Page Text
________________
1
૨૭૪
'राजप्रशीयसूत्रे
'किं ते? उरेण मदं' इत्यादि-
टीका - - किं कथं केन प्रकारेण ते पूर्वोक्ताः देवकुमारा देवकुमार्ययैवं गेयं मगीतवन्त इति पूर्वेण सम्बन्धः । उत्तरयति - उरसि - हृदये मन्दम् मगीताः, एवं शिरसि नारम् - अत्युच्चैः कण्ठे वितारम् - अत्युच्चेतराम् एतेन यथार्थलक्षगोपेतं प्रगोतवन्त इति सूचितम् गाने हि प्रथमतो गीतमुत्क्षिप्य 'उत्क्षेपकाले च गीतं मन्दं भवति 'आदिमिउ आरभंता' (आदिमृदुमारभमाणाः ) इंति वचनात् एवमने गानगुणक्षतिसम्भवात्, अनएव - 'उरसि मन्दम्' इत्यु समिति, ततो गायतां जनानां सूर्यानमभिनत् स्वरोऽत्युचे भवति च स्वरो
टीकार्थ - - किस प्रकार से देवकुमारों ने एवं देवकुमारिकाओं ने गाना गाया - इसी बात को मुत्रकार ने इस सूत्र द्वारा प्रकट किया है. कहते हैं कि उन देवोंने जो गाना गाया गांना पहिले तो उन्होंने हृदय में मन्दरूप से गाया, बाद में उसे कण्ड में पहिले को अपेक्षा कुछ उँचे स्वर से गायां और फिर बाद में ध्वनि को कण्ठ में लाकर उसे और अधिक ऊँचे स्वर से गाया. इस तरह गाने के जो लक्षण होते हैं उन लक्षणों से उपेत करके उन्होंने गाना गाया य इस तरह कथन से सूचित किया गया है. गाने में पहले गीत को उठाया जाता है अतः जब गीत को उठाया जाता है नव वह गीत (मित्र) मृदु - मन्द होता है, क्यों कि ' आदिमिउं आरभंता' ऐसा नियम है. यदि ऐसा नहीं किया जाता है तो गानगुण में क्षति आमकती है. इसी कारण 'उरसि मन्दं' ऐसा कहा गया है । इसके बाद गानेवालों के मस्तक को
એ
ટીકા દેવકુમાર અને દેવકુમારિકા ગીત કેવી રીતે ગાયું. તે જ વાત મૃત્રકાર આ સુત્ર વડે સ્પષ્ટ કરવા માંગે છે. આ સૂત્રમાં તેઓ કહે છે કે તે દેવાએ જે ગીત ગાયું તેને પહેલાં તેમણે હૃદયમાં મંદ રૂપમાં ગળ્યુ. ત્યાર પછી તેને કંઠ પ્રદેશમાં પહેલાં કરતાં કઇક ઊંચા સ્વરે ગાયું અને ત્યાર પછી ધ્વનીનેક પ્રદેશમાં લાવીને તેને પહેલાં કરતાં પણ મેટા સ્વરે ગાયું આ રીતે ગાવાના જે લક્ષગે! હાય છે. તે સર્વ લક્ષણૈાથી યુકત ગીત તેમણે ગાયું આ વાત આ થાય છે. જે ગાવામાં સૌ પહેલાં ગીતને ઉપાડવામાં આવે છે. એથી જ્યારે કથન વડે સૂચિત उचाउनामां आवे छे त्यारे ते (मिउ) मृहु-मंड होय छे. भिडे 'आदिमित्र आता ! लतनो नियम ले भावु वामां आवे नहि तो गीतनी युक्ताभां क्षति थ शडे तेम है मेथी 'उरसीमन्द' 'हेवामां मान्युछे છે. ત્યાર પછી ગાવાવાળાના મસ્તકનેા અભિધાત કરતા સ્વરખહુ જ ઉંચા થઇ જાય છે
,'
| SR No. | 009342 |
| Book Title | Rajprashniya Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1965 |
| Total Pages | 721 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_rajprashniya |
| File Size | 55 MB |