Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ namo arihaMtANaM namo sidhdhANaM namo AyariyANaM namo uvajajhAyANaM namo lee savva sAhurNa eso paMca namukakAro salva pAvappaNAsaNo maMgalANaM ca savvasiM paDhamaM havaI maMgala
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinAgama prakAzana yojanA pa. pU. AcAryazrI ghAMsIlAlajI mahArAja sAheba kRta vyAkhyA sahita DVD No. 2 (Gujarati Edition) :: yojanAnA Ayojaka :: zrI caMdra pI. dozI - pIeca.DI. website : www.jainagam.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ RI TATUARTA SUTR PART: 2 zrI tatvArtha sUtra : bhAga-2
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ tu jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlajI-mahArAjaviracitayA dIpikA-niyuktyAkhyayA vyAkhyAdvaya samalataM hindI-gurjara-bhASA'nuvAdasahitam ||shrii tattvArthasUtram // (dvitIyo bhAgaH) niyojakaH saMskRta-prAkRtajJa-jainAgamaniSNAta-priyavyAkhyAni paNDitamuni-zrIkanhaiyAlAlajI-mahArAjaH prakAzakaH rAjakoTanivAsI-sva. dozyupAta mUlajIbhrAtArAtmaja prabhulAlasya dharmapatnI lAbhuSahenapradatta-dravyasAhAyyena a. bhA0 zve0 sthA. jainazAstroddhArasamitipramukhA zreSThi-zrIzAntilAla-maGgaladAsabhAI-mahodayaH mu0 rAjakoTa prathamA-AvRttiH prati 1200 vIra-saMvat vikrama saMvat 2499 2029 mUlyam-rU0 25-0-0 IsavIsan 1973
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ maLavAnuM ThekANuM 3 zrI malA. ve. sthAnavAsI jainazAstroddhAra samiti, hai, gareDiyA DUvA roDa, rATa, ( saurASTra Published by: Shri Akhil Bharat S. S. Jain Shastroddhara Samiti, Garedia Kuva Road, RAJKOT, (Saurashtra ), W. Ry, India. prathayantyavajJa, ye nAma kecidiha naH jAnanti te kimapi tAn prati naiSa yatnaH / utpatsyate'sti mama ko'pi samAnadharmA, kAlodhayaM niravadhirvipulA va pRthvI // 1 // 5 harigItacchandaH karate avajJA jo hamArI yatna nA unake liye / jo jAnate haiM tattva kucha phira yatna nA unake liye // janamegA mujhasA vyakti koI tatva isase pAyagA / hai kAla niravadhi vipulapRthvI dhyAna meM yaha lAyagA // 1 // phra prathama AvRtti prata 1200 vIra saMvata 2499 vikrama savaMta 2029 IsavIsana 1873 zrI tatvArtha sUtra : 2 bhUTyaH 3. 25=00 : bhudra : maNilAla chaganalAla zAha navaprabhAta prinTIMga presa, dhImaMTA roDa, abhahAvAha
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAdhyAya mATe khAsa sUcanA (1) A sUtranA mUlapAThano svAdhyAya divasa ane rAtrinA prathama prahare tathA cothA prahare karAya che. (2) prAtaHuSAkALa, sandhyAkALa, madhyAhna, ane madhyarAtrimAM be-be ghaDI (48 miniTa) vaMcAya nahIM, sUryodayathI pahelAM 24 miniTa ane sUryodayathI pachI 24 miniTa ema be ghaDI sarvatra samajavuM. (3) mAsika dharmavALAM strIthI vaMcAya nahIM temaja tenI sAme paNa vaMcAya nahIM. jyAM A strIo na hoya te oraDAmAM besIne vAMcI zakAya. (4) nIce lakhelA 32 asvAdhyAya prasaMge vaMcAya nahIM. (1) AkAza saMbaMdhI 10 asvAdhyAya kAla. (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) ulkApAta--moTA tArA khare tyAre 1 prahara (traNa kalAka svAdhyAya na thAya.) (9) digdAha--koI dizAmAM atizaya lAlavarNa hoya athavA koI dizAmAM moTI Aga lagI hoya to svAdhyAya na thAya. garjArava--vAdaLAMno bhayaMkara garjArava saMbhaLAya. gAjavIja ghaNI jaNAya to 2 prahara (cha kalAka) svAdhyAya na thAya. nirdhAta--AkAzamAM koI vyaMtarAdi devakRta ghoragarjanA thaI hoya, athavA vAdaLo sAthe vIjaLInA kaDAkA bole tyAre ATha prahara sudhI svAdhyAya na thAya. vidyuta--vijaLI camakavA para eka prahara svAdhyAya na thA. yUpaka--zuklapakSanI ekama, bIja ane trIjanA divase saMdhyAnI prabhA ane caMdraprabhA maLe to tene yUpaka kahevAya. A pramANe yUpaka hoya tyAre rAtrimAM prathamA 1 prahara svAdhyAya na karavo. yakSAdIma--koI dizAmAM vIjaLI camakavA jevo je prakAza thAya tene yakSAdIpta kahevAya. tyAre svAdhyAya na karavo. (8) ghumika kRSNa--kAratakathI mahA mAsa sudhI dhUmADAnA raMganI je sUkSma jala jevI dhUmmasa paDe che tene dhUmikAkRSNa kahevAya che. tevI dhUmmasa hoya tyAre svAdhyAya na karavo. mahikAzveta--zItakALamAM zvetavarNavALI sUkSma jalarUpI je dhummasa paDe che. te mahikAzveta che tyAre svAdhyAya na karavo. (10) rajauddAta--cAre dizAmAM pavanathI bahu dhULa uDe. ane sUrya DhaMkAI jAya. te rajauddAta kahevAya. tyAre svAdhyAya na karavo.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) audArika zarIra saMbaMdhI 10 asvAdhyAya (11-12-13) hADakAM-mAMsa ane rUdhira A traNa vastu agnithI sarvathA baLI na jAya, pANIthI dhovAI na jAya ane sAme dekhAya to tyAre svAdhyAya na karavo. phUTeluM iMDu hoya to asvAdhyAya. (14) maLa-mUtra--sAme dekhAya, tenI durgadha Ave tyAM sudhI asvAdhyAya. (15) smazAna--A bhUminI cAre bAju 100/100 hAtha asvAdhyAya. (16) caMdragrahaNa-jyAre caMdragrahaNa thAya tyAre jaghanyathI 8 muhUrta ane utkRSTathI 12 muhUrta asvAdhyAya jANavo. (17) sUryagrahaNa--jyAre sUryagrahaNa thAya tyAre jaghanyathI 12 muhUrta ane utkRSTathI 16 muhUrta asvAdhyAya jANavo. (18) rAjavyagrata-najIkanI bhUmimAM rAjAonI paraspara laDAI thatI hoya tyAre, tathA laDAI zAnta thayA pachI 1 divasa-rAta sudhI svAdhyAya na karavo. (19) patana-koI moTA rAjAnuM athavA rASTrapuruSanuM mRtyu thAya to teno agnisaMskAra na thAya tyAM sudhI svAdhyAya karavo nahIM tathA navAnI nimaNuMka na thAya tyAM sudhI UMcA avAje svAdhyAya na karavo. (20) audArika zarIra-upAzrayanI aMdara athavA 100-100 hAtha sudhI bhUmi upara bahAra paMcendriyajIvanuM mRtazarIra paDyuM hoya to te nirjIva zarIra hoya tyAM sudhI svAdhyAya na karavo. (21thI 28) cAra mahotsava ane cAra pratipadA-ASADha pUrNimA, (bhUtamahotsava), Aso pUrNimA (indra mahotsava), kArtika pUrNimA (skaMdha mahotsava), caitrI pUrNimA (yakSamahotsava, A cAra mahotsavanI pUrNimAo tathA te cAra pachInI kRSNapakSanI cAra pratipadA (ekama) ema ATha divasa svAdhyAya na karavo. (29thI 30) prAtaHkAle ane sabhyAkALe dizAo lAlakalaranI rahe tyAM sudhI arthAta sUryodaya ane sUryAstanI pUrve ane pachI eka-eka ghaDI svAdhyAya na karavo. (31thI 32) madhya divasa ane madhya rAtrie AgaLa-pAchaLa eka-eka ghaDI ema be ghaDI svAdhyAya na karavo. uparokta asvAdhyAya mATenA niyamo mUlapAThanA asvAdhyAya mATe che. gujarAtI Adi bhASAMtara mATe A niyamo nathI. vinaya e ja dharmanuM mUla che. tethI AvA AvA vikaTa prasaMgomAM gurunI athavA vaDIlanI icchAne AjJAne ja vadhAre anusaravAno bhAva rAkhavo.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAdhyAya ke pramukha niyama (1) (3) isa sUtra ke mUla pATha kA svAdhyAya dina aura rAtrI ke prathama prahara tathA cauthe prahara meM kiyA jAtA hai| prAta: USA-kAla, sandhyAkAla, madhyAhna aura madhya rAtrI meM do-do ghaDI (48 miniTa) svAdhyAya nahIM karanA cAhie, sUryodaya se pahale 24 miniTa aura sUryodaya ke bAda 24 miniTa, isa prakAra do ghar3I sabhI jagaha samajhanA caahie| mAsika dharmavAlI striyoM ko svAdhyAya nahIM karanA cAhie, isI prakAra unake sAmane baiThakara bhI svAdhyAya nahIM karanA cAhie, jahA~ ye striyA~ na hoM usa sthAna yA kakSa meM baiThakara svAdhyAya kiyA jA sakatA hai| nIce likhe hue 32 asvAdhyAya-prasaMgo meM vA~canA nahIM cAhie(1) AkAza sambandhI 10 asvAdhyAyakAla (1) ulkApAta-bar3A tArA TUTe usa samaya 1 prahara (tIna ghaNTe) taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (2) digdAha--kisI dizA meM adhika lAla raMga ho athavA kisI dizA meM Aga lagI ho to svAdhyAya nahIM karanA cAhie / garjArava-bAdaloM kI bhayaMkara gaDagaDAhaTa kI AvAja sunAI detI ho, bijalI adhika hotI ho to 2 prahara (cha ghaNTe) taka svAdhyAya nahIM karanA caahie| nirghAta-AkAza meM koI vyantarAdi devakRta ghora garjanA huI ho athavA bAdaloM ke sAtha bijalI ke kaDAke kI AvAja ho taba ATha prahara taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / vidyuta--bijalI camakane para eka prahara taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie yUpaka-zukla pakSa kI prathamA, dvitIyA aura tRtIyA ke dino meM sandhyA kI prabhA aura candraprabhA kA milAna ho to use yUpaka kahA jAtA hai| isa prakAra yUpaka ho usa samaya rAtrI meM prathamA 1 prahara svAdhyAya nahIM karanA cAhie (8) yakSAdIpta--yadi kisI dizA meM bijalI camakane jaisA prakAza ho to use yakSAdIpta kahate haiM, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / dhUmikA kRSNa-kArtika se mAgha mAsa taka dhuMe ke raMga kI taraha sUkSma jala ke jaisI dhUmasa (koharA) par3atA hai use dhUmikA kRSNa kahA jAtA hai isa prakAra kI dhUmasa ho usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) mahikAzveta--zItakAla meM zveta varNavAlI sUkSma jalarUpI jo dhUmasa par3atI hai vaha mahikAzveta kahalAtI hai, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (10) rajodghAta--cAroM dizAoM meM teja havA ke sAtha bahuta dhUla uDatI ho aura sUrya Dha~ka gayA ho to rajodghAta kahalAtA hai, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (9) aitihAsika zarIra sambandhI 10 asvAdhyAya -- (11,12,13) hADa-mAMsa aura rudhira ye tIna vastue~ jaba taka agni se sarvathA jala na jAe~, pAnI se dhula na jAe~ aura yadi sAmane dikhAI deM to svAdhyAya nahIM karanA cAhie / phUTA huA aNDA bhI ho to bhI asvAdhyAya hotA hai / (14) (15) (16) mala-mUtra - sAmane dikhAI hetA ho, usakI durgandha AtI ho taba-taka asvAdhyAya hotA hai / I zmazAna -- isa bhUmi ke cAroM tarapha 100 - 100 hAtha taka asvAdhyAya hotA hai / (19) candragrahaNa--jaba candragrahaNa hotA hai taba jaghanya se 8 muhUrta aura utkRSTa se 12 muhUrta taka asvAdhyAya samajhanA cAhie | (17) sUryagrahaNa - jaba sUryagrahaNa ho taba jaghanya se 12 muhUrta aura utkRSTa se 16 muhUrta taka asvAdhyAya samajhanA cAhie / (18) rAjavyudgata -- najadIka kI bhUmi para rAjAoM kI paraspara lar3AI calatI ho, usa samaya tathA lar3AI zAnta hone ke bAda eka dina-rAta taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / patana -- koI bar3e rAjA kA athavA rASTrapuruSa kA dehAnta huA ho to agnisaMskAra na ho taba taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie tathA usake sthAna para jaba taka dUsare vyakti kI naI niyukti na ho taba taka UMcI AvAja meM svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (20) audArika zarIra -- upAzraya ke andara athavA 100 - 100 hAtha taka bhUmi para upAzraya ke bAhara bhI paJcendriya jIva kA mRta zarIra par3A ho to jaba taka vaha nirjIva zarI vahA~ par3A rahe taba taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (21 se 28) cAra mahotsava aura cAra pratipadA - ASAr3hI pUrNimA ( bhUta mahotsava), Aso pUrNimA (indriya mahotsava), kArtika pUrNimA ( skandha mahotsava), caitra pUrNimA (yakSa mahotsava) ina cAra mahotsavoM kI pUrNimAoM tathA usase pIche kI cAra, kRSNa pakSa kI cAra pratipadA (aikama) isa prakAra ATha dinoM taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ (29 se 30) prAtaHkAla aura sandhyAkAla meM dizAe~ lAla raMga kI dikhAI deM taba taka arthAt sUryodaya aura sUryAsta ke pahale aura bAda meM eka-eka ghar3I svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (31 se 32) madhya divasa aura madhya rAtrI ke Age-pIche eka-eka ghar3I isa prakAra do ghar3I svAdhyAya nahIM karanA caahie| uparokta asvAdhyAya sambandhI niyama mUla pATha ke asvAdhyAya hetu haiM, gujarAtI Adi bhASAntara hetu ye niyama nahIM hai / vinaya hI dharma kA mUla hai tathA aise vikaTa prasaMgoM meM gurU kI athavA bar3oM kI icchA evaM AjJAoM kA adhika pAlana karane kA bhAva rakhanA cAhie /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ anu. 1 2 Pm b 3 4 4 7 8 8 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 viSaya zrI tattvArtha sUtra lAga dUsare DI viSayAnuprabhAi chaThThA adhyAya Astravatattva prA ni3pAeA sU-1 puNyapApa se AstravoM DerA sU-2 saMparAyaDiyA De jAstravoM ni3paeA sU-3 apraSAyabhuva De saMsAra paribhramA 35 ryApatha AAstrava DerA hone prA ni3pAeA sU-4 sAmparAyi prarbhAstrava ke lehoM kA ni3paeA sU-4 saja bhuvoM prarbhajandha samAna hotA hai yA vizeSAdhi' sU- 6 adhi'eA DA sva3pa sU-7 bhavAdhie leha prA ni3pAeA sU-8 DA nizpA sU abhavaDe adhika durbhajandha De AAstrava saja jAyuvAle DA astrava hotA hai sU- 10 vAyu ke AsvA ni3pAeA sU-11 sAtavAM adhyAya zrI tatvArtha sUtra : 2 saMvara ke svarUpa prA ni3pAsU-1 saMvara ke prAraeAupa samiti gupti jAhi DA ni3pAeA sU-2 hoMDA ni3pAsU-u samiti gupta sva3pa nizpA sU-4 dRza prakAra ke zrabhaeA dharma kA ni3paeA sU-ya anupekSA sva3pA ni3paasuuke pariSahabhyA nipA sU-7 pariSaha se lehoM prA ni3pAsU-Ta jaina bhavane tine parISaha hote hai ? sU pAnA naM. 1 ta 9 4 8 11 18 22 24 27 28 35 37 38 41 44 47 53 63 5 76
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ anu. 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 3 37 viSaya 38 bhagavAn arihanta bhagavanta ho jAraha parISaha hone kA ni3pAsU- 10 jAharasamparAya pro saja parISaha DA saMbhava prA ni3paeA sU-11 jJAnAvara pariSahoM kA ni3paeA sU-12 harzana mohanIya antarAya rbha De udhya se zramaza meM darzana aura jalAla parISaha DI utpatti prA ni3pAsU- 13 yAritramohanIyarbha De nimitta se honevAle sAta nimitta se hone vAle ho pariSahoM prAthana sU-14 vehanIya udhya se hone vAle gyAraha parISahoM prAthana sU-15 je bhuvo jeDa hI DAla me hone vAle parISahoM pAMya zuvratA ni3pAsU-30-37 bhAraezAMti saMlejanA prAni3pAsU-38 samyagddaSTi pAMya atiyAra prA ni3pA sU-40 zuvrata jevaM hivrata ke pAMya atiyAra DA ni3pA sU-41-42 tIsare suvrata stenAhRtAhi pAMtha khatiyAroM prAni3pAsU-4 40 38 yothe zuvrata pAMya atiyAra prA ni3paeA sU-44 pAMthave zuvrata pAMya atiyAra DA ni3pAeA sU-45 higviratyAhi sAta zikSAvrata De pAMya pAMtha 41 jatiyAroM kA ni3paeA sU-46 prAthana sU-19 hiMsAhi se nivRtti Ahi vrato hA ni3pAeA sU-17-24 hiMsA ke sva3pa ni3pAsU-25 mRSAvADA ni3pAsU-26 steya prA sva3pa ni3paeA sU-27 maithunAni3pAsU-28 parigrahA ni3pAsU-28 zrI tatvArtha sUtra : 2 pAnA naM. 80 81 83 84 8ya 87 88 81 92 95 88 100 101 105 106 108 116 118 122 124 127
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ anu. 42 43 44 45 46 47 48 48 40 51 para 53 54 yaya pa 57 paTa 59 60 61 2 63 G11 64 pa 66 67 68 69 viSaya upaloga pariloga paribhAeAvrata ke atiyAra prA ni3pAsU-47 anarthadaMDa virabhAvrata De atiyAra prA ni3pAsU-48 sAmayi'vrata ai pAMya atiyAroM kA ni3pAeA sU-48 zAvAzi'vrata ke pAMya jatiyAroM prA ni3paeA sU-50 poSadhopavAsavrata pAMya atiyAroM nA ni3pAsU-51 jArahaveM vrata pAMya atiyAra prA ni3paeA sU-52 bhArazAMti saMlejanA he pAMya jatiyAroM prA ni3pA sU-43 cAMya mahAvratoprA ni3pAsU-54-55 parIsa lAvanAoMoM prA ni3pAsU-46 sAmAnya prakAra se sarvavrata DI lAvanAoM kA nizpA sU-57 saja prAziyoM meM maitrilAvanA prA ni3pAsU-paTa cAritra se leha ST ni3pAsU-pa tatha ke leha prathana sU-60 jAhya tapa se lehA ni3pAsU- 61 Alyantara tatha leha prA ni3pAsU- 62 dRza prakAra ke prAyazcita prA ni3pAsU- 63 vinaya3pa Alyantara tatha De leha prA ni3paeA sU-64 vaiyAvRtyoM prA ni3pAsU-15 svAdhyAya se leha prA ni3pAsU-16 dhyAna de svarUpa ni3pAeA sU-17 dhyAna prA yatRrvidha hA ni3pAsU- 68 dharmadhyAna jevaM zuladhyAna mokSa ke dvArA3pa prAni3pAsU-68 sArttadhyAna dve yAra lehoM prA prathana sU-70 ajirata jAhi ho khArttadhyAna hone aa pratipAghna sU-71 raudradhyAna yAra lehoM prA ni3pA sU-72 dharmadhyAna he yAra lehoM prA ni3paeA sU-73 zuladhyAna de yAra lehoM prA ni3pAsU-74 zuladhyAna se svAmi jAhi prAthana sU-75 pAnA naM. zrI tatvArtha sUtra : 2 129 131 134 136 1389 141 143 145 147 152 157 160 164 166 170 172 177 180 182 183 185 186 187 188 192 193 188 200
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ anu. 70 71 72 73 74 75 76 77 78 78 80 81 82 83 84 8ya 86 87 88 88 80 91 82 viSaya ThevalI ho antima ho zuladhyAna hone kA prathana sU-76 yAra prakAra De zuDaladhyAna he sthAna vizeSa DA ke ke ni3paeA sU-77 pahalA jevaM dUsarA zuDaladhyAna se saMjandha meM vizeSa prathana sU-78 vitarDa De sva3pa ni3pAsU-78 pAMyaveM Alyantara tatha vyutsarga De dravya bhAva se leha sedviprAtA prathana sU-80 sAThavAM adhyAya nirbharA he sva3pa ni3paeA sU-1 nirbharA ho lehoM prAthana sU-2 dharmakSaya lakSaNA nirbharA he hetu prathana sU-3 tatha ho prakAratA DA prathana sU-4 anazana tatha De ho lehoM prA prathana sU-4 tvarita jane'vidhatvA ni3pAeA sU-I anazana tapa vAvathi De ho prakAra prAthana sU-7 pAhayopagamana tatha De dvi prakAratA DA ni3pAsU-Ta lat pratyAjyAna ke ho prakAratA DA ni3paeA sU-Ta avama hariDA ai sva3pa ni3paeA sU-10 dravyAvamohariDA ke ho lehoM prA prathana sU-11 uparA dravyAvabhohariDA se trividha prakAratA ni3pAsU-12 latthAna dravyAvabhohariDA se jane vidhatA prA ni3paeA sU-13 lAvAvabhoharijAtathA ni3pAsU - 14 likSAyaryA tatha De jane'vidhatA prA ni3pae sU-15 rasaparityAgatathA ni3pAsU-16 DAyalezatapa jane' vidhatvA ni3paeA sU-17 pratisaMsInatAtapa De yAturvidhya DA ni3paeA sU-18 zrI tatvArtha sUtra : 2 pAnA naM. 203 205 206 207 208 211 211 214 215 215 216 218 218 220 221 222 223 224 226 227 232 234 237
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ anu. 83 ndriya pratisaMsInatAtatha De paMyavivatva prA ni3pAsU-18 84 95 86 87 88 te 100 viSaya 116 117 118 119 120 121 praSAya pratisaMlInatAtathA ni3paeA sU-20 yogaprati saMsInatA tathA ni3pAsU-21 vivi zyayAsanatA prAni3pAsU-22 jJAna vinayatA ni3pAsU-23 darzanavinayatathA ni3pAsU-24 zuzrUvavinayatathA ni3pAsU-25 anatyAzAtanA vinayatapa se 45 paiMtAlIsa lehoM ST Sthana sU-29 cAritravinayatA ni3pAsU-27 101 102 bhana, vayana, prAthavinayatathA ni3pAsU-28 soDopayAravinayatathA ni3pAsU-28 103 105 104 Abhyantaratapa De chaThA leha vyutsarga prA ni3paeA sU-30 dravyavyutsargata DA ni3pAsU-31 lAvavyutsargatayA ni3pAsU-32 praSAyavyutsargatayA ni3pAsU-33 saMsAravyutsargatayA ni3pAsU-34 106 107 108 108 vyutsargatathA ni3pAeA sU-34 110 nirbharA sajo samAna hotI hai ? yA vizeSAdhi5 ? sU-36 mokSamArga prAni3pAsU-37 111 112 samyagdarzanA nipA sU-38 113 114 samyagdarzana DI dvi prakAratA DA ni3pA sU-38 samayagjJAna sva3pa ni3pAsU-40 115 samayagjJAna hoMDA prathana sU-41 bhatizrutajJAna ke parokSatva kA nizpA sU-42 avadhi, manaH paryava, devalajJAna ke pratyakSatvA ni3pAsU-43 bhatijJAna De dvi prakAratA DA prathana sU-44 bhatijJAna yAtuvirghyatvA ni3pAsU-45 avagraha ke ho lehoM prA ni3pAsU-46 zrutajJAna ho lehoM prA prathana sU-47 pAnA naM. zrI tatvArtha sUtra : 2 238 238 241 242 244 245 246 248 250 252 253 255 pa 257 258 258 259 261 266 269 271 272 274 277 278 281 282 285 288
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ anu. viSaya pAnA naM. 291 292 29pa 122 avadhijJAna chA ni3thA sU-48 123 bhanaHparyavajJAna he dvividhatva DA pratighAhana sU-48 124 pAMya prahAra jJAnoM meM bhatizrutajJAna DI vizeSatA 125 bhavadhijJAna viSaya DA ni3pArA 126 bhanaHparyayajJAna vaiziSya DA ni3pArA / 127 ThevalajJAna kI utpatti DeTArA hA ni3pArA 128 DevalajJAna De takSA hA ni3pArA / 297 298 299 u00 navavAM adhyAya u04 128 bhokSatattva DA ni3pArA 130 bhokSAvasthA meM bhAvadharbhakSaya kA ni3pArA 131 bhutAtmA gati chA ni3pArA 132 arbhAchI gati kA ni3pArA sevaM usa viSaya meM draSTAMta / 133 siddha sva35 hA ni3pArA u08 310 311 313 ||sbhaat // zrI tatvArtha sUtra : 2
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Asravatattva kA nirUpaNa chaThThA adhyayanane prAraMbha"mana-vacAno mAvo' savAtha-moga, vacanaga, kAga Adine Asrava kahe che ? tatvArthadIpikA-jIva, ajIva, ba, puNya, pApa, AsTava, saMvara, nirjarA tathA mekSa A nava tatva che. uttarAdhyayana sUtranA A kathana anusAra kamathI jIva, ajIva, badha, puNya A pApa ane pAMca tattanuM pAMca adhyAcamAM nirUpaNa karavAmAM AvyuM. have kamathI prApta chaThA AsravatatvanI prarUpaNA karavAnA AzayathI chaThe adhyAya prAraMbha karavAmAM Ave che. | moga, vacanaga ane kAyayoga Adi Asrava kahevAya che. tAtparya e che ke mana, vacana ane kAyAnI kriyAthI AtmAnA pradezamAM je parispandana thAya che, te yoga kahevAya che jyAre Abhyantara kAraNa vIryAntarAyakarma tathA noIndriya bAhA karmabheda kSapazama rUpa mane labdhinuM sAnnidhya thAya che. ane bAhya kAraNa mane vargaNAnuM AlaMbana hoya che, tyAre mana rUpa pariNamananI tarapha abhimukha AtmAnAM pradezamAM je parispandana halana-calana) thAya che te manovega kahevAya che. zarIra nAmakarmanA udayathI prApta vacanavargaNAnuM Alekhana thavAthI tathA vIryAntarAya ane mati-ajJAna bAhya AdinA kSapazamathI prApta thanArI vacanalabdhinA sAnidhya thavAthI vacanarUpa pariNAmanA abhimukha AtmAnA pradezonA paripadanane vacanaga kahevAya che. jyAre antaraMga kAraNa viryAntarAya kamane kSaye pazama thAya che ane dArikavargaNA, vaikriyavargaNa tathA AhArakavarga Adi zarIra vargaNAomAMthI koIpaNa eka vagaNanuM Alekhana thavA rUpa bAhA kAraNa hoya che, tyAre te nimittathI AtmAnA pradezamAM je paripandana thAya che, te kAyama kahevAya che. traNe prakArane A roga Asrava kahevA che. je AkAzapradezamAM AtmA sthita che, teja AkAzapradezamAM sthita kArmaNavarganA pudgalaparamANuM, je kriyAkalApathI karmanA rUpamAM pariNata thaI jAya che, te kiyAkalApane Asrava kahe che. te prakAranAM pariNAmathI jIva kamene dhAraNa kare che, je te prakAranuM pariNAma na thAya te kamane badhe thatuM nathI. AvI rIte jema pANIne pravAhita karanArA chidra dvArA sarovaramAM jaLanuM Agamana thAya che, tevI ja rIte AtmAnA pariNAma vizeSathI karma rUpI jaLane praveza thAya che. jenA dvArA karmo Ave che, te AsTava, evI Asrava zabdanI vyutpatti che. Azaya e che ke AtmAnuM te pariNAma, je zrI tatvArtha sUtra 2
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmInA AgamananuM dvAra che, Asrava kahevAya che. kevaLI samudUdhAta veLAe daNDa, kapArTa, pratara ane lekapUraNa rUpa je yAga hAya che te aiyA~pathika DAvAne kAraNe AsatranA kAraNa hai'tA nathI. jevI rIte bhInA vastra, vAyu dvarA uDADelI dhULane adhI bAjuethI grahaNa kare che, arthAt vastranI bhInAzanA kAraNe tenAmAM AvI AvIne raja cAMTI jAya che, tevI ja rIte dha, mAna, mAyA ane lebha kaSAyathI A anelA AtmA kAyayeAga Adi traNa prakAranA yAgeA dvArA AtkRSTa krama pudUgale ne dhAraNa kare che, athavA jevI rIte agnithI tapelA lekha`DanA gALAne je pANImAM nAkhavAmAM Ave te te badhI bAjuethI pANIne grahaNa kare che. AtmasAt kare che, tevI ja rIte kaSAyanA tApathI santama AtmA kAtyeAga AdithI karma pudUgalAne grahaNa kare che. sUtramAM prayukata 'Adi zabdathI mithyAtva, rati, avirati ane kaSAyane, je kama badhanA kAraNeA che, samajI levA joie zA tatvAtha niyu kita - pAMcamAM adhyAyamAM kramaprApta pApa nAmaka pAMcamA tatvanI prarUSaNA karavAmAM AvI che. have chaThAM tatva AsravanI prarUpaNA karavAmAM AvI rahI che. manAyeAga, vacanacega ane kAyayeAga Adine Asrava kahe che, abhiprAya e che ke mana, vacana ane kAyAnI kriyAne yAga kahe che. vIryAntarAya kama nA kSaye pazamathI utpanna thanArA paryAyanI sAthe AtmAnA je saMmbandha thAya che te cega kahevAya che. tene vIya, prANa, utsAha, parAkrama ceSTA, zakita athavA samarthya Adi paNa kahI zakAya che, athavA vIryAntarAya, kamanA kSaye pazamathI utpanna thanArA paryAyathI jIvatuM yukata thavuM te cega kahevAya che. maneyAga AdinA bhedathI te traNa prakAranA che. manAvagaNAnA pudgalAnA nimittathI AtmapradezamAM parispandana thavu' manAyeAga che bhASAne caiAgya pudUgalA arthAt bhASAva NuAnAM pudgaleAnA nimittathI AtmapradezeAmAM pannuna thavuM vacanayeAga che ane gamana Adi kriyAethI AtmAnA pradezemAM je paripandana thAya che te kAyayeAga che. AtmAne rahevAnu sthAna, pugaladravyethI baneluM A zarIra kAya kahevAya che. jema vRddha athavA dukhaLa purUSane cAlavA-pheravA mATe lAkaDI sahAyaka ane che. khADA-TekarAvALA rastAmAM tenAthI sahAyatA maLe che, tevI ja rIte AtmA mATe zarIra sahAyaka che. A zarIranA nimittathI jIvatu je vI - pariNamana thAya che, te kAyayeAga kahevAya che. jema agninA sacaiAgathI ghaDAmAM rakatatA (lAlimA) pariNAma utpanna thAya che, tevI ja rIte kAya rUpa karaNanA nimittathI khAtmAmAM vIya-pariNAma utpanna thAya che te ja kAyayeAga che. evI ja rIte jIva vacanavAnA pudgaleAne grahaNa karIne tyAge che tenA zrI tatvArtha sUtra : 2 2
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimittathI athavA vacanarUpakaraNathI AtmIya nu` je utthAna thAya che tene vacanAga kahe che. satyavacanacega AdinA bhedrathI tenA cAra bheda che. A rIte kAyavAn AtmAdvArA samasta pradezeAthI grahaNa karavAmAM AvelA manAvAne cAgya pudUMgalaskru dha zubhAzubhacintanamAM karaNa thAya che. temanA saMbaMdhathI AtmAnuM je parAkrama vizeSa utpanna thAya che tene manacema kahe che satya AdinA bhedathI te paNa cAra prakArane che. jo ke vacanavAne cAgya pudgalakadha athavA manAvAne yogya pudgalazDa dha vAstavamAM satya athavA asatya zabdathI kahevAne cagya nathI, kAraNa ke satya asatya AdinA bheda jJAnamAM ja thaI zake che, te pazu satya athavA asatya jJAnanI andara te AtmAnA sAmarthyane utpanna kare che, tathA nAindriya (mana) bAhya mA~nA kSayApazamathI utpanna thanArA maneAvijJAna rUpa pariNAmamAM AtmAnA sahAyaka bane che, e kAraNathI temaja AtmAthI sahucarita hAvAnA kAraNe upacArathI te pudgalaskandhAne paNa satya athavA asatya Adi zabdothI kahevAmAM Ave che. AvI rIte krAyika vAcika ane mAnasikanA bhethI paNa traNa prakAranA kamacAga kahevAya che. AtmAthI adhiSThita kAya Adi badhAM maLIne ane ekalA ekalA paNa kriyAnA hetu hAya che. kriyA bhale kAyika hAya athavA vAcika athavA mAnasika te paNa tene kartA tA eka AtmA ja che. te badhI kriyAnuM abhinna kAraNa che. dravyarUpa kAyaceAga vagere aMdaro aMdara maLIne bhAvayeAga rUpa vIne utpanna kare che. jema AtmA kartAnA zarIranA Agamata ane utpAda eka paheluM abhinna kAraNa che, evI ja rIte traNe caiAga paNa hAya che. AvI rIte zarIra ane AtmAnA pradezeAnA piNDa vibhinna kriyAne karavAnA kAraNe traNa prakAranAceAga kahevAya che, vastutaH kAyayeAga sAta prakAranA che.-(1) audArika kAyayeAga (2) audArika mizrakAyayeAga (3)vaiSkriya kAyayeAga (4) vaikriyamizra kAyayeAga (5) AhAraka kAyayeAga (6) AhAraka mizrakAyayega ane (6) kAmaNa kAyayega vacanayoga cAra prakAranA che-() satya vacanayeAga (ra) asatya vacanayega (3) satyAsatya ubhaya-vacanayAga ane (4) anubhaya vacanayeAga-pApathI-virata thavuM joIe A satya canayeAga che.-pApa kazu ja nathI A asatya vacanAga che. A gAye cAlI rahI che? A satyAsatya vacanayeAga che kAraNa ke ahI' 'ge' zabdathI purUSone paNa grachu karavAmAM AvyA che. 'catra' gAma Avye' A asatyA mRSA-anubhaya vacanavega che. AvI ja rIte manAyeAga paNa satya AdinA bhedathI cAra prakAranA che. madhA maLIne cAganA para eka hAya che. kAyacAga AdimAMthI pratyekanA be-be bheda che-zubha ane azubha AthI kAyayeAga paNa zubha-azubhatA bhedathI e prakAranA che. vacanayoga ane sanA zrI tatvArtha sUtra : 2 3
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ coganA paNa Aja prakAranA be-be bheda che. zubhane artha che puNya athavA sAtA vedanIya Adi samasta kamIne kSaya, je vega AnuM kAraNa hoya che tethI zubha kahevAya che. azubhaga pAparUpa hoya che. naraka AdimAM utpanna thavuM e tenuM phaLa che. saMsAranI paramparAne vadhAravAnA kAraNa rUpa hovAthI te azubhaga kahevAya che. hiMsA karavI, corI karavI, abrahmacaryanuM sevana karavuM Adi azubha kAyaNa che. kevaLa kAga asaMjJI ane vacana labdhithI rahita pRthvIkAya Adi ekendriya jIvamAM ja jovAmAM Ave che. traNe gothI yukata paNa je prANI mAnasika vyApArathI rahita thaIne jIvane ghAta kare che tene kAyikoga ja mAnavAmAM Ave che. kAraNa ke te samaye tenA mana ane vacananA vyApAra gauNa hoya che. tenuM mana bIje kazeka hoya che ane vacana vaLI kaI bIjI ja vAta kahe che AvA pramAdI purUSanA kAyika vyApAra kAyayaMga ja samaja joIe evI ja rIte bIjA keI acintIta arthavALA vacanagathI hiMsA kare che, keI kAya ane vacananI kriyAthI nirapekSa thaIne mAtra mAnasika vyApArathI ja hiMsA kare che ane keI kAya, vacana tathA mana-traNenA vyApArathI cukata thaIne jIvone pIDA pahoMcADe che. AmAMthI prApta kAyayogInI ja vivakSA karavAmAM AvI rahI che. AvI ja rIte bIjA dvArA gRhIta ane adatta tRNa Adine paNa grahaNa karavuM e staya (cerI) che. A steya paNa be prakAranuM che-koIpaNa eka vegathI thanArI temaja traNe vegathI thanArI atre phakta kAya vyApAra rUpa ja samajavuM joIe. vedanA udayathI viSayanuM sevana karavuM athavA pitAnA avayava vizeSanI preraNAthI sparza sukhano anubhava kare abrahmacarya che. ahIM kAyika vyApArarUpa abrahmacarya ja samajavuM jaIe AkAMkSA mohanIyano sadubhAva thavAthI pRthavIkAya AdimAM AhAra, bhaya, maithuna ane parigraha saMjJA vidyamAna rahe che. saLagAvavuM chedana-bhedana karavuM, Alekhana karavuM, hasavuM, deDavuM, kUdavuM, laMghavuM, caDhavuM-utaravuM, pachADavuM Adi-Adi karma azubha kAyayoga kahevAya che. sAvadya bhASA padavI asatya bhASaNa karavuM, kaThera vacana kahevA, cADI khAvI Adi azubha vacanayoga che vacana bhale satya hoya paNa je te asAvadha hoya te azubha vacanaga ja samaja joIe. dA.ta corane haNI nAkhe hiMsaka prANIone mArI nAkhe" ItyAdi amRta ayathArtha ja hoya che, jema ke je cAra nathI tene cera kahe niSphara athavA sanehathI hIna vacanano prayoga parUSa (kaThora) kahevAya che. jema ke-are julamI tuM mUrkha che, tuM pApI che. pITha pAchaLa keInA vidyamAna paNa dene prakaTa karavAvALuM vacana pizuna kahevAya che. A prakAre asatya chaLakapaTathI bharelA, daMbha pUrNa, asabhya, kaTuka, saMdigdha zrI tatvArtha sUtra 2
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane elaphela jeTalAM paNa vacana che athavA pravacanathI virUddha je vacana che. te saghaLAne azubha vacanaga samajI levA joIe. abhidhyA hiMsA, IrSA, dro Adi jeTalAM paNa aprazasta mAnasika vyApAra che te manogamAM pariNata thAya che. sadaiva prANionA droha-aniSTanuM cintana karavuM te abhivyA che. jema ke evuM vicAravuM ke-amuka marI jAya to ame sukhe rahIe ane zatru amuka purUSa che tene gussAmAM lAvI daIe jethI te pelAne mArI nAkhe A prakAranuM cintana sApAya cintana kahevAya che bIjAnAM gunA utkarSane sahana na karI zakavA te IrSyA che. bIjAnAM guNene paNa deSanA rUpamAM pragaTa karavA e asUyA che. abhimAna, harSa, zaka, garIbAI, Adi paNa azubha mane ja samajavA joIe. ulikhita azubha kAyika vAcika ane mAnasika yegathI viparIta je vega che te zubha che. samavA mAMgasUtramAM kahyuM che-AsavadvAra pAMca che-yathA-mithyAtva, avirati pramAda, kaSAya ane yoga bhagavatI sUtranA soLamAM zatakanA uddezaka prathama sUtra pa64mAM kahyuM che-"yoga traNa prakAranAM kahevAmAM AvyA che, mane yoga, vacanayoga ane kAyoga sUtramAM grahaNa karavAmAM Avela-Adi zabdathI mithAva virati, avirati, pramAda, kaSAya yoganuM grahaNa thAya che. AnAthI phalita e thayuM ke manoga, vacanayoga kAyayoga, mithyAtva virati, avirati pramAda, kaSAya ane yoga A badhAM Asrava che jema taLAvamAM pANInA AvavAnuM je dvAra chidra vagere che te Asrava kahevAya che, teja rIte yaMga mithyAtva, avirati pramAda, kaSAyayoga rUpI garanALAthI AtmAmAM je karma Ave che temane paNuM Asava kahevAmAM Ave che. puNyapApa ke AsravoM ke kAraNa "go vAvALuM nANumA goLA' sUvAtha-zubhayoga puNyanuM ane azubhayoga pApanuM kAraNa che parA tatvArthadIpikA-pahelA Asava svarUpanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM have e darzAvIe chIe ke puNya ane pApane Asrava kayA kAraNathI thAya che ? karmanA be bheda che-puNyakarma ane pApakarma AmAMthI puNyakarmanA AzvavanuM kAraNa zubhayoga ane pApakarmanA AzvavanuM kAraNa azubha karma che. prANAtipAta, cerI, maithuna Adi azubha kAyAga che. asatya, kaThera, asabhya athavA akalIla vacana bolavA azubha vacanaga che hiMsAno vicAra kare, IrSA karavI, drohakara Adi azubha maneyoga che. AnAthI je vega che temane zubha kAyAga vagere samajavA joIe mArA tatvArthaniryukti-agAu yoganA be prakAra pratipAdita karavAmAM AvyA che zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubha ane azubha AmAMthI zubha kAyayoga Adi zuM sAmAnya rUpathI badhA karmonA kAraNa hoya che, athavA koI vizeSa karmanA kAraNa hoya che? A zaMkAnA nivAraNa arthe kahIe chIe puNakarmanA AsavanuM kAraNa zubhayoga che ane pApakarmanA Asravana kAraNa azubhayoga che. puNya (zubhakarma) nA beMtAlIsa bheda che temanuM pratipAdana cothA adhyAyanA trIjA sUtramAM karI devAmAM AvyuM che. A puNyakarmanA A stravano hetu azubhayoga che. AnAthI viparIta pApakarmane Asavane hetu azubha ga che. pApakarmanA khyAMthI bhedonuM nirUpaNa pAMcamAM adhyAyamAM karavAmAM AvyuM che prANAtipAta AdithI virati, satya Adi, aparigraha tathA dharmadhyAna Adi zubha yoga che ane enAthI puNyakarmane ja Asrava thAya che. prANAtipAta Adi traNe prakAranA azubha kAyAga AdithI vyAMzI prakAranAM karmone Aava thAya che. AvI rIte pUrveta zubhaga puNyano ja Ave che. pApane nahIM ahIM je "gha' zabda prayoga karavAmAM AvyuM che, tenAthI evuM samajavAnuM che ke zubhayoga pApakarmanA AsavanuM kAraNa hatuM nathI, paraMtu evuM na samajavuM joIe ke zubha karmanirjarAnuM kAraNa nathI. AvI rIte zubhaga puNyanuM paNa kAraNa che ane nirjarAnuM paNa ane azabhAga pApanuM ja kAraNa hoya che paraMtu kadAcIta puNyakamanuM paNa kAraNa banI jAya che. jJAnAvaraNIya adi sAta prakAranA karmonI beMtAlIza uttara pravRtio puNyaprakRtimAM che. te A rIte che.-sAtA vedanIya, devAyu manuSpAyu, tiryaMcA, uccagotra tathA sADatrIsa nAmakarmanI nimnalikhita prakRtio-(1) devagati (2) devaLatyAnupUrvI (3) manuSyagati (4) manuSyagatyAnupUva (5) paracendriya jAti (6-10) audArika Adi pAMca zarIra (11-13) dArika Adi traNa zarIranA aMgopAMga (14) prathama saMvanana vArSabhanArAca saMhanana (15) prathama saMsthAna-samacatustra (16) prazasta varNa (1) prazasta gaMdha (18) prazasta rasa (19) prazasta sparza (20-29) traNa dazaka arthAt trasa, bAdara, paryApta, pratyeka zarIra, zubha, subhaga, susvara, Adeya ane yazaH kIrtAinAmakarma (3037) agurU laghu aSTakamAMthI sAta arthAt agurulaghunAma karma, ucchavAsanAma karma, AtapanAma karma, udhetanAma karma, prazasta vihAgatinAmakarma, parAghAtanAma karma, tIrthaMkaranAma karma ane nirmANanAma kama A rIte badhAne saravALe karavAthI nAmakarmanA sADatrIsa bheda thAya che. AmAMthI sAtavedanIya Adi pUrvokta pAMca bheda umeravAthI beMtAlIsa bheda thaI jAya che Aja beMtA lIsa puNyaprakRttio che. zrI tatvArtha sUtra 2
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApakarma khyAMzI prakAranA che, -(1-5) pAMca jJAnAvaraNa 6-14) navA darzanAvaraNa (15) azAtA vedanIya (16-41) chavIsa mohanIya karmanI prakRtio mohanIya karmanI aThThAvIsa prakRtiomAMthI samyakatva mehanIya ane mizra mohanIya e be prakRtie pApakarma pravRtiomAM parigaNita nathI kAraNa ke temane bandha thatuM nathI, mAtra mithyAtvaprakRtine badhe thAya che ane te pApakarmanA rUpamAM pariNata thaI jAya che (42) narakAyu (43- 76) caitrIsa prakAranA nAma karma yathA-(1) narakagati (2) naragati anupUrvI (3) tiryaMcagati (4) tiryaMcA nupUvI (pa-8) ekendriya Adi cAra jAtio arthAt ekedriya jAti, be Indriya jAti, teIndriya jAti, caturIndrIya jAti (9-18) pAMca saMhanana ane pAMca saMsthAna (19-22) aprazastavarNa, gaMdha, rasa, sparzanama karma (23-32) sthAvadazaka yathA-(1) sthAvara, (2) sUma (3) aparyApta (4) sAdhAraNa (5) asthira (6) azubha (7) durlaMga (8) duHsvara (9) anAdeya (10) ayazaH kIrti (33) upAghAtanAma karma (34) azuvihAgatinAma karma (77) nIcagetra (78-2) pAMca antarAya AvI rIte zubha ane azubhaga puNya ane pApanA kAraNa hoya che. uttarAdhyayanasUtranAM 28mAM adhyayananI caudamI gAthAmAM kahyuM che- govjAvAvo taphA" arthAta puNyane ane pApane Asrava thAya che. mArA saMparAmakriyA ke AsravoM kA nirUpaNa 'sakasAyassa jogo saMparAyakiriyAe' sUvAtha-kaSAyayukata jIvane yoga samparAyakriyAnA AsavanuM kAraNa hoya che. tatvArthadIpikA-pahelA batAvavAmAM AvyuM ke zubhayoga puNyanA ane azubha yoga pApanA AmravanA kAraNe che. have samparAyika kiyAnA AstranI prarUpaNa karIe chIe zrI tatvArtha sUtra 2
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ je jIva kreAdha, mAna, mAyA ane lAbha rUpa kaSAyathI yukata che tene yoga arthAt AtmapariNati rUpa mana vacana kAyanA vyApAra samparAya kriyAnA arthAt saMsAramAM bhramaNa karavAvALI kriyAne Asrava thAya che. tAtpa e che ke maneyoga, vacanayoga ane kAyayeAgathI thanArA pUrvakata Asrava badhAM sa'sArI jIve ne ekasarakhA phaLadAyI nIvaDatA nathI, nahItara kaSAyayukata jIvane je Asrava thAya che te sAmparAyika Asrava kahevAya che, jenA kAraNe-tene saoNMsAra-paribhramaNa karavA paDe che, parantu je jIva kaSAyathI mukata thaI jAya che, temane IoMpadha Asrava thAya che ane te saMsAra paribhramaNanuM kAraNu khanatu... nathI, je AtmAne kaSe-haNe arthAt durgAMtimAM lai jAya te kaSAya kahevAya che athavA jema vaDanI cha.la, maheDA ane haraDe-Adi kaSAya vastra vageremAM rAganAkAraNa hoya che tevI ja rIte krodha, mAna, mAyA ane lela rUpa kaSAya AtmAne mATe krama anyanA kAraNa hAya che. AvA kaSAyathI yukata jIvane sakaSAya kare che. sakaSAya mithyASThi Adi jIvane kAyayoga Adi dvArA je karmAnA Asrava thAya che temAM sthitikhanya ane anubhAgamanya paNa paDe che. AthI te anya sAmparAyikandha kahevAya che. 'samparAya' zabdanA artha A pramANe thAya che-sam arthAt samyak para arthAt utkRSTa, aya arthAt gati athavA paryaTana, tAtparya e che ke prANionuM jyAM paribhramaNa thAya che te saMsArane samparAya kahe che ane saMsAra paribhramaNanA kAraNabhUta karmone sAmparAyika kahe che sAmparAyika karmanu` kAraNu kaSAyavAna jIvaneyoga che. sArAMza e che ke sakaSAya jIvanA yogathI je kama khaMdhAya che te sAmpAyika anya kahevAya che ane temAM sthiti temaja anubhAga paNa paDe che. 3 tatvArthaniyukti-kAyika, vAcika ane mAnasikayoga rUpa Asrava zuM badhAM sa'sArI jIvAne sarakhAM phaLadAyaka hoya che ? athavA tenA phaLamAM visadezatA hAya che ? A zakAnA nivAraNa arthe vizeSa pratipAdana karIe chIe-- je krodha mAna mAyA ane lAbhathI yukata hAya che, te sakaSAya kahevAya che. kaSa arthAt kama nuM ApavuM' arthAt lAbha thavA kaSAya che. krodha, mAna, mAyA ane lAbha kamanA athavA sasAranA kAraNa che. kedha ADhi kaSAyothI yukata jIvanA kAyayoga Adi sAmparAyika kriyAnA kAraNu hoya che. narakagati, devagati, manuSyagati ane tiya cagati rUpa sa MsAra samparAya kahevAya che te samparAya arthAt saMsAramAM paribhramaNanA kAraNa rUpa je kriyA che te sAmparA yika kriyA kahevAya che. tApaya e che ke maneAyoga, vacanayoga, ane kAyayoga zubha ane azubhanA bhedathI e-e prakAranAM che. A yoga bhale samasta DAya zrI tatvArtha sUtra : 2 8
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke vyasta, jyAre kaSAyayukata AtmAne thAya che, tyAre tenAthI sAmparAyika Asava thAya che ane te saMsAra paribhramaNanuM kAraNa bane che. phalitArtha e che ke cAra prakAranA badhAmAMthI sthitibandha ane anubhAgamakhya kaSAyanA nimittathI thAya che ane prakRtibandha tathA pradezabaMdha keganA nimittathI thAya che. je jIva kaSAyayukata hoya che tenA ritibanya ane anabhAgababdha avazya thAya che ane A kAraNathI ja A bandha saMsAra bhramaNanuM kAraNa bane che. bhagavatIsUtramAM sAtamAM zatakanA prathama uddezakanA sUtra 167mAM kahyuM che je jIvanA krodha, mAna, mAyA ane lebha vicichanna thatAM nathI tene sAmparAyika kriyA thAya che. IpathakriyA thatI nathIevA akaSAyajIva ke saMsAra paribhramaNa rUpa IryApatha Asrava ke kAraNa hone kA nirUpaNa 'asAyassa jogo IriyAvahiyA kiriyAe' sUtrArtha -kaSAyathI rahita jIvanega aryApathikakriyAnuM kAraNa hoya che. tatvArthadIpikA-pUrvasUtramAM pratipAdana karavAmAM AvyuM ke kaidha Adi kaSAyathI yukata AtmAne kAyayoga Adi saMsArabhramaNanA kAraNathI sAmpazayika AmravanuM kAraNa bane che, prastuta sUtramAM e darzAvAI rahyuM che ke je jIva kaSAyathI mukata hoya che, tene ga mAtra IryApatha AsavanuM kAraNa hoya che ke je saMsAra paribhramaNanuM kAraNa banatuM nathI. krodha Adi samasta kaSAyathI rahita AtmAne-upazAnta-kaSAya athavA kSINakaSAya AtmAne-je kAyika, vAcika athavA mAnasiga thAya che. tenAthI phakta iryApatha-Asrava ja thAya che. "' dhAtu gati arthamAM che, tethI bhAvanA arthamAM dhatu pratyaya lagADavAthI pharyA zabda bane che, jene artha thAya che gati athavA cAganI pravRtti, athavA mana, vacana kAyanA nimittathI thanArAM zrI tatvArtha sUtra 2
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnA pradezenu' parispadana karyAM ja jeneA patha-mAga che te IrSyApatha athavA eryopathika kahevAya che. Azaya e che ke agIyAramAM khAramAM ane teramAM guNasthAnamAM yAre kaSAyanA udaya hAte nathI tyAre sthitibandha thatA nathI, kAraNa ke sthitimandhanuM" kAraNu kaSAya che, parantu cAMga vidyamAna hAvAthI prakRti ane pradeza baMndha thAya che. te samaye coganA kAraNe kama'nA Asrava tA thAya che, parantu kaSAyanA abhAvanA kAraNe te rAkAtA nathI. jevI rIte bhIMta upara phUMkavAmAM AvelA mATInA sUkA leAMDho dIvAlane sparza karIne nIce paDI jAya che, dIvAla upara TakI zakatA nathI, tevI ja rIte niSkaSAya AtmAmAM kamane je Asrava thAya che te rAkAtA nathI. prathama samayamAM karmanuM Agamana thAya che. bIjA samayamAM tenuM veTTana thAya che ane trIjA samayamAM tenI nirjarA thai jAya che. parantu kaSAyayukata jIvane sthitimaSa thAya che ane anubhAga anya paNa thAya che AthI tene sa`sAra-paribhramaNa karavA paDe che. AvI rIte upazAnta kaSAya ane kSINakaSAya AtmAne ayyapathika Asava ja thAya che, je e samayanI sthitivALA hAya che temaja sa'sAraparibhramaNanuM kAraNa manatA nathI jA tatvAtha niyukti--pahelAM kahI devAmAM Avyu che ke sakaSAya jIvanAyAga sAmparAyika Asravanu kAraNa hAya che have e pratipAdana karavAmAM AvI rahyuM che ke upazAnta-kSINu kaSAya AtmAnA je kAyasega vagere che, te sa'sAra bhramaNanA hetu karmAMnuM kAraNa hAtuM nathI kaSAyathI rahita jIvanAcega aryApathika kriyAnuM kAraNa hAya che, je saMsArabhramaNanu kAraNa hetu nathI. pratyeAjana thavAthI Agama mujama cAra hAtha pAtAnI sAmenI bhUmi para STi rAkhatA thakA ane trasa tema ja sthAvara jIvAnI rakSA karatAM thakA haLave haLave apramatta thaIne muninuM IraNu-gamana karavAnI kriyAne IrSyApatha kahevAya che tene ayyapathikanI kriyA paNa kahe che, abhiprAya e che ke caiAga mAtranA nimittathI gamana karatAM athavA ubhA rahelAM kaSAyasahita munine e samayanI sthitivALA je bandha thAya che, te iryApatha banyuM che. kaSAyarahitanA asalamAM be bheda che-vItarAga ane sarAga vItarAga traNa prakAranA hAya che-upazAntameAha-(agIyAramAM guNasthAnavattI) kSINumeha chadmastha ane kSINameha kevaLI. kSINumAha istha ane keLImAM meAhanIya kramanA samULagA kSaya thaI jvAnA kAraNe kaSAyanI sattA hAtI nathI, upazAnta mAha jIvamAM kaSAyanI sattA rahe che, parantu udaya thatA nathI. jemanA sa'javalana kaSAya vidyamAna che, parantu tenA udaya thatA nathI, te sAmane paNa akaSAya ja samajavA joie. vaLI kahyuM paNa che zrI tatvArtha sUtra : 2 10
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAthami paNa ItyAdi iyasamitithI sampana saMcamIe gati karavA mATe paga uMce karyo hoya ane tenuM nimitta pAmIne kadAcit kaI beindriya Adi jIva mRtyune zaraNa thaI jAya to paNa te saMyamIne tenA kAraNe sakSama banyuM paNa kahevAmAM AvyuM nathI. jinendra bhagavAne zuddha purUSanI kriyAne pApaphaLa ApanArI kahelI nathI. A rIte je upazAna kaSAya Adi kaSAya rahita che tenA kAyoganA nimittathI IryApatha karmane ja bandha thAya che temaja saMsAra paribhramaNanuM kAraNa banatuM nathI. te karmanI sthiti mAtra eka samayanI hoya che, arthAt prathama samayamAM karma baMdhAya che, bIjA samayamAM tenuM vedanA thAya che ane A vedana kALa ja tene sthitikALa samaja joIe. trIjA samayamAM te karmanI nirjara thaI jAya che. kahyuM paNa che-prathama samayamAM babdha che, bIjA samayamAM vedana thayuM, ane trIjA samayamAM nirjarA thaI gaI, nirjarA thaI gayA bAda te karma akarma rUpamAM pariNata thaI jAya che. ahIM eTaluM samajI levAnI jarUra che-je jIvanA jeTalA pega hoya che tene teTalA pegothI ja sAmparAyika athavA apathika karmane Asava thAya che. ekendriya jemAM mAtra kAga ja jovAmAM Ave che beIndriya, teIndriya, caturindriya tathA asaMjJI paMcendriyamAM kAyAga tathA vacanaga hoya che, saMjJIpaMcendriya jIvamAM traNe roga hoya che. akaSAya athavA saMjavalana kaSAyavALA jIvamAM mane yoga, vacanaga ane kAyayoga-traNe hoya che ane kevaLImAM kAyAga tathA vacanaga ja jovA maLe che. bhagavatIsUtranA sAtamAM zatakanA prathama uddezakanA 26mAM sUtramAM kahyuM che- je jIvananA kedha, mAna, mAyA ane lebhana vicacheda thaI jAya che tenI airyApAyika kriyA ja hoya che, sAparAyika kriyA hotI nathI ane je jInA krodha mAna, mAyA, tathA lebhane nAza thatuM nathI tenI sAmparAyika kriyA hoya che, airyApathika kriyA hetA nathI. kA sAmparAyika karmAstrava ke bhedoM kA nirUpaNa vicaNAyA sumo' ItyAdi sUtrArtha-Indriya, kaSAya, zubhayoga, avata ane kriyAnA bhedathI sAmparAyika karmAstavanA beMtALIsa bheda che. tatvArthadIpikA-sAmparAyika ane aryApathikanA bhedathI AmravanA be bheda kahevAmAM AvI gayA che, have sAmparAyika karmAsavanA bhedanuM pratipAdana karavA mATe kahIe chIe zrI tatvArtha sUtraH 2 11
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ spazana, rasanA, ghANa, cakSu ane zrotranA bhedathI pAMca indriya, krodha, mAna, mAyA ane temanA cAra prakAranA kaSAya, mana, vacana ane kAyanA bhedathI traNa prakAranA ga, hiMsA, asatya, carya, abrahmacarya ane parigrahanA bhedathI pAMca prakAranA avrata, kAyikI AdinA bhedathI paccIsa prakAranI kriyA, A badhAM sAmparAvika karmanA kAraNe hoya che, je bhavabhramaNanA paNa kAraNe che. AmAMthI Indriye, kaSAya ane atrenA bhedanuM nirUpaNa karI devAmAM AvyuM che paccIMsa kriyAo A prakAre che - (1) kAyika-kAyAthI karavAmAM Avate vyApAra. (2) AdhikaraNikI-jenA kAraNe AtmA naraka Adine adhikArI bane adhikaraNane artha che khaga Adi hiMsAnA sAdhana, tenAthI thanArI kriyA. (3) prASikI-dveSathI thanArI kiyA. (4) pAritApanikI-tADana Adi paritApathI thanArI kiyA. (5) prANAtipAtakI-prANIonA prANane viga kare athavA prANAtipAtanA adhyavasAyathI prANAtipAta karo. prANAtipAtanA AzayathI karavAmAM AvatI tADana Adi rUpa kriyA-prANAnA viyoga na thavA chatAM paNa prANAtipAtanI kriyA ja samajavI joIe. (6) apratyAkhyAnikI aviratinA kAraNe thanArI karmabandha rUpa kiyA. (7) AraMbhika -AraMbhathI thanArI kiyA. (8) pArigrahika-parigrahathI thanArI kriyA. () mAyAprayikI mAyAcArathI thanArUM karmabandhana, (10) mithyAdarzana pratyayikI-mithyAtvanA kAraNe thanArI kriyA, (11) dRSTijA-kaI vastune rAvapUrvaka jevAthI thanArI kriyA. (12) sparzikA-sAvadya sparzajanita vyApAra (13) prAtItikI-bAhya vastunA nimittathI je kriyA thAya. (1) sAmanopanipAtikI-ghaNuM lekanA bhegA thavAthI thatI kriyA (15) svAhastikI-potAnA hAthathI karavAmAM AvatI kriyA. (16) naisRSTikI-kaI vastune pADI nAkhavAthI thanArI kiyA. (17) AjJApatikI-bIjAne Adeza ApavAthI thanArI kriyA. (18) vaidAraNikI-vidAraNa karavAthI thanArI kiyA. (1) anAbhogapratyayikI-upayoga zUnyatAnA kAraNe thanArI kiyA. (20) anavakAMkSA pratyayikI-potAnA tathA bIjAnA zarIra tarapha bedarakArI zrI tatvArtha sUtra 2 1 2
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAkhavAthI thavAvALI kiyA. (21) premapratyayikI-mAyA ane lebhanA kAraNe thanArI kriyA. (22) zreSapratyayikI-dha, ane mAnathI thanArI kiyA (23) prAgikI-mana, vacana, kAyA dvArA gRhIta karmo je kriyAnI dvArA samudAya avasthAmAM thatAM thakA sthiti, anubhAga ane pradeza rUpamAM pariNata karavAmAM Ave. | (25) apathikI-hAlavA cAlavAthI lAgavAvALI kriyA. A arthamAtra vyutpatti nimittathI karavAmAM Avyo che. Ane pravRtti nimittaka Azaya A pramANe che-upazAta meha, kSINameha ane soga kevaLInA yoganA nimittathI sAtavedanIya karmane jenAthI bandha thAya che te apithakI kriyA che. A upazAta moha AdimAM pramAda ane kaSAyane udaya thatuM nathI, AthI karmane prathama samayamAM badhU thAya che, bIjA samayamAM vedana thAya che ane trIjA samayamAM nirjarA thaI jAya che AvI kAyika athavA vAcika kiyA auryApathikI kahevAya che. AvI rIte paccIsa kriyAo che. AnA sivAya Asrava arthAta mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya, azubhayoga, prANAtipAta, mRSAvAda, adattA dAna, thana, parigraha, zrotra, cakSu, dhrANa, rasanA, sparzana, e pAMca indrio, mana vacana ane kAyAne azubha vyApAra, bhADopakaraNenuM yatnAthI grahaNa karavuM rAkhavuM tathA upADavuM tathA sUcIkuzAgra mAtrane paNa ayatnApUrvaka grahaNa karava-A sAmAnya rUpathI vIsa bheda hoya che tathA AzvavanA pUrvokata beMtAlIsa bhedamAM paMdara prakAranAM gene umerI devAthI AsavanA sattAvana bheda paNa thAya che. pA tatvArthaniyukita-pahelA kamarane Asava samparAyika ane aryA pathikanA bhedathI be prakArano kahevAmAM AvyuM che. have sAmparAyika karmanA AsavanA bhedanI prarUpaNa karIe chIe indriya, kaSAya. azubhaga, avrata ane kriyAnA bhedathI sAmparAyika karmanA Asava beMtALIza prakAranAM che. AmAMthI Indriyo pAMca che-sparzana, rasanA, ghANa, cakSu ane zrotra, kaSAya cAra prakAranA che-prANAtipAta, amRta (asatya), steya (cIya) abrahmacarya ane parigraDa kAyikI AdinA bhedathI kriyAonA paccIsa bheda che. A Indriya, kaSAye. atratA ane kriyAonA bheda maLIne ogaNacALIsa bheda thAya che AthI sAmparAyika AsavanA paNa ogaNacALIsa ja bhedo thAya che. pramAdI ane sparza Adi viSayamAM kaSAya Adi rUpa pariNativALA AtmAne sparzana Adi pAMce Indriya sAmparAyika zrI tatvArtha sUtra 2 1 3
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsavanA kAraNa hoya che. krodha Adi cAre kaSAyAmAMthI pratyekanA anantAnu andhI, apratyAkhyAna pratyAkhyAnAvaraNa ane saMjavalananA cAra-cAra bheda hAvAthI badhAM maLIne seLa bheda che. te A prakAre che-anantAnukhandhI krodha apratyAkhyAnA krodha, pratyAkhyAnAvaraNIya krodha ane sajavalanakrodha AvI ja rIte mAna, mAyA ane leAbhanA paNa cAra-cAra bheda samajavA joie. A sALa kaSAya paNa sAmparAyika AsavanA kAraNu che. pramAdI ane krodha vagere kaSAyarUpa pariNativALA jIvane prANAtipAta (hiMsA) Adi pAMca atrata sakaLa AsavanA mULa samajavA joIe. temAM pravRtti karavAthI samasta AsavAmAM pravRtti thAya che ane tenAthI nivRtta thavAthI badhAM AsravAthI nivRtta thaI zake che. kAyayukata AtmAnI pravRttirUpa paccIsa kriyAo paNa Asrava che. te kriyAo indriya, kaSAya tathA atratAthI yukata hAya che. kriyAe paccIsa che-(1) kAyikI (ra) AdhikaraNikI (3) prAddheSikI (4) pAritApanikI (5) prANAtipAtikI (6) apratyAkhyAnikI (7) ArambhikI (8) pArigrahikI (9) mAyApratyayA (10) miththAizanapratyayikI (11) dA'nikI (12) spezikI (13) prAtItikI (14) sAmantApaniyAtikI (15) svADhastikI (16) naisaSTikI (17) AjJApatikI (18) vaidAraNikI (19) anAbhAgapratyayikI (20) anavakAMkSA pratyayikI (21) premapratyayikI (22) dveSapratyayikI (23) prAyagikI (24) sAmudAnikI ane (25) pathikI. A paccIsa kriyA sakaSAya AtmAnA mATe sAmparAyika Asravanu kAraNa heAya che. AmAMthI (1) kAyikI kriyA e prakAranI che-anuparatakAya kriyA ane duSpratyutakAya kriyA je sAvadha anuSThAnathI nivRta nathI evA mithyAdRSTi athavA samyakdRSTinI upekSA Adi kAyika kriyA krama banyanu kAraNa hoya che. A anuparatakAya kriyA che. je duSprayukta che arthAt durbhAvathI yukata che, te indriyAnI sAthe manana zabda Adi viSayenA samparka thavAthI harSa anubhave ane amanejJa viSayanA sacAgathI dveSanA anubhava kare che tathA manathI azubha saMkalpa kare che. tenAmAM savega ane niveda DeAtAM nathI te mekSamAga mAM sthita thatA nathI te pramatta sayatanI je kAyakriyA hoya che te duSprayukatakAya kriyA kahevAya che. (2) AdhikaraNikI kriyA e prakAranI che-saceAjanAdhikaraNakI ane nivattanAdhikaraNikI. agAuthI manAvelI talavAra tathA mUTha Adie judA judA padArthone joDavuM saMyAjanAdhikaraNakI kriyA che talavAra vage2e hiMsAkArI padArthAne navA prakArathI banAvavAnu tene nivattanAdhikaraNukI kriyA kahe che, zrI tatvArtha sUtra : 2 14
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) trIjI prAddheSikI kriyA paNa e prakAranI che-jIva prADheSikI ane ajIva prAddheSikI, jIva para dveSa karavAthI jIva prAdeSikI kriyA thAya che jyAre pASANa vagere jIva vastuo para lapasI paDavA vagere kaMI nimittathI je dveSa utpanna thAya che, te ajIvaprADheSikI kriyA kahevAya che. (4) pAritApanikI kriyAnA paNa e bheda che-svahastapAritApanikI ane pahesta pAritApanikI peAtAnA ja hAthathI peAtAnA zarIrane athavA anyanA zarIrane Artta dhyAna AdithI prerita thaI ne tADana Adi karavu' svahastapAritApanikI kriyA che, bIjAnA hAthe paritApa pahoMcADavAnI je kriyA thAya che te parahastapAritApanikI kriyA kahevAya che. (5) prANAtipAtinI kriyAnA paNu e bheda che. svahasta prANAtipAta kriyA ane parahasta prANAtipAta kriyA dhAra mAtta dhyananI sthitimAM athavA koI prakAranI muzkelI AvI paDavAnA kAraNe nivedanA kAraNe peAtAnA ja hAthathI peAtAnA prANanA nAza kare che athavA krodhAdine vaza thaIne peAtAnA hAthe anyanA prANA haNe che tene svahasta prANAtipAta kriyA kahe che. AvI ja rIte bIjAnA prANAnA ghAta karAvavA parahastaprANAtipAta kriyA che. (6) apratyAkhyAna kriyAnA paNu e bheda che-jIvA pratyAkhyAna kriyA ane ajIvApratyAkhyAna kriyA jIvanA viSayamAM pratyAkhyAna karavAthI je kama baMdhAya che te jIvApratyAkhyAna kriyA che jyAre dArU, mAMsa Adi nirjIva padArthAMnu pratyAkhyAna na karavAthI je kama baMdhAya che, te ajIvApratyAkhyAna kriyA che. (7) ArambhikI kriyA paNa e prakAranI che-jIvAra bhikI ane ajIvAra bhikI jIvanA AraMbha-upamardana karavAthI lAgavAvALI kriyA jIvAra'bhikI kriyA kahevAya che tathA ajIvA arthAt jIvanA kalevaranA jIvanA AkAranA manAvelAM leTa vagerenA piDa athavA vasrAnA AraMbha karavAthI thatA krama banyane ajIvAra bhikI kriyA kahe che. (8) pArigrAhikI kriyAnA paNa e bhedu che--jIvapArigrahakI ane- ajIvapArigrahIkI sacetane! parigraha karavA jIvapAritrahikI ane aceta vastunA parigraha karavA ajIvapArigrahikI kriyA che. (9) mAyApratyayikI kriyA paNa e prakAranI che AtmabhAva va'kanatA ane parabhAvava kanatA aprazasta Atmabhavane vakra karavA arthAt peAtAnA aprazasta bhAvane DhAMkI daI prazasta khatAvyA karavA te AtmabhAvava kanatA che. vyApAra rUpa hAvAnA kAraNe mAne kriyA kahevAmAM AvI che. khATA lekha vagera lakhIne parabhAvanI je vacanA karavAmAM Ave che tene parabhAva kanatA kahe che, (10) mithyAdarzana pratyayikI kriyAnA paNa e bheda che unAtirikata zrI tatvArtha sUtra : 2 15
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAdarzana pratyayA ane taduvyatirikata mithyAdarzana pratyayA pitAnA pari. mANathI je ochuM hoya tene una" ane je vadhuM hoya tene atirita kahe che. tAtparya e che ke AtmA hakIkatamAM karmodaya anusAra prApta zarIranA pramANamAM hoya che. koI miyAdaSTi tene aMgUThAnI barAbara mAne che, koI javanI barAbara kaI sAmAnA cokhAnI barAbara nyUna rUpamAM mAne che. koI AtmAne sarvavyApaka kahIne adhika pramANe mAne che. A rIte mAnavAthI unAtirikata mithyAdarzana pratyayA kiyA lAge che ane tenAthI sAparAyika Asava thAya che. unAtirita mithyAdarzanathI je mithyAdarzana bhinna che te taduvyatirikata mithyAdarzana pratyayA kriyA che jema ke-AtmAnuM astitva ja nathI ema mAnavuM. (11) dArzanikI (daSTijA) kriyA paNa be prakAranI che-jIvadRSTikA ane ajIvadaTikA azva vagerene jevA janArAne je karmabandhanuM kAraNa che te jIva daSTikA tathA ajIva citra vigerene jovA mATe janArAone je karmabanya rUpa vyApAra che te ajIvadRSTikA kriyA kahevAya che. (12) spezikI kriyA paNa be prakAranI che, jIva pazi kI ane ajIva spezikI baMnenuM svarUpa dRSTika kriyAnI barAbara samajI levuM joIe. taphAvata e che ke ahIM jovAnA sthAne "sparza karavo" ema kahevuM joIe. pRSTikA kriyA paNa be prakAranI che-jIvapRSTika ane ajIva pRSTika rAga tathA SathI prerita thaIne jIvanA viSayamAM athavA ajIvanA viSayamAM pUchanArAne je karmabandha rUpa vyApAra hoya che te jIvapRSTikA ane achavapRSTikA kriyA che. (13) prAtItikI kriyA paNa be prakAranI che-jIvAtItikI ane ajIva prAtItikI jIvanA nimittathI je karmabadha rUpa vyApAra thAya che te jIvaprAtI tikI ane ajIvanA nimittathI je karmabandha rUpa vyApAra thAya che te ajIvaprAtItikI kriyA che. (14) sAmajopanipAtakI kriyA paNa be prakAranI che-jIva sAmopanipAtikI ane ajIva sAmonipAtikI keIne baLada ghaNe suMdara che. jema-jema ke tene juve che ane tenA vakhANa kare che, tema baLadane mAlika khuza thAya che. Ane jIva sAmantopanipAtikI kriyA lAge cheAvI ja rIte ajIva bhavana vagerenI prazaMsA sAMbhaLIne harSita thanArAne ajavasAmopanipAtikI kriyA lAge che. (15) svAhastikI kriyA paNa be prakAranI che jIvasvAhastikI ane ajIvavAhastikI pitAnA hAthe grahaNa karelI ajIva talavAra AdithI kaI jIvane mAravuM ajavasvAhastikI kriyA che athavA potAnA hAthe jIvane mAra mAra jIvasvAhastikI ane ajIvane tADana karavuM ajavasvAha ritakI kriyA che. zrI tatvArtha sUtraH 2 16
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) naisaSTikI kriyA. paNa e prakAranI che--jIva naisRSTikI ane ajIva nesRSTikI. rAjA vagerenA AdezathI yaMtra vigere dvArA pANI vagerenuM kADhavu jIva naisaSTikI kriyA che ane dhanuSya vagerethI tIra vagerene DheDavA ajIva naisUSTikI kriyA che. (17) AjJApanikI kriyA paNa e prakAranI che-jIva ajJApanikI ane ajIva AjJApanikI jIvanA viSayamAM AjJA ApanArane jIva AjJApanikI ane ajIvanA viSayamAM AjJA ApanArAne ajIva--AjJApanikI kriyA lAge che. (18) vaidAraNikI kriyA paNa e prakAranI che-jIvavaidAraNuikI ane ajIva vaidAraNukI jIvane vidAraNA karavAthI (cIravAthI-phADavAthI) jIva vaidAraNikI ane ajIvane vidAraNa karavAthI ajIva vRMdAraNukI kriyA thAya che Ane jIvavaidArikA ane ajIvavaidArikA paNa kahe che. (19) anAbhAgapratyayikI kriyAnA paNa e bheda che--manAyukatAdAnatA ane anAyukata pramAnatA upayAga lagAvyA vagara-asAvadhAnIthI vastra pAtra vagerene grahaNa karavA anAyukatAdAnatA che ane upacega zUnyatAthI vastrapAtra Adittu pramArjana karavuM' anAyukatapramAnatA che, (20) anavakAMkSApratyayikI kriyA paNa e prakAranI che-AtmazarIrAnavakAMkSApratyayA ane parazarIrAnavakAMkSApratyayA je purUSa pAtAnA zarIranI paNu darakAra na rAkhIne peAtAne napusaka Aphri banAvavA mATe peAtAnA ja aMgApAMganuM chedana vagere kare che tene AtmazarIrAnavakAMkSApratyayA kriyA lAge che ane je pArakA zarIranA jema ke khaLada vagerenA zarIranA aMgApAganuM chedana vagere kare che tenI kriyAparazarIrAnavakAMkSApratyayA kahevAya che. (21) premapratyayA kriyA paNa e prakAranI che, mAyApratyayA ane lAbha mayA, (22) dveSapratyayA kriyA paNa e prakAranI-che kroSapratyayA ane mAnapratyayA, (23) prAyeAgikI kriyA te che je prayeAgadvArA utpanna thAya che. AnA traNa bheda che--mana vacana ane kAcAnA prayAgathI thanArI, mananA vyApArathI thanArI kriyA manaHprAceAgikI che. vacananA vyApArathI thanArI vacana prAgaiAgikI ane kAyAnA vyApArathI thanArI kAyaprAyAgikI kriyA kahevAya che. (24) sAmudAnikI kriyA paNa traNa prakAranI che-anantara, parampara ane tadrubhaya je kriyAnA kALamAM vyavadhAna-(antara) na heAya te anantarasAmudAnikI jenA kALamAM antara hAya te paraspara ane jenA kALamAM kadAcita vyavadhAna (antara) hAya ane kadAcita na hoya te tadulayasAmudAnikI kriyA kahevAya che. (25) ayyapathikI kriyA te che je mAtra zarIra athavA vacanathI thAya, zrI tatvArtha sUtra : 2 17
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ jemAM pramAda ane kaSAya lezamAtra na heAya, jenA kAraNe e samayanI sthitivALA krama 'dhAya che. jo ke te kriyA jIvane vyApAra ja che te paNa ajIva zarIra athavA vacananI pradhAnatAthI vivakSA thavAthI ajIvakriyA kahevAya che AvI rIte A paccIsa kriyAomAMthI cAvIsa sAmparAyika AsananA kAraNarUpa hoya che ane aipathikI kriyA iryApatha AsravanuM kAraNa hAya che. sthAnoMgasUtranA bIjA sthAnakanA prathama uddezakanA 60mAM sUtramAM kahyu che pAMca indrio, cAra kaSAya, pAMca avrata ane paccIsa kriyAe kahevAmAM AvI che. navatatva prakaraNamAM paNa kahyu` che 'indrae pAMca, kaSAya cAra, atrata pAca, cAga traNa ane kriyA paccIsa AsravanA kAraNa kahevAmAM Avela che. tathA (1) mithyAtva (ra) anaMta (3) pramAda (4) kaSAya (5) azubhacAga (1) prANAtipAta (7) mRSAvAda (8) adattAdAna (9) maithuna (10) parigraha (11) zretrendriya (12) cakSuindriya (13) ghANendriya (14) rasanendriya (15) sparzInendriya (16) manAyeAga (17) vacanayAga (18) kAyayeAga (19) bhANyo. pakaraNanu ayatnAthI nikSepaNu athavA grahaNa karavuM ane (20) sUcIkuzAgranu paNa ayatanAthI nikSepaNu-grahaNu, A vIsa prakAranA Asana kahevAmAM AvyA che. tathA agAu kahevAmAM AvelA AsavanA kheMtAlIsa bhedamAM paMdara prakAranA yAgAne umeravAthI AsavanA sattAvana bheda paNa thAya che. A Asava sa'badhI vistAra samajavA joie. pA saba jIvoM ke karmabandha samAna hotA hai yA vizeSAdhika 'singa maMtrAyuimAva'- ItyAdi sUtrAtha--tIvrabhAva, madabhAva, vIya ane adhikaSNunI vizeSatAnA kAraNe AsavamAM paNa vizeSatA thaI jAya che dA tatvAtha dIpikA-kAyayeAga Adi AsavanA kAraNeA badhA jIvAmAM sAmAnya che, A badhA sasArI jIvAmAM samAna rUpathI jovAmAM Ave che AthI kama bandha paNa darekamAM sarakhAM hAvA joie ane enuM phaLa paNu darekane sarakhu maLavu' joie paraMtu A pramANe manatu nathI, enu... kAraNa jIvanA piraNAmAmAM rahelA bheda che je aneka prakAranA haiAya che, A darzAvavA mATe kahevAmAM Avyu che. tIvrabhAva, mantabhAva 'Adi' zabdathI jJAtabhAva ajJAtabhAva, vIya'vizeSa ane adhikaraNa vizeSathI sAmparAyika AsatramAM vizeSatA (viSamatA-bhinnatA) thAya che. bAhya tathA AbhyaMtara kAraNeA maLavAthI AtmAmAM je utsAha adhyavasAya utpanna thAya che tene tIvrabhAva kahe che. mantabhAva AnAthI viparIta hAya che, arthAt je adhyavasAya utkRSTa na hAya te, manda kahevAya che. A zatruhaNavA zrI tatvArtha sUtra : 2 18
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogya che huM ene haNIza" A rIte IrAdApUrvaka pravRtti karavI jJAtabhAva kahevAya che. ajANatA athavA pramAdathI pravRtti thavI AjJAtabhAva che. bhAvana artha che. AtmAnuM adhyavasAya athavA pariNAma pratyekanI sAthe tene saMbaMdha che jema ke tIvabhAva, mandabhAva, jJAtabhAva ane ajJAtabhAva jIvane kSApazamika athavA kSAyika bhAva vIrya kahevAya che athavA dravyanI AgavI je viziSTa zakti che tene vIrya kahe che. adhikAraNe te dravya athavA sAdhana ke jenA vaDe kaI kriyA karavAmAM Ave che ane jene leka bhASAmAM e jAra kahe che "vizeSa padane baMne arthAta vIrya ane AdhikaraNanI sAthe saMbaMdha che, A rIte jIvanI zakita vizeSatAne vIrya vizeSa ane taravAra AdinI zakitanI vizeSatAne adhikaraNa viroSa kahe che. Ama tIvrabhAva, mandabhAva, jJAtabhAva, ajJAtabhAva, vIryavizeSa ane adhikaraNa vizeSathI sAmparAyika AsavamAM viroSatA arthAt taratamatA utpanna thAya che. abhiprAya e che ke eka jIva keI kAryane tIvrabhAvathI kare che ane bIje jIva teja kAryane mada pariNAmathI kare che, evI ja rIte koI jIva keI kriyAmAM jANI-bUjhIne pravRtta thAya che ane koI jIvanI teja kriyAmAM ajANatAM ja pravRtti thaI jAya che tyAre temanA AvamAM paNa bheda thAya che. pratyeka avasthAmAM Asrava samAna ja hoya e niyama nathI jema ke jJAtabhAva ane ajJAtabhAvanA kAraNe AsavamAM atara paDI jAya che tevI ja rIte vIrya ane adhikaraNanI bhinnatAthI paNa AsavamAM bhinnatA thaI jAya che Aja kAraNa che ke keI jIva tIvra Asavane bhAgI thAya che te kaI jIva tIvratara ane tIvratama Asavane, evI ja rIte koI jIvane manda Asava hoya che. te keIne mandatara athavA maMdatama Asava hoya che. jyAre AsravamAM anDara paDe che te banyamAM paNa antara paDayA vagara rahetuM nathI ane karmabandhamAM atara paDavAthI tenAmAM antara paDavuM anivArya che dhA tatvArthaniyukita-pUkita indriya, kaSAya, atrata AdinA kAraNe je jIva bhavabhramaNa janaka sAparAyika kamabandha karI rahyAM che, te badhAne zuM sarakho ja bandha thAya che? athavA ukta kAraNothI thanArA bandhamAM thoDuM attara paNa hoya che? A zaMkAnuM samAdhAna karavA mATe e pratipAdana karIe chIe ke pariNAmanA bhedathI kamabandhamAM paNa bhinnatA thaI jAya che- tIvrabhAva, maMdabhAva, jJAtabhAva, vIryanI vizeSatA ane adhikaraNanI viroSatAnA kAraNe sAmpazayika kama-AsavamAM paNa bhinnatA thaI jAya che, AsavamAM bheda thavAthI banyamAM ane bandhamAM vizeSatA thavAnA kAraNe tenA phaLamAM paNa vizeSatA AvI jAya che. utkRSTa, prakRSTa athavA utha bhAva te tIvrabhAva kahevAya che. bhAvane artha che adhyavasAya athavA AtmAnI vizeSa pariNati tejabhAva jyAre adhika zrI tatvArtha sUtraH 2 19
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIvra hoya che te tIvratara kahevAya che ane jyAre ati adhika tIvra hoya che to tIvratama kahevAya che. bhAvamAM jeTalI tIvratA hoya che, teTalI ja bandhamAM paNa tIvratA hoya che ane tadanusAra tenA phaLamAM paNa teTalI ja tIvratA AvI jAya che. kAraNomAM bheda hovAthI kAryamAM paNa bheda thAya che ane kAryamAM bheda jene kAraNamAM bhedanuM anumAna karavAmAM Ave che. A niyama anusAra AtmAnI pariNatinA bhedathI bandhamAM bheda tha svAbhAvika che ane bandhanA ledathI AtmAnI pariNatinI viSamatAnuM anumAna karI zakAya che. tIvrabhAvathI je viparIta hoya te mandabhAva kahevAya che. mandabhAva je kamabanyA hoya che te svapa hoya che, utkRSTa hete nathI temAM tIvrabhAvathI thanArA banI mAphaka utkaTatA athavA ugratA hotI nathI. tIvrabhAvamAM paNa tAratamyanA bhedathI aneka ucca-nIca zreNio hoya che. koI tIvrabhAva adhimAtra hoya che, kaI adhimAtra madhya hoya che, kaI adhimAtra mRdu hoya che, keI madhya adhimAtra hoya che, kaI madhyama, keI madhya mRdu, kaI mRdu-adhimAtra kaI mRdumadhya ane koI mRdu heAya che. A rIte apekSA bhedathI judA judA prakAranAM adhyavasAya hAya che. evI ja rIte upayogathI upayukata AtmAnuM pariNAma jJAtabhAva kahevAya che, jene Azaya che-jANI-bUjhIne, saMkalpapUrvaka hiMsA Adi karmomAM pravRtta thavuM jema ke-"A zatru haNavA yogya che, huM A purUSane haNIza" e rItane vicAra karI ghAta karo. ajJAtabhAva AnAthI viparIta hoya che. te upaga zUnya AtmAnuM pariNAma che jema vagara saMkalpanAM akaramAta, hiMsA AdimAM pravRtta thaI javuM-mada athavA pramAdathI ajANatA hiMsA Adi thaI javI. A jJAtabhAva ane ajJAtabhAvathI karmabandhamAM vizeSatA thaI jAya che. udAharaNArtha-eka mANasa haraNane mAravAnA IrAdAthI bANa pheMke che, tenAthI haraNa vidhAI jAya che. bIje mANasa kaI thaDane viMdhavAnA AzayathI bANuM pheMke che, paraMtu vacamAM kaI mRga athavA kabUtara tenAthI viMdhAI jAya che. jo ke A baMne ghAtakanI prANAtipAta kriyA upara chalethI eka sarakhI pratIta thAya che, paraMtu Atarika adhyavasAyamAM bheda hovAnA kAraNe temanA karmabandhamAM bheda hoya che. pahelA ghAtakane karmane anya adhika ane tIvra hoya che, jyAre bIjA ghAtakane ke je hiMsA karavAne IrAde rAkhatuM nathI, parantu pramAda ane kaSAyane vazIbhUta che, a5 karmabandha thAya che, kAraNa ke rAgadveSa vagara bANa pheMkI zakAtuM nathI ane rAgadveSa e paNa eka prakArane pramAda ja che. pramAdanA ATha bheda kahevAmAM AvyA che-(1) ajJAna (2) sadeha (3) mithyAjJAna (4) rAga (5) dveSa (6) mRyanavarAtamRti na zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahevI () dharma pratye Adara arthAta jAgRti na hevI ane (8) genI aprazasta pravRtti thavI. tIvra kaSAya, vezyA ane jJAnathI utpana, paurUSaya pariNAma dvArA janita, kaDavAM phaLa ApanAra tathA narakapAta AdinA kAraNarUpa je hoya te tIvra hiMsA bhAva kahevAya che. madhyama kaSAya tathA vezyAnA nimittathI thanAra madhyama hiMsA bhAva kahevAya che. ane je pAtaLA kaSAya ane lezyA pariNAmathI tathA pramAdanA yogathI yukta hoya te manda athavA mandara hiMsAbhAva kahevAya che. varyAntarAya karmanA kSapazamathI utpanna thanArI labdhi vIrya kahevAya che. vIrya AtmAnuM sAmarthya-vizeSa che. vajaatSabha nArAcasaMhananI madada meLavIne tenA dvArA siMha AdinuM paNa vidAraNa karI zakAya che, jema tripRSNe karyuM hatuM. siMha madonmatta hAthienAM kuMbhasthaLanuM vidyAraNa karavAmAM samartha hoya che te paNa vIryanA ja prabhAvathI A prakAranA vIryanI vizeSatAthI karmabandhamAM vizeSatA thAya che. A vIyavizeSa paNa kadAcita adhimAtra hoya che, kadAcit adhimAtra madhya hoya che kadAcita adhimAtra mRdu hoya che ItyAdi pUrvavat samajI levuM joIe. je prANI maMda prANa hoya che tenAmAM vIryane e utkarSa thatuM nathI, jema ke--mahAprANumAM jevAmAM Ave che. AvI rIte vIryanI taratamatA paNa karmabandhamAM vizeSatA utpanna kare che. jenA kAraNe AtmA durgatine adhikArI bane che, te talavAra Adi dravya adhikaraNa kahevAya che. adhikaraNanA be bheda che-nirvattAdhikaraNa arthAt hiMsAkAraka sAdhanenuM navesarathI nirmANa karavuM ane sAMjanAdhikaraNa arthAt temanA bhAgene joDIne temane AraMbha-sumAraMbhane lAyaka banAvavA A adhikaraNa dravyanA bhedathI paNuM karmabandhamAM bheda thAya che. jemanuM mana zRMgAthI zUnya che, je niya che, pApathI DaratAM nathI, teo prANivadha kAje mRSAvAda ane staya (corI) vagerene pratyAhana ApanArI kRtionuM nirmANa kare che. A adhikaraNa dravya kalahanA utkaTa kAraNe hoya che. AvA phAMsI jALa Adi adhikaraNanI vizeSatAthI karmabandhamAM paNa vizeSatA utpanna thaI jAya che. A rIte pUrvokta ogaNacALIsa prakAranAM karmAsamAM tIvratA mandatA, jJAtabhAva, ajJAtabhAva, vIryavizeSa ane adhikaraNa vizeSa thAya che ane A vizeSanA kAraNe karmanA AstramAM paNa vizeSatA utpanna thaI jAya che, te sAmparAyika karmAstrava tIvra, tIvratara tIvratama, manda, mandatara, madatama, madhyama, madhyamatara ane madhya matama samajavuM joie. A prakAranI Asava saMbaMdhI vizeSatAthI karmabandhamAM paNa vizeSatA thAya che. zrI tatvArtha sUtraH 2 21.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhikaraNa kA svarUpa Ama, krodha, rAga temaja dveSathI yukta prANInA sacegathI ane dezakALa zrAdi khAdya kAraNAnA vazathI, indriya, kaSAya, avata, ane kriyAonA kAI AtmAmAM tIvrabhAva hAya che-'sakhaLa' pariNAma vizeSa thAya che. AvA jIvAne tIvra Asrava thAya che teja indriya, kaSAya, avrata ane kriyAonA krodha Adi mAntarika kAraNeAthI tathA deza-kALa Adi aneka mAhya kAraNAthI koI kAi AtmAmAM mantabhAva thAya che, arthAt AtmAnuM niLa pariNAma hoya che. AvA jIvane manda Asrava thAya che. indriya, kaSAya atrata ane kriyAmAM pravRtta kAi AtmAne jJAtabhAva thAya che arthAt ke i jIva jANI-samajIne koI kAya mAM pravRtti kare che tene mahAna Asrava thAya che, evI ja rIte indriya, kaSAya, matrata tathA kriyAmAM pravRtta kAI AtmAne ajJAtabhAva thAya che arthAt koI jIva dvArA ajANatA ja kaI pravRtti thaI jAya che, tene alpa Asrava thAya che. AvI ja rIte va-RSabhanArAcasa hunanavALA purUSanI indriya smAdinI je pravRtti thAya che tethI mahAna Asrava thAya che. anya sahunanavALA purUSane pApa karavAmAM alpa Asava thAya che, kAI alapatara vIya vALAne apatara Asrava thAya che. A rIte adhikaraNanI vizeSatAthI paNa AsravamAM vizeSatA thAya che. jema keI lADavAnA rasa ati madhura hAya che ane koInA svapa madhura hAya che, koi vastune svAda atyanta kaDavA hAya che koinA na ati na ati kaDavA hAya ane te alpatA AdimAM mantratA, madhura athavA manvaMtaratA, mandatamatA Adi aneka zreNie hoya che, evI ja rIte zubha ane azubha karmonA paNa taMtra, tIvratara, tIvratama, manda, manttara, ane mantratama Adi anekabhedovALA anya thAya che. AmAMthI zubhakarmAMnA rasa(anubhAga) drAkSa, zeraDI, dUdha athavA madha jevA mITho hAya che jenA anubhavathI jIvane atyanta AnandanI prApti thAya che. azubha karmonA rasa lImaDA athavA karIyAtA AdinI mAphaka kaDavA hAya che jenA anubhavathI jIva avaNuM nIya vyAkuLatAnA bhAgI thAya che. kaphaLanI tIvratA ane tIvrataratA vagerene samajAvavA mATe A udAharaNa ApavAmAM Ave che-zeraDI athavA lImaDAnA cAra zera rasa svAbhAvika rasa che. A rasane agni upara garama karaSAmAM Ave ane ukALavAmAM Ave ke jethI te cAra, zeranI jagyAe traNa zera ja rahI jAya te te rasa 'tIvrarasa' kahevAze agara A rasane pharIvAra uka!LavAmAM Ave ane te jo eka zera ja bAkI rahI jAya teA 'tIvratama' kahevAze, AvI ja rIte zeraDI athavA lImaDAnA eka-eka zera rasa svAbhAvika rasa che temAM eka zera pANI bheLavavAmAM Ave te te mandarasa kahevAze. zrI tatvArtha sUtra : 2 22
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ temAM bazerapANI umeravAmAM Ave to te madatara rasa kahevAze ane je traNa zerapANI umeravAmAM Ave te te rasa mandatama thaI jAze barAbara AvI ja rIte zubha ane azubha karmonA rasamAM AtmAnA pariNAmonA bhedathI tIvratA, tIvrataratA Adi thAya che. sUtrakRtAMga sUtranA dvitIya zrataskaMdhanA pAMcamA adhyayananI gAthA 6-7 mAM kahyuM che koI--koI ekedriya, dvidrIya Adi kSudra prANI hoya che ane keI- koI hAthI Adi vizALakAya prANI hoya che te kSudra arthata apakAya kaMthavA Adi prANI hiMsA karavAthI ane hAthI Adi mahAkAya prANIone ghAta karavAthI sarakhAM ja vaira arthAt karma badha athavA virodha thAya che, kAraNa ke badhAM ja AmAthI samAna rUpathI asaMkhyAta pradeza chekeI paNa jIvanA pradezomAM nyunAdhikatA nathI, evuM kahevuM na joIe. AnAthI viparIta apakAya ane mahAkAya jIvonI hiMsA karavAthI-visaduza ja karmabandha thAya che kAraNa ke temanA IndriyAdi prANemAM nyUnAdhikatA hoya che, badhAM prANionA prANa samAna saMkhyaka hotAM nathI ane badhAnI cetanA ekasarakhI vyakata thatI nathI ema paNa na kahevuM joIe. tAtparya e che ke apakAya ane mahAkAya jIvonI hiMsAthI sarakhI rIte ja karma baMdhAya che. A baMne ekAnta samIcIna nathI karmabandhanuM tAratamya ekAntataH vidhya jInI apekSAthI hatuM nathI, paraMtu ghAtaka jIvanA adhyavasAyanI tIvratA ane mandatAnI paNa temAM apekSA rahe che. keI jIva bhale apakAya ane alpaprANa hoya parantu ghAtaka jIva je atyanta tIvra kaSAya pariNAmathI tene ghAta kare che tyAre tene mahAna karmabandha thAya che. AnAthI viparIta bhale kaI jIva mahAkAya hAya agara ghAtaka anicchApUrvaka athavA madakaSAyapUrvaka tene ghAta kare che tyAre tene alpa karmabandha thAya che. AthI pUrvokata baMne ekA-tamaya vacana samIcIna nathI, arthAt alpakAya ane mahAkAya ivenI hiMsAthI karmabandha sarakhAM ja thAya che athavA asamAna ja hoya che A vidhAna yukita saMgata nathI. abhiprAya e che ke eka mAtra vadhya jIvanI sadRzatA ane visaEzatA ja karmabandhamAM kAraNa nathI paraMtu ghAtaka jIvanA tIvrabhAva mandabhAva jJAtabhAva, ane ajJAtabhAva mahAvIryatva ane alavIyatva tathA adhikaraNanI asamAnatA paNa karmabandhanA tAratamyanA kAraNe che. A sarvaSTIkaraNathI e nirvivAda che ke zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmabandhamAM je nyUnAdhikatA hoya che te vadhya ane ghAtaka baMnenI vizeSatA para nirbhara rahe che, tevI sthitimAM kevaLa vadhyajIvanI apekSAthI ja kamabanyamAM samAnatA athavA asamAnatA mAnavI agara kahevI e yogya nathI je A baMne ekAnta sthAnomAM pravRtti kare che. arthAt karmabandhane ekAntataH samAna athavA asamAna ja kahe che te anAcAramAM pravRtti kare che. badhA jIvone ekAnta rUpathI sarakhA gaNIne temanI hiMsAthI sarakhAM ja karmabandha mAnavA ye gya nathI kintu tIvrabhAva mandabhAva AdinI vizeSatAthI paNa karmabandhamAM vizeSatA svIkAravI joIe. cikitsaka AyurvedazAstrane anukULa samIcIna zastrakriyA athavA anya cikitsA karI rahyo hoya, to paNa regInuM maraNa thaI jAya te vaidya tenA nimittathI hiMsAne bhAgI banatuM nathI kAraNa ke tenI bhAvanAmAM doSa nathI. bIje koI purUSa sApa mAnIne deraDAM upara prahAra kare che ane tenA che TUkaDA karI nAkhe che. A prasaMgamAM sApanI hiMsA na thavA chatAM paNa te hisAnA pApane bhAgI thAya che. kAraNa ke tenA bhAvamAM deza vidyamAna che. bhAvadeSathI je sarvathA rahita che tene karmabandha thatuM nathI AgamamAM kahyuM chekoI muni IsamitithI jaI rahyA hoya ane temaNe paga upara lIdhe hoya e arasAmAM akasmAta keI beIndriya Adi prANa tyAM AvI caDhe ane temanA paga taLe kacaDAI jAya te paNa te munirAjane te nimitte hiMsAne deSa lAgato nathI. AnAthI viparIta teMdula matsyanuM daSTAMta paNa prasiddha che. AthI vadhyajIva ane ghAtakajIva-baMnenI apekSAthI karmabandhanI nyUnAdhikatA samajavI-mAnavI joIe. ekAnta mAnavAthI anAcAra thAya che dA jIvAdhikaraNa ke bheda kA nirUpaNa "jJIvADakavA AvavAhita ItyAdi suvArtha-jIva ane ajIva AsavanA adhikAraNa che. chA tattvArthadIpikA-pUrvasUtramAM e pratipAdana karavAmAM AvyuM ke adhikaraNa e AavanI vizeSatAnuM kAraNa che. have tenA bhedanuM nirUpaNa karIne zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ varUpanuM kathana karIe chIe jIva ane ajIva, jemanuM svarUpa pahelA kahevAI gayuM che, AmravanA adhikaraNa hoya che jemAM artha adhikRta karI zakAya te dravyane adhikaraNa kahe che. dravyanA cha bheda che-(1) dharmAstikAya (2) adharmAstikAya (3) AkazAstikAya (4) kALa (5) jIvAstikAya ane (6) pudgalAstikAya A rIte je dravyanA AzrayathI Asrava utpanna thAya che tene adhikaraNa kahe che. jo ke samasta zubhAzubha kAyavega Adi rUpa Asrava jIvane ja thAya che te paNa je Amravane jIva pradhAna thaIne utpana kare che te AsravatuM adhikaraNa chavadravya hoya che ane je Asrava achavadravyanA AzrayathI jIvane utpanna thAya che, te AsavanuM adhikaraNa ajIvadravya kahevAya che. A kAraNathI ja ahI jIva tathA ajIva e baMnene AstranA adhikaraNa kahevAmAM AvyA che. keI na keI paryAyathI yukata thaIne ja dravya AsavanuM adhikaraNa thAya che sAmAnya dravya nahIM. (kAraNa ke paryAyavihIna sAmAnya dravyanuM astitva ja zakaya nathI). A tathyane sUcita karavAnA Azaye paryAya AmravanA adhikaraNa che, e prakaTa karavA mATe sUtramAM "jIvAjavA e mujaba bahuvacanane prayoga karavAmAM AvyuM che nA tatvAthaniyukita-pUrvasUtramAM batAvavAmAM AvyuM ke tIvrabhAva, mandabhAva Adi tathA vIryavizeSa tathA adhikaraNa vizeSa sAmparAyika AsravamAM vizeSatA utpanna karavAnA kAraNarUpa hoya che. AmAMthI tIvrabhAva, mandabhAva Adi praka ane apakarSarUpa hoya che temaja lekamAM prasiddha hovAnA kAraNe supratIta che vItarAyakarmanA kSapazamathI utpanna thanArA kSAyopathamika vIrya ane kSayathI utpanna thanArUM kSAyika vIrya prAyaH pahelA ja kahevAI gayA che paraMtu adhikAraNa zuM che ane tenA keTalAM bheda che? A prakAranI jijJAsA thavAthI kahIe chIe - jIva ane ajIva AsavanA adhikAraNa che. jemAM artha adhikRta karavAmAM Ave te dravya adhikaraNa kahevAya che. dravyanA cha bheda che-(1) dharmostikAya (2) adhamastikAya (3) AkAzAstikAya (4) kALa (5) vAstikAya ane (6) pudgala stikAya AmAMthI je dravyane Azrita karIne AvanI utpatti thAya che, te dravya adhikaraNa kahevAya che. jo ke badhAM prakArane Asava pachI bhale te zubha hoya athavA azubha jIvane ja utpanna thAya che, paraMtu je a srava jIvanI mukhyatAthI utpanna thAya che tenuM adhikaraNa chavadravya kahevAya che. tIvra agara manda Adi bhAvanA rUpamAM pariNata thanArA AtmAnA zrI tatvArtha sUtraH 2 25
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya bananArA te jIva athavA ajIva pUrvokata beMtALIsa prakAranA sAmparAyika AsavanA kAraNe hoya che AthI chanA tigamananA nimitta hovAthI tene "adhikaraNa zabda dvArA kahevAmAM Ave che. AmAMnI pariNatirUpa ane prayoga lakSaNavALA AsavanI utpattimAM bAhya cetana athavA acetana athavA padArtha nimitta bane che. AthI hiMsA vagere pariNAma jIvAdhikaraNa ane achavAdhikaraNa hoya che jIvadravya athavA achavadravya kaI na koIparyAyathI yukta thaIne ja AsavanA adhikAraNa bane che, paryAyathI rahita dravya sAmAnya adhikAraNa banI zakatuM nathI evuM sUcita karavA mATe sUtramAM "jIvA chavA e rIte bahuvacanane pravega karAya che. pratyeka adhikaraNanA be-be bheda che-dravyAdhikaraNa ane bhAvAdhi. karaNa dravyarUpa adhikaraNa dravyAdhikaraNuM kahevAya che. ane bhAvarUpa adhikaraNane bhAvAdhikaraNa kahe che. chedana-bhedana vigerenuM kAraNa zAstra dravyarUpa AsravAdhikaraNa che. tenA daza bheda che. je pharasI, vAMsaLe athavA haDA vagerenI madadathI kaI cIjane chedavAmAM Ave tene chedana kahe che ane mudugara Adi dvArA bhedana karavAmAM Ave tene bhedana kahe che. AvI ja rIte traTana- jenA vaDe teDavAmAM Ave, vizasana-jenA vaDe nAza karAya udbandhana jenAthI pheMsI lagAvavAmAM Ave athavA bAMdhavAmAM Ave tathA yaMtrasighAta yaMtra vaDe ApaghAta karavo vagere paNa samajI levA joIe. dravyazastranAM daza bheda che-parazu, dahana (Aga), viSa, lavaNa, neha (ghI-tela vagere cikaNA padArtho), kSAra, a3 (khaTAza) ane upayoga zunya jIvanA mana vacana tathA kAya. A dravyAdhikaraNathI chava ane ajIvane viSaya banAvIne sAmparAyika karmabaMdhAya che. jema ke-hAtha, paga, mAthuM, hoTha Adine pharasI vagerethI kApavA-cheravA sacetanene agni vaDe saLagAvavA, jhera ApIne anna ANa, lavaNathI pRthvIkAya Adine upaghAta kara, ghItela Adi cikAzathI kaMI jIvanI hiMsA karI nAkhathI kSArathI AkhI cAmaDI, mAMsa, majA Adine kApavA, kAMjI AdinI khaTAzathI pRthvIkAya Adine upapAta kare ane upayoga rahita prANInI mana vacana ane kAyanI vividha prakAranI pravRttio karavI, A badhAM kAraNothI sAmparAyika karmabaMdhAya che bhAvAdhikaraNanA ekaso ATha bheda che. AtmAne je tIvra athavA manda pariNAma thAya che te bhAvAdhikaraNa che. tenA ekaseATha bhedanuM kathana have pachInA sUtramAM karavAmAM Avaze. AvI rIte jIva ane ajIva sAmparAyika karmanA AzvavanA adhikaraNa hoya che. bhagavatIsUtranA sALamAM zatakanA prathama uddezakamAM kahevAmAM AvyuM che-jIva adhikaraNa che." sthAnAMga sUtranA dvitIya sthAnanA prathama uddezakanA 60mAM sUtramAM paNa kahyuM che-"AvI ja rIte ajIva paNa chA zrI tatvArtha sUtraH 2 26
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajIva ke adhikaraNa kA nirUpaNa "DhamaM haMmAviSefhaM" ItyAdi sUtrArtha-paheluM jIvAdhikaraNa, saMrambhaka AdinA bhedathI tera prakAranuM che. tatvArthadIpikA-pahelAM pratipAdana karavAmAM AvI gayuM ke sAmparAyika karmanA AmravanA kAraNe havAthI adhikaraNanA be bheda che-jIvAdhikaraNa ane achavAdhikaraNa have jIvAdhikaraNanA bhedanuM nirUpaNa karIe chIe sAmparAyika karmanA AmravanA kAraNe jIvAdhikaraNa saMrabha samAraMbha, AraMbha, vega, kRta, kArita, anumAna tathA kaSAyanA bhedathI tera prakAranA che. saMraMbha, samAraMbha ane AraMbhae traNa, kUta, kArita ane anumata e traNa tathA traNa cega, ane krodha, mAna, mAyA ane lebha e cAra kaSAya, maLIne tera thAya che. Aja javAdhikaraNanA tera bheda che hiMsA AdimAM prayatnanI zarUAta karavI saMbha kahevAya che, tenA mATe sAdhana lagADavuM samAraMbha kahevAya che. ane hiMsA karavI AraMbha kahevAya che. bhagavatI sUtranA trIjA zatakanA trIjA uddezakamAM kahevAmAM AvyuM che-hiMsA Adi karavAno saMkalpa tha saMraMbha che, paritApa utpanna karanAra samAraMbha che ane upadrava (ghAta) thaI jAya AraMbha che A badhAM vizuddha nayAne abhiprAya che ? ga traNa prakAranA hoya che-maneyega, vacanaga ane kAyayega, kriyAmAM svataMtratA sUcita karavA mATe "kRta" zabdane grahaNa karavAmAM Avela che arthAt svayaM kaI 'kriyA karavI "kRta" che. bIjA pAse kriyA karAvavI "kArita che "anumata' zabda prayojakanA mAnasa pariNAmanuM sUcaka che arthAt bIje keI hiMsA Adi kriyA karato hoya te tenuM anumodana karavuM "anumata" kahevAya che. krodha, mAna, mAyA ane lebha kaSAya che. A badhAMnA bhedathI jIvAdhikaraNanA tera bheda thAya che. 1 krodhakRtamanegasaMraMbha, mAnakRtamayagasaMraMbha, mAyAkRtamayegasaMraMbha, bhakRtamaneyegasaMraMbha, evI ja rIte krodhakAritamanagasaMraMbha, mAnakArita mAgasaMraMbha, mAyAkAritamAnasaMraMbha, lebhakAritamanagasaMraMbha, krodhAnumata mAgasaMraMbha mAnAnumata maneyogasaMraMbha mAyAnumatamane saMraMbha, lebhAnumatamAgasaMraMbha, A rIte bAra prakAranA saMraMbha che Aja pramANe vacanogasaMraMbha ane kAyamasaMraMbhanA paNa bAra-bAra bheda hevAthI saMraMbhanA chatrIza bheda thaI jAya che. jevI rIte saMraMbhanA chatrIza bheda darzAvavAmAM AvyA che tevI rIte samAraMbha tathA AraMbhanA paNa chatrIzachatrIza bheda jANavA joIe. traNenA chatrIsa-chatrIsa bhede maLIne ekaATha (108) jIvAdhikaraNanA bheda thAya che. agara A bhedamAM anantAnubaMdhI, apratyAkhyAna, pratyAkhyAnAvaraNa zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjavalara AdinA bhedathI krodha AdinA bhedenI gaNatarI karavAmAM Ave te ghaNAbadhAM avAktara bhedo thAya che ! karmabandha ke Asrava saba AyuvAle kA asrava hotA hai tatvArthaniyukti-pUrvasUtramAM sAmparAyika karmabaMdhanA kAraNabhUta AsavamAM vizeSatA utpanna karavAvALA tIvrabhAva, mandabhAva, vIryavizeSa tathA adhikaraNanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM anne adhikaraNa zabdathI jIvAdhikaraNa ane achavAdhikaraNa samajavAnA che. AmAMthI ahIM jIvAdhikaraNanA bhenuM pratipAdana karavA mATe kahIe chIe- prathama arthAta jIvAdhikaraNa, saMraMbha AdinA bhedathI tera prakAranA che, jema ke-saMraMbha, samAraMbha, AraMbha, maga, vacanaga, kAga, kRta (jAte karavuM) kArita (bIjA pAse karAvavuM) tathA anumata (bIjA dvArA karAtAne anumodana ApavuM), krodha, mAna, mAyA ane lebha. saMkSepathI jIvAdhikaraNanA traNa bheda che-saMraMbha samAraMbha, ane AraMbha hiMsA Adi karavAno saMkalpa utpana tha saMraMbha kahevAya che. hiMsA AdinA sAdhanane upayoga kara samAraMbha che ane prANAtipAta kriyA karavI AraMbha che. A traNe prakAranA jIvAdhikaraNa mane ga vacanaga tathA kAganA bhedathI traNa-traNa prakAranA hoya che-mane yogasaMraMbhAdhikaraNa, vacanayoga saMrabhAdhikaraNa ane kAyamasaMraMbhAdhikaraNa, AvI ja rIte maneyega samAraMbhAdhikaraNa, vacanagasamAraMbhAdhikaraNa ane kAya-samAraMbhAdhikaraNa mane gaAraMbhAdhikaraNa, vacanaga-AraMbhAdhikaraNa kAyAga-AraMbhAdhikaraNa A rIte badhAM maLIne nava bheda thAya che. A nava prakAranA adhikaraNa kRta, kArita ane anumatAnA bhedathI traNa-traNa prakAranA hoya che AthI sattAvIza prakAranA thaI jAya che jema ke-kRtamanaH saMraMbhAdhikaraNa, kAritamanaH saMraMbhAdhikaraNa anumatamanaHsaMraMbhAdhikaraNa, kRtavacanasaMraMbhAdhikaraNa, kAritavacana zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane lebhakAritavacanasaMraMbha (20) krodhAnumatavacanasaMraMbha mAnAnumatavacanasaMraMbha, mAyAnumatavacanasaMraMbha, lebhAnumatavacanasaMraMbha (24) kodhakRtakAyasaMraMbha mAnakRtakAyasaMraMbha mAyAkRtakAyasaMraMbha ane lebhakRtakAyasaMraMbha (28) krodhakAratakAyasaMraMbha, mAnakAritakAyasaMraMbha, mAyAkAritakAyasaMraMbha ane lAbhakAritakAyasaMraMbha (32) krodhAnumatakAyasaMraMbha, mAnAnumatakAyasaMraMbha, mAyAnumatakAyasaMraMbha, lebhAnumatakAyasaMraMbha (36) A rIte jIvAdhikaraNanA saMraMbhanI apekSAthI chatrIsa bheda che. samAraMbha tathA AraMbhanA paNa A ja prakAre chatrIza-chatrIza bhedanI gaNatarI karavAthI 36+36+36=108 bheda jIvAdhikaraNanA hoya che. ahIM chatrIsa prakAranA saMraMbhAdhikaraNa, chatrIzaprakAranA samAraMbhAdhikaraNa ane chatrIza prakAranA AraMbhAdhikaraNa che. AmAMthI maneyeganA saMraMbhanA bAra bheda ane lobhakAritavacanasaMraMbha (20) krodhAnumatavacanasaMraMbha mAnAnumatavacanasaMraMbha, mAyAnumatavacanasaMraMbha, lebhAnumatavacanasaMraMbha (24) kodhakRtakAyasaMraMbha mAnakRtakAyasaMraMbha mAyAkRtakAyasaMraMbha ane lebhakRtakAyasaMraMbha (28) krodhakAratakAyasaMraMbha, mAnakAritakAyasaMraMbha, mAyAkAritakAyasaMraMbha ane lebhakAritakAyasaMraMbha (32) krodhAnumatakAyasaMraMbha, mAnAnumatakAyasaMraMbha, mAyAnumatakAyasaMbha, lebhAnumatakAyasaMraMbha (36) A rIte jIvAdhikaraNanA saMraMbhanI apekSAthI chatrIsa bheda che. samAraMbha tathA AraMbhanA paNa A ja prakAre chatrIza-chatrIza bhedonI gaNatarI karavAthI 36+36+36=108 bheda jIvAdhikaraNanA heAya che. ahIM chatrIsa prakAranA saMraMbhAdhikaraNa, chatrIzaprakAranA samAraMbhAdhikaraNa ane chatrIza prakAranA AraMbhAdhikaraNa che. AmAMthI maneyeganA saMraMbhanA bAra bheda ane lebhakAritavacanasaMraMbha (20) krodhAnumatavacanasaMraMbha mAnAnumatavacanasaMraMbha, mAyAnumatavacanasaMraMbha, lebhAnumatavacanasaMraMbha (24) krodhakRtakAyasaMraMbha mAnakRtakAyasaMraMbha mAyAkRtakAyasaMraMbha ane lebhakRtakAyasaMraMbha (28) krodhakAritakAyasaMraMbha, mAnakAtikAyasaMraMbha, mAyAkAritakAyasaMraMbha ane lAbhakAritakAyasaMraMbha (32) krodhAnumatakAyasaMbha, mAnAnumatakAyasaMraMbha, mAyAnumatakAyasaMbha, lebhAnumatakAyasaMraMbha (36) A rIte jIvAdhikaraNanA saMraMbhanI apekSAthI chatrIsa bheda che. samAraMbha tathA AraMbhanA paNa A ja prakAre chatrIza-chatrIza bhedonI gaNatarI karavAthI 36+36+36=108 bheda jIvAdhikaraNanA heAya che. ahIM chatrI prakAranA saMraMbhAdhikaraNa, chatrIzaprakAranA samAraMbhAdhikaraNa ane chatrIza prakAranA AraMbhAdhikaraNa che. AmAMthI maneyeganA saMraMbhanA bAra bheda zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, vacanayoganA saMraMbhanA paNa 12 bAra bheda che. tathA kAyoganA saMraMbhanA bAra bheda che. A bAra bheda kRtakArita ane anumatanA bhedathI tathA bAra bheda krodha mAna mAyA ane lebha rU5 kaSAyanA bhedathI thAya che. bAra guNyA traNa barAbara chatrIza thAya che. evI ja rIte samAraMbhanA manogathI bAra, vacana gathI bAra, kAyegathI bAra bheda che je kUtakArita ane anumatanA bhedathI tathA krodha, mAna, mAyA ane lebha rUpa cAra kapAyenA bhedathI thAya che. ahIM paNa bAra trika (1243) maLIne chatrIza thaI jAya che. evI ja rIte AraMbhanA paNa mogathI bAra vacanagathI bAra, kAyayogathI bAra bheda che je kata kArita ane anumatanA bhedathI tathA krodha, mAna, mAyA ane lebha rUpa cAra kaSAyonA bhedathI thAya che. A bAra trika maLIne paNa chatrIza thaI jAya che. badhAM maLIne jIva rUpa sAparAyika karmAstravAdhikaraNanA ekase ATha bheda samajavA joIe. A ekaso ATha bhedamAM kodha, mAna, mAyA ane temanA sAmAnya rUpathI eka-eka bhedanI vivakSA karavAmAM AvI che. AnA badale je anantAnabadhI krodha, apratyAkhyAnIko pratyAkhyAnAvaraNa krodha ane saMjavalana krodha evI ja rIte mAna vagerenA avAra bhedanI vivakSA karavAmAM Ave te chavAdhikaraNanA bIjuM paNa ghaNuM bheda thaI zake che. A badhAM kaSAya sAmparAyika karmabandhanA kAraNa che ane saMraMbha-samAraMbha tathA AraMbha Adi badhI keTio temAM ghaTita thAya che. vaLI kahyuM paNa che - jIvanI virAdhanAne saMkalpa kare saMraMbha che, jIvane paritApa pahoMcADo samAraMbha che ane virAdhanA karavI e AraMbha che. A traNe-traNa gAthI thAya che ? A kaSAya vega Adi pRtha-pRthak paNa karmabandhanA kAraNa hoI zake che ane saMyukta rIte paNa jyAre saMyukata kAraNa hoya che te pradhAna tathA gINa rUpathI kAraNa hoya che. uttarAdhyayananA 24mAM adhyayananI 21mI gAthAmAM kahyuM che-saMraMbha, samAraMbha ane AraMbhI. dazavaikAlikasUtranA cothA adhyayanamAM kahyuM che-traNa karaNa ane traNa gathI arthAt manathI, vacanathI tathA kAyAthI huM jAte karIza nahIM bIjA pAse karAvIza nahIM temaja anya koI karatuM haze tene anumodana ApIza nahIM. bhagavatIsUtranA zataka 7 uddezaka-1 sUtra 18mAM kahyuM che je jIvanA zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ krodha, mAna, mAyA tathA lebha kaSAyane vicacheda thatuM nathI, tene sAmparAyika kiyA thAya che, aiyapathikI kriyA thatI nathI. AMTA aMtima nivRttaorLakalea' ItyAdi sUvAtha-antima arthAt achavAdhikaraNa cAra prakAranuM che-nirvasana nikSepa, saMga ane nisarga. 9 tattvAthadIpikA-pahelAM sAmAyika karmAnA AsavamAM vizeSatA utpanna karavAvALA tIvrabhAva, mandabhAva Adi tathA vIrya ane adhikaraNanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. have bIjA ajavAdhikaraNanI prarUpaNuM karavA mATe kahIe chIe bIja sAmparAyika karmAstravAdhikaraNa arthAt achavAdhikaraNa cAra prakA. 2nuM che-nirvartana nikSepa, saMga ane nisaga. je utpanna karI zakAya tene nirvattana kahe che. jene nizcita karI zakAya-sthApita karI zakAya tene nikSepa kahe che je saMyukta karI zakAya arthAta meLavI zakAya tene saMga kahe che je pravRtta karI zakAya tene pravarnAna athavA nisarga kahe che. nivana adhikaraNanA be bheda-mULaguNanirvattAdhikaraNa ane uttaraguNanirvarsanAdhikaraNa. nikSe pAdhikaraNa cAra prakAranA che. (1) dupratyupekSita nipAyikaraNa (2) duSpamArjitanikSe pAdhikaraNa (3) sahasAnikSepAdhikaraNa ane () anAganikSepAdhikaraNa sAgAdhikaraNanA be bheda che-bhaktapAna sAthegAdhikaraNa ane upakaraNasaMgAdhikaraNa. nisargAdhikaraNanA traNa bheda che1) manenisarvAdhikaraNa (2) vacananisarvAdhikaraNa ane (3) kAyanisarvAdhikaraNa A badhAM bhedono saravALo karavAthI ajIvAdhikaraNa agIyAra prakAranA thAya che. AmAMthI audArika Adi pAMca zarIra, mana, vacana kAya tathA prANApAna e mULaguNanirvattana che. uttaragunivRttananA aneka bheda che. kASTha, pASANa, purata, citra Adi banAvavuM, jIvanI AkRti banAvavI, lekhana vagere kalA tattvArthaniyukita-pahelA batAvavAmAM AvyuM hatuM ke tIvrabhAva, mandabhAva Adi tathA vIrya ane adhikaraNa sAmpAyika AsavamAM vizeSatA utpanna kare che. AmAMthI adhikaraNanA be bhedanuM pratipAdana karIne javAdhikaraNanuM nirUpaNa karavA mATe kahIe chIe bIju sAmparAvika AsavanuM adhikaraNa arthAt achavAdhikaraNa nirvanana, nikSepa saMyoga ane nisarganabhedathI cAra prakAranA che, Azaya kahe zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAne e che ke rAgadveSathI yukata jIva nirvattana nikSepa saMyoga ane nisaga karate thake sAmpAyika karmanuM bajana kare che. jena niSpAdana karI zakAya te nirvana che jema ke prANAtipAta karavA mATe taiyAra karavAmAM AvatI talavAra vagerene ajavadravyanirvartana kahe che, nirvanA be bheda che-mULaguNanirvartana ane uttaraguNanirvane jene nizcita karI zakAya, sthApita karI zakAya athavA karAvI zakAya tene nikSepa kahe che. tenA cAra bheda AgaLa upara kahevAmAM Avaze. je saMyukta karI zakAyamizrita karI zakAya te aMgAdhikaraNa che. enA be bheda-che AhAra saMcAga ane upakaraNasaMga nisargane artha che pravartAna, bhAga athavA kADhI mukavuM. kAyika, vAcika ane mAnasika bhedathI nisarga traNa prakAranA che. sAmparAyika AsavanuM aMtaraMga kAraNa chavAdhikAraNa che sUne bAhya kAraNa achavAdhikaraNa che AthI ja pahelA aMtaraMga kAraNuM jIvAdhikaraNanuM. kathana karavAmAM AvyuM che ane pachIthI bAhyakAraNa achavAdhikaraNanuM anyathA nivartana ane nikSepa Adi paNa AtmAnI tathavidha pariNati rahita hatAM nathI AthI saMraMbha AdinI mAphaka temane paNa chavAdhikaraNamAM samAveza karavAmAM Avata. Ama sAmparAyika karmanA Asrava ane anya jIvanA aMtaraMga pariNAma che evuM samajavAnuM che kAraNa ke karmabandha te pariNAmane AdhIna che A rIte sAmpAyika karmanA banyamAM jIvAdhikaraNa pradhAna athavA ataraMga hovAthI prathama levAmAM AvyuM che. achavAdhikaraNa sAmparAyika karma bamAM nimitta mAtra hoya che AthI te gauNa athavA bahiraMga kAraNa che, AthI ja tene pachI levAmAM Avela che. athavA nirvattanA Adi prAyagika (purUSanA prayatnathI utpanna) tathA vaiRsika (svAbhAvika) jANavA joIe. paheluM jIvAdhikaraNa jIvaviSayaka hovAthI bhAvAdhikaraNa ane karmabaMdhanuM pradhAna kAraNa che, bIjuM ajIva viSayaka hevAthI dravyAdhikaraNa che te nimitta mAtra hovAthI karmabandhanuM apradhAna (gauNa) kAraNa che. AthI tene pAchaLa levAmAM Avela che. nirvanarUpa achavAdhikaraNa be prakAranuM che-mULaguNanirvattanAdhikaraNa ane uttaraguNanirvasanAdhikaraNa. audArika Adi pAMce zarIra ane prANApAna vacana tathA mana A mULaguNanirvattana che. kASTha tathA pASANa Adi para citra doravuM Adi uttaraguNanirvAna che. mULabhUta arthAt Agha, pratiSThA athavA saMsthA rUpa guNa mULaguNa kahevAya che. te ja mULaguNanirvattAdhikaraNa kahevAya che, te mULaguNa utpanna thaIne karmabaMdha adhikaraNa thAya che. aMge pAMga, saMthAna, mRdutA, tIkSNatA Adi uttara guNa che te paNa utpanna zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaIne karmabandhanA adhikaraNa thAya che uttaraguNa rUpa nirvattAdhikaraNane uttara guNanirvattAdhikaraNa kahevAmAM Avela che. audArika zarIra vargaNAnA dravyothI baneluM dArika zarIra saMsthAna prathama samayathI laIne AtmAnuM mULaguNanirvattAdhikAraNa che kAraNa ke te karmabandhanuM kAraNa che. audyArika zarIranA aMgopAMga-mAjana, karNavedha avayavonuM saMsthAna Adi-asmiAne uttaraguNanirvattAdhikaraNa che kAraNa ke te karmabaMdhanA kAraNa che evI ja rIte vaikiyazarIranuM vaikriyavargaNAnA pudgalathI baneluM saMsthAna prathama samayathI laIne mULaguNanirvanAdhikaraNa che ane vikiya zarIranA AgepAMga, vALa, dAMta nakha vagere uttaraguNanirvattanAdhikaraNa che. AhAraka zarIrane yogya vargaNAnApudgalethI baneluM saMsthAna mULaguNanirvattAdhikaraNa che ane tenA aMgopAMga Adi uttara guNanirva nAdhikaraNa che. evI ja rIte karmonA samUha rUpa kAmaNa zarIrane yogya dravyo dvArA racita saMrathAna mULaguNanirvattAdhikaraNa che. AnuM uttaraguNanirvattAdhikaraNa hotuM nathI. uSNatA lakSaNavALA ane khAdhelA-pIdhelA AhArane pacAvAnI zakitavALA taisa zarIranuM tathA nigraha ane anugraha karavA mATe samartha labdhijanita tejasa zarIranuM pitAne anurUpa pudgala dvArA nirmita AkAra mULaguNanirvattanA che. A zarIranI paNa uttaraguNanirvattane hetI nathI evI ja rIte vacana, mana ane prANapAna, mULaguNanirvattAdhikaraNa che. vacana ane manane yogya. dvArA racita vacana ane manane saMsthAna mULaguNanidhinAkaraNa che. evI ja rIte prANApAnavargaNa dvArA racitaucchavAsa ane nivAsanA saMsthAna mULaguNanirvattanA dhikaraNa che A cArenI paNa uttaraguNa nirvattanA hetI nathI kAka, pusta, citrakAma Adi uttaraguNanirvattAdhikaraNa che. lAkaDI athavA pASANanI putaLI kuTrima purUSa AdinI kRti che AthI tene uttaraguNanirvattAdhikaraNa kahe che. evI ja rIte prasiddha purUSa AdinI AkRtinuM sarjana karavAthI pustakamAM ane citrakarma bane che. sUtara ane vastra Adine guMthIne DhIMgalI Adi banAvavI pustakamAM kahevAya che. citrakarma prasiddha ja che. Adi zakhathI lakhANa patracchagha, jaLakama ane bhUmikane grahaNa karavAnA che. kirapANe Adi zasa aneka prakAranA-AkAranA hoya che. vadhasthAnava mULaguNanirvattanAdhikaraNa che ane tINatA tathA ujajavaLatA Adi uttaraguNanirvattAdhikaraNa che. | nikSepAdhikaraNanA cAra bheda che-dupratyupekSita nikSepaNAdhikaraNa, duprabhAjiMta nikSepaNAdhikaraNa, sahasAnikSepaNAdhikaraNa ane anAganikSepaNAdhikaraNa. (1) sArI peThe AMkhothI joyA vagara jamIna upara maLa-mUtra Adine DhALavA zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ athavA pheMkavA dupratyupekSitAdhikaraNa che. (2) bhUmine joI lIdhA chatAM paNa raharaNa AdithI paMjyA vagara pAtra vagere mukavAM duprabhAjitanikSepAdhikaraNa kahevAya che. (3) sahasA zakitanA abhAvathI paDilehana karyA vagara tema ja vagara paMje jamIna upara kaI vastune rAkhavI sahasAnikSepAdhikaraNa che. (4) tadana bhalI javuM tene anAga kahe che. koI visarAI gayelI vasatune rAkhI levI anaginikSe pAdhikaraNa che athavA vagara upaganI anyamanaraka thaIne kaI vastune kayAMya rAkhavI anAganikSepAdhikaraNa che. saMgAdhikaraNanA be bheda che-bharapAna saMjanAdhikaraNa ane upakaraNa saMjanAdhikaraNa AmAM bhatta (AhAra) traNa prakAranAM che-azana, khAdya ane svAi. tenA pAtramAM athavA moDhAmAM vyaMjana, gALa, phaLa athavA zAka AdinI sAthe soga karIne arthAt svAdiSTa banAvavA mATe eka khAdya padArthane bIjA khAdya padArthanI sAthe bheLava bha janAdhikaraNa che evI ja rIte drAkSa, dADama AdinA rasane athavA prAsuka jaLa ane kAMjI AdinA pANIne khAMDa. sAkara, marIyA vagerenI sAthe pAtramAM athavA mukhamAM bheLavavuM pAna saMjanAdhikaraNa che. tAtparya e che ke bhajana athavA peya padArthone susvAda banAvavAnA vicArathI ApasamAM bhegA karavA uttapana saMjanAdhikaraNa che. upakaraNa-upadhi-vaya Adine anya vastra AdithI bhegA karavA upakaraNa saMjanAdhikaraNa che nisarvAdhikaraNa traNa prakAranAM I-kAyanisargAdhikaraNa, vacananirvAdhikaraNa ane mane nisarNAdhikaraNa dArika Adi zarIranuM vachanda vidhithI zAstra dvArA chedana karIne, agnimAM praveza karIne, jaLamAM praveza karIne athavA phAMsI upara caDhIne tyAga karavo kAyanisarvAdhikAraNa che. zAstropadeza vagara preraNA karavI vacana nisarvAdhikaraNa che ane zApadeza vagere kare manenisargApikaraNa che, 'ahIM zarIra AdinA bAhya vyApAranI apekSAthI ajIvAdhikaraNa kahevAmAM AvyuM che ane AtmAnA paripada je Atarika pariNAma che, jIvAdhikaraNamAM pariNata che. mULaguNanirvarsanAdhikaraNamAM emanI avasthiti mAtra ja abhipreta che. sthAnAMgasutranA dvitIya sthAnanA 60mAM sUtramAM kahyuM che-nirvanAdhikaraNIkI ane saMjanAdhikaraNikI "uttarAdhyayananA 25mAM adhyayananI gAthA 14 mAM kahyuM che- Ag' rilijhA" tathA uttarAdhyAnasUtranA 24mAM adhyayanamAM gAthA 21-23mAM kahyuM che-"vattamALa" arthAta pravartamAna che paNaparivAha' ityAdi satrArtha-mahAraMbha, mahAparigraha mAyA, alpAraMbha-parigraha ane zrI tatvArtha sUtraH 2 34
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ svabhAvanI mRdutA, narakAyu, tiryaMcAyu ane manuSpAyunA kAraNa che 10 tajyAthadIpikA-pahelA kahevAmAM AvI gayuM ke sAmparAyika AssavanuM kAraNa chavAdhikaraNa ane ajIvAdhikaraNa che, have vibhinna AyuSyonA AsavinA kAraNenuM pratipAdana karIe chIe mahAraMbha narakAyune, tiryaMcAyune ane manuSyAyunA Asava arthAta baja kAraNa che. bhogabhUmimAM utpanna manuSya ane tiya ce nI apekSA zIla-vrata vihInatA paNa saudharma ane IzAna devaleka sudhI devAyunuM kAraNa che arthAt bhogabhUminA jIva zIla athavA vratanuM pAlana nahI karIne paNa devAyane badha kare che paraMtu prAraMbhane be devalokamAM ja utpanna thAya che. kaI-kaI apAraMbhI ane aparigrahI hovA chatAM paNa anya kAraNothI narakagati Adine prApta kare che. 10 tatvArthaniryukita -sAmparAyika AsravanA kAraNa chavAdhikaraNa ane achavAdhikaraNanuM vistArapUrvaka prarUpaNa karavAmAM AvI gayuM che. have badhAM AyuSyanA AsravanuM pratipAdana karavA mATe kahe che mahAraMbha-parigraha mAyA, apAraMbha-parigraDa ane svabhAvanI mRdutA, narakAyuM, tiryaMcAyuM ane manuSyAyunA AsravanA kAraNa che. meTA moTA yaMtra, kArakhAnA vagere calAvavA maha raMbha kahevAya che. kSetra vAstu dhana, dhAnya hiraNya AdinI vipUlatA hevI maDAparigraha che. A baMne narakAyu Asrava arthAta bandhanA kAraNa che. mAyA athata kapaTa tiryaMcAyunA bandhanA kAraNa che. abhyAraMbha, aparigraha ane svabhAvanI mRdutA manuSpAyunA bandhanA kAraNa che 10 devAyu ke AsRvakSa kA nirUpaNa "sA saMgamajmAraMgamAM ItyAdi savArtha-sarAgasaMyama tathA saMyamasaMyama Adi devAyunA AsavanA hetu che. 11 zrI tatvArtha sUtraH 2 35.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattva dIpikA-pUrvasUtramAM nakayu. AdinA banyanA kAraNe mahAra'bha mahAparigraha AdinuM varguna karavAmAM khALyu che. have devAyunA AsavAnu pratipAdana karIe chIe sarAgasayama tathA sayamAsama (dezasayama) Adi devAyunA Asava arthAt bandhatA kAraNu che. ahI rAgane artha che saMjavalana-kaSAya, tenAthI yukta sayama sarAgasaMyama kahevAya che. saph napUrvaka pApathI nivRtta thavu' sa yama che. dezaviratine sayamAsayama kahe che "AdizabdathI akAmanirjarA ane khAlatapa levA joie. A badhAM devAyunA Azvata che arthAt bandhanA kAraNa che / 11 / tattvAtha'niyu kita-pUrva sUtramAM naraka Adi AyuSyeAnA kAraNeA-AsavAnuM pratipAdana karavAmAM Avyu' arthAt e khatAvAyuM ke mahArabha Adi narakAcu AdinA kAraNa che, have devAyunA AsavenuM pratipAdana karIe chIe sarAgasayama ane saMyamAsayama Adi devAyunA anyanA kAraNa che atre rASanA atha saMjavalana Sa ya che tenAthI yukata athavA tenI sAthe je sayama thAya te sarAgasaMyama sayamane Azaya che-samyagajJAnapUrvaka virati nivRtti, arthAt hiMsA asatya Adi pApe.nA tyAga yamAsayama deza virati athavA aNuvrata rUpa che sUtramAM prayukata Adi zabdathI akAmanija za ane Alatapa samajavAM. kAma arthAt icchA nirjarA arthAt kama pudgalenuM Atma pradezathI kharI paDavu'-judA paDavu. icchApUrvaka, upayegAnI sAthe je nirjarA karavAmAM Ave che te kAmanijA kahevAya che. je kAmanirA na hoya te akAmanirjarA A kAmanirjarA parAdhInatApUrvaka athavA kAinA AgrahathI azubha sthAnathI nivRtta thavAthI athavA AhAra AdinA nirodha karavAthI thAya che. khAla arthAta mudde jIvanuM tapa khAlatapa kahevAya che. tAtparya e che ke kutattvane tattva samajanAra kAi ajJAnI purUSa uparathI nIce pachaDAya che, jaLasamAdhi athavA agnisnAna kare che tenuM AvuM kRttva khAlatapa kahevAya che A madhAM devAyunA Asrava che arthAt anyanA kAraNa che 5115 jainAcAya jainadhama divAkara zrI pUjya zrI ghAsIlAlajI 'tattvArtha sUtra' nI dIpikA-niyukita vyAkhyAnA chaThTho adhyAya samApta||6|| mahArAjakRta zrI tatvArtha sUtra : 2 36
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvarake svarUpakA nirUpaNa sAta adhyAya | saMvara tatvanuM vivecana | gAvAnopho saMva" ItyAdi savAtha- Amravane nirodha thave saMvara che 15 tavArthadIpakA-pUrva sUtramAM kramaprApta chaThAM adhyAyamAM Asrava tatvanuM vivecana karavAmAM AvyuM have sAtamuM tatva saMvaranuM vivecana karavA mATe sAtamAM adhyAyanI zarUAta karavAnI sAthe sarva prathama saMvaranuM lakSaNu kahIe chIe-mithyAvAdi navIna karmonA AgamananA kAraNabhUta AsavanuM aTakI javuM saMvara kahevAya che. saMvara be prakAranAM che-dravyasaMvara ane bhAvasaMvara ke I cikaNa mATI Adi dravya dvArA, pANInI sapATI upara taratI naukA AdimAM nirantara praveza karavAvALA jaLane rokavuM dravya saMvara che ane samyakatva samiti gupti Adi dvArA AtmArUpI naukAmAM praviSTa thatAM karmarUpI jaLano nirodha kara bhAvasaMvara che. A bhAvasaMvara samyaktva Adi bhedathI vIsa prakAranA hoya che tathA samiti gupti AdinA bhedothI sattAvana prakAranA hoya che A rIte badhAM maLIne bhAvasaMvaranA sItyotera bheda thAya che tatvArthaniyukita-pUrvasUtramAM chaThA adhyAya sudhI anukramathI jIva Adi cha tanuM vivecana karavAmAM AvyuM have Asava-nirodharUpa saMvara tatvanI prarUpaNa karavA mATe kahIe chIe-jemanA dvArA jJAnAvaraNa Adi ATha prakAranA kana Asava-Agamana thAya che, je karmone praveza mAge che. ene nirAdha thaI ja arthAta emanI pravRtti baMdha thaI javI e saMvara che tAtpaya e che ke AtmAnA je pariNAmathI karmona upAdAna (grahaNa-Agamana) ne abhAva thAya che te AtmapariNamanane saMvara kahe che. pUrvokata saMvara be prakAranA che-dezasaMvara ane sarvasaMvara, dezasaMvara sAmyagdaSTi jIvane tathA aNuvratadhArI zrAvakane hoya che. sarva saMvara paMcamaha vratadhArI munirAjane hAya che te paNa saMvara be prakAranA hoya che- dravyasaMvara ane bhAvasaMvara dravya saMvara te heya che je naukA AdimAM AvatA pAne phekavAne mATe tenA chidrane cikaNI mATI Adi dvArA rokavAmAM Ave che ane AtmAmAM praveza karatAM karmone samyakatva AdithI rokavA te bhAva saMvara che. A bhAvasaMvara samyaktvAdi bhedothI vIsa prakArane, ATha samiti gupti AdinA bhedathI sattAvana prakArano, evI rIte badhAM maLIne bhAva saMvaranA sitera bheda thaI jAya che. A bheda A pramANe che-(1) vrata. pratyAkhyAna (2) pramAdane abhAva (3) kaSAne abhAva (4) yoganirodha (5) prANAtipAta Adi pAMce tethI viramavuM (10) zrotra Adi pAMca zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ indriyAnA nigraha karavA (15) mana, vacana ane kAyAne vazamAM rAkhavA (18) bhADopakaraNa Adine yatanApUrNAMka upADavA ane jatanApUrvaka ja rAkhavA (19) sAya tathA kuza-danA agrabhAga jeTalI kAI paNa vastune yatanA pUrvaka rAkhavI ane yatanAthI ja upADavI (20) A vIsa, tathA pAMca samiti (5) traNa gupti (8) kSudhA Adi khAvIsa parISaheAne sahana karavA (30) deza prakAranA zramadharma (40) khAra prakAranI bhAvanA (para) ane sAmAyika vagere pAMca cAritra (57) AvI rIte sattAvana, A badhAM mIne bhAva saMvaranA sityAttara (77) bheda thAya che. 1 saMvara ke kAraNarUpa samiti gupti Adi kA nirUpaNa takSNa pheLo sami' ityAdi sUtrA --samiti, gupti, dhama, anuprekSA ane pariSaheya savanA kAraNuM che rA tattvAtha dIpikA-pUrva sUtramAM zubhAzubha AgamananA mAga rUpa AsravanA nirAdha ravarUpavALA sAMvaranuM pratipAdana karavAmAM AvyuM, have sa'varanA kAraNa samiti gupti AdinuM pratipAdana karIe chIe samiti, gupta, dhama, anuprekSA, pariSahujya, cAritra ane tapa savaranA kAraNa che. sabhyak prakArathI arthAt prANione pIDA na upaje e prakAre pravRtti karavI samiti che. samitinA pAMca prakAra che-(1) dhairyAM (2) bhASA (3) eSaNA (4) AdAnanikSepaN ane (5) pariSThApanA AtmAne saMsAranA kAraNeAthI geApavA-bacAvavA gupti che enA traNa bheda che-manegupti, vacana gupti ane kAyagupti je sa'sAra-samudranI pAra jaine devandro, narendro tathA candra-sUrya dvArA vandanIya paH para AtmAne dhAraNa kare te dhama che-vAravAra zarIra aAdinA svabhAvanuM cintana karavu. anuprekSA che zruSA, tRSA AdinI vedanA utpanna thavAthI pUvakRta karmonI nirA mATe temane samabhAvathI sahana zrI tatvArtha sUtra : 2 38
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavA pariSahajaya che. sat AcaraNane athavA jenA dvArA sata AcaraNa karavAmAM Ave tene caritra kahe che. tapazcaryAne tapa kahe che. A badhAM Asava nirodharUpa saMvaranA kAraNa che merA tatvArthaniyukita-pUrvasUtramAM saMvaranA svarUpanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM AthI have tenA kAraNenuM prarUpaNa karIe chIe samiti, gupti, dharma, anuprekSA, parISaha cAritra ane tapa e saMvaranA hetu athavA upAya che. AmAMthI sarvajJa dvArA praNIta jJAna anusAra gamana bhASaNa Adi pravRtti karavI samiti che. samitinA pAMca bheda che. A samitio samyapha yatanArUpa pravRtti hevAnA kAraNe saMvarane utpanna kare che. jenA kAraNe AtmAne saMsAranA hetubhUta kAyayAga Adi vyApArathI gepana-rakSaNa thAya te gupti che tenA traNa bheda che--managupti, vacanagupti, kAyapti karmane A stravane rekAvALA purUSa mATe gupti Adi kAraNa che. naraka vagere durgatimAM paDatAM thakA jIvane je dhAraNa kare-bacAve te dharma che tenA kSamA vagere daza bhede che. satata cintana karavuM te anuprekSA che. emAM paNa saMvaranI sAdhanAmAM saraLatA thAya che. evI ja rIte bhUkha tarasa vagerene samabhAvathI sahana karavA te parISaha che. A parISaha koIvAra jAte utpanna thAya che, jayAre kadI, kadI, deva manuSya athavA tiya ca dvArA utpana karavAmAM Ave che. temane jaya arthAt sabhyaprakArathI sahana karavuM e parISaha che. AcaraNa karavuM athavA jenuM AcaraNa karavAmAM Ave e cAritra kahevAya che. jJAnAvaraNIya Adi ATha prakAranAM karmonA caya (samUha) ne khAlI karavAnA kAraNa-tene cAritra kahe che. te sAmAyika AdinA bhedathI pAMca prakAranuM che, je tapAvI zakAya te tapa athavA je kattane tapAve te tapa te anazana AdinA bhedathI bAra prakAranuM che. A sAte Asava nirodha rUpa saMvaranA kAraNa che. IryA Adi pAMca samitio che, traNa yogenA nirodha rU5 traNa guptie che, kSamAmArdava Adi daza prakAranA dharma che, anitya Adi bAra bhAvanAo anuprekSAo che, sudhA, pipAsA Adi bAvIsa parISahano vijya che, sAmAyika saMyama Adi pAMca prakAranA cAritra che, cha anazana Adi bAhA ane cha prAyazcita Adi AvyaMtara, ema bAra prakAranA tapa che. samitithI prAraMbha karIne tapazcaraNa paryanta badhA saMvaranA upane anukramathI svarUpa, bheda ane upabheda darzAvatuM thayuM kathana pachIthI karIzuM. zaMkA-A samiti Adi Asavanirodha rUpa saMvaranA kAraNe kevA prakAranA hoya che? zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAdhAna--je purUSe rAga-dveSanI pariNatirUpa Atta dhyAna ane raudradhyAnathI peAtAnA manane haTAvI lIdhuM che ane je A leka paraleka sa'badhI viSayanI abhilASAthI rahita che te maneAgupta hAvAnA kAraNe rAgadveSa mULaka kA khanya karatAM nathI evI ja rIte je vacana samadhI vyavahArathI nivRtta thaI gayA che athavA zAsra-vihita vacanArA ja prayAga kare che ane evI rIte vacanathI gupta che, te apriya asatya vacananA kAraNe aMdhAnArA kramanA baMdha karatAM nathI. evI ja rIte je kAryatsaganI sthitimAM che, jeNe prANAtipata Adi viSayaka kriyAonA tyAga karI dIdhA che, je sAmAyika kriyAnA anuSThAnamAM tatpara che te kAyasa hAvAnA kAraNe doDavAnA. bhAgavAnA, vagara joe ane vagara pUjelI jamInamAM cAlavAnA, pArakI vastuone zakhatrA-upADavA Adi kAyika vyApArAthI aMdhAnArA krame thI paNa yukata hAtA nathI. AvI rIte sabhyaprakArathI ceganA nidharUpa je traNa guptie che te savaranA kAraNarUpa hoya che. evI ja rIte izcamiti, bhASAsamiti, dveSaNAsamiti AdAna nikSepasamiti ane pariSThApanasamiti, je kAyika vyApArathI saba`dha rAkhe che, traNa guptaethI sahucarita hAvAnA kAraNe saMvaranA kANu hAya che. AvI ja rIte kSamA, mAdava, Ajava ane mukita zaiAca-nilebhitA A cAra dharma kramaza: krodha mAna, mAyA ane leAbha SAyenA nigraha karanArA che. AthI sa varanA pitA che tathA satya tyAga, akiMcanatva ane brahmacaya dhama cAritranA vadha che AthI tee paNa sa varanA kAraNu che. sacamadhamanA sattara le; che. temAMthI kaMi bheTTa prathama vratanI antata che ane koI uttara guNemAM antabhUta che, AthI te paNa savaranuM kAraNa gaNAya. anityatva, azaraNutva Adi anuprekSAo paNa savaranA kAraNa che ane uttaraguNarUpa che. kSudhA pipAsA vagere AvIza parISahAne jItavA e paNa savaranA kAraNa che. mAra prakAranA tapa paNa uttaraguNemAM sammilita hAvAthI savarane prakaTa kare che. evI ja rIte prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, paSriha ane rAtriejana cittanI kSuSatAvALA purUSane kranA AsravanA kAraNu hAya che ane A pApeAthI virata thavAthI Asavane nirAdha thAya che. AthI pAMce vrata paNa sA~varanA kAraNu che. Adhakama Adi doSA vALA mAhAra AdinuM sevana karavAthI kramanA Asrava thAya che. tenA tyAga karI devAmAM Ave te AsA thatA nathI arthAt saMvara thaI jAya che. AvI rIte samiti gupta Adi pUrvakata badhAM savanA kAraNu che. A badhAM saMvaranAM kAraNa tyAre ja hAya che jyAre samyakdarzana vidyamAna hoya ane samyakdarzana zrI tatvArtha sUtra : 2 40
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAvAthI mithyAdarzana hetuka ka'nA AjIva rAkAi javAthI paNa saMvara thAya che. kahevAnu e che ke anazana prAyazcitta dhyAna Adi tapathI je yukta hAya che te nizcayaNe ja AsavadvAranA nidha kare che. A kAraNathI A samiti, gupta, dhama, anuprekSA, parISahajaya, cAritra ane tapa karmonA Asavano aTakAva rUpa savane utpanna kare che sthAnAMgasUtranA prathama vRtti sthAnamAM kahevAmAM Avyu che-samitigupta, dhama, anuprekSA ane cAritra A sA~varanA sattAvana bhe; thAya che ! 15 uttarAdhyAyananA trIsamA adhyayananI chaThThI gAthAmAM paNa kahyuM che-A prakAre sayamavAn purUSa pApakamernA AsravathI rahita thaI jAya che ane tapazcaryA dvArA kATi-phATa lavAmAM upArjita karmAnI nirjarA thaI jAya che rA samiti ke bhedoM kA nirUpaNa 'samiphlo vaMca rUci' ityAdi sUtrA--karyo. bhASA eSaNuA nikSepaNu ane pariSThApanikAnA bhedathI samitie pAMca che gA tattvArthadIpikA--pUrva sUtramAM samiti gupti, dhama, anuprekSA, parISahajya cAritra ane tapane A stravanirodharUpa 'saMvaranA' kAraNa kahyAM che. have e paikI prathama gavyuAvelI samitinA svarUpanuM pratipAdana karavA mATe kahIe chIesamitie pAMca che-(1) IryAMsamiti (ra) bhASAsamiti (3) eSaNAsamiti (4) AdAna nikSepaNAsamiti ane (5) pariSThApanikAsamiti A samiti tatvanA jJAtAzramaNa mATe prANionI pIDAne bacAvavA mATenA upAya che (1) jIvAnI rakSA kAje najara sAmenI cAra hAtha jamInanuM Dilehana karIne cAlavuM Iyyasamiti che. (2) sAvadya vacanane tyAga karIne niravadya bhASA khelavI bhASAsamiti che. 3 betAlIza deSa TALIne gaveSaNApUrvaka AhAra Adine grahaNa karavA eSaNAsamiti che. (4) vasa pAtra Adi upa karaNAne sArI peThe joine ane pUjyA bAda levA tathA mukavA AdAna nikSepaNA samiti che. maLa-mUtra Adine nirjIva bhUmi upara khArIkAithI joI tapAsI tyAga karavA (nAkhavA) paoApanikAsamiti che. tAtpa e che ke-(1) sAdhu jyAre gamana kare tyAre cAra hAtha rastA, joine, upacegapUrNa dRSTivALA tathA zAtacitta thaIne jIva sthAnAnA svarUpane samyakpakArathI jANIne cAle, e dharmAMsamiti che (2) hitajanaka, parimita, asa Mdigdha, satya, irSArahita, priya, saMdeha rahita krodha Adi zrI tatvArtha sUtra : 2 41
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaSAyane utpanna na karanAra, komaLa, dharmathI avirUddha dezakALane anukULa tathA hAsyAdithI rahita vacana bolavA bhASAsamiti che (3) uddayama ane utpAdana saMbaMdhI dethI rahita bIjAne batAvelA AhArane egya samaya thavAthI grahaNa kare eSaNa samiti che. dharma upakaraNene grahaNa karatI vakhate samyapha prakArathI avalokana karIne ane rajoharaNa AdithI paMjIne levA ane AvI ja vidhithI pAchA mukavA AdAna nikSepaNa samiti che. (5) kaI paNa prANane kaI rIte pIDA na udbhave e rIte zarIranA maLane tyAga kara pariThApanikAsamiti kahevAya che A pAMca samitio prANi ene pIDAthI bacAvavAnA upAya che ? tattvArthaniyukti-AnI agAu samiti Adi saMvaranA kAraNe kahe. vAmAM AvyA ane e paNa sAbita karavAmAM AvyuM ke temanA sevanathI ja saMvaranI siddhi thAya che. have karmonA AmravanA nirodha rUpa saMvaranI siddhi mATe temAMthI sarvaprathama samitionA svarUpanI prarUpaNa karIe chIe. samitio pAMca che-(1) IryAmini (2) bhASA samiti (3) eSaNa samiti (4) AdAnanikSepaNasamiti ane (5) pariSThApani samiti AmAMthI (1) zAstra pratipAdita vidhithI gamana karavuM iryAsamiti che. (2) prajana thavAthI zAstrAnukULa vacanane praveza kare bhASAsamiti che (3) Agama anusAra AhAra vagerenI gaveSaNa karavI eSaNa samiti che (4) Agamana anukULa vidhithI kaI vastune mukavI-upADavI AdAna nikSepaNa samiti che. (5) acetabhUmi joI-tapAsIne maLa-mUtra vagerene paraTha vavA pariThA panikAsamiti che. kahyuM paNa che cAritraguNanI vizuddhi kAje ahaMta bhagavAne sAdhu mATe traNa guptionuM pratipAdana karyuM che. paraMtu jayAre ke I prakAranI pravRtti karavI hoya tyAre tenA mATe pAMca samitio kahevAmAM AvI che ? dazavaikAlika sUtranA pAMcamA adhyayananA prathama uddezakanI gAthA trIjI ane cothImAM kahyuM che sAme cAra hAtha-yuga parikhita-bhUminuM nirIkSaNa karate thako, ane bIja tathA lIletarInI rakSA karate thake tathA hIndriya Adi prANionI, saceta pANI tathA saceta mATInuM rakSaNa karate karate cAle 1 "khADo, khADA TekarA, ane kAdavathI bace. bIje mALuM hoya te sAMkaDA mAgathI gamana na kare arthAta evA mArgathI na jAya ke jene pAra karavA mATe paththara, iTa athavA lAkaDA vagere rAkhavAmAM AvyA hoya ane tenA upara paga mukIne cAlavuM paDe che zrI tatvArtha sUtraH 2 42
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zavakAlika sUtramAM sAtamAM adhyayananA khIjA uddezakanA bIjA sUtramAM kahyu che buddhimAna sAdhu evI bhASAnA prayAga na kare je sa ya hovA chatAM paNa khelavA cegya na taiya. je satyAsatya (mizra) DAya je mithyA DAya tema ja jJAnIpurUSAe jenA prayAga na karyo hAya / / 15 anyatra paNa IrSyAsamitinuM svarUpa kahevAmAM AvyuM che-je muni prakAza yukta rastAmAM, upayegaka, zAstrokata vidhithI gamana kare che tenI IrSA samiti hoya che. 15 bhASA samitinA viSayamAM kahyu. che--amRta Adi doSothI bacIne niravadya tathA Agama-anukULa satya tathA anya mRSA (vyavahAra) bhASA khelanArA sAdhunI bhASA iita che / / 25 AvI rIte Avazyaka karmAMne mATe, sattara pra AranA sayama mATe sAmenI cAra hAtha pramANa bhUminu nirIkSaNa karatA thakA, upayoga pUrvaka dhIme-dhIme gamana karavuM iyosimita che, hita, mita, asa Mdigdha, anavadya ane niyata athavALI bhASAnA pracetra karavA bhASAsamiti che. annapANI roThuraNu Adi upadhi, vastra, putra Adi dharmapakaraNeAmAM tathA upAzrayamAM ugama utpAdanA tathA eSaNAnA dASAthI bacavuM eSaNAsamiti che. kahyu' paNa che-je muni utpAdanA, udbhagama, eSaNAdhUma, aMgAra pramANu kAraNu sacenjanA Adi rASAthI 'vizuddha piNDa'grahaNa kare che te eSaNuAsamitinI sampanna hAya che, 2joharaNu, pAtra, vastra pITha pADha vagerene Avazyaka prayeAjana mATe umakALamAM avaleAkana karIne ane pramArjana karIne lai tathA muke AdAna nikSepaNusamiti che. kahyu paNa che-je sAdhu mukavA upADavA saMbadhI dASAnA tyAga karIne, dayAparAyaNa thaine peAtAnA upakaraNA muke athavA upaDe, te AdAna nikSepaNasamitithI sampanna kahevAya che / / 15 evI ja rIte trasa ane sthAvara jIve vilheNI jamInanuM paphileDana temaja pramAna karIne vaDInIti-nIti vagerenA tyAga karavA (paraThavavA) pariSThapanikAsamiti che. kahyu paNa che levA-mukavAmAM maLa-mUtra vagerenA tyAga karavAmAM paNa samiti-yatanA pUrvaka pravRtti-ne upadeza ApavAmAM AvyA che. pariSThApanIya padArthane je zAstrAkata vidhithI parahe che te A samitithI sampanna kahevAya che. 51 A mujaba jatanApUrvaka pravRtti karanArA ane pramAdayAga rahita sAdhunA mithyAtva ane aviratinA nimittathI mAvanArA karmanA nidha thaI jAya che, zrI tatvArtha sUtra : 2 43
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAMgasUtranA pAMcamAM samavAyamAM kahyu` che-samitie pAMca kahe vAmAM AvI che te A mujaba AdAnabhADAmatra nikSepaNasamiti uccAra prasravaNa dveSmazi'dhANajallapaSThipanA samiti prakA guptike svarUpa kA nirUpaNa 'laghuogani deLa' IcAdi sUtrA--azubha yoganA nidha karIne AtmAnuM gopana karavuM (rakSaNa) gupti kahevAya che. tattvAtha dIpikA pUrva sUtramAM krameenA AzravanA nivaidha lakSaNuvALA savaranA pAMca kAraNeAthI prathama kAraNa samitinI prarUpaNA karavAmAM AvI have bIjA kAraNu guptinA svarUpanuM pratipAdana karIe chIe zubhayoganA arthAt mana vacana ane krAya'nA aprazasta vyApAranA niradhathI AtmAnuM geApana (rakSaNa) karavuM gupti kahevAya che. tApaya e che ke mana vagerenA vyApAranA nigraha karavAthI antadhyAna ane raudradhyAnarUpa sakleza utpanna thate nathI. sa'kalezanA utpanna nahI' thavAthI karmonA Asavanu Agamana rokAI jAya che. AthI azubhayegathI AtmAnuM ge pana karavu-2kSaNa karavuM-gupti che ane te sa'varanu kAraNa che. gupta traNa prakAranI che-maneAgruti, vacanagupti ane kAyagRti viSaya sukhanI abhilASAthI maneyAga adinA vyApArane rokavAne gupta samajavI joIe AthI ahI-samyak vizeSaNa samajavuM joie. vacanazupti cAra prakAranI ae-(1) satyA 2) mRSA (7) satyamRSA ane (4) asatyAmRSA satyapadAnA kathanarUpa vacanAnA nigraha karavA satyavacana zupti che. enAthI viparIta vacanayoga viSayaka smRSA vacanapti che. satyAsatya vacananA nidha satyAmRSA vacananuti che ane jene satya paNa na kahI zakAya ane asatya paNa na kahI zakAya evA vyavahArika vacanayeAganA virAdha thave asatyAmRSA vacata gupti che. manAguptinA paNa cAra bheda che-satyA, mRSA, satyAtRSA ane asatyA mRSA vacanaguptimAM vacananA pratyeAgane niSedha hoya che ane maneAguptimAM satya AdinA cintanane, kAyagupti paNa pUrNAMkata prakArathI-satya AdinA bethI cAra prakAranI che athavA enA aneka bheda che. ubhA thavu' besavuM suvu, bhUkhyA rahevu', kUdavu' indriyayeAjana, saMrabha, samArabha saMbaMdhI pravRttiene zakavI A badhu 'kAyagupti' che. A tamAma bhedonI apekSAthI AtmAnuM samyak prakArathI saMrakSaNa karavuM zrI tatvArtha sUtra : 2 44
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa prakAranI gupta che. kahyuM paNa che- samasta kalpanAonA samUhathI rahita samabhAvamAM pratiSThita ane AtmAmAM ramaNa karavAvALA manane mane gupti kahela che ? upasarga AvI paDayA chatAM paNa muni kAyotsargathI yukata thaIne potAnA zarIrane sthira rAkhe che, A tenI kAyagupti che. mArA zayana, Asana, levA-mukavAmAM, cAlavA pharavA athavA aDaga rahevA mATe zArIrika ceSTAonuM niyamana karavuM kayagupti che 3 kahevAnuM e che ke akuzaLa (azubha) mana, vacana ane kAyAnA vyApArane rekIne manavacana kAyAne kuzaLa vyApAra kara gupti kahevAya che. tavAthaniyukita - saMvaranA samiti Adi je pAMca kAraNa batA vavAmAM AvyA che, temAMthI samitinA svarUpanuM pratipAdana karavAmAM AvI gayuM have bIjA kAraNe guptinuM pratipAdana karIe chIe azubha kAyAga AdithI AtmAnI rakSA karavI gupti che. mana, vacana ane kAyAno vya pAra yoga kahevAya che. A mana, vacana ane kAyAnA azubha vyApAjene rokavA gupti che. bhayaMkara aparAdha karavAvALe, gADhA banethI baMdhAyelA atyantapa Dita cittavALa, parAdhIna coranA vegone paNa nigraha karI zakAya, che paraMtu tene gupita samajavAnI bhUla karavI na joIe. karmonI nirjarAnA uddezathI vecchApUrvaka pegone je nigraha karavAmAM Ave che teja samyagupti kahevAya che. A rIte sAvadya saMka9pa vagerenA bhedevALA mane game, satyA, mRSA Adi bhevALA vacanagane audArikakAga, vaikriya kAyayega, AhAraka kAga, kArmahAkAyaAdi bheda vALa kAyayogane prazama, saMvega, nive, AstikAya ane anu pAnI abhivyakti lakSaNavALA saphadarzana pUrvaka samIcIna rUpathI jANIne ane evuM samajIne ke A genuM pariNamana karmabandhanuM kAraNa che, AthI karmonI nirjarA karavA mATe mULa tathA uttara bhedovALA A yogane nigraha kare e ja zreyaskara che, enI pravRtti karma anyanuM kAraNa che, emane svAdhIna karavA emanI svachaMda pravRtti na thavA devI ane emane mekSama nI dizA tarapha vALavA e gupti che. tAtparya e che ke atyanta bhaya utpanna karavAvALA saMsAra temaja karmabandha rUpa ghAtaka zatruthI AtmAnuM rakSaNa karavuM gupti kahevAya che. gupti traNa prakAranI che mane gupti, vacanagupti, ane kAyamuti. mananuM gepana karavuM arthAta tene unmArga tarapha jatuM rekIne AtmAnI rakSA karavI mane zakti che. ropavAmAM AveluM mana AtmAne ghAta karatuM nathI. vacanagupti ane kAyamukti paNa A rIte ja samajavAnA che. zrI tatvArtha sUtraH 2 45
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAvadya arthAta pApamaya saMkalpanuM arthAta nindita ArtadhyAna ane raudradhyananuM athayA pApayukata karmanA cintanane virodha kare, Ama karavA mATe thatI pravRttione tyAga karavo athavA sarAga saMyama Adi rUpa zubha saMkalapanuM anuSThAna karavuM managupti che. je saMka9pathI dharmano anubaMdha thAya che ane je adhyavasAya karmonA ucchedanuM kAraNa hoya che, e zubha saMkalpa kara managupti che. athavA na te sarAga saMyama Adi zubha anuSThAnamAM "vRtti karavI athavA na saMsAranA kAraNabhUta azubha karmamAM pravRtti karavI managupti che. kAraNa ke jyAre mane nirodha thaI jAya che te avasthAmAM nathI zubha saMkalpa raheto athavA na te azubha saMkalpa paNa bAkI rahe che. e avasthAmAM AtmAnuM je pariNAma thAya che, te sakaLa karmonA kSaya mATe ja thAya che. mAgavu, pUchavuM ane javAba devagere vAcanika kriyAomAM vacana niyamana karavuM athavA sarvathA maunavrata dhAraNa karI levuM vacanagupti che. AmAMthI mAgavAne artha che-gRhastha Adi koI bIjA pAse bhojana upAdhi tathA upAzraya AdinI yAcanA mAMgaNuM karavI karavI te viSayamAM vacananuM niyamana hovAthI mukha para derA sahita mukhavastrikA bAMdhavAvALA ane zAstro. kata vacanazuddhinuM anusaraNa karIne bhASaNa karanArA sa dhunI vacanagupti hoya che. AvI ja rIte AgamanI vidhinuM anusaraNa karavAvALA tathA mArgagamana saMbaMdhI pRcchA karavAvALA purUSanI vacananA niyamanathI vacagupti heya che. mauna dhAraNa karavAthI paNa vacanagupti thAya che. kahyuM paNa che-"asatya Adi vacanane tyAga kare athavA mauna dhAraNa karavuM vacanagupti che. mULa bhedenI apekSA traNa prakAranA azubhayoga nigraha karavAne gya che temAMthI kAyayogano nigraha kare ka yagupta che arthAt zayana, Asana, grahaNa, nikSepaNa, ubhA thavuM halana-calana ItyAdi zArIrika ceSTArUpa kAyika vyApAranuM niyamana karavuM ane "Ama karavuM joIe ane Ama na karavuM joIe e prakAranI vyavasthA kAyamurti che. kahyuM paNa che kotsargamAM zArIrika kriyAnI nivRttine athavA hiMsA Adi dethI viratine kAyagupti kahe che. uttarAdhyAyana sUtranA covIsamAM adhyayananI 26mI gAthAmAM kahyuM cheazubha viSamAM pUrNa rUpathI vyApArane roka gupti che. jo zrI tatvArtha sUtraH 2 46
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ daza prakAra ke zramaNa dharma kA nirUpaNa "vize samAdhame ItyAdi sUtrArtha-yatidharma daza prakAranA che-(kSamA) (2) mukita (3) AjavA (3) mArdava (5) la ghara (6) satya (7) saMyama (8) tapa (9) tyAga ane (10) brahmacarya pA tatvArtha dIpikA-muLa-uttara guNAnA yogathI zramaNadharma daza prakArane che-(1) kSAnti (2) mukita (3) Arjava (5) mArdava (5) lAghava (6) satya (7) saMyama (8) tapa (9) tyAga ane (10) brahmacarya emanuM svarUpa nIce mujaba che (1) kSamA zarIra yAtrAnA nirvAha mATe bhejana vagerenI yAcanA karavA mATe pArakA ghare janArA sAdhune duTa janene Akroza (dhAka-dhamakI) prahasana, (mazkarI) apamAna tADana Adi thavA chatAM paNa tene sahana karI levuM ane cittamAM kalupatA utpanna na thavA devI kSamAdharma che. (2) mukti-mamatvabhAva na hai mukti che. arthAt prApta athavA gahIta zarIra Adi taraphanI Asaktine dUra karavAne mATe-mana-A mArUM che e prakAre mamatabhAvane tyAga kara mukti che. (3) Arjava-sarabhAvanI saraLatA arthAt kAyayoga AdinI kuTilatAne abhAva a.jevadharma che. | (8) mArdava-jAtimada, kuLamada, baLamadaahaMkAra tathA abhimAnano tyAga karavo mArdava che. (5) lAghava-leno sarvathA tyAga. (9) satya-sat arthAt prANio, padArtho athavA munirAje mATe je hitakara hoya te satya, uttama janemAM samIcIna vacana satya kahevAya che, zramamAM ane temanA bhaktomAM dharmanI vRddhi mATe "tIvra cAritra Adi prema karavA joIe A prakAranuM anujJA vacana satya che. () saMyama-isamiti AdimAM pravartamAna sAdhunuM pAMce IdrinA tathA mananA viSayane tyAga karI de saMyama che. athavA sAvadha egathI samyaka prakArathI virata thavuM saMyama che, athavA jenA dvArA agatamAM pApa zrI tatvArtha sUtraH 2 47
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAra bhathI sayata-nivRtta karI zakAya te saMyama che. pRthvIkAya sayama AdinA bhedathI sayama sattara prakAranA che. Anu' vigatavAra vivecana dazavaikAlika sUtranA prathama adhyayananI prathama gAthAnI mArA vaDe racAyelI AcAramiNa maMjUSA' nAmanI TIkAmAM joI levA bhalAmaNa che, (8) tapa-- jenA vaDe ATha prakAranA krarmAM bhasma thaI jAya te tapa che. (9) tyAga--sa MvegathI sampanna saMjogI zramaNeAne AhAra Adi ApavA tyAga kahevAya che. tyAganA be bheda che, dravyatyAga ane bhAvatyAga mAgya AhAra, uMpaSi tathA upAzrayanA tyAga karavA ane caiAgya AhAra Adi sAdhujanAne ApavA te dravyatyAga che ane krodha AdinA tyAga karavA tathA sAdhuone jJAnAdi ApavuM bhAvatyAga che. (10) pUrve bhegavelI strInuM maraNa, kathA zravaNu tathA strInA sa`saga vALI pathArI khAsana Adine tyAga karave ane maithunane tyAga brahmacarya athavA brahma ya vAsa kahevAya che. karavA A daza prakAranA dharmonuM paripAlana karavAthI kammasavanA nireSa rUpa savara utpanna thAya che. pAA tattvAtha niyukita-AnAthI paDelA samiti ane guptine svaranA kAraNa tarIke khatAvavAmAM AvyA che, ahIM have daza prakAranA zramaNadhama ne savaranA kAraNa tarIke kahevAmAM Ave che. zramaNanA, saMvarane utpanna karavAmAM samatha tathA mULaguNe ane uttaraguNAnA prA`thI yukta, dhama daza prakAranA che. A kSAnti vagere dasa savane dhAraNa karavAnA, kAraNeA dhama kahevAya che. kSAnti Adine zramaNasama" zabdathI kahevAmAM Avyo che AthI temAM mULa ane uttaraguNAnI viziSTatAnA lAbha hAvAthI gRhasthAmAM temanI gerahAjarI gaNavAmAM AvI che. arthAt mULaguNA ane uttaraguNAthI yukta kSamA Adi deza dharmAM gRhasthAmAM jovAmAM AvatAM nathI. jevI rIte anagAra zramaNu kSamAprANa hoya che, madanA tamAma sthAnAnA nigraha kare che, suvaNu' A idhanathI rahita DhAya che ane pUNa rUpathI brahmaca`tu. pAlana kare che, tevI rIte gRhastha utkRSTa kSamA AdinA dhAraka hAtA nathI. (1) kSAntiH--pratikAranI zaktithI yukta hAvA chatAM paNa mAphI ApavI arthAt AtmAmAM sahana karavAnuM. pariNAma hAvuM kSAnti che. azaktane pratikAra na karavA titikSArUpa kSamA, sahanazIlatA krodhanA uyanA niSa athavA utpanna thayelA krodhane vivekanA khaLathI niSphaLa karI deve kSAnti che. jyAre kAI peAtAnAmAM kAI DhASanu ArApaNa kare ane tethI krodha utpanna zrI tatvArtha sUtra : 2 48
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ thavAnI zakayatA ubhI thAya te peAtAnAmAM te deSanA sadUbhAva che ke nahI' evuM vicArIne kSamA pradyAna karavI joie. jo hakIkatamAM peAtAnA doSanA sadUbhAva DhAya te vicAravuM joie-A doSa mArAmAM teA che ja, A kazu ja khATu' kahetA nathI' jo doSa na hoya te A pramANe vicAravu joie-'ajJAnanA kAraNe A je dASA heAvAnuM kahe che, te mArAmAM nathI' e mujaba vicAra karIne tene mAphI bakSavI joIe. krodhathI utpanna thanArA DhASAnA vicAra karIne paNa kSamAbhAva dhAraNa karavA joie, jemake-je manuSya krodhane vazIbhUta thai jAya che, tenA cittamAM vidveSanA bhAva utpanna thAya che, te hiMsA para savAra thaI jAya che, tenI smRti nAza pAme che temaja tenA vratAne vikSepa thaI jAya che. krodha kaSAyane tAbe thayeleA jIva dveSathI yukta thaIne kAM bAMdhe che, athavA bIjAnI hatyA karI nAkhe che ke jethI tenA prANAtipAta viramaNa vratanA nAza thaI jAya che, te pAtAnA mA-bApa vagere vaDIla leAkA para paNa AkSepa karavAnI hada sudhI jAya che. smRtizUnya thaIne mithyAbhASaNu paNa kare che. peAte dIkSA aMgIkAra karI che e vAta paNa bhUlI jaIne nahIM ApelI vastunA paNa svIkAra karI le che. rAga-dveSane vazIbhUta thaine maithuna paNa sevatA hAya che. evI ja rIte rAga-dveSathI yukta thaIne gRhasthAne peAtAnA madadagAra samajIne temanAmAM athavA temanA upakaraNe paratve meha paNa dhArazu kare che. A kAraNe pira grahanA pApanA pazu bhAgIdAra khane che. vaLI AvI ja rIte krodhI purUSa uttaraguNAnA paNa bhaMga kare che. kahyu` paNa che-krodhI thayele jIva vaDIlajanAnI paNa hatyA karI nAkhe che. evI ja rIte mUDha-svabhAvanA vicAra karIne kSamA dhAraNa karavI joie ane parAkSa aparokSa, Akroza, tADana, hatyA ane dhabrazanI uttarAttara rakSAnA vicAra karIne kSamA ApavI joie jema koI mUDha-purUSa kadAca zrI tatvArtha sUtra : 2 49
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajANatA Akroza kare te vicAravuM joIe ke te pratyakSamAM Akroza karate nathI. e ja mArA phAyarAmAM che evuM samajIne kSamA ApavI joIe. AgaLa paNa A mujaba ja samajavAnuM che. agara je kaI pratyakSamAM Akroza kare te vicAravuM joIe-"A krodha karIne ja rahI jAya che, mane mArato nathI ane A lAbhane vicAra karIne kSamA ApavI joIe. agara mAranArane paNa kSamA ApavI joIe te ucita gaNAya. te samaye ema vicAravuM ke mUDha mANasone svabhAva ja evo hoya che. A mUDha mArA sArA nasIbe mAra mArIne ja saMtoSa mAne che paNa mane jIvathI te mArato nathI eTaluM ja sAruM che. e vicAra karIne te mUDhane kSamA ApI devI joIe kadAcit keI ajJAnI prANa haNavA sudhInI hade AvI jAya te vicAra kara joIe-"sadbhAgye A mUDha prANI mane prANethI ja rahita karI rahyo che, dharmathI bhraSTa karatuM nathI ane AvI bhAvanA bhAvIne kSamAbhAva dhAraNa karavuM joIe, AvI ja rIte sunie vicAravuM joIe ke-"A pUrvajanma upArjita mArA ja karmonuM phaLa che ke A pratyakSamAM athavA pakSamAM mane tADana kare che athavA mArA upara krodha kare che. A bApaDo mArA karmonuM nimitta mAtra banI rahyo che, kAraNa ke karma dravya kSetra, kALa ane bhAva anusAra ja phaLa pradAna kare che. Ama A badhuM hakIkatamAM te mArA karmo ja vipAka che, bIje te AmAM nimitta mAtra che. evuM vicArIne kSamA karavI joIe A kSamAdharma saMvaranuM kAraNa hoya che. (2) muktiA-mamatva buddhithI rahita thavuM mukti dharma che. prApta athavA gRhIta zarIra Adi para-padArthomAM saMskAra tathA AsaktinuM nivAraNa karavA mATe "A mArUM che e prakAranI mamatvabuddhinuM na levuM muktinuM lakSaNa che. (3) Ava-jutA, saraLatA bhAvavizuddhi, kAyA vacana ane mananI kuTilatA na hovI zaThatA-luccAIno abhAva athavA bhAva deSarUpa zrI tatvArtha sUtraH 2 50
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAyA, chaLa, kapaTa Adine tyAga Ajavadharma che. bhAvadaSathI yukta manuSya mAyAcArathI yukta thaIne A loka ane paralokamAM azubha phaLa utpana karavAvALA akuzaLa karmone upacaya kare che. akuzaLa karmone upacaya karanAra zreyaskara tathA mekSanA sAdhana samyakdarzana Adi paratve paNa zraddhA rAkhate nathI. A Arjava dharma karmAstranA nirodha rUpa saMvaranuM kAraNa hoya che. () mArdava -mRdu arthAta ke maLane bhAva athavA karma mArdava che. vinamratA garvathI rahita thavuM, jAti, kuLa sampatti vagerenA madane nigraha karo. A badhuM mArdava kahevAya che, mada karavAthI mAnane nAza thAya che. vaDIlajanenA Agamana prasaMge UbhA thaI javuM, temane Asana ApavuM, hAtha joDavA, yathAyogya vinaya karavo tathA cittamAM ahaMkAra utpana na thavA de A badhAMthI jAtimada ane kulamada Adine vinAza thAya che. je purUSa jAtinA kuLanA, rUpanA, mIlakatanA, jJAnanA, zratanA lAbhanA athavA vIryanA madathI AMdhaLA thaI jAya che, te ghaNu badhAM karmo bAMdhatA hoya che AthI mAIvadharmanA sevanathI jAtimada, kuLamada Adine vinAza thaIne saMvaranI utpatti thAya che. mArdavanA abhAvamAM jAtimada, kuLamada rUpamada, ezvaryamada Adi ATha madasthAnethI utpanna thaIne, purUSa pArakI nindA ane AtmaprazaMsAnI rUcivALa, tIvra ahaMkArathI upahata buddhivALe thaIne azubha phaLa ApanAra akuzaLa kamene saMcaya kare che. zreyaskara ane mokSanA sAdhana samyakdarzana Adine upadeza sAMbhaLIne paNa temanAmAM zraddhA rAkhatA nathI AthI jAti mada Adine samULa vinAza karavA mATe mArdavadharmanuM Asevana karavuM joIe, (5) lAghava-lAbhane tyAga athavA laghutAne lAghavadharma kahe che. A paNa saMvaranuM kAraNa che. lAghavadharmanA abhAvamAM lAbha rUpa deSanA kAraNu krodha, mAna, mAyA, prANAtipAta, mRSAvAda, cerI, mithuna ane parigraha rUpa gaurava bhArepaNuM)thI yukta thayele AtmA, bhAva-lAghavathI rahita hovAnA kAraNe gurU banI jAya che. bhAvagauravathI yukta AtmA A lekamAM temaja paralokamAM azubha phaLa ApanArA, akuzaLa pApakarmone saMcaya kare che, ane jeNe akuzaLa pApakarmone saMcaya karyo che te jIva mokSanA sAdhana samyaphadazane Adine upadeza sAMbhaLIne paNa temanAmAM zraddhA rAkhatA nathI. AthI mamatA parityAga rUpa bhAvalAghava ane niHsaMgatA rUpa dravyalAghava saMvaranA kAraNa che. (6) satya-je sat athavA prazasta arthamAM hoya te satya che dika AdimAM pATha hovAthI "yat" pratyaya thaIne "satathI satya zabda niSpanna thayela che. tAtparya e che ke yathArtha padArthanI pratIti utpana karanAruM vacana satya kahevAya che, A satya vacana purUSa (kaThAra) na hovuM joIe, niSphara zrI tatvArtha sUtraH 2 51
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ na hovuM joIe, bIjAne pIDA pahacADe evuM na hovuM joie, cADI rUpa athavA apratItikAraka na hovuM joIe, te capaLatAthI rahita hoya, kaSAyanI kalaSatAthI rahita hoya, aTakI-aTakIne na bolavAmAM Ave-satata-ekadhAruM uccAraNa hoya, avirala hoya, abrAnDa heya, chetarapIMDIthI rahita hoya, spaSTa madhura ane sAMbhaLavuM game evuM heya, abhijAta hoya, vinayakata hoya, asaMdigdha, udAratAyukta, uddhatatAthI rahita, gAmaDiyuM na hoya-vidvAnajananuM AnaraMjana karavA mATe samartha heya AtmaprazaMsAthI rahita hoya prastuta arthanuM pratipAdana karanArUM haiya, kodha mAna mAyA ane lobha kaSAya yukta hoya sevana karavA yogya tathA gaNadhare pratyeka buddho tathA sthavira dvArA racita sUtramArga anukULa arthavALuM hoya arthanIya (vAMchanIya) hAya svaparane anugraha karanArUM hoya, upAdhi tathA chaLa-kapaTa vagaranuM hoya, dezakALane anukULa hoya, niravadya hAya, jainazAsana dvArA prazasta hoya, yamaniyamathI yukta hoya, TUMkuM hoya-evuM praznottara rUpa vacana satya kahevAya che. A paNa satya saMvaranuM kAraNa che. (7) saMyama-kAyavega AdinA nigraha lakSaNavALe saMyama dharma che. saMyama sattara prakAra che ane te Asravane nirodha karIne saMvaranuM kAraNa bane che. (8) tapa-saMyamI AtmAnI vizuddhi mATe bAhya tathA AtyaMtara che tapazcaryA che tene tapa kahe che. zarIra tathA Indriyene tapta karanAra tathA kamene bhasma karavAnA kAraNane tapa kahe che. tapanA bAra bheda che jemAM cha anazana Adi tathA kAyakaleza rUpa AtApanA Adi che. prAyazcitta Adi cha AtyaMtara tapa che. upavAsa, chaTha, aThThama, AdinA bhedathI athavA yavamadhya AdinA bhedathI athavA bAra bhikSupratimA rUpathI tapanA aneka bheda-prabheda che. emanuM varNana anyatra joI levuM. A tapa paNa Aavanirodha rUpa saMvaranuM kAraNa che, tyAgarajerahaNa, pAtra, upadhi, zarIra, ana-pANI, Adi khATA padArthone tathA mana vacana kAyAnA dUSita vyApAra ane krodha vagere AMtarika dene parihAra karavo tyAga che. A tyAga saMvaranuM kAraNa bane che. tyAgI purUSa, saMyamanA kAraNa hovAne lIdhe, rajoharaNa vagere dhAraNa kare che, rAgAdithI yukta thaIne mAtra zobhA khAtara nahIM A prakAre bAhya ane AtyaMtara upakaraNa Adi viSayaka parigraha rUpa bhAvISane sarvathA tyAga Asava dvArane baMdha karI de che. A rIte zarIra tathA dharmopakaraNa AdimAM bhAvadoSa rUpa Asaktine parityAga karIne mamatvathI rahita thaI javuM tyAga samaje ghaTe. ukta prakArathI bhAvaSane tyAga karIne rajoharaNa pAtra Adi bAhya upakaraNane upaga karate thake paNa te tyAgI ja gaNAya che. A tyAga paNa kamastrava-nirAdha rUpa saMvaranuM kAraNa hoya che. zrI tatvArtha sUtraH 2 5 2
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) brahmacarya-sarvathA mithuna-tyAgarUpa brahmacaryanuM pAlana paNa saMvaranuM kAraNa che. A rIte kSatti Adi daza zramaNa dharma saMvaranA kAraNe hoya che. samavAyAMgasUtranA dazamAM samavAyamAM kahyuM che-zramaNudharmo dasa prakArane kahevAmAM Ape che jemake-(1) kSAti (2) mukti (3) Arjava (4) mArdava (5) lAyava (6) satya (7) saMyama (8) tapa (9) tyAga ane (10) brahmacaryavAsa pA. anupekSAke svarUpamAnirUpaNa "agvela dijApha vAta mArAjA' ItyAdi sUtrArtha-anitya Adi bAra prakAranI bhAvanAe anuprekSA kahevAya che. dA tajyAthadIpikA-AnI pahelA kamanA AavanA nirodha svarUpavALA sAtamAM tatva saMvaranA je kAra samiti, gupti dhama apekSA parISahajaya ane cAritra kahevAmAM AvyA hatA temAMthI samiti, guddhi ane dharmanuM nirUpaNa karavAmAM AvI gayuM, have kama prApta anuprekSAnuM vivecana karavAmAM AvI rahyuM che. anitya Adi bAra bhAvanAo anuprekSA che. sUtramAM prayukata Adi zabdathI azaraNa, saMsAra ekatva anyatva, azucitva, Aava, saMvara, nijara lobha, badhidurlabha ane dharmasAdhakatvanuM grahaNa thAya che. A bArenuM vAraMvAra cintana karavuM anuprekSA che. AvI rIte (1) anityavAnuprekSA (2) azaraNatvAnaprekSA (3) saMsArAnuprekSA (4) ekavAnuprekSA (5) anyatyAnuprekSA (6) azuci-AnuprekSA (7) AstravAnuprekSA (8) saMvarAnuprekSA (9) nijadhAnuprekSA (10) lakAnuprekSA (11) bedhidurlabhavAnuprekSA ane (12) dharmasAdhakAuM. tyAnuprekSA A bAra anuprekSAo saMvaranA kAraNe che. A apekSAonuM varUpa nIce jaNAvyA mujabanuM che.- (1) anityavAnuprekSA-jJAna-darzana rUpa upayoga svabhAvavALA AtmA sivAya koI paNa anya samRdita vastu kAyamI nathI. A zarIra ane Indri. nA viSaya zabda rUpa, gaMdha, rasa, sparza, strI vagere jeTalA paNa upabhegaparibheganA sAdhana che, e badhAM ja pANuMnA parapoTAnI jema kSaNabhaMgura che. pitAnI mUDhatA tathA vibhramanA kAraNe ja ajJAnI purUSa ane nitya mAne che. AvI jAtanuM cintana karavuM te anityasvAnuprekSA che. A prakAranA cintanathI zarIra Adi saMbaMdhI mamatA ane Asaktine abhAva thaI jAya che ane jema ekavAra vAparIne pheMkI dIdhelI mALA vagerenA vigathI jema duHkha thatuM nathI tevI ja rIte zarIra AdinA viyoganA samaye paNa duHkha thatuM nathI. (2) azaraNatyAnuprekSA -manuSyanA mAthA upara jyAre mRtyu okiyuM zrI tatvArtha sUtraH 2 53
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ kare che tyAre mitra, bhAI, putra, patnI vagere kaI paNa tene bacAvavA samartha thatAM nathI. A avasare ekamAtra dharma ja tenA rakSaNArthe AvIne ubho rahe che bIjI koI ja nahIM, A jAtanI bhAvanA keLavavI azaraNavAnuprekSA che je A prakAranuM cintana karate rahe che te huM zaraNa vagarane chuM ema vicArIne atyanta virakta thaI jAya che ane sAMsArika pudgalenA viSayamAM tenuM mamatva rahetuM nathI. te ahaMnta bhagavAna dvArA pratipAdita mAgane ja Azare le che. (3) saMsArAnuprekSA-pUrve pAjita kama vipAka anusAra bhavAntaranI prAptine saMsAra kahe che. saMsArI jIva A saMsAramAM raMgabhUminA naTanI mAphaka mAtA, pitA, bhrAtA, dAsa, svAmI AdinI judI judI bhUmikAo (pArTa) prApta karate thakI janma-maraNathI viTaMbaNAo bhegavI rahyo che. eka bhavano tyAga karIne bIjA bhavamAM jAya che. vadhAre zuM kahevuM ? te pote ja potAno putra banI jAya che. A rIte saMsAranA svabhAvane vicAra kare saMsArAnaprekSA che. uttarAdhyayanasUtranA ogaNIsamAM adhyayananI bAramI gAthAmAM kahyuM che A zarIra anitya che, apavitra che ane malIna padArthothI raja-vaya vagerethI, enuM sarjana thayuM che. A kAmacalAu AvAsa che-thoDA divase sudhI emAM rahIne nikaLI javAnuM che. A zarIra duHkha tathA kalezanuM pAtra che arthAta vividha prakAranAM kaSTa A zarIrane lIdhe ja bIcArA jIvane bhegavavA paDe che. anyatra paNa kahyuM che-dhikkAra che A saMsArane ke jemAM pitAnA rUpa saundaryathI garviSTha banelo purUSa yuvAvasthAmAM ja maraNane prApta thaIne te ja potAnA kalevaramAM kIDA svarUpe utpanna thaI jAya cheA jAtanI bhAvanA karanAre purUSa saMsAranI mAyAjALathI udvigna thaI jAya che, ane saMsArathI virakta thaIne sAMsArika duHkhano aMta karavA mATe prayatnazIla bane che. () ekatva-janma jarA ane maraNanA pravAhamAM utpanna thanArI ghera pIDAno anubhava mAre ekalAne ja kare paDe che. temAM koI paNa pitAnA ke pArakA sahAyaka banatAM nathI. huM eka ja ja chuM, ekalo ja maraNa pAmIza ke svajana athavA parajana mArA Adhi, vyAdhi jarA (ghaDapaNa) maraNa vagere duHkhone dUra karavA mATe samartha nathI. mitra tathA bhAI-nehIo paNa baha-bahe te zmazAnabhUmi sudhI ja sAthe Ave che. eka mAtra dharma ja sAce sahAyaka-mitra che. A jAtanuM cintana karavuM ekavAnuprekSA che-kI paNa che-huM ekAkI chuM. mAruM koI nathI ane huM koI nathI. A rIte devahIna manathI potAnA AtmA para anuzAsana karavuM. AgaLa paNa kahyuM che-jyAre jIva mRtyunI pakaDamAM Ave che tyAre dhana-dolata jamInamAM dATelAM ja rahI jAya che, pazu vADAmAM bAMdhelA ja rahI jAya che. patnI gharanA dvAra sudhI ane svajana zmazAna sudhI sahAro Ape che. zarIra citA sudhI sAtha zrI tatvArtha sUtra 2 54
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ape che. paralekanI yAtrA tarapha prayANa karatA samaye AmAMnuM keI sAthI banatuM nathI. eka mAtra dharma ja sAthe jAya che. AvI rIte vicAra karavAthI svajane tathA kuTuMba-parivAra Adi tarapha prIti utpanna thatI nathI-mamatA cAlI jAya che ane anya mANaso tarapha zreSabhAva thatuM nathI. A jAtane vicAra karanAro niHsaMgatAne dhAraNa karIne mokSa prApti mATe ja prayatna kare che. (5) anyavAnaprekSA-zarIra ane Indriye AdithI AtmAnI bhinnatAnuM cintana karavuM anyatvAnuprekSA che, zarIra acetana che, huM cetana chuM, zarIra anitya che, huM nitya chuM, zarIra ajJAnamaya che, huM jJAnavaMte chuM, zarIranI Adi che-anta che, huM anAdi ananta chuM, A saMsAra-aTavImAM bhamaNa karatA karatA meM ghaNI jAtanA zarIra dhAraNa karyA che ane tyAga paNa karyA che e ja rIte A pudgalamaya ane anitya indriyAthI paNa huM nAkho chuM. jayAre mArA zarIra AdithI paNa mArI bhinnatA che te pachI bAhya vastu enuM te kahevuM ja zuM? je zarIra mAruM pitAnuM nathI te anya padArtho mArA kevI rIte heI zake? evI bhAvanA bhAvanAra ane mananuM samAdhAna karanArA purUSane zarIra AdimAM spRhA rahetI nathI. AvI sthitimAM AtmajJAnanI bhAvanA utpana thavAthI vairAgyanI vRddhi thAya che tyAre jIva mokSanA Atyantika sukhane prApta kare che. (6) azucitAnuprekSA-A zarIra puSkaLa gaMdakInuM sthAna che. raja tathA vIryathI utpanna thavAthI tathA maLa-mUtra vagere gaMdI vastuothI yukta hevAnA lIdhe, keTalI vAra snAna tathA vilepana karIe te paNa A zarIranI gaMdakI dUra thatI nathI-thaI zakatI nathI-samyakdarzana vagerenI bhAvanA karavAmAM Ave te jIvanI AtyaMtika zuddhi upUna thAya che. AvuM cintana karavuM azucivabhAvanA che. je A jAtanuM cittavana kare che te zarIra vagere prati mamatvahIna banI jAya che ane virakta thaIne saMsAra-sAgara tarI javA mATe tatpara thaI jAya che. () AsravAnuprekSA-Indriye, krodha mAna mAyA lebha rUpa kaSAya ane prANAtipAta Adi, karmanA AsTavanA kAraNa che. A sparzana vagere indri pataMga (pataMgIyuM) mAtaMga (hAthI) kuraMga (haraNa), bhaMga (bhamare) ane mIna (mAchalI) vagere prANIone bandhananA duHkhasAgaramAM pheMke che. kaSAya Adi paNa vadha, bandhana AdinA kalezane utpanna kare che ane judA judA prakAranA khothI prajavalita naraka Adi gatiomAM paribhramaNa kare che. A rIte AmravanA dene vicAra kara AsravAnuprekSA che. je A rIte vicAra kare che tenA manamAMthI kSamA Adi pratye zreyaskaratAnI bhAvanAmAM oTa AvatuM nathI. je pAta-pitAne kAcabAnI mAphaka saMvRta (saMvayukta) karI zrI tatvArtha sUtraH 2 55
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ le che, tenAmAM pUrvokta Asrava doSanI zakayatA rahetI nathI. (8) sa varAnuprekSA--saMvara guNNAnuM cintana karavuM savAnuprekSA che. samudramAM kAI chidrovALI naukA hAya ane tenA chidrone jo purI na devAmAM Ave tA chidro dvArA temAM jaLanA praveza thAya che ane temAM eThelAM pravAsIe avazya vinAzane prApta thAya che. AthI ulTuM, je chidra purI nAkhavAmAM Ave te kAI prakAranA upadrava vagara nizcita sthAna sudhI paheAMcI zakAya che. evI ja rIte karmonA AgamanadvAra-Asavane jo rokI devAmAM Ave te zreyasanI prAptimAM koi prakAranA avarodha AvatA nathI. uttarAdhyayanamAM kahyu che-je naukA chidrovALI hAya che te pAraMga minI hotI nathI paraMtu je naukA chidrarahita hAya che, te krAMThA sudhI paheAMcavAvALI hoya che, (ayayana 23) je A prakAranI bhAvanA bhAve che te hamezAM saMvaramAM rata rahe che ane nakakI zreyasane prApta kare che. (9) nija rAnuprekSA--nirAnA guNAne vicAra karavA nirdezanuprekSA kahevAya che. kaphaLa vipAka nirjarA e prakAranI che--abuddhipUrvA ane kUzaLamUlA naraka Adi gatiemAM karmonA phaLAne bhegavI lIdhA khAda tenI je nirA thAya che te abuddhipUrvA nija rA kahevAya che. te akuzaLa karmonA anukha dhanu kAraNa che parISahA para vijaya prApta karavAthI je nirA thAya che te kuzalamUlA, zubhAnubandha athavA niranukhanya kahevAya che, je A rIte vicAra kare che tenI ka'nija zamAM pravRtti thAya che. (10) leAkAnuprekSA-cAre tarapha ananta alakAkAzanI madhye ayasthita leAkanA svabhAvanuM cintana karavuM leAkAnuprekSA che. leAkanuM cintana karavAthI jJAnanI vizuddhi thAya che. (11) edhidula bhAnuprekSAA sa'sAramAM prathama te manuSyabhavanI prApti durlabha che. kadAcit puNyayeAgathI te prApta thai jAya te samAdhi prApta karavI kaThaNa che. tenA astitvathI ja meAdhilAla saphaLa thAya che evA vicAra karavA bedhidula bhAnuprekSA che. je AvuM cintana kare che te dhine prApta karIne kayAreya paNa pramAda sevatA nathI. zrI tatvArtha sUtra : 2 56
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) gharmasAdhakAhavAnuprekSA-dhamanA mULa upadezaka ahaMta bhagavAna che. temanA dvArA upadiSTa ahiMsAmaya dharma vinayamULaka che, kSamA tenuM gaLa che, te brahmacaryathI gupta che. upazamanI pradhAnatAvALe che ane niSparigrahitA tene AdhAra che. AvA dharmanA lAbhathI mokSanI prApti thAya che. A pramANe vicAra kare dharma sAdhakAevAnuprekSA che. je A bhAvanAnuM cintana kare che. tene dharmanI tarapha anurAga jAgRta thAya che temaja te, dharmanI ArAdhanA karavAmAM lagAtAra tatpara rahe che. AvI rIte A bAra anuprekSAothI Asavanirodha rUpa saMvaranI prApti thAya che. dA tatvArthaniryukti-agAu pratipAdana karavAmAM AvyuM hatuM ke gupti samiti, dharma, anuprekSA, parISahajaya ane cAritra saMvaranA sAdhana che. AmAMthI samiti, gupti ane dharmanA bheda pradarzana pUrvaka pratipAdana karavAmAM AvyA have kamathI prApta anuprekSAnuM prarUpaNa karIe chIe anityatve Adi bAra bhAvanAe anuprekSA rUpa che arthAt anityatAnuM anucintana karavuM, azaraNutAnuM anucintana karavuM, saMsAranuM anucintana karavuM, ekatvanuM anacintana karavuM, anyatvanuM anucintana karavuM. azucitAnuM anucintana karavuM, AsavanuM anucintana karavuM, saMvaranuM anucintana karavuM, nirjarAnuM anucitana karavuM, lekanuM anucintana karavuM, bodhinI durlabhatAnuM anucintana karavuM, ane dharmasAdhakAhevanuM anucintana karavuM, A bAra bhAvanAo dvAdazAnuprekSAo kahevAya che, anuprekSaNa karavuM ane jenI anuprekSaNa karI zakAya te anuprekSA kahevAya che. emanuM svarUpa A prakAre che- (1) anityavAnuprekSA-anityatAnuM cintana karavuM anityasvAnuprekSA che. za, Asana, vastra, audhika athavA aupagrahika upadhi, rajoharaNa, pAtra, daMDa Adi ba hya dravya kahevAya che. zarIra Abhyatara dravya kahevAya che kAraNa ke te jIvathI vyApta hoya che. A badhAnI sAthe je saMyoga che te tamAma anitya che, e vicAra kare joIe, je vasa, pAtra Adi dararoja grahaNa karavAmAM Ave che ane upagamAM levAya che temane audhika upadhi kahevAmAM Ave che. varasAda vagere kAraNe AvI paDavAne lIdhe, vizeSa avasare anizcita samaya mATe saMyama kAje je pITha athavA pATa vagere grahaNa karavAmAM Ave che, temane aupacAhika upadhi kahe che, "u" arthAt AtmAnI najIka kAraNa AvI paDavAthI, saMyama zrI tatvArtha sUtraH 2 57
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAtrAnA nirvAha mATe vastunuM grahaNa karavuM 'upagraha kahevAya che, upagreDa jenuM prajana hoya te aupagrahika che. dA. ta. ghAsa lAkaDAnuM pITha, pATa vagere. zarIra, janmathI laIne kSaNa-kSaNamAM, pitAnA pUrvavarUpane tyAga karatuM rahe che ane navI-navI avasthAone dhAraNa karatuM rahe che. te pratyeka paLe judA judA rUpa dhAraNa karatuM thayuM ghaDapaNathI jarjarita thaI jAya che ane chevaTe pagalenI A zarIra rUpa AkRti paNa naSTa thaI jAya che. A rIte nirantara pariNamana karavAnA kAraNe zarIra anitya che. je A rItanuM cittana kare che, tene zarIranI prati Asakita rahetI nathI ane te telamAliza, uvaTana, mardana, snAna ane vibhUSA vagere karavAmAM nispRha thaI jAya che. dharmadhyAna AdimAM tenI rUci utpanna thaI jAya che, AgamamAM paNa kahyuM che A je zarIra ISTa, kAnta, priya, manejha, manAma (atyanta mane jJa), dharyarUpa, vizvAsapAtra, sammata, anumata, uttama, bhAnDa jevuM, sAmAnanA karaMDiyA jevuM, ane tenA karaMDiyA jevuM che ane jenA mATe evI takedArI rAkhavAmAM Ave che ke kayAMya Ane ThaMDI na lAgI jAya, gama na lAgI jAya, bhUkha tathA tarasanI pIDA na thAya, kayAMya sarSa na kaeNse, cAra cerI na jApa, DAMsa ane macchara satAve nahIM, vAta, kapha, athavA sanepAta saMbaMdhI rega utpanna na thAya parISaha ane upasargathI kaSTa na pahoMce tene kaI aniSTa saMjoga na AvI paDe, AvuM A mAruM zarIra mane pAra utAranArUM athavA zaraNadAtA nathI. Aja pramANe zayyA arthAt upAzraya (sthAnaka) pathArI pITha-pATa Adi. ghAsa vagerenA banelA Asana tathA celavaThTha Adi vastra dararoja roTI ane dhULathI kharaDAtAM hoya che ane chevaTe eTalA jIrNa-zIrNa thaI jAya che ke temane prathamane AkAra (AkRti) paNa naSTa thaI jAya che saMgonuM atima pariNAma viyoga che." A ukti anusAra bAhya athavA Antara zA ane zarIra vagerenI sAthenA mArA je paNa saMbaMdha che te badhAM akAlavinadhara athavA kSaNabhaMgura che kAraNa ke je saMyoganI Adi che teno anata avayaMbhAvI che. zuM A zarIra athavA pathArI Adi bAhyadravya, chevaTe to badhAM ja nAzavanta che. A prakAranuM citana karavAthI zarIra AdimAM Asati rahetI nathI ane zarIra vagere bAhyAbhyantara dravyanI sAthe saMyega athavA viga thavAthI zArIrika athavA mAnasika duHkha utpanna thatAM nathI AthI A anityabhAvanA atyanta Avazyaka che. (2) azaraNAnuprekSa -azaraNatAnuM cintana karavuM azaraNAnuprekSA che. jema sunasAna Azraya vagaranA gADha jaMgalamAM baLavAna bhUkhyA ane mAMsa zrI tatvArtha sUtra 2 58
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhakSI kaI vAgha dvArA AkramaNa thAya tyAre haraNanA baccA mATe koI paNa zaraNa rahetuM nathI, evI ja rIte janma, jarA, maraNa Adhi vyAdhi, ISTaviga, aniSTasAga, aniSTaprApti ISTanI aprApti daridratA durbhAgya ane durmanaskatA AdithI utpanna thanArA duHkhathI satAvavAmAM AvelA prANIne mATe A saMsAramAM dharma zivAya bIjuM kaMI ja zaraNa nathI. A rItanuM cintana karanArA jIvane e jAtanuM bhAna thaI jAya che ke huM azaraNuM chuM ane AvI pratIti thaI javAthI te virakata thaI jAya che ane manuSya tathA deva saMbaMdhI saMsArika sukha tarapha tathA te sukhanA sAdhana suvarNa Adi ane hAthI, gheDA, mahala makAna pratye nispRha banI jAya che eTaluM ja nahIM te tIrthaMkara bhagavAna dvArA pratipAdita jJAna, darzana, cAritra AdimAM hamezAM pravRtta rahe che, kAraNa ke janma jarA, maraNa, bhaya, vividha prakAranI vyAdhio tathA kalezothI pIDIta jIvanA mATe jJAna, darzana ane cAritra e ja uttama zaraNa che. A azaraNAnuprekSA che. (3) saMsArAnuprekSA-saMsAranA svarUpane vicAra kare saMsArAnuprekSA che. jemake-A asAra saMsAramAM, ghera kAntAranI mAphaka naraka, tiyaca. manuSya ane devagatiomAM cakranI mAphaka bhramaNa karatA badhAM prANI, pitA, mAtA bhrAtA, bhaginI, pati, patnI, putra AdinA rUpamAM jyAre sambandhI bane che tyAre teo ravajana kahevAya che ane jyAre thoDA samaya pachI te sambandha naSTa thaI jAya tyAre te ja vajana para-jana banI jAya che. A rIte niyata rUpathI nathI keI svajana ke nathI parijana A badhuM ajJAnajanita kalpanAne khela che. keIne svajana ane keIne parajana samajavA e jJAnionI daSTie mUDha mANasonI vivekazUnya ceSTA che. je Aje pitA che te bIjA koI bhavamAM bhrAtA, putra, pautra athavA prapautra banI jAya che corAzI lAkha jIvaniovALA A saMsAramAM rAgadveSa ane mehathI pIDAtAM prANi sparza, rasa, Adi viSacenA bheganI tRSNAmAM phasAIne paraspara ekabIjAnuM bhakSaNa kare che; tathA hanana, tADana, baghana, bharsana ane Akroza AdithI utpanna atyanta tIvra dukhane prApta thAya che. Ama A saMsAra ghaNe ja duHkhadAyaka che. AvuM cintana karavAvALA janma-jarA mRtyunA bhayathI udvigna vivekI parUSane vairAgya utpanna thAya che ane te virakata thaI sAMsArika duHkhothI bacavA mATe saMsArano parityAga karavAno prayatna kare che ane te mATenI ceSTA paNa kare che. A ja saMsArAnuprekSA che. (4) ekatvAnuprekSA-ekatvanuM vAraMvAra cintavana karavuM ekatvabhAvanA che jema ke-huM ekalo ja janmyA hatA ane ekale marIza. jyAre huM zrI tatvArtha sUtra 2 59
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha prakAranA Adhi, vyAdhi ane janma-jarA mRtyunA duHkhethI rIkhAu chuM tyAre mAre ekalAne ja te bhegavavA paDe che. na tA te duHkhane koI laI zake che athavA tenA amuka bhAga paNa koine vaheMcI zakAtA nathI. mArI du:khanI anubhUtimAM kei sahAyaka thatuM nathI. bIjAonI te vAta ja ThAM karavAnI rahI sAthe-sAthe maranAra nigeAdanAM jIve paNa ekalA-ekalA ja peAtAnA janma-maraNanA du:khane anubhava kare che. A niyamanuM ullaMghana teo paNa karI zakatAM nathI. jyAre manuSya e vicAre che kehuM... ekaleA ja mArA karelA karmonA phaLa bhAgavuM chuM tyAre svajana kahevaDAvanArA prati tenA cittamAM anurAgaanya rahI jatA nathI ane para kahevAtAM javA tarapha dveSa nubandha thatA nathI. AvA sajogomAM niHsaMtAnI sthitimAM pAMcelA jIva mekSanA mATe ja prayatna kare che. A ekavAnuprekSA che, (5) anya vAnuprekSA-anyatra athavA bhinnatAnA vicAra karavA anyavAnuprekSA che jema ke-medArika vagere pAMce zarIra pudgalanA piNDa che; jaDa che ane anitya che, hUhU caitanyasvarUpa, nitya apaudgalika ane atIndriya chu. A audArika zarIra cakSurindriya AdithI grAhya che parantu huM mAtmAjIva, indriyAthI agecara che. vaLI A zIra anitya che, hu' nitya chuM. zarIra anna che. huM sa chuM. zarIra cAdinidhana che-tenA Adi ane antavALu che, huM anAdinidhana chuM, janma-maraNuthI atIta chuM, zarIra utpAda-vinAzazIla che, huM utpAda ane vinAzathI rahita che. A saMsAramAM anAdikALathI bhramaNa karatA me' ananta-ananta zarIra dhAraNa karyAM ane tyAgyA che. pUrvajanmanu' zarIra A janmanuM zarIra anatuM nathI. evu banavu. savita pa nathI ke pU janmanuM zarIra A janmamAM kAma AvI zake parantu huM te tyAMne tyAM ja chuM jeNe pUrvajanmamAM te zarIrAnA upabhega karyAM che, je AvA vicAra kare che te zarIranI mamatAthI para thaI jAya che ane zArIrika mamatAthI rahita thaIne muktine mATe ja nirantara prayatnazIla rahe che. A anyAnuprekSA che. (6) azucivabhAvanA-azucitA (apavitratA)nuM ciMtana karavu. acchucivAnuprekSA che. jema ke-A zarIra atyanta apavitra che kAraNa ke atyanta azuci maLa-mUtra AdinI kothaLI che ane zukra-zANita jevAM atyanta aci padArtha enA mULa kAraNa che. jyAre A jIva mAtAnI kukhe janma le che tyAre taijasa ane kANu zarIra sAthe utpanna thAya che. te samaye A sa'prathama zukra ane zeNitane ja audArika zarIranuM nirmANu karavA mATe dhAraNa kare che. temane kalala, muqhudde pezI, ghanahAtha, paga vagere agApAMga zANita, zrI tatvArtha sUtra : 2 6 0
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAMsa, asthi, majajA, keza, nakha, zirA, dhamaNa vagerenA rUpamAM pariNuta kare che. mAtA dvArA khAdhelA AhAranA rasane baMnenI sAthe joDAyelI rasahAriNI nADI dvArA AhAra kare che. A rIte zarIranuM mULa kAraNe temaja uttara kAraNa baMne ja azuci che azuci rUpamAM ja tenuM pariNamana thAya che. AthI A zarIra azuci che A zarIranI aMdara gayele uttamamAM uttama AhAra paNa kaphAzayamAM poMcIne ane gaLaphAthI cikaNe thaIne atyanta ga thaI jAya che tyArabAda pittAzayamAM jaIne tyAM paripakava thAya che ane maLa rUpe pariNata thaIne azuci banI jAya che. tyAra pachI vAtAzayamAM prApta thaIne vAyuthI vibhakta thaIne khalabhAga ane rasabhAganA rUpamAM pariNata thAya che. te khalabhAgathI mUtra, maLa, dUSikA, lIMTa, parase tathA lALa vagere maLIne prArdubhAva thAya che A tamAma azuci ja che. rasabhAgathI lehI, mAMsa, majajA, meda, asthi ane zukra (vIrya)nI utpatti thAya che. Ama kaphathI mAMDIne zukra sudhI badhuM azuci ja che. A azuci maLa, mUtra, kapha, pitta Adine AdhAra hovAthI paNa zarIra azuci che. A rIte vicAravAthI zarIra prati virakitanI utpatti thAya che ane zarIra para virakitabhAva jAgavAthI manuSya zarIranI utpattine ja aTakAvI devAmAM pravRtta thAya che arthAt sadA mATe azarIra (mukta) banavAne prayatna kare che. A azuciva anuprekSA che. () asavAnuprekSA-AsavanuM cintana karavuM AsavAnuprekSA che. yathA-A Indriya ane kaSAya Adi Asava pApa rUpa akuzaLa karmonA AgamananA dvAra che. teo aneka prakAranA dethI yukta che ane atyaMta tIvra vegazAlI jIvane pApa utpana karanArA che, e jAtane vicAra kare joIe. sparzanendriyane tAbe thayelA ghaNu badhAM jIva parastrAlampaTa thaIne pitAnA jIvanane paNa nAza karI de che. madenmatta hAthI paNa sparzanendriyane AdhIna thaIne kedamAM paDe che. je leke rasanendriyane vazIbhUta thaI jAya che teo vaDizA-mAchalI pakaDavAnA sAdhanavizeSamAM lagADelA mAMsanA lebhamAM paDelAM matasya vagerenI jema maraNane zaraNa thAya che. dhrANendriyane vazIbhUta thayelA prANi kamaLanA kiMjalkanA lebhI bhamarA AdinI mAphaka bandhanane prApta thAya che ane pitAnA prANe gumAvI bese che. cakSu IdriyanA vazamAM paDelAM prANI strInA rUpanA darzananA abhilASI thaIne, dIvAne jovA mATe lAlacu pataMgIyA vagerenI mAphaka, vinAzane notare che. zretrendriyanA viSayamAM Asakata chava saMgIta AdinA madhura zabdanA zravaNamAM lelupa thaIne haranI jema bane ane vadhane prApta thAya che. AvI ja rIte krodha, mAna, mAyA ane lebha rUpa kaSA dvArA thanArAM zrI tatvArtha sUtra 2 61
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ apAna cintana karavuM joIe. A prakAranuM cintana karavAthI karmonA Amravane nirodha karavAmAM pravRtti thAya che. A Asava bhAvanAnuM svarUpa che. (8) saMvarAnuprekSA-saMvarane vicAra kare saMvarAnuprekSA che. jema kekarmanA asava dvArane DhAMkavA-Asava dethI bacavuM saMvara che. samiti. gupti, dharma, anuprekSA parISahajaya ane cAritranuM pAlana karavAthI saMvara thAya che, jeo saMvRtAmAM hoya che, temanAmAM A ava deSa hotAM nathI. evI bhAvanA karavAthI saMvara mATe ja prayatna thAya che. A saMvara bhAvanA che. (9) nijAnuprekSA-nirjarAnuM cintana karavuM nijAnuprekSA che. yathAkarma pudgala jyAre udayAlikAmAM praveza kare che ane temanA rasane anubhava jIva karI le che, tyAra bAda te cUMTI jAya che karmavipAka be prakAranA che. abuddhipUrva akuzaLamUla naraka Adi gatiomAM karelAM karmo bhegavavA paDe che te abuddhipUrva vipAkodaya che, te akuzalAnuba che evuM avadya rUpathI cintana karavuM joIe. kuzala mUla vipAka bAra prakAranI tapazcaryA karavAthI tathA parISaha upara vijaya meLavavAthI thAya che. te zubhAnubandhavALe athavA akhathI rahita hoya che. sakaLa karmo kSaya tenuM lakSaNa che. te mokSanuM kAraNa che, A rIte guNa rUpathI tenuM cintana karavuM joIe. AvuM cintana karavAthI karmonI nirjarA mATe ja mati utpanna thAya che. A nirjarAbhAvanA che. (10) kAnuprekSA-lokanA 2varUpane vicAra kare kAnuprekSA che yathA-A leka paMcAstikAyamaya che arthAt dharmAritakAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, pudgalAritakAya ane jIvAstikAya rUpa che. A leka vividha prakAranA pariNAmothI yukta che, utpAda, vinAza ane dhrauvya rUpa che, vicitra svabhAvavALe che. Ama lekanuM cintana karanAra jIvanuM tatvajJAna ane AtmA vizuddha hoya che, A lekAnuprekSA che. (11) bAdhidurlabhavAnuprekSA-bedhi arthAt samyakatvanI durlabhatAne vicAra karavo bedhidurlabhatyAnuprekSA che jema ke-A anAdi saMsAramAM naraka, tiryaMca, manuSya ane deva gatiomAM vAraMvAra cakanI jema pharanAre, judA judA prakAranA zArIrika ane mAnasika duHkhothI yukta tattvArthanA azraddhAna, avirati pramAda ane kaSAya Adi denA kAraNe upahata buddhivALA tathA jJAnAvaraNIya Adi cAra ghAtI karmothI pIDita jIvane samyakdarzanathI zuddha bodhinI prApti thavI ati muzkela che. je A vicAra kare che. te bedhi prApta karIne temAM pramAda karato nathI. A badhidurlabhatvAnuprekSA che. (12) dharmadezakArDavAnuprekSA-dharmadezakArDanuM cintana karavuM jema ke zrI tatvArtha sUtraH 2 6 2
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahaMta bhagavAna dharmanA Adya upadezaka che. temanA dvArA upadiSTa dharmasvAdhyAya, cAritra, tapazcaryA ane sAmAyika Adi lakSaNovALo che, samyakadarzana temAM pravezavA mATenuM dvAra che samasta mULaguNa, uttaraguNa ane pAMca mahAvrata tenA sAdhana che, AcArAMgathI laIne daSTivAda paryanta bAra aMgamAM tene upadeza ApavAmAM AvyuM che, te caraNa-karaNa lakSaNavALe che, samiti tathA guptinA paripAlanathI vizuddha svarUpa- avarathAnavALo che. naraka Adi cAra gati rUpa saMsArathI tAranAra che ane mekSane lAbha karAvanAra che. A rIte dharmadezakArhatvanuM cintana karavAthI caraNuM-karaNa dharmanuM anuSThAna thAya che, samyakajJAna, samyakdarzana, samyakyAritra ane samyak tapa rU5 rana catuSTayathI, je mokSanA mArga che, tenAthI cyavana thatuM nathI. A dharmadezakArDavAnuprekSA che. sUtrakRtAMgasUtramAM dvitIyakRtarakaMdhanA prathama adhyayananA 13 mAM satramAM kahyuM che-jJAti saMbaMdhI saMga bhinna che ane huM bhinna chuM. sUtrakRtAMganA prathama zrutaskaMdhanA dvitIya adhyayananI prathama gAthAmAM kahyuM che--badhidurlabhAnaprekSA samaje-bUjhe, are, kema samajatA nathI ? parabhavamAM bedhi durlabha che. vItI gayele samaya kayAre paNa pAcho AvatuM nathI ane pharIvAra manuSya deha maLa sahele nathI AthI samajo-bedha kare. dA pariSahajaya kA nirUpaNa "saMvaramALavALA huM ityAdi sUvAtha-saMvaranA mArgathI mRta na levA mATe tathA nijane mATe pariSahene sahana karavA joIe. chA tatvArthadIpikA-pahelA kahevAmAM AvyuM ke samiti, gupti, dharma, anapekSA, parISahujaya ane cAritra-A Asavanirodha lakSaNavALA saMvaranA kAraNa che. AmAMthI samiti, gupti, dharma ane anuprekSAnuM svarUpa bheda ane lakSaNa anukramathI kahevAmAM AvyA che have krama prApta parISahajayanI prarUpaNa karIe chIe- saMvara-mArgathI cuta na thavAya te mATe ane nirjarA mATe have pachI kahevAmAM AvanArA sudhA-pipAsA Adi bAvIza parISaha sahana karavA joIe. kSadhA AdinI vedanA thavA para pUrvopArjita karmonI nirjarA karavA mATe parita arthAta badhI rIte jene sahana karI zakAya, te kSudhA pipAsA Adine parISaha kahe che. tAtparya e che ke karmonA AsavanA nirodha rU5 saMvaranA jinepadiSTa mArgathI-arthAta samyaphadarzanAdi mokSa mArgathI cuta na thavA mATe athavA temAM nizcalatA utpanna karavA mATe tathA karelAM karmonI nirjarA mATe arthAta zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ temane AtmAthI pRthapha karavA mATe kSudhA pipAsA Adi parISahane sahana karavA joIe. kahevAnuM e che ke jinezvara bhagavAna dvArA upadiSTa karmanA AgamatanA nidhanA mArgathI arthAta samyakdarzana AdithI je cuta thatAM nathI ane je te ja mArga para cAle che, teo Asrava dvArane nirAdha karatA thako, anakamathI kamenI nirjarA karatAM thakI mokSa prApta karI le che. keLA tatvArthanikita-pUrva sUtramAM saMvaranA kAraNa rUpa bAra prakAranI anuprekSAonuM vizada rUpathI varNana karavAmAM AvyuM. have kama prApta parISahajayanI prarUpaNa karIe chIe- pUrvokta svarUpavALA arthAt karmonA AgamananA niSedha lakSaNavALA saMvaranA mArgathI athavA samyakdarzana Adi mokSamArgathI na DagavA mATe pUrvAjita karmonI nirjarA mATe athata temane AtmapradezathI judAM karavA mATe kSudhA pipAsA Adi AgaLa upara kahevAmAM AvanArA bAvIza parISahe sahana karavA joIe. A rIte kSudhA ane pipAsA Adi parISahAne sahana karavAnuM prayojana che mokSamArgathI cyavana na thavuM ane pUrve bAMdhelA karmonI nirjarA thavI. A kAraNe parISahone jItavA paramAvazyaka che. kadAcita keI saMkaleza yukta cittavALe, durbaLa hovAnA kAraNe bhUkha-tarasa Adine sahana karavA mATe asamartha thaIne samyakdarzana Adi mokSamArgathI lapasI paNa paDe te paNa teNe A sahana karavAmAM zraddhArUpa Adara te kare ja joIe, je sudhA pipAsA Adine samyaka prakArathI sahana kare che, jenuM citta parvatanI jema aDaga hoya che ane je nirAkUla dhyAnamAM magna hoya che tenA papAti karmonI nirjarA thAya che. A rIte tatrazraddhAnI Adi lakSaNavALA samyakdarzana Adi mokSamArgathI cyavana na thaI jAya, evI bhAvanAthI je sudhA pipAsA Adi sahana karavAmAM Ave che temane parISaha kahevAmAM Ave che. Aja rIte jJAnAvaraNa Adi karmone kSaya karavA mATe parISahAne sahana karavA joIe. mokSanI prApti kAraNabhUta saMvaramAM vina upasthita karavAvALA sudhA pipAsA vagere je sahana karavA gya che, te parISaha che, e pramANe parISaha zabdanI vyutpatti che. "patiH' arthAtu badhI rIte badhI bAjuthI AvelA sudhA pipAsA Adine dravya kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAthI je sahana karavA cogya che te parISaha kahevAya che. ahIM karmomAM-gha pratyaya thaye che ane bahulatAthI pUrvapada dIrgha thaI gayuM che. uttarAdhyayananA dvitIya adhyayananA prathama sUtramAM kahyuM che-A nigrantha pravacanamAM bAvIza parISaha kahevAmAM AvyA che, jene sAMbhaLIne, jANIne, jItIne zrI tatvArtha sUtraH 2 64
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane abhibhUta karIne bhikSAcaryo mATe aTana karatA thakA bhikSu, temanAthI pRSTa thaI ne AghAtane prApta thatA nathI. sthAnAMgasUtranA pAMcamA sthAnanA prathama uddezakanA 409mAM sUtramAM paNa kahyuM' - pAMca kAraNeAthI udayamAM AvelA parISahe ane upasageni samyak prakArathI sahana karavA joie-huM jo samyak prakArathI sahana karIza, adhyavasAna karIza tA mane kayA phaLanI prApti thaze ? mane ekAntataH nirAnI prApti thaze. nANA pariSaha ke bhedoM kA nirUpaNa te yAvIsavidyA, chuddA vivArA' ityAdi sUtrArtha -kSudhA pipAsA AdinA bhedathI pISaha khAvIsa che. 585 tAtha dIpikA-pUrva sUtramAM sa`varanA kAraNabhUta parISahunA svarUpanuM" pratipAdana karavAmAM AvyuM have parISahanAM bhedonI prarUpaNA karavA mATe kahIe chIe. pUrva sUtramAM kathita parISaha khAvIza prakAranA che. A pramANe che-(1) kSudhAparISahu (2) pipAsAparISaha (3) zItaparISaha (4) uSNuparISaha (5) dazamazakaparISaha (6) acelaparISaha (7) atiparISaha (8) parISaha (9) niSadyAparISaha (10) cakeMparISahu (11) zayyAparISaha (12) AkrozaparISaha (14) yAcanAparISaha (15) alAbhaparISaha (16) rAgaparISaha (17) tRNaspaza - parISaha (18) - lamalaparISaha (19) satkArapuraskAraparISaha (20) prajJAparISaddha (21) ajJAnaparISaha (22) daza naparISaha. me kSAbhilASI purUSa e kSudhA pipAsA mAdi khAvIza parISahAne avazya ja sahana karavA joIe. A parISahAnu` svarUpa A pramANe che (1) kSudhAparISaha-je sAdhu nirdoSa AhAranI gaveSaNA karanAra che, zrI tatvArtha sUtra : 2 65
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAsuka AhArane lAbha na thavAthI athavA thaDe lAbha thavAthI jenI bhUkhanI vedanA maTI nathI je akALa ane adezamAM bhikSA karavA mATe irachuka nathI, je svAdhyAya dhyAna Adi Avazyaka kriyAonI thoDI paNa hAnine sahana karato nathI, svAdhyAya ane dhyAnamAM lIna rahe che, jemaNe anekavAra anazana ane udarI tapasyA karI che, je arasa ane virasa AhAra karanAra che, garama vastu para paDelA pANInA TIpAnI jema ekAeka ja jenuM pANI sukAI gayuM che, je bhUkhathI pIDAte heya ane je bhikSAnA lAbhanI apekSA alAbhane vadhu guNakAraka samaje che, tenuM kSudhAthI nizcita thavuM sudhAparISajaya kahevAya che. (2) pipAsAparISaha-je jaLa-ranAnane tyAgI che, pakSInI mAphaka aniyata Asana ane nivAsavALe che arthAta jene rokAvAnuM koI nizcita sthAna nathI, atyanta namakIna, rUkSa temaja virUddha AhAra, unALAne taDake, pittajavara athavA anazana Adi kAraNethI utpanna thayelI tathA zarIra ane IndrimAM vyApelI vedanAne pratikAra karavAnA saMka9pathI je rahita che ane pipAsA rUpI agninI javAlAne vairya rUpI ghaDAmAM bharelA, zIlAcAranA saurabhathI yukta ane samAdhirUpa mUzaLadhAra jaLathI zAnta kare che, AvA muninuM tarasane sahana karavuM pipAsAparISahajaya kahevAya che, (3) zItaparISaha-je muni pracchAdanapaTa arthAt oDhavAnA vastrathI rahita che, pakSInI mAphaka jenuM koI nizcita raheThANa nathI, je vRkSanI nIce athavA zIlAtaLanI upara tuSArapAta arthAt hIma paDavAthI athavA zItaLa pavana vAvAthI lAganArI TADhane pratikAra karavAne icchuka nathI, pUrva avasthAmAM, anubhUta zItanivAraNanI kAraNabhUta vastuone je yAda paNa karate nathI, je jJAna- bhAvanA rUpI mahelamAM, dhairyarUpI garama vastrothI yukta thaIne sukhazAtAmAM rahe che, evA munirAjanI zItavedanAne sahana karavAne zItaparISahajaya kahevAya che. (4) uNaparISaha-vAyunA saMcArathI zUnya, pANI vagaranA, grISmakALanA taDakAthI sukAI gayelA ane nIce paDelA pAMdaDAothI rahita, chAMyaDA vagaranA vAvALA jagalanI madhyamAM svecchApUrvaka vicaratA thakA AhAra rUpa AtyaMtara kAranA abhAvathI jene dAha utpana thayA che, dAvAnaLanI javAlAonA samUhathI vyApta niSThura pavananA AtapathI jenuM gaLuM sukAI gayA che. pUrva avasthAmAM garamInA pratikAranA je sAdhanane anubhava karyo hato tenuM lezamAtra cintana karatA nathI ane je prANIone thanArI pIDAne parihAra karavAmAM tatpara che, evA muni garamInuM je kaSTa sahana kare che tene uSNuparISahajaya kahe che. (5) daMzamazasparISaha-DAMsa, maccha2, mAMkaDa, mAkha, kIDI, vIMchI vigere dvArA karavAmAM Avela pIDAne kaMi paNa pratikAra karyA vinA sahana karavI. ane zrI tatvArtha sUtraH 2 4
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ mana, vacana ane kAyAthI temane bAdhA na pahoMcADavI tathA mokSamArganI prAptimAM nizcala mativALA banIne daMzamazakAdIe karela pIDAne sahana karavI te daMzamazakAya parISahajaya kahevAya che. (6) acalaparISaha-je sAdhu mAnasika vikArathI rahita che, je strInA rUpane atyanta apavitra mAMsanA lecA jevuM samaje che ane je akhaMDa brahmacaryavratano dhAraka che, evA muninuM ajavastronuM dhAraNa karavuM acelaparISahajaya kahevAya che. () aratiparISaha-je sAdhunA cittamAM IndriyanA aniSTa viSayanI prApti mATe utkaMThA nathI je gIta, nRtya AdithI rahita ekAnta dhyAnasamAdhigRhamAM svAdhyAya, dhyAna ane bhAvanAne abhyAsa kare che, je pahelA elI, sAMbhaLelI athavA anubhavelI kAma-kathAnuM zravaNa ane smaraNa karate nathI, jenA hRdayamAM kAmanA bANa praveza karatA nathI, jenA hRdayamAM sarvadA dayAne udaya thAya che, te sAdhunuM aratine sahana karI levuM -aratiparISa jaya kahevAya che. (8) parISaha-ekAnta udyAna athavA bhavana Adi sthAnemAM navayauvanane lIdhe nakharAvALI, vividha prakAranA zRMgArikara hAva bhAva pradarzita karanArI ane madirAnA sevanathI unmatta banelI, keIsI, sAdhune saMyamathI vicalita karavA iche tyAre sAdhu kAcabAnI mAphaka pitAnA aMge arthAta indriyo tathA mananA vikArane reke ane tenI lalita muskurAhaTa (hAsya)ne, madhura AlApane, vilAsapUrNa kaTAkSayukta avalenane, hAsyane, madabharelI manda cAlane ane kAmabANanA vyApArane niSphaLa banAvI de. Ama karavAmAM samartha muni kAminI janita muzkelIne je sahana karI le che, tene A tIparISahajaya kahevAya che. (9) carcAparISaha-jeNe badha ane mokSane sArI peThe jANI lIdhA che, jenA pagamAM atyanta tIkSaNa kAMTA athavA kAMkarA vagere vAgavAthI vyathA zrI tatvArtha sUtraH 2 6 7
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ utpanna thaI rahI che ane je pUrva bhAgavelA ceAgya yAna, vAhana para savAra thaI ne gamana karavAnuM smaraNa paNa karatA nathI, je nakkI karelA samaye karavAmAM AvatI Avazyaka Adi kriyAkalApeAnI zIthIlatAne sahana karatA nathI, evA suni carcoparISaha para vijaya prApta kare che. (10) niSadyAparISadva-prakAzayukta pradezamAM nityakriyA karavAvALA, manuSya deva athavA tiryaMca dvArA utpanna karavAmAM AvelA ISTa athavA aniSTa upagene sahana karavA chatAM je meAkSamAga thI khasatA nathI, jenuM zarIra vIrAsana AdithI vicalita thatuM nathI, te muninI niSadyAkRta muzkelIene sahana karI levI niSadyAparISahejaya kahevAya che. (11) zayyAparISaha-raste cAlavAnA zramathI ane svAdhyAya tathA dhyAna karavAthI thAkI gayelA nIcI U~cI tIkSNa DhAMkarA AAdithI yukata atyanta TADhI athavA garama bhUmi agara sapATI para jene uMdha AvatI nathI temaja nyantara Adi deve dvArA vividha prakAranA upasarga utpanna karavAmAM AvyA chatAM paNa jenuM zarIra vicalita thatuM nathI, evA munirAja ayita kALa sudhI te vipattine je sahana kare che, te zayyAparISahajaya kahevAya che. (12) AkrozaparISahe-mithyAdazananA udayathI agni jevA krodhanA kAraNe kaThera, avajJApUrNa, nindAmaya asabhya vacanAne, krodha rUpI agninI jvAlAethI vyApta dhAkadhamakInA vacanane sAMbhaLavA chatAM paNa je vivekazIla hAvAthI temanI upekSA kare che, je peAtAnA pApakamanA phaLanuM cintana kare che, je tapazcaryAnI bhAvanAmAM pravRtta che, je krodha, mAna mAyA lebha Adi kaSAyenA viSane lezamAtra paNa hRdayamAM pravezavA detA nathI, evA munirAjanA Akroza-vacanene sahana karI levAnI vRttine AkrozaparISahajaya kahevAya che, (13) vadhaparISaha-atyanta tIkSNa-dhAravALI talavAra, muzaLa athavA puDUMgara vagere zastraonA AghAta, tADana, pIDana AdinA vaDe jenu zarIranI sAthe zrI tatvArtha sUtra : 2 68
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ pIDAI rahyu che je ghAtaka purUSanI pratye kiMcit paNa maneAvikAra utpanna thavA zvetA nathI ane je evuM vicAre che ke--A badhuM mArA pUrvIkRta duSkarmamAMnuM phaLa che, A bicArAonA kAi doSa nathI, zarIra pANInA parapeATa.nI mAphaka kSaNabha'gura che ane mArA samyakUdana, samyajJAna, mane cAtrinu kAi ja hanana karI zakatu nathI tathA je vAMsalA vaDe cAmaDIne chelavAne ane candvanalepana 'maiMne sarakhAM gaNe che, te munirAjanI vadhanita pIDAne sahana karavAnI kSamatAne vadhaparISahujaya kahe che. (14) yAcanAparISaddha-je bAhya ane AbhyaMtara tapasyAnA anuSThAnamAM tatpara che, tIvra tapazcaryAMnA kAraNe jenA zarIranuM samasta leAhI ane mAMsa sukAI gayA che, mAtra cAmaDI, hADakAM, zirA, dhamaNI mAtra bAkI rahI gayA che, prANAnA cAlyA javA chatAM paNa je AhAra upAzraya mATe lAcArIpUrvakanA zabdo dvArA athavA ceharA upara dInatA prakaTa karIne yAcanA karatA nathI ane bhikSAveLAe jo bIjo kAI bhikSuka hAjara dekhAya te te sthaLethI cAlyeA jAya che, evI munirAjanI yAcanAne sahana karI levAnI vRtti yAcanAparISahejaya kahevAya che. (15) alAbhaparISaha-vAyunI mAphaka niHsaga hAvAnA kAraNe je aneka deza-dezAntAmAM vicaraNa kare che, maunavRttimAM vicare che, ghaNA sthAnAmAM javA chatAMpaNa-bhikSAnA lAbha na thavA chatAMpaNa jenA cittamAM udvega utpanna thatA nathI je dAtAvizeSanI prakSA karavAmAM paNa utsuka nathI je alAbhane lAbha karatAM paNa sArUM samaje che ane je sateSazIla hAya che, evA sAdhu alAbhaparISahajaya kare che. (16) rAgaparISaha-badhAM prakAranI azucine bhaMDAra heAvAnA kAraNe zarIra paratve je Adara, sahakAra athavA AsthAthI rahita che, anta, prAnta, tuccha, arasa ane virasa AhArane svIkAra kare che, ekI sAthe eka zrI tatvArtha sUtra : 2 6 9
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka (aneka) vyAdhione humaleza thavA chatAM paNa je temane tAme thatA nathI, viziSTa Rddhi prApta thavA chatAM paNa je zarIranI pratye nispRha hAvAnA kAraNe je vyAdhienI pratIkAra karatA nathI, evA munirAjanuM samabhAvapUrvaka regAne sahana karI levuM-rAgaparISahajaya kahevAya che. (17) tRNuspaza parISaha-sukuM ghAsa. atyanta kaThora kAMkarA paththaranA TukaDA, kAMTA-zUla vagere vAgavAthI utpanna thanArI zArIrAghAtanI vedanA utpanna thayA chatAM paNa tenA vicAra nahIM karanArA ane caryA, zayyA ane niSadyAmAM prANionI muzkelIone dUra karavAmAM hamezAM dattacitta sAdhunu nRpaza parISahatuM sahana karavu' ema kahevAya che. (18) jallamalaparISahu-jallamala arthAt parasevAthI jAmelA melane dUra karavA mATe AjIvana snAnatyAgavatane dhAraNa karanAra, sUryanA pracaMDa karaNAnA pratApathI utpanna thayelA pasevAthI zarIra bhInuM thai javAnA kAraNe pavanathI uDelI retInA-rajakaNAthI jenu zarIra vyApta thai gayuM che, dAdara, khasa ane kaccha utpanna thavAnA kAraNe khajavALa utpanna thavA chatAM paNa bhujavALavA, mana karavA athavA masaLavA mATe jenuM citta vyAkuLa nathI, peAtAnA zarIra para jAmelA mela ane pArakAnA zarIranI nima LatAnA sakalpa paNa jenA mAnasamAM utpanna thatA nathI, je samyajJAna-darzana-cAritrarUpI nirmaLa pANIthI prakSAlana karIne kama-maLa rUpI kAdavanA samUhane haDaselavAmAM ja sadA tatpara rahe che, te sAdhu jallamalaparISahanA vijetA kahevAya che. (19) satkArapuraskAraparISaha-A lAkA mArA prazaMsAtmaka satkAra karatAM nathI / kAma-kAjamAM mane badhAthI AgaLa karatAM nathI / Ama traNa ane puraskAra jevuM paNa kai geAThavatAM nathI ! hu cirakALathI brahmacaryanuM pAlana karI rahyo chuM, ugra tapasvI chu. tA paNa kAI mane praNAma karatuM nathI ! mArI bhakti karatuM nathI ! satkAra ane Asata pradAna karatA nathI, A bhakti karanArAo mithyAdaSTi che. je kazu paNa jANatA nathI tene sarvajJa mAnIne peAtAnA zAsananI prabhAvanA kare che. ! A mithyASTi-mUDha na hata teA mArA jevAenI sevA kema na karata? A prakAranA aprazasta vicAra jenA manamAM praveza paNa karatA nathI, te sAdhu satkArapuraskAraparISahanA vijayI kahevAya che. (20) prajJAparISaha-hu. cauda pUrvAMnA dhAraka chuM, AcAra Adi aMge ane upAMgeAnA jJAtA chuM, mArI AgaLa bIjA leAkeA evI rIte pratibhAvihANA che jema sUryanI prabhA AgaLa AgIyA nisteja thaI jAya che, A rIte peAtAnI prajJAnA abhimAnanA tyAga karavA ane peAtAne alpabuddhi samajIne tathA bIjAne buddhizALI nei ne manamAM khinnatA na lAvavI prajJAparISahajaya kahevAya che. (21) ajJAnaparISahe-'A ajJAnI che, janAvara jevA che, kazuM ja zrI tatvArtha sUtra : 2 70
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaja nathI" evI jAtanA pitAnA mATe kahevAmAM AvelA AkSepavacanane je sahana karI le che, jenuM citta sadA pramAdathI rahita hoya che, je atyanta duSkara tapazcaryA kare che, haju sudhI paNa mane jJAnanI vipulatA prApta thatI nathI, e jAtane vicAra je karatA nathI, evA purUSanuM ajJAnane samabhAvathI sahana karI levuM ajJAnaparISahajaya kahevAya che. (22) darzanaparISaha-samyagradarzananI rakSA karavAmAM je kaSTa utpanna thAya che tene samatApUrvaka sahana karI levA darzanaparISahajaya kahevAya che jema ke meM badhAM padArthonA marmane samajI lIdho che, mArUM citta utkRSTa vairAgyabhAvanAthI vizuddha che ane huM dIrghakALathI dIkSAnuM pAlana karI rahyo chuM, te paNa mane jJAnAtizaya (viziSTajJAna)ne lAbha thatuM nathI ! lokavAyakA che ane zAstromAM lakheluM che ke mahAna upavAsa Adi anuSThAna karanArAone viziSTa prakAranA prAtihArya prApta thaI jAya che, paNa AvuM kahevuM pralApa mAtra che. tenuM pAlana karavuM niSphaLa che! A dIkSA paNa nirarthaka che! AthI A darzana mArA mATe bhArasvarUpa che. AnAthI AtmAnuM rakSaNa thaI zake nahIA prakAranI zaMkA para vijaya prApta kare darzanaparISahajaya che athavA sAdhunA darzana saMbaMdhI sadehanA samaye keI deva kaI vastune batAvIne lebhAve te te lebhano anAdara karavA mATe je mAnasika ane zArIrika parISaha utpanna thAya che tene jItavuM, darzanaparISaha kahevAya che. 8 tatvArthaniryukita-pahelAM pratipAdana karavAmAM AvyuM hatuM ke samiti, gupti, dharma, anuprekSA, parISahajaya ane cAritra Asravani dha rUpa saMvaranA kAraNe che. A paikI krama prApta parIvahanA svarUpanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM have tenA bhedonI prarUpaNa karIe chIe- kSadhA-pipAsA AdinA bhedathI parISaha bAvIsa che. te A prakAre che(1) sudhAparISaha (2) pipAsAparISaha (3) zItaparISaha (4) uNaparISaha (5) dezamazakaparISaha (6) acalaparISaha (7) aratipariSaha (8) strI parISaha ( caparISaha (10) niSadya parISaha (11) zayyA parISaha (12) AkrozaparIvaha (13) vadhaparISaha (14) yAcanAparISaha (15) alAbhaparISaha (16) rega. parISaha (17) tRNasparza parISaha (18) jalamalaparISaha (19) satkAra puraskAra parISaha (20) prajJAparISaha (21) ajJAnaparISaha ane (22) darzanaparISaha. (1) je zramaNa tIvra bhUkhanI vedanAne sahana kare che, peTanA AMtaraDAne saLagAve evI sudhAne Agamokta vidhi anusAra sahana kare che ane aneSagIya AhAra Adine tyAga kare che, te sudhAparISaha vijetA kahevAya che, zrI tatvArtha sUtraH 2 71
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ aneSaNaya AhAra vagerene grahaNa karavAthI sudhAparISahano vijaya zakaya nathI AthI badhA prakAranA aneSaNIya AhArane tyAga karatA thakA zarIranuM nirvAha karavuM joIe. (2) pipAsAparISahajaya paNa pUrvokta praka rathI ja samaja ghaTe. (3) ghaNuM sakhata ThaMDI paDavA chatAM paNa tenA nivAraNanA mATe akalpanIya vastrone grahaNa na karavA paratu jIrNa vastrone ja dha raNa karIne ThaMDIthI bacavA mATe kaMI prayatna na kara, AgamapratipAdita vidhi anusAra ja paheravA-oDhavAnA vastra AdinI gaveSaNA karavI ane tene paribhega ka, ThaMDIthI pIDita thaIne jAte agni na peTAva, anya dvArA peTAvavAmAM AvelI agninI AtApanA na levI, A badhuM zItaparISahane jItyA ema kahevAya A prakAre ThaMDIthI paDatI muzkelIne sahana karavI zItaparISahajaya che, (4) gamInA tApathI akaLAIne paNa zramaNa ranAna karatuM nathI, paMkhe halAvatA nathI athavA kaI dvArA chAMyaDo karAvara vI tenuM sevana karatuM nathI, paranta paDatI garamIne samyaka prakArathI sahana kare che. garamInuM nivAraNa karavA mATe chatrI vagere dhAraNa karatA nathI. A rIte te uSNutAne sahana karavAthIuNaparISaha jaya thAya che. (pa) AvI ja rIte DAMsa, macchara mAMkaNa ane vIMchI vagerenA karaDavA chatAM paNa, je sthAne beThA hoya tyAMthI calAyamAna na thAya, bIjA sthAne na jAya hAtha vagerethI athavA dhumADo vagere karIne temane bhagADe nahI, athavA paMkhA vagere dvArA temane bhagADe nahIM. A pramANe karavAthI daMzamazakaparISahajaya thAya che () Agamokta vidhi anusAra zarIranA nirvAha mATe apavastra Adi grahaNa karavAthI acelaparISahajaya thAya che. digaMbarenA kathana anusAra vastrothI sarvathA hata thavuM lava nathI. AgamamAM be prakAranA kapa kahevAmAM AvyA che-jinaka9pa ane sthaviraka5 rathavikipamAM pariniSpanna purUSa kramathI dha vaNa karyA bAda muni dIkSA aMgikAra kare che, tyAra bAda bAra varSo sudhI trionuM adhyayana kare che, pachI bAra varSa sudhI sUtrenA artha zIkhe che, tyArabAda bAra varSa sudhI aniyata rUpathI nivAsa karate thake aneka dezonuM darzana kare che arthAt dezadezAntaramAM paribhramaNa kare che, dezATana karate karate ziSya banAve che ane ziSya banAvyA bAda azrughata vihAra kare che. jinakatraNa prakAranA che-prakapita, zuddha parivAra ane yathAlanda ! je jinaka95ne dhAraNa karavA mATe yogya che ane jinakalpane agikAra karavA Ie che te pahelAmAM paheluM tapa-sava AdinI bhAvanAthI pitAnA AtmAne bhAvita kare che ane AtmAne bhAvita karI dIdhA pachI be zrI tatvArtha sUtraH 2 7 2
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAranA parikarmamAM pravRtta thAya che. je te paNa pAtra labdhivALe hoya te te mujaba ja parikama kare che. pANipAtra labdhi na hoya to pratigraha. dhAritva athavA pAtradhA rIpaNunuM parikama kare che. kalpagrahathI tenI upadhi traNa prakAranI cAra prakAranI athavA pAMca prakAranI upAdhi hoya che. je pAtradhArI hoya che tenI cekTa paNe ja nava prakAranI upAdhi AgamamAM kahevAmAM AvI che. ka5grahaNathI daza prakAranI, agIyAra prakAranI ane bAra prakAranI upadhi samajavI joIe. A prakaraNamAM ATalI rAkhanArane "acelaka' samajavuM joIe. (7) zAstranA upadeza anusAra vihAra karatI vakhate athavA rahetI vakhate zramaNanA manamAM kadAcit arati utpanna thaI javA chatAM paNa sAdhue samyaka prakArathI dharma rUpI ArAma (udyAna)mAM ja rata (lIna) rahevuM joIe. Ama thAya te ja aratiparISahajaya saMbhavI zake che. () stra enA mukha Adi a gepagenI banAvaTane, madhura AlApa sahita muThTharAhaTane, vizvama-vilAsa, hAva bhAvapUrNa ceone kadApI vicAra na kare. A saghaLAne mekSamArga mATe avarodharUpa samajIne kAmabuddhithI temanI tarapha daSTipAta paNa na kare, Ama karavAthI strI parISahajaya thAya che. (9) ALasa khaMkherI nAkhIne nagara, gAma ghara AdimAM mamatvathI rahita thaIne aniyata rUpathI nivAsa karanAra zramaNa pratimAsa vihAra-caya kare. Ama karavAthI cayapara pahajaya thAya che. (10) pITha phalaka vagere besavAnA sAdhanane niSadyA kahe che. jemAM niSAdana karavAmAM Ave te niSadyA saMjJAyAM mAnapata-niSadu-A sUtrathI adhikaraNa arthamAM nipAta thaIne niSadyA zabda bane che. niSadyAmAM arthAta sI. paza tathA paMDa (vyaMDhaLa) vagaranA sthAnamAM anukULa ane pratikULa upasargone jItavA mATe je gabharAtA nathI, teja niSadhAparISahajaya prApta karavA mATe samartha thAya che. (11) zayA arthAt pathArI athavA pIDha-phalaka Adi athavA kumaLA tathA kharabacaDAM levAthI sArA-narasA, ucA-na cA sthAnaka (upAzraya) jemAM dhULanA tharanA thara bAjhelAM hoya evI pathArImAM sUtelAM munie kadApi udvigna thAvuM nahIM. A prakAre udvega na thavAthI zayyAparISahavijaya thAya che. (12) Akrozane artha che apriyavacana, aniSTavacana, dhAka-dhamakIthI bharelA vacana te apriya vacana je satya hoya to tene sAMbhaLIne krodha karo vAjabI nathI balake evuM vicAravuM joIe ke apriya vacana kahIne A mane upadeza ApI rahyo che. "A pachI huM AvuM karIza nahIM. ane je tenuM vacana asatya hoya te paNa te vacana upara athavA vakatA upara kodha kare ja zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa joIe. vicAravuM joIe ke je A asatya bhASaNa kare che te mAre krodha karavAnI zI jarUra che? A vicAra karavAthI Akroza parISahajaya thAya che. (13) mAra mAra arthAt hAtha, paga, lAkaDI athavA cAbuka vagerethI AghAta kare. zarIrane nAzavaMta samajIne tene samabhAvathI sahana karavuM ja joI e A zarIra pudgalenuM piMDa che. ane AtmAthI bhinna ja che. AtmA nitya che, teno kadI nAza thato nathI. AthI A mArA karelA karmonuM ja phaLa prApta thayuM che. evuM vicArIne tADana vagere sahana karanAra sAdhu vadha parISahane vijetA bane che. (14) vastra pAtra, anna, pAna, upAzraya AdinI prArthanAne yAcanA kahe che. zramaNe badhuM ja bIjAo pAsethI ja meLavavuM paDe che. saMkecazIla hevAnA kAraNe zramaNa, yAcanAmAM AdaravAna hotA nathI praga9bha (niDasa keca) zrama e avazya ja yAcanA karavI joIe. A rIte karavAthI yAcanAparISahajaya thAya che, (15) yAcanA karavA chatAM paNa kaI vastu hAjara hoya athavA hAjara na hovAthI maLI na zake te alAbha kahevAya che jenI vastu che te tene adhikArI (svAmI) che, ApavI aga2 na ApavI te mATe te svataMtra che. te kadAcita Ape athavA na paNa Ape je na Ape te asaMtoSa na mAna joIe uttarAdhyayanamAM kahyuM paNa che- sAdhunuM kartavya che ke gRharAe pitAnA mATe je bhojana taiyAra karyuM hoya temAMthI pitAnA mATe gaveSaNa kare, paraMtu vivekazIla sAdhu bhejananA lAbha-alAbhanA kAraNe sattApa kare nahIM arthAt maLe athavA na maLe samabhAva dhAraNa kare dazavaikAlikasUtramAM paNa kahyuM che-gRhasthanA gharamAM judA judA prakAranI khAdya svAdISTa bhejana vagere hAjara che ane te sArA evA jaththAmAM che. paraMtu ApavuM na ApavuM e svAmInI icchA para AdhArIta che. je na Ape te viveka sAdhue krodha kara na kape. (paMcama adhyayana, dvitIya 9dezaka gAthA ra9) A rIte AhAra vagerene lAbha na thavAthI sAdhunA cittamAM vikAra udbhave na joIe. A alAbhaparISahavijaya che. (1) tAva, atisAra, dudha sa, zvAsa Adi roga utpanna thavA chatAM paNa ga7thI bahAra nikaLelA jinakapI Adi sAdhu tenI sAravAra karAvavA mATe pravRtta thatAM nathI. gacchavAsI sAdhu alpa-bahatvanI Ale canA karIne ganI vedanAne samyaka prakArathI sahana kare che athavA Agamakata vidhi anusAra tenI sAravAra karAve che. AvI rIte roga utpanna thavA para samabhAva dhAraNa karavAthI rogaparISahajaya thAya che. (17) gacchavAsI ane anita sAdhuo mATe chidravagaranA ghAsa zrI tatvArtha sUtraH 2 74
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ dabha AdinA upaganI AgamamAM anumati ApavAmAM AvI che. je sAdhuene zayananI rajA ApavAmAM AvI che teo rAtre te ghAsa-dAne jamIna upara pAtharIne tenI upara saMskAraka athavA uttarapaTTaka karIne juve che, je koI sAdhunA upakaraNa cora cerI jAya athavA koInI pAse pAtharavAnA vastra alapa hoya te atyanta jINuM hovAne lIdhe te kaThera darbha AdinA sparzane je sAdhu samyak prakArathI sahana kare che, te tRNasparza parIkahane vijetA kahevAya che. (18) retI dhULanA kaNe parasevAnA kAraNe zarIra sAthe cUMTI gayA hoya ane zarIra upara jAmI gayo hoya A thara grISmaRtunI gamI paDavAnA kAraNe utpanna thatA parasevAthI bhInuM thaI gayuM hoya athavA thAya ane manamAM ullekha utpanna kare che paraMtu te udvegane dUra karavA mATe sAdhu ranAnanI kadApi abhilASA rAkhatuM nathI. AvI rIte malaparISaha jItI zakAya che. (19) AhAra, pANI, vastra, pAtra AdinuM pradAna satkAra kahevAya che ane sadbhUta guNenuM kartana, vandana, utthAna, pradAna Adi sadUbhAva puraskAra kahevAya che. A satkAra athavA puraskAra na maLe te dveSa na kare, bIjAne deSa na de temaja manamAM vikAra lAvIne AtmAne dUSita na banAve A pramANe karavAthI sarakAra-puraskAra parISaha jItI zakAya che. (20) atizaya buddhivaibhava rUpa prajJA prApta thavA chatAM paNa abhimAna na karavuM prajJAparISahajaya che. (21) pUrvokta prajJAnI viparItatAthI ajJAnaparISaha thAya che. huM kazuM ja jANato nathI, huM sarvathA mUrkha chuM" A rIte paritApa karanArane ajJAnane parISaha thAya che paraMtu A paritApa nahI karatA A mArA pUrvata karmonuM phaLa che ema vicAranAra sAdhu ajJAnaparISahajaya prApta kare che, cauda pU sahita bAra aMgone jJAna kahe che. A rIte jJAnanA virodhI ajJAnathI-AgamanI rahitatAthI parISaha thAya che A te jJAnAvaraNa karmanA kSa pazama tathA upanuM phaLa che, pitAnA karelA karmanA phaLa tapathI bhogavavAthI tene vinAza thAya che ema vicAravAthI ajJAnaparISahajaya thAya che. (22) huM samasta pApasthAnethI nivRtta thaI cUkyo chuM te paNa dharma, adharma, AtmA deva nAraka Adi ne sAkSAtakAra karI zakato nathI AthI A badhuM mithyA che ! A darzana AtmAne mATe bhArarUpa che, A trANukAraka na" ema vicAravuM darzanabhraMzaparISaha che. kharI rIte te A pramANe vicAravuM joIe-dharma ane adhama dravya arUpI che, AtmA paNa ApI che e kAraNe teo daSTigocara thaI zakatAM nathI. deva atyanta zrI tatvArtha sUtraH 2 75
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ rati-sukhamAM Asakata rahevAnA kAraNe tathA duSamakALanA prabhAvathI ahIM AvatA nathI. nArakInA cha tatra vedanAthI pIDita rahe che, pUrvakata kamarUpI ja jiranA bandhanamAM jakaDAyelA hovAne lIdhe parAdhIna che, A kAraNathI ahIM AvI zakatA nathI A prakArane vicAra karavAthI darzanaparISahajaya thAya che. athavA A pramANe vicAravuM joIe-puNya ane pApa rUpa dharma ane adhama jyAre kamarUpa che- pudgalAtmaka che--tyAre temanA kAryanuM darzana thAya che AthI temanuM anumAna karI zakAya che. je dhana ane adhama artha kSamA ane koi vagere mAnavAmAM Ave te svAnubhava hovAthI, AtmapariNati rUpa hovAthI pratyakSa virodha che! deva rati-sukhamAM atyanta lIna rahevAthI ta: duSamakALanA prabhAvathI daSTigocara thatAM nathI, nAraka tIvra vedanAthI pIDita hoya che, teo pUrvakRta karma rUpI beDInA badhanamAM paDyA hovAthI parataMtra che, A kAraNe teo atre AvI zakatAM nathI, A pramANe vicAra karanAra darzanaparISaha vijaya prApta kare che. AvI rIte je bAvIsa parISaha ne sahana kare che, jenA cittamAM saMkaleza thato nathI, te rAgAdipariNAma rUpa Asavane nirodha karIne saMvara prApta kare che. 8 kauna jIvako kitane parISaha hote hai? taratha varasArItA" ItyAdi satrArtha-pUrvokta bAvIsa parISahemathI sUmasAmparAya ane chavAstha vItarAgane cauda parISaha hoya che. pAna tatvArthadIpikA-pUrvasUtramAM sudhA pipAsA vagere bAvIsa parISahenI prApaNA karavAmAM AvI have e prarUpaNe karIe chIe ke temAMthI kayA ne keTalAM parISaha hoya che - jemanuM svarUpa agAu kahevAmAM AvI gayuM che te sudhA pipAsA Adi zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvIsa parISahemAMthI cauda parISaha sUmasamparAya ane chaghastha vItarAgamAM jovA maLe che. je jIvamAM samparAya arthAta bhaSAyano sUkSma aMza ja bAkI rahI jAya che, te dazamAgu gusthAnavattI upazAmaka athavA kSepaka muni sUmasamparAya kahevAya che. je izvamAM arthAt jJAnAvaraNIya Adi cAra ghAtI karmomAM sthita che te chaghastha kahevAya che. chadmastha hovA chatAM paNa je vIta. rAga thaI cUkyo hoya arthAt cAra ghAtI karmomAMthI mehanIya karmane jeNe pUrNa rUpathI upazama athavA kSaya karyo hoya, te chaghastha vItarAga kahevAya che. tAtparya e che ke agIyAramAM ane bAramAM guNasthAnavALA munine chavastha vItarAga kahe che. agIyAramAM guNasthAnamAM upazama zreNI karanAra ja jAya che. mohanIya karmane pUrNa upazama thaI javAthI, lezamAtra paNa udaya na rahevAthI, te upazAnta maha vItarAga kahevAya che. kSapakazreNIvALo jIva dazamAM guNasthAnathI saMdha bAramAM guNasthAnamAM pahoMce che, te samaye mahane sarvathA kSaya thaI javAthI te kSINakaSAya vItarAga hoya che, paraMtu A bane guNasthAnamAM jJAnAvaraNa Adi traNa ghanaghAti karma vidyamAna rahe che AthI kevaLadananI prApti thatI nathI, e kAraNe te chadmastha kahevAya che. tAtparya e che ke je mahAmuni dasamAM, agIyAramAM ane bAramAM gusthAnamAM vidyamAna hoya che, temane cauda parISaha hoI zake che. A cauda parISaha A pramANe che- (1) sudhA (2) pipAsA (3) TADha (4) taDake (5) dazamazaka (6) caryA (7) prajJA (8) ajJAna (9) alAbha (10) zasyA (11) vadha (12) rega (13) tRNasparza (14) mala zaMkA-chavastha vItarAgamAM mehanIya kamano abhAva hovAthI acela, arati strI, niSadha, Akoza, yAcanA, sarakAra purarakAra ane darzanaparISaha e ATha parISaDa hetA nathI e kAraNe cauda parISahe hevAne niyama barAbara zrI tatvArtha sUtraH 2 77
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, parantu sUkSmasarAyamAM mAhanIya imA sadbhAva hoya che, AthI temAM acela gAdi parISahu paNa sabhanIta che. AvI sthitimAM tyAM cauDha parISaha hAvAnA niyama kaI rIte hAI zake ? samAdhAna-sUkSmasampara yamAM kevaLa sajalana leAbha iSAyanA ja sadbhAva rahe che ane te paNa atyanta sUkSma haiAya che, AthI te paNa vItarAga prasthanI samAna ja che. sArAMza e che ke pUrvokta acela Adi mADhi parISahu mehanIya kamanA hRdayathI thAya che. A satya che ane e paNa eTalu ja satya che ke dazamAM guzasthAnamAM mehanIya kama nA udaya rahe che, parantu yAda rAkhavuM ghaTe ke tyAM udita hatA mAha atyanta sUkSma hAya che ane sUkSma hevAnA kAraNe eTale asamartha thai jAya che ke parISahAne utpanna karavAmAM tenI zakti rahetI nathI. AthI tyAM cauda parISaheAnuM je vidhAna karavAmAM Avyu che te yathA ja che, zakA-A svIkArI laIe teA paNa mAha manA udayanI maLavAthI ane manda udaya hAvAnA kAraNe kSudhA-pipAsA Adi hAvAthI kSudhA pipAsA AdithI thanArA parISahu kaI rIte kahI zakAya ! samAdhAna-Ama kahevu' ThIka nathI, jema sarvArtha siddha vimAnanA devamAM sAtamI pRthvI sudhI gamana karavAnuM sAmarthya kahevAmAM Ave che, te ja rIte kSudhApipAsA AdinA utpanna thavAnI zakti mAtra pradarzita karavAmAM AvI che. AnA tattvAtha niyukita-A pahelA parISahejayane saMvaranu" kAraNa batAvavAmAM mAvyu hatu AthI kSudhA pipAsA Adi parISaheAnA svarUpa tathA tenA bhedInuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM, have anukramathI e pratipAdana karIe chIe ke kayA parISaha, kayA guNasthAnamAM, kayA jIvane thAya che ? sahAyatA na vedanA na pUrvokta kSudhA pipAsA Adi bAvIsa parISaheAmAMthI cauda parISaha arthAt (1) kSudhA (2) pipAsA (3) TADha (4) taDakA (5) dazamazaka (6) carcA (0) prajJA (8) ajJAna (9) alAla (10) zayyA (11) vadha (12) rAga zrI tatvArtha sUtra : 2 78
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) tRNasparza ane (14) malaparISaha sUmasAmparAya ane indrastha vItarAgamAM hoya che. kSudhA-pipAsA Adi cauda parISahAnuM kAraNa mohanIya karma che. mehanIya karmane anukramathI kSaya athavA upazama karato thake jIva jyAre navamAM anivRttikaraNa nAmanA guNasthAnamAM pahoMce che te tyAM bAkI rahelA saMjvalana kaSAyanA lobha rUpa mehanIya karmanA bAdara khaDene kSaya athavA upazama karI nAkhe che. dazamA gurusthAnamAM sUkSaNa lebhakaSAya mAtranuM ja vedana thAya . AvI sthitimAM mohanIya karma dvArA utpanna thanArA ATha parISaha tyAM saMbhavI zakatA nathI AthI sUmasAmpara ya nAmanA dazamAM guNasthAnamAM ane chaghathe vItarAga nAmanA agIyAra guNasthAnamAM pUrvokta cauda parISaha ja hoya che. je jIvamAM athavA jIvanI je avasthAmAM sUphama ja samparaya arthAta kaSAya zeSa rahI jAya che. tene sUmasamparAya kahe che te jJAnAvaraNa Adi karma "chagha' kahevAya che, temAM je sthita che te izvastha kahevAya che. jenA rAga arthAt darzana meDa ane cAritrameha rUpa meha upazAnta athavA kSINa thaI gayA hoya-vItI gayA hoya te vItarAga kahevAya che. agIyAramAM ane bAramAM guNarathAnamAM sthita zramaNa chadhastha vItarAga kahevAya che kAraNa ke jJAnAvaraNIya Adi traNa ghAti karma tenA vidhamAna hoya che AthI te ivastha che ane mehanIya karmane udaya na thavAthI vItarAga kahevAya che. A sUmasamparAya ane chaTvastha vItarAga munimAM mudhA pipAsA Adi cauda parISaha hAI zake che. AmAM acela, arati, strI, niSadyA Akroza, yAcanA, satkAra puraskAra ane darzana e ATha parISaha hetAM nathI kAraNa ke chadharatha vItarAga jIva mehanIya karmanA udayathI rahita thAya che ane sUmasamparAyamAM jo ke mohane udaya rahe che. AthI te parISahAne utpanna karavAmAM samartha thatuM nathI AthI sUmasaparAya jIva paNa chaghastha vItarAga je ja gaNAya. satya to e che ke sUmasamparAya ane cha vItarAga munimAM je cauda parISa Dene sadbhAva kahevAmAM AvyuM che. te gyatA mAtranI apekSAe ja samajavuM joIe, jevI rIte sarvAtha siddha vimAnanA devamAM nIce sAtamI pRthvI sudhI gamana karavAnI yogyatAnuM varNana karavAmAM Ave che. vyAkhyAprajJaptisUtranA AThamAM zatakanA AThamAM uddezakamAM kahyuM che-eka prakAranI karma prakRtinuM arthAta mAtra vedanIya karmanuM bandha karanArAmAM, bhagavana keTalA parISaha hoya che? uttara-he gautama ! cauda parISaha kahevAmAM AvyA che jemA zakti ghAsavINA' ityAdi savAtha-bahenatamAM agIyAra parISaha hoya che. 10 zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAn arihanta bhagavantako bAraha parISaha hone kA nirUpaNa tavAthadIpikA-upazamazreNIvALA ane kSapakazreNIvALA sUmasamparaya saMyatamAM tathA chaghastha vItarAga saMyatamAM cauda parISaha hoI zake che e pahelA kahevAI gayuM chehave ahaMna arthAt jina bhagavAnamAM agIyAra parISaha hoya che, anI prarUpaNA karIe chIe-- samarata ghAti karmone kSaya karavAvALA, kevaLajJAnI ahaMta bhagavAna jinezvaramAM vedanIya karmAne sadbhAva heva thI tajajanita agIyAra parISaha hoya che je A mujaba che-(1) kSudhA (2) pipAsA (3) zIta (4) uSNa (5) zamazaka (6) caryA (7) zayyA (8) vadha (9) roga (10) tRNasparza ane (11) mala, A rIte bhavatha kevaLImAM vedanIya karmane sadbhAva hovAthI ane parISahajanaka zeSa kama vidyamAna na hovAthI, vedanIya karma nita agIyAra parISaha ja hoI zake che. temAM ane caudamAM guNasthAnavatta sarvajJa sarvadaza ane ananta-catuSTa thI sampanna ahaMta ja hakIkatamAM jina che. 10 - tavAthaniyukita- pahelA kSudhA-pipAsA Adi bAvIsa parISahonA vijayane saMvaranA kAraNa tarIke pratipAdita karavAmAM AveluM che. AthI upazamaka ane kSapaka sUmasamparAya saMyatanA tathA chavAstha vitarAga sayatanA sudhA pipAsA Adi cauda parISahAne sadabhAva batAvavAmAM Avyo have e prarUpaNa karIe chIe ke ahaMta bhagavAna jinezvaramAM agIyAra parISadonI sattA hoya che bhavastha kevaLI bhagavAna ahaMmatamAM vedanIya karmane sadUbhAva hovAthI, tenA nimittathI utpanna thanArA agIyAra parISaha hoI zake che. pahelA je cauda parISahanA nAme ne ulalekha karavAmAM Avyo che, temAMthI prajJA, ajJAna ane alAbha, A tra parISane cheDIne, kSudhA pipAsA Adi agIyAra parISaha hoya che jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mehanIya ane antaraya, e cAra ghAti kane kSaya thaI javAthI jene samarata padArthone jANanAra evA kevaLajJAnane atizaya prApta thaI jAya che. te ji -kevaLI kahevAya che. temAM ane caudamAM guNasthAnavattI ja kevaLI jina kahevAya che. bhagavatIsUtra zataka 8, udezaka 8mAM kahyuM che "bhagavAna ! sagI bhavastha kevaLInA keTalA parISaha kahyAM che?" gautama! agIyAra parISaha kahevAmAM AvyA che emAMthI navanuM vedana thAya che, zeSa kathana te ja rIte samajavAnuM che, je cha prakAranAM karma baMdha nArAonA viSayamAM kahevAmAM AvyuM che." zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna ! karmabandhanathI rahita apogI bhavatha kevaLIne-keTalA parISaha kahevAmAM AvyA che? gautama ! agIyAra parISaha kahevAmAM AvyA che, temAMthI ekI sAthe navanuM vedanA thAya che. kAraNa ke jyAre ThaMDInI vedanA thAya che tyAre uNavedanA thatI nathI, jayAre uSNuvedanA thAya che tyAre zItavedanA thaI zakatI nathI. evI ja rIte jayAre caryA parISahanI vedanA anubhave che te samaye zamyA parISaha vedana thatuM nathI ane jyAre zA parISahanuM dAna kare che tyAre carcAparISaha te nathI. A rIte agIyAra parISahemAMthI, eka ja samayamAM ekI sAthe nava parISahanuM ja vedana thaI zake che. 10nA "sance parIsahA bAdarasaMparAe / sUtrArtha-bAdara sapAyane badhAM parISaha hoya che. 11 bAdarasamparAya ko saba parISaha kA saMbhava kA nirUpaNa tavAthadIpikA-bhavastha kevaLajJAnI ahaMta bhagavAnamAM jJAnAvaraNa, dazanAvaraNa mehanIya ane antarAya, e cAra ghAtika karmone abhAva thaI javAnA kAraNe mAtra vedanIya karmanA nimittathI utpanna thanArA kSudhA-pipAsA Adi agIyAra parISaha ja hoya che. evI ja rIte sUmasAmparAya AdimAM pratha-pRthak rUpathI sudhA pipAsA Adi parISaha yathAyogya keI ThekANe coda te kaI ThekANe-agIyAra hoya che evI prarUpaNA pUrvasUtramAM thaI gaI che. have khAdara kaSAyavALA zramaNomAM badhAM parISahe heI zake che evuM pratipAdana karIe chIe- jemAM bAdara kaSAya vidyamAna che, tene bAdara samparAya kahe che A rIte je zramamAM sthaLa krodha Adi kaSAya vidyamAna che evA saMya tene kSA pipAsA Adi badhAM ja arthAt bAvIse bAvIsa parISaha hoI zake che. ahIM AdarasamparAya zabdathI kevaLa navamAM guNasthAnane ja grahaNa karavuM joIe zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahIM paraMtu arthanideza anusAra pramattasaMyata, apramattasaMvata, apUrvakaraNaane anivRttikaraNa nAmanA cAra guNarathAnavALA saMyatenuM grahaNa karavuM joIe. A cAre guNasthAnemAM bAdara saMjavalana-kaSAyane sadubhAva rahe che AthI temane sudhA pipAsA Adi badhAM ja parISaha thaI zake che. AthI sAmAyika chede pasthApana ane parihAra vizuddhi cAritravALAomAM badhAM parISahone sadUbhAva samaja. 11 tasvArthaniyukti-pahelA sUkSmasamparAya AdimAM sudhA pipAsA Adi asamasta parISahanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM, have bAdara samparAya arthAta sthULa krodha Adi kaSAyothI yukta pramattasa yata AdimAM badhAM bAvIsa parISahanuM vidhAna karIe chIe jemAM bAdara samparAya arthAt sthULa kaSAya vidyamAna che, tene badhAM ja parISaha hoya che. ahIM "bAdarasamparAya" zabdathI navamuM guNasthAna ja abhipreta nathI, paraMtu pramattasaMyata, apramattasaMyata, apUrvakaraNa ane ani. vRttikaraNa nAmanA cAra guNasthAnavALA muni grahaNa karavAmAM AvyA che, kAraNa ke te badhAmAM bAdara saMjavalana kaSAya vidyamAna rahe che. A munionA bAdara kaSAyanA kSaya athavA upazama na hovAthI badhA-kSudhA, pipAsA, zIta, uSaNa, dezamazaka, acela, arati, strI, caryA, nidyA, zayyA, Akroza, vadha, yAcanA, alAbha, roga, tuNasparza, mala, saMskAra-puraskAra, prajJA, ajJAna ane darzana parISaha hoI zake che. bAdara kaSAyavALe koI saMyata mehanIya karmanI prakRtiono upazama kare che te upazamaka kahevAya che. keI saMyata te mehanIya prakRtiAne kSaya kare che tene sapaka kahe che A pramatta saMyata vagere bAdara kaSAyavALAomAM, jJAnAvaraNa thI laIne atarAya ka sudhI badhA parISahAnA kAraNa hAjara hoya che. AthI temanAmAMthI pratyekanA bAvIsa parISaha hoi zake che. bhagavatIsUtranA zataka 8, uddezaka 8, mAM kahyuM che-bhagavad sAta karmaprakRtio bAMdhanArAnA keTalA parISaha kahevAmAM AvyA che? uttara gautama ! bAvIsa parISaha kahevAmAM AvyA che-temAMthI ekI sAthe vIsa vedana thaI zake che, kAraNa ke je samaye zItaparISaha anubhavAya che te samaye uNaparISaha anubhavI zakAtuM nathI ane jyAre uSNuparISaha anubhavAya che. tyAre zItaparISaha anubhavI zakAto nathI. AvI ja rIte jyAre carcAparISaha zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya tyAre niSaghAparISaha hoI zake nahIM evI ja rIte niSadhAparISaha anubhavAya tyAre carcAparISahanI gerahAjarI hoya che. bhagavana! AThe karma pravRtio bAMdhanArane keTalA parISaha kahevAmAM AvyA che ?' gautama! bAvIsa parISaha kahevAmAM AvyA che. 11 jJAnAvaraNa karma ke nimitta se hone vAle do pariSahoM kA nirUpaNa "jAvarabijo' ityAdi sUvArthajJAnAvaraNa karma hoya tyAre prajJA ane ajJAnaparISaha hoya che. 12 tatvArthadIpikA-AnI agAu kahevAI gayuM che ke bAdara kaSAyavALA pramattasaMyata AdimAM sudhA pipAsA vagere bAvIsa-bAvIsa parISaha hoya che, have ka parISaha kyA karmanA nimittathI thAya che, e pratipAdana karatA thakA sarva prathama jJAnAvaraNa karmanA nimittathI thanArA parISahanuM varNana karIe chIe jJAnAvaraNIya karmanA nimittathI prajJA ane ajJAnaparISaha utpanna thAya che, athAta jJAnAvaraNa kamane prabhAva hovAthI munine ukta be parISaha hoya che. enA tatvArthaniyukita-pahelA e pratipAdana karavAmAM AvyuM ke bAdara samparAya arthAt sthULa kaSAyavALA pramattamaMta vageremAM sudhA pipAsA vagere bAvIsa parISaha hoya che, have kayA kamanA nimittathI kyA-kayA parISaha thAya che e batAvIe chIe ane anukramamAM sarva prathama jJAnAvaraNa kama janita parISahano ulalekha karIe chIe jJAnAvaraNIya karmanA nimittathI prajJA ane ajJAna parISaha utpanna thAya che. jJAnanA AvaraNane jJAnAvaraNa kahe che, tenI vidyamAnatAmAM athota jJAnAvaraNa hovAthI prajJA ane ajJAnaparISaha thAya che. bhagavatIsUtranA AThamAM zatakanA AThamAM uddezakamAM kahevAmAM AvyuM che- prazna-bhagavad ! jJa nAvaraNa karma hoya tyAre keTalA parISaha hoya che ? uttara-be parISaha hoya che. prajJa parISaha ane jJAna varISatu A jJAnaparISaha ja anyatra ajJAnaparISaha kahevAya che. 1 zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzana mohanIya antarAya karma ke udaya se zramaNa meM darzana aura alAbha parISaha kI utpatti kA nirUpaNa siMgha moLA ' ItyAdi sUtrArtha--darzanamohanIya ane lAbhAntarAya karmanA nimittathI darzana parISaha ane alAbhaparISaha utpanna thAya che. 13 tavArthadIpikA-pUrvasUtramAM jJAnAvaraNanA udayathI saMyamI munimAM prajJA ane ajJAna nAmanA be parIkSAnuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM, have darzanamoha ane antarAya karmanA udayathI zramaNamAM darzana temaja alAbha parISa hovAnuM prarUpaNa karIe chIe darzanamohanIya ane lAbhAntarIya karmanA nimittathI darzana ane alAbhaparISaha thAya che arthAta darzanamohanIya karma ane antarAya karmanI hAjarI hovAthI yathAkrama darzana ane alAbha parISaha heya che tAtparya e che ke darzanamohanIya karmavALA saMyatane darzana parISaha ane lAbhAntarAya karmavALA zramaNane alAbha parISaDa hoya che. A rIte darzanaparISaha darzana mohinIyanuM kArya che ane alabhaparISaha lAbha ttarAyanuM kArya che. sa rAMza e che ke darzanamoha karmathI darzanaparISaha ane lAbha khatarAya karmathI alAbha parISahanI utpatti thAya che. 13 tattvAthaniyukti-agAu pratipAdana karavAmAM AvyuM ke jJAnAvaraNa karmanA nimittathI prajJA ane ajJa naparISahenI utpatti thAya che, have darzana mehanIya karmathI ane lAbha rIya karmathI kramazaH darzanaparaSaha ane alAbhaparISaha utpanna thAya che-e pratipAdana karIe chIe darzanamohanIya karma ane lAbhAntarAya karma hoya, tyAre anukramathI darzanaparISaha ane alAbha parISaha thAya che, AvI rIte darzana mehanIya karmane udaya thavAthI alAbhaparISaha thAya che. zrI bhagavatIsUtranA AThamAM zatakanA AThamAM uddezakamAM kahyuM che prazna-darzanamehanIya kama hovAthI, bhagavan! keTalA parISaha hoya che? uttara-gautama ! eka darzanaparISaha utpanna thAya che. prazna-bhagavana ! antarAya karma hoya tyAre keTalA parISaha hoya che? uttara-gautama ! eka alAbhaparISaha utpanna thAya che, zrI tatvArtha sUtraH 2 84
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ A rIte darzana karmathI yukta munine darzanaparISaha ane lAbhAtarAya karmavALA munine alAbhaparISaha sahana kare paDe che. 13 cAritramohanIya karma ke nimitta se honevAle - sAta pariSahoM kA kathana "caritoAine sattavaraNallA' ityAdi sUtrArtha-cAritra mehanIya karmanA udayathI acela, arati Adi sAta parISaha utpanna thAya che. 14mA tatvArthadIpikA-pUrvasUtramAM pratipAdana karavAmAM AvyuM ke darzana mohanIya ane lAbhAntarAya kamane nimittathI darzanaparISaDa ane alAbhaparISaha utpanna thAya che, have cAritra mehanIya karmanA nimittathI thanArA acala, arati Adi sAta parIkSAnI prarUpaNa karIe chIe cAritra mehanIya karmanA udayathI acela, arati Adi sAta parISaha thAya che je A pramANe che-(1) acala (2) arati (3) strI (4) niSaghA (5) Akroza (6) yAcanA (7) satkAra puraskAra A jIte cAritra mehanIya karmanA udayathI acela parISaha, aratiparISaha, strI parISaha niSadyAparISaha, AkrozaparISaha, yAcanAparISaha ane satkAra purarakAra parISaha utpanna thAya che. zaMkA-acela, arati, strI, A koza, yAcanA ane satkAra puraskAra purUSada AdinA udayathI thAya che AthI temane mehAdaya hetuka kahI zakAya che, paraMtu niSadyAparISahane mahodayahetuka kevI rIte kahI zakAya ? samAdhAna-cAritra me hanIya karmanA udayathI prANione duHkha pahoMcADavAnuM pariNAma utpanna thAya che ane niSadyA prANipIDAne parihAra karavA mATe che, AthI tene meha nimittaka kahI zakIe chIe. jemAM niSadanaupavezana athat kAvuM besavuM vagere karavAmAM Ave te niSadyA kahevAya zrI tatvArtha sUtraH 2 85
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, cAritra meAhanIya kama nA-udayI bhayanA udayathI te sthAnanuM sevana karavAmAM Ave che AthI niSadyApISaDu mehuhetuka che. 145 tavAtha niyukita --pahelA khatavavAmAM AvyuM che ke nameAhanIya ane lAbhAntarAya karmAMnA udyaya thavAthI kramathI danaparvaSahu ane alAlaparISaDA thAya che have cAritra mAhanIya karmInA udbhayathI sAta parISaha thAya che, AthI temanu' pratipAdana karavA mATe kahIe chIe cAritra mAhanIya kama nA udaya thavAthI sa ta parISahu thAya che te A pramANe cheH-(1) acela (2) arati (3) strI (4) niSadyA (5) Akroza (6) yAcanA (7) satkArapuraskAra cAritramehanIya kama daza namAhanIyathI bhinna che. mULaguNeA ane uttaraguglRAthI sampannatA heAvI cAtri kahevAya che, tenA nirAdha kara0:2 kama caritramehanIya che. A cAritramAhanIya kanA uya thavAthI ati vagere sAta parISaDu thAya che. jugupsA meha karmanA udayathI agela parISahu thAya che, aratikamanA udayadhI aratiparISaha thAya che, purUSavedanA udayathI zrIparISaDa thAya che, krodhanA udayathI AkrozaparISahu thAya che, mAnanA udayathI yAcanAparISa Da tha yache ane leA manA udayathI sa ka 2puraskAraparISaha utpanna thAya che. bhagavatIsUtranA zataka 8nA uddezaka 8mAM kahyuM ke-'bhagavan ! cAritramehanIya kramanA udayathI keTalA parISahu hAya che ? uttara-'autama ! sAta parISaha utpanna thAya che, te A rIte-(1) arati (2) acala, (3) strI (4) niSadyA (5) yAcanA (6) AkIza ane (7) satkAra puraskAra cAritra mAhanIya karmanA udaya thavAthI A sAta parISaha thAya che, // 14 // zrI tatvArtha sUtra : 2 8 6
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ veThanIyakarma ke uddaya se hone vAle gyAraha parISaho kA kathana 'veyaNijje sesA ekkArasaparIsahA' sUtrA-zeSa agIyAra vedanIya karmanA udayathI thAya che. 51pA tatvAtha dIpikA-pUrva sUtramAM pratipAdana karavAmAM Avyu che ke cAritra meAhanIya karmAMnA udayathI acela, ati, strI, niSadyA Adi sAta parISahu thAya che, have vedanIya kramanA udayathI thanArA sagIyAra parISaheAnu pratipAdana karIe chIe- zeSa agIyAra parISahuM vedanIya karmanA uddaya thavAthI utpanna thAya che, te A pramANe che-(1) zruSA (ra) pipasA (3) zIta (4) uSNa (5) (5) zamazaka (6) caryA (7) zA (8) varSa (10) tRNusparza ane 11) malaparISaha. 515 / / tattvAtha niyukti--pahelA jJAnAvaraNIya, danamehanIya, cAritrameAha nIya ane antarAya kramanA nimittathI thanArA prajJA, ajJAna, darzana alAbha, acala, arati Adi agIyAra parISaheAnuM vivecana karavAmAM AvyuM che have veDhanIya karmInA udayathI thanArA avaziSTa kSutrA pipasA Adi parISahAnI prarUpaNA karIe chIe vedanIya kama nA udaya thavAthI mAkInA agIyAra parISahu thAya che te A pramANe che-anukramathI kSudhA, pipAsA, zIta, uSNa, dazamazaka e pAMca, tathA carcA, zayyA, vadha, rAga, tRNusparzI ane mala e chaH- pramANe agIyAra parISaha thAya che A rIte pUrNAMkata prajJA, ajJana, dana alAbha, acala, marati, strI, niSadya, AAza, yAcanA ane satkArapuraSkAra A agIyAra parISaheAmAMthI bAkI rahI gayelA- kSudhA, pipAsA, zIta, uSNa, zrI tatvArtha sUtra : 2 87
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezamazaka, caryA, zayA, vadha, roga, tRNasparza ane mala A agIyAra parISaha vedanIya karmanA udayathI thAya che. A ja agIyAra parISaha tIrthakara bhagavAna kevaLImAM paNa hoya che, kAraNa ke kevaLI bhagavAnamAM cAra ghAti kamene prabhAva raheto nathI, phakata cAra aghAti karma ja rahe che. temAMthI vedanIya karmanA udayathI ukata agIyAra parISaha thAya che e te agAu kahevAmAM AvyuM che. A rIte vedanIya karmano udaya thavAthI agIyAra parISaha hoya che. bhagavatIsUtramAM zataka 8 uddezaka 8mAM kahyuM che prazna-bhagavanavedanIya karmanA udayathI keTalA parISaha thAya che? uttara-gautama! agIyAra parISaha utpanna thAya che. te A rIte pAMca anukramathI zarUAtanA tathA caryA, zA, vadha, roga, tRNasparza ane mala parISaha e badhAM maLIne agIyAra parISaha vedanIya karmanA udayathI utpanna thAya che. A rIte jJAnAvaraNIya, darzanamohanIya, cAritramohanIya ane attarAya rUpa cAra ghana ghAtI karmonA udayathI prajJA, ajJAna, Adi agIyAra parISaha thAya che ane vedanIya karmanA udayathI sudhA pipAsA Adi agIyAra parISaha thAya che. 1pa eka jIva ko eka hI kAla meM hone vAle parISahoM kA kathana ji lIva gun gujra ItyAdi sUtrArtha-eka jIvamAM, ekI sAthe, ekathI laIne ogaNIsa parISaha sadhI hoI zake che. 16 tavAthadIpikA-pahelA pratipAdana karavAmAM AvyuM ke vyasta ane samasta rUpathI sudhA pipAsA vagere bAvIsa parISaha yathAyogya keI sthaLe cauda kaI jagAe agIyAra kyAMka sAta ane keI sthaLe bAvIsebAvIsa hoya che, have e pratipAdana karIe chIe ke eka jIvamAM eka ja samaye, ekathI mAMDIne ogaNIza parISaha heI zake che zrI tatvArtha sUtraH 2 88
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka jIvamAM ekI sAthe ekathI laIne vadhumAM vadhu ogaNIsa parISaha sudhI hoI zake che. kadAcita kSudhA pipAsA AdimAMthI keI eka ja hoya che, kayAreka be utpanna thAya che te kayAreka traNa, AvI rIte kayAreka vadhumAM vadhu ogaNIsa sudhI hoI zake che. ekI sAthe bAvIsa-bAvIsa parISaha koImAM paNa hoI zakatAM nathI kemake virodhI parISahanuM ekI sAthe rahevuM zakya nathI-jyAre zItavedanA thAya che. tyAre uSNavedanA thaI zake nahIM A baMnemAMthI kaI eka ja parISaha hoya che. AvI ja rIte zaNA niSaghA ane caya A traNamAMthI eka ja parISa hoI zake che kAraNa ke A paNa paraspara virodhI che. A rIte A pAMca parISahamAMthI eka AtmAmAM ekI sAthe koI be parISaha ja hoya che. A banemAM zeSa sattara pariSaha umerI devAthI vadhumAM vadhu egaNIza parISaha eka sAthe eka AtmAmAM hoya che arthAt kaIne eka, keIne be, koIne traNe, e rIte egaNIza parISaha sudhI hAvuM saMbhavita che. zaMkA-prajJA ane ajJAna parISahu paNa paraspara virodhI che, AthI A baMnemAMthI ekI sAthe eka AtmAmAM eka ja hovuM joIe ? samAdhAna-prajJAparaSaha thatajJAnanI apekSA ane ajJAnaparISaha avadhi. jJAnanI apekSAthI samajavAnA che. A baMne parISaha eka AtmAmAM eka samaye hoI zake che AthI paraspara virodhI nathI, 16 tattvArthaniryukita -kSudhA pipAsA Adi bAvIsa parISaDamAMthI sUkramasamparAya ane chadmastha vitarAgamAM cauda parISaDa hoya che. kevaLI ahaMnta bhagavAnamAM agIyAra parISa jevAmAM Ave che ItyAdi vyasata ane samasta rUpamAM pratipAdana karavAmAM AvyuM che have e prAtapAdana karIe chIe ke eka AtmAmAM, eka ja samayamAM, ekathI laIne vadhAremAM vadhAre 19 ogaNasa parISaha sudhI jovAmAM Ave che. eka jIvamAM eka sAthe ekathI laie gaNeza parISaha sudhI hoI zake che athaoNta keI AtmAmAM keI samaye sudhA Adi bAvIza parISahomAMthI koI eka ja parISaha hoya che, kadAcit be parISaha hoya che, kadAcit traNa eka sAthe thaI jAya che, AvI rIte kyAreka keI AtmAmAM adhikathI adhika egaNIza parISaha sudhI hoI zake che. eka ja kALamAM, eka ja jIvamAM zIta ane uSNa baMne parISaha sAthesAthe hatAM nathI, kAraNa ke e baMne parasparamAM atyaMta virodhI che. AvI ja rIte caryA, zayyA ane niSadyA paraSomAMthI keI eka parISahu ja hoI zake che. traNe nahIM, kAraNa ke e paNa paraspara virodhI che. A rIte zIta ane uSNumAMthI kaI eka tathA caya niSadyA ane zayyA parISahamAMthI koI zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka jIvamAM eka sAthe thaI zake che. bAkInA je sAra parISahe che te badhA ja eka jIvamAM ekI sAthe hoI zake che. A rIte kula ogaNIsa parISaha ekI sAthe, eka jIvamAM saMbhavI zake che. koI AtmAmAM kei samaye eka ja parISaha jovAmAM Ave che, koImAM ekI sAthe be heI zake che, kaImAM traNa ane kaImAM cAra saMbhavI zake che. A rIte ogaNIsa parISaha sudhI ekI sAthe eka AtmAmAM hoI zake che. vIsa, ekavIsa agara bAvIse-bAvIsa parISaha keI AtmAmAM ekI sAthe hoI zakatAM nathI, enuM kAraNa pahelAM ja batAvI devAmAM AvyuM che ke zIta ane uNamAMthI eka tathA zayyA, niSavA ane carcAmAMthI kaI eka ja parISaha hoya che. A rIte bAvIsamAMthI traNa parISaha ochAM thaI jAya che. zIta uSNumAM sahAnavasthAna (ekI sAthe na rahI zakavuM) virAdha che, teo ekabIjAne parihAra karIne ja rahI zake che. A rIte zavyA, niSadyA ane carcAmAMthI kaI ekano sadubhAva hovAthI baMnene abhAva thaI jAya che. agara zayyA parISaha haze te niSadyA ane caryA parISaha hoI zake nahIM ane jyAre carcAparISaha hoya tyAre zayyA ane niSadyA parISaha hoI zakatA nathI. zaMkA-prajJA ane ajJAna parISahamAM sahAnavasthAna ne virodha che AthI baMnemAMthI paNa eka AtmAmAM eka sAthe eka ja parISaha hovo joIe. samAdhAna-prajJAparISaha tha jJAnanI apekSAthI che ane ajJAnaparISaha avadhijJAnanI apekSAthI AthI A baMnemAM pArasparika virodha nathI ane jo virodha nathI te baMne ekI sAthe hoI zake che, A rIte bAvIsa parISahomAMthI ekathI laIne ogaNIsa parISaha sudhI eka AtmAmAM ekI sAthe hoI zake che eka ja AtmAmAM, eka ja kALamAM vIma, ekavIsa athavA bAvIsa parISaha hoI zaratAM nathI A viSayamamAM yukti agAu kahevAmAM AvI gaI che. 16 A pahelAM mahAraMbha, mahAparigraha Adi narakAyu, tiryaMcAyu ane manuSpAyunA kAraNenuM pratipAdana karavAmAM AvyuM hatuM, tyAM e paNa nirUpaNa karavAmAM AvyuM hatuM ke svabhAvanI mRdutAthI manuSyAyune Asava thAya che, A AyuonA Asravane rokavA mATe tenuM anuSThAna karavuM joIe athavA tenA sadUbhAvamAM ja A parISaha hoya che AthI vatene adhikAra rahIe chIe paraMtu samyaktva vagara vrata thaI zake nahIMAthI sarvaprathama samyakRttvanuM svarUpa batAvIe chIe bhUlam-jiNavayaNasahahaNaM sammattaM // 17 // sUtrArtha-jinavacanamAM zraddhA rAkhavI samyaktva che. 1LA zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMsAdi se nivRti Adi vrato kA nirUpaNa mUlam - hiMsAIhiMto viraI vayaM 18 sUtrA-hi*sA Adi pApaiAthI nivRtta thavu vrata kahevAya che. 5185 mUlam - taM savvaoM desao mahaM- aNUya 19 sUtrArtha -virati e prakAranI che-savirati ane dezavirati savatine mahAvrata kahe che, dezaviratine aNuvrata kahe che. 519mA mUDhamU- jIvo baLavAraNa, te ca, relago gAai, te vAla 20|| sUtrArtha -savirati aNugAra sAdhune hAya che te pAMca che. dezavirati rUpa vrata grahastha zrAvakane hAya che. te khAra hAya che. prA mUlam - tAI bArasa, aNuvvavaya, muLadara-livUddhAthameTM // 2 // sUtra-aNuvrata, guNuvrata ane zikSAvratanA bhedathI zrAvakanA vrata bAra prakAranA che. rA mUlamU- tattha anu cArUM paMca bhUja-hiMnnA-mulAvAya-teni-meduLajambivimaLamecA ro sUtrA-aNuvrata pAMca che-(1) sthULahi'sA viramaNu (ra) sthULamRSAvAda viramaNa (3) sthULasteya viramaNa (4) sthULamaithuna viramaNa ane (5) sthULaparigraha viramaNu. ArA mUlam - guNavvayAI tinni, disivvaya-uvabhoga paribhoga parimANa aNadudaMDa viramaNabheyA 23 sUtrArtha-guNavrata anatha inDe viramaNa. nArA traNa che--dizAtrata, uvabheAga paribhAga parimANu ane mUlam - sikkhAvayAiM cattArI, sAmAiya- desAvagAsiya-posa hovavAsa atihisaMvibhAgabheyA 24 zrI tatvArtha sUtra : 2 91
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMsAke svarUpa nirUpaNa sUtrArtha-zikSAvrata cAra che-sAmAyika, dezAvakAzika, pauSadhopavAsa ane atithisaMvibhAga. 24 mUlam-pamattajogA pANAivAyA hiMsA // 25 // sUtrArtha-pramAdayukata yegathI prANone atipAta kara hiMsA che. sArA tattvArthadIpikA-pahelA pratipAdana karavAmAM AvyuM hatuM ke mahAraMbha ane mahAparigraha Adi narakAyu tiryaMcAyuM ane manuSyAyunA Asrava che. mahAraMbha ane mahAparigraha AdimAM hiMsA avazya hoya che AthI ame hiMsAnuM svarUpa kahIe chIe pramatta yegathI prANane atipAta kara hiMsA che. pramAdathI yukta AtmA pramatta kahevAya che. kavAyanA nimittathI thanArA AtmAnA pariNAma vizeSane pramAda kahevAmAM Ave che, athavA kaSAya ja pramAda che kAraNa ke te pramAdanuM kAraNa che. je pramAdI hoya che athavA viveka vagara, vagara samaye vagara vicAryuM pravRtti karanAra AmA pramatta che athavA jene tIvra kaSAyane udaya thAya temaja je hiMsAnA kAraNemAM sthita thaine paNa dhUrtatA kapaTa athavA daMbhathI yatanA karate hoya, pAramArthika rUpathI nahIM tene pramatta kahe che athavA je pAMca prakAranuM pramAdethI yukta hoya te pramatta kahevAya che. pAMca pramAda A pramANe che dArU IndriyanA viSaya, krodhAdi kaSAya, nidrA ane vikathA, A pAMca pramAda jIvane saMsAramAM arthAt janma-maraNanA cakrAvAmAM pADanAra kahyAM che. pramatta AtmAne vega arthAt mana vacana kAyAne thApAra pramattaga kahevAya che. pramattayegathI Indriya Adi daza prANene yathAsaMbhava viyoga karavA hiMsA che. paraMparA tavArthaniyukita-pUrvasUtramAM batAvavAmAM AvyuM hatuM ke mahAraMbha, mahAparigraha Adi zabdathI paMcendriyavadha, dArU mAMsanuM sevana karavuM-nAraka, tiyaca ane manuSyagati AdinAM kAraNa che. mahAbha ane mahAparigraha AdimAM hiMsAnuM devuM anivArya che, AthI ahIM hiMsAnuM svarUpa kahIe chIe pramatta vegathI praNane viyega kara hiMsA che. pramoga arthAta dArU viSaya Adi pAMca pramAdothI yukta AtmAnA vyApArathI prANene je viga thAya che tene hiMsA kahe che. pramAda pAMca che jevA ke "madya viSaya, kaSAya, nidrA ane vikathA, A pAMca pramAda jIvane saMsAramAM paribhramaNa karAvanArA che. nA sIdhu Adi dArUne magha kahe che je lekamAM prasiddha kahela che. sparzana, zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ rasanA ghA Na, cakSu ane zretra indriyanA viSaya sparza Adi pAMca che. krodha Adi kaSAya cAra che. nidrA pAMca prakAranI che-nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalApracalA ane tyAnadhi strIkathA, bhattakathA (bhajana saMbaMdhI kathA) dezathA ane rAja kathAnA bhedathI vikathAnA cAra bheda che. A rIte pramAdanA ogaNIsa bheda che. AnA kAraNe AtmAmAM rAgadveSanI utpatti thAya che. je AtmA pramAdayukta hoya che te pramatta kahevAya che. pramattanA vega athAt vyApAra athavA ceSTAne pramattayega kahe che. pramatta AtmAnI ceSTAthI prANeno viyoga tha hiMsA che. pramattayogane prApta thaIne prANAtipAta karate thako AtmA hiMsAne utpanna kare che. prANa daza che-pAMca indriya, mana, vacana, kAyA, prANu pAna ane Ayu A dravyaprANa kahevAya che ane pRvikAya AdimAM yathAga rUpathI jovAmAM Ave che, arthAt ekendrimAM cAra, dvIndrimAM che, teIndriyamAM sAta caturiMdriyamAM ATha, asaMjJI paMcendriyamAM nava ane saMsI paMcendriyamAM daza prANa hoya che kahyuM paNa che- pAMca Indri, traNa baLa (manebala, vacana baLa kAyabala) hanDravAsa nivAsa ane Ayu A daza prANa, bhagavAne kahyA che. AmAMthI keIne paNa viyAga kara hiMsA che. 1 athavA AtmAnA je pariNAma (adhyavasAya)thI prANeno nAza thAya che tene hiMsA kahe che. e vAta dhyAnamAM rAkhavA gya che te pramatta jIva ja hiMsaka hoya che, je pramAdathI rahita che te hiMsaka hete nathI. pramAdI purUSa Aptajane dvArA praNIta AgamanI paravA karato nathI, vipraNIta AgamathI pratikULa vyavahAra kare che, kAyA Adino svachanda rUpathI vyApAra kare che ane ajJAnathI paripUrNa hoya che. te khamita prANIonA prANanA vinAza kare che. zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMsA be prakAranI che-dravyahiMsA ane bhAvahiMsA prANinA praNene viga kare dravyahiMsA che ane AtmAnuM malIna pariNAma levuM bhAvahiMsA che. je muni prANAtipAtathI nivRtta thaI gayA che, yatanApUrvaka vicaraNa karI rahyA hoya ane jenI rakSAmAM sAvadhAnIvALA rahe che, temanA paga makavAthI je kaI jIvane ghAta thaI jAya te te kevaLa dravyahiMsA che, bhAvahiMsA nahI. adhyavasAyapUrvaka je prANAtipAta karavAmAM Ave che te bhAvahiMsA che. keI zikArI krodha Adi kaSAyane tAbe thaI rahyo hoya, teNe haraNane mAravA mATe zarasaMdhAna karyuM hoya ane bANa choDayuM hoya paraMtu A daramyAna haraNa eka jagAethI anya sthaLe doDI gayuM ane peluM bANa tene vAgyuM na hoya te paNa A rIte prANAtipAta na tha dravyaprANanuM vyaparopaNa thayuM nahIM ane AthI dravyahiMsA thaI nahI tema chatAM zikArInuM citta azuddha arthAt hiMsAmaya hovAthI tene hiMsAnuM pApa te lAge ja che. zikArInA AtmAnI pariNati hiMsa rU5 che, AthI AyuSyanuM pragADha banzana hevAthI haraNa te sthaLethI nAsI gayuM ane zikArIno prayatna saphaLa thaye nahIM te pazuM tenuM citta te hiMsaka ja che. kadAcita zikArI dvArA choDAyeluM tIra lakSya para vAgI jAya ane haraNano vadha thaI jAya-AvI paristhitimAM dravya ane bhAva-baMne prakAranI hiMsA thAya che. A rIte pramatta egathI te zikArInI prANAtipAta rUpa hiMsa heya che. 25 zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRSAvAda kA nirUpaNa "kAravAmiphALuM purAvAyo sUtrArtha--asatya kahevuM mRSAvAda che ra dA tatvArthadIpikA-A pahelA pramatta egathI pANene atipAta kare himA che. A rIte hiMsAnA svarUpanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM, je prANAtipAta viramaNavratanuM virodhI che. have bIjA vratavirodhI mRSAvAda rUpa asatyanuM svarUpa kahIe chIe asatya bhASaNa karavuM mRSAvAda kahevAya che. "sat " zabdane prazaMsA rU5 artha che. je "sa" na hoya te "asa" arthAt aprazasta asathI je yukta hoya tene asatya kahe che arthAt amRta Rtane artha che satya, Rta na hoya te amRta arthAta prazastatAthI rahita pramatta rogathI asatya kahevuM mRSAvAda che. A rIte aprazasta vacananuM kathana karavuM mRSAvAda che. tAtparya e che ke je vacana hiMsAtmaka che te asatya che. je vacana kAne karkaza lAge che, manamAM kAMTAnI jema khuMce che, hRdayane niSpha2 bhAse che, manamAM duHkha upajAve che, je vilApa jevuM che-virUddha pralApa jevuM che, virUddha che, prANanA vadha athavA baghanane pitA che, varavRttivALuM che, kalaha vagerene utpanna kare che, trAsotpAdaka che, AcArya upAdhyAya athavA gurU vagerenI avajJA karanAra hoya che. A badhuM atRta kahevAya che. amRta bhASa nI IcchA karavI temaja anaMta belavAne upAya zodhave e paNa pramatta roganA kAraNe amRta ja che, ema samajavuM joIe. pAradA - tavAthaniyuktihiM sAvirati Adi vratanA virodhI hiMsA, asatya, teya, maithuna parigrahamAMthI hiMsAnuM svarUpa pahelA kahevAI thayuM chehave kRmaprApta bIjA mRSAvAdanuM svarUpa kahIe chIe pramAdanA vegathI asatya bhASaNa karavuM mRSAvAda che. sat zabda prazaMsAvAcaka che. sat arthAt prazastane bhAva satya kahevAya che. je satya nathI te asatya athavA aprazasta, AvuM vacana mRSAvAdI che. "abhidhAna zabda bhAvasAdhana athavA karaNasAdhana samajavuM joIe, zrI tatvArtha sUtraH 2 95
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArAMza e che ke pramAdayukta purUSa kAga vacano ane manegathI je asata vacanathI prayoga kare che te amRta kahevAya che. anutane mRSAvAda paNa kahe che. jenA cittamAM Aveza utpanna thaye hoya e pramAdI purUSa potAne gamatA abhiprAyane vyakta karavA mATe athavA hAtha, paga, AMkhe ane haTha Adi avayanI miyA ceSTAo dvArA bIjane chetare che, vacanathI asatya bhASaNa kare che, manathI paNa evuM ja vicAre che ke bIjAne kevI rIte chetarI zakAya, A badhuM asatya che. phalita e thayuM ke nindrita athavA niSiddha vacana asadabhidhAna athavA mRSAvAda kahevAya che. mRSAvAda be prakAranA che-bhUtanihUnava ane abhUte dubhAvana je varatu vidyamAna che tene apalApa kare bhUtanihUnava che, jema ke- AtmA nathI, paraleka nathI vagere kahevuM. keI kaMI zubha ane azubha karmonA phaLa bhega. vanAra ane smaraNa karanArA AtmA ne je hakIkatamAM vidyamAna che, niSedha kare che. AvA leke ajJAna ane meM kAraNe mUDha che. ane potapotAnA karelA karma anusAra je sukha athavA duHkha prApta thAya che tenA niyAmaka dharma-adharma che jemane puNya ane pApa kahe che. A baMne tarata AsapraNIta AgamathI prAmANita che tema chatAM koI-kaI nAstika ajJAnanA kAraNe temanuM astitva svIkAratA nathI. A bhUtanihUva asatya che. AvI ja rIte je vastu che ja nahIM teno radubhAva kahe e abhUto dubhAvana asatya samajavuM joIe. abUta arthAta avidyamAna vastune bhUta athavA vidyamAna kahevuM abhUte dubhAvana che jevI rIte ke I-koI ajJAnI asaMkhyAtapradezI, pudgalenA caya-upacayanI taratamatA anusAra nirmita zarIramAM rahevAnA kAraNe saMkoca vikAsazIla rUpa-rasa-gaMdha-sparza rahita ane aneka prakAranI kriyAthI yukta AtmAne svIkAra nahI karIne abhUta AtmatatvanuM kathana kare che. jema ke-keI kahe che ke AtmA zyAmAka (sAmA)nA cokhA jevuM che, keI kahe che-aMgUThAnA Teca barAbara che, sUryanA jevA varNavALe che, kriya hIna che. kriyAhIna hovAnuM kAraNa AtmAnI vibhutA arthAtu vyApakatA che. vyA5ka hovAne lIdhe, AtmAmAM gamana, Agamana, avalokana, bhejana Adi kriyAone je mana vacana ane kAyAthI utpanna thAya che-abhAva che e pramANe kahevuM satya nathI kAraNa ke AtmAnA vyApaka hAvA mATenuM kaI pramANa nathI mATe tenuM vyApaka hevuM zakya nathI. je AmA sarvavyApI hota te badhe ja tenI upalabdhi paNa hevI joI e apAra ema kahI zakAya ke sukhaduHkhanA upabheganuM Ayatana zarIra jyAM vidyamAna hoya che tyAM ja AtmAnI upalapi hoya che. jyAM zarIra na hoya tyAM AtmA paNa na hoI zake. AnuM samAdhAna e che ke anyatra paNa zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaNA zarIra DhAI zake. kadAcit kahI zakAya ke peAtAnA ja dharma-adhama rUpa aSTathI utpanna thayelA zarIranI andara ja sukhaduHkhane upale ga thAya che bIjAnA zarIramAM khIjo AtmA upabhega karatA nathI parantu Ama kahevuM paNa cAgya nathI kAraNa ke niSkrIya hAvAnA kAraNe AtmAmAM upabhega kriyA ghaTita thaI zaketI nathI. A sivAya AtmA jo vyApaka chete amuka dharmoadhama peAtAnA che, amuka nahI", e jAtanA vyavahAra thai zakatA ja nathI. kriyAzUnya AtmA muktinI prApti Adi mATe anuSThAna paNa karI zakatA nathI. AvI rIte AtmAne niSkrIya mAnave koI paNa rIte susaMgata nathI. AvI ja rIte AtmAne kSattubha'gura mAnaveA, vijJAna mAtra kahevA, athavA rUpa Adi pAMca skaMdha rUpa kahevA. athavA ekantataH aniva canIya mAnaveA, A badhu asatya che. A ja rIte anyatra vastuenA viSayamAM asatya samajI levuM joIe jema ke gAyane gheTA kahuvA, gheDAne gaya kahevI, ce 2 na hoya tene cAra kahevA vagere. AvI ja rIte je vacana hi'sAthI yukta che, kaThera che, paizunya, zatA, daMbha chaLa-kapaTathI bharelu che te vacana satya hovA chatAM paNa vaya che kAraNa ke te sAvadya che. dazavaikA lika sUtratA sAtamAM adhyayanamA kahyuM che vivekavAna zramaNa evI bhASAnA prayAga na kare je satya hAya tA paNa khelavA mATe ce.gya na DhAya, je satyAmRSA (sAcI-juThI mizrabhASA) hAya, bhRSa! hAya athavA jJAnIpurUSAe jetuM AcaraNa na karyuM hAya. 55 anyatra paNa kahyuM che-je vacana rAgarUpI rAgathI yukta haiAya, je tatvathI dUra arthAta vAstavikatA vagaranuM hoya athavA sAvadya hoya te badhAMne jJAnI asatya kahe che,' 55 khIje paNa AvuM ja kahyuM che.-asat vacana amRta kahevAya che jinendra bhagavAne asat vacana cAra prakAranA kahelA che, jemAMthI sadbhutane pratiSedha ane asabhUtanuM udbhavana paNa che.' 51 dA.ta. dhA nathI. sasalAnu zI'gaDu' che. vagere gati vacana asat kahevAya che athavA sattne paNu anyathA kahevu vajaya che. A prakAranA badhAM vacana amRta che. A uparathI e sAbita thavuM ke pramattayeAgathI asat bhASaNa karavuM. gRhAvAda kahevAya che. asatya bhASaNa saMkSepathI cAra prakAranA che ane dhAM ja dravya enA viSaya hAya che. dravya leka lekAvacchinna che. kAlarAtri-divasa rUpa che, bhAvathI zagadveSa ane meha rUpamAM piraNata AtmA samajavA teI e. 565 zrI tatvArtha sUtra : 2 gere
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ stayakAsvarUpanirUpaNa satrArtha--adatta dAna teya kahevAya che, paraba tattvArthadIpikA - hiMsA, asatya, steya, mithuna ane parigraha A pAMca a9temAMthI prANAtipAta ane adyatanuM vizada svarUpa batAvavAmAM AvyuM che have kamaprApta temanuM svarUpa kahIe chIe pramAdanA vegathI svAmI dvArA nahIM ApavAmAM AvelI vastune grahaNa karavI teya kahevAya che. Ane ja adattAdAna athavA caurya kahe che. je leke dvArA svIkRta hoya, badhAnI pravRtinuM gocara hoya paraMtu jene tenA mAlike ApeluM na hoya, te vastune pramAdagathI svIkAra kare, svIkAravAnI IcchA karavI athavA svIkAravAne upAya vicAre teya kahevAya che AthI bIjA vaDe adatta hovA chatAM paNa karmo ane akarmonuM grahaNa karavuM teya kahevAtuM nathI kAraNa ke AtmAnA pariNAma sivAya temane koI datA nathI. traNa lekamAM bharelA aNuonI vagaNAone kaI mAlika nathI AthI temane grahaNa karavAmAM corIne vyavahAra thatuM nathI. jyAM Apa-le ne vyavahAra saMbhava hoya tyAM ja tene vyavahAra thAya che kAraNa ke sUtramAM adatta padane prayoga karavAmAM Avyo che. zaMkA-aNagAra bhikSA arthe gAma, nagara AdimAM bhramaNa kare che tyAre te rastAmAM tathA dvAra AdimAM praveza kare che tene paNa adatta dAnane deza lAga joI e. samAdhAna- rasto tathA dvAra badhAne mATe khullA hoya che, AthI temane upayoga karavAmAM adattAdAnane prasaMge upasthita thatuM nathI. eTaluM kharuM ke sAdhu baMdha dvArane ughADIne tenI aMdara praveza karatA nathI, kAraNa ke te ughADuM hetuM nathI. athavA "pramattayojA' arthAt pramAda yukta purUSanA gathI "A padane ahIM paNa adhyAhAra hoya che. AnuM tAtparya e thayuM ke pramattagathI adattanuM AdAna e ja teya che, mAtra galI athavA dvAramAM praveza karanAre bhikSu pramattagavALe heta nathI, AthI tene adattA zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAnane prasaMga paNa AvatuM nathI. kahevAno bhAvArtha e che ke jyAM AgaLa AtmAnI saMkalezabhAvathI ma like nahIM ApelI varatu svIkAravAmAM pravRtti hoya che te ja bAhya vastunuM grahaNa thAya ke na thAya te paNa teya kahevAya che. adatta pAMca prakAranA che. (1) devAdAra (2) gurUadatta (3) rAjAdatta (4) gAthA pati-adatta ane (5) sAdhArmika adatta. ra7A tatvAtha niyukti-hiMsA Adi pAMca tramathI pahelA hiMsAnA svarUpanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM, tyAraba da mRSAvAdanA svarUpanuM kathana paNa karavAmAM AvyuM have kama prApta temanA svarUpanuM nirUpaNa karavA mATe kahIe chIe mAlika dvArA apradatta vastunuM pramatta yegathI grahaNa karavuM adattAdAna, athavA teya kahevAya che. je ApavAmAM AvyuM hoya te "datta' kahevAya che. ahIM karmanA arthamAM "kata pratyaya thaye che, kartAne je karavA mATe priya hoya te karma kahevAya che. "A mArI che A svarUpe grahaNa karavAmAM AvelI vasta deva Adi pAMcamAMthI kaI vaDe je koIne ApavAmAM Ave che te datta kahevAya che. paraMtu je vastu devendra Adi dvArA parigRhIta che paNa datta nathI, tene havAle le, svarachAthI dhAraNa karavuM, durAgraha athavA baLAtyArathI tenI sAme athavA cerIthI laI levuM e teya che. devendra Adi dvArA parigrahIta ane ApavAmAM AvatI hoya tevI zakayA bhajana, pANI, pAtra, vastra Adi upAdhi ane ghaNaya che ane tIrthakara bhagavAne AgamamAM tenI AjJA na ApI hoya to tene grahaNa karavuM e paNa teya che. A rIte bIjAnA dvArA parigRhIta paNa aSaya vastu je te Apa hAya te-adattAdAna na hovA chatAM paNa tene grahaNa karavuM teya ja gaNAya. kAraNa ke zAstramAM aneSaNIya AdinuM grahaNa karavAne niSedha karavAmAM AvyuM che. zAstrane te pratiSedha baLavAna che, AthI je zAstraniSiddha che tenuM grahaNa karavuM teya che. zAstra paNa jJAnAtmaka che. AtmAnuM pariNAma vizeSa ja che. te zAstra rUpa jJAnapariNAmanuM pariNAmI AtmAthI abhedane upacAra karavAmAM Ave che AthI "para" zabdathI tenuM grahaNa karavuM zakya che Azaya-sArAMza e thaye ke za stra rUpa para-AtmA dvArA adattane grahaNa karavuM adattAdAna ja che. ghanaghAni karmone kSaya karI nAkhanArA bhagavAnanA upadezathI bhAvata rUpa pariNAma jenAmAM utpana thayuM che, evA gaNadhara tathA pratyeka buddha sthavira paNa aneSaNIya Adine niSedha pharamAve che. adattAdAna dravya, kSetra, kALa tathA bhAvanA bhedathI cAra prakAranA che. jyAre taNakhalA jevA dravyone paNa ke jene bIjAoe grahaNa karI rAkhyA hoya athavA grahaNa karI rAkhyA na hoya, vagara Ape grahaNa karavAsteya che te pachI suvarNaratnamaNi ane padmarAga maNi vagerenI te vAta ja zuM karavI? zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmamANa ane dhAya mANudragye ja ApI zakAya che AthI tene dravyanA eka dezaviSayaka ja samajavA joIe. samasta dravya viSayaka samajavA joie nahI". bhAvAtha e che ke grahaNa ane dhAraNa sAkSAt rUpathI pudgala dravya ane zarIrAnu hoya che, jIvAnu' je grahaNa thAya che te pudgala dravya dvArA ja thAya che, sAkSAt rUpathI nahI'. prazna vyAkaraNa sUtranA trIjA AsavadvAramAM kahyuM che--adattanA atha steya thAya che.' anyatra paNa kahyuM che-je vastu khIjA dvArA ApavAmAM AvelI na haiya temaja zAstramAM jenA niSedha karyo hAya, tenuM vratuNu karavu' joie nahI', pachI bhaane te dAMta kheAtavAnI saLI ja kema na huMya.' A2NA 'mavera meduLa' 28/ sUtrAtha'-brahmacarya'nu' pAlana na karavu maithuna che. rIDhA maithuna kA nirUpaNa tattvA dIpikA--hiMsA Adi atramAMthI pUrvasUtramAM anukramathI hiMsA, ane mRSAvAdanA nirUpaNa pachI sTeyanA svarUpanuM nirUpaNa karavAmAM maLyuM. have ceAthA maithuna avratanI prarUpaNA karIe chIe- jenuM pAlana karavAthI ahiMsA Adi dhama vRddhine prApta thAya che te brahma DevAya che. jenA vaDe brahmanuM AcaraNu karavAmAM Ave te brahmacaya jemAM brahmacaya na hAya te abrahnacaya arthAt maithuna kahevAya che. rA tattvAtha niyukti--pahelA prANAtipAta Adi pAMca atratAmAMthI kramathI Rsi'sA, mRSAvAda ane teyanA svarUpanuM nirUpaNa karavAmAM Avyu, have kramaprApta maithunanA svarUpanuM prarUpaNa karIe chIe brahmacaryanA abhAvane abrahmacaya kahe che. AtmA leAkAkAzanA asa khyAta pradezeAnI kharAkhara hAvAthI bRhat-vizALa che, AthI tene hma kahe che, tenuM caraNa arthAt sevana karavuM brahmacaya che. mRtyu sudhI strI aAdinuM sevana na karavuM, cittanI bahirmukha vRtti na hovI brahmacaya che, AthI kRta, kArita ane anumeina e traNa kAraNe sahita mana, vacana ane kAyAnA cegathI kAminI viSayanA tyAga karavA brahmacaya kahevAya che. enAthI indriyadvAranu saMvara thAya che, AtmAmAM ja vRtti thAya che, temaja pratiSThita thAya che, je prAcaya thI viparIta che te abrahmacaya je purUSa jave zALI che ane vivekanA baLathI jenA rAga vagere vikAra zAnta thaI gayA che, te abrahmacayanA sarvathA ja tyAga karI de che. praznavyAkaraNa sUtranA cothA AsatradvAramAM kahyu che-abrahmacaya maithuna kahevAya che. 528 zrI tatvArtha sUtra : 2 100
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ parigraha kA nirUpaNa "mucha varinNo' 29 sUtra thra-mUchabhAva parigraha che. 12 tattvAthadIpikA-hiMsA Adi pAMca avratamAMthI pahelA anukramathI hiMsA, asatya, teya ane maithunanA svarUpanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM have pAMcamAM avrata parigrahanA svarUpanuM prarUpaNa karIe chIe mUcha parigraha che arthAta "A mArUM che' e rIte mamatA jenuM lakSaNa che, je mananI abhilASA rUpa che, gAya, bheMsa, bakarI, gheDa, maNi ane ratna Adi cetana ane acetana padArthone, rAgAdinA tathA upadhionuM saMrakSaNa, arjana ane saMskAra vagere jenA lakSaNa che, evI mamatArUpa Asakita athavA lebhane parigraha kahe che. A rIte zAkta dharmopakaraNe sivAya bIjI vastuone saMgraha kara mUcha che- zAkta vastuomAM paNa je mamatva heya te te paNa mULarUpa parigraha che. kahyuM paNa che pitAnA pUrvopArjita pApakarmanA udayathI bAhya parigrahathI vihIna daridra mANase A lokamAM ghaNuM saMkhyAmAM che, paraMtu, Abhyantara parigraha arthAt mamatvanA tyAgI jIva durlabha che. 15 mehanA samAnArthaka "mUra' dhAtuthI A prakaraNamAM abhivaMga rU5 mamatva artha levAmAM Ave che kAraNa ke parigrahanuM prakaraNa che. AzaMkA thaI zake ke A artha karavAthI te bAhya vastu parigraha ja kahevAze nahIM, upara jaNAvelA prakArathI Auttara parigrahanuM ja grahaNa thaI zake che. AnuM samAdhAna e che ke Aya tara parigraha ja mukhya che ane tene ja ahIM mukhya rUpathI grahaNa karavAmAM Ave che. bAhya vastunuM na hovA chatAM paNa je keInAmAM mamatAbhAva vidhAna che te te parigrahI ja che. zaMkA-te zuM bAhya parigraha e pariDa nathI ? samAdhAna-Ama kahevuM ThIka nathI. mamatAnuM kAraNa che.thI bAhya varatu paNa parigraha ja che. zrI tatvArtha sUtraH 2 101
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakA -- jo 'A Ave te jJAna Adi jema tamanAmAM paNa 'A mArU che' e jAtanA saMkalpane parigraha kahevAmAM paNa parigraha kahevAze kAraNa ke ra.gAdi piraNAmanI mArUM che' eve sa'kalpa karavAmAM Ave che. samAdhAna -ahIM paNa 'pramattaco'At' (pramattayeAgathI) A padanI anuvRtti che AthI doSa AvatA nathI. A rIte jJAna, darzana temaja cAritrathI sampanna apramAdI munimAM mehanA abhAva hAvathI mUrchA hotI nathI AthI tenI niparigrahatA siddha che. A sivAya jJAna, darzana ane cAritraheya nathI tee AtmAnA svabhAva che AthI parigraha nathI. AnAthI ulTuM, rAgAdi karmanA udayane adhIna che, teme AtmAnA svabhAva nathI AthI haiya che. AthI rAgAdimAM je sa'kalpa che te parigraha kahevAya che. samasta dASAnu` mULa mamavarUpa parigraha ja che. A mArU che. e jAtanA sakalpa jyAre utpanna thAya che tyAre te vastuonu sarakSaNa, upAjana athavA saMskAra Adi karavAmAM Ave che ane ema karavAthI avazya ja hiM'sA thAya che ane thaze paNa A mATe mANasa mRSA bhASaNa kare che, cArI kare che ane thuta kriyAmAM pravRtti kare che ane pachI e pAnA kuLa svarUpa naraka AdimAM duHkhAnI hAramALA utpanna thAya che. rA tattvA niyukita--hiMsA Adi avrate mAMthI kramAnusAra hiMsA, mRSAva, steya, ane maithunanA svarUpanI prarUpazuA karavAmAM AvI gaI have pAMcamAM atra1 parigrahanI prarUpaNA karIe chIe mUrchA parigraha che. pramAdanA ceAgathI jenA kAraNe AtmA mUti yaI jAya te mUrchA tene lebhanI pariNati, mamatvabuddhi, abhiSnaMga, Asakita vagere kaDe che. A leAbha pariNatirUpa mUrchAthI AtmA mUDha banI jAya che, vivekathI bhraSTa thaI jAya che vivekabhraSTa AtmA viziSTa lebhane vazIbhUta zrI tatvArtha sUtra : 2 102
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaIne anucita vRtti karavA mAMDe che ane kartavya-akartavyanA vicArathI zUnya thaI jAya che. tenI buddhi bahera banI jAya che, cittavRtti tRSNAne ta be thaI jAya che. te guNa-avagurune vicAra karatA nathI ane AMdhaLA tathA baherAnA jevI ceSTA kare che athava.-"mUra moda mujhu co vyAkaraNanA A vidhAna anusAra mUchano artha samuchuya che jeno Azaya e che ke le mane vazIbhUta thayela AtmA jenA kAraNe-hiMsA vagere dene samUha banI jAya che, te mUchI che. badhAM dezamAM lobha mukhya che. lebhI mAya hiMsA, asatya, corI vagere saghaLAM pApomAM niHzaMka thaIne pravRtti kare che lebhAne tAbe thaIne dikaro bApane paNa vadha karI nAkhe che, sago bhAI, bhAInuM khuta karI nAkhe che, pitA putranA prANa hare che, patnI patinA prANa harI le che ane pati panIne jIva laI le che, vizeSa zuM kahI zakAya? evI ja rIte mAtA, bahena vagere paNa lobhane vaza thaIne ghara anartha karI bese che. lebhagrasta thaIne leke khoTI sAkSI Ape che. lebhane laIne mila bhASaNa kare che. lebhanI vizeSata nA kAraNe ja luMTArA mArgamAM pathikane lUMTI le che cora leke rAjAne mahela, prAkAra, divAla vagere e dIne badhuM ja tUTI jAya che. saMsAramAM e kaI bhAva, bahAra ke aMdara rahele, ke najIka haya, dUra hoya athavA priyadarzana, bhAva nathI ke jene lebhI mANasa svecchApUrvaka choDI de ! lebha sarpa jevuM che. AnAthI manuSyane atyanta aniSTanI prApti thAya che. te aneka prakAranA durAcAro mAM phasAya che. vadhu te zuM kahI zakAya ? pataMgIyuM, hAthI, haraNa, bhamarA ane mAchalI tiyaca A badhAM paNa lebhathI grasta thaIne eka eka cakSu, sparzana, zabda, gaMdha ane rasanI hAgAthI dukhI thaIne bandhanane prApta thAya che ane mAryA jAya che, je eka-eka indriyane vaza thanArAnI AvI dazA thAya che te pAMce Indriyone bhega bheganArA lebhagrasta manuSyanuM zuM kahevuM ? kahyuM paNa che pataMga (pataMgIyuM) mAtaMga (hAthI) kuraMga (haraNa) bhRga (bhamare) ane mIna (mAchalI) A pAMca prakAranA jIva eka-eka indriyanA viSayanA kAraNe mAryA jAya che te je pramAdI purUSa pAMce Indriyone vaza thaI jAya che tene nAza kema nahIM thAya ? 1 A rIte viSAmAM lalaca Ine vivekI purUSe paNa sanmArgathI bhraSTa thaI jAya che e lebhanI vicitratA che. "A lebharUpa mUrathI ja parigraha kahevAya che. mUcha be prakAranI hoya che-Abhyantara viSamAM tathA bAhya viSayamAM A5ttara viSaya cauda prakAranA che. -rAga-dveSa-krodha, mAna-mAyAlobha-mithyA darzana-hAsya-rati- arati-bhaya-zoka jugupsA ane veda AvI zrI tatvArtha sUtra 2
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIte A bhAra parigraha paNa cauda prakArano sAbita thAya che. bAhya viSaya aneka prakAranA che-jema ke, vAstu (makAna, dukAna Adi.) kSetra (khetara), dhana, dhAnya, zayyA, Asana, yAna, mukhya begA traNa pagA, cArapagA, vAsaNa vagere A badhA cittanA pariNamana rUpa mUnA viSaya che. upara raga dveSa Adi je Abhyantara viSaya kahevAmAM AvyA che te parigrahanA kAraNe hovAthI mUcha kahevAya che. vAstu kSetra Adi je bAhya viSaya che. ajJAnanA kAraNe temanAmAM mamatvabhAva dhAraNa karavAmAM Ave che AthI teo kaluSita citta AtmAnI janma-maraNanI paraMparAne sudaDha kare che. AthI temane parigraha kahelAM che. lobhayukta cittavRttithI jenuM parigrahaNa karavAmAM ane svIkAra karavAmAM Ave te parigraha hakIkatamAM te AmAnuM lebha kaSAya rUpa pariNAma che. jevI rIte hiMsA pramattaganA sadUbhAvanA kAraNe AtmAmAM rAga-dveSa meha utpanna kare che tevI ja rIte mUcha paNa rAga-dveSa mohanA kAraNe utpana thAya che paraMtu je purUSa parigrahanI bhAvanAthI sadA rahita thaI cUkyo che temaja jenA mana vacana kAyAno vyApAra pramAda vagarano che tene saMyamanA upakAraka vastra Adi upadhi, zayyA, AhAra, zarIra AdimAM jenI anumati AgamamAM ApavAmAM AvI che, mUchI thatI nathI. dazavaikAlikasUtranA chaThA adhyayananI aDhAramI gAthAmAM kahyuM che sAdhujana je paNa vastra, pAtra, kAmaLe ane pagaluMchaNIyA dhAraNa kare che, athavA kAmamAM le che, te badhAM saMyama tathA lajajAnA hetusara ja samajavA joIe. tenA gya upakaraNonI anupasthitimAM udezya siddha thatuM nathI AthI nircanya paNa je zAstravihita, saMyamanA upakAraka vastra pAtra Adi upakaraNa tathA zA Adi grahaNa kare to temAM parigrahane doSa lAgatuM nathI. vastra pAtra Adi upakaraNa mokSanAM sAdhana che, ahiMsA Adi vratanuM pAlana karavAmAM samartha che, AgamamAM temanI AjJA pharamAvavAmAM AvelI che te paNa vivekahIna mANase temanuM grahaNa karatAM nathI paraMtu teo paNa AhAra, zarIra ane ziSya vagesanuM grahaNa to kare ja che temane teo zuM mAne che ? zuM e parigrahaNa nathI? temanI mAnyatA anusAra teo paNa parigrahI che. zakA-zuM parigrahamAM alapa-bahutakRta vizeSatA saMbhavIta che ? samAdhAna-evuM mAnI laIe te daridranI pAse thoDuM dhana hoya che ane mahAna sampattizALI zeThanI pAse aDhaLaka dravya hoya che, AthI dari. drane aparigrahI ane mahAna sampattizALIne parigrahI kahI zakAya nahIM. AthI icchA na hovA chatAM paNa badhAMe evuM ja svIkAravuM joIe ke zrI tatvArtha sUtraH 2 104
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUrchA ja parigraha che. te mUrchArUpa parigraha cetana ekendriya, eindriya, teIndriya, caturindriya ane paMcendriya padArthomAM, acetana vAstu tathA hIrAjhaverAtamAM, rAga vagere Atmika pariNAmA tathA bAhya ane Abhyantara drayaiAmAM utpanna thAya che. A dravya kAI jagAe mAtra pudgala dravya ja DAya che jyAre kayAMka AtmapradezAthI yukta DAya che. draSyanA grahaNathI te parigraha. cAra prakAranA che-dravya, kSetra, kALa ane bhAvanA bhedathI dravyathI vAstu-kSetra Adi viSayaka thAya che, kSetrathI gAma nagara vagerethI vacchinna dravya viSayaka thAya che, kAlathI rAtri-divasa AdithI vyavacchinna dravya viSayaka thAya che ane viziSTa vastunI upalabdhimAM thAya che. jo utkRSTa upalabhana hAya teA utkRSTa mUrchA thAya che, tathAvidha vastunu' upala'bhana ne hAya te| madhyama mUrchA thAya che ane jaghanyamAM jaghanya mUrchA thAya che. A mUrchAnA aneka paryAyavAcaka nAma che jema ke-icchA, prArthanA, kAma, abhilASA, kAMkSA, gAma, leAbha vagere AmAMthI icchAnuM ravarUpa A pramANe chenina purUSa se rUpIAnI kAmanA kare che, jenI pAse seA che tene hajArahajArapati lAkhanI abhilASA kare che, lakSAdhipati rAjA banavA cAhe che, rAjA cakravatI banavAnA manAratha seve che, cakravatI idrapada pAmavAnI kAmanA rAkhe che, indra brahmaleAka prApta karavAnI AkAMkSA seve che, brahmA viSNunu pada maLe evuM icche che te viSNu ziva-mahAdeva banavAne manasukha seve che. A tRSNAnA kAI IMDA ja nathI, ' / / 15 madhyama dazavaikAlikasUtranA chAM adhyayananI 21mI gAthAmAM kahyuM ke- mUrchAne parigraha kahela che.' ra9 pAMca aNuvrata kA nirUpaNa 'hiMto phesago' ityAdi sutrA A hiMsA Adi avratAthI ekadezathI nivRtta thavu' pAMca aNumata che. paDhA zrI tatvArtha sUtra : 2 105
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ vihipanAra philiva ItyAdi sUtrArtha-dizAonI maryAdA karavI digavata che. 31 gvamo rimona' ItyAdi sUtrArtha-upabhega ane paribheganI vastuonuM parimANa karavuM upabhega paribhega parimANa vrata kahevAya che. 3rA " deza pALi" ItyAdi sUtrArtha-nirarthaka prANI-pIDA utpanna karavAmAM vipata thaI javuM anartha. danDaviramaNa vrata kahevAya che. 33 HdarajIsamabhAvo ghAmA ItyAdi sUtrArtha-badhAM jIvo upara samabhAva rAkhave sAmAyika vrata che. 34 riNiyaejozo resAvANicaM' ityAdi sUtrArtha dizAvatane (maryAdita samaya mATe) saMkucita karavuM dezAvaka zikavrata kahevAya che. rUpA dharamapuTTI vALa volovavAno' ityAdi sUtrArtha-dharmanI puSTine mATe vAsa karo pa pavAsa che. 36 "maLA garLakannA' ItyAdi sUtrArtha-sAdhuone eSIya AhAranuM dAna ApavuM atithisaMvibhAgavrata che. 13nA "prArabaMri saMhaLAM koLio' ityAdi suvArtha-vatI purUSa mAraNAntika lehaNAnuM paNa sevana kare che. 38 mAraNAMtika saMkhanA kA nirUpaNa tavAthadIpikA-gRhastha zrAvaka bAravratAthI sampana hovAnA kAraNe dezavratI kahevAya che e hakIkata pUrvasUtramAM kahevAmAM AvI che. have e pratipAdana karIe chIe ke te vratI zrAvaka mAraNatika saMlehaNAne paNa ArAdhaka hoya che dezavatI zrAvaka pAMca aNuvra, traNa guNavrata ane cAra zikSAvratothI sampana hovAnA kAraNe mAraNAtika saMlehaNAne paNa ArAdhaka hoya che. arthAta bhavane anta karanAra, kAyA tathA kaSAyane kRza karavA rUpa saMlehaNAnuM sevana kare che. pitAnA AtmAnA pariNAma anusAra upArjita Ayu, Indriya ane baLAne kSaya tha maraNa kahevAya che. maraNa rUpa antane maraNata kahe che. maraNAnta jenuM prajana che tene mAraNAntikI kahe che, AvI saMleha zrI tatvArtha sUtra 2 106
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAraNAntika salehaNA che. nyU arthAt samyak prakArathI lehana karavuM athavA kRza karavu' salehaNA che. upAsa vagere dvArA kAyAne kRza karavI khAdya salehaNA che ane tapa tathA saMyama dvArA krodha Adi kaSAyAne pAtaLA pADavA Antarika salehuNA che. A rIte kAyA tathA kaSAyenA samyak prakAre lehana karavu. athavA kRza karavuM sa'lehaNA che. vratI zrAvaka A mAraNAntika salehaNAnuM paNa premapUrNAMka sevana kare che. sUtramAM prayukta 'ca' zabdathI ema samajavAnuM che ke te mAraNAntika salehaNAnA paNa ArAdhaka hAya che. ahI 'anta' zabda ! grahaNathI tadbhavamaraNu grahaNa karavAmAM Ave che. za'kA-mANu ntika sulehaNAnuM sevana karanAra grahastha AtmahatyAnA deSane bhAgI hAvA joI e, kAraNa ke te svecchapUrNAMka ja peAtAnA AyuSya, indriya temaja baLanA vinAza karavA mATe kAyA vagerenuM zeSaNa karavAmAM pravRtta thAya che, samAdhAna-A pramANe nathI. vratI grahastha apramatta hovAnA kAraNe kAyA vagerene kRza karavAmAM pravRtta haiAvA chatAM paNa AtmaghAtanA pApanA bha'gIdAra thatA nathI. hiM'sApadanA atha pramattayAgathI prANAne nAza karavA ema thAya che, parantu vratadhArI zrAvaka rAga dveSa ane meDanA abhinivezathI rahita hAya che, AthI tenAmAM pramAdanA yAga thatA nathI. je purUSa rAga, dveSa ane mehuthI AviSTa Ine jhera, zasra, phrAMse, agniAna, kUvAmAM paDavuM. taLAvamAM DUbI jaIne jIbha kacarIne-evA prayAge karIne AtmahatyA kare che te ja AtmaghAtaka kahevAya che. AvI rIte saMlehuNa ne aMgikAra karanArA natI purUSane rAga-dveSa Adine abhAva nahIM haiAvAnA kAraNe AtmaghAtanu' pApa lAgatu' nathI. kahyu paNa che jene rAgAdinI utpatti thatI nathI tene AgamamAM ahiM'saka kahevAmAM AnyA che. rAgAdinI utpatti ja hiMsA che ema jinendra bhagavAne bhAkhelu che.' gharamAM Aga lAgavAthI jyAre savanA vinAzane avasara upasthita thAya che, tyAre te gharanA mAlika te Agane elavavAnA prayatna kare che, parantu jyAre tene hAlavavAmAM te saphaLa thatA nathI, tyAre ratna Adi mUlyavAn padArthonI ja rakSA karavAnA prayatna kare che, evI ja rIte ekI sAthe kAyAnA vinAza upasthita thavAthI vratI zrAvaka vrata zIla Adi guNunu rakSaNa karatA thaka AtmaghAtaka kahI zakAtA nathI, 538aaaa tattvAtha niyukti-pahelA kahevAmAM Avyu. ke khAra vratadhArI grahastha zrAvaka zIla sa`pattithI sampanna hAya che have e pratipAdana karIe chIe ke pUrvokta zrAtraka bhavanA anta karanArI kAyA-kaSAya salehaNAne paNa ArAdhaka hAya che zrI tatvArtha sUtra : 2 107
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pUrvokta ba 2 vratadhArI grahastha mAraNAntika saMlehaNAnuM paNa prItipUrvaka sevana karanAre hoya che. "ca" zabdanA pragathI evuM samajavuM joIe ke bAravratathI sampana hovA chatAM paNa zrAvaka mAraNatika sulehaNane ArAdhaka hoya che. ahI maraNane artha che- saMpUrNa Ayune kSaya tha ahIM kSaNe-kSaNe thanArA AvI cimaraNane grahaNa karavuM joIe nahIM. "anta' padathI taddabhavamaraNa samajavuM ghaTe. maraNane ja maraNanta kahe che, arthAt mRtyakALa athavA mitanuM pAse AvavuM. AvI rIte tad bhava rUpa maraNAtika saMkhanA che. jenA vaDe kAyA tathA kaSAya vagerenuM saMlehana karAya-kRza karAya tene salehaNuM kahe che. tAtparya e che ke kAyA tathA kASAyane pAtaLA pADanAta tapazcaryA salehaNa kahevAya che. AmAM paNa kAyAne kRza karanArI tapazcaryA bAhya saMlehaNa che jayAre krodha vagere kaSAyone kRza karanAranuM tapa Abhyantara saMlehaNA che. kahyuM paNa che cAra varSa sudhI vicitra tapa kare. cAra varSa sudhI vigAyano tyAga karIne tapa kare, be varSa sudhI ekAMtara AyAMbila kare, eka varSa aviSTa ane eka varSa sudhI vikRSTa tapa kare. A rIte saMtehagAne utkRSTa kALa ba 2 varSane kahevAmAM AvyuM che. tyAra pachI potAnI zakti mujaba mAsa athavA aDadhA mAsa parimANavALI Agamokata bAra varSanI vyavasthAthI ja salehaNane kALa samajavAne che. sAdhu tathA zrAvake A salehaNA maraNaparyaMta avazya ja karavI joIe, A duSamakALanA dRSathI, saMhanananI durbaLatAnA doSathI tathA devatA manuSya tathA tiya ce dvArA janita tathA pitAnAthI ja utpana thanArA upasarganA deSathI tathA daza prakAranA dharmaviSayaka zramaNanA Avazyaka kartavya ane pratyukSiNa vagerenA hAsane joIne ane zramaNonI vaiyAvacyA ane viSapavAsa vagere gRhasthanA kartavyanI oTa joIne, vratI gRhastha mR yune ThaMDuM AveluM jANIne, maraghInA IMDA barAbara batrIsa kALIyAnA AhAramAM kyAreka karavA cogya avamaudarya, upavAsa, chaTha, aThThama, ardhamAsa khamaNa AdithI zarIrane kRza karIne, lehI-mAMsa Adine apacaya karIne kodha Adi kaSAyane dezavaTe ApIne, sarvasAvadyavirati rUpa pAMca mahAvratane aMgIkAra karIne, mahAvitethI sampanna thaIne anadAna, azanapAna, khAdya tathA svAdiSTa AhArane mana, vacana kAyA rUpa traNe vegathI tyAga karIne, samAdhi anusAra jIvanaparyanta bhAvAnuprekSAmAM tatpara rahIne, aMgikAra karelA mahAvrata AdinI zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRti rUpa samAdhinI bahulatAvALo thaIne ArtadhyAna ane raudradhyAnathI mukta thaIne jeo mAraNAnika saMlehaNAnuM sevana kare che, te parama purUSArtha mokSane ArAdhaka hoya che. zaMkA-je A pramANe ja hoya te mAraNAnika saMlehaNa karanAra pitAnI rAjIkhuzIthI ja pitAnA AyuSya vagerene vinAza kare che a thI AtmahatyAnA pApane bhAgIdAra gaNuM joIe. samAdhAna-saMlehaNa karanAra pramAdahIna hovAnA kAraNe Atmagha tanA pApane bhAgI thatuM nathI rAgadveSa tathA mehanA abhinivezathI mukta hovAnA kAraNe tenAmAM pramAdanA vegane abhAva che. te te batAdi guNenA rakSaNa kAje ja A pramANenuM anuSThAna kare che aupapAkisUtranA 57mAM sUtramAM kahyuM-"arijhanamAranArA saMtAnonA-gALA 38 sUtrArtha-gRhastha bAravratone dhAraka hoya che. tAtparya e che ke pUrvokta samyakatva sahita bAra vratothI je yukta hoya che te ja gRhastha "zrAvaka kahevAya che. 39 samyagdaSTi ke pAMca aticAra kA nirUpaNa "attaraNa saMvA vaMjhaNA' ityAdi sUtrArtha-samyakatvanA zaMkA vagere pAMca aticAra che. 40 tattvArthadIpikA-pahelA batAvavAmAM AvyuM ke bAra vratane dhAraka gRhastha zrAvaka kahevAya che kAraNa ke zrAvakava vratasampanatAthI ja thAya che ane je vratI he ya che te avazya samyakdarzanathI sampanna hoya che. mULa tathA uttaraguNenA AdhArabhUta tapazraddhAnanA abhAvamAM jenuM mana zaMkA vagere dethI dUSita che, te cokakasapaNe vratadhArI thaI zakatuM nathI, tapaNuM zrI tatvArtha sUtraH 2 109
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakdarzana mULaka che vrata nizcitapaNe zraddhAvAn ja hoya che. samyakatva zuddhi hoya to ja tenI zuddhi thAya che. niraticAra samyakatva hoya tyAre ja vatI thaI zakAya che AthI samyavanA aticAronuM pratipAdana karIe chIe samyaktvanA zaMkA vagere pAMca aticAra che. "Adi padathI kAMkSA, vicikisA, parapAvaMDa prazaMsA ane parapAkhaMDa saMtava aticAronuM grahaNa thAya che. mohanIya karmanI vicitratAthI AtmapariNati vizeSa malInatA rU5 reSa utapanna thAya che AthI ni zaktittva AdithI samyakdarzananI vizuddhi thAya che ane zaMkA kakSA vicikitsA vagerethI samyakdarzananI azuddhi thAya che ahaMnta bhagavAna dvArA upadiSTa tattvomAM sarvadezathI athavA eka dezathI saMzaya kare e zaMkA kahevAya che. samyaktvamAM kaMI paNa prakAranI zaMkA nahIM karatA, niHzaMka thaIne samyaktvanI rakSA karavI joIe. ekadezathI athavA sarvadezathI mithyAdarzananI abhilASA karavI kAMkSA deSa che. A mahAna tapazcaryA tathA dAna vagerenuM koI phaLa maLaze ke nahIM, e rIte dharmakaraNInA phaLane saMzaya kara vicikiyA che, je dharma sarvajJa dvArA upadiSTa nathI temAM guNonuM ApaNuM karavuM parapAvaMDa prazaMsA che. sarvajJa dvArA anupadiSTa dharmane athavA mithyAdaSTine paricaya kare parapAkhaMDasaMtaya che athavA temanA saddabhUta ane asadbhUta guNone prakaTa karanArUM vacana para pa.paMDasaMtava che. vAstavamAM te samyakdarzanamAM aticAra ATha che, paraMtu traNa aticArene pa2pAkhaMDa, prazasA ane parapAvaMDa saMtavamAM ja samAveza thaI jAya che, AthI samyaktvanA pAMca aticAra kahevAmAM AvyA che. AmAM samAyelA traNa aticAra A pramANe che-daSanupamUhanA, asthirIkaraNa ane ava satya Amane prazaMsA ane saMstamAM samAveza thaI jAya che. je purUSa manathI mithyASTionI prazaMsA kare che te mUDhamati samyajJAna-darzanacAritra tathA tapa rUpa ratnacatuSTayathI vibhUSita purUSanA pramAda thA ajJAnathI utpanna thanArA deSonuM upagRhana karatA nathI tenA upara DhAMka-pI choDo karato nathI, samyakdarzana vageremAM temanuM sthirIkaraNa karato nathI, vAtsalya te eka bAjue rahyuM, te zAsananI prabhAvanA paNa kevI rIte karaze ? AvI rIteparapASaDaprazaMsA ane parapAvaMDa saMstavamAM anupamUhana vagere deze antargata thaI jAya che. AgaLa upara tenAM pAMca-pAMca aticAra kahevAmAM Avaze, evA anurodhathI paNa prazaMsA ane saMstavamAM ja traNa aticArone samAveza karIne samyaktvanA pAMca aticAra ja kahevAmAM AvyA che. 40 tatvArthaniyukita-pahelA kahevAmAM AvyuM hatuM ke bAra tene dhAraka zrI tatvArtha sUtraH 2 110
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhastha ja zrAvakavratI hoya che. miyAdarzana zakya che A kAraNe samyagadaSTi ja vatI grahastha hoya che. keIna me hanIya karmanI viziSTa avasthAthI samyakRtvamAM pAMca atiyAra hoya che temanI prarUpaNa karIe chIe samyaktvanA zaMkA vagere pAMca aticAra hoya che. "Adi' zabdathI kAMkSA, vicikitsA, parapASaDaprazaMsA ane parapAkhaMDasaMstava nAmanA aticArone grahaNa karavA joIe. aticArane artha che-ulaMghana-maryAdAbhaMga mohanIya karmanI vicitratAthI utpanna thanAra AtmAnI pariNati aticAra kahevAya che. A rIte samyaka darzananA pAMca aticAra -zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, parapAvaMDa prazaMsA ane parapAvaMDasaMstava, AgamamAM pratipAdita, tIrthakara bhagavAna dvArA kathita jIvAdi taromAM, jIva-ajIva Adi tarAnA jJAtA, bhAvapUrvaka bhagavAnanA zAsanane aMgIkAra karanAre, ahaMnta kathita tattavamAM zraddhALu samyak daSTine paNa e saMzaya utpanna thaI jAya che. ke-Ama, asaMkhyAtapradezI che athavA nirazyala hevAthI apradeza che" A zaMkA aticAra che. AvazyamAM kahyuM che-"saMzaya kare zaMkA che." parakIya darzananI IcchA karavI kAMkSA aticAra che. dharma kriyAnA phakamAM saMdeha rAkhavo vicikitsA aticAra che. mithyAdarzana traNa prakAranuM che-abhigRhIta, anabhigRhIta ane saMzaya mithyAdarzana karyuM paNa che je jIva sUtrokta eka pada athavA akSara pratye paNa arUci kare che, te bhale bAkInA badhAM upara rUci rAkhatuM hoya, te paNa tene mithyAdaSTi ja gaNu joIe. 15 evI ja rIte-sUtramAM kahelAM eka akSara pUra paNa arUci rAkhavAthI manuSya mithyASTi thaI jAya che. sUtra temaja jinAjJA pramANa nathI evuM te samaje che. 1 eka paNa padArthamAM saMdeha heya te ahaMta bhagavAna tarapha vizvAsane vinAza thaI jAya che, AthI zaMkAzIla purUSa mithyAbiTa che. te bhavagatiene mULa hetu che. rA AthI mumukSu purUSe zaMkArahita thaIne jinavacana sarvathA satya ja che evuM samajavuM joIe kAraNa ke te sarvajJa ane vItarAga dvArA kahevAyuM che, kahyuM paNa che- te ja satya ane asaMdigdha che je jinendroe kahyuM che. chavAstha jIvanuM jJAna nabaLuM hoya che, tenI indriya sateja hotI nathI A dene lIdhe te badhAM padArthonA svarUpa ne nizcaya karI zakatuM nathI. A leka temaja paraleka saMbaMdhI zabda Adi viSayenI IcchA karavI zrI tatvArtha sUtraH 2 111
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMkSA padanA atha thAya che jema ke-buddhe bhikSuone snAna, anAja, pANI, AcchAdana tathA zayyA vageretuM sukha bhAgavatA thakA kalezarahita dhama nA upadeza ApyA che. khIjAee paNa sAMsArika viSayabhAgA sabadhI sukha kAje ja dhanA upadeza ApyA che tathA svaga ane rAjya sukhanI prApti artha" divyarUpa, rasa, gaMdha, zabda ane spaza Adi viSaka upadeza ApyA che. cAle tyAre buddhazAsananA ja svIkAra karI laie ! A rIte Aleka athavA paraleAka sabaMdhI zabda Adi viSayanI prAptinI abhilASA karavI kAMkSA aticAra che. vAstavamAM te anya zAsana, dana tathA tattvanI IcchA karavI kAMkSA che, je AvI AkAMkSA kare che te guNu-doSAnA vicAra karyAM vagara ja sAMsA rika sukhanI abhilaSA kare che. parantu A leAka sabaMdhI athavA pAralaukika sukha nAzavata che, tenA anta karUNa che, te duHkhAthI mizrita hAya che, AthI kAyAthI kaluSita heAvAnA kAraNe tathA bhavaparaspazane-vadhAranAra DhAvAthI ahunta bhagavAne tenI manAI kramAvela che. niSiddha anuSThAna je bhAvapUrvaka karavAmAM Ave te te-siddhAMtanA ullaCghananA kAraNe samyaktvane dUSita kare che, kahyu paNa che--anya-anya daza nAnuM grahaNu karavu kAMkSA che' arhata bhaga vAnanA siddhAMtane te dazavaikAlikasUtranA navamAM cayananA cothA uddezakamAM pratipAdana karavAmAM AvyuM de--no ocarlRA' vagere vAkyeAmAM hyu che, jene sArAMza e che ke svAdhyAya, tapazcaryAM vagere keI paNa dharmAMnuSmAna A leka saMbaMdhI lAbha khAtara karavA na joIe, pAralaukika lAbha (svaLa prApti Adi) mATe na karavA temaja yaza-kItti vagere meLavavA mATe pazu na karavA, mAtra karmAne khapAvavAnA hetuthI karavA joIe. kanija rA zitrAya anya kAI paNa lAbhanI AzAthI dharmAcaraNa karavuM joie nahI', je Ama thAya tA ja ekAntika, mAyantika ane avyAbAdha sukhanI prasi thAya che. Avu' vicArIne sAdhu athavA zrAvake anya dazananI AkAMkSA karavI joI e nahIM, saMgata vicikitsA eka prakArane mativibhrama che. keAI-phAI yukti AgamamAM paNa buddhi bhrAnta thaI jAya che. jema ke-retInA kALIyA jevu svAda vagaranuM A tapazcaryAnuM tathA leAca AdittuM na jANe bhaviSyamAM kAi phaLa prApta thaze ke kema ! A mAtra niSphaLa kaSTa te nathI jenAthI nirjarA-phaLanI prApti na thAya. sasAramAM mane prakAranI kriyAe jovAmAM Ave che-kAI saphaLa thAya che, koI niSphaLa kheDUta khetI kare che te kadI te saphaLa thAya che, kayAMre niSphaLa paNa nIvaDe che. A rIte sAmAnya rUpathI ane prakAranI kriyAo jovAmAM Ave che AthI buddhimAM bhramaNA utpanna thai jAya che. zrI tatvArtha sUtra : 2 112
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ atre evI AzaMkA na karavI joIe ke vicikitsA paNa eka prakAranI zaMkA ja che, zakAthI juduM nathI. kAraNa ke zaMkA ane vicikitsAnA viSaya judA judA haiAya che. zakA sampUrNa athavA koI eka padAtha mAM thAya che AthI tenA viSaya dravya-jINu che, vicikitsA phaLamAM sandeha karavAthI thAya che A kAraNe temAM bheda che. vicikitsA thavAthI mithyAtvanA pudgalAthI anuviddha mati bhramaNa kare che--sava pravacanamAM sthira na hAI ne asthira thaI jAya che, A rIte A zakA, DhAMkSA, vicikitsA Adi mithyAdarzananA jarUpa che te paNa AmAMthI koI-kAi pAkaya che. AthI ja A badhAM samyaktvanA aticAra kahevAyA che. parapASaDaprazaMsA ane parapASaMsa stava, arjunta bhagavAnanA zAsanathI bhinna, abhigrahIta ane anabhigrahItanA bhedathI e prakaranA mithyArdaSTithI yukta kriyAvAdi, akriyAvAdi, ajJAnavAdie ane vinayavAdinI prazaMsA rUpa ane paricaya rUpa che, arthAt mithyArdaSTienI prazaMsA karavI parapASaDaprazaMsA che ane temanI sAthe paricaya karavA parapASaDasa stava che, A baMne paNu samyakdananA aticAra che. bhAvapUrvaka bIjAnA athavA potAnA guNAnA prakaSa prakaTa karavAne-prazasA kahe che ane sAdhika athavA nirUpaSika guNuvacanane saMstava kahe che. abhimukhagRhIta dRSTi abhigRhItA dRSTi che jema ke--'A ja tattva che' e jAtanA saugata AdinA vacana adhA pravacaneAne samIcIna samajavuM anabhigrahIta mithyArdaSTi kahevAya che. mehanIyakrama nI vicitratAnA kAraNe tathA nayA ananta hAvAthI mithyAda na aneka prakAranA haiya che. keAi-kAI kriyAvAdI hAya che kriyA kartAne adhIna che, karyAM vagara te thaI zakatI nathI. A rIte AtmAthI adhiSThita zarIramAM samavAya sa kha dhathI kriyA rahe che. evuM svIkAranAra ane AtmAnA astitvane svIkAra karanArA kriyAvAdI kahevAya che. temanA ekasA eMzI (180) bheda che. A bheda A rIte niSpanna thAya che-(1) jIva (ra) ajIva (3) anya (4) puNya (pa) pApa (6) Asatra (7) saMvara (8) nirjarA (9) mekSa A nava padArthomAMthI pratyekanI sAthe jIva che, svataH nityakALathI ityAdi rUpathI bananArA vIsa bheTThAnA nava padAnI sAthe guNAkAra karavAthI ekase eMzInI saMkhyA thaI jAya che. akriyAvAdvi nAstikaiAnA ezI bheTa che. ItyAdi cAre maLIne abhigRhIta mithyArdaSTionA kula traNaseA tresaTha (363) bheda hAya che. AmAM AtmAnuM astitva nahI svIkAranArA akriyAvAdI e'zI (80) che, ajJAnavAdinA saDasaTha (67) bheda che ane vaiyikAnA khatrIsa le che. zrI tatvArtha sUtra : 2 113
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ akriyAvAdienA bheda A rIte thAya che-jIva nathI svataH kALathI ' ane jIva nathI paraMtaH kALathI' A rIte jIvane laIne khArabheda thAya che. A rIte ajIva Adi cha padArthonA pazu bAra-bAra bheda samajI levA joIe. temanA mate puNya ane pApane sadUbhAva nathI; AthI sAta padArthonA ja khAra-khAra bheda hAvAthI cASsI (84) bheda thaI jAya che. parantu jee AtmAnuM astitva svIkAre che. temanA mate puNya ane pApanI paNu sattA hAvAthI nava padAtha che ane pratyekane laine vIsa-vIsa bheda thAya che AthI, temanA ekase eMzI bheda che jema ke-'jInna svataH nityakALathI' kAlavAdionu kahevu' che ke AtmA svarUpathI nitya che kALathI nahI. evI ja rIte izvaravAdionA bIjo vikalpa samajI levA joie. trIje vikalpa AtmavAdione che. temanu' kathana che ke A badhuM, je jagatamAM dRSTigocara thAya che, purUSa - svarUpa ja che. niyatine mAnanArAonA ceAthA vikalpa che. pAMcamA svabhAvavAdi che. A rIte svataH' zabdathI pAMca vikalpa thAya che. 'parata:' zabdathI paNa A ja pAMca bheda thAya che. A dazenI 'nitya' ane anitya'nI sAthe ceAjanA karavAthI jIva tattvane laIne vIsa bhedu niSpanna thAya che. evI ja rIte zeSa ajIva Adi ATha padArthane laIne vIsa-vIsa bheda hAvAthI badhAM maLIne ekaso ezI bheda thaI jAya che. vagara vicA2e ane samajIne karelA karmabandhane niSphaLa mAnanArA ajJAnavAdionA mate, jIva Adi nava tattvAne anukramathI sthApita karavAmAM Ave che ane pratyekanI nIce (1) sattva) (2) asa (3) sattasattva (4) avAcyatva (5) sAndhyatva (6) asadavAthyatva (7) sadasadavAndhyatva e sAta bhaMga sthApita karavAmAM Ave che A rIte eka-eka tattvane laine sAtasAta vikalpa hAvAthI 9x7=63 vikalpa siMddha thAya che. A tresaTha vikalpAmAM utpattinA cAra vikalpa sattva, asattva, sadasatva ane avAcyatvane umerI devAthI saDasaTha bheda thaI jAya che jema ke-jIva sat che e kANu jANe che, jIva asat che keNu jANe che ! vagere evI ja rIte kANu jANe che ke satnI utpatti thAya che, asatnI utpatti thAya che, sattasatnI utpatti thAya che athavA avAcyanI utpatti thAya che? vaiyikAnA khatrIsa bheda che. temanI mAnyatA evI che ke kAyAthI, vacanathI, manathI ane dAnathI e rIte cAra prakArathI (1) sura (2) nRpati (3) muni (4) jJAni (pa) sthavira-vRddha (6) adhama (7) mAtA ane (8) pitA A AThenI vinayavaiyAnRtya karavA joI e. te leAkeA emanI pUjA kare che. A rIte AThanA cAra sAthe guNAkAra karavAthI (32) khatrIsa bheda thAya che, zrI tatvArtha sUtra : 2 114
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ anabhigRhIta mithyArdaSTi evI bhAvanA bhAve che ke-saMsAra sambandhI viSayabhAganA sukhamAM racyApacyA rahenAra purUSA mATe mekSanu' sukha vyartha che. uttama azvaya ane sampattithI paripUrNa abhijanAmAM ArogyatAthI yukta janma prApta thAya eTalu' ja puratu che. A prakAranI bhAvanAnA kAraNeA saghaLAM devatAo ane badhAM vratadhArIomAM samAna bhAva ane udAsInatA rAkhe che. AvI rIte AtmAnuM astitva mAnanArA kriyAvAdinI AtmAnu astitva nahI mAnanArA akriyAdinI tathA ajJAnavAdienI prazaMsA karavI parapASa'DaprazaMsA che, jema ke'A puNyazALI che, A satyapratijJa che A sanmArga batAvavAmAM pravINa che, emanA janma sAka che' vagere. temanI sAthe-sAthe eka sthAne nivAsa karavAthI tathA parasparamAM vArtAlApa karavAthI thanArA paricaya saMstava kahevAya che, eka sAthe nivAsa karavAthI tathA parasparamAM vArtAlApa karavAthI thanAro paricaya saMstava kahevAya che. eka sAthe nivAsa karavAthI, temanI prakriyAne sAMbhaLavAthI ane kriyAone jovAthI avicala buddhivALA purUSanI dRSTi temaja vicAramAM bheda utpanna thaI jAya che. jemanI buddhi asthira che temanuM te kahevuM jazu? A kAraNe ja bhagavAn tIrthaMkare pArzvasthA (zithilAcArie) temaja svacchandAcArienI sAthenA sahavAsanA niSedha karyAM che. evAnI sAthe eka rAtri paN sahavAsa karavAthI samyakdRSTi cAlI jAya che AthI kuMtIthikAnI prazaMsA karavI ane temanI sAthe paricaya karavA samyagdarzananI malInatAnuM kAraNa che-bhRSTatAnuM kAraNu che. A mATe ja e anene aticAra kahevAmAM AvyA che. upAsaka dazAMgasUtranA prathama adhyayanamAM kahyuM che-'samyakttvanA pAMca mukhya atica ra jANavA joIe. te A mujakha che-zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, parapASaDapaza'sA ane parapASaDasa'stava, 54nA zrI tatvArtha sUtra : 2 115
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNuvrata evaM divrata ke pAMca aticAra kA nirUpaNa 'samAsa anucA gaMdha-va iEicAcA taMtra acArA' ityAdi sUtrAtha--prathama aNuvratanA madha, vadha, chaviccheda Adi pAMca aticAra che. 5415 tattvAtha dIpikA--pUrva sUtramAM samyaktvanA zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, parapASaDaprazaMsA ane parapASaDasa stava e pAMca aticArAnA svarUpanu nirU paNa karavAmAM AvyuM have aticAranuM prakaraNa hAvAthI pAMca aNuvrata tathA ditrane Adi 7 (sAta) zikSAvratAnAM pAMca-pAMca aticAronu kramazaH prarUpaNa karIe chIe ahiMsA jenu lakSaNa che ane sthULaprANAtipAta viramaNa jenu svarUpa che evA prathama vratanA pAMca aticAra che-mandha, vadha, chaviccheda Adi ITa dezamAM gamanane nidhi athavA gADha andhana 'anya' kahevAya che. cAbUka, lAkaDI, seATI vagerethI prANione AdhAta karavA vadhu che-prANAneA nAza nahI', kAraNa ke aNuvratI AnI pahelA ja nivRtta thaI jAya che (prANAtipAtathI vratanA sarvathA bhaMga thai jAya che ane sarvathA bhaMga thaI javA aticAra nahI' paNu anAcAra che) nAka athA kAnanA agrabhAga athavA anya koI avayavanuM chedana karIne zarIranA saundayane naSTa karavuM chaviccheda che. 'Adi zabdathI atibhArAropaNa ane bhaktapAnavyavaccheda grahaNa karavA joie. je jeTalA bhAra vahana karavA mATe samartha che temanI upara tethI adhika bhAra lAdI devA atibhArAropaNa kahevAya che. gAya, bhe'sa Adi prANione ceAgya pramANamAM anAja pANI nahIM ApIne temane bhUkha-tarasanuM kaSTa paheAMcADavu bhaktapAnavyavaDheda kahevAya che.A ahiMsA lakSaNa prathama aNuvratanAM pAMca aticAra che, emanA sevanathI ahi'srANuvrata AMzikarUpathI khaMDita thai jAya che. 5415 tAtha niyukita-pU`sUtramAM samyaktvanA zako, kAMkSA, vicikitsA, parapASaDapraza'sA ane para5AyaDa sa'stava aticAra pratipAdita karavAmAM AvyA. aticAranuM A prakaraNa hovAthI have sthULaprANAtipAta vagerenA tathA dig vrata AdinA pAMca-pAMca aticArAnI prarUpaNA karIe chIe, sa prathama eka deza ahiMsArUpa prathama aNuvratanA pAMca aticAra kahIe chIe prathama aNuvratanA baMdha, vadha, chaviccheH Adi pAMca aticAra che. temAMthI deraDA vagerethI khAdhavuM anya kahevAya che. cAbuka, lAkaDI vagerethI mAravu 1dha kahevAya che ane zarIranI sundaratAnA nAza karavA mATe nAka kAna thyAdi zarIranA avayaveAnu` chedana karavu. viccheda kahevAya che. AAdi' zabdathI smRtibharArApaNu ane bhaktapAnagRvacchedanu' grahaNa thAya che. A pAMca sthULaprANAtipAta viramaNU nAmanA prathama aNuvratanA aticAra che ane tenA eka dezabha'ganA kAraNu hAya che. zrI tatvArtha sUtra : 2 116
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAsakadazAMganA prathama adhyayanamAM kahyuM che-zramaNeApAsake sthULaprANAti pAta viramaNanA pAMca mukhya aticAra jANavA joi e parantu tenuM AcaraNa karavuM joI e nI. A aticAra A pramANe che--anya vadha, viccheda, atibhAra ane bhaktapAnaviccheda keAinI upara tenI zaktithI vadhAre jo lAdavA atibhAra athavA atibhArArApannu nAmaka aticAra che ane peAtAnA tAbA heThaLanA jIvane vakhata thaye bhejana-pANI na ApavA bhaktapAnaviccheda aticAra che, 415 'TIcaraNa anutta sabhramavALA varSe arA' ityAdi sUtrA -trIjA aNuvratanA sahusAbhyAkhyAna Adi pAMca aticAra che. 4rA tAtha dIpikA -pUrva sUtramAM sthULaprANAtipAta virati rUpa aNuvratanA anya, vadha, chaviccheda, atibhAra ane bhaktAnaviccheda, e pAMca aticArAnuM prarUpaNa karavAmAM Angyu, have bIjA aNuvratanA sahusAbhyAkhyAna Adi pAMca aticArInI prarUpaNA karIe chIe sthULamRSAvAda viramaNa nAmaka bIjA aNuvratanA sahusAbhyAmya na Adi pAMca aticAra hAya che, Adi' zabdathI raheya bhyAkhyA, svadAramatrabheda, mRSapadeza ane phUTalekhakaraNa nAmanA aticArAnu grahaNu karavuM joie. Avezane vazIbhUta thaIne vagara vicAra kaye ja ekadama kAinI upara mithyAdoSAropaNa karI nAkhavu' sahasa bhyAkhyAna kahevAya che jema ke-tUM cAra che, A DAkaNa che. vagere rahas arthAt ekAntamAM je thAya te raDDasya kahevAya che. temAM mithyA abhiyAga karavA rahasyAbhyAkhyAna che. peAtAnI patnIe vizvAsa rAkhIne je kahyuM hAya te anya pa.se jAhera karI devuM. svadArastrabheda kahevAya che mithyAupadeza ApavA smRSapadeza che. arthAt A lAka sabaMdhI abhyudaya athavA paraleAka saMbaMdhI meAkSa vagerenA viSayamAM za MkAzIla keAI purUSanA pUchatrAthI, tatttAne na jANutA hevA chatAM paN hi'sAyukta viparIta upadeza ApavA e mRSapadeza che. asadbhUta satyanu' lekhana karavuM arthAt khIjAne detaravA mATe khIjAnI mehara vagerethI yukta lIpinuM anukaraNa karavuM athavA kheATA dastAveja khAtAvahI vagere lakhavA phUlekhakaraNa kahevAya che. kAinI thApaNu eLavavI nyAsApahAra che. sahasrAbhyAkhyAna Adi sthULa mRSAvAda viramaNuvratanA A pAMca aticAra jANava ceAgya parantu AcaravA caiAgya nathI, aa42aa tattvAtha niyukti ekadeza hi'sAtyAga rUpa prathama aNuvratanA pAMca aticArAnuM parUpaNa pahelA karavAmAM Avyu' che. have kraSaprApta sthULamRSa vAda viramaNlR nAmanA khIjA aNuvratanA sahasAbhyAkhyAna Adi pAMca aticArAnI zrI tatvArtha sUtra : 2 117
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ prarUpaNA karIe chIe bIjA aNuvratanA sahasAbhyAkhyAna Adi pAMca aticAra che. mRSapadeza arthAta asatya upadeza bIjA dvArA koIne chetare athavA jAte ja bIjAne chetara mRpadezathI virata thavuM jenuM lakSaNa che evA bIjA aNuvratanA sahasAvyAkhyAna Adi pAMca aticAra che. vicAra karyA vagara ja, Avezane tAbe thaIne ekadama kaI upara miSA paNa karI nAkhavuM sahasAvyAkhyAna kahevAya che ke InA rahasyane arthAta chAnI vAtane jAhera karI devuM rahasyAbhyAkhyAna che. potAnI patnInI vizvAsapUrvaka kahevAmAM AvelI gupta vAtane bIjA AgaLa jAhera karI devI vadAramaMtrabheda kahevAya che. mRSapadeza aneka prakAranA hoI zake che jema kekeIe saMdehane vaza bhUta thaIne kaI jIvAdinA viSayamAM prazna karyo, paraMtu tene yathArtha uttara ApatuM nathI paraMtu ayathArtha uttara Ape che te tene vacana kRSapadeza che. evI ja rIte vivAdarUpa kalaha hovAthI tyAM ja athA anyatra koI ekane chetaravAne upadeza Apa e paNa mRSapadeza che. AvI rIte jugAra Adi saMbaMdhI kapaTa yukta vacana paNa mRSapadezamAM samAviSTa thAya che kheTe lekha lakha kUTalekhakriyA che. bIjAnI mudrA athavA haratAkSara svarUpa lekha lakhI le, beTa dastAveja athavA khAtAvahI lakha vagere badhAne kUlekhana kriyAmAM samAveza thaI jAya che. pAchI levA mATe je thApaNa rAkhavAmAM Ave che, tene nyAsa kahe che. thApaNarUpe rAkhavA AvelA dhana athavA rekaDa Adi chInavI levA-te ApavAmAM InkAra kara nyAsA pahAra che. tAtparya e che ke je vacana dvArA nyAsathA5Na-nuM apaharaNa karavAmAM Ave che te vacana nyAsApahAra kahevAya che. vadhAre rAkhelI thApaNane ochA 2varUpe parata karavA saMbaMdhInuM vacana nyAsApahAra che AvI rIte sahasAvyAkhyAna Adi dhULamRSAvAda viramaNa vananA aticAra che. je AtmAnI viziSTa pariNati rUpa che. A pAMca aticAra mAtra jANavA jegya che parantu vratabhaMganA kAraNa hevAthI AcaraNIya nathI. kAraNa ke bhagavAnanI evI AjJA che ke-pAMca aticAra jANavA joIe, temanuM AcaraNa karavuM joIe nahIM.' ahIM A saMgrahagAthA che. atre laya ane lakSaNathI yukta pAMca aticAra kahevAmAM Ave che sahasAvyAkhyAna, rahasyAbhyAkhyAna, svadAramaMtrabheda, mRSapadeza ane kalekha, A pAMca aticAronA nAma che. A pAMcenuM svarUpa have pachI kahevAmAM Ave che zrI tatvArtha sUtraH 2 118
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) vicAra karyAM vagara ja khIjA para mithyAdoSAropaNa karavuM sahasAbyAkhyAna aticAra AgamamAM kahela che, jema ke-tR' ceAra chu', tU' nIca chu. vagere. (2) ekAntamAM mitrAe keAi gupta maMtraNA karI che, evuM mithyAdeoSArApaNu karavu` rahasyAbhyAkhyAna kahevAya che. (3) pAtAnI strI athavA mitra vagerenI chAnI vAtane jAhera karavI svadAramatrabheda che. (4) abhyudaya athavA nizreyasanA viSayamAM zakAzIla kAI purUSa dvArA prazna pUchavAthI, vAratavika satyane na jANatA chatAM mithyA uttara ApavA mirthya padeza kahevAya che. (5) bIjAne chetaravAnA AzayayI, hAthacAlAkIthI, khIjAnA hastAkSarAnI nakala karavI phUTalekhakriyA che. 51-bA upAsakadazAMganA prathama adhyayanamAM kahyuM che-thULamRSAvAda viramaNu vratanA pAMca aticAra jANavA cAgya jarUra che parantu AcaravA caiAgya nathI A aticAra A pramANe che-sahusAbhyAkhyAna, rahasyAbhyAkhyAna, svadArama trabheda, mRSApadeza ane phUTalekhakaraNa. 425 tIsare aNuvrata ke stanAhatAdi pAMca aticAroM kA nirUpaNa 'tacarala seoNkADhyA taMtra acArA' ItyAdi sUtrA -tenAhata vagere trIjA aNuvratanA aticAra che. / / 43aa tAtha dIpikA-pU`sUtramAM kramaprApta sthULamRSAvAda viramaNu vrata nAmanA khIjA aNuvratanA sahasAbhyAkhyAna Adi pAMca aticAra batAvavAmAM AvyA have kramaprApta sthULasteya viramaNu nAmanA trIjA aNuvratanA stenAhata Adi pAMca aticArAnI prarUpaNA karIe chIe zrI tatvArtha sUtra : 2 119
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ trIjA radhULa adattAdAna viramaNa nAmanA aNuvratanA pAMca aticAra che(1) tenAhata (2) taskaraga (3) virUddhara jyotikama (4) kUTatulAkUTamAna ane (5) tatpatirUpaka vyavahAra A pAMca aticAra AtmAmAM malInatA utpanna karanArA AtmAnA pariNAma vizeSa che. emanuM svarUpa nIce mujaba che (1) teno artha cora che. coro dvArA corI karIne lavAyelA senA cAMdI vagere dravyane lobhane vaza thaI ne ochI kiMmate kharIdI levuM tenAhata aticAra che. () taskaro arthAt corone preraNA ApavI, jema ke- "tame pArakA dhananuM haraNa kare vagere kahIne temane utsAhita karavA, cerI mATe prerita karavA tenAga che. (3) cagya athavA nyAyasaMgatathI viparIta koI anya prakArathI grahaNa karavuM atikrama kahevAya che. rAjAnI AjJA vagerene svIkAra karavo, tenAthI virUddha kArya na karavuM. virUddha rAjyamAM atikrama karavuM virUddha rAjyAtikrama kahevAya che. tAtparya e che ke mitra rAjyanuM apamAna karanAra ane para rASTranA mATe upakAraka vyavahAra, virUddha rAjyAtikrama che. (4) anAja vagere jokhavAnuM lAkaDA vagerethI baneluM mApamAna kahe. vAya che. trAjavA Adine unmAna kahe che. nAnA-unmAnathI bIjAne anAja athavA suvarNa vagere ApavuM ane meTA vaDe pitAnA mATe levuM, A jAtane vyavahAra kUtulAkUTamAna kahevAya che. (5) asalI vastumAM banAvaTI cIja bheLavI daI ne tene mULa vastunA rUpamAM vecI tapratirU vyavahAra kahevAya che. jema ke banAvaTI cAMdI jevA tAMbA ane rUpAthI banAvavAmAM AvelA sikakAothI ThagAI karavA mATe kayavikraya vyavahAra kare. tAMbAthI banAvelA, cAMdI-nAthI banAvelA ane tAMbA tathA rUpAthI banAvelA sikakA hiraNaya jevA hoya che. AvA sikkA kaI-kaI purUSa, lekene chetaravA mATe banAve che. te ja sikkAone prati rUpaka (nakalI) kahe che. te pratirUpakothI kaya-viya vyavahAra karo pratirUpavyavahAra kahevAya che. taskaraprayoga Adi e pAMce yULasteya viramaNa nAmanA trIjA aNuvra tanA aticAra che. AthI rasthULa adattAdAna virati nAmanA trIjA aNuvratanA, taskaraga Adi pAMca aticArothI bacIne temanuM pAlana karavuM joIe. 43 tatvArthaniyukita- pahelA sthaLamRSAvAda virati nAmanA bIjA aNu vatanA mRSapadeza Adi pAMca aticAronuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM. have krama prApta sthULasteya viramaNa nAmaka trIjA aNuvratanA stana hata Adi pAMca aticAranI prarUpaNa karavA mATe sUtrakAra kahe che zrI tatvArtha sUtraH 2 120
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ tena hata Adi pAMca aticAra trIjA aNuvratanA che. "Adi zabathI tarakapriyega, virUddha rAjyotikrama, kUTatulAkUTamAna ane ta--tirUpaka vyavahAranuM grahaNa thAya che. A rIte A pAMca aticAra AtmAmAM malInatA utpanna karanArA pariNAma vizeSa che. emanuM svarUpa A pramANe che- (1) stana arthAt coro dvArA cerIne lAvelA suvarNa-vasa Adi padArthone kImata cUkavyA vagara ja athavA ochAmAM ochI kImatamAM laI levA tena hatAdAna aticAra che. A pramANe karavAmAM aneka jokhamo hoya che. AthI temane tyAga karavAmAM ja zreya che. (2) corI karatA corane preraNA karavI taskaroga che jema ke tuM dravya Adi corI le, A rIte corI karavA mATe preraNA ApavI athavA cerInI AjJA ApavI tarakapriyoga che athavA parakIya dravyanA apaharaNanA upakaraNa kAtaravuM vagerenA pravegane taskarapravega kahe che. aNuvratIe AvA upakaraNa na to banAvavA joIe athavA na vecavA joIe. (3) paraspara virodhI be rAjAonuM rAjyAtiSkrama ullaMghana karavuM virUddha 2. jyAtikrama che. koI eka rAjyanA nivAsI lebha athavA ISyanA kAraNe bIjAnA rAjyamAM varatuone kaya-vikraya kare che athavA anya rAjyanA nivAsI bIjAnA rAjyamAM vagara rajAe cAlyA jAya che. A rIte virUddha rAjyAtikrama samajavuM joIe. tAtparya e che ke paraspara virodhI rAje dvArA karavAmAM AvelI vyavasthAno anAdara karIne dAna-AdAna vagere karavA teya (cerI) che AthI A pramANe na karavuM joie. (4) sera, maNa Adi tathA lAkaDA vagerenA banAvelA mA 5, mAna kahevAya che ane trAjavA vagere unmAna kahevAya che. nAnA mAna-unmAnathI bIjAne anAja athavA suvarNa vagere ApavA ane pitAnA mATe moTAne upaga kare, A kUTatulAkUTamAna kahevAya che. chetaravAnA AzayathI beTa jokhavuM athavA mApavuM egya nathI. (5) sonA-cAMdI vageremAM tenA ja jevI anya koI dhAtunuM mizraNa karIne senA-cAMdInA rUpamAM vecANa karavuM athavA koI paNa vastumAM mizraNa karIne vecavuM tatpatirUpaka vyavahAra kahevAya che. suvarNa je varNa vagere hoya che. te ja prakAranA anya dravyane prayoga vizeSathI varNa, vajana AdithI yukta dravya taiyAra karavA suvarNanI pratirUpaka kriyA che. evI ja rIte cAMdI banAvaTI taiyAra karI levI e paNa tapratirUpakakiyA kahevAya che. A pramANe ja anya vastuonA viSayamAM samajI levuM joie-jema ke zIMgaDA sahita gAya AdinA zIMgaDAM, agnipakava, adhamukha, sIdhA athavA vAMka, dhAya ajabanA karI zakAya che ke jethI te gAya vagere kaMI judAM ja bhAse ! zIMgaDA vagere A pramANe karI devAthI saraLatAthI te gAya oLakhI zakAtI huM zrI tatvArtha sUtraH 2 1 21
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI ane bIjAne vecI zakAya che. chadmarUpatA utpanna karavI vyAjIkaraNa kahevAya che. aNuvratadhArIe A pramANe karavuM joIe nahIM. AvI rIte tenAhata Adi pAMca sthaLasteya viramaNa aNuvratanA aticAra che. aNuvratIe A pAMce aticArone vajarya gaNavA joIe. A aticArone parityAga karIne sthULateya viramaNa rUpa trIjA aNuvratanuM samIcIna rUpathI pAlana karavuM joIe. upAsaka dazAMganA prathama adhyayanamAM kahyuM che- sthaLa adattAdAna viramaNa vratanA pAMca aticAra jANavA joga che paranta AcaravA cogya nathI. A aticAra A pramANe che-stanAhata. taskaroga virUddha rAjyAtikrama kUTatulAkUTamAna, ta--ti rUpaka vyayahAra, 43 cothe aNuvrata ke pAMca aticAra kA nirUpaNa "parathAra sUttariyA pariNiyA ItyAdi sUtrArtha-IvarikA parigrahItAgamana Adi caturtha aNuvratanAM pAMca aticAra che. 44 tavAthadIpikA-pahelA krama prApta trIjA aNuvrata radhULarateya viramaNa vatanA takaraprayAga Adi pAMca aticAra prarUpita karavAmAM AvyA have krama prApta cothA sthULa zaithuna viramaNa vratanA ItvarikA parigrahItAgamana Adi pAMca aticAre nuM kathana karIe chIe dhULamathuna viramaNa rUpa cAya aNuvratanA itvarikA parigRhItAgamana vigere pAMca aticAra jANavA joIe. A aticAro AtmAmAM malInatA utpanna karavAvALA pariNAma vizeSa che. A pAMca aticAra A mujaba che(1) irikAparigRhItAgamana (2) aparigrahItAgamana (3) anaMgakIDA (4) para vivAha karaNa ane (5) kAmagatItrAbhilASa A pAMce aticAronuM svarUpa nimnalikhita che. (1) irikA arthAt alpavayaskA athavA nAnI (kAcI) vayanI jo ke tenuM vevIzALa thaI gayuM che athavA vivAhita thavAthI koInI patnI thaI cUkI che te paNa dArakarma mATe sarvathA asamartha che. tenI sAthe gamana karavuM IvarikAparigRhItAgamana che. (2) je vAgUdattA che paraMtu je vivAhita nathI te aparigRhItA kahe, vAya che. tenI sAthe gamana karavuM aparigRhItAgamana kahevAya che. (3) saMbhoganA aMge sivAyanA anya aMgothI kIDA karavI anaMgakIDA kahevAya che. (4) pitAnA santAna sivAyanA bIjAone vivAha karAve paravivATakaraNa kahevAya che. zrI tatvArtha sUtraH 2 122
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) kAmaganI utkRSTa abhilASA thavI kAmagatIbhilASa aticAra che. pitAnI patnI sAthe vadhAre kAmasevananI IcchA rAkhavAthI paNa A aticAra lAge che. kAmottejaka vAjIkaraNa Adi prayoga karIne, kharajavAne khajavALavAnI mAphaka, kAmaganI ghaNI zakti saMpAdana karIne kAma ganI IrachAne vadhAravI e paNa kAmabhe gatIvrAbhilASa che. AtmA temaja manamAM malInatAM utpanna karavAnA kAraNe-A aticAra che. A rIte A paravivAharaNa Adi svadArasaMtoSa rUpa yU mithuna virati lakSaNavALA cethA aNuvratanA aticAra che. A kAraNe cethA aNuvratanA dhArake paravivAhakaraNa Adi pAMca aticArene parihAra karIne svadArateSa vratanuM samaprakArathI pAlana karavuM joIe. anyathA paravivAhakaraNa Adi pAMca aticAronuM sevana karavAthI zuM aNuvrata khaMDita (dUSita thaI jAya che, bhagavAne aticAranA viSayamAM kahyuM che-"aticAra jANavA yogya jarUra che paNa AcaraNamAM mUkavA che.gya nathI." ijA - tattvArthaniyukita-pUrvasUtramAM kramaprApta trIjA aNuvrata sthULasteya viramaNa vratane takaraprayAga Adi pAMca aticAronuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM, have kamaprApta, sthULamaithuna viramaNa, je svadArasaMtoSAtmaka che, te cethA aNuvratanA ItvarikAparigRhItAgamana Adi pAMca aticAronI prarUpaNa karIe chIe cothA svada rasateSa rUpa dhULamaithuna viramaNa vratanA IvarikA parigrahI tAgamana Adi pAMca aticAra jANavA gya che-(1) irikA parigrahItAgamana (2) aparigrahItAgamana (3) anaMgakrIDA (4) paravivAharaNa ane (5) kAmagatItrAbhilASa A pAMca aticAra AtmAne malIna karanArAM duSpariNAma che. emanuM svarUpa A prakAranuM che (1) InpharikA arthAt alpavayaska athavA kAcI vayavALI strI te parigRhItA arthAt vivAhita thaI cUkI hoya te paNa tenI sAthe gamana karavuM ItvarikAparigrahItA kahevAya che. (2) jenuM vAgdAna thaI gayuM hoya te aparigRhItA kahevAya che, arthAt jenI sAthe sagapaNa thaI gayuM che paraMtu lagna na thayuM hoya evI strInI sAthe gamana karavuM aparigRhItAgamana che, (3) kAmaganA aMgo sivAyanA anya aMgethI krIDA karavI anaMgakIDA aticAra che. (4) pitAnA santAna sivAya bIjAne vivAha saMbaMdha jeDa paravivAhakaraNa kahevAya che. (5) zabda Adi kAmonI tIvra abhilASA rAkhavI kAmagatItra. bhilASa aticAra che. potAnI patnI sAthe nirantara bhega bhegavavAnI IcchA zrI tatvArtha sUtraH 2 1 2 3
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAkhavAthI paNa A aticAra lAge che. kAmottejaka vAjIkaraNa Adine prayoga karIne kharajavuM khajavALavAnI mAphaka atizaya kAmabhoganI zakti sapAdita karavI e paNa A aticArane bhAga gaNAya che. AtmAmAM malInatA utpanna karavAnA kAraNe A aticAra kahevAya che. dhULamaithuna viramaNa--aNuvratI zrAvake ItvarikA parigRhItAgamana adi pAMca aticArano tyAga karIne svadArasaMtoSa nAmaka AvratanuM samyak prakArathI pAlana karavuM joIe. upAsakadazAMganA prathama adhyayanamAM kahyuM che-"svadArasaMteSa vratanA pAMca aticAra jANavA joIe paraMtu temanuM AcaraNa karavuM joIe nahIM. A pAMca aticAre A pramANe che-I-rikAparigRhItAgamana aparigRhItAgamana, anaMgaskrIDA paravivAharaNa ane kAmagatIvAbhilASa- 44 pAMca aNuvrata ke pAMca aticAra kA nirUpaNa vaMjamA fNAvasthaqmALArUmArA ItyAdi sUtrArtha-pAMcamA parigraha parimANa vratanA kSetravAtu pramANatikrama Adi pAMca aticAra che. 4pA tattvArthadIpikA-pUrvasUtramAM krama prApta cethA aNuvrata sthaLamaithuna nivRtti rUpa tathA svadAratASAtmaka IrikAparigrahItAgamana Adi pAMca aticAronuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM, have krama prApta sthULa parigRhaviramaNa rUpa pAMcamAM aNuvratanA kSetravAtumANatikrama Adi pAMca aticAronuM pratipAdana karIe chIe pAMcamAM sthULa parigrahavirati nAmaka aNuvratanAM pAMca aticAra che jevA ke-(1) kSetravAtumANatikrama (2) hiraNyasuvarNa pramANatikrama (3) dhana dhAnya pramANutikrama (4) dvipadacatuSpadapramANutikrama ane (5) kukhyapramANuM zrI tatvArtha sUtraH 2 1 24
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ tikrama A aticAra AtmAmAM malInatA utpanna karavAvALA duSpariNAma che. emanuM svarUpa A prakAre che-(1) kSetra arthAt khetara jyAM dhAnyanI upaja thAya che, vastu arthAt nivAsa karavAnu` makAna Azaya e che ke ughADI jamIna khetara kahevAya che ane madhelI jamInane vastu kahe che. (2) cAMdI vagere dhAtue, jenAthI levaDa-devaDanA vyavahAra thAya che, hiraNya kahevAya che ane suvarNanA atha kaMcana che, jene sonu` kahe che. (3) gAya, bheMsa, hAthI, gheADA vagere dhana kahevAya che ane DAMgara trIhi arthAt cAkhA vagerene dhAnya kahe che. (4) dAsI, dAsa vagerene dvipada tathA gAya bheMsa Adine-catuSpada kahe che. (5) trAMbu, letuM, kAMsu vagere kukhya kahevAya che. A kSetra, vAstu, hiraNya, suvaNu dhana, dhAnya, dvipada, catuSpada ane kuSyanA pramANunA atyanta lAbhane vazIbhUta thaI ne ullaMghana karavuM pAMcamA vratanA aticAra che. 'huM ATaleA ja parigraha rAkhIza, AthI vizeSa nahI,' AvI rIte maryAdita kSetra, vAstu, dhana, dhAnya Adi saMbaMdhI pramANuthI vadhAre grahaNa karavu pAMcamAM aNuvratadhArI zrAvaka dvArA tyAga karavAmAM Ave che AthI te niyata pramANathI adhika kSetra-vAstu AdinuM grahaNa karavuM aticAra che A kAraNe sthULaparigraha viramaNu nAmaka pAMcamA aNuvratanA dhAraka zrAvake pramANathI vadhAre kSetra, vAstu. dhana, dhAnya, hiraNya ane suvarNa nA parityAga karatA thakA pAMcamA aNuvratanuM samyak prakAre pAlana kare. AmAM trIddhi Adi dhAnya aDhAra prakAranA hAya che. kahyuM paNa che-- (1) gAdhUma (ghauM), (2) zAli (ceAkhA) (3) yava (java) (4) saOva (sarasava) (pa) mASa (aDada) (6) muddga (maga) (7) zyAmAka (sAmeA (8) *gu (9) tila (tala) (10) kAdrava (kAdarA) (11) rAjamASa (12) kInAza, (13) nAla (14) maTha (15) vaiNuva (16) ADhakI (17) simbA (18) kaLathI (cA) vagere e aDhAra dhAnya che. 51! AmAMthI kInAzanA atha thAya che lAMgala tripuTa, nAla makune kahe che, maTha vaiNuva chArine kahe che ane mADhakIne atha tuvera che. 'tuvara, caNA, aDada, maga, ghauM, cAkhA ane java ane buddhimAna leAkeA samadhAnya kahe che. tala, zAli ane javane tridhAnya kahe che, 5455 tattvAtha niyukti--AnI pahelA ceAthA sthULamaithuna virati nAmaka ceAthA aNuvratanA irikAparigRhItAgamana Adi pAMca aticAra kahevAmAM AvyA che. have kramaprApta sthULaparigraha parimANunAmaka pAMcamAM aNuvratanA jene IcchA parimANu paNa kahe che. pAMca aticArAnu prarUpaNa karIe chIe zrI tatvArtha sUtra : 2 125
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamA icchAparimANu athavA sthULaparigraha viramaNuvratanA pAMca aticAra che-(1) kSetravAstupramANutikrama (2) hiraNyasuvaNu pramaNAtikrama (3) dhanadhAnyapramANu tikrama (4) dAsadAsadvipada catuSpadapramANu tikrama ane (5) mukhyapramANAtikrama A pAMca aticAra AtmAmAM malInatA utpanna karanArA duparizuti rUpa che. kSetra-vAstuthI laIne mukhya paryantanA ATalA ja parigraha mane kalpa che, ethI vizeSa nahI" e rIte pahelA paccakakhANa karIne je paNa pramANa rAkhyu che, tenu ula dhana karavu. arthAt pahelA svIkArelA pramANathI te vastue vadhu pramANamAM grahaNa karavI pramANAtikrama kahevAya che. AmAMthI kSetranA atha che-dhAnyanI utpattinI bhUmi arthAt khetara, khetara e prakAranA hAya che. setukSetra ane ketukSetra nivAsa karavA mATenI DhAMkelI jamIna vAstu kahevAya che. tenA traNa bheda che-khAta, ucchita temaja uyarUpa jamIna upara AdhArita Adine khAta-vAstu kahe che, mahela makAna vagere ucchita kahevAya che ane tala dharanI upara banAvelA mahela-makAna Adi ubhayarUpa kahevAya che. paccakhANu karavAnA samaye kSetra-vAstunu parimANu yu ke-ATalA khetara ane makAna huM rAkhIza, AnAthI vadhAre na rAkhavAnA hu`paccakhANa dhAraNa karU' chuM-jIvu. tyAM sudhI, eka varSa sudhI athavA cAra mAsa sudhI A rIte paccakhANu karelAM kSetra ane vAstunA pramANathI adhika, teja maryAdAmAM grahaNa karavA, sthULaparigraha viramaNu athavA icchAparimANu rUpa vratanA aticAra che. . dhananA Azaya che, gAya, bhe'sa, hAthI, gheADA, gheTAM, khakarAM, uMTa, gadheDA vagere cApagA ane dhAnyaneA atha che ghauM, DAMgara, java, cekhA, maga, aDada, tala, kAdarA vagere pAMcamA aNuvratanA dhAraka zrAvake A mane maryAdita ja rAkhavA joI e. pramANathI adhika dhana-dhAnyanuM grahaNu sthULaparigrahavirati aNuvratanA aticAra che. hiraNya, rajata Adi dhAtuene kahevAmAM Ave che. tenAthI banelA jAtajAtanA pAtra vagere paNa hiraNya ja kahevAya che. suvarNa nA atha kAMcana che. upalakSaNathI IndranIlamaNi, marakatamaNi, padmarAgamaNi tathA ratna vagere paNa samajI levA joie. A hiraNya, suvaNu vagerenu je pramANu aMgIkAra karela che, tethI vadhAre temanuM graDuM karavAthI pAMcamA aNuvratanA aticAra thai jAya che. AvI ja rIte dAsI dAsa Adi dvipadma tathA gAya bheMsa Adi cApagAnuM pUrvakRta parimANuthI adhika temanuM grahaNa karavuM e paNa pAMcamAM aNuvratanA aticAra che. e ja pramANe kAMsu, tAMbu, lehuM', sIsu, raMgA, mATI AdInA pAtranu je parimANu kayu hoya, tenAthI vadhu grahaNa karavAthI pAMcamAM vratanA aticAra zrI tatvArtha sUtra : 2 126
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAge che. AthI pAMcamA aNuvratanA dhArake kSetravAstupramANAtikrama Adi pAMce aticArAnA parityAga karavA joIe anyathA kSetra-vAstu vagerene pramANathI adhika grahaNa karavAthI icchAparimANuvratanuM pAlana thaze nahI'. upAsakadazAMganA prathama adhyayanamAM kahevAmAM Avyu che-zramaNeApAsake icchAparimANuvratanA pAMca aticAra jANavA joI e parantu temanu AcaraNa karavu joI e nahI. A pAMca aticAra A pramANe che-(1) dhana-dhAnya pramANAtikrama (2) kSetra-vAstupramANAtikrama (3) hiraNya-svarNa pramANutikrama (4) dvipada-catuSpada pramANAtikrama ane kuSyapramANAtikrama. 4pA 'phisiyata pavRddhatti' ItyAdi digviratyAdi sAta zikSAvrata ke pAMca pAMca aticAroM kA nirUpaNa sUtrA-dizAvratanA udhva'dizApramANAtikrama Adi pAMca aticAra jANavA joIe. 546aa tattvAtha dIpikA--mAnAthI pahelA sthaLaprANAtipAtaviramaNa Adi pAMca aNuvratAnA kramathI pAMca-pAMca aticArAnuM pratipAdana karavAmAM Avyu che, have digdata Adi sAta guNavrata tathA zikSAvratAmAMthI pratyekanA pAMca-pAMca aticArAnuM nirUpaNa karavA mATe saprathama pahelA digdata nAma* guNuvratanA pAMca aticArI kahIe chIe divirati nAmaka guNuvratarUpa zikSAvratanA pAMca aticAra che-(1) 'dizA-pramANAtikrama (2) aAdizApramANAtikrama (3) ti izApramANAtikrama (4) kSetravRddhi ane (5) smRti-antardhAna A pAMca aticAra gAtmAne malIna manAvanArA duSpariNAma che, zrI tatvArtha sUtra : 2 127
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ AmAMthI pUrva Adi dizAomAM gamana vagere karavAnI je maryAdA bAMdhI che, te maryAdA arthAt parimANanuM ullaMghana karavuM digatima kahevAya che. digatikrama traNa prakAranuM che. urvadigatikrama adigatikrama ane tirya. gadigatikama parvata AdinI upara maryAdAthI bahAra baDhavAthI urvadizAnA pramANunuM ullaMghana thAya che. kUvA vageremAM nIce utaravAthI adizAnA pramANunuM ullaMghana thAya che. guphA AdimAM praveza karavAthI tichI dizAnA pramANanuM ulaMghana thAya che. AvI ja rIte abhigraha Adi karIne dizAnI je maryAdA bAMdhI hoya tene lebha vagere kaI kAraNasara vadhArI devI kSetra vRddhi che jema ke-mAnyakheTa nagaramAM sthita keI zrAvake abhigraha karIne parimANu karI lIdhuM ke huM amuka nagarInuM ullaMghana karIza nahIM. pAchaLathI tene khabara paDI ke te nagarInuM ullaMghana karIne AgaLa javAthI vepAramAM ghaNe lAbha thaze evuM jANIne tyAM javAnI IcchA karavI ane koI anya dizAnI maryAdAmAM ghaTADo karIne te bAjunA kSetranI maryAdAmAM vadhAro karI te tarapha javuM kSetravRddhi che. A atikrama pramAdathI, mehathI athavA asaMgathI thAya che evuM samajavuM joIe, evI ja rIte graha karelI dizA maryAdAne bhUlI javuM mRtyantardhAna kahevAya che. A pAMca dizAtanA aticAra che. A pAMca aticArothI bacIne diyavratadhArI zrAvake samyak prakArathI digavatanuM pAlana karavuM joIe. 146 tavArthaniryukita-pUrvokta prakArathI prANAtipAta virati Adi pAMca aNuvratamAMthI pratyekanA pAMca-pAMca aticAranuM kramathI pratipAdana karyuM, have dizAvata Adi sAta zikSAtratAnA pAMca-pAMca aticAronuM anukramathI pratipAdana karavA mATe sarvaprathama dizAvata rUpa zikSAvratanA pAMca aticAronI prarUpaNa karIe chIe bAra vatamAM chaThAM, guNavratamAM pahelA, digviti svarUpa dizAvratanA udipramANatikrama Adi pAMca aticAra che. te A pramANe che-(1) urva dikramamANAtikrama (2) adipramANatikama (3) tiryakradiphapramANatikama (4) kSetravRddhi ane (5) RtyantardhAna A pAMce aticAra AmAmAM malInatA utpanna kare che ane eka prakAranA duSpariNAma che. dizAomAM gamana karavA mATe pahelA je abhigraha dhAraNa karela hoya arthAta je maryAdA nakkI karI hoya, tenuM ullaMghana karavuM dizA pramANatikrama kahevAya che. dizA pramANatikama traNa prakAranA che-udarvadizA pramANatikrama, adhodizA pramANatikama ane tiryaMgdizA pramANatikrama urvadizAmAM parvata, vRkSa Adi upara caDhavA mATe karelI maryAdAnuM ullaMghana karavuM urvadipramANatikrama kahevAya che. pUrvakRta adizAnA pramANathI AgaLa kUvA, zrI tatvArtha sUtraH 2 128
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAva AdimAM utaravu' adhAdikpramANAtikrama kahevAya che. evI ja rIte tichI dizAmAM javAnI je maryAdA pahelA nakkI karI hAya tenuM ullaMghana karIne AgaLa vadhavu tiya primANAtikrama che. eka dizAmAM so ceAjana sudhI javAnI maryAdA karI DhAya ane bIjI kaI dizAmAM daza yeAjana sudhI javAnI maryAdA karI hAya-kadAcit te khIjI dizAmAM daza caiAjananI AgaLa javAtuM pratyeAjana AvI paDe tA pUrvakti so ceAjanamAMthI daza ceAjana echI karI te dizAmAM vadhAro karavA arthAt khIjI dizAmAM dazane badale vIsa ceAjana sudhI javu' kSetravRddhi aticAra che. bAMdhelI maryAdAnuM smaraNa na rahevuM. bhUlI javuM mRtyantardhAna che. A rIte digviratirUpa prathama digvratanA pAMca maticAra jANuvA joIe. gRhastha zrAvake urdhva'primANuAtikrama Adi pAMca aticArothI khacIne dizAvirati rUpa prathama guNuvratanuM samyakUprakArathI pAlana karavu joie. upAsakadazAMganA prathama adhyayanamAM kahyu. che- dizAvratanA pAMca aticAra jANavA ceAgya che, AcaraNa karavA ceAgya nathI. te A pramANe che-u-dikpramANAtikrama, aAdipramANuAtikrama, tiya kRki pramANAtikrama kSetravRddhi ane rabhRtyantardhyAna. bhA upabhoga paribhoga parimANavrata ke aticAra kA nirUpaNa ulamona rimorimALaa' ityAdi sUtrArtha -upabhAgaparikSeAga parimANuvratanA sacittAhAra Adi pAMca aticAra che. AjazA tattvAtha dIpikA--pUrva sUtramAM digdatanA primANAtikrama mAdi pAMca aticAra batAvavAmAM AvyA che have kramaprAsa, khAra tratAnI apekSA sAtamAM ane guNuvratAnI apekSA khIjA upabhAgaparibhAgaparimANa vratanA sacittAhAra Adi pAMca aticArAnu` kathana karIe chIe upabhAgaparilAga parimANa vratanA pAMca aticAra che je vastu ekavAra bheAgavI zakAya te ubheAga kahevAya che jema ke anAja, pANI, mALA, candrana vagere je vastu vAravAra segavI zakAya tene paribhAga kahe che. jema kevasra-AbhUSaNa Adi A tenI maryAdA bAMdhavI upabhegaparibhaga parimANa kahevAya che. upabhe!gaparibhAga e prakAranA che-leAjanathI ane kama thI-AmAMthI bhAjanathI je upalega paribhAga che ane azana, pAna, khAdima, svAmi, vastra, alakAra vagerenuM parimANu karavuM jena' lakSaNa che te sAtamAM vratanA pAMca aticAra che-(1) sacittAhAra (ra) sacittapratibaddhAdvAra (3) apaph zrI tatvArtha sUtra : 2 129
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ vauSadhibhakSaNa (4) dupauSadhikSaNa (5) tucchaauSadhibhakSaNu A pAMca aticAra AtmAmAM malInatA utpanna karanArA duSpariNAma che. emanA atha A pramANe che (1) je citta sahita haiAya te sacitta kahevAya che athavA cetanAvAn dravya tenA AhAra karavA cittAhAra nAmaka upalegaribhAga paramANa vratanA prathama aticAra che. (ra) sacittathI maLelu athavA aDakelA AhAra sacittapratiSaddha AhAra kahevAya che. A upabhAga paribhaga parimANa vratanA bIjo aticAra che. (3) je DAMgara-ceAkhA vagere anAja pAkayu na hAya, te apava kahevAya che tenuM bhakSaNa karavu. pauSadhibhakSaNa nAmaka trIne aticAra che. (4) je ghaNI muzkelIthI pAke (radhAya) te duSpa arthAt ghaNA samaya sudhI agni khALavAthI raMdhAtI vastu jema ke--aDada, caNA vagere anAja, guvAra athavA cALA vagerenI sIMga jenA radhAvAthI evI za'kA utpanna thAya che ke A pAkI haze ke kema ? AvI dupa auSadhinuM bhakSaNa karavuM dupauSidha bhakSaNu nAmaka aticAra che. AmA ArabhanI adhikatA hAya che ane mizra hAvAnI za'kA thatI rahe che AthI enI aticAramAM gaNutrI karavAmAM AvI che A ceAtheA aticAra che. (5) je tuccha haiAya arthAt jemAM vizadhanA ghaNI hAya ane jenAthI tRpti alpa thatI hoya evA mesa`khI, sItAphaLa Adine tuauSadhi kahe che, tenuM bhakSaNa karavuM te tucchaauSadhi bhakSaNa che. tucchaauSadhine sArI peThe rAMdhI pazu levAya teA paNa temAM khAdya aMza che. hAya che ane pheMkI devA lAyaka bhAga vadhu hAya che AthI ene aticAra kahela che. kamathI upabhAga paribhAga padara karmAdAna che. temanA nAma A pramANe che-(1) aMgArakama (2) vanakrama' (3) zATikama (4) bhADIkama (5) kATIkama (6) dantavANijya (7) lAkSAvANijya (8) rasavANijaya (9) viSavANijaya (10) kezavANijya (11) yaMtrapIDanakama (12) nirbhrA chanakama (13) davAgnidApana (14) sara hRdatayAgazeASaNu ane (15) asatIjanapeASaNa A pa`dara karmAdAna kahevAya che jenAthI bhAre karmAMnuM AdAna-grahaNa thAya che temane karmAdAna kahevAya che. zramaNeApAsaka A paMdara karmAdAnAne svayaM grahaNu karatAM nathI, khIjA pAse te karAvatAM nathI ane karanArAone anumedana ApatA nathI kataH upabhega paribhAgaparimANa vratanA A paMdara aticAra che. AmAM agninA AraMbha dhaNA thAya che, ja*gala kapAvAya che ane chakAyanA jIvAnI hiMsA thAya che ane anarthAnI para'parA utpanna thAya che AthI emane aticAra kahevAmAM AvyA che. enI vistArayukta vyAkhyA upAsakadazAMga zrI tatvArtha sUtra : 2 130
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtramAM, mArA vaDe racita "agAradharma saMjIvinI' nAmanI TIkAmAM, AnaMda, zrAvakanA vratagrahaNuM prakaraNamAM, ekAvanamAM sUtramAM joI javA bhalAmaNa che. 4, taravArthaniyukita-nirdhAritakrama anusAra A sUtranI tatvArthaniryukti kahevI joIe, paraMtu te tatvArthadIpikA TIkAmAM ja samAviSTa thaI jAya che AthI temAM ja samajI levI joIe. 4LA anarthadaMDa viramaNavrata ke aticAra kA nirUpaNa zanara thavAnuM temaja gara' ItyAdi sUtrArtha-kandapakakuya Adi anarthadaSTha viramaNavanA pAMca ati cAra che. 48 tattvArthadIpikA-pUrvasUtramAM upaga pariga viramaNa nAmaka sAtamAM vratanA sacittAvAra Adi pAMca aticAra pratipAdana karavAmAM AvyA che, have kamaprApta anarthadaDa viramaNa nAmanA AThamAM vratanA pAMca aticAronuM pratipAdana karIe chIe anarthadaDa viramaNa vratanA pAMca aticAra che-(1) kandarpa (2) kaumucca (3) maurya (4) saMyuktAdhikaraNa ane (5) upabhegAtirikta A aticAnuM svarUpa A pramANe che (1) rAgabhAvanA udrakathI kAme dIpaka, hAsyayukta, asabhya ane azlIla vacanene praga kara kandarpa kahevAya che. A ja vacanavyApAra ane ThaThThAmazkarI mehanIya karmanA udayanA AvezathI jyAre zArIrika kuceSTAothI yukta hoya che. jemAM vacanane vyApAra gauNa ane kAyAne vyApAra mukhya heya che tyAre kaumukhya arthAta kutsita saMkecana Adi kriyAthI yukta purUSane bhAva kaukaya kahevAya che. vidUSaka jevI ceSTAonI mAphaka mukha, nAka, bhramara, netra Adine kurUpa banAvIne bIjAone hasAvavA kaumukhya Azaya che. zrI tatvArtha sUtraH 2 1 31
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) dhRSTatAthI paripUrNa, anala, nirarthaka, elaphela babaDavuM maukharya kahevAya che. (4) jenA kAraNe AtmAne durgatine adhikArI banAvavAmAM Ave te adhikaraNa kahevAya che arthAt ukhala, mUzaLa, ghaMTI, vAMsale, kuhADe vagere zo emane bhegA karIne kArya karavA gya banAvavuM saMyuktAdhikaraNa che. sAMbeluM vagere svataMtrapaNe kaI kArya karI zakatuM nathI paraMtu mUzaLanA saMye gathI ja karI zake che evI ja rIte vAMsa vagere paNa hAthAne saMga hovAthI ja potAnuM kArya karavAmAM samartha thAya che, hAthA vagara nahI. A kAraNe sAMbelA Adine mUzaLa AdithI saMyukta karavA saMyuktAdhikaraNa samajavA joIe. saMyuktAdhikaraNa hiMsAne hetu hovAthI aticAra che. (5) upaga ane pariganA cogyathI adhika vastune grahaNa karavuM upaga paribhegAtirikata aticAra che. ekavAra bhegavavAnI vastu upabhega kahevAya che ane vAraMvAra bhegavavA gya vastune paribhega kahe che. emanI vipUlatA upagaparibhegAtirita aticAra che. A pAMce kandarpa Adi anarthadaDa viramaNa vratanA aticAra che AthI vratadhArIe kandarpa AdithI bacIne anarthadaMDa viramaNavratanuM pAlana karavuM joIe. 48 tavAniryukita-pahelA kemaprApta dvitIya guNavrata-upagaparibhega parimANanA sacittAhAra, Adi pAMca aticAronuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM, have kramAgata anarthadaDa viramaNa vrata nAmaka trIjA guNavratanA pAMca aticAranuM kathana karIe chIe anarthadaMDa viramaNa vratanA pAMca aticAra che-(1) TharSa (2) kaumukhya (3) maukharyuM (4) saMyuktAdhikaraNa ane (5) upabhogaparibhegAtirikta A pAMca aticAra AtmAmAM malInatA utpanna karanArA duSpariNAmarUpa che. emanuM svarUpa A pramANe che (1) kandarSa arthAta kAma je vacana kada"nuM kAraNa hoya che te paNa karSa kahevAya che. tAtparya e che ke ThaThThAmazkarIthI yukata asabhya ane aziSTa vacanaprayoga karavA kapa aticAra che. (2) bhramara, netra, haTha, ane mukha vagerene vikRta karIne, bIjAne hasAvavA kAje vidUSakanI mAphaka je je zArIrika ceSTA karavAmAM Ave che tene kIku kahe che. kIkucya ghaNI rIte karI zakAya che kAraNa ke te bhATa ane cAraNenI viDambanA-kiyAnI jevuM hoya che anyathA kutsita kuca arthAt bramara, netra, nAsikA, AdinA saMkocananI kriyAthI yukta, tene bhAva kIkuya kahevAya che. (3) mukharane zrI tatvArtha sUtraH 2 1 3 2
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAva maukharyuM kahevAya che. capalatA, dhRSTatAthI yukata asabhya, anargala ane asambaddha pralApa Adi enA rUpa che. (4) prajanane vicAra karyA vagara ja adhikaraNanuM sa rjana karavuM arthAt mUsaLa, dAtaraDuM, le, zastra, ghaMTI, zilA, ukhala, DAM (hAtha) Adi dvArA sAjana karavuM-Amane paraspara yathArogya saMyukata karIne kAma karavA gya banAvavuM. (5) je vastu ekavAra kAmamAM lagADavAmAM Ave te upabhe ga kahevAya che jema ke-azana, pAna, mALA, codana kuMkuma, kasturI vagere je padArtha pharI-pharI kAmamAM lagADAya te vastra, Abha, SaNa Adine paribhega kahe che. A upaga paribhegane egya vastuone artha vagara vadhAre bhegA karI rAkhavuM upagaparibhegAtirikta aticAra che. AvI rIte (1) kandapa (2) kIkucya (3) maukharya (4) saMyukatAdhikaraNa ane (5) upagaparibhegAtirikata, A pAMca anarthadaMDa virati nAmaka trIjA guNavratanAM aticAra che. kAmavAsanAthI prerita, rAgayukata, asabhya ane azlIla vacanane prayoga kara kanda nAmaka aticAra che. aspaSTa vahyuM jemAM saMbhaLAya evA hAsya kaukazya kahevAya che. A baMne mehanIya karmanA udayathI thAya che. temAM kAmanA duSTa vyApAranI pradhAnatA hoya che ane vacanaprAga gauNa hoya che. pUrvApara saMbaMdhathI rahita anala bakavATa maukharya kahevAya che tAtparya e che ke kaI prajana na hovA chatAM paNa gaDabaDagoTALA bharyo pralApa kare-vadhAre paDatuM bolavuM maukharyuM che. jenA kAraNe AtmA naraka Adi durgatine adhikArI bane che tene adhikaraNa kahe che ukhela, mUla, ghaMTi, vAMsalo, kahADo vigere zAstra adhikaraNa che. ukhala vagere ekaluM kaI paNa kArya karavA mATe samartha hotuM nathI paraMtu mUzaLa AdinI sAthe yacita saMga thavAthI ja te pitAnuM kArya karI zake che. evI ja rIte vAMsala vagere paNa daMDa (hAtha)nA saMgathI ja chedana Adi kriyA karI zake che, ekaluM nahI. AthI ukhala vagerene mUzaLa AdinI sAthe soga kara saMyukatAdhikaraNa kahevAya che. anAja, pANI Adi upabhoga ane alaMkAra vastra Adi paribhega kahevAya che. jeTalA upaga paribhegane padArthonI pitAne mATe jarUrIyAta hoya. tethI adhikanuM grahaNa karavuM upaga paribhegAtirikta aticAra samajavA joIe. anarthadaDa virati nAmaka vratanA dhAraka zrAvake kapa Adi pAMce aticArothI bacatA thakA samyaphaprakAre trIjA guNavratarUpa anarthadaDa virati vratanuM pAlana karavuM joIe upAsakadazAMga sUtranAM prathama adhyayanamAM kahyuM chezrama pAsake anarthadaDa viramaNa vratanA pAMca aticAra jANavA joIe paraMtu zrI tatvArtha sUtraH 2 1 33
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ temanuM AcaraNa karavuM joIe nahIM' A aticAra A prakAre che-kandapa, kaumya, maukharya, saMyuktAdhikaraNa ane upaga paribhegAtiriktatva. 48 sAmayikavrata ke pAMca aticAroM kA nirUpaNa sAmArU maLatucLAthA ItyAdi sUvAtha-sAmAyika vratanAM manadupraNidhAna Adi pAMca aticAra che. tavArthadIpikA-pUrva sUtramAM kamAgata anarthadaMDa viramaNa vratanA kandarya Adi pAMca aticAranuM pratipAdana karavAmAM AvyuM, have prathama zikSAvrata ane bAra vate paikInA navamAM sAmAyika vratanA manadupraNidhAna Adi pAMca aticAronI prarU paNa karIe chIe pUrva kathika pahelA zikSAtrata sAmAyikanA pAMca aticAra che-(1) manadupraNidhAna (2) vacanadupraNidhAna (3) kAyadupraNidhAna (4) sAmAyikanuM maraNa na rahevuM ane (5) anavasthita rUpathI sAmAyika karavI. A pAMca aticAra AtmAmAM malInatA utpana karanArAM duSpariNAma che. pahelA maneyega, vacana ane kAyayeganA bhedathI traNa prakAranA yega kahevAmAM AvyA che, tenuM duSTa praNidhAna karavuM arthAt sAmAyika rUpa dhyAnanA avasara para mana vacana kAyAne krodha, mAna, mAyA ane lebha sahita pravartAvavA madupraNidhAna vacanadupraNidhAna ane kAyaduppaNidhAna che. sAmAyika lIdhI hoya tyAre niSphara temaja sAvadhabhASAne pravega kare vacanadupraNidhAna che. evI ja rIte zarIrathI duSTa arthAt sAvadya vyApAra kare kAyadupraNidhAna che jema ke-apramArjita ane apratilekhita bhUmi para hAthapaga vagere prasAravA ethe aticAra che sAmAyikanI smRti na rahevI arthAta amuka samayanI aMdara meM sAmAyika karI athavA amuka samaye mAre sAmAyika karavI che athavA karIza A rIte sAmAyikanA samayane visarI ja. pAMcama aticAra che-sAmAyika anavasthita rUpathI karavI arthAt kyAreka sAmAyika karavI, kayAreka na karavI, kayAreka sAmAyikane samaya pUro thatAM agAu ja sAmAyikavALI levI A rIte sAmAyikanA pAMca aticAra phalita thAya che (1) zarIranA avayanI arthAt kAyAnI anyathA pravRttirUpa duSTa pravRtti karavI. (2) saMskArahIna, Agama, varNa padanA prAga rUpe vacananI duSTa pravRtti karavI. (3) mananI udAsInatA rUpa anyathA pravRtti karavI. A traNa prakAranAM zrI tatvArtha sUtraH 2 1 34
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaduppaNidhAna che. (4) sAmAyikanuM smaraNa na karavuM, ekAgratA na rahevI, e paNa khabara na paDe ke meM zuM vAMcyuM che ane zuM nathI vAMcyuM? A rIte mananI ekAgratAne abhAva mRtyakaraNa samajavuM ghaTe. (5) sAmAyika anavasthita karavI arthAt vyavasthita rUpe na karavI. A rIte mane duppaNidhAna Adi dhyAnavizeSa rUpa sAmAyika vratanA pAMca aticAra che. 14 tavArthaniyati-pahelA kramanA anusAra anarthadaDavirati nAmaka trIjA guNavratanA kandarya Adi pAMca aticAra pratipAdana karavAmAM AvyA. have kamapAma bAra vaDe pikI navamAM ane zikSAvratamAnA pahelA sAmAyika vratanA mane dupraNidhAna Adi pAMca aticAronI prarUpaNA karIe chIe| sAmAyika vratanA yogaduppaNidhAna Adi pAMca aticAra che-(1) manogadupraNidhAna (2) vacanagadupraNidhAna (3) kAyadupraNidhAna (4) sAmAyikanI smRti na rAkhavI ane (5) anavasthitapaNe sAmAyika karavI. A pAMca aticAra AtmAmAM malInatA utpanna karanArA duSpariNAma che. praNidhAnane artha che-prayoga-vyApAra duSTa praNidhAna dupraNidhAna kahevAya che te traNa prakAranA che-manadupraNidhAna, vacanadupraNidhAna ane kAyadupraNidhAna emanuM svarUpa A pramANe che (1) krodha, mAna, mAyA, lAbha, droha, IrSA vagerenA kAraNe cittamAM bhramaNa thavI ane ghara saMbaMdhI sukRta tathA tathA duSkatane vicAra kare mane dupraNidhAna che. (2) niSphara ane pApayukta bhASAne praga kara vayanaduSaNidhAna che. (3) vagara pUjelI ane vagara elI jamIna para hAtha-paga Adi zarIranA avayavone sthApita karavA kAyadupraNidhAna che. (4) sAmAyika kayAreka karavI, kayAreka na karavI samaya pUre thatA agAu ja sAmAyika pALI levI, sAmAyika ja bhUlI javI ItyAdi sAmAyikanuM ramRtyakaraNa kahevAya che. cittanI ekAgratA na rahevI, sAmAyika saMbaMdhI smaraNa na rahevuM, mAre sAmAyika karavI che ke nathI karavI, meM sAmAyika karI ke nahIM, A badhuM samaraNa na rAkhavuM mRtyakaraNa kahevAya che. mokSanA sAdhanabhUta anuSThAna smRtisAraka ja hoya che. (5) niyata samaye sAmAyika na karavI anavasthita sAmAyika karI ema kahevAya che. A prathama zikSAvrata sAmAyikanA pAMca aticAra che. AthI vratadhArI zrAvake manadupraNidhAna Adi pAMca aticAranA parityAga karatA thakA zrI tatvArtha sUtra 2 1 35
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyikatanuM pAlana karavu' joI e. upAsakadazAMgasUtranA prathama adhyayanamAM hyu` che-zramaNeApAsake sAmAyikanA pAMca aticAra jANavA joIe parantu temanuM AcaraNa karavu joI e nahI'. A pAMca aticAra A mujaba che (1) maneAdupraNidhAna (2) vacanadupraNidhAna (3) kAyadupraNidhAna (4) sAmAyikanI smRti na rAkhavI ane (5) anavasthitapaNe sAmAyika karavI jA dezAvakAzikavrata ke pAMca aticAroM kA nirUpaNa 'AlAvAliyarala' ItyAdi sutrA -dezAvakAzika vratanA Anayana prayAga Adi pAMca aticAra che.pa0nA tattvAtha dIpikA--pUrvasUtramAM sAmAyika nAmaka prathama zikSAvratanA manAdupraNidhAna Adi pAMca aticAra kahevAmAM AvyA che. have kramaprAsa dvitIya zikSAvratanA, mAra teAmAnA dazamA dezAvakAzika vratanA nayanaprayAga Adi pAMca aticArAnI prarUpaNA karIe chIe dezAvakAzika vatanA, je zikSAvratAmAM khIju che, mAnayanaprayAga Adi pAMca aticAra che. te A pramANe che(1) mAnayanaprayAga (2) preSaNaprayAga (3) zabdAnupAta (4) rUpAnupAta ane (5) mahiHpudgalakSepa A pAMca aticAra mAtmAmAM malInatA utpanna karanArA duSpariNAma rUpa che emanu svarUpa A prakAre che-(1) pahelA je dezanI maryAdA karelI che temAM rahelA koi vI purUSane kAI prayeAjana upasthita thaI jAya tyAre te bahAranA pradezathI kAI vastune laI Ave' e pramANe kahIne magAve che tyAre AAnayana pracAga aticAra lAge che. tAtparya e che ke peAtAnA maryAdita kSetramAM sthita rahIne maryAdA bahAranA niSiddha kSetramAM rahelI vastuone zrI tatvArtha sUtra : 2 136
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjogavazAta tenA adhikArIne nivedana karIne potAnA maryAdita kSetramAM lAvavA, bhagAvavA AnayanaprayAga kahevAya che. (2) vratamAM jeTalA dezanI maryAdA karI hoya tenAthI bahAranA pradezamAM koI kAryanI siddhi mATe nekarane mekala ane tene kahevuM-'tuM jA ane A pramANe kara A preSaNaprAga kahevAya che." (3) evI rIte zabdanuM uccAraNa karavuM ke jethI bIjAne saMbhaLAya te zadAnapAta kahevAya che. chIMka khAIne athavA udharasa khAIne athavA lekamAM prasiddha TelIphona athavA TelIgrApha Adi-yaMtra dvArA pADezI vagerene samajAvIne kArya sampAdana karavA mATenI ceSTA karavI zabdAnupAta aticAra che. (4) zabdanuM uccAraNa karyA vagara ja, prajanavazAt pitAno hAtha vagere batAvo ke jethI maryAdita kSetrathI bahAranA leke tenI najIkamAM AvI jAya, A rUpAnupAta aticAra che. (5) mATInuM DhekuM, iTa, lAkaDAne kakaDo Adi pudgalene maryAdita kSetrathI bahAra pheMkavA bahipudgala prakSepa kahevAya che. keIe amuka deza sudhI ja javAnI maryAdA karI hoya paraMtu tenI bahAranuM kAma AvI paDe tyAre te jAte bahAra javAmAM tane bhaMga thaze ema samajIne bIjAne samajAvavAsAvaceta karavA mATe paththara Adi pheke che ane paththara vagere pheMkavAthI ke tenI pAse AvI jAya che. A pudgalaprakSepa aticAra che. A Anayana Adi pAMca bIjA zikSAvata, dezAvakAzika vratanA aticAra che. ApaNe tatvArthaniyukita-pUrvasUtramAM prathama zikSAvrata sAmAyikanA mane duSpa NiyAna Adi pAMca aticAronuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM che. have kamaprApta dvitIya zikSA vrata, je bAra vratamAM daza muM che ane jenuM nAma dezAvaka zika che tenA Anayanapravega Adi pAMca aticAronI prarUpaNa karIe chIe dezAvakAzika vratanA pAMca aticAra che-(1) AnayanaprAga (2) preSaNaprayAga (3) zabdAnupAta (4) rUpAnupAta ane (5! pudgala prakSepa A pAMca aticAra AtmAmAM malInatA utpanna karanArA hovAthI eka prakAranA duSpariNamana che. dizAbatamAM bAMdhelI maryAdAne sIcita samaya mATe paNa ochI karavI e ja dezAvakAzika vrata che. dezAvakAzika vratamAM dezanI je maryAdA nakkI karavAmAM AvI hoya tenAthI bahAranI vastu maMgAvavA mATe "tame A laI A e jAtane saMdeza vagere ApIne bIjAne vastu lAvavAnI preraNA karavI Anayana pravega kahevAya che. koIne parANe makala preSaNaprAga zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya che. maryAdita kSetranuM ullaMghana karavAthI vratane bhaMga thaI jaze, e bhaya lAge ane maryAdita kSetrathI bahAra koI kAraNa AvI paDe tyAre A pramANe kahevuM ke-"tame avazya tyAM jaIne mArI gAya vagere laI Ave athavA "mArUM amuka kArya karI ape" AvuM kahIne nekarane mokalo preSaNaprayAga che. AvI ja rIte maryAdita pradezathI bahAra koI prayajana AvI paDavAthI vratakhaMDananA bhayathI svayaM jaI zake tema na hoya tyAre chIMka khAIne athavA udharasa khAIne maryAdA bahAra rahelA purUSane IzAre kare che. te leka tene zabda sAMbhaLIne ekadama tenI pAse AvI jAya che. Ama karavuM zabdAnupAta nAmaka aticAra che. ' zabdanuM uccAraNa karyA vagara ja prajanavazAta pitAnA zarIranA avayava hAtha agara AMgaLI vagere bIjAne batAve che ane te joIne leka tenI pAse AvI jAya che, A rIte rUpAnupatanazIla hovAthI A aticAra rUpAnupAta kahevAya che. paramANu, kayaNukakaMdha Adi pudgala sUkSama ane sthULanA bhedathI aneka prakAranA che temAMthI bAdarAkAra sthULarUpamAM pariNata mATInA DhephA, iTa, paththaranA TukaDA Adi pudgalene pheMkavA pudgalaprakSepa kahevAya che. maryAdita kSetrathI bahAranA pradezamAM pudgalene pheMkavA bahipudgala prakSepa kahevAya che. tAtparya e che ke koI zrAvake dezAvakAzika vratanA amuka pradeza sudhI ja javAnI maryAdA bAMdhI tyAra bAda tene nizcita pradezathI bahAra javAnuM kaI projana upasthita thaI gayuM. vatabhaMganA bhayathI te jAte tyAM jaI zakta nathI tyAre te bAhyapradezanA lokenuM dhyAna potAnI tarapha doravA mATe te karI-paththara vagere pheke che ke jenAthI te loke tenA saMketane samajIne tenI pAse AvI jAya. A pramANe karavuM dezAvakAzikatano bahiH pudgalaprakSepa nAmaka aticAra che. - A pAMca dvitIya zikSAvrata, dezAvakAzika vratanA aticAra jANavA joIe paraMtu temanuM AcaraNa karavuM joIe nahIM. A aticAra A pramANe che Ana,naga, preSaNaproga, zabdAnupAta, rUpAnupAta ane bahipuddala prakSepa. palA zrI tatvArtha sUtraH 2 1 38
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ poSadhopavAsavrata ke pAMca aticAroM nA nirUpaNa "jo hovavAraNa bhUrisTehi" ItyAdi sUtrArtha-apratilekhita-duSpatilekhita zayyA saMratAraka Adi pauSadhopavAsanA pAMca aticAra che. tattvArthadIpikA-pUrvasUtramAM kamAgata dvitIya zikSAvrata dezAvakAzikanA Anayanapravega Adi pAMca aticAronuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM che. have kamaprApta triIjA zikSAvrata pauSadhopavAsa vratanA apratilekhita-pratilekhita zayyAsaMskAraka Adi pAMca aticAronI prarUpaNA karIe chIe trIjA zikSAtrata pauSadhepavAsanA pAMca aticAra che je AtmAmAM malInatA utpanna karavAvALA duSpariNamana rUpa che temanA nAma A pramANe che (1) apratilekhita-pratilekhita zayyAsaMstAra (2) apramAjita-pramAjita zAsaMstAra (3) apratikhita-dupratilekhita-uccAraprasavaNabhUmi 5) pauSadhopavAsanuM samyak prakAre ananupAlana A pAMca pauSadhopavAsa batanA aticAra che. AmAMthI (1) pathArI ane saMthArAnuM paDilehana na karavuM, athavA anyamanaskabhAvathI paDilehana karavuM prathama aticAra che. (2) pathArI ane saMthArAnuM bIlakula ja pramArjana na karavuM athavA anyamanaska thaIne pramArjana karavuM bIje aticAra che. (3-4) AvI ja rIte uccAraprastravaNabhUminuM paDilehana-pramArjana na karavuM athavA anyamanaska thaIne pratilekhanapramArjana karavuM e trIjA tathA cothA aticAra che. (5) Agamata vidhi anasAra pauSadhavratanuM cogya rUpathI pAlana na karavuM arthAt vratanA samayamAM AhAranuM, zarIrasuzobhananuM, mithuna Adi vividha prakAranA vyApArane vicAra-citavana karavuM pAMcame aticAra che. sAtharA vageremAM jIvajatu che ke nahIM A rIte AkhanA vyApAra 35 je avalokana che tene pratilekhana kahe che. pratilekhana ja pratilekhita zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya che. je pratilekhita na hoya arthAt jovAmAM na AvyuM hoya te apratilekhita che. suMvALI pUMjaNa Adi upakaraNa dvArA karavAmAM AvanAra saMzodhana Adi pramAjita kahevAya che. pramAjiMtane abhAva apramAjita che. A pAMca pUrvokta trIjA zikSAtrata pauSadhapavAsa vratanA aticAra che. A kAraNe vratanuM anuSThAna karanAra zrAvake aticArothI bacatA thakA pauSadhopavAsa vratanuM samyak prakAre pAlana karavuM joIe. pa1 tatvArthaniyukti pahelA dvitIya zikSAtrata dezAvakAzikanA Anayanaprayoga Adi pAMca aticArenI prarUpaNa karavAmAM AvI che. have pauSadho. pavAsa nAmaka trIjA zikSAvratanA aticAronuM kathana karIe chIe pauSadhapavAsanA pAMca aticAra che-(1) apratilekhita dupratilekhita zayyA. saMstAraka (2) apramAjiMta-duSpamArjita zayyAsaMstAraka (3) apratilekhitaduSpatilekhita-uccAraprasavaNabhUmi (4) apramAjita-pramArjita-uccAra praviNabhUmi ane (5) pauSadhavratanuM samyak ananupAlana. (1) zayA ane saMthArAnuM sarvathA ja pratilekhana na karavuM athavA asAvadhAnIthI pratilekhana karavuM prathama aticAra che. (2) zayyA ane saMstArakanuM bilakula pramArjana na karavuM athavA anyamanaskabhAvathI pramArjana karavuM bIje aticAra che. (3-4) AvI ja rIte uccArabhUmi ane prasavaNabhUminuM pratilekhana ane pramAjane na karavuM athavA samyapha prakArathI pratilekhana pramArjana na karavuM trIjA ane cethI aticAra che. (5) Agamekta vidhinA anusAra pauSadhavratanuM samyakaprakArathI pAlana na karavuM, e pauSadhavratane pAMca aticAra che. dhyA ane saMthArAmAM trasa athavA sthAvara jIva te nathI e jaI levuM pratikhata kahevAya che. rajoharaNa vagerenI madadathI pUjavuM pramArjana kahevAya che. pauSadhApavAsa vratanA dhAraka zrAvake apratilekhita- duSpatilekhita zapyAsaMstAraka Adi pAMca aticArethI bacatA thakA pauSadhopavAsatane pAlana karavuM joIe. upAsakadazAMgasUtranA prathama adhyayanamAM kahyuM chezaSapavAsa vratanA zramaNopAsake pAMca aticAra jANavA joIe paraMtu temanuM AcaraNa karavuM joie nahIM A aticAra che. (1) apratilekhita pratikhita zappA saMskAra (2) apramAjita-du pramArjita zappA saMskAra (3) apatilekhita-dukhatilekhita uccAraprasavaNabhUmi ane (5) pauSadhapavAsanuM samya-ananupAlana, pa1 zrI tatvArtha sUtraH 2 140
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ bArahatve vrata ke pAMca aticAra kA nirUpaNa "atirlAivimAMneNa vittAvArUcA ja prA' para sUtrArtha--atithisaMvibhAgavatanA sacittanikSepa vagere pAMca aticAra che. parA tatvArthadIpikA-pUrvasUtramAM pauSadhe pavAsa vratanA apratilekhita-duSpati lekhita zayyAsaMratAraka Adi pAMca aticAronI prarUpaNa karavAmAM AvI have zrAvakanA bAramAM atithisaMvibhAga vratanA pAMca aticArenI prarUpaNa karIe chIe pUrvokta atima zikSAtrata atithisaMvibhAga dvatanA sacitta nikSepaNa Adi pAMca aticAra che, te A pramANe che-(1) sacitta nikSepaNa (2) sacittapidhAna (3) kAlAsikama (4) paravyapadeza ane (5) masurya A pAMca aticAra AtmAne malIna banAvanArA duSpariNamana che tene artha A pramANe thAya che (1) azana Adi AhArane nahIM ApavAnI buddhithI saceta kamaLapatra vagere para rAkho sacitta nikSepaNa che athavA saceta dhAnyapAtra vagerene aceta AhAra vagere para rAkhavA athavA na ApavAnI bhAvanAthI acetane sacetanI sAthe athavA sacetane acetanI sAthe bheLavI devuM sacittanikSepaNa che. (2) saceta kamaLapatra athavA jaLapAtra vagerethI athavA saceta azana AdithI aceta AhAra vagerene DhAMkI devuM sacitta pidhAna che. (3) gocarImAM-sAdhunA samayanuM ullaMghana karavuM. sAdhune kaSamaye dAna ApavAno upakrama kare ke jethI sAdhune sarakAra paNa thaI jAya ane azanAdi paNa bacI jAya A kAlAtikrama aticAra che. ( pitAnA azana vagerene pArakuM batAvavuM, paravyapadeza aticAra che, jema ke sAdhune kahevuM ke A bhejana vagere mArUM nathI, bIjAnuM che. (5) anya dAtAnA guNene sahana na karavA mAtsarya nAmaka aticAra che. upAsakadazAMga sUtranA prathama adhyayanamAM kahyuM che-zramaNopAsake atithi saMvibhAga vatanA pAMca aticAra jANavA joIe A pAMca aticAra A pramANe che-(1) sacita nikSepaNutA (2) sacitta pidhAnatA (3) kAlAtikrama (4) paravyapadeza ane (5) matsaritA. para tattvArthaniyukti-AnI pahelA, pAMca aNuvratanA, traNa guNavratane tathA 4 cAramAMthI traNa zikSAtratAnA pAMca-pAMca aticAronuM kathana karavAmAM AvyuM che. have cothA zikSA vrata atithisaMvibhAganA sacittanikSepa Adi pAMca aticAronuM prarUpaNa karIe chIe zrI tatvArtha sUtraH 2 141
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ atima zikSAvrata atithisaMvibhAganA pAMca aticAra che-(1) sacittanikSepaNa (2) sacittapidhAna (3) kAlatikrama (4) paravyapadeza ane (5) mAtsarya A pAMca aticAra AtmAmAM malInatA utpana karavAvALA duSparigumana rUpa che. temane artha A pramANe thAya che (1)sacittanikSepaNu-azana, pAna, khAdya ane svAdya rUpa cAre prakAranA AhArane kamaLa athavA keLanA saceta pAMdaDAM AdinI upara athavA cokhA, java, ghauM, DAMgara vagere dhAnyanI upara, na ApavAnI buddhithI rAkhI devA. (1) anna Adi cokhA (bhAta) tathA khAdya Adi je sacetanI upara rAkhelA hoya che, tene sAdhu grahaNa karatA nathI. AthI huM te azanAdi temanI samakSa upasthita karIza paNa teo svIkAraze. nahIM, AthI mane te lAbha ja thaze, Ama jANIne gRhastha sacitanikSepaNa kare te aticAra lAge che. (2) sacittapidhAna-saceta sUraNakandamULa, patra, puSpa AdithI azanapAna Adi cAra prakAranA AhArane DhAMkI de arthAt sAdhune na vahorAvavAnI bhAvanAthI DhAMkI devuM sacittapidhAna aticAra che kAraNa ke saceta vastuthI AcchAdita AhArane sAdhu grahaNa karatA nathI. (3) kAlAtikama-sAdhuonA zikSAkALane TALIne, arthAta sAdhune bhikSAkALa divasane ja hoya AthI dAna na ApavAnI IcchAthI rAtribhojana karavuM vagere-A kAlAtikrama bhikSA grahaNa karanArA zramaNa mATe aprItikara hoya che ane AthI dAnane abhAva paNa thAya che. () paravyapadeza-upavAsa, chaThTha adama vagerenI tapasyA karanArA athavA niya bhaMjana lenAra zramaNunuM bhikSAthe upasthita thavA para najara sAme spaSTa dekhAtAM anna-pAchuM Adi AhAranA viSayamAM A pramANe kahevuM ke-"A anAja-pANI, bIjAnAM che, mArA nathI e ApavA mATe huM lAcAra chuM. A paravyapadeza nAmaka aticAra che. hakIkatamAM te te AhAra InkAra karanAra pelA grahasthane ja che, bIjAne nathI. (5) mAtsarya-zramaNa dvArA bhikSAnI yAcanA karavAmAM Ave tyAre je zrAvaka gusse thaI jAya che, zramaNane anAdara kare che athavA yAcanA karavA chatAM paNa ApatuM nathI te matsara kahevAya che. matsarane bhAva mAtsarya che athavA bIjAnA guNo sahana na karavA mAtsarya che athavA pelA daridra dAna ApyuM che te zuM huM tenAthI utaratI kakSAnuM chuM ? e prakAranA mAtsarya bhAvathI dAna ApavuM paNa mAtsarya kahevAya che athavA kaSAyathI kaluSita cittathI zramaNone dAna ApavuM mAtsarya che. A pAMca atithisaMvibhAga vratanA aticAra che. upAsakadazAMgasUtranA zrI tatvArtha sUtraH 2 14 2
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama adhyayanamAM kahyuM che-atithisaMvibhAga ghatanA pAMca aticAra jANavA joIe paraMtu temanuM AcaraNa karavuM joIe nahIM. A aticAra A che(1) sacittanikSepaNatA (2) sacittapidhAnatA (3) kAlAtikramadAna () para vyapadeza ane matsaratA. parA mAraNAMtika saMlekhanA ke pAMca aticAroM kA nirUpaNa "nArica saMjAgosaNA' ityAdi sUtrArtha-mAraNAntilekhanAjeSaNAnA IlekazaMsAprayoga Adi pAMca aticAre che. paNa tatvArthadIpikA-pUrvasUtramAM atima zikSAvata, bAra vatAmAM bAramA atithisaMvibhAganA sacittanikSepaNu Adi pAMca aticAronuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM che. bAra vratanuM pAlana karatA thakA zrAvakane jyAre potAnuM maraNa samIpa che tevI khAtrI thAya tyAre avasara AvavA para salekhanA avazya karavI joIe, saMlekhanAne Azaya che-kaSAya tathA kAyAne pAtaLA pADavA AthI A mAraNanikasalekhanAnA jIvItA zaMsA Adi pAMca aticAronuM prarUpaNa karIe chIe jenuM svarUpa pahelA kahevAmAM AvI gayuM che ane tapa tathA saMyama dvArA kAyA tathA kaSAyane pAtaLA pADavA jenuM lakSaNa che te mArAntikasaMlekhanA jeSaNAnA pAMca aticAro A pramANe che-(1) IlekazaMsApraga (2) parakAza sApraga (3) jIvitAzaMsAprAga ane (5) kAmagAsAprAga temanuM svarUpa A pramANe che (1) IhalekazaMsAprayoga-saMthAre dhAraNa karyA bAda A leka vize IcchA karavI jema ke-mara pachI huM cakravartI, rAjA athavA tene maMtrI banI jauM, e jAtanI abhilASA karavI. (2) parakAzaMsApraga-mRtyu bAda Indra athavA deva thavAnI zrI tatvArtha sUtraH 2 143
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhilASA karavI, (3) jIvitAzaMsApraga-Adara-sanmAna, bhakti AdinA lobhathI jIvatA rahevAnI icchA karavI. (4) maraNazaMsApraga-kharabacaDI jamIna para nivAsa-karavAthI, bhUkha vagerenI pIDAnA kAraNe athavA mAna-sanmAna na maLavAthI huM kayAre karI jAu" e prakAre maraNanI kAmanA karavI. (5) kAmagIzaMsApraga-kAma arthAta zabda ane rUpa tathA bhega arthAt gaMdha, rasa ane sparzanI kAmanA karavI kAmabhe gAzaMsApraga nAmaka aticAra che. 53 tavArthaniyukita- AnI pahelA paMca aNuvratanA, traNa guNavratanA ane cAra zikSAvratonAM pAMca-pAMca aticAronuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM che have A mArAntika saMlekhanA-joSaNAnA pAMca aticAronI prarUpaNa karIe chIe. tapa ane saMyama dvArA kAyA tathA kaSAne pAtaLA pADavA jevuM lakSaNa che, te mAraNAkisalekhanA-jeSaNanA IhilekazaMsAprayoga Adi pAMca aticAra che, A pramANe-(1) IhalekazaMsAprayeLa (2) parakAza sAprayoga (3) jIvitAzaMsApraga (4) maraNazaMsAprega ane (5) kAmagAzaMsAprega temanuM svarUpa A pramANe che - (1) saMthAro dhAraNa karyA bAda, AvatA janmamAM manuSyaloka saMbaMdhI abhilASA karavI jema ke-huM cakavattI rAjA athavA rAjamaMtrI thaI jAuM, vagere A IhalekAza sAprayoga che. (2) evI ja rIte huM Indra athavA deva thaI jAuM evI kAmanA karavI parakAzaMsApraga che. (3) saMthArA daramyAna mArI pUjA tathA mahimA ghaNe vadhI rahyo che AthI mAre saMthAre lAMbA samaya sudhI kheMcAya te sArUM e rIte saMthArAmAM vadhAre jIvavAnI IcchA karavI jIvitAzaMsApraga che. (4) jIvitAzaMsApragathI viparIta maraNazaMsAprayAga samaja jema ke meM AjIvana anazana aMgIkAra karI lIdhuM che te paNa kaI mAro bhAva pUchatA nathI, koI mArI pUjA karatuM nathI, koI Adara karatuM nathI, koI tenA vakhANa karatA nathI A jAtanI bhAvanAthI cittamAM e vicAra uda. bhava ke "huM vahele marI jAuM te sArUM" A maraNazaMsApraga che. evI ja rIte karkaza jamIna para rahevAnA kAraNe kaSTa thAya athavA sudhA AdinI vedanA duHkha ApI rahI hoya, gajanita kaSTa thAya tevA saMjogomAM, "hAya hAya ! kayAre marI jAuM, jaladIthI marI jAuM te sArUM? A rIte vicAravuM e paNa maraNazaMsAprayoga che. (5) zretra ane cakSu indriyonA viSaya arthAt zabda ane rUpa kAma zrI tatvArtha sUtraH 2 144
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya che ane sparzana, rasanA (jIbha) tathA ghANa IndrinA viSaya arthAta gaMdha, rasa ane sparza bhoga kahevAya che. A kAma ane bheganI IcchA karavI kAmagAzaMsAprayoga che. tAtparya e che ke mane jJa viSayanI kAmanA karavI kAmagAzaMsApraga che. A rIte pAMca aNuvratanA traNa guNavratonA, cAra zikSAvratanA tathA mArazutikasaMlekhanA jeSaNAnA badhAM maLIne tera vratanA pAMca-pAMca aticAra hovAthI 134565 aticAra thayA A badhAnuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM A badhAne ANuvratadhArI ane sasazIladhArI zrAvake tyAga karavo joIe. jo ke samyaktvanAM paNa pAMca aticAra che AthI aticAronI saMkhyA pAMsaTha nahIM sIttera thAya che, te paNa samyaktva, mahelanA pAyAnI jema badhA tene AdhAra che. AthI vratanA aticAronI sAthe tenA aticAronI gaNatarI karavAmAM AvI nathI. A rIte aneka prakAranI kSatio hovAthI samyakatvanA tathA vra ane zIlAnA pAMsaTha aticAronA viSayamAM zrAvake pramAda kara joIe nahIM, balika apramAda ja nyAyasaMgata che. paNa "grfi vivALA vasuddhI" ItyAdi sUtrArtha-A pUrvokta aticArone tyAga karavAthI matanI zuddhi thAya che. 54 pAMca mahAvrato kA nirUpaNa "ggfNa vivALA vAsuddI' ItyAdi sUtrArtha-A pUrvokta aticArane tyAga karavAthI matanI zuddhi thAya che. pakA "jANavAcAto gayo tema" ItyAdi sUvAtha-prANAtipAda AdithI sarvathA virata thavuM pAMca mahAvata che. papa tatvArthadIpikA-A rIte grahasthanA bAra tenuM aticAra sahita kathana karavAmAM AvyuM ane e paNa batAvI devAmAM AvyuM ke aticArene zrI tatvArtha sUtraH 2 145
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAga karavAthI ja vratanI zuddhi thAya che. have pahelA je kahyuM hatuMsAva ko mahaM' arthAt hiMsA Adine pUrNa rUpathI je tyAga karavAmAM Ave che tene mahAvrata kahe che jethI have mahAvratanuM kathana karavAmAM Ave che prANAtipAta AdithI pUrNa rUpathI nivRtta thaI javuM mahAvrata che. mahAvrata pAMca che-(1) prANAtipAta (2) mRSAvAda (3) adattAdAna () abrahAcarya ane (5) parigrahathI sarvathA virata thavuM. prANAtipAtane artha prANInI hiMsA mRSAvAdane artha asatya bhASaNa, adattAdAnane artha cerI, abrahAcaryane artha mithuna ane parigrahane artha mUcha che. A badhAMthI sarvathA arthAt traNa karaNa ane traNa bhegathI virata thavuM mahAvrata kahevAya che.papA tatvArthaniyukita-AnI agAu aticA sahita bAra vratanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM. bAravratane dhAraka zrAvaka paNa pAchaLathI mahAvatI thaI zake che A saMbaMdhathI mokSanA kAraNabhUta pAMca mahAvratanuM kathana karavAmAM Ave che prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, abrahmacarya ane parigrahathI sarvAze-dravya, kSetra, kALa, bhAvathI, traNe karaze ane traNe yegathI sarvathA nivRtta thavuM mahAvrata che. kaSAya Adi pramAdarUpa pariNAmathI yukta kartA AtmA dvArA, mana vacana ane kAyA vagere emanA vyApArathI dravya ane bhAva baMne prakAranA karaNa (jAte karavuM), kAraNa (karAvavuM) ane anumodana rUpa kAyavyApAthI prANInAM prANenI hiMsA karavI prANAtipAta che. asatya bhASaNa karavuM, amRta (sukuM). vacana bolavuM, alIka bhASaNa karavuM mRSAvAda kahevAya che. dattane artha thAya che mAlikanuM-pitAnuM Adhipatya jatuM karavuM. je datta na hoya te adatta kahevAya che. te adattane grahaNa karavuM adattAdAna kahevAya che. strIsaMga athavA mathana abrahmacarya kahevAya che. mUcha arthAt jenA mATe zAstranI anumati nathI evA sacitta, acitta ane mizra dravya AdimAM mamatva dhAraNa karavuM parigraha che. A prANAtipAta AdithI pUrNatayA, traNe karaNa ane traNa vegathImana vacana kAyAthI nivRtta thavuM pAMca mahAvrata che. hiMsA AdithI nivRtta thavuM vrata kahevAya che. vratamAM rahele purUSa hiMsArUpa kriyAkAnDa karatuM nathI. AnAthI evuM sAbita thayuM ke te ahiMsArUpa kiyAkalApa ja kare che. bhAvArtha e che ke je prANAtipAda AdithI virata thAya che te zAstrokta kriyAo anuSThAna kare che AthI satpavRtti ane asanivRtti rUpa kriyA dvArA thanArA karma kSaya kare che ane karmone kSaya karIne mokSa prApta karI le che. ahIM eka bAbata samajI levAnI jarUra che-prANAtipAtane artha che zrI tatvArtha sUtraH 2 146
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ prANavijana prANa Indriya Adi dasa che. temanA ja saMbaMdhathI jIva prANI kahevAya che. pRthvIkAya Adi ekendriya, hIndriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriya, A badhAM prANuM che. A jIvane jANIne ane emanAmAM zraddhA karIne bhAvathI prANAtipAta na kare jJAna-zraddhAnapUrvaka cAritra kahevAya che. satu anuSThAnamAM pravRtti ane asat anuSThAnathI nivRtta tenuM lakSaNa che. mana, vacana, kAyA, kRta, kArita ane anumodana AdinA bhedathI cAritra aneka prakAranA che. sthAnAMgasUtranA paMcama sthAnanA prathama uddezakamAM kahyuM chepAMca mahAvrata kahevAmAM AvyA che te A mujaba che-samasta prANAtipAtathI virata thavuM, samasta mRSAvAdathI virata thavuM, samasta adattAdAnathI virata thavuM, samastamaithunathI virata thavuM ane samasta parigrahathI virata thavuM. Avazyaka temaja dazavaikAlika sUtramAM paNa A pramANe ja kahevAmAM AvyuM che. papA paccIsa bhAvanAoM kA nirUpaNa 'tatthejjaTuM IriyAiyA paNavIsa bhAvaNAo' satrArtha-vratanI sthiratA mATe IryAdika pIsa bhAvanAo che padA tatvArthadIpikA-agAu ekadezathI hiMsAdithI viratirUpa pAMca Agavata AdinA lakSaNa kahevAmAM AvyA che have te vratamAM sthiratA lAvavAnA AzayathI IryA vagere paccIsa bhAvanAonuM prarUpaNa karIe chIe pUrvokata sthUlaprANAtipAta viramaNa vagere vatenI sthiratA mATe arthAta temane draDha karavA mATe IryA vagere pazcIsa bhAvane kahevAmAM AvI che. te A pramANe che-(1) IryA arthAt yatanApUrvaka namana karavuM (2) mananI prazastatA (3) vacananI prazastatA (4) eSaNA (5) AdAna nikSepa A pAMca prathama vratanI bhAvanA che. (1) samajI vicArIne bolavuM (2) krodha tyAga (3) bhatyAga (0) zrI tatvArtha sUtraH 2 147
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhayatyAga ane (5) hAsyatyAga, A khIjAvratanI pAMca bhAvanA che. (1) aDhAra prakArathI vizuddha vastInuM yAcanApUrvaka sevana karavuM (2) dararoja avagrahanI yAcanA karIne tRSu kASTha vagerene grahaNa karavA (3) pATa vagere mATe paNa vRkSa vagerenuM chedana na karavu. (4) sAdhAraNuM piNDa adhika sevana na karavu arthAt aneka sAdhue mATenA je bhegA karelA AhAra hAya temAMthI peAtAnA bhAge hAya tenAthI vadhu na levuM ane (5) sAdhuenI vaiyAvacca (sevA) karavI A trIjA vratanI pAMca bhAvanAo che. (1) strI, pazu ane napuMsaka vagaranI vasatImAM vAsa karavA (ra) strIkathA na karavI (3) strInA age pAMganuM avaleAkana na karavuM. (4) pUrva bhAgavelA bhAgenu smaraNa na karavuM ane (pa) dararoja svAdiSTa bheAjananA parityAga karavA, A ceAthA vratanI pAMca bhAvanA che. (1) prazasta rUpa (2) rasa (3) gadha (4) sparza ane (5) zabdamAM rAga tathA aprazasta rUpAdimAM dveSa dhAraNa na karaveA e pAMca pAMcamAtratanI bhAvanAo che. badhI maLIne paccIsa bhAvanAe thAya che !! 56 // tattvAtha niyukti--agAu sampUrNa prANAtipAta vimaNu Adi pAMca mahAvratAnI prarUpaNA karavAmAM AvI have A tenI draDhatAne mATe eka eka mahAvratanI pAMce pAMca bhAvanAe kahIe chIe te vratAnI sthiratA mATe dhairyAM Adi paccIsa prakAranI bhAvanAonu setrana karavu joIe arthAt sampU` prANAtipAta viramaNu Adi pAMca aNuvratA te dRDha karavA mATe paccIsa bhAvanAe kahevAmAM AvI che je A pramANe che- (1) iyasamiti (ra) maneApti (3) vacanapti (4) eSaNA (5) AdAna nikSepaNA (6) Alecya sabhASaNu- samajhI vicArIne bevu (7) krodhane tyAga (8) lebhane tyAga (9) bhayanA tyAga (10) hAsyane tyAga (11) aDhAra pakArathI vizuddha vasatInuM yAcanApUrNAMka sevana karavu. (12) dararoja avagrahanI yAcanA karIne tRNu kASTha vagerenuM grahaNa karavuM (13) pIDha-pADha vagere mATe paNa vRkSa vagere na kApavA (14) sAdhAraNa piNDanuM peAtAnA bhAgathI vadhAre sevana na karavuM (15) sAdhuenI vaiyAvacA (zuzruSA) karavI (16) zrI pazu ane napuMsakanA saMsaga vALI pathArI ane AsananA sevanathI dUra rahevu (17) rAgayukta srIkathAnA tyAga (18) *enI maneAhara indriyAne na jovI (19) pUrva bhAgavelA bhegAnuM smaraNa na karavuM (ra0) dararAja svAduM bhAja nanA tyAga karavA-kayAreka kayAreka upavAsa vagere karavA (21-25) maneAjJa ane amaneAna spa rasa, gadha, rUpa tathA zabda para rAga-dveSa na karavA. A paccIsa bhAvanA che. zrI tatvArtha sUtra : 2 148
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ AmAMthI prAraMbhanI pAMca bhAvanAo prANutipAta viramaNa vatanI bIjI pAMca asatyaviratinI trIjI pAMca sTeyaviratinI, cArathI pAMca brahmacarya vratanI ane pAMcamI pAMca bhAvanAo parigraha viratinI che. A bhAvanAone artha A pramANe che. cAlavAmAM jatanA rAkhavI Isamiti che. arthAt cAra hAtha AgaLanI jamInanuM bArIkAIthI nirIkSaNa karIne sthAvara temaja trasa jIvenI rakSA karatA thakA apramatta bhAvathI gamana karavuM e prathama bhAvanA che. mane guptine artha che. AnaMdayAna tathA raudra dhyAnathI aLagA rahIne dharmadhyAnamAM lIna thavuM, vacanane pavuM arthAt maunavrata dhAraNa karavuM vacanagupita che. eSaNAnA traNa bheda che-meSaNa, grahaSaNa ane grAmaiSaNA jee eSaNa samitithI rahita hoya che te chae kAyone virAdhaka hoya che AthI jenI rakSA mATe eSaNAsamitinuM pAlana karavuM joIe, aughika ane aupagrAhikanA bhedathI baMne prakAranI upAdhine upADavA tathA mUkavAmAM Agama anusAra pramArjana tathA paDilehaNunuM dhyAna rAkhavuM AdAnanikSepaNuM samiti che. pAtramAM paDelA athavA rAkhelA AhArane cakSu vagereno upayoga lagAvIne, temAM utpana thayelA athavA bahArathI AvelA chanI rakSA mATe avelekana karavuM joIe. upAzrayamAM AvIne pharI ekavAra prakAzavALI jagyAe besIne AhAra-pANIne sArI peThe jaI tapAsIne ajavALuM hoya evI jagyAe ja tene upabhega kare joIe. A che Alekti pAna bhajana bhAvanA A pAMca bhAvanAothI saMpanna sAdhu saMpUrNatayA prANAtipAta vira. maNavratanuM pAlana karavAmAM samartha thAya che. mRSAvAda viramaNavratanI daDhatA kAje A pAMca bhAvanAonuM sevana karavuM AIe-"anuvacibhASaNa" ahIM "anuvIcizabda dezIya che ane tene artha thAya che vicAra kare tAtparya e thayuM ke samajhI vIcArIne belavuM "anavIcibhASa' kahevAya che. vagara vicAryuM belanAra kavacita miyAbhASaNa paNa karato hoya che. AthI AmAnI laghutA vera ane pIDA vagere Aloka saMbaMdhI konI prApti thAya che ane bIjAne prANenI hiMsA thAya che. AthI je samajhI -vicArIne bele che te kayAreya paNa mithyAbhASaNanA pApathI kharaDAtuM nathI. zAhanIyakarmanA udayathI utpanna thanArA deSarUpa temaja aprIti lakSaNa vALA phodhano tyAga kare joIe, krodha pratyAkhyAnathI AtmAnI nirantara bhAvanA karavI joIe je AvI bhAvanA bhAve che te asatya AdithI bacI jAya che. tRSNArUpI lebhane paNa parityAga karavo joIe. je lAbha pratyAkhyAnathI AtmAne bhAvita kare che te miAbhASI hete nathI AvI ja zrI tatvArtha sUtraH 2 149
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIte bhaya athavA kAyaratAnuM pratyAkhyAna kare che te kadI paNa asatya bolate nathI. je Darapoka hoya che te mithyAbhASaNa paNa karato hoya che jema ke Aje rAte mane cera athavA pizAca dekhAyA hatA. vagere AthI dareke potAnI jAtane nirbhaya banAvavI joIe mehanIya karmanA udayathI utpana tathA lakSaNavALuM hAsya je kare che te pitAnI mazkarI karate thako bIjAnI pratimithyAbhASaNa paNa kare che. AthI hAsyane pratyAkhyAnathI AtmAne prabhAvita karanAra satyavratanuM pAlana karavA samartha bane che. asteyavratanI pAMca bhAvanAo-samajI vicArIne avagrahanI yAcanA karavI joIe avagraha pAMca prakAranA che-(1) Idra (2) rAjA (3) gRhapati (4) zayyAtara ane (5) sAdhamikane avagraha jyAM je mAlika hoya tyAM tenI pAse ja yAcanA karavI joIe. je mAlika nathI tenI pAse yAcanA karavAthI deSonI adhikatA thAya che. AthI samajI-vicArIne avagrahanI yAcanA karavI joIe evI bhAvanA bhAve je A jAtanI bhAvanA seve che te adattAdAnamAM pravRtta thatA nathI ekavAra mAlika dvArA parigrahanuM pradAna thavA chatAM vAraMvAra avagrahanI yAcanA karavI "abhIkSaNa-avagraha yAcanA kahevAya che. rogI vagere avasthAmAM maLa-mUtranA tyAga karavAnA pAtra tathA hAtha-paga dhovAnA sthAnanI yAcanA pharIvAra e mATe karavI jarUrI che ke jethI mAlikanA manane vyathA na pahece evI ja rIte ATaluM ja kSetra mAre grahaNa karavuM che e abhigraha dhAraNa karI levuM joIe temaja pITha pATa vagere mATe paNa vRkSa vagerenuM chedana karavuM na joIe paraMtu gurUe jeTalA AhArapANInI anumati ApI hoya teTaluM bhejanapAchuM ja grahaNa karavuM joIe gurUjInI AjJAthI svIkArelA bhejana pANI paNa sUtrokta vidhi mujaba ja khAvA joIe evI ja rIte audhika temaja aupagrAhika upAdhi vastra vagere paNa gurUnI AjJa pUrvaka vaMdanapUrvaka gurunA vacanonI vidhi anusAra ja kAmamAM levA joIe je A jAtanI bhAvanA bhAve che te asteyavratanuM ulaMghana kadI paNa karatA nathI AvI ja rIte sAdhunI zuzraSA mATe paNa samajI levuM A pAMca adatta dAna vatanI bhAvanA che. brahmacaryavratanI bhAvanAo-brahmacaryavratanI pUkta bhAvanAomAMthI strIpazunapuMsakasaMsakata zayanAsanavanane artha che-devAMganA mAnavastrI jevA ke ghaDI, gAya, bheMsa, bakarI dhaMTI vagerenA saMsargavALI pathArI tathA Asanano tyAga karavo joIe kAraNake tenAthI aneka prakAranI nukazAnI thAya che, strI, pazu, tathA napuMsakano saMsarga na hovA chatAM paNa rAga yukata strIkathAthI bacavuM joIe. strIkathA me janita kaSAya rUpa pariNatithI yukata hoya che tathA te rAgabhAvane zrI tatvArtha sUtraH 2 150
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ utpanna kare che te deza, jAti kuLa, vezabhUSA, vacanAlApa, gati, vilAsa, vibhrama brahmaga kaTAkSa hAsya praNaya kalaha vagere rUpa zRMgArarasathI pirapUNa thatI thatI cittane teja prakArathI kSubdha karI de che jema ke vAvAjhoDAthI samudranI thatI DAmADALa sthitI. AthI rAga vadhAranArI kathAnA tyAga karavA e ja zreyaskara che evI ja rIte strIonA cArU aMgeApAMgeAnu avaleAkana paNa tyajI devu joie ane evI bhAvanA bhAvavI joie ke strIonA suMdara stana-yugma vagerenA avaleAkanathI virata dhavAmAM ja bhaluM rahelu che ane sAdhu thatAM pahelA gRhasthAvasthamAM karelI ratikrIDAnA smaraNunA paNa tyAga karavA jarUrI che. pUrvakAlIna kAmakrIDAnA smaraNathI kAmAgni prajavalita thaI jAya che mATe tenA tyAga karavA zreyaskara che. pauSTika bhojanane paNa tyAga karI devA joIe. pauSTika snigdha ane mIThAM dUdha dahI' zeThaLa zrI geLa tela vagerenA AhArathI medu majA zukra vagere dhAtuonA upacaya thAya che ane Ama thavAthI paNa meADunI utpatti thAya che AthI niratara abhyAsa rUpathI svAdu bhAjanane! tyAga karavA joie brahmacaryoMnI rakSA mATe AvA prakAranI bhAvanA bhAvavI jarUrI che. evI ja rIte khAdya Abhyantara parigrahathI zUnya sAdhue rUpa rsa gAMdha sparza ane zabda e pAMca indriyanA maneAjJa viSacakramAM rAga ane amaneAjJa viSayeAmAM dveSa na rAkhavA joie. samavAyAMgasUtranA paccIsamAM samAyamAM kahevAmA AvyuM che-pAMca vratAnI paccIsa bhAvanAe kahevAmAM AvI che je A pramANe che-(1) Iyyasamiti (6) mane gupta (3) vacanagupti (4) AlektipAnabheAjana (5) AdAnabhADAmatra nikSepaNNA samiti (6) anuvIcibhASaNatA (7) krodhaviveka (8) leAbhavaveka (9) bhakttiveka (10) hAsyaviveka (11) avagraha-anugrahaNutA (14) sAdhami ka avagrahu anujJAya paribhAgatA (15) sAdhAraNa bhattapAnanA AjJA laIne upayega karave (16) zrI pazu napu sakanA sa sagavALA zayanAsananA tyAga karaveA (17) srIkathAnA tyAga (18) strIonI indriyAnA ava leAkanane tyAga (19) pUrva bhAgavela ratikrIDAnu smaraNu na karavuM (20) pauSTika AhAranA tyAga (21) zrotrendriyanA viSayamAM rAga na karavA (rara) cakSunA viSayamAM rAga na karavA (ra4) jIbha svAdu indriyanA viSayamAM rAga na karavo ane (25) sparzendriyanA viSayamAM raga na karavo ! 56 // zrI tatvArtha sUtra : 2 151
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAnya prakAra se sarvavrata kI bhAvanAoM kA nirUpaNa 'vijJAnuiMsamacone' ityAdi sUtrA-hiMsA Adi pApAnuM sevana karavAthI AleAka temaja paraleAkamAM gheAra du:kha thAya che ane cAre gatimAM bhramaNa karavuM paDe che. pA tattvArthaM dIpikA--pUrva sUtramAM prANAtipAta viramaNu Adi pAMca mahAtemAMthI pratyekanI pAMca-pAMca bhAvanAonu prarUpaNa karavAmAM AvyuM, have badhAM vrata mATe samAna bhAvanAonuM pratipAdana karIe chIe hiM`sA Adi arthAt hi'sA, anaMta, adattAdAna, abrahmacaya ane parigraha A pAMce AsavAnuM sevana karavAthI AlAkamAM tathA nAraka vagere paraleAkamAM gheAra duHkhe bhAgavavA paDe che evI bhAvanA rAkhavI joie. kahevAnA Azaya e che ke IzadApUrvaka hi'sA vagerenu' smaraNa karavAthI ahika ane pAralaukika aneka prakAranA arthonI paramparA utpanna thAya che, naraka Adi dugatiemAM tIvra duHkhaneA anubhava karavA paDe che, evI bhAvanA karavAthI java prANAtipAta AdimAM pravRtti karatA nathI huMsA AdimAM dhAra duHkha ja du:kha che ane tenA kAraNe cAre gatiemAM bhramaNa karavu' paDe che. padmA tattvArthadIpikA--manI pUrva' viratirUpa mahAvratAne ane dezavirati rUpa aNuvratomAMthI pratyekanI pAMca-pAMca bhAvanAeAnu pratipAdana karavAmAM Avyu, have badhAM vratA mATe sAdhAraNa bhAvanAnuM nirAkaraNa karIe chIeDisA, asatya, steya, abrahmacaya ane parigraha, A pAMca AsravemAM pravRtti karanArAone AlekamAM tathA naraka Adi paraleAkamAM tIvra yAtanAo na legavavI paDe, A prakAranI bhAvanAthI tratIjIva hiMsA aAdimAM pravRtti karatA nathI. je hiMDaisA AdimAM pravRtti kare che tene prathama tA A ja lekamAM aneka anarthAMneA sAmanA karavA paDe che pachI naraka AdimAM dArUN phaLa bhegavavA paDe che e pramANe punaH punaH cintana karavu. joie hiMsAthI kevu' ugra du.kha thAya che e khatAvIe chIe-hiMsaka jIva sadaiva udvega ane trAsanu' sAmrAjya phelAve che, tenA veza bhISaNa hAya che. tenA bhAla pradeza para karacaLIe paDelI rahe che. tenI AMkhAmAMthI irSyA ane krodha rUpI agni varase che. te dAMtAthI heThe cAvatA heAya che ane prANione trAsa upajAvatA hAya che te hamezAM duzmanAvaTa khAMdhatA rahe che. te A lekamAM paNa lAThI tathA cAbuke thI phaTakArAya che, hAthakaDI tathA ja jIrAthI jakaDAya che, phAMsInA mAMcaDe caDhavAne pAtra bane che ane vividha prakAranA lAThI, IMTa AdithI leAkeA tene mAre che bIjA paNa aneka prakAranAM kalezane prApta thAya che, zrI tatvArtha sUtra : 2 152
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMsaka jIva 5 lekamAM naraka Adi durgatie prApta kare che, lekamAM gahita ane nidita thAya che. je manuSya vivekanA baLathI evuM samaje che ke pUrvajanmamAM upArjita, azubha karmanuM ja phaLa mane abhAgIyAne prApta thayuM che have te hiMsAthI virata thaI javAmAM ja bhaluM che e jAtano daDha nizcaya enA cittamAM utpanna thaI jAya che. AvI ja rIte hiMsA Adi pApanA kAraNe naraka, tiryaMca, manuSya ane devagatirUpa saMsAra aTavimAM paribhramaNa karavuM paDe che. hiMsaka naraka-nigoda vageremAM janma maraNadina anantAnaH ghera atighera duHkha prApta kare che. jema hiMsaka purUSa anarthone bhAgIdAra thAya che tevI ja rIte asatyavAdI manuSya paNa anarthabhAgI thAya che. lekamAM tenA vacanane koI vizvAsa karatuM nathI, asatya bhASaNanA kAraNe asatyabhASInI jIbha kApI levAmAM Ave che, kAna kApI levAmAM Ave che, nAka kApI levAmAM Ave che. AvI ja jAtanA anya gahita phaLa paNa bhegavavA paDe che. tene paralekamAM naraka AdinI tIvra yAtanAo bhogavavI paDe che. je leke asatya bhASaNathI utpanna thanArA duHkhayukata verAnubaMdhavALAo che. teo jihnA chedana Adi pUrvokta doSanI apekSAe paNa adhika yAtanA vadha bandhana Adi duHkhanA hetuone prApta kare che jemano ArAya-ayavasAya tIvra hoya che te dIrgha sthiti ane tIvra anu. bhAgavALe azubha karmo bAMdhe che ane paralokamAM naraka AdinI azubha ane tIvra yAtanAone prApta kare che AthI asatya-bhASaNanuM AvuM viSama phaLa vipAka maLe che, evI bhAvanA karate thake, AnAthI virata thaI javuM emAM ja zreya che. A pramANe citavana karIne asatya bhASaNathI nivRtta thaI jAya che. jevI rIte hiMsA ane asatya bhASaNa karavALA duHkhane prApta thAya che tevI ja rIte pAradravyanuM apaharaNa karanAra cora paNa duHkhane bhAgI thAya che ane badhAne uga pahoMcADe che-jenuM dhana haraNa kare che tene duHkha pahoMcADe che-AnA phaLasvarUpe tene tADana-pIDana, cAbukane mAra hAthakaDIjaMjIra vagerenuM banzana-hAtha-paga-kAna-nAka ane hoThanuM chedana-bhedana tathA sava haraNa vagere bhogavavA paDe che. te paralokamAM naraka AdinI tIvra vedanAo prApta kare che. AthI steyathI virata thaI javuM zreyaskara che, evI bhAvanA karate tha cerIthI virata thaI jAya che. jevI rIte prANAtipAta, asatyabhASaNa ane corI karanArA aneka a ne prApta thAya che tevI ja rIte abrahmacaryanuM sevana karanAra paNa strIonA hAva-bhAva, vizvama vilAsa AdithI jemanuM citta DAmADoLa rahe che, jemanI Indrie caMcala heya che temaja halakA prakAranA viSayamAM racelI zrI tatvArtha sUtraH 2 153
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacelI rahe che, je manejJa zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparzamAM lIna rahe che, je madamasta hAthInI mAphaka niraMkuza he.ya che ane ISTa tathA aniSTa viSayamAM pravRtti-nivRttinA vicArathI rahita hoya che, temAM koI paNa sthaLe sukha-zAnti prApta karatA nathI. mehathI abhibhUta hovAnA kAraNe kartAvya-akartavyanA vivekathI rahita thaI jAya che ane dareka kAryane sAruM ja samajIne te karavA tatpara rahe che jANe teone bhUta na vaLagyuM hoya ! parastrIgamananA kAraNe A lekamAM bIjAonI sAthe temanuM vera baMdhAI jAya che. teo liMgadana, vadha, bandhana ane sarvasvApaharaNa Adi muzkelIone vahore che. paralokamAM temane naraka Adi gati prApta thAya che. A kAraNathI maithunathI virata thaI javuM zreyaskara che, evI bhAvanA karate thake purUSa tenAthI nivRtta thaI jAya che. A pramANe parigrahavAn purUSa upara cora vagere AkramaNa kare che jevI rIte mAMsane TukaDo cAMcamAM dabAvanAra pakSI para bAja Adi bIjA kAcA mAMsanuM bhakSaNa karanAra pakSI humale kare che tevI ja rIte parigrahavAna purUSane cAra vagere pajave che. parigrahIne dhana AdinA upArjanamAM kaI sahevA paDe che, upArjita karyA bAda tenuM rakSaNa karavAnI citA savAra thAya che ane rakSaNa karavA chatAM paNa jyAre te nAza pAme che tyAre zoka-santApane anubhava karavo paDe che. jema sukA iMdhaNathI agninI tRpti thatI nathI tema tRSNAva - purUSa dhanathI kadI paNa dharAte nathI. te lobhathI gherAyele rahevAnA kAraNe kartavya-akartavyanA vivekathI rahita thaI jAya che ane pari. NAma svarUpa mahAna aniSTa prApta kare che. paralokamAM tene naraka AdinI tIvra yAtanAo, sahana karavI paDe che. leke tene lebhI-kaMjusa-makhIcUsa vagere upanAma lagADIne tene haDadhUta, kare che. AthI "parigrahathI virata thaI javuM ja zreyaskara che. evI bhAvanA bhAvanAra parigrahathI virata thaI jAya che. je citta lemarUpI tRSNa pizAcInIne vazIbhUta thaI jAya che te kaI ja anarthone joI zakatuM nathI. temanI pakaDamAM Avela manuSya dhana mATe sagA bApanI paNa hatyA karI bese che, mAtAne jIva paNa laI le che, putrane ghAta karavA mATe paNa tatpara thaI jAya che, dravya kAje bhAInuM khUna karI nAkhavA icache , vadhAre zuM kahI zakAya, potAnI prANavalabhAnI paNa hatyA karI nAkhe che. A jAtanA anyAnya ghaNA badhA anartha kare che. A rIte lebhathI abhibhUta prANI kArya-akAryane kaMi paNa viveka karato nathI. je parigrahanA ghaNA badhAM duSpariNAmone vicAra kare che te tenAthI nivRtta thaI jAya che. sAdhake hiMsA AdimAM duHkhanI ja bhAvanA karavI joIe. jevI rIte hiMsA Adi pAMce mane du:khajanaka hovAnA kAraNe apriya che. tevI ja rIte vadha, bandhana, chedana AdinA kAraNe hiMsA vagere badhAMne apriya che. A jAtanA AtmAnubhavathI hiMsA AdimAM badhAnA dukhanI bhAvanA karate thake zrI tatvArtha sUtraH 2 154
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ purUSa-"prANAtipAtathI virata thaI javuM ja zreyaskara che evI bhAvanA bhAva hiMsA AdithI nivRtta thaI jAya che. jema asatya bhASaNathI mane mahAnuM duHkha thAya che, tevI ja rIte badhAM prANio ne asatya bhASaNa ane miyAdeSiAropaNathI A lekamAM ghora duHkhanI prApti thAya che. asatyabhASI jyAM paNa janma le che tyAM ja tene asatya bhASaNa dvArA mithyA Apano zikAra thavuM paDe che ane sadaiva ghera duHkhAnA pAtra banavuM paDe che. AvI bhAvanA rAkhanAra purUSa asatyabhASaNathI virata thaI jAya che. AvI ja rIte sarakAra vagere dvArA priya dhananuM apaharaNa thavAthI mane duHkha thAya che athavA te agAu thavuM hatuM tevI ja rIte anya prANione paNa temanA dravyane apaharaNathI duHkha thAya che ane A rIte AtmAnubhavathI bhAvanA karate thako adattAdAnathI virata thaI jAya che. maithuna paNa rAga-dveSamUlaka che, hiMsA adinI jema duHkhajanaka che, leka ane samAjamAM tiraskRta che. A kAraNe duHkhajanaka che evI bhAvanA karanAra tenAthI nivRtta thaI jAya che. zaMkA-strIonA upabhegamAM, temanA aparapAna Adi saMsparzathI utpanna thate vizeSa prakArane sukhAnubhava ja lokika zAstrakAra Di DimanAdanI sAthe uccasvarathI ghoSaNA kare che ane temanA ziSya rAgAtumArI vAdyonI jema temanuM ja gAna kare che. AvI sthitimAM tene duHkharUpa kevI rIte kahI zakAya ? samAdhAna-jevI rIte kSaya ane koDha Adi vya dhio oSadhanA prayogathI ane parahejanA sevanathI AMzika rUpathI maTI jAya che 5 nA vAraM. vAra uthalA mAre che, evI ja rIte kAma-vyAdhi paNa maithuna sevanathI kayAreya paNa pUrNatayA zAnta thaye nathI, ane kayAre paNa thaze nahI kahyuM paNa che kAmenA upabhegathI kAma kadApi zAna thatuM nathI eTaluM ja nahIM, paraMtu jema ghI homavAthI agni adhika prajavalita thAya che tevI ja rIte kAmasevanathI, kAmanI abhilASA adhika dhika vadhatI jAya che. karmanA kSapazama Adi kSetra, kALa, dravya ane bhAvanI apekSA rAkhe che, tenAthI AtyaMtika sukhanI utpatti thaI zakatI nathI. vAstavamAM temanAthI thoDA samaya mATe duHkhanuM rokANa mAtra thAya che AthI mUDha le ke te duHkha pratibandha a95 avasthAne ja sukha mAnI bese che jema kharajavAne khaLanAra purUSa te samaye duHkhane ja sukha samaje che tevI ja rIte maithunanuM sevana karanAra purUSa mokSanA virodhI ane anantAnanta saMsArabhramaNanA duHkhane, je ApAtaramaNIya che, mAtra upalakIyA draSTithI ja ramya bhAse che, speza sukha zrI tatvArtha sUtraH 2 155
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaje che. A kAraNe je maithunamAM duHkharU patAnI bhAvanA kare che te maithunathI virata thaI jAya che. evI ja rIte dhanAdimAM mamatva rAkhanAra parigrahI jana dhana vagerenI aprAptimAM tenI abhilASAnuM duHkha anubhave che, tenI prApti thavAthI tenA rakSaNanuM duHkha bhegave che ane rakSaNa karavA chatAM paNa jyAre tene vinAza thaI jAya che tyAre viyegajanya zokane anubhava kare che. jyAre dhana Adi prApta thatA nathI ane temane meLavavAnI abhilASA thAya che tyAre duHkhano anubhava thAya che. jyAre temanI prApti thaI jAya che tyAre rAjA, cera, agni uMdara ane bhAgIdAro vagerethI tenuM rakSaNa karavAmAM "udvigna thaI duHkha ja anubhava kare ane jyAre te dhana Adi naSTa thaI jAya che tyAre tenA viyegano asahya zAkAgni tene prajavALe che AthI parigrahamAM duHkha ja che. evI bhAvanA rAkhanAra purUSa parigrahathI mukta thaI jAya che. AvI rIte prANAtipAta, mRSAbhASaNa, steya, abrahmacarya ane parigrahamAM, je duHkhanI ja bhAvanA kare che te vatI pAMce vratamAM sthira thAya che. sthAnAMgasUtranA cothA sthAnanA dvitIya uddezakamAM kahyuM che saMvedinI kathA cAra prakAranI kahevAmAM AvI che. jevI ke-(1) dahakasaMvedinI (2) parakasaMvedinI (3) svazarIrasaMvedinI ane (4) para zarIrasaMdinI evI ja rIte nirvedinI kathA paNa cAra prakAranI kahevAmAM AvI che jevI ke- (1) A lekamAM karavAmAM AvelA khoTA karmo A ja lekamAM duHkharUpa phaLavipAkane utpana kare che. (2) A lekamAM karelA beTAM karmo paralekamAM duHkha utpanna kare che. (3) paralekamAM karavAmAM AvelA TAM karmo A lekamAM dukha utpanna kare che ane (4) paralokamAM karavAmAM AvelA khoTA karmo paralokamAM duHkha utpana kare che ane (1) A lekamAM karelA sukRtya A lekamAM sukharUpa phaLa pradAna kare che. (2) A lekamAM karelA sukRtyo paralekamAM sukharUpa vipAka utpanna kare che. (3) parakamAM karavAmAM AvelA sukRtya A lokamAM sukha utpanna kare che ane (4) paralekamAM karavAmAM AvelA sukRtye paralekamAM sukha utpanna kare che. je kathA arthAt dharmadezanA saMsAranI asAratA pradarzita karIne mokSanI abhilASA utpanna kare che te saMvedinI kathA kahevAya che. e rIte je kathA saMsAranI asAratA pradarzita karIne bhavyajIvomAM mokSanI abhilASA utpanna kare che tene saMvedinI kathA samajavI joI e jevI rIte zrI tatvArtha sUtraH 2 15 6
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ kumArI malIe cha rAjAone potAnI upara anurakta jANIne, temane saMsAranI asAratA batAvIne mekSanI abhilASA utpanna karI hatI kahyuM paNa che- je kathAne sAMbhaLavA mAtrathI mekSanI abhilASA utpanna thAya che, te saMvedinI kathA kahevAya che, jevI rIte mahalakumArIe 6 (cha) rAjAone pratibaMdha Ape. 1 je kathA dvArA zrotA viSayogothI virakata thAya che te nirvedinI kathA kahevAya che kahyuM paNa che- je kathAnA zravaNa mAtrathI vairAgyanI utpatti thAya che, te nidinI kathA kahevAya che jevI rIte bhagavAna mahAvIre zAlibhadrane upadeza Ape. ApaNA saba prANiyoM meM metribhAvanA kA nirUpaNa "vamUyaTriphi" ItyAdi sUtrArtha-sarva prANio prati maitrI, adhika guNavA para pramoda, kaleza pAmana rAo para karUNa ane avinI para madhyastha bhAva dhAraNa karavuM joIe 58 tatvArthadIpikA-pUrvasUtramAM 'hiMsa vi2maNa Adi pAMce tenI sAdhAraNa bhAvanA arthAt hiMsA AdimAM A lekamAM ane paralekamAM ghera duHkhane vicAra kare-e nI bhAvanAnuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM have te ja vratanI daDhatA mATe maitrI Adi cAra bhAvanAonuM vivecana karIe chIe- sarvabhUta, guNadhika, kilazyamAna ane avinIta para anukramathI maitrI, pramoda, kArya ane mAdhyaratha bhAva rAkha joIe arthAta samasta prANio para maitrI bhAvanA bhAve, pitAnA karatAM adhika guNavAne para ameda bhAvanA bhAve arthAt temane joIne atizaya harSa anubhave, je jIva kalezane anubhava karI rahyAM che temanA prati karUNAbhAvane anubhava kare ane jeo avinIta arthAt zaTha che temanA tarapha madhyasthatA udAsInatA athavA upekSAvRtti dhAraNa kare A rIte maitrIbhAva Adi dhAraNa karavAthI keInI pratye vera virodha rahetuM nathI kahyuM paNa che prabho ! mAro AtmA prANImAtra prati maitrIbhAva dhAraNa kare, guNijanenI tarapha pramodabhAva dhAraNa kare, kaleza bhegavanArA para karUNAbhAva dhAraNa kare ane viparIta AcaraNa karanArAo para madhyasthatAne bhAva dhAraNa kare.58 tatvArthaniyukti-AnI agAu prANAtipAta viramaNa Adi pAMca tratonI sthiratA mATe hiMsA AdimAM apAya ane aghadarzanabhAvanA ane zrI tatvArtha sUtraH 2 157
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHkhabhAvanAnuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM have te ja tenI paraMparAthI sthiratA mATe sarvabhUta AdimAM maitrI vagere bhAvanAonuM pratipAdana karIe chIe sarvabhUta, guNAdhika, kilazyamAna ane avinItanA prati maitrI, prameha, kArUNya ane mAdhyasthabhAva dhAraNa karavA joIe. tAtparya e che ke samasta prANio tarapha maitrIbhAva dhAraNa kare, pitAnA ka tAM adhika guNavAna jana tarapha pramodabhAva dhAraNa kare, jeo kalezanA pAtra banelA che temanA pratye karUNA bhAva dhAraNa kare ane avinIta jano pratye madhyarathabhAva dhAraNa kare. bIjAnA hitanuM cintana karavuM maitrI che arthAt samasta je tarapha pitAno nehabhAva have agara kaI pramAdanA kAraNe koI jAtane apAra kare te paNa temanA para maMtrIbhAva dhAraNa karIne huM emane mitra chuM ane A mAro mitra che, huM mitradroha karIza nahIM kAraNa ke mitrane droha kare durjanatAnuM lakSaNa che. AthI huM badhAM prANione kSamA ApuM chuM' A prakAranI samasta jIvo tarapha bhAvanA rAkhe. "huM rAma mana vacana kAyAthI samasta prANione sahana karUM chuM' evI bhAvanAthI vAstavika mitrata nI prApti thAya che ane je prANione meM apakAra karyo che, mitranA nAte huM temanAthI kSamApanA meLavuM chuM. mAre samarata prANio para maitrIbhAva che, koInI sAthe vairabhAva nathI. A verAnubaMdha jyAre vadhe che tyAre emAMthI seMkaDo anarthonI zAkhA-prazAkhAo phUTI nIkaLe che, mAtsarya Adi denI utpatti thAya che, AnA aMkura tIkSaNa prajJA ane viveka rUpI taravAranI dhAra vaDe ja kApI zakAya che bIjA koI kAraNe tenuM udana thaI zakatuM nathI. Ane jaDamULathI vinAza maitrIbhAvanA dvArA ja karavo joIe, evI ja rIte jeo samyaktva Adi guNemAM adhika che temanA pratye pramoda arthAt harSanA atirekane dhAraNa kare arthAt guNIjanenA darzanathI atyanta prasanna thAya che saphadarzana, jJAna, cAritra athavA tapamAM adhikapitAnAthI vadhAre hoya temanuM yathocita vaMdana stavana, prazaMsA, vaiyAvRtya, vagere karavA, Adara-satkAra karavA ane badhI IndriyethI AnaMdanI parAkA ThAne vyakta karavI, prameda kahevAya che. AmAMthI samyaktvane artha che. tavArthanI zraddhA karavI ISTamAM pravRtti ane aniSTathI nivRtta thavAnA bodhane jJAna kahe che ane mULagu tathA uttaraguNane cAritra kahe che. bAhya ane AbhyantaranA bhedathI tapanA be bheda che, A samyakatva Adi guNamAM je pitAnA karatAM adhika utkRSTa che temanA pratye mAnasika harSa pragaTa kare prada che eka zrAvakanI apekSA bIjo zrAvaka ane eka muninI apekSA bIjA ni A guNemAM adhika hoya che. zrAvakanI apekSA sunimAM A guNa avazya adhika jovA maLe che. munijane guNakIrtana veLAe ekAgra thaIne zrI tatvArtha sUtraH 2 158
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ zravaNa karavuM, AMkhe nuM nAcI uThavuM, samasta zarIramAM romAMca jAgRta thave ItyAdi cihnethI A mAnasika harSa pragaTa thAya che. A pramodathI AtmAne bhAvita karavuM joIe. je kaleza-kacchane anubhava karI rahyA hoya evA dIna, duHkhI anAtha ane vRddha Adi para karUNa bhAvathI AtmAne bhAvita kare. kArUNyane artha che anakampA, dInaprANa para anugraha, kRpAdRSTi jeo zArIrika athavA mAnasika vyathAothI pIDita che teo dIna kahevAya che. AmAMthI je prANI mithyAdarzana tathA anantAnubaMdhI Adi mahAmethI grasta che, kumati, kuzrata ane vilaMga jJAnathI vyApta che, jeo ISTa prApti ane aniSTa parihAra karI zakatA nathI ane aneka duHkhothI pIDita che, jeo dIna, kRpaNa, bAla temaja vRddha che, temanA tarapha harahameza karUNAnI bhAvanA bhAvavI joIe ane karUNAnI bhAvanA karatA thakA teone mokSane upadeza Apavo joIe, deza-kALa pramANe vastra, anAja, pANI, AvAsa tathA auSadha Adi dvArA. temanA para anugraha kare joIe. jeo avinayI-zaTha che temanA tarapha mAdhyasthabhAva dhAraNa kare joIe. jeo zikSaNa grahaNa karavA lAyaka che teo vineya kahevAya che ane jeo zikSaNane cogya na hoya temane avineya kahevAmAM Ave che arthAt je cetana hovA chatAM paNa lAkaDA, dIvAla ane patharAnI mAphaka, grahaNa, dhAraNuM, hA, apahathI zUnya che, mithyAdarza thI grasta che ane duSTajane dvArA bharAyelA che temane avineya samajavA joIe. AvA mANaso tarapha udAsInabhAva dhAraNa kare. jevI rIte khArApATavALI jamInamAM nAkheluM bIja niSphaLa nIvaDe che tevI ja rIte AvA lokone ApavAmAM Avele upadeza niSphaLa jAya che. tenuM kaMI ja phaLa AvatuM nathI AthI temanA para upekSAbhAva dhAraNa karavo e ja cagya che. kahyuM paNa che-"bIjAnA hitanI cintA karavI maitrI che, bIjAnA duHkhonuM nivAraNa karavuM karUNA che, bIjAnA sukhane joI sateSa mAna prame da che, ane pArakA doSonI upekSA karavI upekSA bhAvanA che. jenA sUtrakRtAMganA prathama zratakaMdhanA paMdaramAM adhayananI trIjI gAthAmAM kahyuM che-prANio para maitrI dhAraNa kare e ja pramANe pAtikasUtranA prathama sUtranA. 20 mAM prakaraNamAM paNa kahyuM che-supatyAnanda-prameda. A ja sUtramAM bhagavAnanA upadeza prakaraNamAM kahyuM che. "angoyANa' arthAta dayAyuktatAthI AcAraMga zrataskaMdhanA AThamAM adhyayana, sAtamA uddezakanI pAMcamI gAthAmAM kahyuM che-"madhyasthI ane nirjarAnI apekSA karanAra zramaNa samAdhinuM apAlana kare. 58 zrI tatvArtha sUtraH 2 159
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAritrake bheda kA nirUpaNa 'carittaM paMcavihaM' ityAdi / / 59 // sUtrArtha-cAritra pAMca prakAranA che-(1) sAmAyika (2) chede pasthApanIya (3) parihAravizuddhi (4) sUmasAmparAya ane (5) yathAkhyAta. pelA tatvArthadIpikA-pahelA pratipAdana karavAmAM AvyuM hatuM ke samiti, gupti, dharma, anuprekSA, parISahajaya ane cAritra, saMvaranA kAraNa che. A saMvaranA hetuomAMthI cAritranA svarUpanuM pratipAdana karavA mATe tenA bhedanuM nidarzana karIe chIe... pUrvokta daza prakAranA zramaNadharmonA atargata saMyamAtmaka cAritra paMca prakAranA che- (1) sAmAyika (2) chedeparathA5nIya (3) parihAra vizahika (4) sUkSamatAparAya ane (5) yathAkhyAta AvI rIte cAritra pAMca prakAranA samajavA joie. sama arthAta samatva athavA rAga-dveSanA abhAvanA kAraNe samasta ane potAnA jevA sama javA te samavanA Aya (lAbha)ne samAya kahe che arthAt vRddhine pra pta thatI thakI zarada RtunA caMdramAnI kaLAonI jema pratikSaNe vilakSaNa jJAnAdinI prApti te samAya jenuM prayojana hoya tene sAmAyika kahe che, sAmAyika rUpa, cAritrane sAmAyika cAritra kahevAmAM AvyuM che. samasta sukhanA kAraNa ane samasta prANIo para Atmatulya darzanarUpa samatAnI prApti mATe sAmAyikanuM anuSThAna karavAmAM Ave che. A sAmAyika cAritra be prakAranA che. niyatakAlika ane aniyatakAlika AmAMthI svAdhyAya Adi sAmAyika caritra niyatakAlika kahevAya che ane apathika aniyatakAlika sAmAyika cAritra che. pramAdane kAraNe hiMsA Adi avratanA anuSThAnane sarvathA parityAga zrI tatvArtha sUtraH 2 160
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ karyA bAda AgamAkta vidhi anusAra puna: tenu ApaNu karavu' chepasthApanIya cAritra che tene samyak pratikriyArUpa samajavu' joi e. EDhApasthApana' zabdanI vyutpatti A pramANe che. cheda arthAt divasa, pakhavADiyu, mAsa vagerenI dikSA ochI karIne, usthApana arthAt pharIvAra vratAmAM AropaNa karavuM 'cheDopasthApana' athavA sakalpa-vikalpane niSedha chedepasthAna cAritra kahevAya che. parihAranA Azaya che prANAtipAtathI nivRtta thayuM, je cAritramAM parihAra' dvArA viziSTa zuddhi arthAt kamaLarUpa kAdavanuM prakSAlana karavAmAM Ave che te parihAra vizuddhi cAritra che. je batrIsa varSoMnA thai gayeA hAya, cirakALa sudhI jeNe tIthaMkaranA caraNeAnI sevA karI hAya, je pratyAkhyAna nAmaka navamA pUrvImAM kathita AcAravatune jJAtA hoya, ugra cazvAna hAya, je traNe sayAone bacAvIne e gancUti gamana kare che. evA saMyamazIla munine parihAravizuddhicaritra hAya che. je avasthAmAM kaSAya atyaMta sUkSma rahI jAya che te avasthAmAM thanArU cAritra sUkSmasAmparAya caritra kahevAya che. saparAya zabda RSAyanA vAcaka che. mAhanIya kamanA vathA upazama kSaya thavAthI je cAritra prakaTa thAya che te yathAkhyAtacAritra che. A cAritra paramaudAsInatAmaya ane jIvA svabhAvadazA rUpa che. AtmanA je zuddha svabhAva che te je cAritramAM kahevAmAM Avyu` hAya, te yatha khyAta cAritra mAthI sa pUrNa mehanIya kramanA upazamathI athavA kSayathI AtmasvabhAva rUpa yathAkhyAtacAritra kahevAya che Ane athA khyAtacAritra paNa kahe che. tene Azaya A che. pahelAM cAritranA je ArAdhaka thayA che. teoe AtmAnuM je utkRSTa cAritra kahyuM che evuM cAritra jIve agAu prApta karyuM na hatuM. parantu pAchaLathI mAhanIya karmonA kSaya athavA upazama dvArA sa pAdana karelu che. A kAraNe te athAkhyAtacAritra kahevAya che. 'matha' zabda anantaya ane vAcaka che. AthI samasta mehanIya kramanA kSaya athavA upazamanA anantara je cAritra prApta thAya te athAkhyAtacAritra che A cAritranI upasthitimAM AtmAnA zuddha svabhAva prakaTa thAya che pA tattvAtha niyukti----pahelAM savanA krama prApta kAraNa parISahejayanu nirUpaNu karavAmAM AvyuM hatu. have cAritranA, je saMvanA kAraNu kahevAi gayA che, tenAM bhedenu nirdezana karIe chIe sayama rUpa cAritra 5 prakAranA che-(1) sAmAyika (ra) IMdre parathApanIya (3) parihAra vizuddhika (4) sukSmasAMparAya ane (5) thAkhyAta A rIte (1) sAmAyika caritra (2) kedepasthApana cAritra (3) parihAra vizuddhika zrI tatvArtha sUtra : 2 161
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAritra (4) sUkSmamAMparAya cAritra ane (5) yathAkhyAta cAritra A pa prakAranA cAritra samajavA joI e. AmAMthI sAmAyikanA atha che sarva sAvadya yoganA tyAga karavA. cheDhApasthApanIya Adi sAmAyikanA ja vizeSa rUpa che. 'sama'nA Aya' arthAt lAlane 'samAya' kahe che. ane tene ja sAmAyika kahe che. sAmAyika e prakAranuM che. itvakAlika ane yAvajjIvika prathama ane aMtima tItha''karAnA zAsanamAM dIkSA levA para IzrvarakAlina sAmAyika cAritra thAya che je zastraparIjJA adhyayana AdinA jJAtA haiAya che ane zraddhA rAkhe che te gheTApasthApana sayamathI yukta thaI jAya che. AthI tenu' cAritra 'sAmAyika' e nAmathI kahevAtuM nathI. AthI te RtvarakAlika arthAt alpakAlika kahevAya che. vaccenA khAvIsa tIrthaMkaranA zAsana daramiyAna tathA videha kSetranA tIrthaMka dezanA zAsanamAM yAvajravika sAmAyika cAritra thAya che te dIkSA 'gIkAra karavAnA samayathI mAMDIne maraNakALa paryaMta rahe che. pahelA ane chellA tIrthaMkaranA zAsanamAM ziSyAnA sAmAnya paryAyanA cheda, vizuddhatara cave, savasAvadya ceAga viratimAM sthita hovuM ane viktitara mahAvratAmAM ArA paNu karavuM chedepasthApanIya cAritra kahevAya che. tApa e che ke pU paryAyamAM sthApita karavuM chedepasthApana che, tenA paNa e bheda che-niraticAra ane sAticAra jeNe viziSTa adhyayananA abhyAsa karI lIdhe che tene tathA jyAre madhyamatI karanA kAI ziSya camatItha'karanA ziSyeAnI pAse jAya che tyAre niraticAra chedepasthApana cAritra kahevAya che. je sAdhune mULaguNa naSTa thaI jAya che tene pharIvAra dIkSA ApIne temAM Aropita karavuM sAticAra dedepasthApanacAritra che. AthI A mane arthAt sAticAra ane niraticAra DhopasthApana cAritra prathama ane aMtima tIrthaMkaranA zAsanakALa daramyAna ja thAya che. parihAra nAmanuM eka vizeSa prakAranu tapa che. tenAthI je vizuddha che te parihAra vizuddhika cAritra kahevAya che. parihAra vizuddhikacAritra paNa e prakAranA che-nivijDa mAnaka ane niSThikAyika jenu' sevana karavAmAM Avatu hAya. te niSThi mAnaka kahevAya che. ane jetu' sevana thai cUkayu che te niviSThakAyika kahevAya che. A ane prakAranA cAritranu' sevana karanArA paNu niviSTamAnaka ane niviSThakAyika kahevAya che. tAtparya e che ke jeo nirviSTha mAnaka ane je sevana karI viziSTha tapazcaryA karI rahyA che te cUkayA che te niviskAcika kahevAya che. nava sAdhu maLIne parihAra vizuddhika cAritranu sevana kare cAra parihAri hoya che. arthAt tapa kare che, cAra anuparihAra zrI tatvArtha sUtra : 2 che. emAMthI hAya che, 16 2
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt te tapasvIonI vaiyAvacca kare che ane eka vAcanAcAya hAya che. jo ke te badhA sAdhu viziSTa zrutanA jJAtA hoya che. te paNa temanAmAMthI |I ekane viziSTa vAcanAcA niyukta karI levAmAM Ave che. tathA vibhinna kALAmAM jee zAstravihita takhta' sevana kare che tee piri kahevAya che. te anuparihAra haMmezA Aya khinna kare che ane tapasyAmAM rahelA pazciAri enI pAse rahIne temanI sevAcAkarI kare che. kapasthita paNa niyata ya khila ja kare che parihAriAnA tapa grISma RtumAM anukramathI jAnya caturtha bhakta, madhyama, Saobhakta ane utkRSTa aSTamabhakta DAya che. varSARtumAM jadhanya aSTamabhakta, madhyama, dazamabhakta ane utkRSTa dvAdaza bhakata che, jyAre pAraNAMnA samaya Ave che. tyAre ayakhilathI ja pAraNAM kare che. A rIte cha mAtra sudhI tapa karIne parihAra anupariAri thai jAya che ane jee anupahiAri hAya che te pariAri banI jAya che. te anuparihAra paNa parihAri banI jaIne cha mAsa sudhI te ja tapa kare che. tyAra bAda kalpasthita eka sAdhu cha mAsa sudhI parihAra tapa kare che. tenA eka anuparihAra hAya che. temAMthI bIjo eka phoI pathita thAya che. A rIte parihAra vizuddha tapa 18 mAsamAM paripUrNa thAya che. jyAre parihAravizuddha tapa paripUrNa thaI jAya che tyAre kAI kAI peAtAnI zakita mukha punaH te tapanu' anuSThAna kare che, kAI jinakalpane agIkAra karI le che jayAre kAI peAtAnA gacchamAM sAmela thaI jAya che. sthitakalpamAM, Adya ane aMtima tIrthaMkaranA tIrthAMmAM ja pariha ravizuddhika thAya che, madhyanA khAvIsa tIthakarAnA zAsanamAM thatAM nathI. sUkSmasAparAya caritra kAMtA zreNI caDhatI vakhate thAya che athavA zreNIthI paDatI vakhate thAya che. zreNI e prakAranI hoya che. upazama zreNI ane kSapaka zreNI mAhanIya kama"nI prakRtienuM upazama karatAM thakA UMce caDhavu' upazama zreNI che. ane temanu kSapaNa karatAM thakA AgaLa vadhavuM kSapaka zreNI che. baMnemAMthI kAi paNa zreNIne Arbha aSTama guNusthAnavatI apramatta munI ja kare che. upazama zreNI karanArA muni jyAre AThamAM gurusthAnathI navamA ane natramAMthI dazamAM guNathAnamAM pAMce che tyAre tene sUkSma sa'parAyacAritranI prApti thAya che. tyAra bAda te muni agiyAramA gurusthAnamAM paheAMce che. ane tyAM mAhanIya kamane eka aMtarmuhUtane mATe pUrNatayA upazAnta kare che. pachI sajjavalana kaSAyanA udaya thAya che, ane zreNI sa'panna muni puna: paDIne dazamAM guNasthAnamAM AvI jAya che. te samaye pazu tenA sUmasAmparAya cAritra hAya che, zrI tatvArtha sUtra : 2 16 3
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSapaka zreNI karavAvALA muni paNa jayAre dezamAM guNasthAnamAM pahece che tyAre tene paNa sUpha sAparAya cAritra thAya che. vizeSatA e che ke kSaka zregnIvALA dazamAMthI sIdhA bAramA guNasthAnamAM pahoMcIne aprati pAti thaI jAya che. tenuM patana thatuM nathI upazama zreNImAM anaMtAnu maMdhI kaSAya, darzanatrika, apratyAkhyAnI kaSAya, pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya, purUSada-strIveda, napuMsakaveda, hAsyAdi SaTaka ane saMjavalana kaSAyana upazama kare che jyAre kSepaka zreNIvALA A prakRtie ne kSaya kare che. upazama zreNIvALA muni jyAre agIyAramA guNasthAnane prApta kare che. tyAre aMtamuhUrta samayane mATe tene yathAkhyAta cAritranI prApti thAya che kSapaka zreNIvALA bA*A guNasthAnane prApta karIne apratipAti yathAkhyAta cAritra prApta kare che. tIrthakare e yathA" arthAt jevuM "khAta" arthAt kahyuM che tevuM ja je hoya te "yathAkhyAta' kahevAya che. tIrthakarAe kaSAya rahita saMyama kahela che. A yAkhyAta cAritra agiyAramAM ane bAramAM guNasthAnamAM thAya che, A gusthAnamAM kaSAya, upazAnta athavA kSINa thaI jAya che. AthI temane udaya rahetuM nathI. A rIte pAMca prakAranA cAritra samajavA ghaTe jJAnAvaraNIya Adi 8 prakAranA karmonA samUhane khapAvavA tene cAritra kahe che. uttarAdhyayana sUtranA 28 mA adhyayananI batrIsa-tetrIsamI gAthAmAM kahyuM che-paheluM sAmayika cAritra che, bIja chedepasthApana cAritra che tyAra bAda parihAravizuddhika ane sumasAMparAya che. pAMcamuM cAritra yathAkhyAta che je chadmasthane ane jina bhagavAnane prApta thAya che. karmonA caya-samUhane rikta-naSTa karavAthI cAritra saMjJA sArthaka thAya che. pelA tapa ke bheda kathana 'tavo duvihe, bAhirae abhitarae ya' tyAdi sUtrArtha-tapa be prakAranA che-bAhya ane Abhyantara. 6 tattvArthadIpikA- agAu tapane saMvaranuM kAraNa kahevAmAM AvyuM hatuM. have te tapanI prarUpaNa karavAne mATe pahelAM tenA bAhya ane Abhyanara bhedanuM nidarzana karIe chIe tapa be prakAranA che-bAhya tapa ane Abhyatara tapa je 8 prakAranA kamene tapAve- bALe che te tapa kahevAya che. samayathI yukta AtmAnA zeSa Azayane zuddha karavA mATe bAhya ane Abhyatara tApanane tapa kahe che. zrI tatvArtha sUtraH 2 164
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIra ane Indriyone tapAvavAnA kAraNe athavA karmamaLane dagdha karavAnA kAraNe paNa A tapa kahevAya che. bAhya tapa ane Abhyantara tapanA bhedathI tapa be prakAranA che. je tapamAM bAhya dravyonI apekSA rahe che. te bAhya tapa ane aMtaHkaraNanA vyApArathI ja thavAnA kAraNe ane bAhya dravyanI apekSA na rAkhavAne kAraNe Abhyantara tapa kahevAya che AtApanA Adi kAyakaleza rUpa tapa bahArathI prApta thAya che. AthI bAhya tapa kahevAya che. anazana Adi paNa bAhya tapa che. prAyazcitta. vinaya Adine Abhyantara tapa kahe che. athavA je tapa bIjAne pratyakSa thaI zake te bAhya ane je svapratyakSa ja hoya te Abhyantara tapa baMne tapanA cha cha bheda che. AthI badhA maLIne bAra prakAranA tapa che. davA tatvArthaniryukita-pahelAM e pratipAdana karavAmAM AvyuM hatuM ke karmAstavani dha rUpa saMvaranA kAra samiti, gupti, dharma, anuprekSA, parISahajaya cAritra, ane tapa che. AmAMthI samitithI laIne cAritra sudhInI prarUpaNa karavAmAM AvI che. have tapanI prarUpaNa karavA mATe sarva prathama tenA be bhedenuM kathana karIe chIe. karmanirdahana rU5. tapa be prakAranA che. bAhya ane Abhyantara bAhA. tapa anazana Adi cha prakAranA che. ane Abhyantara tapa paNa prAyazcitta AdinA bhedathI 6 prakAranA che. baMnenA maLIne bAra bheda thAya che. ArAdhanA karavAmAM AvanAra AtApanA Adi tapa karmonA AtmapradezothI pRthak karIne kADhI nAkhe che ane anazana, prAyazcitta ane dhyAna Adi tapa avazya ja karmonA Asrava dvArane roke che. tapasyA dvArA pUrva saMcita karmane kSaya (nirjara) thAya che ane navA kamene Asrava rokAI jAya che. A rIte tapa, saMvara ane nirjarA baMnenuM kAraNa che. 60 zrI tatvArtha sUtraH 2 165
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAhya tapa ke bhedakA nirUpaNa "vAha tare diva" ItyAdi sUtrArtha-bAhya tapa cha prakAranA che-(1) anazana (2) avamaudarya (3) bhikSAcaryA (4) rasaparityAga (5) kAyakaleza ane (6) pratisaMsInatA. tatvArthadIpikA pUrva sUtramAM saMvaranA kAraNabhUta tapanA be bheda kahevAmAM AvyA che bAhya temaja Abhyantara have bAhya tapanA bhedanuM nirUpaNa karIe chIe bAhya taya cha prakAranA che-(1) anazana (2) avamaudarya (3) bhikSAcaryA (4) rasaparityAga (5) kAyakaleza ane (6) pratisaMlInatA AmAMthI azana, pAna, khAdya ane bhava dya rUpa cAra prakAranA AhArane parityAga kara anazana kahevAya che. upavAsa, chaTha, aThThama, cekaDuM ane paMcoLuM vagerenA bhedathI anazana aneka prakAranA che. itvarika anazana ane yAjajIvana anazananA bhedathI paNa anazana be prakAranA che. Ivarika anazana zreNitapa AdinA bhedathI ghaNI jAtanA che. evI ja rIte yAjajIvana (maraNaparyantaka) anazananA paNa savicAra, avicAra, niharima aniharimanA bhedathI aneka bheda che. anazana tapa pratyakSa ane parokSa laukika phaLathI apekSA na rAkhatA thakA saMyamanI siddhine mATe, rAgano nAza karavA mATe, karmono vinAza karavA kAje, dhyAna tathA jJAnanI prApti arthe karavAmAM Ave che. saMyama ane jJAna AdinI siddhi mATe potAnA AhAramAM je ghaTADe karavAmAM Ave che te avamaudarya tapa kahevAya che. dravya, kSetra, kALa bhAva ane paryAvanA bhedathI tene pAMca bheda saMyamanI vRddhi mATe saMyama saMbaMdhI dANAne zAta karavA mATe tathA saMtoSa ane savAdhyAya vagerenI siddhinA zrI tatvArtha sUtraH 2 166
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe karavAmAM Ave che. bhikSA mATe vicaraNa karavuM bhikSAcaryA che. A ATha prakAranA gocarAgra, sAta eSaNA tathA anya abhigraha rUpa che. AnuM bIjuM nAma vRttiparisaMkSepa" paNa jANItuM che. IdrinA umAdanuM tathA nidrA Adino nigraha karavA mATe dUdha, dahIM, ghI Adi pauSTika AhAra-pANIne, tyAga kare rasaparityAga tapa che. "vIra rahI dAmANuM uttarAdhyayanamAM ahIM je "Adi zabdane praga karavAmAM AvyuM che tenAthI tIkhA, kaDavA ane kasAyelA vagere ronuM paNa grahaNa karI levuM joIe. indriyanI prabaLatAne dabAvavA kAje, nidrAvijayane mATe tathA svAdhyAya AdinI siddhi mATe dUdha vagere pauSTika rasone tyAga kara rasaparityAga nAmaka cothuM tapa che. zubha pariNAmane utpanna karavA mATe ane mokSasukhane prApta karavA mATe vIrAsana, ukuTukAsana vagere agharAM Asana karavA kAyakaleza tapa che. A pAMcamuM tapa che. A tapane hetu che-zArIrika kaSTane sahana karavA, sukhamAM Asakita utpanna na thavA devI ane pravacananI prabhAvanA. praznaparISaha ane kAyakalezamAM ze bheda che? uttara-parISaha te kaSTa che je pitAnI meLe AvI paDe che paranta kAyAkaleza ravecchApUrvaka utpanna karavAmAM Ave che. baMnemAM A taphAvata che. ba aa dravyonI apekSA hovAthI, bIjAone pratyakSa hovAthI kAyakaleza bAhya tapa kaDevAya che. sAlInatA cAra prakAranI che-(1) indriyasaMlInatA (2) kaSa saMlInatA (3) roga saMlInatA ane (4) vivikatacaryAsaMlInatA inidrAnuM gopana karavuM IndriyasaMlInatA che, kaSAyanA udayane nirAdha kara kaSAyasalInatA che. mana vacana ane kAyAne azubha vyApAramAM pravRtta na thavA devI yogasalInatA che ane ekAta, jyAM leke nuM AvAgamana na hoya tathA je strI, pazu ane napuMsakathI rahita hoya evA zayanAsananuM sevana karavuM vivikatacaryA che. A pratisaMlInatA nAmaka chaDuM bAhya tapa che. 61 tavAniyukita-pahelAM karmAsavanirodha rUpa saMvaranuM kAraNa tapa che, evuM pratipAdana karavAmAM AvyuM hatuM. te tapanA bAra bheda che-cha bAhyA tathA cha Avyantara e paNa kahevAmAM AvyuM che. have prathama bAhA tapanA che bhedanI prarUpaNa karIe chIe bAhA tapa cha prakAranA che-anazana, avamaudarya, unedaratA, bhikSAcaryA, rasaparityAga, kAyakazi ane pratisaMlInatA je tapa bahAra hoya ane bahArathI jANI zakAya te bAhya tapa kahevAya che. zrI tatvArtha sUtraH 2 167
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ je sAdhaka pravacanamAM zraddhA rAkhatA thakA, pAta nI zita mujaba, dravya-kSetra-kALa-bhAvane jANatA thake, divasa ane rAtridaramyAna karavA caiAgya kriyAonA parityAga na karatA thakA, anazana vagere tapa kare che, te kramanirAnA bhAgI thAya che. pUrvAMta sattara prakAranA pRthvIkAya saMyama Adinu pAlana karavA mATe athavA pAMca prakAranA sAmAyika cAritra Adi rUpa sayamanA pAlana mATe rasaparityAga Adi tapa karavAmAM Ave che. tapathI krmanI nirjarA thAya che arthAt jJAnAvaraNu Adi karmAMnA AtmapradezeAthI pRthakkaraNa rUpa pirezATana thAya che. azananA atha che-AhAra, tenA tyAga karavA anazana che AnA me sedra che-Irika ane yAvajIva Irika anazana naukArazIthI laIne upavAsa vagere cha mAsa sudhInu' heAya che, yAvajajIva anazananA traNa bheda che pAdApagamanuM iMgitamaraNa ane bhAtapratyAkhyAna pAdapApagamananA be bheda che sabhyAdhAta ane nirvyAghAta jene vyAdhi utpanna thaI che ane dheAra vedanA thai rahI che te AyuSya khalI hAvA chatAM paNa prANeAnI je utkrAnti kara che te sabhyAghAta pAdapApagamana che. je sAdhunu' zarIra pravajyA ane zikSApada AdinA kramathI ghaDapathI jarita thaI gayu che, te cAre prakAranA AhAranA tyAga karIne, prazarata dhyAnamAM citta parovIne, jIvajantue vagaranI bhUminA Azaro laI ne, pATTupa (vRkSa)nI jema eka paDakhethI suI jAya che, halanacalana taddana baMdha karI de che ane jIvanana anta sudhI te ja hAlatamAM sthira rahe che. A nirvyAdhAta pAdapeApagamana kahevAya che. A baMne prakAranA anazana pApApagamana nAmaka che. zAstravihita kriyAne igita kahe che, tenAthI yukta maraNu iMgitamaNu samajavuM. A anazana vratane pazu te ja svIkAra kare che je dIkSA ane zikSApatra AdinA kramathI AyuSyane kSINa thayeluM samaje che. te peAtAnA upakaraNAne grahaNa karIne jIva-jantu viSeANI bhUmibhAgamAM cAlyA jAya che. ekalA ja cAre prakAranA AhArane tyAga karI de che ane maryAdA bAMdhelI bhUmimAM jagamanAgamana kare che. A rIte samyajJAnamAM niSTha thaIne samAdhipUrvaka praNAne parityAga karI de che. iMgitamaraNu parapazcima thI vata hAya che arthAt AmAM paNu khIjAthI koi prakAranI sevA-zuzrUSA karavAmAM AvatI nathI. bhakatapratyAkhyAna anazana gacchamAM rahelA sAdhu mATe hAya che. gacchanI adara rahelA sAdhu koI vAra traNa prakAranA AhAranA tyAga kare che ane kayAreka cAra prakAranA AhAranA tyAga kare che, dyevaTe sAtharA para sui jaIne, badhA prakAranA paccakhANa karIne, zarIra ane upakathru vageremAM samatAthI rahita thaIne vaya namaskAra grahu karIne athavA pAse rahetA zrI tatvArtha sUtra : 2 168
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhu dvArA kRtanamarakAra thaIne paDakhuM badalate thakI samAdhipUrvaka kALadhamane prApta thAya che. A bhakata patyAkhyAna anazana che. (2) unedaratAne avamaurya kahe che. avamaudarya tapanA cAra bheda che(1) jaghanya avamaudarya (2) pramANaprApta avamaudarya (3) avamaudarya ane (4) utkRSTAvamaudarya eka sIthathI laIne eka keLiyA sudhI AhAra e che kara jaghanya-avamaudarya che. pUrNa AhA2 batrIsa keLIyA mAnavAmAM Ave che temAMthI covIsa keLiyA ja khAvuM pramANaprApta-avamaudarya che. seLa keLiyA khAvA ardhavanadarya che ane ATha keLiyAthI laIne eka sAtha sudhI khAvuM utkRSTa vaudarya che. tAtparya e che ke paripUrNa AhAramAMthI jeTa-jeTale AhAra ocho karavAmAM Ave che, teTaluM teTaluM utkRSTAvamaudarya tapa thAya che. (3) bhikSAcaryAne vRttiparisaMkSepa paNa kahe che. A aneka prakAranI che- ukSiptacaryA, nizcimacaryA Adi ukSita athavA nikSipta satta kubhASa dina vageremAMthI koIne abhigraha laIne bhikSA mATe aTana karavuM ane bIjI vastuone tyAga kara bhikSAcaryA kahevAya che. dravya, kSetra, kALa ane bhavathI vibhakta vastuone abhigraha karIne bhikSATana karavuM joIe. abhigraha datti tathA mikSa ne karavAmAM Ave che, jema ke-Aje eka ja varatu grahaNa karIza athavA be agara traNanuM ja grahaNa karIza. A rIte bhikSAnI paNa gaNanA-maryAdA bAMdhI levI joIe. satu, kulama ja anAja athavA edanane graha karavAnA viSayamAM athavA chAza AcAmsa parNaka athavA maMDakanA viSayamAM abhigraha kare dravyathI bhikSAcaryA che. eka paga uMbarA bahAra ane bIjo aMdara hoya te ja bhikSA laI A jAtano abhigraha kSetra saMbaMdhI bhikSAcaryA che, jyAre badhAM ja bhikSuke cAlyA jaze tyAre zikSA grahaNa karIza vagere kALa saMbaMdhI abhigraha karavo, kALathI bhikSAcaryA che je dAtA hasatA hasatA athavA raDatA raDatA AhAra Apaze te ja grahaNa karIza vagere abhigraha kare, bhAvathI bhikSa caryA cheAvI rIte A dravya, kSetra vageremAMthI koIne abhigraha karIne zeSane tyAga karavo e vRttipari saMkhyAna rUpa bhikSAcaryA tapa che. (4) rasaparityAga tapa paNa aneka prakAranA che. dUdha, dahIM Adi rasavikRti ane tyAga kare ane vira-nIrasa rUkSa Adine abhigraha ka9pa A tapanA ja antargata che. je rasI zakAya arthAta AsvAdana karI zakAya temane rasa kahe che, jevI rIte dUdha, dahIM, ghI Adi sone tyAga rasaparityAga kahevAya che. (5) ekAnta, zArIrika vyAghAtathI varjita, sUma ane rasthULa prANi zrI tatvArtha sUtraH 2 169
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ ethI rahita ane strI, pazu tathA napuMsaka jyAM na hoya evA sthAnamAM vAsa kare-samAdhi mATe sunA ghara athavA parvatanI guphA AdimAM nivAsa kara kAyakaleza che tenA aneka bheda che, jevAM ke- AtApanA levI, vIrAsana karavuM, kuTuka Asana karavA, eka ja paDakhe zayana karavuM, daskAyata (daMDanI jema lAMbA) thaIne zayana karavuM, jIrNazIrNa vastro rAkhavA, alapamUlya vastra rAkhavA, kezaleca kare vagere. (6) saMlInata -AnA cAra bheda che-IndriyasalInatA, kaSAyasalInanA, garsalInatA ane viviktacaryA IndriyanI azubha pravRtti na thavA devI IndriyasalInatA, kaSAyenI pravRtti na thavA devI kaSAyasaMlInatA ane jegonI azubha, pravRtti na thavA daI zubha pravRtti karavI gasaMlInatA che. strI AdithI varjita zayana-AsananuM sevana karavuM viviktazayyA nAmaka saMsInatA che. A rIte cha prakAranA bAhA tapathI saMsAra taraphathI Asakitano tyAga thAya che, zArIrika laghutA Ave che, Indriyo para vijaya prApta thAya che, saMyamanuM rakSaNa thAya che ane jJAnAvaraNa vagere ATha karmonI nirjarA thAya che. jenA Abhyantara tapa ke bheda kA nirUpaNa mamatA save di' ItyAdi satrArtha-Abhyantara tapanA cha bheda che-(1) prAyazcitta (2) vinaya (3) vaiyAvRtya (8) svAdhyAya (5) dhyAna ane (6) vyutsarga. darA tavAthadIpikA-pahelA bAhya ane Abhyantara ema tapanA be bheda kahevAmAM AvyA hatA. AmAMthI pUrvasUtramAM bAhya tapanA bhedanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM have Abhyantara tapanA cha bhedanuM pratipAdana karavA mATe kahIe chIe (1) prAyazcitta (2) vinaya (3) vaiyAvRtya (8) svAdhyAya (5) dhyAna ane (6) vyutsarga, A cha prakAranA Abhyantara tapa che. A prAyazcitta vagere zrI tatvArtha sUtraH 2 1 70
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ manane aMkuzamAM rAkhanArAM che, A kAraNe emane Abhyantara kahevAmAM AvyA che. "pra" arthAt prakRTa (utkRSTa) "aya' arthAta aprazasta-zubhaMkara vidhine prAya' kahe che jene artha utkRSTa cAritra prakRSTa cittavALA sAdhupurUSanuM 'citta jemAM hoya te "prAyazcitta kahevAya che. Atmazuddhi karanAra kiyA. vizeSane prAyazcitta kahe che athavA "prAyane artha aparAdha che. te citta arthAta zodhanane prAyazcitta kahe che. kahyuM paNa che-"prAyane artha thAya che leka ane cittane artha thAya che-tenuM mana cittanI zuddhi karanAra kRtya prAyazcitta kahevAya che. jenA dIkSA paryAyamAM jayeSTha muni Adine Adara kare vinaya che. kAyika vyApArathI athavA anya kacethI upAsanA karavI vaiyAvRtya che. zarIrathI pIDita muninA paga dabAva athavA anya prakArathI temanI ArAdhanA karavI haiyAvRtya che. jJAna bhAvanA mATe mULasUtronuM paThana karavuM svAdhyAya che. cittane ekAgra karavuM dhyAna che athaoNt dharmadhyAna ane zukaladhyAna karavuM dhyAna tapa kAyAnI ceSTAno parityAga kare yutsarga che. dara tavArthaniyaMti-pahelAM tapane saMvaranA kAraNarUpa kahevAmAM AvyuM. tapanA be bheda che-bAhA tathA Abhyantara bAhyA tapanA anazana Adi che. bheda che e pahelA sUtramAM pratipAdana karavAmAM AvI gayuM che, have Abhya. tara tapanA cha bheda kahIe chIe Abhyantara tapanA cha bheda che-(1) prAyazcitta (2) vinaya (3) vaiyAvRya (4) vAdhAya (5) dhyAna ane (6) vyusamAM ArIte prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, vAdhyAyadhyAna ane vyutsarga A cha Abhyantara tapa kahevAya che. temanuM svarUpa A pramANe che (1) prAyazcitta-mULa athavA uttaraguNamAM kaI atiyAra lAgyo hoya temaja te cittane kaluSita banAvatA hoya to tenI zuddhi kAje prAyazcitta karavAmAM Ave che, pApane cheda (vinAza) karavAnA) kAraNe te prAyazcitta kahevAya che. (2) vinaya-jenA sevanathI jJAnAvaraNa Adi ATha prakAranA karma vinItadUra thAya che, te vinaya tapa che. (3) vaiyAvRtya- zratanA upadeza anusAra zubha vyApAravAnane bhAva athavA kama vaiyAvRtya kahevAya che arthAta pitAnA karmonI nirjarA mATe udAsIna muninI sevA-zuzruSA karavI vaiyAvRtya tapa kahevAya che. (4) su arthAt samIcIna rUpathI-maryAdA sahita-kALa-veLAne parihAra zrI tatvArtha sUtraH 2 1 71
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ karIne athavA pirasInuM dhyAna rAkhIne mULasUtranuM adhyayana athavA paThana karavuM svAdhyAya che. (5) dhyAna-jenA vaDe varatunuM cintana karavAmAM Ave te dhyAna atre ArtadhyAna ane raudradhyAnane tyAga karIne dhama dhyAna ane zukaladhyAna ja grahaNa karavuM joIe, A pAMcamuM Abhyantara tapa che. (6) zayana athavA sthAnakamAM arthAt ubhA thaIne ke besIne, kAyA saMbaMdhI ceSTAone tyAga karavo vyutsarga che. A cha prakAranA Ayantara tapa che. 6rA daza prakAra ke prAyazcita kA nirUpaNa pArijA hathi' ItyAdi sUtrArtha-prAyazcitta daza prakAranA che-(1) Alocana (2) pratikramaNa (3) tadubha-Alecana-pratikamaNa (4) viveka (5) vyusarga (6) tapa (7) cheda (8) mULa (9) anavasthApya ane (10) pArAMcika. 63 tattvArthadIpikA-pUrvasUtramAM prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya AdinAM bhedathI cha prakAranA Abhyantara tapanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM, temAM prathama Abhyantara tapa prAyazcitane daza bhedanuM ahI nirUpaNa karavAmAM Ave che- prAyazcitta arthAt AtmazuddhikAraka kriyAnA daza bheda che-(1) Alecana (2) pratikamaNa (3) ubhaya-Alecanapratikama (4) viveka (5) vyutsarga (6) tapa (7) cheda (8) mULa (9) anavasthApya ane (10) pArAcika A rIte (1) Alecana (2) prAyazcitta (2) pratikamaNa prAyazcitta (3) tadabhaya prAyazcita (4) vivekaprAyazcitta (5) vyutsarga prAyazcitta (6) tapa prAyazcitta (9) daprAyazcitta (8) mULaprAyazcita (9) anavathApyaprAyazcita ane (10) pAra ciprAyazcitta A rAte daza prakAranA prAyazcitta che. (1) Alecana-AcArya ane upAdhyAyanI rUbarU pitAnA pramAdanuM daza zrI tatvArtha sUtraH 2 17 2
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ DhASAthI rahita nivedana karavuM AleAcana kahevAya che arthAt ekAntamAM beThelA, prasannacitta, deza-kALa ane doSanA svarUpanA jJAtA gurUtI sanmukha, vinayapUrNAMka vacanAbhAvathI rahita thaI ne, bALakanI mAphaka saraLa buddhithI ziSyanuM peAtAnA aparAdhAnuM nivedana karavuM Alecana nAmaka prAyazcita samajavu'. (2) pratikramaNa-'micchAmi dukraa' ema vadIne pratikriyA prakaTa karavI. gurUnI anumatithI ziSya ja pratikramaNa kare. (3) tadubhaya-kAi aticAranI zuddhi mATe e baMnenu' anuSThAna karavuM tadrubhaya prAyazcita che. zuddha haiAvA chatAM paNa azuddha hAvAnI zakA athavA bhrama thAya athavA azuddha paNu zuddha rUpathI nakkI thai jAya, tyAre mAleAcana-pratikramaNa ema ane karavAmAM Ave che. Alecana ane pratikramaNa tAtparya e che ke jyAM (4) viveka-doSayukta anna, pANI, upakaraNa AdinA tyAga karavA viveka nAmaka prAyazcitta che. je vastunA tyAga karI dIdheA hoya te peAtAnA pAtramAM paDI jAya athavA meDhAmAM AvI jAya athavA je vastunu grahaNa karavAthI lAla Adi kaSAyAnI utpatti thAya che te vastune u sraga-tyAga karI devA viveka nAmaka prAyazcitta che. (5) vyutsaga -niyamita samaya sudhI kAyA, vacana ane manane tyAga karavA kAryotsarga athavA vyutsaga prAyazcitta che. (6) tapa-anazana, avamI, bhikSAcaryA rasaparityAga, vivikta zayyAsata ane kAyakaleza rUpa cha prakAranA tapa karavA tapa nAmaka prAyazcitta che. (7) cheda-divasa, pakSa, mAsa AdinI dIkSAnuM chedana karavuM' arthAt tene ochA karI nAkhavA cheda nAmaka prAyazcitta che, (8) mULa-navesarathI mahAvratanuM' Ara paNa karavuM mULa nAmaka prAyazcitta che. (9) anavasthApya-jenuM sevana karavAthI theADA samaya sudhI temAM anavasthApya karIne pAchaLathI jenu AcaraNa karavAthI doSanI nivRtti thavAthI vratAmAM sthApita karavAmAM Ave te anavasthApya prAyazcitta kahevAya che. (10) pArAMcika-je prAyazcittamAM liMga (veza), kSetra, kALa ane tapathI pAracika arthAt bahAra karI nAkhavAmAM Ave che te pArAMcika nAmaka prAyazcitta kahevAya che. 563 tattvAtha niyu*kti--pahelA khAdya ane Abhyantara bhedathI tapanA be bheda kahevAmAM AvyA che temAMthI Abhyantara tapanA cha bhedamAM pahelAM prAyazcitta batAvavAmAM Avela che. tenA daza bhedonI prarUpaNA karIe chIe - prAyazcitta arthAt cAritra sabaMdhI lAgelA doSanI zuddhi mATe karavAmAM zrI tatvArtha sUtra : 2 173
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvatI tapasyA vizeSa daza prakAranI che (1) Alecana (2) pratikramaNa (3) tadubhaya (4) viveka (5) vyutsarga (9) ta5 () cheda (8) mULa (9) anavasthApya ane (10) pArAMcita A daza prakAranA prAyazcitta che. emanuM svarUpa A pramANe che (1) Alocana-ekAntamAM sthita, prasannacitta, deSa, deza tathA kALanA svarUpanA jJAtA gurUnI samakSa, ziSya vinayapUrvaka AcanAnA daza doSathI bacIne pitAnA pramAdanuM nivedana kare che-pitAnA deSane prakaTa kare che te AlecanA nAmaka prAyazcitta kahevAya che. sthAnAMgasUtranA dazamAM sthAnamAM daza denA saMbaMdhamAM kahevAmAM Avela che Akaspita, anumAnita, duSTa, bAdara, sUma, channa, zabdAkula, bahujana, avyakta ane tatsavI nAmanA daza deSa AlecanAnA samajavA joIe. emanuM svarUpa A pramANe che (1) gurUne upakaraNa vastra Adi ApIne, temane cittamAM pitAnI tarapha anukampa utpana karIne, AlecanA karavI Akampita nAmaka deSa che. (2) vacanathI anumAna karIne, AlecanA karavI anumAnita deSa che. (3) lokee je deSane joI lIdhA hoya tenI ja AlecanA karavI daSTa nAmaka deSa che. (4) sthULa dezanI ja AlecanA karavI bhAdara deSa che. (5) sUphama-nAnA sarakhA aparAdhanI AlocanA karavI sUma deSa che. (6) channa-kei purUSa dvArA deSa prakaTa karatI vakhate A pramANe kahevuM ke je deSa ene lAge che te ja mane paNa lAge che. A rIte pracchanna (gupta) rUpathI dezane jAhera karavuM e chanana nAmaka deSa che. (7) jyAre zorabakora thaI rahyo hoya tyAre pitAnA doSane prakAzita karavA, jene gurU paNa sArI peThe sAMbhaLI na zake, A zabdA kula nAmaka doSa che. (8) eka ja aparAdhanI anekanI sAme AlecanA karavI bahujananAmaka deSa che. (9je avyakta hoya arthAt prAyazcitta zAstrane je jJAtA nathI evAnI sAme AlocanA karavI avyakata deSa che. (10) je doSanI AlocanA karavAnI hoya te ja deSanuM sevana karanAra sAdhunI samakSa te doSanI AlocanA karavI tatsavI nAmaka deSa che, A rIte Alecana daza dethI rahita dvayAzraya athavA vyAzraya hoya che jema ke-kaI aticArane jAhera karavA mAtrathI zuddhi thaI jAya che yathAje sAdhu zAstravihita AcAranuM paripAlana kare che, mokSane mATe prayatna zIla che, avazya karavA yAya paDilehana, pramAjana, vaiyAvRtya, svAdhyAya, zrI tatvArtha sUtraH 2 174
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapasyA, AhAra, vihAra ane munivaMdaNA Adi karyomAM ghaNe upayoga rAkhatA hoya, sthaLa aticArothI bacate rahe che te pitAnA sUphama pramAdane mATe je AlocanA karI le che to tethI ja zuddha thaI jAya che. tene koI anya prAyazcittanI AvazyaktA rahetI nathI. () pratikramaNa-aticArenI abhimukhatA tyAgIne viparIta cAlavuM pratikramaNa che. je sAdhu mithyA dukRta daIne potAnA pazcAttApane prakaTa kare che ane kahe che-"meM sUtra virUddha A dUSita karma karyuM che, vachanda, bhAvathI cAritranI virAdhanA karI che, sUtrane anukULa karyuM nathI ane A pramANe kahIne je pazcAttApa kare che ane pachI te dUSita kRtyathI viparIta kathana kare che ke-"AvuM pharI kayAre paNa karIza nahIM' e prakAranA paccakhANuM karavA pratikramaNa kahevAya che. (3) ta6bhaya-Ane Azaya che AlecanA ane pratikramaNa bane Alecana ane pratikramaNanI hamaNA ja vyAkhyA karavAmAM AvI che. pahelA AlocanA pachI gurUnI AjJAthI pratikramaNa karavuM AlecanapratikramaNa kahevAya che. je muni saMbhrama athavA bhayathI Atura che. ekAeka upagazanyatAne kAraNe pitAne vaza rahetuM nathI ane je duSTa cintana, daSTa bhASaNa temaja duSTaceSTAthI yukta che tenA mATe A prAyazcittanuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. (4) viveka-zuddha-azuddha ana-pANI vagerenA pRthakkaraNa karavuM arthAta azuddha anna-pANI Adine tyAga kare viveka prAyazcitta che. tyAgapariNatirUpa A vivecana bhAvazuddhi svarUpa che, vize dhanarUpa che, pratyu kSiNarUpa che. A viveka prAyazcitta dUSita AhAra, pANI, upakaraNa, aupa. ahita upadhi, zamyA tathA Asana AdinA viSayamAM thAya che. AthI je zrI tatvArtha sUtraH 2 175
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ vastuonuM grahaNa karavAthI lobhAdika kaSAye nI utpatti thAya che A badhAno tyAga kare viveka prAyazcitta che. jema koI upagavAn gItArtha munie prathama anna vagere grahaNa karI lIdhA, pAchaLathI te duSita jaNAya to tene tyAga karI de viveka prAyazcitta che. (5) vyutsarga-viziSTa prakAranA utsargana vyutsarga kahe che. arthAta zarIra, vacana ane mananA vyApArane upagapUrvaka nivedha kare vyutsarga che. AvI rIte maryAdita samayane mATe zarIranA, vacananA ane mananA vyApArane tyAga kare vyutsarga nAmaka prAyazcitta che. Ane kAryotsarga' paNa kahe che. (6) tapa-pUrvokta anazana Adi cha prakAranA bAhya tapa-prAya. zcitta kahevAya che. zaMkA-prAyazcitta Abhyantara tapa che, te anazana Adi bAhA tapa rUpa kaI rIte hoI zake ? baMne eka kevI rIte heI zake? baMnemAM paraspara virodha che. samAdhAna-AtmAmAM khedajanaka hovAnA kAraNe Ane paNa Abhyantara kahevAmAM Ave che. AthI kaI virodhAbhAsa nathI (Ama paNa bAhya ane ane Abhyantara tapamAM pArasparika virodha nathI, bAhya tapa paNa pariNAma vizeSathI Abhyantara banI jAya che ane Abhyatara tapa paNa bAhya banI zake che.) (7) cheda-keTalAMka divasa pakSa athavA mAsanI dIkSAnuM chedana karavuM arthAta temAM ghaTADo karI de cheda prAyazcitta che, mahAvratanAM AropaNakALathI mAMDIne je dIkSAkALa che temAMthI thoDAM divasa, pakSa athavA mAsano dIkSAkALa e che karI de cheda kahevAya che. je divase mahAvratonuM AropaNa karavAmAM AvyuM te dIkSAdivasa Adi paryAya kahevAya che temAM pAMca Adine cheda thAya che. dAkhalA tarIke keInI dIkSA paryAya daza varSanI che te aparAdha mujaba temAMthI kadAcit paMcakacchada thAya che, kadAcit dazakacheda thAya che. vadhAremAM vadhAre cha mAsanuM che prAyazcitta ApavAmAM Ave che. (8) mULa-navesarathI pharIvAra dIkSA ApavI mULa prAyazcitta che jyAre kaI sAdhu saMkalpapUrvaka prANAtipAta kare tyAre ja A prAyazcitta karavAmAM Ave che, caturtha Asrava-maithunanuM sevana kare athavA utkRSTa mRSAvAda AdinuM sevana kare. (9) anavasthApa-je sAdhue aticAranuM sevana karyuM che. paraMtu tenA prAyazcitta svarUpa tapavizeSanuM sevana karyuM nathI, te vratAropaNa mATe cogya hete nathI tenI A agyatA anavasthApya prAyazcitta che. doSanuM sevana karavAthI thoDA samaya sudhI te sAdhu vatAropaNa mATe cagya rahetuM nathI, chelle jyAre tapasyA karI le che ane doSanI nivRtti thaI jAya che tyAre temAM tene sthApita karavAmAM Ave che. zrI tatvArtha sUtraH 2 1 76
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) pArAMcika- A dazamu' prAyazcitta che. jenAthI mATu kAI khIju prAyazcitta hAya nahIM, arthAt je sarvertkRSTa prAyazcitta che te pAAMcika prAyazcitta kahevAya che, athavA je prAyazcittanA sevanathI aparAdhI peAtAnA aparAdhane cheDe pahoMcI jAya, arthAt zuddha thaI jAya te pArAMcika prAyazcitta, ahI' e samajI levuM joIe ke jene anAcAranu` sevana karyu che tene liMga, kSetra ane kALathI bahAra karIne, tyAra bAda, punaH dIkSita karavAmAM Ave che. jAti ane kuLathI sampanna koI-koI ja A prAyazcittanA kadAcit svIkAra kare che. je sAdhu gucchanI adhiSThAtrI (pravRtinI), rAjarANI athavA kAI zeThANInI sAthe sagama kare che, athavA je sthAnadhi nidrAvAn thAya che ane peAtAnA mRta gurUnA dAMtane kaSAyAviSTa thaIne ukhADavA jevA dhAra anAcAra kare che, tene ja A prAyazcitta ApavAmAM Ave che. dazA vinayarUpa Abhyantara tapa ke bheda kA nirUpaNa 'viLa sattaviSe bALA' ItyAdi sUtrA-vinaya sAta prakAranA che-(1) jJAna (2) darzana (3) cAritra (4) mana (5) vacana (6) kAya ane (7) leAkeApacAra. // 64aa tattvAtha dIpikA--pUrva sUtramAM prAyazcitta vinaya vaiyAvRtya Adi cha prakAranA Abhyantara tapeAmAMthI prAyazcittanA Alecana pratikramaNa Adi daza bhedonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM, have kramaprApta vinaya nAmaka tapanA bheddenI prarUpaNA karIe chIe Abhyantara jenA vaDe jJAnAvaraNu Adi ATha prakAranA kama -raja vinIta karavAmAM Ave-dUra karavAmAM Ave tene vinaya kahe che. te jJAna, darzana, cAritra, mana, vacana, kAyA ane leAkeApacAranA bhedathI sAta prakAranA che arthAt zrI tatvArtha sUtra : 2 177
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ tenA sAta bheda che-(1) jJAnavinaya (2) danavinaya (3) cAritravinaya (4) manAvinaya (5) vacanavinaya (6) kAyavinaya ane (7) lekepacAravinaya ALasa khaDakherIne deza, kALa, dravya ane bhAva Adi saMdhi zuddhi karIne, bahumAnapUrNAMka, maiAkSa prApta karavAnA hetuthI jJAna grahaNa karavu, jJAnanA abhyAsa karaveA, jJAnanuM smaraNa Adi karavuM jJAnavinaya kahevAya che. jJAnavinayanA pAMca bheda che-matijJAnavinaya, zrutajJAnavinaya, avadhijJAnavinaya, mana: vajJAnavinaya ane kevaLajJAnavinaya. zakA--kAMkSA Adi deSAthI rahita thaine tavA para zraddhA karavI danavinaya che. AnA be bheda che zuzruSA ane anadyAzAtanA, jJAna--darzana sampanna purUSamAM je cAritra jaNAya teA tenA pratye bhAvapUrvaka atyanta bhakti karavI ane svaya' bhAvapUrvaka cAritranuM anuSThAna karavuM cAritravinaya che. cAritravinaya pAMca prakAranA che-sAmAyika cAritravinaya, chedepasthApanIya cAritravinaya, parihAravizuddhi cAritravinaya sUkSmasa parAya cAritravinaya ane yathAkhyAta cAritravinaya A rIte jJAna ane danathI yukta purUSanu cAritramAM mana parovAI javu' cAritravinaya che. AcAya athavA upAdhyAya Adi pakSa hAya teA temanA guNAnu smaraNa vagere karavuM manA ivanaya kahevAya che. manAvinayanA be bheda che prazastamaneAvinaya ane aprazastaneAvinaya. AcArya, upAdhyAya Adi parAkSa hAya teA paNa vacanathI temanAM guNAnuM kIrtana karavuM vagere vacanavinaya che. prazasta temaja aprazastanA bhedathI A paNa e prakAranA che-- AvI ja rIte kAryavinaya paNa samajavA-AcAya Adi parAkSa hAya tA paNa temane kAyAthI-hAtha vagerethI aMjalikriyA karavI Adi kAyavinaya che, prazasta ane aprazastanA bhedathI AnA pachu ke bheda che. lekaviSayaka zraddhApUrvaka namratA hovI leAkeApacAravinaya che. AnA sAta bheda che-abhyAsavRttitA arthAt gurUnI sAMnidhyamAM rahevuM; parachandAnutti tAkhIjAnI icchAne samajI lai ne tad anusAra kArya karavuM vagere. vinayanuM vistArapUrvaka ledA'bheda sahita vana 'aupapAtika' sUtranI mArA vaDe racAyelI 'pIyUSaSi'NI' TIkAmAM, trIsamAM sUtranI vyAkhyAmAM joI levA bhalAmaNa che. 564aa tattvArthaniyukti cha prakAranA Abhyantara tapamAM pariNita prathama bheda prAyazcittanA AleAcana pratikramaNu Adi daza bhedonu varNana pUrva sUtramAM karavAmAM AvyuM, have krama prApta dvitIya Abhyantara tapa vinayanI prarUpaNA karIe chIe zrI tatvArtha sUtra : 2 178
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnAvaraNa Adi ATha prakAranA karmarUpI rajane dUra karanArI namratAne vinaya kahe che, tenA sAta bheda che-jJAna, darzana, cAritra, mana, vacana, kAyA ane lokapacAra arthAt (1) jJAnavinaya (2) darzanavinaya (3) cAritravinaya (4) manevinaya (5) vacanavinaya (6) kAyavinaya ane (7) lokApacArAvAya. AmAMthI jJAnavinayanA pAMca bheda che-matijJAnavinaya, zrutajJAnavinaya, avadhijJAnavinaya, mana:paryavajJAnavinaya ane kevaLajJAnavinaya sanmAnapUrvaka jJAna grahaNa karavuM, jJAnano abhyAsa kare, jJAnanuM smaraNa vagere karavuM jJAnavinaya che. jJAnavinayanA hevAthI matijJAna Adi pAMca jJAnamAM bahumAnapUrvaka zaktinuM Adhikya thAya che, jJAnanA svarUpanI zraddhA thAya che ane jJAnanA viSaya para paNa zraddhA thAya che. zrutajJAnamAM viziSTatA utpanna thAya che. kahyuM paNa che kALa, vinaya, bahumAna, upadhAna anihUnava zabda artha ane ubhaya zabdArtha- A ATha prakAranA jJAnavinaya che. zakA vagere dethI rahita tattvArthanI zraddhA darzanavinaya kahevAya che. zaBSaNa ane anatyAzAtanAnA bhedathI te be prakAranuM che. tIrthakara dvArA praNIta dharmanI azAtanA na karavI tathA AcArya, upAdhyAya, sthavira, zaikSaglAna tapasvI, sAdhamika, kuLa, gaNa, saMgha ane manejha pramANenI azAtanA na karavI tathA prazama, saMvega, vairAgya, anukampa ane Astikaya A samyagadarzanavinaya che. jJAna-darzanavAna purUSanA cAritranuM jJAna thavAthI te purUSane atizaya Adara kare tathA dravya-bhAvathI svayaM cAritranuM anuSThAna karavuM cAritravinaya che. cAritravinayanA pAMca bheda che-sAmAyika cAritravinaya che pathApana cAritravinaya, parihAra vizuddhika cAritravinaya, sUmasAmparAyika cAritravinaya ane yathAkhyAta cAritravinaya A sivAya pUrvokta sAmAyika AdinA svarUpanI zraddhA sahita anuSThAna vidhithI prarUpaNa karavI cAritravinaya che. AcArya Adi pakSa hoya te paNa manathI, vacanathI temaja kAyAthI temano vinaya kare anukrame mane vinaya, vacanavinaya ane krAyavinaya kahevAya che. upacaraNane upacAra kahe che. zraddhApUrvaka namratArUpa kriyA vizeSa upacAra kahevAya che. tAtparya e che ke laukika vyavahAramAM namratA ane saujanya dAkhavavA leke pacAravinaya che. abhyAsavRttitA, parachandAnuvattitA AdinA bhedathI AnA sAta bheda che. bheda-prabhedanI sAthe vinayanuM vistRta varNana mArA vaDe racAyelI papAtika sUtranI pIyUSavarSiNI TIkAmAM, trIsamAM sUtranI vyAkhyAmAM (pAnA naM. 257-272) para joI levA bhalAmaNa che. 64 zrI tatvArtha sUtraH 2 179
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaiyAvRtya ke bhedoM kA nirUpaNa sUtrA-vaiyAnRtya daza prakAranI che-(1) AcAya (2) upAdhyAya (3) vira (4) zaikSa (5) glAna (6) tapasvI (7) sAdharmiOka (8) kuLa (9) gaNu tathA (10) saMghanI vaiyAvRtyanA bhedathI. pA tattvAtha dIpikA--pahelA Abhyantara tapanA prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya Adi cha bheda kahevAmAM AvyA. temAMthI AleAcana, pratikramaNa mAdi deza bheda prAyazcittanA tathA jJAnavinaya, darzanavinaya, cAritravinaya Aphri dRza bheda vinayanA kahevAmAM Avela che have kramaprApta trIjA Abhyanara tapa vaiyAnRtyanA AcArya vinaya, upAdhyAyavinaya Aphridaza bhedonI prarUpaNA karavA mATe kahIe chIe-nirA rUpa zubha vyApAravALAone vyAvRtta kahe che, vyAvRttanA bhAva athavA kama` vaiyAvRtya kahevAya che jenA artha e thAya ke sevA karavI vaiyAvRtyanA deza bheda che-(1) AcAryaMnI sevA karavI AcAya vaiyAvRtya che (2) upAdhyAyanI sevA karavI upAdhyAya vaiyAvratya che (3) vira arthAt vRddha muninI sevA karavI sthavira vaicAnrutya che (4) grahaNu--Asevana rUpa zikSaNanA je abhyAsa karatA hAya evA navadIkSita muninI sevA karavI glAnanaiyAnRtya che (6) mAsakhamaNu thyAdi tapasyA karanAra tapasvInI sevA karavI taparavI vaiyAnRtya che. (7) sAmi ka arthAt samAna samAcArIvALA sAdhunI sevA karavI sAmika vaiyAvRtya che. (8) aneka kuLanA samUhane gaNa kahe che. kuLanI sevA karavI kuLavaiyAvRtya che. (9) aneka gaNunA arthAt munionA samUhanI sevA karavI gavaiyAnRtya che. (10) saMdhanI arthAt sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA rUpa caturvidhasaghanI sevA karavI saMghavaiyAvRtya che. A daza prakAranuM vaiyAvratya tapa che. vaiyAvRtyathI samAdhinI prApti thAya che, pravacana sabandhI zakA-kAMkSA vagerenI nivRtti thaI jAya che ane pravacanavAtsalya prakaTa thAya che. pA tattvAtha niyukita--A agAu, prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya Adi che prakAranA Abhyantara tapamAMthI daza prakAranA prAyazcittanA tathA mAta prakAranA vinayanuM nirUpaNU karavAmAM AvyuM, have kramaprApta vaiyAvRtyanA mAcAya vaiyAnRtya, upAdhyAya vaiyAnRtya Adi daza bhedAnI prarUpaNA karIe chIe je nirjarA Adi zubhavyApAramAM pravRtta che ane zAstrapratipAdita kriyA vizeSanA anuSThAnamAM tatpara che, tenA bhAva athavA kama vaiyAvRtya zrI tatvArtha sUtra : 2 180
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya che. tene yathAyeAgya kSetra-vasati-pratyavekSaNa, bhatta-pAna, vajra, pAtra, auSadha, bheSaja, zarIra zuzruSA smAdi rUpa samajavu joie arthAt A badhA vaDe sevA karavI vaiyAvRtya che. satyanA bhedathI vaiyAvRtyanA deza bheda che-(1) AcAya (2) upAdhyAya (3) sthavira (4) zaikSa (5) glAna (6) tapasvI (7) sAmi ka (8) kuLa (9) gaNu ane (10) saMghanuM vaiyAvRtya je sthaya' pAMca AcAra rUpa dharmanuM pAlana kare che ane khIjAe mAraphate pAlana karAve che AcAya kahevAya che. tenA baiMyAnRtyane AcAya vaiyAvRtya kahe che. (2) upAdhyAyanI sevA karavI upAdhyAyavaiyAvRtya che. (3) sthavira arthAt va, dIkSAparyAya tathA zrutathI je yuddha che temanI sevA karavI sthavira vaiyAvRtya che. (4) eka divasathI laIne cha mAsa sudhInA dIkSita navadIkSita athavA zaikSa kahevAya che tenu vaiyAvRtya zaikSavaiyAvRtya che. (5) glAna arthAt rAgI, je nyAdhithI pIDita hoya, yAnRtya glAnanaiyAnRtya kahevAya che. (6) upavAsa, chaDa, aThama Adi vividha prakAranuM tapazcaraNa karanAra tapastrI kahevAya che. tenuM vaiyAvratya tapasvineMcAvratya che. (7) sAdhami'ka+arthAt samAna samAcArIvALA sAdhunI sevA karavI sAmikanaiyAvratya che. (8) kuLa-aneka sAdhuonA samUhane kuLa kahe che, aneka kuLanA samUhane gaNu kahe che. aneka gaNunA samUhane sadhU kahe che kuLanI sevA karavI kuLadhaiyAvratya che. (9) gaNu-aneka gaNunI arthAt munionA samUhanI sevA karavI gaNuvaiyAnRtya che. (10) saMdha-sAdhu-sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA rUpa caturvidha saMghanI sevA karavI saghavaiyAnRtya che. pUrvakti mAcAya AdinI, AhAra-pANIthI, vastra-pAtrathI, upAzraya, pITha, phaLaka, zayyA ane saMthArA vagere meAkSanA sAdhanAthI sevA karavI kAntAra Adi viSama sthAnAthI, khADA, kUvA, kaTaka AdithI yukta sthaLAthI bacAvavA, javara, atisAra, udharasa zvAsa vagerenu kaSTa DAya tyAre sevA karavI--auSadha-bhaiSaja lAvIne ApavA vagere vaiyAvRtya kahevAya che. pA zrI tatvArtha sUtra : 2 181
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAdhyAya ke bhedakA nirUpaNa sannA paMvavi ItyAdi sUtrArtha-svAdhyAya tapa pAMca prakAranuM che- (1) vAcanA (2) pRcchanA (3) parivartana (4) anuprekSA ane (5) dharmakathA. dA tavArthadIpikA-pUrva sUtramAM prAyazcitta Adi cha prakAranA Abhyantara tapamAMthI trIjA viyAvRtyatapanA daza bheda-AcAryavaiyAvRtya, upAdhyAyavaiyAvRtya AdinuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM, have kamAgata cethA svAdhyAya ta5nA vAcanA, pRcchanA Adi pAMca bhedanuM prarUpaNa karIe chIe maryAdApUrvaka arthAt asarajAyane TALIne, pArasI vagerene khyAla rAkhatA thakA adhyAya-adhyayana karavuM arthAt mULapATha bhaNave, svAdhyAya kahevAya che. svAdhyAya pAMca prakAranA che-vAcanA, pUchanA, parivartana, anuprekSA ane dharmakathA emanuM svarUpa A prakAre che-(1) nirdoSasUtra, artha ane satrArtha baMnenuM AdAna-pradAna karavuM vAcanA che. (2) sadehanuM nivAraNa karavA mATe athavA nizcita arthanI daDhatA mATe zAstranA arthane jANatA hovA chatAM paNa gurU samakSa prazana kare pRcchanA che. (3) bhaNI gayelA sUtra AdinI vAraMvAra AvRtti karavI, tene pharI pharIvAra joI javuM parivartana che. (4) jeno artha jANI lIdho hoya te sUtranuM manathI cintana karavuM anuprekSA che. (5) ahiMsA Adi dharmAnI prarUpaNa karavI dharmakathA che. A pAMca prakAranA svAdhyAya jANavA jeIe. 6 do tattvArthaniryukita-cha prakAranA Abhyantara tapamAMthI prAyazcitta, vinaya ane vaiyAvRtyanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM, have cethA Abhyantara tapa svAdhyAyanA vAcanA Adi pAMca bhedonI prarUpaNa karIe chIe maryAdApUrvaka arthAt asarajhAyakALa vagerene TALI daIne athavA pirasI AdinuM dhyAna rAkhIne mULasUtranuM paThana svAdhyAya kahevAya che tenA pAMca bheda che-(1) vAcanA (2) pRcchanA (3) parivartano (4) anuprekSA (2) dharmakathA ziSyone Agamane artha bhaNAva vAcanA che athavA kAlika ane ulkAlikanA AlApanuM pradAna karavuM vAcanA svAdhyAya kahevAya che. saMzayanuM nivAraNa karavA mATe athavA nizcita arthanI daDhatA mATe sUtra athavA arthanA viSayamAM AcAryane prazana pUcha pRcchanA che. bhaNI gayelA sUtra ane artha zrI tatvArtha sUtraH 2 182
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ punaH punaH paThana karavuM parivartana che. jANelA arthanuM vAraMvAra cintana karavuM anuprekSA che ane zrata ane cAritra rUpa dharmane upadeza Apa dharmakathA che. bhagavatI sUtrane 25mAM zatakanA mAM uddezakanA 802 sUtramAM kahyuM che-svAdhyAya pAMca prakAranA kahevAmAM AvyA che-vAcanA pratikRcchanA, parivartAnA, anuprekSA ane dharmakathA AvI ja rIte uttarAdhyayana sUtramAM paNa kahevAmAM AvyuM che. Ama svAdhyAya zabdathI vAcanA Adi pAMceyanuM grahaNa karavuM joIe. 6 6 dhyAnake svarUpa nirUpaNa "gvattarittAvALuM jJAnaM ItyAdi sUtrArtha-eka jagyAe cittanuM sthira thavuM dhyAna che. meLA tatvArthadIpikA-pahelA cha prakAranA Abhyantara tapamAMthI prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya tapa ane svAdhyAyanuM kamathI nirUpaNa karavAmAM AvyuM have kamAgata dhyAna nAmaka A5ttara tapanuM prarUpaNa karavA mATe kahIe chIe pariNAmanI sthiratA dhyAna che. abhiprAya e che ke antamuhUrta kALa paryanta cittanuM ekAgra rahevuM dhyAna kahevAya che. A citta jANelA arthonuM avalambana karatuM thakuM caMcaLa rahe che, AthI tene bIjA badhAM viSayothI mukta karIne keI eka ja viSayamAM parevI devuM-ane cAre bAjuethI cita vRttine nirAdha kare dhyAna che. dhyAna cAra prakAranA che-ArnA dhyAna raudradhyAna, dharmadhyAna ane zakaladhyAna ahIM ArtadhyAna ane raudradhyAnane cheDI daI dharmadhyAna ane zakala. dhyAna e be dhyAna ja samajavAnA che kAraNa ke A mokSamArganuM prakaraNa cAlI rahyuM che jyAre AdhyAna tathA raudradhyAna mAkSopacAgI nahI paNa na che. zrI tatvArtha sUtraH 2 183
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ tenA avarodhaka che. uttarAdhyayana sUtranA trIsamAM adhyayananI paccIsamI gAthAmAM kahyuM che-samAdhimAna purUSa Arta ane raudra dhyAnene parityAga karIne dharmadhyAna ane zukaladhyAna dhyAve jJAnI purUSa Ane ja dhyAna kahe che. dA tatvArthaniyukita-pUrvasUtramAM cha Abhyantara tapomAMthI kramaprAta svAdhyAyanuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM, have pAMcamAM Abhyantara tapa dhyAnanI prarUpaNA karavA mATe kahIe chIe kaI eka ja laya vastumAM cittanuM sthira thavuM arthAt vAyurahita sthAnamAM rahelA dIvAnI jAtanI samAna cittanuM ekAgra rUpamAM sthira thaI javuM dhyAna kahevAya che. A rIte eka vastunuM avalakhana karanAra, nizcala, sthiratAthI yukta chadmastha viSayaka adhyavasAna dhayAna samajavuM joIe, jene kevaLajJAna prApta thaI jAya che temanAmAM mane vyApAra hete nathI kAraNa ke te samasta karaNathI nirapekSa hoya che. dhyAna cAra prakAranuM che-ArtadhyAna, raudradhAna, dharmadhyAna ane zukaladhyAna ArtadhyAna ane raudra dhyAnane choDIne ahIM dharma ane zukala dhyAnane ja tapamAM parigati karavA joIe kAraNa ke A ja be dhyAna mokSa sAdhanAmAM upayogI thAya che-ArtadhyAna ane raudradhyAna nahIM. dhyAnano kALa jaghanya eka samaya ane utkRSTa anArmahatta che. AnAthI vadhu samaya sudhI mehanIya karmanA anubhAvathI athavA saMkalezanA kAraNe dayAnamAM sthiratA rahI zakatI nathI. bhagavatI sUtranA paccIsamAM zatakanA chaThA uddezakanA 70 7mAM sUtramAM pulAka vagerenA viSayamAM kahyuM che- prazna- bhagavana ! keTalA kALa sudhI sthira pariNAmavALA rahe che? uttara-gautama! jaghanya eka samaya, utkRSTa antarmuhUrta sudhI. sthAnAMgasUtranI TIkAmAM cethA sthAnanA prathama uddezakamAM kahyuM che chaghanA cittanI sthiratA eka vastumAM antarmuhUrta sudhI rahI zake che. A citta sthiratA ja sthAna che. kevaLInA vegane nirodha thaI ja yAna kahevAya che. 67 zrI tatvArtha sUtraH 2 184
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAna kA caturvidha bheda kA nirUpaNa R = ravihuM' ityAdi satrArtha-dayAna cAra prakAranuM che-Atta, raudra, dharma ane zukala. 68 tatvArthadIpikA-pUrvasUvamAM mokSanA samyakRta Adi sAdhanAmAM, vakhya hovAnA kAraNe, dhyAnanA svarUpanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM, have dayAnanA cAra bhedanI prarUpaNa karIe chIe - jenuM svarUpa pahelA kahevAmAM AvyuM te dhyAna cAra prakAranuM che-(1). ArtadhyAna (2) raudradhyAna (3) dharmadhyAna ane (4) zukaladhyAna jata athavA artithI arthAt duHkhanA kAraNe je dhyAna thAya che te ArtadhyAna kahevAya che. rUDha arthAta karanuM je karma che te raudradhyAna kahevAya che pUrvokta dharmathI je yukta hoya te dharmadhyAna che. dharmadhyAna paraMparAthI mokSanuM kAraNa hoya che arthAt mokSanuM gauNa kAraNa che. zukaladhyAna te ja bhavamAM mokSanuM sAkSAt kAraNa che. upazama zreNInI apekSAthI zukaladhyAna trIjA bhavamAM mokSadAyaka hoya che. zukaladhyAna zuciguNanA rogathI zukala kahevAya che. 68 tatkAthaniyukti-AnI agAu iThA Abhyantara tapa dhyAnanA varUpanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM have dhyAnanA bhedanuM nirUpaNa karIe chIe-dhyAnanA cAra bheda che-(1) AttadhyAna (2) raudradhyAna (3) dharmadhyAna ane (4) zukaladhyAna AmAMthI je dhyAna duHkhanA kAraNe utpanna thAya che ane khAnagI hoya che te attadhyAna kahevAya che. je bIjAne satAve te duHkhanuM kAraNa rUdra kahevAmAM Ave che, tenAthI utpanna athavA tenuM je kama hoya te raudra kahevAya che athavA hiMsArUpa pariNata AtmA rUdra ane tenuM dhyAna raudradhyAna kahevAya che. kSamA Adi daza prakAranA dharmathI je yukta hoya te dharma, AvuM dharmayukta dhyAna e dharmadhyAna zukala arthAta nirmaLa, sakaLa karmonA kSayanuM kAraNa hevAthI-zuci- vizuddha athavA aSTavidha karmarUpa duHkha zuci kahevAya che tene je nAza karI nAkhe che te zukala AvuM dhyAna zukaladhyAna che. bhagavatIsUtranA paccIsamAM zatakanAM sAtamAM uddezakamAM kahyuM che- dhyAna cAra kahevAmAM AvyA che-ArnA dhyAna raudradhyAna dharmadhyAna ane zukaladhyAna. 68 zrI tatvArtha sUtraH 2 185
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmadhyAna evaM zukaladhyAna mokSake kAraNarUpa kA nirUpaNa dharmagurUM mokaLo' ityAdi sUtrArtha-dharmadhyAna ane zukaladhyAna mekSanA kAraNe che. dala tattvArthadIpikA-pahelA prAyazcitta AdinA bhedathI cha prakAranA AbhAra tapanuM kramazaH nirUpaNa karyA bAda chaThThA Abhyantara tapa dhyAnanA Ad, raudra, dharma ane zukalanA bhedathI cAra prakAra pradarzita karavAmAM AvyA AmAMthI prathama be saMsAranA kAraNa che jyAre chellA be mokSanA kAraNa che e pratipAdana karavAnA AzayathI kahIe chIe mukta dharmadhyAna ane zukaladhyAna mekSanA sAdhana che. prAraMbhanA be arthAta ArtadhyAna ane raudradhyAna saMsAranA kAraNe che. antima bene je mokSano sAdhana kahevAmAM AvyA te pArizevya nyAyathI AraMbhanA be saMsAranA kAraNa svayaM ja sAbita thaI gayA kAraNa ke mekSa ane saMsArathI atirikta anya kaI prakAra nathI. A benA sivAya trIjuM kazuM ja sAdhya nathI 69 tAvArthaniyuktipUrvasUtramAM dhyAna nAmaka AbhAra tapanA cAra bhedaAd, raudra dharma ane zukrala, vizada rUpathI pratipAdita karavAmAM AvyA che. have e pratipAdana karIe chIe ke te cAra bhedomAMthI atima mokSanA kAraNe che ane zarUAtanA be saMsAranA kAraNa che. pUta cAra prakAranA dhyAne mAMthI antima be athAtu dharma dhyAna ane zukaladhyAna mekSanA kAraNa che ane A dayAna tathA raudradhyAna saMsAranA kAraNa che dharmadhyAna ane zukaladhyAna devagati ane mukita baMnenA kAraNa che ekalI mukitanu kAraNuja nathI paraMtu ArtadhyAna ane raudradhyAna ekAntataH saMsAranA ja kAraNa che. te melanA kAraNa kadApi hoI zakatA nathI. nArakaAdinA bhedathI saMsAra cAra prakArano che. Amate, rAga dveSa ane meha saMsAranA kAraNa che. paraMtu temanAthI anugata AtaM- raudra yAna paNa tIvratama rAga dveSa ane meha vALA purUSane thAya cheAthI te baMne paNa bhavabhramaNanA kAraNa che uttarAdhyayananA trIsamAM adhyayananI pAMtrIsamI gAthAmAM kahyuM che. samAdhimAna purUSa AdhyAna ane raudradhyAnano tyAga karIne dharma ane zukaladhyAna dhyAve jJAnIjana Ane ja dhyAna kahe che. sAbita thayuM ke cAra prakAranA dhyAnemAMthI ArtadhyAna ane raudradhyAna bhavabhramaNanA kAraNa che. jyAre dharmayAna tathA zukaladhyAna mekSanA kAraNe che. AmAMthI pratyekanA avAntara bhedanuM kathana AgaLa jatA karavAmAM Avaze dalA zrI tatvArtha sUtraH 2 186
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 dakSAbaM vihaM ItyAdi sUtrArtha:- ArtadhyAna cAra prakAranuM che. amane sAmraga vipraga smRti vagere 70 tavArthadIpikA-pahelAM Arta rIdra dharma ane zukalanA bhedathI dhyAna cAra prakAranuM kahevAmAM AvyuM che have prathama ArtadhyAnanA paNa cAra bhedanuM pratipAdana karIe chIe- ArtadhyAnanA cAra bheda che -(1) amane sammaga-vipragasmRti (6) mane jJaviprayAga samraga samRti (3) AtaMkasa>>ga vipraga skRti ane (4) Asevita-kAmagasa>>ga vipraga2mRti amanojJa vastune saMga thavAthI tenA viyogane mATe cintana karavuM saMkalpaprabaMdha thavuM jemake kayA upAyathI AnAthI mArU pinDa chuTe evuM vAraMvAra cintana karavuM amaneza sammaga vipragasmRti nAmaka ArtadhyAna kahevAya che. je manane priya na lAge te amanejha amanejha varatu cetana paNa hoya che ane acetana paNa, cetana jemake kurUpa durgadhita zarIravALI ane asuMdara patnI vagere tathA laya ane trAsajanaka zatru, sApa vAgha vagere acetana amane jJa jevAke jhera zastra, kAMTe vagere kAraNa ke A badhA duHkhadAyaka hoya che. bIju ArtadhyAna manejha viprayoga saMprayogamRti che. Ano artha thAya che mane arthAta ISTa zabda Adi ane putra patnI dhana vagerene viyoga thavAthI temanA saMgane mATe cintana karavuM. trIjo bhera AtaMkasaMga viprayAga cintA che. ahI AMtakane artha che roga vAyu AdinA prakopathI roganA utpanna thavAthI tenA vigate mATe cintana karavuM A roga kevI rIte maTI jAya A vicAra kare trIjuM Atta dhyAna che. tAtparya e che ke regI, je roganI vedanAthI pIDita che. jenI dhIrajane aMta AvI gayela che. te vedanAne sayAga thavAthI vicAre che kaI rIte mArI vedanAne chuTakAro thaze? AvuM kahIne hAtha vaDe mAthuM kUTe che. cIsAcIsa pADe che. AMsu vahevaDAve che ane cintana karate hoya che ke A pApa rUpa vyAdhi mane parezAna karI rahI che. tyAre Ane aMta Avaze? A trIjA AraMdhyAnane bheda che. cothuM ArtadhyAna sevelA kAmagonA viyoganuM citana karavuM e che je bhegenI IcchAothI pIDita che te evuM vicAre che ke kayAMya ema na bane ke Ano viyoga thaI jAya A cintana ceAtha ArtadhyAna che athavA bhaviSya saMbaMdhI kAmonuM citana karavuM zu ArtadhyAna samajavuM joIe 70 zrI tatvArtha sUtraH 2 187
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvAtha niyuktiH -- pUrvasUtramAM chaTThA Abhyantara tapa yAnanA cara bheda kucA Atta raudradhama ane zukaladhyAna have temAMthI pratyekanA cAra cAra bheda batAvatA thakAM prathama AntadhyAnanA cAra bhenI prarUpaNA karIe chIe RtunA atha du:kha che. je RtanuM kAraNa hoya athavA nRtathI utpanna thAya te Atta, Atta arthAt duHkhitanu dhyAna Atta dhyAna kahevAya che. vaLI kahyu pazu che rAjya, upabhAga, zayana, Asana, vAhana, strI, gaMdha maNi, ratna tathA AbhUSaNa AdimAM mehunI tIvratAthI je atIva AkAMkSA thAya che. tene dhyAnavettA AttadhyAna kahe che. 51 // AptadhyAna cAra prakAranu che-(1) amane jJasamprayetra (2) maneAjJasaprayAga viprayeAga smRti (3) AtaphaptaprayAga ane (4) pariSati kAmabhAgasamprayAga viprayAga smRti A prakAra che (1) aniSTa vastunA saMyAga thavAthI tenA vicAgane mATe citana karavu A aniSTa vastuthI kaI rIte mArA chuTakAro thAya? AvuM cinha karavuM prathama AkhtadhyAna che. wwwwdes viprayeLa smRti vipracAya smRti emanu sparUpa (2) iSTa vastunA caiAga thavAthI evu vicAravu ke kayAMya Ane vicAga na thaI jAya e bIjuM ArttadhyAna che. (3) pitta ADhinA prakApathI rAganI vedanA upaje-zULa utpanna thaI jAya mAthuM dhrujavA mAMDe athavA tAva AvI jAya tyAre emanA viceganA viSayamAM cintana karavu. arthAt kaI rIte AnA vinAza thAya eve vicAra karavA trIju ArttapAna che. (4) kAmabhegA prApta thayA pachI temanA viyeAga na thAya e jAtanu cintana karavu' ceAthu' AttadhyAna che. A cAre prakAranA AdhyAna lakSaNa akada rUdana Adi che jenAthI e jANI zakAya che ke A mANasa Atta dhyAna karI rahA che. AttadhyAnI peAtAnA mlAna mukhane hatheLI upara rAkhI le che, Akrunda kare che, zAka kare che, satapta thAya che ane kAi kAi vAra zabda uccAra karyA vagara sAre che. A badhA Atta dhyAnanA prakaTa lakSaNa che. bhagavatI sUtranA paccIsamAM sAtamAM uddezakamAM kayu che Atta dhyAna cAra prakAranA su zatakanA zrI tatvArtha sUtra : 2 188
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAmAM AvyA che (1) amaneAjJa vastunA saMcAga thavAthI tenA viSega nA vicAra karavA (2) maneAjJa vastunA viyAga thavAthI tenA saMcAgane mATe cintana karavuM (3) kAI jAtanA roga utpanna thavAthI temAMthI chuTakAra meLavavAnI cintA karavI ane (4) sevita kAmalegAnA sa McAga thavAthI kayAMya tenA viyAga na thaI jAya evA vicAra karavA Ata dhyAnanA lakSaNa kahevAmAM AvyA che (1) krandana karavuM - zAka karavA (3) rUdana karavuM ane (4) AMsU vahAvavA cAra kharADA pADavA (2) || 70 zA abirata Adi ko ArtadhyAna hone kA pratipAdana 'taM ca aviraya desaviraya' ityAdi sUtrA-tta dhyAna, avirata dezavirata ane pramatta sayatane thAya che 71aa tathA dIpikA--- pahelA AntadhyAnanA svarUpa ane tenA bhedAnu' nirUpaNa karavAmAM AvyuM have e batAvIe chIe ke A cAre prakAranA Atta dhyAna kAne kAne thAya che ? cAra pUrvakita cAra prakAranA ArttadhyAna avirata dezavirata ane pramata sayatane thAya che. ahI avirata zabdathI asaMyata grahaNu karavuM joie. eka deza saMyamI sayatAsayata yukata mahAvratadhArI sAdhu pramatta sayata kahevAya che. AmAMthI avirata ane dezaviratamAM cAre prakAranA Atta dhyAna jovAmAM Ave che kAraNake temanAM asayama rUpa pariNAma haiAya che. pramattasayatemAM aprApta priya vastu saprayAga cintA rUpa arthAt kAmalegenI abhilASA rUpa cAthA Atta dhyAnane cheADIne zeSa traNa ArttayAna pramAdanA udrekathI kAI kAI vAra jovA maLe che ane kadAcit na paNa hoya. ! 715 tattvA niryukita-pahelA Anta yAnanA svarUpa ane bhedAnu" kathana karavAmAM zrI tatvArtha sUtra : 2 samyak draSTi sudhInuM 'hevAya che. pramAdathI 189
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avyu have e khatAvIe chIe ke cAra prakAranA Atta dhyAnakAne kAne thAya che ? cAre prakAranA Atta'dhyAna avitA, dezavirata ane pramatta sayatane thAya che, A rIte prathama gurusthAnathI cAthA gurusthAnaka sudhInA pradhA avirata zabdathI kahevAmAM AvanArA jIva'ne pacamaguNusthAnavI sayatA sayatAne arthAt dezasayatAne tathA chalUMTA guNasthAnamAM rahelA pramattasa yatAne AttadhyAna thAya che. apramattasayata AdI je chaTThA guNasthAnathI upara hoya che, temanAmAM Atta dhyAna jovAmAM AvatuM nathI. je jIvane samyagdarzananI prApti nahAya parantu apratyAkhyAna kaSAyanA udayathI dezasayama paNa prApta na hoya te avirata samyadraSTi kaDevAya che. ahI naphnA anya athamAM prayAga karavAmAM Avye che. vaLI kahayu paNa che. je kaSAya jIvanA alpa pratyAkhyAnane paNa rAke che. temane apratyAkhyAna kaSAya kahe che. A rIte ahI nak alpa athamAM samajAve! joie, / 12 athavA je pratyAkhyAna na hAya kintu tenA jevu' ja hAya, te apratyAkhyAna kahevAya che. jevI rIte abrAhmaNa kahevAthI brAhmaNanA jevA kAi anya purUSa nA ja epa thAya che !! r ! - samyagdarzana traNa prakAranuM che (1) aupazcamika (2) kSAye pazamika ane (3) kSa yika AmAMthI eka paNa samyagdarzana jenAmAM jovAmAM Ave te samyagdaSTi kahevAya che. sayatAsa'tayane dezivarata kahe che, te eka dezathI arthAt AMzika paNe hiMsA Adi pApAthI nivRtta thAya che, AthI tene saMyata kahe che ane te sUkSma sAvadyathI virata na hovAnA kAraNe asayata paNa kahevAya che. AvI rIte te sa yatAsayata che. sa yatAma thata jIva avirata samyambUddhinA sthAnathI asaMkhyAta adhika vizuddhasthAnAne prApta thAya che. apratyAkhyAna kaSAyanA kSayApazama thai javAthI paNa pratyAkhyAnAvaraNu kaSAyane udaya thavAnA kAraNe temAM sakala pratyAkhyAna thatuM nathI. A kAraNe tene dezivarata kahe che. kahyu paNa che avirata samyagdaSTinA sthAnathI aneka (asa`khyAta) vizuddhasthAne para pUrvakata vidhithI te are haNa kare che. pratyAkhyAnAvaraNu kaSAyanA jayAre upazama athavA kSaya kare che. tyAre tenI dezivaratimAM alpa buddhi haiAya che. 5 r // jyAre te agAunI jema asakhyAta vizuddhisthAnA para ArahaNu kare che. tyAre tenA paNa kSaye/pazama thaI jAya che // 3 // zrI tatvArtha sUtra : 2 190
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... tyAre te jIvane khAra prakAranA zrAvakadhama utpanna thAya che jemAM aNu vrata pAMca guvrata traNa ane zikSa vrata cAra hAya che ane te zrAvakadhama zuddha haiAya che !! 4 5 pratyAkhyAnanI abhilASA karavA chatAM paNa jenA uthI zaya pratyAkhyAna na thaI zake tene sAmAnyataH pratyAkhyAnAvaraNu kaSAya kahevAmAM anyA che. // 5 // have pramattasayatanI vyAkhyA karIe chIe jyAre dezavirata zrAvaka dezivarita sthAnathI asa`khyAta vizuddhi sthAna para ArUDha thAya che ane trIjA mAyA kaSAyanI adhikatAnI sAthe kSApazama kare che, tyAre sasAvaghaye ganA pratyAkhyAna rUpa virati utpanna thAya che. kahayu paNa che- dezavirata paNa dezavirati sthAnathI viziSTa zuddhine prApta thaine pUrvI ta vidhi anusAra aneka sthAnAntarIne prApta thAya che tyAre tenAmA suvati nI bhAvanA utpanna thAya che. tyArabAda te pratyAkhyAnAvaraNu kaSAyanA kSaya athavA upazama athavA kSayApazamathI che|pasthApanIya athavA sAmAyika cAritrane prApta karI le che !! 1 3 !! je zramaNu sarvaviratine prApta karI cukayA che, je pAMca mahAvratA samitie ane guptiethI sampanna che, jeNe kAyA ane indriyanA nigraha karIne asatyane nirodha karyAM che, niveda Adi bhAvanAothI jene savega sthira thaI gayela che. je pUrNAMkata khAra prakAranA bAhya ane Abhyantara tapa dhvArA sa`cita karmonI nirjarA karavAmAM udyukta che. sUtra anusa yatanAcAra kare che. evA sAdhu jyAre sakaleza sthAnathI athavA vizuddha sthAna thI antasuhUta' bAda badalAya che. tyAre sajavalana kaSAyanA udayathI indriya vikathA pramAdathI ceAganA aprazasta vyApArathI kuzaLa karmomAM anAdara thavAthI sakalezakALamAM pramattasayata thai jAya che. tApaya e che ke chaDA ane sAtamA guNasthAnAnuM paraspara pavittana thatu rahe che. AmAMthI koi eka guNasthAnamAM mantamuhUtta kALa sudhI rahIne khIjAmAM cAlyuM jAya che jema chaTThAmAMthI sAtamAmAM ane sAtamAmAMthI chaThThA gurusthAnamAM AvatA - jatA rahe che. jyAre munirAja AtmadhyAnamAM lIta hAya che ane bAhya kriyAthI nivRtta thAya che tyAre saptama gugusthAnamAM hoya che. jyAre dharmopadeza. gurUvadaNA bhikSAcarco Adi kAI paNa khAdya pravRtti kare che tyAre Atmika upayAgathI bhraSTa thaI javAnA kAraNe chaThThA guNasthAnamAM AvI jAya che. Ama A bane guNasthAne'mAM parivarttana thatu ja rahe che, - kahevAnu e che ke aviratasamyagdaSTi sudhI dezavirata ane pramattasayatamAM Artta dhyAna jovAmAM Ave che. A cAre prakAranA Atta dhyAna kApeAta nIla ane kRSNavezyAthI anugata hoya che || 1 || zrI tatvArtha sUtra : 2 191
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ rojJAnuM navinuM ityAdi !! mUtrA -raudradhyAna cAra prakAranuM che- (1) hiM'sAnubaMdhI (2) mRSAvAdAnu maMdhI (3) steyAnuba MdhI ane (4) saMrakSaNAnubaMdhI. A dhyAna avirata ane dezazivatamAM ja jovA maLe che, // 72 tattvArthadIpikA-- cAra prakAranA yAnAmAMthI prathama Akhta dhyAnanA cAra bhedanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM have kramaprApta khIjA raudradhyAnanA bhedo ane svAmIonuM pratipAdana karIe chIe raudradhyAna ke cAra bhedoM kA nirUpaNa raudradhyAna hi sAhetuka, mRSAhetuka cauya hetuka ane sa'rakSaNuhetuka hAvAthI kAryomAM kAraNanA upacAra karIne raudra dhyAnane paNa cAra prakAranA kahevAmAM AvyA che. hi'sA, mRSA, steya ane sarakSaNu A cAre raudradhyAnanI utpattinA kAraNa che. bhAva e che ke raudradhyAna cAra prakAranA che- hi'sAnudhyAnarUpa, mRSAnudhyAnarUpa, taiyAnudhyAnarUpa sarakSAnu dhyAnarUpa A raudradhyAna avizta samyagdaSTi ane dezavirata gurusthAna sudhI ja hAya che. zaMkA----aviratane raudradhyAna thaI zake che parantu dezaviratane thaI zakatu nathI. samAdhAna- dezivaratane paNa hiMsA, mRSA. steya AdinA Aveza thaI jAya che temaja dhanAdinuM saMrakSaNa paNa tene karavuM paDe che, AthI kadAcit raudradhyAna thavAnI zakayatA rahelI che. nArakI madinA jIvAne kAI kAraNa vagara ja raudradhyAna rahelu che.ya che. parantu sayamanA sAmarthyanA kAraNe saMyata purUSamAM raudradhyAna hetu nathI. A rIte avirata ane dezaratamAM ja raudradhyAna hAya che. // 72 | tattvArtha'niyukita-pahelAM batAvavAmAM AvyuM ke Atta, raudra, dhama ane zukaladhyAnanA bhedathI yAna cAra prakAranA che. AmAMthI ArttadhyAnanA paNu amanejJa saprayAga smRti Adi cAra bheda che. have kramaprApta dvitIya rodradhyAnanA cAra bhedonuM pratipAdana karavA mATe kahIe chIe-- raudradhyAna hiMsAnuM baMdhI, mRSAnu dhI sTeyAnu khazrI ane sara- kSaNAnu MbaMdhI A raudradhyAna avirata ane dezavitamAM ja DhAya che. A rIte raudradhyAna hiMsAne mATe mRSAne mATe sTeyane mATe ane viSayasa rakSaNane hAya che, je purUSa hiMsA, mRSAvAda, steya ane sarakSaNanA upayegamAM pravRtta DhAya che. tIvra krodhathI yukata hoya che. mahAmeAhathI pIDita hAya che. tenAmAM aneka prakAranA dASa utpanna thaI jAya che. A rIte hiMsA asatya cArI cAra prakAranA che ---- zrI tatvArtha sUtra : 2 192
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane viSayenA saMrakSaNanA kAraNa hevAthI kAryamAM kAraNone upacAra karIne arthAt kAryane ja kAraNa mAnI besI hiMsAnuMbaMdhI raudradhyAna, mRSAnubaMdhI teyAnubaMdhI raudradhyAna ane viSaya saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna hoya ja. A ca re prakAranA raudradhyAna avirata ane dezaviratamAM ja hoya che. arthAta pAMcamAM guNasthAnathI upara A hetAM nathI. audradhyAnanA cAra lakSaNa che -- (1) unnaSa (2) bahudoSa (3) ajJAnadeSa ane (4) AmaraNAntadoSa usana zabda prAyaH arthane vAcaka ane dezI bhASAne che. uttaSane Azaya che-prAyaH deSita hovuM- dene saMbhava have hiMsA. mRSA, steya ane saMrakSaNa A cAra bhedamAMthI kaMI paNa eka mAM je pravRtti kare che. tene bahulatAthI deSa lAge che. AvI ja rIte je hiMsA Adi cAramAM pravRtta thAya che ane jenuM manaDuM abhiniveSathI yukata hoya che tenAmAM baha doSatA ane ajJAna deSatA paNa hoya che AmaraNAnta doSa tene samajavuM joIe jene maraNa-avasthAmAM paNa hiMsA asatya teya ane saMrakSaNa mATe thoDo paNa prazcAtta 5 na thAya je antima vAsa sudhI A doSonuM sevana karate rahe, A cAra lakSaNethI raudradhyAnanI jANa thaI jAya che. zrI bhagavatIsUtramAM kahevAmAM AvyuM che , raudradhyAna cAra prakAranA chehiMsAnubaMdhI, mRSAnubaMdhI, teyAnubaMdhI ane saMrakSaNanubaMdhI che 72 che dharmadhyAnake cAra bhedoM kA nirUpaNa dhawsLa diva' ityAdi satrAtha-dharmadhyAna cAra prakAranA che- (1) AjJAvicaya (2) apAyavicaya (3) vipAkavicaya ane saMsthAnavicaya. A dhyAna apramatta aMyata, upazAntamoha ane kSINumeha saMya tene hoya che ke 73 che zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthadIpikA-AdhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna ane zukaladhyAnanA bhedathI cAra prakAranA dhyAnamAMthI pratyekanA cAra cAra bheda hovAthI A ane raudradhyAnanA bhedanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM have kama prApta dharmadhyAnanA cAra bhedanuM pratipAdana karavA mATe sUtrakAra kahe che- dharmayAna cAra prakAranA che- (1) AjJAvicaya (2) apAyaricaya (3) vipAkavicaya ane (4) saMsthAnavicaya AjJA Adi jina cAra prakAranA che AthI dharmadhyAna paNa cAra prakAranA che. dharma e vastune svabhAva che. kahuM paNa che- vastune svabhAva dharma kahevAya che. kSamA Adi daza prakAranA bhAva paNa dharma kahevAya che cAritra paNa dharma kahevAya che ane jenuM rakSaNa karavuM e paNa dharma kahevAya che ' che 1 che dharmanuM dhyAna athavA dharmaviSaka dhyAna dharmadhyAna che. tenA cAra projana che AthI prajananA bhedathI dharmadhyAnanA paNa cAra bheda che. vicaya arthAt cintana AjJAnuM arthAt jinendra bhagavAnanA upadezanuM cintana karavuM AjJAvicaya che. vartamAnakALamAM viziSTa upadeTAne abhAva hovAthI buddhinI madatAthI, jJAnAvaraNa karmanA udayathI ane vastusvarUpanI gahanatAthI hatu ane dRSTAntanA abhAvamAM paNa sarvajJapraNIta Agamane pramANa bhUta mAnavA ane evuM samajavuM ke, bhagavAna tIrthakare je pratipAdana karyuM che te satya ane tathya che ja. vItarAgadeva anyathAvAdI hoI zake nahIM, A jAtanI zraddhA rAkhatA thakAM arthane nizcaya kare AjJAviya dharmadhyAna kahevAya che athavA jeNe vastunA svarUpane svayaM pArakhI lIdhuM che ane je bIjAone te samajAvavA irache che te pitanA sidhAntathI avirUdha tatvanuM samarthana karavA mATe take naya ane pramANapUrvaka sarvajJa bhagavAnanI AjJAne prakAzita kare che. A paNa AjJAvicaya dhyAna che rAga-dveSa AdithI utpanna thanArA anartha "apAya" kahevAya che temanuM ciMtana karavuM apAyavicaya che jeo mumukSu che paraMtu janmAMdhanI mAphaka mithyA daSTivALA che ane sarvajJapraNIta mAgathI vimukha che, teo samIvana mAgathI anabhijJa hovAthI mokSathI AghA ne AghA jAya che. temane je anarthone sAmano karavo paDe che. tene vicAra karavo apAyavicaya che. - jJAnAvaraNIya Adi karmone dravya, kSetra, kALabhAva ane bhavanA nimittathI je phaLa prApta thAya che tenuM cintana karavuM vipAkavicaya che dviIpa, samudra, leka AdinA AkAranuM ciMtavana karavuM sathAna vicaya dharmadhyAna che. A cAre prakAranA dharmadhyAna apramattasaMyatemAM sAkSAt hoya zrI tatvArtha sUtraH 2 194
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ che ane aviratasamyagdaSTi dezavirata tathA pramattasayatamAM gauNapaNAthI hAya che. AvI ja rIte upazAnta kaSAya ane kSaNukaSAyamAM paNa cAre prakAranA dharma ghyAna hAya che. tA 73 !! tattvAtha niyukti--pahelAM ghyAnanA cAra bheda kahevAmAM AvyA che. temAMthI pratyenA cAra cAra bheddenuM nirUpaNa karatA thakA Artta ghyAna ane raudradhyAna nA cAra cAra bheda kahevAi gayA che. have kramaprApta dhama dhyAnanA cAra bhedonuM nirUpaNa karIe chIe- dhamayAna cAra prakAranA che-(1) AjJAvicaya (2) apAyavicaya (3) vipAkavicaya ane (4) saMsthAnavicaya A dhyAna apramattasayata, upazAntameAha ane kSINamAha sayAne thAya che. savajJanI AjJA Adinu ciMtana dharmadhyAna kahevAya che. vaLI kahyuM paNa che--sUtrAOsAdhana, mahAvratadhAraNu anya, mekSa ane gamanAgamananu' ciMtana, pAMca indriyanA viSayAthI upazama ane jIva~~ dayAne, dhyAnavettA purUSa dharmadhyAna kahe che. AjJAvicaya,apAyavicaya, vipAkavicaya ane saMsthAnavicayanA bhedathI dhai dhyAna cAra prakAranA che. sarvajJa tIthaMkara dvArA upASTi Agama ne AjJA kahe che, tenuM cintana karavu. AjJAvicaya dhyAna che. tIrthaMkara nI AjJA pUrvApara vidhathI rahita che. atyanta nipuNu che samasta jIvenuM hita karanArI che, niravadha che mahA thI yukata che mahAnubhAva che. kuzaLa purUSA dvArA ja jJeya che drabyA ane paryAyAnA vistArathI yukata che ane anAdi nidhana che. A jAtanu* cintana karavuM AjJA vicaya che. nandIsUtramAM kahyu` che--A dvAdazAMga gaNuipiTaka kayAreya paNa na hatuM ema nathI, kayAreyapaNu nathI, ema paNa nathI, kayAre paNa haze nahI evu' paNu nathI, ItyAdi jo prajJAnI duba LatAnA kAraNe upayega lagAvavAthI paNa koI vAstavika vastu na samajAya te ema ja samajavuM joIe ke mArU jJAna AvaraNu vALu che. AthI ja mArI samajaNamAM Avatu nathI. jinendra bhagavAne kevaLa jJAna dvArA vastu svarUpane jANyu' che. tee satyavakatA che. rAgadveSa tathA mAhathI rahita che temaja sarvajJa che, je vastu je svarUpe che. tene tee e ja svarUpe pratipAdana kare che. anyathA rUpe nahI. temanAmAM mithyAbhASaNanu' koi kAraNu vidyamAna nathI. AthI A Agama-zAstra satya ja che ane A vividha prakAranA du:khAthI vyApta sa'sArasAgarathI tAranAra che' A rIte AjJArUpa AgamamAM mRtyAdhAna karavuM AjJA vicaya nAmaka prathama dharma dhyAna che khIjuM dharma dhyAna apAyavicaya che. apAyeneA arthAt zArIrika ane mAnasika duHkhAnu cintana karavuM apAyavicaya che. jemanu' citta rAga ane zrI tatvArtha sUtra : 2 195
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSathI vyAkuLa che, evA prANi pitAnA karelAM karmo anusAra janma- jarA maraNa rUpI sAgaramAM paribhramaNa karatAM karatA thAkI gayA che. sAMsArika sukha mAM tRptirahita cittavALA che. zarIra ane Indriya Adi karmonA AsavadvAra mAM sthita che ane mithyAtva avirati ane ajJAnanI pariNatithI yukata cheA pramANe vicAravuM apAyavicala nAmaka bIjuM dharmasthAna che. trIjuM sthAna vividha vipAkavicaya chevividha prakArane athavA viziSTa pAka arthAta narakagati tiryaMca gati, manuSyagati ane devagatimAM thanArA karma rasane anubhava vipAka kahevAya che. te rasAnubhava rUpa vipAkano vicaya arthAt cintana karavuM vipAkavicaya dhyAna che. je karma vipAkamAM ja citta lagAvI de che ane tenuM ciMtana kare che te vipAka vicadhyAna kahevAya che. prakRti, sthiti anubhAva ane pradeza A jAtanA bheda vALA, ITa tathA aniSTa pariNamanavALA. jaghanya madhyama ane utkRSTa sthitivALA, jJAnAvaraNa Adi ATha prakAra nA karma, vividha prakAranA vipAkane utpanna kare che jemakejJAnAvaraNa karmathI mandabuddhitA ane dazanAvaraNa karmanA udayathI netrahInatA darzanahInatA ane nidrA vagereno uddabhava thAya che. vedanIya karma be prakAranA che-asAtAdanIya ane sAtavedanIya, asAtavedanIyathI duHkha ane sAtAdanIya thI sukhane anu mana thAya che. mehanIya karmanA udayathI viparIta grahaNa tathA cAritrano abhAva thAya che. AyuSyakarmanA udayathI aneka bhAmAM janma le paThe che nAmakarmanA udayathI sArA narasA zarIranI racanA thAya che. gotrakarmanA udayathI lAbha AdimAM antarAya utpanna thAya che. cittane ekAgra karIne A rIte karmavi pAkanuM cintana karavuM vipAkavicaya nAmaka dharmayAna che. cethuM dharmadhyAna saMsthAnA vicaya che. lekane athavA dravyeno AkAra saMsthAna kahevAya che. AmAMthI leka cauda rajaju parimANa vALe che. dharma adharma Adi pAMca astikAyamaya che samasta dravyane AdhAra che ane kamara para baMne hAtha rAkhIne tathA paga pasArIne ubhA rahelA purUSanA AkArane che. A loka saMpUrNa AkAzane eka bhAga che leka traNa bhAgamAM vahecAya che. aleka, maleka ane uAleka AmAMthI Avelekano AkAra adhomukha malaka (zarU) nA jevo che. madhyaka thALInA AkAre che jenuM sukha uparanI bAjue hoya tichaleka manuSyo, tiya ce jatikadevo. ane vAna vyatara devAthI be ta che. emAM asaMkhyAta dvIpa ane samudra che ane te saghaLA baMgaDInI mAphaka goLAkAra che. dharma adhama, AkAza temaja jIvAritakAya svarUpa che, anAdinidhana sarivezathI yukta che. AkAza para zrI tatvArtha sUtraH 2 196
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azrita che. AvI ja rIte pRthvI, dvIpa, sAgara, naraka, vimAna tathA bhavana AdinA sasthAna Akara samajI levA joie. AtmA upayegamaya che, anAdinidhana, zarIrathI bhinna che' arUpIM, kartA, leAkatA ane peAtAnA karmonusAra prApta dehanI kharAkhara che. mukata dazAmAM antima zarIrathI trIjo bhAga oche eTalA AkAravALA rahe che udhna lekamAM saudhama Adi kha2 kalpa che je pUrNimAnA sampUrNa candra manDaLanA AkAranA che. nava grevayaka vimAna che. pAMca anuttara mahAvimAna che ane iSaprAgmAra pRthvI (siddhazilA) che dheAleAka nArakI ane bhavanapati devonI nivAsabhUmi che. dharmAstikAya ane adharmAstikAya leAkanA AkAranA che ane gati tathA sthitinA nimitta kAraNa che. AkAzanu lakSanu avagAha ApavAnu che. puddagaladravya zarIra Adi kAniAjanaka che. A rIte lAka dravya AdinA sasthAna svabhAvanuM anucintana karavuM. sasthAna vicaya dharmadhyAna kahevAya che. dhama dhyAnathI paTTAnA parijJAna rUpa ta vagaiAdhanI prApti thAya che, tatvakhAdhathI sakriyAnu' anuSThAna thAya che ane sat kriyAnA anuSTAnathI mAkSanI prApti thAya che. A cAre prakAnA dha dhyAna apramattasayatane thAya che pramattasayatanA sthAnathI jenA adhyavasAya vizuddhine prApta thAya che te apramattasa'yatasthAnane prApta kare che a rIte je vizuddhatAmAM vattI raha hAya, dharmadhyAna Adi tapayogathI karmanA kSaya karI rahyo hoya ane adhi- kAdhika vizuddha adhyavasAyAne prApta karI rahyo hoya evA apramattasayatane AzIviSa Adi labdhie utpanna thAya che bhagavatIsUtra zataka 25 uddezaka mAM krahayu che--dha dhyAna cara prakAranA kahevAmAM AvyA che yathA AjJA vicaya, apAyaricaya, vipAka vicaya ane sasthAnavicaya !! 73 ll 7, zrI tatvArtha sUtra : 2 197
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ zukladhyAna ke cAra bhedoM kA nirUpaNa surakSAne divase ityAdi sUtrArtha-zukaladhyAna ca ra prakAranA che-(1) pRthakatvavitarkasavicAra (2) ekatvavitarka-avicAra (3) sUphamakriyAnivatti ane (4) samuchinnakriyApratiyAta che 74 in tattvArthadIpikA-pahelA AjJAvicaya AdinA bhedathI cAra prakAranA dharma dhyAna kahevAmAM AvyA che, have zukaladhyAnanA cAra bhedanI prarUpaNa karIe chIe zukala zabdane artha A pramANe thAya che- "zuM" arthAt zaca-zaka. kala" arthAta dUra karanAra tAtparya e che ke jenAthI janma maraNanuM kAma dara thaI jAya tene zukala kahe che. AvuM pAna zukaladhyAna kahevAya che. kahyuM paNa che jenI Indriye viSayothI vimukha thaI cukI che, jenAmAMthI saMka9pa vikalpa vikAra ane doSa nivRta thaI gayA che ane jenAMmAM atarAtmA' traNe gothI nivRtta thaI jAya che tene zukaladhyAna kahe che. A badhAM dhyAnamAM uttama ane zreSTha che. " zukaladhyAna cAra prakAranA che-(1) pRthakatva vitarka savicAra (2) ekava vitarka avicAra (3) sUphamakriyAnivarti ane (4) samuchina kriyA apratipAti emanuM svarUpa A pramANe che-(1) pUrvagata zruta anusAra dayeya vastunA judA judA paryAnuM drazArthika ane paryAyArthika Adi aneka nathI, artha vyaMjana (zabda) ane vaiganA saMkramaNanI sAthe cintana karavuM pRthaphavita savicAra dhyAna kahevAya che. A sthAnamAM pUrvagata zabda athavA tenA artha kaya hoya che paraMtu dhyAtAmAM eTaluM sAmarthya na hovAnA kAraNe te kAI eka dravya, tenA guNa athavA paryAnuM citana karavA lAge che. A parivartana ne pRthapUrva kahe che AthI eka arthothI arthAtara eka zabdathI zabdAntare ane yogathI gataramAM praveza karIne citana karavAmAM Ave che Ane vicAra kahe che kahyuM paNa che- eka dravyane choDIne bIjA dravyanuM avalambana karavuM, eka guNathI bIjA guNa para cAlyA javuM ane eka paryAyanu ciMtana karatA karatA bIjA paryAyanuM cintana karavA lAgavuM pRthakRtva kahevAya che. 1. je dhyAna eka arthathI bIjA arthamAM, eka zabdane cheDI bIjA zabdamAM tathA eka vegathI bIjA vegamAM lAgI jAya che te savicAra dhyAna kahevAya che. 2 A rIte pRthaphatva hetuka, vicAra yukta ane vitakarUpa je dhyAna che te pRthakvavitarka savicAra dhyAna kahevAya che. A dhyAna apUrva karaNa, anivRttikaraNa, sUkSmasAmparAya ane upazAntakaSAya nAmaka cAra guNa thAmAM hoya che. zrI tatvArtha sUtra 2
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) je thAnamAM eka Atmadravya, tenA paryAya athavA guNa vyaMjana artha ane pega viSayaka parivartana vi , eka rUpama citana karavAmAM Ave che. te eka-vita--avicAra nAmaka bIju zukaladhyAna che. tenuM lakSaNa A pramANe kahevAmAM AvyuM che- eka nijAbhadravya paryAya athavA guNane avalambana banAvIne nizcitapaNe ja cintana karavAmAM Ave che tene jJAnIjana "ekatva" kahe che 1 yaMjana, artha ane pagamAM parivartana thayA vagara je citana thAya che te pAnane kuzaLa purUSa " avicAra " kahe che ke 2 (3) je zukaladhyAna ucchavAsa Adi kAyika kriyA sUmarUpamAM rahI jAya che ane je anivatti hoya che te sUphamakriyAnivati thAna kahevAya che. (4) je dhyAnamAM, zazIkaraNamAM, cerIne sarvathA nirodha thaI javAnA kAraNe kAlikI Adi kriyAo sarvathA virUddha thaI jAya che ane jenuM kyAreya paNa patana thatuM nathI te samukinna kiyA apatipAtI nAmaka ce zuM zukalathAna kahevAya che. bhagavatIsUtra zataka 25 9dezaka 7, sUtra 803mAM kahyuM che-zukaladhyAna cAra prakAranA kahevAmAM AvyA che (1) pRthakuvaMvitarka savicAra (2) ekatvavitarka avicAra (3) sUphamakriyAnivati ane (4) samuchinnakriyA apratipAtI che 74 tattvArthaniyukti pahelA AjJAvicaya AdinA bhedathI dharmadhyAna cAra prakAranA kahevAmAM AvyA che have zukala pAnanA pRthakkavitarka savicAra Adi cAra bheda batAvIe chIe zukaladhyAna cAra prakAranA che cAre prakAranuM vigatavAra nirUpaNa dIpikA TIkAmAM karavAmAM AvI gayuM che. AthI temAM ja joI leba bhalAmaNuM che. zukaladhyAnanA cAra lakSaNa che- viveka, vyutsa, athatha ane asaMha viveka arthAta pUthakakaraNa, ahIM dehanuM AmAthI judA paDavuM ema samajavAnuM che. vyutsargano artha niHsaMga thaI deha ane upadhine tyAga karavo emathAya che. deva vagerenA upasargathI utpanna thanAra bhayanuM na levuM avyartha che ane devamAyAjanita mUDhatA na hovI asaMmeha che. zukaladhyAnanA cAra Alambana hoya che- zAnti, mukti, Arjava ane mArdava bIjAnA karelA aparAdhone sahana karI levA kSAti- kSamA che. mukitane artha nirlobhatA che. saralatvane Arjava kahe che mArdavane artha mRdutA-namratAkamaLatA che. zukaladhyAnanI cAra anuprekSAo che-apAyAnuprekSA, azubhAnuprekSA, ananta vRttitAnuprekSA, ane vipariNamAnuprekSA prANAtipAta Adi AsravadvAnA zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNe thanArA anarthone vicAra kara apAyAnuprekSA che. saMsAranuM azubharUpamAM citana karavuM azubhAnuprekSA che. jema ghANanA baLadanA mArgane anta nathI Avate tevI ja rIte rAgISI jIvanA bhavabhramaNane paNa kyAreya paNa anta AvatuM nathI e vicAra kara anantavRttitAnuprekSA che. pratyeka padArtha utpAda, vyaya ane dhrauvya savabhAvavALA che. temAM pratikSaNa navI-navIna paryAne utpAda ane purAtana paryAyane vinAza thato rahe che evuM cintana karavuM vipariNAmanuprekSA che. aupapAti sUtranA 30 mAM sUtramAM kahyuM che- zukaladhya na cAra prakAranA che ane cAra padomAM tenuM avataraNa thAya che, yathA-(1) pRthaphavitarka suvicAra (2) ekavitarka avicAra (3) sUmakiyA-apratipAtI ane (4) samucchinnakriyA-anivarti. zukladhyAnanAM cAra lakSaNa kahevAmAM AvyA che viveka, vyutsarga avyatha ane amaha. zukaladhyAnamAM cAra alaMbana kahyA che, kSatimukita, Arjava ane mArdava. zukaladhya nanI cAra anuprekSAo che-apAyAnuprekSA azubhAnuprekSA, anaMtavRttitAnuM prekSA ane vipariNAmanuprekSA 74 zukaladhyAna ke svAmi Adi kA kathana "DhanA surakSAne? IyAdi savAtha-prathamanA be zukaladhyAna pUrvadharane, upazAMtakaSAya ane kSINakaSAyane thAya che. je 75 che tattvArthadIpikA-pahelA anukramathI Ata, raudra, dharma ane zukaladhyAnanAM cAra bheda kahevAmAM AvyA. have e nirUpaNa karIe chIe ke cAre prakAranA zukaladhyAna kene kene thAya che. kayA yAnane svAmI keNa che? pUrvokata cAra prakAranAM zukaladhyAnemAMthI prAraMbhanA be zukaladhyAnapRthakatvavita savicAra ane ekavitarka avicAraprAyaH pUrvenAM dhAraka munine hoya che. tathA upazAMtASAya ane kSaNikaSAya vItarAgane thAya che. tAtparya e che te A baMne zukaladhyAna prAyaH cauda pUrvenA jJAtA zrata kevaLIne ja thAya che pahelAM upazAMtakaSAya ane kSa zukaSAyane je dharmadhyAna kahevAmAM AvyA che te sAmAnya rUpathI kahevAmAM AvyA che. paraMtu temane be zakaladhyAna thAya zrI tatvArtha sUtraH 2 200
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ che-temane cAre prakAranA zukaladhyAna thatAM nathI. zreNI para ArUDha thatAM pahelA arthAt, apUrvakaraNa nAmaka AThamA guNasthAna sudhI dharmadhyAna thAya che. paraMtu apUrvakaraNa anivRttikaraNa, sUkamasAMparAya ane upazAMtakaSAya A cAra guNasthAnemAM pRthaka vitarka savicAra nAmaka prathama zukladhyAna hoya che. kSINakaSAyamAM ekavitarka avicAra nAmaka bIju zukaladhyAna paNa hoya che kahyuM paNa che " eka nijAbhadravyanAM paryAyanuM athavA guNanuM nizcala rUpathI je dhyAnamAM ciMtana karavAmAM Ave che tene vidvAna jana ekatva kahe che." 11 A rIte ema samajavuM joIe ke upazAMtakaSAya ane kSINakaSAya nA prAraMbhanA pRthaphavitarka savicAra ane ekavitarka avicAra nAmaka be zukaladhyAna hoya che. 75 che taravAthaniyukti-pahelA cAre dhyAnenA cAra cAra bhedonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM. have zukaladhyAnanA cAre bhedenA svAmIonuM arthAta karyuM zukaladhyAna kene hoya che e viSayanuM kathana karIe chIe. temAM paNa prathama prAraMbhanA be zukaladhyAnanA svAmIone nirdeza karIe chIe prathamanA be arthAt pRthakatvavitarka savicAra ane ekatvavitarka avicAra nAmaka be zukaladhyAna cauda pUrvadhArIne ja hoya che. evI ja rIte upazAMtakaSAya ane kSINakaSAyane paNa hoya che. jenA samastakaSAye upazAMta thaI gayAM che tene upazAMtakaSAya kahe che ane jenA samastakaSAyono kSaya thaI karyo hoya te kSINakaSAya kahevAya che Amane paNa pUthavitaka vicAra ane ekavitarka avicAra nAmaka zukaladhyAna hoya che. e pRthakavane artha anekava che, tenI sAthe savicAra je vitaka che te pathavitarkasavicAra nAmaka zukaladhyAna kahevAya che. tAtparya e che ke je dhyAnamAM vittarka athavA mRtanuM AlaMbana levAmAM Ave che. jemAM arthavyaMjana temaja yeganuM saMkramaNa thatuM rahe che ane sAthe sAthe veganuM paNa parivartana thatuM rahe che te pRthaka-vitarka savicAra nAmaka zukaladhyAna kahevAya che. vicArane artha pUrvagatazrata anusAra artha vyaMjana ane emanuM saMkramaNa thAya che arthathI vyaMjanamAM ane vyaMjanathI arthamAM saMkramaNa thatuM rahe che. kyAreka manegathI kAyagamAM saMkramaNa thAya che. kadI vacanagamAM A saMkramaNa vicAra kahevAya che. evI ja rIte kAyAgathI managa athavA vacanAmAM saMkramaNa thavuM tathA vacanagathI mane ga tathA kAyagamAM saMkramaNa paNa samajI levA joIe jyAM bheganuM saMkamaNa thAya che tyAM ja zrI tatvArtha sUtraH 2 201
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnasuvicAra thAya che. bIju zukladhyAna ekatvavitarka-avicAra kahevAya che. eka ne bhAva ekatva kahevAya che je ekatvarUpa hoya e vitarka ekatvarita che. te vicAra rahita hovAthI bIju zukaladhyAna ekavitarka-avicAra kahevAyuM che AmAM traNe gomAMthI eka pega hoya che, artha ane vyaMjana (zabda) paNa eka ja hoya che keI eka paryAyanuM ciMtana hoya che. AvI rIte utpAda vyaya ane dhrauvya Adi paryAmAMthI kaI eka paryAyamAM vAyurahita gharamAM sthita dIpakanI vATanI jema, niSkapa citta hovuM ekatvavitarka-avicAra pAna kahevAya che. A dhyAna paNa prAyaH pUrvagata mRtanA AlaMbanathI ja thAya che kahyuM paNa che- vitarAga muni kSINa kaSAya sthAnane prApta karIne vizuddha vezyAvALe thaIne eka vitakavicAra dhyAna dhayAve che 15 jeoe aThayAvIsa prakAranA mohanIya kamane upazama karI dIdhuM che te upazAntakaSAya vItarAga chaghastha kahevAya che. mihanIya karmane sarvathA kSaya karanAra kSINakaSAya kahevAya che. AvI rIte cha% arthAta AvaraNamAM je sthita hoya te chavAstha kahevAya che. je e muni bAramAM guNasthAne hoya te jJAnAvaraNAdinA udayanA kAraNe chadmastha hoya che. A kSINakaSAya vItarAga chaThThA dharmadhyAna ane zukaladhyAnanA prathamanA be bhedathI tathA yathAkhyAta saMya. manI vizuddhatAnA prabhAvathI zeSa traNa ghAti kane yugapata kSaya karI nAkhe che. te dvicarama samayamAM nidrA ane pracalA prakRtiono kSaya karIne carama samayamAM jJAnAvaraNa darzanAvaraNa ane antarAya A traNene kSaya kare che ane kevaLajJAna, kevaLadarzana ane anantavIryane prApta karI le che ! zrI tatvArtha sUtraH 2 202
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevaLI ko antima do zukaladhyAna hone kA kathana mA re raDhA" ItyAdi satrArtha--antima be zukaladhyAna kevalImAM hoya che. dA taravAthaddIpikA-pUrvasUtramAM pratipAdana karavAmAM AvyuM ke pRthavavitarka tathA ekavitarka rUpa zukaladhyAna prAyaH cauda pUnA dhAraka-agIyAramAM ane bAramAM guNasthAnavatI upazAntakaSAya ane kSINukaSAyane hoya che. have e pratipAdana karIe chIe ke atima be zukaladhyAna kevaLIne ja hoya che sUkamakriyAvitti nAmaka trIju zukaladhyAna saga kevaLIne hoya che, je teramAM guNasthAnavatI hoya che. ucchavAsa Adi zArIrika kriyA je dhyAnamAM nirUddha thatI nathI ane je apratipAtI hoya che te sUphamakriyAnivani devAna kahevAya che. A dhyAna yogane nirAdha karatI veLAe thAya che. - sacchinna kriyAapratipAtI nAmaka carthe zukaladhyAna ayoga kevaLIne thAya che jeo caudamAM guNasthAnamAM hoya che. je dhyAnamAM uchavAsa Adi sahama kriyA paNa nirUddha thaI jAya che ane je apratipAti hoya che. te samachinna kiyApratipAtI nAma: cothuM zukaladhAna kahevAya che. mA76 tattvAthaniryukti-- prAraMbhanA be zukaladhyAnuM nirUpaNa karavAmAM AvI gayuM, have anima benuM nirUpaNa karIe chIe-- antima be zukaladhyAna sUphamakriyAnivatti ane samucchinna kriyApra. tipAtI kramazaH saga kevaLI ane alaga kevaLI ne hoya che. chasthane hotA nathI. AmAMthI agI kevaLI teramA guNasthAnamAM hoya che AthI temane sUmakriyAnivatta nAmaka trIju zukaladhyAna hoya che ane agIkevaLI caudamAM guNasthAnamAM hovAnA kAraNe temane samucchinakriyA-apra zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ tipAtI nAmaka ceAthuM zukaladhyAna hoya che. dvitIya zukala pAnanA dvicarama samayamAM kevaLajJAna prApta karIne jaghanya antamuhUtta ane utkRSTa dezeAna karADa pUrva sudhI vicaraNa karyA bAda vedanIya nAma ane geAtra kama'nI sthiti jo AyuSya krama thI adhika jANe te temanI sthiti sarakhI karavA mATe samuddha ta kare che. pachI teo sukSmakriyAnivattI na maka trIju zukaladhyAna AraMbha karatA peAtAnA ja AlambanathI sUkSmakAyayeAganA nirodha kare che kAraNa ke te samaye avalambana rAkhavA lAyaka bIjo keAI ceAtra hAtA nathI. te dhyAnanA sAmarthyathI mukha tema ja udara AdinA chidrone pUrNa karI levAnA kAraNe Atmapradeza soMkucita dehabhAgavattI thaI jAya che temAM krama A pramANe che. sUkSmakriyA nivRtti nAmaka trIjA pAnanA prAraMbha karatA thakA kevala bhagavAna jaghanya ceAgavALA sunI paryApta jIvane cAgya....maneAdratyenA pratyeka samayamAM nirodha karatA thakA sampUrNa manoyoganA nidha karI de che. tapazcAt paryApta dvIndriya jIvanA vacanaye gathI asa`khyAtaguruhIna vacanayeAganA paryAyane pratisamaya nirUddha karatA thakA asakhyAta samayeAmAM sampUrNa vacanacegane nirodha kare che. taddanantara prathama samayamAM aparyApta nige kriyA jIvanA jadhanya kAyayeAganA paryAyethI gmasaMkhyAtaguNuhIna kAyayeAganA samaya-samaye nirAdha karatA thakA asa MkhyAta samayeAmAM bhAdara kAyayeAganA sathA nirodha karI ? che te samaye A trIju sUkSmakriyAnivRti' nAmaka zukaladhyAna hoya che. tyArabAda jIvApagrAhI kramene khapAvavA mATe vaizyAthI atIta atyanta nizcala, utkRSTa nirAnA kAraNabhUta cAthA samucchinakriyA apratipAtI nAmaka zukaladhyAnane prApta karavA mATe cegane sarvathA niredha karavAnA artha upakrama kare che. ceAthA zukaladhyAnamAM zvAsecchavAsarUpa sUkSma kAyAganA nirodha karIne, acUgI dazA prApta kare che. A dazAmAM te parvatanI mAka avicala-akampa avasthAne prApta karI le che. te samaye teone samucchinnakriyA-apratipAtI dhyAna heya che. madhyama rUpathI . I, u, R, lu, A pAMca hasta svarAnA uccAraNamAM jeTale samaya lAge che teTalA kALa sudhI ja A dhyAna TakI rahe che. AnI pazcAt niyamathI videhadazAmukti prApta thaI jAya che. chA zrI tatvArtha sUtra : 2 204
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAra prakAra ke zukladhyAna ke sthAna vizeSa kA nirUpaNa "naraTira sujJALe" ItyAdi savAtha-cAra prakAranA zukaladhyAna anukramathI traNe govALAne eka pegavALAne kAyayegIne ane agIne hoya che, 178 tatvArthadIpikA--pahelA zukaladhyAna cAra prakAranA kahevAmAM AvyA che. have temanA sthAna vizeSane nizcaya karavA mATe kahIe chIe-- pRthakvaciMtaka, sUphamakriyAnivarti ane samucchinnakriyA-apratipAtI nAmaka zukaladhyAna kamathI traNe gavALAne eka yogavALAne kAgavALAne ane ayogIne hoya che. arthAta kAyayoga vacanayoga ane manogathI sahita munine pRthakuvavitarka nAmaka prathama zukaladhyAna hoya che. eka cuMga vALAne arthAt kAyavega AdimAMthI koI paNa eka cenavALAne ekavitarka zukaladhyAna hoya che. jemaNe vacano ane manogane sarvathA nirodha karela che ane jemanAmAM mAtra kAga ja zeSa rahI javA pAmela che tene sUma kriya-anivatti dhyAna hoya che ane ayogIne samucchinnakriya-apratipAtI nAmaka ceAthe zukaladhyAna hoya che. A rIte mana, vacana ane kAyAnA nimittathI AtmapradezamAM caMcaLatA je dhyAnamAM rahe che, te pRthakatvavitarka savicAra zukaladhyAna che. traNe ge mAMthI koI eka vegavALAne ekavavitarka zukaladhyAna hoya che. jemanA vacanaga ane maga ne sarvathA nirodha thaI cUkI che ane mAtra kAyama ja zeSa rahI gayuM che tene trIju zukaladhyAna sUmakriyA -ani. vatti hoya che. cothuM zukaladhyAna aAgIne hoya che. A rIte je zukaladhyAnamAM mana vacana ane kAyayoganA AlambanathI AtmapradezamAM spandana thatuM rahe che te pRyatva-vitasavicAra zukaladhyAna kahevAya che. traNe gemAMthI koI eka yeganA AlakhanathI amapradezamAM jayAM spandana thatuM rahe che te ekavitarka -avicAra dhyAna kahevAya che kAyamAtranA AlambanathI AtmapradezomAM halana-calana thatuM trIju sUkamakiyA-apratipAtI nAmaka zukaladhyAna che. je dayAnamAM kaI paNa roganuM Alambana hetuM nathI jethI AtmapradezanuM spandana paNa thatuM nathI te samachinadiyA-apratipAtI zukaladhyAna kahevAya che. A phalitArtha che 77 zrI tatvArtha sUtraH 2 205
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvArthaniyaMti-pahelA zukaladhyAnanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM. e paNa batAvavAmAM AvyuM ke prathamanA be zukaladhyAna prAyaH cauda pUrva dhArakane hoya che jayAre antima be kevalIne hoya che. traNa cagAnI apekSAe paNa tenA svAmione ulekha karIe chIe cAra prakAranA zukaladhyAna arthAt pRthaklavita savicAra ekatvavitarka -avicAra, samakriyApratipAtI ane samucchinna kiyAnivati kramathI traNe govALAne, kAyAgI ne ane ayogIne hoya che. Azaya e che ke mana vacana ane kAyAnA vyApAravALAone pRthakvavitarka savicAra zukaladhyAna hoya che, traNe gemAMthI koI eka yogavALAne eka vitarka avicAra dhyAna hoya che. A dayAnane dhyAvavAvALA ne kAya Adi yogAmAMthI koI eka yogane vyApAra hoya che jema ke kayAreka vacanaga no ane kayAreka maneyogane. mAtra eka kAyogavALAne sUmakriya-apratipAtI nAmaka trIju zukaladhyAna hoya che. je zailezI avasthAne prApta thaI cukyA che ane traNe pegothI rahita thaI gayA che evA agIne samari7. kriya-apratipAtI dhyAna hoya che. chA pahalA evaM dUsarA zukaladhyAna ke saMbadha meM vizeSa kathana "DhamAM to ItyAdi sUtrArtha-prathamanA be zukaladhyAna eka AzrayavALA che, savitarka che. ane savicAra-avicAra che, arthAta pahelu savicAra che bIjuM avicAra che. tavArthadIpikA-prAraMbhanA bezukaladhyAna pRthakatva vitarka savicAra ane zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatvavitaka "avicAra eka ja AzrayavALA che arthAt prAyaH pUrvadhara ja A anenA Azraya che, kha'nenA eka ja svAmi hoya che. ane vitaka sahita che arthAt pUgata zrutanA avalambanavALA hoya che paraMtu khanemAM je pharaka che te e che ke pahelu' savicAra ane khIjuM avicAra che. emanI vyAkhyA te agAu karI devAmAM AvI che. 8aa tattvA'niyukita-agAu cAre prakAranA zukaladhyAnanA svAmi AdinI prarU paNA karavAmAM AvI gaI che have prathama ane dvitIya zukaladhyAnamAM je samAnatA ane asamAnatA che tenuM pratipAdana karIe chIe- prAraMbhanA e zukaladhyAta savitaka arthAt zrutajJAna sahita che, eka paramANu dravya athavA AtmA Adi dravyanuM valambana karIne zruta anusAra citta-nirAdha karanArAne prathama ane dvitIya zukaladhyAna heAya che. A rIte pRthavitarka savicA2 nAmaka ane zukaladhyAna prAyaH pUgatu zrutane anu sAra hAya che paraMtu prathama zukaladhyAna savicAra arthAt atha vagerenA sa'krama jIthI yukata hAya che te dravyanA AlambanathI utpanna thaIne, dravyane cheDI daIne, paryAyanu cintana karavA lAge che kayAreka paryAyane! tyAga karIne drazyanuM cintana karavA lAge che. A jAtanuM saMkramaNa tenAmAM thatu rahe che paraMtu bIjI ekavitarka dhyAna je viSayanuM Alambana laIne utpanna thAya che tene tyAga karIne anya viSayanuM cintana karatuM nathI AthI te avicAra kahevAya che. te atha nyaMjana ane ceAganA sa`kramaNathI rahita hAya che. vitarka ke svarUpa nirUpaNa 'nitake supa vicAre' ItyAdi sUtrA-vitakanA aM, zrutache ane vyaMjana ane cega nA ulaTa-phera vicAra kruhevAya che. AchA tattvAtha dIpikA--pUrva sUtramAM prArabhanA e zukaladhyAneAne savitaka kahyA che, zrI tatvArtha sUtra : 2 207
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama zukaladhyAnane savicAra ane bIjAne avicAra kahyuM che te A vitarka athavA vicAra zuM che ? evI jijJAsA thavAthI tenuM samAdhAna karIe chIe-- vitarkane artha zrata che. artha vyaMjana ane yoganuM saMkramaNa vicAra kahevAya che. jenI dvArA padArthanI vitakaNa athavA AlocanA karavAmAM Ave tene vitarka-zratajJAna kahe che. artha. vyaMjana ane yeganuM saMkramaNa arthAta parivartana vicAra kahevAya che. artha arthAt paramANu Adi dhyeya vastunuM dravya athavA paryAyanuM parivartana a saMkrAnita che arthAta dravyanuM cintana karatAM karatAM paryAyanuM ciMtana karavA lAgavuM ane paryAyanuM ciMtana karatAM karatAM dravyanuM cintana karavA lAgavuM artha saMkramaNa che vyaMjana arthAta zabdanuM saMkamaNa vyaMjana saMkrAnti che. varatunA eka vAcaka zabdane laIne dayAna cAlu hoya, pachI te bIjA zabdane Azraya laI le pachI te zabdane paNa tyAga karIne trIjA zabdanuM cintana karavA lAge, A parivartAnane vyaMjanasaMkrAti kahe che. AvI ja rIte kAyayega AdinuM parivartana gasaMkrAnti kahevAya che jevI rIte kAyayeganuM Alambana laIne utpanna thanAruM dhyAna vacanoganuM avalambana kare che, pAchuM vacanagane paNa tyAga karIne mane gano Azraya le che. maneyegane tyAga karIne punaH kAgane sahAro le che. AvI rIte saMkrAti thAya che Ama, artha vyaMjana ane yoganuM parivartana vicAra kahevAya che. zaMkA--saMkramaNa arthAta parivartana thavAthI dhyAna eka-viSayaka kevI rIte kahI zakAya? saMkramaNa thavAthI te te aneka viSayaka thaI jAya che. samAdhAna--dhyAnanuM sattAna paNa dhyAna kahevAya che. arthAta dhyeyamAM parivartana thaI javAMthI paNa dayAnano pravAha kadAca avicchinna rahe te paNa dayAna ja kahevAya che, AthI pUrvokta AzaMkAne koI sthAna nathI. ullA tatvArthaniyaMti--pahelA zukaladhyAnanA prAthamika be bhedone satika kahevAmAM AvyA che. pahelA ne vicAra ane bIjAne avicAra kahela che te rita ane vicAra kene kahe che e AzaMkAnuM samAdhAna karIe chIe-ahIM vitarkano artha zrata che. jenA vaDe vastunI vitakaNA karavAmAM Ave. Avecana karavAmAM Ave te vitarka arthAt zrutajJAna vicArane abhiprAya che artha vyaMjana ane yoganuM saMkramaNa paramANu Adi dravya athavA paryAya artha kahevAya che tene vAcaka zabda bhaMjana kahevAya che ane kAya vacana tathA manane vyApAra yoga kahevAya che. saMkramaNane artha thAya che ulaTaphera thavuM. kAyAga AdinI phera-badalIne vicAra kahe che. AtmA Adi zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAI eka dravyanu Alambana laine thanArU dhyAna te dravyane cheDIne paryAM. yamAM cAlyuM jAya che paryAyanu cintana karatAM karatAM dravyanuM cintana karavA lAge che A atha'nuM saMkramaNa kahevAya che, vyaMjananI satkrAntinA atha evA thAya che ke zrutanA kAi eka zabdanuM cintana karatA karatA bIjA zabdanu cintana karavA lAgavuM kAyayeAganA avalambanathI thanArUM dhyAna kadAcita vacanayogane Azraya le che, kadAcita koi anya gane A cegasa'krAnti che A rIte artha vyaMjana ane cAganuM soMkramaNu thavu'-vicAra kahevAmAM AvyA che, kahyu' paNa che pUgata zruta anusAra, aneka nayAnI apekSAthI eka drazyanA utpAda vyaya ane dhrauvya Adi paryAyonA atha, vyaMjana ane yAganA parivarttananI sAthe cintana karavuM pRthakavitaka vicAra nAmaka prathama zukaladhyAna kahevAya che mA dhyAna chadmasthaavasthAmAM thAya che 1-sA je dhyAna vAyutrihIna sthAnamAM rAkhavAmAM AvelA dIpakanI mAphaka niprakampa hoya che ane utpAda vyaya tathA dhrauvya AdimAMthI koi eka paryAyanuM ja cintana kare che. te ekatlavitarka -avica2 nAmaka bIjuM zukala yAna kahevAya che. A dhyAna paNu pUrva gata zrutanA AzrayathI thAya che. 3-45 59nA pAMcane Abhyantara tapa vyutsarga ke dravya ke bheda se dvi prakAratA kA kathana vize suvidde' ityAdi sutrA --chyutsaga e praphAranA che-dravyatyutsaga ane bhAvajyulsaga 80nA tattvArthadIpikA-pahelA Abhyantara tapanA cha bhedonuM nirUpaNa karavAmAM Avyu hatu temAMthI prAyasthitta AdinuM nirUpaNu thai gayuM have kramaprApta pAMcamAM Abhyantara tapa jyusanA dravya ane bhAvanA bhedathI e praznAra khatAvIe chIe byuTsanA e bheda che-dravyangyusaga ane bhAvanmutsaga upadhi AdinA tyAga dravya vyutpraga kahevAya che ane kaSAyAne tyAga bhAvyutsaga kahevAya che. yutsaga ne-kAceAsa' ane kAyamamatvatyAga paNa kahe che jene Azaya che zayana Asana ane sthAnamAM kAyanI ceSTAne tyAga tenA paNa e bheda che--Irika ane yAvahathika !80nA tavA niyu'kita -pahelA prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya ane zrI tatvArtha sUtra : 2 209
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyasarganA bhedathI abhyatara tapanA cha bheda kahevAmAM AvyA hatA temAMthI prAyazcitta AdinA bheda pradarzana pUrvaka nirUpaNa karavAmAM AvyuM have kama prApta pAMcamAM Abhyantara tapa vyasarganA be bhedanI prarUpaNa karIe chIe vavidha prakAranA kAyika vya pArane Agamokata vidhithI tyAga karavo vyutsarga che. tenA be bheda che- dravyabusarga ane bhAvavyatsaga bAhya upaSi saMbaMdhI mamatvane tyAga kara dravyacutasarga che, ane Abhantara upadhi kaSAyano tyAga bhAvavyutsarga che. mana vacana, kAyAthI tathA kRtakArita ane anumodanathI kaSAyono tyAga kare bhAvavyuga kahevAya che, bhagavatI satra zataka 25, uddezaka mAM kahyuM che-draya ane bhAvanA bhedathI vyutsarga be prakAranA che- AvI rIte bAhya upadhino tyAga dravyabutsarga ane krodha Adi Abhyantara upadhino tyAga bhAvavyutsarga kahevAya che. pa8 jainAcArya jainadharmadivAkara pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAjakRta "tatvArthasUtranI dIpikA-niryukti vyAkhyAne sAtame adhyAya samAptaH cho zrI tatvArtha sUtraH 2 210
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjarAke svarUpa nirUpaNa AThamA adhyAyane prAraMbha "to mago nikA' ItyAdi sutrAthI - eka dezathI karmakSaya tha nirjara che ! 1 che tattvArthadIpikA-jIva Adi nava tanuM nirUpaNa karatA thakA jIvathI laIne saMvara tatva paryanta sAta tanuM nirUpaNa karavAmAM AvI gayuM, have krama prApta AThamAM nirjarA tatvanI prarUpaNa karavAne mATe AThamAM adhyayanane prAraMbha karIe chIe- jJAnAvaraNa Adi karmonuM Atma pradezathI chUTA paDavuM arthAta vipAka (karmaphaLanA bhega) thI ane tapasyAthI eka dezathI vikAsa tha nirjarA che. jema vastramAM lAgelo mela tene dhovAthI dUra thaI jAya che teja rIte kama Atma pradezathI juduM thaI jAya che. jIvarUpI vastramAM karmarUpI maLane, jJAnarUpI jaLathI anazana Adi tapa ane saMyama rUpI khAra (seDA) thI prakSAlana dvArA dUra thaI javuM nirjarAtatva che. je 1 | tatvArthaniryukitaH-pahelA jIvathI laIne saMvara paryata sAta tatvanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM, have kramAnusAra AThamAM nirjarAtattvanuM nirUpaNa karavA mATe AThame adhyAya zarU karavAmAM Ave che. vipAkane prApta athavA nahI prApta jJAnAvaraNa Adi karmone ekadezathI kSaya thave AmapradezathI pRthak thavuM nirja che. pUrvopArjIta ane AtmapradezanI sAthe ekameka thayelA karmavipAka dvArA arthAt phaLabhAga dvArA bAra prakAranA anazana Adi tapa dvArA kSayane prApta thaI jAya che, tene ja nirjarA kahe che. A rIte AtmArUpI varamAM, dUdha ane pANInI jema paraspara baddha jJAnA varaNIya Adi karma rUpI raja-melane jJAnAdi rUpa jaLathI ane anazana Adi tathA prAyazcitta Adi tapa rUpI saDAthI zuddha thaIne dUra thaI javuM, nija2 samajavuM joIe. uttarAdhyayana sUtranA trIsamAM adhyayananI chaThI gAthAmAM kahevAmAM AvyuM che-- pApakarmono Asava rokAI javAthI saMyamI purUSanA karoDo bhAmAM saMcita karmonI tapasyA dvArA nirjarA thaI jAya che. je 1 che nirjarA ke do bhedoM kA kathana hA suSiA vivAnA" ItyAdi sUtrArtha-nirjarA be prakAranI che-vipAkajA ane avipAkajA !ArA tattvArthadIpikA-pUrva sUtramAM jJAnAvaraNa AdinuM eka dezathI kSaya thavA rUpa nija tatvanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che, have tenA bhedonuM prarUpaNa karIe chIe zrI tatvArtha sUtraH 2 211
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirAnA be bheda che-vipAkajA ane avipAkajA udayamAM AvelA kramanA phaLane bhagavavA te vipAka kahevAya che, tenAthI thanArI nirjarA vipAkajA nirjarA kahevAya che. zrIjI avipAkA nirjarA je karmAMnA phaLane bhegaLyA vagara ja anazana prAyazrcitta Adi tapazcaryA dvArA thanArInirA che. nArakI, tiya ca, manuSya ane devagati rUpa saMsAra mahAsAgaramAM anAdi kALathI bhramaNa karatA thakA jIvane, paripAkane prApta zuSa ane azubha kama uDDayAvalikAmAM praviSTa thaIne ane emanuM phaLa pradAna karIne dUra thaI jAya tene savipAka nirA kahe che. parantu sthitikALa pUrNa thayA vagara ja phAI saupakramika kriyA vizeSanA sAmarthya thI je kama udayamAM lAvavAmAM Ave che ane udayAvalikamAM praviSTa karAvIne phaLa legavI lIdhA bAda te AtmAthI pRthak thai jAya che, tene atripAkajA nijarA kahe che. jema garamI ApIne kerIne samaya thatA pahelA ja pakAvI levAmAM Ave che. tevI ja rIte sthiti nA paripAka thatAM agAu ja tapasyA Adi dvArA karmAMne vipAkAnmukha karI levA te avipAkA nirjarA che // 2 // tattvArthaM niyukita---pUrva sUtramAM nirAnuM rUpa pratipAdana karavAmAM Avyu, have tenA be bheddenuM nirUpaNa karIe chIe niza e prakAranI che-vipakajA ane avipAkajA jJAnAvaraNa Adi kamer nA judA judA prakAranA je lAnubhava vipAkedaya anubhava che. te vipAka kahevAya che badhI kama prakRtiyAnA phaLa bhAgane viyAkeya manubhAva kahevAmAM Ave che vividha prakAranA pAkane paNa vipAka kahe che kanA vipAka koIvAra te ja rUpamAM hAya che, ke je rUpe khAdhyu hoya ane kayAreka anyathA paNa hAya che. tAtpa e che ke kaI krama je prakAranA ayavasAyathI je rUpamAM mAMdhavAMmAM AvyuM che te ja rUpamAM leAgavavAmAM Ave che ane koI kramanA vipAka anyathA rUpamAM paNa hoya che, arthAt apavattanA uttanA Adi kAraNeA dvArA karmonA vipAka mAM tAratamya paNa thaI jAya che. te krama phaLa rasa ane anubhAva paNa kahevAya che keI ka`nA anubhAva mantra ane koine tIvra hAya che. tyAre kayAreka zubha vipAka azubha vipAkanA rUpamAM ane azubha vipAka zubhra vipAkanAM rUpamAM pariNata thaI jAya che. madhI krama prakRtinuM phaLa temanA nAma pramANe hAya che, jema ke jJAnAvaraNa prakRtinu phaLa jJAnane DhAMkavAnuM ane danAvaraNa prakRtinu kuLa dazana zakitane AcchAdita karavAnuM che. AvI ja rIte anya saghaLI ke prakRtinI khAkhatamAM paNa samajavuM. AvI ja rIte jJAnAvaraNa Adi ATha ka'prakRtiyAmAMthI kAI kAI kama prakRti pudgala vipAkinI hAya che. tenu mULa pudgalamAM ja thAya che. koi kama prakRti bhaviSAkinI DAya zrI tatvArtha sUtra : 2 212
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. te amuka bhavamAM ja athavA bhavanA nimittathI ja potAnuM phaLa pradAna kare che. keI karmaprakRti kSetravipAkI hoya che. tenuM phaLa kSetranA nimittathI ja thAya che. keI karmaprakRti jIva vipAkI hoya che. tenuM phaLa AtmAne ja bhogavavuM paDe che. arthAta Atmika guNe para tene prabhAva hoya che. Ama cAra rIte karmane vipAka thAya che. kahyuM paNa che saMhanana, saMsthAna, varNa, sparza, rasa. gabdha, aMgopAMga nAma karma, zarIra nAma kama, agurU laghu nAma parAghAta, upaghAta nAma karma, AtaSa nAma kamI udyotanAma karma pratyeka zarIra, sthira ane zubhanAma kama tathA emanI viparIta pravRtio jemake sAdhAraNa zarIra asthira ane azubha nAma karma, A badhI nAma karmAnI prakRtie pudgala vipAkI che. cAra prakAranuM AyuSya karma bhavavipAkI che. AnupUrvI prakRti kSetra vipAkI che ane zeSa badhI pravRtio jIva vipAkI che. 1-3 zaMkA-karmane anya anya rUpamAM hoya ane tene phaLavipAka anya rUpamAM hoya ema kaI rIte hoI zake. ? samAdhAna-jIva kamaphaLa bhegavate thake anAgapUrvaka arthAt ajANapaNe ja karmanuM saMkramaNa karI le che. utpAda vyaya ane prIvya svarUpa hovAnA kAraNe pariNamanazIla AtmA jJAnAvaraNa Adi karmonuM phaLa bhogavate thake temanI uttarapravRtiomAM pherabadalI karI le che. Ane ja saMkramaNa kahe che. A prakatisaMkramaNa mULa prakRtionuM thatuM nathI athAt eka mULa prakRti bIjI mULaprakRtinA rUpamAM badalAI zakatI nathI, jemake jJAnAvaraNa, darzanAvaraNanA rUpamAM saMkAnta thatI nathI ane darzanAvaraNa keI bIjI mULa prakRtinA rUpamAM pheravAtI nathI. eka mULa prakRtinuM uttaraprakRtimAM saMkramaNa thAya che. dA. ta., mati jJAnAvaraNa zrutajJAnAvaraNa AdijJAnAvaraNanI pAMca uttaraprakRtio che temanAmAM paraspara saMkramaNa thaI zake che. matijJAnAvaraNa badalAIne zrutajJAnAvaraNa rUpamAM pariNata thaI zake che ane zrutajJAnAvaraNa matijJAnAvaraNanA rUpamAM saMkrAnta thaI zake che. zrutajJAnAvaraNaprakRti avadhijJAnAvaraNanA rUpamAM, avadhijJAnAvaraNa mana:paryavajJAnAvaraNanA rUpamAM ane mana:paryavajJAnAvaraNa kevaLajJAnAvaraNanA rUpamAM saMkrAta thaI zake che. evI ja rIte anyAnya karmonI uttara prakRtie paNa parasapara sajAtiya prakRti sAthe badalAI jAya che. A niyamamAM be apavAda che prathama e che ke AyuSya karmanI prakRtimAM saMrakSaNa thatuM nathI. jemake devAyu prakRti manuSpAyunA rUpamAM athavA manuSpAyu badalAIne anya keI AyuSyanA rUpamAM palaTAtI nathI. bIjo apavAda e che ke darzana mehanIya ane cAritra zrI tatvArtha sUtraH 2 213
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanIya prakRtiomAM paNa paraspara saMkramaNa thatuM nathI. darzana mehanIya cAritramehanIyanA rUpamAM ane cAritramohanIya darzanamohanIyanA rUpamAM badalAtI nathI. e te pahelA ja kahevAmAM AvI gayu che ke mULapravRtiomAM saMkramaNa thatuM nathI enuM kAraNa e che ke temanA bandhanA kAraNemAM maulika bheda hoya che jemake jJAnAvaraNa karmanA bandhanA kAraNe pradoSa ane nihUnava Adi che, jyAre ke asAtA vedanIyanA baMdhanA kAraNe duHkha-zaka Adi che. tAtparya e che ke kamanuM phaLa bhogavI lIdhA bAda te karma AtmapradezathI pUthapha thaI jAya che. AkarmanA rUpamAM pariNata thaI jAya che, tene vipAkajA nirjarA kahe che. A rIte saMsAra rUpI mahA samudramAM vahetA AtmAnA je zubha azubhakarma vipAkane prApta thaI jAya che udayAvalikAmAM praviSTa thaIne ane pitAnuM yathAyogya phaLa pradAna karIne sthitine kSaya thavAthI AtmAMthI alaga thaI jAya che, te vipAkanA nirjarA kahevAya che. je karma sthiti pUrNa thatAM agAu ja tapazcaraNa Adi dvArA udayAvalikAmAM lAvavAmAM Ave che ane AmraphaLa, phaNasa sItAphaLa vagere phaLonA zIgha paripakvatAnI jema, bhogavI levAmAM Ave che, tevI nijerAne avipAkanA nija kahe che. 5 2 | karmakSayalakSaNA nirjarA ke hetu kathana "navo vivAno nikajhAjhaLo' ityAdi sutrArtha- tapa ane vipAka nirjarAnA kAraNa che ke 3 che tattvArthadIpikA-pahelA kahevAmAM AvyuM ke vipAkajA ane avipAkajA nA bhedathI nirjarA be prakAranI che, have tenA kAraNenI prarUpaNa karIe chIe zarIra ane indrione tapAvavA, e tapa che. anazanAdi bAhyA ane prAyazcitta Adi Abhatara tapa che. tapanA Ama be bheda che. karmaphaLanuM bhegavavuM vipAka kahevAya che. A baMne nirjarAnA kAraNa che. AvI rIte anazana Adi bAhya ane prAyazcitta Adi Abhyantara tapathI nirjarA thAya che. evI ja rIte zubhAzabha nI sukha duHkha rU5 phaLanA upabhoga rUpa vipAkathI paNa nirjarA thAya che. 3 tatvArthaniyukti-pahelA karmakSaya rUpa nirjarAnA svarUpanuM ane bhedana nirUpaNa karavAmAM AvyuM, have tenA kAraNonuM prarUpaNa karIe chIe zarIra ane indrione tapAvavA rUpa tapa be prakAranA che anazana Adi zrI tatvArtha sUtraH 2 214
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha khAdyutapa che ane prAyacitta Adi cha Abhyantara tapa che. zubha zubha karmAnu phaLa bhegavavuM vipAka kahevAya che. A baMne kAraNeAthI nirA thAya che AvI rIte kRta karmonA phaLabhAga rUpa vipAkathIka kSaya rUpa nirjarA thAya che anazana ane prAyazrcitta Adi bAra prakAranA tapathI paNa cira karmAnI nirA thAya che. sacita uttarAdhyAna sUtranA adhyayana 30, gAthA 6 mAM kahyuM che A rIte saMyamazIla purUSa jyAre pApakarmonA AsatranA nirodha karI de che te kreDiTa-kATi bhavA mAM sacita karmonA tapasyA dvArA kSaya karI de che tA 1 5 vyAkhyAnaprajJaptimAM pazu kahyuM che-udayamAM AvelA krama jyAre bhAgavI levA mAM Ave che tyAre temanI nirjarA thaI jAya che !! 3 ! tapa ke do prakAratA kA kathana to tuviddo mAhimaMtarameyA' ityAdi trA --tapa e prakAranA che mAhya ane Abhyantara ! 4 5 tattvAtha dIpikA--agAu kahevAmAM Avyu che ke tapa ane vipAkathI nirjarA thAya che, mAthI ahI' tapanA be bhedetu nirUpaNa karIe chIe mAhya ane AbhyantaranA bhedathI tapa e prakAranA che. khAdyutapa anazana AdinA bhedathI cha prakAranA che. Abhyantara tapa prAyazcita Adi che tenA pazu cha bheda che. AvI rIte tapanA mAra bheda thAya che. mAre prakAranA tapanuM savistara varNana bheda prabhedasahita sAtamAM adhyAyamAM karavAmAM AvyuM che tyAM joI levA bhalAmaNa che jA anazana tapa ke Tho beThoM kA kathana 'tattva vAdiNa gaLalaLatave' ityAdi / sUtrA - khAhya tapa anazananA bheda Ivarika ane yAvathika che. pappA tattvArthadIpikA--ma !--mAra prakAranA tapa nirjarAnA hetu che, e pahelA kahevAmAM AvyuM che, have prathama bAhya tapa anazananA e ledonuM kathana karIe chIe. pUrvokta cha prakAranA bAhya tapeAmAMthI anazananA be bheda che Ityaki ane yAvatkathika, gheADA vakhata mATe je anazana karavAmAM Ave che te Inva rika anazana kahevAya che ane je anazana jIvanaparyanta mATe karavAmAM Ave che, tene yAvatkathika kahe che. alpakAlIna anazana iSTi che ane jyAM A manuSya che ' evA vyavahAra thatA rahe arthAt je anazana " sudhI zrI tatvArtha sUtra : 2 215
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanaparyanta rahe te yAvatruthika kahevAya che. A rIte alpakAlina hovAthI irika ane jIvana vyApI hovAthI yAvaskathika anazana kahevAya che. pA naravAthaniyati-pahelA batAvavAmAM AvyuM che ke tapa nirjarAnuM kAraNa che. have anazana Adi cha prakAranA bAhyatamAM prathama gaNAvelA anazana tapanA be bhedanuM kathana karIe chIe bAra prakAranA tapomAM anazana nAmaka prathama tapanA be bheda che-- IvArika ane yAvatruthika je anazana tapa maryAdita kALa sudhI karavAmAM Ave che te Ivarika kahevAya che. antima tIrthaMkara zrI. mahAvIrasvAmInA zAsana kALamAM navakArasInA pratyAkhyAna kALathI AraMbha karIne caturthabhakta SaSThabhakta AdinA kramathI cha mAsa sudhInuM anazana tapa thatuM hatuM. AditIrthakara zrISabhadevanA zAsanamAM navakArasI vyAkhyAna kALathI AraMbha karIne caturthabhata pRSThabhakata vigerenA kramathI eka varSa sudhInuM anazana tapa thAya che. madhyanA bAvIsa tIrthakaronA samayamAM navakArasInA pratyAkhyAnathI laIne caturthabhakta AdinA kamathI AThamAsa sudhI anazana tapane ullekha jovA maLe che. jIvanaparyata mATe je anazana karavAmAM Ave che te yAvaskathika anazana kahevAya che. papAtikasUtramAM kahyuM che--anazana tapa keTalA prakAranA che ? uttaraanazana tapa be prakAranA kahevAmAM AvyA che-jevAke -Itvarika ane thAvatkathika pApA itvarikatapa ke anekavidhatva kA nirUpaNa "puri aLavi ItyAdi ! savAtha-Itvarika tapa upavAsa chaTha AdinA bhedathI aneka prakAranuM che. huM taravAthadIpikA-pahelA cha prakAranA bAhya tapazcaraNemAMthI anazana nAmaka prathama tapanA be bheda kahevAmAM AvyA have prathama bheda I-rika tapanA caturtha lata Adi aneka bhenuM nirUpaNa karIe chIe Itvarika arthAt alpakAlika anazana tapa aneka prakAranA kahevAmAM AvyA che jemake-caturthabhakta, SaSThabhakata, aSThamabhakta dazamabhakata dvAdazabhakata, caturdazabhakata SoDazabhakata ardha mAsikabhakata masikabhakata, dvimAsikabhakata trimA sikalakata cAturmAsikabhakata, paMcamAsikabhakata, SAmAsikabhakata evI ja rIte aSTamAsikabhaktathI laIne varSa paryatanuM anazana tapa paNa samajavuM, AmAM eka upavAsa caturthabhakata kahevAya che, lagAtAra be upavAsane SaSTabhakata kahe zrI tatvArtha sUtraH 2 216
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, traNa upavAsane aSTamabhakata kahe che. AgaLa paNu A ja pramANe-svaya samajI levA joIe. // 6 // tattvAtha niyukita-pahelA anazana tapatA e bheda kahevAmAM AvyA-iki ane yAvatkathika have Irika tapanA aneka bhedyAnuM vidhAna karIe chIe-- ityaki arthAt alpakAlika tapa anekaprakAnA che caturtha bhakata SaSThalakata ane Adi zabdathI aSTamabhakata dazamabhakata dvAdazabhakata caturdazalakata, SoDazabhakata ardhamAsikabhakata mAsikabhakata, traimAsikabhakata, trimAsikabhakata, caturmA sikalakata pAMcamAsikabhakata SAmAsikabhakata-evI rIte eka varSa sudhInA tyAreka anazana tapa samajI levA joie. lagAtAra catu bhakata eka upvAsa kahevAya che. lagAtAra e divasanA upavAsa SaSThabhakata, lagAtAra traNa divasanA upavAsa aSTamamata, cAra divasanA upavAsa dazamabhakata, lagAtAra pAMca divasanA upavAsa dvAdazabhakata cha divasanA upavAsa caturda zalakata lagAtAra sAta divasanA upavAsa SoDazabhakata lagAtAra padara divasanA upavAsa dhamAsabhakata ane lagAtAra trIsa divaseAnA upavAsa mAsikabhakata kahevAya che. nira Mtara sAITha divase sudhinA upavAsa dvamAsikabhakata, lagAtAra neluM" divase sudhInA upavAsa traimAsikabhakata, kahevAya che lagAtAra, ekaseAvIsa divasenA upavAsa cAturmAsibhakata kahevAya che, eka sApacAsa divaseAnA upavAsa pAMcamAsikabhakata kahevAya che ane ekase e'zI divaseAnA upavAsa SAmAsikalakata kahevAya che, Avi ja rIte savatsara yantanuM tapa Agama AdithI svaya' samajI levu joie. aupapAtikasUtranA trIjA sUtramAM kahyuM che- Ivarika tA kAne kahe che ? irika tapa aneka prakAranA che jevA ke-catu bhakata aSTamabhakata zamalakata dvAdazabhakata, caturda zabhakata, SoDazabhakata, azva mAsikabhakata, mAsikalakata, traimAsikabhakata traimAsikabhakata, cAturmAsikabhakta pAMcamAsikabhakata SAmAsikabhakata ItyAdi prA zrI tatvArtha sUtra : 2 217
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ anazana tapa ke vAvatkathika ke do prakAra kA kathana 'nAvaSiSa suvidde' ityAdi ! sutrA -yAvatkathika anazana e prakAranA che, pAdapApagamana ane bhakatapratyAkhyAna prANA tattvAtha dIpikA pahelA irika nAmaka anazana tapanA caturtha bhakata Adi aneka bhedonuM pratipAdana karavAmAM AvyuM, huve khIjA se yAvakaeNthika anazana tapanA e vikalpa matAvIe chIe jIvanaparyanta karavAmAM Avatu anazana tapa yAvatkathika kahevAya che tenA be bheda che-padapApagamana ane bhakatapratyAkhyAna pAdapa arthAt vRkSanI jema nizcala thaIne halana-calanane rIkIne sthira thavuM pAdapepagamana kahevAya che. tApaya e che ke jema vRkSanI kApelI DALI nizcala thaI ne paDI rahe che, tevI ja rIte badhI jAtanA AhAra tyajI daIne saghaLI zArIrika ceSTAonA tyAga karIne spadanahIna avasthAmAM rahevu. pAdapApagamana anazana kahevAya che, azana, pAna, khAdya ane svAdya rUpa cAra prakAranA athavA pAnane mAda karIne traNa prakAranA AhArane AjIvana tyAga karavA bhakatapratyAkhyAna anazana kahevAya che. sUtramAM prayukata-ca zabdathI iMgitamaraNu nAmaka cAvaRrthika anazananuM pazu grahaNa karavAmAM Avela che, A rIte yAvakaeNthika anazana traNa prakAranA che--(1) pAdapApagamana (2) IMgitamaraNu ane (3) bhakatapratyAkhyAna. ahI IMgitanA atha thAya che-zAstramAM vihita eka vizeSa prakAranI kriyA, tenAthI viziSTa maraNu IMgitamaraNu kahevAya che. ghaNA tattvAtha niyukti--pahelA Irika ane yAvatkathikanA bhedathI anazana tapa e prakAranA kahevAmAM AvyA che, AmAMthI prathama Itvarika tapanuM pratipAdana karavAmAM Avyu have yAvakathika nAmaka bIjA tapanuM pratipAdyana karIe chIejIvanaparyanta mATe karavAmAM Avatu anazana tapa e prakAranuM che-- pApApagamana ane bharatapratyAkhyAna pAipa arthAta vRkSanI mAphaka spandanahIna zrI tatvArtha sUtra : 2 218
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaIne nizcala rUpamAM sthita thavuM pApagamana anazana che. A anazana tapamAM cAre prakAranA AhAra tyAgIne ane zarIranI sevA-zuzruSA Adi kriyAone parihAra karIne vRkSanI mAphaka nizrcalapaNe avasthita thaI ne rahe che AthI ja Ane pAdApagamana kahe che. azana, pAna. khAdya ane svAdya e cAre prakAranA AhArInA athavA pAna sivAya traNa prakAranA AhAranA tyAga karavA bhakata pratyAkhyAna nAmaka bIjI yAvakathika anazana tapa kahevAya che. AmAM pAdapApagamana nAmaka prathama yAvakaeNthika anazana tapamAM zarIra nA halana-calanane paNa tyAga karavAmAM Ave che. paraMtu khIjA bhakata pratyAkhyAna tapamAM zarIranA halana calananA tyAga thatA nathI. sUtramAM prayukata ca * zabdathI iMgitamarajInuM grahaNa karavAmAM Ave che, kAraNa ke koI-koI sthaLe yAvakathika tapa traNa prakAranA paNa kahevAmAM AvyA che. zAstramAM pratipAdita eka viziSTa prakAranI kriyAne IMgita' kahe che, tenAthI cuta maraNu IMgitamaraNu kahevAya che. zeSa e pAdapeAgamana ane bhakatapraSAkhyAna pahelA ja matAvavAmAM AvI gayA che. AgamamAM cAvatkaMcika nAmaka tapa e prakAranA jovAmAM Ave che. aupAtikasUtramAM kahyuM paNa che. cAvatkathika anazananA keTalA bheda che ? vyAvakathikanA be bheda che-padapeApagamana ane lakatapratyAkhyAna pAdapaThapagamana tapa ke dvi prakAratA kA nirUpaNa 'evAmaLe suviduM ityAdi / sutrA-pApApagamana tapa e prakAranA che-vyAdhAtima ane nioMdhAtima A tapa niyamathI pratikrama* hita sevAzuzruSAvajita ! ane prakAranA hAya che ! " ! G L zrI tatvArtha sUtra : 2 of 219
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvArthadIpikA pahelA kahevAmAM AvyuM. ke yAvahathika tapa e prakAra nA che- pApApAgamana ane bhakatapratyAkhyAna have pApApagamananA leTTAnuM pratipAdana karIe chIe e pUrvokta pAdapApagamana tapanA be bheda che- vyAghAti ane nirvyAghrAtima je tapamAM siMha, vAgha, dAvAnala AdinA upadrava hAya te vyAghAtima kahevAya che ane siMha, vAgha, dAvAnala AdinA upadravarUpa vyAghAtathI rahita pAdApugamana tapa nirmAMdhAtima kahevAya che. A baMne ja prakAranA pAipepagamana tapa niyamathI apratikama ja hAya che arthAt na tA emanAmAM hulana calana karavAmAM Ave che athavA na tA auSadhApacAra Adi koi prakAranI zArIrika sevA zuzruSA karavAmAM Ave che ! 8 // tattvArtha niyu kita-yAvathika anazananA e bheDha-pAdApagamana ane bhaktapratyAkhyAna kahevAmAM AvyA che have pApApagamananA be bhedyanu pratipAdana karIe chIe pUrvokta pAdapApagamana nAmaka yAvakathika anazana tapa e prakAranA che-- vyAghAtima ane nirmAMdhAtima, vyAghAta arthAt viSrathI je yukta hAya te vyAghAtima ane je vidma rahita hoya te nirmAMdhAtima kahevAya che. upadrava si'ha, vAgha, rIcha, tarakSa tathA dAvAnala Adi dvArA thAya che. A vyAghAtima ane niSNAtima ane prakAranA pApApagamana niyamathI apratikama ja hAya che arthAt zArIrika halana calana Adi kriyAthI rahita ja hAya che. ane emA auSadha|pacAra paNa karavAmAM AvatA nathI. aupapAtika sUtramAM kahyu che ? prazna-pAdApagamananA keTalA bheda che. uttara-pAdapeApagamana e prakAranA kahevAmAM AvyA che--nyAdhAtima ane nirmAMdhAtima A baMne ja prakAranA pAdApagamana niyamathI pratikama rahita ja hAya che !! 8 // bhattvapratyAkhyAna ke do prakAratA kA nirUpaNa 'maravALe tuvid' ityAdi ! sUtrArtha --bhakatapratyAkhyAna be prakAranA che--byAAtima ane nirvyAghAtima. A ane niyamataHsapratikama hoya che !! 9 u tattvArthadIpikA--AnI agAu vyAghAtima ane abhyAghAtimanA bheda thI e prakAranA pAdapApagamana tapanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM, have bhakatapratyAkhyAna nAmaka bIjA yAvatkathika tapanuM nirUpaNa karIe chIe pUrvakti bhakatapratyAkhyAna tapanA e prakAranA che-nyAlAtima ane nioghAtima. vyAghAtanA atha che vizna, je ethI yukta DAya te vyAdhAtima arthAt zrI tatvArtha sUtra : 2 220
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ vighayakta jemAM kaI prakAranuM vidhra na Ave te nircAghAtima kahevAya che. A baMne ja prakAranA bhakatapratyAkhyAna niyamathI sapratikarma ja hoya che. arthAt AmAM cAlavuM pharavuM Adi kriyA vajita nathI. AmAM bAhya auSadhane upacAra paNa karI zakAya che ane vaiyAvRtya paNa karI karAvAI zake che ke huM tavAthaniryukti-- pahelA vyAghAtima ane nivyaghAtinA bhedathI pAdapipagamananA be bhedanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM have bhakatapratyAkhyAnanA paNa be bhedanuM kathana karIe chIe pUrvokta bhakatapratyAkhyAna tapa paNa be prakAranA che vyAghAtima ane nirmAghAtima. je bhakata patyAkhyAna vyAghAta arthAt vighathI yukata hoya te vyAghAtima ane jemAM kaI prakAranuM vidhra na hoya te nivyathAtima kahevAya che. pAtika sUtranA 30 mAM sUtramAM kahyuM che bhakatapratyAkhyAnanA keTalA bheda che ? bhakatapratyAkhyAnanA be bheda che yathA vyAghAtima ane nivyavatima A ane prakAranA lakatapratyAkhyAna niyamathI pratikarma yukata ja hoya che. je 9 che sutrArtha - avamedArika nAmanuM tapa be prakAranuM che dravya, avamedArikA ane bhAva avamodarikA 10 . tatvArthadIpikA-Ivarika ane yAvaskathika baMne prakAranA anazana tapanuM nirUpaNa karavAmAM AvI gayuM, have bIjA bAhA tapa avamerikA (unedara) nA svarUpanuM pratipAdana karIe chIe. avamadariyAke svarUpa nirUpaNa avama arthAt una (ochuM) udara je bhejanamAM hoya tene avAdara kahe che. je kriyAmAM avAdara hoya te avamedarikA A eka prakAranI tapazcaryA che. AnA be bheda che dravya avamadarikA ane bhAva avamodarikA AhAra upadhi Adi bAhya vastuomAM ghaTADe kara dravya avamedarikA che ane krodhAdi kaSAyomAM ghaTADo kare bhAva amadarikA che 10 tatvArthaniryukita-AnI pahelAM prathama bAhyatapa anazananA yAvakayika ane itvarita bhedanuM vistArapUrvaka nirUpaNa karavAmAM AvyuM che, have kamaprApta dvitIya bAhyatapa avamerikAnA svarUpanuM pratipAdana karIe chIe zrI tatvArtha sUtra 2 221
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ je bhajanamAM udara una (o) heya te bhejana avamaMdara kahevAya che te je kriyAmAM hoya te avamadarikA. avamadarikA eka prakAranI tapazcaryA che enA be bheda che dravya avamadarikA ane bhAva avamodarikA. bAhya vastuonuM ochApaNuM karavuM dravya avamedarikA che jyAre kaSAyAdi vikArabhAvane e che kare e bhAva avamedArikA che. aupapAtika sUtranA trIsamA sUtramAM kahela che prazna-amerikAnA keTalA bheda che ? uttara-avamodarikA be prakAranI che dravya avamodarikA ane bhAva avamerikA | 10 | "komoDyiA ta suvi" ItyAdi dravyAvamodariyAke do bhedoM kA kathana sUtrArtha dravya amerikA tapa be prakAranuM che-upakaraNadravya avamadarikA ane bhakta pAna dravya amerikA 11 che tatvArthadIpikA-pahelA avamodarikA tapanA dravya ane bhAvanI apekSAthI be bheda kahevAmAM AvyA. have dravya avamadarikA tapanA be bhedanI prarUpaNA karIe chIe- dravya avamadarikA tapa be prakAranA che-upakaraNadravya avamerikA ane bhaktapAnadradhyAvamodarikA vastra, pAtra derA sahita muhapatti Adi upakaraNanI alapatAne upakaraNa dravya avamodarikA kahe che ane bhojana pAnanI alpatAne bhaktapAna dravya avamadarikA kahe che ke 11 - tavAthaniryukita-pahelAM amerikA bAhA tapanA dravya ane bhAvanI apekSAthI be bheda batAvAyA, have dravya amerikA tapanI prarUpaNa karIe chIe dravya avamedarikA tapanA be bheda che upakaraNa dravya amerikA ane jApAna dravyAvadarikA vastra, pAtra Adi upakaraNa saMbaMdhI unedarIne upakaraNa dravya amerikA tapa kahe che ane AhAra pANI saMbaMdhI unedarIne bhopAnadravya amerikA kahe che aupapAtika sUtranA trIsamAM sUtramAM kahyuM che prazna--dravya-amerikAnA keTalA bheda che. ? uttara--dravya amerikAnA be bheda che upakaraNadravya amerikA ane bhaktapAna dravya avamedarikA 11 "varaNa suzomoriyA ItyAdi zrI tatvArtha sUtraH 2 22 2
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakaraNa dravyAvamodariyAke trividha prakAratA kA nirUpaNa sUtrArtha --upakaraNagya avamadarikAnA traNa bheda che eka vastra, eka pAtra ane tyakatapakaraNusvAdanatA che 12 che tAvArthadIpikA--dravya avamedarikAnA be bhedanuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM upakaraNa dravya amerikA ane bhaktapAnadravya avamerikA have A mAMthI pahelA bheda upakaraNa dravya amerikAnA traNa bhedanuM pratipAdana karIe chIe upakaraNadravya avamedarikA traNa prakAranI che eka vastra, ekapAtra ane tyakatapakaraNusvAdanatA vastra pAtra eka ja peLI ane derA sahitanI mukhavastrikA bIju na hovuM eka vastra avamodarikA che evI ja rIte eka ja pAtra rAkhavuM eka pAtra avamedarikA che. vAsaNa, upakaraNa AdimAM mehane parityAga kare tyatepakaraNusvAdanatA amerikA kahevAya che, 12 che tatvArthaniryukita-pahelAM dravya amerikAnA be bhedenuM kathana karavA mAM AvyuM have upakaraNudravya avamadarikAnA traNa bhedyanuM kathana karIe chIe upakaraNadravya avamodarikA traNa prakAranI che vastra, pAtra Adi upakabudravyonA viSayamAM unedarI hevI upakaraNadravya avamadarikA kahevAya che. tenA traNa bheda A pramANe che (1) eka vastra deza sahita sukhatrikAnI sAthe eka ceLapaTa ja rAkha bIjuM kaI paNa vastra na rAkhavuM (2) pAtra ekathI adhika pAtra na rAkhavA ane (3) tyakatApakaraNusvAdanatA vAsaNa pAtra Adi upakaNe para mUcha mamatA na hatI. A traNa prakAranI upakaraNadravya avamerikA samajavI joIe papAtikasUtranA trIsamAM sUtramAM kahyuM che prazna-upakaraNadravya amerikA kone kahe che ? uttara-upakaraNa dravya avamedarikA traNa prakAranI kahelI che eka vastra, ekapAtra ane tyakatapaNusvAdanatA | 12 zrI tatvArtha sUtraH 2 223
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhatkapAna dravyAvamodariyAke aneka vidhatA kA nirUpaNa "mattAna sunnono " ItyAdi sUtrArtha-ATha kavala mAtra ja AhAra karavA AdinA bhedathI bhaktapAna drazya avamedarikA tapa aneka prakAranA che. me 13 che tatvArthadIpikA-pahelAM upakaraNadravya avamodarikAnA traNa bheda kahevAmAM AvI gayA che have bhaktapAnadravya avamedakarikAnuM nirUpaNa karIe chIe bhakta pAnadravya avamodarikA tapa aneka prakAranA che. azana, pAna, khAdya ane svAdya, A cAra prakAranA AhAra bhakta pAnadravya kahevAya che. AnAthI saMbaMdha rAkhanArI udarIne bhakta pAnadravya avamerikA tapa kahe che. te je ke aneka prakAranI che paNa sthULabhedanI apekSAthI traNa prakAranI che. utkRSTa, madhyama ane jaghanya. eka keLIyAthI laIne ATha koLIyA sudhI khAvuM ukaSTa. nava koLIyAthI zarU karIne seLa keLIyA sudhI khAvuM madhyama ane sattara keLIyAthI laIne ekatrIsa keLIyA sudhI khAvuM jaghanya bhakta pAnadravya amadarikA che. AmAM eka be keLIyAnI nyUnAdhikatAne kAraNe aneka avAntara bheda niSpanna thAya che AthI aneka prakAranI che ke 13 tatvArthaniryukita-upakaraNadravya avamedarikA tapanA traNa bhedanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM have bhakta pAnadravya avamedarikA tapanI prarUpaNuM karavAmAM Ave che. bhakta pAnadravya avamedarikA tapa aneka prakAranA che" yathA ATha keLIyA mAtra AhAra kara vagere ahIM keLIyAMnuM parimANa maraghInA IDAnI barAbara samajavuM joIe. pradhAna rUpathI A avamadarikA tapa traNa prakAranA che utkRSTa, madhyama ane jaghanya, purUSane paripUrNa AhAra batrIsa koLIyA pramANa mAnavAmAM Ave che. AmAMthI eka koLIyAthI laIne ATha keLIyA sudhI AhAra kara utkRSTa avamerikA tapa che. nava keLIyAthI laIne soLa kaLIyA sudhI AhAra kare madhyama avamaudarya tapa che ane sattara koLIyA thI AraMbha karIne ekatrIsa kaLIyA sudhI khAvuM jaghanya avamaudarya che. AvI rIte avamadarikA tapa je ke traNa prakAranA che te paNa eka be keLIyA ochA ke vadhAre khAvAthI tenA aneka avantara bheda thAya che ane AthI ja sUtramAM tene aneka prakAranI kahevAmAM Avela che, zrI tatvArtha sUtraH 2 224
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ anya prakArathI avamerikA tapanA zAstramAM pAMca bheda kahevAmAM AvyA che e kAraNane laine paNa tenA aneka bheda kahI zakAya che. A bheda A pramANe che (1) alpAhAra avamAdakiA (ra) apAya avameAdarikA (3) dvibhAgaprApta avameirikA (4) prApta avamerikA ane (5) kiMcita una avamerikA ATha kALIyA mAtra AhAra karavA alpAhAra avamerikA tapa che maraghInA IMDAnI kharAkhara khAra kALIyA mAtra AhAra karavA apAdha avamerikA tapa che, eja prakAre seALa kALIyA AhAra karavA dvibhAga prApta avame darikA tapa che, cAvIsa DhALIyA AhAra karavA prApta avamerikA tapa che ane ekatrIsa kALIyA, maraghInA IMDAnI kharAkhara AhAra karavA kicana avamedarikA tapa kahevAya che. A pramANe je purUSa maraghInA IMDA jeTalA ATha kALIyAnA AhAra kare che, tenu alpAhAra nAmaka unedarI tapa hAya che je maradhInA IMDA kharAkhara khAra kALIyA pramANu AhAra kare che te apAdhavamerikA tapavALe kahevAya che. seALa kALIyAnA AhAra purUSanA aDadhA AhAra gaNAya che. te aDadhAthI Ache arthAt khAra kALIyA AhAra karavA apAya avamerikA tapa che. je maraghInA IMDA jeTalA seALa kALIyAnA AhAra kare che tenA mAhAra dvibhAgaprApta avamedarikA tapa samajavA tene dvitIya bhAga (aDadhA) avamerikA tapa paNa kahe che. tAtpa e che ke batrIsa kALIyA purUSanA pUrNa AhAranA sarakhA sarakhA be bhAga karavAmAM Ave te seLa seLa thAya che A kAraNe seALa kALIyAnA AhAra dvi bhAga prApta avameArikA tapa samajavA joIe je purUSa maraghInA i'DAnI barAbara seALa kALIyAnA AhAra AvI cAvIe kALIyAnA aDhAra karanArane prApta cArakA tapa the ja rIte purUSa ekatrIsa kALIyAnA AhAra kare che tenuM tapa ka'cihna (theDu eka) umAtarI tapa kahevAya che, para'tu je purUSa khatrIsa kALIyA pramANu AhAra kare che tenA AhAra pramANa prAsa (pUrNa) hovAthI avamerikA tapa kahI zakAya nahI. je zramaNu athavA zramaNeApAsaka paripUrNa AhArathI eka kALI paNa ochu khAya che tenA ja sabaMdhamAM ema kahI zakAya ke A prakAma rasa leAjI nathI. AvI rIte bhaktapAnadravya ame darikA tapa aneka prakAranA hAya che. aupApAtika sUtramAM kahyu` che zrI tatvArtha sUtra : 2 225
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna--bhaktapAnadraSya amerikA tapa keTalA prakAranA che ? uttara--bhaktapAnadravya avamerikA tapa aneka prakAranA che jema ke maraghInA IMDA jeTale ATha keLIyA mAtra AhAra karavA alpAhAra che. maraghInA IiMDA kharAkhara khAra kALIyA AhAra karavA apAya avamerikA tapa che, evI ja rIte seALa kALIyAnA AhAra karave dvibhAgaprApta avamA dariyA che. cAvIsa kALIyAne je AhAra kare che tenu kicihna avamerikA tapa hoya che. je maraghInAM IMDA jeTalA pUrA trIsa kaiALIyAne AhAra kare che tenA AhAra pramANuprAsa kahevAya che. je zramaNa nigrantha pramANa prApta AhAra (trIsa) kALIyAthI eka paNa kALIce AchA AhAra kare che tenA viSayamAM evu' na kahI zakAya ke te prakAmarasa bhejI che. A bhaktapAnadravya avamAdarikA tapa che. A rIte dravyAvamAdarikAnuM vivecana pUrNa thayuM. 513 // bhAvAvamorikAtapa kA nirUpaNa 'momocanane' ItyAdi sUtrA--alpakrodha AdinA bhedathI bhAva avamerikA tapa aneka prakAranA che ! 14 5 tattvArthadIpikA-dravya avamerikA tapanI vyAkhyA karavAmAM AvI, have bhAva avamArikA tapanI prarUpaNA karIe chIe AtmAnA krodhAdi vibhAva pariNAmeAnA ghaTADA karavA bhAva avamerikA tapa kahevAya che. tenA aneka prakAra che. jemake krodha e karavA, mAna ochu' karavu', mAyAne ghaTADavI, lebha AchA karavA, vacananI nyUnatA, laha ane kajIyAnI nyUnatA Adi krodha mehunIyanA udayathI utpanna thanArA asahanarUpa akSamApariNAmane kraSa kahe che. tenI alpatA krodhanI alpatA che. jAti vagerenA abhimAnanI nyUnatA mAna alpatA che mAyAnuM e chApaNu, mAyApatA kahevAya che. leAbhane pAtaLo pADavA le bhalapatA athavA alpalekSa kahe che. parimita bhASaNane zabdAlpatA kahe che. kalaheneA abhAva alpakalahu kahevAya che. parasparamAM bheda utpanna karanAra vacanAne prayAga na karavA alpa JaJa che 14aa tattvAtha'niyukti--dravya ameArikA tapanI vyAkhyA karavAmAM AvI have bhAva avamerikA tapatuM nirUpaNa karIe chIe akSamA pariNati rUpa krodha Adi vaibhAvika bhAvAnI alpatAne bhAva avameArikA tapa kahe che. tenA aneka bheda che a5krodha, alpamAna, alpamAyA, zrI tatvArtha sUtra : 2 22 6
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ alpalabha apazabda, alpakalaha, alapa jhaMjha--Adi "alpa" zabda madatA athavA nyUnatAnuM vAcaka che AthI a5krodhane artha che krodha mohanIya karmanA udayathI utpanna thanArA asahanarUpa akSamA pariNatinI nyUnatA athavA mandatA a5 krodha nAmaka bhAva amerikA tapa che evI ja rIte jAti AdinA abhimAnanI alapatAne apamAna tapa samajavuM joIe mAyAnI alpatA apamAyA kahevAya che. lebhanI alpatA a5labha che. parimita bhASaNane apazabda kahe che. kalahane abhAva alpakalaha che. parasparamAM bheda utpanna karanAra vacananA prayogane jhaMjha kahevAya che ane tene abhAva alapajhaMjha che-ArIte bhAva amerikA tapa aneka prakAranA che. aupapAtikasUtranA trIsamAM sUtramAM kahyuM che bhAva avamerikA tapa keTalA prakAranA che ? uttara-bhAva avamadarikA aneka prakAranI che. a5krodha apamAna, apamAyA, apabha, alpazabda. a5kalaha, a5jhaMjha-- Adi A bhAva amerikA tapa che. je 14 . bhikSAcaryA tapane anekavidhatA kA nirUpaNa milAvariyA ta' ItyAdi satrArtha-- drAbhigraha cara AdinA bhedathI bhikSAcaryA tapa aneka prakAranA che. je 15 che tattvArthadIpikA--AnI pahelA amerikA nAmaka dvitIya bAhyatanuM vistArapUrvaka prarUpaNa karavAmAM AvyuM, have bhikSAcaryA nAmaka trIjA tapanI prarUpaNa karIe chIe vyAbhicahacara AdinA bhedathI bhikSAcaryA tapanA aneka bheda che, zrI tatvArtha sUtraH 2 22 7
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ amuka sthAne, amuka kALamAM, amuka vastu grahaNa karIza A rIte abhigraha karIne bhikSATana karavu bhikSAcaryAM tapa kahevAya che. tenA aneka bheda che-te A prakAre che (1) dravyAbhigrahacara-amuka azana pAna ja grahaNa karIza e rIte dravya saMbadhI abhigraha karIne bhikSATana karanAra (2) kSetrAbhigrahacara-amuka sthaLe ja grahaNu karIza, A pramANe kSetrasa'madhI abhigraha karIne bhikSATana karanAra. (3) kAlAbhigrahacara--amukakALamAM jemake pUrvAMmAM ja grahaNa karIza aparANumAM ke madhyAhnamAM nahI evA abhigraha dhArIne bhikSATana karanAra evI ja rIte (4) bhAvAbhigrahacara (5) utkSisacara (6) nikSiptacara (7) ukSiptanikSiptacara (8) nikSiptaukSiptacara (9) vamAnacara (10) sa`hiyamANucara (11) upanItacara (12) apanItacara (13) u5nItApanItacara (14) apanIte panItacara (15) saMsRSTacara (16) asaMsRSTacara (17) tajajAtasa suTacara (18) AjJa tacara (19) maunacara (20) draSTilAbhika (21) adraSTilAbhika (22) pRSThalAbhika (23) apRSTalAbhika (24) bhikSAlAlika (25) abhikSAlAlika (26) antaglAyaka (27) aupanihitaka (28) parimitaSiDapAtika (29) zudvaiSaNika (30) sakhyAdattika, A rIte bhikSAcaryA tapa karanArAe aneka prakAranA che ane A kAraNe ja A tapanA pazu aneka bhedu hAya che. amuka prakAranA dAtA jo Apaze te ja grahaNa karIza A rIte bhAva su'badhI abhigraha karIne bhikSATana karanAra bhAvAbhigrahacara samajave joIe evI ja rAMte ukSiptacara vagerenA artha paNu svaya' samajI levA / 15 / tattvAtha niyu`kti--pahelAM AvamAdarikA nAmaka dvitIya khAdya tapanu savistara prarUpaNa karavAmAM AvyuM. have kramaprApta trIjA bhikSAcaryAM nAmaka tapa nuM bhedo sahita svarUpa pradarzita karIe chIe bhikSAcaryA tapanuM* khIju nAma vruttipasi MkhyAta che. amuka sthAnamAM amuka kALamAM, amuka vastu ja grahaNu karIza ityAdi rUpathI abhigraha karIne bhikSADhana karavuM bhikSAcaryo tapa kahevAya che. A tapa dravyAbhigrahacara Adi nA bhedathI aneka prakAranA che jemake-(1) dravyAbhigrahacara (2) kSetrAbhigraha cara (3) kAlAbhigrahacara (4) bhAvAbhigrahacara (5) ukSiptacara (6) nikSiptacara (7) ukSitanikSiptacara (8) nikSipta ukSiptacara (9) varSamAMnacara (10) (16) sa'suSTacara (17) tAtasa suSTacara (18) ajJAtacara (19) maunacara (20) draSTalAbhika (21)adraSTalAbhika (22) dRSkalAbhika (23) pRSThalAbhika zrI tatvArtha sUtra : 2 228
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) bhikSAlAbhika (25) abhikSAlAbhika (26) annaglAyaka (27) opani. hitaka (28) parimitapiDapAtika (29) zuddhaSaNika (30) saMkhyAdattika A rIte bhikSAcaryA tapa aneka prakAranA che. emanuM svarUpa A pramANe che (1) dravyAbhigrahacara-dravyasaMbaMdhI abhigraha dhArIne je bhikSATana kare che, te dvavyAbhi grahacara kahevAya che bhikSAnuM prakaraNa hovA chatAM paNa dharma ane dharmanA abhedanI virakSA karIne " dravyAbhicahacara " ema kahevAmAM ApyuM che. dravyA bhigraha ahIM lepakRta Adi dravyasaMbaMdhI samajavuM joIe bhejanuM pANI Adi dravyathI saMbaMdha rAkhanAra abhigraha dravyAbhigraha kahevAya che. (2) kSetrAbhigrahacara- amuka sthAna para grahaNa karIza? A rIte kSetra saMbaMdhI abhigraha karIne je bhikSA kAje bhramaNa kare che te kSetrAbhigrahacara kahevAya che. kSetra saMbaMdhI abhigraha kSetrAbhigraha che. (3) kAlAbhigrahacara-pUrvAhUNamAM ja grahaNa karIza, aparAhuNa athavA madhyAhanamAM nahIM e abhigraha rAkhanAra kAlabhigrahacara kahevAya che. kAla viSayaka abhigraha kAlAbhigraha che. (4) bhAvAbhigrahacara-amuka prakArane dAtA zuddha bhAvathI Apaze te ja grahaNa karIza e rIte dAtA saMbaMdhI abhigraha rAkhIne bhikSATana karanAra bhAvAbhigrahacara kahevAya che, athavA gAvA agara hasavAmAM pravRtta purUSa Adi nA hAthe ja AhA2 laIza e abhigraha kara bhAvAbhigraha samaja. (5) ukSiptacara-gRhastha pitAne mATe pAtramAMthI kADhayuM hoya te uddhatA kahevAya che. je bhejanAdika pitAnA ja mATe vAsaNamAMthI bahAra kADhayuM hoya te ja grahaNa karIza e niyama grahaNa karanAra ukSiptacara kahevAya che. bahAra kAla) AhArane niyama svIkAra kare ukSipta abhigraha samajavuM joIe, (6) nikSiptacara-rAMdhavAnA pAtramAMthI kADhIne je bhejanA anya pAtramAM rAkhI devAmAM AvyuM hoya te nizcita kahevAya che. AvA AhArane ja grahaNa karavAno niyama lenAra nikSiptacara che. nikSitaviSayaka abhigraha nikSiNAbhigraha samajavuM joIe. (7) ukSiptacara-pAka pAtramAMthI kADhI nAkhavAmAM AvyuM hoya ane anya sthAna upara rAkhela hoya te AhAra ukSinikSipta kahevAya che. tene abhigraha rAkhIne bhikSATana karanAra ukSitanikSiptacara che. (8) nikSiptakSiptacara--pAkapAtramAMthI bahAra kADhela hoya, anya sthAna para rAkhI devAmAM AvyuM hoya tene ja pharI hAthamAM levAmAM Avyo hoya e AhAra maLaze to ja grahaNa karIza evo niyama aMgIkAra karanAra nikSita ukSiptacara kahevAya che. (9) valyamAnacara-je pIrasavAmAM AvI rahele AhAra maLaze te ja laIza e abhigraha karanAra valyamAnacara kahevAya che. zrI tatvArtha sUtraH 2 228
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) sauhiyamANucara--atyanta uSNu AhAra TADhA karavA mATe thALI vageremAM pAtharavAmAM AvyA hAya, tene punaH pAtramAM nAkhavamAM AvI rahyo hoya te AhAra saMhiyamANu kahevAya che. Ave! ja AhAra laIza, evI pratijJA karanAra tapasvI sahiyamANucara che. (11) upanItacara--je leAjanane kAI bIjAe gRhasthane mATe mekalyuM DhAya te upanIta kahevAya che ane tenA abhigraha karanAra upanItacara che. huM te ja bhAjana grahaNa karIza je khIjAe gRhastha mATe mAlyu hAya evI AkhaDI karavI upanItAbhigraha che. (12) apanItacara----gRhasthe koIne ApavA mATe anyatra rAkhavAmAM Avela hAya evA AhArane grahaNa karavAnA niyama svIkAra karavA vALA apanItacara kahevAya che. je AhAra khIjAne ApavA mATe kADhIne anyatra rAkhavAmAM AvyA hAya, te AhAra saMkha'dhI abhigraha apanItAbhigraha samajavA joie. (13) u5nItApanItacara--je AhAra khIjAne mAkalyA hoya te e sthAnAntara para rAkhavAmAM AvyA hAya tA ja tene laIza, evA abhigraha karIne aTana karanAra tapasvI upanItApanItacara kahevAya che. (14) apanIte panItacAra--kAine ApavA mATe pAtramAMthI kADhIne mahAra rAkhavAmAM Aya hAya ane te gRhasthane tyAM mAkalI devAmAM Avya DhAya te apanIteApanIta kahevAya che. evA AhArane grahaNa karavAnA abhigraha karanAra apanIte panItacara che. (15) sasRSTacara-zAka dALa AdithI bharelA (kharaDAyelA) hAtha Adi thI ApavAmAM AvatA AhAra sasRSTa kahevAmAM Ave che. tenA eligraDha dhAraNa karIne bhikSArthe aTana karanAra sasuSTacara kahevAya che (16) asa'saSTacara-je hAtha, pAtra athavA camacA zAka AdithI ladAyelA na hoya te asaMsRSTa kahevAya che. AvA hAtha vagerethI ja AhAra levAnI pratijJA karanAra asasRSTacara samajavA joie (17) tajajjAtasa sRSTacara-je dravyathI hAtha vagere te vastu levAnA je abhigraha dhAraNa kare che te tajAta sa'sRSTa che tenAthI sRSTacara kahevAya che (18) ajJAtacara-ajJAta arthAt aparicita gRhasthanA gherathI je bhikSA le te ajJAtacara kahevAya che. (19) maunacara-mauna dhAraNa karIne bhikSATana karanAra (20) draSTalAlika-pratyakSa joi zakAya tevA AhAra pANInA lAbha thavA draSTalAla kahevAya che athavA je sau prathama jovAmAM Ave evA dAtA athavA gharethI AhAra Adine lAbha thavA draSTalAbha che. AvA AhAra vagerene ja grahaNa karavAnA niyamaneA aMgIkAra karanAra draSTalAbhika kahevAya che. zrI tatvArtha sUtra : 2 230
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ (21) adraSTalAnika-adraSTa arthAt koi vastuthI DhAMkelA AhAra pANIne jenA upayeAga dAtA vageree karI lIdheA hAya te levAnI pratijJA karanAra adRSTalAbhika kahevAya che. athavA pahelA kadI paNa na joelA dAtAnA hAthathI levAnA abhigraha dhAraNu karanAra adraSTalAbhika kahevAya che, (22 pRSThalAlika-zikSAne mATe upasthita zramaNane ke zramaNa Apa ne zuM khape ? evuM pUchIne ApavAmAM AvanAra AhArane ja grahaNa karavAnA niyama lenAra pRSTalAbhika kahevAya che. (23) apRSTalAbhika--je gRhastha vagara pUche AhAra Apaze tenAthI ja grahaNa karIza evI pratijJA karanAra aspRSThalAbhika kahevAya che (24) bhikSAlAzika-keAI jagyAethI athavA gRhasthathI yAcanA karIne koI gRhastha tuccha mallU, caNA athavA darI Adi lAgye DhAya ane tenAthI je bheAjana taiyAra karyu hAya te bhikSA kahevAya che. AvA leAjana te levAnI pratijJA karanAra bhikSAlAbhika che. . (25) abhikSAlAbhika-yAcanA karyA vagara ja lAbha thavA abhikSA che. AvA AhArAdine ja levAnI pratijJA karanAra abhikSAlAbhika che. anglAyaka (26) annaglAyaka~~AhAra vagara glAni pAmanAra kahevAya che. je vAsI AhArane ja levAne abhigraha dhAre che tene annalAyaka samajavA joie. (27) aupanihitaka~~kAi nimittathI koi gRhastha mArI pAse AhAra laIne Avaze teA ja laIza evI pratijJA karanAra tapasvI aupanihitaka kahevAya che. (28) parimitapiNDapAtika--parimita AhAranA lAbha thavA parimita piNDapAta che. tevA abhigraha karanAra parimitapiNDapAtika kahevAya che. (29) zudvaiSaNika----zakA vagere doSothI athavA udgama Adi doSothI rarhuita ja AhAra AdinI gaveSA karavAvALA zudvaiSaNika kahevAya che arthAt jeNe Ave! abhigrahu dhAraNa karyo hoya ke sathA zuddha AhAra kaheNu karIza, tene zudvaiSaNika samajavA joie, (30) saMkhyAdattika--dattienI sakhyA nizcita karIne AhAra grahaNu karanAra sAtatya jaLavAI rahe tevI rIte ekavAramAM jeTalA AhAra pANInA lAbha thAya te eka dRtti kahevAya che. A rIte bhikSAcaryoMnA aneka bheda che. aupapAtika sUtranA trIsamAM sUtramAM kahyu che. zrI tatvArtha sUtra : 2 231
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna-bhikSAcaryAMnA keTalA bheda che. uttara-likSa caryAM aneka prakAranI che, jevI ke (1) drazyAbhigrahacara (2) kSetrAbhigrahacara (3) kAlAbhigrahacara (4) bhAvAbhigrahacara (5) utkSiptacara (6) nikSiptacara (7) uzcimanikSiptacara (8) nikSipta ukSiptacara (9)vamAnacara (10) sa MhiyamAnacara (11) upanItacara (12) apanItacara (13) upanIta-apanItacara (14) apanIta upanItacara (15) sasRSTacara (16) asa'sRSTacara (17) tajajAtasscara (18) ajJAtacara (19) maunacara (20) draSTalAlika (21) adraSTalAbhika (22) dhRSTalAbhika (24) apRSTalAbhika (24) bhikSAlAbhika (25) abhikSAlAbhika (26) annagNAyaka (27) aupanihitaka (28) parimita piNDapAtika (ra9) zudvaiSaNika ane (30) saMkhyAdattika A badhI bhikSAcaryAM che. 5 15 // rasaparityAgatapa kA nirUpaNa rAjaparAgatane aneviTTe' ityAdi sutrA -- nivikRti-praNItarasaparityAga AdinA bhedathI rasaparityAga tapa aneka prakAranA che. 5 16 5 tattvArthaM dIpikA----AnI pUrva bhikSAcaryAM nAmaka trIjA khAdya tapanu nirUpaNa karavAmAM Avyu have rasaparityAgatapanuM vivecana karIe chIe ghI Addhi pauSTika rasAnA tyAga rasaparityAga tapa kahevAya che. vigaya rahita AhAra grahaNa karavA AdinA bhedathI tenA aneka bheda che te A pramANe che (1) nivikRtika (2) praNIta rasaparityAga (3) AyaMbila (4) AyAma sikathabheAgI (5) arasAhAra (6) virasAhAra (7) antAhAra (8) prAntAhAra (9) kSAhAra (10) tucchAhAra, ityAdi bhedathI rasaparityAga tapa aneka prakAranA che. (1) zrI Adi nigayA (vikRtIe) thI rahita AhAra nivikRtika kahevAya che. (2) je mAlapuDA AdimAMthI pighaLeluM ghI arI rahyu hAya evA pauSTika AhAranA tyAga karavA praNItarasa parityAga che. (3) vikRtahIna eina zekelA caNA Adi sukA anAjane aceta pANImAM palALIne eka Asane esIne eka ja vAra khAvu AcAmya athavA AyaMbila che. (4) esAmaNumAM bhegA thayelA sItha khAvu AyAmasikathabheAgI che, sUtramAM guNa ane guNImAM abhedane upacAra karIne ' bhAjI ' zabdaneA prayAga karavAmAM Avye che. (5) jIrU, hIMga, vagerethI vadhAryA vagaranA AhAra arasAhAra kahevAya che (6) virasa arthAt atyanta junA cAkhA vagerenA AhAra virasAhAra kahevAya che (7) antAhAra arthAt jADuM dhAnya TharI AdinA AhAra (8) prAntAhAra arthAt atIva nIrasa ane Tiye AhAra, rAMdhavAnA vAsaNamAMthI anna kADhI zrI tatvArtha sUtra : 2 232
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ lIdhA bAda temAM je zeSa cAyeluM rahe che ane jene camacA AddhithI ukhADI ne kADhavAmAM Ave che te prAntAhAra kahevAya che athavA caNA vagerethI banelA amlatakramizrita ThaMDo AhAra prAntAhAra kahevAya che. sukA arthAt cikaNA paNAthI rahita AhArane rUkSAhAra kahe che. (10) tuccha arthAt apa athavA asAra sAmA vagerenA banelA AhAra tucchAhAra kahevAya che. Ama aneka prakAranA rasaparityAga tapa samajavA joIe ! 16 // tattvArthaniyukita--cha prakAranA anazana thyAdi khAhya tAmAMthI zikSAcaryA tapanuM vistArapUrvaka prarUpaNa karavAmAM AvyuM, have kramaprApta ceAthA rasa parityAga tapanuM prarUpaNa karIe chIe nivikRtika, praNItarasa parityAga AdinA bhedathI rasaparityAga tapanA aneka bheda che. te A pramANe che (1) nivikRtika (2) praNItarasaparityAga (3) AcAmla (4) ApAtrasikathaaAjI (5) arasAhAra (6) virasAhAra (7) antAhAra (8) prAntAhAra (9) rUkSAhAra (10) tucchAhAra Ama rasaparityAga tapa aneka prakAranA che. ghI vagere vikRtiethI rahita Ar3hAra grahaNa karavA nivikatika nAmaka rasaparityAga tapa che vadhu pramANamAM hAvAnA kAraNe jemAMthI dhI TapakatuM hoya evA mAlapuDAM Adine praNItarasa kahe che tenA tyAga karavA praNIta rasatyAga nAmaka tapa che. snigdhatA ane vigaya edana (bhAta) tathA zekelA caNA Adi sukA annane aceta pANImAM paLAlIne eka Asane besIne eka ja vAra bheAjana karavu' AcAla athavA Ayakhila tapa kahevAya che. kahyuM paNa che, vikRtirahita edanane tathA zekelA caNA vagere sukA anAjane acitta pANImAM nAkhIne eka sthAnake esIne ekavAra khAvu Aya'khila tapa che|1| esAmaNamAM cAkhA vagerenA je dANA (sItha) rahI jAya che temane dhama ane dharmInA abhedathI ApAtrasikathaeAjI nAmaka tapa kahe che. jIrA tathA hI'ga vagerethI vadhAryA vagaranA AhAra arasa AhAra kahevAya che. junA dhAnya vagerenA AhAra karavA virasAhAra che. kAdarI vagere jADuM dhAnya anta kahevAya che tene khAvuM antyAhAra kahevAya che. rAMdhavAnA vAsaNamAMthI bhAjana kADhI lIdhA khAdya te pAtramAM je zeSa cAMTI rahelu hAya tene camacA, tAvethA AdithI zrI tatvArtha sUtra : 2 233
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ ukhADIne kADhI levAmAM Ave che te prAntAhAra kahevAya che athavA khATI chAza thI mizrita caNa vagere athavA TADhuM bhajana prAntAhAra kahevAya che. tene ja khAvAne niyama aMgIkAra kare prAntAhAra tapa che. rUkha suke AhAra rakSAhAra kahevAya che. je AhAra tuccha arthAt alpa athavA asAra hAya zyAmAka vagerene baneluM hoya te tucchAdAra kahevAya che ItyAdi prakAra thI rasaparityAgatanA aneka bheda hoya che. aupapAtika sUtranA trIsamAM sUtramAM kahyuM che prazna-ra3parityAga tapanA keTalA bheda che ? uttara-rasaparityAga tapa aneka prakAranA che jevAke (1) nirvikRtika (2) praNItarasArityAga (3) AyaMbila (4) AyAmasiphathajI 5) (arasA hAra (6) virasAhAra (7) annAhAra (8) prAntAhAra (9) rUkSAhAra ane (10) tucchAhAra che 16 che kAyaklezatapa ke aneka vidhatva kA nirUpaNa "vitare gaLe iItyAdi sUtrArtha-sthAna sthitika AdinA bhedathI kAyakaleza tapanA aneka bheda che 17 tatvArthadIpikA-pahelAM anazanathI mAMDIne rasaparityAga paryata bAhya tapanuM savistara varNana karavAmAM AvyuM have kamAgata kAyakaleza nAmaka pAMcamAM bAhya tapanA ravarUpa ane bhedanuM prarUpaNa karIe chIe je tapathI athavA je tapa karavAthI kAyAne kaleza thAya che te kAthakaleza tapa kahevAya che. ahI paNa dharma ane dhamamAM abheda upacAra karavAmAM AvyuM che. kAyakaleza tapa aneka prakAranA che (1) sthAna sthitika (2) utkaTakAsanika (3) pratimAsthAyI (4) vIrAsanika (5) naiSadhika (6) daDAyatika (7) lakuzAyI (8) AtApaka (9) aprAvRtaka (10) akaCyaka (11) aniSThIvaka zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane (12) sarvagAtrapari karma vibhUSA vipramukata A rIte kAyakleza tapa aneka prakAranA che. emanuM svarUpa A pramANe che-- (1) kAtyAga karIne sthita rahenAra sthAna sthitika kahevAya che. ahI dharma ane dharmanA abhedanI vivakSA karavAmAM AvI che AthI Ane ja sthAna sthitika tapa kahe che. (2) jamIna upara Teke dIdhA vagara, hAtha joDIne, dharatI para paga rAkhIne besavAne utsuka Asana kahe che. AvA prakAranI tapasyA ukuTukAsanika tapa che. (3) mAsika Adi A prakAranA abhigrahane pratimA kahe che temane grahaNa karIne sthira thanAra pratimAsthAyI kahI zakAya che. AvuM tapa pratimA sthAyI tapa che. kaI purUSa pRthvI upara paga rAkhIne siMhAsana para beThe haya, pachI pAchaLathI siMhAsana khaseDI levAmAM Ave ane pele purUSa jema hatuM tema ja rahe A vakhate tenuM je Asana hoya che te vIrAsana kahevAya che. vIrAsana karanAra vIrAsanika kahevAya che. aDhelIne pUThethI jamIna para besavAnI manAI che, je niSadyA kare te naivika A prakAranuM tapa naivika tapa che. (6) daMDanI jema lAMbA suI jaIne je tapa kare te daNDAyatika kahevAya che, (7) lakuzAyI-ahIM lakuTane artha che vakakASTha arthAt vAMku lAkaDuM. tenI jema suvuM arthAt paganI baMne eDIo ane mAthuM dharatI para TekavIne vaccenA zarIrane adhara rAkhavuM lakuzAyI tapa kahevAya che (8) ThaMDI athavA taDakAmAM sthita thaIne zarIrane tapAvavuM AtApaka tapa kahevAya che. (9) ziyALAnI RtumAM vastravihina thaIne rahevuM arthAt derAsahita mukhavastrikA ane coLapada sivAya anya kaI vastra na rAkhavuM apAvRtaka tapa kahevAya che (10) aThaDUyaka tapa-ajavALa AvavA chatAM paNa zarIrane na khajavALavuM (11) aniSThIvaka tapathuMkavAnuM baMdha karI devuM (12) AkhA zarIrane devuM, luchavuM sajAvaTa Adi kiyAono tyAga kare sarvagAtra parikarma vibhUSAvipramukata tapa kahevAya che. AvI rIte kAyakaleza tapanA aneka bheda che. 1chA tatvArthaniryukita-cothA rasaparityAga bAhya tapanuM savistara varNana karavAmAM AvyuM have kamAgata pAcamAM kAyakaleza tapanI prarUpaNuM karIe chIe je tapasyAmAM vizeSata:kAyAne kaleza pahoMcADavAmAM Ave che te kAyakaleza tapa kahevAya che A tapanA je bheda batAvavAmAM AvyA che te khAsa prakAre tapasyA karanArAnA bheda che paraMtu dharma ane dhamamAM arthAt tapa ane tapasvImAM kathaMcit abheda hoya che. AthI tapasvInA bheda tapanA paNa bheda kahI zrI tatvArtha sUtraH 2 235
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakAya che Aja draSTikoNane sanamukha rAkhIne ahIM vyAkhyA karavAmAM Ave che. AgaLa paNa A pramANe samajavuM joIe kAyakleza tapa aneka prakAranA che jevAke-- (1) sthAna sthitika (2) uskuTuMkAsanika (3) pratimArathAyI (4) vIrAsanika (5) naivika (6) daDAyatika (7) lakuzAyI (8) AtApaka (9) aprAkRtaka (10) akayaka (11) anichaThIvaka (12) sarvagAtraparikarmavibhUSAvi pramukta (1) kAga karIne sthita rahevuM sthAna sthitika tapa che. (2) bhUmi upara pUMTha TekavyA sivAya, hAtha joDI ne ane baMne paga jamIna upara TekavIne besavuM ukuTukAsanika tapa kahevAya che. (3) mAsikI Adi bAra prakAranI paDimAo (niyama vize) nuM vahana karavuM pratimAsthAyI tapa kahevAya che. (4) baMne paga jamIna para TekavIne siMhAsana upara beselA purUSanI nIcethI je siMhAsana khaseDI levAmAM Ave te vakhate tenuM je Asana hoya che te vIrAsana kahevAya che. vIrAsanathI sthita thavuM vIrAsanika tapa kahevAya che. (5) paLAMThI jamAvIne bhUmi para besavuM naiSadhika tapa kahevAya che (6) daDAyatika darDanI mAphaka lAMbA thaI suI rahevuM (7) jema vAMkA lAkaDAnA baMne cheDA jamInane sparza kare che ane madhyane bhAga adadhara rahe che tevI ja rIte baMne paga ane mastaka dharatI para TekavIne bAkInA zarIrane uMcuM rAkhavuM lakuzAyI tapa kahevAya che (8) sUrya ne tApa athavA ziyALAnI ThaMDIne vizeSa rUpathI sahana karavA AtApanA kahevAya che. AtApanA dvArA zarIrane kaSTa ApavuM AtApaka tapa kahevAya che. (9) ziyALAmAM derA sahitanI mukhavastrikA tathA paheravAnA vastra sivAya bAkInA saghaLA vastrone tyAga karIne apAvaraNa sthitimAM rahevuM aprAvRtaka tapa kahevAya che (10) khajavALa AvavA chatAM paNa zarIrane khajavALavuM nahIM te akaCyaka tapa che (11) ghUMkavAne tyAga karI de aniSThIvaka tapa che (12) AkhA zarIrane dhevA luchavA tathA sajAvaTane tyAga karI de sarvagAtra parikarmavibhUSA vipamukta tapa che. AvI rIte kAyakaleza tapa aneka prakAranA che. papAtika sUtramAM kahyuM che prazna-kAyakaleza tapa keTalA prakAranA che ? uttara-kAyakalezanA aneka bheda che jevAke-(1) sthAna sthitika (2) utkaTa kAsanika (3) pratimA sthAyI (4) vIrAsanika (6) naiSadhika (7) a yaka (8) AtApaka (9) aprAvRtaka (10) akar3ayaka (11) aniSThIvaka ane (12) sarvagAtraparikarmavibhUSAvipramukta A saghaLA kAyakaleza tapa che ! 17 che zrI tatvArtha sUtraH 2 236
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratisaMlInatAtapa ke cAturvighya kA nirUpaNa 'kisanILayA tane naviTTu' ityAdi sUtrArtha -indriyapratisa'lInatA, kaSAyapratisa'lInatA, cegapratisa'lInatA ane viktizayyAsana sevitAnA bhedathI pratisa lInatA tapa cAra prakAranA che|18A tattvAtha dIpikA--pahelAM kAyakaleza tapanuM vaNuMna karavAmAM AvyuM, have kramAgata pratisa lInatAnuM nirUpaNa karavAmAM Ave che indriyeA ane kaSAyA AdinA nigraha karaveA pratisa'lInatA tapa kahevAya che. tenA cAra bheda che-(1) indriyapratisa lInatA (2) kaSAyapratisa lInatA (3) yeAgamatisalInatA ane (4) vikitazayyAsana sevanatA zreAtra Adi indriyonu gApana-nigraha karave arthAt indriyAnA manena amanAjJa viSayAmAM samabhAva dhAraNa karavA Indriyapratisa'lInatA tapa che. (ra) krodha Adi kaSAyane nirAdha karavA kaSAyapratisa'lInatA che. (3) ceAgeAnA arthAt mana, vacana kAyAnA vyApArAnA niradha karavA cegapratisalInanA che ane (4) zrI, pazu tathA napuMsaka vagaranA sthAnamAM zayana Asana karavuM vivikatazayanAsana sevanatA tapa che. dvA tattvArthI niyuMkita--AnI pahelA pAMcamAM khAdya tapa kAyakalezanuM vistArapUrvaka nirUpaNa karavAmAM AvyuM, have kramaprAsa chaTThA tapa pratisa'lInata!nA cAra bhedanuM nirUpaNa karIe chIe indriye ane kaSAye| vagerenu' geApana-nidha karavA pratisa'lInatA tapa che. enA cAra prakAra che (1) indriyapratisalInatA (2) kaSAyapratisa'lInatA (3) caiAgapratisa'lInatA ane (4) vivikatazayanAsana sevanatA zretra Adi indriyAnuM geApana karavu. arthAt indriyanA viSayamAM rAga dveSa na utpanna thavA devA indriyagatisa lInatA che. kreSa Adi kaSAyAne niSa karave| kaSAyapratisa'lInatA che. mana vacana ane kAyAnI pravRttinuM saMvaraNa karavuM cAgapratisa lInatA che. zrIM pazu ane napu MsakathI rahita sthAnamAM zayanaAsana karavA viviktazayanAsanasevanatA tapa che. aupapAtika sUtramAM kahyu` cheprazna-pratisa lInatA tapa keTalA prakAranA che ? uttara-pratisa'lInatA tapa cAra prakAranA che-(1) indriyapratisa'lInatA (2) kaSAyapratisa'lInatA (3) caiAgapratisa lInatA ane (4) viviktazayanA sanasevanatA 5 18 / / zrI tatvArtha sUtra : 2 237
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ indriya pratisaMlInatAtapake paMcavivatva kA nirUpaNa $vizAhidaMDhIyA tare ravi ItyAdi savAtha--zrotra Adi pAMca IndriyanA bhedathI IndriyaprasiMlInatA tapa paNa pAMca prakAranA che. je 19 || tArthadIpikA-pahelA chaTThA bAhyapa pratisaMlInatAnuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM have enA cAra bhede mAMthI prathama indriya pratisalInatAnA bhedonI prarUpaNa karIe chIe | zrotra Adi IndriyanuM gopana karavuM IndriyapratisalInatA tapa che. te pAMca prakAranA che-(1) zrotrendriya pratisalInatA (2) cakSurindriyapratisaMlInatA (3) ghaNendriya pratisalInatA (4) rasanendriyapratisalInatA (a) (5) paze. ndriya pratisalInatA zrotrendriyane tenA viSayagrahaNamAM pravRtta na thavA devI athavA pApta viSayamAM arthAt ISTa aniSTa zabdamAM rAga dveSa utpanna na thavA devA zrotrendriya pratisaMsInatA che AthI saMyama vighAtaka zabda sAMbhaLa na jAIe. mRdaMga AdinA manahara zabdomAM rAga ane Akroza AdinA zabdomAM dveSa na karavuM joIe evI ja rIte kSu IndriyanA vyApArane nirAdha karI de athavA cakSu dvArA jovAmAM AvatA rUpamAM rAga dveSa na kare cakSundriyapratisaMlInatA che. dhrANendriyane tenA viSayamAM pravRtta na thavA devI athavA ISTa aniSTa gaMdhanI prApti thavA para rAga dveSa na karavo ghaNendriya pratisalInatA tapa che. evI ja rIte jIbhane rasamAM pravRtta na karavI prAtpa manejha amanejha rasamAM rAga dveSa upanna na thavA devA rasanendriyapratisalInatA che. evI ja rIte sparzanaIndriyane sparzaviSayamAM pravRtta na thavA devI athavA prApta sparzamAM rAga dveSa dhAraNa na karavA sparzanendriya pratisaMlInatA tapa che. AvI ja rIte netranA viSaya rUpamAM cakSunI pravRtti thavA devI na joIe ane kadAca pravRtti thaI jAya te temAM rAga dveSa te dhAraNa na ja karavA ghaTe evI ja rIte prANa, chama temaja sparzanendriyane pita pitAnA viSayamAM prathama te pravRtta ja na thavA devA joIe ane kadAcita pravRtti thaI jAya, kAraNake prApta viSane inidraya grahaNa karyA vagara rahetI nathI. tyAre te viSayone manojJa athavA amaneza jANIne rAga dveSa na rAkhavA joIe. 19 tatvArthaniyukita-pahelA chaTha tapa pratisalInatAnuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM ane tenA cAra bhedane nirdeza paNa karavAmAM AvyuM have te paikI zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ IndriyapratisalInatA tapanA pAMca bhedanuM nirUpaNa karIe chIe Indriye pAMca che AthI IndriyapratisalInatA tapa paNa pAMca prakAranA che jevAke -(1) zrotrendriyapratisaMlInatA (2) cakSundriyapatisaMlInatA (3) prANendriyapratisaMlInatA (4) rasanendriya pratisaMlInatA ane (5) sparzanendriya pratisalInatA. zrotrendriyane tenA viSayamAM pravRtta na thavA devI athavA tenA viSayamAM rAga dveSa utpanna na thavA devA zrotrendriyapratisaMlInatA nAmaka tapa kahevAya che. evI ja rIte cakSurindriyane pitAnA viSayamAM pravRtta na thavA devI athavA pravRtta thavA chatAM paNa temAM rAga dveSa na kara cakSurindriya pratisalInatA tapa che dhrANendriyane nigraha kara dhrANendriya pratisalInatA che. jIlane vacana pragathI viraphata karI devI athavA prApta viSayamAM rAga dveSa na utpanna thavA devA jilDravendriya pratisaMlInatA che. sparzana Indriyane viSayathI virakata karavI ane mane amanejha sparzamAM rAga dveSa na karavA spazane. diyapratisaMlInatA tapa che. aupapAtika sUtranA trIsamAM sUtramAM kahyuM che prazna-Indriya pratisaMlInatAnA keTalA bheda che ? uttara-IndriyapratisalInatAnA pAMca bheda che te A pramANe (1)o. driyanA viSayabhUta padArthomAM rAgadveSane nirodha kare athavA zrotrendriyanA viSayabhata padArthomAM rAga dveSano nigraha kare (2) cakSurindriyanA viSaya pracArano niSedha kare (3) ghrANendriyanA viSaya (gaMdha)mAM rAgadveSa na rAkhavA. (4) jihavendriyanA viSayaprakArane nigraha kare athavA tenA viSayamAM rAga dveSa utpanna na thavA devuM ane (5) spazanendriyanA viSayapracArano nirodha kare athavA tenA prApta viSayamAM rAga dveSa na kare. A badhAM Indri yapratisaMlInatA tapanA bheda che. che 19 kaSAya pratisalInatAtapa kA nirUpaNa "sAyaDiTInA save ravi' ItyAdi sUtrArtha--pratisaMlInatA tapanA cAra bhedemAMthI indriyapratisaMlInatA tapanA pAMca bhedyanuM savistara varNana karavAmAM AvyuM, have krama prApta kaSAya pratisalInatA tapanA cAra bhedanuM prarUNuM karIe chIe ke 20 che tattvArthadIpikA-krodha Adi kaSAnuM gepana karavuM kaSAyapratisaMlInatA tapa kahevAya che tenA cAra bheda che-(1) krodhapratisaMlInatA (2) mAnapratisaM. zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ lInatA (9) mAyApratisaMlInatA (4) lebhapratisaMlInatA. krodhane utpanna na thavA deve athavA udita thayelA koIne vikaLa banAva tene aMdarathI ja zamAvI deve krodhapratisaMlInatA tapa che. tAtparya e che ke prayatna eve kara joIe ke konI utpatti ja na thAya kadAcita krodha utpanna thaI paNa jAya to tene niraMkuza banAvI devuM joIe evI ja rIte mAnane utpanna na thavA devuM athavA utpanna thanelA mAnane niSphaLa karI devuM mAna pratisaMlInatA tapa che arthAt prayatna e kare ke mAnakaSAyane udbhava ja na thAya tema chatAM kadAca utpanna thaI jAya te tene niSphaLa karI devuM joIe A pramANe mAyAne utpanna thavA na devI ane udita thayelI mAyAne bina asarakAraka banAvI tevI mAyApratisaMlInatA che. evI ja rIte le bhane utpanna na thavA de ane utpanna thayelA lobhane viphaLa karI de lAbhapratisalInatA tapa che. e prayatna karavo joIe ke pArakI vastune grahaNa karavAnI lAlasA rUpa lebha utpanna ja na thAya, Ama chatAM saMjogavazAt kaI vastune lela utpanna thaI jAya te tene niSphaLa banAvavuM joIe 20 che tavAthaniryukti-pahelA pratisaMlInatA tapanA cAra bhedanuM kathana karavAmAM AvyuM hatuM temAMthI prathama IndriyapratisalInatA tapanA pAMca bhedona vistArapUrvaka prarUpaNa karavAmAM AvI gayuM, have krama prApta kaSAya pratisaMlInatA tapanA cAra bhedanuM prarUpaNa karIe chIe kaSAyapatilInatA tapane cAra bheda A pramANe che-(1) krodhapratisaMlInatA (2) mAnapratisaMlInatA (9) mAyApratisalInatA (4) lebhapratisa lInatA. krodhanI utpati na thavA devI athavA utpanna krodhanuM zamana karI devuM krodhapratisalInatA tapa kahevAya che. sArAMza e che ke prathama e prayatna karavo joIe ke krodha uddabhave ja nahIM. kadAca udbhave te tene niSphaLa banAvI de AvI ja rIte mAnakaSAyane utpanna na thavA deve ane utpanna thayela mAnakaSAyane niprabhAvita karI de mAnapratisaMlInatA tapa che. tAtparya e che ke prathama te eve prayatna kare joIe ke jethI mAna utpanna ja na thAya, kadAcita je utpanna thaI jAya te tene niSphaLa banAvavuM joIe. Aja pramANe paravaMcanA rUpa mAyA ne upana na thavA devI ane utpanna thayelI mAyAne viphaLa karI devI aMdara aMdara ja zamana karI devI zrI tatvArtha sUtraH 2 240
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAyApratisalInatA tapa kahevAya che. Azaya e che ke kapaTa rUpa mAyA utpanna na thAya e dizAmAM prayatna karavo joIe, kadAcita utpanna thaI paNa jAya te tene niSphaLa karI devI joIe. paramAlikInI vastune grahaNa karavAnI lAlasA rUpa lebhane utpanna na thavA ro ane utpanna thayela lobhane viphaLa karI de lebhapratisalInatA nAmaka tapa kahevAya che. prathama te lebha uddabhave ja nahIM e mATe prayatnazIla rahevuM joIe. kadAcita udita thaI jAya te tene niSphaLa karI devuM joIe aupapAtika sUtranA trIsamAM sUtramAM kahyuM paNa che prazna--kaSAyapratisaMlInatA tapanA keTalA bheda che. ? uttara- kaSAya pratisaMlInatA tapa cAra prakAranA che-(1) kodhanA udayana nirodha karo ane udita thayelA krodhane bUjhavavo. (2) mAnane utpanna na thavA devuM ane utpanna mAnane niSphaLa banAvavuM (3) mAyAnA udayane roka ane udaya pAmelI mAyAne viphaLa banAvavI. (4) lebhanA udayane roka ane udita lebhane viphaLa banAva che 20 che yogapratisaMlInatAtapa kA nirUpaNa nonasaMsTILacA tave " ItyAdi . savAtha-manogapratisaMlInatA AdinA bhedathI yogapratisaMsInatA tapa traNa prakAranA che ke 21 che tanyAthadIpikA--agAu pratisalInatA tapanA cAra bhedone nireza karavAmAM AvyA hatA, temAMthI kamAnusAra IndriyapratisaMlInatA ane kaSAya. pratisalInatA tapanuM nirUpaNa karavAmAM AvI gayuM have kramAgata trIjA yoga pratisalInatA tapanuM nirUpaNa karIe chIe mana vacana ane kAyAnA vyApAranuM gepana karavuM gapratisaMlInatA tapa che tenA traNa bheda che-mogapratisalInatA vacanagapratisaMlInatA ane kAyagapratisalInatA. mananA aprazasta vyApArane roka ane prazasta vyapAranI udIraNA karavI mane gapratisaMlInatA tapa che. evI ja rIte aprazasta vacanane nidhi kare ane prazasta vacanonI udIraNA karavI (athavA mauna dhAraNa karavuM) vacanogapratisaMlInatA tapa che. kAcabAnI mAphaka hAtha paga ane saMpUrNa zarIranuM saMkocana karavuM badhA prakAranA kAyika sAvadya anuSThAnano tyAga karave kAyAgapratisaMlInatA tapa kahevAya che . 21 zrI tatvArtha sUtraH 2 241
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthaniryukti--cAra prakAranA pratisalInatA tapamAMthI pahelA IndriyapratisaMlInatA ane kaSAyapratisaMllInatA tapanuM vizad rUpathI prarUpaNa karavAmAM AvyuM, have kramaprApta trIjA gapratisalInatA tapanuM nirUpaNa karIe chIe mana, vacana ane kAyAnA gavyApArane nirodha kare gapratisaMlInatA tapa kahevAya che. AnA traNa bheda che-(1) manogapratisaMlInatA (2) vacana gapratisaMlInatA ane (3) kAyayegapratisaMlInatA akuzaLa manane arthAta aprazasta mane vyApArane nirodha kare ane prazasta ane vyApAranI udaraNa karavI mane gapratisaMlInatA tapa che. akuzaLa vacanane niSedha karo ane kuzaLa vacananI udIraNuM karavI vacanagapratisaMlInatA tapa che. kAcabAnI bha hAtha, paga, Indriya ane saMpUrNa zarIrane sameTI levuM kAyAgapratisaMlItA tapa che. aupapAtikasUtranA trIsamAM sUtramAM kahyuM che prazna-egapratisalInatAnA keTalA bheda che ? uttara-gapratisaMlInatAnA traNa bheda che. mane gapratisaMlInatA, vacana yogapratisaMlInatA ane kAyAgapratisaMlInatA. prazna-mane gapratisaMlInatA kone kahe che ? uttara-akuzaLa mane vyApArane nirodha kare ane kuzaLamananI pravRtti karavI mane gapratisaMlInatA che. prazna-vacanagapratisaMlInatA kene kahe che. ? uttara-akuzaLa vacanene nirodha kare ane kuzaLa vacanenI udIraNA karavI vacanagapratisaMlInatA tapa che. prazna-kAyagapratisalInatA kone kahe che ? uttara-hAtha pagonuM saMgopana karavuM Indriyone gopavI ane saMpUrNa zarIrana gopana karavuM arthAta kAyika vyApArane nirodha karI de kAyamati saMlInatA tapa che ke 21 viviskAyayAsanatA kA nirUpaNa vivittAvALakhevanA" ItyAdi. savAtha--vivikta zayanasanasevanatA tapanA aneka bheda che jevA ke strI AdithI rahita aneka sthAnamAM nivAsa karavA vagere- che rara che zrI tatvArtha sUtraH 2 242
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvArthadIpikA-cAra prakAranA pratisalInatA tapamAMthI pahelA Indriya pratisalInatA, kaSAyapratisaMlInatA ane gapratisaMsInatAnuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM have krama prApta vivikta zayanAsanasevanatA nAmaka cethA pratisaMlInatA tapanuM nirUpaNa karIza chIe vivikta arthAt dethI rahita zayana AsananuM sevana karavA rUpa tapa vivikata zayanAsanasevanatA tapa che tenA aneka bheda che jevAke strI, pazu ane vyaMDhaLa rahita aneka sthAnamAM arthAt bAgabagIcA vageremAM prAsuka ane eSaNIya pIDha pATa, zayyA, saMyAra vagere prApta karIne sAdhu nivAsa kare che AthI A tapa vivita zayanA sanasevanatA tapa kahevAya che ke 22 che tattvAthaniryukita-- pahelA IndriyapratisaMlInatA, kaSAyapratisalInatA ane gapratisaMlInatA nAmaka traNa saMlInatA tapanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM have vivikatazayyAsanasevanatA nAmaka cothA bhedanuM kathana karIe chIe vivikata arthAta Savajita zayana AsananuM sevana karavuM vivikatazaya nAsanasevanatA tapa kahevAya che. A tapa aneka prakAranA che jemake strI, pazu ane napuMsaka vagaranA ArAma udyAna paraba, dharmazALA Adi aneka sthAnamAM zramaNa prAsuka ane eSaNIya pIDha, phalAka zayyA ane aMdhAre Adi prApta karIne nivAsa kare che temanuM A pramANenuM nivAsa karavuM vivikatazaya nAsanasevanatA tapa kahevAya che. tAtparya e che ke anagAra zramaNa strI pazu ane napuMsakane jyAM saMsarga na hoya evA vizrAtigRho ane udyAnamAM yakSAyatana rUpa sabhAsthaLAmAM parabamAM dukAnamAM tathA gRhasthanA sAmAnya makAnamAM prAsaka arthAta acitta ane eSaNaya arthAta niSa pIDha (pIDhA) phalaka (pATa) zamyA ane saMdhAra grahaNa karIne rahe che. A pramANe karavAthI vivikta zayyAsavasevanatA nAmaka tapa thAya che. aupapAkisUtramAM kahela che prazna-vivikata zayanAsanasevanatA tapa kene kahe che ? uttara--zramaNa ArAmamAM, udyAne mAM, sabhAomAM, parabamAM, praNitazALAo ItyAdimAM strI, pazu ane paMDaka (napuMsaka) rahita sthAnomAM nivAsa kare che. A vivikatazayanAsanasevanatA tapa che atre pratimalInatA tapa ane bAhA taponuM prarUpaNa samApta thayuM. 22 5 zrI tatvArtha sUtraH 2 24 3
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnavinayatapa kA nirUpaNa 'indriyu amitaratavetu' ityAdi sutrA--cha prakAranA Abhyantara tAmAM jJAnavinaya tapanA pAMca bheda che, AbhiniSeAdhikajJAnavinaya Adi // 23 tattvAtha dIpikA-kama nija rAnA hetu cha prakAranA bAhya pUrNAMka varNana karavAmAM AvyuM, have ka'nirAnA hetu cha ntara tapamAM sarvaprathama gaNavAmAM AvatA prAyazcitta tapanuM thaI gayu che AthI kramaprApta bIjA vinaya tapamAM sarvaprathama nI prarUpaNA karIe chIe tapanuM' vistAra prakAranA Abhya pahelA nirUpaNu jJAnavinaya tapa ma sAta prakAranA vinayatapamAM jJAna vinaya tapa pAMca prakAranA che (1) AbhinidhikajJAnavinaya (2) zrutajJAnavinaya (3) avadhijJAnavinaya (4) manaH paya vajJAnavinaya ane (5) kevaLajJAnavinaya. abhiniSeAdhikajJAnanA atha ti jJAna che. jJAnAvaraNu Adi AThe karyAM jenAthI dUra thAya che tene vinaya kahe che abhyutthAna' vandana, zuzruSA, bhakti Adi vinayanA antagata che Abhini edhika jJAna ane jJAnavAnuM pratye yathAceAgya Adara bhAva hai|ve AbhiniJAdhika jJAtivanaya che. evI ja rIte zrutajJAnavinaya, avadhijJAnavinaya, manaH vajJAnavinaya ane kevaLajJAnavinaya paNa samajI levA joIe ! 24 5 tattvAtha niyukti-nija rAnA kAraNa tarIke kahevAmAM AvelA prAyazcitta Adi cha Abhyantara tapAmAMthI pahelA prAyazcitta tapanuM prarUpaNu karavAmAM AvI gayu, sAta prakAranA vinayatapanA paNa nirdeza karavAmAM Avye have temAMthI prathama jJAnavinaya tapatu nirUpaNu karavAmAM Ave che zrI tatvArtha sUtra : 2 jJAnavinaya tapanA pAMca bheda che-(1) AbhinibeAdhikajJAnavinaya tapa (2) zrutajJAnavinayatapa (3) aviSejJAnivanaya tapa (4) manaHpayajJAnavinaya tapa ane (5) kevaLajJAnavinaya tapa je jJAnAvaraNa Adi ATha prakAranA karmone dUra kare che tene vinaya kahe che. AbhiniAdhika jJAnanA a matijJAna che A rIte jJAnanA pAMca bheda heAvAthI jJAnavinayanA paNa pAMca bheda che. aupapAtika sUtranA 30mAM sUtramAM kahyuM che-- prazna--jJAnavinayanA keTalA bheda che ? uttara--pAMca bheda che-(1) mAlinimeAdhijJAnavinaya (2) zrutajJAnavinaya 244
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) avadhijJAnavinaya (4) mana:paryavajJAnavinaya (5) kevaLajJAnavinaya che 23 che darzana vinayatapakA nirUpaNa "saLavaLacara Tu ityAdi, satrArtha--darzanavinaya be prakAranA chezuzraSAvinaya ane atyA zAtanA vinaya che 24 che tavArthadIpikA-pahelA vinayata sAta prakAranA batAvavAmAM AvyA che jevAke jJAnavinaya, darzanavinaya Adi AmAMthI prathama jJAnavinayanA pAMca bhedo nuM kathana karavAmAM AvyuM have darzana vinaya tapanA be bhedAnI prarUpaNa karIe chIe darzanamohanIya karmanA kSaya upazama athavA kSapazamathI utpanna thanArA tatvArtha zraddhAna rUpa Atma pariNAma darzana kahevAya che. darzana saMbaMdhI vinaya ne darzana vinaya kahe che enA be bheda che-zuzraSAvinaya ane anatyAzAtanA vinaya gyavidhi anusAra gurU AdinI sevA karavI zuzraSAvinaya tapa kahevAya che ati samyakatva Adine lAbha tha "ati' kahevAya che. A uparAgane Azaya che-ghaNu athavA saMpUMNa rIte zAtanA arthAta nAza karavuM " ana ' niSedhanuM sUcaka che. A rIte ananyAzAtanAne artha thayo samyakatva vagerenA lAbhane naSTa na karavA arthAt samyakatva Adine vinAza karanArUM kaI kRtya na karavuM A atyAzAtanA vinaya tapa kahevAya che jevI rIte gurU vagerene avarNavAda na kara vagere. AvI rIte darzana vinaya tapanA be bheda hoya che 24 tatvArthaniyukita --pUrvokta vinayatapanA sAta bhedamAMthI jJAnavinaya tapanA pAMca bhedanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM, have darzana vinaya tapanA be bhedanI prarUpaNa karIe chIe mohanIya karmanA kSaya, upazama athavA kSapazamathI utpanna tatvArtha zraddhAna rUpa AtmapariNAma darzana kahevAya che. darzanane vinaya darzanavinayatA che. darzanevinaya tapa be prakAranA che-zUSaNadarzanavinaya tapa ane anatyAzatanA darzanavinaya ta5 vidhipUrvaka sAnnidhyamAM rahIne AcArya, upAdhyAya ane gurU AdinI sevA karavI zuzruSaNAvinaya che Ane ja zuzraNavinaya tapa kahe che. ka, vagerene avarNavAda na kare anatyAzAtanA vinaya athavA anatyAzAtanA tapa kahevAya che athavA samyakatva Adine atizaya Aya (lAbha) ne atyAya he che. A atyAyanI zAtanA arthAt vaMsanA (vinAza) kare atyAzAtanA che. atyAzAtanA" ne niSedha "ananyAzAtanA" tapa kahevAya che. tAparya e che zrI tatvArtha sUtraH 2 245
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke evu kAI kA na karavu' joIe ke jethI samyakatva-cAritra Adi guNAnA nAza thAya ane Aja anatyAzAtanAvinaya che. aupapAtika sUtramAM kahyu' che. prazna-daza navinayanA keTalA bheda che ? uttara-darzInavinaya tapanA be bheda che-zuzrUSaNAtrinaya ane anatyA zAtanAvinaya // 24 5 zuzravaNAvinayatapa kA nirUpaNa 'susUnaLAviLayatave'ityAdri sUtrArtha-abhyutthAna AdinA bhedathI zuzrUSaNAvinaya aneka prakAranA che |rapA tattvA dIpikA-pahelA kahevAmAM Avyu. ke dazanavinaya tapa e prakAranA che zRSAvinaya ane anatyAzAtanAvinaya, have e ba MnemAMthI pahelA zuzra zuAvinaya tapanI prarUpaNA karIe chIe. vidhipUrvaka zurU AdinI sevA karavI zuzruSAvinaya kahevAya che tenA aneka bheda che jemake-(1) abhyutthAnavinaya tapa (2) AsanAbhigrahavinaya tapa (3) AAsanapradAnavinayatapa (4) satkAravinayatapa (5) sanmAnavinayatapa (6) kRtika vinayatapa (7) aMjalipragrahavinayatapa (8) gurU vagere vaDIla AvatA hAya tyAre temanI sanmukha javuM, (9) sthitanI upAsanA rUpa tapa (10) janArAnI pAchaLa javA rUpa tapa, A rIte zuzrRNAvinaya tapa aneka prakAra che enu' svarUpa A pramANe che- (1) AcAryAM Adi para draSTi paDatA ja Asana cheDI devu. temanI sanmukha ubhA thaI javuM abhyutthAnavinaya tapa kahevAya che. (ra) AcAya athavA gurU Adi jyAM koI sthaLe besavAnI icchA pradarzita kare tyAM ja Asana pAtharI devuM sanAbhigrahatapa kahevAya che. (3) AcAya gurU mAi nA Agamana prasaMge Asana pradAna karavu' AsanapradAnavinaya tapa kahevAya che, (4) vinayane cAgya AcAya AdinA vaMdA dvArA Adara karavA satkAra vinaya kahevAya che. (5) gurU Adinu AhAra-vastra Adi prazasta vastuo dvArA sanmAna karavu sanmAnavinaya tapa kahevAya che. (6) gurU Adine vidhi anusAra vaMdana karavuM kRtika`vinaya che. (7) gurUnI sAme hAtha joDavA a'jalipragrahavinaya che. (8) magamana karatAM gurU AdinI sAmA javuM pazu eka prakAranA vinaya che (9) AcAya AdinI IcchA anusAra sevA karavI, meselA hAya enI upAsanA karavI paTu pAsanatA vinaya che. evI ja rIte zrI tatvArtha sUtra : 2 246
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya Adi javAnI taiyArI karatA hoya tyAre temanI pAchaLa pAchaLa javuM, gacchate anugAmanatAvinaya kahevAya cheAvI rIte zuzraSaNatAvinaya tapanA aneka bheda che 25 che tatvArthaniyukti-pahelA darzanavinaya tapanA be bhedanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM have pahelA zuzraSAvinaya tapanI prarUpaNa karIe chIe vidhipUrvaka, pAMse rahIne AcArya AdinI zuzraSaNA karavI zuzruSAtapa kahevAya che. A tapa abhyasthAna AdinA bhedathI aneka prakAranA che. jevAke (1) abhyathAnavinayatapa (2) AsanAbhigrahavinayata5 (3) AsanapradAnavinaya tapa (4) satkAravinayatapa (5) sanmAnavinayata5 (6) kRtikarmavinayata5 (7) aMjalipragrahavinayatapa (8) anugAmanatAvinayatapa (9) paryuM pAsanAvinayata5 ane (10) pratisanhAnatAvinaya tapa. (1) AvI rahelA AcArya AdinI sAme ubhA thaI javuM, vinayane yogya AcArya Adi para najara paDatAnI sAthe ja Asana cheDI devuM abhyaOAnavinaya tapa kahevAya che (2) AcArya Adi jyAM paNa besavAnI IcchA kare te ja sthAne temanA mATe Asana pAtharI devuM AsanAbhigrahavinaya tapa kahevAya che. (3) AcAryanA Agamana prasaMge Asana ApavuM AsanapradAna vinaya tapa che (4) vinayane yogya AcArya Adine vaMdana vagerethI Adara kare satkAravinaya kahevAya che (5) AcArya Adine AhAra vastra Ardi aceta vastuo dvArA Adara kara sanmAnavinaya tapa che (6) ratnAdhika AcArya Adine vidhipUrvaka vaMdaNA karavI kRtikarmavinaya kahevAya che (7) gurU AdinI sAme hAtha joDavA aMjalipagraha tapa kahevAya che (8) AvI rahelA gurU Adi nI sAmAM javuM anugAmanatA vinaya tapa che (9) gurUnA beThA pachI IcchAnukULa sevA karavI paryApAsanA vinaya tapa che. (10) guru, AcArya AdinA prasthAna prasaMge pAchaLa-pAchaLa javuM pratisadhAnatA tapa kahevAya che. aupapAtika sUtranA 30mAM sUtramAM kahyuM che prazna-zuzraSAvinaya keTalA prakAranA che ? uttara-zuzraSAvinaya aneka prakAra che jevAke abhutthAna, AsanAbhigraha AsanapradAna, satkAra, sanmAna, kRtikarma, aMjalipragraha, anugAmanatA sthitanI paNuM pAsanA janArAnuM anusaraNa karavuM, A badhAM zuzraSA vinayanA bheda che 2pA zrI tatvArtha sUtraH 2 247
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ anatyAzAtanA vinayata5 ke 45 caitAlIsa bhedoM kA kathana 'aLarAsAcaLAviLacatave' ItyAdi / sUtrA --arjunta AdinA bhedathI anantyAzAtanA vinaya tapa 45 prakAranA che. ! 26 mA tattvArthadIpikA--daza navinayatapanA prathama bheda zuzrUSaNAvinaya tapanu nirUpaNu karavAmAM AvyuM have tenA bIjA bheda anatyAzAtanA vinaya tapanA pistALIza bhedonI prarUpaNA karIe chIe- gurU aAdinI AzAtanA avarNavAda na karavI anatyAzAtanAvinaya tapa kahevAya che. ahunta AdinA bhedathI te pistALIza prakAranA che-(1) ahuntanI AzAtanA na karavI (2) arjunta praNIta dharmanI AzAtanA na karavI (3) AcAryanI AzAtanA na karavI (4) upAdhyAyanI AzAtanA na karavI (5) virAnI AzAtanA na karavI (6) kuLanI AzAtanA na karavI (7) gaNunI AzAtanA na karavI (8) sa`ghanI AzAtanA na karavI (9) kriyAonI AzAtanA na karavI (10) sAMleAgika sAdhunI azAtanA na karavI (11) AbhiniSeAdhika matijJAnanI AzAtanA na karavI (12) zrutajJAnanI AzAtanA na karavI (13) avadhijJAnanI AzAtanA na karavI (14) mana:paryavajJAnanI AzAtanA na karavI (15) kevaLajJAnanI azAtanA na karavI A arjunta AdinA vinayanA pAra bheda che. bhakti-bahumAna padmane laine sadguNutkIta na rUpa vaNuM sajalanatAne laIne paMdara-paMdara bheda karavAthI trIsa bheda khIjA thAya che jemake ahaMntanI bhakita karavI, arha praNIta dharmanI bhakti karavI. aha praNIta dhama nA guNenu kIttana karavuM Adi AvI rIte badhAnA saravALA karavAthI anatyAkSAtanA vinaya tapanAM pistALIza bheda samajavA joIe 26 zrI tatvArtha sUtra : 2 248
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthaniryukita-AnI agAu darzanavinayanA prathama bheda zuzraSaNA vinaya tapanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM have bIjA bheda ananyAzAtanA darzana vinayanI prarUpaNa karIe chIe ahaMnta AdinI AzAtanA na karavA vagerenA bhedathI ananyAzAtanA vinaya tapa pistALIza prakAranA che-(1) ahaMta bhagavAnanI ananyAzAtanAAzAtanA na karavI (2) ahapraNIta dharmanI AzAtanA na karavI (3) AcA yenI AzAtanA na karavI (4) upAdhyAyanI AzAtanA na karavI (5) vi. ranI AzAtanA na karavI (6) kuLanI AzAtanA na karavI (7) gaNunI AzAtanA na karavI (8) saMghanI AzAtanA na karavI (9) kriyAnI AzAtanA na karavI (10) sAMbhaMgikanI AzAtanA na karavI (1) AbhinidhijJAnanI AzAtanA na karavI (12) zratajJAnanI AzAtanA na karavI (13) avadhijJAnanI AzAtanA na karavI (14) mana:paryAvajJAnanI AzAtanA na karavI (14) kevaLa jJAnanI AzAtanA na karavI, A ahaMta AdinA paMdara vinaya che. A ja ahaMnta Adi paMdaranA prati bhakti-bahumAna karavAthI ane Aja paMdara nA samaddabhUta guNenuM kIrtana-varNa saMjavalanatAthI paNa bIjA paMdara bheda thAya che, A rIte badhAne bhegA karavAthI ananyAzAtanA vinaya tapa pistALIsa prakAranA che. ahIM kuLane artha che eka AcAryanA parivAra rUpa samAna AcAravicAravAlA zramaNane samUha-gaNane artha thAya che paraspara sApekSa aneka kaLanA zramane samudAya saMgha padathI samyaphadarzana AdithI yukta sAdhu sAvI zrAvaka ane zrAvikA rUpa caturvidha saMgha samaja joI e kriyA zabda thI pratilekhana Adi kiyAone grahaNa karavA joIe. sAga zabdane-abhiprAya che samAna samAcAravALA zramane pArasparika AhAra Adi vyavahAra arthAt aMdaroaMdara upadhi vagerenI levaDadevaDa, eka sAthe besIne bhojana karavuM, yAcita vaMdaNuM vagere karavI. bIjuM badhuM spaSTa ja che. aupapAtika sUtranA 30mAM sUtramAM kahyuM che-- prIna-anatyazAtanAvinaya keTalA prakArano che? uttara--anatyAzAtanAvinaya pistALIza prakAra che jema ke(1) ahaMntanI AzAtanA na karavI (2) ahaM praNIta dharmanI AzAtanA na karavI (3) AcAryonI AzAtanA na karavI (4) upAdhyAyanI AzAtanA na karavI (5) sthavirenI (6) kuLanI (7) gaNanI (8) saMghanI (9) kriyAonI (10) sAmbhaginI (11) AbhinidhijJAnanI (12) zrutajJAnanI (13) avadhi zrI tatvArtha sUtraH 2 249
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnanI (14) mana:paryavajJAnanI ane (15) kevaLajJAnanI AzAtanA karavI nahI. A paMdaranI bhakti ane bahumAna karavA (30) ane A paMdaranI varNa saMjavalanatA arthAta vidyamAna guNanuM utkIrnAna karavuM A pistALIsa prakAranA ananyAzAtanA vinaya che pAradA cAritravinayatapa kA nirUpaNa varittaviyata paMvi' ityAdi satrArtha-cAritra vinaya tapa pAMca prakAranA che-sAmAyika cAritra vinaya tapa ItyAdi pAraNA tatvArthadIpikA-sAta prakAranA vinayatamAMthI kramazaH pahelA jJAnavinaya tapanuM ane bIjA darzana vinaya tapanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM, have kramAgata cAritravinaya tapanI prarUpaNa karIe chIe - aneka janmonA saMcita ATha prakAranA karma samUhano kSaya karavA mATe sarvavirati rUpakriyAkalApa cAritra kahevAya che. cAritra saMbaMdhI vinayane cAritra vinaya tapa kahe che, A pAMca prakAranA che-(1) sAmAyika cAritra vinaya tapa (2) chedo pasthApanIyacaritra vinaya ta5 (3) parihAra vizuddhi cAritra vinaya tapa (4) sUrNa masAmparAya cAritra vinaya tapa ane (5) yathA khyAta cAritra vinaya tapa. samasta jI pratye rAga-dveSa rahita madhyastha bhAva he-sama kahevAya che pratikSaNa apUrva-apUrva karmanirjarAnA kAraNabhUta ane vizuddhi svarUpa sama bhAvanA Aya arthAt lAbhane samAya kahe che ane samAyane ja sAmAyika kahe che jene bhAvArtha che sAvadya bhegane tyAga kare. sAmAyikarUpa cAritra sAmAyika caritra kahevAya che ane tene vinaya sAmAyika cAritra zrI tatvArtha sUtraH 2 250
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinaya tapa che, pahelAnA paryAyAnA cheda karIne mahAvratarUpa cAritranu puna: ArANu karavu' chedepasthApana cAritra che tenA vinaya cheDhApasthApana cAritra vinaya tapa samajavu joIe parihAra nAmaka tapa je cAritramAM viziSTa kama nirAne mATe karavAmAM Ave che te cAritra parihAra vizuddhi cAritra kahe. vAya che, jemAM sa'javalana kaSAyanA sUphama aMza ja zeSa rahI jAya che. te cAritra sukSmasAmparAya cAritra kahevAya che. tenA vinaya sUkSmasAmparAya cAritra vinaya che. tIthakara bhagavAna dvArA upaSTi kaSAya rahita cAritra yathAkhyAtacAritra kahevAya che, tenA vinaya yathAkhyAta cAritravinaya samajave joI e rA tatvA niyukti--pahelA sAta prakAranA vinayatapanuM nirUpaNa karavAmAM Avyu' che temAMthI jJAnavinaya ane davinaya tapanuM vizada vivecana karavAmAM AvI gayu.. have trIjA cAritra vinaya tapanuM prarUpaNa karIe chIe aneka janmamAM sa`cita ATha prakAranA kama samUhane kSaya karavAne mATe je sarva viratirUpa anuSThAna karavAmAM Ave che te cAritra kahevAya che. cAritranA vinaya cAritra vinaya tapa che enA pAMca bheda che-- (1) sAmAyika cAritra vinaya (2) cheThe pasthApanIya cAritra vinaya (3) parihAra vizuddhi cAritra vinaya (4) sUmasAmparAya cAritra vinaya ane (5) yathAkhyAta cAritra vinaya AmAMthI savayeganI nivRttine sAmAyika cAritra kahe che, tenA vinaya sAmAyika cAritra vinaya kahevAya che. je mahA vrata rUpa cAritra pUrvIparyAyanuM chedana karIne punaH Aropita karavAmAM Ave che te cheDhApasthApanIya cAritra kahevAya che tenA vinaya iMdApasthApanIya cAtri vinaya che. je cAritramAM parihAra nAmaka tapazcaryA dvArA kanija rArUpa vizuddhi karavAmAM Ave che te paztiAra vizuddha cAritra kahevAya che, tenA vinaya parihAra vizuddhacAritra vinaya che. jenA kAraNe jIva sahasAramAM paribhramaNa kare che te kaSAyane samparAya kahe che. je cAritranI dazAmAM samparAya sUkSma-lebhAMzanA rUpamA ja zeSa rahI jAya che te cAritrane sUkSmasAMmbarAya kahe che. sUkSmasAparAya cAritranA vinaya sUkSmasamparAya cAritra vinaya kahevAya che. tIrthaMkara bhagavAne yathArtha rUpathI je cAritra vinaya niSkaSAya rUpa kahela che te yathAkhyAta cAritra che. tenA vinaya yathAkhyAta cAritra vinaya kahevAya che. aupapAtikasUtranAM trIsamAM sUtramAM kahela che--- praznana ~~ cAritra vinayanA keTalAM bheda che ? uttara--cAritra vinayanA pAMca bheda che-(1) sAmAyikacAritra vinaya zrI tatvArtha sUtra : 2 251
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) depasthApanIya cAritra vinaya (3) parihAra vizuddhacAritra vinaya (4) sUmasAmparAya cAritra vinaya ane (5) yathAkhyAta cAritra vinaya A cAritra vinayanA pAMca bheda che. 2LA mana, vacana, kAyavinayatapa kA nirUpaNa mArUAviLavata' ItyAdi savAtha-prazasta ane aprazasta mana vacana, kAyavinayanA bhedathI manevinaya, vacanavinaya ane kAyavinayanA babbe bheda che. ra8 tatvArthadIpikA-AnI pahelAM cAritravinayanA pAMca bhedenuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM have krama prApta mana-vacana-kAyavinayamAMthI pratyekanA be- be bhedanuM prarUpaNa karI chIe mane vinaya tapa. vacanavinatapa ane kAyavinaya tapamAMthI pratyekanA be be bheda che-prazastamAvinayatapa ane aprazastamane vinaya tRpa, prazasta vacana vinaya tapa ane aprazastavacana vinaya tapa, prazasta kAya vinaya tapa ane aprazasta kAyavinaya tapa A rIte pratyekanA be-be bheda hevAthI traNenA maLIne cha bheda thAya che prazasta mana arthAt nirmaLa antaH karaNa saMbaMdhI vinaya tapa ne prazastamane vinaya tapa kahe che. evI ja rIte aprazasta arthAt pApa yukta mana arthAt antaH karaNa saMbaMdhI vinaya tapane aprazastamane vinaya tapa kahe che, tevI ja rIte prazasta ane aprazarata vacana ane kAyasaMbaMdhI vinAnuM paNa svarUpa samajI levuM joIe. je 28 che - pAMca prakAranA cAritravinaya tapanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM. have kamarAma mane vinaya vacanavinaya ane kAyavinaya tapanA pratyekanA be be bhedanuM nirUpaNa karIe chIe manevinaya tapanA vacanavinaya tapanA ane kAyavinaya tapanA babbe bheda che. je A pramANe che.-prazastamane vinaya tapa ane aprazastamane vinaya tapa prazastavacanavinayatapa ane aprazastavacanavinaya tapa, prazasta kAyavinaya tapa ane aprazasta kAyavinaya tapa. traNenA babbe bheda hevAthI badhA maLIne 6 bheda thAya che. prazasta arthAt pAparahita manasaMbaMdhI vinayane prazasta mane vinaya tapa kahe che. aprazasta arthAta pApayukta prANAtipAta vagerethI yukta, karkaSatA kaTutA niSpharatA, parUSatA Adi sahita je aMtaHkaraNa che. tene vinaya aprazasta mane vinaya kahevAya che. prazasta ane aprazasta vacana vinaya tathA kAyavinaya paNa A pramANe samajI levA joIe. aupapAtika sUtranA trIsamAM sUtramAM kahyuM che. zrI tatvArtha sUtraH 2 252
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna-mane vinayanA keTalA bheda che ? uttara~maneAvinayanA be bheda che. prazasta manAvinaya ane aprazastamanAvinaya prazna--prazastamane vinaya keAne kahe che ? uttara-je mana pApamukta che, kriyAyukta che, kakaSa che, kaTuka che, niSThura che, parUSa che. AAsavajanaka che, chedyakArI che, bhedakArI che, paritApakArI che, upadravakArI che, prANIonu ghAtaka che. evA manane vyApAra na thavA devA aprazastamanAvinaya che. prazna-prazastamaneAvinaya kAne kahe che ? uttara--pUrNAMkata aprazasta manathI viparIta arthAt niravadya, kriyArahita Adi mananA vyApAra hovA prazastamanAvinaya che. pUrvokta pada anusAra ja vacanavinaya pazu samajI levA jAie. mAtra mananI jagyAe vacana zabdanA pracAga karavA joie. prazna-~~kAyavinaya kAne kahe che ? uttara--kAyaviya e prakAranA che,-prazastakAyavinaya ane aprazasta krAyavinaya prazna--aprazastakAyavinaya kAne kahe che ? uttara---aprazastakAyavinaya sAta prakAranA che. jemake-(1) upayAgazUnya thaIne cAlavu' (2) upayAgahIna thaIne ubhA thavuM (3) upayAgarahita besavu (4) upayAgarahita suvuM (pa) upayegarahita thaine ullaMghana karavuM ekavAra lAMdhavu (6) upayegarahita thaine vAraMvAra lAMghavu ane (7) upayegarahita thaIne badhI indriyAnA ane kAyayeAganA vyApAra karavA. A aprazastakAyaniya che. AthI viparIta prazastakAyavinaya kahevAya che. 5 28 ! lokopacAra vinayatapa kA nirUpaNa 'choLocAravinayatane sattavidde' ityAdi sutrA --AkApacAravinaya sAta prakAranA aenajIkamAM rahevuM vagere ArA tattvArthadIpikA--sAta prakAranA vinaya tapamAMthI mana-vacana-kAyavinaya tapanuM vistAra pUrvaka vivecana karavAmAM AvyuM. have leAkeApacAra vinaya tapanA sAta bheTTAnuM pratipAdana karIe chIe leAkavyavahAranA sAdhaka vinaya leAkeAcAravinaya tapa kahevAya che. te sAta zrI tatvArtha sUtra : 2 253
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakArane che-(1) abhyAsavRttitA (2) parachaMdanuMvRttinA (3) kAryArthazuzraSA (4) kRtapratikriya (5) AnaMgaveSaNatA (6) dezakAlajJatA ane (7) sarva padArthomAM apratibhatA AmAMthI (2) jJAnAcArya (jJAnane bedha ApanAra zikSaka) nI pratye madhura vacana vagerene praga kara abhyAsavRttitA vinayatapa kahevAya che. (2) bIjAnA abhiprAyane samajIne taddanasAra vartAva kare parazRMdAnuvattitA vinayatapa che. (3) jJAna vagerenI prAptine mATe AhArapANI vagere lAvIne sevA karavI kArya hetu zuzraSAvinaya tapa kahevAya che. (4) AhArapANI dvArA sevA karavAthI gurU prasanna thaIne mane zrata dAna daIne pratyupakAra karaze evA AzayathI gurU vagerenI zuzraSA karavI kRtapratikriyA vinayatA che. (5) rogIne auSadha bheSaja vagere ApIne temane upakAra kare AtaMgaveSaNatA vinayatapa che. (6) deza ane kALane anurUpa artha saMpAdana kara-kArya karavuM dezakAlajJatA vinayata che. () samastaprajanamAM anukULatA, apratibhatA vinaya tapa che ke 29 che tatvArthaniyukti--sAta prakAranA vinaya tapamAMthI kramAnusAra mana vacana kayavinaya tapanuM savistara nirUpaNuM karavAmAM AvyuM have sAtamA leke pacAra vinaya tapanA sAta bhedonuM pratipAdana karIe chIe lokavyavahAra sAdhaka tapa kepacAravinaya tapa kahevAya che. abhyAsavRttitA AdinA bhedathI tenA sAta bheda che-(1) abhyAsavRttitAvinaya tapa (2) parachandA navRttitAvinaya tapa (3) zuzraSAAdikaraNavinaya tapa (4) kUtapratikriyAvinaya tapa (5) ArtagaveSaNatA vinaya tapa (6) dezakAlasatAvinaya tapa ane (7) apratibhatAvinaya tapa A sAta prakAranA lakepacAra vinaya tapa che. lokeno upacAra kara leke pacAra kahevAya che. lokopacAra saMbaMdhI vinaya tapane leke cAra vinaya tapa kahevAya che. tenA bhedanuM svarUpa A pramANe che-(1) jJAnAcArya AdinA madhurabhASaNa abhyAsavRttitA vinaya tapa kahevAya che. (2) bIjAnA abhiprAyane pAmI jaIne tadanusAra karma karavuM paracchandAnuvatitAvinaya tapa che (3) vidyA AdinI prAptinA nimittathI zarU AdinI zuzruSA karavI kAryaprApti hetuka zuzraSAkaraNavinaya tapa kahevAya che. (4) AhAra-pANI vagere dvArA upacAra karavAthI prasanna thaIne gurU mane zratanA dAna rUpa pratyupakAra karaze evI buddhithI gurUnI zuzruSA kRtapratikriyA vinaya tapa kahevAya che. (5) je gI che tene mATe auSadha-bheSaja lAvI ApavA duHkhIne zrI tatvArtha sUtraH 2 254
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakAra karavA AttagaveSaNatAvinaya tapa che. (6) deza ane kALane anurUpa atha sampAdana karavuM dezakAlajJatA vinaya tapa kahevAya che (7) badhA pratyeAjane mAM anukULatA DhAvI apratiaAlatA vinaya tapa che. aupapAtika sUtrana trIsamAM sUtramAM kahyuM che prazna- leAkeApacAra vinayanA keTalA bheda che? uttara-le ke pacAra vinayanA sAta bheda che jevAke-(1) abhyAsavRttitA (ra) paracchandAnuvarttitA (3) kArya hetuzuzrUSA (4) kRtapratikriyA (5) Atta gaveSaNatA (6) dezakAlajJatA ane (7) sathiMka apratiGebhatA. A badhAM leAkeApacAravinaya kahevAya che. ! 29 5 'vipro tane duvize' ityAdi Abhyantaratapa ke chaThA bheTha vyutsarga kA nirUpaNa sUtrA-yutsaga tapanA be bheda che-dravyatyutsaga ane bhAvanyutsaga 130na tattvArthaM dIpikA--sAtamA adhyAyamAM prathama vaiyAvRtya, svAdhyAya ane dhyAna-A Abhyantara tapeAnu vistArapUrvaka prarUpaNa karavAmAM Avyu, have chaTThA Abhyantara tapa vyutsanI vizeSa rUpathI prarUpaNA karIe chIe vyutsaga zabdanuM vizleSaNa A pramANe thAya che-vi+u+saga 'vi' arthAt vizeSa rUpathI ut arthAt utkRSTa bhAvanAthI, 'saga'' arthAt tyAga karavA vyutsa tapa che jyAre Abhyantara vastuone tyAga bhAvabutsaga che aupAtika sUtranA trIsamAM sUtramAM kahyuM che prazna--vyutsaMganA keTalA bheda che uttara--yutsaganA be bheda che dravyatyutsaga ane bhAvadyutsA 30nA zrI tatvArtha sUtra : 2 255
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyatyutsargatapa kA nirUpaNa tattvArthaniyukti--spaSTa che ane dIpikA TIkAthI ja samajI zakAya che|30na 'vipakSo tave pavitte' ityAdi sUtrAtha--dravyatyutsaga tapa cAra prakAranA che zarIrazrusraga Adi 31 / tattvArthaM dIpikA-AnAthI pahelA vyutsaga tapanA e bhedyane nirdeza karavAmAM AvyA hatA have tenA be bhedonuM nirUpaNa karIe chIe zarIra Adi dravyanuM mamatva che|DavuM dravyanyutsaga che. AnA cAra bheda che (1) zarIratyutsaga tapa (2) gaNubyulsa tapa (3) upaSivyutsaga tapa ane (4) bhaktapAnayutsaga tapa. zarIra saMbadhI mamatAnA tyAga karavA arthAt peAtAnA zarIrane paNa peAtAnAthI bhinna gaNavu zarIrabyulsaga zabdane artha thAya che. evI ja rIte khAra paDimAonI ArAdhanA Adine mATe gaNu arthAt sAdhu samudAyanA tyAga karavA-ekalavihArI vicaravuM gaNuyutsaga che. vajra Adi upaSinA tyAga karI devA upadhivyuRRga che evI ja rIte azana Adine tyAga karavA bhaktapAnayutsaga tapa kahevAya che. // 31 / tattvArthaniyukti--pahelA cha prakAranA Abhyantara tapAmAMthI veMcAvratya svAdhyAya, dhyAna Adi pAMcanuM vistArapUrvaka prarUpaNa karavAmAM Avyu. have chaThThA Abhyantaratapa vyutsaMganuM vistRta temaja vizeSa nirUpaNa karavAmAM Ave che. vizeSarUpathI utkRSTa bhAvanAthI zarIra Adi drabyAnI mamatAnA tyAga karavA. dravyanmutsaga tapa kahevAya che. A tapanA cAra bheda che--(1) zarIratyutsaga tapa (2) gaNajyusa tapa (3) uSadhivyutsaga tapa ane (4) bhaktapAnabutsaMga tapa dravyatyutsaganA A cAra bheda samajavA joie. audyArika zarIranI prati vizeSarUpathI utkRSTabhAvanA pUrvaka mamatva na rAkhavuM zarIrabyulsa tapa kahevAya che. paDImAMnI ArAdhanA vagerenA kAraNe gacchanA tyAga karI devA gaNajyusa tapa che. vajra Adi upaSinA tyAga karavA upadhivyutsaga tapa che. AhAra ane pANI tyajI devA bhaktapAnayutsaga tapa che. aupapAtika sUtranA trIsamAM sUtramAM kahyuM che zarIravyutsaga, gaNuzrutsaga ane bhaktapAna vyutsu A cAra prakAranA dravyanyulsaga tapa che. !! 31 // zrI tatvArtha sUtra : 2 256
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvavyutsargatapakA nirUpaNa "mAlika tere tivi ityAdi svArthabhAvavyutsargatapa traNa prakAranA che-(1) kaSAyavyatsarga (2) saMsAratrutsarga (2) ane (3) karmavyutsarga 32 che tatvArthadIpikA-pahelA dravyabutsarganuM vistArapUrvaka prarUpaNa karyuM. have bhAvavyutsadgatanI prarapaNuM karIe chIe kaSAya Adi bhAvane vyutsarga karo bhAvavyutsarga tapa kahevAya che A tapanA traNa bheda che-kaSAyavyatsargatapa, saMsArabyutsargatapa ane kabutsargatapa krodha Adi kaSAya bhAvanAtyAga kare kaSAyavyutsatapa kahevAya che. naraka gati, tiryaMcagati, manuSyagati ane devagatirUpa caturvidha saMsArane tyAga kare saMsAra vyutsargatapa kahevAya che ane jJAnAvaraNa Adi ATha prakAranA kamene tyAga kara kampyu tsadgatapa kahevAya che. e 32 che tatvArthaniryukti-vyutsargatapanAM be bhede paikI dravyabutsatapanA cAra bhedanI prarUpaNa karavAmAM AvI. have bhAvavyutsargatanA traNa bhedanuM nirUpaNa karavAmAM Ave che. vizeSa rUpathI, utkRSTabhAvanA pUrvaka krodhAdikaSAyabhAvane tyAga bhAvavyutsarga kahevAya che. tenA traNa bheda che (1) kaSAyabrutsaga (2) saMsAravRMtsarga ane (3) karmabutsarga kodha Adi kaSAyane tyAga kara kaSAyavyatsargatapa che evI ja rIte naraka-tiyaca-manuSya devagati rUpa saMsArane parityAga karavo saMsAra vyutsatapa che. jyAre jJAnAvaraNa Adi ATha prakAranA karmone parityAga kare karmaNyatsargatapa kahevAya che. aupapAtika sUtranA trIsamAM sUtramAM kahyuM che prazna--bhAvavyutsaganA keTalA bheda che? uttara--bhAvavyutsarganA traNa bheda che-(1) kaSAyavyatsarga (ra) saMsAra vyutsarga ane (3) karmabutsarga. 32 che zrI tatvArtha sUtraH 2 257
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrAtha'-krodhakaSAyavyutsaga AdinA bhedathI kaSAyavyutsaga tapana cAra bheda che / 33 / tattvArthaM dIpikA---pUrva sUtramAM bhAvayutsagatapanA kaSAya saMsAra ane kamanA bhethI traNa bhedonI prarUpaNA karavAmAM AvI. have te paikI kaSAyajyusanA cAra bhedanI vyAkhyA karIe chIe kaSAyavyutsargatapa kA nirUpaNa kaSAyavyutsaga tapa cAra prakAranA che. jemake-(1) krodhakaSAyavyutsaga (2) mAnakaSAyavyutsarga (3) mAyAkaSAyavyutsaga ane (4) lebhakaSAyavyutsaga, tApa e che ke kaSAyavyutsaga tapanA cAra bheda hAya che. !! 33 / / tattvArtha'niyukti----kaSAyasa'sAra ane karmanA bhedathI bhAvanyutsaga tapanA traNa bheTTanuM pahelA nirUpaNu karavAmAM AvyuM. have temAnA prathama kAyavyutsaga tapanAM cAra bheDhAnuM thana karIe chIe kroSa Adi kaSAyeAnA tyAga karavA kaSAya vyutsa tapa kahevAya che. A kaSAyavyutsaga tapa, kaSAyAnA cAra bheda hAvAnA kAraNe cAra prakAranu" che je A pramANe che--(1) krodhabutsa tapa (2) mAnavyutsarga tapa (3) mAyA dravyajyusa tapa ane (4) lebhavyutsa tapa aupAtikasUtranA trIsamAM sUtramAM kahyu. che-- prazna--kaSAyavyutsaga nA keTalA bheda che ? uttara-kaSAyavyutsaganA cAra bheda che-(1) krodhakaSAyavyutsaga (2) mAna kaSAyavyutsaga (3) mAyAkaSAyavyuRRga ane (4) lAbhakaSAyavyuMtsaga A rIte A kaSAya vyutsaga tapanuM varNana che 533|| saMsAratyutsargatapa kA nirUpaNa ''ghAniUrAve pavitte' ItyAdi sutrA -sa MsAravyutsaga tapa cAra prakAranA ae.nairayikasa sAra byulsa !34!! 2418.... tattvArthadIpikAnaAnI pUrve bhAvadyutsa tapanA prathama bheda kaSAyavyutsaga tapanA cAra bhede nuM kathana karavAmAM Avyu' have khI saMsAravyuRR tapanA cAra bheddenuM nirUpaNa karavAmAM Ave che nairacikragati advirUpa sa'sArane vizeSa rUpathI utkRSTa bhAvanAthI tyAga zrI tatvArtha sUtra : 2 258
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavA saMsAravyutsaga tapa kahevAya che. te cAra prakAranA che-(1) nairayikasa'sAra vyutsaga tapa (2) tiya "camasAra vyutsarga tapa (3) manuSyasasAravyusa tapa ane (4) devasaMsAravyutsaga tapa AvI rIte saMsAravyusa tapanA cAra bheda che, AmAMthI naiyikagatirUpa soMsArane parityAga karavA nairayikasa sAravyutsa tapa kahevAya che. tiyaMcagatirUpa saMsArane parityAga tiya ca sa sArajyusa kahevAya che. manuSyagati rUpa saMsAranA pariyALa manuSyasaMsAravyutsaMga tapa kahevAya che, ane devagatirUpa srasArane parityAga devasa'sAratyutsaga kahevAya che. tattvAtha niyukti-pahelo bhAvavyutsaga tapanA traNa bheda kahevAmAM ASA hatA temAMthI prahelA kaSAyavyutsaga tapa rUpa bhAvayuRRga tapanA cAra bhedAnu` pratipAdana karavAmAM AvyuM have bIjA saMsArayutsaga tapanI prarUpaNA karavA mATe kahIe chIe naraka Adi svarUpavALA sa'sAranA vyusaga arthAt parityAga sa'sAra vyutsarga kahevAya che. te cAra prakAranA che-(1) nairayikasa sAravyutsaga (2) tiya kasasArachyutsaga (3) manuSyasa'sAravyutsaga (4) devasa'sAravyutsarga A mAMthI nairiyakagatirUpa saMsAranA parityAga nairayikasasArachyutsaga tapa kahevAya che. tiya cagatirUpa sa sAranA parityAga tiya casaMsAravyutsaga tapa kahevAya che. manuSyagatirUpa sa`sAranA parityAga manuSyasaMsAravyu.saga tapa kahevAya che. devagatirUpa saMsArane parityAga devasasAravyutsaga kahevAya che. aupapAtika sUtranA 30mAM sUtramAM kaMhyu` che-- prazna--~sa sAravyusa nA keTalA bheda che ? uttara--saMsArajyutsa` tapanA cAra bheda, jevAke-(1) vyutsaga (2) tiCksa sAravyutsaga (3) manuSyasa sAratyutsa sasAravyuRRga A saMsAravyutsa tapanuM varNana thayuM / / 34 / / karmavyutsargatapa kA nirUpaNa naiyikasa'sAraane (4) deva 'janmaviUtave' ItyAdi sUtrArtha --kaLyuMtsaga tapatA ATha bheda che--jJAnAvaraNu ka vyutsaga 3pA tattvArthaM dIpikA-AnI pahelA sasAravyutsaMga nAmaka bhAvabyulsaga tapa vizeSanA cAra prakAra pradarzita karavAmAM AvyA che, tenA ja antima bheTTa krama vyutsaganA bhedonuM pratipAdana karIe chIe zrI tatvArtha sUtra : 2 259
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnAvaraNIya Adi ATha karmonA vyutaMga arthAt vizeSarUpathI utkRSTa bhAvanAthI parityAga karave| kabutsaga tapa kahevAya che. A tapa ATha prakAranA che, jema ke-(1) jJAnAvaraNIya kabutsa tapa (2) danAvaraNIya kabutsa tapa (3) vedanIyaka vyutsa` ta5 (4) mehanIyakama vyutsa tapa (5) AyuSyaka vyutpraga tapa (6) nAmakama jyusa tapa (7) gAtra karma vyutsatsa tapa ane (8) antarAyakarma vyutsaga tapa A rIte krama vyutsaga tapa ATha prakAranA che. jJAnavaraNIyakamanA parityAga karavA jJAnAvaraNIya kabutsarga tapa kahe vAya che, evI ja rIte danAvaraNIya kanA parityAga darzanAvaraNIya ka byuTsa, vedanIya karmAMnA parityAga vedanIyakama nyuTsa, ina-cAritramAhanIya rUpa mAhanIyakramanA parityAga mAhanIyakama nyusaga, AyuSyakasa nA parityAga AyuSpakama'byulsa, nAmakarmAnA parityAga nAma kama vyutsaMga, gAtrakanA parityAga getrakama nyulsa ane antarAyaka'nA parityAga antarAyakama blusUga tapa kahevAya che. 5rUpA tattvAtha niyukita--manI pahelA saMsArajyusa rUpa bhAvanmutsaga tapanA cAra bhedaeNnuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM, have ka jyusaga tapa rUpa bhAvanyutsaga tapanA ATha bhedAnI prarUpaNA karavAmAM Ave che jJAnAvaraNu Adi ATha kamermAMnA parityAgane kramabyulsaga tapa kahe che. krama bhedathI A tapanA pazu ATha bheda hoya che, jemake-(1) jJAnAtraraNIyakama - byuTsa tapa (2) daCnAvaraNIyaka- vyutsaga tapa (3) vedanIyakama vyutpratapa (4) mAhanIyakama jyusa tapa (5) AyuSyakama vyutsaga tapa (6) nAmakama vyutsarga tapa (7) geAtraka vyutsadegtapa ane (8) antarAyakama vyutsaga tapa A ATha prakAranA krama vyutsarga tapa che. jJAnAvaraNakamanA parityAga jJAnAvaraNIyakama jyusa kahevAya che, dazanA varaNa kramanA parityAga danAvaraNIyakrama yuRRga kahevAya che. vedanIyakama nA parityAga vedanIyaka vyutsaga kahevAya che daza namaiAhanIya ane cAritra mAhanIya kanA parityAga mehanIyakama vyutsaga kahevAya che. AyuSyakamanA parityAga AyuSyaka vyutsaga kahevAya che, nAmakrama nA parityAga nAmaka vyutsaga kahevAya che, gAtrakama nA parityAga getrakama vyutsaga kahevAya che ane antarAyakanA pari tyAga antarAyakama vyutsaga kahevAya che. aupapAti sUtranA trIsamAM sUtramAM kahyu che zrI tatvArtha sUtra : 2 26 0
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra -karmabhutsarganA keTalAM bheda che ? uttara-karmayutsarganA ATha bheda che, jemake-(1) jJAnAvaraNIyakama vyu sarga (2) darzanAvaraNIyakarmavyutsaga (3) vedanIyakarmavyutsarga (4) mohanIya karmayuga (5) Ayukarmavyutsa (6) nAmakarmavyu sarga (7) gotrakama vyutsarga (8) antarAyakarmayutsarga. A rIte cha bAhyA ane cha Avyora tapa maLIne bAra thAya che A bAra prakAranA tapa navIna karmonA AsavanA nirodhanA kAraNa hovAthI saMvaranA hetu che ane pUrva saMcita karmono kSayanA kAraNa hovAthI vijerAnA paNa hetu che. jyAre pUrvopa jita karmono kSaya ane nUtana karmone asarane nirodha thaI jAya che tyAre AtmAnI svAbhAvika zakitao abhivyakata thaI jAya che. jJAnAvaraNanA kSayathI anAjJAna ane darzanAvaraNanA kSayathI anannadarzananI prApti thAya che. vedanIyakarmanA kSayathI indriyajanita sukha ane duHkhane anta thaI jAya che. mihanIyakarmanA kSayathI ananta sukhanI prApti thAya che. AyuSya karmanA kSayathI janma-maraNane anta AvI jAya che. nAmakarmanA kSayathI atmA ne amUrtItvaguNa prakaTa thaI jAya che. gatrakarmano kSaya thavAthI nIca ane ucca zetrane kSaya thaI jAya che. attarAyakarmanA kSayathI anantavIrya prakaTa thAya che. 35 nirjarA sabako samAna hotI hai? yA vizeSAdhika fmadariTriyA ItyAdi sUtrArtha-mithyAdRSTi Adi cauda guNasthAnamAM sthita chane anukramathI asaMkhyAta-asaMkhyAtagaNI nijA thAya che . 36 tatvArthadIpikA-pahelA batAvavAmAM AvyuM ke bAho ane abhyatara tapathI karmanI nirjarA thAya che, have e jijJAsAnuM samAdhAna karIe chIe zrI tatvArtha sUtraH 2 2 61
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke te nirjarA mithyAdRSTi vagerenI mAphaka heya che ke temAM koI phera paDe che? (1) mithyAdaSTi (2) sAsvAdana samyagdaSTi (3) samyagumithyAdaSTi (4) aviratasamyakdaSTi (5 viratAvirata (6) prayattasaMvata () apramatta saMyata (8) nivRtti bAdara (9) anivRttinAdara (10) sUmasAparAya (11) upazAntamoha (12) kSINamoha (13) sagikevaLI ane (14) agikevaLI, emAMthI pahelA -pahelAvALAnI apekSA pachI-pachIvALAne asaMkhyAta asaMkhyAta gaNI vadhAre nija rA thAya che. tAtparya e che ke miyAdRSTinI apekSA sAsvAdana samakaSTi asaMkhyAtagaNi nijara kare che. sAsvAdana samyaphaSTinI apekSA mizraSTi asaMkhyAtagaNI nijara kare che ane mizradaSTinI apekSA sampaphadaSTi asaMkhyAta gaNI nirdhAra kare che. evI ja rIte agi kevaLI paryanta samajavuM joIe. have A badhAnA svarUpa pradarzita karIe chIe-(1) je jIva darzana mehanIyakarmanA udayathI yukta che ane A kAraNe tatvazraddhAthI rahita che te mithyAdaSTi kahevAya che (2) koI mithyAdaSTi jIve paMcendriya saMsI ane paryApta avasthA prApta karIne tathA apUrvakaraNa Adi pariNAmone prApta karIne ane darzanamohanIya karmane upazama karIne samyakdarzana prApta karyuM paraMtu atamuhUrta bAda (kAraNa ke pazamika samyakatva attamuhUrta sudhI ja rahe che) te samyakatvathI bhraSTa thaI gaye paraMtu mithyAtvanI sthitimAM pahoMcyuM nathI. te samayanI tenI dazA sAsvAdana samyakdRSTi avasthA kahevAya che. jema ke manuSya koI mahelanI chata parathI nIce paDe ane pRthvI para na pahoMcI zake, evI ja dazA sAsvAdana samyagadaSTinI thAya che. dhAro ke keIe khIranuM bhojana karyuM hoya ane te tenuM vamana kare tyAre ulaTInA samaye je khIrane svAda Ave che tevI ja rIte sAsvAdana samyakatvanA samaye samyaga darzananuM kaMI kaMI AsvAdana rahe che. jIvanI A dazA cauda guNasthAnemAMthI dvitIya guNasthAna kahevAya che. A dazA samyakatvathI paDatI vakhate ja thAya che. Ane utkRSTa kALa cha AvalikA che. mithyASTinI apekSA sAsvAdana samyakdaSTi asaMkhyAta gaNI adhika nirjarA kare che. (3) mizramohanIyakarmanA udayathI jIva na to pUrI rIte tatvazraddhAna kare che ane na tanI prati ekAnta aghaddhA ja kare che tenA pariNAme te samaya seLabheLa arthAt samyakatva mithyAtvamaya hoya che. A mizra avasthAne mizradaSTi kahe che. jenI daSTi arthAt zraddhA AMzika rUpamAM samIcIna ane AMzika rUpamAM asamIcIna che te mizradaSTi. bandhanA samaye mithyAtvanA ja pagale baMdhAya che paraMtu te pudgala ja jyAre ardhavizuddha avAsthAne prApta thAya che tyAre mizra kahevAya che. A mizra pudgalenA udayathI jIvanI zrI tatvArtha sUtraH 2 26 2
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ buddhimAM eka prakAranI durbaLatA utpanna thaI jAya che ke jenA kAraNe te samyaka tathA asamyakUne viveka karI zaktA nathI. jevI rIte dahIM ane sAkaranuM mizraNa karavAthI na te khATo svAda rahe che, na maThe, mizra vAda hoya che. evI ja rIte mizramohanIya karmanA udayathI mizrita pariNAma thAya che. sAsvAdana samyaktvanI rithatinI apekSA A sthitimAM asaMkhyAlagaNa nirjarA thAya che () je jIva mithyAtva mehanaya karmane upazama kSaya athavA kSapazamathI samyakavana prApta karI le che te samyak daSTi kahevAya che. paraMtu apratyAkhyAna kaSAyanA udayathI ekadezaviratIne paNa prApta nahIM thavAthI avirata hoya che. tenI avarathA avirata samyakdaSTi guNasthAna che. A jIva sarvajJapraNIta vira. tIne siddhi rUpI mahelamAM praveza karavA mATenI sIDI samAna samaje che. paraMtu apratyAkhyAna kaSAyanA udavarUpa vighanA kAraNe tene prApta karI zakato nathI. tenuM pAlana karavA mATe prayatna paNa nathI karatA, te aviratasamyak daSTi kahevAya che. koI purUSa nyAyanItithI dharmopArjana karatA hatA, pracura bhegavilAsa ane sukhasAmagrImAM utpanna thayo. uttama kuLamAM janme paraMtu jugArIonI sebatamAM ja paDIne jugAra ramavA lAgyA pariNAme tene rAjadaMDanI prApti thaI tenuM abhimAna osarI gayuM. daMDapAzika tene satAve che. te potAnA kukRtyane pitAnI pratiSThAnI pratikULa samaje che. pitAnA kuLanI pratiSThAne kAyamI rAkhavA Icche che. paraMtu daMDapA zika AgaLa tenI eka paNa yukti kAraNagata nivaDatI nathI. tevI ja rIte A jIva aviratIne kukRtyanI barAbara samaje che. te amRta jevA viratI sukhanI jhaMkhanA paNa kare che. paraMtu daMDAzikanI jema apratyAkhyAna kaSAyanA udayane kAraNe viratIne mATe utsAha paNa pragaTa karI zakato nathI. A avirata samyaphadaSTi purUSa mizra daSTinI apekSA asaMkhyAtagaNI karmanirjarA kare che. (5) aviratasamyaphadaSTi jIva apratyAkhyAna kaSAyanA kSaya athavA upazamathI jyAre thoDI vizuddhi saMpAdana kare che ane dezaviratI-AMzikacAritra pariNA mane prApta kare che tyAre vIratAvita kahevAya che. te sthUla prANAtipAta AdithI nivRtta thaI jAya che. paraMtu sUmaprANAtipAta AdithI nivRtta thata nathI. A jIva zrAvaka kahevAya che ane te avirata samyaphadaSTinI apekSA asaMkhyAtagaNuM karma nijAne bhAgI thAya che. Aja rIte pachI paNa caudamA guNasthAna paryata jAte ja samajI levuM ghaTe.36 tattvArthaniyukita--pahelAM pratipAdana karavAmAM AvyuM ke anazana Adi bAhya tapazcaryAnA anuSThAnathI prAyazcita Adi Abhyantara tapanA anuSThAnathI tathA karmanA vipakathI nijA thAya che. paraMtu te nirja mithyAdaSTi Adi badhAne sarakhI ja thAya che. ke emAM koI vizeSatA che e zaMkAnuM nivAraNa karavA arthe kahIe chIe zrI tatvArtha sUtraH 2 263
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) mithyArdaSTi (ra) sAsvAdanasamyakdRSTi (3) samyakRmithyAdRSTi (4) aviratasamyakUSTi (5) viratAvirata (6) pramattasauMyata (7) apramatasayata (8) nivRttimAdara (9) anivRttimAdara (10) sUkSmasa'parAya (11) upazAMtameha (12) kSINameha (13) sayegIkevaLI ane (14) aceAgIkevaLIne anuMkramathI asa khyAta--asaMkhyAtagaNI nirA thAya che. have emAMthI ekaekanu svarUpa batAvIe chIe (1) je jIvane darzInamehanIya ane ana MtAnubaMdhikaSAyanA utkraya thAya che ane e kAraNe ja jenAmAM tazraddhAna rUpa pariNAma utpanna thatu' nathI te mithyArdaSTi kahevAya che. mithyAdRSTi jIva prakAranAM DAya che anAdimithya dRSTi ane sAdI mithyA dRSTi mithyAdaSTijIva mAMthI echI kama`nirA kare che (2) khIjI' guNasthAna sAsvAdanasamyakrda haiTa che A guNasthAna samyakRtvathI bhraSTa thatI vakhate thAya che jIva jyAre samyakatvarUpI pava ta uparathI paDI jAya che, paNa mithyAtvarUpI dharAtala sudhI paheAMcatA nathI-namana karelA samyakatvanu kicita AsvAdana thatuM rahe che. te samayanI sthiti sAsvAdana guNasthAna kahevAya che. A gurusthAnanA kALa eka samayathI laine vadhumAM vadhu cha AvalikAne che. sAsvAdana sakUSTi jIva, mithyArdaSTinI apekSA asaMkhyAta gaNI kanirjarA kare che. (3) mizra mAhanIya ka`nA udayathI na te ekAMta mithyAtmarUpa ke na ekAMta samyakatvarUpa pariNAma thAya che. paraMtu mizrita pariNAma thAya che. jIvanI te sthiti mizradRSTi guNasthAna kahevAya che. mithyAtvanA pudgala ja ki'cita vizuddha thaIne samyak mithyAtva kahevAya che. jenA udaya thavAthI jIva na tA jInapraNIta tatva para zraddhA kare che ke nathI tenI niMdA karatA. tenI buddhi eTaDhI dubaLa thaI jAya che ke te samyak-asabhya viveka paNa karI zakatA nathI. AvI dRSTi samyaka mithyArdaSTi kahevAya che. samyak mithyAdRSTi jIva sAsvAdana sabhyaSTinI apekSA asaMkhyAta gaNI kama nirjarA kare che. (4) je jIva mithyAtva mAhanIya ane anatAnubaMdhI kaSAyaneA kSaya upazama athavA kSayApazama thavAthI mithyAtvane sava thA dUra karIne zuddha tavazraddhAna prApta karI le che. paraMtu sAvadya vyApArAthI thADA paNa vita thatA nathI arthAt sthUla hi'sA vagerenA paNa tyAga karI zakate nathI. te avirata samyak dRSTi kahevAya che. avirata suSTi jIva sAvadyayeAvitine mekSa mahela mAM praveza karavA mATenI sIDI mAphaka samajhatA thakA paNa apratyAkhyAna kaSAya zrI tatvArtha sUtra : 2 26 4
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUpa vighanA sadUbhAvathI tene prApta karI zakatuM nathI. temaja tenuM pAlana karavAne paNa prayatna karatA nathI. jema koI puruSa nyAyapUrvaka dravyopArjana karato hoya vipula, vaibhava tathA sukhasAmagrI saMpanna ucca parivAramAM utpanna thaye hoya paraMtu saMsarga doSathI jugAra ramavAnA aparAdha badala tene rAjadaMDanA bhAgI thavuM paDayuM hoya tethI tenuM abhimAna khaMDita thaI jAya che. daMDa pazvika tene satAve che te pitAnA kukarmane pitAnI pratiSThAthI pratikuLa samaje che temaja potAnA kuLanI pratiSThAne kAyama rAkhavAnI abhilASA kare che. paraMtu daMDapAzvike AgaLa te kazuM karI zakato nathI. barAbara evI ja rIte A jIva aviratine kukamanI barAbara samaje che ane amRta jevI viratinA sukhasoMdaryanI AkAMkSA seve che paraMtu daMDapAzvikanI mAphaka dvitIya kaSAya apratyAkhyAnanA udayanI AgaLa tenuM kaMi nivaDatuM nathI. te vrata pratye utsAha paNuM pradarzita karI zakatuM nathI. AthI te avirata samyakdaSTi kahevAya che. A mizradaSTinI apekSA asaMkhyAta gaNI nirjarA kare che. (5) avirata samyaka daSTi jIva jyAre thoDI vadhAre vizuddhi prApta kare che. ane pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyane upazamAdi kare che tyAre tenAmAM dezavirati pariNAma utpanna thAya che. te sthUla prANAtipAta Adi pApothI mukata thaI jAya che. tyAre viratAvirata athavA dezavirata kahevAya che. A avasthAmAM te avirata samyakdaSTinI apekSA asaMkhyAtagaNI karmanirbhara kare che. (6) tyArabAda jyAre pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya paNa dUra thAya che. ane pariNAmamAM vizeSa zuddhi utpanna thAya che tyAre te sarvaviratine aMgIkAra kare che. paraMtu bAhA kriyAomAM nirata hevAthI thaDe pramAdayukta hoya che. A viratAviratanI apekSA asaMkhyAtagaNI nirjarA kare che. je (7) pramatta saMyata purUSa jyAre pariNAma vizuddhine kAraNe pramAdane parityAga karI de che AtmAbhimukha thaIne bahya vikalpathI zUnya thAya che tyAre apra mata saMyata kahevAya che. A pramatasaMyatanI apekSA asaMkhyAtagaNI nirjarA kare che. A rIte pariNAmonI zuddhithI kramaza uttarottara vRddhine prApta thaIne (8) nivRtti bAdara (9) anivRtti ba dara (10) sUkSma saMparAya (11) upazAna meha (12) kSINameha (13) saMgIkevaLI paNa asaMkhyAtagaNI nirjarAvALA hoya che. saMgIkevaLI jayAre cogane nirodha karIne agakevaLI avasthAmAM pahoMce che. tyAre sarva karmakSayarUpa nijA kare che. A badhAnu vizada varNana samavAyAMga sUtranI mArI racelI bhAvadhAnI TIkAmAM, caudamA samavAyamAM jevA bhalAmaNa che. kahyuM paNa che zrI tatvArtha sUtraH 2 265
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmavizuddhimAgaNanI apekSA cauda varasthAna kahevAmAM AvyA che te A pramANe che-(1) mithyAdaSTi (2) sAsvAdana samyaphadaSTi (3) samyaga micchAdaSTi (8) aviratasamyagdaSTi (5) viratAvirata (6) pramatasaMyatta (7) akamatasaMvata (8) nivRttinAdara (9) anivRttinAdara (10) sUmasAparAya (11-12) upazamakakSapaka upazAtamaha, kSINamoha (13) sagikevaLI (14) agikevaLI 36 mokSamArga kA nirUpaNa "samUhaMsaLagAgarittArU' ItyAdi sUtrArtha-sabhyagdarzana-jJAna-cAritra ane tapa mekSanA mArga che 37 tatvArthadIpikA-AnI pahelAbatAvavAmAM AvyuM ke cauda avasthAmAM uttarottara asaMkhyAta-asaMkhyAtagaNI nirjarA thAya che. te nirjarA samyagdarzana Adi mokSamArgane AdhAra hovAthI ja thAya che, AthI mokSamArganuM nirUpaNa karavA mATe kahIe chIe sAmyagdarzana samyajJAna samyagucAritra ane (samyapha) tapa A cAre maLIne mekSane mArga bane che. A cAreyamAM sAmyadarzana pradhAna mokSa sAdhana che, e sUcita karavA mATe sarva prathama samyakdarzana padane praga karavAmAM Avye che saphadarzana jJAna ane cAritranI mAphaka tapa paNa mokSa ne mArga che AthI tenuM paNa ahIM grahaNa karavAmAM AvyuM che. tapanA bAra bheda che cha bAdatapa ane cha Abhyantara tapa. je svarUpe anAdisiddha jIvAdi padArtha che te ja svarUpe tIrthakaro dvArA pratipAdita tatvArtha para zraddhA rAkhavI temanA viSayamAM kaI prakArane viparIta zrI tatvArtha sUtraH 2 26 6
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhiniveza dhAraNa na ka2 samyagdarzana samajavuM joIesamyagdarzana nisargathI athavA gurUnA abhigamathI udbhave che. evI ja rIte jIva di padArtha je-je svarUpamAM rahelA che te ja rUpe, saMzaya viparyaya ene anauvasAya. A traNa doSothI rahita temane samyaku prakArathI samajavA jANavA e samyakajJAna che. bhavabhramaNanA kAraNabhUta karmone nAza karavA mATe ughata zraddhAvAn saMsAra kAntArathI bhayabhIta bhavyajIva prANAtipAta Adi pAMca AnuM nivAraNa karava nA kAraNabhUta pAMca saMvarenuM AcaraNa kare che te samyaphayAritra che. A samyakdana jJAna cAritra ane tapa, kuMbhAranA daMDacaka ane cIvara vagerenA nyAyathI maLIne mokSarUpI phaLa prApta kare che, pRthaka pRthapha mekSanA sAdhana hotA nathI . 37 tatvArthaniryukita-tapavizeSanA anuSThAna AdithI sakaLa karmakSaya rUpa mekSanuM pahelA pratipAdana karavAmAM AvyuM have e pratipAdana karIe chIe ke samyaphadarzana, jJAna, cAritra ane tapa A cena catuSTaya mekSanA kAraNa che samyakdarzana samyakajJAna sammacAritra (samyapha) tapa mekSanA mArga che. "samyapha' pada dvanda samAsanI AdimAM vaparAyela hovAthI pratyeka padanI sAthe joDAya che AthI samyakdarzana samyakajJAna samyaka cAritra ane samyakRtapa e cAreya mokSanA sAdhana che. anAdi siddha jIvAdi tatva je rUpe che, teja rUpamAM tIrthakara dvArA kathita te jIvAdi tatvo para viparItAbhinivezathI rahita samyaka zraddhAna karavI samya dazana kahevAya che. evI ja rIte jIvAdi padArtha je rUpamAM che teja rUpamAM saMzaya viparyaya ane anadhyavasAyathI rahita temane jANavA samyajJAna che kahyuM paNa che. jinendra bhagavAna dvArA kathita ta para rUci hovI samyakuzraddhA kahevAya che. A zraddhA jyAM te nisargathI thAya che athavA gurUnA upadezathI thAya che ? vAratavika tanuM vistArathI athavA saMkSepathI je jJAna thAya che, tene manISI jana samyakajJAna kahe che ke 2 | bhavabhramaNanA kAraNe jJAnAvaraNIya Adi karmono samULago kSaya karavA mATe udyata zraddhAvAnuM ane bhava aTavIthI bhayabhIta bhavya prANI hiMsA asatya cArI maMthana ane parigraharUpa pAMca Asrave nuM nivAraNa karanAra pAMca saMvaronuM je samIcIna AcaraNa kare che te samyakUcAritra kahevAya che. kahyuM paNa che sAvagane sarvathA tyAga karo cAritra kahevAya che. A cAritra ahiMsA, Adi vratanA bhedathI pAMca prakAranA kahevAmAM AvyA che ke 1 ! zrI tatvArtha sUtraH 2 217
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAritranA pAMca kAraNe A che-(1) ahiMsA (2) satya (3) astapa (4) brahmacarya ane (5) aparigraha. pramAdanA rogathI trasa ane sthAvara jIvana prANenI hiMsA na karavI ahiMsAgrata mAnavAmAM AvyuM che ke 2 | je vacana priya, paya ane tathya hoya tene satya kahevAmAM AvyuM che. je vacana apriya ane ahitakara che te tathya hovA chatAM paNa satya nathI | 3 adatta vastune grahaNa na karavI asteyavrata kahevAmAM AvyuM che. artha arthAta dhana manuSyane bAhya prANa kahevAya che. je tenuM haraNa kare che te jANe ke prANaharaNa kare che ' che 4 . divya ane audArika zarIra saMbaMdhI kAmagone kRta, kArita ane anumodanAthI tathA mana vacana ane kAyAthI tyAga karI de aDhAra prakAranuM brahAcaryavrata kahevAya che. 5 che samasta padArthonI mamatAno tyAga karavA aparigrahavata che, asata padArthomAM paNa mUchAM hovAthI cittamAM vikalatA utpana thAya che | 6 | pratyeka vratanI pAMca-pAMca bhAvanAothI bhAvita A pAMca mahAvrata sadhakone avyaya pada (mekSa) pradAna kare che te che ke cha bAhya ane cha Avyara tapa maLIne bAra thAya che A bAra tapa paNa mokSanA sAdhana che. AvI rIte samyakdarzana samyajJAna samyaphacAritra ane samyapha tapa A cAreya daMTha, caka mATInA nyAyathI sammilita thaIne mokSanA sAdhana che. arthAta jevI rIte kuMbhArane DAMDe cAka ane mATI e traNe maLIne ja ghaDAnA kAraNa bane che judA judA nahI evI ja rIte samyakdarzana Adi paNa maLIne mekSanA sAdhana bane che, svataMtra svataMtra nahIM tRNa agni ane maNinI mAphaka A kAraNa nathI arthAta jema agni ekalA taNakhalAthI ekalA araNi nAmaka kAThathI athavA ekalA maNithI utpana thaI jAya che evI rIte ekalA samyaka darzana athanA jJAnAdithI mokSanI prApti thaI zakatI nathI. uttarAdhyAyanasUtrane 28mAM adhyayananI gAthA 1-3mAM kahyuM paNa chejinendra bhagavanta dvArA bhASita, cAra kAraNethI yukta, jJAnadarzana lakSaNavALI mokSamArga gatine "sAMbhaLe nA jJAna, darzana cAritra ane tapa A cAreyane sarvajJa sadazI jinendroe mokSamArga kahela che. je 2 ke jJAna darzana cAritra ane tapanA mArgane prApta jIva sumatine prApta kare che ' 3 che A rIte e pratipAdita thayu ke samyaphajJAna samyakdarzana ane samyaka caritranI jema tapa paNa mokSanA kAraNabhUta che. jo ke tapa samyakajJAna Adi traNemAM kAraNa hovAthI sarva prathama sthAna ApavA yogya che te paNa samadarzana mokSanuM mukhya kAraNa che AthI tene ja prathama sthAna ApavAmAM AvyuM che kahyuM paNa che zrI tatvArtha sUtraH 2 268
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ je samyakUdanathI rahita che tene jJAna lAdhatuM nathI ane jJAnanA abhAvamAM cAritra rUSa guNa athavA cAritra arthAt mULaguNu ane guNu arthAt uttaraguNa hatAM nathI nirguNune meAkSa prApta thatA nathI ane mekSa prApta thayA vagara nirvANa prApta thatu nathI samyakatva traNa prakAranuM che-4nasamyakatva, jJAnasamyakatva ane cAritrasamyakatva. sthAnAMgasUtranA trIjA sthAnakanA ceAthA uddezakamAM kahyu' che samyakatva traNa prakAranA che jJAnasamyakRtva, daza nasamyakatva ane caritrasamyaktva emA paNu samyagdarzana e prakAranA che-nisaga samyakdazana ane abhigama sabhyadarzIna nisarga samyakdana paNa pratipAtI ane apratipAtInA bhedathI e prakAranA che. evIja rIte pratipAtI ane apratipAtInA bhedathI anigama samyakdana paNa e prakAranu che. sthAnAMga sUtranA bIjA sthAnanA prathama uddezakamAM kahyuM che. samyak darzana e prakAranu che nisaga samyakUdazana ane abhigama samyakUdana A baMnenA paNa pratipAtI ane apratipAtInA lethI mambe bheda che !! 37 // samyagdarzana kA nirUpaNa 'sattastha vALa samazana' sutrA --tAnI zraddhA karavI samyagdarzana che !! 38 5 tattvAtha dIpikA-samyakUdana, sAmyajJAna, samyakUcAritra ane samyak tapa meAkSanA kAraNu che e agAu kahevAmAM AvyuM che, emAMthI have samyak darzananuM vistArapUrvaka prarUpaNa karIe chIe tAnI zraddhA samyagdarzana kahevAya che. atre 'tatva' zabda sAmAnya bhAvanA vAcaka che kAraNake 'tat' A sarvanAma zabda sAAnyanA amAM che. je badhAnu nAma che te sarvanAma evI tenI avasa jJA che, A rIte tatva zabdane atha thayA je vastu je svarUpamAM che tenu teja pramANe hAvu tavAnI zraddhA tatvazraddhA kahevAya che, Aja sampradazana che tatvAnA nirdeza pramatha adhyAyamAM karavAmAM Avye che. temanI sakhyA nava che. A rIte veMkata jIva ajIva Adi tatva para yathArtharUpathI vizvAsa karavA zraddhA kahevAya che. AthI jainAgamemAM jIvAdi tatvAnu je svarUpe pratiMpAdana karavAmAM Avyu che temane te ja svarUpe samajIne sAcI zraddhA bhAvavI samyakdazana che. uttarAdhyayana sUtranA 28mAM aghyayananI 15mI gAthAmAM kahyu che tathya athAt vAstavika pada rdhAtu yathA kathana karavuM ane bhAvapUrvaka zraddhA karavI samyakatva kahevAmAM Avyu' che ! 38 // zrI tatvArtha sUtra : 2 26 9
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthaniryukti-pUrvasUtramAM pratipAdana karavAmAM AvyuM ke samyapha darzana, samyakUjJAna samyapharca tri ane samyak tapa, e cAre mekSanA kAraNa che, have A cAre paikI prathama samyaphadarzananI prarUpaNa karavAmAM Ave che tatvArthanI zraddhA samyakdarzana che ta arthAt jIvAdi nava padArtho para zradhA rUci pratIti karavI athavA yathArtha rUpathI pota-potAnA jJAna dvArA jANI zakAnArAM syAdvAdasiddhAMta anusa 2 pratipAdita padArthonI rUcipUrvaka zraddhA karavI samyakdarzana kahevAya che. tAtparya e che ke vItarAga ahaMta bhagavaMtoe tanuM je rUpamAM pratipAdana karela che te ja svarUpe temanI zraddhA karavI samyakdarzana che. jIvAdi padArthonI zraddhA pitAnI AgavI preraNAthI karavI joIe mAtA pitA AdinA pharamAnathI athavA dhana vagerenA lAbhanI IcchAthI banAvaTI (DhoMgI) zraddhA hovI joIe nahIM. te ja vastu satya che jene jinezvara bhagavAne jANyuM athavA pratipAdana karela che "A rUpathI tArtha zraddhA thavI samyaphadarzana che udAharaNArtha-jIva anAdikALathI upagamaya che ane te kadayane vazIbhUta thaIne nArakI, tiryaMca, manuSya ane devagatimAM parIbhramaNa kare che. pudgala rUpI ajIva che, anupayegasvabhAva vALe che, te kALA, bhUrA, pILA, lAla, sapheda vagere vibhinna paryAyamAM pariNata thato rahe che. dharmAstikAya adhamastikAya ane AkAzAstikAya svabhAvata gati sthiti ane avagAhadAnanA kAraNa che, arUpI che, ajIva che. A badhA dravya nityAnitya sAmAnya vizeSAtmaka ane sat asat svarUpa che. badhA utpAda vyaya ane dhrauvyathI yukta che. evI ja rIte anya padArthonuM paNa svarUpa yathAyogya samajI levuM joIe. A rIte jineka tatva para zraddhA karavI samyakadarzana che. jenA lakSaNa, prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astika che. uttarAdhyayanasUtranA aThayAvIsamA adhyayanamAM kahyuM che yathArtha bhAvenA uddeza) upadeza para vAstavika rUpathI bhAvapUrvaka zraddhA karanArane samyakatva thAya che. evuM tIrthakara bhagavAne kahyuM che ke 38 che zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana kI dvi prakAratA kA nirUpaNa 'ta' tuvid, nijJasamasaLe' ityAdi sutrA abhigamasamyakadarzana. // 39 5 tattvAtha dIpikA-pahelAM meAkSanA cAra samyakadarzana vagere kAraNeAmAMthI prathama kAraNu samyakadarzananA svarUpanuM pratipAdana karavAmAM Avyu have tenA e bhedAnI prarUpaNA karIe chIe samyadarzananA be bheda che nisaga samyakadarzana ane abhigamasamyakadezana nisaga thI arthAt khIjAnA upadeza vagaraja pUrva saskAra AdithI utpanna thanAra samyakadarzana nisarga samyakadarzana kahevAya che. abhigama arthAt AcAya upAdhyAya, gurU, AdinA sadupadeza rUpa abhigamathI thanArU samyakUdana abhigamarAmyakadarzana kahevAya che. abhiprAya e che ke pUrva janmanA viziSTa muskAra Adi svabhAvathI je samyakadarzana svataHAtmAmAM pragaTa thaI jAya che te nisaga samyakadarzIna che ane AcAya vagerenA sadupadezathI je utpanna thAya che. te abhigamasamyakadarzIna che !! 39 5 tattvArthaniyu kita--samyakdazanAdi catuSTaya mekSanA sAdhana che, e pratipa dana karavAmAM AvyuM. emAMthI samyagdarzananA svarUpanuM pUrva sUtramAM nirUpaNa karavAmAM AvyuM. have tenA be bhedyanu nirdezana karIe chIe -samyakdana e prakAranu che- nisa samyakdarzIna ane samyakdana e prakAranA che nisaga samyakadarzana ane abhigamasamyaka darzIna nirsIMga arthAt svabhAva, AtmAnu vizeSa pariNAma athavA parA deza nA abhAva, tApa e che ke pArakAnA upadeza vagaraja je samyakadarzana uddabhave che tene nisa'samyakadarzana kahevAya che. AtmA, jJAna daza na svabhAva vALA che, anAdi saMsAra aTavImAM paribhramaNa karI rahyo che, peAtAnA karelA karmonA madha nikAcana uyAvalikA praveza ane nirAnI apekSAthI nArakI tIya ca manuSya ane devagatimAM puNya pApanA judA judA prakAranA sukha du:kha rUpa phaLane bhegavI rahyo che, peAtAnA jJAna darzana upayega svabhAvanA kAraNe vibhinna prakAranA adhyavasAya sthAnAne prApta karatA rahe che. AvA jIva je anAdi mithyArdaSTi hoya te paNa pariNAmavazeSathI evuM apUva karaNa zrI tatvArtha sUtra : 2 271
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ kare che. ke vagara upadeze ja tene samyakdarzana prApta thaI jAya che. A rIte utpanna thanAra samyaka darzana nisarga samyaphadarzana kahevAya che. abhigamane artha che abhigama zravaNa, zikSaNa, athavA upadeza, AcArya, upAdhyAya athavA gurUnA upadezathI ja tatvArtha zraddhA utpanna thAya che. te abhipama samyakdarzana kahevAya che tAtparya e che ke AcArya AdinA upadeza vagaraja je tatva zraddhA utpanna thAya che. te nisargasamyakadarzana kahevAya che ane AcArya AdinA upadezathI utpana thanAra samyakadarzana abhigama samyakadarzana kahevAya che. sthAnAMga sUtranA samyakrarzana be prakAranA kahevAmAM AvyA che nisarga samyakadarzana ane abhigama samyakadarzana che 39 che samyajJAna svarUpa nirUpaNa "jane vAva vavanA ItyAdi savArtha--je prameyavyApI ane vyavasAya svabhAvavALu nizcayAtmakache te samyaphajJAna kahevAya che. 40 che tavAthathadIpikA-pahelA samyakdarzana samyakajJAna samyaphacAritra ane samyakatapa e catuSTayatapane mokSanA kAraNa kahyA hatA temAMthI samadarzananuM sabheda svarUpa kahevAmAM AvyuM have samyakrajJAnanA svarUpanuM kathana karIe chIe - je prameya arthAt vara tune vyApta kare te prameyavyApI kahevAya che. jeno artha che niyamathI vastugrAhI athavA niyatavastusahacArI vyavasAyAtmaka tene kahe che je nizcayAmaka heya. Avu prameyavyApI ane vyavasAyAtmaka jJAna samyakajJAna che. ahIM prameyavyApI" e padathI viparIta jJAna abhipreta karavAmAM AvyuM che ane vyavasAyAtmaka' padathI anadhyavasAya tathA saMzayajJAnanuM nivAraNa karyuM che. sAra e nIkaLe ke je jIvAdi padArtha je je rUpamAM rahelA che te te rUpamAM jANavAvALA anadhyavasAya, saMzaya ane viparyayathI bhinna jJAna samyakajJAna kahevAya che. A sivAya samyaphapadathI paNa anadhyavasAya, saMzaya ane viparyayarUpa jJAnanI vyAvRtti thaI jAya che kAraNake A traNe mithyAjJAna che. jethI mikSanA sAdhana thaI zakatA nathI anadhyavasAyane artha meha saMzayane artha saMdeha ane viparyayano artha viparItatA che. 40 che tatvArthaniyukita-pahelAM samadarzana, samyakajJAna, samyaphacAritra, ane samyaktapane mokSanAM sAdhana kahyAM hatAM. temAthI samyakdarzananAM svarUpanI vyAkhyA karI. have krama prApta samyaphajJAnanAM svarUpanuM pratipAdana karIe chIe je pratItine e gya arthAt jANavAne lAyaka che te prameya kahevAya che, zrI tatvArtha sUtraH 2 272
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameya vastune vyApta karavI arthAt tyAga na kare athavA niyamathI grahaNa karavuM jene svabhAva che te "vyavasAya svabhAva" kahevAya che. vyavasAya arthAta adhyavasAya athavA nizcaya jeno svabhAva che te vyavasAyasvabhAva A rIte je jJAna prameyavyApaka ane vyavasAyasvabhAva hoya che te samyakajJAna kahevAya che prameyavyApaka padathI viparyaya jJAnanI vyAvRtti karavAmAM AvI che. kAraNake te prameyavyApaka hetuM nathI ane vyavasAyAtmaka padathI meharUpa anadhyavasAyanuM tathA saMzayajJAnanuM nirAkaraNa thaI jAya che. A traNe-anadhyavasAya, saMzaya ane viparyaya mithyAjJAna hovAthI mokSasAdhanamAM upagI nathI. kahevAnuM e che ke je jIvAdi padArtha je je varUpamAM sthita che temane teja rUpamAM jANavA e samyakajJAna che. samyakajJAna be prakAranAM che-pratyakSa ane parokSa AmAMthI pratyakSanAM paNa be bheda che sAMvyavahArikapratyakSa ane pAramArthikapratyakSa. sAMvyavahArikapratyakSa paNa be prakAranAM che-IndriyanibaMdhana ane anidrIyanibaMdhana cakSu Adi IndriyethI je pratyakSa hoya che te indriyanibaMdhana kahevAya che ane manathI thanArA pratyakSa aniMdrIyanibaMdhana. pAramArthika pratyakSa paNa be prakAranA che vikala ane sakala je samasta vastuone grahaNa na kare te vikalapAramArthika pratyakSa kahevAya che ane samagra vastuone jANanAra sakala pAramArthika pratyakSa kahevAya che vikalapAramArthipratyakSanAM be bheda che avadhijJAna ane mana:paryavajJAna sakaya. pAramArthika pratyakSa eka ja prakAranuM che. te samasta dravye ane paryAne sAkSAta karavA tenuM svarUpa che. tene kevaLajJAna kahe che. parokSa samyakajJAna pAMca prakAranAM che. (1) smaraNa (2) pratyabhijJAna (3) taka (4) anumAna ane (5) Agama uttarAdhyayana sUtranA 28mAM adhyayananI 24 mI gAthAmAM kahyuM che-jeNe dravyanA samasta paryAyone samasta pramANethI ane badhAM navidhAnethI jANuM lIdhA te vistArarUci kahevAya che ? A rIte je jIva dravyonA samasta guNa-paryAyarUpa bhAvone badhA pramANe ane badhAM nathI jANI le che te vistAra rUci kahevAya che. zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyajJAna ke bhedoM kA kathana 'ta 2 paMcaviSe manuca' ityAdi sUtrA-samyajJAna pAMca prakAranA che-(1) matijJAna (2) zrutajJAna (3) adhijJAna (4) manaH pavajJAna ane (5) kevaLajJAna 5415 tattvArthadIpikA-meAkSanA sAdhana kahevAmAM AvelA samyagdarzana sabhyajJAna AdimAMthI sabhyagdarzana ane samyajJAnanI prarUpaNA karavAmAM AvI have sabhyajJAnanA matizruta Adi pAMca bhedAnI prarUpaNA karIe chIe-- pUrvokta sabhyajJAna pAMca prakAranuM che-(1) mati (ra) zruta (3) avadhi (4) manaH pa`va ane (5) kevaLajJAna Abhinidhika 3-jJAnane matijJAna keruM che. je jJAnane AvRtta-AcchAdita kare te jJAnAvaraNu kahevAya che. AvaraNu traNa prakAranA hAya che--maneAgata,indriyagata ane viSayagata. mAsaya Adi maneAgata AvaraNa che, kAcakAmalAdika rAga Indriyagata AvaraNa che. (kAca nAnA AMkhonA eka rAga hAya che je kAyabindu nAmathI paNa prasiddha che,) samatA, gADha andhakArathI vyAsa thavu vagere viSayagata AvaraNa che. AvaraNanA sarvAMthA nAza thavA Aya kahevAya che. AvaraNa vidyamAna te hAya parantu urdUbhUda (prakaTa) na heAya ! evI avasthAne upazama kahe che. matijJAnAvaraNane kSApazama thavAthI indriya temaja mananA nimittathI yathA je jJAna thAya che te matijJAna kahevAya che tAya e che ke matijJAnAvaraNa krama nA kSayeApazama thavAthI sarvaprathama mananAtmaka je jJAna thAya che te matijJa na kahevAya che. matijJAna pachI je va kaya-vAcaka bhAva saMba MdhanA AdhAre je jJAna thAya che te zrutajJAna kahevAya che. je sAMbhaLI zakAya te zabda, zabda saMbaMdhI jJAna zrutajJAna che. athavA sAMbhaLavuM zruna kahevAya che. vakatA dvArA vaparAyelA zabdanuM zretraNa karIne tenA ane (vAcca) jANavA zrutajJAna kahevAya che tAtparya e che ke vAcya-vAcakabhAva saMbadhanA AdhAre zabdanI sAthe sambaMdha ane grahaNu karanAra jJAna zrutajJAna kahevAya che. matijJAna ane zrutajJAna-baMne parokSa che. indriya ane mananI sahAyatA vagara je jJAna dvArA maryAdita rUpI padArtho nA Adha thAya te avadhijJAna kahevAya che je avadhi arthAt rUpI kUcaine zrI tatvArtha sUtra : 2 274
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ jANavAnI maryAdAthI yukta heya te avadhijJAna athavA je jJAna apastAarthAta nIcI dizAmAM adhika jANe te avadhijJAna ahI avazabda adhaH arthAt nIcenA arthamAM che. deva avadhijJAnathI sAtamI naraka suMdhI jue che paraMtu upara te thoDu ja joI zake che- mAtra pitAnA vimAnanA daDa paryata joI zake che. manaH paryAyajJAnAvaraNane kSayapazama thavAthI bIjAnAM manogata paryAne sAkSAta rUpathI jANanAra jJAna manaH paryavajJAna kahevAya che. A jJAna paramane dravya ane tenA paryAne ja pratyakSa jANe che paraMtu mana dvArA citita ghaTa Adi paNa padArthone jANatA nathI. tene anumAnathI ja jANe che tAtparya e che ke jyAre koI saMsI jIva keI padArthanuM manana-cintana kare che tyAre te cittanIya padArthane anurUpa tenA mananA paryAya utpanna thAya che. manaH paryAvajJAna te paryAne sAkSAta jANe che ane tenA AdhAre bAhya padArthonuM abhimAna kare che. jema sAmAnya jJAnavAna purUSa koInA caherAne pratyakSa jue che ane pachI caherAnA adhArathI tenA ataHkaraNanA krodha anurAga Adi bhAvanuM anumAna kare che. te ja rIte mana:paryAvajJAnI bIjAnA mane dravyane pratyakSa jue che ane pachI manodranA paryAnA AdhAra para bAhya padArthonuM anumAna kare che. kahyuM paNa che- kALarU gumALAgo' arthAt bApadArthone anumAnathI jANe che. je jJAnane mATe tapasvIjana tapazcaryAmAM pravRtta thAya che te badhA dvavyo ane badhAM paryAne jANanAra temaja anya jJAnethI na pazeluM jJAna kevaLa jJAna kahevAya che. Aja jJAna mokSanuM sAdhaka hoya che ke 41 che tavArthaniyukti-agAu samyakajJAnane mokSanuM sAdhana kahyuM che. have tenA mULa bhedanuM pratipAdana karIe chIe pUrvokata samyakrUjhAna pAMca prakAranuM che-(1) matijJAna (2) zratajJAna (3) avadhijJAna (4) manaH paryAvajJAna ane (5) kevaLajJAna emanA avAntara bheda aneka prakArathI che jemanuM kathana have pachI karavAmAM Avaze. manana karavuM mati kahevAya che, jANavuM arthAta vastunA svarUpanuM avadhAraNa karavuM jJAna che. matirUpa jJAna matijJAna ene Abhinibe dhika jJAna paNa kahe che. paMce IndriyothI ane manathI je akSarAtmaka baMdha thAya che, te matijJAna samajavuM joIe. je sAMbhaLI zakAya te kRta, zrata zabdano ja paryAya che kAraNa ke zabda ja sAMbhaLI zakAya che. zruta saMbaMdhI jJAna zratajJAna kahevAya che. athavA zravaNane zabdajJAna vizeSa ne zrata kahe che. ahIM bhAvamAM "kata pratyaya lAge che. kaI vakatA dvArA belAyelA zabdone sAMbhaLyA bAda te zabdanA arthanuM je jJAna zrI tatvArtha sUtra 2 2 75
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya che te zratajJAna kahevAya che. atre e yAda rAkhavuM joIe ke kAna vaDe zabdane sAMbhaLo athavA netro dvArA lipi akSarone jovA matijJAna che. AnA anantara te zabdanA arthane vAcya-vAcaka saMbaMdhanA AdhAre je bodha thAya che. te zratajJAna che. avadhi zabdamAM "ava' bhAga che te adhaH arthAta nIcene vAcaka che. avadhijJAna nIcI dazAmAM adhika vistRta hoya che. anuttaravimAnavAsI deva avadhijJAna vaDe sAtamI naraka sudhI joI zake che athavA avadhine artha maryAdA che. je jJAna maryAdAyuMkata che te avadhijJAna avadhijJAnanI maryAdA e che ke A jJAna amUrta padArthone bAda karatA mAtra mUtta dravyone ja jANe che. AthI te maryAdita sImita athavA avadhijJAna kahevAya che. A jJAna cAre gatienA jIvone thaI zake che. emAM indriya ane mananI prahAyatAnI apekSA rahetI nathI sIdhuM AtmAthI ja utpanna thAya che avadhijJAnAvaraNa kamanA kSapazamathI utpanna thAya che ane rUpI dravyane ja jANe che. deva ane nArakInA jIvane bhavapratyaya avadhijJAna thAya che tathA manuSya ane tiryaMcone guNa pratyaya avadhijJAna thAya che. kaI paNa deva ane nAraka avadhijJAnathI rahi hotA nathI jyAre manuSya ane tiya emAM kaI keI ne ja hoya che. avadhi be prakAranA hoya che (sIdhuM ane uMdhuM) sIdhA avadhine avadhijJAna kahe che jyAre uMdhA avadhine virbhAgajJAna kahe che, samadaSTijIva ne avadhijJAna thAya che ane mithyAdaSTine virbhAgajJAna thAya che. mana be prakAranA che dravyamAna ane bhAvamana dravyamana mane varganA padugathI nirmita thAya che. ane AtmAnI manana karavAnI zakti bhAvamana kahevAya che. atre dravyamana abhipreta che. dravyamananA paryAnuM je jJAna thAya che te manaHparyayajJAna kahevAya che. sArAMza A che-jema keI purUSanAM antaH karaNamAM prema, karUNA, krodha Adi kaI bhAvano udaya thavAthI tenA caherAnI AkRti tadanusAra badalAtI rahe che ane tenA caherA (mukhamudrA) ne joIne te te bhAvene samajI zakAya che, evI ja rIte jyAre koi saMjJI jIva ke vastunuM ciMtana kare che tyAre te vastune anurUpa dravyamananI AkRtie avasthAo paNa badalAtI rahe che. te AkRtie agara avasthAe athavA paryAne mana:paryayajJAnI te ja rIte pratyakSa juve che jema ApaNe keIne caherAne pratyakSa joIe chIe mananA te paryAne jovA jANavA eja mana:paryavajJAna che. mana dvArA je padArthonuM cintana karavAmAM Ave che te padArthone mana:paryavajJAna jANatuM nathI. te padArtha mananA paryAnA AdhAra para karAnAra anumAna dvArA ja jANI zakAya che. jemake-A purUSe ghaDAnuM cintana karyuM che, je ema na kara zrI tatvArtha sUtraH 2 276
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAta tA enA mananA paryAMya AvA ghaDAnurUpa na hAta, vagere A manaHvajJAna aDhI dvIpa (manaSyaleAka) mAM sthita sajJI jIvanA manedrabyAne jANe che. je jJAna vaDe samasta jJeya padArtha jANI zakAya che. te kevaLajJAna kahevAya che. A jJAna viziSTatara tapazcaryAM temaja dhyAna Adi sAdhanAthI jJAnAvaraNu kramanA pUrNa rUpathI kSaya thavAthI utpanna thAya che. A samasta dravya ane samasta pAMcAne jANe che. kaighaLa zabdane arthe asahAya paNa thAya che. A artha anusAra je jJAna asahAya che arthAt matijJAna Adi koi paNa jJAnanI apekSA rAkhatuM nathI ekalu' ja hAya che ane jJAnAvaraNu kama nA kSayathI utpanna thAya che te kevaLa jJAna che. AmAMthI matijJAnanA cAra bheda che avagraha, IhA, avAya ane dhAraNA zrutajJAnanA *gapraviSTa anaMgapraviSTa (agamAhya) Adi avAntara bheda che. avadhijJAnanA bhavapratyaya Adi le che ane manaHvajJAnanA Rjumati Adi bheda che jenu kathana have pachIthI karavAmAM Avaze. kevaLajJAnanA bheda haiAtA nathI sthAnoMgasUtranA pAMcamAM sthAnakanA trIjA uddezanamAM kahyuM che jJAna pAMca prakAranA kaDelAM che-(1) AbhirniedhikajJAna (2) zrutajJAna (3) avadhijJAna (4) manaHpaya vajJAna ane (pa) kevaLajJAna. eja pramANe bhagavatIsUtramAM zataka 8, uddezaka 2, sUtra 138mAM, manu caiAgadvAra sUtramAM tathA nandIsUtramAM paNa kahevAmAM AvyuM che ! 41 // matizrutajJAna ke parokSatva kA nirUpaNa 'tatva manucanALe le' ityAdi sUtrA--tajJAna ane zratajJAna parAkSa che. 5 42 5 tattvArthadIpikA-pUrva sUtramAM sabhyajJAna pAMca prakAranA pratipAdana karavAmAM AvyA--matizruta avadhimanaHpava ane kevaLajJAna A pAMcamAMthI prAraMbhanA zrI tatvArtha sUtra : 2 277
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ be parokSa, jyAre atima traNa pratyakSa che, evuM pratipAdana karavAnA AzayathI pahelA matijJAna ane zrutajJAnane parokSa kahIe chIe pUrvokta pAMca jJAnomAMthI prAraMbhanA be arthAt matijJAna ane zrutajJAna parokSa che je jJAna Indriya athavA mana rUpa nimittathI utpanna thAya te parokSa kahevAya che. matijJAna IndriyAnI tathA mananI sahAyatAthI utpanna thAya che AthI te pakSa che. evI ja rIte prakAza temaja paropadeza Adi bAhA kAraNethI utpana thavAnA kAraNe paNa A baMne jJAna parokSa kahevAya che jarA tatvArthaniryukti-pahelA mekSanA sAdhana samyagUjJAnanA pAMca bheda kahevAmAM AvyA che matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna AmAMthI prAraMbhanA be matijJAna ane zrutajJAna parela che ane chellA traNa arthAt avadhijJAna mana:paryavajJAna tathA kevaLajJAna pratyakSa che A bhedanuM pratipAdana karavA mATe prathama mati zrutajJAnane parokSa batAvIe chIe mati zrata avadhi mana:paryava ane kevaLajJAnamAMthI pahelA be arthAta matijJAna ane zratajJAna pakSa kahevAya che. je jJAna AtmAthI bhinna kaI bIjA nimittathI utpanna thAya che te parokSa kahevAya che. matijJAna pAMca indriyothI ane manathI utpanna thAya che AthI te parokSa che evI ja rIte zratajJAna paNa mane janya hovAthI pakSa che. hakIkatamAM Indri ane mana AtmAthI para bhinna che ane A baMne jJAna A paranimittathI tathA prakAza ane parepadeza Adi bAhya nimittothI utpanna thAya che e kAraNa parokSa che. parokSa zabdanI vyutpatti A pramANe che para arthAt Indriya AdithI je jJAna utpanna thAya athavA akSa arthAt AtmAthI para IndriyAdithI je jJAna utpanna thAya che te parokSa kahevAya che. jIva apagalika hovAthI arUpI che ane dravyendriye tathA dravyamana paugalika hovAthI rUpI che. bhAvedriya ane bhAvamana paNa karaNa hovAnA kAraNe kartA AtmAthI bhinna che arthAta para che. A paranimittothI akSa (AtmA) ne je jJAna utpanna thAya che tene parokSa samajavA joIe parokSa jJAna be che matijJAna ane zrutajJAna sthAnAMgasUtramAM kahyuM che. "jJAna be prakAranA kahyA che pratyakSa ane parokSa. parokSa jJAna paNa be prakAranA che Abhini bodhikajJAna ane zratajJAna " mArA zrI tatvArtha sUtraH 2 2 78
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ avadhi, mana:paryava, kevalajJAnake pratyakSatva kA nirUpaNa rophimaLavajhAva' Itya di sUtrAtha-avadhi mana:paryava ane kevaLajJAna pratyakSa che je 43 che tatvArthadIpikA-pahelAM mekSanA sAdhaka samyaphajJAnanA mati, zrata, avadhi mana:paryava ane kevaLajJAnanA bhedathI pAMca bheda pratipAdana karavAmAM AvyA. temAMthI mati ane kRtajJAna parokSa che e pahelA kahevAI gayuM have aMtipra traNa arthAt avadhijJAna mana:paryajJAna ane kevaLajJAna pratyakSa che, evuM nirUpaNa karIe chIe avadhijJAna, manaHparyajJAna ane kevaLajJAna pratyakSa kahevAya che. akSa arthAta AtmAne, jJAnAvaraNane kSapazama athavA kSaya thavAthI pratiniyata samyakajJAna thAya che te samyakajJAna kahevAya che. athavA karmanA kSayopazama athavA kSayathI Indriya ane mananI sahAyatA vagara mAtra AtmAthI ja je jJAna utpanna thAya che te pratyakSa kahevAya che te nizcayanayathI traNa prakAranuM che avadhijJAna mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna A traNeyamAM avadhijJAna ane mana:paryavajJAna kSayazayathI thAya che. ane kevaLajJAna kSayathI thAya che. je ke avadhidarzana, kevaLadarzana ane virbhAgajJAna paNa kevaLa AtmAzrita che. AthI temanAmAM paNa pratyakSatAne prasaMga hoya che. paraMtu ahI samyaka jJAnanuM prakaraNa hovAthI temanuM nirAkaraNa thaI jAya che. te samyakajJAna nathI avadhidarzana ane kevaLardezana jJAnarUpa na hovAnA kAraNe pratyakSa kahevAtA nathI. vilaMgajJAna je ke jJAnarUpa che paraMtu samyapha nahi, mithyAjJAna che e kAraNe tenI paNa pratyakSa samyakajJAnamAM gaNanA karI zakAya nahi. AnA sivAya je upaga vizeSane grAhaka hoya che. temAMja samyaka, asabhyane vyavahAra thaI zake che. darzane paga mAtra sAmAnya grAhaka che. AthI temAM samyakra asabhyane vyavahAraja hete nathI. atijJAna ane zrutajJAna je ke samyakajJAna che. paraMtu AtmAthI para zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ indriya mana prakAza ane upadeza Adi bAhA nimitenI apekSA rAkhe che. AthI pratyakSa nathI. A rIte pratyakSanA ukta lakSaNamAM ativyApti deSa nathI. 43 tattvArthI niyukita-- pahelAM samyakajJAnane mokSanuM kAraNa kahevAmAM AvyuM. temaja tenA matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna e pAMca bhedanuM kathana karavAmAM AvyuM. A pAMca bhedamAMthI matijJAna ane zratajJAna pakSa che. e paNa kahevAmAM AvyuM. have aMtima traNa jJAnanI pratyakSatAnuM pratipAdana karIe chIe. avadhijJAna, mana:paryayajJAna ane kevaLajJAna A traNeya pratyakSa che. jJAnAvaraNa karmanA kSapazama ane kSayathI, Indriya ane mananI apekSA na rAkhatAM thakA kevaLa AtmAthI ja utpanana thavAnA kAraNe A traNeya jJAna pratyakSa kahevAya che. akSa no artha AtmA che. jJAnAvaraNa karmane pazama athavA kSaya thavAthI akSa arthAt AtmAne je samyajJAna thAya che te pratyakSa kahevAya che. A rItanuM pratyakSa samyafajJAna avadhi mana:paryava ane kevaLajJAna ja che. matijJAna anezrutajJAna nahi. kAraNake e baMne jJAna akSathI bhinna IndrIya, mana prakAza ane paropadeza Adi bAAnimittothI utpanna thAya che. jo ke avadhidarzana ane kevaLadarzana paNa bAhyanimittothI utpanna thatAM nathI. te paNa jJAnasvarUpa na hovAne lIdhe temane pratyakSa kahevAmAM AvatA nathI. visaMgajJAna jJAna hovA chatAM paNa samyapha nahi paraMtu mithyA che. AthI te paNa pratyakSa samyaphajJAnanI gaNavAmAM AvatuM nathI A rIte pUrvokta vidhAna nirdoSa che. sthAnAMgasUtranA dvitIyasthAnakanA, prathama uddezaka sUtra 71mAM kahyuM che- pratyakSajJAna be prakAranA kahevAmAM AvyA che. jemake kevaLajJAna ane ne kevaLajJAna ne kevaLajJAna paNa be prakAranA che. avadhijJAna ane mana paryayajJAna. 14mA "manA suvi ItyAdi sUvAtha-matijJAna be prakAranAM che-indriyanimittaka ane neIndriyanimittaka 44 tasvArthadIpikA-AtmAthI bhinna Indriya ane mananAM nimittathI utpanna thavAnA kAraNe matijJAnane parokSa kahevAmAM AvyuM che. have ukata baMne nimittonAM bhedathI matijJAnanAM be bheda thAya che e pratipAdana karIe chIe pUkata matijJAnanAM be bheda che Indriyanimittaka ane ne anidriyanimittaka Indra arthAt AtmA upagasvabhAva che, jJAnadarzana pariNAma vALe che, te zrI tatvArtha sUtraH 2 280
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa svayama padArthone jANavAmAM asamartha rahe che. AthI padArthonI, upalabdhimAM je nimitta bane che tene Indriya kahe che. indriya parzanAdinAM bhedathI pAMca che. Indriyane artha mana che. A rIte je matijJAna spazana vagere IdriyenA nimittathI thAya che te Indriyanimitaka kahevAya che ane je ne indriya arthAta mananA nimittathI utpanna thAya che te Indriyanimittaka kahevAya che. A rIte matijJAnanAM cha kAraNa che pAMca indriya ane chaDuM mana A kAraNothI tathA viSayabhUta padArthonA bhedathI matijJAnanAM 336. bheda thAya che. jenuM spaSTIkaraNa AgaLa upara karavAmAM Avaze. Indriyo matijJAna ane mana vaDe utpanna thavAnA kAraNe sAMvyavahArika pratyakSa paNa kahevAya che. smRti, pratimA, baddhi, meghA, ciMtA ane prajJA zabdothI paNa matijJAnane vahevAra thAya che. 44 matijJAna ke dvi prakAratA kA kathana tatvArthanircakita-Indriya mane nimittaka hovAthI matijJAnane pakSa kahyuM che. have be nimittanAM bhedathI tenA be bhedanuM pratipAdana karIe chIe. matijJAna be prakAnAM che Indriyanimittaka ane aIndriyanimittaka. AtmA jJAna svabhAvavALo che upayogalakSaNavALe che. jJAna darzana pariNamavALe che. paraMtuM padArthone jAte grahaNa karavA mATe azakata che. AthI padArthone grahaNa karavAmAM je nimitta bane che tene indriya kahe che. sparzana rasanA Adi pAMca Indriya che. naindriyano artha mana che. A baMne kAraNathI matijJAna utpanna thAya che ane e kAraNe ja tene sAMvyavahArika pratyakSa paNa kahevAya che matijJAna ja mRti, pratyabhijJA-pratibhA buddhi, meghA, prajJA vagere paNa kahevAya che kahyuM paNa che je vartamAna kALa viSayaka hoya arthAt jenAthI vartamAnanI vAta jANI zakAya te buddhi kahevAya che. AgAmI kALathI saMbaMdha rAkhavAvALI buddhine mati kahe che. dhAraNAvALI buddhi medhA kahevAya che ane atIta kAlina vastune viSaya karavAvALI prajJA kahevAya che. navInavI haiyAukalata vALI buddhine pratibhA, jUnI vAtane saMbhAravI amRti che. "A teja che." e rIte bhUta ane vartana vartamAnakAlika paryAnI ekatAne jANanArI buddhi pratyabhijJA kahevAya che. A rIte eka matijJAna Indriya nimittaka ane bIjuM mana nimittaka che. kaI indriya mane nimittaka paNa hoya che. matijJAnanAM A trIjA bhedanuM sUtramAM vaparAcela "ca zabathI grahaNa thAya che. mAtra Indriyanimittaka matijJAna pRthvIkAya, apakAya tejaskAya vAyukAya ane vanaspatikAya, e ekendriya jIne tathA 'bedriya teIdriya, cauI driya, temaja asaMjJi paMcendriya jIvone thAya che kAraNake emanAmAM manano abhAva hoya che ane nimittaka matijJAna smaraNa rUpa hoya che. zrI tatvArtha sUtra 2 281
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane temAM IndriyonI apekSA rahetI nathI. Indriyone tyAM vyApAra hete nathI. trIjI Indriyamane nimittaka matijJAna te samaye thAya che jyAre manuSya jAgatuM hoya ane sparzana vagerenA tathA manane upayoga lagADela hoya. jema koI vastune sparza karIne vicAre che A ThaMDu che A garama che. vagere Indriyanimittaka matijJAna sparzana rasana ghANu, cakSu ane zrotra A pAMca IndriyonA viSaya sparza, gaMdha, rasa, varNa ane zabdano hoya che. anindriya nimittaka matijJAna ramRtirUpa hoya che. te bhAvamananA viSaya paridaka pariNa manathI utpanna thAya che. pAMca Idriya ane mana e cha kAraNenA bhedathI tathA viSayabhUta padArthonA bhedathI matijJAnanAM 336 bheda thAya che. temanuM nirUpaNa pachIthI karavAmAM Avaze. naMdIsUtramAM kahyuM che. prazna-pratyakSanAM keTalA bheda che ? uttara-pratyakSanAM be bheda che IndriyapratyakSa ane aIndriyapratyakSa naMdIsUtramAM ja vaLI kahevAmAM AvyuM che "ihA, apaha, vima, mArga gaveSaNa, saMjJA, mati, mRti ane prajJA e badhAM abhinidhijJAna che" 44 matijJAna ke cAtuvidhyatva kA nirUpaNa te ja puor varadivaThuM' ityAdi savAtha-matijJAna 4 prakAranA che-(1) avagraha (2) IhA avAya ane dhAraNa. 45 che tavAthathadIpikA-pahelA Indriyanimittaka ane anindriyanimittakanA bhedathI matijJAnanAM be bhedanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. have tene cAra bhedenuM pratipAdana karIe chIe pUrvokata matijJAna cAra prakAranAM che avagraha, IhA, avAya ane dhAraNA. parasAmAnyagrAhI darzane paganI bahAra apara sAmAnyane grahaNa karanArUM jJAna avagraha kahevAya che jemake "A purUSa che." avagrahanI pachI "A dakSiNI zrI tatvArtha sUtraH 2 282
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ che athavA utarIya A prakAranA saMzaya thavAthI " A dakSiNI have joIe e rIte eka tarapha nameluM je jJAna thAya che te IhAjJAna kahevAya che. saMzayamAM bane keTio sarakhI che. jyAre ke IhAmAM eka keTinI zakyatA vadhelI hoya che. tema chatAM A IhAjJAna nizcayanI keTi sudhI pahoMcI zakatuM nathI. tyArabAda bhASA AdinI vizeSatAthI "A dakSiNI ja che" evuM je nizcayAtmaka jJAna thAya che te avAya kahevAya che. avAyajJAna jyAre eTaluM daTha thaI jAya che ke saMskAra utpanna karI zake tyAre tene dhAraNA nAmathI oLakhe che. A dhAraNujJAnathI kAlAntaramAM smRti utpanna thAya che. - A rIte je kamathI avagraha AdinI utpatti thAya che te kamathI temane satramAM ullekha karavAmAM AvyuM che. sarva prathama viSaya (vastu) ane viSayI hanDiya) ne egya dezamAM saMbaMdha thavAthI darzana utpanna thAya che, darzananI anantara sAmAnya rUpe arthanuM grahaNa thavuM avagraha kahevAya che. IhA pachI vizeSane nizcaya tha avAya che. tenA pachI dhAraNu jJAna thAya che. je kALAntare smaraNanuM kAraNa bane che. 45 che tatvArthaniyukita pahelAM nirUpaNa karyuM ke matijJAna be prakAranAM che sparzanAdi indriyathI utpanna thanAra ane manathI utpanna thanAra. have matijJAna nAM 336 bhedenuM pratipAdana karavA mATe sarva prathama cAra bhedanuM kathana karIe chIe pUrvokata matijJAna cAra prakAranAM che. avagraha, IhA, avAya ane dhAraNA AmAMthI avagrahane arthAt sAmAnya rUpathI padArthanAM bedhane agravaha kahe che indriya ane padArthanA yogya sanipAta pachI sarvaprathama darzane paga thAya che. darzane paga pachI je avyakata, apariphuTa bodha aMza thAya che te vyaMjanA vagraha kahevAya che. ane vyaMjanAvagrahanI pachI avAnAra sAmAnyane jANanArU jJAna arthAvagraha kahevAmAM Ave che. sAmAnya rUpathI jANelA te ja viSayamAM vizeSa jANavAnI je AkAMkSA thAya che athavA je upakrama thAya che tene IDa kahe che. IhAjJAna je ke vizeSane nirNaya karI zakatuM nathI. te paNa vizeSanI tarapha unmukha thaI jAya che. tyAra pachI jyAre jJAna vizeSane nizcaya karI le che. tyAre te avAya kahevAya che. jemake A bagalAMnI hAra ja che, dhajA nathI. zrI tatvArtha sUtraH 2 283
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ avAya jJAna niyAtmaka hAya che. avAya jJAna ja jyAre eTalu dRDha thaI jAya che ke te sa MskArane utpanna karI zake ane kAlAMtaramAM smaraNanuM kAraNa anI zake, tyAre dhAraNA kahevAya che. jemake te bagalAMnI hAra athavA A te ja khagalAMnI hAra che, ke je me' pahelAM vhAramAM joi hatI. prazna-avagraha Adi kramathI kema hoya che ? vyutkramathI kema nahi ? jema huM prathama darzanamAM viSayanA yathAvat khAdha thatA nathI. ane pAchaLathI yathAvat meSa thAya che ? uttara-matijJAnAvaraNanA kSayApazama mujaba ja bAdha vyApAra thAya che. ane te kSaye pazama ukata kramathI ja utpanna thAya che. arthAta matijJAnane sacApazama A rIte ja hAya che. ke prAraMbhamAM te peAtAnA viSayane sAmAnya rUpe jANe che. tyArabAda ihA matijJAnAvaraNanA kSayApazama thAya che. jenAthI vizeSAnmukha thAya che. pachI avAyajJAnAvaraNanA cApazama thavAthI te dhAraNa karavAmA kitamAna thAya che. A rIte prAraMbhamAM je kSApazama thAya che. te eTale asphuTa hAya che ke mAtra sAmAnyane jANI zake che. pachI kramathI tenAmAM samaLatA AvI jAya che. Aja kAraNa che ke avagraha AdimAM uttarattara spaSTatA haiAya che. matijJAnanA viSayabhUta padmA khAra prakAranA che (1) bahu (ra) mahuvidha (3) kSipra (4) anikRta (5) anukata ane (6) dhruva, tathA AnAthI viparIta alpa ekavidha akSipra, nisrata, ukata ane dhruva A khAra prakAranA padArthoM che A khAra prakAranA padArthIne avagraha IhA, avAya ane dhAraNA cAreya hAya che. AthI 16x4=48 (aDatALIsa) bheda thaI jAya che. A 48 prakAranA matijJAna pAMceya indriyethI tathA chaThA manathI havAnA kAraNe cha thI guruvAthI 288 bhedya niSpanna thAya che. avagrahanA be bheda che. vyaMjanAvagraDu ane arthAvagraha vyaMjanAvagraha avyakata DAya che. jyAre arthAvagraha vyakatajJAna, upa2 jaNAvela 288 bhedomAM mAtra arthAvagrahanA 72 lephrenI gaNanA karavAmAM AvI che. vyaMjanAvagraha cakSu ane manathI thatuM nathI mAtra cAra indriyethI thAya che. ane pUrvakita bAra prakAranA padArthAne jANe che. AthI tenA aDatALIsa bheda ja DAya che. A aDatALIsa bhedone 288 bhedomAM umerI devAthI matijJAnanA badhA maLIne 336 bheda thaI jAya che. bhASyakAre paNa kahyu che. matijJAna bahu bahuvidha kSa, anita, nista, dhruva ane enAthI viparIta padArthAne jANe che ane tenA avagraha Adi bheda hAya che e kAraNe te 336 prakAranuM che zrI tatvArtha sUtra : 2 284
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandIsUtramAM paNa kahyuM che, kRtanizcita matijJAnanA keTalA bheda che? tenA cAra bheda che (1) avagraha (2) IhA (3) avAya (4) dhAraNuM. sthAnAMga sUtranA 6ThA sthAnanA sUtra 510 mAM kahyuM che avagrahamatinA 6 bheda kahevAmAM AvyA che. jevAke kSiprane avagraha, bahune avagraha, bahuvidhane avagraha, zratane avagraha, anizratane avagraha, asaMdigdhano avagraha IhAmatijJAnanA paNa 6 bheda che kSipranI Ihi bahunI IhA, e rIte asaMdigdha nI IhA apAyamatijJAna paNa 6 prakAranuM che, kSiprane avAya e rIte asaM. digdha no avAya dhAraNAnA paNa 6 bheda che. bahu nI dhAraNA, purAtananI dhAraNA, dudhanI dhAraNA, anidrutanI dhAraNuM, asaMdigdhanI dhAraNA A rIte matijJAnanA 336 bhedanuM spaSTIkaraNa samajavuM joIe ke 45 che avagrahake do bhedoM kA nirUpaNa suvi ItyAdi sutrArtha--avagraha be prakAra che arthAvagraha ane vyaMjanAvagraha che 46 che tatvArthadIpikA-avagraha IhA, avAya ane dhAraNAnA bhedathI matijJAna cAra prakAranuM kahevAmAM AvyuM che e paikI prathama avagrahanA be bhedonI prarUpaNA karIe chIe-pUrvokta svarUpavALuM avagraha matijJAna be prakAranuM che-arthAvagraha ane vyaMjanAvagraha. atre arthane Azaya dravya agara vastu che te cakSu Adi indriyone grAhya, gamya, gecara athavA viSaya paNa kahevAya che. cakSu Adi indriyo dvArA grAhA vyakta rUpa padArthane avagraha arthAvagraha kahevAya che. vyaMjana arthAta avyakta zabada, rasa, gaMdha tathA sparzane je avagraha thAya che te vyaMjanAvagraha kahevAya che. A rIte vyaMjanAvagraha ane arthAvagrahamAM avyatatA ane vyaktatAnuM antara che. jevI rIte navA zakerAmAM pANInA eka be, traNa TIpAM nAkhavAmAM Ave to te bhInuM thatuM nathI paraMtu vAraMvAra pANI sIMcavAthI kramazaH bhInuM thaI jAya che. eja rIte zrotra Adi IndrimAM zabdArtha rUpathI pariNata pudgala eka be traNa AdisamAmAM je grahaNa karavAmAM Ave che. te vyakta hotAM nathI. paraMtu vAraMvAra prahaNa thavAthI vyakata thAya che. A kAraNe vyaktathI pahelA avyakta grahaNa thAya che je vyaMjanAvagraha kahevAya che tenI pachI vyakta grahaNa rU5 arthAvagraha utpanna thAya che. A rIte avyaktanuM grahaNa thavAthI vyaMjananA IhA, avAya temaja dhAraNA hetA nathI. evI ja rIte cakSurindriya ane manathI paNa vyaMjanAvagraha thatuM nathI kAraNa ke e baMne aprAkArI che arthAta viSayanI sAthe temane saMga thayA vagara ja teo pitAnA viSayane grahaNa kare che. arthAt cakSune rUpa sAthe sIga nathI thatuM, te zrI tatvArtha sUtraH 2 285
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ asanniSkRSTa rUpane grahaNa kare che. mana paNa aprApta ane abhivyakta padArthane ja grahaNa kare che AthI cakSu ane manathI vyaMjanAvagraha thatA nathI. AthI cakSu ane manane bAda karatAM zreAtra rasanA ghrANu ane spuna A cAra ja Indri cAthI vyaMjanAvagraha thAya che. arthAvagraha badhI indriyAthI ane manathI thAya che. eja rIte athanA ihA Adi paNa thAya che. 5 46 5 tattvAtha niyukti-avagraha ihA, avAya ane dhAraNAnA bhedathI mati jJAnanA cAra bhedonu nirUpaNa karavAmAM Avyu. have emAMthI sa`prathama nirdiSTa avagrahanA be bhedanuM kathana karIe chIe-- avagraha, ke jenu svarUpa agAu kahevAmAM Avyu temaja je eka prakAranu' atijJAna che tenA be bheda hoya che--marthAvagraha ane vyaMjanAvagraha, cakSu Adi indriyA dvArA gratuNu karavAne cegya pariSkuTa aMnuM je atragrahaNa thAya che te arthAvagraha kahevAya che vyaMjana arthAt avyakta zabda Adinu M-jema aMdhakArathI vyApta ghaTa AdiMtu je grahaNa thAya che, te vyaMjanAvagraha kahevAya che. A rIte sparzana Adi upakaraNendriyAnI sAthe maLela sparzIkAra paNita pudgala rUpa nyajanane sAmAnya rUpathI jANanAra anyaktAvagraha kahevAya che. parantu avyakta zabda Adine jANanArA iThThA avAya ane dhAraNAnA abhAva heAya che. temanI pAta-peAtAnA vyakta viSayamAM ja pravRtti rahe che mAtrA karavI nizcaya karave| ane dhAraNA karavI, e ihA AdinA vyApAra vyakta viSayamAM ja thaI zake che A rIte arthAvagraha ane vyaMjanAvagrahamAM vyakta ane avyakta padArthanA kAraNe bheda che. nyU janavagraha cakSu ane manathI thatu' nathI kAraNane e mane aprApyakArI che. zrotra rasanA, ghrANu ane saMpana rUpa cAra ja indriyAthI vyaMjanAvagraha thAya che. je padArtho vizeSa dRzyamAna ane cintamAna heAya che te cakSuupakaraNendriya ane mananI sAthe saMyukata thayA vagaraja jANI zakAya che, saMyukata thaIne jANI zakAtAM nathI kAraNa ke cakSu zarIranI aMdaraja sthita rahIne ja sadaiva ceAgya dezamAM sthita padArtha'ne jue che. te viSaya dezamAM arthAt dazya vastu jyAM che tyAM jaIne padArthane jotu nathI athavA na te masUra nAmaka dhAnyanI AkRtivALI AMkhanI pAse Avela ane tenAthI pRSTa thayelA pAne jANe che. tAtpaya e che ke AMkha na teA padAnI pAse jaIne pRSTa thAya che athavA tethI viparIta paNa banatuM nathI. A kAraNe te aprApyakArI che. jo peAtAnA viSaya te prApta karIne cakSu jANutI hAta te agninI sAthe sacaiAga thavAthI te maLI jAta ane peAtAnI sAthe joDAyelA aMjana Adine paNa te jANI laI zakata zrI tatvArtha sUtra : 2 286
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ parantu Ama thatuM nathI. AthI khAhya prakAzathI prakaTa padAtha ne ke je cAgya dezamAM sthita hAya, cakSu te jIve che. malIna andhakArathI AcchAdita padArthane joI zakatI nathI A kAraNe cakSu dvArA vyaMjanAvagraha thatA nathI. evI ja rIte mana paNa peAtAnA cintyamAna padArthane prApta karIne jANatuM nathI ane evu paNa banatuM nathI ke kayAMyathI AvIne viSaya AtmAmAM sthita thaI jAya ane mana tenu cintana kare. jo mana paNa prApta padArthanuM ja cintana karatuM hAta tA enAmAM jJeyakRta nigraha anugraha paNa hata. agninu cintana karavAthI dAharUpa upaghAtane paNa prApta thAta AthI mana paNa viSaya nI sAthe saMyukata thayA vagara ja peAtAnA viSaya grahazu kare che. ema mAnavuM e ja ceAgya che. manathI paNa vyaMjanAvagraha thatA nathI tenuM kAraNa paNu A ja che. zreAtra rasanA ghrANu ane spazana indrio prApyakArI che AthI te peAtAnA viSayanI sAthe sayukata thaIne ja tene jANe che. Ama indriyanimittaka ane anindriyanimittakanA bhedathI matijJAna e prakAranA che, tyArabAda avagraha AdinA bhedathI cAra prakAranA che ane spazanathI laIne manaparyanta cha indriyathI utpanna thavAnA kAraNe arthAvagraha Adi cAre maLIne ceAvIsa bheda thAya che. cakSu ane manane cheDIne zeSa cAra indriye thI utpanna thatA haiAvAthI yaMjanAvagrahanA cAra bheda che. badhAM maLIne aThayAvIsa bheda thayA. A aThayAvIza bhedonA mahu, mahuvidha Adi khAra padArthonI sAthe guNAkAra karavAthI matijJAnanA kula traNaseAne chatrIsa bheda thai jAya che. sthAnAMgasUtranA dvitIya sthAnanA prathama uddezakanA 71mAM sUtramAM kahyuM che zrutanikRta (matijJAna) e prakAranuM kahevAmAM AvyuM che jemake arthAvagraha ane vyaMjanAvagraha nandIsUtranA 30mAM sUtramAM kahyuM che arthAvagraha keTalA prakAranA che ? uttara-avagraha cha prakArakA che jemake zrotrendriya arthAvagraha, cakSurindriya, arthAvagraha, ghrANendriya arthAvagraha, jihvendriya arthAvagraha sparzendriya arthAva graha ane aIndriya arthAvagrahu AthI pahelA nandIsUtranA 29mAM sUtramAM kahyuM che vyaMjanAvagrahanA keTalA bheda che ? vyaMjanAvagraDhunA cAra bheda che zrotrendriyavyajanAvagraha, dhrANendriyavya janAvagraha, jihavendriyayjanA thaDa ane sparzendriyavyaMjanAvagraha, nandIsUtramAM mAtra upasaMhAra rUpe ja arthAvagrahanuM kathana karavAmAM Avyu che AthI IhA, avAya ane dhAraNAnA bheda paNa A pramANe jANI levA joie 46aa zrI tatvArtha sUtra : 2 287
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutajJAna ke ho bhedoM kA kathana 'mucanAne duviphe' ityAdi sutrA -- zrutajJAna e prakAranuM che-aMgapraviSTa ane aMgabAhya jaNA tattvAtha dIpikA--pahelA bhedeopabheda sahita vistArapUrvaka matijJAnanu nirUpaNa karavAmAM AvyuM, have zrutajJAnanA bheda kahIe chIe. je saMbhaLAya te zruta arthAt zabda zabda saMbaMdhI jJAna zrutajJAna kahevAya che athavA sAMbhaLavuM zruta kahevAya che ane zratarUpa jJAna zrutajJAna kahevAya che. zrutajJAna e prakAranuM che. 'gapraviSTa ane agamAA. emAMthI aMgapraSTi zrutanA mAra bheda che jevAke--(1) AcAra'ga (2) sUtrakRtAMga (3) sthAnAMga (4) samavAyAMga (5) vyAkhyAprApti (6) jJAtAdhama kathAMga (7) upAsakadazAMga (8) antakRdzIMga (9) anuttarApAtikadazAMga (10) praznavyAkaraNAMga (11) vipAka zrutAMga ane (12( dRSTavAdAga' magabAhya zrutajJAna aneka prakAranuM che te A pramANe aMgamAhya prathama tA e prakAranuM che Avazyaka ane Avazyakavyatirikata Avazyaka vyatirikatanA paNa e bheda che kAlika ane utkAlika emAMthI kAlikazruta aneka prakAranA che uttarAdhyayana dazA, kalpa, vyavahAra, nizItha, mahAnizItha, jammUdrIpapragati, dvIpasAgaraprajJAti,candraprajJapti, sUryaprajJapti Adi utkAlika sUtra paNa aneka prakAranA che. jevAke--dazavaikAlika, kalpikAkalpika, kSullakalpazruta, mahAkazruta opapAtika, rAjaprazreNika, jIvAbhigama, prajJApanA mahAprajJApanA ItyAdi AvazyakazrutanA cha prakAra che (1) sAmAyika, (ra)catuvi zatistava (3) vandanaka (4) pratikrama (5) kAryAtsaga ane (6) pratyAkhyAna. ja thAya che parantu matijJAna A zrutajJAna matijJAnapUrvaka zrutajJAnapUrvaka thatuM nathI 5 47 DA tattvArthaniyukita-5helA mati, zruta, avadhi, manaH5va ane kevaLanA bhedathI jJAnanA pAMca prakAra pradarzita karavAmAM ALyA hatA. te paikI matijJAna avagraha, ahA, avAya ane dhAraNAnA bhedathI tathA avAntara bhedothI trasA chatrIsa prakAranA che, evuM paNa pratipAdana karavAmAM AvyuM. have zrutajJAnanA be bhedAnI prarUpaNA karIe chIe je sA~bhaLAya te zruta arthAt zabda athavA sAMbhaLavu' zruta kahevAya che. ahI' bhAvanA aMmAM kata' pratyaya hAvAthI zruta zakhsa niSpanna thAya che. A zrutajJAna AgamarUpa jinavacana, tIthaMkarapadeza, Apadeza athavA A vacana paNa kahevAya che, zrI tatvArtha sUtra : 2 288
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutajJAna matijJAnapUrvaka thAya che matijJAna zrutajJAnapUrvaka thatuM nathI nadI sUtranA 24mAM sUtramAM kahyuM che zrutajJAna matijJAnapUrvaka thAya che, paraMtu mati. jJAna zrata pUrvaka thatu nathI. aMgapraviSTa zrutajJAna bAra prakAranuM che-a,cArAMga, sUtrakRtAMga, sthAnAMga, samavAyAMga, vyAkhyAprajJapti, jJAtAdha kathAna, upAsakadazAMga, anuttaropapAtika dazaga, praznavyAkaraNa, vipAkatAMga, ane dRSTivAda agara daSTipAta. aMgabAhya be prakAranuM che. Avazyaka ane Avazyaka vyatirikata. AvazyakanA cha bheda che-(1) sAmAyika (2) caturvizatistava (3) vaMdaNa (4) pratikramaNa (5) kAsaga ane (6) pratyAkhyAna, Avazyakatirikata be prakAranA che-kAlika ane utkAlika temAM kAlika aneka prakAranA che jemake-uttarAdhyayana dazA kalpa vyavahAra, nizItha, mahAnizItha, jambudvIpaprajJapti dvIpasAgaraprajJapti candraprajJapti sUryaprApti, budrikAvimAnapravibhakita, mahalikAvimAnapravibhakita, aMgacUlikA, vacUlikA vivAha cUlikA. arUNapapAta, varUNe pAta, garUDe pAta, dharaNe pAta, vizramaNopAta velaMdhare papAta devendro papAta, utthAnasUtra, samudyAnasUtra, nirayAvalikA kalpikA. kalpAvatasikA, pulpikA, puSpalikA ItyAdi utkAlika sUtra paNa aneka prakAranA che jevAke dazavaikAlika, kalpikAkAlpika, bhulakalpazrata, mahAkalpakRta, upapAtika, rAjaprazrIya, vAbhigama, prajJApanA mahAprajJApanA ItyAdi. sthAnAMgasUtranA dvitIyasthAnanA prathama udezakanA 71mAM sUtramAM kahyuM che zrutajJAna be prakAranA che je A pramANe che--aMgapraviSTa ane aMgabAhya naMndIsUtranA 40 mAM sUtramAM kahyuM che - aMgapaviSTa zrata keTalA prakAranA che ? uttara bAra prakAranA che (1) AcAra (2) sUtrakRta (3) sthAna (4) samavAya (5) vyAkhyA prajJapti (6) jJAtAdharmakathA (7) upAsakadazA (8) annakUdazA (9) anupAtika (10) praznavyAkaraNa (11) vipAkazruta ane (12) dRSTivAda. AthI AgaLa nandIsUtramAM ja 44 mAM sUtramAM kahyuM che-aMgabAhya ta be prakAranA che Avazyaka ane Avazyaka vyatirikata. AvazyakanA keTalA bheda che? uttara-AvazyakanA cha bheda che-sAmAyika caturvizatistava, vaMdaNA pratikramaNa kotsarga ane paccakhANa. AvazyakaLyatirikatanA keTalA bheda che ? uttara-Ava zrI tatvArtha sUtraH 2 289
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ thakavyatirikatanA be bheda che jemake kAlika ane ukAlika. ukAlikanA keTalA bheda che ? ukAlika aneka prakAranA che jemake dazavaikAlika, kapikAkadipaka, kSullakapazrata, mahAka9pazrata, upapAtika, rAjapraznIya, jIvAbhigama, prajJapanA mahAprajJApanA, pramAdApramAda naMdI anugadvAra, devendrastava, tandulavatAlika. candrAvidhyaka, sUrya prajJami, paurUSImaMDala, maMDala praveza, vidyAcaravinizcaya gaNitavidyA dhyAnavibhakti, caraNavibhakti Atmavizuddhi, vItarAgazruta lekhanAmRta, vihArakA, caraNavidhi, Atura pratyAkhyAna, mahApratyAkhyAna, ItyAdi pramAdApramAda, naMdI, anugadvAra devendrastava. vaitAlika caMdravaitAlika. sUryaprajJapti paurUSImaMDaLa maMDaLa praveza vidyAcaraNa vinizcaya gaNavidyA dhyAnavibhakti maraNa vibhakti Atmavizuddhi, vItarAgadhruta salekhanAthuta vihAraka95 caraNavidhi AturapratyAkhyAna mahApratyAkhyAna ityAdi kAlikazrutanA keTalA bheda che? kAlikakRta aneka prakAranuM che. jemake uttarAdhyana dazAkalpa vyavahAra nizItha mahAnizItha kaSibhASita jaMbUdvIpa prajJapti dvIpasAgaraprajJapti caMdrapajJapti sUryaprajJapti zulikA vimAna pravibhakti mahAvimAna pravibhakti aMgacUlikA vargacUlikA, vivAhacUlikA arUNe pAta varUNapapAta garUDapapAta dharaNe papAta vaizravaNapapAta velaMdharopapAta devendro papAta uThAnasatra nAgaparivaNiyA. niryAvalikA kalipakA kalpAvata'sikA puSpikA puSpalikA. vRSaNadizA vagere caryAzI hajAra prakIrNakra hoya che. 47 "hanA suvi ItyAdi sutrAtha-avadhijJAna be prakAranuM che bhAvapratyaya ane kSayezamanimittaka 48 tatvArthadIpikA-pahelAM savistara matijJAna ane zrutajJAnanI prarUpaNA karavAmAM AvI. have kamapAsa avadhijJAnanA aneka bhedanuM nirUpaNa karIe chIe. parvokta svarUpavALuM avadhijJAna be prakAranuM che. avadhijJAnanAM be prakAra hevAnuM kAraNa che. bhavarUpanimitta ane kSapazamarUpanimitta je avadhijJAnanuM kAraNa bhava che te bhavapratyaya ane jenuM kAraNa kSapazama hoya te kSopazamanimittaka kahevAya che. AyuSyakarmanA udayathI utpanna thanAra paryAyane bhava kahe che. bhava jemAM bAhya kAraNa hoya te avadhijJAna bhavapratyaya kahevAya che. A de ane nArakone ja thAya che kAraNa ke devabhava ane nArakabhavanA nimittathI tenI utpatti thAya che. je avadhijJAna tapazcaryA Adi guNenA cogathI avadhijJAnAvaraNa karmane kSayapazama thavAthI utpanna thAya che te kSopazamanimittaka kahevAya che. A avadhijJAna manuSya ane tiryaMcapacendriyane thAya che. avadhijJAnAvaraNakarmanAM dezaghAtI spardhakone udaya, udayAgata sarvadhAtI spardhakane kSaya ane AgaLa upara udayamAM AvanArA sarvaghAtI spardhakone zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ upazama thAya tyAre avidhajJAnanA kSaye pazama thAya che. kSayApazamanimittaka ava SijJAna cha prakAratuM che (1) manugAmika (2) anAnugAmika (3) vamAna (4) hIyamAna (5) pratipAtI ane (6) apratipAti. 5 48 5 avadhijJAna kA nirUpaNa tattvAtha niyukti-pahelA samyajJAna vizeSa matijJAna ane zrutajJAnanI vistArapUrvaka prarUpaNA karavAmAM AvI have kramaprApta avadhijJAnanAM e bhedAnI prarUpaNA karIe chIe pUrvokta svarUpavALu' avadhijJAna e prakAranu che bhava pratyaya ane kSaye pazamapratyaya, jenA be bheda hAvAnuM kAraNa e che ke bhavarUpa nimittathI ane kSaceApazama rUpanimittathI utpanna thAya che. AyuSyakama nA udayathI thanArA AtmAnA paryAya jIva kahevAya che. A bhava jemAM khAdI kAraNa DAya te adhijJAna bhava pratyaya kahevAya che. je avadhijJAnamAM kSApazama ja pradhAna kAraNa hoya te kSayApazamanimittaka athavA kSaceApazamapratyaya kahevAya che. kSace pazamanimittaka avadhijJAna cha prakAranAM che, avadhijJAnAvaraNa kramanA dezaghAtaka spa`kAnA udaya thAya, udayamAM AvelA savaghAtaka spardhA kAnA kSaya thAya ane AgaLa upara udayamAM AvanArA 5 kAnA upazama thAya tyAre avidhijJAnAvaraNa kramanA kSaya thAya che. kSayApazamanimittaka avadhijJAnanAM cha bheda che (1) AnugAmika (2) anAnugAmika (3) vadhu mAna (4) hIyamAna (5) pratipAtI ane (6) apratipAtI A bheTTAmAM jo bhava pratyayane meLavI devAmAM Ave te sAta bheda kahI zakAya. bhava pratyaIka avadhi jJAna devA ane nArakAne thAya che. kSacepazamanimittaka te saLI manuSyA ane tIya ca paMcendriyAne thAya che, ke jeoe avadhijJAnAvaraNa kramanA kSayApazama karyAM hAya. atre e yAnamAM rAkhavuM joie ke bhavapratyaya adhijJAna mATe paNu kSayeApazama thavu anivAya che. kAraNake avadhijJAna kSacepathamika bhAvAmAM pariNuta che. AthI kSayApazama vagara tenI utpatti thaI zakatI nathI, te paNu tene bhavapratyaya kahevAnu` kAraNa e che ke bhava arthAt devabhava ane narakabhavanuM nimitta pAmIne avadhijJAnanA kSApazama avazya ja thaI jAya che. A rIte bAhya kAraNunI pradhAnatAthI ene bhavapratyaya kahela che, sthAnAMgasUtra dvitIya sthAna prathama uddezakanA 71mAM sUtramAM mahyuM che deva ane nAraka A guMne prakAranA jIvene bhava pratyeIka avadhijJAna thAya che" nandIsUtramAM paNa kahyu' che bhavapratyaIka avadhijJAna kAne thAya che ? devAne ane nArakane ema ene thAya che. punaH sthAnoMga sUtramAM dvitIya sthAnaka prathama uddezakanA 71 mAM zrI tatvArtha sUtra : 2 291
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ tramAM kahyuM che be prakAranA jIne kSaye pathamika avadhijJAna kahevAmAM AvyuM che. manuSyane ane pAMcendriya tiyAne AthI AgaLa sthAnAMganA 6ThA sthAna nA pa26nA sUtramAM kahyuM che avadhijJAna 6 prakAranA kahevAmAM AvyA che. jevAke (1) AnugAmika (2) anAnugAmika (3) vardhamAna (4) hIyamAna (5) pratipAtI (6) apratipAtI nandIsUtranA 8mAM sUtramAM kahyuM che kSApazamika avadhijJAna kene thAya che? kSApazamika avadhijJAna bene thAya che. manuSyane ane paMcendrIya tiryane Ane kSApazamika kahevAnuM kAraNa zuM che? udayamAM AvelA avadhijJAnAvaraNIya karmono kSayathI tathA je udayamAM AvyA nathI, temanA upazamathI A avadhijJAna utpanna thAya che. AthI kSApazamika kahevAya che, * prajJA panA sUtranA 33 mAM padamAM kSApazamika jJAnanA avasthita ane anavasthita bheda kahyA che ! 48 che mana:paryavajJAna ke dvividhatva kA pratipAdana "maLavajhavanAne suvi ItyAdi suvAtha-mana:paryavajJAna keTalA prakAranA che ane bAjumati ane vipulamati.49 tatvAthadIpikA-pahelA avadhijJAnanuM savistara nirUpaNa karavAmAM AvyuM have mana:paryavajJAnanA be bhedonI prarUpaNa karIe chIe. mana paryavajJAnanuM svarUpa pahelAM kahevAI gayuM che tenA be bheda che. jumati ane vipulamati, mana:paryAvajJAnAvaraNa ane varyAntarAya karmanA kSapazamathI parakIya mane gata bhAve paryAne pratyakSa jANanAra jJAna mana:paryava athavA mana:paryavajJAna kahevAya che. ahIM "mana" zabdathI magata paryAya samaja joIe. bIjAnA mananA paryAne je jJAna pratyakSa rUpathI jANe che. tene mana:paryava jJAna kahe che. jemAM mati Rju sarala athavA sAdhAraNa hoya te trAjamatI ane je mati vipula hoya te vipulamati kahevAya che. ajamatinI apekSA vipulamati jJAna adhika vizuddha hoya che. A sivAya baMnemAM bIje taphAvata pratipAti aprati patIno che. Rjumati pratipAtI arthAta utpanna thaIne naSTa paNa thaI jAya che. paraMtu vipulamati apratipAtI che arthAta te ekavAra utpanna thaIne kevaLajJAna utpatti thatA sudhI nAza pAmatuM nathI A rIte rAjumati ane vipulamatimAM vizuddhi ane apratipAtathI taphAvata che. avadhijJAna ane mana paryAvajJAnamAM vizuddhi kSetra svAmI ane viSayanI apekSA aMtara che. zrI tatvArtha sUtra 2
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ je muni vipulamati manaHpavajJAna prApta kare che. te kSapakazreNI para caDhIne kramazaH mehanIya jJAnAvaraNu, darzanAvaraNu ane aMtarAya A cAra ghAti karmAMnA kSaya karIne niyama mujaba kevaLajJAnanA svAmI ane che ane mekSa prApta kare che. paraMtu RjumatinA sabaMdhamAM A hakIkata nathI, te utpanna thaIne naSTa paNa thaI jAya che. mana:paryavajJAna maDhIdvIpamAM sthita sannI chavAnA maneAbhAvane jANe che. paraMtu Rjumati, vipulamatinI apekSA aDhI AMgaLa Achu jANe che. 4aa tattvArtha niyukita--pahelA kramaprApta avadhijJAnanuM vistRta nirUpaNa karyuM", have kramAgata mana:paryavajJAnanA e bhedAnI prarUpaNA karIe chIe, manaHpavajJAnanuM svarUpa pahelAM kahevAI gayuM che. tenA be bheda che. Rjumati ane vipulamati. jemAM mati, Rju arthAt saraLa che. te Rjumati manaHpavajJAna kahevAya che. jemAM mati vipula che. te vipulamati mana:paryava jJAnAvaraNa ane vIryAntarAya karmAMnA kSayApazamathI parakIya maneAgata bhAve paryAne pratyakSa rUpathI jANunAra jJAna mana:paryavajJAna kahevAya che. ahI 'mana' zabdathI maneAgata atha samajavA joIe. je jJAnathI maneAgata atha jANI zakAya che. te manaHpayavajJAna che. RjumatinI apekSA vipulamati jJAna adhika vizuddha haiAya che. A sivAya vipulamati apratipAtI che jyAre Rjumati pratipAtI che. je ekavAra utpanna thaIne kevaLajJAnanI utpatti sudhI naSTa na thAya te pratipAtI kahevAya che. ane je pahelAMja nAza pAme te pratipAti kahevAya che. Rjumati pratipAtI ane vipulamati apratipAtI che. A rIte vacana, kAya ane mana dvArA zruta, parakIya maneAgata saraLabhAvane jANunArU' Rjumati manaHpa`vajJAna che ane e prakAranA vijJAnathI je nivRti na hAya, pazcAt vyAvartita na hoya, cAlita na hAya, vyAghATita na heAya te vipulamati jJAna kahevAya che. vipulamati mana:paryavajJAnanI prApti thavAthI muni sIdhA kSepaka zreNI para ArUDha thAya che. ane pahelAnA mehanIya kA tathA anta hata pachI ekI sAthe traNa zeSa ghAti karmo khapAvIne kevaLajJAna prApta karI le che. avadhijJAnanI apekSA manaHvajJAna adhika vizuddha haiAya che. A ane jJAnamAM vizuddhi kSetra svAmI ane viSayathI bheda thAya che. avadhijJAnane zrI tatvArtha sUtra : 2 293
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya kSetranI apekSA saMpUrNa leka che. arthAt lekamAM vidyamAna saghaLA rUpI padArthone te jANI zake che. eTaluM ja nahi paramAvadhi jJAnamAM te eTaluM sAmarthya hoya che ke te alekamAM lekakAzanI barAbara barAbaranA asaMkhyAta khaMDene jANI zake che. paraMtu alakamAM rUpI padArtha hotA nathI AthI te jANatA paNa nathI. mana:paryava jJAnanuM kSetra kevaLa manuSyalaka arthAta aDhIdvIpa che, svAmInI apekSA vicAra karavAmAM Ave te avadhijJAnanA svAmI cAreya gationA jIva hoya che. te nAra de manuSya ane tiryone paNa thAya che. mana:paryava jJAna virala manuSyane ja thAya che. jemake te kevaLa garbha ja manuSyane thAya che. temAM paNa kevaLa karmabhUmine ja thAya che. temAMthI paNa saMkhyAta varSanI AyuSyavALAone ja thAya che. na te akama bhami ja manuSyane thAya che ke na asaMkhyAta varSanA AyuSyavALAone saMkhyAta varSanA AyuSyavALAomAM paNa paryAptane ane temAM paNa samyaka daSTione thAya che. samyaka daSTiemAM paNu apramatta saMyane ja thAya che ane temAM paNa baddhi prApta munione ja thAya che. viSayanI apekSAthI avadhijJAnanA viSayabhUta rUpI dravyanA chevaTanA bhAgamAM manaHparyAvajJAnane vyApAra thAya che. A rIte avadhijJAna je dravyane jANe che. tenA anaMtamAM bhAga sUkSama arthamAM mana:paryavajJAna jANe che. nandI satranA aDhAramAM sUtramAM kahyuM che jajumati anaMta pradezI skaMdhane jANe dekhe che. vipulamati te ja skaMdhane adhikatara vipulatara vizuddhatara ane nirma Latara jANe jUe che. kSetranI apekSA Rjumati jaghanya AMgaLanA asaMkhyAtamAM bhAgane, utkRSTa rItie A ratnaprabhA pRthvInAM upalAnIcalA kSudraka pratara sudhI upara tikenA uparI sapATI sudhI, tIrachAmanuSyakSetranI aMdara, aDhI dvIpa samadromAM, paMdara karmabhUmimAM, trIsa akarma bhUmimAM ane chapana aMtara dvipamAM. saMjJI paMcendriya paryApta jInA bhAvene jANe jue che. vipulamati tene aDhI AMgaLa adhika vipulatara, vizuddhatara ane vitimirara nirmaLatara kSetrane jANe jue che. kALanI apekSAthI ajImati jaghanya papayanAM asaMkhyAtamAM bhAgane zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane utkRSTathI paNa popamanAM asaMkhyAtamA bhAgane atIta ane anAgata kAlane jANe jue che. vipulamatI tene adhikatara vizuddhatara ane nirmaLatara jANe jue che. - bhAvanI apekSAthI trAjumati anaMta bhAvone jANe che jue che. sarva bhAvanA anaMtamA bhAgane jANe che jue che vipulamatI tene adhikatara vipulatara temaja vizuddhatara jANe jue che. "mana" paryavijJAna manuSyanA mana dvArA ciMtita ane prakaTa karanArU che, ne manuSyakSetra sudhI maryAdita che, guNapratyaya ja thAya che. arthAt tapasyAM Adi guNo dvArA ja utpanna thAya che ane saMyamI munione ja prApta thAya che. vaLI paNa kahyuM che labdhiprApta, apramattasaMyata samyakdaSTi, paryApta saMkhyAta varSanI AyuvALa karmabhUmi ja ane garbhaja manuSyane ja manaH paryAya jJAna thAya che. mana:paryayajJAna saMkSepamAM cAra prakAranuM kahevAmAM AvyuM che. jemake (1) dravyathI (2) kSetrathI (3) kAlathI ane (4) bhAvathI e rIte viSayanI daSTie paNa avadhijJAnanI apekSA mana:paryayajJAnanI vizeSatA samajavI joIe A rIte manaH5rthayajJAnanA paryAya sauthI thaDA che. tenI apekSA avavijJAnanA paryAya anaMtagaNu che. pAMca prakAra ke jJAnoM matizrutajJAna kI vizeSatA "sucanAne? ItyAdi sUtrArtha-matijJAna ane zrutajJAna badhAM dravyone jANe che. paraMtu temanAM badhAM paryAne jANatA nathI ke 50 tasvAthadIpikA-mokSanAM kAraNabhUta samyakUjJAnanA mati, mRta avadhi mana:paryaya ane kevaLajJAnanA bhedanI prarUpaNa karavAmAM AvI. temAM paNa mokSa zrI tatvArtha sUtraH 2 295
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ nuM pradhAna kAraNa hovAthI kevaLajJAnanI pahelAM prarUpaNa karI ane tyAra pachI kamathI matijJAna AdinuM nirUpaNa karyuM. have te pAMca jJAnamAM pUrva-pUrvanI apekSAe uttara-uttaravALA jJAnanAM utkarSa pratipAdana karavA mATe sarvaprathama mati ane zratajJAnanA viSayanuM kathana karIe chIe matijJAna ane zrutajJAna badhAM drone te jANe che paraMtu badhAM dravyanAM badhAM paryAne jANatA nathI. A rIte mati zratajJAnano vyApAra badhAM mAM thAya che paNa badhAM paryAmAM nahIM matijJAna ane zratajJAna badhA dravyone viSaya banAve che. paraMtu badhA paryAne nahIM zeDA paryAye ne ja jANe che dhama. adharma, AkAza, kAla, pudgala ane jIva A cha dravya che. jemanuM kathana pahelA karavAmAM AvI gayuM. matijJAna dravyane dezataH jANe che. zrutajJAna sarvataH jANe che. AthI matijJAnanI apekSA zrutajJAna viziSTa che. je 50 | tatvArthaniryukita-pahelA mati, kRta, avadhi, manaH paryAya ane kevaLa jJAna rUpa samyakajJAna mokSanuM sAdhana che e pratipAdana karavAmAM AvyuM. temAM paNa pradhAna hovAthI kevaLajJAnanuM prathama nirUpaNa karavAmAM AvyuM. tenA pachI matijJAna AdinuM kathana karavAmAM AvyuM. have te pAMca jJAnamAM uttarouttara viziSTatAnuM pratipAdana karavA mATe kahIe chIe pUrvokta matijJAna ane zrutajJAnanI pravRtti badhAM dravyamAM thAya che paraMtu badhAM paryAmAM thatI nathI. A kAraNe matijJAna ane zrutajJAna sarvadravya paryAya viSayaka nathI, te paNa dharma, adhama, AkAza, kAla, pudgala ane jIva rUpa sarvadravyane jANe che. A rIte matijJAna ane zrutajJAnathI jIva badhAM dvavyane te jANe che paraMtu tenA badhAM paryAyAne jANatA nathI. jyAre matijJAna zrutajJAna dvArA upalabdha padArthone akSaraparamparAnI paripATI vagara ja dravyAnuM jJAna kare che tyAre badhAM dravya matijJAnanA viSaya banI jAya che. paranta badhAM dravyanA badhA paryAya tenA viSaya thaI zakatA nathI, kAraNake te Indriya ane manathI utpanna thAya che ane badhAM paryAyane jANavAmAM asamartha che. A rIte te zratagraMtha anusAra dharma, adhama, AkAza, kAla, pudagala ane jIva dravyone jANe che paraMtu tenA badhA paryAyAne jANatuM nathI. emAM paNa matijJAna dvArA eka dezathI ja drone jANe che, sarva dezathI nahIM. zrutajJAna dvArA sarvadezathI jANe che. paraMtu A baMne jJAnathI dravyanA samasta paryAya jANu zaktA nathI, A ene phalitArtha che. nandIsUtranA 37mAM sUtramAM kahyuM che dravyanI apekSA matijJAnI sAmAnya rUpathI badhAM dravyane jANe che paNa te zrI tatvArtha sUtraH 2 296
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI, kAlanI apekSA matijJAnI sAmAnya rUpathI sarvakAlane jANe che paraMtu te nathI, bhAvanI apekSA matijJAnI sAmAnyataH badhA bhAvene jANe che paNa je nathI AgaLa jatAM tyAM ja 58mAM sUtramAM kahe che zrutajJAna TUMkAmAM cAra prakAranuM kahevAmAM AvyuM che dravyathI kSetrathI, kAlathI ane bhAvathI dravyathI zratajJAnI upaga lagAvIne sarvadravyane jANe jue che, kSetrathI zrutajJAnI upaga lagADIne sarva kSetrane jANe jue che. kAlathI zrutajJAnI upaga lagAvI ne sarva kAlane jANe jue che bhAvathI zrutajJAnI upaga lagAvIne badhAM bhAve ne jANe jue che A AgamathI matijJAnanI apekSA thatajJAnanI viziSTatA spaSTapaNe jJAta thAya che ke 50 che avadhijJAna viSaya kA nirUpaNa 'hinALe radara" ItyAdi suvArthaavadhijJAna badhAM rUpI dravyane jANe che ke pa1 che tattvArthadIpikA -pUrvasUtramAM matijJAna ane zrutajJAnanA viSayanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM, have avadhijJAnanA viSayanuM pratipAdana karIe chIe pUrvokta svarUpavALA bhavapratyayika ane pazamapratyadhika avadhijJAna rUpI dravyone arthAt pudgalamAM ja vyApAra kare che, paraMtu rUpI dravyonA samasta paryAmAM vyApAra karatuM nathI te arUpI dravyane paNa jANatuM nathI sahuthI adhika vizuddha avadhijJAna paNa rUpI dravyane ja jANe che paraMtu temanAM atIta anAgata, utpAda vyaya ane dravya Adi badhA ananta paryAne jANatuM nathI ke pa1 che 'tatvArthaniryukti-pahelA matijJAna ane zrutajJAnanA viSayanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM, have kamaprApta avadhijJAnanA viSayanuM pratipAdana karIe chIe bhavapratyaya ane kSaye zamanimittaka avadhijJAna muddagaladravya rUpa sarva yupI dravyamAM ja vyApAra kare che. dharma, adharma, AkAza ane jIva A arUpI dravyamAM tene pAra heta nathI, te rUpI dravyonA samasta paryAne paNa jANatuM nathI. paramAvadhijJAnI paNa atyanta vizuddha avadhijJAna dvArA rUpI dravyane ja jANe che. arUpI dravya dharma, adharma, AkAza ane AtmAne nahI karI ne paNa badhAM atIta, anAgata, vartamAna, utpAda, vyaya ane ane dhrauvya Adi ananta paryAthI jANatuM nathI. zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyogadvAra sUtranA 144mAM sUtramAM kahyuM che "avadhidarzana avadhidarzana vALAnA samasta rUpI dravyomAM vyApAra hoya che paraMtu temanA samasta paryAyomAM nahIM nadIsUtramAM 1damAM sUtramAM paNa kahyuM ke avadhijJAna saMkSepamI cAra prakA2nuM che dravyathI kSetrathI kAlathI ane bhAvathI. dravyanI apekSA avadhijJAnI jaghanya ananta rUpI dravyone jANe jue che utkRSTa samasta rUpI dravyone jANe jue che. kSetranI apekSA avadhijJAnI jaghanya AMgaLanA asaMkhyAtamAM bhAgane jANe jue che, uzkeTa alekamAM lepramANu asaMkhyAta khaMDene jANe jue che. kAlathI avadhijJAna jaghanya AvalikAnI saMkhyAmAM bhAgane jANe jue che, utkRSTa asaMkhyAta atIta ane anAgata utsapiNi ane avasarpiNa kAlone jANe jue che. bhAvathI avadhijJAnI jaghanya ananta bhAvane jANe jAe che ane utkRSTa paNa ananta bhAvane jANe jue che sarva bhavanA anantamAM bhAgane jANe ane jue che. e 51 che manaH paryayajJAna ke vaiziSya kA nirUpaNa " mAnavanAne ItyAdi sUtrArtha--mana:paryavajJAna, avadhijJAnanA viSayanA anantamAM bhAgane jANe che. je para che tattvArthadIpikA--pahelA avadhijJAnanA viSayanuM nirUpaNa karyuM, have avadhijJAnanI apekSA mana:paryavajJAnanI viziSTatAnuM pratipAdana karavAne mATe tenA viSayanuM nirUpaNa karIe chIe mana:paryavajJAna avadhijJAnanA viSayabhUta rUpI pudagala dravyanA anantamAM bhAgane jANe che arthAta avadhijJAna je dravyane viSaya banAve che, tenA anantamAM bhAgane mana:paryavajJAna viSaya banAve che. A kAraNe avadhijJAnanI apekSA mana:paryavajJAna atyanta sUphama pada rthane jANavAnA kAraNe tenI apekSA viziSTa che. avadhijJAna avirata samyakaTine paNa prApta thAya che paraMtu mana:paryava jJAna apramatta saMyata ane Rddhi prApta ne ja thAya che e paNa enI vizeSatA che. | para che tavAnikita--pUrvasUtrokta avadhijJAna mana:paryavajJAnanI apekSA sUkama padArthomAM pravRtta thavAnA kAraNe viziSTa che. AthI tenI utkRSTatAnuM pratipAdana karIe chIe zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ avadhijJAnanA viSayabhUta rUpI pudgala dravyanA ananta sUkrama eka bhAgamAM mana:paryavajJAnanI pravRtti thAya che. A rIte je repI pudagala dravyane avadhijJAna jANe che tenA paNa ananta bhAga sUkSama eka padArthanuM mana:paryavajJAna jANe che. AthI je rUpI pudgala dravane avadhijJAnI jANe che, te avadhijJAna dvArA daSTajJAna rUpI pudagala dravyanA ananta bhAga-ekane mana 5ryAvajJAnI jANe che. avadhijJAnanA viSayathI anantamAM bhAgavata rUpI dravyone dIvAla Adi AkAramAM vyavasthita rUpathI jANatA nathI paraMtu manadvArA cintana, vicAra ane anaveSaNanA viSayabhUta dravyone ja jANe che. te dravyone paNa samasta lokamAM jANato nathI parantu manuSyakSetravartI dravyone ja jANe che. avadhijJAnInI apekSA vizuddhatara ane atyaMta sUkSama paryAyavALA dravyone mana:paryavajJAnI jANe che. bhagavatIsUtranA AThamAM zatakanA dvitIya uddezakanA sUtra 323mAM kahyuM che mana:paryavajJAnanA paryAya badhAthI ochA che avadhijJAnanA paryAya tenAthIananta gaNA che, AbhinidhikajJAnanA paryAya anantagaNu che ane kevaLajJAnanA paryAya anantagaNu che | para che kevalajJAna kI utpatti ke kAraNa kA nirUpaNa rojijJALAnA" ItyAdi savAtha-mehanIya, jJAnAvaraNa darzanAvaraNa ane antarAya karmanA kSayathI kevaLajJAnanI utpatti thAya che. 53 che. tatvArthadIpikA--jJAnAvaraNIya Adi kamene saMpUrNa paNe kSaya thaI javAthI utpanna thanAra mekSa kevaLajJAnanI utpatti vagara zakya nathI AthI kevaLajJAnanI utpattinuM kAraNa kahIe chIe aThayAvIsa prakAranA mahanIyakarmanA kSayathI, pAMca prakAranA jJAnAvaraNIya karmanA kSayathI nava prakAranA darzanAvaraNIya karmanA kSayathI ane pAMca prakAranA antarAya karmanA kSayathI tathA "ca" zabdanA prayogathI manuSyAyu sivAyanA traNa AyuSyonA kSayathI sAdhAraNa nAmakarma, Atapa nAma kama. paMcendriya jAtine bAda karatAM cAra jAtionA kSayathI narakagati narakagatyAnupUrvI, sthAvara, sUkSama tiryaMcagati tiryaMcagatyAnupUrva ane udyota A tera prakAranA nAmakarmanA kSaya thI tresaTha karma prakRtiene kSaya thavAthI kevaLajJAnanI utpatti thAya che. sarvaprathama darzana cAritra mehanIya rUpa mohanIya karmane kSaya thAya che, e darzAvavA mATe sarvaprathama mehanIyakama grahaNa karavAmAM Avela che, evuM samajI levAnuM che ke 53 che tatvArthaniyukita-jJAnAvaraNIya Adi kamene sarvathA kSaya thavAthI mokSa zrI tatvArtha sUtraH 2 299
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ utpanna thAya che. paraMtu kevaLajJAnanI utpatti vagara zakya nathI, AthI kevaLajJAna nI utpattinuM kAraNa kahIe chIe mohanIya, jJAnAvaraNa, darzanAvaraNu, ane antarAya karmanA kSayathI kevaLa jJAna utpanna thAya che. aThayAvIsa prakAranA darzanacAritra mohanIyanA, pAMca prakAranA jJAnAvaraNIyakamanA, nava prakAranA darzanAvaraNIyakarmanA ane pAMca prakAranA antarAyakarmanA kSayathI tathA "ca" zabdanA pragathI manuSpAyuthI bhinna bAkInA traNa AyuSya narakAyu, tiryaMcAyu ane devAyu karmanA kSayathI, sAdhAraNa Atapa, paMcendriyane cheDI zeSa cAra jAtionA narakagati, narakaganyAnupUvI sthAvara sUma, tiryaMcagati, tiryaMcagatyAnupUrva ane udyota A rIte tera prakAranA nAmakarmanA kSayathI, kula seMsaTha karmaprakRtionA kSayathI kevaLajJAna utpanna thAya che. agAu viziSTa tapanA anuSThAna Adi dvArA aThayAvIza prakAranA mehanIya kano kSaya thavAthI tathA pAMca prakAranA jJAnAvaraNa nava prakAranA darzanAvaraNa ane pAMca prakAranA antarAya karmane kSaya thavAthI, manuSAyu sivAyanA traNa AyuSya kamane kSaya thavAthI ane te prakAranA nAmakarmane kSaya thavAthI samasta dravya ane paryAne jANanAra kevaLajJAna ane kevaLadarzana, cAra ghAti karmonA dura thavAthI prakaTa thAya che. sthAnAMgasUtranA trIjA sthAnamAM kahyuM che - mana mehakama kSINa thaI cukayuM che te arihantane traNa kaza ekI sAthe kSayane prApta thAya che jemake jJAnAvaraNIya, ane darzanAvaraNIya ane antarAya 53 kevalajJAna ke lakSaNa kA nirUpaNa "zvava ' ItyAdi satrA-kevaLajJAna samasta dravyo temaja paryAne jANe che. 54 zrI tatvArtha sUtraH 2
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvArthadIpikA-mokSanI prApti kevaLajJAnanI prApti thavA thAya che, AthI mokSanI prAptine mATe kevaLajJAnanI utpattinA kAraNe jJAnAvaraNa darzanAvaraNa, mohanIya ane attarAya, e cAra ghAti karmone tapazcarya Adi dvArA kSayanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM, have kevaLajJAnanA lakSaNanuM nirUpaNa karIe chIe samasta dravya ane paryAne jANanArU kevaLajJAna che. arthAt je jJAna dharma, adharma, AkAza, kAla, pudgala ane java rU5 badhAM dravyone ane temanA samasta paryAyone yugavat pratyakSa rUpathI jANe che, te kevaLajJAna kahevAya che kevaLajJAna utpanna thavAthI matijJAna Adi keI paNa anya jJAna rahetuM nathI AthI tenuM koI sahAyaka sAthI jJAna na hovAthI te kevaLa kahevAya che AthI e samajavAnuM che ke kevaLajJAnano viSaya sakaLa dravya ane sakaLa paryAya che. kevaLa arthAt ekaluM athavA asahAya, kAraNa ke te indriya AdinI sahAyatA nI apekSA rAkhatuM nathI athavA kevaLa zabdane artha thAya sakaLa sapUrNa, kAraNa ke te samarata ya padArthone grahaNa kare che. athavA kevaLa arthAt asA dhAraNa, ananya sadRza kemake evuM jJAna bIjuM kaMI ja nathI. athavA kevaLa arthAta ananta, kAraNake te apratipAtI hovAthI atarahita che tathA tenA kSaya paNa ananta che, A rIte ahIM kevaLa zabda eka Adi arthavALo che. A pramANe mohano kSaya thavAthI ane jJAnAvaraNa darzanAvaraNa tathA antarAya karmane sarvathA kSaya thavAthI utpanna thanAra hatheLI para rAkhelA atula sthaLa motInI samAna yathArtha samasta bhUta, vartamAna ane bhaviSyat kAlIna padArthone jANanAra kevaLajJAna hoya che. A mAMthI chavadravya anata che. pudgala dravya paNa ananta che ane te ANa tathA skaMdhanA bhedathI bhinna che. dharma, adharma ane AkAza dravya aneka pradezI hovA chatAM paNa khaDAtmaka na hovAnA kAraNe eka eka ja che. kAla dravya paNa ananta che ane atIta tathA anAgata AdinA bhedathI vividha prakAranA che. A chae dravyonA trikALa bhAvI paryAya pratyekanA anatAnanta che. AmAMthI koI paNa dravya athavA paryAya kevaLajJAnanA viSayathI para nathI bake badhAM dravya ane badhAM paryAya kevaLajJAnanA viSaya che. kevaLajJAnanuM mAhAbhya aparimita che jethI te badhAM dravya ane paryAne jANe che. kevaLajJAna ekaluM ja rahe che. tenI sAthe koI paNa kSAyopathamika jJAna rahI zakatuM nathI. matijJAna ane zratajJAna baMne eka sAthe ja rahe che, kadAcita koI AtmAmAM mati zrata ane avadhi athavA mati. zrata ane mana:paryava e traNa jJAna saMyukata zrI tatvArtha sUtra 2 301
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNe hoya che keI AtmAmAM mati zrata avadhi ane mana:paryava e cAre jJAna paNa jovAmAM Ave che pAMca jJAna ekI sAthe hoI zakatA nathI paraMtu yAda rAkhavuM ghaTe ke upaga eka samayamAM eka ja jJAnane thAya che. ethI adhika be, traNa athavA cAra jJAnanuM ekI sAthe hovAnuM je kahevAmAM AvyuM che, te mAtra kSapazamanI apekSAthI che arthAt eka AtmAmAM eka sAthe cAra jJAne sudhI kSepazama thAya che. e 54 che tatvArthaniryukti-pUrvasUtramAM pratipAdana karavAmAM AvyuM che ke mekSanI prApti mATe kAraNabhUta je kevaLajJAna che tenI utpattinA kAraNuM, jJAnAvaraNa dazanAvaraNa mehanIya ane antarAya A cAra ghAtikamene kSaya che ke je viziSTa tapazcaryA AdithI thAya che. have kevaLajJAnanA lakSaNanuM pratipAdana karIe chIe je samasta dravyo ane samasta paryAne jANe che, tene kevaLajJAna kahe che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya, jIvAsti kAya ane kAla, A badhAM drone tathA badhAM paryAyone jANanArA jJAna kevaLa jJAna kahevAya che. A rIte sakaLa dravya ane sakaLa payaya viSayaka kevaLajJAna kahevAmAM Ave che. A rIte je dharmAstikAya Adi badhA kAne temaja utpAda Adi badhAM paryAyone jANe che te kevaLajJAna kahevAya che. dharma, adharma, ane AkAza A traNa dravyanA utpAda ane vyaya parataH heya che. pudgala dravyane zukala paryAyathI vyaya (vinAza) thAya che, nIlaparyAyanA rUpa mAM utpAda thAya che, te paNa te pudgala rUpathI dhruva rahe che eja rIte jIva ne paNa deva paryAyathI utpAda, manuSyaparyAyathI vinAza ane jIva rUpathI auvya thAya che- arthAt jIvatra baMne paryAmAM kAyama rahe che evI ja rIte kAla paNa AvalikA Adi rUpathI naSTa thAya che, samaya Adi rUpathI utpanna thAya che ane kAlatvanI dRSTithI sadA sthira rahe che. A prakAranA saghaLA jo temaja paryAne kevaLajJAna jANe che. prazna--kevaLajJAna sarvadravyo ane sarva paryAne kevI rIte jANa karI zake? kAraNa ke teo te anantAnanta che ! uttara-kevaLajJAnanuM mAhAtamya aparimita che. asIma mAhAmya hovAnA kAraNe kevaLajJAna samasta dravya, kSetrakAla ane bhAvathI viziSTa prakAro nuM bedhaka hoya che kevaLajJAna samasta leka ane alakane jANe che. tenAthI vadhIne anya kaI jJAna nathI ane evuM kaI ya nathI je kevaLajJAnanA viSayathI bahAra haya. dharmAstikAya ane adharmAstikAyathI vyApta AkAza leka kahevAya che. je AkAzakhaMDamAM dharmAstikAya ane adharmAstikAya vidyamAna nathI, zrI tatvArtha sUtra 2 302
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ te lekathI bhinna aleka kahevAya che. A rIte A leka ane emAM je kaI paNa ya hoya che, te sarve ne kevaLI kevaLajJAna dvArA jANe che jevI rIte bahAra jue che tevI ja rIte aMdara paNa jue che. A rIte kevaLajJAna saMpUrNa leka aleka viSayaka che. AthI paripUrNa kahevAya che, kAraNake te samasta dravyamAnasamUhane paricchedaka che, A prakAre samagra mati AdijJAnanI apekSA viziSTa, asAdhAraNa nirapekSa vizuddha sarvabhAvanA jJApaka tathA leka aleka viSayaka hovAnA kAraNe ananta pariNAmatmaka kevaLajJAna hoya che. kevaLajJAna mati Adi jJAnenI sAthe rahI zakatuM nathI paraMtu evuM ja rahe che. kevaLajJAnanI sAthe parAmika jJAnenuM rahevuM, zakya nathI. eka jIvamAM matijJAna ane zrutajJAna baMne te sAthe ja hoya che, kadAcita avavijJAna athavA manA paryAvajJAna sAthe paNa traNa heI zake che ane koI AtmAmAM cAre paNa jovA maLe che paraMtu ekI sAthe pAMca jJAnenuM hovuM saMbhavita nathI. kevaLajJAnanA abhAvamAM mati Adi cAra jJAnene sadulAva hite nathI. AthI bIjA jJAnanI sAthe sambaddha na hovAthI asahAya levAnA kAraNe te kevaLa jJAna kahevAya che. anugadvAra sUtranA darzanaguNu pramANanA prakaraNanA sUtra 144mAM kahyuM che kevaladarzana kevaladarzanInA sarvadravyamAM ane sarva paryAyamAM nadIsUtranA 22mAM sUtramAM paNa kahyuM che ke-te kevaLajJAna saMkSepathI cAra prakAranuM kahevAmAM AvyuM che dravyathI kSetrathI kALathI ane bhAvathI. dravyathI kevaLajJAnI badhAM ne jANe che jue che, kSetrathI kevaLajJAnI sarvakSetrane jANe che jue che, kALathI kevaLajJAnI saMpUrNa kALane jANe jue che ane bhAvathI kevaLajJAnI sakaLa bhAvene jANe jue che. kevaLajJAna sapUrNa dravya, ane pariNAmone jANavAnuM kAraNa che, ananta che zAzvata che, apratipAtI che ane eka prakAranuM che. AnAthI e phalita thayuM ke kevaLanuM mahAo aparimita che. * 54 | jainAcArya jainadharmadivAkara pUjyazrI ghAsalAlajI mahArAjakRta "tattvArthasUtra"nI dIpikA-niryukti vyAkhyAne AThame adhyAya samAptaH 58 zrI tatvArtha sUtra 2 303
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSatatva kA nirUpaNa navamA adhyAyanA prArabha-- 'sayalaka makkhae mokkhe' sutrA-samasta karmanA phrAya thai javA meAA che ! 1 ! tattvArthaM dIpikA-'jIva, ajIva, anya, puNya, pApa, Asrava, saMvara, nirjarA ane mAA, A natra tatva che" A uttarAdhyayanasUtranA anusAra prathama ATha adhyAyamAM kumathI eka-eka adhyayanamAM jIvathI laIne nija rApaya ta ATha tattvAnI prarUpaNA karavAmAM AvI, have kramaprApta navamAM meAAtatvanI vizada prarUpaNA karavAmAM Ave che pahelA mizrAdeSTithI laine temAM guNasthAna sudhI dezataH nirA thAya che, tyArabAda ayegakevaLIne samastakamAMnA phAyarUpa nirjarA thAya che e kahevAmAM AvI gayuM che, have e batAvIe chIe ke samasta kamAMnA phAya thavAthI zuM thAya che? anazana tathA prAyazcita Adi mAhya tathA Abhyantara tapathI, saMyama zrAdithI tathA kra phaLamA leAgarUpI vipAkathI ekadeza krAyarUpa nirjaza thAya che e kahevAmAM AvyuM che, tadanantara anyanA kAraNe mithyAdarzana Adi nA abhAva thaI javAthI ane kevaLajJAna tathA kevaLadazananI utpatti thaI javAthI jJAnAvaraNathI laIne antarAyakama paryanta ATha mULa ka`prakRtinA tathA ekasesa aDatALIza uttaraprakRttionA kSaya thavAthI saghaLAM krarmAMnA phAya thaI jAya che, arthAt te kama AtmAthI judAM thai jAya che. A ja mekSa kahevAya che. A rIte jJAnAvaraNu, darzanAvaraNu, me!hanIya ane antarAya e cAra dhanadhAti kramanA kSaya thavAthI kevaLajJAnanI utpatti mAda vedanIya, nAma, gAtra ane Ayu e cAra bhavadhAraNIya karmAnA paNu kSaya thai jAya che. A rIte samarata krarmAnA hAya thatAM ja audArika zarIrathI mukata thayelA A manuSya janmanA anta Ave che ane mithyAdanAdinA abhAva thavAthI punarjanma thatA nathI Ama pUrvajanmanA viccheda thaI javA ane uttarajanmanA prAdurbhAva na thavA meAA che ane sampUrNa karmInA hAya thA tenu lakSANu che. tAtparya e che ke jJAna darzIna upayeAga rUpa AtmAnuM peAtAnA ja svarUpamAM avasthAna thaI javu e ja mA kahevAya che. ka'nI ATha mULa prakRtie che jJAnAvaraNu, danAvaraNa, meAhanIya vedanIya Ayu, nAma, getra ane antarAya AmAMthI matijJAnAvaraNu AdinA bhethI jJAnAvaraNanA pAMca bheda che, cakSudazanAvaraNu AdinA bhedathI dazanAvaraNa mAdi dazanAvaraNanA nava bheda che, danamAhanIya cAritramAhanIya AdinA bhedathI mAhanIya kramanA aThayAvIsa bheda che, sAtA asAtAnA bhedathI vedanIya zrI tatvArtha sUtra : 2 304
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ kranA e bheda che, narakAyutiya cAcu AdinA bhedathI Ayuka`nA cAra bheda che gatinAma, jAtinAma AdinA bhedathI nAmaka nA trANu bheda che ucca ane nIcanA bhedathI gAtrakama e prakAranA che. dAnAntarAya AdinA bhedathI antarAya ka'nA pAMca bheda che. AvI rIte pAMca, nava, aThayAvIsa, e, cAra trANu e mane pAMca (5+9428424493xx5) maLIne ekasA aDatAlIza (148) kema prakRtienA phAya thaI javA meAkSa samajavA joie. A karmAnuM vizeSa svarUpa niyuktimAM darzAvIzu / / 15 tattvAtha niyukti-jIva, ajIva, andha, puSpa, pApa, Asava, savara, nirjarA ane mekSa A uttarAdhyayana sUtramAM pratipAdita nava tavAmAMthI kamAnusAra jIvathI laIne nirjarA panta ATha tatvAnu ATha adhyAyamAM eka ekanuM eka eka adhyAyamAM vistArapUrvaka prarUpaNa karavAmAM AvyuM. have navamA mANatatvanI prarUpaNA kAje navame adhyAya prAraMbha karavAmAM Ave che sampU karyAMnA arthAt jJAnAvaraNu danAvaraNu Adi ATha mULa kama prakRtiAnA ekasesa aDatAlIza uttaraprakRtienA kSaya thavA arthAt AtmapradezathI pRthak thaI javu' mekSa che. tApaya e che ke jJAna-dana upayoga lakSaNavALA AtmAnuM peAtAnA svarUpamAM avasthAna thaI javuM e ja me che. pahelA tapa sayama ane nirjarA Adi dvArA jJAnAvaraNu, danAvaraNu, meAhanIya ane antarAya nAmaka cAra ghanaghAti krame nA kSaya thaI javAthI kevaLa jJAnanI utpatti thAya che, tyArakhAda bhavapagrAhI vedanIya, nAma, geAtra ane AsuSya nAmaka cAra karmaneA kSaya thAya che. A rIte uttaraprakRtie sahita ArmInA kSaya thatAMnI sAthe ja audArika zarIravALA A manuSya janmanA anta thaI jAya che ane anyanA kAraNe mithyAdarzana AdinA abhAva thavAthI uttarajanmane prAdurbhAva thatA nathI. A rIte vata mAna janmanA ucchedathI ane punarjanmanA prAdurbhAva na thavAthI je samasta krarmothI rahita videhAvasthA prApta thAya che te ja mekSa che. Ama samasta karyAMnA kSaya, AtmapradezathI pRthak thavu rUpa ni raNu, krama samUhanA prayasa athavA AtmAnu peAtAnA svarUpamAM sthita thavuM e ja meAkSa kahevAya che. meAkSa avasthAmAM AtmAnA abhAva thatA nathI. AtmA jJAnAdipAima svabhAvavALA heAvAthI samULage naSTa thatA nathI. te avasthAmAM paNa jJAnAdi svabhAvathI tenI sattA tA rahe ja che, tapa, saMyama Adi dvArA samasta AzradvArAnA nirodha karanArI saMvara yukta, parama atizayathI sampanna, kriyAnuM samIcIna anuSThAna karanArA chadmastha sayegakevaLI ane sapUNu ceAganA nirodha karanArAone mithyAdarzana Adi zrI tatvArtha sUtra : 2 305
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ anya kAraNone abhAva thaI javAthI tadAvaraNIya karmanA kSayathI samyakadarzana AdinI utpatti thavAthI navIna karmo baMdhAtA nathI ane tapanA anuSThAna AdithI parvopArjita karmone kSaya thaI jAya che tyAre mohanIyanamane kSaya thaI javAthI jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane antarAya kamenA Atyantika-hamezane mATe kSaya jAya che. bhavadhAraNIya vedanIya, nAma, gotra ane AyuSya kamene kSaya thaI jAya che. - vAtikarmane kSaya thatAM ja samasta dravyo ane paryAne jANanArA,parama azvayathI yukta, ananta, anuttara (sarvotkRSTa) nirvAghAta, nirAvaraNa, saMpUrNa kevaLadarzana ane kevaLajJAna utpanna thAya che. Amane prApta karIne jIva zAha thaI jAya che. saghaLAM karmamAtra, kSINa thavAthI buddha sarvajJa, sarvadazI), jina ane kevaLI banI jAya che. A samaye atyanta halakA zubha vedanIya nAma, gotra ane AyuSya karmo zeSa rahI jAya che. AvI sthitimAM AyuSyakamane saMskAra vaza te candramAnI jema bhavyajIva rUpI kumudavanene vikasita udhita karavAne mATe bhUmaMDaLamAM vicare che. tadanantara ukta vidhi anusAra AyuSyakarmanI samApti thavAnI sAthe ja vedanIya, nAma ane gotra kamene paNa kSaya thaI jAya che. A rIte sakaLa kane kSaya thavAthI pitAnuM AtmAmAMja avasthita thaI javA rUpa mekSa thAya che. ahIM pAMca prakAranA jJAnAvaraNanuM nava prakAranA darzanAvaraNane (1) aThayAvIza prakAranA mahanIyane (2) be prakAranA vedanIyane (3) traNa prakAranA nAmakarmane, cAra prakAranA AyuSyakamano-prakAranuM gotra karmane ane pAMca prakAranA aMtarAya karmane e rIte badhA maLIne ekase aDatALIza 148) karma prakRtione kSaya samajavuM joIe. AmAMthI avirata samyaka dRSTi, dezavirata, pramattasaMyata ane apramattasaMyata guNasthAnamAMthI koI guNasthAnamAM mohanIya kamanI sAta prakRtio cAra anantAnabandhI ane darzana mehanIyanI traNa mithyAtva, samyakatva meha ane mizra kSINa thAya che. anivRtti guNasthAnamAM mohanIyakarmanI vIsa prakRtione kSaya thAya che ane nAmakanI tera prakatione kSaya thAya che je A pramANe che narakagati, narakagatyAnupUrvI tiryagati, tiryagnatyAnupUrvI, ekendriya jAti, dviIndriya jAti, triIndriya jAti caturindriya jAti, Atapa, udyota. sthAvara sakSama ane sAdhAraNa nidrA nidrA pracalA pracalA ane tyAnaddhi nAmaka darzanAvaraNanI traNa prakAranI prakRtione kSaya thAya che. mehanIya prakRtiomAMthI kramathI cAra apratyAkhyAnI krodha Adi cAra pratyAkhyAnI krodha Ardine kSaya thAya che. pachI napuMsakaveda, strIveda, hAsya rati arati, zAka, bhaya, jugupsA, purUSaveda tathA saMjavalana krodha mAna tathA zrI tatvArtha sUtraH 2 306
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAyAne kSaya thAya che sUmasAmparAya guNasthAnanA carama samayamAM saMjavalana lobhane kSaya thAya che tyArabAda kSINakaSAya guNasthAnamAM nidrA ane pracalA nAmaka be prakRtinA dvicarama samayamAM kSaya thAya che ane carama samayamAM cauda prakRtione kSaya thAya che je A pramANe che pAMca jJAnAvaraNa ane nava darzanAvaraNanI agakevaLI dvicaramasamayamAM pIstALIza nAmaprakationo kSaya kare che te A pramANe che devagati, audarika Adi pAMca zarIranAma che saMsthAna traNa aMgopAMga, cha saMhanana. varNa, rasa, gaMdha, sparza, manuSyagatyAna pUrvI, agurulaghu, upaghAta, parAghAta, ucchavAsa, prazaratavihAgati, aprazasta vihAgati, aparyApta, pratyeka, sthira, asthira, zubha, azubha, durbhaga, suvara svara, anAdeya. ayazakIti ane nirmANa sAtA asAtAmAMthI koI eka vedanIya ane nIca gotra kamarane kSaya thavAthI tIrthakara agakevaLI cazma samayamAM bAra karma prakRtiene kSaya kare che te A pramANe che koI eka vedanIya uccagetra, manuSpAyu manuSyagati, paMcendriya jAti trasa, bAdara, paryApta, subhaga, Adeya yazakIrti ane tIrthakara nAmakarma atIrthakara kevaLI caramasamayamAM Aja upara kahelI prakRtiono kSaya kare che, mAtra tIrthaMkara prakRtine ya karatAM nathI kAraNa ke temane prakRtio hatI ja nathI. Ama teo agIyAra prakRtiene kSaya kare che. AyuSya kevaLa eka manuSpAyu ja temanAmAM hoya che, zeSa traNa AyuSya bAMdhyA hatA nathI AthI eka mAtra manuSpAyu kamane ja te samaye kSaya thAya che. sthAnAMganA trIjA sthAna, cethA uddezakamAM kahyuM che- kSINumehanIya arihanta bhagavAnanA traNa kamazane ekI sAthe kSaya thAya che te A pramANe che jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya attarAya uttarAdhyayananA 2lmAM adhyayanane 71 mAM bolamAM kahyuM che sarva prathama yathAkrama aThayAvIza prakAranA mahanIyakarmane kSaya kare che, pAMca prakAranA jJAnAvaraNano. nava prakAranA darzanAvaraNa karmane ane pAMca prakAranA antarAyakarmane A traNe kama zene ekI sAthe kSaya kare che. punaHuttarAdhyayananA ulmAM adhyayananA 7ramAM belamAM kahyuM che anagAra samucchinnakriya anivRtti zukaladhyAna dhyAne thake vedanIya, Ayu. nAma ane gotra A cAra kamazane ekI sAthe kSaya kare che. A rIte uttarAdhyayana ane sthAnAMga nAmaka sUtrAgamanA pramANuthI jJAta thAya che ke mekSa avasthAmAM samasta karmone kSaya thAya che. AthI saMpUrNa karmone kSaya mekSa kahevAya che evuM prakRtasUtramAM kahevAmAM AvyuM che. je 1 zrI tatvArtha sUtra 2
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSAvasthA meM bhAvakarmakSayaka kA nirUpaNa jAmmattanALavuMlaLa' ItyAkri sannAtha -kevaLasamyakatva, jJAna, daCna ane siddhatvane bAda karatA aupazramika Adi bhAvAnA tathA bhavyatva bhAvanA paNa kSaya thaI jAya che ! 2 // tattvArthaM dIpikA--pUrva sUtramAM kahevAmAM AvyuM ke sakaLa karmAMnA kSaya thavA mekSa che, mekSa avasthAmAM kevaLa drabyakarmAnA ja kSaya thatu nathI parantu kSayApazamika, audayika smAdi bhAvAne paNa kSaya thai jAya che e pratipAdana karavA mATe kahIe chIe kevaLa samyakatva, jJAna, darzana ane siddhatva sivAya aupazamika Adi bhAvAnA tathA bhavyatvanA paNa kSaya thaI jAya che. daza namaiAhanIya sAta prakRtinA kSayathI kSAyika samyakatva thAya che. sampUrNa jJAnAvaraNunA kSayathI kSArthika kevaLa jJAna thAya che, danAvaraNukamanA kSayathI zrAyika kevaLadana thAya che. samasta karmonA kSayathI kSAyika siddhava utpanna thAya che. A bhAvAnA sivAya je aupamika, kSAye pazamika ane auyika bhAva che temanA kSaya thaI jAya che bhavyatva nAmaka pAriNAmika bhAva paNa kSINa thai jAya che. A rIte mukatAtmAmAM aupamika kSAyeApazamika ane auyika bhAva sarvathA ja hAtA nathI. kSAyika bhAvAmAMthI kSAyikasamyakatva, kSAyika kevaLajJAna, kSAyika kevaLadazana' kSAyika siddhatva vidhamAna rahe che A cAra sivAya anya kAI kSAyikrabhAva rahetA nathI. pArizumika bhAvezamAM bhavyatva jenA kAraNe siddhi prApta karavAnI caiA gyatA sAMpaDe che, siddhi prApta thayA bAda rahetuM nathI. paraMtu astitva, guNavatva, anAdi va asa'caiyapradezavatva, nitya, dravyatva Adi pAriAmika bhAva rahe che. A samyakatva AdikSAyika bhAva ananta hovAnA kAraNe mukta thavAmAM ja hoya che rA tattvAtha niyukita pahelA kahevAmAM AvyuM hatu ke mutAvasthAmAM jJAnAvaraNIya mAdi badhAM karmonA kSaya thai jAya che, parantu have e nirUpaNa karIe chIe ke kevaLa karmanA kSaya thatA nathI parantu AtmAnA asAdhAraNa bhAva aupazamika, kSAyika, kSAryAmika auyika ane pAriNAmikanA paNa kSaya thaI jAya che parantu AmAM thoDA apavAda paNa che, danasaptakanA kSayathI kSAyika samyakatva thAya che, jJAnAvaraNanA kSayathI kevaLajJAna, darzanAvaraNunA kSayathI kevaLadarzana ane samasta karmanA kSayathI siddhatva zrI tatvArtha sUtra : 2 308
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ utpanna thAya che. A badhAMne bAda karatA anya aupazamika, kSAyika, kSAceApapazarmika, auyika ane siddhi prApta karavAnI ceAgyatA rUpa bhavyatva nAmaka pAriNAmika bhAvanA paNa kSaya thaI jAya che A kAraNe mukatAtmAmAM aupatrika kSAceApazami ka ane audipaka A traNe bhAva teA sa`thA ja hAtAM nathI, kSAyika bhAvAmAMthI kSAyikasamyakatva, kevaLajJAna, kevaLadezana ane siddhatva rahe che A sivAya anya kai kSAvikabhAva paNa mutAtmAmAM hAtA nathI, samyakatva Adi cAra bhAva nitya hAvAthI rahe che, parantu pAriNAmika bhAvAmAMthI siddhi prApta karavAnI ceAgyatA rUpa bhavyatva bhAvanA ja abhAva haiAya che. tenA sivAya pANiAmika bhAva jevAke astitva, guNavatva anAditya, asakhyAta pradezava nitya, dravyatya Adi mAkSAvasthAmAM paNa vidyamAna hAya che ja A rIte mekSAvasthAmAM aupazamika, kSAryApamika ane auyika bhAvAnA savathA alAva thaI jAya che. evIja rIte kSAyikasamyakatva, kSAyikakevaLajJAna, kSAyikakevaLadana sAyika siddhatva sivAya anya kSAyikabhAvAne paNa abhAva thaI jAya paraMtu kSAyikasamyakatva Adi cAra kSAyikalavA nitya hAvAnA kAraNe meAkSAvasthAmAM AtmapradezeAthI pRthak thatAM nathI. pAriAmikabhAvAmAMthI bhavyatva nAmaka pAri NAmika mukatAtmAmAM rahetA nathI e sivAya anya astitva Adi pAriNAmika bhAva kAyama rahe che kAraNa ke AtmAne eveA ja pariNAmasvabhAva che. anuyAgadvAra mAM SaT nAmAnAM adhikAramAM kahyuM che. kSINumeha kevaLa samyakavI, kevaLajJAnI, kevaLardeza'nI ane siddha hoya che, prajJApanAsUtramAM 18-19mAM padamAM kahyu che--mukatAtmA na teA bhavya kahevAtA, nathI abhavya, tee siddha che, samyakaSTi che ! rA zrI tatvArtha sUtra : 2 309
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ mutttAtmA ke gati kA nirUpaNa 'to pAchA kaDha' 'ItyAdi sutrA-mukta thayA bAda AtmA leAkanA anta sudhI urdhvagamana kare che // 3 // tattvArthaM dIpikA-pahelA pratipAdana karavAmAM Avyu` ke samasta karmanA kSaya thavA mekSa kahevAya che, parantu mukta thaIne AtmA tyAM ja rahI jAya che athavA khIje kayAMya jAya che e praznanu` samAdhAna karIe chIe samasta karmAMnA kSaya thavA khAdya muktAtmA upara gamana kare che. te karyAM sudhI jAya che ? tA kahe che--aAkanA anta sudhI agrabhAga sudhI jAya che. paMcAstikAyAtmaka A lekanA agrabhAgamAM iSaprAgbhArA nAmaka pRthvI che. te kharanA jevI zveta temaja urdhvamukha chatranA AkAranI che. tenI paNa upara eka ceAjana arthAt cAra gAu sudhI leAka che. A cAra gAumAMthI traNa gAu choDIne ceAthA gAunA chaThThA bhAga traNase te trIza dhanuSya ane maMtrIza mAMgaLI pramita kSetra leAkAnta zabdathI grahaNa karavAmAM Ave che. te leAkAntamAM jaIne mutAtmA arthAt siddha avasthita thai jAya che !! 3 !! 'na teoM para dhamatyiAcADamAyA' sutrA-leAkAntathI AgaLa mukatAtmA jatA nathI kAraNake tyAM dharmAM stikAyanA abhAva che !! 4 tattvAtha dIpikA-pahelA batAvavAmAM AvyuM ke mukata thai gayA bAda sutAtmA upara leAkAnta sudhI gamana kare che, parantu prazna upasthita thAya che ke jo mukatAtmAnuM' urdhvagamana thAya che teA leAkAnta sudhI ja javAnA niyaMtra zA mATe che. ? AgaLa javAmAM zuM vAMdho che ? A praznanuM samAdhAna karIe chIe leAkAntathI AgaLa mukatAmAM gamana thatuM nathI kAraNake tyAM dharmAstikAya nathI dhadravya gatipariNata jIvA ane pudgaleAnI gatimAM nimitta kAraNa hAya che, jevI rIte jaLa mAchalInI gatimAM sahAyaka thAya che. dharmAstikAya AgaLa vidyamAna nathI AthI sukatAtmA AgaLa gamana karatAM nathI. leAkAntanI pachI alAka che ane alAkamAM dharmAstikAyane abhAva che. siddha jIva leAkA ntamAM ja avasthita thaI jAya che tenuM Aja kAraNa che. chatrIsamAM adhyayanamAM kahyuM che uttarAdhyayananA siddha kayAM rokAI jAya che ? siddha karyAM avasthita thAya che ? zarIranA parityAga kayAM kare che? ane kayAM jaIne siddha thAya che ! 56 5 zrI tatvArtha sUtra : 2 310
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha alakamAM rokAI jAya che, lokanA agrabhAgamAM avasthita thAya che, ahI zarIrane tyAga karIne tyAM jaIne siddha thAya che te ja che nirasaMgo niraMjAgo' ItyAdi sutrAtha-niHsaMga hevAnA kAraNe, karma lepane abhAva hovAnA kAraNe gatipariNAmanA kAraNe, banuM chedana thaI javAnA kAraNe karma rUpI baLataNano abhAva hevAnA kAraNe temaja pUrvaganA kAraNe siddhonI udarvagati thAya che 5 tattvathadIpikA-pahelA mukatAtmAnI gatinuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che, paraMtu gati te karmanA saddabhAvathI thAya che, ane e te pahelA ja kahevAI gayuM che ke samasta karmone kSaya thavAthI mela thAya che te pachI akamI jIvanI gati kaI rIte zakaya che ? Ane javAba prastuta satramAM ApavAmAM Ave che niHsaMga hevAnA kAraNe siddha jenI gati thAya che, arthAt gatimAM avarodha karanAra kamano paNa abhAva thaI javAthI temanuM udarvagamana thAya che. bIjuM meha dUra thaI javAthI tyAM rokAvAnA kAraNabhUta rAgane lepa rahe te nathI e kAraNe paNa gati thAya che trIjuM, jIvane svabhAva ja udarvagamana karavAne che. cothuM, karmabaMdhane vicacheda thaI jAya che. pAMcamuM, karmarUpI Ine abhAva thaI jAya che. chaTa, pUrva pragathI arthAta sakama avasthAmAM paNa gati thAya che. A rIte cha kAraNethI siddha jIvanI udarvagati thAya che pApA akarmA kI gati kA nirUpaNa evaM usa viSaya meM draSTAMta vavAthamkriya' ItyAdi sUtrArtha-lepana dUra thavAthI pANInI sapATI para sthita thanAra tuMbaDAnI zrI tatvArtha sUtra 2 311
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ jema, kezanA phATavAthI eraMDAnA bIjanI mAphaka, IdhaNuthI vimukata dhUmADAnI samAna ane dhanuSyathI chuTelA bANanI samAna che 6 che tatvArthadIpikA-pahelA nisTaMgatA Adi hetuothI mukatAmAnI gati vidhAna karyuM, A sUtramAM daSTAMto dvArA tenI puSTi karIe chIe (1) jema kaI saka tuMbaDuM hoya, chidra vagaranuM hoya, tene mATInA ATha lepathI lIpIne taDakAmAM rAkhIne sukAvI devAmAM Ave, pachI tene pANImAM nAkhavAmAM Ave to lepayukta hovAnA kAraNe vajanadAra hevAthI te jaLanA taLabhAgamAM jaIne sthira thAya che. pachI dhIme-dhIme lepanA dUra thavAthI te svabhAvataH pANInI zrI upara AvI jAya che. AvI ja rIte kama-lepa dUra thavAthI siddhajIva paNa udarvagamana kare che. (2-3) A ja pramANe niraMgaNuM hovAthI arthAta mehanA dara thaI javAthI paNa akamI jIvanI gati thAya che (4) anyane nAza thavAthI paNa kamarahita jIva gati kare che jevI rIte eraMDAnuM phaLa taDako lAgavAthI jyAre sukAI jAya che tyAre tene koza phATI jAya che ane aMdara bIja upara ucakAya che e ja rIte badha dUra thaI javAthI akarmaka jIva paNa udarvagamana kare che. (5) IdhaNathI vimukata dhumADAnI vyAghAtanA abhAva mAM svabhAvathI ja urdhvagati thAya che, tevI ja rIte akarma jIvanI paNa udarva. gati thAya che. (2) pUrva prayogathI paNa siddha jIva urdhvagamana kare che. jevI rIte kAna sudhI dhanuSyanI derIne kheMcIne puruSa bANa choDe che. A bANa purUSanA vyApAra vagara paNa pUrva pragathI gati kare che tevI ja rIte siddha jIva paNa pUrva prayogathI gamana kare che. tAtparya e che ke je karmanA kAraNe tenI pahelA gati thatI tene kSaya thaI javA chatAM paNa saMskArane vicacheda na thavAthI te gatine hetu thAya che. Ama A cha dRSTAMtathI akamaka jIvanI gati siddha thAya che. je 6 che zrI tatvArtha sUtra 2 31 2
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha ke svarUpa kA nirUpaNa tti 42 japhpharU" ItyAdi sutrAtha-siddhajIva A paMdara dvArothI cintanIya athavA prarUpaNuya che (1) kSetra (2) kALa (3) gati (4) veda (5) tIrtha (6) liMga (7) cAritra (8) buddha (9) jJAna (10) avagAhanA (11) utkarSa (12) atara (13) anusamaya (14) saMkhyA ane (15) alabahatva che 7 che tatvArthadIpikA-pahelAM kahevAmAM AvyuM ke jIva samasta karmone kSaya thayA bAda siddha thAya che. AthI ahIM paMdara dvArethI siddhanA svarUpanuM nirUpaNa karavAmAM Ave che. siddha paMdara dvArethI samajavA gya che. tAtparya e che ke siddhonA svarUpane samajavA mATe paMdara dvAra che tenAthI temanA davarUpane vicAra kare joIe. tenuM nirUpaNa A pramANe che kSetradvAra-- kayA kSetramAM jIva siddha thAya che? javAba e che ke urva, adha: ane tirya, A traNe lokomAM siddha thAya che paNDakavana Adi urva lekamAM salilAvatI vijayanA akika grAmarUpa adholekamAM tathA manuSyakSetra rU5 tichalakamAM siddha thAya che AmAM paNa saMharaNanA abhAvamAM paMdara karmabhUmiemAM arthAt pAMca bhakta, pAMca eravata ane pAMca mahAvidehamAM siddha thAya che, saMharaNanI apekSA samudra, nadI, varSa ghara ane parvata aAdimAM paNa siddha thAya che. tIrthakara adhelokamAM alaukigrAmamAM tirthaMkalekamAM paMdara karmabhUmiomAM siddha thAya che, zeSa sthAnamAM nahIM zeSa sthAne mAM je siddha thAya che teo saMharaNathI ja thAya che paraMtu tIrtha kara bhagavAnanuM saMharaNa kadI paNa thaI zakatuM nathI. saharaNa be prakAranA hoya che svakRta ane parakRta ja ghAcAraNa athavA vidyAcAraNa muni pitAnI IcchAthI viziSTa sthAne bha| gamana kare che, te svakRta saMharaNa kahevAya che. vidhAdhare athavA deve dvArA verabhAvanA kAraNe athavA anukaMpAthI prerita thaIne niyata sthAnethI koI bIjA sthAne laI javuM parakRta saMharaNa kahevAya che. A saMhAra raNa pramattasaMyata ane dezavirata zrAvakene ja hoI zake che, badhAM ja sAdhuone nahIM. sAdhavI vedarahita sAdhu parihAra vizuddha saMyata, pulAka, apramattasaMyata, caturdazapUvI ane AhArakazarIrI, A sAtanuM saMharaNa kadApI thatuM nathI vaLI kahyuM paNa che. zramaNI, vedavihina zramaNa, parihAra vizuddhi saMyamavAna pulAka, apramasaMyata, caudapUva ane AhAraka zarIrI zramaNanuM keI saMharaNa karatuM nathI zrI tatvArtha sUtraH 2 31 3
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) kAladvAra-kAlathI siddha jIva kayA kALamAM siddha thAya che? sAmAnya rUpathI, janmanI apekSA avasarpiNa ane utsarpiNI badhAM ja kALomAM siddha thAya che. vizeSane vicAra karavAmAM Ave te avasarpiNInA suSamagSama 5 trIjA ArAmAM, saMkhyAta varSa zeSa rahevA para janmelA siddha thAya che. duSama suSama nAmaka pUrA cethA ArAmAM siddha thAya che. duSamasuSama ArAmAM je utpanna thAya che te paMcama ArAmAM siddha thaI zake che paraMtu duSama nAmaka pAMcamAM ArAmAM ja-melA jIva siddha thatAM nathI saMharaNanI apekSA avasapiNa Adi badhAM kALamAM siddha thAya che jemake-avasarpiNI kALamAM trIjA ane cothA ArAmAM caramazarIrI manuSyane janma thAya che paNa temAMthI kaI koI pAMcamAM ArAmAM paNa mese jAya che jema ke jakhkhasvAmI kaI kaI caramazArIrione utsarpiNI kALamAM duSama Adi bIjA trIjA cethA ArAmAM janma thAya che paraMtu siddhigamana te trIjA cethA ArAmAM thAya che. kahyuM paNa che avasarpiNI kALanA be ArAmAM utpanna thayelA jIva traNa ArAmAM siddha thAya che utsarpiNI kALanA traNa ArAmAM janmelA be ArAmAM siddha thAya che nA saMharaNanI apekSA utsarpiNI ane avasarpiNI kALamAM cha e. ArAmAM siddha thAya che. tIrthakarone janma avasarpiNI ane utsapiNuM kALanA trIjA ane cothA ArAmAM thAya che ane siddhigamana paNa suSamaduSamA ane duSamasuSamA kALamAM trIjA ane cothA ArAmAM ja samajavuM joIe, anya ArAomAM nahIM. jema bhagavAna RSabhadevanuM janma suSamaduSama ArAnA chellA bhAgamAM thaye ane 89 pakhavADIA arthAt traNa varSa ane sADA ATha mAsa zoSa rahevA para mokSagamana thayuM. bhagavAna mahAvIra svAmIne janma duSamasuSama nAmaka ArAnA aMtima bhAgamAM thayo. 89 pakhavADIA zeSa rahA tyAre mekSagamana thayuM. (3) gatidvAra-gatinI apekSA eka gatimAM siddha thAya che A viSayamAM be naya che-anataranaya ane pazcAtakRtanaya anantaranaya arthAt vartamAna bhavanI apekSAthI manuSyagatimAM ja siddhi prApta thAya che, keI anya gatimAM nahIM pazcAtakRtajya arthAt vartamAna bhavanA pahelAnA bhavanI apekSAthI, sAmAnya rUpathI cAreya gatiomAMthI AvelA jIva siddha thAya che. AmAM vizeSatA A che narakagatinI apekSA prAraMbhanI cAra pRthvIthI AvelA jIva siddha thaI zake che. tiryaMcagatinI apekSA pRthvI, jaLa vanaspatinI ane paze. ndriya tithI AvelA jIva siddha thAya che. tIrthakara devagati athavA zrI tatvArtha sUtra 2 314
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ narakagatithI anacra AvIne ja siddha thAya che. tIrthaMkara narakathI Ave to prAraMbhanI traNa narakabhUmiethI AvIne siddha thAya che. devagatinI apekSA vaimAnikanikAyathI ja AvIne siddha thAya che. anya keI nikAyathI nahIM (4) vedadvAra-vedanI apekSA kayA vedathI siddha thAya che? pratyutpana naya arthAta vartamAnagrAhI nayanI apekSA te darahita jIva ja siddha thAya che. te bhavamAM anubhavelA pUrvavedanI apekSA strIveda, purUSada ane napuMsakaveda traNethI siddha thAya che kahyuM paNa che pratyutpanna nayanI apekSA vedathI rahita jIva siddha thAya che, paraMtu atItagrAhI nayanI, apekSA badhA vedathI siddha thAya che, je 1 | tIrthaMkara strIveda athavA purUSadamAM ja siddha thAya che, napusakavedamAM nahIM, (5) tIrthadvAra-tIrthanI apekSA kayA tIrthamAM utpanna thAya che ? tIrthakaranA tIrthamAM, tIrthakarInA tIrthamAM atIrthamAM paNa siddha thAya che. (6) liMgadvAra--liMganI apekSA kayA liMgamAM siddha thAya che ? anyaliMgamAM, gRhasthaliMgamAM ane svaliMgamAM siddha thAya che A kathana dravyaliMganI apekSA samajavuM joIe saMyamarUpa bhAvaliMganI apekSA te svaliMgamAM ja siddhi prApta thAya che e sivAyanA anya bhAvaliMgamAM nahIM. (7) caritrakAra--cAritranI apekSA kayA cAritramAM siddha thAya che ? pratyutpannayanI apekSA yathAkhyAta cAritramAM siddha thAya che, te ja bhAvamAM pahelA anubhavelA cAritranI apekSA koI sAmAyika, sUphamasAparAya ane yathAkhyAta traNa cAritra vALA hoya che. koI cAra-sAmAyika, chedapasthApanA sUkSmasAmparAya ane yathAkhyAta cAritravALA hoya che. koI sAmAyika, chedapasthAnIya, parihAra vizuddhika, sUmasAmparAya ane yathAkhyAta e rIte pAMce cAritranI ArAdhanA karIne siddha thAya che kahyuM paNa che pratyutpananayanI apekSA yathAkhyAta cAritramAM siddha thAya che ane pUrvAcarita cAritronI apekSA keI traNa kaI cAra ane kaI pAMca cAritrathI siddha thAya che. "tIrthakara sAmAyika, saphamasAmparAya ane yathAkhyAta cAritranI ArAdhanA karIne je siddha thAya che. (8) buddhadvAra-buddhavanI apekSA kayA prakAranA buddha siddha thAya che? svayabaddha jemane paropadeza vagara svayaMja bedha prApta thayela che. pratyeka baddha jemane koIpaNa nimitta meLavI bedha prApta thayA hoya ane buddhabedhita jJAnI anAthI upadeza pAmIne jemane bedha prApta thaye heya-siddha thAya che tIrthakara svayaM buddha ja hoya che, temane kaI pAsethI bedha prApta karavAnI jarUra paDatI zrI tatvArtha sUtra 2 315
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. pratyekabuddha paNa keIno upadeza pAmyA vagara ja bodha prApta kare che paraMtu temane kaI bahAranA nimittanI jarUrIyAta rahe che jema ke karaka Adi je siddhAMtanA sArane samIcIna rUpathI jANanAra jJAnI purUSano upadeza pAmIne buddha thAya che te buddha dhita kahevAya che. A traNe prakAranA sAdhaka siddhi prApta kare che. (9) jJAnadvAra-jJAnanI apekSA kayA jJAnathI siddha thAya che ? pratyutpanna athAMta vartamAnagrAhInayanI apekSA kevaLajJAnamAM siddha thAya che, paraMtu te ja bhavamAM prApta pUrvakAlIna jJAnene vicAra karavAmAM Ave te kaI mati zratajJAnI hoya che, kaI mati, kRta ane avadhijJAnI hoya che jyAre koI mati zrata, avadhi ane mana:paryavajJAnI hoya che. tIrthakarane niyamathI cAreya jJAna hoya che. teo matijJAna, zratajJAna ane avadhijJAnathI cukata thaIne ja parabhavathI Ave che dIkSA aMgIkAra karatA ja temane mana:paryavajJAna prApta thaI jAya che ane pachI kevaLajJAna prApta karIne siddha thAya che. (10) avagAhanAdvAra-avagAhanAnI apekSA kayA avagAhanathI siddha thAya che ? avagAhanA traNa prakAranI che jaghanya utkRSTa ane madhyama. jaghanya be hAthanI avagAhanAthI siddha thAya che, utkRSTa pAMcase dhanuSyanI avagAha nAvALA siddha thAya che ane madhyama sAta AdinI avagAhanAvALA siddha thAya che. jaghanya avagAhanAthI kRmaputra Adi siddha thayA utkRSTa pAMcase dhanuSyanI avagAhanAthI bharata bAhubalI Adi siddha thayA ane madhyama sAta hAthanI avagAhanAthI gautama vageree siddhi prApta karI. jaghanya ane utkRSTa avagAhanA vaccenI badhI avagAhanAo madhyama ja samajavI joIe. (11) utkarSa dvAra-samyakAvathI bhraSTa thayelA jIva adhikamAM adhika keTale kALa vyatIta thayA pachI siddha thAya che? samyakatvathI bhraSTa jIva utkRSTa dezana apAI pudgala parAvartana kALamAM siddha thAya che anukrUNanI apekSA kaI saMkhyaya kALa vItyA bAda ane keI ananta kALa vyatIta thavA bAda siddha thAya che. (12) antaradvAra-siddha ivenuM keTalA kALanuM antara hoya che ? siddha thanArA chamAM samayanuM je vyavadhAna thAya che te antara kahevAya che jemake eka jIva vartamAna samayamAM siddha thaye tyAra bAda bIje jIva jeTalA samaya bAda siddha thaze teTale vacce kALa antara kahevAya che arthAta siddhigamanathI zUnyakALa vartamAna samayamAM eka jIva siddha thaye, bIjo eka samayanA vyavadhAnathI siddha thAya che, A rIte jaghanya antara eka samayane zrI tatvArtha sUtra 2 316
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ DAya che. utkRSTa antara cha mAsanu hAya che. (13) anusamayadvAra-anusamaya arthAt vacamAM eka paNa samayanu' antara paDayA vagara satata siddha thAya teA keTalA samaya sudhI siddha thatAM rahe che? nirantara siddha hAya tA lagAtAra e samayeA sudhI siddha thAya che. utkRSTa lagAtAra ATha samaye sudhI siddha thatAM rahe che. ATha samaya pachI antara avazya paDe che. (14) sakhyAdvAra eka samayamAM keTalA jIva siddha thAya che ? eka samayamAM jaghanya arthAt ochAmAM oche eka jIva siddha thAya che utkRSTa arthAt adhikamAM adhika eka samayamAM ekase ATha jIva siddha thAya che. A avasarpiNIkALamAM A bharata kSetramAM bhagavAna RSabhadeva svAmInA nirvANunA samaye utkRSTa avagAhanA vALA ekase ATha jIva eka sAthe (eka ja sama* yamAM) siddha thayA A eka abhUtapUrva AzcaryakAraka banAva kahevAmAM Avye che kAraNa ke zAstramAM madhyama avagAhanAvALA ekasA ATha jIvAnuM ja siddha hAvAnu kahevAmAM Avyu che. uttarAyana sUtranA 36mAM adhyayananI 54 mI gAthAmAM kahyuM che utkRSTa avagAhana vALA ekI sAthe e jIva siddha thAya che, jaghanya avagAhanA vALA cAra siddha thAya che ane madhyama avagAhanAvALA ekame ATha siddha thAya che. (15) alpamahuvadvAra- kAnAthI kANu alpa che. kAnAthI kANu vadhAre che. e rIte nyUnAdhikatAnA vicAra jyAM karavAmAM Ave che te ahapamahuvadvAra kahevAya che. saMkSepathI alpamarhutva A pramANe che-eka sAthe e traNa Adi siddha thanArA sahuthI ochA che, ekAkI siddha thanArA saMkhyAtagaNA avika che, kahyu paNa che sakhyAnI apekSA jaghanya eka ane utkRSTa ekaso ATha siddha thAya che. eka sAthe aneka siddha thanArAM ochA che ane eka eka siddha thanArA saMkhyAtagaNA che ! 1 5 have vistArathI kSetra Adi cauda dvArAnA AdhAra para alpamarhutvanA vicAra karavAmAM Ave che jemAM janma ane saharaNuMnene vicAra paNu sammilita che. (1) kSetrathI apabahu-janmathI paMdara kama bhUmimAM siddha DAya che. haimavata kSetra Adi trIsa akama bhUmie che. saharaNu kamabhUmimAM athavA akama bhUmiemAM thAya che. sa haraNasiddha arthAt jemane koI deva athavA vidyAdhara eka sthAnethI khIjA sthAne upADI gayA ane tyAMthI ja jemane siddhi prApta thaI hoya evA jI sahuthI echA che. janmathI siddha thanArA tethI asakhyAtagaNA adhika che. saharaNu be prakAranuM che-svakRta ane parakRta cAraNu vidyAdharonuM svecchApUrvaka je saharaNa thAya chete svakRta kahevAya che devA zrI tatvArtha sUtra : 2 317
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane vidyAdharA dvArA thanArU parakRta sahaNu kahevAya che. A kSetrAnA vibhAga krama bhUmi, akarma bhUmi, samudra, dvIpa, u leAka adhelAya ane madhyaleAka che. emAMthI uva leAkasiddha sahuthI ochA che, adheAlekasiddha saMkhyAtagaNA che ane madhyaleAkasiddha tethI sakhyAtagaNA che. samudrasiddha sahuthI echA che, dvIpasiddha tethI paNa sakhyAtagaNA adhika che. lavaNasamudrasiddha sahuthI echA che, kAleAdhi samudrasiddha tethI sa`khyAtagaNA adhika che, jamUdrIsiddha saMkhyAtagaNuA che, dhAtakIkhasiddhi sakhyataNA che, puSkarA siddha saMkhyAtagaNA che. (ra) kAlathI apamahutva-kAla traNa prakAranA che-avasarpiNI utsarpiNI ane madhyakALa. pUrvabhavanI apekSA utsarpiNIkArasiddha sahuthI echA che. avasarpiNIkAlasiddha vizeSAdhika che ane madhyamakAlasiddha saMkhyAtagaNA che. pratyutpanna bhavanI apekSA akAlamAM siddha thAya che AthI alpamaDu nathI (3) gatithI alpamahuva-pratyutpanna nayanI apekSA siddhigatimAM siddha hAya che, AthI A apekSAthI kAi alpamahutva nathI. pUrvabhavanI apekSA adhA manuSyagatithI siddha thAya che AthI A apekSA paNa alpamarhutva nathI. paramparA pUrvabhavanI apekSAthI arthAt carama bhavathI pahelAnA bhavanI apekSAthI vicAra karavAmAM Ave te manuSyagatithI manuSyagatimAM AvIne siddha thanArA sahuthI echA che, narakagatithI AvIne siddha thanArA saMkhyAtagaNuA adhika che, tiya cagatithI AvIne siddha thanArA tethI pazu saMkhyAtagaNuA adhika che jyAre devagatithI AvIne siddha thanArA temanAthI paNa sa`khyAtagaNA adhika che. (4) liMgathI alpamarhutva-li'gadvAramAM vedadvAra antaryaMta che, pratyutpanna bhAvanI apekSA vedane kSaya karIne vedahIna thayelA jIva ja siddha thAya che AthI A apekSAthI koI alpamarhutva nathI. pUrvabhavanI apekSAthI napusakaliMgasiddha sahuthI mAchA che, strIliMgasiddha tethI sakhyAtaLA adhika che ane pulliMgasiddha tethI paNu saMkhyAtagaNuA adhika che, (5) tIthathI alpamarhutva-tI karasiddha sahuthI eAchA che, tIrthaMkaranA tItha mAM atI karasiddha sakhyAtagaNA adhika che athavA dravyaliMganI apekSA tatha kara tIrthaMsiddha napuMsaka sahuthI thADAM che. tIrthaMkara tItha siddha strio sakhyAtagaNI che, tIrthaMkara tItha siddha purUSa sakhyAtagaNA che. (6) cAritrathI alpamarhutva-pratyutpanna bhAvanI apekSAnA cAritrI acAritrI jIva ja siddha thAya che AthI keAI alpamahtva nathI. pUrvabhavanI apekSAthI, zrI tatvArtha sUtra : 2 318
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAnya rUpathI paMcacAritrI (sAmAyika vagere pAMce cAritranI ArAdhanA karavAvALA) siddha sahuthI ochA che. cAra cAtrinI ArAdhanA karIne siddha thanArA saMkhyAtagaNa adhika che, tricAritrI saMkhyAtagaNa adhika che vizeSanI apekSA sAmAyika, chedo pasthApanIya; parihAravizuddhika, sUmasAmparAya ane yathAkhyAta, A pAMce cAritrethI siddha thanArAM sahuthI ochA che. sAmAyika cheda sthApanIya, sUmasA5rAya ane yathAkhyAta cAritrathI siddha thanArA saMkhyAtagaNa adhika che (7) buddhatvathI a5bahuva-pratyekabuddha siddha sahuthI ochA che buddha baMdhitasiddha napuMsaka saMkhyAtagaNuM adhika che. buddhAdhitasiddha jhie saMkhyA gaNuM che. jyAre buddhiAdhitasiddha purUSa saMkhyAtagaNa che. (8)jJAnathI ala5bahuva-vartAmAna bhAvanI apekSAthI kevaLajJAnIne ja siddhi prApta thAya che AthI A dRSTie kaI alpabahuva nathI. pUrvabhavanI apekSA thI sAmAnya rUpathI dvijJAnasiddha arthAt matijJAna ane zratajJAnathI sIdhuM kevaLajJAna prApta karIne siddha thanArAM sahuthI ochA che, cAra jJAnathI siddha thanArA saMkhyAtagaNuM adhika che, trijJAnasiddha saMkhyAtagaNa adhika che. vize SarUpathI mati zrutajJAnathI siddha thanArA sauthI ochA che. mati, zrata, avadhi ane mana:paryavajJAnathI siddha thanArA saMkhyAtagaNa adhika che. mati, zrata ane avadhijJAnathI siddha thanArAM saMkhyAlagaNa che. (9) avagAhanAthI alpabadutva-jaghanya avagAhanAthI siddha thanArAM sahuthI ochA che. utkRSTa avagAhanAthI siddha thanArA tethI asaMkhyAtagaNuM adhika che, yavamadhyasiddha asaMkhyAtagaNu che, yavamadhya uparavALA siddha asaMkhyAtagazA che. yavamaya nIcevALA siddha vizeSAdhika che. badhAM vizeSAdhika che. (1) antara anantarathI alpabadutva-lagAtAra ATha samaya sudhI siddha thanArA sahathI echA che temanI apekSA nirantara sAta samaya sudhI siddha thanArA saMkhyAtagaNuM che. temanI apekSA niratara cha samaya sudhI siddha thanArA saMkhyAtagaNI che temanAthI lagAtAra cAra samaya sudhI siddha thanArA saMkhyAta gaNA che. tethI lagAtAra traNa samaya sudhI siddha thanArA saMkhyAtagaNa adhika che ane tethI be samaya sudhI niratara siddha thanArA saMkhyAtagaNuM che. A anantara siddhonuM apabahuva che. sAntara siddhomAM arthAt jemanA samayamAM vadhAna che temanAmAM cha mAsanA antarathI siddha thanArAM saMkhyAtagaNI che. zrI tatvArtha sUtra 2 319
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ yavamadhya antarasiddha saMkhyAlagaNa che, nIce yavamadhya anarasiddha saMkhyAtagaNu che, upariyamaya attara siddha vizavAdhika che, badhAM vizeSAdhika che. (11) saMkhyAthI alpabahuva-eka samayamAM ekase ATha siddha sahuthI ochA che, pazcAtupUrvIthI eka sAta siddhathI laine pacAsa siddha sudhI anantagaNu che. evI ja rIte pazcAtupUrvIthI laIne paccIsa sudhI asayAtagaNu che. evI ja rIte ekI sAthe vIsa siddhothI laIne eka siddha sudhI saMkhyAlagaNA che have pazcAnupavI hAni batAvIe chIe anantaguNa hAnisiddha sahuthI ochA che. asaMkhya guNahAni anatagaNu che, saMya guNahAni siddha saMkhyAtagaNa che. A rIte A cauda dvArAthI apahatvane vicAra karavAthI paMdara hAranuM nirUpaNa sapUrNa thayuM. A pUrvokta paMdara dvArathI siddhonuM svarUpa cintanIya che nAcArya jainadharmadivAkara pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAjakRta "tatvArthasUtranI dIpikA-niryukti vyAkhyAne navame adhyAya samAptaH tela tatvArtha sUtra saMpUrNa zrI tatvArtha sUtraH 2 3 20