Book Title: Shobhan Stuti Vruttimala Part 01
Author(s): Rihtvardhanvijay
Publisher: Kusum Amrut Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004429/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkApaJcakairavacUriSaSThena ca grathitA m+ttaarbi vRttimAlA (prathamaH khaNDa: : sampAdayitA: munirhitavardhanavijayaH prakAzakazca: kusuma-amRta TrasTa - vApI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // prAtaH santu zivAya te jinendrAH // TIkApaJcakairavacUriSaSThena ca grathitA zobhanastuti - vRttimAlA zrIRSabhadevato vAsupUjyajinA'vadhistutInAM saJcayA''tmako'yaM prathamaH khaNDaH - sampAdayitA - tapAgacchAdhIzAnAM, saMvignamuninAthAnAM, pU.A.de. zrI vi. rAmacandrasUrIzvarANAM praziSyAvataMsapU. guruvarya zrI bhavyavardhanavijayamahArAjJAM ziSyottamapU. gurudeva zrI maGgalavardhanavijayamahArAjJAM ziSyANuH munirhitavardhanavijayaH prakAzakaH prAptisUtraJca kusuma-amRta TrasTa zAntinagara - alakApurI, vApI (ve.)-396 191. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthasaMstavaH / granthA'bhidhAnam : zobhanastuti - vRttimAlA stutiracayitAraH : sugRhItanAmadheyAH pUjyAH zobhanamunIzvarAH / stutinirmitasamayaH : vikramanRpasyaikAdazatamazatAbyA uttarArdhaH / bhASA''viSkAraH : saMskRtampadyabaddham / zlokamAnam : SaNnavatikaJchandobaddham / 96 / tatra vaiziSTyam : zlokamAtraM 'yamaka' alaGkArA'vasthitam / TIkAkartAraH kAlanirNitizca / (1) TIkAkartAraH : pUjyA maharSayaH zrIjayavijayAH / TIkApramANam : paJcAzadadhikatriviMzatizatamanuSTupaH (2350) / racanAkAlaH : sambhavata vi.saM. 1671 tame'bde / (2) TIkAkartAraH : pUjyAH zrIsiddhicandragaNinaH / __TIkApramANam : 2200 zlokA anuSTupaH / racanAkAlaH : vikramArkasya saptadazatamazatAbyAH pUrvArdhaH / (3) TIkAkartAraH : pUjyA zrIsaubhAgyasAgarasUrayaH / TIkApramANam : naitanniIyate'kSaragaNanAyA avaziSTatvAd / racanAkAlaH : sambhavataH vi.saM. 1778 tame'bde / (4) TIkAkartAraH : pUjyAH zrIdevacandragaNinaH / TIkApramANam : naitanniIyate'kSaragaNanAyA avaziSTatvAd / racanAkAlaH : vikramArkasya saptadazatamazatAbyAm / TIkAkartAraH : vidvanmArtaNDA dhanapAlakavayaH / TIkApramANam : 1000 zlokA anuSTupaH / racanAkAlaH : vikramasya ekAdazyAM zatAbyAm / (6) avacUrikartAraH : pU. cirantanAcAryAH / avacUrimAnam naite nirNIyete sAdhanA'bhAvAt / racanAkAlaH Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // vaMdu ni savva vi / pAMca TIkAo taduparAMta avasUrine ekI sAthe prastuta karato mahAna graMtha zobhana stuti - vRttimAlA pahelAMthI bAramAM tIrthakara sudhInI stutio temaja tenI TIkAone samAvato prathama khaMDa @ saMpAdaka che tapAgacchAdhipati, vyAkhyAnavAcaspati, pU.A.de. zrI vi. rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjanA praziSya, pU. gurudeva zrI bhavyavardhanavijayajI mahArAjanA ziSya, pU. gurudeva zrI maMgalavardhanavijayajI mahArAjanA ziSya, muni hitavardhanavijaya 0 prakAzaka + prAptisthAna 7 kusuma-amRta TrasTa zAMtinagara, alakApurI, vApI (ve.)-396 191. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtha paricaya graMthanuM nAma : zobhanastuti - vRttimAlA stutinA racayitA : svanAmadhanya zrI zobhana munirAja stuti racanAno samaya : vikramanI agyAramI zatAbdInA uttarArdha bhASA : saMskRta | padya zlokamAna : 96 chandobaddha vizeSatA : dareka zloko "yamaka alaMkArathI parimaMDita che. TIkAkAro ane kALanirNaya (1) TIkAkAra | : pU. zrI jayavijayajI gaNI TIkAnuM zlokapramANa : 2350 (anuSTra) TIkA racanAno samaya : prAyaH vi.saM. 1671 (2) TIkAkAra ka : pU. zrI siddhicandra gaNivara TIkAnuM zlokapramANa : 2200 (anuSTapu) TIkA racanAno samaya : vikramanI sattaramI zatAbdIno pUrvArdha (3) TIkAkAra : pU. zrI saubhAgyasAgarasUri ma. TIkAnuM zlokapramANa : nirNaya thaI zakyo nathI. TIkA racanAno samaya : prAya: vi.saM. 1778 (4) TIkAkAra : pU. zrI devacandra gaNivara TIkAnuM zlokapramANa : nirNaya thai zakyo nathI, TIkA racanAno samaya : vikramanI sattaramI zatAbdI (pa) TIkAkAra : dhanapAlakavi TIkAnuM zlokapramANa : 1000 (anuSTra) TIkA racanAno samaya : vikramanI agyAramI zatAbdI avacUrikartA : pU. cirantanAcArya avacUrinuM zlokamAna : 1 sAmagrInA abhAve nirNaya karI zakAya tema nathI. kALanirNaya (6) Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arthika sahayoga - pU. gurubhagavaMta zrI maMgalavardhanavijayajI ma.nI preraNAthI kusuma-amRta TrasTa dvArA TrasTanI jJAnadravyanI rAzino savyaya karIne zamanastuti - vRttimAtA nA banne bhAganA prakAzanano saMpUrNa lAbha levAmAM Avyo che. + AvRtti : prathama * prati : 500 seTa (bhAga : 1+2) prakAzana : vi.saM. 2066, aSADha suda-8, ravivAra, tA. 18-07-2010 * prakAzana : chAparIyA zerI - surata jaina saMgha-upAzraya sthaLa mahIdharapurA, chAparIyA zerI, surata. * noMdha : (1) prastuta graMtharatna mahadaMze jJAnadravyanA viniyoga dvArA prakAzita thayo che tethI gRhasthoe A graMthano svAdhyAya karatAM pahelAM yogya nakaro jJAnadravyamAM bharavo temaja graMtha vasAvavo hoya to rUA. 400/ jJAnadravyamAM noMdhAvavAnuM bhUlavuM nahi. (2) pU. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone temaja jJAnabhaMDArone A graMtha saMpuTa savinaya arpaNa karavAmAM Avaze. * mudraka : 40 Pot4 F/5, Parijat Complex, Swaminarayan Mandir Road, Kalupur, AHMEDABAD-380 001. (M) 98253 47620-PH. (O) (079) 22172271 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsana prabhAvaka, zAsanasaMrakSaka, zAsanasUrya, pU.A.de.zrI.vi. rAmacandrasUrIzvarajI mahArAja saubhAgyamauktikavilola-mahAsamudra, syAdvAdanAdanayagarbhita-tattvamudram / vismRtya vA guruparaM gururAmacandramanyaH ka icchati janaH sahasA grahItum / / - bhaktAmarapAdapUrtikAvyam-3 // . Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyama, samatA ane saraLatAnA svAmI, pU. gurudeva zrI bhavyavardhanavijayajI mahArAja be cAra bhavamAM mokSanA svAmI thanArA Apa cho be cAra bhavamAM mokSanuM varadAna amane Apajo ujjavaLa yazogAthA tamArI nAtha ! ajarAmara raho ! zrI bhavyavardhanavijayajI cirakALa jayavaMtA raho ! Ht Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA prakAzakIya aMtara AnaMdathI tarabatara che kema ke amane jaina sAhityanA eka apratIma graMtha samUhanuM prakAzana karavAno lAbha maLI rahyo che. zamanastuti -vRttimAtA nAmanA A graMthane graMtha kahevo te karatAM graMtha samUha kahevo vadhu ucita che. eka ja viSaya upara alaga alaga samaye alaga. alaga zAstrakAro dvArA uddabhavelAM sAta saMskRta graMthone ahIM saMkalita karavAmAM AvyAM che. sAta paikI eka mULa graMtha che ane zeSa cha graMtho tenI upara racAyelAM vRttigraMtho che. vikramanI agyAramI zatAbdImAM thayelAM pU. pUrvAcArya zrImad mahendrasUrIzvarajI mahArAjAnA panotA ziSyaratna, pU. zobhana munirAje vartamAnacovIzInA covIza tIrthakaronI je stuti turveirizA racI te zokhanatuti nA nAme jaina saMghamAM suprasiddha che. atre mULa graMthanuM sthAna zomanastuti e zobhAvyuM che ane zokhanastuti upara bhinnabhinna pUrvAcAryoe bhinna-bhinna samaye racelAM pAMca TakA graMtho temaja eka avacUri graMtha saMlagna cha graMtho tarIke saMmIlita che. Ama, mULa stutio, pAMca TIkA ane eka avacUri maLIne graMtha saMkhyA sAta sudhI pahoMcI che je ahIM AvirbhAva pAmI rahI che. zamanati upara ATalI TIkAo ane avacUrine ekI sAthe pragaTa karato A pahela vahelo graMtha che. kadAca jaina sAhityanA bhakti graMthomAM evo graMtha adyAvadhi pragaTa thayo nathI jemAM eka ja sthaLe sAta graMthone ekatra karavAmAM AvyAM hoya. A graMthanuM saMpUrNa saMpAdana pU. munirAja zrI hitavardhanavijayajI mahArAje karyuM che. teozrInA guru bhagavaMta pU. munirAja zrI maMgalavardhanavijayajI mahArAjanA pAvana upadezathI prastuta graMthanA banneya khaMDanA prakAzanano lAbha amane maLyo che jene ame amAruM sadbhAgya gaNIe chIe. vAcako / pAThakonI anukULatAne anulakSIne prastuta graMtharatnane be bhAgamAM prakAzita karavAnuM yogya gaNyuM che. pUrve amArAM dvArA prakAzita thayelAM lakhyarI vigere graMthanA anubhava - parathI e samajAyuM che ke khUba moTuM kada dharAvatAM graMthonuM vitaraNa, posTIMga, bAInDIMganI surakSA badhuM ja muzkela banI jAya che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya saMpAdaka pU. gurubhagavaMte prastuta graMthamAM pacAsa jeTalI navI TippaNI umerI che ane e TippaNo dvArA judI-judI TIkAomAM alaga alaga sthaLe rahelAM mahadaMze vyAkaraNa doSonuM ane kyAMka Agamika doSonuM zuddhikaraNa karyuM che. A teozrIjIno vizeSa upakAra che. pUrvanA saMpAdake zokhanastuti nuM vyApaka saMzodhana hAtha dharyuM hovA chatAM mULa graMthomAM rahelI azuddhionuM zuddha ane sApekSa parimArjana karavAmAM teo pAchA paDyAM che evuM prastuta zuddhikaraNane jotAM mAnavuM paDe tema che. - prAMte zramaNa pradhAna caturvidha saMghanA karakamaLamAM zonastuti - vRttimAtA ne samarpita karatAM surucibhAva anubhavIe chIe. kusuma-amRta TrasTa vApI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zobhanastuti-vRttimAlA prastAvanA jene vAMcatAM-vAMcatAM ApaNI buddhi cakarAvA laI rahI che evA jaTila sAhityanI jemaNe racanA karI che teo keTalAM dhanya haze, emanI buddhi keTalI dedIpyamAna haze, emanI pratibaddhatA ane zraddhA kevA alaukika haze, jarA kalpanA karI juo ! mastaka vinayathI jhUkI jaze. haiyuM ahobhAvathI chalakAI uThaze. ahIM ApaNe temane yAda karIe chIe jemaNe prastuta stutivAzivA nI racanA karI che. teozrInuM pavitra nAma hatuM, pU. zobhana munirAja. vikramanI agyAramI zatAbdImAM thayelAM A bahuzruta munibhagavaMte vartamAna covIzInA covIza tIrthakaronI evI stutio racI jenI yazogAthA eka hajAra varSa pachI paNa jaina saMghamAM gavAI rahI che. aDhAra chandomAM ane chanuM paghomAM grathita A stutio vyAkaraNa, kAvya, sAhitya, chandazAstra ane Agama graMthonA jJAnano abhuta saMgama che. A stutionuM vAstavika mUlyAMkana paNa teo ja karI zake tema che jemanI pAse kaMika mUlyavAna buddhi rahI che. A stuti turvizikA vyAkaraNa vidonI najaramAM prAyaH nirdoSa che, sAhityakAronI najaramAM viziSTa che, kavionI najaramAM susamRddha che, itihAsanI najaramAM virala che ane jinabhaktonI najaramAM bhaktirasane prApta karAvanAro maMtra che. pU. zobhana munirAje racelI prastuta stutivatuvaizivA upara emanA uttarakAlIna samayamAM thayelAM nava jeTalAM pUrvAcAryoe TIkAo athavA avacUri racI che. je TIkAo + avacUrinuM zlokapramANa daza hajAranI saMkhyAne AMbI jAya che. A eka apratIma ghaTanA che kema ke anya koI stutigraMtha upara daza hajAra zloko jeTaluM vizALa saMskRta sAhitya lakhAyuM nathI. jainadarzanamAM paNa nahI ane itara darzanamAM paNa lagabhaga kyAMya nahi. itara darzanonuM samagra stuti sAhitya ekatra karIe to paNa daza hajAra zlokonA pramANa sudhI te pahoMcI zake tema nathI. itara darzano karatAM jainadarzananuM bhakti sAhitya paNa Agama sAhityanI jema vadhu vizALa, arthagaMbhIra ane mahAna che. A rIte zobhanamnati turvizikA ne udAtta koTInuM gaurava sAMpaDyuM che. pU. zobhana munirAje jema yamakabaddha stuti caturvizikA racI che tema temanA pUrvakAlIna, zAsanaprabhAvaka, pU.A. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA in bappabhaTTasUrIzvarajI mahArAje paNa yamakabaddha stuti caturvizikA racI che temaja pU. zobhana muninA uttarakAlIna pU. meruvijaya gaNIe temaja pU. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje paNa yamakabaddha stuti caturvizikAo racI che. A dareka caturvizikAo koka ne koka apekSAe parasparathI mahAna che. sarvatra kazuMka vaiziSTraya rahyuM che tema chatAM vyApaka abhyAsa vaDe eTaluM nakkI karI zakAya che ke zokhana stuti turvizikA ne jeTalI prasiddhi maLI che teTalI prasiddhi anya caturvizikAone kadAca nathI maLI. zobhana stuti caturvizikA upara je rIte zRMkhalAbaddha TIkAgraMthonI racanA thaI che eTalI TIkAracanAo anya caturvizikAo upara nathI thaI. * zobhana stuti upara TIkA racanArAM mahApuruSo : zobhana stuti caturvizikA upara nava jeTalAM pUrvapuruSoe TIkAgraMtha athavA avacUrigraMtha racyAM che. jenI sUci nIce mujaba che. (1) dhanapAlakavi kRta TIkA... (2) pU. dharmacandragaNInA ziSya pU. rAjamuni kRta avacUri... (3) pU. jayavijayajI gaNI. kRta TIkA... (4) pU.A. saubhAgyasAgara su.ma. kRta TIkA.... (5) pU. siddhicandra gaNI kRta TIkA.. (6) pU. devacandra gaNI kRta TIkA... (7) pU. kanakakuzala gaNI kRta TIkA... (8) cirantanAcArye racelI avasUri... . (9) pU.A. ajitasAgara sU.ma. kRta 'rA' TIkA.. Ama, avacUrio sahita nava TIkAo prastuta stuti vaturvazikSA upara prApta thAya che. 'avacUri aMge amAro abhiprAyaH nava TIkAo paikI be to avacUri graMtho che. itihAsa saMzodhakonA mata anusAra pahelI avacUri vikramanA bAramA saikAmAM pU. pUrvarSi zrI dharmacandramuninA ziSya pU. rAjamunie racelI che. A abhiprAya nisaMdeha satya che kema ke uparyukta avacUrinI hastapratiomAM A pramANenI prazastio daSTigocara banI che. have vAta rahI bIjI avacUri aMgenI prastuta zokhanatuti - vRttimAnA mAM je avacUri pragaTa thaI rahI che te avasUri itihAsa zodhakonA mata mujaba pU. rAjamunie racelI avasUri nathI paraMtu vikramanA bAramA saikAnA uttarakAlIna saikAomAM koka ciraMtanAcArye racelI avacUri che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA | mukhyatayA pro. hIrAlAla rasikadAsa kApaDIyAe A mujabano abhiprAya Apyo che. Ama chatAM amAro abhyAsa ema kahe che ke ItihAsavidono uparokta abhiprAya adhUro che kema ke je be avasUrionI pratio upalabdha che tenA pAThonI tulanA adyAvadhi thaI nathI. parasparanA pAThonI pUrepUrI tulanA karyA vinA mAtra eka ja pratinI prazastinA AdhAre be avasUrio bhinnabhinna che evuM nakkI karI devuM vadhu paDatuM che. jene bIjI avacUri kahIe chIe temAM kartAnA nAma vigereno ullekha nathI tethI te prathama avacUri karatAM bhinna ja che evA aMtima nirNaya upara na AvI zakAya. prathama avacUrinA pAThonI. sAthe bIjI avacUrinA pAThonI tulanA karyA bAda te be vacce lagabhaga samAnatA daSTigocara bane to bIjI avacUri paNa pU. rAjamuni dvArA racita avacUrinuM ja pratyaMtara che tema mAnavuM joie ane te be vacce jo pAThonI lagabhaga asamAnatA jovA maLe to banne avasUrio bhinna-bhinna che tema mAnavuM joIe. ATalI saMpUrNa kakSAnI parIkSA karyA vinA koI cokkasa nirNaya upara pahoMcavuM vadhu paDatuM che. * zobhana stuti' nA aneka anuvAdoH zobhana stuti upara jema nava-nava saMskRta TIkAo lakhavAmAM AvI che tema chellAM eka athavA doDha saikAthI zaru thayelI zAstragraMthonA anuvAdanI paraMparAmAM paNa aneka bahuzruta puruSoe zobhana stutine sthAna ApyuM che. | saMzodhana ema kahe che ke gujarAtI, hindI ane jarmana ema traNa bhASAomAM prastuta stuti caturvizikAnA anuvAda thai cUkyAM che. prApta mAhitI anusAra anuvAdakAronI sUci A pramANe bane che : (1) jarmana vidvAna DaoN. yAkobIe karelo jarmana anuvAda... (2) pU. munirAja zrI ajabasAgarajIe racelo gujarAtI Tabo... (3) zrAvaka bhImasI mANeka dvArA thayelo gujarAtI anuvAda... (4) pro. hIrAlAla kApaDIyAe karelo gujarAtI anuvAda... (5) koka vidvAna munie karelo hindI anuvAda... A rIte zobhana stutinA pAMca anuvAdo thayAM che je pRthagu pRthagu saMsthAo dvArA pragaTa thaI cUkyAM che. anuvAdakAronI saMkhyA pAMcanI thAya che ane anuvAda mATe prayojAyelI bhASAnI saMkhyA traNanI thAya che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 13 - - pUrva saMpAdaka ane prakAzakaH zobhana stutinA mULa graMthanuM agaNita saMsthAo dvArA prakAzana thaI cUkyuM che. keTalIka saMsthAoe mULa temaja mAtra mULano anuvAda paNa pragaTa karyo che. A badhA prayAsonA mULa sudhI jaie tyAre pro. hIrAlAla kApaDIyAne acUka yAda karavA paDe. hastaprationI pAMDulipiomAM samAyelI zobhana stuti uparanI aneka TIkAo jyAre sarvathA apragaTa hatI tyAre teno uddhAra karavAnuM kArya pro. hIrAlAlabhAIe karyuM hatuM. e eTaluM bhagIratha kArya hatuM ke jo hIrAlAla kApaDIyAe tene adA karyuM na hota to kadAca Aje paNa zobhana stuti uparanI prakAzita thaI rahelI A vRttio pAMDulipionA piMDamAM baMdhAyelI rahI hota. saMzodhananuM kArya keTaluM bhagIratha che e saMzodhako ja jANI zake. pro. hIrAlAla kApaDIyAe kula pAMca TIkAo ane eka avacUrinuM saMzodhana karyuM. tenuM saMpAdana paNa karyuM ane Agamodaya samitinA anvaye prakAzana paNa karAvyuM. temaNe zobhana stutinA be alaga alaga graMtho saMpAdita karyA. eka graMthamAM zobhana stuti mULa, anvaya, zabdArtha, zlokArtha temaja kavidhanapAla kRta TIkA tathA ciraMtanAcArya racita avacUrine prakAzita karI. bIjA graMthamAM zobhana stuti uparanI cAra TIkAo pragaTa karI. vi.saM. 1983mAM uparokta graMtho saMgha samakSa upalabdha banAvyAM. zokhanastuti - vRttimAttA no upakramaH ( pro. hIrAlAla kApaDIyAe saMpAdana-saMzodhana karelI ane e pachI pRthaka pRthaka prakAzita karelI uparokta pAMca TIkAo ane eka avacUri prastuta graMthamAM ekI sAthe pragaTa thaI rahI che. AjathI traNa varSa pUrve ame zokhanastuti nuM saMpAdana hAtha dharyuM tyAre nirNaya karyo hato ke badhI ja saMskRta TIkAo ekatra karIne eka graMthamAM tene pragaTa karavI jethI te prakAzana saMskRta bhASAnA niSNAto mATe upakAraka banI rahe ane bIjo eka graMtha mAtra mULa stutionA avaya, zabdArtha, zlokArthanuM saMkalana karIne pragaTa karavo je bALajIvo mATe upakAraka banI rahe. tadanusAra zokhanatuti nA nAme mUla, anvaye vigerene samAvato graMtha vi.saM. 2063mAM pragaTa thayo. have, pAMca TIkAo ane eka avacUrine samAvato prastuta graMtha prakAzita thaI rahyo che. + TIppaNo dvArA saMzodhana ame A graMthanuM mAtra punaH saMpAdana nathI karyuM paraMtu Avazyaka saMzodhana ane zuddhikaraNa paNa karyuM che. pUrve pro. hIrAlAla Ara. kApaDIyAe A TIkAo prakAzita karI tyAre pAThAMtaronA nirNaya mATe temaja mudraNa zuddhi mATe puSkaLa coksAI rAkhI hatI tema bezaka kahI zakAze paraMtu prAcIna samayanI A TIkAomAM rahelAM doSonuM saMzodhana temaNe ochuM karyuM che eTaluM umeravuM paDaze. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zobhanastuti-vRttimAlA ame vividha TIkAomAM rahelA doSonuM saMzodhana AvazyakatAnusAra karyuM che ane A mATe pacAza jeTalI TIppaNI saMskRta bhASAmAM lakhIne A graMthamAM dAkhala karI che. A graMthanuM saMpAdana karatI veLAe judI-judI TIkAomAM pradhAnatayA vyAkaraNa doSo ane kavacit Agamika padArthanI skUlanA paNa amArI najare caDI. jenuM saMzodhana ame te ja sthaLe TIppaNo lakhIne karyuM che. ame mUkelI TIppaNonI yogyatAno nirNaya karavAnuM kAma vidvAnone soMpuM chuM. A kAmamAM vidvAnone sugamatA rahe e mATe ame umerelI TIppaNonI sUci atre prastuta karuM chuM. * navI umerelI saMskRta TIppaNonI sUci: graMthano pR.kra. saLaMga stuti naM. te pejano TIppaNa naMbara 36 . ... 7 ............. bIjI 38........... 7 ......... pa1....... para ......... pa6 .......... 12 ........ 65..... ) 0 0 0 0 0 66 ( 28 106 32......... 106 .. bIjI 25....... eka ja che (10) 121 ....... 29.... bIjI . (11) 127 eka ja che (12) 137 eka ja che (13) 143 34........ eka ja che (14) 154 154 ......... 37........ pahelI (15) 156 ......... eka ja che (16) 170......... eka ja che (17) 43........ pahelI (18) 176 ......... 43....... eka ja che (19). 184 .............. eka ja che (20) 186 .......... 45............ pahelI (21) 186 ........ 45.............. bIjI 42 ....... 175 : Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 15 (22) (23) (24) (25) 21 (26) (27) (28) (29) bIjI (30) (31) (32) (33) (34) (35) (36) (37) (38) (39) (40) (41) (42) (43) (44) 196 ......... 47 ................ bIjI 198 ....... 48....... eka ja che 204 ......... 49........... . eka ja che 213 ......... 51 ........ bIjI 226 ......... 54.............. eka ja che 227 ......... 54, ............. eka ja che 234 ......... ......... eka ja che 236 ........... bIjI 262 ..... 64....... eka ja che 268 ...... 65...... eka ja che 271 ......... 66 ...... bIjI .....66 ....... pahelI 273 ......... ............. 273 ......... ................ trIjI ' 280 ...........68................... eka ja che 283....... ............. eka ja che 325 ........ eka ja che 335 ....... 81......... eka ja che 360 ......... ........ pahelI 360 ....... . 87....... bIjI 361 ...... 87 ............ pahelI 361 ........ ......... bIjI 362 ........... ............ bIjI 378 ........ ............ eka ja che 379 .......... ............. bIjI 381 ........... .............. pahelI 384 ......... ............ eka ja che 388 ......... 92.......... bIjI 393 ......... 93............ paNa 393 .........93.............. bIjI ......... (45) (46) (47) (48) (49) (50) (51) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ le zobhanastuti-vRttimAlA upara rajU karelI sUcinA mAdhyame zuddhikaraNa karelAM sthAnone joI zakAze ane zuddhikaraNanI yogyatAno nirNaya karI zakAze ethI A aMge vadhu vistaraNa karavuM jarurI lAgatuM nathI. * jarurI spaSTIkaraNa : pro. hIrAlAla kApaDIyAe jUnA saMpAdanamAM mUkelI eka/be TippaNo amane anAvazyaka lAgatAM tene ame rada karI che, e sivAya temaNe racelI TippaNone paNa prastuta graMtha saMpuTamAM yathAvat sthAna ApyuM che. TIkAonA mULa piMDamAM ghaNAM sthaLe amane zabda doSa jaNAyAM che, jenuM saMzodhana te zabdanI ja bAjumAM corasa kauMsa ApI [ ] temAM zuddha zabda lakhIne karyuM che. kyAMka TIkAkAra anusaMdhAna . cUkI gayAnuM jaNAyuM che to tyAM paNa corasa kauMsamAM ame anusaMdhAnanI pUrti karI che. dA.ta. pRSTha naM. 179 upara pU. saubhAgyasAgara kRta TIkAnA meTaramAM samAsano peregrApha jUo. * pU. zobhana munirAjanuM jIvana caritra vAdI vetAla zrI zAMtisUrIzvarajI mahArAjAnA samakAlIna mahApurUSa che; zrI zobhana munirAja. itihAsa prasiddha rAjA bhoja dvArA stuti ane abhinaMdana pAmanArA A munivara emanA samayanA durgharSa vidvAna hatAM. dhanapAla paMDita jevA te samayanA bhAratavarSanA prathama zreNinA vidvAnane vidvattAnA garvanuM khaMDana karI ApI jaina mata tarapha AkarSita karanArA A mahAtmA zramaNa paraMparAnA ujajavaLa nakSatra samAna che. dArzanika ane Agamika pratibhAno virala samanvaya temanI matimAM jovA maLe che. diggaja pAMDitya ane bhadra pariNAmano adbhuta saMgama temanI prakRtimAM daSTigocara bane che. > saMsArI avasthAH madhyabhAratanI bhUmi para vaseluM sAMkAzyanagara A mahAtmAnI janmabhUmi banyuM. dAdA devarSinI godamAM besIne temaNe vAtsalyano khajAno lUMTI lIdho ane pitA sarvadava brAhmaNanA anuzAsanamAM rahIne temaNe saMskAronI saMpatti ekaThI karI. pitA ane dAdA, baMneya saMskRta bhASAnA vidvAna hatAM. veda-smRti vigere brAhmaNa vaMzanI vidyAonA pAragAmI hatAM. A mahAtmAe jJAnano AvArasovaDIlo pAsethI yathAvatjhIlI lIdho. vaDIla baMdhu dhanapALa pAsethI paNa emane kavitva zaktinI zikSA prApta thaI. anya vidyAono abhyAsa karavA maLyo. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 17 saMsArI avasthAmAM emanuM nAma zobhana hatuM. zobhanakumAranA janma pachI sarvadeva brAhmaNe - sAkAzyanagara choDI dIdhuM. dhArAmAM vasavATa karyo. temanA agraputra dhanapAla dhArApati rAjA bhojanA prItipAtra hatAM. dhanazrI nAmanI suzIla kanyA sAthe temaNe dhanapAlanA vivAha karAvyAM. vidvattA ane rAjasanmAna temanI pAse hatAM baLe AjJApAlaka putro hovA chatAM daridratAthI te sarvadeva pIDita hatAM. pUrvajoe bhaMDArelo suvarNanidhi te zodhI rahyAM hatA paraMtu puSkaLa prayatno pachI paNa te hAtha lAgyo nahi. > pitA dvArA "guru" nirNaya: eka vAra dhArAmAM padhArelAM jainAcArya pU. zrI mahendrasUrIzvarajI mahArAjAnI khyAti temanA kAne paDI. sUrijInI dezanAmAM A sarvadeva brAhmaNa pahoMcyAM. sUrijInI tejasvI vANIthI te prabhAvita thayAM. pachI to rojano e krama banI gayo. aMte dharmadezanAnA zravaNathI sarvadivanA manamAM khaDakAyelAM mithyAtvanA khaDaka bhAMgI cUkyAM. bodhinuM emAM AdhAna thayuM. ahiMsApradhAna jainonA AcAro pratye temane mAna jaLyuM. paraMparAthI maLeluM jainamata taraphanA dveSanuM jhanUna emaNe parihArI dIdhuM. pUjya AcAryazrI mahendrasUrIzvarajI mahArAjane potAnA guru tarIke nirdhAryA. daridratAthI pIDAyelo A brAhmaNa eka vAra dezanA sivAyanA samaye sUrijI pAse Avyo. kazuM ya bolyA vinA anucAraka banIne te sUrijI pAse besI gayo. traNa ahorAtra sudhI sUrijInuM A rIte dhyAna karyuM. brAhmaNanI AvI zraddhA nihALI sUrijIe tene AvavAnuM kAraNa pUchyuM. savadave potAnA pUrvajoe bhaMDArelo suvarNanidhi kayAM sthaLa che e darzAvavAnI sUrijIne - vinaMtI karI. Ama to sAdhvAcArathI viparIta A pravRtti hatI chatAM potAnA viziSTa zrutajJAna dvArA bhAvimAM thanAro zAsananA utkarSano lAbha jANIne sUrijIe nidhinuM sthaLa sUcavyuM. e pUrve saMpattino aDadho hisso sUrijIne ApavAnuM sarvadave vacana ApI dIdhuM. vacanano sIdho svIkAra karyA vinA sUrideve "ame amArI icchA mujaba tamArI pAse je kaMI che teno ardhabhAga grahaNa karIzuM evo uttara Apyo. sarvadeve te kabUla karyo. > brAhmaNanI vacanapratibaddhatA ane sUrijInI vratapratibaddhatA: sUrijIe sUcavelAM sthaLe teNe utpanana karyuM. cAlIza lAkha suvarNamudrAono mahAnidhi te sthaLethI prApta thayo. A suvarNa nidhi maLI jatAM sarvadava atirSita thayo. nakha-zikha prAmANika e brAhmaNe nidhine sparza suddhAM na karyo. vicAryuM : prathama aDadho bhAga gurUdevane arpaNa karIza. pachI ja A dhanane gharamAM dAkhala karIza. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zobhanastuti-vRttimAlA potAnA vacanane A hade pratibaddha rahenAro A brAhmaNa hato. sUrivarane vIsa lAkha suvarNamudrAo laI levA teNe AjIjI karI. pAMca mahAvratadhArI AcArya zrI mahendrasUrijIe tyAre potAnA mahAvratono khyAla brAhmaNane Apyo. sAdhvAcArathI viparIta kriyA karavAnI potAnI nAsaMmati darzAvI ane A rIte vIsa lAkha sonAmahoro pote kadI lai zakaze nahI te paNa spaSTa karyuM. AcAryadevanI AvI pratijJAgarbhita vANI sAMbhaLIne sarvadeva stabdha banI gayo. ciMtAthI vyAkuLa paNa. aDadhuM dhana sUridevane ApavAnI potAnI pUrve lIdhelI pratijJA have pUrI nahi thAya evA bhayathI te ghUMjI uThyo. eNe vicAryuM : vacana bhraSTa brAhmaNanuM veda ane zrutinuM jJAna vRthA thAya che. enI bhAvi gati sudharatI nathI. AvA zAstravacano vedamAM me jANyAM che ane enI para mane zraddhA che. nA, koI paNa rIte gurUdevane saMmata karIza. emanI ane mArI, ubhayanI pratijJAno dhvaMsa na thAya evo upAya karIza. eka tarapha A brAhmaNe 20 lAkha suvarNamahoro grahaNa karI levAnI AjIjI cAlu rAkhI. bIjI tarapha sUrideve eno ekadhAro inkAra karavAnuM kArya jArI rAkhyuM. A gajagrAhamAM pUruM eka varSa vyatIta thaI gayuM. zAbAza che A brAhmaNa ! eNe eka varSa paryata carU gharamAM dAkhala suddhAM na karyo. sUrijI dvArA ziSyayAcanA ane vipra dvArA thayelo AzA svIkAraH aMte eka divasa A brAhmaNe upAzrayamAM AvIne gurubhagavaMtane jaNAvyuM have tame jyAM sudhI aDadhuM dhana lezo nahi tyAM sudhI huM upAzrayamAM ja beTho rahIza. gurudeve kahyuM : vipra, tuM tArI pratijJAnuM pUrepuruM svarUpa yAda kara. te jayAre aDadhuM dhana ApavAnI vAta rajU karI hatI tyAre tArI pAse rahelI koi paNa vastumAMthI aDadho bhAga levAnI me saMmati darzAvI hatI. to, Apane je ruce te mArI vastuno ardha bhAga svIkArI lo ! | vipra ! tAre be vinIta putro che emAMthI eka putra ane ziSya tarIke arpaNa kara !, jo pratijJA tAre pUrI karavI che to. sUrivarano A prakArano prastAva sAMbhaLIne kSaNabhara thothavAI gayelAM sarvadeve chevaTe te prastAva svIkArI lIdho. vaMdana karI ghara tarapha vaLyo. manamAM ciMtA ane bhAra hato. potAnI eka putrane dIkSA apAvI devAnI AvI pratijJA putro pAse zI rIte svIkArAvavI? tenI tene vimAsaNa thaI. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 19 ghare pahoMcIne te osarImAM paDelI khATalImAM paDyo. snAna, bhojana kazuM na karyuM. enA caherA para udAsInA vAdaLa chavAI gayAM. e ja samaye rAjasabhAmAMthI nivRtta thaine agraputra dhanapAla paMDita ghare pAcho pharyo. pitAne udAsa joine sIdho te pitAjInA caraNomAM besI paDyo. eNe kahyuM : pitAjI, mArA jevo putra hAjara che pachI Apane udAsa zA mATe rahevuM paDe che? AjJA pharamAvo. pitAnI AjJA e ja putra mATe svarga che. > jainAcAryone "zUdra' kahetAM dhanapAla paMDitaH vatsa! tuM jainAcArya mahendrasUrijI pAse jaIne emanuM ziSyatva aMgIkAra kara ! e rIte mane pratijJAmukta banAva ! tArI pitRbhaktine paNa sArthaka kara ! vatsa ! gurudeva samakSa huM A rItanA vacanathI baMdhAyelo chuM. sarvadeva brAhmaNe dhanapAlane carU aMgenI samagra vigata jaNAvI. vipakuLamAM janmelo huM uttama jAtaka chuM, veda-vedAMgano abhyAsI chuM, rAjAbhojano prItipAtra chuM. nA, e "zudra jainAcArya pAse kadI dIkSA nahi lauM. pitAjI, tame kevI avicArI AjJA ApI rahyAM cho ! vicAra karo ! sanAtananA veSI pAse javuM e paNa pApa che ! tame e zUdrono paricaya karyo e ja bhUla hatI. have bIjI bhUla karavAnuM mane jaNAvo cho ! A rIte napharata ane dhikkAra bharelAM vacano vaDe pitAnI tarjanA karIne dhanapAla tyAMthI cAlI gayo. AthI to sarvadevane tIvra AghAta lAgyo. putranA AjJA-inkAranuM duHkha tenA vacanapAlana mATenA duHkhamAM vadhAro karatuM gayuM. pharIne te khATalAmAM paDakhA ghasavA mAMDyA. > zobhanakumAranI jabbara pitRbhaktiH kaMIka samaya vItyo. bahAra gayelo laghuputra zobhana gharamAM dAkhala thayo. enI najare pitAnI vyagratA caDI AvI. pitRbhakta e putre turaMta pitRcaraNomAM namana karIne vinayapUrvaka vijJapti karI : pitAjI, ApazrI pUrNavidvattA, anukULa kuTuMba ane rAjasanmAnanA svAmI cho chatAM vyagratA kema dhAraNa karo cho? vatsa, huM eka asAmAnya ApattimAM AvI paDyo chuM. mArI sevAthI jo te dUra thai zake tema hoya to te mane jaNAvo! ApattinA upAyanI AjJA Apo. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zobhanastuti-vRttimAlA paNa vatsa, tArA vaDIlabaMdhue je AjJA svIkArI nathI te tuM zI rIte pALIza? sarvadave zobhanakumAranuM mastaka hAtha vaDe paMpALatAM saghaLI hakIkata kahI. pitAjI, mArAmAM hajI avinayano doSa haze mATe Ape A rIte mArI pitRbhaktimAM zaMkA karavI paDI paNa tAta, janmathI ja huM saraLa chuM. bhadraka svabhAva dharAvuM chuM. pitAnI AjJA ja putra mATe sarvasva che eTaluM ja huM jANuM chuM mATe ApanA vacanano InkAra nahi karuM. agraja dhanapAla to mahApaMDita che, rAjamAnya che ethI kadAca ApanA vacanamAM chidra jue e zakya che. mArA mATe e zakya nathI. pitAjI, Apa naciMta bano. ApanA vacana khAtara huM zrI mahendrasUrijI pAse dIkSA aMgIkAra karIza. jIvanane dhanya karIza. tAta, emanA ahiMsAmaya AcAro mATe mane to prathamathI ja prema che. kayo saraLa manuSya hiMsAtmaka dharmamAM rUci rAkhe ? bhalene te kuLa paraMparAthI prApta hoya ! AtmAnuM hita to dayAmaya jaina dharma dvArA ja thaI zakaze evI mane zraddhA che ane ethI huM jaina dIkSA levA tatpara chuM. dhanapAlanA lagna pachI enuM mana eka lakSmI ane be, patnI dhanazrImAM kevuM saMtapta rahe che e me joyuM che. lagna karIza to A ja saMtApa mane paNa dajhADaze.mATe mAre lagna nathI karavA. kRpA karo, e gurudeva pAse mane laI jAo. emanA zrI caraNomAM mane arpaNa karIne tamArA vacanane paripUrNa karo ! zobhanakumAranA AvA atyaMta zobhana vacano sAMbhaLIne pitA sarvadevanI romarAjI vikasI gai. temaNe putrane AliMgana ApyuM. AMkhethI harSAzrunA buMda varasAvatAM te bolyAM putra, tuM ja mAro sAco apatya che. tane dhanya che. AvI pitRbhakti karIne te tArA baMne janmane yazomaya banAvyAM che. > zobhanakumAranI dIkSA kuTuMbaphlezaH e pachI gharanA anya sabhyone kazI vigata kahyAM vinA sarvadeva brAhmaNa zobhanakumArane sAthe lai cAlI nIkaLyAM. AcArya zrI mahendrasUrijI pAse pahoMcyAM. vaMdana karyuM ane vijJapti karI : bhagavaMta, ApanA jJAnane, dharmane ane manane jevo iSTa che evo A ziSya che. A mAro laghuputra zobhana ApanA dharmane dIpAvaze. eno svIkAra karavAnI kRpA karo! ja A prakAranA uttama AtmAnA saMyamano lAbha jANanArAM AcAryadeve savedava vipranuM vacana svIkAryuM. emanI sAkSIe ja turaMta zobhanakumAranI dIkSA vidhi karI. zobhanavijaya evuM nAma sthApana karyuM. potAnA ziSya tarIke temane ghoSita karyA. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 21 A rIte potAnA vacananuM pAlana karIne atyaMta harSAtura banelo sarvadeva AnaMdapUrvaka pAcho pharyo. pAchA pharatI veLAe putra munine nihALavAnuM te cUkyo nahi. bIjI tarapha, AcAryadevane zobhanakumAra jevA rAjamAnya purUSanI jaina dIkSA thaI jatAM sanAtanapaMthI bhojarAjA taraphathI ane dhanapAla paMDita taraphathI ghora Apatti upasthita thavAno saMbhava lAgyo. emaNe bIje ja divase dhArAnagarIthI prayANa karyuM. ugra vihAra karIne teo aNahilapura pATaNa padhArI gayAM. keTaloka samaya vityAM pachI dhanapAla paMDitane potAnA nAnA bhAie jaina dIkSA svIkArI lIdhI che ane ene dIkSA apAvanAra potAnA ja pitAjI che e vAtanI jANa thaI. te atyaMta kSubdha banI gayo. tenA krodhanI sImA na rahI. pitAjIne kaThora Thapako ApIne e dhanapAla paMDite pitAjI sAthenA saMbaMdho kApI nAkhyAM. alaga raheNAMka karyuM. AthI paNa enA manane zAMti na vaLI. > aitihAsika uthalapAthala : enI nasenasamAM jaina mata mATeno dveSAnala saLagI rahyo hato. - rAjAbhoja pAse dhasI jaine eNe rAjAnA kAna bhaMbheryA. jaina mata upara aneka aghaTita Aropo mUkyAM. jaina zramaNo para bhrAmaka AkSepo karyA. jainAcAryone strI ane bALakone corI janArA kahIne rAjAne emanI viruddha uzkeryA. bhAI zobhananI dIkSAne dhananA badalAmAM ziSyanA sodA tarIke vakhoDI. A badhI ekataraphI vAtothI prabhAvita thayelAM rAjAbhoje Akhare potAnA samagra rAjayamAM zvetAMbara jaina sAdhuo mATe pravezabaMdhI pharamAvI. Ama, itihAsanI bahu moTI uthala-pAthala karAvIne pachI ja dhanapAla jhaMpyA. rAjyanA AvA atyAcArI nirNayathI madhyabhAratano jainasaMgha khaLabhaLI uThyo. jainasaMghe dharmAdha zAsaka rAjAbhojane samajAvavAnI zakya tamAma koziSa karI paraMtu te niSphaLa nIvaDI. samayanuM cakra enI zAzvatagati pramANe AgaLa dhapyuM jatuM hatuM. jota-jotAmAM to bAra varSa jevo virATa kALa vyatIta thaI gayo. aneka prayatno paNa niSphaLa nIvaDyAM ane jenI para AzA hatI te kALakSepa paNa jyAre viphaLa gayo tyAre mAlavAnA saMghe ekatra thaine koi bezarta upAyanI khoja zarU karI. evo upAya je zvetAMbara sAdhuonA AvAgamana parano pratibaMdha dUra karAve. rAjayane enI sImAnuM bhAna karAve. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA sahunI najara tyAre AcArya zrI mahendrasUrijI tarapha ja maMDAI. e ja AcArya bhagavaMta pAse dhArAnagarI sahitanA mAlavAnA saMghonuM pratinidhi maMDaLa pahoMcyuM. aNahilapura pATaNamAM tyAre sUrivara birAjamAna hatAM. emanA caraNomAM zAsana para AvI paDelI A AphatanuM koI paNa bhoge nirAkaraNa karI ApavAnI vinaMtI thai. sUrijI paNa upAyanI zodhamAM paDyAM. > zAsanarakSAno saMkalpaH e samaye zobhanamunie gurudeva samakSa upasthita thaI vijJapti karI : bhagavaMta, ApanI AjJA hoya to jainasaMgha paranI A Aphatano pratikAra karavA huM taiyAra chuM. ' ...zI rIte pratikAra karazo? gurudeve pUchyuM. pratibaMdhano sareAma bhaMga karIne keTalAMka munio sAthe huM dhArAmAM pravezIza. e pachI dhanapAla paMDitane ane rAjAbhojane pratibodha ApavAno yatna karIza. emanA dvArA ja A pratibaMdha pAcho kheMcAvIza. ...paristhiti kadAca kalpanAthI viparIta ubhI thaI gaI to? gurudeve zobhanamuninI kasoTI karI. ...to eno sAmano karatAM karatAM prANone tyAgI daIza ane jIMdagIne kRtArtha mAnIza kemake zAsananA zramaNa paraMparAnA gauravanA rakSaNa mATenI te zahAdata haze. A javAba sAMbhaLIne AcAryadevanA mukhAraviMda para AnaMdanuM vartuLa racAI gayuM. hRdayamAM saMtoSanI bhAvanA pragaTI. zobhanamuni pAse je apekSA emaNe rAkhI hatI e pUrNa thatI nihALI. ziSyanA mastake vAtsalyapUrvaka hAtha mUkIne AziSa ApyAM ane saMghane uddezIne kahyuM mane vizvAsa che, zobhanamuni A Aphatane jarUra dUra karI zakaze. eTaluM ja nahi, jinazAsananI je dharmAdha zAsako dvArA avahelanA thaI che emanA thakI pracaMDa prabhAvanA paNa karAvI zakaze. zobhanamunine huM keTalAMka munivaro sAthe mAlavA tarapha mokaluM chuM. mAlavAno saMgha A sAMbhaLIne atyaMta prasanna banI gayo. vaMdanA karIne vidAya thayo. zobhanamuninI pratIkSA karavA mAMDyo. A tarapha, bAra varSanA saMyama paryAyamAM satata zAstrAbhyAsa karIne zobhanamuni gItArtha banI cUkyAM hatAM. gurudeve emane vAcanAcArya banAvI gaurava bakyuM hatuM. teo keTalAka munio sAthe pATaNathI mAlavA tarapha padhAryA. pratibaMdhano sareAma bhaMga karIne rAjAbhojanI rAjaya sImAmAM pravezyAM. rAjasainikoe paNa temane na rokyAM kemake sImAnuM rakSaNa karatAM e sainiko zobhanamuninA paricita hatAM. gRhasthajIvananA temanA rAjamAnya vyaktitvathI abhibhUta sainiko pratibaMdhanI jANa hovA chatAM temane rokI zakyAM nahi. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA A ghaTanAnA pratyAghAta ubhA thAya e pahelAM to zobhanamuni asmalita vihAra karIne dhArA AvI pahoMcyAM. > dhanapAlanuM garvakhaMDanaH nagaranI sImAmAM jyAM emaNe praveza karyo tyAM sAmethI rAjAbhoja ane dhanapAla paMDita ghoDA para besIne AvI rahyAM hatAM. dhanapAlane e samajatAM vAra na lAgI, sAme zobhanamuni che. jaina muninA vastromAM potAnA bhAIne sajja thayelAM joine enuM mana dvaSAkuLa banI gayuM. eNe tiraskAra karatI bhASAmAM zAtA pUchI. jarmadrata! mA! suvuM te . gadheDA jevA dAMtavALA sAdhu, tuM majhAmAM cho? zobhanamunie paNa capaLatApUrvaka dhanapAla paMDitane evo ja javAba Apyo: madA ! vaya ! priyaM te? vAnara jevA moDhAvALA he mitra, tuM prasanna che? bhAI muninA uttaramAM jabbara buddhicAturI samAyelI hatI. jeno khyAla AvatAM dhanapAlanA chUpA ahaMkaranuM tatsaNa khaMDana thaI gayuM. eNe vicAryuM : bAra varSamAM A mAro bhAI mArAthI ya vadhu vidvAna thaI gayo. bhadrA zabda vAparIne mArI karelI majhAkano meM ja je chabaraDo vALyo, eno uttara eNe mAtra priya zabda dvArA ApI dIdho. Ama, garvakhaMDana thavAthI bhAi mATenI kaMIka prIti jAgI. paMDite pUchyuM : ahIM to jaina sAdhuonA praveza para pratibaMdha che pachI konA atithi banazo? dhanapAla paMDitanA... catura zobhanamunie uttara Apyo. icchA nahotI chatAM aucityane vaza thaIne dhanapAle munione potAnA AvAsamAM utAro Apyo. > dhanapAlane pratibodha : bhikSAno samaya thayo eTale be munio bhikSA mATe paMDitanA gharamAM padhAryA. paMDitapatnI dhanazrI savArathI vyAkuLa hatI, jaina munio ghare AvI caDyAM ethI sto. eNe munione ema kahIne bhikSAno inkAra karyo, hajI to kazI ja rasoI nathI thaI. tamane zuM ApuM? snAna karI rahelAM dhanapAle A sAMbhaLyuM. eNe patnIne upAlaMbha ApatAM kahyuM : AMgaNe AvelAM atithine pAcho na vaLAya. je kAMI taiyAra hoya te tuM ApI de. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zobhanastuti-vRttimAlA patnIe trIjA divasanuM dahIM kADhyuM. munioe dahIM trIjA divasanuM hovAthI vahoravAno nanaiyo bhaNyo. e sAMbhaLIne dhanapAla roSapUrvaka tyAM dhasI Avyo. eNe udaMDa vacano uccAryA: A dahImAM paNa tIrthakaroe jIva joyAM che ke enI nA kaho cho ? hA, kavivara. tIrthakare be ahorAtra uparAMtanuM dahIM jIvavyAkuLa banavAnuM jaNAvyuM che... zobhanamunie tyAM AvIne javAba Apyo. sAbitI Apo... paMDite kahyuM. to aDatIno rasa lAvo. dahIMnA bhAjanamAM nAkho... mithyAtvI paMDitane bodhi pamADavA zobhanamunie Ama sUcavyuM. dhanapAle tema karyuM. kharekhara aDatIno rasa reDAtAM ja dahIMnuM bhAjana lAlacoLa thayuM. emAM taarNanA aneka jIvo upara tarI AvyAM... dhanapAla to Abho ja rahI gayo. e pachI eNe modaka vahorAvavA mAMDyAM. zobhanamunie eno paNa niSedha karyo ane jaNAvyuM : A modaka viSamizrita che. mithyAtvane kAraNe jaina pravacana pratye tIvra arUci dharAvatAM dhanapAlathI A sAMbhaLyuM gayuM nahi. jIvahiMsAno vicAra karyA vinA eNe e modaka pALelI bilADIne khavaDAvyAM. thoDIvAramAM bilADInuM mota nIpajayuM... Ama, uparAupara jainamunionA jJAnanI samuwvaLatA siddha thaI jatAM have tenuM aMtaHkaraNa namra banyuM. eNe vinayathI pUchyuM baMdhu, tame A modaka viSamizrita che, evuM zI rIte jANuM? TUMvADaa viSe vovida dhare virA: 1 jinezvaroe kahyuM che ke cakora pakSI jherI annane joI udAsa thai jAya che. baMdhu, jarA sAme juo ! pelAM vRkSa para beseluM cakora pakSI udAsa najare modaka joI rahyuM che. dhanapAlanA rUMve rUMvA AvA addabhuta jJAna prakAzane nihALI prabhAvita banI gayAM. enA hRdayagata mithyAtvano dora kAco thavA mAMDyo. > dhanapAlanuM jIvana parivartana : gocarI to mahAtmAo anya sthaLethI laI AvyAM. e pachI dhanapAla zobhanamuni pAse Avyo. eka, be, pAMca ema aneka divaso sudhI AtmA, mokSa, vidhi-vidhAna, ahiMsAmaye AcAra, yajJa-yAga, rAga-dveSI devonI viDaMbanA, jinAgama ane vedajJAnanI tulanA jevA viSayo para eNe muni sAthe carcA karI. prazno karyA... A carcA daramyAna zobhanamuninA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA eka-eka uttaro tene sAcA lAgyAM. gurugama sAco lAgyo eTale jinapravacana paNa tene sAcuM lAgyuM. je jinapravacana tarapha te napharata bharI najare joto hato e ja jinAgamo tarapha have tene atUTa Adara jAgyo. aMte zobhanamunithI pratibodha pAmelAM dhanapAla paMDite mithyAtva phagAvyuM. samyaktva apanAvyuM. samyaktvamUlaka 12 vrato svIkAryA. samakitanI karaNIone ane vratanA AcArone uMDANapUrvaka samajIne e mujabanuM jIvana jIvavAnI zarUAta karI. zobhanamuni pAse niyamita jJAnopAsanA karatAM jaine aMte te paramahaMta banyo. jinamatanA aneka rahasyono vettA banyo. > pratibaMdhanI vApasI ane zobhanamuninI rAjasabhAmAM dezanA: pote karAvelI jainamunionI pravezabaMdhI ene khUba khUMcavA lAgI. ene dUra haTAvavAnuM nakkI karyuM. eka vAra rAjAne prasanna karIne prastAva mUkyo: rAjanuM, tame sanAtanapaMthI cho chatAM dareka dharmanA dharmaguruono tamArA rAjayamAM Adara thAya che ane tethI dareka dharmaguruo tamArI deza-dezAMtaramAM prazaMsA kare che. zA mATe jaina zvetAMbara munio taraphathI tame apakIrti pAmo cho? emano paNa satkArapUrvaka praveza karAvIne zuM tamAre tamArI A apakIrti dUra na karI devI joIe ? dhanapAlanI rajUAta prazaMsAbhUkhyAM rAjAnA gaLe zIrAnI jema utarI gaI. rAjAbhoje e pachI jaina zvetAMbara zramaNo parano rAjaya praveza mATeno pratibaMdha dUra karAvyo. A samAcAra mAlavAnA jainasaMghane maLyAM tyAre te saMgha nAcI uThyo. dhIme dhIme te sarvatra prasaryA. sarvatra AnaMdanI lahera pharI vaLI. dhanapAlanA mukhethI zobhanamuninA jJAnanI prazaMsA sAMbhaLIne rAjAe temane rAjasabhAmAM padhAravAnuM nimaMtraNa ApyuM. rAjasabhAmAM zobhanamunino satkAra thayo. emanI dezanA rAjAbhoje sAMbhaLI ane rAjavI sahita kUDIbaMdha brAhmaNa vidvAno ethI prabhAvita thayAM. bIjI tarapha AcArya zrI mahendrasUri mahArAja paNa mAlavAnA jainonI vinaMtIthI mAlavA tarapha padhAryA. gAmegAma temanuM svAgata thayuM. dhArAnagarImAM paNa temanI svAgata sahita padharAmaNI thaI. zobhanamunie tyAre kRtakRtyatAnI lAgaNI anubhavI. potAnA nimitte sarjAyelI jainasaMgha paranI Aphata potAnA hAthe ja dUra TaLI eno emane bhAre harSa hato. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. zobhanastuti-vRttimAlA > stuticaturvizikAnI racanA : A badhI ghaTanAo ghaTI e pachInA ghaNA samaya pachInI A vAta che. ekavAra zobhanamuni gocarIcaryA mATe nIkaLyAM paraMtu emanA manamAM tyAre covIza tIrthakara bhagavaMtonI stutionI racanA mATenuM gajabanuM bhAvavizva taiyAra thayeluM hatuM. ethI gocarIcaryAmAM emanuM dhyAna rahyuM nahi. e to eka pachI eka tIrthakaronI stutio racI rahyAM hatAM. eTalI jhapATAbaMdha A racanAo thatI cAlI, jenI kalpanA na karI zakIe. Ama, cittanA anyatra upayogane kAraNe teo eka ja zrAvikAnA ghare traNa vAra padhAryA. ethI e zrAvikAe kutuhalavaza pUchyuM: mahAtmA, kema Aje gocarI durlabha che mATe mAre tyAM pharI-pharIne Avo cho? | vicAronA AvegamAMthI tyAre saphALA jAgelAM munivare je hatI te hakIkata kahI dIdhI. zrAvikAnA Azcaryano pAra na rahyo. eNe pUchyuM zu bhagavaMta, tame mAtra gocarI-bhramaNa jeTalA samayamAM 24 tIrthakaranA saMskRta bhASAnA stuti joDA taiyAra karI dIdhAM? e to deva-gurunI kRpAno prabhAva che. zobhana munie kahyuM. zobhanamuni to Ama kahIne cAlyAM gayAM. paraMtu zrAvikAnA dilamAM muninI zakti mATe kutuhala, Azcarya, gaDamathala vigere lAgaNIo jAgI. > zobhana muninuM svargagamanaH prabaMdhaciMtAmaNi graMthanA mata pramANe A ja zrAvikA dvArA zobhanamuni najarAI gayAM. e pachI be-cAra divasamAM ja mahAtmAnI jIvanalIlA saMkelAI gaI. prabaMdhaciMtAmaNinA kathana mujaba to gocarIcaryA karIne zobhanamuni upAzraye AvyA. gurudeva samakSa thayelAM cittabhramanI AlocanA karI. gurudeve AlocanA sAMbhaLI. sAtho sAtha e yamaka alaMkArathI bhUSita 24 stutijoTako paNa emanA mukhe sAMbhaLyA. zobhanamuninI AvI adbhuta kavitva zaktithI atyaMta harSita thayelAM gurudeve emanI vAraMvAra upavRMhaNA karI. munioe e stutijoTako lakhyAM. basa, tyAM to munivaranuM zarIra tAvamAM zekAvA mAMDyuM aneka upacAro karavA chatAM te tAva zAMta na thayo. be divasa vItyAM na vItyAM tyAM zAsana-prabhAvaka zobhanamunino AtmA divyabhUmine bhUSita karavA mATe cAlI nIkaLyo. emanA kALadharma sakaLa jainasaMghane AMcako Apyo. dhanapAla paMDitanI AMkhe AMsunA toraNo baMdhAyA.. zobhanamuninA viraha pachI emanA agraja dhanapAla paMDite emanI stuti caturvizikAnuM saMzodhana karyuM. A caturvizikA para prathama TIkA racIne ene bAlabhogya banAvI. kALano pravAha jema-jema vItato gayo tema-tema aneka vRttio enI para racAtI gaI. avacUrI paNa racAtI gaI. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA AvA zobhana jIvanapravAhanA svAmI hatAM; zrI zobhana munirAja... aMte, zraddhAthI potAnA hRdayane pavitra karanArA, bhakti vaDe potAnI vidvattAne pavitra karanArA, zramaNAcAra dvArA potAnA alpAyuSyane pavitra karanArA ane zAsanarAga dvArA potAnI samagra bhava paraMparAne pavitra karanArA zrI zobhana munirAjanA caraNomAM vaMdana karuM chuM. punaH punaH vaMdana karuM chuM. (noTaH prabhAvaka caritra ane prabaMdhaciMtAmaNimAM zobhana munirAjanA jIvana aMge je je ullekho sAMpaDe che eno samanvaya karIne A caritra lekhana thayuM che.) 1 TIkAkAra maharSioH (1) pU. jayavijayajI gaNivaraH je mahApuruSe racelI TIkAne A graMthamAM agrIma sthAna ApavAmAM AvyuM che te mahApuruSanuM nAma che, pU. jayavijayajI gaNivara. A mahApuruSa pU. zrI devavijayajI ma.nA ziSya hatAM. ahIM eTaluM noMdhavuM jarurI che pU.A. devasUri ma. ane prastuta pU. deva vi.ma. eka nathI. graMthakAre pU. upAdhyAyazrI dharmavijayajI ma. pAse zAstrAbhyAsa karyo hato. teo prAyaH tapagacchapati, pU.A.de.vi. senasUrIzvarajI mahArAjAnA varada haste ja saMyama pAmyAM hatAM ane teozrInA sAmrAjayamAM ja vi.saM. 1971nI sAlamAM zobhana stuti upara vRtti graMthanI racanA karI hatI. A vRttinuM zloka pramANa 2350 jeTaluM thAya che. : (2) pU. zrI siddhicandra gaNivaraH A graMthamAM bIjuM sthAna pU. zrI siddhicandra gaNivare racelI TIkAne ApavAmAM AvyuM che. A mahApuruSa potAnA samayanA zreSTha vidvAna hatAM. bahuzrutazAstrajJa hatAM. bahumukhI pratibhAnA svAmI hatAM. akabara bAdazAhe temane "puSphaha' biruda ApyuM hatuM. teo ekI sAthe ekazone ATha avadhAna karI zakatAM hatAM. phArasI bhASAnA jANakAra hatAM. bAdazAha jahAMgIre jemane saMyamanA tyAga mATe aneka padminI rAjakanyAo temaja karoDonuM dhana ApavAnuM pralobhana ApyuM hatuM tema chatAM teo saMyamathI patita thayAM na hatAM. kAmadeva jevuM dedIpyamAna rupa pAmyAM hatAM chatAM vratonuM niSThApUrvaka pAlana karatAM hatAM. A mahApuruSe jIvanamAM saMskRta bhASAbaddha aneka graMthonI racanA karI che. jenI saMkhyA agyAra jeTalI thAya che. vikramanA lagabhaga sattaramAM zatakamAM thayelAM A graMthakAra zAsana prabhAvaka , paNa hatAM. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. zobhanastuti-vRttimAlA pU. jagadguru zrI hIravijayasUrIzvarajI mahArAjAnA sahAdhyAyI pU. mahopAdhyAya zrI sakalacandrajInA ziSya pU. mahopAdhyAya zrI sUracandravijayajI ma. thayAM. temanA ziSya pU. mahopAdhyAya zrI bhAnucandravijayajI ma. thayAM ane teozrInA ziSya pU. zrI siddhicandragaNI hatAM. jemaNe racelI zomanatuti uparanI vRtti 2200 zlokonuM pramANa dharAve che. (3) pU.A. saubhAgyasAgara sU.ma. : pU. jagadguru zrI hIravijayajIsUrIzvarajI mahArAjAnI gaccha paraMparAno ja eka bhAga pU.A. AnaMdavimala sU.ma.nI ziSya paraMparA hatI. pU.A. zrI AnaMdavimala su.ma.nI pATe pU.A. zrI jJAnavimala su.ma. thayAM. teozrInA ziSyaratna temaja paTTadhara eTale pU.A. zrI saubhAgyasAgara sU.ma. A mahApuruSe vi.saM. 1778mAM zodhanatuti upara vRttinI racanA karI hatI. je vRttinuM zuddhikaraNa pU.A.de. zrI jJAnavimala sU.ma.e svayaM karyuM hatuM. A banne vigato graMthakAre TIkAnI prazastimAM svayaM lakhI che ethI A aMge vadhu saMzodhana karavuM paDe tema nathI. graMthakAre racelI TIkAnI akSara gaNanA adyAvadhi thaI nathI tethI tenuM zloka pramANa nakkI karavuM muzkela che. eTaluM kahI zakAya ke vikramanA aDhAramAM saikAmAM A graMthakAra thayAM ane prastuta vRtti graMthanI racanA paNa temaNe aDhAramAM saikAmAM ja karI. (4) pU. zrI devacandra gaNI : A graMthamAM cothuM sthAna jemaNe racelI TIkAne ApavAmAM AvyuM che te pU. zrI devacandra gaNivara pU. mahopAdhyAya zrI bhAnucandragaNivaranA ziSya hatAM temaja pU. zrI siddhicandra gaNInA gurubaMdhu hatAM. AthI A mahApuruSa paNa vikramanI sattaramI zatAbdImAM ja thayAM che evo nirNaya karI zakAya tema che. graMthakAre racelI TIkAnI akSaragaNanA adyAvadhi thaI nathI tethI TIkAnuM zloka pramANa kahI zakAya tema nathI. (5) dhanapAla kavi : pU. zrI zobhana muninA jIvana caritramAM dhanapAla kavinA jIvananI hArdarupa ghaTanAonuM varNana graMthAI cUkyuM che tethI ahIM temanA jIvananI vAtonuM piSTapeSaNa karavAnI jarUra rahetI nathI. je ghaTanA pUrve varNana pAmI nathI tevI keTalIka mahattvasabhara ghaTanAo atre prastuta karIe chIe. je kALa nirNaya pU. zobhana munine lAgu paDe che te ja dhanapAla kavine paNa lAgu paDaze. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 29 pU. zobhana munirAjano dehAMta pahelAM thayo che e pachI temanA vaDIlabaMdhu, dhanapAla kavino dehAMta thayo che. teo jIvananA uttarArdhamAM rAjA bhojanI dhArA nagarI choDIne sAMcoramAM vasyAM hatAM kema ke rAjA bhoja jainazAsana tarapha anAdara rAkhatAM hatAM ane te dhanapAlathI sahana thatuM na hatuM. dhanapAla kavimAM adbhuta tattvapipAsA hatI. pU. zobhana munie racelI stuti vasturvizikA nuM saMzodhana kavirAje ja karyuM hatuM ane tenI upara prathama TIkA racIne tene gaurava bakyuM hatuM. kavirAja racelI TIkAnuM pramANa 1000 zloko jeTaluM thAya che. jIvananA kInAre jyAre teo pahoMcyA tyAre paNa zAstrAbhyAsanI bhUkha temaNe gumAvI na hatI. AyuSyanA chellAM varSamAM teo vAdivetAla, pU. zAMtisUrIzvarajI mahArAja pAse darzanazAstranA vadhu abhyAsa mATe pATaNa pahoMcyA. tyAM jainadarzananA nyAya-pramANanA graMthonuM TUMka ja samayamAM talasparzI adhyayana karyuM. aMte paMdara divasanuM bhakta-pratyAkhyAna anazana karIne dhanapAla kavie pATaNanA e upAzrayamAM prANone tyAgyAM. kavirAjanA jIvananA uttarArdhanI vAto khUba ja preraka che, drAvaka che. jenI vizeSa vigato prabandhacintAmaNi graMthamAM upalabdha che. (6) avacUrikAra: prastuta graMthamAM chaThuM sthAna avacUrine ApavAmAM AvyuM che. avacUrinA kartA, temano kALanirNaya, jIvanavRttAMta vigere bAbato sAmagrInA abhAve ame jANI zakyAM nathI. itihAsanI prApta sAmagrIo uparokta vigato prAyaH ApI zake tema paNa nathI. Ama chatAM eTaluM kahI zakAya tema che ke dhanapAla kavie TIkA racI e pachInA kALamAM e ja TIkAne anulakSIne A avasUri racAyelI hovI joIe kema ke avacUrinI racanAzailI dhanapAla kavi kRta TIkAnuM anusaraNa karanArI bhAse che. jANe dhanapAla kavie racelI TIkAno saMkSepa eTale ja prastuta avacUri ! 2 upasaMhAra : Ama, A prastAvanAmAM zokanastuti ane tenI upara racAyelI vividha vRttio aMge zakya eTalI vizada ane cokkasa mAhitI ApavAno ame puruSArtha karyo che. A puruSArthanuM preraka baLa eka ja AzAmAM samAyeluM che. AzA e che ke jaina saMghano tattvapipAsu varga AvA AlaMbanonA sahAre vadhune vadhu zAstrakadaSTi bane. prastuta zobhanatuti - vRttimAnA nA saMpAdanano A prayAsa ApaNAM sahunA aMtaramAM bhaktiyogano akhkhalita pracAra pedA karo evI zubhAbhilASA sevuM chuM. - muni hitavardhanavijaya vi.saM. 2066, ddhi.vai.va. dazama 2. cha. upAzraya, navasArI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zobhanastuti-vRttimAlA 44444444. viSaya nidarzanam / (1) zrIRSabhadevastutayaH ......... (2) zrIajitanAthastutayaH....... (3) zrIsambhavanAthastutayaH .... (4) zrIabhinandanajinastutayaH ....... (5) zrIsumatinAthastutayaH . (6) zrIpadmaprabhasvAmistutayaH ................ (7) zrIsupArzvanAthastutayaH .. .............. (8) zrIcandraprabhasvAmistutayaH ......................... (9) zrIsuvidhinAthastutayaH .... (10) zrIzItalanAthastutayaH (11) zrIzreyAMsanAthastutayaH ................................. 165 (12) zrIvAsupUjyajinastutayaH ................... Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIRSabhajinastutayaH // OM aiM namaH // suvihitamaNDana - zrIzobhanamunIzvarapraNItA // stuticaturviMzatikA // (TIkApaJcakenA'vacUriSaSThena ca samalaGkRtA) 1. zrIRSabhajinastutayaH atha zrInAbhinandananutiH bhavyAmbhojavibodhanaikataraNe! vistArikarmAvalI.. rambhAsAmaja ! nAbhinandana ! mahAnaSTApadAbhAsuraiH / bhaktyA vanditapAdapadma! viduSAM sampAdaya projjhitArambhAsAma ! janAbhinandana ! mahAn, aSTApadAbhAsuraiH // 1 // - zArdUlavikrIDitam (12,7) Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA paNDitajayavijayagaNiviracitA vivRttiH / avataraNam praNamya paramAnanda-dAyinaM jinakuJjaram / zrIguroH zAsanAd vakSye, vivRttiM zobhanastuteH // 1 // - anuSTap iha hi tAvadazeSavizeSavizAradA vizAradAH sarvatrA'pi prayojanamuddizyaiva pravartante tacca mukhyataH puruSArthaH / sa ca dharmArthakAmamokSabhedAccaturdhA bhidyate / tatrApi duHkhAnuSaGgaparAGmukhAnantasukhAtmakatvena paramapuruSArthatvAt pradhAnatamatvaM mokSasyaiva / sa ca bhagavadupAsanAsAdhya iti mokSArthI zobhanamuniH RSabhAdInAM caturviMzatijinAnAM krameNa kAvyacatuSTayamayIzcaturviMzatistutIH praNayan prathamaM zrIRSabhaprabhoH stutimAha ___ bhavyAmbhojeti / he nAbhinandana !-he nAbhinarendrasUno ! tvaM viduSAM-paNDitAnAM mahAn-utsavAn sampAdaya-dehi iti kriyAkArakasaMTaGkaH / tatra 'sampAdaya' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kAn karmatApannAn ? 'mahAn' / keSAm ? 'viduSAm' / aparANi sarvANi sambodhanAni / teSAM vyAkhyA yathAhe bhavyAmbhojavivodhanaikataraNe' ! bhavyAH-muktiyogyA jantavaH tadrUpANi yAni ambhojAni-kamalAni teSAM vivodhane-vibodhajanane ekaH-advitIyaH taraNiH-sUryaH tatsambodhanaM he bhavyA0 / he 'vistArikarmAvalIrambhAsAmaja' ! vistAriNI yA karmAvalI-karmazreNI tadrUpA yA rambhA-kadalI tatra sAmajo-hastI tadunmUlakatvAt tatsambodhanaM he vistAri0 / he 'mahAnaSTApat' ! mahatyo naSTA Apado yasmAt sa tathA tatsamvodhanaM he mahAnaSTA0 / he 'vanditapAdapadma' ! vandite-namaskRte pAdapadme-caraNakamale yasya sa tathA tatsambodhanaM he vanditapAda0 / kaiH ? 'asuraiH' bhavanavAsibhirdevavizeSaiH / kathaMbhUtaiH ? 'AbhAsuraiH' AbhAsanazIlaiH / kayA ? 'bhaktyA' / he 'projjhitArambha' ! projjhitaH-prakarSaNa tyaktaH ArambhaH-sAvadyavyApAro yena sa tathA tatsamvodhanaM he projjhitArambha ! / he asAma' ! na sAmaH-sarogaH asAmaH tatsambodhanaM he asAma ! / he 'janAbhinandana' ! janAnAM abhinandanaH-prahlAdanaH tatsambodhanaM he janAbhinandana ! / he 'aSTApadAbha'! aSTApadaM-suvarNaM tadvat AbhA-kAntiryasya sa tathA tatsambodhanaM he aSTApa0 / / atha samAsaH-bhavyA evAmbhojAni bhavyAmbhojAni 'karmadhArayaH' / bhavyAmbhojAnAM vivodhanaM . bhavyA0 'tatpuruSaH' / ekazcAsau taraNizca eka0 'karmadhArayaH' / bhavyAmbhojavivodhane ekataraNiH bhavyA0 'tatpuruSaH' / tatsambodhanaM he bhavyA0 / karmaNAM AvalI karmAvalI 'tatpurupaH' / vistAriNI cAsau Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIRSabhajinastutayaH karmAvalI ca vistAri0 'karmadhArayaH' / vistArikarmAvalI cAsau rambhA ca vistAri0 'karmadhArayaH' vistArikarmAvalIrambhAyAM sAmajaH vistAri0 'tatpuruSaH' tatsambodhanaM he vistAri0 / nAbhernandanaH nAbhi0 'tatpuruSaH' / tatsambodhanaM he nAbhi0 / mahAnaSTA Apado yasya, yasmAd vA sa mahAnaSTApat 'bahuvrIhiH' / tatsaM0 he mahA0 / pAdAveva padme pAdapadme 'karmadhArayaH' / vandite pAdapadme yasya sa vandita0 'bahuvrIhiH' / tatsambo0 he vandi0 / projjhita Arambho yena sa projjhi0 'bahuvrIhiH' / tatsaM0 he projjhi0 | saha Amena vartate yaH sa sAmaH 'tatpuruSaH' / na sAmaH asAmaH 'tatpuruSaH' / tatsaM0 he asAma ! / janAnAM abhinandanaH janA0 'tatpuruSaH' / tatsaM0 he janA0 / aSTApadasyeva AbhA yasya so'STApa0 'bahuvrIhiH' / tatsaM0 he aSTA0 / iti kAvyArthaH / / 1 / / zrIsiddhicandragaNiracitA vRttiH / prastAvaH zazvat kSIrapayodhijAmadhukarIsaMsevyamAnakramA mbhojanmadvitayaH zivaM sa dizatu zrIpArdhacintAmaNiH / kastUrIkRtapatravallihRdayA yatkIrtikAntA kimu . draSTuM vizvamitastataH zazitanuH kautUhalAd bhrAmyati // 1 // - zArdUlavikrIDitam asti zrImadakhaNDapAThakagaNaprAptapratiSThonnati bhUpAlAvalivandhamAnacaraNaH zrIbhAnucandro guruH / yatkIrtirbhuvanAGgaNe guNagaNacchanne na mAntI punaH bhrAtuH karNagatA'karodabhinavabrahmANDayAJcAmiva // 2 // - zArdUla0 yadupadezavazena mudaM dadhan nikhilamaNDalavAsijane nije / mRtadhanaM ca karaM ca sa jIjiA 'bhidhamakabbarabhUpatiratyajat // 3 // - drutavilambitam Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasyAntenilayI vidheyajagatIlokaH smaro mUrtimAna vidvavRndagajendratarjanahariH zrIsiddhicandro'sti saH / yatkIrtiM bhujagAGganAvalibhirudgItAM samAkarNayan AnandAmRtapUrNakarNakuharaH zeSaH sukhaM khelati // 4 // - zArdUlavikrIDitam pareSAM yad dUre hRdayasaraNerasti tadidaM vadhAnAnAmaSTottarazatamA(mavA?)lokya muditaH / mahArAjaH zrImAnakabbaranRpo yasya sahasA bhuvi khyAtAmAkhyAM sapadi Susphuhameti vidadhe // 5 // - zikhariNI bAlabodhakRte tena, paropakRtizAlinA / saMkSiptA kriyate vRttiH, zobhanA zobhanastuteH / / 6 // - anuSTup iha hi granthArambhe viziSTaziSTAcArapratipAlanAya 'nirvighnasamAptikAmo maGgalamAcaret' iti zrutivodhitakartavyatAkaM svAmISTadaivatazrIRSabhasvAmistutirUpamevAdI maGgalamAcarannAha-bhavyAmbhojeti / he nAbhinandana ! nAbhernandano nAbhinandanaH 'tatpuruSaH' tasya saMbodhanaM he nAbhinandana / nAbhinarendrasUno ! tvaM viduSAM-paNDitAnAM mahAn-utsavAn saMpAdaya-dehItyarthaH / 'pada gatau' dhAtuH saMpUrvaH AzIH-preraNayoH parasmaipade madhyamapuruSaikavacanam 'padAgre hi zzurAderjiH' 'ata upadhAyAH' iti vRddhiH 'ap kartari' ityap 'guNaH' ityanena guNaH 'e ay' 'ataH' iti herlopaH / tathA ca saMpAdaya iti siddham / atra 'saMpAdaya' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kAn karmatApannAn ? / mahAn / "mahazco(stU?)tsavatejasoH" ityamaraH (zlo0 2797) / adanto'tra mahaHzabdaH sakArAnto'pyasti / yadAha "nabhaM tu nabhasA sAkaM, tapaM ca tapasA saha / rajaM ca rajasA sArdhaM, mahaM ca mahasA samam / / " iti vizvaH / viduSAM ityatra vidvacchabdasya Ami pare 'vasorva uH' iti vasyotve sakArasya kvilAt' iti patve ca vidupAmiti siddham / aparANi sarvANi bhagavataH saMvodhanAni / teSAM vyAkhyA tvevam / he 'bhavyAmbhojavivodhanaikataraNe' ! bhavyA-muktiyogyA jantavaH, tadrUpANi yAni ambhojAni-kamalAni tepAM vivodhanaM pravodhajananaM tatra ekaH-advitIyo yaH taraNiriva taraNiH-sUryaH tasya saMvodhanaM he Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIRSabhajinastutayaH bhavyAmbhojavibodhanaikataraNe ! / yathA sUryaH svakiraNaiH andhakAraM vinAzya padmavanAni-kamalavanAni prabodhayati, tathA bhagavAnapi svavacanaiH mithyAtvatimiraM dUrIkRtya bhavyAnAM prabodhaM vidadhAtIti bhAvaH / he 'vistArikarmAvalIrambhAsAmaja' ! vistAriNI-prasaraNazIlA yA karmAvalI-karmaNAM jJAnAvaraNAdInAM AvalI-zreNiH saiva rambhA-kadalI tasyAM sAmaja iva sAmajo-gajaH tasya saM0 he vistArikarmAvalIrambhAsAmaja ! / "sAmavedAjjAtaH sAmajaH" iti niruktiH / "sAmAni gAyato brahmaNaH karAdaSTau gajAH samutpannAH" iti zruteH / yathA hastI lIlayaiva rambhAmunmUlayati, tathA prabhuNA'pi vinA''yAsena karmANyunmUlyante iti bhAvaH / he 'mahAnaSTApat' ! mahatyo naSTA Apado-vipattayo yasmAt yasya vA iti 'bahuvrIhiH' tathA tasya saMbo0 he mahAnaSTApat ! / mahacchabdasya striyAM puMvadrAvAta Ipo nivRttiH 'AtmahataH samAnAdhikaraNa' iti TerAtvaM ca / he 'vanditapAdapadma' ! vandite-namaskRte pAdAveva padma-kamale yasya iti 'bahuvrIhiH' sa tathA tasya saMbo0 he vanditapAdapadma ! / "padyate-carati atra lakSmIH iti padmaM" iti niruktiH / "vA puMsi padmaM nalinamaravindaM mahotpalam" ityamaraH (zlo0 545) / kaiH ? / asuraiH-bhavanavAsidevavizepaiH / "asurA daityadaiteyadanujendrAridAnavAH" ityamaraH (zlo0 23) / kIdRzaiH ? | AbhAsuraiHAbhAsanazIlaiH / A-ISat surApekSayA bhAsuraiH-dIpyamAnairiti vA / "AGISadarthe'bhivyAptau sImArthe yogaje'pi ca (dhAtu yogaja ?)" ityamaraH (zlo0 2814) / kayA ? / bhaktyA / bhaktiH-zraddhA pUjyeSvanurAga iti yAvat / tathA "zraddhAvacanayoktiH " ityamaraH / "ArAdhyatvena jJAnaM bhaktiH" iti tu nyAyavidaH / he 'projjhitArambha' ! projjhitaH-prakarSaNa tyaktaH ArambhaH-sAvadhavyApAro-hiMsAtmako darpo vA yena iti 'bahuvrIhiH' sa tathA tasya saMbo0 he projjhitArambha ! / "Arambhastu tvarAyAM syAdudyame vadhadarpayoH" iti vizvaH / he 'asAma' ! saha Amena-rogeNa vartata yaH sa sAmaH na sAmaH asAmaH 'tatpuruSaH' tasya saMbo0 he asAma ! / "Ama Amaya AkalpamupatApo gadaH samAH" iti haimaH (kA0 3, zlo0 127) / he 'janAbhinandana' ! janAnAM-bhavyaprANinAM abhinandayati-AhlAdaM utpAdayati iti abhinandanaH tasya saM0 he janAbhindana ! / 'nandigrahAdeH' iti yuH 'yuvoranAkau' ityanAdezaH / he 'aSTApadAbha' / aSTApadaM-suvarNaM tadiva AbhA-kAntiryasya iti 'bahuvrIhiH' tasya saMbodhanaM he aSTApadAbha / 'aSTana A saMjJAyAm' ityAtvam / "rukmaM kArtasvaraM jAmvUnadamaSTApado'striyAm" ityamaraH (zlo0 1897) / / 1 / / ___(3) __ zrIsaubhAgyasAgarasUrikRtA vRttiH / upakramaH zrImajjinendraM praNipatya bhAvato -likhAmi vRttiM sukhabodhahetave / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA zrImaccaturviMzatitIrtharAja stuteH sudhI "zobhana" nirmitAyAH // 1 // * indravaMzA AsIt purA "cojjayinI" nivAsI, pavitragotro dvija "za(sa)rvadevaH" / tasyAGgajaH "zobhana" nAmasAdhu bandhurdvitIyo "dhanapAla" nAmA // 2 // . - upajAtiH tenAnyadA "paNDita zobhanena", kRtA caturviMzatikA jinAnAm / stutisvarUpA vividhArthacitrA'laGkArasArA sarasA'prameyA // 3 // . - upa0 arthatayoH sambandhavistarastu tatprabandhAdavaseyaH / sAMprataM tu zobhanastutikAvyasyArtho likhyate / tatra prathamaM yugAdidevastutimAha-bhavyAmbhojeti / bhavyAH-siddhigamanayogyAH prANinaH ta evAmbhojAnikamalAni teSAM vibodhanaM-prakAzakaraNaM tasmin ekaH-advitIyaH taraNiH-bhAsvAniva bhAsvAn tatsaMbodhane he bhavyAmbhojavibodhanaikataraNe! / punaH vistAriNI-vistAravatI-prasaraNazIlA yA karmaNAM jJAnAvaraNIyAdInAM AvalI-zreNiH saiva rambhA-kadalI tasyA utpATane sAmajaH-dviraMda iva dviradaH tatsaMbuddhau he vistArikarmAvalIrambhAsAmaja! | punaH he nAbhinandana !-nAbhikulaguruputra! | punaH aSTApadaM-svarNaM tadvad AbhA-kAntiH yasya tatsambo0 he aSTApadAbha !| punaH bhaktyA-bhAvena asuraiH-devavizeSaiH vanditaM-praNamitaM pAdapadma-caraNakamalaM yasya sa tatsambo0 he vanditapAdapadma! / punaH projjhitAH-tyaktAH ArambhAHsAvadyavyApArA yena sa tatsambo0 he projjhitArambha ! / punaH amo-rogastena sahitaH sAmaH / tadvirahitaH asAmaH, aroga ityarthaH / punaH janAnAM-vizvalokAnAM abhi-sAmastyena AnandanaH-AnandakRt tatsambodha0 he janAbhinandana ! | punaH mahatyo naSTA-gatA Apado-vipado yasya yasmAd vA sa mahAnaSTApat tasya sambo0 he mahAnaSTApat ! / tvaM viduSAM mahAn sampAdayetyanvayaH / 'sampAdaya' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / 'sampAdaya' samyak prakAreNa niSpAdaya-kuru / kAn karmatApannAn ? / 'mahAn' utsavAn / keSAm ? / 'viduSAm' paNDitAnAm / "mahaH kSaNoddhavoddharSAH" iti haimaH (kA0 6, zlo0 144) / kiMviziSTaiH asuraiH ? / A-samantAt bhAsuraiH-dedIpyamAnaiH / iti sambodhanaprathamavRttArthaH / / / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIRSabhajinastutayaH atha samAsaH-bhavyA eva ambhojAni bhavyAmbhojAni, bhavyAmbhojAnAM vibodhanaM bhavyAmbhojavibodhanaM, ekazcAsau taraNizca ekataraNiH bhavyAmbhojavibodhane ekataraNiH bhavyAmbho0taraNiH tasya sambo0 he bhavyA0 / vistAro'syA astIti vistAriNI, karmaNAM AvalI karmAvalI, vistAriNI cAsau karmAvalI ca vistArikarmAvalI, vistArikarmAvalI eva rambhA vistArikarmAvalIrambhA, vistA0 rambhAyAM sAmajaH tasya sambo0 he vistAri0rambhAsAmaja! / nandayatIti nandanaH, nAbhernandano nAbhinandanaH tatsambo0 he nAbhinandana ! / aSTApadavat AbhA yasya sa aSTApadAbhaH tasya sambo0 he assttaapdaabh!| pAda eva padmaM pAdapadma, vanditaM pAdapadmaM yasya sa vanditapAdapadmaH tasya sambo0 he vanditapAdapadma! / projjhitA ArambhA yena sa projjhitArambhaH tatsambo0 he projjhitArambha ! / amena sahitaH sAmaH, na sAmaH asAmaH tatsambo0 he asAma ! / janAn abhinandatIti janAbhinandanaH tatsaMbo0 he janAbhinandana ! / mahatyo naSTA Apado yasya sa mahAnaSTApat tatsaM0 he mahAnaSTApat ! / A-samantAt bhAsurA AbhAsurAH taiH 'AbhAsuraiH' / zArdUlavikrIDitam / / 1 / / zrIdevaMcandravihitA vyAkhyA / prArambhaH zreyaHstomataraGgiNIpriyatamaprollAsazItadyutiM pApaproddhatapaGkapUgazamanaproddAmapAthodharam / vande'haM jinakuJjaraM gatajarAmohAghamAyAmayaM prItyAvezavazaH sadA sukhakaraM devAryadevaM mudA // 1 // - zArdUlavikrIDitam zrIvardhamAnasya zizuH sudharmA sallabdhipAtraM gaNabhRd babhUva / zrIhIrapUrvo vijayAgrasUri rAsId gurustasya paramparAyAm // 2 // - indravajrA 1. zrIhIravijayasUrirityarthaH / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA paramAgamagamasaMgama-saMskRtavacaneSvapAstamAnamalaH / tatpAdamukuTaratnaM, jayatAt zrIvijayasenaguruH // 3 // . - AryA zrIvijayadevasUristatpaTTavibhUSaNaM sadA jIyAt / zrImajjainapravacanaprabhAvanAkRtyavidhidakSaH // 4 // . - AryA avanamadavanIndrasphArakoTIrahIra dhutipaTalapayobhi|tapAdAravindaH / sa nayavijayalakSmIdevane devakIbhU rjayati vijayasiMhaH sUrizArdUlazAvaH // 5 // - mAlinI zrIbhAnucandrA varavAcakendrA vidyArasendrA vinayAnatendrAH / akabbarakSmApatilabdhamAnAH sAdhukriyAkRtyaparA babhUvuH // 6 // - upajAtiH teSAM gurUNAM guNabhAjanAnAM ziSyaikalezena vidhIyate mayA / zrIdevacandrAbhidhapaNDitena vyAkhyAvidhiH zobhanazobhanastuteH // 7 // - indravaMzA dhanapAlapaNDitabandhunA zrIzobhanasAdhunA kRtAnAM SaNNavatisaMkhyAkAnAM zobhanastutInAM paNDitadevacandreNa kiMcidartho likhyate / tatrAdau zrInAbhinandanajinastutimAha-bhavyAmbhojeti / vyAkhyA prastUyate-tallakSaNaM ca "saMhitA ca padaM caiva" ityAdi / etacca svabuddhyA yojanIyam / granthavistarabhayAt mandamatInAM pratipattigauravaparihArArthaM vadataM (?) pratanyate / he nAbhinandana ! tvaM mahAnutsavAn viduSAM-paNDitAnAM saMpAdaya-niSpAdayetyarthaH / 'pada gatau' dhAtuH / 'saMpAdaya' iti kriyApadam / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIRSabhajinastutayaH +++++ + kaH kartA ? / tvam / kAn karmatApannAn ? / mahAn / keSAm ? / viduSAm / 'bhavyAmbhojavibodhanaikataraNe' iti / bhavyA eva ambhojAni-padmAni teSAM vibodhana-prabodhanaM tasmin ekaH-advitIyaH taraNiH-sUryaH yaH saH tasyAmantraNam / yathA sUryaH svakarapamparAbhiH andhatamasaM vidhUya padmavanAni prabodhayati, tathA bhagavAnapi svabhAratIsaMbhAraiH mithyAtvAdidhvAntanikaraM dUrIkRtya bhavyaprANinAM bodhaM vidhatte iti bhAvaH / 'vistArikarmAvalIrambhAsAmaja' iti / vistAriNI karmaNAM-jJAnAvaraNAdInAM AvaliH(lI?)-zreNiH saiva yA rambhA-kadalI tasyAM sAmajo-gajaH yaH saH tasyAmantraNam / yathA gajo lIlayaiva rambhAmunmUlayati, tathA bhagavatA karmANyunmUlyante iti bhAvaH / 'mahAnaSTApad' iti naSTA cAsau Apacceti pUrvaM 'karmadhArayaH' / tato mahatI naSTA Apad-vipad yasmAt tasyAmantraNam atra mahat-zabdasya puMvadbhAvAdIpo nivRttiH / 'vanditapAdapadma' iti / pAdAveva padmaM pAdapadmaM iti pUrvaM 'tatpuruSaH' / tato vanditaM namaskRtaM pAdapadmacaraNAmbhojaM yasya saH tasyAmantraNam / kaiH ? / asuraiH-bhuvanapatibhiH / kayA ? / bhaktyA / "ArAdhyatvena jJAnaM bhaktiH" iti vardhamAnacaraNAH, tayA / kiMviziSTaiH ? / 'AbhAsuraiH' A-samantAt bhAsuraiHdIpyamAnaiH / 'projjhitArambha' iti / prakarSeNa ujjhitAH-tyaktAH ArambhAH-sAvadhavyApArA yena saH tasyAmantraNam / asAma' iti ! amo-rogaH tena saha vartamAnaH sAmaH, na sAmaH asAmaH tasyAmantraNam / 'janAbhinandana' iti / janAn-lokAn abhinandayati-Anandayati yaH tasyAmantraNam / 'aSTApadAbha' iti / aSTApadaM-suvarNaM tadvat AbhA-kAntiH yasya tasyAmantraNam / "AbhA rADhA vibhUSA zrIH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 6, zlo0 148) etAni sarvANi bhagavataH sambodhanapadAni / iti prathamavRttArthaH / / 1 / / paramA''rhatadhanapAlapaNDitakRtA TIkA / avataraNam AsId dvijanmA'khilamadhyadeza-prakAzazaGkAsya(?)nivezajanmA / alabdha devarSiriti prasiddhaM, yo dAnavarNitvavibhUSito'pi // 1 // - upajAtiH zAstreSvadhItI kuzalaH kalAsu, bandhe ca bodhe ca girAM prakRSTaH / tasyAtmajanmA samabhUn mahAtmA, devaH svayambhUriva sarvadevaH // 2 // - indravajrA . 1. nahi dAnavarSirdevarSibhavitumarhatIti virodhaH; 'dAna varSi' iti chedena tatparihAraH / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA abjAyatAkSaH samajAyatAsya, zlAghyastanUjo guNalabdhapUjaH / yaH zobhanatvaM zubhavarNabhAjA, na nAma nAmnA vapuSA'pyadhatte // 3 // ___- upajAtiH kAtantracandroditatantravedI, yo buddhabauddhArhatatattvatattvaH / sAhityavidyArNavapAradarzI, nidarzanaM kAvyakRtAM babhUva // 4 // kaumAra eva kSatamAravIrya-zceSTAM cikIrSanniva riSTanemeH / yaH sarvasAvadhanivRttiguvIM, satyapratijJo vidadhe pratijJAm // 5 // abhyasyatA dharmamakAri yena, jIvAbhighAtaH kalayA'pi naiva / citraM catuHsAgaracakrakAJci stathApi bhUrvyApi guNasvanena // 6 // etAM yathAmati vimRzya nijAnujasya tasyojjvalaM kRtimalaMkRtavAn svavRttyA / abhyarthito vidadhatA tridivaprayANaM tenaiva sAmpratakavirdhanapAlanAmA // 7 // - vasantatilakA bhavyAmbhojeti / 'bhavyAmbhojavibodhanaikataraNe !' bhavyA-muktiyogyA jantavaH ta evAmbhojAni teSAM vibodhane-bodhajanane ekataraNe-advitIyabhAsvan ! / 'vistArikarmAvalIrambhAsAmaja !' vistAriNI yA karmAvalI-jJAnAvaraNAdimalamAlA saiva rambhA-kadalI tasyAH pramardanahetutvAt sAmaja-dvirada ! / 'nAbhinandana !' nAbheya ! / 'mahAnaSTApat !' mahatyo naSTA Apado yasya tasya sambodhanam / 'AbhAsuraiH' AbhAsanazIlaiH / bhaktyA' bhAvena / 'vanditapAdapadma !' stutacaraNAravinda ! / 'viduSAM sampAdaya' jJAnavatAM vitara / 'projjhitArambha !' tyaktaprArambha ! / 'asAma !' asaroga ! / 'janAbhinandana !' lokaprahlAdana ! / 'mahAn' utsavAn / 'aSTApadAbha !' suvarNadyute ! / 'asuraiH' dAnavaiH / he nAbhinandana ! AbhAsurairasuraiH (bhaktyA vanditapAdapadma ! tvaM viduSAM) mahAn sampAdayeti samudAyArthaH / / 1 / / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIRSabhajinastutayaH avacUriH dhanapAlapaNDitabAndhavena zobhanAbhidhAnena municakravartinA viracitAnAM pratijinaM catuSkabhAvAt paNNavatisaMkhyAnAM zobhanastutInAmavacUriH kiMcillikhyate / tatrAdau yugAdistutimAha / / ___ he nAbhinandana ! (he) nAbhinarendraputra ! tvaM mahAnutsavAn viduSAM saMpAdayeti saMbandhaH / bhavyA evAmbhojAni kamalAni teSAM vibodhana eko'dvitIyastaraNiH sUryastasya saMbodhanaM he bhavyAmbhojavivodhanaikataraNe ! / sUryo yathA svagosaMbhAraistamo vidhUya padmakhaNDAni vikAsayatyevaM bhagavAnapi mithyAtvAditamastomaM dhvaMsayitvA nijagosaMbhAraibhavyajantUnAM bodhaM vidhatte / nanu bhavyAnAmeva sa prabodhaM vidhatte na tvabhavyAnAM, tarhi tasya tadbodhane sAmarthyamAyAtamiti naivam / nahi bhAnavIyA bhAnavo vizvaM vizvamavabhAsayanto'pi kauzikakule AlokamakurvANA upalambhAspadaM syuH / evaM bhagavato vANI vizvavizvasya pramodavidhAyinyapi yadyabhavyAnAM keSAMcinibiDakarmanigaDaniyantritAnAM prabodhAya na prabhavati, tarhi tasyA na hyasAmarthyam / kintu teSAmevAbhAgyaM yeSAM tA na rocayante (sA na rocate) / nahi jalado jalaM prayacchannUSarakSetre tRNAnyanutpAdayannupAlambhasaMbhAvanAmarhatItyalaM vistareNa / vistAriNI vistAravatI karmaNAM jJAnAvaraNAdibhedabhinnAnAmAvalI mAlA saiva rambhA kadalI tasyAH pramardahetutvAt sAmajo hastI tasya saMbodhanam / he nAbhinandana ! (he nAbhinarendraputra !) / tathA mahatyo naSTA ApadA yasya sa mahAnaSTApat, tat saMbodhanaM / tathA AbhAsuraiH kAntisaMbhAreNa samantAd dedIpyamAnairAsurairdevavizeSairbhaktyA Antaracittapratibandhena he vanditapAdapadma ! he stutacaraNakamala ! / projjhitAH prakarSaNa tyaktA ArambhAH sAvadhavyApArA yena tasya saMbodhanam / tathA saha Amai rogairvartate sAmaH / na tathA asAmo'rogastasya saMbodhanam / janAnabhinandayati tasya saMbodhanam / tathA aSTApadaM suvarNaM tadvadAsamantAbhA dIptiryasya tasya saMbodhanam / taptajAtyatapanIyasamavarNatvAd bhagavataH / / 1 / / / samastajinavarANAM stutiHte vaH pAntu jinottamAH kSatarujo nAcikSipuryanmano dArA vibhramarocitAH sumanaso mandAravA rAjitAH / yatpAdau ca surojjhitAH surabhayAJcakruH patantyo'mbarA___ dArAvibhramarocitAH sumanaso mandAravArAjitAH // 2 // 2 // - zArdUla0 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA . (1) ___ja0 vi0 te vaH pAntviti / te jinottamAH-jinavarAH vaH-yuSmAn pAntu-rakSantu iti kriyAkArakasamvandhaH / tatra 'pAntu' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'jinottamAH' / kAn karmatApannAn ? 'vaH' / kathaMbhUtA jinottamAH ? 'kSatarujaH' kSatAH-kSayaM nItAH rujo-rogA yaiste tathA | yattadornityAbhisambandhAt / te ke ? yanmanaH-yasya mAnasaM dArAH-kalatrANi na (A) cikSipuH-na kSiptavantaH, na cakRSuriti bhAvaH / ayaM 'dAra'zabdaH kalatravAcakaH pulliGgo nityaM bahuvacanAnto jJeyaH / tatra 'AcikSipuH' iti kriyApadam / kathaM ? 'na' / ke kartAraH ? 'dArAH' / kiM karmatApannam ? 'yanmanaH' / dArAH kathaMbhUtAH ? 'vibhramarocitAH' vibhramaiH-vilAsaiH rocitAH-zobhitAH / punaH kathaMbhUtAH ? 'sumanasaH' zobhanAni manAMsi yeSAM te tathA / ' punaH kathaMbhUtAH ? 'mandAravArAjitAH' mando-mRduH AravaH-zabdo yeSAM te tathA tAdRzAH santo rAjitAHzobhitAH / 'ca' punaH / sumanasaH-kusumAni yatpAdau-yeSAM caraNau surabhayAcakruH-surabhIkurvanti smeti kriyAkArakayojanA / atrAyaM 'sumanas' zabda: sakArAntaH puSpavAcako bahuvacanAnto mantavyaH / atra 'surabhayAJcakruH' iti kriyApadam / kAH karvyaH ? 'sumanasaH' / kau karmatApannau ? 'yatpAdau' / sumanasaH kathaMbhUtAH ? 'surojjhitAH' suraiH-devaiH ujjhitAH-utsRSTAH, muktA ityarthaH / kiM kurvantyaH ? 'patantyaH' galantyaH / kasmAt ? 'amvarAt' AkAzAt / punaH kathaM0 ? 'ArAvibhramarocitA;' ArAviNaHzabdAyamAnAH ye bhramarAH-madhukarAsteSAM ucitAH-yogyAH / punaH kathaM0 ? 'mandAravArAjitAH' mandArANAMmandArakusumAnAM vAraiH ajitAH yAH tAsAmatizAyitvenA'nabhibhUtA iti bhAvaH / yathA mandAravAraiH karaNabhUtaiH kRtvA anyaiH puSpAntarairajitAH / / ___ atha samAsaH-jinAnAM, jineSu vA uttamAH jinottamAH 'tatpuruSaH' / kSatA rujo yaiste kSatarujaH 'bahuvrIhiH' / yeSAM manaH yanmanaH 'tatpuruSaH' / vibhramai rocitAH vibhramarocitAH 'tatpuruSaH' / zobhanAni manAMsi yeSAM te sumanasaH 'bahuvrIhiH' / mandA AravA yeSAM te mandAravAH 'vahuvrIhiH' / yeSAM pAdau yatpAdau 'tatpuruSaH' / surairujjhitAH surojjhitAH 'tatpuruSaH' / ArAviNazca te bhramarAzca ArAvibhramarAH 'karmadhArayaH' |aaraavibhrmraannaamucitaa ArA0 'tatpuruSaH' / na jitA ajitAH 'tatpuruSaH' / mandArANAM vArAH mandA0 'tatpuruSaH' / mandAravArairajitA mandA0 'tatpuruSaH' / / iti kAvyArthaH / / 2 / / (2) si0 vR0 te vaH pAntviti / te jinottamAH-jinavarAH vaH-yuSmabhyaM pAntu-rakSantu ityarthaH / 'pA rakSaNe' . dhAtoH 'AzI:preraNayoH' (sArasvate sU0 703) parasmaipade prathamapuruSabahuvacanam / pA agre antu 'ap kartari' (sA0 sU0 691) ityap / 'adAderluk' (sA0 sU0 880) / 'savarNe dIrghaH ? [saha]' Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIRSabhajinastutayaH (sA0 sU0 52) tathA ca pAntu iti siddham / "jinaH sAmAnyakevalI" iti kozAt jineSu-sAmAnyakevaliSu uttamAH jinottamAH iti saptamItatpuruSaH, 'na nirdhAraNe' (pANinIye a0 2, pA0 2, sU0 10) iti paSThIsamAsaniSedhAt / karmadhAraye tu "paramottamotkRSTAH pUjyaiH" iti vacanAt uttamajinA iti syAt / "jinaH syAdativRddhe ca, budhe cArhati jitvare" iti vizvaH / vaH ityatra 'bahuvacanasya vasnasau' (pA0 a0 8, pA0 1, sU0 21) iti yuSmAn ityasya vasAdezaH / kathaMbhUtA jinottamAH ? / 'kSatarujaH' kSatAH-kSayaM nItAH rujo-rogA yaiste tathA iti 'bahuvrIhiH' / yattadornityAbhisamvandhAt te ke ? / yanmanaH-yeSAM mano yanmanaH dArAH-kalatrANi na (A) cikSipuH-na kSiptavantaH, vikAramArgaM nAcakRpuH ityarthaH / 'kSipa preraNe' parokSe parasmaipade kartari prathamapuruSavahuvacanam / kSip agre us dhAtoH 'dvizca' (sA0 sU0 710) iti dvitvam / 'pUrvasya hasAdiH zeSaH' (sA0 sU0 739) iti SakAralopaH / 'kuhozcaH' (sA0 sU0 746) iti kakArasya cutvam / 'NAdi kit' (sA0 sU0 709) iti kitsaMjJatvAt guNAbhAvaH / tathA ca cikSipuH iti siddham / dArazabdo'tra kalatravAcakaH puMlliGgo nityaM vahuvacanAnta eva / dArayanti dIryante ebhiH iti vA dArAH / 'dArajArau kartari Niluk ca' (kAtyAyanavArtike 2182) iti kvacit ghaJi sAdhuH / "bhAryA jAyA'tha puMbhUmni, dArAH syAt tu kuTumvinI", ityamaraH (zlo0 1085) / kvacidAvanto'pyuktaH / yaduktam "kroDA hAvA tathA dArA, traya ete yathAkramam / kroDe hAve ca dAreSu, zabdAH proktA manISibhiH // " iti haTTacandraH / kvacidanAbanto'pyekavacanAntazca "dharmaprajAsaMpanne dAre nAnyaM kurvIta" iti haimyAM nAmamAlAvRttau / "saMtoSastriSu kartavyaH, svadAre bhojane dhane / triSu caiva na kartavyo, dAne cAdhyayane naye // " iti cANakyo'pyAha / parametayoratra na grahaNam, tathAprayogAbhAvAt / prastutAnupayogitve'pi vyutpattaye prasaGgAdetad darzitamiti dhyeyam / yanmana ityatra 'yaro'nunAsike'nunAsiko vA' (pA0 a0 8, pA0 4; sU0 45) iti dakArasya nakAraH / kIdRzA dArAH ? / 'vibhramarocitAH' vibhramAH-bhUsamudbhavavilAsAH taiH rocitAH-zobhitAH iti 'tatpuruSaH' / yadAhu:- . "hAvo mukhavikAraH syAd, bhAvazcittasamudbhavaH / vikAro netrajo jJeyo, vibhramo bhUsamudbhavaH // " iti kecit / "yoSitAM yauvanajo vikAro vibhramaH" ityanye / apare tu "madaharSarAgajanito viparyAso vibhramaH" yathAnimittamAsanAdutthAyAnyatra gamanaM priyakathAmAkSipya sakhyA sahAlApanaM mudhaiva hasitakrodhau Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA puSpAdInAM sahasaiva parityAgaH vastrAbharaNamAlyAnAM akAraNataH khaNDanaM maNDanaM ceti vadanti / punaH kIdRzAH ? 'sumanasaH' zobhanAni sanehAni manAMsi yeSAM te tathoktAH tAdRzAH santo rAjitAH-zobhitAH, yathA svasvAmyeva zRNoti tathaiva jalpanti noccairjalpanti, nAnyeSAM svaM jJApayantIti bhAvaH / Ahuzca"gatAgatakutUhalaM nayanayorapAGgAvadhi smitaM kulanatabhuvAmadhara eva vizrAmyati / vacaH priyatamazruteratithireva kopakramaH ___ kadAcidapi cet tadA manasi kevalaM majjati // " iti 'rasamaJjaryA' bhAnukaramizrAH / "mando'tIkSNe ca mUrkhe ca, vaire nirbhAgyarogiNoH / alpe ca triSu puMsi syAt" iti mediniH / vastutastu amandA (ityatra) akAraprazleSaH / na mandAH amandAH, ativivekina ityarthaH / raveNa-zabdamAtreNa AraM-arisamUho ravAraM tena ajitAH-akRtajayAH te tathA / arthakriyAsamarthA arayo na santyeva / zabdamAtreNa ye arayaH taiH akRtajayA iti bhAvaH / ca-punaH sumanasaHkusumAni yatpAdau-yeSAM caraNau surabhayAJcakruH-surabhIkurvanti smetyarthaH / 'DukRJ karaNe' dhAtoH kartari parokSAyAM prathamapuruSabahuvacanaM us NidantaH / surabhirnAma sautro dhAtuH 'kAsAdipratyayAt' (sA0 sU0 766) ityAm / agre kRJ dhAtuH tadane us / 'dvizca' (sA0 sU0 710) iti dhAtoDhirvacanam / 'kRJ kRJ us' iti jAtam / 'raH' (sA0 sU0 768) ityanena pUrvaRkArasyAkAraH / 'kuhozzuH' (sA0 sU0 746) iti pUrvakakArasya cutvam / tathA ca 'cakR us' iti jAtam / tataH 'R ram' (sA0 sU0 39) iti RkArasya rakAraH / svarahInaM [pareNa saMyojyam] (sA0 sU0 36) tathA ca surabhi Am cakruH iti jAtam / Ampratyayasya dazavidha AkhyAtavyatiriktatvAt na Ditvamiti / 'guNaH' (sA0 sU0 692) ityenana guNaH / 'e ay' (sA0 sU0 41) / 'svarahInam' (sA0 sU0 36) evaM ca 'surabhayAJcakruH' iti siddham / 'surabhayAJcakruH' iti kriyApadam / kAH kartyaH ? / sumanasaH / atrAyaM sumanaH zabdaH sakArAntaH puSpavAcako bahuvacanAnto mantavyaH / Aha ca "ApaH sumanaso varSA, apsarassikatAH samAH / ete trayo bahutve syurekatve'pyuttaraM trikam // " ityamaraH / suSThu mAnyate-pUjyate AbhiH iti samAsaH / "striyAM vA bahuvacanAntaH" iti haimyAM nAmamAlAvRttau / ata eva "sumanAH puSpamAlatyoH striyAM" iti gauDo'pyavadat / lakSyaM ca 'vezyAH zmazAnasumanA iva varjanIyAH" iti zUdrakaH / kau karmatApannau ? / yatpAdau / pAdazabdo'yaM akArAntaH kvacit pAd iti vyaJjanAnto'pi dRzyate / yadAha-"pAdasamAnArthaH pAd apyasti" iti durgaH / padityapi kvacit Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIRSabhajinastutayaH 15 dRzyate / yadAha-"patpAdo'dhizcaraNo'strISu" iti gauDaH / "padadhizcaraNo'striyAm" ityamaraH (zlo0 *1216) ca / parametayoratra na prayojanam / prasaGgAd vyutpattaye pradarzitametat / kathaMbhUtAH sumanasaH ? / 'surojjhitAH' suraiH-devaiH ujjhitAH-muktAH / kiM kurvatyaH sumanasaH ? / patantyaH-galantyaH / kasmAt ? / ambarAt-AkAzAt / "ambaraM vyomavAsasoH" ityanekArthaH / punaH kathaMbhUtAH ? / 'ArAvibhramarocitAH' ArAvo-gumagumeti dhvanivizeSaH vidyate yeSAM te ArAviNaH-zabdAyamAnA ye bhramarAH-dvirephAH teSAM ucitAHyogyAH / anena saurabhAtizayaH sUcitaH / punaH kathaMbhUtAH ? / 'mandAravArAjitAH' mandAro-devataruvizeSaH tasya puSpANi mandArANi teSAM vAraH-samUhaH tena ajitAH-aparAbhUtAH iti 'tatpuruSaH' / "paJcaite devataravo, mandAraH pArijAtakaH / santAnaH kalpavRkSazca, puMsi vA haricandanam / / " ityamaraH (zlo0 99-100) / "samUhavAcako vAraH, vAro vezyAgaNaH smRtaH" iti subhUtiH / mandAravAro-mandArapuSpasamUhaH jitaH-parAbhUto yAbhiH iti vA / "parAparyabhito [bhUto] jito bhagnaH parAjitaH" iti haimaH (kA0 3, zlo0 469) / / 2 / / sau0 vR0-te vaH pAntviti / te jinottamAH vo-yuSmAn pAntu ityanvayaH / 'pAntu' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / jinottamAH / kAn karmatApannAn ? / 'vaH' yuSmAn / kiMviziSTAH jinottamAH ? 'te' prasiddhAH / te ke ? | yanmanaH sumanasaH dArAH na AcikSipuH iti sambandhaH / 'AcikSipuH' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / 'dArAH' kalatrANi / AcikSipuH' AcakRSuH / katham ? / 'na' niSedhe / kiM karmatApannam ? | 'yanmanaH' yeSAM tIrthaMkarANAM manaH-cittam / dArAH kasya ? / 'sumanasaH' tridazasya / jAtAvekavacanam / kiMviziSTA jinottamAH ? | 'kSatarujaH' gatarogAH / kiM vi0 dArAH ? / 'vibhramarocitAH' vibhramAhAvabhAvavilAsAdayaH tai rocitAH-zobhitAH / punaH kiM vi0 dArAH ? / 'mandAravAH' mandaH-komalaH AravaHzabdo yAsAM tA mandAravAH / punaH kiM vi0 dArAH ? / 'rAjitAH' lAvaNyAdiguNaiH zobhitAH / ca-punaH surojjhitAH sumanasaH yatpAdau surabhayAMcakrurityanvayaH / 'surabhayAMcakruH' iti kriyApadam / kAH kartyaH ? / 'sumanasaH' puSpavRSTayaH / surabhayAMcakruH-sugandhIkRtavatyaH / kau karmatApannau ? / 'yatpAdau' yaccaraNau / kiMviziSTAH sumanasaH ? / 'surojjhitAH' devamuktAH / 'patantyaH' pragalantyaH / kasmAt ? | 'ambarAt' AkAzAt / punaH kiMviziSTAH sumanasaH ? | 'ArAvibhramarocitAH' ArAviNaH-zabdAyamAnAH ye bhramarAdvirephAH teSAM ucitAH-yogyAH / punaH kiMviziSTAH sumanasaH ? | 'mandAravArAjitAH' mandArANAMkalpavRkSANAM vArAH-samudAyAH tairajitAH-anatizAyitAH / iti padArthaH / / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA atha samAsaH-jayanti rAgAdIn zatrUn iti jinAH-sAmAnyakevalinaH teSu uttamAH jinottamAH / kSatA rujo yaiH yebhyo vA kSatarujaH / yeSAM manaH yanmanaH tad yanmanaH / vibhramaiH rocitAH vibhramarocitAH / manda Aravo yAsAM tA mandAravAH / yeSAM pAdau yatpAdau / suraiH ujjhitAH surojjhitAH / patanti tAH patantyaH / ArAvo yeSAmastIti ArAviNaH, ArAviNazca te bhramarAzca ArAvibhramarAH, ArAvibhramaraiH ucitAH ArAvibhramarocitAH / mandArANAM vArAH mandAravArAH, taiH mandAravAraiH ajitAH mandAravArAjitAH / "sumanAH paNDite puSpe, godhUme sajjane sure" ityanekArthaH / / iti dvitIyavRttArthaH / / 2 / / de0 vyA0-te vaH pAntviti / te jinottamAH-tIrthaMkarAH vo-yuSmAn pAntu-rakSantu ityanvayaH / 'pA. rakSaNe' dhAtuH / 'pAntu' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / 'jinottamAH' jinAzca te uttamAzca iti 'karmadhArayaH' / jinAH-sAmAnyakevalinaH teSu uttamAH-zreSThA ityarthaH / "jinaH sAmAnyakevalI" ityanekArthaH / kiMviziSTA jinottamAH ? | 'kSatarujaH' kSatAH-kSayaM prApitAH rujo-rogA yaiste tathA avanItalavartisakalaprANinAM AdhyAtmikAdhidaivikAdhibhautikaroganivartakA iti bhAvaH / yattadornityAbhisambandhAt yanmanaH dArAH-kalatrANi nAcikSipuH-na kSobhayAmAsuH ityanvayaH / 'kSipa preraNe' dhAtuH / 'AcikSipuH' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / dArAH / dArazabdo nityaM puMlliGgo bahuvacanAntazca / kiM karmatApannam ? / 'yanmanaH' yeSAM mano yanmanaH iti samAsaH / kiMviziSTA dArAH ? / 'vibhramarocitAH' vibhramAH-kaTAkSAkSepAH taiH rocitAH-zobhitAH / taduktam "hAvo mukhavikAraH syAd, bhAvazcittasamudbhavaH / vikArA netrajA jJeyA, vibhramA bhUsamudbhavAH / / " iti / punaH kiM0 ? | 'sumanasaH' suSThu mano yeSAM te tathA / punaH kiMviziSTAH ? / 'mandAravArAjitAH' mandaH-atizayena svalpaH AravaH-zabdo yeSAM te mandAravAH te ca te [A] rAjitAzca iti samAsaH / "saMvyA(Gbhyo)rAva ArAvaH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 6, zlo0 36) / pRthagvizeSaNe iti prAJcaH / vastutastu amandA iti akAraprazleSaH / na mandA-amandAH ativivekina ityarthaH / raveNazabdamAtreNa AraM-arisamUho ravAraM tena ajitAH-akRtajayAH te tathA / arthakriyAsamarthA arayo yeSAM na santyeva, zabdamAtreNa arayaH taiH akRtajayA iti bhAvaH / tu punararthe / tena ca-punaH sumanasaH-puSpANi yatpAdau surabhayAMcakruH-surabhayAmAsurityarthaH 'DukRJ karaNe' dhAtuH / 'surabhayAMcakuH' iti kriyApadam / kAH kartyaH ? / sumanasaH / kau karmatApannau ? / 'yatpAdo' yeSAM pAdAviti samAsaH / kiMviziSTAH sumanasaH ? | 'surojjhitAH' suraiH-devaiH ujjhitAH-muktAH / kiM kurvatyaH sumanasaH ? / patantyaH / kasmAt ? / amvarAt Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIRSabhajinastutayaH 17 AkAzAt / punaH kiMviziSTAH ? | 'ArAvibhramarocitAH' ArAviNaH-zabdAyamAnAH ye bhramarAH-SaTpadAH 'tepAM ucitAH-yogyAH / etena saurabhAtizayaH sUcitaH / punaH kiMvi0 ? / 'mandAravArAjitAH' mandAraHkalpavRkSaH tasya puSpANi mandArANi teSAM vAraH-samUhaH tena ajitAH-aparibhUtAH / "mandAraH kalpapAdapaH" ityamaraH / mandAravAraH A-samantAt jito yayA sA tatheti vA / / iti dvitIyavRttArthaH / / 2 / / dha0 TIkA-te vaH pAntviti / te vaH pAntu jinottamAH' te yuSmAn rakSantu jinavarAH / kSatarujo' dhvaMsita-rogAH / 'nAcikSipuH' nAcakRpuH / 'yanmano' yeSAM saMbandhi manaH / 'dArAH' kalatrANi / 'vibhramarocitAH' vilAsaiH zobhitAH / 'sumanasaH' sundarahRdayAH / 'mandAravAH' mRduravAH santo 'rAjitAH' zobhitAH / imAni dArANAM vizeSaNAni / 'yatpAdau ca' yeSAM jinAnAM pAdau, ca vyApyabhUtau / 'surojjhitAH' amarotsRSTAH / 'surabhayAJcakruH' sugandhIkRtavatyaH / 'patantyo'mbarAt' galatyo nabhasaH / 'ArAvibhramarocitAH' ArAviNAM-ravayuktAnAM bhramarANAM ucitA-yogyAH / 'sumanasaH' kusumAni / 'mandAravArAjitAH' mandArANAM mandArakusumAnAM vAraiH-saMghAtaiH ajitAH-anatizayitAH, athavA mandAravAraiH kRtvA'nyaiH puSpavizeSai-rajitAH / yanmano dArA nAcikSipuH, yatpAdau ca sumanasaH surabhayAMcakruH te jinottamAH vaH pAntviti samvandhaH / / 2 / / . (6) avacUri te jinottamA jinendrA vo yuSmAn pAntu rakSantu / kiMbhUtAH / kSatAH kSINA rujo rogA yeSAM yebhyo vA te / tathA yeSAM jinAnAM mano mAnasaM karmatApannaM dArAH kalatrANi kartRrUpANi nAcikSipurna kSobhayAmAsuH / 'dArAH prANAstu valajAH' iti vacanAd dArazabdo bahuvacanAntaH puMliGgazca / te dArAH kiMbhUtAH / vibhramairvilAsai rocitAH saMzobhitAH / sumanasaH sundarahRdayAH / mandAravA mRduravAH santo rAjitAH zobhitAH / sumanasaH puSpANi kartRNi yatpAdau yaccaraNau surabhayAmAsuH / kiMbhUtAH sumanasaH / surojjhitA devamuktAH / amvarAdAkAzAt patantyaH samavasaraNabhuvi saMgacchamAnAH / ArAviNaH zabdAyamAnA bhramarAstepAmucitA yogyAH / mandArakusumavAtairajitAH / / 2 / / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zobhanastuti-vRttimAlA jinapravacanaprazaMsAzAnti vastanutAnmitho'nugamanAd yannaigamAdyairnayai rakSobhaM jana ! he'tulAM chitamadodIrNAGgajAlaM kRtam / tat pUjyairjagatAM jinaiH pravacanaM dRpyatkuvAdyAvalI rakSobhaJjanahetulAJchitamado dIrNAGgajAlaGkRtam // 3 // 3 // - zArdUla0 ja0 vi0-zAnti vastanutAditi / he jana ! tat adaH pravacana-zAsanaM vaH-yuSmAkaM zAnti-kSemaM tanutAt-prathayatu iti kriyAkArakasaMTaGkaH / atra 'tanutAt' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'pravacanam' / kAM karmatApannAm ? 'zAntim' / keSAm ? 'vaH' / zAntiM kathaMbhUtAm ? 'atulAM' mahatIm / pravacanaM kathaMbhUtam ? 'kRtaM' racitam / kaiH ? 'jinaiH' tIrthaMkaraiH / kathaMbhUtaiH ? 'pUjyaiH' arcanIyaiH / keSAm ? 'jagatAM' tribhuvanAnAm / tacchabdasya yacchabdasApekSatvAt tat kim ? yat 'akSobhaM' kSobhayitumazakyam, nizcalamityarthaH / kaiH ? 'nayaiH' anekAntAtmake vastuni ekAMzaparicchedAtmakarUpaiH / nayaiH kathaMbhUtaiH ? 'naigamAdyaiH' naigama-saMgrahaprabhRtibhiH / kasmAddhetoH nayairakSobham ? 'mitho'nugamanAt' parasparAnuvartanAt / ayaM bhAvaH-bhagavatpravacane hi sarve'pi nayA anyonyamanuvartante, sarvanayAtmakatvAt tasya / punaH kathaMbhUtaM pravacanam ? 'chitamadodIrNAGgajAlaM' chitamadaM-chinnadarpa udIrNa-udAraM aGgAnAM-AcArAGgAdInAM jAlaM-samUho yatra tat tathA / punaH kathaMbhUtam ? 'dRpyatkuvAdyAvalIrakSobhaJjanahetulAJchitaM' dRpyantI-darpaM vrajantI yA kuvAdinAM AvalI-zreNI saiva krUrAtmakatvena rakSo-rAkSasaH / atra liGgabhedo na doSAya, "liGgabhedaM tu menire" iti vacanasya prAmANyAt / tasya bhaJjanAH-bhaGgakAriNo ye hetavastaiAJchitaM-cihnitam / ata eva punaH kathaMbhUtam ? 'dIrNAGgajAlaGkRtaM' dIrNaH-zIrNaH aGgajaH-kAmo yeSAM te tathoktAH arthAt zramaNAdayastairalaGkRtaM-bhUSitaM sahitamiti bhAvaH / atra dvitIyapade janazabdAt paro he zabdastu janasyAbhimukhyAbhivyaktaye prAk prayojyastathaiva ca darzitaH / / ___atha samAsaH-naigamaH Adyo yeSAM te naigamAdyAH 'bahuvrIhiH' / na vidyate kSobho yasya tat akSobhaM 'bahuvrIhiH' / na vidyate tulA yasyA asau atulA 'bahuvrIhiH' / tAM atulAm / chitamadaM ca tad udIrNaM ca chita0 'karmadhArayaH' / aGgAnAM jAlaM aGga0 'tatpuruSaH' / chitamadodIrNaM aGgajAlaM yatra tat chita0 'bahuvrIhiH' / kutsitA vAdinaH kuvAdinaH 'tatpuruSaH' / kuvAdinAM AvalI kuvA0 'tatpuruSaH' / dRpyantI cAsau kuvAdyAvalI ca dRpya0 'karmadhArayaH' / dRpyatkuvAdyAvalyeva rakSo dRpya0 'karmadhArayaH' / dRpyatkuvAdyAvalI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIRSabhajinastutayaH 19 rakSaso bhaJjanAH dRpyatku0 'tatpuruSaH' dRpyatkuvAdyAvalIrakSobhaJjanAzca te hetavazca dRpya0 'karmadhArayaH' / dRpyatkuvAdyAvalIrakSobhaJjanahetubhirlAJchitaM dRpyatku0 'tatpuruSaH' / dIrNo'Ggajo yaiste dIrNAGgajAH 'bahuvrIhiH' / dIrNAGgajairalaGkRtaM dIrNAGga0 'tatpuruSaH' / / iti kAvyArthaH / / 3 / / (2) si0 vR0-zAntimiti / he jana ! he bhavyaprANin ! tat pravacana-zAsanaM vo-yuSmAkaM zAnti kalyANaM upazamaM vA tanutAt-prathayatu ityarthaH / "zamaH zAntiH zamathopazamAvapi" iti haimaH (kA0 2, zlo0 218) / 'tanu vistAre' dhAtoH 'AzI-preraNayoH' (sA0 sU0 703) parasmaipade prathamapuruSaikavacanam / tup 'tanAderup' (sA0 sU0 997), 'tuhyostAtaG[A ziSi vA vaktavyaH] (sA0 sU0 704) iti tAtaDAdezaH / 'svarahInam0' (sA0 sU0 36) / tathA ca tanutAditi siddham / atra 'tanutAt' iti kriyApadam / kiM kartR ? / pravacanam / kAM karmatApannAm ? / zAntim / "zAntiH zame'pi kalyANe" iti vizvaH / keSAm ? / vaH SaSThI caturthI' (sA0 sU0 339) iti SaSThIbahuvacane yuSmacchabdasya vasAdezaH / tacchabdasya yacchabdasApekSatvAt tat kim ? / yat pravacanaM akSobhaM-kSobhayitumazakyam nizcalamityarthaH / kaiH ? / 'nayaiH' anekAntAtmake vastuni nayAH pramANaparicchinnArthekAdezAH taiH / kIdRzaiH nayaiH ? / naigamaH AdyaH yeSAM te naigamAdyAH taiH naigamasaGgrahaprabhRtibhiH nayairityarthaH / kasmAddhetoH nayaiH akSobham ? / 'mitho'nugamanAt' mithaH-parasparaM anugamanaM-anuvartanaM tasmAt / bhagavatpravacane hi sarve'pi nayA anyonyamanuvartante sarvanayAtmakatvAt tasyeti bhAvaH / "mitho'nyonyaM rahasyaM" ityamaraH (zlo0 2847) / kathaMbhUtAM zAntim ? / 'atulAm' nAsti tulA-sAmyaM yasyAH sA tathA tAM, mahatImityarthaH / "tulA palazate rAzau, bhANDe sAdRzyamAnayoH" iti vizvaH / kIdRzaM pravacanam ? / 'chitamadodIrNAGgajAlam' chitamadaM ca tat udIrNaM ca iti karmadhArayaH' / chitamadaM-chinnadarpam udIrNa-udAram aGgAnAM-AcArAGgAdisUtrANAM jAlaMsamUho yatra tat tathA / "jAlaM samUha AnAyo, gavAkSarakSArakAvapi" ityamaraH (zlo0 2736) / 'zAcchoranyatarasyAm' (pA0 a07, pA04, sU0 41) iti vikalpena ikArAntatve chita iti niSpannam / "lUne chinnaM (chinne lUnaM ?) chitaM ditaM khaNDitaM (cheditaM ?) vRkNam" iti haimaH (kA0 6, zlo0 125126) / punaH kIdRzam ? / kRtaM-viracitam / kaiH ? / jinaiH / jayanti rAgadveSau iti jinAH-tIrthaMkarAH taiH arthatastaireva bhASitatvAt / 'ji jaye' / 'iN siji' iti nak / punaH kIdRzam ? / 'dRpyatkuvAdyAvalIrakSobhaJjanahetulAJchitam' dRpyantI-darpaM vrajantI yA kuvAdyAvalI-kutsitA vAdinaH-kuvAdinaH teSAM AvalIpaGktiH / "rAjilekhA tatirvIthI, mAlAlyAvalipaGktayaH" iti haimaH (kA0 6, zlo0 59) / saiva krUrAbhiprAyAt rakSo-rAkSasaH, atra liGgabhedo na doSAya / "liGgabhedaM tu menire" iti vacanasya prAmANyAt / tasya bhaJjanA bhaGgakArakA ye hetavo-yuktayaH sAdhyagamakA vA taiH lAJchitaM-sahitam / punaH kIdRzam ? / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zobhanastuti-vRttimAlA 'adaH' / pratyakSadRzyam / adasaH syamoluMki srovisarge rUpam / punaH kIdRzam ? / 'dIrNAGgajAlaGkRtam' aGgAt-zarIrAt jAyate-utpadyate iti aGgajaH-kAmaH / "kamanaH kalAkelirananyajo'GgaMjaH" iti haimaH (kA0 2, zlo0 141) / dIrNaH-chinnaH aGgajo yaiste dIrNAGgajAH arthAt munayaH taiH alaMkRtaM-bhUSitam, sahitamitiyAvat / pravacane munInAmeva prAdhAnyena nirUpaNAdAtmAtmavatorabhedopacAraH / atra dvitIyapade janazabdAt paro hezabdastu janasyAbhimukhyAbhivyaktaye prAk prayojyaH tathaiva ca darzitaH / kIdRzaiH jinaiH ? / pUjyaiH-arcanIyaiH / keSAm ? / 'jagatAM' jagadantarvartijanAnAmityarthaH / / 3 / / sau0 vR0-zAntimiti / he jana ! he loka ! vo-yuSmAkaM tat pravacanaM atulAM zAnti tanutAt. ityanvayaH / 'tanutAt' iti kriyApadam / kiM kartR ? / 'pravacanaM' gaNipiTakam / tanutAt-vistArayatAt / kAM karmatApannAm ? / 'zAnti' kSamAM mokSaM vA / keSAm ? / 'vaH' yuSmAkam / kiMviziSTAM zAntim ? | 'atulA' anupamAm / kiMviziSTaM pravacanam ? / 'tat prasiddham / tat kim ? / yat mitho'nugamanAt naigamAdyaiH nayaiH akSobhaM-abhaJjanaM asti / 'asti' iti kriyApadam / kiM kartR ? / yat pravacanam / astIti vidyate / kIdRzaM pravacanam ? / akSobham / kaiH kRtvA ? / 'nayaiH' anekAntAtmake vastuni ekAntaparicchedAtmakA nayAH [taiH] / kiMbhUtairnayaiH ? / 'naigamAdyaiH' naigamasaGgrahavyavahArarjusUtrazabdasamabhirUDhaevambhUtAdyaiH saptanayaiH / kasmAt ? / 'mithaH' parasparam / anugamanAt-milanAt / punaH kIdRzaM pravacanam ? / chitaH-kSataH mado-darpaH tena kRtvA udIrNAni utkaTAni aGgAnAM-AcAraGgAdInAM dRSTivAdAdInAM vA jAlaMsamudAyo yatra tat chitamadodIrNAGgajAlam / punaH kI0 pravacanam ? | 'kRtaM' nirmApitam / kaiH ? jinaiH / kIdRzaiH jinaiH ? / 'jagatAM pUjyaiH' jagadvandyaiH / punaH kIdRzaM pravacanam ? / dRpyantI-darpavatI yA kuvAdinAMkupAkSikANAM AvalI-paMktiH saiva krUrAtmakatvAt rakSaH-rAkSasaH tasya bhaJjanazIlA ye hetavaHkAraNAni taiH lAJchitaM-aGkitam / punaH kIdRzaM pravacanam ? | 'adaH' pratyakSaM dRzyamAnam / punaH kiMvi0 pravacanam ? / dIrNaH-chinnaH aGgajaH-kAmo yaiste etAdRzAH sAdhavaH taiH alaGkRtaM-zobhitam / "niggaMthe pAvayaNe" iti vacanAt / dIrNAGgajAlaGkRtam / iti padArthaH / / atha samAsaH-anugamanaM-anugamaH tasmAt anugamanAt / naigama Adyo yeSu te naigamAdyAH taiH naigamAdyaiH / na vidyate kSobho yatra tad akSobham / na vidyate tulA yasyAH sA atulA, tAM atulAm / chitaH mado yasmin sa chitamadaH, chitamadena udIrNAni chitamadodIrNAni, chi0dIrNAni ca tAni aGgAni chitamadodIrNAGgAni, chitamadodIrNAGgAnAM jAlaM yatra tat chitamadodIrNAGgajAlam / kutsito vAdo yeSAM te kuvAdinaH, kuvAdinAM AvalI kuvAdyAvalI, dRpyantI cAsau kuvAdyAvalI ca dRpyatkuvAdyAklI, dRpyatku1. nimranthe pravacane / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIRSabhajinastutayaH .antra+++ vAdyAvalI eva rakSAMsi dRpyatkuvAdyAvalIrakSAMsi, dRpyatkuvAdyAvalIrakSasAM bhaJjanaM dRpyatkuvAdyAvalIrakSobhaJjanaM, dRpyatkuvAdyAvalIrakSobhaJjane hetavaH dRpya0, dRpya0bhaJjanahetubhirlAJchitaM dRpya0bhaJjanahetulAJchitam / dIrNaH aGgajo yaiste dIrNAGgajAH, dIrNAGgajaiH alaMkRtaM dIrNAGgajAlaM0 / / iti tRtIyavRttArthaH / / 3 / / de0 vyA0 zAnti vastanutAditi / he jana!-he bhavyaloka ! tat pravacana-gaNipiTakalakSaNaM voyuSmAkaM zAnti-upazamaM tanutAt-vistArayatAt ityanvayaH / 'tanu vistAre'dhAtuH / 'tanutAt' iti kriyApadam / kiM kartR ? / pravacanam / kAM karmatApannAm ? / zAntim / keSAm ? / vaH / yattadornityAbhisambandhAt yat pravacanaM akSobhaM-ajeyaM vartate ityadhyAhAraH / kaiH ? / 'nayaiH' nayAH-pramANaikadezAH taiH / kiMviziSTaiH nayaiH ? / 'naigamAdyaiH' naigamA AdyA yeSAM te naigamAdyAH taiH / kasmAt ? / 'mitho'nugamanAt' mithaH-parasparaM anugamanaM-anuvartanaM tasmAt / atra 'guNAdastriyAM navA vA' (siddhaheme a0 2, pA0 2, sU077) iti paJcamI / kiMviziSTAM zAntim ? / 'atulA' na vidyate tulA yasyAH sA tathA tAm / 'tulA sAmye mAnadaNDe' iti vizvaH / kiM0 pravacanam ? / 'chitamadodIrNAGgajAlam' chito-lUnaH mado yena, 'chinnaM lUnaM chitaM ditam' ityamaraH etAdRzam / udIrNa-utsedhitam aGgAnAM-AcAraGgAdInAM jAlaM-nivaho yatra tat / "jAlaM nivahasaMcayaH (yau?)" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 6,zlo048) / punaH kiMviziSTam ? kRtaMniSpAditam / kaiH ? / jinaiH-tIrthaMkaraiH / arthataH taireva bhASitatvAt / tathA coktam-"atthaM bhAsai arahA, suttaM gaMthaMti gaNaharA niuNaM" ityAvazyake / punaH kiMviziSTam ? | 'dRpyatkuvAdyAvalIrakSobhaJjanahetulAJchitaM' dRpyantI-mAdyantI yA kuvAdyAvalI kuvAdino-bauddhAdayaH teSAM AvalI-paGktiH saiva krUrAbhiprAyAt rakSaH-kInAzaH tasya bhaJjanA-bhaGgakAriNaH ye hetavo-yuktayaH taiH lAJchitaM-maNDitam / punaH kiMvi0 ? / adaH-viprakRSTam, mandamedhasAmiti zeSaH / taduktam "idamaH pratyakSagataM, samIpataravarti caitado rUpam / adasastu viprakRSTe, taditi parokSe vijAnIyAt // " - AryA iti / adaH pratyakSadRzyamiti prAJcaH / punaH kiMvi0 ? / 'dIrNAGgajAlakRtam' dIrNaH-vidAritaH aGgajaH-kandarpo yaiste dIrNAGgajA-munayaH taiH alaMkRtaM-bhUSitam, mumukSupradhAnatvena tannirUpaNAt / kiMvi0 jinaiH ? pUjyaiH-arcanAhaH / keSAm ? / jagatAM-tribhuvanAnAm / / iti tRtIyavRttArthaH / / 3 / / 1. artha bhASante arhantaH, sUtraM grananti gaNadharA nipuNam / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zobhanastuti-vRttimAlA .44 dha0 TIkA-zAntiM vastanutAditi / 'zAnti'kSemam / upazamavatAM 'vo' yuSmAkam / 'tanutAt' prathayatu / 'mitho'nugamanAt' parasparAnuvartanAddhetoH / 'yannaigamAdyairnayaiH' yannaigamasaMgrahAdibhirnayaiH, anekAntAtmake vastuni ekAMzaparicchedAtmakA nayAstaihetubhUteH / 'akSobhaM' acalam / 'jana he' janolokastasya sambodhanam / 'atulA' mahatIm / 'chitamadodIrNAGgajAlaM' chitamadaM-chinnadarpa udIrNa-ucchritaM aGgAnAmA cArAGgAdInAM jAlaM-samUho yatra tat / 'kRtaM' racitam / 'tat pUjyairjagatAM' arcanIyairlokAnAm / 'jinaiH' arhadbhiH / 'pravacanaM' zAsanam / 'dRpyatkuvAdyAvalIrakSobhaJjanahetulAJchitaM' dRpyantI-darpaM vrajantI yA kuvAdinAmAvalI saiva krUrAtmakatvAd rakSo-rAkSasasaGgrahaH tadbhaJjanaiHbhaGgakAribhiH hetubhiH lAJchitaMcihnitam / 'adaH' etad / 'dIrNAGgajAlaGkRtaM' dIrNAGgajaiH-zIrNamadanaiH zramaNAdibhiralaGkRtam / yannayairakSobhaM tat pravacanamado jinaiH kRtaM zAntimatulAM vaH tanutAditi yogaH / / 3 / / avacUriH tad jagatAM pUjyairjinaiH kRtaM pravacanaM gaNipiTakarUpaM vo yuSmAkaM zAnti mokSamupazamaM vA tanutAt kurutAt / yanmitho'nugamanAdanuvartanAddheto gamAdibhirnayairakSobhaM paravAdibhirajeyaM vartate / he jana ! bhavyaloka ! / zAnti kiMbhUtAm ? atulAM nirupamAm / (pravacana) mataM kiMbhUtam ? chitamadaM chinnadarpamudIrNamucchritamaGgAnAmAcArAdInAM jAlaM samUho yatra tat / (dRpyat) mAdyatkuvAdizreNiH saiva krUrAtmakatvAd rakSo rAkSasastasya bhaMjanaiGkakAribhirhetubhirlAJchitaM maNDitam / adaH pratyakSadRzyam / zIrNamadanaiH zramaNAdibhiralaMkRtam / mitho'nugamanAdityatra 'guNAdastriyAM na ca (vA)' iti paJcamI / / 3 / / zrutadevatA-smaraNamzItAMzutviSi yatra nityamadadhad gandhADhyadhUlIkaNA nAlI kesaralAlasA samuditA''zu bhrAmarIbhAsitA / pAyAd vaH zrutadevatA nidadhatI tatrAbjakAntI kramau nAlIke saralA'lasA samuditA zubhrAmarIbhAsitA // 4 // 4 // ___ - zArdUla0 1. 'dvAdazAGgI syAd gaNipiTakAyA' iti zrIabhidhAnacintAmaNiH (kA0 2, zlo0 159) / 2. idaM zrIsiddhahemazabdAnuzAsanasya (2 / 277) sUtram / 3. 'bhrAmarI bhAsitA' ityapi padacchedaH samIcInaH / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIRSabhajinastutayaH ja0 vi0-zItAMzutviSIti / zrutadevatA-vAgdevI vaH-yuSmAn pAyAt-rakSatu iti kriyAkArakasambandhaH / atra 'pAyAt' iti kriyApadam / kA karjI ? 'zrutadevatA' / kAn karmatApannAn ? 'vaH' / zrutadevatA kiM kurvatI ? nidadhatI' sthApayantI / kau ? 'kramau' caraNau / kathaMbhUtau ? 'abjakAntI' abjaMkamalaM tadvat kAntiryayostau abjakAntI / kasmin ? 'nAlIke' kamale / kathaMbhUte ? 'tatra' tasmin / yattadornityAbhisambandhAt tatra kutra ? 'yatra' yasmin nAlIke / kathaMbhUte yatra ? 'zItAMzutviSi' zItAMzuHcandraH tadvat tviT-prabhA yasya tat tathA tasmin / bhrAmarI-bhramarasambandhinI AlI-zreNI gandhADhyadhUlIkaNAn-gandhenADhyAH-sampannA ye dhUlIkaNAH-kiJjalkabindavastAn nityaM satataM Azu-zIghraM adadhatpItavatI / atra 'adadhat' iti kriyApadam / kA kI ? 'AlI' / kiM sambandhinI ? 'bhrAmarI' / kAn karmatApannAn ? 'gandhADhyadhUlIkaNAn' / kutra ? 'yatra' / yatra kathaMbhUte ? 'zItAMzutviSi' / katham ? 'nityam' / punaH katham ? 'Azu' nityam / AzvityavyavarUpasya padadvayasya pAyAdityanenApyanvayo yukta eva / AlI kRthaMbhUtA ? / 'kesaralAlasA' kesareSu tadarbhapakSmasu bakuleSu vA lAlasA-lampaTA / punaH kathaMbhUtA ? 'samuditA' militA piNDIbhUtetyarthaH / punaH kathaMbhUtA ? 'ibhAsitA' ibheSu-hastiSu AsitAsthitA madalaulyAt / yadvA ibhavadasitA-zyAmA / zrutadevatA kathaMbhUtA ? 'saralA' kauTilyarahitA / punaH kathaMbhUtA ? 'alasA' vizrabdhA / svAsthyavatItyarthaH / punaH kathaMbhUtA ? 'samuditA' muditaM-harSitaM tena saha vartamAnA / punaH kathaMbhUtA ? 'zubhrA' zuklacchaviH / punaH kathaM0 ? amarIbhAsitA' amarIbhiH-apsarobhiH bhAsitA-zobhitA / / atha samAsaH-zItA aMzavo yasya sa zItAMzuH 'bahuvrIhiH' / zItAMzoriva tviT yasya tat zItAM0 'bahuvrIhiH' / tasmin zItAM0 / gandhenADhyA gandhADhyAH 'tatpuruSaH' / dhUlInAM kaNAH dhUlIkaNAH 'tatpuruSaH' / gandhADhyAzca te dhUlIkaNAzca gandhA0 'karmadhArayaH' / tAn gandhA0 / kesareSu lAlasA kesaralAlasA 'tatpuruSaH' / ibheSvAsitAibhAsitA tatpuruSaH' yadvA ibhavadasitA ibhAsitA 'tatpuruSaH' / zrutasya devatA zrutadevatA 'tatpuruSaH' / abjavat kAntiryayostau abjakAntI 'bahuvrIhiH' / saha muditena vartate yA sA samuditA 'tatpuruSaH' / amarIbhi sitA amarIbhAsitA 'tatpuruSaH' / iti kAvyArthaH / / 4 / / ___ iti zrImavRddhapaNDitazrIdevavijayagaNiziSyapaNDitajayavijayagaNiviracitAyAM zrIzobhanastutivRttau zrIRSabhastutivRttiH // 4 / 1 / 04 // (2) si0 vR0-zItAMzutviSIti-zrutadevatA zrutasya-zAstrasya devatA-vAgdevI / "zrutaM zAstrA* vadhRtayoH" ityamaraH (zlo0 2488) / vo-yuSmAn pAyAt-rakSet ityanvayaH / 'pA rakSaNe' dhAtoH Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zobhanastuti-vRttimAlA 'vidhisaMbhAvanayoH' (sA0 sU0 699) kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanam / pA agre yAt pAyAt iti siddham / liG iti saMjJA pANinIyAnAm / tRtIyasvaramadhyaH kavargapaJcamAntyazca / atra 'pAyAt' iti kriyApadam / kA kI ? | zrutadevatA / kAn karmatApannAn ? / vaH / kIdRzI zrutadevatA ? / saralAkauTilyarahitA / yathoktAvihitopAsanAnapi sadvAsanAn sevakajanAn kRtArthIkaraNena RjutvAditi bhAvaH / punaH kIdRzI ? / alasA-AlasyayuktA / adhigatasarvecchatvAditi bhAvaH / punaH kIdRzI ? | 'samuditA' muditaM-harSitaM tena saha vartamAnA samuditA, manasaiva sakalacintitArthotpatteH / punaH kIdRzI ? / 'zubhrA' zuklA, gauravarNetyarthaH / punaH kathaMbhUtA ? | 'amarIbhAsitA' amaryo-devavadhvaH tAbhirbhAsitAzobhitA / aGgarakSAdiniyojitAnAM tAsAM sarvadaiva samIpavRttitvAditibhAvaH / kiM kurvatI zrutadevatA ? / nidadhatI-sthApayantI / kau ? / kramau-caraNau / kathaMbhUtau ? / 'abjakAntI' abjaM-kamalaM tadiva kAntiH yayoH tau abjakAntI / svabhAvataH tayoraruNavarNatvena kamalakAntyupamAnam / abjAnAM kAntiH yAbhyAM tau abjakAntI iti vA / pUjArthaparimuktAbjAdapyatizayitasukumAratvena atizayitAruNatvena ca tAbhyAM tasyApi kAntyutkarSApAdanAditi bhAvaH / kasmin ? nAlIke-kamale / "nAlIkaM padmakhaNDe'bje, nAlikaH zaratalpayoH" iti vizvaH / kathaMbhUte ? / tatra-tasmin / yattadornityAbhisambandhAt tatra kutra ? / yasmin nAlike / kathaMbhUte ? / yatra 'zItAMzutviSi' zItAMzuH-candraH tadvat tviT-prabhA yasya tat tathA tasmin / bhramarANAM iyaM bhrAmarI / 'tasyedam' (pA0 a0 4, pA0 3, sU0 120) ityaN bhramarasamvandhinItyarthaH / dhAtoranadyatane kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanam dipa 'divAdAvaTa' (sA0 sU0707) 'dheTo dadhAdezazca vA vaktavyaH' ityanena dheTo dadhAdeze 'vAvasAne' (sA0 sU0 240) iti dakAre adadhat iti siddham / vA dheTAM zochoSoghAdheT' ebhyaH parasya serlopo vA bhavati, ityanena serlope 'sandhyakSarANAmA' (sA0 sU0 803) ityAtve ca adhAt / serlopAbhAvapakSe adhAsIditi rUpatrayaM bhavatIti jJAtavyam / atra 'adadhat' iti kriyApadam / kA kI ? | AlI / kiM sambandhinI ? / bhrAmarI / kAn karmatApannAn ? / gandhADhyadhUlIkaNAn / "lavalezakaNANavaH" ityamaraH (zlo0 2148) / kutra ? / yatra yatra kathaMbhUte ? / zItAMzutviSi / katham ? / nityam / katham ? | Azu-nityam / kathamAzvityavyayarUpasya padadvayasya pAyAdityanenApi anvayo yukta eva / AlI kathambhUtA ? / 'kesaralAlasA' / kesaraM kiJjalkam / "kiJjalkaH kesaro'striyAm" ityamaraH (zlo0 552) / tasmin lAlasA tRSNAtirekaH autsukyaM vA yasyAH sA kesaralAlasA iti 'bahuvrIhiH' / "tRSNAtireke autsukye, lAlasA lolayAJcayoH" iti vizvaH / kesarazabdo'tra dantyamadhyaH / kvacittAlavyamadhyo'pi / "AndolakusumakezarazareNa tanvI" iti vAsavadattAyAM darzanAt / punaH kathaMbhUtA ? / samuditA-militA / itastataH sametya ekIbhUtetyarthaH / "asitaM sitinIlaM syAt" ityamaraH / zArdUlavikrIDitaM chandaH / 'sUryAzvairmasajastatAH saguravaH zArdUlavikrIDitam' iti tallakSaNam / / 4 / / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIRSabhajinastutayaH iti pAdasAhazrIakabbarasUryasahasranAmAdhyApakazrIzatruJjayatIrthakaramocanAdyanekasukRtavidhAyakamahAmahopAdhyAyazrIbhAnucandragaNiziSyASTottarazatAvadhAnasAdhanapramuditapAdasAhazrIakanvarapradattapuspuhamAparAbhidhAnamahopAdhyAyazrIsiddhicandragaNiviracitAyAM zobhanastutivRttau zrIRSabhadevastutivRttiH / / 4 / 1 / 04 / / . sau0 vR0-zItAMzciti / zrutadevatA amarI vaH-yuSmAn pAyAdityanvayaH / 'pAyAt' iti kriyApadam / 'pAyAt' rakSatAt / kA kI ? / 'zrutadevatA' zAsanAdhiSThAyikA / kAn karmatApannAn ? / 'vaH' yuSmAn / kiMviziSTA zrutadevatA ? | 'amarI' surI / punaH kiMviziSTA zrutadevatA ? / ibho-gajaH tatra AsitA-sthitA 'ibhAsitA' / gajavAhanA ityarthaH / punaH kiMviziSTA zrutadevatA ? / 'zubhrA' gauravarNA / kiM kurvatI ? | 'nidadhatI' sthApayantI / kau karmatApannau ? / 'kramau' caraNau / kiMviziSTau kramau ? / abja-kamalaM tadvat kAntiH-prabhA yayoH tau 'abjakAntI' / kutra ? / 'tatra' nAlIke-kamale / yatra kamale bhrAmarI-bhramarasambandhinI AlI-zreNiH adadhat-pItavatI / kAn karmatApannAn ? / 'gandhADhyadhUlIkaNAn' gandhena-surabhigandhena ADhyA-vyAptA yA dhUlI-parAgaH tasyAH kaNAH-lavAH tAn / katham ? / 'nityaM' sadA / kutra ? / yatra nAlIke / kathaMbhUte nAlIke ? / zItAMzuH candraH tadvat tviT-kAntiryasya tat zItAMzutviT tasmin zItAMzutvipi / kiMviziSTA bhrAmarI AlI ? / kesaraM-kiJjalkaM kesarA vA tatra lAlasA-gRbhuH / punaH kiMviziSTA AlI ? / 'samuditA' udyatA / katham ? / 'Azu' zIghram / punaH kiMviziSTA bhrAmarI AlI ? / ibhAsitA'pi / kathaMbhUtA zrutadevatA ? | 'bhAsitA' dIptimatI | punaH kiMviziSTA zrutadevatA ? / 'samuditA' saharSA | iti padArthaH / / .. atha padavigrahaH-zItA-zItalA aMzavo yasya sa zItAMzuH, zItAMzuvat tviT yasya tat zItAMzutviT, tasmin zItAMzutvipi / adadhat dheTo dadhAdezaH sau pare' / adadhata iti siddham / gandhena ADhyA gandhADhyA, gandhADhyA cAsau dhUlI ca gandhADhyadhUlI, gandhADhyadhUlyAH kaNAH gandhADhyadhUlIkaNAH, tAn gandhyADhyadhUlIkaNAn / kesareSu lAlasA kesaralAlasA / samyag uditA samuditA / bhramarANAM iyaM bhrAmarI / zrutasya devatA zrutadevatA / abjavat kAntiryayoH tau abjakAntI / kiMviziSTA zrutadevatA ? / 'saralA' avakrA / punaH kiMviziSTA zrutadevatA ? | 'alasA' mantharagAminI / mud saMjAtA asyA iti muditA tayA sahitA samuditA / ibhe AsitA ibhAsitA / atra vRttacatuSTaye madhyAt padayamakAlaGkAraH / / 4 / / zrImayugAdidevasya, stutero livIkRtaH / saubhAgyasAgarAkhyeNa, sUriNA guNabhUriNA // 1 // // iti prathamaRSabhadevasya stutiH // 4 / 1 / 04 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 zobhanastuti-vRttimAlA . (4) de0 vyA0-zItAMzutviSIti / zrutadevatA-bhAratIdevI vo-yuSmAkaM Azu-zIghaM yathA syAt tathA pAyAt-rakSatAt ityanvayaH / 'pAyAt' iti kriyApadam / kA karjI ? | zrutadevatA / keSAm ? / vaH / kiMviziSTA zrutadevatA ? | 'saralA' avakrA kaitavAbhAvAt, gAtrasya RjutvAd vA / punaH kiMviziSTA ? / 'alasA' mantharA mantharagatitvAt / punaH kiMviziSTA ? / samuditA-saharSA / punaH kiM0 ? / zubhrA-gaurA, varNena iti zeSaH / "avadAtagaurazubhra" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 6, zlo0 29) / punaH kiMviziSTA ? | 'amarIbhAsitA' amaryaH-devavadhvaH tAbhiH bhAsitA-zobhitA / yadvA amarINAM bhA-kAntiH tayA sitA-baddhA tAsAM saparyAkAritvena samIpataravRttitvAt / "kIlito yantritaH sitaH" ityabhidhAnAcintAmaNiH (kA0 3, zlo0 102) kiM kurvatI zrutadevatA ? / nidadhatI-sthApayantI / kau ? / kramau-calanau / "pAdo'chi (pardo'hni ?) zcalanaH kramaH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 3, zlo0 280) / kasmin ? / tatra nAlIke-tasmin kamale / tatra kutretyAha-yoti / yatra-yasmin nAlIke bhrAmarI-bhramarasaMbandhinI AlI-zreNiH gandhADhyadhUlIkaNAn nityaM-anavarataM yathA syAt tathA adadhat- : papau / 'dheTU pAne' dhAtuH / 'adadhat' iti kriyApadam / kA kI ? / bhrAmarI AlI / kAn karmatApannAn ? / 'gandhADhyadhUlIkaNAn' gandhena ADhyA-vyAptA ye dhUlIkaNAH-puSparajAMsi tAn / dhUlItyatra 'kRdikArA-dakterIp [vA vaktavyaH]' (sA0 sU0 400) ityanenep / kiMviziSTe nAlIke ? / 'zItAMzutviSi' zItAMzuH-candraH tadvat tviT-kAntiH yasya tat tasmin, candravadujjvale iti niSkarSaH / kiMviziSTA bhrAmarI AlI ? / kesaralAlasA / kesaraM-kiJjalkaM tatra lAlasA-lampaTA / "kiMjalkaH kesaro'striyAm" ityamaraH / punaH kiMviziSTA ? / samuditA-militA / punaH kiMviziSTA ? / ibhAsitA ibhaH-karI tadvat-asitA / "kRSNaH syAdasitaH sitetaraH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 6, zlo0 33) / yadA tu ibhe-gaje AsitA-vizrabdhA ityarthaH tadA pUrvaM iti zeSaH / kiMviziSTau kramau ? / 'abjakAntI' abjaM-kamalaM tadvat kAntiH-zrIH yayoH tau / / 4 / 1 / 04 / / dha0 TIkA-zItAMzciti / 'zItAMzutvipi' mRgAGkabhAsi / 'yatra' yasmin / 'nityamadadhat' satataM pItavatI / 'gandhADhyadhUlIkaNAn' gandhena ADhyA ye dhUlIkaNAH-kialkabindavastAn / 'AlI' paGktiH / 'kesara-lAlasA' kesareSu-padmagarbhapakSmasu bakuleSu vA lAlasA-lampaTA / 'samuditA'-militA | 'Azu' zIghram / 'bhrAmarI' bhramarasambandhinI / 'ibhAsitA' ibheSu dvipeSvAsitA sthitA madalaulyAt, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIRSabhajinastutayaH 27 ibhavat asitA vA / bhramarAvalyA vizeSaNAni / 'pAyAt' rakSatu / 'vaH' yuSmAn / zrutadevatA' vAgdevI / 'nidadhatI' sthApayantI / 'tatrAbjakAntI kramau' tatra tasmin abjakAntI-padmadyutI kramau-pAdau / 'nAlIke' paGkaje / 'saralA' kauTilyahInA / 'alasA' vizrabdhA / 'samuditA' muditaM-harSaH saha muditena vartate yA sA / 'zubhrA' zuklacchaviH / 'amarIbhAsitA' amarIbhiH-apsarobhi sitA / vAgdevIvizeSaNAni / yatrAlI bhrAmarI gandhADhyadhUlIkaNAn adadhat tatra nAlIke kramau nidadhatI zrutadevatA pAyAt va iti saMbandhaH / / 4 / 104 / / avacUriH yatra nAlIke candratulyaruci bhrAmarI bhramarasaMbandhinI AlI zreNirgandhADhyakiMjalkabindUnadadhat papau / kiMbhUtA / kesareSu lAlasA lampaTA / samuditA militA / Azu zIgham / ibheSu madalaulyAdAsitA vizrabdhA / tatra.nAlIke kramau nidadhatI zrutadevatA vaH pAtu / kiMbhUtA / samuditA saharSA / zubhrA zuklA chaviryAsAM tAzca tA amaryazca tAbhiH zobhitA / (saralA alasA ca) / / 4 / 1 / 04 / / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zobhanastuti-vRttimAlA 2. zrIajitajinastutayaH atha ajitanAtha-praNAmaHtamajitamabhinaumi yo virAjada vanaghanameruparAgamastakAntam / nijajananamahotsave'dhitaSThAvanaghanameruparAgamastakAntam // 1 // 5 // puSpitAgrA (1) . ja0 vi0-tamajitamiti / ahaM taM ajitaM-dvitIyaM tIrthaMkaraM abhinaumi-abhiSTuve iti kriyAkArakayogaH / atra abhinaumi' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'aham' / kaM karmatApannam ? ajitam' / yattadoH parasparasApekSatvAt taM kam ? yaH ajitajinaH nijajananamahotsave-svakIyajanmamahAmahe virAjadvanaghanameruparAgamastakAntaM-virAjanti-zobhanAni yAni vanAni tairghano-nirantaro yo merulakSaNaH parAgaHpradhAnaparvataH tasya mastakAntaM-zikharAgraM,yadvA virAjadvanAH-zobhamAnAmbhaso ghanA-meghA yasmin tAdRzo yo meruparAgastasya mastakAntaM adhitaSThau-adhiSThitavAn, AzritavAnityarthaH / atra 'adhitaSThau' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'yaH' / kaM karmatApannam ? 'virAjadvanaghanameruparAgamastakAntam' / kasmin ? 'nijajananamahotsave' / virAja0 kathaMbhUtam ? 'anadhanameruparAgam' anaghaH-anavadyaH namerUNAM-devavRkSa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIajitajinastutayaH vizeSANAM parAgaH-reNuryatra sa tathA tam / punaH kathaMbhUtam ? 'astakAntam' astaH-astagiriH-mandaraH tadvat kAntaM-kamanIyam / yadvA astA-ujjhitAH kAntAH-striyo yeneti ajita svAmina evedaM vizeSaNam / / atha samAsaH-virAjanti ca tAni vanAni ca virAja0 'karmadhArayaH' / virAjadvanairghano virAja0 'tatpuruSaH' / parazcAsau agazca parAgaH 'karmadhArayaH' / meruzcAsau parAgazca meru0 'karmadhArayaH' / virAjadvanaghanazcAsau meruparAgazca virAja0 'karmadhArayaH' / virAjadvanaghanameruparAgasya mastakaM virAja0 'tatpurupaH' / virAjadvanaghanameruparAgamastakasyAnto virAja0 'tatpuruSaH' / taM virAja0 / yadvA virAjad vanaM yeSu te virAjadvanAH 'bahuvrIhiH' / virAjadvanAH ghanA yasmin sa virAja0 'bahuvrIhiH' / zeSaM mervAdikaM pUrvavat samasyate / mahAMzcAsAvutsavazca mahotsavaH 'karmadhArayaH' / jananasya mahotsavo janana0 'tatpuruSaH' / tasmin janana0 / namerUNAM parAgo namerUpa0 'tatpuruSaH' / na vidyate'ghaM yasmin so'naghaH 'bahuvrIhiH' / anagho nameruparAgo yasmin so'naghanameruparAgaH 'bahuvrIhiH' / tamanaghanameru0 / astavat kAnto'stakAntaH 'tatpurupaH' / tamastakAntam / jinavizeSaNapakSe tu astAH kAntA yena so'stakAntaH 'bahuvIhiH' / tamastakAntam / / iti kAvyArthaH / / 5 / / . si0 vR0--tamajitamabhinaumIti / ahaM taM-ajitanAthaM abhinaumi-abhiSTuve ityarthaH / abhipUrvaka 'nu stutau' dhAtorvartamAne kartari parasmaipade uttamapuruSaikavacanaM mip, 'ap kartari' (sA0 sU0 691), 'adAderluk' (sA0 sU0 880), 'orau' (sA0 sU0 193) ityukArasya aukAraH / tathA ca abhinaumi iti niSpannam / atra 'abhinaumi' iti kriyApadam / kaH kartA ? | aham / kaM karmatApannam ? / ajitam / parISahAdibhirna jita ityajitaH tam / yattadoH parasparaM sApekSatvAt taM kam ? / yo'jitajino nijajananamahotsave-svakIyajanmamahAmahe virAjadvanaghanameruparAgamastakAntaM adhitaSThau-adhiSThitavAn AzritavAn ityarthaH / adhipUrvakasya 'SThA gatinivRttau' iti dhAtoH parokSAyAM kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacane Nap / 'Ade: SNaH snaH' (sA0 sU0 748) iti SakArasya sakAraH / 'nimittAbhAve naimittikasyApyabhAvaH' iti ThakArasya thakAraH / 'dvizca' (sA0 sU0 710) iti dvitvam stha-sthA-Nap iti sthite 'jhapAnAM javacapAH' (sA0 sU0 714) 'iti thakArasya takAraH / 'Ato NapDau' (sA0 sU0 804) iti NapaH Dau DitvAcca TilopaH / 'aDabhyAsavyavAye'pi' (kA0 vA0 3699) iti Satvam / iti prakriyAsUtraNa adhitaSThau iti siddham / sArasvate tu adhitasthau ityeva bhavati iti / vayaM tu 'prAdezca tathA tau sunamAm' (sA0 sU0 750) ityanenADAgamaH / dvitvavyavadhAne'pi dhAtoH sasya Satve 'STubhiH STuH' (sA0 sU0 79) iti Tatve ca sArasvate'pyadhitaSThAviti bhavati / 'lokAcchaSesya siddhiH0' (sA0 sU0 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA 1494) ityukteH iti brUmaH / ata eva raghau api SaSThe sarge adhitaSThAvityatra saMjIvinIkAro'pi 'aDabhyAsavyavAye'pi Satvam' ityevAlIlikhat / atra 'adhitaSThau' iti kriyApadam / kaH kartA ? | ajitaH / kaM karmatApannam ? / 'virAjadvanaghanameruparAgamastakAntam' virAjanti-zobhanAni yAni vanAni tairghano-niviDo yo merulakSaNaH parAgaH-paraH-prakRSTaH sa cAsau agaH-parvataH tasya mastakAntaM-zikharAgram / yadvA virAjadvanAH-zobhamAnAmbhasaH, "vanaM kAnananIrayoH" iti vizvaH, "syAt SaNDaM kAnanaM vanaM" iti haimaH (kA0 4, zlo0 176), ghanAH-meghAH yasmin / zeSaM pUrvavat / kasmin ? / 'nijajananamahotsave' mahAMzcAsAvutsavazca mahotsavaH, nijajananasya mahotsavo nijajananamahotsavaH, tasmin nijajananamahotsave / kIdRzam ? / 'anaghanameruparAgam' anaghAH-pavitrA ye nameravo-devavRkSAH teSAM parAgaH-puSpareNuryatra sa tathA tam / "nameruH surapunnAga" ityamaraH / punaH kathaMbhUtam ? / 'astakAntaM' astaH-astagiriH-mandaraH tadvat kAntaM-kamanIyam / "astastu caramaH kSmAbhRt" ityamaraH (zlo0 637) / athavA astA-ujjhitAH kAntAHstriyo yena ityajitajinasyaivedaM vizeSaNam / punaH kIdRzam ? / tam / tacchabdasya 'tyAdeSTeraH syAdau' (sA0 sU0 175) iti TerAtve 'amzasorasya' (sA0 sU0 126) ityakAralope ca amo rUpam / / 5 / / . (3) sau0 vR0-tamajitamiti / yaH vRSeNa-dharmeNa-AtmasvarUpeNa bhAti sa karmabhirajito bhavati / anena saMbandhena AyAtasya ajitadevasya stutiH prArabhyate / tamajitamiti / ahaM taM ajitaM-ajitAbhidhAnaM tIrthaMkaraM [abhinaumi] / abhinaumi' iti kriyApadam / kaH kartA ? / 'aham' mallakSaNaH / abhi-trikaraNazuddhyA stavImi / kaM karmatApannam ? / ajitam / kiMviziSTaM ajitam / 'taM' prasiddham / taM kam ? / yo bhagavAn nijaM-svakIyaM yat jananaM-janma tasya mahotsavaH tasmin nijajananamahotsave virAjantizobhamAnAni yAni vanAni bhadrazAla-saumanasa-nandana-pANDukaprabhRtIni taiH ghanaH-nicitaH etAdRzo yo meruH paraH-prakRSTo yaH agaH-parvataH tasya mastakaM-zikharaM tasya antaH-agrabhAgaH zikharAgraM adhitaSThau ityanvayaH / 'adhitaSThau' iti kriyApadam / kaH kartA ? / 'yaH' bhagavAn / 'adhitaSThau' adhiSThitavAn / kaM karmatApannam ? / virAjadvanaghanameruparAgamastakAntam / kasmin ? / 'nijajananamahotsave' svakIyajanmakSaNe / kiMviziSTaM virAja0mastakAntam ? / anaghA-niravadyA-niSpApA nameravaH-kalpataravaH zAlavRkSA vA teSAM parAgo-makarando yasmin sa anaghanameruparA0, taM anaghanameruparAgam / kiMviziSTaM ajitam ? / astA ujjhitAH tyaktAH kAntAH-striyo yena saH astakAntaH, taM 'astakAntaM', pakSe virAjadvanAH-zobhamAnAmbhaso ghanAH-meghA yatra etAdRzo meruH tasya zikharaM iti chAyArthaH / iti padArthaH / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIajitajinastutayaH 1 . atha samAsaH-na jitaH ajitaH, taM ajitam / garbhasthe bhagavati rAjJA akSakrIDAyAM mAtuH ajitatvAt ajita iti nAmAjani / virAjanti ca tAni vanAni virAjadvanAni, virAjadvanaiH ghanaH virAjadvanaghanaH virAjadvanaghanazcAsau meruzca virAjadvanaghanameruH, virAjadvanaghanameruzcAsau parAgazca virAjadvanaghanameruparAgaH, virA0 parAgasya mastakaM virA0 parAgamastakaM, virAja0 mastakasya antaH virA0 mastakAntaH, taM virA0 mastakAntam / nijasya jananaM nijajananam, mahAMzcAsau utsavazca mahotsavaH, nijajananasya mahotsavo nijajananamahotsavaH, tasmin nijajananamahotsave / anaghAzca te nameravazca anaghanameravaH, anaghanamerUNAM parAgo yasmin saH anaghanameruparAgaH, taM anaghanameruparAgam / astA kAntA yena saH astakAntaH, taM astakAntaM athavA astaM-svarNaM tadvat kAnto-ramyaH taM astakAntam / "astaM svarNasumAmbhasaH" ityanekArthaH / 'astaM suvarNe vanopAnte' iti vyADiH / atropajAtau mattamayUra (puSpi-tAgrA ?) cchandasA prathamavRttArthaH / / dvitIyAntapadayoH yamakAlaGkAraH / / 5 / / de0 vyA0-tamajitamiti / taM ajitaM-ajitanAthaM ahaM naumi-stavImi ityanvayaH / 'nu stutau' dhAtuH / 'abhinaumi' iti kriyApadam / kaH kartA ? | aham / kaM karmatApannam ? / ajitam / yattadornityAbhisambandhAt yaH ajitaH nijajananamahotsave virAjadvanaghanameruparAgamastakAntaM adhitaSThausthitavAn / 'SThA gatinivRttau' dhAtuH / 'adhitaSThau' iti kriyApadam / kaH kartA ? / ajitaH / kaM karmatApannam ? / 'virAjadvanaghanameruparAgamastakAntam' virAjanti ca tAni vanAni ceti 'karmadhArayaH' / taiH ghano-nibiDaH, yadvA virAjantaH-zobhamAnA vanaghanAH-sajalA meghA yatra, sa cAsau meruparAgaH-merunAmA prakRSTaparvataH tasya mastakAntaM-zikharAgrapradezam / kasmin ? / 'nijajananamahotsave' nijajananasyasvakIyaprasUteH mahAn-prakRSTo yaH utsavaH-kSaNaH tasmin / kiMviziSTaM virAjadvanaghanameruparAgamastakAntam ? / anaghanameruparAgam' anaghAH-pavitrA ye nameravo-devavRkSAsteSAM parAgaH-puSpareNuH yatra sa tam / punaH kiMviziSTam ? / 'astakAntam' astagirivat kAntaM-kamanIyam, astA-tyaktA kAntA-lalanA yeneti jinavizeSaNaM vA / / iti prathamavRttArthaH / / 5 / / dha0 TIkA-tamajitamiti / 'taM ajitaM' taM ajitAbhidhAnaM jinaM 'abhinaumi' abhiSTuve / 'yo virAjadvanaghanameruparAgamastakAntaM' yo bhagavAn virAjagirvanaiH kAnanairghano-nirantaro merulakSaNo yaH parAgaH pradhAnaparvataH tasya mastakAntaM-zikharAgraM, athavA virAjadvanAH-zobhamAnAmbhaso ghanA-meghA yasmin tat tathAbhUtaM merusambandhinaM parAgaM-pradhAnadrumaM mastakAntam / 'nijajananamahotsave' svajanmamahAmahe / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA 'adhitaSThau' adhiSThitavAn / 'anaghanameruparAgaM' anagho-niravadyo namerUNAM-devavRkSavizeSANAM parAgoreNuryatra taM tathoktam / 'astakAnta' astagirirmandarastadvat kAntaM-kamanIyaM, kadAcidastA ujjhitAH kAntA yoSito yeneti bhagavato vizeSaNamityAdi / / 5 / / avacUriH yaH svAmI nijajanmotsave'dhitaSThau / kiM karma / virAjagirvanairghano nirantaraH athavA zobhamAnAmbhaso ghanA yatra sa cAsau meruparAgo meruparamaparvatastasya zikharAgram / kiMbhUtam / anaghA nameravo devavRkSavizepAsteSAM reNuryatra tattathA / kiMbhUtaM zikharAgram / asto'stagiristadvat kAntaM kamanIyam / athavA jinavizeSaNam / astA kAntA yena tam / / 5 / / jinakadambakAbhinutiHstuta jinanivahaM tamartitaptA dhvanadasurAmaraveNa vastuvanti / yamamarapatayaH pragAya pArtha dhvanadasurAmaraveNava stuvanti // 2 // 6 // ___ - puSpi0 ja0 vi0-stuta jinanivahamiti / bho bhavyAH ! yUyaM taM jinanivahaM-jinasamUhaM stuta-stavanaviSayIkuruteti kriyAkArakaghaTanA / atra 'stuta' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'yUyam' / kaM karmatAmApannam ? 'jinanivaham' / yattadoH parasparaM sApekSatvAt taM kam ? yaM amarapatayaH-indrAH stuvantistutiviSayIkurvanti / atra 'stuvanti' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'amarapatayaH' / kaM karmatApannam ? 'yam' / kathaMbhUtA amarapatayaH ? 'pArzvadhvanadasurAmaraveNavaH' pArtheSu-paryanteSu dhvanantaH-zavdAyamAnAH asurANAM amarANAM ca veNavo-vaMzA yeSAM te tathoktAH / amarapatInAM pArtheSu sthitA asurAH amarAzca vaMzAn vAdayantItyarthaH / kiM kRtvA stuvanti ? 'pragAya' prakarSaNa gItvA / kAni ? 'vastuvanti' chandovizeSAn / kena kRtvA ? 'artitaptAdhvanadasurAmaraveNavaH' atiH-pIDA tayA taptAH-tApavyAkulIbhUtAH pAnthAdayasteSAmadhvanado-mArgahRdatulyaH zaityAdhAyakatvAt etAdRzo yaH surAmaravaH-suSThu ramaNIyo dhvanistena / idaM hipadaM karaNabhUtaM stuta pragAyetyubhayoH kriyayormadhye yatra yojyate tatra yuktimat / / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIajitajinastutayaH ___ atha samAsaH-jinAnAM nivaho jinanivahaH 'tatpuruSaH' / taM jina0 / aA taptAH artitaptAH 'tatpuruSaH' / adhvano nadaH adhvanadaH 'tatpuruSaH' / artitaptAnAmadhvanadaH artitaptA0 'tatpuruSaH' / suSThu rAmaH surAmaH 'tatpuruSaH' / surAmazcAso ravazca surAmaravaH 'karmadhArayaH' / artitaptAdhvanadazcAsau surAmaravazca arti0 'karmadhArayaH' / tena arti0 / amarANAM patayaH amarapatayaH 'tatpuruSaH' / asurAzca amarAzca asurAmarAH 'itaretaradvandvaH' / asurAmarANAM veNavaH asurA0 'tatpuruSaH' / dhvanantazca te'surAmaraveNavazca dhvanadasurAmaraveNavaH 'karmadhArayaH' / pArzve dhvanadasurAmaraveNavo yeSAM te pArzvadhva0 'bahuvrIhiH' / / iti kAvyArthaH / / 6 / / si0 vR0-stuta jinanivahamiti / bho bhavyAH ! yUyaM taM jinanivahaM-jinasamUhaM stuta-stutiviSayIkurutetyarthaH / 'STuJ stutau' iti dhAtoH 'AzIH preraNayoH (sA0 sU0 103)' kartari parasmaipade madhyamapuruSabahuvacanam / STuJ agre ap 'adAderluk' (sA0 sU0 880) / 'AdeH SNaH snaH' (sA0 sU0 748) iti SakArasya sakAraH / 'nimittAbhAve naimittikasyApyabhAvaH' iti TakArasya takAraH / tathA ca 'stuta' iti siddham / atra 'stuta' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / yUyam / kaM karmatApannam ? / jinanivaham / jinAnAM nivahaH-samUhoM jinanivahaH, taM jinanivaham / "samUho nivahavyUha-sandohavisaravrajAH" ityamaraH (zlo0 1065) / yattadoH parasparaM sApekSatvAt taM kam ? / yaM jinanivahaM amarapatayaH-indrAH stuvanti stutiviSayIkurvanti / 'STuJ stutau' agre vartamAne anti / 'AdeH SNaH naH' (sA0 sU0 748) iti pakArasya sakAraH, tataH ap 'adAderluk' (sA0 sU0 880) 'nu dhAtoH' ityuv 'svarahInam' (sA0 sU0 36) / tathA ca 'stuvanti' iti siddham / atra 'stuvanti' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / 'amarapatayaH' amarA-devAH teSAM patayaH-svAminaH amarapatayaH / kaM karmatApannam ? / yam / kathaMbhUtA amarapatayaH ? ( 'pArzvadhvanadasurAmaraveNavaH' pArtheSu-paryanteSu dhvanantaH-zabdAyamAnAH asurAmarANAM, asurAzca amarAzceti 'dvandvaH', teSAM veNavo-vaMzAH yeSAM te tathoktAH, amarapatInAM pArtheSu sthitAH asurA amarAzca vaMzAn vAdayantItyarthaH / "veNurvaMze nRpAntare" iti vizvaH / kiM kRtvA stuvanti ? / 'pragAya' prakarSaNa gItvA / kAni ? / vastuvanti-chandovizeSANi / kena kRtvA ? / 'artitaptAdhvanadasurAmaraveNa' artiH-pIDA tayA taptAH-tApavyAkulIbhUtAH pAnthAdayaH teSAM adhvanado-mArgahradatulyaH zaityAdhAyakatvAt etAdRzo yaH surAmaravaH-suSThu rAmo-manojJaH ravaH-dhvaniH tena / "rAmaH pazuvizeSe syAta, jAmadagnye halAyudhe / rAghave cAsitazveta-manojJeSu ca vAcyavat / / " Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA iti vizvaH / idaM hi padaM karaNabhUtaM stuta pragAyetyubhayoH kriyayormadhye yatra yojyate tatra yuktimat, athavA artitaptAH iti saMbodhanam he artitaptAH ! stuta iti saMbandhaH / dhvanan-nAnArthAn dhvanitAn kurvan asUn-prANAn rAmayati asurAmaH tAdRzo yo ravaH sa dhvanadasurAmaravaH tena stuvanti arthavanti pragAya iti vyAkhyeyam / / 6 / / (3) sau0 vR0-stuta iti / yUyaM taM jinanivahaM stuta ityanvayaH / 'stuta' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / yUyam / 'stuta' praNuta / kaM karmatApannam ? / 'jinanivahaM' tIrthaMkaravRndam / kiM kRtvA ? / 'pragAya' prakarSaNa gItvA / kAni karmatApannAni ? / vastu-chandovizeSaH tadvanti gItAni 'vastuvanti' / kena ? / artitaptA . aA-pIDayA taptA-vAdhitA ye prANinaH teSAM sukhadAyakatvAt adhvanada iva-mArgahrada iva suSThu-zobhanaH rAmaHramaNIyaH ravaH-zabda: tena 'artitaptAdhvanadasurAmaraveNa' / kiMviziSTaM jinanivaham ? / 'taM' prasiddham | taM kam ? amarapatayaH-surendrA yaM jinanivahaM stuvanti ityanvayaH / 'stuvanti' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / amarapatayaH / 'stuvanti' vandante / kaM karmatApannam ? / 'yaM jinanivaham' / kiMviziSTA amarapatayaH ? | pArzva-samIpe dhvanantaH-zabdAyamAnAH asurAbhuvanapatyAdayaH amarAH-vaimAnikAdayaH teSAM veNavo-vaMzAH yeSAM te 'pArzvadhvanadasurAmaraveNavaH' / tathA 'vyatyaye lug vA rephasya luk' (si0 a0 1, pA0 3, sU0 56) iti sUtreNa visargalopaH / iti padArthaH / atha samAsaH-jinAnAM nivahaH jinanivahaH, taM jinanivaham / artyA taptAH artitaptAH, adhvani nadaH adhvanadaH, artitaptAnAM adhvanadaH artitaptAdhvanadaH, ramate asau rAmaH, su-zobhano rAmaH surAmaH, artitaptAdhvanadavat surAmaH artitaptAdhvanadasurAmaH, artitaptAdhvanadasurAmazcAsau ravazca artitaptAdhvanadasurAmaravaH, tena artitaptAdhvanadasurAmaraveNa / vastUni vidyante yeSu tAni vastuvanti / amarANAM patayaH amarapatayaH / gIyate iti gAyaH, prakarSaNa gIyate iti pragAya[:] / asurAzca amarAzca asurAmarAH, asurAmarANAM veNavaH asurAmaraveNavaH, pArzve dhvanantaH pArzvadhvanantaH, pArzvadhvanantaH asurAmaraveNavo yeSAM te pArthadhvanadasurAmaraveNavaH / / iti dvitIyavRttArthaH / / 6 / / (4) de0 vyA0-stuta jinanivahamiti / taM jinanivahaM-tIrthaMkarasamUhaM yUyaM stuta-stutigocarI-. kurutetyanvayaH / 'stuJ stutau' dhAtuH / 'stuta' iti kriyApadam / loT parasmaipadamadhyamapuruSabahuvacanAntam / ke kartAraH ? / 'yUyam' / kaM karmatApannam ? / 'jinanivaha' jinAnAM nivahaM jinanivaham iti Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIajitajinastutayaH samAsaH / yattadornityAbhisambandhAt yaM jinanivahaM amarapatayaH-surendrAH stuvanti-stutiviSayIkurvanti ityanvayaH / 'stuvanti' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / 'amarapatayaH' amarANAM patayaH amarapatayaH iti vigrahaH / kaM karmatApannam ? / jinanivaham / kiM kRtvA ? / pragAya-prakarSaNa gItvA / prazabdenAtra bhaktizraddhAtizayalakSaNaH prakarSo dyotyate / kAni ? / vastuvanti-chandovizeSaNAni / kena ? / 'artitaptAdhvanadasurAmaraveNa' aA-pIDayA taptAnAM zaityAdhAyakatvena adhvanada iva yaH sutarAM ramaNIyo ravo-dhvanivizeSaH tena, athavA-artitaptA iti sambodhanam he artitaptAH ! / stuta iti samvandhaH / dhvanannAnArthAn dhvanitAn kurvan, asUn-prANAn ramayati iti asurAmaH, tAdRzo yo ravaH sa dhvanadasurAmaravaH, tena vastuvanti-arthavanti pragAya iti vyAkhyeyam / kiMviziSTA amarapatayaH ? | 'pArzvadhvanadasurAmaraveNavaH' asurAzca amarAzceti pUrvaM 'dvandvaH' / tataH pArthe-samIpe dhvananto-vAdyamAnA asurAmarANAM veNavo-vaMzA yeSAM te tathA / / iti dvitIyavRttArthaH / / 6 / / dha0 TIkA-stuta jinanivahamiti / 'stuta' praNuta / 'jinanivahaM' tIrthaMkaranikaram / taM 'artitaptAdhvanadasurAmaraveNa' aA-pIDayA taptAnAM zaityAdhAyakatayA sAkSAt adhvanadaH-mArganado yaH surAmaH-suSThuramaNIyo ravaH-zabdastena karaNabhUtena / karaNatA cAsya pragAyeti kriyApekSayA, stutetikriyayA vA / 'vastuvanti' chandojAtivizeSAn / 'yamamarapatayaH' yaM bhagavantaM amarapatayaH-surAdhipAH / ('pragAya') prakarSaNa gItvA / 'pArzvadhvanadasurAmaraveNavaH' pArtheSu-paryanteSu dhvanantaH-zabdAyamAnA asurANAmamarANAM ca veNavaH-vaMzA yeSAM te tathoktA / 'stuvanti' vandante / amarapatayo vastuvanti pragAya yaM stuvanti taM jinanivahaM stuteti sambandhaH / / 6 / / (6) avacUriH he lokAH, taM jinavRndaM stuta / yaM jinavrajamamarendrAH stuvantIti saMbandhaH / kiM kRtvA / artyA pIDayA taptAnAM zaityAdhAyakatayA sAkSAdadhvanado mArgahradaH surAmaH suSThu ramaNIyo yo ravaH zabdastena karaNabhUtena / vastuvanti chandojAtivizeSavanti gItAni pragAya gItvA / kiMbhUtAH / pArthe samIpe dhvananto'surAmarANAM veNavo vaMzA yeSAM te tathA / 'vyatyaye lugvA' iti rephasya luk / / 6 / / 1. idaM sUtraM zrIsiddhahemazabdAnuzAsane (1 / 3 / 56). Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zobhanastuti-vRttimAlA jinamatavicAra:pravitara vasatiM trilokabandho ! gamanayayogatatAntime pade he| jinamata ! vitatApavargavIthI gamanayayo ! gatatAnti me'padehe // 3 // 7 // - puSpi0 . (1) ja0 vi0-pravitareti / he jinamata !-tIrthaMkarAgama ! tvaM me-mama antime pade-caturdazarajjupramANasyaM lokasyAntye sthAne mokSa ityarthaH, apadehe-apagatazarIre tatra prAptAnAM siddhAnAM dehapaJcakasyApagamenopacArAt tatpadamapyapadehamevocyate, tatra vasatiM-vAsaM gatatAnti-apagataglAni yathA syAt tathA, kriyAvizeSaNametat, pravitara-prakarSaNa dehIti kriyAkArakAnvayaH / atra 'pravitara' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'tvam' / kAM karmatApannAm ? 'vasatim' / kasmin ? 'pade' / kathaMbhUte ? 'antime' / punaH kathaMbhUte ? apadehe' / kasya ? 'me' / katham ? 'gatatAnti' / aparANi sarvANi jinamatasya sambodhanAni / teSAM vyAkhyA yathA'he trilokavandho' !trayo lokAH svarga-martya-pAtAlalakSaNAsteSAM bandhuriva bandhuH, trANaikacintAparatvAt / tasya sambodhanaM he trilo0 / he 'gamanayayogatata' ! gamAH-sadRzapAThAH nayAH-naigamasaMgrahAdayastairyogaHsambandhastena tataM-vistIrNaM-vizAlaM, tatsambo0 he gama0 / he 'vitatApavargavIthigamanayayo' ! vitatAvistRtA yA'pavargavIthI-mokSapadavI tatra gamanaM-yAnaM tatra yayuH-turaGgamaH tatra sukhena prApakatvAt, tatsambo0 he vita0 / atra gatatAntIti yat kriyAvizeSaNatvenAbhihitaM tat jinamatasya sambodhanaM vizeSaNaM vA'pi yujyata eva / tathA dvitIyapadasyAntarvartI hezabdastvAbhimukhyAbhivyaktaye sarveSAM samvodhanAnAmAdau yojyate / / __ atha samAsaH-trayazca te lokAzca trilokAH 'karmadhArayaH' / trilokAnAM bandhustrilokavandhuH 'tatpuruSaH' / tatsamvo0 he trilo0 / gamAzca nayAzca gamanayAH 'itaretaradvandvaH' / gamanayAnAM yogo gamana0 'tatpuruSaH' / gamanayayogena tataM gamana0 'tatpuruSaH' / tatsambo0 he gamana0 / jinAnAM mataM jinamatam 'tatpuruSaH' / tatsambo0 he jina0 / apavargasya vIthI apavargavI0 'tatpuruSaH' / vitatA cAsAvapavargavIthI ca vitatA0 'karmadhArayaH' / vitatApavargavIthyAM gamanaM vitatApava0 'tatpuruSaH' / vitatApavargavIthIgamane yayuH vitatApava0 'tatpuruSaH' / tatsambo0 he vitatApava0 / gatA tAntiryasmAt tad gatatAnti 'vahuvrIhiH' / apagato deho yasmAt tad apadeham 'bahuvrIhiH' / tasminnapadehe / / iti kAvyArthaH / / 7 / / 1. 'gama ! nayayoga0' ityapi padacchedaH / doSA''kulamidama, kaH kartA ? iti padaracanA'tra ghaTate / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIajitajinastutayaH (2) si0 vR0-pravitareti / he jinamata !-tIrthaMkarAgama ! tvaM me-mama antime pade-caturdazarajjupramANasya lokasyAnte sthAne-mokSe ityarthaH, gatatAnti-apagataglAni yathA syAt tathA vasatiM-vAsaM pravitaraprakarSaNArpayetyarthaH / prapUrvaka tRplavanataraNayoH' iti dhAtoH 'AzI:preraNayoH (sA0 sU0703), kartari parasmaipade madhyamapuruSaikavacanam / tR agre hiH 'ap' 'guNaH' (sA0 sU0 691-692), 'ataH' (sA0 sU0 705) iti herluk, 'svarahInam0' (sA0 sU0 36) / tathA ca pravitara iti kriyA niSpannA / atra 'pravitara' iti kriyApadam / kaH kartA ? | tvam / kAM karmatApannAm ? / vasatim / "vasatiH sthAnavezmanoH" (vasatI rAtrivezmanoH ?) ityamaraH (zlo0 2468) / kasmin ? / pade-sthAne / "padaM vyavasitatrANasthAnalakSmAMghrivastuSu" ityamaraH (zlo0 2521) / kasya ? / me-mama | katham ? / gatatAnti / kIdRze pade ? | 'apadehe' apagato deha:-kAyo yasmina sa tathA tasmin iti 'bahuvrIhiH' / dehasyApi duHkhAntarbhUtatvena mokSe tadabhAvAditi bhAvaH / "nityAnandasukhAbhivyaktiH" iti zruteH / aparANi sarvANi jinamatasya samvodhanAni / teSAM vyAkhyA tvevam-'he trilokavandho' ! trayazca te lokAzca-svargamRtyu (martya ?)pAtAlalakSaNAH teSAM bandhuriva vandhustrilokabandhuH, tasya sambo0 he trilokavandho ! / he 'gamanayayogatata' ! gamAH-sadRzaMpAThAH, nayA-naigamasaMgrahAdayaH, gamAzca te nayAzca gamanayAH 'itaretaradvandvaH', teSAM yogaH-sambandhaH, tena tato-vistIrNaH, tasya sambodhanaM he gamanayayogatata ! / "gamaH sadRzapAThe syAd, gamastu gamane smRtaH" iti nAnArthaH / he 'vitatApavargavIthIgamanayayo' vitatA-vistRtA yA apavargavIthI apavargasya-mokSasya vIthI-vartma tatra gamanaM-yAnaM tatra yayuriva yayuH-azvaH, tasya saM0 he vitatApavarga0 | "yayurazvo'zvamedhIyaH" iti haimaH (kA0 4, zlo0 309) / yathA yayunA svasvAmI samIhitaM padaM nIyate * tathA jinAgamenApi zraddhAdhyayanAdhyApanazravaNAsakto jano mokSaM prApyata iti bhAvaH / "vIthI vartmani paMktI ca, gRhAGge nATyarUpake" iti haimAnekArthaH / / 7 / / ___ (3) sau0 vR0-pravitareti / 'he trilokabandho' !-he jagabhrAtaH ! / gamAH-sadRzapAThAH-siddhAntAlApakAH nayA naigamAdayaH teSAM yogAH-sambandhAH taiH tataM-vistIrNaM he 'gamanayayogatata' ! / he 'jinamata' ! jinapravacana ! / vitato-vistIrNo apavargo-mokSaH tasya vIthI-mArgaH tatra gamanaM-prApaNaM tatra yayuriva yayuHazvamedhIyaH-turagaH zIghraprApakatvAt he 'vitatApavargavIthIgamanayayo' ! / gatatAnti-gataklamaM yathA syAt tathA me mAM tvaM antime pade-mokSe-lokAgre vasati-vAsaM pravitareti anvayaH / 'pravitara' iti kriyApadam / 1. asyollekho'mare'pi (zlo0 1558) Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zobhanastuti-vRttimAlA kaH kartA ? / tvam / 'pravitara' prakarSaNa dada / kAM karmatApannAm ? / 'vasatiM' sthAnam / kasmin ? | 'antime pade' mokSasthAne / kasmai ? / 'me' mahyam / kathaMbhUte antime pade ? / 'apadehe' gatazarIre / / iti padArthaH / / ___ atha samAsaH-trayANAM lokAnAM samAhArastrilokaM, trilokasya bandhuH trilokabandhuH, tasya saM0 he trilokavandho ! / gamAzca nayAzca gamanayAH, gamanayAnAM yogAH gamanayayogAH, gamanayayogaiH tataM gamanayayogatataM, tasya saM0 he gamanayayogatata ! / ante bhavaH antimaH, tasmin antime / jinAnAM mataM jinamataM, tasya saM0 he jinamata ! / apavargavIthI apavargasya vIthI, vitatA cAsau apavargavIthI ca vitatApavargavIthI, vitatApavargavIthyAM gamanaM vitatApavargavIthIgamanaM, vitatApavargavIthIgamaneM yayuriva yayuH vitatApargavIthIgamanayayuH, tasya saM0 he vitatApavargavIthIgamanayayo ! / gatA tAntiryasmAt tat gatatAnti yathA syAt tathA / apagatA dehAH kArmaNAdayo yasmin tat apadehaM, tasmin apadehe / "yayurazvo'zvamedhIyaH" iti haimaH (kA0 4, zlo0 309) / / iti tRtIyavRttArthaH / / 7 / / (4) de0 vyA0-pravitareti / he jinamata ! tvaM me-mama antime-sarvotkRSTa pade-sthAne vasati-nivAsaM pravitara-prakarSaNa dehItyanvayaH / tRplavanataraNayoH' iti dhAtuH / pravitara' iti kriyApadam / kaH kartA ? | tvam / kAM karmatApannAm ? / vasatim / kasmin ? / pade / kiMviziSTe ? | 'antime' mokSe iti niSkarSaH / punaH kiMviziSTe ? | 'apadehe' apagato dehaH-zarIraM yatra tat tasmin, mokSe zarIrAbhAvAt / 'trilokabandho !' iti / trilokasya bandhuriva bandhuH yaH sa tasyAmantraNam, hitopadezakatvAt / 'gamanayayogatata !' iti / gamAH-sadRzapAThAH, nayAH-naigamAdayaH pUrvaM 'dvandvaH', teSAM yogaH-sambandhaH, tena tato-vistIrNo yaH sa tasyAmantraNam / 'vitatApavargavIthIgamanayayo !' iti vitatA-vistIrNA yA apavargavIthI-mokSamArgastatra gamane yayuriva yayuryaH sa tasyAmantraNam "yayurazvo'zvamedhIyaH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 4, zlo0 309) / yathA turaGgamaH svasvAminaH samIhitapadaM nayati tathA'yaM siddhAnto'pi svAdhyetuH mokSaM prApayatItyabhiprAyaH / etAni sarvANyapi jinamatasya sambodhanapadAni / 'gatatAnti' iti 'tamuc glAnau' iti dhAtorgatatAntIti apetaglAniryathA syAt tatheti kriyAvizeSaNam / / iti tRtIyavRttArthaH / / 7 / / dha0 TIkA-pravitareti / pravitara diza / 'vasatiM' AvAsam / trilokabandho!' jagattrayIbAndhava ! / 'gamanayayogatata !' gamAH-sadRzapAThAH, nayA-naigamAdayastairyogaH-samvandhaH tena tata-vistIrNa ! / 'antime 1. doSA''viSTo'yaM prayogaH, 'dehi' ityatra saMbhAvyate / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIajitajinastutayaH pade' antye sthAne lokAnte ityarthaH / 'he' ityAmantraNe / jinamata !' sarvajJAgama ! / 'vitatApavargavIthIgamanayayo !' vitatA-vistRtA yA apavargavIthI-mokSapadavI tatra gamanaM-yAnaM tasmin sukhaprApakatvAt yayoturaGgama ! / 'gatatAnti' apetaglAni yathA bhavatyevam / 'me' mahyam / 'apadehe' apagatA dehAH-zarIrANi yatra tasmin / he jinamata ! antime pade vasatiM me gatatAnti pravitareti sambandhaH / / 7 / / avacUriH antime mokSalakSaNe pade he jinamata ! me mama vAsaM dehi / he gama ! he sadRzapATha, nayA nigamAdayastaiogaH saMbandhastena tata vistIrNa ! vipulazivamArgagamane yayo azva ! / 'yayurazvo'zvamedhIyaH' iti vacanAt / 'tamo'vaglAnau' iti dhAtostAntiglAniH / ApadityarthaH / gatatAnti apagataglAni yathA syAt / kiMbhUte pade / apadehe dehamukte / / 7 / / mAnasIdevyAH prArthanAsitazakunigatA''zu mAnasIddhA ''ttatatimirammadabhAsurAjitAzam / vitaratu dadhatI paviM kSatodyat tatatimiraM madabhAsurAjitA zam // 4 // 8 // - puSpi0 (1) ja0 vi0-sitazakunIti / mAnasI-mAnasyAkhyA devI zaM-sukhaM vitaratu-sampAdayatu iti kriyAkArakasambandhaghaTanA / tatra 'vitaratu' iti kriyApadam / kA kI ? 'mAnasI' / kiM karmatApannam ? 'zaM' sukham / katham ? 'Azu' zIghram / atra keSAmityAkAGkSAyAM tu bhavyAnAM yuSmAkaM vA'smAkaM vetyAdikamadhyAhRtya jJeyam / mAnasI kiM kurvatI ? 'dadhatI' dhArayantI / kiM karmatApannam ? 'paviM' vajram / kathaMbhUtaM pavim ? 'kSayodyattatatimiram' kSataM-dhvaMsitaM udyat-udgacchat tataM-vistIrNaM timiraM-andhakAro yena sa tathA 1. etad zrIabhidhAnacintAmaNI (4 / 308) 2. 0madabhA surAjitAzam' ityapi padacchedaH / . 3. bhAsurA'jitA0' ityapi pAThaH / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 zobhanastuti-vRttimAlA tam / ata eva punaH kathaMbhUtam ? 'surAjitAzam' suSThu rAjitAH-zobhitA AzA-dizo yena sa tathA tam / punaH kathaM0 ? -- iddhAttatatim' iddhA-dIptA AttA-gRhItA tatiH-vistAro yena sa tathA tam / mAnasI kathaMbhUtA ? 'sitazakunigatA' sitaH-zvetaH zakuniH-pakSI haMsaH, na bakAdiH, tatraivAsya zabdasya rUDheH, tatra gatA-prAptA, haMsArUDheti hRdayam / punaH kathaMbhUtA ? 'irammadabhA' / irammado-jaladAgniH / "meghavahirirammadaH" . ityabhidhAnacintAmaNivacanAt (kA04, zlo0 167) / tadvat bhA-dIptiryasyAH sA tathA | punaH kathaM0 ? 'madabhAsurAjitA' madena-darpaNa bhAsurA-rudrAstairajitA-anabhibhUtA / / atha samAsaH-sitazcAsau zakunizca sita0 'karmadhArayaH' / sitazakunau gatA sita0 'tatpuruSaH' / iddhA cAsau AttA ca iddhAttA 'karmadhArayaH' / iddhAttA tatiryena sa iddhA0 'tatpuruSaH' / tamiddhAtta0 ... irammadavad bhA yasyAH sA irammadabhA 'bahuvrIhiH' | suSThurAjitA surAjitA 'tatpuruSaH' / surAjitA AzA yena sa surA0 'bahuvrIhiH' / taM surA0 / tataM ca tat timiraM ca tata0 'karmadhArayaH' / udyacca tat tatatimiraM ca udya0 'karmadhArayaH' / kSataM udyattatatamiraM yena sa kSatodya0 'bahuvrIhiH' / taM kSatodya0 / madena bhAsurA madabhAsurA 'tatpuruSaH' / na jitA ajitA 'tatpuruSaH' / madabhAsurairajitA madabhA0 'tatpuruSaH' / / iti kAvyArthaH / / 8 / / // iti zrIzobhanastutivRttau zrIajitajinastutivRttiH / / 4 / 2 / 08 // . si0 vR0-sitazakunIti / mAnasI-mAnasIdevI zaM-sukhaM Azu-zIghraM vitaratu-dadAtu ityarthaH / vipUrvaka 'tR plavanataraNayoH' iti dhAtoH 'AzIHpreraNayoH' (sA0 sU0 703.) kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanam / tR agre tup 'ap kartari' (sA0 sU0 691) ityav, 'guNaH' (sA0 sU0 692) iti guNaH / 'svarahInam0' (sA0 sU0 36) iti kriyAniSpattiprakAraH / atra 'vitaratu' iti kriyApadam / kA kI ? / mAnasI / kiM karmatApannam ? / zam / katham ? / Azu / keSAm ? ityAkAGkSAyAM tu bhavyAnAM yuSmAkaM asmAkaM vA ityAdikamadhyAhRtya jJeyam / mAnasI kiM kurvatI ? / dadhatI-dhArayantI / kiM karma ? / paviM-vajram / "vajaM tvazani dinI svaruH / zatakoTiH paviH zaMvaH" (kA0 2, zlo0 94) iti haimaH / "dambholiH (hrAdinI ?) vajramastrI syAt, kulizaM bhiduraM paviH" ityamaraH (zlo0 93) kIdRzaM pavim ? / 'kSatodyattatatimiram' kSataM-dhvastaM udyat-udgacchat tacca tataM-vistIrNaM timiraM-andhakAro yena sa tathA tam / ata eva punaH kIdRzam ? / 'surAjitAzam' suSThurAjitAH-zobhitAH prakAzitA vA AzAdizo yena sa tathA tam / "kASThA''zA dik harit kakup" iti haimaH (kaa02,shlo080)|aashaashbdsy 'striyAH puMvadrASitapuMskatvAt' (pA0 a0 6, pA0 3, sU0 34) puMvadbhAvena ca strIpratyayalopaH / punaH Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIajitajinastutayaH kathaMbhUtam ? / 'iddhAttatatim' idA-dIptA AttA-gRhItA tatiH-vistAro yena sa tathA tam / mAnasI kIzI ? / 'sitazakunigatA' sitaH-zvetaH yaH zakuniH-pakSI, "vihago vihaMgama-khagau pata[taM]go vihaMgaH, zakuniH zakunti-zakunau vi-vayaH-zakuntaH" iti haimaH (kA0 4, zlo0 382), arthAt haMsaH, na vakAdi: tatraivAsya zabdasya rUDhatvAt tatra gatA-prAptA, haMsArUDhetyarthaH / punaH kathaMbhUtA ? / 'irammadabhA' irammadovarSAgniH tadvat bhA-dIptiH yasyAH sA irammadabhA / "meghavahirirammadaH" iti haimaH (kA0 4, zlo0 167) / 'ugraMpazyerammada [pANindhamAzca]' (pA0 a0 3, pA0 2, sU0 37) iti nipAtaH / "irA bhUvAksurApsu syAt" ityamaraH (zlo0 2687) / punaH kIdRzI ? | 'madabhAsurAjitA' madena-darpaNa bhAsurA-rudrAH taiH na jitA ajitA-anabhibhUtetyarthaH / athavA madena-ahaMkAreNa bhAsuraH-zobhanazIlA, mAninInAM prAyo mAnasyApi ramyatvAditi bhAvaH / puSpitAgrAcchandaH / 'ayuji nayugarephato yakAro yuji ca najau jaragAzca puSpitAgrA' iti tallakSaNam / / 8 / / iti pAdasAhazrIakabbarasUryasahasranAmAdhyApakazrIzatruJjayatIrthakaramocanAdyanekasukRtavidhAyakamahAmahopAdhyAyazrIbhAnucandragaNiziSyASTottarazatAvadhAnasAdhanapramuditapAdasAhazrIakabbarapradattaSuspuhamAparAbhidhAnamahopadhyAyazrIsiddhicandragaNiviracitAyAM zobhanastutivRttau shriiajitstutivRttiH||4|2|08 / / . sau0 vR0-sitazakunIti / mAnasI zaM-sukhaM vitaratu ityanvayaH / 'vitaratu' iti kriyApadam / kA kI ? / 'mAnasI' devI / 'vitaratu' / kiM karmatApannam ? / 'zaM' sukham / katham ? / 'Azu' zIghram / kiMviziSTA mAnasI ? / sito-dhavalaH zakuniH-pakSI rAjahaMsa ityarthaH, tatra gatA-sthitA ('sitazakunigatA') / punaH kiMviziSTA mAnasI ? / 'iddhA' dIptA / punaH kiMviziSTA mAnasI ? / irammadomeghavahniH tadvad bhA-kAntiryasyAH sA 'irammadabhA' / punaH kiMviziSTA mAnasI ? / madena-darpaNa bhAsurAHdIptA ye devAH taiH ajitA-anabhibhUtA 'madabhAsurAjitA' / mAnasI kiM kurvatI ? / 'dadhatI' dhArayantI / kiM karmatApannam ? / 'paviM' vajram / kiMviziSTaM pavim ? AttA-gRhItA tatiH-vistAro yena sa AttatatiH taM 'Attatatim' / punaH kiMviziSTaM pavim ? / suSThu-zobhanaM yathA syAt tathA rAjitAH-bhrAjitAH AzAdizo yena sa surAjitAzaH taM 'surAjitAzam' / punaH kiM0 pavim ?|ksstN-gtN udyat-udgacchat tataM-vistIrNa timiraM-dhvAntaM-tamo yena sa kSatodyattatatimiraH taM 'kSato0timiram' / "meghavahirirammadaH" iti haimaH (kA0 4, zlo0 167) / "zaM sukhe balavat suSThu" iti haimaH (kA0 6, zlo0 171) / / iti padArthaH / / atha samAsaH-sitazcAsau zakunizca sitazakuniH, sitazakunau gatA sitazakunigatA / AttA tatiryena sa AttatatiH, taM Attatatim / irammadavad bhA yasyAH sA irammadabhA / suSThu rAjitA AzA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zobhanastuti-vRttimAlA ++++++++++++++++++++++++++++++ dizo yena sa surAjitAzaH, taM surAjitAzam / tataM ca tata timiraM ca tatatimiraM, udyat ca tat tatatimiraM ca udyattatatimiraM, kSataM udyattatatimiraM yena sa kSatodyattatatimiraH, taM kSatodyattatatimiram / madena bhAsurA madabhAsurA, na jitA ajitA, madabhAsuraiH ajitA madabhAsurAjitA / yamakAlaGkAraH / / iti caturthavRttArthaH / / 8 / / vaijaye jayinezasya, stuterartho livIkRtaH / saubhAgyasAgarAkhyeNa, sUriNA jJAnasevinA // // iti ajitajinastutiH // 4 / 2 / 08 // de0 vyA0-sitazakunIti / mAnasI devI zaM-sukhaM Azu-zIghraM yathA syAt tathA vitaratu-dadAtu ityanvayaH / 'tR plavanataraNayoH' iti dhAtuH / 'vitaratu' iti kriyApadam / kA kI ? / mAnasI / kiM karmatApannam ? / zam / kiMviziSTA mAnasI ? / 'sitazakunigatA' sitaH-zuklo yaH zakuniH-patattrI tasmin gatA-ArUDhA / "zvetaH zyetaH sitaH zuklaH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 6, zlo0 28) / punaH kiMviziSTA ? / iddhA-dIptA / punaH kiM0 ? / 'irammadabhA' irammado-meghavahniH tadvad bhA-kAntiryasyAH sA tathA / "meghavahirirammadaH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 4, zlo0.167) / punaH kiMviziSTA ? / 'madabhAsurA' mado-munmohasaMbhedastena bhAsuraH-zobhamAnA / "mado munmohasaMbhedaH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 2, zlo0 226) / punaH kiMviziSTA ? / 'ajitA' aparAjitA na jitA ajitA iti 'naJ samAsaH' / anyairiti zeSaH / yadvA madena bhAsurA ye te tathA taiH ajitA-anabhibhUtetyekameva padam / etena zauryAtizayaH sUcitaH / mAnasI kiM kurvatI ? / dadhatI / kam ? / paviM-vajram / "syAd vajraM kulizaM paviH" ityamaraH (zlo0 93) / punaH kiMviziSTaM pavim ? | 'Attatatim' AttA-gRhItA tatiH-vistAro yena sa tam / punaH kiMviziSTam ? / 'surAjitAzam' suSThu rAjitAH-zobhitA AzA-dizo yena sa tam / punaH kiMviziSTam ? / 'kSatodyattatatimiram' kSataM-dhvastaM udyat-udracchat tataM-vistRtaM timiraM-dhvAntaM yena sa tam / / iti caturthavRttArthaH / / 8 / / 4 / 2 / 08 / / dha0 TIkA-siteti / 'sitazakunigatA' sitazakuniH-haMsastatra gatA-adhirUDhA / 'Azu'zIghram / 'mAnasI' mAnasyAkhyA devatA / 'iddhAttatati' iddhA-dIptA AttA-gRhItA tatiH-vistAro-yena tam / 'iramadabhA' iraMmadaH-jaladAgniH tadvad bhA-dIptiryasyAH sA / 'surAjitAzaM' suSThu rAjitA AzA-dizo yena Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIajitajinastutayaH tam / 'vitaratu' dadAtu | 'dadhatI' dhArayantI / 'paviM' vajram / 'kSatodyattatatimiraM' hatotkaTAndhakAraM yena tam / 'madabhAsurAjitA' madabhAsurai-darparaudrairajitA-anabhibhUtA / 'zaM' sukham / paviM dadhatI Azu mAnasI zaM vitaratu iti saMbandhaH / / 8 / / 4 / 2 / 08 / / avacUriH haMsArUDhA mAnasI devI paviM vajraM dadhatI zaM sukhaM pravitaratu / paviM kiMbhUtam / iddhA dIptA AttA gRhItA tatirvistAro yena tat tathA / iraMmado jaladAgnistadvat kAntiryasyAH sA | suSThu zobhitA AzA dizo yena / kSataM vinaSTamudyadudracchat tataM vistIrNaM dhvAntaM yasmAt tat tathA / devI darpokSurairaparAbhUtA / / 8 / / 4 / 2/08 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zobhanastuti-vRttimAlA 3. zrIzambhavajinastutayaH atha zrIzambhavasyAbhyarthanAnirbhinnazatrubhavabhaya ! zaM bhavakAntAratAra ! tAra ! mamAram / vitara trAtajagattraya ! zambhava ! kAntAratAratAramamAram // 1 // 9 // ___ - AryAgItiH (1) ja0 vi0-nirbhinneti / he zambhava ! zambhavAkhyatIrthapate ! tvaM mama araM-zIghraM zaM-sukhaM vitara-dehi iti kriyAkArakayojanA / atra vitara' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kiM karmatApannam ? 'zam' / kasya ? 'mama' / katham ? 'aram' / zaM kathaMbhUtam ? 'aramamAram' na ramate ityaramaH, aramo mAraH-kAmo yasmin tat tathA, aviSayadvArakaM apavargasambandhIti yAvat / aparANi sarvANi zambhavasvAminaH sambodhanAni / teSAM vyAkhyA yathA-he 'nirbhinnazatrubhavabhaya' ! nirbhinnaM-niHzeSeNa chinnaM zatrubhyaH-vairibhyo bhavaM-samutpannaM bhayaM-bhItiryena, yadvA zatravo-vairiNo bhavaH-saMsAro bhayaM ca bhItiryena / yadvA nirbhinnaM zatrurUpasya bhavasya bhayaM yena / zatrurUpatvaM ca bhavasya duHkhadAyitvena yauktikameva / yadvA nirbhinnaM zatrubhyo bhavAcca 1. AryopagItijAtyAcchandaH' iti zrIsaubhAgyasAgarAH, 'skandhakaM' iti tu zrIsiddhicandragaNayaH / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMmbhavajinastutayaH sakAzAt bhayaM yena sa tathA / tatsamvo0 he nirbhinna0 / he bhavakAntAratAra' ! bhavaH-saMsAraH sa eva rudratvAt duravagAhatvAcca kAntAraM-araNyaM tasmAt tArayati-uddharati sa tathA / tatsambodhanaM he bhava0 / he 'tAra' ! sakalakAluSyarAhityena nirmala ! / tatsambo0 he tAra ! / he 'trAtajagattraya' ! trAtaM-rakSitaM jagattrayaM-tribhuvanaM yena sa tathA / tatsambo0 he trAta0 / he 'kAntAratArata' ! kAntA-yoSitaH tAsu rataM-kAmakrIDA tasmin arataH-anAsaktaH / tatsambo0 he kAntA0 / / atha samAsaH-zatrubhyo bhavaM zatrubhavaM 'ttpurussH'| zatrubhavaM ca tad bhayaM ca zatru0 'karmadhArayaH' / nirbhinnaM zatrubhavabhayaM yena 'bahuvrIhiH' / yadvA zatravazca bhavazca bhayaM ca zatrubhavabhayAni 'itaretaradvandvaH' / nirbhinnAni zatrubhavabhayAni yena / yadvA zatruzcAsau bhavazca zatrubhavaH 'karmadhArayaH' / zatrubhavasya bhayaM zatrubha0 'tatpuruSaH' / nirbhinnaM zatrubhavabhayaM yena / yadvA zatravazca bhavAzca zatrubhavAH 'itaretaradvandvaH' / zatrubhavebhyo bhayaM zatru0 tatpuruSaH' / nirbhinnaM zatrubhavabhayaM yena sa tathA / pakSacatuSTaye'pi karmadhArayaH' eva / tatsambo0 he nirbhi0 / he bhavakAntAratAra ! bhavazcAsau kAntAraM ca bhava0 / bhava eva kAntAraM bhava0 iti vA, ubhayathA'pi 'karmadhArayaH' / bhavakAntArAt tArayatIti bhava0 'tatpuruSaH' / tatsamvo0 he bhava0 / jagatAM trayaM jagattrayam / trAtaM jagattrayaM yena satrAta0 'bahuvrIhiH' / tatsamvo0 he trAta0 / kAntAsu rataM kAntA0 'tatpuruSaH' / na rataH arataH 'tatpuruSaH' / kAntArate'rataH kAntA0 'tatpuruSaH' / tatsamvo0 he kAntA0 / aramo mAro yasmin tat aramamAram 'bahuvrIhiH' / tat aramamAram / / iti kAvyArthaH / / 9 / / . (2) si0 vR0-nirbhinneti / he zambhava ! zaM-sukhaM bhavatyasmin stute iti zambhavaH / 'zami dhAtoH saMjJAyAm' (pA0 a0 3, pA0 2, sU0 14) ityac / zaM-sukhaM bhavatyasmAditi yogena yadyapyAyAti tathApi rUDhisahakRtena yogena zambhavanAtha eva prApyate / tvaM mama araM-zIghraM zaM-sukhaM vitara-dehItyarthaH / vipUrvaka 'tR plavanataraNayoH' iti dhAtoH 'AzIHpreraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade madhyamapuruSaikavacanam, tR agre hiH 'ap [kartari]' (sA0 sU0 691), 'guNaH' (sA0 sU0 692), 'ataH' (sA0 sU0 705) iti herluk / tathA ca ('vitara' iti siddham) atra 'vitara' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kaM karmatApannam ? | zam / zam ityavyayam / "zaM kalyANe sukhe'pi ca" iti vizvaH / kasya ? / mama / asmacchabdasya SaSThyekavacane 'tava mama GasA' (sA0 sU0 337) iti mamAdezaH / katham ? / aram / zaM kIdRzam ? aramamAram / na ramata ityaramaH, aramaH-akrIDan mAse-madano yasmin tat tathA / "madano manmatho mAraH" ityamaraH (zlo0 49) / "madano jarAbhIruranaGgamanmathau" iti haimaH (kA0 2, zlo0 141) / aparANi sarvANi zambhavanAthasya sambodhanAni / teSAM vyAkhyA yathA-he 'nirbhinnazatrubhavabhaya' ! nirbhinna Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zobhanastuti-vRttimAlA spheTitaM zatrubhyo-vairibhyo bhavaM-samutpannaM bhayaM-bhItiryena / yadvA nirbhinnAH zatravo-vairiNo bhavazva-saMsAro bhayaMbhItiryena / yadvA nirbhinnaM zatrurUpasya bhavasya bhayaM yena, zatrurUpatvaM ca bhavasya duHkhadAyitvena yauktikmev| yadvA nirbhinnaM zatrubhyo bhavAcca sakAzAt bhayaM yena sa tathA tasya sambodhanaM he nirbhinnazatrubhavabhaya ! / "bhayaM bhIbhItirAtaGkaH" iti haimaH (kA02, zlo0 215) / he 'bhavakAntAratAra' ! / bhavaH-saMsAraH sa eva rudratvAt / duravagAhatvAcca kAntAraM-araNyaM tasmAt tArayati-samuddharati sa tathA tasya sambodhanaM he bhavakAntAratAra ! "mahAraNye puNyapathe, kAntAre punapuMsakam" ityamaraH / / "vAkSaM ca gahanaM jhaSaH / kAntAraM vipinaM kakSaH" iti haimaH / (kA0 4, zlo0 176) / he 'tAra' ! sakalakAluSyarAhityena nirmalaH, tasya sambodhanaM he tAra ! / yadvA tArayati saMsAramiti tAraH, tasya sambodhanaM he tAra ! / "tAro muktAdisaMzuddhau, taraNe. zuddhamauktike" iti vizvaH / he 'trAtajagattraya' ! trAtaM-rakSitaM jagatAM trayaM yena sa tathA tasya sambodhanaM he trAtajagattraya ! he 'kAntAratArata' ! kAntAyAH-kAminyAH rataM-surataM kAmakrIDetyarthaH, tasmin arataHanAsaktaH tasya sambodhanaM he kAntAratArata ! / "rataM surataguhyayoH" iti vizvaH / / 9 / / (3) sau0 vR0-yaH karmabhirajito bhavati sa samagrasukhaprabhurbhavati / anena sambandhana AyAtasya : tRtIyasya zrIzambhavajinasya stutivyAkhyAnaM paTUkriyate / nirbhinneti / nirbhinna-bheditaM zatrubhyo-rAgAdibhyo bhavaM-utpannaM bhayaM-bhItiryena sa nirbhinnazatrubhavabhayaH, tasya saM0 he 'nirbhinnazatrubhavabhaya' ! / bhavaH-saMsAraH tadeva kAntAraM-vanaM taM prati tarati-tArayati-pAraM prApnoti yaH sa bhavakAntAratAraH, tasya saM0 he 'bhavakAntAratAra' ! / he 'tAra' ! ujjvala ! nirupAdhikasvabhAvatvAt / trAta-rakSitaM yogakSemakaratvAt jagattrayaM-vizvatrayaM yena sa tasya saM0. he 'trAtajagattraya'! | zaM-sukhaM bhavati asmAta iti zaMbhavaH, tasya saM0 he 'zaMbhava' !| kAntAH-striyaH tAsAM rataM-maithuna-saMbhogaH tasmina arataHanAsaktaH, tasya saM0 he 'kAntAratArata' ! / mama araM-atyarthaM tvaM sukhaM aramaH-aramaNIyaH mAraHindriyajanitaH kAmaH-paJcendriyaviSayasukhAbhilASaH yasmin tat aramamAraM etAvatA atIndriyaM nirupAdhikaM akSayaM sukhaM dehi iti tAtparyArthaH / iti padArthaH / / ___atha samAsaH-zatrubhyo bhavaM zatrubhavaM, zatrubhavaM ca tad bhayaM ca zatrubhavabhayaM, nirbhinnaM zatrubhavabhayaM yena sa nirbhinnazatrubhavabhayaH, tasya saM0 he nirbhinnazatrubhavabhaya ! / bhava eva kAntAraM bhavakAntAraM, bhavakAntAraM tArayatIti bhavakAntAratAraH, tasya saM0 bhavakAntAratAra ! / jagatAM trayaM jagattrayaM, trAtaM jagattrayaM yena sa trAtajagattrayaH, tatsaM0 he trAtajagattraya ! / kAntAnAM ratAni kAntAratAni, kAntArateSu arataH kAntAratArataH, tasya saM0 he kAntAratArata ! | ramate iti ramaH, na ramaH aramaH, aramo mAro yasmin tat aramamAram / asyAM stutau AryopagItijAtyAcchandaH / / iti prathamavRttArthaH / / 9 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzambhavajinastutayaH 47 (4) de0 vyA0-nirbhinneti / he zambhava ! tvaM mama zaM-sukhaM araM-atyarthaM yathA syAt tathA vitara-dehItyanvayaH / 'tR plavanataraNayoH' iti dhAtuH / 'vitara' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kiM karmatApannam ? / zam / kiMviziSTam ? / 'aramamAraM' na ramate iti aramaH 'ramu krIDAyAm' dhAtuH, tena aramamANaH mAraH-kaMdarpo yatra tat / "madano manmatho mAraH" ityamaraH (zlo0 49) / 'nirbhinnazatrubhavabhaya !' iti / niH-nitarAM bhinna-bheditaM zatrubhyo bhavaM-utpannaM bhayaM-daro yena sa tasyomantraNam / 'bhavakAntAratAra !' iti / bhavaH-saMsAraH sa eva yata kAntAraM-durgavanaM tat tArayati yaH sa tasyAmantraNam / 'tAra !' iti / tAro-nirmalamAnasatvAt ujjvalo yaH sa tasyAmantraNam / 'trAtajagattraya !' iti / trAtaM-rakSitaM jagatrayaMtribhuvanaM yena sa tasyAmantraNam / 'kAntAratArata !' iti / kAntAyAH-striyaH rataM-maithunasukhaM tasmin arataH-anAsaktaH tasyAmantraNam / "surataM mohanaM ratam" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 3, zlo0 200) / etAni sarvANi bhagavataH samvodhanapadAni / / iti prathamavRttArthaH / / 9 / / (5) dha0 TIkA-nirbhinneti / 'nirbhinnazatrubhavabhaya' vidAritArAtiprabhavabhIte ! / 'zaM' sukhm| 'bhavakAntAratAra !' saMsArAraNyatAraka ! / 'tAra !' ujjavala ! / 'mamAraM' me zIghram / 'vitara' dehi / 'trAtajagattraya !' rakSitatrailokya ! / 'zambhava' tRtIyajina ! / 'kAntAratArata !' kAntArateSu yoSitsurateSu arata anAsakta ! / 'aramamAraM' na ramata ityaramaH, aramo mAraH-kAmo yatra tat aviSayadvArakamityarthaH / he zambhava ! aramamAraM zaM araM me vitareti sambandhaH / / 9 / / avacUriH he nirbhinnazatrusaMbhUta(utpanna)bhaya, he saMsArakAntAratAraka, he tAra ujjavala, araM zIghraM mama zaM sukhaM dehi / he rakSitajagattraya, zaMbhava jina, yoSitsurateSvarata kAntAmaithunAnAsakta, na ramata ityaramo'ramamANo'krIDan mAraH kAmo yatra / / 9 / / jinavarANAmAzrayAlakSmI:Azrayatu tava praNataM vibhayA paramA ramA'ramAnamadamaraiH / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA stuta ! rahita ! jinakambaka ! vibhayAparamAra ! mAramAnamadamaraiH // 2 // 10 // - AryA ja0 vi0-Azrayatviti / he jinakadambaka !-janasamUha ! tava praNataM-bhavato vinataM naraM ramAlakSmIH araM-zIghraM Azrayatu-A-samantAt zrayatu nijAspadatvenAGgIkarotviti hRdayam iti kriyAkArakasaMTaGkaH / atra 'Azrayatu' iti kriyApadam / kA karcI ? 'ramA' / kaM karmatApannam ? 'praNatam' / kasya ? 'tava' / kathaMbhUtA ramA ? 'paramA' utkRSTA / kayA ? 'vibhayA' prabhayA dIptyeti yAvat / aparANi sarvANi jinasya sambodhanAni / teSAM vyAkhyA tvevam-he 'stuta' ! vandita ! / kaiH ? 'AnamadamaraiH' AnamantaH-praNamanto ye amarAH-devAstaiH / he 'rahita' ! tyakta ! / kaiH ? 'mAramAnamadamaraiH' mAraH-kandarpaH, mAnaH-abhimAnaH, madaH-jAtyAdyaSTavidhaH, maro-mArI taiH / he 'vibhaya' ! vigatabhIte ! / na parAn prANino mArayatIti tatsambo0 he 'aparamAra' ! / / atha samAsaH-prakarSeNa nataH praNataH 'tatpuruSaH' / vigataM bhayaM yasmAt tat vibhayam 'bahuvrIhiH' / Anamantazca te'marAzca Anama0 'karmadhArayaH' / taiH Anama0 / parAn mArayatIti paramAram 'tatpuruSaH' / na paramAraM aparamAram / tatsambo0 he apara0 / mArazca mAnazca madazca marazca mAra0 'itaretaradvandvaH' / tairmAra0 / / iti kAvyArthaH / / 10 / / (2) ___ si0 vR0-Azrayatviti / he 'jinakadambaka' ! jinAnAM kadamba eva-samUha eva kadambakaH / svArthe kaH / tasya samvodhanaM he jinakadamvaka ! / "kadambamAhuH siddhArthe, nISe'pi nikuramvake" iti vizvaH / "halipriyaH nIpaH kadambaH" iti haimaH (kA0 4, zlo0 204) / tava praNataM-bhavato vinataM ramA-lakSmIH araM-zIghraM A-samantAt Azrayatu-bhajatu / nijAspadatvenAGkIkarotvityarthaH / 'zriJ sevAyAm' dhAtoH kartari 'AzI:preraNayoH' (sA0 sU0 703) parasmaipade prathamapuruSaikavacanam / tup / 'ap kartari' (sA0 sU0 691) ityap / 'guNaH' (sA0 sU0 692) iti guNaH / atra 'Azrayatu' iti kriyApadam / kA kI ? / ramA / kaM karmatApannam ? / praNatam / kasya ? / tava / yuSmacchabdasya paSThyaikavacane "tava mama GasA" (sA0 sU0 337) iti tavAdezaH / kIdRzI ramA ? / paramA utkRSTA / kayA ? / vibhayA-prabhayAdIptyA iti yAvat / aparANi sarvANi jinasya sambodhanAni / teSAM vyAkhyA tvevam-he 'stuta' ! stutiviSayIkRta ! / kaiH ? / 'AnamadamaraiH' AnamantaH-praNamanto ye amarA-devAH te AnamadamarAH, taiH Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzambhavajinastutayaH AnamadamaraiH / he 'rahita' ! tyakta ! / kaiH ? / 'mAramAnamadamaraiH' mAraH-kAmaH mAnaH-abhimAnaH mada:munmohasambhedaH jAtyAdyaSTavidho vA maro-maraNaM taiH / mArazca mAnazca madazca marazca iti 'dvandvaH' / he 'vibhaya' ! vigataM bhayaM yasmAt sa vibhayaH, tasya sambodhanaM he vibhaya ! / he 'aparamAra' ! parAn prANinaH zatrUn vA mArayatIti paramAraH, na paramAraH aparamAraH, tasya saMvodhanaM he aparamAra ! / "zatrau pratipakSaH paro ripuH / zAtravaH pratyavasthAtA" iti haimaH (kA0 3, zlA0 392) / samazatrutvAditi bhAvaH / / 10 / / sau0 vR0-Azrayatviti / he 'jinakadambaka' / tIrthaMkarasamUha ! / AnamantaH-praNamantaH ye amarAdevAH taiH 'AnamadamaraiH' / he 'stuta' ! he vandya ! | mAraH-kAmaH mAno-darpaH madazca aSTavidho jAtyAdyavalepaH maraH-mArI taiH mAramAnamadamaraiH' kRtvA he 'rahita' ! tyakta ! / he 'vibhaya' ! tyaktabhaya ! / parAn-parajanAn mArayatIti paramAraH, na paramAraH aparamAraH, tasya saM0 he 'aparamAra' ! sarvajIvarakSaka ! ityarthaH / ramAlakSmIH tava praNataM-tIrthaMkaravandanazIlaM janaM araM-atyarthaM Azrayatu ityanvayaH / 'Azrayatu' iti kriyApadam / kA karjI ? / ramA / 'Azrayatu' AliGgatu / kaM karmatApannam ? / 'praNataM' nataM janam / kasya ? | 'tava' bhavataH / katham ? / 'araM' atyartham / kiMviziSTA ramA ? / 'paramA' prakRSTA / kayA ? / viziSTa: zobhayA kRtvA / iti padArthaH / / atha samAsaH-prakarSaNa nataH praNataH, taM praNatam / viziSTA bhA-kAntiH yasyAH sA vibhA, tayA vibhayA / paraiH-yogibhiH mIyate-jJAyate iti paramA / AG maryAdayA / vidhipUrvakaM namanta AnamantaH, Anamantazca te amarAzca AnamadamarAH, taiH AnamadamaraiH / jinAnAM kadambakaM jinakadambakaM, tasya saM0 he jinakadambaka ! / vigataM bhayaM yasmAt sa vibhayaH, tasya saM0 he vibhaya ! / na parAn mArayatIti aparamAraH, tasya saM0 he aparamAra ! / mArazca mAnazca madazca marazca mAramAnamadamarAH, taiH mAramAnamadamaraiH / / iti dvitIyavRttArthaH / / 10 / / de0 vyA0-Azrayatviti / jinAnAM tIrthaMkarANAM kadamba eva kadambakaH-samUhaH tasyAmantraNam he jinakadamvaka' ! / ramA-lakSmIH te-tava praNataM-prahvIbhUtaM janamiti zeSaH, Azrayatu-bhajatu ityanvayaH / zriJ sevAyAm' dhAtuH / 'Azrayatu' iti kriyApadam / kA kI ? / ramA / "lakSmIH padmA ramA" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 2, zlo0 140) / kaM karmatApannam ? / janam / kiMviziSTaM janam ? | praNatam / kasya ? / tava / kiMviziSTA ramA ? / 'vibhayA' vigataM bhayaM yasyAH sA tayA / punaH kiMviziSTA ? / paramA-sarvotkRSTA / tayaiva sarveSAmutkRSTatvena darzanAt / vibhayA-rociSA paramA-prakRSTetyartho Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA vA / he 'stuta' ! stutigocarIkRta ! / kaiH ? / 'AnamadamaraiH' A-samantAt namantaH-praNAmaM kurvantaH ye amarAH-devAH taiH / katham ? / araM-atyarthaM yathA syAt tatheti kriyAvizeSaNam / he rahita' ! he vimukta ! / kaiH ? | 'mAramAnamadamaraiH' mAraH-kAmaH, mAnaH-smayaH, mado-munmohasaMbhedaH, maro-maraNaM eteSAM dvandvaH taiH / he 'vibhaya' ! vigataM bhayaM yasya, yasmAt vA sa tasyAmantraNam / he 'aparamAra' ! parAn-zatrUn mArayatIti paramAraH, na paramAraH aparamAraH tasyAmantraNam / "pratipakSaH paro ripuH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 3, zlo0 392) / / iti dvitIyavRttArthaH / / 10 / / / dha0 TIkA-Azrayatciti / 'Azrayatu' AlIyatAm / 'tava praNataM' bhavato vinatam / 'vibhayA. paramA' prabhayA prakRSTA / 'ramA' lakSmIH / 'araM' zIghram / 'AnamadamaraiH' Anamantazca te amarAzca taiH / 'stuta !' vandita ! / 'rahita !' tyakta ! / 'jinakadambaka !' tIrthakRtsamAja ! / 'vibhaya !' vigatatrAsa ! / 'aparamAra!' na parAn mArayati yastasyAmantraNam / 'mAramAnamadamaraiH' mArazca mAnazca madazca marazceti dvandvaH / he jinakadambaka ! AnamadamaraiH stuta ! mAramAnamadamaraiH rahita ! tava praNataM ramA Azrayatu iti sambandhaH / / 10 // avacUriH he jinakadambaka ! jinasamUha, ramA lakSmIstava praNataM naramAzrayatu / kiMbhUtA / vibhayA rociSA paramA prakRSTA / araM zIghamAnamantazca te surAzca taiH stuta vandita ! / he vigatabhaya ! / he na parAn mArayatItyaparamAra sarvajanturakSaka ! / he rahita tyakta ! / kaiH / kAmamAnamadamaraNaiH / / 10 // jinamatasya prAdhAnyamjinarAjyA racitaM stA dasamAnanayAnayA nayAyatamAnam / zivazarmaNe mataM dadha dasamAnanayAnayAnayA yatamAnam // 3 // 11 // - AryA 1. 'nayA''yatamAnam' ityapi pAThaH / 'nayAyatamAnam' ityapi pAThaH / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzambhavajinastutayaH ja0 vi0-jinarAjyeti / jinarAjyA-tIrthakarapaGktayA racitaM-kRtaM praNItamiti yAvat mataM-darzanaM naH-asmAkaM zikzarmaNe-mokSamukhAya stAt-bhavatviti kriyAkArakayojanA / atra 'naH' iti padaM asmacchabdasya SaSThIbahuvacanam / tacca dvitIyapadAnte vartamAnAt tathA yatamAnamityasmAt padAt 'svare yatvaM vA' (sA0 sU0 112) iti sUtreNa kRtaM sandhi vizliSya jJeyam / tathA'tra 'stAt' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'jinamatam' / kasmai ? 'zivazarmaNe' / keSAm ? 'naH' / mataM kathaMbhUtam ? 'racitam' / kayA ? 'jinarAjyA' / mataM kiM kurvat ? 'dadhat' dhArayat / kAn karmatApannAn ? 'asamAnanayAn' asamAnAasAdhAraNA ye nayA-naigamasaMgrahaprabhRtayaH tAn / jinamataM punaH kathaMbhUtam ? 'AyatamAna' AyataM-alaghu mAna-pramANaM yasya tat tathA / punaH kathaMbhUtam ? 'yatamAnam' yatnaM kurvANam / jinarAjyA kathaMbhUtayA ? 'asamAnanayAnayA' AnanaM-mukhaM yAnaM-gamanaM gatiriti yAvat, te asame-asAdhAraNe yasyAH sA tathA tayA / punaH kathaMbhUtayA ? 'ayAnayA' yAnaM-vAhanaM tat na vidyate yasyAH sA tathA tayA / avAhanatvaM cAsyAH sarvaparigrahaparityAgAducitameva / / atha samAsaH-jinAnAM rAjI jinarAjI 'tatpuruSaH' / tayA jina0 / AnanaM ca yAnaM ca AnanayAne : 'itaretaradvandvaH' / asame AnanayAne yasyAH sA asamA0 'bahuvrIhiH' / tayA asamA0 / AyataM mAnaM yasya tat AyatamAnam bahuvrIhiH' / zivasya zarma zivazarma 'tatpuruSaH' / tasmai ziva0 / asamAnAzca te nayAzca asamA0 'karmadhArayaH' / tAn asamA0 / na vidyate yAnaM yasyAH sA ayAnA 'bahuvrIhiH' / tayA ayAnayA / / iti kAvyArthaH / / 11 / / (2) ____ si0 vR0-jinarAjyeti / jinAnAM rAjiH jinarAjiH, tayA jinarAjyA-jinapaGktayA racitaM-praNItaM mataM-darzanaM naH-asmAkaM zivazarmaNe-mokSasukhAya stAt-bhavatu ityarthaH / "zivaM niHzreyasaM zreyo, nirvANaM brA nirvRtiH" iti haimaH / 'as bhuvi' dhAtoH 'AzI:preraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanam tup / 'tuhyostAta (sA0 sU0 704) iti tuhyostAtaG, 'namaso'sya' (sA0 sU0 899) ityakAralopaH / tathA ca 'stAt' iti siddham / atra 'stAt' iti kriyApadam / kiM kartR ? / jinamatam / kasmai ? / 'zivazarmaNe' zivasya-mokSasya zarma zivazarma, tasmai zivazarmaNe / keSAm ? / naH / atra naH iti padam asmacchabdasya SaSThIbahuvacanasya asmAkaM ityasya vizeSAdezaH / tacca dvitIyapadAnte vartamAnAt nayAyatamAnaM ityasmAt padAt 'svare yatvaM vA' (sA0 sU0 112) iti sUtreNa kRtasaMdhi vizliSya 1. 'tathA yatamAna' iti padaracanAyAH prakaraNArthanirapekSatvAdatra 'nayAyatamAna' iti padanyAsaH prAkaraNikaH bhAsate / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 zobhanastRti-vRttimAlA jJeyam / kIdRzaM matam ? / racitam / kayA ? / jinarAjyA / mataM kiM kurvat ? dadhat-dhArayat / kAn ? / 'asamAnanayAn' asamAnA-asAdhAraNA ye nayA-naigamasaMgrahaprabhRtayaH tAn / punaH kIdRzaM jinam ? / 'AyatamAnam' AyataM-alaghu mAna-pramANaM pUjA vA yasya tat tathA / "mAnaM pramANe pUjAdau, mAnazcittonnatI gRhe" iti vizvaH / punaH kIdRzam ? / yatamAnam-yatnaM kurvANam / kIdRzyA-jinarAjyA ? | 'asamAnanayAnayA' AnanaM-mukhaM yAnaM-gamanaM, AnanaM ca yAnaM ca AnanayAne 'itaretaradvandvaH' tataH asame AnanayAne yasyAH sA tathA tayA asamAnanayAnayA iti 'vahuvrIhiH' / punaH kathaMbhUtayA ? | 'ayAnayA' yAnaM-vAhanaM tanna vidyate yasyAH sA ayAnA, tayA ayAnayA / avAhanatvaM cAsyAH sarvaparigrahatyAgAducitameva / "yAnaM gatau vAhane'pi" iti vizvaH / / 11 // (3) sau0 vR0-jinarAjyeti / jinarAjyA-jinazreNyA racitaM-arthopagataM mataM-pravacanaM naH-asmAkaM zivazarmaNe-mokSasukhAya stAt ityanvayaH / 'stAt' iti kriyApadam / kiM kartR ? matam / 'stAt' bhUyAt / kasmai ? / zivazarmaNe / kepAm ? / 'naH' asmAkam / kathaMbhUtaM matam ? / racitam / kayA ? / jinarAjyA / kiMviziSTayA jinarAjyA ? / asamAne-nirupame Anana-mukhaM yAnaM-gamanaM mokSaprAptilakSaNaM yasyAH sA asamAnanayAnA, tayA 'asamAnanayAnayA' / punaH kiMviziSTaM matam ? / AyataH-vistIrNaH mAnaH-pramANaH pUjAvidhirvA yatra tat 'AyatamAnam' / mataM kiM kurvat ? / 'dadhat' dhArayat / kAn karmatApannAn ? | asamAnAH-asadRzAH atigahanatvAt nayA-naigamAdyAH dravyAstikaparyAyAstikabhedAH, tAn 'asamAnanayAn' / kiMviziSTayA jinarAjyA ? / 'ayAnayA' avAhanayA / mataM kiM kurvANam ? / 'yatamAnaM' yatnaM kurvANam / naH ityatra visarjanIyasya 'svare (pare) yatvaM vA' (sA0 sU0 112) ityanubhUtiH, roryaH' (si0 a0 1, pA03, sU0 26) iti rasya yaH, 'svare vA' iti haimaH (si0 a0 1, pA0 3, sU0 24) / iti padArthaH // atha samAsaH-jinAnAM rAjiH jinarAjiH, tayA jinarAjyA / AnanaM ca yAnaM ca AnanayAne, na samAne asamAne, asamAne AnanayAne yasyAH sA asamAnanayAnA, tayA asamAnanayAnayA / Ayato mAno yasmin tat AyatamAnam / zivasya zarma zivazarma, tasmai zivazarmaNe / dadhAtIti dadhat / na samAnAH asamAnAH, asamAnAzca te nayAzca asamAnanayAH, tAn asamAnanayAn / nAsti yAnaM yasyAH sA ayAnA, tayA ayAnayA / yatate tat yatamAnam / / iti tRtIyavRttArthaH / / 11 / / atra yathAkrama (1) asame, (2) same, (3) asame, (4) asame evaM padazuddhirbhAvyatAm / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzambhavajinastutayaH 53 (4) de0 vyA0-jinarAjyeti / mataM-gaNipiTakalakSaNaM naH-asmAkaM ityadhyAhAraH, zivazarmaNe muktisukhAya stAt-bhUyAdityanvayaH / 'as bhuvi' dhAtuH / 'stAt' iti kriyApadam / kiM kartR ? / matam / kasmai ? / zivazarmaNe / zivasya zarma zivazarma iti SaSThItatpuruSaH' tasmai / keSAm ? / naH / kiMviziSTaM matam ? / 'AyatamAnam' Ayato-vipulo mAnaH-pUjA parimANaM vA yasya tat / punaH kiMviziSTam ? / yatamAna-prayatnaM kurvANam / punaH kiMviziSTam ? / racitaM-prathitam / kayA ? / 'jinarAjyA' jinAnAMtIrthaMkarANAM rAjiH zreNiH tayA arthatastaddhASi(ta)tvAt / kiMviziSTayA jinarAjyA ? / 'asamAnanayAnayA' AnanaM-mukhaM yAnaM-gamanaM anayoH pUrvaM 'dvandvaH', tataH asame-ananyakalpe AnanayAne yasyAH sA tayA / kiMviziSTayA ? / anayA-pratyakSopalakSyamANayA / atra 'roryaH' (si0 a0 1, pA0 3, sU0 26) iti sUtreNa ikArasya yakArAdezaH / punaH kiMviziSTayA ? | 'ayAnayA' nAsti yAnaM-vAhanaM yasyAH sA tayA / pUrvapade yAnapadena gamanameva vyAkhyeyam / anyathA anena saha virodhaH syAt / mataM kiM kurvat ? / dadhat / kAn ? / 'asamAnanayAn' asamAnA-ananyakalpA ye nayA naigamAdayaH tAn / / iti tRtIyavRttArthaH / / 11 / / : dha0 TIkA-jinarAjyeti / "jinarAjyA racitaM' arhatpaGktayA kRtam / 'stAt' bhavatu / 'asamAnanayAnayA' AnanaM-mukhaM yAnaM-gamanaM te asame-advitIye AnanayAne yasyAstayA / 'naH' asmAkam / 'AyatamAnaM' alaghupramANam / 'zivazarmaNe' mokSasukhAya / 'mataM' darzanam / 'dadhad' dhArayamANam / 'asamAnanayAn' ananyasadRzanayAn / 'ayAnayA' avAhanayA / 'yatamAna' prayalaM kurvANam / jinarAjyA racitaM mataM zivazarmaNe yatamAnaM na stAditi sambandhaH / / 11 / / (6) avacUriH (jinarAjyA) jinAnAM rAjyA zreNyA racitaM arthasya taduktatvAt kRtaM mataM zAsanaM no'smAkaM zivasukhAya stAt bhUyAt / kiMbhUtayA / asame nirupame AnanayAne mukhagamane yasyAstayA / naH ityatra 'royaH' iti rasya yaH / 'svare vA' iti vikalpatvAt tasyAtra na luk / mataM kibhUtam / Ayato vipulo 'mAnaH pUjA pramANaM vA yasya tat tathA / dadhat dhArayat / kAn / asamAnanayAn asazanayAn / kiMbhUtayA jinarAjyA / ayAnayA avAhanayA / mataM kiMbhUtam / yatamAnaM prayatnaM kurvANam / / 11 // 1-2. ime sUtre zrIsiddhahemazabdAnuzAsanasya (a0 1, pA0 3, sU0 26, 24). Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 zobhanastuti-vRttimAlA vajrazRGkhalAyai praNAmaHzRGkhalabhRt kanakanibhA yA tAmasamAnamAnamAnavamahitAm / zrIvajrazRGkhalAM kaja yAtAmasamAnamAnamAnavamahitAm // 4 // 12 // - AryA ja0 vi0-zRGkhalabhRditi / bho bhavya !-prANin ! tvaM tAM zrIvajrazRGkhalAM-zrIvajrazRGkhalAbhidhAM devatAM, zrIzabdo mahattvapratipAdakaH pUjyanAmAdau loke prayujyate, Anama-praNama praNAmaM kuruSvetyarthaH / katham ? 'asamAnaM' asAhaGkAraM yathA syAt tthaa| athavA asamAnaM-ananyasadRzaM yathA syAt tatheti Anama / atra 'Anama' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kAM karmatApannAm ? zrIvajrazRGkhalAm' / katham ? 'asamAnam' / tAmiti tacchabdasAcivyAd yacchabdaghaTanAmAha-yA vajrazRGkhalA / 'zRGkhalabhRt' zRGkhalaM bibhartIti zRGkhalabhRt / 'kanakanibhA' kanakasya-suvarNasyeva nibhA-sAdRzyaM yasyAH sA tathA / kAntikamanIyatvasAmyAt / atra vAkye'stIti kriyA'dhyAhiyate / "ahA vinA na sUryaH sUryavihInazca vAsaro nAsti / kartRkriye tathaiva hi, sampRkte sarvadA bhavataH // " - AryA iti vacanAt / tatazca 'asti' iti kriyApadam / kA kI ? 'yA' / kathaMbhUtA ? / 'zRGkhalabhRt' / punaH kathaMbhUtA ? 'kanakanibhA' / tAM vajrazRGkhalAM kathaMbhUtAm ? 'asamAnamAnamAnavamahitAm' asamAnaHasAdhAraNo mAnaH-pUjA bodho vA yeSAM te tathA, tAdRzairmAnavaiH-naraiH, teSAM upalakSaNatvAdanyairdevAdibhirapi mahitAM-pUjitAm / punaH kathaMbhUtAm ? 'kajayAtAm' kajaM-kamalaM tatra yAtAM-prAptAm / paGkajAdhirUDhAmityarthaH / punaH kathaMbhUtAm ? 'anavamahitAm' avamaM-pApaM na vidyate yeSAM te'navamAstebhyo hitAMhitakAriNIm / yadvA asamau-asAdhAraNau AnamAnau-prANAhaGkArau yeSAM te tathA tAdRzermAnavairmahitApUjitAm / AstAM tAvadanye prANAhakAravarjitA narAH, bahuprANAhakAravadbhirapi mahitAmityarthaH / / atha samAsaH-zRGkhalaM bibhartIti zRGkhalabhRt 'tatpuruSaH' / kanakasyeva nibhA yasyAH sA kana0 'bahuvrIhiH' / na vidyate samAnaM yasya so'samAnaH 'bahuvrIhiH' / asamAnaM mAnaM yeSAM te asamA0 'bahuvrIhiH' / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzambhavajinastutayaH asamAnamAnAzca te mAnavAzca asamA0 'karmadhArayaH' / asamAnamAnamAnavairmahitA asamA0 'tatpuruSaH' / tAM asamA0 / kaje yAtA kajayAtA 'tatpuruSaH' / tAM kaja0 / saha mAnena vartate yat tat samAnam 'tatpuruSaH' / na samAnaM asamAnam 'tatpuruSaH' / yadvA na vidyate samAnaM yasya tat asamAnam 'bahuvrIhiH' / na vidyate avamaM yeSAM te'navamAH 'bahuvrIhiH' / anavamAnAM hitA anava0 'tatpuruSaH' / tAM anava0 / yadvA Anazca mAnazca AnamAnau 'itaretaradvandvaH' / asamau AnamAnau yeSAM te asamAnamAnAH 'bahuvrIhiH' / asamAnamAnAzca te mAnavAzca asamA0 'karmadhArayaH' / asamAnamAnamAnavairmahitA asamA0 'tatpuruSaH' / tAM asamA0 / / iti kAvyArthaH / / 12 / / / // iti zrIzobhanastutivRttau zrIzambhavajinastutivRttiH // 4 / 3 / 12 // si0 vR0-zRGkhalabhRditi / bho bhavya ! prANin ! tAM zrIvajrazRGkhalAM-vajrazRGkhalAbhidhAM devatAM, zrIzabdo mahattvapratipAdakaH pUjyanAmAdau loke prayujyate, asamAnaM-ananyasadRzaM yathA syAt tathA AnamapraNAmaM kuru ityarthaH / AyUrvaka 'Nama prahvIbhAve' dhAtoH 'AzIHpreraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade madhyamapuruSaikavacanam / hiH / 'ap kartari' (sA0 sU0 691) ap / 'AdeH SNaH snaH' (sA0 sU0748) iti NakArasya nakAraH / ataH' (sA0 sU0705) iti herluk / tathA ca Anama' iti siddham / loT iti saMjJA pANinIyAnAm trayodaza svaramadhyaH (?) / atra 'Anama' iti kriyApadam / kaH kartA ? | tvam / kAM karmatApannAm ? / vajrazRGkhalAm / katham ? | asamAnAm / tAmiti tacchabdasyAbhivyApya yacchandaghaTanAmAha-yA vajrazRGkhalA zRGkhalabhRt-zRGkhalaM vibhIti zRGkhalabhRt, kanakanibhA-kanakasyasuvarNasyeva nibhA-sAdRzyaM yasyAH sA tathA / kAntikamanIyatvasAmyAt / "kalyANaM kanakaM mahArajataraigAMgeyarukmANyapi" iti haimaH (kA0 4, zlo0 109) / atra vAkye astIti kriyA'dhyAhriyate / "ahA vinA na sUryaH, sUryavihInazca vAsaro nAsti / kartRkriye tathaiva hi, saMpRkte sarvadA bhavataH // " __ - AryA iti vacanAt / tatazca 'asti' iti kriyApadam / kA kI ? yA / kathaMbhUtA ? / zRGkhalabhRt / punaH kathaMbhUtA ? kanakanibhA / tAM vajrazRGkhalAM kathaMbhUtAm ? 'asamAnamAnamAnavamahitAm' asamAnaHasAdhAraNo mAnaH pUjA bodho vA yeSAM te asamAnamAnAH, tAdRzaiH mAnavaiH-manuSyaiH teSAmupalakSaNatvAdanyairdevAdibhirapi mahitA-pUjitA tAm / yadvA asamau-asAdhAraNau AnamAnau-prANAhaGkArau yeSAM te tathoktAH, tAdRzaiH mAnavaiH mahitAM-pUjitAm / AstAM tAvadanye prANAhaGkAravarjitA narAH bahuprANAha Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA kAravadbhirapi mAnavaiH pUjitAmityarthaH / punaH kathaMbhUtAm ? |'kjyaataaN' kajaM-kamalaM tatra yAtAM prAptAM, paGkajasthitAmityarthaH / punaH kathaMbhUtAm ? / 'anavamahitAm' avamaM-pApaM na vidyate yeSAM te anavamAHanaghAH tebhyo hitAM-hitakAriNIm / "apakRSTaM pratikRSTaM yApyaM repho'vamaM buvam" iti haimaH (kA0 6, zlo0 78) / skandhakaM chandaH / / 12 / / // iti zambhavajinastutivRttiH // 4 / 3 / 12 // (3) sau0 vR0-zRGkhalabhRditi / he bhavya ! tvaM tAM vajrazRGkhalAbhidhAnAM devIM asamAnaM-gatAhaGkAraM yathA syAt tathA Anama ityanvayaH / 'Anama' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / 'Anama' praNama | kAM karmatApannAm ? / zrIvajrazRGkhalAm / zrIzabdo mahattvapratipAdakaH pUjyanAmnAM Adau loke prayujyate / katham ? / asamAnaM yathA syAt tathA / kiMviziSTAM vajrazRGkhalAm ? / asamAnaH-asadRzaH mAno-garvo yeSAM te tAdRzAH mAnavA-manuSyAH taiH mahitA-pUjitA asamAnamAnamAnavamahitA, tAM 'asamAnamAnamAnavamahitAm' / punaH kiMviziSTAM zrIvajrazRGkhalAm ? / 'kajayAtAM' padmAsanAm / punaH kathaMbhUtAM zrIvajrazRGkhalAm ? / 'tAM' prasiddhAm / tAM kAm ? / yA devI 'zRGkhalabhRt' zRGkhalAbharaNadhAriNI / punaH kathaM0 ? / 'kanakanibhA' suvarNacchaviH / punaH kiMviziSTAM zrIvajrazRGkhalAm ? / avamaM-pApaM tannAsti yeSAM te anavamAH-niravadyAH tAdRzA ye mAnavAH tebhyo hitA-hitakAriNI, anavamahitA tAM 'anavamahitAm' / athavA idaM vyAkhyAnam, asamau-asadRzau AnamAnau-prANAhakArau yeSAM te tAdRzA mAnavAH taiH mahitA tAm / iti vRttArthaH / / ____ atha samAsaH-zRGkhalaM bibhartIti zRGkhalabhRt / kanakavat nizcitA,bhA-kAntiH yasyAH sA / athavA kanakavat nibhA-sadRzA / na samAnaH asamAnaH asamAno mAno yeSAM te asamAnamAnAH, asamAnamAnAzca te mAnavAzca asamAnamAnamAnavAH, asamAnamAnamAnavaiH mahitA asamAnamAnamAnavamahitA, tAM asamAnamAnamAnavamahitAm / zriyA yuktA vajrazRGkhalA zrIvajrazRGkhalA, tAM zrIvajrazRGkhalAm / kajena yAtaM-gamanaM yasyAH sA kajayAtA. tAM kajayAtAma | mAnena sahitaH samAnaH sa na vidyate yatra tata asamAnaM, asamAnaM yathA syAt tthaa| na vidyate avamaM-pApaM yeSAM te anavamAH / anavamAzca te mAnavAzca anavamamAnavAH, anavamamAnavebhyaH hitA anavamamAnavahitA, tAM anavamamAnavahitAm / athavA asamAnauasadRzau Anau-prANau yeSAM te tAdRzAH mAnavAH tairmahitA ityapi samAsaH / / iti caturthavRttArthaH / / 12 / / zrIzambhavajinezasya, stuterarthaH sphuTIkRtaH / saubhAgyasAgarAkhyeNa, sUriNA jJAnasevinA // 1 // 1. ayaM vigrahaH sUtranirapekSo bhAsate / 2. na caitAdRzaM padamasmin padye, tasmAt 'anavamAnAM hitA anavama0, tAM anavama0' iti pratibhAti / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzambhavajinastutayaH (4) de0 vyA0-zRGkhalabhRditi / tAM zrIvajrazRGkhalAM devIM asamAnaM-nirahaGkAraM yathA syAt tathA tvaM Anama-namaskuru ityanvayaH / 'Nama pratIbhAve' dhAtuH / 'Anama' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kAM karmatApannAm ? | zrIvajrazRGkhalAm / zrIzabdo'tra mahattvakhyApakaH / yattadornityAbhisaMbandhAt yA vajrazRGkhalA zRGkhalAbharaNabhRt kanakanibhA ca / astItyadhyAhAraH / 'asti' iti kriyApadam / kA kI ? / vajrazRGkhalA / kiMviziSTA vajrazRGkhalA ? / 'zRGkhalAbharaNabhRt' zRGkhalA-AbharaNavizeSaH tAM bibhartIti zRGkhalAbhRt / kvippratyayAnto nirdezaH / 'kanakanibhA' suvarNasadRzA, kanakena nibhA kanakanibhA iti samAsaH / punaH kiMviziSTAm ? / 'asamAnamAnamAnavamahitAm' asamAnaH-asAdhAraNaH mAnaH-pUjA bodhaH smayo vA yeSAM evaMvidhA ye mAnavAH-mAstaiH pUjitAM-mahitAm / punaH kiMviziSTAm ? | 'kajayAtAM' kaje-kamale yAtAM-prAptAm, upaviSTAmiti yAvat / punaH kiMviziSTAm ? / 'anavamahitAM' avamaM-pApaM na vidyate yeSAM te anavamA-niSpApAH, teSAM hitAM vatsalAm / / iti caturthavRttArthaH / / AryAvRttam / / : "lakSmaitat saptagaNA, gopetA bhavati neha viSame yaH (jaH ?) / SaSTho'yaM ca na laghu vA, prathame'rdhe niyatamAryAyAH // " iti tallakSaNam (vRttaratnAkare) // 12 // 4 / 3 / 12 // * 'dha0 TIkA-zRGkhalabhRditi / 'zRGkhalabhRt' zRGkhaladhAriNI / 'kanakanibhA' kAJcanacchAyA / 'yA' devatA 'tAM' / 'asamAnamAnamAnavamahitAM' asamAnaH-asAdhAraNo mAnaH-pUjA bodho vA yeSAM te asamAnamAnAste ca te mAnavAzca tairmahitAM-pUjitAm / 'zrIvajrazRGkhalA' vajrazRGkhalAbhidhAnAM, 'zrI' zabdo mahattva-pratipAdakaH pUjyanAmAdau loke prayujyate / 'kajayAtAM' paGkajagatAm / 'asamAnamAnama' asamAnaM-asAhaGkAraM yathA bhavatyevaM Anama-praNama / 'anavamahitA' avamaM pApaM tad na vidyate yeSAM te anavamAstebhyo hitAM-hitakAriNIm / idaM vA vyAkhyAnaM asamAnau-asadRzau AnamAnau-prANAhaMkArau yeSAM te asamAnamAnAH, te ca te mAnavAzca tairmahitAm / 'asamAnaM' ananyasadRzaM yathA bhavatyevam / Anama | 'anavamahitAM' anavamasya hitAm // 12 // 4 / 3 / 12 // 1. 'zRGkhalabhRt' iti pratibhAti / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA avacUriH yA devI zRGkhalAbharaNabhRt suvarNavarNA cAsti tAM zrIvajrazRGkhalAM vajrazRGkhalAbhidhAnAmAnama / kiMbhUtAm ? / asamAno'sAdhAraNo mAnaH pUjA bodho vA yeSAM, athavA asadRzau AnamAnau prANAhaMkArau yeSAM te asamAnamAnAH te ca mAnavAzca tairmahitA pUjitA tAm / kajayAtAM paGkajagatAm / asamAnaM nirahaMkAraM yathA syAt evam / Anama namaskuru / avamaM pApaM tanna vidyate yeSAM te'navamAstebhyo hitAm // 12 // 4 / 3 / 12 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIabhinandanajinastutayaH ___4. zrIabhinandanajinastutayaH atha abhinandanasya prArthanAtvamazubhAnyabhinandana ! nanditA 'suravadhUnayanaH paramodaraH / ..smarakarIndravidAraNakesarin / surava ! dhUnaya naH paramo'daraH // 1 // 13 // - drutavilambitam (1) ja0 vi0-tvamazubheti / he abhinandana !-abhinandananAman ! tvaM bhavAn naH-asmAkaM azubhAniasukRtAni pApAnIti yAvat dhUnaya-kampaya, lakSaNayA dUrIkuruSvetyarthaH, iti kriyAkArakaprayogaH / atra 'dhUnaya' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kAni karmatApannAni ? 'azubhAni' / keSAm ? 'naH' / tvaM kathaMbhUtaH ? 'nanditAsuravadhUnayanaH' nanditAni-pramoditAni asuravadhUnAM-devavizeSasambandhinInAM strINAM nayanAni-locanAni yena sa tathA / yadvA nanditAsuH avadhUnayanazceti pRthageva dve vizeSaNe / tayozcAyamarthaH-nanditA asavo yena sa tathA / atra yadyapi asuzabdena prANA eva pratipAdyante, Anandasya tvAtmadharmatvena teSvasambhavaH, tathApi dharmadharmiNoH kathaMcidabhedapratipAdanAt asuzabdenAsumanto'pyucyante ityupapannamevedam / tathA na vidyate vadhUSu-strISu viSayeSu nayane yasya sa tathA / brahmacAritvena strINAM Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 zobhanastuti-vRttimAlA nibhAlane parAGmukhatvAt / punaH kathaMbhUtaH ? 'paramodaraH' parebhyaH-Atmano'nyebhyaH prANibhyaH modaM-harSa rAti-dadAti iti paramodaraH / punaH kathaM0 ? 'paramaH' utkRSTaH / punaH kathaM0 ? 'adaraH' na vidyata darobhayaM yasya yasmAd vA sa tathA / yadvA paramodara ityekamevedaM vizeSaNam / tathA cAyamarthaH-paramaM-utkRSTaM mahaditi yAvat udaraM-kukSiryasya sa tathA / bhUyasAM paramarmabhidAM rahasyAnAM jJAtRtve'pyanyatrAprakaTanAd gambhIra iti bhAvArthaH / avaziSTe ca dve sambodhane tayozcAyamarthaH-he 'smarakarIndravidAraNakesarin' ! smaraHkandarpaH sa eva durdharatvAt karIndro-gajendraH tasya yad vidAraNaM-chedanaM tatra kesarIva-siMha iva kesarI tatsambodhanaM he smara0 / he 'surava !' suSThu ravaH-zabdo yasya sa tathA tatsambo0 he surava ! / / atha samAsaH-na zubhAni azubhAni 'tatpuruSaH' / asurANAM vadhvaH asuravadhvaH 'tatpuruSaH' / asuravadhUnAM nayanAni asura0 'tatpuruSaH' / nanditAni asuravadhUnayanAni yena sa nanditA0 'bahuvrIhiH' / pRthag vizeSaNapakSe tvevam-nanditA asavo yena sa nanditAsuH 'bahuvrIhiH' / vadhU' nayane yasya sa vadhUnayanaH 'bahuvrIhiH' / na vadhUnayano'vadhUnayanaH 'tatpuruSaH' / modaM rAtIti modaraH 'tatpuruSaH' / parebhyo modaraH paramodaraH 'tatpuruSaH' / kariNAmindraH karIndra: 'tatpuruSaH' / smara eva karIndraH smarakarIndra: / smarazcAsau karIndrazca smarakarIndra iti vA / ubhayathA'pi 'karmadhArayaH' / smarakarIndrasya vidAraNaM smarakarIndravi0 'tatpuruSaH' / smarakarIndravidAraNe kesarI smarakarIndravidAraNake0 'tatpuruSaH' / tatsambo0 he smaraka0 / zobhano ravo yasya sa suravaH 'bahuvrIhiH' / na vidyate daro yasya so'daraH 'bahuvrIhiH' / ekavizeSaNapakSe tvevam-paramaM udaraM yasya sa paramodaraH 'bahuvrIhiH' / / iti kAvyArthaH / / 13 / / si0 vR0-tvamazubheti / he abhinandana ! / abhinandyate-stUyate devendrAdyaiH ityabhinandanaH / nandyAdeyuH / yozcAnAdezaH / tasya sambodhanaM he abhinandana ! / ityatra 'haihayoH svare sandhirna vaktavyaH' (sA0 sU0 70) / abhinandananAmajina ! tvaM naH-asmAkaM azubhAni-asukRtAni pApAni iti yAvat dhUnayakampaya lakSaNayA dUrIkuruSvetyarthaH / Nyanta 'dhUJ kampane' dhAtoH 'AzIHpreraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade madhyamapuruSaikavacanam / dhUJ agre hi: 'curAdeH' (sA0 sU0 1031) iti jiH / 'prIJdhUjornuk' (sA0 sU0 1055), dhUhi jAte sati 'ap kartari' (sA0 sU0 691), 'guNaH' (sA0 sU0 692), 'e ay' (sA0 sU0 41) 'ataH' (sA0 sU0 705) iti herluk, 'svarahInaM0' (sA0 sU0 36) / tathA ca 'dhUnaya' iti siddham / atra 'dhUnaya' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kAni karmatApannAni ? / azubhAni / keSAm ? / naH / asmacchabdasya SaSThIbahuvacane asmAkamityasya nasAdezaH / 1. pacinandigrahAderayuNini (sA0 sU0 1199) / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIabhinandanajinastutayaH kathaMbhUtastvam ? / 'nanditAsuravadhUnayanaH' nanditAni-pramoditAni asuravadhUnAM-devavizeSasambandhinInAM strINAM nayanAni-locanAni yena sa tathA / yadvA nanditAsuH avadhUnayanazceti pRthageva dve vizeSaNe / tatazcAyamarthaH-nanditAH asavaH-prANino yena sa tathA / yadyapi asuzabdena prANA evocyante Anandasya cAtmadharmatvAt teSvasambhavaH, tathApi dharmadharmiNoH kathaMcidabhedAdasuzabdenAsumanta evocyante ityupapannamevaitat / tathA na vidyate vadhUSu-strISu viSayeSu nayane yasya sa tathA / brahmacAritvena strINAM nibhAlane parAGmukhatvAditi bhAvaH / punaH kathaMbhUtaH ? | 'paramodaraH' parebhyaH-Atmano'nyebhyaH prANibhyaH modaM-harSaM rAti-dadAtIti paramodaraH / 'kvacit' (si0 a05, pA0 1, sU0 171) iti DaH / punaH kathaMbhUtaH ? / 'adaraH' nAsti daraH-bhayaM yasmAd yasya vA saH adaraH / "daro'striyAM bhaye zvabhre" ityamaraH (zlo0 2704) yadvA paramodara ityekamevedaM vizeSaNam / tathA cAyamarthaH-paramaM-utkRSTaM mahaditi yAvat udaraM-kukSiryasya sa tathA / bhUyasAM paramarmabhidA-rahasyAnAM jJAtRtve'pyanyatrAprakAzanAd gambhIra iti hArdam / avaziSTe dve sambodhane / tayozcAyamarthaH-he 'smarakarIndravidAraNakesarin' ! smaraH-kAmaH sa eva durdharatvAt karIndrogajendraH tasya yad vidAraNaM-pATanaM dvaidhIkaraNamiti yAvat tatra kesarIva kesarI-siMhaH tasya saM0 he smara0 kesarin ! / 'upamitaM vyAghA [dibhiH sAmAnyAprayoge]' (pA0 a0 2, pA0 1, sU0 56) iti samAsaH he 'surava' ! suSTu zobhano ravo-dezanAdhvaniH yasya sa tathA tasya sambodhanaM he surava ! / / 13 / / - sau0 vR0-tvamazubheti / yaH sakalasukhakRd bhavati sa jinaH sarvajanAbhinandano bhavati / anena sambandhena AyAtasya zrIabhinandanajinasya stutiMvyAkhyAnaM prArabhyate / he 'abhinandana' ! jagadAnandakAraka ! / smaraH-kAmaH sa eva karIndraH-hastI tasya vidAraNaM-bhedanaM tatra kesarI-siMha iva siMhaH tasya sambodhanaM he 'smarakarIndravidAraNakesarin' ! / suSThu-zobhano ravaH-zabdo yasya sa paJcatriMzadvAraguNayuktatvAt tasya saM0 'surava' ! / tvaM naH-asmAkaM azubhAni-apuNyAni dhUnaya-avadhUnaya ityanvayaH / 'dhUnaya' iti kriyApadam / kaH kartA ? / 'tvaM' bhavAn / 'avadhUnaya' spheTaya-kampaya / kAni karmatApannAni ? / 'azubhAni' zubhetarANi / keSAm ? / 'naH' asmAkam / kiMviziSTaH tvam ? / nanditA-AnanditA asavaHprANA yena sa nanditAsuH' / dharmadharmiNorabhedopacArAt asuzabdena prANina eva ucyante / punaH kiMviziSTaH tvam ? / na staH vadhUSu nayane-locane yasya saH 'avadhUnayanaH' / yadvA nanditAni AnanditAni asuravadhUnAM-devastrINAM nayanAni yena sa 'nanditAsuravadhUnayanaH' / punaH kiMviziSTaH tvam ? / parebhyaHanyebhyaH modaM-harSaM rAti-dadAti iti 'paramodaraH' / pacAditvAdapratyayaH / punaH kiMviziSTaH tvam ? | 'paramaH' prakRSTaH-pradhAnaH / punaH kiM0 tvam ? / 'adaraH' nirbhayaH / yadvA paramaM-prakRSTaM udaraM-jaTharaM sakalapravacanodbhUtavAkyAdhAratvAt / / iti padArthaH / / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12.aaaaaaaaaaaaaaaaaaaa..zAbhanastuti vRttimAlA ____ atha samAsaH-abhi-sAmastyena sarvaprakAreNa nandayatIti abhinandanaH, tasya saM0 he abhinandana ! / nanditA asavaH-prANino yena sa nanditAsuH / nAsti vadhUSu nayanaM yasya saH avadhUnayanaH / yadvA ekatra vizeSaNe asurANAM vadhvaH asuravadhvaH, asuravadhUnAM nayanAni asuravadhUnayanAni, nanditAni asuravadhUnayanAni yena sa nanditAsuravadhUnayanaH / paraiH-yogibhiH mIyate-jJAyate iti paramaH / yadvA parAnzatrUn rAgadveSAdIn mInAti-hinastIti paramaH / athavA parA-prakRSTA mA-lakSmIH yasya sa paramaH / na vidyate daro-bhayaM yasya saH adaraH / yadvA ekatra vizeSaNe paramaM udaraM yasya sa paramodaraH / karaH eSAM astIti kariNaH, kariNAM indraH karIndraH, smara eva karIndraH smarakarIndraH, smarakarIndrasya vidAraNaM smarakarIndravidAraNaM, smarakarIndravidAraNe kesarIva kesarI smarakarIndravidAraNakesarI, tasya saM0 he smarakarIndravidAraNakesarin ! | suSThuravo yasya sa suravaH, tasya saM0 he surava ! / parebhyo modaM rAti-dadAti iti paramodaraH / drutavilambitacchandasA stutiriyam / / iti prathamavRttArthaH / / 13 / / . (4) de0 vyA0-tvamazubheti / he abhinandana ! tvaM naH-asmAkaM azubhAni-pApAni dhUnaya-vinAzaya ityanvayaH 'dhUJ kampane' dhaatuH| 'dhUnaya' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kAni karmatApannAni ? | azubhAni / "karNikA syAdathAzubham" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 6, zlo0 16) / keSAm ? / naH / kiMviziSTastvam ? / 'nanditAsuH' nanditAH-AnandaM prApitAH asavaH-prANino yena sa tathA / dharmadharmiNoH kathaJcidabhedAdasuzabdena asumanta evocyante / punaH kiMviziSTaH ? / avadhUnayanaH vadhUSu-dArAsu na vidyate nayane locane yasya sa tathA / pratyAhAratvena tatsaMbhavAt / "dArAH kSetraM vadhUrbhAryAH' ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 3, zlo0 177) yadvA nanditAni-AnandaM prApitAni asuravadhUnAM-dAnavastrINAM nayanAni yena sa tathetyekameva padam / punaH kiMviziSTa: ? / 'paramodaraH' parebhyo modaM-harSaM rAti-dadAti 'kvacit' (si0 a0 5, pA0 1, sU0 171) itiDapratyaye paramodaraH / yadvA paramaM-paramagabhIratvena prakRSTaM udaraM yasya sa tathetyarthaH / punaH kiMviziSTa: ? / 'paramodaraH' paramaH-prakRSTa: adaro-nirbhayaH vizeSaNadvayam / 'smarakarIndravidAraNakesarin !' iti / smaraH-kAmaH sa eva karIndraH-caturdantaH tasya vidAraNe-visphoTane kesarIva kesarI tasyAmantraNam / 'surava !' iti / suSTu-zobhano jagadAhlAdakAritvAt ravo-dezanAdhvaniH yasya sa tasyAmantraNam / bhagavataH sambodhanapadadvayam / / iti prathamavRttArthaH / / 13 // dha0 TIkA-tvamiti / 'tvaM' 'azubhAni' pApAni 'abhinandana !' / 'nanditAsuravadhUnayanaH' nanditAni asuravadhUnAM nayanAni yena saH / athavA 'nanditAsuH' AnanditaprANaH, prANinAmiti arthAd Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIabhinandanajinastutayaH gamyate, athavA dharmadharmiNoH kathaMcidabhedAdasuzabdena asumanta evocyante; 'avadhUnayanaH' na vadhUSu nayane yasya saH / 'paramodaraH' parebhyo modaro-harSadaH / 'smarakarIndravidAraNakesarin !' smara eva karIndrastasya vidAraNe kesarin-siMha ! / 'surava !' cArudhvane ! / 'dhUnaya' kampaya / 'naH' asmAkam / 'paramo'daraH' paramaH-utkRSTaH adaraH-nirbhayaH / athavA paramaM udaraM yasya saH yata eva kesarI ataH suravaH paramodarazceti vizeSitaH / he abhinandana ! jina ! tvaM azubhAni dhUnaya iti yogaH / / 13 / / avacUriH he abhinandana jina, tvamazubhAnyazivAnyakalyANAnyapuNyAni vA no'smAkaM dhUnaya kampaya vinAzaya / kiMbhUtaH / nanditA asavaH prANAH prANinAM yena / athavA dharmadharmiNoH kathaMcidabhedAdasuzabdenAsumanta evocyante / tathA na vadhU' nayane yasya sa tathA / yadvA nanditAni asuravadhUnayanAni yena saH / tathA parebhyo modaM rAti dadAti yaH / yadvA paramudaraM yasya / he surava, jagadAhrAditvAt varyadezanAdhvane ! / paramaH pradhAnaH / adaro nirbhayazca / / 13 / / samagrajinezvarANAmabhyarthanAjinavarAH ! prayatadhvamitAmayA mama tamoharaNAya mahAriNaH / pradadhato bhuvi vizvajanInatA..mamatamoharaNA yamahAriNaH // 2 // 14 // ___ - druta0 (1) . ja0 vi0-jinavarA iti / he jinavarAH ! jinaH-sAmAnyakevalinaH teSu varAH-mukhyAstIrthakarAstatsambo0 he jinavarAH ! bhuvi-pRthivyAm yUyaM mama tamoharaNAya tamaH pApaM ajJAnaM vA tasya haraNaMapahArastasmai prayatadhvaM-prayatnaM kurudhvam / kasyAm ? bhuvi' pRthivyAm / idaM padaM agre vakSyamANayA pradadhata ityanayApi kriyayA yojayituM yuktameveti kriyAkArakAnvayaH / tatra 'prayatadhvam' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'yUyam' / kasmai ? 'tamoharaNAya' / kasya ? 'mama' / jinavarAH kiM kurvantaH ? pradadhataH' dhArayataH dhArayanto vA / kAM karmatApannAm ? 'vizvajanInatAm' vizve-sarve janA-lokAH vizvajanAnAM hito Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA vizvajanInastasya bhAvo vizvajanInatA tAm / jinavarAH kathaMbhUtAH ? 'itAmayAH' itA-gatA AmayA-rogA yebhyaste tathA / punaH kathaMbhUtAH ? 'mahAriNaH' mahAnti-mahatpramANAni arINi-cakrANi dharmacakrANi yeSAM te tathA / punaH kathaM0 ? 'amatamoharaNAH' amatau-anabhipretau moharaNau-ajJAnasaMgrAmau yeSAM te tathA / athavA matAni-sAMkhyAdIni tatra yo moho-mUDhatvaM tasmAt yo raNaH-kalaho vAdalakSaNaH tato na matomoharaNo yeSAM te tathA / punaH kathaM0 ? 'yamahAriNaH' yamaH-kRtAntaH maraNamiti yAvat taM harantItyevaMzIlA yamahAriNaH / athavA yamA ahiMsAdayaH / "ahiMsAsUnRtAsteyabrahyAkiJcanatA yamAH" ityabhidhAnacintAmaNivacanAt (kA0 1 zlo0 81) / taiH hAriNaH-manoharAH / etAni sarvANyapi vizeSaNAni cet sambodhanapuraskAreNa vyAkhyAyante tathApi nyAyyameva / ___ atha samAsaH-jinAnAM jineSu vA varAH 'tatpuruSaH' |itaa AmayA yebhyaste itAmayAH 'bahuvrIhiH' / tamaso haraNaM tamoharaNaM 'tatpuruSaH' / tasmai tamo0 / mahAnti arINi yeSAM te mahAriNaH 'bahuvrIhiH' / vizve ca te janAzca vizvajanAH 'karmadhArayaH' / vizvajanAnAM hito vizvajanInaH / vizvajanInasya bhAvo vizva0 'tatpuruSaH' / tAM vizva0 / mohazca raNazca moharaNau 'itaretaradvandvaH' / na matau amatau 'tatpuruSaH' / amatau moharaNau yeSAM te amatamoharaNAH 'bahuvrIhiH' / yadvA mateSu moho matamohaH tatpuruSaH' / matamohAt raNo matamoharaNaH 'tatpuruSaH' / na vidyate matamoharaNo yeSAM te amata0 'bahuvrIhiH' / yamasya hAriNo yamahAriNaH / yamaharantIti yamahAriNa iti vA / ubhayathA'pi tatpuruSaH' / athavA yamairhAriNo yamahAriNaH 'tatpuruSaH' / iti kAvyArthaH / / 14 // si0 vR0-jinavarA iti / jinAH-sAmAnyakevalinaH teSu varAH-pradhAnAH tIrthaGkarAH teSAM sambodhanaM he jinavarAH ! / yUyaM mama tamoharaNAya tamaH-pApaM ajJAnaM vA tasya haraNaM-apahAraH tasmai bhuvi-pRthivyAM prayatadhvaM-prayatnaM kurudhvam ityarthaH / 'yatI prayatne' dhAtoH 'AzI:preraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari Atmanepade madhyamapuruSabahuvacanam / prapUrvakaH yat agre dhvam / 'ap0' (sA0 sU0 691), 'svarahInaM0' (sA0 sU0 36) / tathA ca prayatadhvamiti siddham / atra 'prayatadhvam' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / yUyam / kasmai ? / tamoharaNAya / kasya ? / mama / jinavarAH kiM kurvantaH ? / pradadhataH-dhArayataH / kAM karmatApannAm ? / 'vizvajanInatAM' vizvajanAnAM-sarvalokAnAM hitaM vizvajanInam, tasya bhAvaH tattA tAM vizvajanInatAm / 'AtmavizvamAtRbhogottarapadAt' iti khaH khasya ca InAdezaH / kasyAm ? / bhuvipRthivyAm / kathaMbhUtA jinavarAH ? / 'mahAriNaH' mahAnti-tejovanti arINi-cakrANi yeSAM te mahAriNaH dharmacakravartinaH, teSAM puro dharmacakracAlanAditi bhAvaH / "araM zIghe ca cakrAGge zIghrage punaranyavat" iti vizvaH / punaH kathaMbhUtAH ? / 'amatamoharaNAH' mohazca raNazca moharaNau 'itaretaradvandvaH' / amatau-anabhipretI Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIabhinandanajinastutayaH moharaNau-ajJAnasaGgrAmau yeSAM te amatamoharaNAH iti 'bahuvrIhiH' / "astriyAM samarAnIkaraNAH kalahavigrahau" ityamaraH (zlo0 1676) / yadvA matAni sAGkhyAdIni cArvAkAdIni vA tatra yo moha:mUDhatvaM svadarzanapakSapAtitvamiti vA tasmAd yo raNaH-kalahaH vAgvAdarUpaH, tato na matamoharaNo yeSAM te tathA / punaH kIdRzAH ? / 'yamahAriNaH' yamaH-kRtAnta iti yAvat taM harantItyevaMzIlA yamahAriNaH / "yamaH kRtAntaH pitRdakSiNAzA [pretAtpatiH]" iti haimaH (kA0 2, zlo0 98) / athavA yamAH-ahiMsAdayaH, "ahiMsAsatyamasteyabrahmAkiJcanatA yamAH" iti (abhi0 kA0 1, zlo0 81) vacanAt / taiH yamaiH hAriNo manoharA yamahAriNaH-etAni sarvANyapi vizeSaNAni cet sambodhanapuraskAreNa vyAkhyAyante nyAyyameva tathApi / / 14 / / sau0 vR0-jinaMvarA iti / he jinavarAH ! yUyaM mama tamoharaNAya-ajJAnApanodanAya prayatadhvaM ityanvayaH / 'prayatadhvam' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / yUyam / 'prayatadhvaM' prakarSeNa yatna-prayatna kurudhvam / kasmai ? / tamoharaNAya / kasya ? / mama / kiMviziSTA jinavarAH ? / itA-gatA AmayArogA yebhyaH te 'itAmayAH' / punaH kiM0 jinavarAH ? / mahAnti-prauDhAni arINi-dharmacakrAdIni yeSAM te 'mahAriNaH' / jinavarAH kiM kurvantaH ? / 'pradadhataH prakarSeNa dadhataH-dhArayantaH / kAM karmatApannAm ? / 'vizvajanInatAM' sakalajaneSu maitrIbhAyam / kasyAm ? / 'bhuvi' pRthivyAm / kiM viziSTA jinavarAH ? / amatau-amAnyau moho-mohanIyakarma raNaH-saMgrAmaH tau dvau yeSAM te 'amatamoharaNAH' / punaH kiM0 jinavarAH ? / 'yamahAriNaH' mRtyuharaNazIlAH / athavA matamoho-darzanamUDhatvaM tasmAt raNaH-kalaho vAdalakSaNo yeSAM te 'amatamoharaNAH' / tathA yamA-ahiMsAsUnRtAsteyabrahmAkiJcanatAH taiH hAriNo manoharAH 'yamahAriNaH' / iti padArthaH / / ____ atha samAsaH-jayanti rAgAdIn zatrUn iti jinAH-sAmAnyakevalinaH, teSu varA jinavarAHtIrthaMkaranAmakarmodayavartinaH / itAH-kSayaM gatA AmayA-rogA yebhyaH te itAmayAH / tamaso haraNaM tamoharaNaM, tasmai tamoharaNAya / mahAnti arINi cakrANi yeSAM te mahAriNaH / vizvajaneSu hitaM iti vizvajanInaM, vizvajanInasya bhAvo vizvajanInatA, tAM vizvajanInatAm / hitavAtsalyArthe janInapratyayaH / mohazca raNazca moharaNau, na matau amatau, amatau moharaNau yeSAM te amatamoharaNAH / yadvA matasya mithyAdarzanasya mohaH matamohaH, matamohAt raNaH matamoharaNaH, na vidyate matamoharaNo yeSAM te amatamoharaNAH / yamaM hArayantIti yamahAriNaH, athavA yamAH paJca mahAvratAni taiH kRtvA hAriNaH-zobhamAnAH yamahAriNaH // iti dvitIyavRttArthaH / / 14 / / 1. 'janIna' evaMrupaH ko'pi pratyayo na vartate / atra ta janazabdena sAkaM hita-vAtsalyArthe 'Ina' pratyayaH prayukto'sti / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA (4) de0 vyA0-jinavarA iti / he jinavarAH !- tIrthaMkarAH ! yUyaM me-mama tamoharaNAya prayatadhvaM-prakarSaNa yalaM kurudhvam ityanvayaH / 'yatI prayatne' dhAtuH / 'prayatadhvam' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / yUyam / kasmai ? / 'tamoharaNAya' tamaH-ajJAnaM pApaM vA tasya haraNaM-apanayanaM tasmai / kasya ? / mama / kiMviziSTA jinavarAH ? / 'itAmayAH' itA-gatA AmayA-rogA yebhyaste tathA / "Ama Amaya AkalpaH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 3, zlo0 927) / punaH kiMviziSTAH ? / 'mahAriNaH' mahAnti-prakRSTAni arINicakrANi yeSAM te tathA dharmacakravartitvAt / punaH kiMviziSTAH ? | 'amatamoharaNAH' moho-bhramaH raNaHsaMgrAmaH anayoH pUrvaM dvandvaH, tataH amatau-anabhipretau moharaNau yeSAM te tatheti samAsaH / amo-rogaH tamaHajJAnam te haranti-nAzayanti iti amatamoharaNAH ityartho vA / punaH kiMviziSTAH ? / 'yamahAriNaH' yamAH mahAvratAni taiH hAriNaH-manoharAH 'ahiMsAsatyamasteyabrahmAkiMcanatA yamAH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 1, zlo0 81) / yamA eva hAraH-kaNThabhUSaNaM yeSAM te tathA / yama-mRtyuM harantItyevaMzIlA yamahAriNaH iti prAJcaH / jinavarAH kiM kurvantaH ? | pradadhataH / kAm ? / 'vizvajanInatAM' vizvasya-jagataH janInatAMhitakAritAm / kasyAm ? / bhuvi / / iti dvitIyavRttArthaH / / 14 / / gha0 TIkA-jinavarA iti / 'jinavarAH' jinavarendrAH / 'prayatadhvaM' prayatnaM kurudhvam / 'itAmayA' gatarogAH / 'mama tamoharaNAya' me ajJAnApanayanArtham / 'mahAriNaH' mahAnti arINi-cakrANi dharmacakralakSaNAni yeSAM te / 'pradadhato' dhArayataH, dhArayanto vA / 'bhuvi' pRthivyAm / 'vizvajanInatAM' sakalajanahitatvam / 'amatamoharaNA' na matau-nAbhipretau moharaNau-ajJAnasaGgrAmau yeSAM te / 'yamahAriNaH' mRtyuharaNazIlAH / athavA matamoho-darzanamUDhatvaM tasmAd raNaH-kalaho vAdalakSaNo na vidyate yeSAM te amatamoharaNAH / 'yamahAriNaH' yamAH-ahiMsAsatyAsteyabrahmacaryAhAralAghavalakSaNAste hAriNo-manoharAH yeSAM te yamahAriNaH / he jinavarAH ! mama tamoharaNAya prayatadhvamityanvayaH / / 14 / / (6) avacUriH he jinavarAH ! mama tamoharaNAyAjJAnApagamAya yUyaM prayatadhvaM prayatnaM kurudhvam / kiMbhUtAH / itAmayA gatarogAH / punaH kiMbhUtAH / mahAnti arINi cakrANi dharmacakralakSaNAni yeSAM te / kiM kurvANAH / dadhAnAH Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIabhinandanajinastutayaH pRthivyAM viSTapajanahitatvam / amatAvanabhipretau mohasaGgrAmau yeSAM te / yamahAriNo mRtyuharaNazIlAH / yadvA yamAni mahAvatAni tairmanoharAH / / 14 / / / AgamastutiHasumatAM mRtijAtyahitAya yo jinavarAgama ! no bhavamAyatam / pralaghutAM naya nirmathitoddhatA- . ''jinavarAgamanobhavamAya ! tam // 3 // 15 // - druta0 (1) ja0 vi0-asumatAmiti / he jinavarAgama ! - he tIrthaMkarasiddhAnta ! tvaM naH-asmAkaM taM bhavaM-saMsAra pralaghutAM-isIyastvaM naya-prApaya iti kriyAkArakasambandhaH / atra 'naya' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kaM karmatApannam ? 'bhavam' / nIdhAtoddhikarmakatvAt dvitIyaM karma Aha-kAM karmatApannAm ? 'pralaghutAm' / keSAm ? 'naH' / yattadorabhisambandhAt taM kam ? yo bhavaH asumatAM-prANinAM mRtijAtyahitAyamRtiH-maraNaM jAtiH-janma tadrUpaM yad ahitaM-apathyaM tasmai bhavatIti kriyAdhyAhAraH / caturthI ceyaM tAdarthya jJeyA / atra 'bhavati' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'yaH' / kasmai ? 'mRtijAtyahitAya' / keSAm ? 'asumatAm' / naH iti zabdo'smacchabdasya SaSThIbahuvacanAntatvena vyAkhyAtaH sa niSedhArthatvenApi vyAkhyeyaH / tathAhi-yo bhavaH asumatAM mRtijAtyahitAya no bhavati-prANisambandhinyau ye mRtijAtI tayorahitAya na bhavati, kintu tayorupacayahetutvAt dvitIya eva bhavatIti bhAvaH / avaziSTaM tvekaM jinavarAgamasya sambodhanam / tasya cAyamarthaH-he 'nirmathitoddhatAjinavarAgamanobhavamAya !' uddhataH-uddAmaH AjiH-saMgrAmaH navo-nUtano rAgo-dravyAdAvabhilASaH manobhavaH-kandarpaH mAyA-vaJcanikA etAni nirmathitAni arthAt nirastAni yena / athavA uddhatAjau navarAgayuktaM yanmanaH-cittaM tatra bhavA-saMjAtA yA mAyA sA nirmathitA yena / yadvA 'uddhatAjinaH' utkSiptacarmA, 'varAgamanAH' varAgaH-pradhAnazailaH arthAt kailAsastatra mano yasya, etAdRzo yo bhavaH-zaMkaraH tasya mAyA-saMsAralakSaNA sA nirmathitA yena tatsambo0 he nirma0 / atra tRtIyapakSe bhavastu satyakinAmA puruSavizeSo jJeyaH / tasya saMsAranirmathanaM tu 1. 0mAyatam' ityekaM padaM vA / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA bhagavadAgamazravaNamahimnA bhaviSyati / bhAvini ca bhUtopacArAd bhUtameveti yuktamevedamAgamasya samvodhanam / uddhatAjinavarAgamanorUpaM bhavasya vizeSaNadvayaM tu lokayuktyanusAreNa ghaTata eva / / ___ atha samAsaH-mRtizca jAtizca mRtijAtI itaretaradvandvaH / na hitaM ahitaM 'tatpuruSaH' / mRtijAtI evAhitaM mRti0 'karmadhArayaH' / yadvA mRtizca jAtizca mRtijAti samAhAradvandvaH' |mRtijaati evAhitaM mRtika 'karmadhArayaH' / tasmai mRtiH / yadvA mRtijAtyormRtijAtino vA'hitaM mRtijA0 'tatpuruSaH' / tasmai mRtijA0 / jinAnAM jineSu vA varA jinavarAH 'tatpuruSaH' / jinavarANAmAgamaH jinavarA0 'tatpuruSaH' / tatsambo0 he jinavarA0 / prakarSaNa laghutA pralaghutA 'tatpuruSaH' / tAM pralaghutAm / uddhatazcAsAvAjizca uddhatAji0 'karmadhArayaH' / navazcAsau rAgazca navarAgaH 'karmadhArayaH' / uddhatAjizca navarAgazca manobhavazca mAyA ca uddhatAjinavarAgamanobhavamAyAH 'itaretaradvandvaH' / nirmathitA uddhatAji0 yena sa nirmathitoddhatAjinavarAgamanobhavamAyaH 'bahuvrIhiH' / athavA uddhatAjau navarAgo yasya tat uddhatA0 'bahuvrIhiH' / uddhatAjinavarAgaM ca tanmanazca uddhatAji0 'karmadhArayaH' / uddhatAjinavarAgamanasi bhavA uddhatAji0 'tatpuruSaH' / uddhatAjinavarAgamanobhavA cAsau mAyA ca uddhatAji0 'karmadhArayaH' / nirmathitA uddhatAjinavarAgamanobhavamAyA yena sa nirmathitoddhatA0 'bahuvrIhiH' / yadvA uddhataM AjinaM yasya uddhatAjinaH 'bahuvrIhiH' / varazcAsAvagazca varAgaH 'karmadhArayaH' / varAge mano yasya sa varAgamanAH 'bahuvrIhiH' / uddhatAjinazcAsau varAgamanAzca uddhatA0 'karmadhArayaH' / uddhatAjinavarAgamanAzcAsau bhavazca uddhatA0 'karmadhArayaH' / uddhatAjinavarAgamanobhavasya mAyA uddhatA0 'tatpuruSaH' / nirmathitA uddhatAjinavarAgamanobhavamAyA yena sa nirmathito0 'bahuvrIhiH' / tatsambo0 he nirmathito0 / / iti kAvyArthaH / / 15 / / ___(2) si0 vR0-asumatAmiti / jineSu varAH jinavarAH, teSAM AgamaH-siddhAntaH tasya sambodhanaM he jinavarAgama ! - tIrthaGkarasiddhAnta ! tvaM naH-asmAkaM taM bhavaM-saMsAraM AyataM dIrghatvaM sa ca (dIrgha santaM ?) pralaghutAM-hrasvIyatvaM (hasIyastvaM ?) naya-prApayetyarthaH / 'NIJ prApaNe' dhAtoH 'AzI:preraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade madhyamapuruSaikavacanam / NIJ agre hiH / 'AdeH SNaH snaH' (sA0 sU0 748) iti NakArasya nakAraH, 'ap0' (sA0 sU0 691), 'guNaH' (sA0 sU0 692), 'e ay' (sA0 sU0 41), 'ataH' (sA0 sU0 705) iti herluk, 'svarahInaM0' (sA0 sU0 36) / tathA ca 'naya' iti niSpannam / atra 'naya' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kaM karmatApannam ? / bhavam / 'bhuvazca vAcyaH' iti NatvAbhAvapakSe ac / "bhavaH saMsArasattApti-zreyaHzaMkarajanmasu" iti vizvaH / nIdhAtoddhikarmakatvAd dvitIyaM karmAha-kAM karmatApannAm ? / 'pralaghutAM' prakarSaNa laghutA pralaghutA tAM pralaghutAm / keSAm ? | Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIabhinandanajinastutayaH naH / yattadorabhisambandhAt taM kam ? / yo bhavaH asumatAM-prANinAM mRtijAtyahitAya-mRtiH-maraNaM jAtiHjanma mRtizca jAtizca mRtijAtI 'itaretaradvandvaH', tadrUpaM yat ahitaM-apathyaM tasmai bhavatIti kriyAdhyAhAraH / "kartRkarmakriyAdInAmavakAzo na ced yadi / adhyAhArastadA kAryo, mukhyArthapratipattaye // " iti prAyaH / caturthI ceyaM tAdarthya jJeyA / 'bhU sattAyAm' dhAtuH / akarmako'yam / agre parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM tip / 'ap kartari' (sA0 sU0 691) ityap / 'guNaH' (sA0 sU0 692) iti guNaH / avAdezaH / 'svarahInaM0' (sA0 sU036) / tathA ca bhavatIti siddham / atra 'bhavati' iti kriyApadam / kaH kartA ? / yaH / kasmai ? / mRtijAtyahitAya / keSAm ? asumatAm / nozabda: asmacchabdasya SaSThIbahuvacanAntatvena vyAkhyAtaH sa niSedhArthatvenApi vyAkhyeyaH / tathAhi-yo bhavaH asumatAM mRtijAtyahitAya no bhavati prANisambandhinyau ye mRtijAtI tayoH ahitAya na bhavati / avaziSTaM tvekaM jinavarAgamasambodhanam / tasya cAyamartha:-he 'nirmathitoddhatAjinavarAgamanobhavamAya' ! uddhataH-uddAmaH AjiH-saMgrAmaH navaH-nUtanaH rAgaH-dravyAdAvabhilASaH manobhavaH-kandarpaH mAyA-bandha(vaJca?)nikA uddhatAjizca navarAgazca manobhavazca mAyA ca uddhatAjinavarAgamanobhavamAyAH 'itaretaradvandvaH' / nirmathitAH uddhatAjinavarAgamanobhavamAyAH yena sa nirmathitoddhatAjinavarAgamanobhavamAyaH, tasya sambodhanam / athavA uddhatAjau navarAgo yasya tat uddhatAjinavarAgaM, uddhatAjinavarAgaM ca tanmanazca uddhatAjinavarAgamanaH, uddhatAz2inavarAgamanasi bhavA uddhatAjinavarAgamanobhavA, uddhatAjinavarAgamanobhavA cAsau mAyA ceti 'karmadhArayaH', tato nirmathitA uddhatAjinavarAgamanobhavamAyA yena sa tathA / "AjiH strI samabhUmau ca saGgrAme" iti mediniH / / 15 / / sau0 vR0-asumatAmiti / he jinavarAgama ! - tIrthakarapravacana ! naH-asmAkaM AyataM-vistIrNaM bhavaM-saMsAraM (tvaM) pralaghutAM-prakarSaNa laghutAM-alpIyastvaM naya ityanvayaH / 'naya' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / 'naya' prApaya / kaM karmatApannam ? | 'bhavaM' saMsAram / kAM karmatApannAm ? / 'pralaghutAM' prakarSeNa hrasvatvam / atra 'NIJ prApaNe' ityasya dhAtordvikarmakatvam / keSAm ? / 'naH' asmAkam / kiviMziSTaM bhavam ? / 'AyataM' vistIrNam / punaH kiMviziSTam ? / tam / taM kam ? / yo bhavaH-saMsAraH asumatAM prANinAM mRtiH-maraNaM jAtiH-janma te eva ahitaM-apathyaM tasmai mRtijAtyahitAya astItyanvayaH / 'asti' iti kriyApadam / kaH kartA ? / yo bhavaH / 'asti' vidyate / kimarthaM-kasmai ? / 'mRtijAtyahitAya' maraNajanmAkuzalAya | keSAm ? / 'asumatA' prANinAm / punaH kiMviziSTaM bhavam ? / nirmathitA-unmUlitA uddhatA AjiH-saMgrAmaH navarAgo-dravyAbhilASo manobhavaH-kAmaH mAyatA-vaJcanAtmikA yasmin sa Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 zobhanastuti-vRttimAlA 'nirmathitoddhatAjinavarAgamanobhavamAyatam' / yadvA nirmathitaH uddhata Ajau-saMgrAme navo-nUtano yo rAgaH etAdRzaM yanmanaH-cittaM tasmAd bhavA-utpannA yA mAyatA-vaJcanikA yasmin tad 'nirmathitoddhatAjinavarAgamanobhavamAyatam / pakSe bhavaH-zivaH tasya mAyatA-vaJcanikA tasyAH pralaghutAM-hrasvatvaM tvaM naya / lokoktyA Izvarasya jagatkartRtvaM pratIyate / "zivena nirmitA mAyA, mAyayA nirmitaM jagat" iti tadvidaH / tatpakSe idamapi vakSyamANaM yuktam-nirmathitaM uddhataM-utpATitaM ajinaM-carma tadvad varaH agaH-parvataH kailAsaH tAdRzaM mano yasya sa tAdRzo yo bhavaH-zivaH tasya mAyA-vaJcanA tasyA laghutAM naya ityapi chAyArthena Agatam / yo bhavaH-zivaH prANinAM janmamRtyahitahetuH iti mAyA asti loke / he jinavarAgama ! naH bhavaM pralaghutAM prApaya / iti padArthaH / / ___atha samAsaH-asavaH-prANA vidyante yeSAM te asumantaH, teSAM asumatAm / mRtizca jAtizca mRtijAtI, mRtijAtI eva ahitaM mRtijAtyahitaM, tasmai mRtijAtyahitAya / jinavarANAM AgamaH jinavarAgamaH, tasya saM0 he jinavarAgama ! / lagho vo laghutA, prakarSaNa laghutA pralaghutA, tAM pralaghutAm / Ajizca navarAgazca manobhavazca mAyatA ca AjinavarAgamanobhavamAyatAH, nirmathitA uddhatA AjinavarAgamanobhavamAyatA yasmin tad nirmathitoddhatAjinavarAgamanobhavamAyatam / yadvA nirmathitaH-unmUlitaH uddhataH Ajau-saMgrAme navarAgo-dravyAbhilASaH manobhavaH-kAmaH mAyatA-kapaTatA nirmathitA-unmUlitA utkaTatAnavarAgamanobhavamAyatA yasmin tad nirmathitoddhatAjinavarAgamanobhavamAyatam / / iti tRtIyavRttArthaH / / 15 / / de0 vyA0-asumatAmiti / he 'jinavarAgama !' jinavarANAM AgamaH jinavarAgamaH tasyAmantraNam, tvaM naH-asmAkaM taM bhavaM-saMsAraM pralaghutAM-prakarSeNa hrasvatAM naya-prApayetyanvayaH / 'NIJ prApaNe' dhAtuH / 'naya' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kaM karmatApannam ? / bhavam / AyataM-prabalam / yattadornityAbhisambandhAt yo bhavaH asumatAM-prANinAM mRtijAtyahitAya syAt ityadhyAhAraH / 'syAt' iti kriyApadam / kaH kartA ? / bhavaH / kasmai ? 'mRtijAtyahitAya' mRtiH-maraNaM jAtiH-jananam anayordvandvaH tayoH ahitaM apathyam (tasmai) / keSAm ? / asumatAm / yathA kupathyakaraNAd rogiNAM rogavRddhiH tathA bhavakAraNAt prANinAM maraNajananavRddhiriti bhAvaH / 'nirmathitoddhatAjinavarAgamanobhavamAya' ! iti / AjiH-saMgrAmaH navarAgaH-nUtano'bhilASaH manobhavaH-kAmaH mAyA-kaitavam eteSAM pUrvaM 'dvandvaH', tataH uddhatapadena 'karmadhArayaH', tato nirmathitA-nirdalitA uddhatA AjinavarAgamanobhavamAyA yena iti 'bahuvrIhiH' / Agamasambodhanametat / nirmathitoddhatAjau-utkaTasaMgrAme navarAgo yasya etAdRzaM yanmanastatra bhavA mAyAnikRtiryenetyartho vA / pratipadaM uddhatapadasya samvandhaH ityapi kazcit / / iti tRtIyavRttArthaH / / 15 / / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIabhinandanajinastutayaH 71 dha0 TIkA-asumatAmiti / 'asumatAM' prANinAm / 'mRtijAtyahitAya' mRtijAtI-maraNajanmanI te eva ahitaM-apathyaM tasmai yaH tAdarthyacaturthIyam / 'jinavarAgama !' arhatpravacanam / 'naH' asmAkam / 'bhavaM' saMsAram / 'AyataM' dIrgham / 'pralaghutAM nayaM' hrasIyastvaM prApaya / 'nirmathitoddhatAjinavarAgamanobhavamAya !' 'taM' uddhatAjiH-uddAmasaGgrAmaH navarAgo-nUtano dravyAdAvabhilASaH manobhavaH-kAmaH mAyA-vaJcanikA te nirmathitA yena, athavA uddhatAjau navarAgaM navo rAgo yasya tanmanastatra bhavA yA mAyA sA nirmathitA yena, yadivA uddhatAjinaH-utkSiptacarmA, varAgamanAH-varAgaH-pradhAnazailo arthAt kailAsaH tatra mano yasya, mAyA saMsAralakSaNA, nirmathitA uddhatA-jinasya varAgamanaso 'bhava'sya mAyA yena tasyAmaMtraNam / idamapi vyAkhyAnaM lokayuktyanusAreNa ghaTata eva / he jinavarAgama ! yo mRtijAtyahitAya asumatAM taM bhavaM naH pralaghutAM nayeti sambandhaH / athavA no iti pratiSedhe / mRtijAtyorasumatAM samvandhinyorahitAya yo no bhavati, kiM tarhi tadupacayahetutvAt hitAya, taM bhavaM pralaghutAM nayeti vyAkhyAyate / / 15 / / avacUriH ___ yo bhavo'sumatAM mRtijAtI maraNajanmanI te evAhitamapathyaM tasmai maraNajanmAhitAya syAt / he jinendrasiddhAnta ! no'smAkaM taM bhavaM saMsAramAyataM prabalaM laghIyastvaM prApaya / AjiH saGgrAmaH, navarAgo dravyAdau nUtano'bhilASaH / yadvA uddhatAjau navarAgo yasya tacca tanmanastatra bhavA yA mAyA sA nirAkRtA yena / yadvA muktasaGgrAmanUtanarAgakAmamAya ! / / 15 / / zrIrohiNyai namaHvizikhazaGkhajuSA dhanuSA'stasat surabhiyA tatanunnamahAriNA / parigatAM vizadAmiha rohiNI surabhiyAtatanuM nama hAriNA // 4 // 16 // .. -dvata0 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 zobhanastuti-vRttimAlA ja0 vi0-vizikhazaveti / bho bhavya ! prANin ! tvaM iha-asmin jagati rohiNIM-rohiNyAkhyA devI nama-praNipAtaviSayIkuru / atra 'nama' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kAM karmatApannAm ? 'rohiNIm' / kutra ? 'iha' / kathaMbhUtAm ? 'parigatAM' parivAritAm, samanvitAmiti yAvat / kena ? 'dhanuSA' kArmukeNa / kathaMbhUtena dhanuSA ? 'vizikhazaGkhajuSA' vizikho-bANaH zaGkha:-kambuH tau joSate iti vizikhazaGkhajuT tena vizikhazaGkhajuSA / tathA tena punaH kathaMbhUtena ? 'astasatsurabhiyA' astA-nirastA satAM-utkRSTAnAM surANAM-devAnAM bhIH-bhayaM yena tat tathA tena / punaH kathaM0 ? 'tatanunnamahAriNA' tatAHprasRtAH nunnAH-preritAH-nirjitA mahAnto'rayo-vairiNo yena tat tathA tena / punaH kathaM0 ? 'hAriNA' manohareNa / rohiNI punaH kathaMbhUtAm ? 'vizadAM' zuklavarNAm / punaH kathaM0 ? 'surabhiyAtatarnu' surabhiHdhenuH tasyAM yAtA-prAptA-sthitA tanuH-zarIraM yasyAH sA tathA tAm, dhenusamadhirUDhAmityarthaH / / atha samAsaH-vizikhazca zaGkhazca vizikhazaGkhau 'itaretaradvandvaH' / vizikhazaGkhau joSate iti vizikhazaGkhajuT 'tatpuruSaH' / tena vizi0 / santazca te surAzca satsurAH 'karmadhArayaH' / satsurANAM bhIH satsurabhIH 'tatpuruSaH' / astA satsurabhIH yena tat astasat0 'bahuvrIhiH' / tena astasat / tatAzca te nunnAzca tatanunnAH 'karmadhArayaH' / mahAntazca te'rayazca mahArayaH 'karmadhArayaH' / natanunnA mahArayo yena tat tatanunna0 'bahuvrIhiH' / tena tatanunnamahAriNA | surabhau yAtA surabhiyAtA 'tatpuruSaH' / surabhiyAtA tanuryasyAH sA surabhi0 'bahuvrIhiH' / tAM surabhi0 / / iti kAvyArthaH / / 16 / / // iti zrIzobhanastutivRttau zrIabhinandanajinastutivRttiH // 4 / 4 / 16 // si0 vR0-vizikhazaveti / bho bhavya prANin ! tvaM iha-asmiJjagati rohiNIM-rohiNInAmnI devIM nama-praNAmaviSayIkuruSvetyarthaH / 'Nama pravIbhAve' dhAtoH 'AzI:preraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade madhyamapuruSaikavacanam / Nam agre hiH / 'Ade: SNaH snaH' (sA0 sU0 748) iti Nasya naH / 'ap' (ataH) herluk / tathA ca 'nama' iti siddham / atra 'nama' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kAM karmatApannAm ? / 'rohiNIM' rohayatyavazyaM rohiNI, tAM rohiNIm / kutra ? / iha / kathaMbhUtAM rohiNIm ? / parigatAM-parivAritAM samanvitAmiti yAvat / kena ? / dhanuSA-cApena / 'dhanArticakSipavapitapijaniyajibhya us pratyayo bhavati' (sA0 sU0 1397) / kIdRzena dhanuSA ? / 'vizikhazaGkhajuSA' vizikhaH-zaraH zaGkhaH-kambuH vizikhazca zaGkhazca vizikhazau 'itaretaradvandvaH', vizikhazI joSate iti vizikhazaGkhajuTa, tena vizikhazaGkhajuSA / 'juSI prItisevanayoH' / 'astasatsurabhiyA' astA-nirastA Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIabhinandanajinastutayaH satsurANAM-prakRSTadevAnAM bhIH-bhayaM yena tat tathA / tena bhIzabdo'tra striyAM saMpadAdikvibantaH / kvibantA dhAtutvaM no jahata' iti 'yvordhAtoH [iyuvau svare]' (sA0 sU0 180) iti iyaG / punaH kathaMbhUtena ? / 'tatanunnamahAriNA' tatAH-prasRtAH te ca te nunnAH-preritAH-nirjitAH mahAntaH arayo-vairiNo yena tat tathA tena / punaH kathaMbhUtena ? / hAriNA-manohareNa / punaH kathaMbhUtAM rohiNIm ? / vizadAM-nirmalAM, zarIramanasornirmalatvAditi bhAvaH / punaH kathaMbhUtAm ? / 'surabhiyAtatarnu' surabhiH-dhenuH tasyAM yAtA-prAptA tanuH-zarIraM yasyAH sA tathA tAM, dhenusamadhirUDhAmityarthaH / 'surabhirgavi ca striyAM' ityamaraH (zlo0 2608) / drutavilambitaM chandaH / 'drutavilambitamAha nabhau bharau' iti tallakSaNam / / 16 / / // iti zrIzobhanastutivRttau zrIabhinandanastutivRttiH // 4 / 4 / 16 // sau0 vR0-vizikhazaveti / rohiNIM devIM iha-saMsAre tvaM nama | 'nama' iti kriyApadam / kaH kartA ? | tvam / 'nama' praNama / kAM karmatApannAm ? / 'rohiNIM' rohiNInAmnI devIm / kiMviziSTAM rohiNIma ? | 'parigatA' parimaNDitAM-vyAptAm / kena ? / 'dhanuSA' kArmukeNa / kiMviziSTena dhanuSA ? / vizikhaH-zaraH zaGkaH-kambuH tAbhyAM juT-sahitaM tena 'vizikhazaGkhajuSA' / punaH kiMviziSTena dhanuSA ? / astA-dhvastAnirAkRtA satsurANAM-zobhanadevAnAM bhIH-bhayaM yena saH astasatsurabhIH tena 'astasatsurabhiyA' / punaH kiM0 dhanuSA ? / tatA-vistRtA nunnA-preritA mahAnto rayAH-vegAH tathA arayaH-zatravo vA yena tat tatanunnamahAri, tena 'tatanunnamahAriNA' / punaH kiMviziSTAM rohiNIm ? / 'vizadAM nirmalAm' gauravarNAmityarthaH / punaH kiM0 rohiNIm ? / surabhiNA-gavA yAtA-utpATitA tanuH-zarIraM yasyAH sA surabhiyAtatanuH, tAM 'surabhiyAtatanum' / punaH kiMviziSTena dhanuSA ? / 'hAriNA' manohareNa-manojJena / iti padArthaH / / atha samAsaH-vizikhazca zaGkhazca vizikhazaGkhau, vizikhazaGkhau juSati-yojayatIti vizikhazaGkhajuT, tena vizikhazaGkhajuSA / santazca te surAzca satsurAH, satsurANAM bhIH satsurabhIH, astA satsurabhIryena saH astasatsurabhIH, tena astasatsurabhiyA / mahAntazca te rayAzca mahArayAH, tatA-nunnA mahArayA yena sa tatanunnamahAriH, tena tatanunnamahAriNA / surabhiNA yAtA tanuH yasyAH sA surabhiyAtatanuH, tAM surabhiyAtatanum / harati cittaM iti hAri, tena hAriNA / / iti caturthavRttArthaH / / 16 / / - abhinandanadevasya, stuterartho livIkRtaH / saubhAgyasAgarAkhyeNa, sUriNA jJAnasevinA // 1 // // iti abhinandanajinastutivRttiH // 4 / 4 / 16 // 1. 'kvibantaM dhAtutvaM na jahAti' iti pratibhAti / Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 zobhanastuti-vRttimAlA de0 vyA0-vizikhazaveti / iha-asmin loke rohiNIM devIM tvaM nama-namaskuru ityanvayaH / 'Nama pravIbhAve' dhAtuH / 'nama' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kAM karmatApannAm ? | rohiNIm / kiMviziSTAm ? / vizadAm-nirmalAm zarIreNa manasA vA / punaH kiMviziSTAm ? / 'surabhiyAtatanum' surabhau-gavi yAtA-prAptA tanuH-zarIraM yasyAH sA tAm / "mAhA surabhirarjunI" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 4, zlo0 33) gavi ArUDhAmiti niSkarSaH / atra 'vorguNAt' iti pAkSika IbhAvaH / punaH kiMviziSTAm ? | parigatAM-sahitAm / kena ? | dhanuSA-cApena / kiMviziSTena dhanuSA ? | 'vizikhazaGkhajuSA' vizikho-bANaH zaGkhaH prasiddhaH anayoH 'dvandvaH' tAbhyAM juSatIti. tena vizikhazavajuSA / "vANe prakarSavizikhau" ityamaraH / punaH kiMviziSTena ? | 'astasatsurabhiyA' astAdhvastA satsurANAMprakRSTadevAnAM bhIH-bhayaM yena tat tena / punaH kiMviziSTena ? | 'tatanunnamahAriNA' tatAHprasRtAH nunnAH-preritAH mahAntaH-prakRSTA arayaH-zatravo yena tat tathA tena / punaH kiMviziSTena ? / hAriNAmanohareNa / iti caturthavRttArthaH / drutavilamvitaM chandaH / 'drutavilambitamAha nabhau bharau' iti tallakSaNam / / 16 / / 4 / 4 / 16 // dha0 TIkA-vizikhazaMkheti / 'vizikhazaGkhajuSA' zarakambubhAjA / 'dhanuSA' kArmukeNa / 'astasatsurabhiyA' astA satsurANAM utkRSTAmarANAM bhIryena tena / 'tatanunnamahAriNA' tatA nunnAH-preritAH mahAnta arayo yena tena / 'parigatAM' parivItAm / 'vizadAM' zuklavarNAm / 'iha' atra jagati / 'rohiNIM' rohiNyabhidhAnAm / 'surabhiyAtatarnu' surabhisthitadehAm / 'nama' praNipata / 'hAriNA' rucireNa / dhanuSA parigatAM rohiNI nameti sambandhaH / / 16 / / 4 / 4 / 16 // . avacUriH dhanuSA maNDitahastAM rohiNIM devIM nama / dhanuSA kiMbhUtena / zarazaGkasahitena / astA dhvastA satsurANAM prakRSTadevAnAM bhIryena / tatAH prasRtA nunnAH preritA mahAnto'rayo yena / parigatAM parivAritAm / vizadAM zuklavarNAm / ihAtra jagati / rohiNI rohiNyabhidhAnAm / surabhirgAstatra yAtA prAptA tanuryasyAstAM devI nama praNipata / dhanuSA kiMbhUtena / hAriNA manohareNa / / 16 / / 4 / 4 / 16 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsumatijinastutayaH 75 ... 5 zrIsumatijinastutayaH atha zrIsumatinAthasya stutiH madamadanarahita ! narahita !. . sumate ! sumatena ! kanakatAretAre ! / damadamapAlaya ! pAlaya darAdarAtikSatikSapAtaH pAtaH ! // 1 // 17 // - AryAgItiH (1) ja0 vi0-madamadaneti / he sumate !-sumatitIrthapate ! tvaM damadaM-prazamadAyinaM, arthAt zramaNazramaNInAM bahutve'pi jAtimapekSyaikavacanaprayogaH, darAt-trAsAt pAlaya-rakSetikriyAkArakasambandhaH / atra 'pAlaya' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kaM karmatApannam ? -- damadam' / kasmAt ? 'darAt' / aparANi sarvANyapi sumatitIrthapateH sambodhanAni / teSAM vyAkhyA tvevam-he 'madamadanarahita !' / mada:jAtyAdibhedAdaSTavidhaH madanaH kandarpaH tAbhyAM rahitaH-tyaktaH tatsambo0 he mada0 / he 'narahita !' narebhyo hito-hitakArI tatsambo0 he nara0 / he 'sumatena !' sumataM-zobhanAgamaH tasya inaH-prabhuH tasya svAtantryeNa praNetRtvAt tatsambo0 he sumatena ! / he 'kanakatAra !' kanakaM-suvarNaM tadvat tAra !-ujjvala ! / yadvA sumatena kanakatAra ityekameva sambodhanam / tathA caivaM vyAkhyAnam-sumatena karaNabhUtena kRtvA kanakatAra ! / he ' Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 zobhanastuti-vRttimAlA itAre !' itAH-gatAH arayo-vairiNo yasmAt sa tathA tatsambo0 he itAre ! / he 'apAlaya !' apagata Alayo yasmAt sa tathA tatsambo0 he apAlaya ! / he pAtaH' pAtIti pAtA-rakSakaH tatsambo0 he pAtaH ! / kasmAt ? 'arAtikSatikSapAtaH' arAtayo-vairiNaH tebhyaH samutpannA yA kSatiH-upamardaH saiva raudrAtmakatvAt kSapArAtristasyAH sakAzAt / / atha samAsaH-madazca madanazca madamadanau 'itaretaradvandvaH' / madamadanAbhyAM rahitaH mada0 'tatpuruSaH' / tatsambo0 he mada0 / narebhyo hito narahitaH 'tatpuruSaH' / tatsambo0 he narahita ! / zobhanA matiryasya sa sumatiH 'bahuvrIhiH' / tatsambo0 he sumate ! / zobhanaM mataM sumataM 'tatpuruSaH' / sumatasya inaH sumatenaH 'tatpuruSaH' / tatsambo0 he sumatena ! / yadvA zobhanaM mataM sumataM 'tatpuruSaH' / tena sumatena / kanakavat tAraH kanakatAraH 'tatpuruSaH' / tatsambodhanaM he kanaka0 / itA arayo yasmAt sa itAriH 'bahuvrIhiH' / tatsambodhanaM he itAre ! / damaM dadAtIti damadaH 'tatpuruSaH' / taM damadam / apagataH Alayo yasmAt so'pAlayaH 'bahuvrIhiH' | tatsambo0 he apAlaya ! / arAtibhyaH kSatiH arAtikSatiH 'tatpuruSaH' / arAtikSatireva kSapA arAti0 'karmadhArayaH' / tasyAH arAti0 / / iti kAvyArthaH / / 17 / / / si0 vR0-madamadaneti / zobhanA matirasyeti sumatiH, tasya sambodhanaM he sumate !-sumatitIrthapate ! tvaM damadaM-prazamadAyinaM arthAnmunimeva zramaNam, bahutve'pi jAtimapekSyaikavacanaprayogaH, "damastu damathe daNDe, kardame damane'pi ca" iti vizvaH, darAt-trAsAt pAlaya-rakSetyarthaH / 'pAla pAlane' dhAtoH 'AzI:preraNayoH' (sA0 sU0703) kartari parasmaipade madhyamapuruSaikavacanaM hiH / 'curAdeH' (sA0 sU01031) JiH, 'ap0' (sA0 sU0 691), 'guNaH' (sA0 sU0 692) "e ay' (sA0 sU0 41), aMtaH' (sA0 sU0 705) iti herluka / tathA ca 'pAlaya' iti siddham / atra 'pAlaya' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kiM karmatApannam ? / damadam / kasmAt ? / darAt arthAt saMsArabhayAt / "AtaGkastu daratrAsau, bhiitibhoH sAdhvasaM bhayam" iti vaijayantI / anyAni sarvANyapi sumatijinasya sambodhanAni / teSAM vyAkhyA tvevam-he 'madamadanarahita !' mada:-jAtyAdibhedAdaSTavidhaH, madanaH-kandarpaH, madazca madanazca madamadanau 'itaretaradvandvaH' ! tAbhyAM rahito madamadanarahitaH, tasya sambodhanaM he madamadanarahita ! / he 'narahita !' narebhyo hitaH-hitakArI, tasya sambodhanaM he narahita ! / he 'sumatena !' sumataM-zobhanaM mataM, tasya inaH-prabhuH svAtantryeNa praNetRtvAt, tasya sambodhanaM he sumatena ! / "inaH sUrya nRpe patyau" iti vizvaH / kanakaM-suvarNaM tadvat tAraH-ujjvalaH, tasya sambodhanaM he kanakatAra ! / itA-gatA arayo-vairiNo yasmAt sa tathA, tasya sambodhanaM he itAre ! / apagataH Alayo-gRhaM yasmAt saH apAlayaH, tasya sambodhanaM he 'apAlaya !' / pAtIti pAtA-rakSakaH, tasya saM0 he 'pAtaH !' / kasmAt ? / 'arAtikSatikSapAtaH' arAtayo-vairiNaH tebhyaH samutpannA yA kSatiH Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsumatijinastutayaH upamardaH saiva raudrAtmakatvAt kSapA rAtriH tasyAH sakAzAt / sArvavibhaktikastas / "nizA nizIthinI rAtriH, zarvarI kSaNadA kSapA" iti haimaH (kA0 2, zlo0 55) / / 17 / / sau0 vR0-yaH abhinandano bhavati sa sumatireva bhavati / anena sambandhenAyAtasya zrIsumatinAthapaJcamajinasya stutivyAkhyAnaM likhyate / madamadaneti / mado-mAnaHjAtyAdyaSTavidho vA, madanaH-kAmaH tAbhyAM rahito-viyuktaH tasya saM0 he 'madamadanarahita !' / narA-manuSyAH teSAM hitaH-sukhakRt tasya saM0 he 'narahita !' / su-zobhanA matiH yasya sa sumatiH, tasya saM0 he 'sumate !' / bhagavati garbhasthe sati ekasutasapanIdvayasya kalahabhaJjanAt / sumataM samyag darzanaM syAdvAdamayaM tasya inaH-svAmI sumatenaH, tasya saM0 'sumatena !' / kanakaM-svarNaM tadvat tAraH-ujjavalaH-gauraH kanakatAraH, tasya saM0 he 'kanakatAra !' / itAH-kSayaM gatAH arayo yasya sa itAriH, tasya saM0 he itAre !' / apagataH-ujjhitaH Alayo-gRhaM yena saH apAlayaH tasya saM0 he 'apAlaya !' | tvaM damadaM-prazamadaM puruSaM darAtbAhyAbhyantarabhayAt sumatena-karaNabhUtena pAlaya ityanvayaH / 'pAlaya' iti kriyApadam / kaH kartA ? | tvam / 'pAlaya' rakSa / kaM karmatApannam ? | damadam / kasmAt ? / darAta / he 'pAtaH !' he rakSaka ! / kasmAt ? / arAtiH-zatruH tadeva kSatiH-klezAnarthadAyitvAt praharaNaM saiva kSapA-rAtriH tasyAH arAtikSatikSapAtaH sarvavighnopazAmakaH / iti padArthaH / / atha samAsaH-madazca madanazca madamadanau, madamadanAbhyAM rahitaH madamadanarahitaH, tasya saM0 he madamadanarahita ! / narANAM narebhyo vA hitaH narahitaH, tasya saM0 he narahita ! | su-zobhanA matiryasya sa sumatiH, tasya saM0 he sumate ! / suSThu mataM sumataM, tasya inaH sumatenaH, tasya saM0 he sumatena ! / kanakavat tAraH kanakatAraH, tasya saM0 he kanakatAra ! / itA-gatA arayo yasmAt yasya vA itAriH, tasya saM0 he itAre ! / dama-indriyanoindriyaviSayaprazamarUpaM dadAtIti damadaH, taM damadam / apagataH Alayo yasmAt yasya vA apAlayaH, tasya saM0 he apAlaya ! / arAtaya eva kSatiH arAtikSatiH, arAtikSatireva kSapA arAtikSatikSapA, tasyAH arAtikSatikSapAtaH, pAtIti pAtA / tasya saM0 he pAtaH ! / asyAM stutau AryAchandaH / sarveSvapi pAdeSu yamakAlaMkAraH / / iti prathamavRttArthaH / / 17 / / de0 vyA0-madamadaneti / he sumate ! - sumatinAtha ! tvaM damadaM-prazamadam, janamitizeSaH, darAtihalokAdibhedabhinnasAdhvasAt pAlaya-rakSetyanvayaH / atra 'pAlaya' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kaM karmatApannam ? | damadaM janam / kasmAt ? / darAt / 'madamadanarahita' ! iti / madaH pUrvoktaH madanaH Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 zobhanastuti-vRttimAlA kAmaH anayoH 'dvandvaH' tAbhyAM rahito-vimuktaH tasyAmantraNam he madamadanarahita ! / 'narahita !' iti / narANAM-manuSyANAM hito-hitakArakaH tasyAmantraNam he narahita ! / 'sumatena !' iti / suSThu-zobhanaM mataMpravacanaM yeSAM te sumatAH-munayaH teSAm / yadvA suSThu-zobhanaM yanmataM-rAddhAntaH tasya inaH-prabhuH tasyAmantraNam / yadvA sumatena karaNabhUtena / 'kanakatAra !' iti / kanaka-suvarNaM tadvat tAraH-ujjavalaH tasyAmantraNam / 'itAre !' iti / itA-gatA arayaH-zatravaH yasya sa tasyAmantraNam / 'apAlaya !' iti / apagataH Alayo-gRhaM yasya sa tasyAmantraNam / 'pAtaH !' / iti / pAti-rakSati iti pAtA tasyAmantraNam / kasmAt ? / 'arAti-kSatikSapAtaH' arAtibhyaH-zatrubhyaH kSatiH-upamarda: saiva raudrAtmakatvAt kSapA-rAtriH tasyAH sakAzAt / "zarvarI kSaNadA kSapA" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 2, zlo0 55) / etAni sarvANi bhagavataH sambodhanapadAni / / iti prathamavRttArthaH / / 17 / / dha0 TIkA-madamadaneti / 'madamadanarahita !' madaH-ahaGkAraH madanaH-kAmaH tAbhyAM rahitaH tasya samvodhanam / 'narahita !' narebhyo hita ! / 'sumate' sumatyabhidhAna ! / 'sumatena' sumatasya sadAgamena svAmin athavA sumatena karaNabhUtena / 'kanakatAra' tapanIyojjvala ! / 'itAre' gatazatro ! / 'damadaM' prazamadam / 'apAlaya' apagatanilaya ! / 'pAlaya' rakSa / 'darAt' trAsAt / 'arAtikSatikSapAtaH' arAtikSatiH-zatrubhya upamarda: saiva raudrAtmakatvAt kSapA-rAtriH tasyAH sakAzAt / 'pAtaH !' trAyaka ! | he sumate ! darAd damadaM pAlayeti sambandhaH / / 17 / / (6) avacUriH he madakAmAbhyAM tyakta ! he narebhyo hita ! he sumatijina ! damadaM prazamadaM naraM darAdihalokAdibhedabhinnasAdhvasAt pAlaya rakSa / he sumatena susiddhAntasvAmin ! / yadvA sumatena karaNabhUtena / he apAlaya apagatanilaya ! / he kanakatAra tapanIyojjvala ! / he itAre gatazAtrava ! / he pAtastrAyaka ! / arAtikSatiH zatrubhya upamardaH saiva raudrAtmakatvAt kSapA rAtristasyAH sakAzAt / / 17 // samagrajinezvarANAM vijJaptiHvidhutArA ! vidhutArAH ! sadA sadAnA ! jinA ! jitAghAtAghAH ! / 1. 'teSAM' padasyA'nantaraM 'inaH yaH sa tasya saMbodhana' miti vAkyapUrtiratrA'pekSate / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsumatijinastutayaH 79 tanutApAtanutApA ! hitamAhitamAnavanavavibhavA ! vibhavAH ! // 2 // 18 // - AryA0 ja0 vi0-vidhuteti / he jinAH ! - tIrthaMkarAH ! yUyaM hitaM-pathyaM sadA-nityaM tanuta-vistArayata / atra 'tanuta' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'yUyam' / kiM karmatApannam ? 'hitam' | katham ? 'sadA' nityam / kathaMbhUtA jinAH ? 'vidhutArAH' vidhutaM-nirastaM AraM-arINAM samUho yaiste tathA / yadvA araNaMAro-bhramaNaM arthAt saMsAraH sa vidhUto yaiste tathA / punaH kathaM0 ? 'vidhutArAH' vidhuvat-candravat tArAujjvalAH / punaH kathaM0 ? 'sadAnAH' saha dAnena vartamAnAH / punaH kathaM0? 'jitAghAtAghAH' aghAtaMghAtavarjitam, kenApi hantumazakyamityarthaH, etAdRzaM yat agha-pApaM tat jitaM yaiste tathA / punaH kathaM0 ? 'apAtanutApAH' atanuH-mahAn tApaH-santApaH, atanutApaH so'pagato yebhyaste tthaa| punaH kathaM0 ? 'AhitamAnavanavavibhavAH' Ahito-janito mAnavAnAM-narANAM navaH-pratyagraH vibhavaH-aizvaryaM yaiste tathA / punaH kathaM0 ? 'vibhavAH' vigato bhavaH-saMsAro yebhyaste tathA / etAni sarvANyapi jinAnAM vizeSaNAni sambodhanapuraskAreNApi vyAkhyAtuM ghaTante / / atha samAsaH-vidhutaM AraM Aro vA yaiste vidhu0 'bahuvrIhiH' / vidhuvat tArA vidhu0 'tatpuruSaH' / saha dAnena vartante ye te sadAnAH 'bahuvrIhiH' / na vidyate ghAto yasya tat aghAtaM 'bahuvrIhiH' / aghAtaM ca tad aghaM ca aghAtAcaM karmadhArayaH' / jitaM aghAtAcaM yaiste jitAghAtAghAH 'bahuvrIhiH' / na tanuH atanuH 'tatpuruSaH' / atanuzcAsau tApazca atanutApaH 'karmadhArayaH' / apagataH atanutApo yebhyaste apA0 'bahuvrIhiH' / navazcAsau vibhavazca navavibhavaH 'karmadhArayaH' / mAnavAnAM navavibhavo mAnava0 'tatpuruSaH' / Ahito mAnavanavavibhavo yaiste Ahi0 'bahuvrIhiH' / vigato bhavo yebhyaste vibhavAH 'bahuvrIhiH' / / iti kAvyArthaH / / 18 / / (2) si0 vR0-vidhuteti / he jinAH ! jayanti rAgadveSAniti jinAH-tIrthaGkarAH ! yUyaM hitaM pathyaM sadAnityaM tanuta-vistArayatetyarthaH / 'tanu vistAre' 'AzI:preraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade madhyamapuruSabahuvacanam / 'tanAderup' (sA0 sU0 997) / tathA ca 'tanuta' iti siddham / atra 'tanuta' iti kriyApadam / ke kartAraH ? | yUyam / kiM karmatApannam ? hitam / katham ? / sadA iti kriyAvizeSaNam / kathaMbhUtA jinAH ? / 'vidhutArAH' vidhutaM-nirastaM arINAM samUhaH Aram, samUhArthe aN yaiste tathA / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA atrArapadena indriyarUpA eva zatravo grAhyAH, teSAmevAlayatvAt / tathA ceti| vidhutAH-svavaze kRtAH yairiti bhAvaH / yadvA vidhutaM 'R gatau' iti dhAtoH araNaM AraH-bhramaNaM arthAt sAMsArikaM yaiste vidhutArA ityarthaH / punaH kiMviziSTA vidhutArAH ? / ' vidhutArAH' vidhuH-candraH tadvat tArA vidhutArAH candravannirmalA ityarthaH / punaH kathaMbhUtAH ? / 'sadAnAH' saha dAnena vartamAnAH sadAnAH / punaH kathaMbhUtAH ? / 'jitAghAtAghAH' na vidyate ghAto yasya tat aghAtaM-ghAtavarjitaM kenApi hantumazakyamityarthaH, etAdRzaM yad agha-pApaM tad jitaM yaiste tathA / aghAtaM ca tad aghaM ceti 'karmadhArayaH' / anyAgamoktahiMsApradhAnakarmasu pApatvapradarzanena dayAyA eva sarvotkRSTatvapradarzanamukhena ca hiMsAjanyasakalapApavidhvaMsakA ityarthaH / punaH kathaMbhUtAH ? / 'apAtanutApAH' atanuH-mahAn cAsau tApaH-santApaH atanutApaH so'pagato yebhyaH te tathA / punaH kathaMbhUtAH ? / 'AhitamAnavanavavibhavAH' Ahito-janito mAnavAnAM-manuSyANAM navaH-pratyagraH sa cAsau vibhavaH-aizvaryaM yaiste tathA / punaH kathaMbhUtAH ? / vibhavAH' vigato bhavaH-saMsAro yebhyaste vibhavAH / etAni sarvANyapi vizeSaNAni samvodhanapuraskAreNApi vyAkhyAtuM ghaTante / / 18 / / ___ sau0 vR0-vidhutArA iti / jinAH ! - tIrthaMkarAH ! hitaM-pathye tanuta-vistArayata ityanvayaH / 'tanuta' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / jinavarAH / kiM karmatApannam ? / 'hitaM' pathyam / kiMviziSTA jinAH ? / vidhutaM-tyaktaM arINAM samUhaH AraM, athavA araNaM bhramaNaM AraM caturgatilakSaNaM yaiste 'vidhutArAH' / punaH kiMvi0 jinAH ? / vidhuH-candraH tadvat tArA-ujjvalAH 'vidhutArAH' / punaH kiMvi0 jinAH ? | 'sadAnAH' satyAgAH / katham ? / 'sadA' nityam / punaH kiMvi0 jinAH ? / jitaM aghAtaM-na ghAtayogyaM aghaM-pApaM yaiste 'jitAghAtAghAH' / punaH kiMvi0 jinAH ? / apagataH atanuH-mahAn tApo yeSAM te 'apAtanutApAH' / punaH kiMvi0 jinAH ? / AhitaH-sthApitaH datto vA mAnavAnAM-manuSyANAM navaH-pratyagro vibhavaH-aizvaryaM yaiH te 'AhitamAnavanavavibhavAH' / punaH kiMvi0 jinAH ? / vigataH-vizeSeNa gato bhavaH-saMsAro yepAM te 'vibhavAH' / evaMvidhA jinAH ! hitaM vistArayata / iti padArthaH / / ___ atha samAsaH-arINAM samUho Aram, athavA araNaM-bhramaNaM AraM, vidhutaM AraM yaiste vidhutArAH / vidhuvat tArAH vidhutArAH / dAnena sahitAH sadAnAH / ghAtyate iti ghAtaM, na ghAtaM aghAtaM, aghAtaM ca tad aghaM ca aghAtAcaM, jitaM aghAtAcaM yaiste jitAghAtAghAH / na tanuH atanuH, atanuzcAsau tApazca atanutApaH, apagataH atanutApo yebhyaH te apAtanutApAH / navazcAsau vibhavazca navavibhavaH, mAnavAnAM navavibhavaH mAnavanavavibhavaH, AhitaH mAnavanavavibhavo yaiste AhitamAnavanavavibhavAH / vigato bhavaH saMsAro yeSAM te vibhavAH / / iti dvitIyavRttArthaH / / 18 / / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsumatijinastutayaH (4) __de0 vyA0-vidhutArA iti / he jinAH-tIrthaMkarAH ! yUyaM hitaM-pathyaM sadA-nirantaraM yathA syAt tathA tanuta-vistArayata ityanvayaH ! 'tanu vistAre' iti dhAtuH / 'tanuta' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / yUyam / kiM karmatApannam ? / hitam / kiMviziSTA yUyam ? / vidhutArAH' arINAM-zatrUNAM samUhaH Aram, vizeSaNa dhutaM-kampitaM AraM yaiH te tathA / atra Arapadena indriyarUpA eva zatravo grAhyAH, teSAmevAjeyatvAt / tathA ca te vidhutAH-svavaze kRtAH yairiti bhAvaH / punaH kiMviziSTAH? / 'vidhutArAH' vidhuH-candraH tadvat tArAHujjvalAH nikhilakarmamalApagamAt sarvadA malojjhitazarIratvAcceti bhAvaH / punaH kiMviziSTAH ? / 'sadAnAH' dAnaM-vitaraNaM tena saha vartamAnAH sAMvatsarikadAnadAyakatvAt / punaH kiMviziSTA jinAH ? | 'jitAghAtAghAH' jitaM-parAjitaM aghAtaM-ghAtarahitaM aghaM-pApaM yaiH te tathA / hiMsApradhAnasyAghasya sarvadaiva nirastatvAt tadbhinnamapyaghaM yairharAtApAstamiti bhAvaH / vastatastu jitaM AghAtAcaM AghAtaH-prANivadhaH tatsaMvandhi aghaM-pApaM yaiste tathA / anyAgamoktahiMsApradhAnamupAyatvapradarzanena dayAyA eva sarvotkRSTatvapradarzanamukhena ca hiMsAjanyasakalapApavidhvaMsakA ityarthaH / punaH kiMviziSTAH ? / 'apAtanutApAH' apagataH atanuH-pracuraH tApaH-santApo yebhyaste tathA / tadanu krodhAdInAM mUlataH chinnatvAt / punaH kiMviziSTAH ? | 'AhitamAnavanavavibhavAH' AhitaH-pUrito mAnavAnAM-manuSyANAM navaH-pratyagraH apUrva iti yAvat vibhavaH-aizvaryaM yaiste tathA / punaH kiMviziSTAH ? / 'vibhavAH' vigato bhavaH-saMsAro yeSAM te tathA / / iti dvitIyavRttArthaH / / 18 / / (5). dha0 TIkA-vidhutAreti / 'vidhutArAH' vidhutaM AraM arINAM samUhaH, araNaM vA AraH bhramaNaM arthAt saMsAre yaiste / 'vidhutArAH' candrojjvalAH / 'sadA' sarvakAlam / 'sadAnAH' dAnasahitAH / 'jinAH' tIrthakRtaH / 'jitA-ghAtAghAH' jitaM aghAtaM-ghAtavarjitaM agha-pApaM yaiste / 'tanuta' vistArayata / 'apAtanutApA' apagato atanu-mahAn tApo yeSAM te / 'hitaM' pathyam / 'AhitamAnavanavavibhavAH' Ahito-janito mAnavAnAM navavibhavaH-pratyagraizvaryaM yaiste / 'vibhavAH' vigatasaMsArAH / he jinAH hitaM tanuteti sambandhaH / / 18 / / avacUriH vidhutArA he jinAH ! hitaM tanuta kuruta / vidhutamAramarINAM samUho'raNaM vA aro bhramaNamarthAt saMsAro yaiste / tathA vidhuzcandrastadvadujjvalAH / sadAnAH satyAgAH / jitamaghAtaM ghAtavarjitamaghaM pApaM yaiste / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 zobhanastuti-vRttimAlA apagatamahAtApAH / Ahito vistIrNo mAnavAnAM navavibhavo navaH pratyagro vibhava aizvaryaM yaiste / tathA vigatasaMsArAH / / 18 / / sarvajJasya siddhAntasya smaraNammatimati jinarAji narA ''hitehite rucitaruci tamohe'mohe / matamatanUnaM nUnaM. smarAsmarAdhIradhIrasumataH sumataH // 3 // 19 // - AryA0 ja0 vi0-matimatIti / atra yattadoradhyAhAraM vidhAya vyAkhyAnaM kAryam / bho bhavyAtman ! yad mataM-darzanaM jinarAji-jinendraviSaye'sti tat tvaM nUnaM-nizcitaM smara-dhyAyeti kriyAkArakayojanA / atra 'smara' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kiM karmatApannam ? 'matam' / kathaM ? 'nUnam' / mataM kathaMbhUtaM ? 'tat' / tat kim ? / yajjinarAji asti / atrApi 'asti' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'yat' / kasmin ? 'jinarAji' / mataM punaH kathaMbhUtaM ? 'atanUnam' tanu ca UnaM ca yanna bhavati tat tathA / jinarAji kathaMbhUte ? 'matimati' garbhavAsAdiSvapyavasthAsu sAtizayamatiyukte / nityayogAdAvayaM matuppratyayaH / punaH kathaM0 ? 'narAhitehite' narANAM AhitaM-kRtaM IhitaM-vAJchitaM yena sa tathA tasmin | punaH kathaM0 ? rucitaruci' rucitA-abhISTA ruk-dIptiryasya sa tathA tasmin / punaH kathaM0 ? 'tamohe' tamaH-ajJAnaM hanti jahAti vA sa tamohastasmin / punaH kathaM0 ? 'amohe' moharahite / tvaM kathaMbhUtaH sannityAha / 'asmarAdhIradhIH' na smareNa adhIrA dhIryasya sa tathA / tAdRzasyaiva smaraNocitatvAt / punaH kathaM0 'sumataH' prANirakSAdikriyayA suSThu abhipretaH saMmata ityarthaH / kasya ? 'asumataH' prANinaH / atraikavacanasya tu jAtyapekSayA prayogaH / / atha samAsaH-jineSu rAjata iti jinarAT 'tatpuruSaH' / yadvA jinAnAM jineSu vA rAT 'tatpuruSaH' / AhitaM IhitaM yena sa AhitehitaH 'bahuvrIhiH' / narANAM AhitehitaH narAhi0 'tatpuruSaH' / tasmin narAhi0 / rucitA ruk yasya sa rucitaruk 'bahuvrIhiH' / tasmin ruci0 / tamo hanti jahAti vA tamohaH 'tatpuruSaH' / tasmin tamohe / na vidyate moho yasya so'mohaH 'tatpuruSaH' / tasminnamohe / tanu ca tat Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsumatijinastutayaH UnaM ca tanUnaM 'karmadhArayaH' / na tanUnaM atanUnaM tatpuruSaH' / na dhIrA adhIrA 'tatpuruSaH' / smareNa adhIrA smarAdhIrA 'tatpuruSaH' / smarAdhIrA dhIryasya sa smarAdhIradhIH 'bahuvrIhiH' / na smarAdhIradhIH asmarA0 'tatpuruSaH' suSThu mataH sumataH 'tatpuruSaH' / / iti kAvyArthaH / / 19 / / (2) si0 vR0-matimatIti / atra yattadoradhyAhAraM vidhAya vyAkhyAnaM kAryam / bho bhavyAtman ! yanmataM darzanaM jinAnAM jineSu vA rAjate iti jinarAT, tasmin jinarAji, jinendraviSaye'sti tat tvaM nUnaMnizcitaM smara-dhyAyetyarthaH / 'smR cintAyAm' iti dhAtoH 'AzI:preraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade madhyamapuruSaikavacanam / atra 'smara' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kiM karmatApannam ? / matam / katham ? / nUnam / kIdRzaM matam ? / tat / tat kim ? / yat jinarAji asti / atrApi 'asti' iti kriyApadam / kiM kartR ? / yat / kasmin ? / jinarAji / mataM punaH kathaMbhUtam ? / 'atanUnaM' tanu ca UnaM ca yanna bhavati tathA / yadvA parairdUSayituM zakyaM UnaM paramatApekSayA sakalArthAprakAzaM tAdRzaM na kintu parairdUSayitumazakyaM yAvadarthaprakAzakaM cetyarthAntaram / jinarAji kathaMbhUte ? / 'matimati' garbhavAsAdiSvavasthAsu sAtizayamatiyukte / nityayogAdAvayaM matup / punaH kathaMbhUte ? / 'narAhitehite' narANAM AhitaM-pUritaM IhitaM-vAJchitaM yena sa tathA tasmin / punaH kathaMbhUte ? / 'rucitaruci' rucitAabhISTA ruka-dIptiryasya sa tathA tasmin / punaH kathaMbhUte ? / 'tamohe' tamaH-ajJAnaM hanti jahAti vA sa tamohaH, kvacit' (si0 a0 5, pA0 1, sU0 171) iti DaH, tasmin / punaH kathaMbhUte ? / 'amohe' na vidyate moho yasya saH amohaH tasmin / tvaM kathaMbhUtaH san ityAha- asmarAdhIradhIH' na smareNa-kAmena adhIrA-vihvalA dhIH matiryasya sa tathA / tAdRzasyaiva smaraNocitatvAt / punaH kIdRzaH ? / asumataHprANinaH / jAtAvatraikavacanam / rakSAdikriyAyAM sumataH / sutarAmabhipreta ityarthaH / / 19 / / - sau0 vR0-matimatIti / tvaM jinarAji sarvajJamataM zAsanaM darzanaM vA nUnaM-nizcitaM smara ityanvayaH / 'smara' iti kriyApadam / kaH kartA ? / 'tvam' / 'smara' dhyAya / kiM karmatApannam ? / 'mataM' pravacanam / kasmin ? | 'jinarAji' jinAH-sAmAnyakevalinaH teSu rAjate ityevaMzIlo yaH sa jinarAT tasmin jinarAji / katham ? / 'nUnaM' iti nizcitam / kiMviziSTastvam ? / 'sumataH' zobhanaH mataH sumataH rakSakaH / kasya ? / 'asumataH' prANinaH / jAtAvekavacanam / punaH kiMviziSTastvam ? / asmarA-asmaraNazIlA dhIrA-nizcalA dhI:-buddhiH yasya saH 'asmarAdhIradhIH' / kiMviziSTaM matam ? / tanu-kRzaM UnaM-asaMpUrNaM te dve yatra na staH tat 'atanUnaM' mahat, saMpUrNaM ityarthaH / kiMviziSTe jinarAji ? / matimati' garbhavAsAdArabhya Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 zobhanastuti-vRttimAlA saMpUrNabuddhimati / punaH kiMviziSTe jinarAji ? | narANAM-manuSyANAM AhitaM-sthApitaM dattaM vA IhitaMvAJchitaM yena sa narAhitehitaH tasmin 'narAhitehite' punaH kiMviziSTe jinarAji ? / rucitA-sarvajanAnAM abhISTA ruk kAntiA yasya sa rucitaruk tasmin 'rucitaruci' / punaH kiMviziSTe jinarAji ? | tamaH-ajJAnaM hantIti tamohaH tasmin 'tamohe' / punaH kiMviziSTe jinarAji ? / na vidyate moho-mUrchA bhrAntirvA yasya saH amohaH tasmin 'amohe' / iti padArthaH / / atha samAsaH-matiH vidyate yasya sa matimAn, tasmin matimati / atra astyarthe matuH' ityanubhUtiH (sA0 sU0 606) / jineSu rAjate iti jinarAT, tasmin jinarAji / narANAM nareSu vA AhitaM IhitaM yena sa narAhitehitaH, tasmin narAhitehite / rucitA rug yasya sa rucitaruk, tasmin rucitaruci / tamo hantIti tamohaH, tasmin tamohe | na mohaH amohaH, tasmin amohe / tanu ca UnaM ca tanUne, na vidyate tanUne yasmin tad atanUnam / na dhIrA adhIrA, adhIrA cAsau dhIzca adhIradhIH, na vidyate smare-smaraNe adhIradhIH yasya asau asmarAdhIradhIH / asavaH-prANA vidyante yasya asau asumAn, tasya asumataH / suSThu mataM yasya sa sumataH / / iti tRtIyavRttArthaH / / 19 / / . (4) de0 vyA0-matimatIti / he jana ! - he loka ! tvaM jinarAji-sArvaviSaye mataM-pravacanaM nUnaM-nizcitaM smarasmRtigocarIkuru ityanvayaH / 'smR cintAyAm' iti dhAtuH / 'smara' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kiM karmatApannam ? / matam / kasmin ? / 'jinarAji' jineSu-tIrthaMkareSu rAjate iti jinarAT tasmin / kiMviziSTe jinarAji ? / 'matimati' matiH-buddhiH sA vidyate yasmin sa tasmin / punaH kiMviziSTe ? / 'narAhitehite' narANAM-manuSyANAM AhitaM-pUritaM hitaM-vAJchitaM yena sa tasmin / punaH kiMviziSTe ? / 'rucitaruci' rucitA sarveSAmAhAdakatvena ruk-kAntiryasya sa tasmin / punaH kiMviziSTe ? | tamohe-ajJAnanAzake / punaH kiMviziSTe ? / 'amohe' moho mauDhyaM tena rahite / "moho mauDhyaM cintA dhyAnaM" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 2, zlo0 234) / kiMvi0 matam ? / 'atanUnam' tanu-paraiH hApayituM zakyam UnaM paramatApekSayA sakalArthAprakAzakaM tAdRzaM na kintu parairhApayituM azakyam / yAvadarthaprakAzakaM ceti bhAvaH / kiMviziSTastvam ? / 'asmarAdhIradhIH' nAsti smareNakandarpaNa adhIrA-caJcalA dhI:-buddhiH yasya sa tathA / punaH kiMviziSTa: ? / sumataH-sundarAbhipretaH / kasya ? / asumataH-prANinaH / asavo vidyante yasyAsau asumAn tasya iti vyutpattiH / jAtAvekavacanam / / iti tRtIyavRttArthaH / / 19 / / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsumatijinastutayaH (5) dha0 TIkA-matimatIti / 'matimati' garbhavAsAdiSvapyavasthAsu sAtizayamatiyukte / nityayogAdAvayaM matuppratyayaH / 'jinarAji' jinAH-kevalinasteSu rAjate yastasmin / 'narAhitehite' narANAM Ahitehite-kRtasamIhite / 'rucitaruci' rucitA-abhISTA ruk-dIptiryasya sambandhinI tasmin / 'tamohe' ajJAnaghAtini / 'amohe' moharahite / 'mataM' darzanam / 'atanUnaM' tanu ca UnaM ca yanna bhavati tat / 'nUnaM' nizcitam / 'smara' dhyAya / 'asmarAdhIradhIH' na smareNa adhIrA dhIryasya saH / 'asumataH' prANinaH / 'sumataH' prANirakSAdikriyayA suSThu abhipretaH / smareti madhyamaikavacanaprayogAt tvamiti labhyate / tena tvaM asmarAdhIradhIH asumataH sumataH san jinarAji jinendraviSaye yanmataM tat smareti sambandhaH / / 19 / / . avacUriH jinarAji sarvajJe mataM tvaM smareti saMbandhaH / kiMbhUte / matimati sAtizayajJAnayukte / narANAmAhitaM pUritamIhitaM vAJchitaM yena tasmin / rucitA pareSAM pramodakAritvAdabhISTA ruk kAntiryasya tasmin / tamohe ajJAnaghAtini / amohe mamatvamukte / mataM kiMbhUtam / tanu tucchamUnamapUrNaM ca tanUnanaM na evaMvidhamatanUnam / nUnaM nizcitam / tvaM kiMbhUtaH / na smareNAdhIrA dhIryasya saH / asumataH prANinaH ! jAtAvekatvam / sumato rakSAkriyAyAM suSThu abhipretaH / / 19 / / kAlIdevyai prArthanAnagadAmAnagadA mA maho ! mahorAjirAjitarasA tarasA / ghanaghanakAlI kAlI batAvatAdUnadUnasatrAsatrA // 4 // 20 // - AryA 1. 2. dA'mA0' ityapi pAThaH / 'satrA' iti pRthak padaM vA / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA ja0 vi0-nagadAmeti / 'aho' ityAmantraNe vismaye vA, bateti vismaye, kAlI-kAlyabhidhAnA devI mAM tarasA-vegena balena vA avatAt-rakSatAt iti kriyAkArakaprayogaH / atra 'avatAt' iti kriyApadam | kA karjI ? 'kAlI' / kaM karmatApannam ? 'mAm' / kena ? 'tarasA' avatAdityatra bavayoraikyaM tu yamakavazAdavaseyam / "yamakazleSacitreSu vavayorDalayona bhit" iti vacanAt / kAlI kathaMbhUtA ? 'nagadAmAnagadA' nagAn dyati-khaNDayatIti nagadA, amAnA-apramANA mahatItyarthaH, etAdRzI gadApraharaNavizeSo yasyAH sA tathA / punaH kathaMbhUtA ? 'mahorAjirAjitarasA' mahAMsi-tejAMsi teSAM rAjiHtatiH tayA rAjitA-zobhitA rasA-pRthivI yayA sA tathA / punaH kathaMbhUtA devI ? 'ghanaghanakAlI' ghanAHsAndrAH ghanAH-meghAstadvat kAlI-zyAmA / punaH kathaM0 ? 'UnadUnasatrAsatrA' UnAH-stokAHparivArarAhityenAlpAH dUnAH-upataptAH-saMtApavantaH satrAsAH-sabhayAH tAn trAyata iti UnadUnasatrAsatrA / / atha samAsaH-nagAn dyatIti nagadA 'tatpuruSaH' / na vidyate mAnaM yasyAH sA amAnA 'bahuvrIhiH' / amAnA cAsau gadA ca amAnagadA 'karmadhArayaH' / nagadA amAnagadA yasyAH sA nagadA0 'bahuvrIhiH' / mahasAM rAjimahorAjiH 'tatpuruSaH' / mahorAjyA rAjitA mahorA0 'tatpuruSaH' / mahorAjirAjitA rasA yayA sA mahorA0 'bahuvrIhiH' / ghanAzca te ghanAzca ghanaghanAH 'karmadhArayaH' / ghanaghanavat kAlI ghana0 'tatpuruSaH' / UnAzca dUnAzca satrAsAzca UnadUnasatrAsAH 'itaretaradvandvaH' / UnadUnasatrAsAn trAyate ityUnadUnasatrAsatrA 'tatpuruSaH' / / iti kAvyArthaH / / 20 / / // iti zrIzobhanastutivRttau zrIsumatijinastutivRttiH / / 4 / 5 / 20 // si0 vR0-nagadAmeti / aho ityAmantraNe / "aho batAnukampAyAM, khede sambodhane'pi ca" iti vizvaH / bateti vismaye / "khedAnukampAsantoSa-vismayAmantraNe bata" ityamaraH (zlo0 2823) / kAlIkAlyabhidhAnA devI mAM tarasA-vegena balena vA avatAt-rakSatAdityarthaH / 'ava rakSaNe' dhAtoH 'AzIHpreraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade tAtaGi prathamapuruSaikavacanam / avatAdityatra bavayoraikyaM tu yamakavazAdavaseyam, "yamakazleSacitreSu bavayorDalayona bhit" iti vacanAt / kAlI kathaMbhUtA ? / 'nagadAmAnagadA' nagAn-parvatAn dyati-khaNDayatIti nagadA sA cAsAvamAnA-apramANA mahatItyarthaH gadA-praharaNavizeSo yasyAH sA tathA / punaH kathaMbhUtA ? | 'mahorAjirAjitarasA' mahAMsitejAMsi teSAM rAjiH-tatiH tayA rAjitA-zobhitA rasA-pRthivI yayA sA tathA / "rAjilekhA tatirvIthI, mAlAlyAvalipaGktayaH" iti haimaH (kA0 6, zlo0 59) / "sarvasahA ratnagarbhA, jagatI medinI rasA" iti haimaH (kA0 4, zlo0 3) / punaH kathaMbhUtA ? / 'ghanaghanakAlI' ghanAH-sAndrAH te ca te ghanA-meghAH Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsumatijinastutayaH 87 tadvat kAlI-zyAmA / punaH kathaMbhUtA ? / 'UnadUnasatrAsatrA' UnAH-stokAH parivArarAhityenAlpAH, dUnAHupataptAH-santApavantaH, satrAsAH-sabhayAH, UnAzca dUnAzca satrAsAzca UnadUnasatrAsAH 'itaretaradvandvaH' tAn UnadUnasatrAsAn trAyate ityUnadUnasatrAsatrA 'tatpuruSaH' / 'skandhakaM' chandaH / / 4 / / / / iti mahopAdhyAyazrIbhAnucandragaNiziSyamahopAdhyAyazrIsiddhicandragaNiviracitAyAM zrIzobhanastutivRttau zrIsumatijinastutivRttiH // 4 / 5 / 20 // sau0 vR0-nagadAmeti / 'aho' iti Azcarye komalAmantraNe vA / kAlInAmnI devI mAM avatAt ityanvayaH / 'avatAt' iti kriyApadam / kA kI ? | 'kAlI' / 'avatAt' rakSatu / kaM karmatApannam ? / 'mAm' / katham ? / 'tarasA' vegena / katham ? / 'bata' iti khede / kiMviziSTA kAlI ? / nagAn-parvatAn dhati-khaNDayati iti 'nagadA' / punaH kiMviziSTA kAlI ? / 'amAnA' apramANA / gadA-praharaNavizeSo yasyAH sA 'amAnagadA' / punaH kiMviziSTA kAlI ? / mahobhiH-tejobhiH rAjitA-zobhitA rasA-pRthvI yayA sA 'mahorAjitaMrasA' | punaH kiM0 kAlI ? | ghano-nicitaH jalena pUrNaH etAdRzo yo ghanaH-meghaH tadvat kAlI-varNena zyAmA 'ghanaghanakAlI' | punaH kiM0 kAlI ? | UnA-hInAH saubhAgyAdinA dUnAduHkhitAH satrAsAH-sabhayAH tAn prati trAyate-rakSatIti 'UnadUnasatrAsatrA' / etAdRzI kAlI vidyAdevI mAM avatAt / iti padArthaH / / ...atha samAsaH-nagAn dyati-khaNDayati iti nagadA / amAnA gadA yasyAH sA amAnagadA / yadvA mAne-sAhaMkAre jane gadA iva gadA mAnagadA / mahobhiH rAjitA rasA yayA sA mahorAjitarasA / ghanazcAsau ghanazca ghanaghanaH, yadvA ghanena-jalena ghanaH ghanaghanaH, ghanaghanavat kAlI ghanaghanakAlI / trAsena sahitAH satrAsAH, UnAzca dUnAzca satrAsAzca UnadUnasatrAsAH, UnadUnasatrAsAn trAyate iti UnadUnasatrAsatrA / "tarasA balavegayoH" iti mahIpaH / "kIlAlaM bhuvanaM vanaM ghanarasaH" iti haimaH (kA0 4, zlo0 135) / "bAsastvAkasmikaM bhayaM" iti haimaH (kA0 2, zlo0 235) / asyAM stutau aupacchandasikajAtyA dvitryakSaraiH yamakAlaMkAraH / / iti caturthavRtArthaH / / 20 / / zrIpaJcamajinezasya, stuterartho livIkRtaH / saubhAgyasAgarAkhyeNa sUriNA jJAnasevinA // // iti sumatijinastutivRttiH // 4 / 5 / 20 // de0 vyA0-nagadAmeti / 'aho' ityAzcarye / 'bata' iti vismaye / kAlI devI mAM tarasA-zIghra avatAt-rakSatAt ityanvayaH / ava rakSaNe' iti dhAtuH / avatAt' iti kriyApadam / kA kI ? / 'kAlI' Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 zobhanastuti-vRttimAlA devI / kaM karmatApannam ? / mAm / avatAdityatra bavayoraikyAt vakArasthAne bakAragrahaNam / kiMviziSTA kAlI ? / 'nagadAmAnagadA' nagaM-parvataM dyati-khaNDayatIti nagadA evaMvidhA amAnA-apramANA vipulatvAt gadA-praharaNavizeSo yasyAH sA tathA / punaH kiMviziSTA ? / 'mahorAjirAjitarasA' mahasaH-prabhAyAH rAjiH-paMktiH tayA rAjitA-zobhitA rasA-pRthivI yayA sA tathA / "jagatI medinI rasA" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 4, zlo0 3) / punaH kiMviziSTA ? / 'ghanaghanakAlI' ghano-niviDo yo ghano-meghaH tadvat kAlI-kRSNavarNA | punaH kiMviziSTA ? / 'UnadUnasatrA' UnA-apUrNA dhanairiti zaiSaH, ata eva dUnAH-duHkhitAH teSAM satraM-dhanaM yasyAH sA tthaa| punaH kiMviziSTA ? / satrA-suzIlA / "satraM gRhaM dhanaM satraM, satraM dAnamiheritam / satraM nAma vanaM satraM, satraM saccaritaM matam // " ityanekArthaH / athavA UnA dhanAdinA dUnA rogAdinA satrAsAH-sabhayAH vipakSAdinA tAn trAyaterakSatItyekameva padam / / iti caturthavRttArthaH / / 20 / / 4 / 5 / 20 // dha0 TIkA-nagadeti / 'nagadA'mAnagadA' nagAn-parvatAn dyati iti nagadA, amAnA-apramANA gadA-praharaNavizeSo yasyAH sA / 'mAM' 'aho' ityAmantraNe vismaye vA / 'mahorAjirAjitarasA' mahorAjibhiH-tejastatibhiH rAjitA-zobhitA rasA-pRthvI yayA sA / 'tarasA' vegena balena vaa| 'ghanaghanakAlI' ghanAH-sAndrA ye ghanAH tadvat kAlI-zyAmA / kAlIti nAmnA / 'bata' bateti vismaye | 'avatAt' rakSatu / 'UnadUnasatrAsatrA' UnAH-stokAH dUnAH-upataptAH satrAsAH-sabhayAH tAMstrAyate yA sA | kAlI tarasA mAM avatAdityanvayaH / / 20 / / 4 / 5 / 20 // avacUriH aho iti saMbodhane vismaye vA / kAlI devI mAmavatAd rakSatAt / kiMbhUtA / nagadA 'do avacchedane' iti dhAtoH parvatabhetrI / amAnA apramANA gadA praharaNavizeSo yasyAH sA / kAntirAjyA rAjitA zobhitA rasA bhUmiryayA sA / tarasA balena zIghraM vA / ghano meghastadvad ghanakAlI prabhUtakAlavarNA / bateti vismaye / UnA apUrNAH dUnA vipakSaiH satrAsAH sabhayAstAMstrAyate rakSati yA // 20 / / 4 / 5 / 20 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpadmaprabhajinastutayaH 6 zrIpadmaprabhajinastutayaH atha zrIpadmaprabhAya vinaviHpAdadvayI dalitapadmamRduH pramoda munmudratAmarasadAmalatAntapAtrI / pAdmaprabhI pravidadhAtu satAM vitIrNa munmudratAmarasadA malatAntapAtrI // 1 // 21 // - vasantatilakA (8, 6) ja0 vi0-pAdadvayIti / 'pAdmaprabhI' padmaprabhasyeyaM pAdmaprabhIti vyutpatteH padmaprabhatIrthakarasambandhinI pAdadvayI-caraNadvitayI pramodaM-AnandaM pravidadhAtu-prakarSeNa vidadhAtu-karotviti kriyAkArakAnvayaH / atra 'pravidadhAtu' iti kriyApadam / kA kI ? 'pAdadvayI' / kaM karmatApannam ? 'pramodam' / pAdadvayI kiM sambandhinI ? 'pAdmaprabhI' / pAdadvayI kathaMbhUtA ? 'dalitapadmamRduH' dalAni jAtAnyasyeti dalitaM-vikasitaM yat padma-kamalaM tadvanmRduH-komalA / punaH kathaM0 ? 'unmudraMtAmarasadAmalatAntapAtrI' unmudrANi-vikasitAni, udgatA mudrA-mudraNaM yebhyaH iti vyutpatteH, unmudrANi yAni tAmarasAni-mahotpalAni tatsambandhIni yAni dAmAni latAnAmantAni-prAntAni kusumAnItyarthaH teSAM pAtrI-bhAjanam-AdhAra ityarthaH / surAsurAdibhiH kamalakusumAdibhiH kRtvA pUjitatvena bhagavatpAdadvayyAM tAmarasAnAM kusumAnAM ca Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA sattvAt / athavA unmudratAmarasadAmAnyeva pralambatvAt latA-vallayaH tAsAmantapAtrI-samIpabhAjanam / yadivA unmudratAmarasadA AmalatAntapAtrI ceti vizeSaNadvayameva / tathA cAyamarthaH-unmudrANi-aparyantAni tAmarasAni-kamalAni dayata ityunmudratAmarasadA / yadvA unmut-udgataharSaM yad rataM-surataM tatra AmaH-pratyagro yo rasaH-abhilASaH taM dyati-khaNDayatIti unmudratAmarasadA / tathA 'AmalatAntapAtrI' AmalatA-rogavallI tasyA anto-vinAzastasya pAtrI-bhAjanam / punaH kathaMbhUtA pAdadvayI ? 'vitIrNamut' vitIrNA-dattA mutprItiryayA sA tathA / keSAm ? 'satAM' satpuruSANAm / punaH kathaM0 ? 'mudratAmarasadA' mudA-harSeNa ratA amarasadaH-surasabhA yasyAH sA mudratAmarasadA | punaH kathaM0 ? 'malatAntapAtrI' malena-karmalakSaNena tAntAnglAnAn pAti-rakSatItyevaMzIlA malatAntapAtrI / / atha samAsaH-pAdayoddhayI pAdadvayI tatpuruSaH' / dalitaM ca tat padmaM ca dalitapadmaM karmadhArayaH' / dalitapadmavanmRduH dalitapadmamRduH 'tatpuruSaH' / udtA mudrA yebhyastAnyunmudrANi 'bahuvrIhiH' / unmudrANi ca tAni tAmarasAni ca unmudra0 'karmadhArayaH' / unmudratAmarasAnAM dAmAni unmudra0 'tatpuruSaH' / latAnAmantAni latAntAni 'tatpuruSaH' / unmudratAmarasadAmAni ca latAntAni ca unmudra0 'itaretaradvandvaH' / unmudratAmarasadAmalatAntAnAM pAtrI unmudra0 'tatpuruSaH' / yadvA unmudratAmarasadAmAnyeva latA unmuMdra0 'karmadhArayaH' / unmudratAmarasadAmalatAnAmantaH unmudra0 'tatpuruSaH' / unmudratAmarasadAmalatAntasya pAtrI unmudra0 'tatpuruSaH' / vizeSaNadvayapakSe tvevaM samAsaH / unmudratAmarasAni dayata iti unmudratAmarasadA 'tatpuruSaH' / yadvA udgatAM mud yasmAt tad unmut 'bahuvrIhiH' / unmut ca tat rataM ca unmudrataM karmadhArayaH' / AmazcAsau rasazca AmarasaH 'karmadhArayaH' / unmudrate AmarasaH unmudratAmarasaH 'tatpuruSaH' / unmudratAmarasaM dyatIti unmudratAmarasadA 'tatpuruSaH' / malena tAntA malatAntAH 'tatpuruSaH' / malatAntAn pAtItyevaMzIlA malatAntapAtrI 'tatpuruSaH' / yadvA pAtIti pAtrI malatAntAnAM pAtrI mala0 'tatpuruSaH' / / iti kAvyArthaH / / 21 / / (2) si0 vR0-pAdadvayIti / padmaprabhasyeyaM pAdmaprabhI-padmaprabhatIrthaMkarasambandhinI pAdayordvayI pAdadvayIcaraNadvitayI pramodaM-AnandaM pravidadhAtu-prakarSeNa karotvityarthaH / pravipUrvaka 'DudhAJ dhAraNapoSaNayoH' iti dhAtoH 'AzIHpreraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM tup / 'ap0' (sA0 sU0 691), 'dvizca' (sA0 sU0 710) iti dhakArasya dvitvam, 'hrasvaH' (sA0 sU0 713) iti pUrvadhakArasya hrasvatvam, 'jhapAnAM jabacapAH' (sA0 sU0 714) iti pUrvadhakArasya dakAraH / atra 'pravidadhAtu' iti kriyApadam / kA karjI ? | pAdadvayI / kaM karmatApannam ? / pramodam / pAdadvayI Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpadmaprabhajinastutayaH kiMsambandhinI ? / pAdmaprabhI / kathaMbhUtA pAdadvayI ? | 'dalitapadmamRduH' dalAni jAtAnyasyeti dalitaM vikasitaM vA yat padma-kamalaM tadiva mRduH-sukumArA komaleti yAvat / 'voto guNavacanAt' (pA0 a0 4, pA0 1, sU0 44) iti pAkSika IbabhAve mRduriti mantavyam / punaH kathaMbhUtA ? | 'unmudratAmarasadAmalatAntapAtrI' unmudrANi-vikasitAni, udgatA mudrA-mudraNaM yebhya iti vyutpatteH, unmudrANi yAni tAmarasAnimahotpalAni tatsambandhIni yAni dAmAni latAnAmantAni prAntAni ca kusumAnItyarthaH, teSAM pAtrI-bhAjanaM AdhAretyarthaH / "yogyabhAjanayoH pAtraM" ityamaraH / surAsurAdibhiH kamalakusumAdibhiH kRtvA pUjitatvena bhagavatpAdadvayyAM tAmarasAnAM kusumAnAM ca sadA sattvAditi bhAvaH / athavA unmudratAmarasadAmAnyeva pralamvatvAd latA-vallayastAsAmantapAtrI-samIpabhAjanam / yadivA unmudratAmarasadA AmalatAntapAtrI ceti vizeSaNadvayameva / tathA cAyamarthaH-unmudrANi-aparyantAni surAsuranirmitAni rekhAtmakAnIva tAmarasAni dayata ityunmudratAmarasadA / yadvA udgatA mud yasmAt tad unmud unmud-harSadaM yad rataM-surataM tasmin AmaHpratyagro yo rasaH-abhilASastaM dyati-khaNDayatIti unmudratAmarasadA / unmucca tad rataM ca unmudrataM 'karmadhArayaH' AmazcAsau rasazca AmarasaH 'karmadhArayaH' / tathA 'AmalatAntapAtrI' Amo-rogaH tallakSaNA latA-vallI tasyA antaH-vinAzastasya pAtrI-bhAjanaM yogyA cetyarthaH / punaH kathaMbhUtA ? / 'vitIrNamut' vitIrNA dattA mut-prItiryayA sA tthaa'| keSAm ? | satAM-satpuruSANAm / punaH kathaMbhUtA ? / 'mudratAmarasadA' mudA-harSeNa ratA-AsaktA amarANAM-devAnAM sat(daH)-sabhA yasyAH sA tathA / "samAjaH pariSat sadaH" iti haimaH (kA0 3, zlo0 146) / punaH kathaMbhUtA ? / 'malatAntapAtrI' malena-pApalakSaNena tAntAn-glAnAn pAti-rakSatItyevaMzIlA malatAntapAtrI / zIlArthe'J / yadvA pAtIti pAtrI malatAntAnAM pAtrI malatAntapAtrItyarthaH / "malo'striyAma(strI pApa ?) vikiTTA" ityamaraH (zlo0 2729) / / 21 / / .. (3) - sau0 vR0-yaH sumatiH bhavati tasya vikasitapadmavat mukhaprabhA bhavati / anena sambandhena AyAtasya SaSThasya padmaprabhajinasya stutivyAkhyAnaM likhyate / pAdadvayIti / pAdadvayI-caraNadvitayI satAM-sajjanAnAM pramodaM-harSaM pravidadhAtu ityanvayaH / 'pravidadhAtu' iti kriyApadam / kA kI ? / 'pAdadvayI' / 'pravidadhAtu' karotu / kaM karmatApannam ? / 'pramodaM' prakarSaNa harSam / keSAm ? / 'satAm' / kiMviziSTA pAdadvayI ? / dalitaM-vikasitaM yat padma-kamalaM tadvanmRduHkomalA 'dalitapadmamRduH' / punaH kiMviziSTA pAdadvayI ? | unmudrANi smerANi yAni tAmarasAni-kamalAni teSAM dAmAni-mAlAH saiva lambAyamAnatvAt latA-vallI tAsAM antaH-svarUpaM nikaTaM vA teSAM pAtrIva pAtrI1. 'tA eva lambAyamAnatvAt latA-vallayastAsAM antaH svarUpaM nikaTaM vA tasya' iti pratibhAti / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA bhAjanaM 'unmudratAmarasadAmalatAntapAtrI' / punaH kiMviziSTA pAdadvayI ? / 'pAdmaprabhI' padmaprabhajinasaMbandhinI / punaH kiMviziSTA pAdadvayI ? / vitIrNA-dattA mud-AhlAdo yayA sA 'vitIrNamud' / punaH kiM0 pAdadvayI ? / udtaM yad rataM-surataM tathA rAgatA tadeva AmarasaH-apakvo yo rasaH taM prati dyatikhaNDayatIti 'udratAmarasadA' / yadvA ut-prAbalyena rato-rAgo udrataH, udratA amarasadaH-surasabhA yasyAM sA 'udratAmarasadA' / yadvA unmudrANi-vikasvarANi tAmarasAni-kamalAni suranirmitAni rekhAtmakAni vA dayateprApayate iti 'unmudratAmarasadA' / punaH kiMviziSTA pAdadvayI ? / malaH-karmajanitamalaH tasya bhAvaH malatA (na malatA amalatA) tasyAH anto nAzaH tasya pAtrI-sthAnaM '(a) malatAntapAtrI' karmanAzakRdityarthaH / yadvA malena-karmarajasA tAntAH-zrAntAH tAn pAtrI-rakSaNazIlA / yadvA Amo-rogaH sa eva latA-vallI tasyA anto-nAzaH tasya pAtrI-sthAnam / iti padArthaH / / atha samAsaH-dvayoH samAhAro dvayI, pAdayordvayI pAdadvayI / dalitaM ca tat padmaM ca dalitapadmam, dalitapadmavat mRduH dalitapadmamRduH / prakRSTazcAsau modazca pramodaH, taM pramodam / unmudrANi ca tAni tAmarasAni ca unmudratAmarasAni, unmudratAmarasAnAM dAmAni unmudratAmarasadAmAni, unmudratAmarasadAmAnyeva latA unmudratAmarasadAmalatAH, unmudratAmarasadAmalatAnAM antaH unmudratAmarasadAmalatAntaH unmu0latAntasya pAtrI unmu0latAntapAtrI / yadvA unmudratAmarasAni dayate iti unmudratAmarasadA / padmaprabhasya iyaM pAdmaprabhI / vitIrNA mud yayA sA vitIrNamud / ut-prAbalyena rata udrataH, AmazcAsau rasazca AmarasaH, udrata eva AmarasaH udratAmarasaH, udratAmarasaM dyati-khaNDayati iti udratAmarasadA / malena tAntA malatAntAH, malatAntAn pAtIti malatAntapAtrI / yadvA Amo-rogaH sa eva latA AmalatA, AmalatAyA anto-nAzaH AmalatAntaH, AmalatAntasya pAtrI AmalatAntapAtrI / dvitIyacaturthapAdeSu yamakAlaGkAraH / vasantatilakAcchandasA vRttamidam / / iti prathamavRttArthaH / / 21 / / de0 vyA0-pAdadvayIti / pAdmaprabhI pAdadvayI pramodaM pravidadhAtu-karotu ityanvayaH / 'DudhAJ dhAraNapoSaNayoH' iti dhAtuH / 'pravidadhAtu' iti kriyApadam / kA kI ? pAdadvayI / kaM karmatApannam ? / pramodam / kiMviziSTA pAdadvayI ? / pAdmaprabhI-padmaprabhasambandhinI / punaH kiMviziSTA ? / 'dalitapadmamRduH' dalitaM-vikasitaM yat padma-kamalaM tadvat mRduH-komalA / "dalitaM sphuTitaM sphuTaM" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 4, zlo0 194) / 'vorguNAt' (sA0 sU0 404) iti sUtrasya vikalpitatvenAtra IbabhAvaH / punaH kiMviziSTA ? | 'unmudratAmarasadAmalatAntapAtrI' unmudrANi-vikasitAni yAni tAmarasadAmAnikamalamAlAH latAntAH-pallavAH teSAM pAtrIva pAtrI-bhAjanam / "pAtrAmatre tu bhAjanam" ityabhidhAnacintAmANiH (kA0 4, zlo0 92) / punaH kiMviziSTA ? / 'vitIrNamud' vitIrNA-dattA mud-Anando Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpadmaprabhajinastutayaH yayA sA tathA / keSAm ? | satAM-sajjanAnAm, durjanAnAM tadasambhavAt / punaH kiMviziSTA ? | 'mudratAmarasadA' mudA-harSeNa ratA-AsaktA amarasado-devasabhA yasyAH sA tathA / punaH kiMviziSTA ? | 'malatAntapAtrI' malena karmaNA tAntAn-glAnAn pAti-rakSatItyevaMzIlA / / iti prathamavRttArthaH / / 21 / / dha0 TIkA-pAdadvayIti / 'pAdadvayI' caraNadvitayI / 'dalitapadmamRduH' vikasitAbjakomalA / 'pramoda' Anandam / 'unmudratAmarasadAmalatAntapAtrI' unmudrANi-vikasitAni tAmarasadAmAni-kamalamAlA latAntAni-kusumAni teSAM pAtrI-bhAjanaM, athavA unmudratAmarasadAmAnyeva lambatvAllatAstAsAmantapAtrIsamIpabhAjanam / kadAcid unmudrANi-aparyantAni tAmarasAni suranirmitAni rekhAtmakAni vA dayata iti unmudratAmarasadA, yadivA unmut-udgataharSaM, yad rataM tatra AmaH-pratyagro yo raso'bhilASastaM dyatIti unmudratAmarasadA / 'AmalatAntapAtrI' AmalatA-rogavallI tasyA anto-vinAzastasya pAtrI-bhAjanam / 'pAdmaprabhI' padmaprabhasaMbandhinI / 'pravidadhAtu' karotu / 'satAM sAdhUnAm / 'vitIrNamut' dattaprItiH / 'mudratAmarasadA' mudA ratA amarasadaH-surasabhA yasyAH sA / 'malatAntapAtrI' malena-karmaNA tAntAn-glAnAn pAtrI-rakSaNazIlA / pAdmaprabhI pAvadvayI pramodaM pravidadhAtu iti saMbandhaH / / 21 / / avacUriH ____ padmaprabhasaMbandhinI pAdadvayI pramoda pravidadhAtu / kiMbhUtA / dalitaM vikasitaM yadabjaM tadvat komalA | unmudrANi-vikasitAni tAmarasadAmAni-kamalamAlA latAntAni-kusumAni teSAM pAtrIva pAtrI bhAjanam / yadvA unmudratAmarasadAmAnyeva lambatvAllatAstAsAmantapAtrI samIpabhAjanam / satAM vitIrNamud dattaprItiH / mudi mudA vA ratA amarasadA-devasabhA yasyAH sA / malena karmaNA tAntAn-glAnAn pAtIti malatAntapAtrI // 21 / / . samagrajinezvarANAM stutiHsA me matiM vitanutAjjinapaGktirasta mudrA''gatA'marasabhA'suramadhyagA''dyAm / - mudrA 1. 'mudrA gatA'marasabhA suramadhyagAdyAm' ityapi pAThaH / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 zobhanastuti-vRttimAlA ratnAMzubhirvidadhatI gaganAntarAla mudrAgatAmarasabhAsuramadhyagAd yAm / / 2 // 22 // - vasanta0 ja0 vi0-sA me matimiti / sA jinapaGktiH -arhatAM zreNI me-mama matiM-prajJAM vitanutAtvistArayatAt iti kriyAkArakayojanA / atra 'vitanutAt' iti kriyApadam / kA kI ? 'jinapaGktiH ' kAM karmatApannAm ? 'matim' / yattadoH parasparamabhisambandhAt sA kA ? yAM jinapaGktiM surasabhA-devaparSat adhyagAt-prAptavatI / atrApi 'adhyagAt' iti kriyApadam / kA kI ? 'surasabhA' / kAM karmatApannAm ? 'yAm' / yAM kathaMbhUtAm ? AdyAm / surasabhA kathaMbhUtA ? 'astamudrA' astA-kSiptA mudrA-paryanto yayA sA tathA / apramANetyarthaH / punaH kathaMbhUtA ? 'AgatA' AyAtA / arthAt svargata iti jJeyam / anena vizeSaNena nanu surasabhAyAH suraloke sadbhAvaH jinapaGktistviheti kathaM jinapaGktiM prati surasabhAyA adhigamanaM sambhavet ? iti zaGkA vyudastA / punaH kathaMbhUtA ?. 'asuramadhyagA' asurANAMbhavanavAsidevavizeSANAM madhyagA-madhyavartinI / muktavairetyarthaH / athavA asuramadhyagAdyAmiti jinapaGktereva vizeSaNam / tathA caivaM vyAkhyA-asuramadhyagAnAmAdyAM-prathamAm / prathamaM pUjyatayA'suramadhye jinapaGktireva gacchati, tato'nye gaNadharAdaya iti / atra yadi akAraprazleSo na vidhIyate tadA suramadhyagAdyAmiti vizeSaNaM bhavati tadapi yauktikameva / amarasabhA kiM kurvatI ? 'vidadhatI' kurvANA / kiM karmatApannam ? 'gaganAntarAlaM' antarikSodaram / kathaMbhUtam ? 'udrAgatAmarasabhAsuram' udrAgaM-udgatarAgaM yat tAmarasaMmahotpalaM tadvadbhAsuraM-dIpram / raktacchAyamityarthaH / kaiH kRtvA ? 'ralAMzubhiH'.ratnAnAM-mukuTAdyAbharaNasthitAnAM maNInAM ye aMzavaH-kiraNAstaiH / iyaM vidadhatIti kriyA AgatetyanayA kriyayA yojyate / tathA cAyaM phalitArthaH-maNimayUkhaiH antarikSodaraM raktacchAyaM kurvantI (kurvatI) AgatA satI yAmadhyagAditi / / atha samAsaH-jinAnAM paGktiH jinapaGktiH 'tatpuruSaH' / astA mudrA yayA sA astamudrA 'bahuvrIhiH' / amarANAM sabhA amarasabhA 'tatpuruSaH' / madhye gacchatIti madhyagA 'tatpuruSaH' / asurANAM madhyagA asuramadhyagA, yadvA asurANAM madhyaM asuramadhyaM 'tatpuruSaH' / asuramadhyaM gacchatIti asura0 'tatpuruSaH' / jinapaGktipakSe tu asuramadhyagAnAM suramadhyagAnAM vA AdyA asuramadhyagAdyA, sura0 vA 'tatpuruSaH' / tAM asura0, sura0 vA / ratnAnAmaMzavo ratnAMzavaH 'tatpuruSaH' / taiH ratnAMzubhiH / gaganasyAntarAlaM gaganAntarAlaM 'tatpuruSaH' / tat gaga0 / udto rAgo yasmAt tat udrAgaM 'bahuvrIhiH' / udrAgaM ca tat tAmarasaM ca udrAga0 'karmadhArayaH' / udrAgatAmarasavad bhAsuraM udrAga0 'tatpuruSaH / tat udrAga0 / / iti kAvyArthaH / / 22 / / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpadmaprabhajinastutayaH (2) si0 vR0-sA me matimiti / sA jinapaGktiH -arhatAM zreNiH me-mama matiM-prajJAM vitanutAtvistArayatAdityarthaH / vipUrvaka 'tanu vistAre' dhAtoH 'AzI:preraNayoH' (sA0 sU0703) kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanam / atra 'vitanutAt' iti kriyApadam / kA karjI ? / 'jinapaGktiH ' jinAnAM paGktiH jinapaGktiH iti 'tatpuruSaH' / kAM karmatApannAm ? / matim / kasya ? / mama / yattadoH parasparamabhisambandhAt sA kA ? / yAM jinapati amarasabhA-devaparSat adhyagAt-prAptavatItyarthaH / adhipUrvaka 'iN gatau' iti dhAtoH bhUte sau kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM dip| 'dAde: pe' (sA0 sU0 725) iti silope, 'iNaH (NikoH) silope gA vaktavyaH' (sA0 sU0 895) iti gAdezaH / 'divAdAvaT' (sA0 sU0 707), iyaM svare' (sA0 sU033), 'svarahInaM0' (sA0 sU0 36) / tathA ca 'adhyagAt' iti siddham / atra 'adhyagAt' iti kriyApadam / kA karjI ? | 'amarasabhA' amarANAM sabhA amarasabhA 'tatpuruSaH' "striyAM sAmAjike goSThyA dyutimandarayoH sabhA" iti rabhasaH / kAM karmatApannAm ? / yAm / kathaMbhUtAM yAm ? / Adau bhavA AdyA tAM AdyAM, AdyAM pUjyatayA prathamAM iti vA / kathaMbhUtA amarasabhA ? | 'astamudrA' astA-astaMgatA mudrA-mAnaM-iyattA yasyAH sA tathA / "mudrA syAdAkRtI mudrA, mudrA mAne'GgulIyake / pidhAne'pi bhavenmudrA; mudrA karNavibhUSaNe / / " iti nAnArthaH / punaH kathaMbhUtA ? / 'AgatA' AyAtA arthAt svarta [svargataH] iti jJeyam / punaH kathaMbhUtA ? / 'asuramadhyagA' asurANAM-bhavanapativizeSANAM madhye-vicAle gacchatIti madhyagA-madhyavartinI, muktavairiNItyarthaH / prAJcastu asuramadhyagAdyAmiti jinapaGktereva vizeSaNaM vdnti| tathA ca asuramadhyagAnAM AdyA-prathamAM, prathamaM pUjyatayA asuramadhye jinapaGktireva gacchati, tato'nye gaNadharAdaya ityarthaH / atra yadyakAraprazleSaH na kriyate tadA suramadhyagAdyAmitivizeSaNamapi bhavati tadapi yauktikameva / amarasabhA kiM kurvatI ? / vidadhatI-prakurvatI / kim ? / 'gaganAntarAlaM' gaganasya-AkAzasya antarAlaMmadhyam / "vyomAntarikSaM gaganaM ghanAzrayaH" iti haimaH (kA0 2, zlo0 77) / "abhyantaramantarAlaM, vicAlaM madhyamantare" iti haimaH (kA06,zlo096) / kIdRzam ? | 'udrAgatAmarasabhAsuraM' udrAgaM-udgatarAgaM yat tAmarasaM-mahotpalaM tadvat bhAsuraM-dIptaM raktacchAyamityarthaH / udgato rAgo yasmAt tadudrAgaM 'tatpuruSaH', udrAgaM ca tat tAmarasaM ca iti 'karmadhArayaH' / kaiH kRtvA ? / 'ratnAMzubhiH' ratnAnAM-mukuTAdyAbharaNasthitAnAM maNInAM ye aMzavaH-kiraNAstaiH / "kiraNostramayUkhAMzu-gabhastidhRNipRznayaH" ityamaraH (zlo0 210) / "rocirustrarucizociraMzugojyotirarcirupadhRtyabhIzavaH" ityabhidhAnacintAmaNau (kA0 2, zlo0 13) / iyaM vidadhatIti kriyA AgatetyanayA yojyate / tathA ca maNimayUkhairgaganodaraM raktacchAyaM kurvantI (kurvatI) AgatA satI yAmadhyagAditi phalitArthaH / / 22 / / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA sau0 vR0-sA me matimiti | sA jinapaMktiH-tIrthaMkaraparamparA mama matiM vitanutAt ityanvayaH / 'vitanutAt' iti kriyApadam / kA kI ? / 'jinapaMktiH' jinazreNiH / 'vitanutAt' vistArayatu / kAM karmatApannAm ? / matiM' buddhim / kasya ? / 'mama' / kiMviziSTA jinapaMktiH ? / astA-gatA mudrA-pramANaM yasyAH sA 'astamudrA' / apramANA ityarthaH / punaH kathaMbhUtA jinapaMktiH ? | 'gatA' prAptA / 'amarasabhA' devaparSat / kiMviziSTA amarasabhA ? / asurANAM madhye gacchatIti asuramadhyagA / muktavairetyarthaH / (punaH kathaMbhUtA jinapaMktiH ? | 'AdyA' prathamA / ) punaH kiMviziSTA jinapaMktiH ? | 'sA' prasiddhA / sA kA ? / yA jinapaMktiH yAM AdyAM parSadaM adhyagAt ityanvayaH / 'adhyagAt' iti kriyApadam / kA kI ? | jinapaMktiH / 'adhyagAt' AzritavatI / kAM karmatApannAm ? / yAM gaNadharaparSadam / amarasabhA kiM kurvatI ? / 'vidadhatI' niSpAdayatI / kiM karmatApannam ? / 'gaganAntarAlaM' antarikSodaram / kiMviziSTaM gaganAntarAlam ? / ut-prAbalyena rAgo yasmin tat udrAgaM, tAdRzaM yat tAmarasaM-kamalaM tadvat bhAsuram / kaiH kRtvA ? / ralAnAM-padmarAgAdInAM aMzavaH-kiraNAH taiH 'ralAMzubhiH' / iti padArthaH / / atha samAsaH-jinAnAM paMktiH jinapaMktiH / astA mudrA. yasyAH sA astamudrA / amarANAM sabhA amarasabhA / asurANAM madhyaM asuramadhyam, asuramadhye gacchatIti asuramadhyagA / Adau bhavA AdyA, tAM AdyAm / ralAnAM aMzavaH ratnAMzavaH, taiH ralAMzubhiH / vizeSeNa dadhatI yA sA vidadhatI / gaganasya antarAlaM gaganAntarAlam / ut-prAvalyena rAgo yasmin tat udrAgam, udrAgaM ca tat tAmarasaM ca udrAgatAmarasaM, udrAgatAmarasavad bhAsuraM udrAgatAmarasabhAsuram, tad udrAgatAmarasabhAsuram / / iti dvitIyavRttArthaH / / 22 / / de0 vyA0-sA me matimiti / sA jinapaGktiH -tIrthaMkarazreNiH me-mama matiM-buddhiM vitanutAt-dadyAt ityanvayaH / 'tanu vistAre' dhAtuH / 'vitanutAt' iti kriyApadam / kA kI ? / 'jinapaMktiH' jinAnAM paMktiH jinapaMktiH iti vigrahaH / kAM karmatApannAm ? / matim / kasya ? / me-mama / yattadornityAbhisambandhAt yAM jinapaMktiM amarasabhA-devaparSat adhyagAt-prAptavatItyanvayaH / iN gatau' iti dhAtuH / adhyagAt' iti kriyApadam / kA kI ? / 'amarasabhA' amarANAM sabhA amarasabhA iti vigrahaH / kAM karmatApannAm ? / jinapaMktim / kiMviziSTAM jinapaMktim ? / AdyAm-AdikAlabhavAm / athavA AdyAM pUjyatayA prathamAm / kiMviziSTA amarasabhA ? / 'astamudrA' astA-astaMgatA mudrA-pramANaM yasyAH sA tathA astamudrA cAsau AgatA ceti vigrahaH / punaH kiMviziSTA ? / 'asuramadhyagA' asurANAM-devAnAM madhye gacchatIti asuramadhyagA / etenAsuradevatayoH nisargavairatvAt tatkSaNe parasparaM nirvairatvaM dhvanyate / kiM kurvatI Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpadmaprabhajinastutayaH amarasabhA ? / vidadhatI-prakurvatI / kim ? / 'gaganAntarAlam' gaganasya-nabhasaH antarAlaM-abhyantaram / "abhyantaramantarAlam" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 6, zlo0 96) kiMviziSTaM gaganAntarAlam ? | 'udrAgatAmarasabhAsuram' ut-prAbalyena rAgo-raktimA yasmin tat udrAgam, tacca yat tAmarasaM-kamalaM tadvat bhAsuraM-dIptam / kaiH ? / 'ralAMzubhiH' ralAnAM-hIrakANAM aMzavaH-kiraNAH taiH / / iti dvitIyavRttArthaH / / 22 / / dha0 TIkA-sA me matimiti / 'sA me matiM vitanutAt' sA mama prajJAM vistArayatu / 'jinapaGktiH ' arhatparamparA / 'astamudrA' astA-kSiptA mudrA-paryanto yayA sA astamudrA-aparyantA / 'AgatA' AyAtA / 'amarasabhA' devaparSat / 'asuramadhyagA' asurANAM madhye gacchati yA sA, muktavairetyabhiprAyaH / 'AdyAM' AdikAlabhavAm / athavA asuramadhyagAnAM AdyAM-prathamAM, prathamaM pUjyatayA asuramadhye sA gacchati, tato'nye gaNadharAdaya iti / 'ralAMzubhiH' maNimayUkhaiH / 'vidadhatI' kurvANA / 'gaganAntarAlaM' antarikSodaram / 'udrAgatAmarasabhAsuraM' udrAgaM-udgatarAgaM yat tAmarasaM tadvat bhAsuraM-dIptam / 'adhyagAt' prAptavatI / 'yAM' / prathamAntAni sarvANi amarasabhAvizeSaNAni / tA(yAM)adhyagAt amarasabhA sA jinapaGktiH me matiM vitanutAdityanvayaH / / 22 / / (6) avacUriH sA jinazreNI mama matiM dadyAt / astamudrA muktapramANA / gatA prAptA amarasabhA devaparSada jinapaktiM adhyagAt prAptavatI / AdyAM prathamAm / kiMbhUtA / asuramadhyagA asuramadhye gacchatIti / kiM kurvatI / ralAMzubhirbhUSaNamaNikAntibhirgaganamadhyaM udtarAgaM yat tAmarasaM padmaM tadvad bhAsuraM kurvANA / / 22 / / zrIsiddhAntasvarUpamzrAnticchidaM jinavarAgamamAzrayArtha mArAmamAnama lasantamasaGgamAnAm / / dhAmAgrimaM bhavasaritpatisetumasta mArAmamAnamalasantamasaM gamAnAm // 3 // 23 // - vasanta0 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 zobhanastuti-vRttimAlA (1) ja0 vi0-zrAnticchidamiti / bho bhavya ! prANin ! tvaM jinavarAgama-bhagavatsiddhAntaM AnamapraNameti kriyAkArakasaMTaGkaH / atra 'Anama' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kaM karmatApannam ? 'jinavarAgamam' / kathaMbhUtaM jinavarAgamam ? 'zrAnticchidaM' zrAntiH-zramaH taM chinattIti tathA tam / punaH kathaM0 ? 'ArAmam' ArAmamivArAmam, udyAnamityarthaH / 'AzrayArthaM' saMzrayaNArtham, saMzrayaNahetorityarthaH / keSAm ? 'asaGgamAnAM' niHsaGgAnAM munInAmityarthaH / punaH kathaM0 ? 'lasantaM' zobhamAnam / punaH kathaM0 ?. 'dhAma' sthAnam / keSAm ? 'gamAnAM' sadRzapAThAnAm / punaH kathaM0 ? 'agrimaM' pradhAnam / punaH kathaM0 ? 'bhavasaritpatisetuM' bhavarUpo yaH saritpatiH-samudraH tatra setuH-tAraNabandhaH 'pAji' iti prasiddhastam / punaH kathaM0 ? 'astamArAmamAnamalasantamasaM' mAraH-kAmaH AmaH-rogaH mAnaH-abhimAnaH malaH-kAluSyaM ete eva malImasAtmakatvAt santamasaM-tamisraM tat astaM yena sa tathA tam / / atha samAsaH-zrAnti chinattIti zrAnticchit 'tatpuruSaH' taM zrAnticchidam / jinAnAM jineSu vA varAH jinavarAH 'tatpuruSaH' / jinavarANAmAgamaH jinavarA0 'tatpuruSaH' / jina0 / Azraya eva artho yasya tad AzrayArtham 'bahuvrIhiH' / na vidyate saGgamo yeSAM asaGgamAH 'tatpuruSaH' / teSAmasaGgamAnAm / saritAM patiH saritpatiH 'tatpuruSaH' / bhava eva saritpatirbhavasa0 'karmadhArayaH' / bhavasaritpatau seturbhavasa0 'tatpuruSaH' / taM bhavasa0 / mArazca Amazca mAnazca malazca mArAmamAnamalAH 'itaretaradvandvaH' / mArAmamAnamalA eva santamasaM mArA0 'karmadhArayaH' / astaM mArAmamAnamalasantamasaM yena saH astamArA0 'bahuvrIhiH' / astamArA0 / / iti kAvyArthaH / / 23 / / . (2) si0 vR0-zrAnticchidamiti / he bhavya ! prANin ! tvaM jinavarAgama-parameSThisiddhAntaM AnamapraNametyarthaH / AGpUrvaka 'Nama prahIbhAve' dhAtoH 'AzIHpreraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade madhyamapuruSaikavacanaM hiH / 'ap kartari' (sA0 sU0 691) ityap / 'ataH' (sA0 sU0 705) iti herluk / tathAca 'Anama' iti siddham / atra 'Anama' iti kriyApadam / kaH kartA ? tvam / kaM karmatApannam ? / 'jinavarAgamaM' jineSu jinAnAM vA varAH-zreSThAH teSAM AgamaH-siddhAntastaM jinavarAgam / kathaMbhUtam jinavarAgamam ? 'zrAnticchidaM' zrAnti arthAt saMsArakhedaM chinattIti zrAnticchit, taM zrAnticchidam / punaH kathaMbhUtam ? 'ArAmaM' ArAmamiva ArAmaM upavanamityarthaH / "ArAmaH syAdupavanaM, kRtrimaM vanameva yat" ityamaraH (zlo0 652) / kimartham ? / AzrIyate ityAzrayaH Azraya eva arthaH-prayojanaM yasya Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpadmaprabhajinastutayaH tat AzrayArtham / keSAm ? | 'asaGgamAnAM' nAsti saGgamaH-saMsArasambandho yeSAM te asaGgamA munayaH teSAM asaGgamAnAm / punaH kathaMbhUtam ? / lasantaM-zobhamAnam / punaH kathaMbhUtam ? | 'dhAma' sthAnaM gRhaM vA / "dhAmAgAraM nizAntaM ca" iti haimaH (kA0 4, zlo0 58) / keSAm ? / 'gamAnAM' gamAHsadRzapAThAsteSAm / punaH kathaMbhUtam ? / 'agrimaM' pradhAnaM sarvotkRSTatvAditi bhAvaH / punaH kathaM0 ? 'bhavasaritpatisetuM' bhavaHsaMsAraH sa eva saritpatiH-samudraH tatra setuH-tAraNArthaM bandhavizeSaH 'pAji' iti prasiddhastadrUpamityarthaH / "seto pAlyAlisaMvarAH" iti haimaH (kA0 4, zlo0 31) / punaH kathaM0 ? / 'astamArAmamAnamalasantamasaM' mAraHsmaraH AmaH-rogaH mAnaH-garvaH malaH-pApaM mArazca Amazca mAnazca malazca mArAmamAnamalAH 'itaretaradvandvaH' / "madano manmatho mAraH, pradyumno mIna-ketanaH" ityamarasiMhaH (zlo0 49), "madhudIpamArau madhusArathiH smaraH" iti haimaH (kA0 2, 141) "Ama Amaya AkalyaH" iti haimaH (kA0 3, zlo0 127) / eta eva malImasatvAt santamasaM-andhakAraM tat astaM-nirAkRtaM yena sa tathA tam / / 23 / / (3) sau0 vR0-zrAnticchidamiti / bho bhavya ! jinavarAgama-tIrthaMkarapravacanaM Anama ityanvayaH / 'Anama' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam' / 'Anama' praNama | kaM karmatApannam ? / 'jinavarAgamam' / kiMviziSTaM jinavarAgamam ? | zrAntiH-zramaH taM chinattIti zrAnticchit (taM zrAnti0') / punaH kiMviziSTaM jinavarAgamam ? | 'ArAmaM' udyAnam / kimartham ? | 'AzrayArthaM' sakalasukhanivAsArtham / keSAm ? / 'asaGgamAnAM' jitendriyANAM-sAdhUnAm / kiviMziSTaM ArAmam ? / 'lasantaM' dedIpyamAnam / kiMvi0 jinavarAgamam ? | 'dhAma' gRham ? / keSAm ? / 'gamAnAM' sadRzapAThAnAm / kiMvi0 dhAma ? / 'agrimaM' pradhAnam / punaH kiMvi0 jinavarAgamam ? / bhavaH-saMsAraH caturgatilakSaNaH sa eva saritpatiH-samudraH tasya setuH-pAliriva pAliH bhavasaritpatisetuH taM bhavasaritpatisetum' / punaH kiMvi0 jinavarAgamam ? / astAgatA mAraH-kAmaH AmAH-rogAH mAnaH-ahaGkAraH malaH-karmamalaH santamasaM-ajJAnaM, etAni gatAni yasmAt saH astamArAmamAnamalasantamasaH taM 'astamArAmamAnamalasantamasam' / etAdRzaM jinavarAgamaM praNama | iti padArthaH / / atha samAsaH-zrAnti chinattIti zrAnticchit, taM zrAnticchidam / jineSu varAH jinavarAH, jinavarANAM AgamaH jinavarAgamaH, taM jinavarAgamam / AzrIyate ityAzrayaH, AzrayAya iti AzrayArtham / na vidyate saGgamaH-bhavAbhiSvaGgo yeSAM te asaGgamAH, teSAM asaGgamAnAm / agre bhavaM agrimam, tad agrimam / saritAM patiH saritpatiH, bhava eva saritpatiH bhavasaritpatiH, bhavasaritpatau seturiva setuH bhavasaritpatisetuH, taM bhavasaritpatisetum / mArazca Amazca mAnazca malazca santamasaM ca mArAmamAnamalasantamasAni, Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zobhanastuti-vRttimAlA astAni mArAmamAnamalasantamasAni yasmin astamArAmamAnamalasaMtamasam / gamyante-prApyante arthA ebhiH iti gamAH / / iti tRtIyavRttArthaH / / 3 / / de0 vyA0-zrAnticchidamiti / jinavarAgama-jinavarANAM-tIrthaMkarANAM Agama-siddhAntaM tvaM Anamanamaskuru ityanvayaH / 'Nama prahIbhAve' dhAtuH / 'Anama' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kaM karmatApannam ? / jinavarAgamam / kiMviziSTaM jinavarAgamam ? / ArAma-kRtrimaM vanam / "ArAmaH kRtrime vane" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 4, zlo0 177) / keSAm ? / 'asaGgamAnAM' nAsti saGgamaH-sambandho yeSAM te asaGgamAH-munayaH teSAm / kimartham ? / AzrayArtha-AzrayakRte / punaH kiMviziSTam ? | 'zrAnticchidam' zrAnti-parizramaM chinattIti zrAnticchit tam / punaH kiMviziSTam ? / lasantaM-zobhamAnam / AgamavizeSaNadvayametaditi prAJcaH / punaH kiMviziSTam ? / agrimaM-pradhAnam / punaH kiMviziSTam ? / dhAmagRham / "dhAmAgAraM nizAntaM ca" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 4, zlo0 58) / keSAm ? / 'gamAnAm' gamAH-sadRzapAThAH teSAm / kecit tu agrimamiti padaM dhAmno vizeSaNaM vadanti / punaH kiMviziSTam ? | 'bhavasaritpatisetum' bhavaH-saMsAraH sa eva saritpatiH-samudraH tatra saituM-taraNabandham / punaH kiMviziSTam ? 'astamArAmamAnamalasantamasam' mAraH-kAmaH amo-rogaH mAnaH-ahaGkRtiH malaH-pApaM karma vA santamasaMajJAnam, eteSAM pUrvaM 'dvandvaH' pazcAt astaM-dhvastaM mArAmamAnamalasantamasaM yeneti 'tRtIyAbahuvrIhiH' / / iti 'tRtIyavRttArthaH / / 23 / / dha0 TIkA-zrAnticchidamiti / 'zrAnticchidaM' zramahAriNam / 'jinavarAgama' jinendramatam / 'AzrayArthaM' saMzrayahetoH / 'ArAma' udyAnam / 'Anama' praNama / 'lasantaM' zobhAyamAnam / 'asaGgamAnAM' niHsaGgAnAM munInAmityarthaH / 'dhAma' sthAnam / 'agrimaM' pradhAnam / 'bhavasaritpatisetuM' saMsAravAridhitaraNabandham / 'astamArAmamAnamalasantamasaM' mArazca Amazca mAnazca malAzca ta eva malImasAtmakatvAt santamasaM-tamisraM tadastaM yena tam / 'gamAnAM' pUrvoktalakSaNAnAm / asaGgamAnAmAzrayArthaM ArAmaM gamAnAM dhAma jinavarAgamamAnameti saMbandhaH / / 23 / / avacUriH he loka ! jinendrAgamamAnama / kiMbhUtam / zramabhedakam / AzrayahetorArAmamivArAmam / lasantaM Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpadmaprabhajinastutayaH 101 papa. zobhamAnam / keSAm / asaMgamAnAm / niHsaGgAnAM munInAmityarthaH / agrimaM prakRSTaM dhAma gRham / keSAm | gamAnAM sadRzapAThAnAm / saMsArasamudrasetum / astAH (dhvastAH) kAmarogAhaMkArapApAjJAnAni yena / / 23 / / gAndhArIdevIstutiHgAndhAri ! vajramusale jayataH samIra pAtAlasatkuvalayAvalinIlabhe ! te / kIrtIH karapraNayinI tava ye niruddha pAtAlasatkuvalayA balinI labhete // 4 // 24 // - vasanta0 ja0 vi0-gAndhArIti / he gAndhAri ! gAndhArInAmike (?) ! tava karapraNayinI-hastasaGgate te vajramusale-praharaNajAtI jayataH-jayamanubhavataH iti kriyAkArakasamvandhaH / atra 'jayataH' iti kriyApadam / ke kartRNI ? 'vajramusale' / kathaMbhUte ? 'karapraNayinI' / kasyAH ? 'tava' / punaH kathaM0 ? 'balinI' parAkramayukte / bavayoraikyaM tu yamakavazAt / yattadornityAbhisambandhAt yacchabdaghaTanAmAha-ye vajramusale kIrtIH-sAdhuvAdarUpA labhete-prAptutaH / atrApi 'labhete' iti kriyApadam / ke kartRNI ? 'ye' / kAH karmatApannAH ? 'kIrtIH / kathaMbhUtAH kIrtIH ? 'niruddhapAtAlasatkuvalayAH' niruddhaM-AvRtaM pAtAlasadAMrasAtalavAsinAM kuvalayaM-pRthvImaNDalaM yAbhiH / yadivA pAtAlaM sat-zobhanaM kuvalayaM te niruddhe yAbhistAstathA tAH / avaziSTaM tvekaM gAndhAryA devyAH sambodhanam / tasya vyAkhyA yathA-'he samIrapAtAlasatkuvalayAvalinIlabhe !' samIrapAtena-vAtaprekholanena AlasantI-dolAyamAnA yA kuvalayAvaliHkumudazreNiH tadvannIlA bhA-dIptiryasyAH sA tathA tasyAH sambo0 he samIra0 / / .. atha samAsaH-vajraM ca musalaM ca vajramusale 'itaretaradvandvaH' / samIrasya pAtaH samIrapAtaH 'tatpuruSaH' / samIrapAtena AlasantI samIrapAtAlasantI 'tatpuruSaH' / kuvalayAnAmAvaliH kuvala0 'tatpuruSaH / ' samIrapAtAlasantI cAsau kuvalayAvalizca samIra0 'karmadhArayaH' / samIrapAtAlasatkuvalayAvalivannIlA samIra0 'tatpuruSaH' / samIrapAtAlasatkuvalayAvalinIlA bhA yasyAH sA samIra0 'bahuvrIhiH' | tatsambo0 he samIra0 / karayoH praNayinI kara0 'tatpuruSaH' / pAtAle sIdantIti pAtAlasada: 'tatpuruSaH' / koH valayaM kuvalayaM 'tatpuruSaH' / pAtAlasadAM kuvalayaM pAtAla0 'tatpuruSaH' / niruddhaM pAtAlasatkuvalayaM Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zobhanastuti-vRttimAlA yAbhistAH niruddha0 'bahuvrIhiH' / yadvA sacca tat kuvalayaM ca satkuvalayaM 'karmadhArayaH' / pAtAlaM ca satkuvalayaM ca pAtAlasatkuvalaye 'itaretaradvandvaH' / niruddhe pAtAlasatkuvalaye yAbhistAH niruddhapA0 'bahuvrIhiH' / tAH niruddhapAtA0 / / iti kAvyArthaH / / 24 / / // iti zrImadvRddhapaNDitazrIdevavijayagaNiziSyapaNDitajayavijayagaNiviracitAyAM zrIzobhanastutivRttau zrIpadmaprabhajinastutervyAkhyA // 4 / 6 / 24 // // prathamAMzaH samAptaH // (2) si0 vR0-gAndhArIti / gAM-pRthvI dhArayatIti gAndhArI pRSodarAdiH, tasyAH sambodhanaM he gAndhAri ! / "gaurgotrA bhUtadhAtrI kSmA, gandhamAtA'calA'vanI" iti haimaH (kA0 4, zlo0 2) / gAndhArInAmake ! tava karapraNayinI-hastasaGgate te vajramusale-AyudhavizeSau jayataH-sarvotkarSeNa jayamanubhavata ityarthaH / 'ji jaye' dhAtoH kartari vartamAne parasmaipade prathamapuruSadvivacanaM tas / 'ap kartari' (sA0 sU0 691) ityap, 'guNaH' (sA0 sU0 692), 'e ay (sA0 sU0 41), 'svarahInaM0' (sA0 sU0 36), 'sorvisargaH' (sA0 sU0 124) / tathA ca 'jayataH' iti siddham / atra 'jayataH' iti kriyApadam / ke kartRNI ? / 'vajramusale' vajaM-kulizaM musalaM-zastravizeSaH, vajaM ca musalaM ca vajramusale 'itaretaradvandvaH' / musalazabdo'dantyo'pyasti / kathaMbhUte vajramusale ? / 'karapraNayinI' kare-haste praNayaHsauhArda paricayo vA vidyate yayoste karapraNayinI / "praNayaH syAt paricaye yAJcAyAM sauhRde'pi ca" iti zAzvataH / kasyAH ? / tava-bhavatyAH / punaH kathaMbhUte ? / 'balinI' balaH-parAkramaH sAmarthyamiti yAvat vidyate yayoste balinI, parAkramayukte ityarthaH / "sthaulyasAmarthyasainyeSu balam" ityamaraH (zlo0 2726) / bavayoraikyaM tu yamakavazAt / yattadoH sApekSatvAt sA kA ? / ye vajramusale kIrtIH-sAdhuvAdarUpAH labheteprApnutaH / 'labha lAbhe' vartamAne kartari Atmanepade prathamapuruSadvivacanam / atrApi 'labhete' iti kriyApadam / ke kartRNI ? / ye / kAH karmatApannAH ? / kIrtIH / "kIrtiH prasAdayazaso-vistAre kardame'pi ca" iti vizvaH / kathaMbhUtAH kIrtIH ? / 'niruddhapAtAlasatkuvalayAH' niruddhaM-AvRtaM pAtAlasadAM-pAtAlepRthivyA adhobhAge sadAMsi-gRhANi yeSAM te pAtAlasadaH-rasAtalavAsinaH teSAM kuvalayaM-koH-pRthivyAH valayaM kuvalayaM yAbhiH / yadvA pAtAlaM sat-zobhanaM kuvalayaM ca yAbhistAstathA / "syAdutpalaM kuvalayamatha nIlAmbujanma ca / indIvaraM ca nIle'smin" ityamaraH (zlo0 540-41) / "jyA kurvasumatI mahI" iti haimaH (kA0 4, zlo0 2) / avaziSTaM tvekaM gAndhAryA devyAH sambodhanam / tasyaM vyAkhyA tvevam-he 'samIrapAtAlasatkuvalayAvalinIlabhe !' samIrasya-vAyoH pAtena-prejolanena AlasantI-dolAyamAnA yA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpadmaprabhajinastutayaH 103 kuvalayAnAM-kairavANAM AvaliH-paGktiH tadvannIlA-haritA bhA-dIptiryasyAH sA tathA tasyAH sambodhanaM he samIra0 / vasantatilakAcchandaH / "khyAtA vasantatilakA tabhajA jagau gaH" iti ca tallakSaNam / / 24 / / 4 / 6 / 24 // (3) sau0 vR0-gAndhArIti / he gAndhArinAmni devi ! te vajramuzale jayataH ityanvayaH / 'jayataH' iti kriyApadam / ke kartRNI ? / vajramuzale / 'jayataH' jayaM prApnutaH / kiMviziSTe vajramuzale ? / samIraHpavanaH tasya pAtaH-preDholanaM tena A-ISat maryAdayA lasantI-dedIpyamAnA yA kuvalayAnAM-kamalAnAM AvaliH-zreNiH tadvat nIlA bhA-prabhA yayoH te 'samIrapAtAlasatkuvalayAvalinIlabhe' / punaH kiMviziSTe vajramuzale ? / te / te ke ? | ye vajramuzale kIrtIH labhete ityanvayaH / 'jayataH' iti kriyApadam / ke kartRNI ? / ye vajramuzale / 'labhete' prApnutaH / kAH karmApannAH ? / 'kIrtIH' sarvadigvartinIH zlAghAH / punaH kiMviziSTe vajramuzale ? / 'karapraNayinI' karasnehavatI / karasthe ityarthaH / kasyAH ? / 'tava' bhavatyAH / niruddhapAtAlasatkuvalayAstA niruddhapAtAlasatkuvalayAH / punaH kiMviziSTe vajamuzale ? / 'balinI' balayukte / evaMvidhe vajramuzale jayataH / iti padArthaH / / : atha samAsaH-pUrvabhavApekSayA gAndhAradezotpannatvAt gAndhArI, tasyAH saM0 he gAndhAri / vajaM ca muzalaM ca vajramuzale / samIrasya pAtaH samIrapAtaH, samIrapAtena A-ISat lasantI samIrapAtAlasantI, kuvalayAnAM AvaliH kuvalayAvaliH, samIrapAtAlasantI cAsau kuvalayAvalizca samIrapAtAlasatkuvalayAvaliH, samIrapAtAlasatkuvalayAvalivat nIlA bhA yayoH te samIrapAtAlasatkuvalayAvalinIlabhe / kare praNayaH-sneho'sti yayoH te karapraNayinI / sat ca tat kuvalayaM ca satkuvalayaM, pAtAlaM ca satkuvalayaM ca pAtAlasatkuvalayaM, niruddhaM pAtAlasatkuvalayaM yAbhistA niruddhapAtAlasatkuvalayAH / balaM vidyate yayoste balinI / / iti turyavRttArthaH / / 24 / / zrIpadmaprabhadevasya, stuteroM livIkRtaH / saubhAgyasAgarAkhyeNa, sUriNA jJAnasevinA // // iti padmaprabhajinastutivRttiH // 4 / 6 / 24 // (4) de0 vyA0-gAndhArIti / he gAndhAri ! devi ! te-tava vajramusale-Ayudhe jayataH-sarvotkarSeNa vartete ityanvayaH / 'ji jaye' dhAtuH / 'jayataH' iti kriyApadam / ke kartRNI ? / 'vajramusale' vajraM-kulizaM musalaM-zastravizeSaH anayordvandvaH / kiMviziSTe vajramusale ? / 'samIrapAtAlasatkuvalayAvalinIlabhe' Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zobhanastuti-vRttimAlA samIrasya vAyoH pAtaH-patanaM tena A-samantAt lasantI-zobhAyamAnA yA kuvalayamAlA-kamalazreNiH tadvat nIlA-haritA bhA-kAntiryayoste tathokte / punaH kiMviziSTe ? / 'balinI' balaM-sAraM vidyate yayoste tathokte / punaH kiMviziSTe ? / 'karapraNayinI' kare-haste praNayaH-sneho vidyate yayoH te tathokte, anavarataM tayorhaste eva dhiyamANatvAt / kasyAH ? | tava-bhavatyAH / yattadornityAbhisambandhAt ye vajramusale kIrtI:yazAMsi labhete-prApnutaH / 'labha lAbhe' dhAtuH / kiMviziSTAH kIrtIH ? / 'niruddhapAtAlasatkuvalayAH' niruddhaM-AvRtaM pAtAlasadAM-pAtAlavAsinAM kuvalayaM-pRthvIvalayaM AbhiH tAstathoktAH / niruddhaM pAtAlaM sat-zobhanaM kuvalayaM-pRthvIvalayaM ca yAbhiH tAstathoktAH ityartho vA / iti caturthavRttArthaH / / vasantatilakAcchandaH / "khyAtA vasantatilakA tabhajA jagau gaH" iti tallakSaNam / / 24 / / 4 / 6 / 24 // dha0 TIkA-gAndhArIti / 'gAndhAri !' gAndhArInAmike ! / 'vajramusale' praharaNajAtI / 'jayataH' jayamanubhavataH / 'samIrapAtAlasatkuvalayAvalinIlabhe te' samIrapAtena-vAtapreDholanena AlasantIdolAyamAnA yA kuvalayAvaliH tadvannIlA bhA-dIptiryasyAH sA / Amantryate vajramusale / 'kIrtIH' sAdhuvAdarUpAH / kiMvidhe vajramusale ? 'karapraNayinI' hastasthite / 'tava' bhavatyAH / 'ye' vajramusale / kiMviziSTAH kIrtIH ? 'niruddhapAtAlasatkuvalayAH' niruddhaM-AvRtaM pAtAlasadAM-rasAtalavAsinAM kuvalayaM-pRthvImaNDalaM pAtAlalakSaNaM yakAbhistAH, yadivA niruddhaM pAtAlaM sat-zobhanaM kuvalayaM veti vigrahaH / 'balinI' sArayukte / 'labhete' prAptutaH / he gAndhAri ! tava karapraNayinI te vajramusale jayato ye kIrtIH labhete iti yogaH / / 24 / / 4 / 6 / 24 // avacUriH he gAndhAri devi ! te vajramusale Ayudhe jayataH / kiMbhUte / vAtapreDholanenAlasantI yA kuvalayamAlA tadvannIlA bhA kAntiryayoH / ye vajramusale kIrtIryazAMsi labhete / kiMbhUte / tava hastasnehale / valinI balavatI / kIrtIH kiMbhUtAH / niruddhamAvRtaM pAtAlaM satpRthvIvalayaM ca yAbhiH / / 24 / / 4 / 6 / 24 / / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsupArzvajinastutayaH 105 7 zrIsupArdhajinastutayaH atha zrIsupArdhajinasmaraNamkRtanati kRtavAn yo jantujAtaM nirasta smaraparamadamAyAmAnabAdhAyazastam / suciramavicalatvaM cittavRtteH supArvaM smara paramadamAyA mAnavAdhAya zastam // 1 // 25 // - mAlinI (8, 7) - ja0 vi0-kRtanatIti / he mAnava ! tvaM cittavRtteH-manovyApArasya avicalatvaM ekAgratAM AdhAyakRtvA taM supArvaM-supArzvanAmAnamarhantaM suciraM-prabhUtakAlaM smara-dhyAyeti kriyAkArakasambandhaH / mAnavetyatra bavayoraikyaM tu yamakavazAdeva / atra 'smara' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' | kaM karmatApannam ? 'supArzvam' / katham ? 'suciram' / supAzrvaM kathaMbhUtam ? 'zastaM' zobhanam / kiM kRtvA ? 'AdhAya' / kiM karmatApannam ? avicalatvam / kasyAH ? 'cittavRtteH' / kathaMbhUtAyAH ? 'paramadamAyAH' parama-utkRSTo dama-upazamo yasyAH sA tathA tasyAH / yattadorabhisambandhAt taM kam ? yaH supArzvaH kRtanati-kRtapraNAma jantujAtaM-prANisamUhaM 'nirastasmaraparamadamAyAmAnabAdhAyazaH' smaraH-kAmaH pare-zatravaH madojAtyAdyaSTavidhaH mAyA-kapaTAtmikA mAnaH-abhimAnaH bAdhA-pIDA ayazaH-akIrtiH etAni nirastAni Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 zobhanastuti-vRttimAlA apanItAni yena tat tathA, etAdRzaM kRtavAn-cakre iti kriyAkArakAnvayaH / atrApi 'kRtavAn' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'yaH' / kiM karmatApannam ? 'jantujAtam' / kathaMbhUtaM kRtavAn ? 'nirastaramaraparamadamAyAmAnabAdhAyazaH' / kathaMbhUtaM sat ? 'kRtanati' / / atha samAsaH-kRtA natiryena tat kRtanati 'bahuvrIhiH' / tat kRtaH / jantUnAM jAtaM jantujAtaM 'tatpuruSaH' / tajjantujAtam / smarazca pare ca madazca mAyA ca mAnazca bAdhA ca ayazazca smaraparamadamAyAmAnabAdhAyazAMsi 'itaretaradvandvaH' / nirastAni smaraparamadamAyAmAnabAdhAyazAMsi yena tad nirastasmarapara0 'bahuvrIhiH' / tannirastasmara0 / na vicalatvaM avicalatvaM tatpuruSaH' / tad avicalatvam / cittasya vRttiH cittavRttiH 'tatpuruSaH' / tasyAH cittavRtteH / zobhanAni pAGani yasya sa supArzvaH 'tatpuruSaH' / paramo damo yasyAH sA paramadamA 'bahuvrIhiH' / tasyAH paramadamAyAH / / iti kAvyArthaH / / 25 / / (2) si0 vR0-kRtanatIti / manoH apatyaM mAnavastasya sambodhanaM he mAnava ! tvaM cittavRtteHcittavyApArasya avicalatvaM-ekAgratAM AdhAya-kRtvA taM supArzva-supArzvanAmAnamarhantaM suciraM-prabhUtakAlaM smara-dhyAyetyarthaH / mAnavetyatra bavayoraikyaM tu ymkvshaadev| 'smR cintAyAM' 'AzIH preraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade madhyamapuruSaikavacanaM hiH / 'ap kartari' (sA0 sU0 691) ityap, 'guNaH' (sA0 sU0 692) iti sUtreNa guNaH, 'ataH' (sA0 sU0 705) iti herluk, 'svarahInaM0' (sA0 sU0 36) / tathA ca 'smara' iti siddham / atra 'smara' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kaM kartApannam ? / supArzvam / katham ? / suciram / kathaMbhUtaM supArzam ? / zastaM-zobhanam / kiM kRtvA ? / AdhAya / 'samAnakartRkayoH [pUrvakAle]' (pA0 a0 3, pA0 4, sU0 21) iti ktvApratyayaH / ktvo lyap avyayatvAcca vibhaktilopaH / kim ? / avicalatvam / kasyAH ? / 'cittavRtteH' cittasya-manasaH vRttiHvyApAraH itastato bhramaNarUpaH tasyAH / kathaMbhUtAyAH cittavRtteH ? / 'paramadamAyAH' paramaH-prakRSTaH damaHdamanaM yasyAH sA tathA tasyAH / yattadorabhisambandhAt taM kam ? / yaH supArthaH 'kRtanati' kRtA natiHpraNAmaH yena tat kRtanati jantoH-prANinaH jAtaM-samUhaM jantujAtaM' 'nirastasmaraparamadamAyAmAnabAdhAyazaH' smaraH-kAmaH pare-zatravaH mado-jAtyAdyaSTavidhaH mAyA-kapaTAtmikA mAnaH-abhimAnaH, bAdhA-pIDA ayazaH-durvAdaH etAni nirastAni-apanItAni yena tat tathA etAdRzaM cakre-kRtavAnityarthaH / 'DukRJ karaNe' dhAtoH parokSAyAM kartari Atmanepade prathamapuruSaikavacanam / kR e iti sthite, 'dvizca' (sA0 sU0 710) dvitvam, 'raH' (sA0 sU0 768 ?) iti pUrvasambandhinaH [RkArasyAkAro bhavati], 'kuhozcaH' (sA0 1. laukikamatasyA'nuvAdAtmakamidaM vidhAnam jinapravacane tasyA'svIkArAt / 2. kRtavAn' padasya zlokenodgIrNatvAdatra 'cakre' iti padaM vyAkhyAyAM saMbhavet / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsupArzvajinastutayaH 107 sU0 746), 'R raM' (sA0 sU0 39), 'svarahInaM0' (sA0 sU0 36) / tathA ca 'cakre' iti siddham / smarazca pare ca madazca mAyA ca mAnazca bAdhazca ayazazca smaraparamadamAyAmAnabAdhAyazAMsi 'itaretaradvandvaH', tataH nirastAni smaraparamadamAyAmAnabAdhAyazAMsi yena iti 'bahuvrIhiH' / / 25 / / sau0 vR0-yaH padmaprabhuH-padmabhAsuraH tasya pArzva-samIpaM zobhanameva bhavati / anena sambandhenAyAtasya saptamazrIsupArzvajinasya stutivyAkhyAnaM likhyate / kRtanatIti / he mAnava ! tvaM supArzvajinaM smara ityanvayaH / 'smara' iti kriyApadam / kaH kaH ? / tvam / 'smara' dhyAya / kaM karmatApannam ? | 'supAca' zobhanapArzva, supArzvanAmAnaM jinam / kiMviziSTaM supArzvam ? / 'zastaM' prazastam / kiM kRtvA ? | 'AdhAya' sthApya / kiM karmatApannam ? / 'avicalatvaM' sthiratvam / katham ? / 'suciraM' zobhanaM cirakAlaM yathA syAt tathA / kasyAH ? / 'cittavRtteH' manovyApArasya / kiMviziSTAyAzcittavRtteH ? / paramaH-prakRSTo damo-vazIkRtendriyavyApAro yasyAH sA yayA vA paramadamA tasyAH 'paramadamAyAH' / punaH kiMviziSTaM supArzvam ? / 'taM' prasiddham / taM kam ? / yo jinaH jantujAtaMprANisamUhaM kRtanati-kRtapraNAmaM kRtavAn ityanvayaH / 'kRtavAn' iti kriyApadam / kaH kartA ? / 'yaH' bhagavAn / 'kRtavAn' vihitavAn / kiM karmatApannam ? / jantujAtam / kiMviziSTaM jantujAtam ? / kRtA natiH-praNAmo yena tat 'kRtanati' / punaH kiM0 jantujAtam ? / nirastA-nirAkRtAH smaraH-kAmaH pare-zatravaH mado-darpaH mAyA-vacanAtmikA mAnaH-ahaGkAraH bAdhA-pIDA ayazaH-akIrtiH nirastasmaraparamadamAyAmAnabAdhA'yazaH (?) tat nirastasmaraparamadamAyAmAnabAdhAyazaH / evaMvidhaM jantujAtaM yo jinaH kRtavAn taM supArvaM smara iti padArthaH / / . . atha samAsaH-kRtA natiryena tat kRtanati / cakAra iti kRtavAn / jantUnAM jAtaM jantujAtam, tad jantujAtam / smarazca pare ca madazca mAyA ca mAnazca bAdhA ca ayazazca smaraparamadamAyAmAnabAdhAyazAMsi, nirastAni smaraparamadamAyAmAnabAdhAyazAMsi yena tat nirastasmaraparamadamAyAmAnabAdhAyazaH / suSThu-zobhanaM ciraM yathA syAt tathA suciram / avicalasya bhAvaH avicalatvam / cittasya vRttiH cittavRttiH, tasyAH cittavRtteH / su-zobhanaM pAzrvaM yasya sa supArzvaH, taM supArzvam / paramo damo yasyAH sA paramadamA, tasyAH paramadamAyAH / manoH apatyaM mAnavaH, tasya saMbo0 he mAnava ! / iti mAlinIchandasA prathamavRttArthaH / / 25 / / 1. na tu kriyApadam, kRdantapadametad tacca kriyArthe'tra vihitam / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zobhanastuti-vRttimAlA (4) de0 vyA0-kRtanatIti / he mAnava ! tvaM taM supArvaM suciraM-prabhUtakAlaM yathA syAt tathA smarasmRtigocarIkuru ityanvayaH / 'smR cintAyAm' dhAtuH / 'smara' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kaM karmatApannam ? | supArzvam / kiviziSTaM supArtham ? | zastaM-zlAghanIyam / kiM kRtvA ? | AdhAyavidhAya / kim ? / avicalatvam-sthiratvam / kasyAH ? / 'cittavRtteH' cittasya vRttiH-vyApAraH tsyaaH| kiMviziSTAyAH cittavRtteH ? / 'paramadamAyAH' paramaH-prakRSTo damaH-indriyaniyantraNAdhyavasAyo yasyAH sA tathA / yattadornityAbhisambandhAt yaH supArthaH jantujAtaM-prANisamUhaM kRtavAn-niSpAdayAmAsetyanvayaH / 'DukRJ karaNe' dhAtuH / 'kRtavAn' iti kriyApadam / kaH kartA ? / supArzvaH / kiM karmatApannam ? / 'jantujAtam' jantUnAM jAtaM jantujAtamiti vigrahaH / kiMviziSTaM jantujAtam ? / 'nirastasmaraparamadamAyAmAnabAdhAyazaH' smaraH-kAmaH pare-zatravaH mado-mud mohasaMbheda: mAyA-kapaTaM mAnaH ahaGkRtiH bAdhA-pIDA ayazaH-apakIrtiH, eteSAM pUrvaM 'dvandvaH' / tato nirastAni-dhvastAni smaraparamadamAyAmAnabAdhAyazAMsi yena iti tRtIyAbahuvrIhiH / punaH kiMviziSTam ? / 'kRtanati' kRtA-vihitA natiHnamaskAro yena tat / yadvA kRtA natiH-praNAmo yasmai tat / paraiH iti zeSaH / / iti prathamavRttArthaH / / 25 / / dha0 TIkA-kRtanatIti / 'kRtanati' vihitapraNAmam / 'kRtavAn' vihitavAn / 'yo' 'jantujAtaM' / 'nirastasmaraparamadamAyAmAnabAdhAyazaH' pare-zatravaH smarazca pare ca madazca mAyA ca mAnazca bAdhA ca ayazazca te nirastA-apanItA yasya tat tathA tam / 'suciraM' prabhUtakAlam / 'avicalatvaM' ekAgratA / 'cittavRtteH' manasaH / 'supArzva' supArzvanAmAnam / 'smara' dhyAya / 'paramadamAyAH' paramo damo yasyAH / 'mAnava' ! manuSya ! | 'AdhAya' kRtvA / 'zastaM' zobhanam / yaH kRtanati jantujAtaM itthaMbhUtaM kRtavAn taM supAzrvaM he mAnava ! cittavRtteH avicalatvaM AdhAya smareti saMbandhaH / / 25 / / avacUriH yaH svAmI jantujAtaM (samUha) kRtapraNAmaM vihitavAn / kiMbhUtam / nirastAni kaMdarpavairimadamAyAmAnapIDA'yazAMsi yena tam / taM supArvaM devaM he mAnava, nara ! tvaM smara / kiM kRtvA / nizcalatvamAdhAya / kasyAH cittavRttermanovyApArasya / suciraM prabhUtakAlam / paramo damo yasyAH zastaM zobhanam / / 25 / / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsupArdhajinastutayaH 109 jinarAjyA dhyAnamvrajatu jinatatiH sA gocare cittavRtteH sadamarasahitAyA vo'dhikA mAnavAnAm / padamupari dadhAnA vArijAnAM vyahArSIt __ sadamarasahitA yA bodhikAmA navAnAm // 2 // 26 // - mAlinI ja0 vi0-vrajatviti / bho bhavyAH ! vo-yuSmAkaM cittavRtteH-smRteH gocare-viSaye sA jinatatiHtIrthakRtAM zreNI vrajatu-gacchatu iti kriyAkArakaprayogaH / atra 'vrajatu' iti kriyApadam / kA kI ? 'jinatatiH' kasmin ? 'gocare' / kasyAH ? 'cittavRtteH' / keSAm ? 'vaH' / bavayoraikyaM tu prAgvat / kathaMbhUtAyAzcittavRtteH ? 'sadamarasahitAyAH' saha damarasena-prazamarasena vartante ye teSAM hitAyAH-hitakAriNyAH / jinatatiH kathaMbhUtA ? 'adhikA' utkRSTA / keSAm ? 'mAnavAnAM' narANAm / atra nirdhAraNe SaSThI / yattadorabhisambandhAt sA kA ? yA jinatatiH vyahArSIt-vicacAra / atrApi 'vyahArSIt' iti kriyApadam / kA kI ? 'yA' / kiM kurvANA satI ? 'dadhAnA' satI dhArayantI satI / kiM karmatApannam ? 'padaM' caraNanyAsam / kasmin ? 'upari' agrabhAge / keSAm ? 'vArijAnAM' suranirmitAnAM svarNamayAnAM paGkajAnAm / kathaMbhUtAnAm ? 'navAnAM' navasaMkhyAkAnAM nUtanAnAM vA / punaryA kathaMbhUtA ? 'sadamarasahitA' sadbhiH-zobhanaiH amaraiH-devaiH sahitA-samanvitA | punaH kathaMbhUtA ? 'bodhikAmA' bodhiH-dharmAvAptiH tatra kAmaH-icchA yasyAH sA tthaa| svayamavAptabodhitvAdanyeSAmiti gamyate / bodhikAmetyanena vizeSaNena vyahArSIditi kriyAyAM prayojanaM pratipAditam / / __ atha samAsaH-jinAnAM tatirjinatatiH 'tatpuruSaH' / cittasya vRttiH cittavRttiH 'tatpuruSaH' / tasyAH cittavRtteH / damasya raso damarasaH 'tatpuruSaH' / saha damarasena vartate yA sA sadamarasA 'tatpuruSaH' / sadamarasAnAM hitA sadamarasahitA 'tatpuruSaH' / tasyAH sadamarasa0 / santazca te amarAzca sadamarAH 'karmadhArayaH' / sadamaraiH sahitA sadamarasahitA 'tatpuruSaH' / tasyAH sadamarasahitAyAH / bodhau kAmo yasyAH sA bodhikAmA 'bahuvrIhiH' / / iti kAvyArthaH / / 26 / / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zobhanastuti-vRttimAlA (2) si0 vR0-vrajatviti / bho bhavyAH ! vaH-yuSmAkaM 'cittavRtteH' cittasya vRttiH smaraNarUpA tasyAH cittavRtterityarthaH, gocare-viSaye sA 'jinatatiH' jinAnAM-tIrthakRtAM tatiH-zreNiH vrajatu-gacchatvityarthaH / 'vraja gatau' dhAtoH kartari AzIHpreraNayoH' (sA0 sU0 703) loTi parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM tupU / 'ap0' (sA0 sU0 691), 'svarahInaM0' (sA0 sU0 36) / tathA ca 'vrajatu' iti siddham / atra vrajatu' iti kriyApadam / kA kI ? / jinatatiH / kasmin ? / gocare / kasyAH ? / cittavRtteH / keSAm ? / vaH / yuSmadaH SaSThIbahuvacane yuSmAkamityasya vasAdezaH / bavayoraikyaM tu prAgvat / kathaMbhUtAyAzcittavRtteH ? / 'sadamarasahitAyAH' saha damarasena-indriyaniyantraNAdhyavasAyena vidyante ye te sadamarasAH arthAnmunayasteSAM hitAyA-hitakAriNyAH / kathaMbhUtA jinatatiH ? / adhikA-utkRSTA / keSAm ? / mAnavAnAM-manuSyANAm / atra nirdhAraNe SaSThI / yattadorabhisambandhAt sA kA ? / yA jinatatiH vyahArSIt-vihAraM kRtavatItyarthaH / 'hRJ haraNe' dhAtoH kartari sAmAnye parasmaipade prathamapuruSaikavacanam / 'bhUte siH' (sA0 sU0 724), 'dibAdAvaT' (sA0 sU0 707), 'Nitpe' (sA0 sU0 759) serNitvaM NitvAd vRddhiH / 'seH' (sA0 sU0 736) ityanena IDAgamaH / 'kvilAtpaH saH kRtasya' (sA0 sU0 1.41) / tathA ca 'vyahArSIt' iti siddham / atrApi 'vyavahArSIt' iti kriyApadam / kA karjI ? / yA / kiM kurvANA satI ? | dadhAnA satI-dhArayantI satI / kiM karmatApannam ? / padaM-caraNanyAsam / kasmin ? / upari-agrabhAge / keSAm / vArijAnAMsuranirmitakamalAnAm / kathaMbhUtAnAm ? / navAnA-navasaMkhyAkAnAM navInAnAM vA / uktaM ca "vyantarA brahmaguptInA-mAsyAnIva nava dhuvam / vikAsihaimapadmAni, svAmino'gre vicakrire // dvayordvayoryadhAt pAdau, calaMsteSu jagatpatiH / surAH saMcArayAmAsuH, saptAnyAni puraH puraH // " iti zAnticaritre | punaryA kathaMbhUtA ? / 'sadamarasahitA' sadbhiH-zobhanaiH amaraiH-davaiH sahitAsamanvitA / "amarA nirjarA devA-stridazA vibudhAH surAH / suparvANaH sumanasa-stridivezA divaukasaH // " ityamarasiMhaH (zlo0 13, 14) / punaH kathaMbhUtA ? | 'bodhikAmA' bodhiH-dharmAvAptistatra kAmaHicchA yasyAH sA / tathA bodhiH 'iztipau dhAtunirdeze' (sA0 sU0 1472) iti 'budha jJAne' iti dhAtustena Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsupArdhajinastutayaH 111 ca tadartho lakSyate / tathA ca bodhaM-jJAnaM kAmayate sA bodhikAmA ityarthAntaram / svayamavAptabodhitvAdanyeSAmiti gamyate / bodhikAmetyanena vizeSaNena vyahArSIditi kriyAyAM prayojanaM pratipAditam / / 26 / / sau0 vR0-vrajatviti / sA-prasiddhA jinatatiH-tIrthaMkararAjiH vo-yuSmAkaM cittavRtteHmanovyApArasya gocare-viSaye vrajatu ityanvayaH / 'vrajatu' iti kriyApadam / kA kI ? | 'jinatatiH' / 'vrajatu' gacchatu / 'gocare' viSaye / kasyAH ? | 'cittavRtteH' / keSAm ? / 'vaH' yuSmAkam / kiMviziSTA jinatatiH ? | 'adhikA' utkRSTA / keSAm ? / 'mAnavAnAM' manuSyANAm / saMsAriNAM madhye ityarthaH / kiMviziSTAyAH cittavRtteH ? / damarasaH-indriyaviSayadamanalakSaNo damaH tasya raso-harSaH tena sahitA ye prANinaH teSAM hitA-hitaka: tasyAH 'sadamarasahitAyAH' / punaH kiMviziSTA jinatatiH ? / 'sA' / sA kA ? / yA jinatatiH vyahArSIt ityanvayaH / 'vyahArSIt' iti kriyApadam / kA karcI ? / 'yA jinatatiH' / 'vyahArSIt' vicarati sma / jinatatiH kiM kurvatI ? / 'dadhAnA' sthApayantI / kaM karmatApannam ? / 'padaM' caraNam / katham ? / 'upariSTAt' / keSAm ? / 'vArijAnAM' kamalAnAm / kiMviziSTAnAM vArijAnAm ? / 'navAnAM' navasaMkhyAnAm ; navInAnAM vA / punaH kiM0 jinatatiH ? / sajjanAH (?) zobhanAH ye amarA-devAH taiH sahitA-saMyuktA / punaH kiM0 jinatatiH ? / bodhiH-arhaddharmAvAptiH taM kAmayati dadAti vA bodhikAmA, te svayaM prAptAH anyAnapi prApayanti / iti kriyApadArthaH / / ___ atha samAsaH-jinAnAM tatiH jinatatiH / cittasya-vRttiH cittavRttiH, tasyAH cittavRtteH / damasya rasaH damarasaH, damarasena sahitAH sadamarasAH, sadamarasAnAM hitaM yasyAH sA sadamarasahitA, tasyAH sadamarasahitAyAH / adhikA eva adhikA / vAriNi jAyante iti vArijAni, teSAM vArijAnAm / santazca te amarAzca sadamarAH, sadamaraiH sahitA sadamarasahitA / bodhiM kAmayate iti bodhikAmA / / iti dvitIyavRttArthaH // 26 // (4) . de0 vyA0-vrajatviti / sA jinatatiH-jinapaMktiH bavayoraikyAt vaH-yuSmAkaM cittavRtteHmAnasavyApArasya gocare-viSaye vrajatu-gacchatu ityanvayaH / 'vraja gatau' iti dhAtuH / 'vrajatu' iti kriyApadam / kA kI ? / 'jinatatiH' jinAnAM tatiH jinatatiH iti samAsaH / kasmin ? / gocare / kasyAH ? / cittavRtteH / keSAm ? / vaH / kiMviziSTAyAH cittavRtteH? / 'sadamarasahitAyAH' damasyaupazamasya rasena saha vartante ye te sadamarasAH arthAt munayaH, teSAM hitA-hitakAriNI tasyAH / yattadornityAbhisambandhAt yA jinatatiH vyahArSIt-vihAraM kRtavatIti sambandhaH / 'hRJ haraNe' dhAtuH / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zobhanastuti-vRttimAlA 'vyahArSIt' iti kriyApadam |kaa kI ? / jinatatiH / kiMviziSTA jinatatiH ? / adhikA-prakRSTA / keSAm ? / mAnavAnAM-lokAnAm / nirdhAraNe SaSThI / punaH kiMviziSTA ? / 'sadamarasahitA' santaHzobhamAnA ye amarA-devAH taiH sahitA-saMyuktA / taduktam "jaghanyataH koTisaGkhyAstvAM sevante surAsurAH" (vItarAgastotre pra0 4, zlo0 14) iti / punaH kiMviziSTA ? 'vodhikAmA' 'budha jJAne' tena ca tadartho lakSyate / tathA ca bodhaH-jJAnaM kAmayate sA tathA / svayamavAptavodhitvAt pareSAM bodhiH-dharmapradAnaM tatra kAmo-vAJchA yasyAH sA tatheti vA / kiM kurvANA jinatatiH ? / dadhAnA / kam ? / padam-calanam / kasmin ? / upari / keSAm ? / vArijAnAM-kamalAnAm, mArge suvarNakamalopari caraNadhAraNAt / kiM viziSTAnAM vArijAnAm ? / navAnAm-nUtanAnAm / sadyoracitAnAmitiyAvat / / iti dvitIyavRtArthaH / / 26 / / ___dha0 TIkA-vrajatviti / 'vrajatu' gacchatu / 'jinatatiH' jinAvalI / 'sA' / 'gocare' viSaye / 'cittavRtteH' smRteH / 'sadamarasahitAyAH' saha damarasena vartante ye teSAM hitAyAH / 'vo' yuSmAkam / 'adhikA mAnavAnAM' utkRSTA nRNAm / nirdhAraNe SaSThI / 'padaM' caraNakSepam / upari' agrabhAge / 'dadhAnA' dhArayantI / 'vArijAnAM' aravindAnAm / 'vyahArSIt' vicacAra / 'sadamarasahitA' sadbhiH-zobhanaiH amaraiH sahitAsametA / 'yA' / 'bodhikAmA' bodhiH-dharmAvAptistatra kAmaH icchA yasyAH sA / svayamavAptabodhitvAdanyeSAmiti gamyate / 'navAnAM' navatvasaMkhyAvatAm / nUtanAnAM vA / yA vodhikAmA vyahArSIt sA jinatatiH vaH cittavRtteH gocare vrajatu iti yogaH / / 26 / / (6) . avacUriH sA jinAnAM tatirvo yuSmAkaM manovRttergocaraM vrajatu gacchatu / kiMbhUtAyAH / saha damarasena vartante ye teSAM hitAyAH / jinatatiH kiMbhUtA | mAnavAnAM narANAmadhikA utkRSTA / yA jinazreNirvyahAIda vihAraM kRtavatI / kiMbhUtA / navAnAM navasaMkhyAnAM nUtanAnAM (vA) vArijAnAM svarNakamalAnAmupariSTAt padaM sthApayantI / saddevayuktA / bodhikAmA svayamavAptabodhitvAt pareSAM bodhirdharmaprAptistatra kAmo (vAJchA) yasyAH sA / / 26 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsupArdhajinastutayaH 113 jinamataprazaMsA dizadupazamasaukhyaM saMyatAnAM sadaivo__ru jinamatamudAraM kAmamAyAmahAri ! jananamaraNarINAn vAsayat siddhivAse- 'ruji natama mudA'raM kAmamAyAmahAri // 3 // 27 // - mAlinI ja0 vi0-dizaditi / bho bhavyAH ! yUyaM jinamataM-bhagavacchAsanaM mudA-harSeNa sadaiva-niraMtarameva araMzIghraM kAma-atyarthaM namata-praNamata iti kriyAkArakasaMTaGkaH / atra 'namata' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'yUyam' / kiM karmatApannam ? 'jinamatam' / kayA ? 'mudA' / katham ? 'sadaiva' / punaH katham ? 'aram' / punaH katham ? 'kAma' atyartham / jinamataM kiM kurvat ? 'dizat' dadat / kiM karmatApannam ? 'upazamasaukhyaM' prazamasukham / keSAm ? 'saMyatAnAM' sAdhUnAm / punaH kathaMbhUtaM jinamatam ? 'uru' vizAlam / punaH kathaMbhUtam ? 'udAraM' mahAzayam / punaH kathaMbhUtam ? AyAmahAri' AyAmena-dairyeNa hAri-cAru / jinamataM punaH kiM kurvat ? 'vAsayat' sthApayat / kAn ? 'jananamaraNarINAn' janmamRtyubhiH zrAntAn / kasmin ? 'siddhivAse' mokSasadmani / kathaMbhUte ? 'aruji' nIroge | punaH kathaMbhUtaM jinamatam ? 'kAmamAyAmahAri' kAmaH-kandarpaH mAyA-kaSAyavizeSaH tayormahAri-bRhadamitrabhUtaM, mahAcakraM vA / yadivA kAmazca mAyA ca Amo-rogastAn haratItyevaMzIlam / atra sadaiva araM kAmamiti kriyAvizeSaNAni dizat vAsayadityAdiSvapi yojyante tathApi sammatameva / / .. atha samAsaH-upazamasya saukhyaM upazamasaukhyaM tatpuruSaH' / jinAnAM mataM jinamataM 'tatpuruSaH' / tajjina0 / AyAmena hAri AyAmahAri 'tatpuruSaH' / tat AyAma0 / jananaM ca maraNaM ca jananamaraNe 'itaretaradvandvaH' / jananamaraNAbhyAM rINAH 'tatpuruSaH' / tAn janana0 / siddhireva vAsaH siddhivAsaH 'karmadhArayaH' / tasmin siddhi0 / kAmazca mAyA ca kAmamAye 'itaretaradvandvaH' / mahAMzcAsau arizca mahAriH 'karmadhArayaH' / kAmamAyayormahAriH kAma0 'tatpuruSaH' / tat kAma0 / yadivA kAmazca mAyA ca Amazca kAmamAyAmAH 'itaretaradvandvaH / ' kAmamAyAmAn haratIti kAma0 'tatpuruSaH' / tat kAma0 / / iti kAvyArthaH / / 27 / / 1. ayaM vigrahazcintanIya iva pratibhAti / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zobhanastuti-vRttimAlA (2) si0 vR0-dizaditi / bho bhavyAH ! yUyaM jinamataM-bhagavacchAsanaM mudA-harSeNa sadA-nirantarameva araMzIghraM kAma-atyarthaM namata-praNamateti kriyAkArakasambandhaH / 'Nama prahIbhAve' dhAtoH 'AzIHpreraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade madhyamapuruSabahuvacanaM / 'ap0' (sA0 sU0 691), 'svarahInaM0' (sA0 sU0 36), 'Ade: SNaH snaH' (sA0 sU0 748) iti NakArasya nakAraH / tathA ca 'namata' iti siddham / atra 'namata' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / yUyam / kiM karmatApannam ? / 'jinamataM' jinAnAM mataM jinamataM iti tatpuruSaH' / "mataM pUjitasaMmate" iti vizvaH / kayA ? / mudA / katham ? / sadaiva / punaH katham ? / aram / punaH katham ? / kAmam / "kAmaM prakAme'numatAvasUyAnugame'pi ca" iti vizvaH / jinamataM kiM kurvat ? / 'dizat' dizatIti dizat dadadityarthaH / kiM karmatApannam ? / 'upazamasaukhyam' upazamasya saukhyaM upazamasaukhyam 'tatpuruSaH' prazamasukhamityarthaH / keSAm ? / saMyatAnAM-RSINAm / kathaMbhUtaM jinamatam ? / uru-vishaalm| punaH kathaMbhUtam ? / udAraM mahat / "udAro dAtRmahatoH" ityamaraH (zlo0 2719) / punaH kathaMbhUtam ? / 'AyAmahAri' AyAmena-dairyeNa hAri-cAru / "dairghyamAyAma ArohaH, pariNAho vizAlatA" ityamaraH (zlo0 1302) / hemacandro'pyevamavocat / punaH kiM kurvat ? / vAsayatsthApayat / kAn ? / 'jananamaraNarINAn' jananaM ca maraNaM ca jananamaraNe 'itarataradvandvaH', jananamaraNAbhyAMjanmamRtyubhyAM rINAn-zrAntAn jananamaraNarINAn iti 'tatpuruSaH' / "syanne rINaM trutaM strutaM" iti haimaH (kA0 6, zlo0 132) / kasmin ? / siddhivAse-mokSasadmani / siddhireva vAsaH siddhivAsaH tasmin siddhi0 / kathaMbhUte ? / 'aruji' nAsti ruk-rogo yasmin sa tathA tasmin / punaH kathaMbhUtaM jinamatam ? | 'kAmamAyAmahAri' kAmaH-smaraH mAyA-kaSAyavizeSaH kAmazca mAyA ca kAmamAye 'itaretaradvandvaH' tayoH mahAMzvAsAvarizca iti 'karmadhArayaH' tat tathA, bRhadamitrabhUtamityarthaH / mahAcakraM vA / yadivA kAmazca mAyA ca Amo-rogazca tAn haratItyevaMzIlam / atra sadaiva araM kAmaM iti kriyAvizeSaNAni dizat vAsayadityAdiSvapi yojyante tathApi saMmatameva / / 27 / / sau0 vR0-dizaditi / bho bhavyAH ! jinamataM-tIrthaMkarapravacanaM yUyaM namata ityanvayaH / 'namata' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'yUyam' / 'namata' praNamata / kiM karmatApannam ? 'jinamatam' / kayA ? / 'mudA' harSeNa / katham ? / 'araM' atyartham / jinamataM kiM kurvat ? / 'dizat' darzayat dadat vA / ki karmatApannam ? / 'upazamasaukhyaM' zAntarasasukhabhAvam / keSAm ? / 'saMyatAnAM' samyak yatanAvatAM sAdhUnAm / katham ? / 'sadA' sarvakAlam / eva' nizcitam / punaH kiMvi0 jinamatam ? / AyAma-dairghyam arthAvabodha Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsupArthajinastutayaH 115 gahanarUpaM tena hAri-zobhamAnam 'AyAmahAri' / punaH jinamataM kiM kurvat ? | 'vAsayat' vAsaM dadat / kasmin ? / siddhiH akSayasukhaprAptilakSaNA, sakalakarmAbhAvaM mokSaM tadeva vAsaM vasatisthAnaM siddhizilAnAmakaM tasmin 'siddhivAse' / kAn prati ? jananaM-janma maraNaM-mRtyuH tAbhyAM rINA:-kSINAH jananamaraNarINAH tAn 'jananamaraNarINAn' evaMvidhAn janAn / kiMviziSTe siddhivAse ? / 'aruji' aroge ityarthaH / punaH kiMviziSTaM jinamatam ? / kAmaH-smaraH mAyA kapaTatA tayoH mahat ari-cakramiva cakram / yadvA mahAn ariH zatruriva zatruH 'kAmamAyAmahAri' / evaMvidhaM jinamataM namata iti padArthaH / / atha samAsaH-dizatIti dizat / sukhasya bhAvaH saukhyam, upazamasya saukhyaM upazamasaukhyam / samyak prakAreNa yatAH saMyatAH, teSAM saMyatAnAm / jinAnAM mataM jinamataM, tad jinamatam / AyAmena hAri AyAmahAri / jananaM ca maraNaM ca jananamaraNe, jananamaraNAbhyAM rINAH jananamaraNarINAH, tAn jananamaraNarINAn / vAsayatIti vAsayat / siddhireva vAsaH siddhivAsaH, tasmin siddhivAse / na vidyante rujo-rogA yasmin tad aruk, tasmin aruji / kAmazca mAyA ca kAmamAye, mahat ca tad ari ca mahAri, kAmamAyayoH mahAri-cakramiva cakraM kAmamAyAmahAri / yadvA kAmamAyayoH mahAn ariH-zatruriva zatruH yat tat kAmamAyAmahAri / / iti tRtIyavRtArthaH / / 27 / / . (4) de0 vyA0-dizaditi / he janAH ! yUyaM jinamataM-bhagavatsiddhAntaM araM-atyarthaM namata-praNamatetyanvayaH / 'Nama prahvIbhAve' dhAtuH / 'namata' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / yUyam / kiM karmatApannam ? / 'jinamatam' jinAnAM mataM jinamatamiti vigrahaH / kiM kurvat jinamatam ? / disht-ddt| kim ? / 'upazamasaukhyam' upazamasya-kSamAyAH saukhyaM-sukham / keSAm ? / saMyatAnAm-RSINAm / katham ? | sadaiva-anavaratam / kiMviziSTaM jinamatam ? / uru-prauDham / punaH kiMviziSTam ? / udAraM-sphAram / punaH kiMviziSTam ? / 'kAmamAyAmahAri' kAmaM-atyarthaM AyAmena-vistAreNa hAri-manoharam / "dairghyamAyAma AnAhaH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 6, zlo0 67) / punaH kiMviziSTam ? / 'kAmamAyAmahAri' kAmaH-anaGgaH mAyA-nikRtiH anayordvandvaH, tayoH mahAri-prakRSTadurjeyam / jinamataM kiM kurvat ? / vAsayatvAsaM kArayat / kAn ? / 'jananamaraNarINAn' jananaM-janmagrahaNaM maraNaM-zarIratyAgaH anayordvandvaH,tAbhyAM rINAn-khinnAn, janAniti zeSaH / kasmin ? / siddhivAse muktimandire / kayA ? / mudA-harSeNa / iti tRtIyavRttArthaH / / 27 / / 1. 'sakalakarmAbhAvo mokSaH sa eva vAsaH' iti pratibhAti / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zobhanastuti-vRttimAlA dha0 TIkA-dizaditi / 'dizat upazamasaukhyaM' dadat prazamasukham / 'saMyatAnAM' saMyamavatAm / 'sadaiva' sarvakAlameva / 'uru' vizAlam / 'jinamataM' arhacchAsanam / 'udAraM' udAttam / 'kAmamAyAmahAri' kAmaM-atyarthaM AyAmahAri-dairghyazobhi / 'jananamaraNarINAn' janmamRtyubhiH zrAntAn / 'vAsayat' sthApayat / 'siddhivAse' muktisadmani / 'aruji' nIroge / 'namata' praNamata / 'mudA' harSeNa / 'araM' zIghram / 'kAmamAyAmahAri' kAmazca mAyA ca tayormahAri-bRhat amitrabhUtaM mahAcakraM vA nikartanahetutvAt / / 27 / / (6) avacUriH he janAH ! jinamataM namata praNamata / kiMbhUtam / uru prauDhaM prazamasukhaM dadat / keSAm / saMyatAnAM munInAm / sadaiva sarvadA / udAramudAttam / kAmamatyartham / AyAmahAri dairghyazobhi / athavA'tizayena manoharam / aruji rogarahite siddhavAse vAsaM kArayat / kAn / janmamaraNakhinnAn / mudA harSeNa / araM zIgham / kAmamAyayormahAri mahAvairibhUtam / / 27 // . mahAmAnasyAH stutiHdadhati ! ravisapatnaM ratnamAbhAstabhAsvan navadhanataravAriM vA raNArAvarINAma / gatavati ! vikiratyAlI mahAmAnasISTA nava ghanataravAriM vAraNArAvarINAm // 4 // 28 // - mAlinI ja0 vi0-dadhatIti / he mahAmAnasi !-mahAmAnasInAmike ! tvaM iSTAn-jinazAsanaikAgracittavRttitvena pAlanIyatayA'bhimatAn ava-rakSeti kriyAkArakasambandhaH / atra 'ava' iti kriyApadam / kA kI ? 'tvam' / kAn karmatApannAn ? 'iSTAn' / aparANi sarvANyapi mahAmAnasyA devatAyAH sambodhanAni / teSAM caivaM vyAkhyA he 'dadhati !' he dhArayamANe / kiM karmatApannam ?. 'ralaM' mANikyam / 'AbhAstabhAsvannavaghanataravAriM vA' AbhayA-kAntyA asto-nirAkRto bhAsvannavaghano-dIpyamAnanUtanamegho Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsupArdhajinastutayaH 117 yena evaMvidho yastaravAriH-khaDgaH tam / atra vAzabda: samuccaye / ralaM AbhAstabhAsvannavaghanataravAriM cetyubhayamapi dadhatItyarthaH / ralaM kathaMbhUtam ? 'ravisapatna' raveH-sUryasya sapalaM-vipakSabhUtaM prabhAdhikyAt / AbhAstabhAsvannavaghanataravAriM kathaMbhUtam ? 'ghanataravAriM' ghanataraM-sAndrataraM vAri-pAnIyaM-tejo yatra sa tathA tam / he 'gatavati !' ArUDhe ! / kasmin ? 'vAraNArau' gajavairiNi kesariNItyarthaH / vAraNArau kiM kurvati ? 'vikirati' vikSipati / kAM karmatApannAm ? 'AlI' zreNIm / keSAM ? 'arINAM' vairiNAm / AlI kathaMbhUtAm ? 'raNArAvarINAM' raNasambandhinA rAvaNa-dhvaninA rINAM-khinnAm / yadvA raNArAvarINAM arINAM AlI vikiratIti devyAH sambodhanamapi / / ___ atha samAsaH-raveH saMpalaM ravisapalam 'tatpuruSaH' / navazcAsau ghanazca navaghanaH 'karmadhArayaH' / bhAsvAMzcAsau navaghanazca bhAsva0 'karmadhArayaH' AbhayA astaH AbhAstaH 'tatpuruSaH' / AbhAstaH bhAsvannavaghanaH yena sa AbhA0 'bahuvrIhiH' / AbhAstabhAsvannavaghanazcAsau taravArizca AbhAsta0 'karmadhArayaH' / taM AbhAsta0 / raNasyArAvo raNArAvaH 'tatpuruSaH' / raNArAveNa rINA raNA0 'tatpuruSaH' atizayena ghanaM ghanataMram / ghanataraM vAri yatra sa ghanataravAriH 'bahuvrIhiH' / taM ghana0 vAraNAnAM ariH vAraNAriH 'tatpuruSaH' / tasmin vAraNArau / iti kAvyArthaH / / 28 / / // iti zrIzobhanastutivRttau zrIsupArdhajinastutervyAkhyA // 4 / 7 / 28 // si0 vR0-dadhatIti / he mahAmAnasi !-mahAmAnasInAmike ! tvaM iSTAn-abhimatAn avarakSetyarthaH / 'ava rakSaNe' dhAtoH 'AzIHpreraNayoH' (sA0 sU0703) kartari parasmaipade madhyamapuruSaikavacanaM hiH / 'ap kartari' (sA0 sU0 691) ityap / 'ataH' (sA0 sU0 705) iti herluk / 'svarahInaM0' (sA0 sU0 36). / tathA ca 'ava' iti siddham / atra 'ava' iti kriyApadam / kA karjI ? / tvam / kAn karmatApannAn ? / iSTAn / aparANi sarvANi mahAmAnasyA devatAyAH sambodhanAni / teSAM caivaM vyAkhyA-he dadhati !-dhArayamANe ! / kiM karma ? / ratnaM-mANikyam / "ratnaM svajAtizreSThe'pi, maNAvapi napusaMkam" iti medinI / 'AbhAstabhAsvannavaghanataravAriM vA' / atra vAzabdaH samuccaye / tathA ca ratnaM 'AbhAstabhAsvannavaghanataravAriM cetyubhayamapi dadhatItyarthaH / AbhA-kAntiH tayA astaH-nirAkRtaH bhAsvannavaghanaH-dIpyamAnanUtanamegho yena sa etAdRzo yastaravAriH-khaDgastam / "taravArirmataH khaDgaH" iti dharaNiH / navazcAsau ghanazca navaghanaH, bhAsvAMzcAsau navaghanazca bhAsvannavaghanaH iti pUrvaM 'karmadhArayaH' / ratnaM kIdRzam ? / 'ravisapalam' sUryasya sapatnaM-vipakSaM ravisapalaM, prabhAdhikyAditibhAvaH / AbhAstabhAsvannavaghanataravAriM kathaMbhUtam ? / 'ghanataravAriM' atizayena ghanaM ghanataraM sAndrataramityarthaH vAri-pAnIyaM tejaH Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zobhanastuti-vRttimAlA tIkSNatA vA yatra tathA tam / he gatavati !-ArUDhe ! / kasmin ? / 'vAraNArau' vAraNAnAM-gajAnAM ariH vAraNAriH tasmin vAraNArau / vAraNArau kiM kurvati ? / vikirati-vikSipati / kAM karmatApannAm ? | AlIMzreNim / "AliH paMktau ca saMkhyAyAM-setau ca parikIrtitA / vizadAye'pi syAdAliH" iti vizvaH / keSAm ? arINAM-vairiNAm / kathaMbhUtAM AlIm ? / 'raNArAvarINAM' raNArAveNa-raNasambandhinA ArAveNa rINAM-khinnAm / yadvA raNArAvarINAM arINAM AlIM vikirati iti devyAH sambodhanamapi / mAlinIcchandaH "vasuyatiriyamuktA mAlinI nau mayau yaH" iti ca tallakSaNam / / 28 / / // iti zrImahopAdhyAyazrIbhAnu0 zrIsupArdhajinastutivRttiH samAptA // 4 / 7 / 28 // (3) sau0 vR0-dadhatIti / he mahAmAnasi-mahAmAnasInAmni ! devi ! tvaM iSTAn-abhimatAn janAn ava ityanvayaH / 'ava' iti kriyApadam / kA kI ? | 'tvam' / 'ava' rakSatAt / kAn karmatApannAn ? / 'iSTAn' / he 'dadhati !' dhArayati ! / kiM karmatApannam ? / 'ralaM' mANikyam / 'vA' samuccaye / 'vA' athavA navo-navIno yo ghano-meghaH tadvat ghanataraM vAri-pAnIyaM yatra tat tAdRzaH ghanaH-nibiDaH taravAriH-karavAlaM 'ghanatara vAri (?)' / ekena pANinA ranaM dhArayati apareNa pANinA taravAriM dhArayatIti gamyam / kIdRzaM ratnam ? / raviH-sUryaH tasya sapalaM-pratipakSaM prabhAdhikyatvAt vRttatvAd vA / punaH kIdRzaM ratnam ? / AbhAkAntiH tayA asto-nirAkRtaH bhAsvAn-sUryo yena tat 'AbhAstabhAsvat' / punaH he mahAmAnasi kiM kurvati ? / 'vikirati !' vikSipati ! / nirAkRtavatItyarthaH / kAM karmatApannAm ? | 'AlIM' zreNIm / keSAm ? / 'arINAM' zatrUNAm / kIdRzI AlIm ? / raNaH-saMgrAmaH tasya AravaH-zabdaH tena rINA-kSINA tAM 'raNArAvarINAM' saMgrAme niHzabdAm / iti padArthaH / / . atha samAsaH-dadhAtIti dadhatI, tasyAH saM0 he dadhati ! / raveH sapanaM ravisapalam / AbhayA asto bhAsvAn yena tat AbhAstabhAsvat / navazcAsau ghanazca navaghanaH, atizayena navaghanaM iti navaghanataram, navaghanataraM vAri yasmin sa navaghanataravAriH, taM navaghanataravArim / raNasya ArAvaH raNArAvaH, raNArAveNa rINA raNArAvarINA, tAM raNArAvarINAm / vikiratIti vikiratI, tasyAH saM0 he vikirati ! mahat mAnasaM yasyAH sA mahAmAnasI, tasyAH saM0 he mahAmAnasi ! ghanazcAsau taravArizca ghanataravAriH, taM ghanataravArim / vAraNasya ariH vAraNAriH, tasmin vAraNArau / / iti caturthavRttArthaH / / 28 / / zrIsupArzvajinendrasya, stuterartho livIkRtaH / saubhAgyasAgarAkhyeNa, sUriNA jJAnasevinA / / // iti supArdhajinastutivRttiH // 4 / 7 / 28 // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsupArzvajinastutayaH 119 (4) de0 vyA0-dadhatIti / he mahAmAnasi ! devi ! iSTAn-abhimatAn, janAniti zeSaH, tvaM ava-rakSa ityanvayaH / ava rakSaNe' iti dhAtuH / ava' iti kriyApadam / kA kI ? / tvam / kAn karmatApannAn ? / iSTAn / he gatavati !-prApnuSi ! / kasmin ? / 'vAraNArau' vAraNAnAM-gajAnAM ariH siMhaH tasmin, siMhavAhanatvAt / he dadhati !-dhArike ! / kim ? / ralaM-maNim / 'AbhAstabhAsvannavaghanataravArim' AbhAkAntiH tayA astaH-tiraskRto bhAsvAn-dIpyamAno navaH-pratyagro ghano-megho yena evaMvidho yaH taravAriHkhaDgaH tam / kiMviziSTaM taravArim ? / 'ghanataravArim' atizayena ghanaM ghanataraM vAri-pAnIyam arthAt dhArAtmakaM yasmin sa tam / kiMviziSTaM ratnam ? / 'ravisapalam' raveH-sUryasya sapalaM-pratipakSam, prabhAdhikyAt / kiM kurvat ? / 'vAraNArau vikirati !-vikSipati ! / kAm ? |aaliiN-shrenniim / keSAm ? |ariinnaaNshtruunnaam / kiMviziSTAM AlIm ! 'raNArAvarINAm' raNasya-saMgrAmasya ArAvaNa-zabdena rINAM-khinnAm / iti caturthavRttArthaH / / mAlinIcchandaH / "vasuyatiriyamuktA mAlinI nau mayau yaH" iti tallakSaNam // 47 / 28 // . dha0 TIkA-dadhatIti / 'dadhati.!' dhArayamANe ! / 'ravisapalaM' raveH sapalabhUtaM, prabhAdhikyAt / 'ratnaM' mANikyam / 'AbhAstabhAsvannavaghanataravAriMvA' AbhayA-chAyayA astabhAsvannavaghanaH tiraskRtatArataruNamegho yaH taravAriH-kRpANastaM vA / vAzabda: samuccaye / 'raNArAvarINAM' raNasambandhinA rAvaNa rINAM-khinnAm / 'gatavati !' ArUDhe ! / 'vikirati' vikSipati / etat siMhasya devyA vA vizeSaNam / 'AlI' santatim / 'mahAmAnasi' ! mahAmAnasyabhidhAne ! / 'iSTAn' abhimatAn / 'ava' rakSa / 'ghanataravAriM' sAndratarapAnIyam / 'vAraNArau' mRgapatau / 'arINAm' he mahAmAnasi ! ravisapalaM ralaM ghanataravAriM vA dadhati ! arINAM AlI vikirati vAraNArau gatavati ! iSTAn avetyanvayaH // 47 / 28 // avacUriH he mahAmAnasi devi ! iSTAnabhimatAn narAdIn ava-rakSa / he gatavati prApnuSi ! / kasmin / vAraNArau siMhe / he dadhati dhArayati ! / kim / ratnaM maNim / kiMbhUtam / ravisapalaM ravipratipakSaM prabhAdhikyAt / AbhayA kAntyA asto bhAsvAn sUryo yena sa cAsau navo nUtano ghano nibiDastaravAriH khaDgazca tam / vA samuccaye | siMhe kiM kurvati / arINAM vairiNAmAlIM zreNiM vikirati kSipati / kiMbhUtAmAlIm / raNasyArAveNa (dhvaninA) rINAM kSINAm / khaDgaM kiMbhUtam / ghanataravAriM sAndratarapAnIyam / ranavizeSaNaM vA // 47 / 28 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zobhanastuti-vRttimAlA 8. zrIcandraprabhajinastutayaH atha candraprabhaprabhave praNAmaHtubhyaM candraprabha ! jina ! namastAmasojjRmbhitAnAM hAne kAntAnalasama ! dayAvan ! ditAyAsamAna ! / vidvatpaGktayA prakaTitapRthuspaSTadRSTAntahetUhAnekAntAnalasamadayA vanditAyAsamAna ! // 1 // 29 // . - mandAkrAntA (4, 6, 7) ja0 vi0-tubhyamiti / he candraprabhajina ! candraprabhAbhidha ! tIrthaMkara ! tubhyambhavate namo-namaskAraH, astviti kriyA'dhyAhriyate / tatazca 'astu' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'namaH' / kasmai ? 'tubhyam' / kathaMbhUtAya tubhyam ? 'vanditAya' stutAya / kayA ? 'vidvatpaGktyA ' paNDitazreNyA / kathaMbhUtayA ? 'analasamadayA' na vidyate alasamadau-tandrAhaMkArau yasyAH sA tathA tayA / atra yadyapi alasazabdena dharmI Alasyazabdena ca dharmaH, "AlasyaH zItako'lasaH" (amara0 zlo0 1965), tathA 'AlasyaM tandrA kausIcaM' ityabhidhAnacintAmaNivacanAt (kA0 2, zlo0 229) tathApi dharmadharmiNoH kathaMcidabhedAdalasazabdenApyAlasyaM pratipAdyate / aparANi sarvANyapi zrIcandraprabhasya saMbodhanAni / teSAM caivaM vyAkhyA-he 'kAntAnalasama !' kAntaH-kamanIyo'nalo-vahniH tena sama !-sadRza ! / kasmin ? 'hAne' Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIcandraprabhajinastutayaH 121 apagame / keSAm ? 'tAmasojjRmbhitAnA' tAmasAni-tamaHsaMbandhIni yAni ujjRmbhitAni-visphUrjitAni teSAm / he 'dayAvan !' kRpayAnvita ! / he 'ditAyAsamAna !' AyAsaH-khedaH mAno-garvaH tau ditau khaNDitau yena sa tathA tatsaMbo0 he ditA0 / he 'prakaTitapRthuspaSTadRSTAntahetUhAnekAnta !' pRthavo vitatAH spaSTAHsphuTAH dRSTAntA-nidarzanAni hetavaH-kAraNAni UhAH-vitarkAH anekAntaH-syAdvAdaH, tataH pRthavaH spaSTAH dRSTAntahetUhA yasmin sa tAdRzaH anekAntaH sa prakaTitaH-prakAzito yena sa tathA tatsaMbodhanaM he prakaTita0 / he 'asamAna !' ananyasadRza ! / yadvA mAnaH-pUjA tena saha vartamAna ! / ___ atha samAsaH-candravat prabhA yasya sa candraprabhaH tatpuruSaH' / candraprabhazcAsau jinazca candraprabhajinaH 'karmadhArayaH' / tatsaMvodhanaM he candraprabha0 / tamasa imAni tAmasAni / tAmasAni ca tAni ujjRmbhitAni ca tAmasojjRmbhitAni 'karmadhArayaH' / teSAM tAmaso0 / kAntazcAsAvanalazca kAntAnalaH 'karmadhArayaH' / kAntAnalasya samaH kAntA0 'tatpuruSaH' / [tatsaM0 he kAntA0 / ] he ditAyAsamAna ! AyAsazca mAnazca mAnaM ca vA AyAsamAnau AyAsamAne vA 'itaretaradvandvaH' / ditau dite vA AyAsamAnau AyAsamAne vA yena sa ditAyAsamAnaH 'bahuvrIhiH' / tatsaMbo0 he ditA0 / viduSAM paMktirvidvatpaMktiH 'tatpuruSaH' / tayA vidva0 / pRthavazca te spaSTAzca pRthuspaSTAH 'karmadhArayaH' / dRSTAntAzca hetavazca UhAzca dRSTAntahetUhAH 'itaretaradvandvaH' / pRthuspaSTA dRSTAntahetUhA yasmin (sa) pRthuspa0 'bahuvrIhiH' / pRthuspaSTadRSTAntahetUhazcAsAvanekAntazca pRthuspaSTa0 'karmadhArayaH' / prakaTitaH pRthuspaSTadRSTAntahetUhAnekAnto yena sa prakaTitapRthu0 'bahuvrIhiH' / tatsaMbodhanaM he prakaTitapRthu0 / alasazca madazca alasamadau 'itaretaradvandvaH' / na vidyate alasamadau yasyAH sA analasamadA 'bahuvrIhiH' / tayA analasa0 / na vidyate samAno yasya so'samAnaH 'bahuvrIhiH' / yadvA saMha mAnena vartate yaH sa samAnaH 'tatpuruSaH' / tatsaMbo0 he asamAna (?) ! / / iti kAvyArthaH / / 29 / / * si0 vR0-tubhyamiti / candrasyeva saumyA prabhA yasyeti candraprabhaH / garbhasthe'smin mAtuzcandrapAnadohado'bhUditi candraprabhaH, sa cAsau jinazca tasya sambodhanaM he candraprabhajina ! / tubhyambhavate namaH-namaskAraH, astviti kriyAdhyAhAraH / tatazca 'astu' iti kriyApadam / kiM kartR ? namaH / nama iti namaskArArthakamavyayam / kasmai ? | tubhyam / 'tubhyaM mahyaM GayA' (sA0 sU0 334) iti yuSmacchabdasya caturthaMkavacane tubhyamityAdezaH / kathaMbhUtAya tubhyam ? / vanditAya / 'vadi abhivAdanastutyoH' / kayA ? / 'vidvatpaGktyA ' viduSAM-dhImatAM paMktiH-tatiH tayA / kathaMbhUtayA ? / 'analasamadayA' alasazca madazca alasamadau 'itaretaradvandvaH, na vidyete alasamadau-tandrAhaMkArau yasyAH sA tathA tayA / atra yadyapi 1. ayaM pAThazcintanIyaH / 2. ayaM vigraho'trA'tyanto'prAsaGgikaH, TIkAyAmasamAnasyA'nanyasadRzetyartho vyAkhyAyitaH, arthana prastutenA'yaM vigraho virupo bhaaste| Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zobhanastuti-vRttimAlA alasazabdena dharmI Alasyazabdena ca dharmaH, yadAha- AlasyaH zItako'lasaH" (amara0 zlo0 1965) tathA "AlasyaM tandrA kausIcaM" (abhi0 kA0 2, zlo0 229) iti darzanAcca tathApi dharmadharmiNoH kathaMcidabhedAdalasazabdenApyAlasyameva pratipAdyamiti sarvaM samaJjasam / aparANi sarvANyapi zrIcandraprabhasya sambodhanAni / teSAM tvevaM vyAkhyA-he 'kAntAnalasama !' kAntaH-kamanIyaH yaH analaHvahniH tena samaH-sadRzastasya sambodhanaM he kAntA0 / kasmin ? / hAne-vinAzane / keSAm ? / 'tAmasojjRmbhitAnAM' tAmasAni-tamaH sambandhIni yAni ujjRmbhitAni-visphUrjitAni teSAm / he 'dayAvan !' dayA-ghRNA vidyate yasyAsau dayAvAn, tasya sambodhanaM he kRpayAnvita ! / he 'ditAyAsamAna !' AyAsaH-khedaH mAnaH-garvaH, AyAsazca mAnazca AyAsamAnau 'itaretaradvandvaH', [ditau-khaNDitau AyAsamAnau yena tasya sambodhanaM he ditA0 / he 'prakaTitapRthuspaSTadRSTAntahetU0 !'] pRthavazca te spaSTAzca pRthuspaSTAH 'karmadhArayaH', pRthuspaSTAzca te dRSTAntahetUhAzca pRthuspaSTadRSTAntahetUhAH 'karmadhArayaH', tataH prakaTitAH pRthuspaSTadRSTAntahetUhAH yena iti 'bahuvrIhiH' / parvato'yaM vahrimAniti pratijJA / dhUmAditi hetuH / yo dhUmavAn so'gnimAn yathA mahAnasaM ityudAharaNam / anenaivaMvidhenAvazyaM bhavitavyamityAkAraka utkaTakoTikaH saMzaya eva Uha ityanyatra vistaraH / he 'asamAna !' na vidyate samAno yasya saH asamAnaH 'bahuvrIhiH' tasya sambodhanaM he asamAna ityarthaH / / 29 / / . (3) sau0 vR0-yaH zobhanapArtho bhavati tasya candravat prabhA bhavati / anena saMbandhena AyAtasya zrIcandraprabhanAmASTamajinasya stuteroM nirNIyate / tubhyamiti / he candraprabha !-he candrakAnte ! dhavalavarNatvAt saumyatvAcca / he jina ! te-tubhyaM namaH astu ityanvayaH / 'astu' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'namaH' praNAmaH / astu' bhavatu / kasmai ? / 'tubhyam' / kiMbhUtAya tubhyam ? / 'vanditAya' stutAya praNamitAya / kayA ? / 'vidvatpaMktyA' paNDitazreNyA / kiMbhUtayA vidvatpaMktyA ? / nAsti alasaMAlasyam mado-darpaH yasyAH sA analasamadA tayA 'analasamadayA' / he 'dayAvan !' he kRpAyukta ! / he 'asamAna !' he nirupama ! / kAnto-dIpyamAnaH yaH analo-vahniH tasya samaH-sadRkSaH kAntAnalasamaH tasya saMbodhanaM he 'kAntAnalasama !' / kasmin ? / 'hAne'apagame / keSAm ? | 'tAmasojjRmbhitAnAm' tAmasAnAM-ajJAnamithyAtvatimirANAM yAni ujjRmbhitAni-praphullitAni tAmasojjRmbhitAni teSAM, tAmasojjRmbhitAnAM hAne-apagame dIptavahrikalpa ! ityarthaH / he 'ditAyAsamAna !' ditaH-cheditaH AyAsaHprayAsaH mAnaH-ahaMkAro yena sa ditAyAsamAnaH, tasya saM0 he ditAyAsamAna ! / prakaTitA-spaSTIbhUtA pRthavaH-vistIrNAH spaSTAH-prakaTAH dRSTAntAH-saMbandhA upanayA vA hetavaH-kAraNAni UhA-vitarkAH yasmin sa tAdRzo yo'nekAntaH-syAdvAdaH-ekasmin vastuni anekadharmapratibhAsanaM zraddhAnaM vadanaM syAdvAda: Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIcandraprabhajinastutayaH 123 ++++++++++++++++++++++++++++++ anekAntaH prakaTitapRthuspaSTadRSTAntahetUhAnekAntaH tasya saM0 he 'prakaTitapRthuspaSTa-dRSTAntahetUhAnekAnta !' / he 'analasa' he sodyama ! / etAdRzAya candraprabhAya jinAya namaH / iti padArthaH / / atha samAsaH-candravat prabhA yasya sa candraprabhaH, candraprabhazcAsau jinazca candraprabhajinaH, tasya saM0 he candraprabhajina ! / tamasaH imAni tAmasAni, tAmasAnAM ujjRmbhitAni tAmasojjRmbhitAni, teSAM tAmasojjRmbhitAnAm / kAntazcAsau analazca kAntAnalaH, kAntAnalasya samaH kAntAnalasamaH, tasya saM0 he kAntAnalasama ! / dayA vidyate yasya asau dayAvAn, tasya saM0 he dayAvan ! / AyAsazca mAnazca AyAsamAnau, ditau AyAsamAnau yena sa ditAyAsamAnaH, tasya saM0 he ditAyAsamAna ! / viveda iti vidvAn, viduSAM paMktiH vidvatpaMktiH, tayA vidvatpaMktayA / dRSTAntAzca hetavazca UhAzca dRSTAntahetUhAH, spaSTA dRSTAntahetUhAH spaSTadRSTAntahetUhAH, pRthavazca te spaSTadRSTAntahetUhAzca pRthuspaSTadRSTAntahetUhAH, prakaTitAH spaSTadRSTAntahetUhAH yasmin s prakaTitaspaSTadRSTAntahetUhaH, prakaTitapRthuspaSTadRSTAntahetUhazcAsau anekAnto yasya [sa] yasmin vA (sa) prakaTitapRthuspaSTadRSTAntahetUhAnekAntaH, tasya saM0 he prakaTitapRthuspaSTadRSTAntahetUhAnekAnta ! / alasazca madazca alasamadau, na vidyete alasamadau yasyAH sA analasamadA, tayA analasamadayA / nAsti samAno yasya saH asamAnaH, tasya saM0 he asamAna ! / yadvA nAsti alasamadau yasya saH analasamadaH, tasya saM0.he analasamada ! 'yAvanditAya' yayA-lakSyA lakSmaNAmAtrA vA vanditaH, tasmai yAvanditAya / ityapi chAyArthaH / / iti prathamavRttArthaH / / 29 / / asmin vRtte mandAkrAntAcchandaH / / ... de0 vyA0-tubhyamiti / he candraprabha ! jina ! tubhyaM namaH-namaskAraH, astvityadhyAhAraH / kiMviziSTAya tubhyam ? / vanditAya-namaskRtAya / kayA ? / 'vidvatpaGktyA' viduSAM-paNDitAnAM paMktiHzreNiH tayA / kiMviziSTayA vidvatpaGktyA ? / 'analasamadayA' alasaH-AlasyaM mado-mud mohasaMbhedaH anayoH pUrvaM dvandvaH', tato na staH alasamadau yasyAH sA tatheti samAsaH / 'dayAvan !' iti / dayA-kRpA astyasminniti dayAvAn, tasyAmantraNam / 'kAntAnalasama !' iti / kAntaH-kamanIyo jAjvalyamAna iti yAvat yaH analaH-vahniH tena samaH-tulyo yaH sa tasyAmantraNam / kasmin ? / hAne-vinAzane / keSAm ? / 'tAmasojjRmbhitAnAm' tamaH sambandhivisphUrjitAnAm, tamaH sambandhIni tAmasAni tAni ca tAni ujjRmbhitAni ceti 'karmadhArayaH' teSAm / 'ditAyAsamAna !' iti / AyAsaH-saMsArakheda: mAnaHcittonnatiH anayoH pUrvaM 'dvandvaH' tena ditau chinnau AyAsamAnau yena sa tasyAmantraNam / "lUne chinnaM chitaM ditam" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 6, zlo0 125) / 'prakaTitapRthuspaSTadRSTAntahetUhAnekAnta !' iti / pRthavo vitatAH spaSTAH-samyagavabodhyAH dRSTAntA-udAharaNAni hetavaH-sAdhyagamakAH UhA-vitarkAH 1. ayaM pAThazcintanIyaH / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zobhanastuti-vRttimAlA yatra sa tathA, evaMvidhaH prakaTitaH-prakAzitaH arthAnAM nityatvAt (?) anekAntaH-syAdvAdo yena sa tasyAmantraNam / 'asamAna !' iti / nAsti sarvebhyaH utkRSTatvAt samAnaH-sadRzo yasya tasyAmantraNam / etAni sarvANi bhagavataH sambodhanapadAni / iti prathamavRttArthaH / / 29 / / dha0 TIkA-tubhyamiti / tubhyaM candraprabhajina ! namaH / candraprabhanAman jina ! namo'stu / 'tAmasojjRmbhitAnAM' tAmasAni-tamaHsambandhIni yAni ujjRmbhitAni-visphUrjitAni teSAm / 'hAne' apagame / 'kAntAnalasama !' snigdhajvalanasadRza ! / 'dayAvan !' kRpayAnvita ! / 'ditAyAsamAna !' khaNDitakhedagarva ! / 'vidvatpaGktyA ' paNDitazreNyA / 'prakaTitapRthuspaSTadRSTAntahetUhAnekAnta !' pRthavaHvitatAH spaSTAH-sphuTAH dRSTAntAH-nidarzanAni hetavaH-kAraNAni UhAH-vitarkAH anekAntaH-syAdvAdaH, pRthavaH spaSTAH dRSTAntahetUhA yasmin sa cAsAvanekAntazca prakaTitaH pRthuspaSTadRSTAntahetUhAnekAnto yena tasyAmantraNam / 'analasamadayA' analaso mado yasyAstayA / 'vanditAya' stutAya / 'asamAna !' ananyasadRza ! / he candraprabha jina ! vidvatpaGktyA vanditAya tubhyaM nama iti yogaH / / 29 / / avacUriH / he candraprabha jina, he dayAvan (kRpAvana) ! tubhyaM namo'stu | tamaHsaMbandhivisphUrjitAnAM hAne tyAge manoharavahnisamAna ! / ditau-chinnAvAyAsamAnau yena / tubhyaM kiMbhUtAya ? / vidvatpaGktyA vanditAya | prakaTitAH pRthavo-vitatAH spaSTA dRSTAntA-nidarzanAni hetavaH-karaNAni Uho-vitarkaH anekAntaHsyAdvAdo yena tatsaMbodhanam / vidvatpaGktyA kiMbhUtayA ? / na vidyateM alasamadau-tandrA'haMkArau yasyAstayA / he asamAna nirupamAna ! / / 29 / / & jinezvarANAM nutiH jIyAd rAjI janitajananajyAnihAnirjinAnAM ___ satyAgAraM jayadamitaruk sAravindA'vatAram / bhavyovRtyA bhuvi kRtavatI yA'vahad dharmacakraM satyAgA raJjayadamitaruk sA raviM dAvatAram // 2 // 30 // . - mandA0 1. 'sAravindA vatAram' ityapi padacchedaH samIcInaH / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIcandraprabhajinastutayaH 125 ja0 vi0-jIyAditi / jinAnAM-tIrthakRtAM sA rAjI-zreNI jIyAt-jayatviti kriyAkArakasaMyogaH / atra 'jIyAd' iti kriyApadam / kA kI ? 'rAjI' / keSAM ? 'jinAnAm' / rAjI kathaMbhUtA ? 'janitajananajyAnihAniH' janitA-kRtA jananAnA-lokAnAM jyAneH-jarAyAH hAniH-vinAzo yayA sA tathA / punaH kathaM0 ? 'satyAgAraM' satyasyAgAraM-gRham / punaH kathaM0 ? itaruk' itA-gatAH rujo-rogAH yasyAH sA tathA / punaH kathaM0 ? 'sAravindA' saha aravindaiH-suranirmitanavakanakakamalaiH vartate yA sA tathA / punaH kathaM0 ? 'kRtavatI' vihitavatI / kaM karmatApannam ? 'avatAraM' janmagrahaNam / kasyAM ? 'bhuvi' pRthivyAm / kayA ? 'bhavyoddhRtyA' bhavyAnAM-bhavyaprANinAM uddhRtiH bhavottAraNarUpA tayA hetubhUtayA / punaH kathaM ? 'satyAgA' saha tyAgena-dAnena vartate yA sA tathA / seti tacchabdasaMbandhI yacchabdaghaTanAmAha-yA jinAnAM rAjI 'dharmacakraM' dharmasamayotpannaM rathAGgam avahat-vabhAreti kriyAkArakayojanA / atra 'avahat' iti kriyApadam / kA karjI ? 'yA' / kiM karmatApannam ? 'dharmacakram' / kathaMbhUtam dharmacakram ? 'jayadaM' abhyudayadAyi / idamavatArasyApi vizeSaNaM ghaTate / dharmacakraM kiM kurvat ! 'raJjayat' raktIkurvat / kaM karmatApannam ? 'raviM' sahasrakiraNam / punaH kathaMbhUtaM dharmacakram ? 'dAvatAraM' dAvo-vanavahniH "davo dAvo vanavahniH" ityabhidhAnacintAmaNivacanAt ( kA04, zlo0 167) tadvat tAraMujjvalam / atrAyaM bhAvaH-dharmacakrasya raktaprabhA vyomni prasarati, tasyAH saMparkAt sahasrakiraNo'pi raktimAnaM bhajatIti / punaH kathaM0 ? amitaruk' amitA aparimitA ruk-dyutiryasya tat tathA / athavA 'raJjayadamitaruk' ityakSatameva dharmacakrasya vizeSaNam / sAravindeti ca jinarAjyA vizeSaNam / tadA cAyamarthaH-raJjayantI-janAnAM rAgamutpAdayantI amitA ruk yasya tat tathA / sAraM-balaM vindate-labhata iti 'sAravindA' / bateti vismaye / 'araM' zIghram / etadvyAkhyAnapakSe tu yeti yacchabdasya sahacArI seti tacchabdo'dhyAhAryaH / / atha samAsaH-jananaM ca jyAnizca jananajyAnI 'itaretaradvandvaH' / jananajyAnyorhAnirjana0 'tatpuruSaH' / janitA jananajyAnihAniryayA sA janitaja0 'bahuvrIhiH' / satyasya agAraM satyAgAraM 'tatpuruSaH' / jayaM dadAtIti jayadaH 'tatpuruSaH' / tajjayadam / itA rujo yasyAH sA itaruk 'bahuvrIhiH' / saha aravindaivartate yA sA sAravindA 'tatpuruSaH' / bhavyAnAmuddhRtiH bhavyoddhRtiH 'tatpuruSaH' / tayA bhavyo0 / dharmeNopalakSitaM cakraM dharmacakraM 'tatpuruSaH' / saha tyAgena vartate yA sA satyAgA 'tatpuruSaH' / amitA ruk yasya tad amitaruk 'bahuvrIhiH' / dAvavat tAraM dAvatAraM 'tatpuruSaH' / tad dAvatAram / athavA amitA cAsau ruk ca amitaruk 'karmadhArayaH' / raJjayantI amitarug yasya tad raJjayada0 'bahuvrIhiH' / sAraM vindatIti sAravindA 'tatpuruSaH' / / iti kAvyArthaH / / 30 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zobhanastuti-vRttimAlA (2) si0 vR0-jIyAditi / jinAnAM-tIrthakRtAM sA rAjI zreNI jIyAt-jayatvityarthaH / 'ji jaye' dhAtoH 'AzIHpreraNayoH' (sA0 sU0703) ityAziSi yAdau kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM yAt / 'ye' (sA0 sU0779) iti sUtreNa dIrghaH / tathA ca 'jIyAt' iti siddham / atra 'jIyAt' iti kriyApadam / kA kI ? | rAjI / keSAm ? | jinAnAm / kathaMbhUtA rAjI ? | 'janitajananajyAnihAniH' janitAkRtA jananAnAM-lokAnAM jyAneH-jarAyAH hAniH-vinAzo yayA sA tathA / yadvA jananaM ca jyAnizca jananajyAnI-janmajarasI 'itaretaradvandvaH', tataH janitA-utpAditA jananajyAnyorhAniryayA sA tathetyarthaH / punaH kathaMbhUtA ? | 'satyAgAraM' satyasya-sUnRtasya agAraM-gRham, ajahalliGgo'yam / punaH kathaMbhUtA ? | 'itaruk' itA-gatA rujo-rogA yasyAH sA itaruk / punaH kathaMbhUtA ? / 'sAravindA' aravindai:devaviracitakanakakamalaiH saha vartate yA sA sAravindA | punaH kathaMbhUtA ? / kRtavatI-vihitavatI / kiM karma ? / avatAraM-janmagrahaNam / kasyAm ? bhuvi-pRthivyAm / kayA ? / 'bhavyoddhRtyA' bhavyAnAMmokSaprApaNayogyasattvAnAM uddhRtiH-uddharaNaM bhavoddharaNarUpA tayA hetubhUtayA / punaH kathaMbhUtA? | 'satyAgA' saha tyAgena-dAnena vartate yA sA satyAgA / seti tacchabdasambandhAd yacchabdaghaTanAmAha-yA jinAnAM rAjI 'dharmacakraM' dharmasamayotpannaM rathAGgaM avahat-babhAretyarthaH / 'vaha prApaNe' dhAtoranadyatane kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM dip / 'vAvasAne' (sA0 sU0240) dasya takAraH / ikAra uccAraNArthaH / 'dibAdAvaTa' (sA0 sU0707) ityaT / 'ap kartari' (sA0 sU0 691) ityap / tathA ca 'avahat' iti siddham / atra 'avahat' iti kriyApadam / kA karjI ? yA / kiM karmatApannam ? | dharmacakram / 'jayadaM' jayaM-abhyudayaM dadAti tad jayadam / idamavatArasyApi vizeSaNaM ghaTate / dharmacakraM kiM kurvat ? / 'raJjayat' raJjayantIti raJjayat-raktIkurvat / kaM karmatApannam ? / raviM-sUryam / yataH kathaMbhUtaM dharmacakram ? / 'dAvatAraM' dAvaHvanavahniH tadvat tAram-ujjvalam / "davo dAva ivAkhyAto, vanAgnivanayorapi" iti vizvaH / "davadAvau vanAraNyavahI" ityamaraH (zlo0 2747) / "davo dAvo vanavahniH" iti haimaH (kA0 4, zlo0 167) / dharmacakrasya raktaprabhAsamparkAt sahasrakiraNo'pi raktimAnaM bhajatIti bhAvaH / punaH kathaMbhUtam ? | 'amitaruk' amitA-iyattAnavacchinnA sA cAsau rug-dyutiryasya sa tathA / athavA raJjayadamitarugityakSatameva dharmacakrasya vizeSaNam / sAravindeti ca jinarAjyA vizeSaNam / tadA cAyamarthaHraJjayantI-janAnAM rAgamutpAdayantI amitA rug yasya tat tathA / sAraM-balaM vindate-labhale iti sAravindA / vateti vismaye / "khedAnukampAsantoSavismayAmantraNe bata" ityamaraH (zlo0 2823) / katham ? / araM-zIghram / "araM zIghe ca cakrAGge, zIghrage punaranyavat" iti vizvaH / / 30 / / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIcandraprabhajinastutayaH 127 sau0 vR0-jIyAditi / sA jinAnAM-tIrthakarANAM rAjiH-zreNI jIyAt ityanvayaH / 'jIyAt' iti kriyApadam / kA kI ? / 'rAjiH' / 'jIyAt' jIvyAt [?] / keSAm ? / 'jinAnAm' / kiMviziSTA jinarAjiH ? / aravindaiH-suranirmitakamalaiH sahitA 'sAravindA' / punaH kiMvi0 jinarAjiH ? | 'satyAgA' tyAgo-dAnaM tena sahitA satyAgA / sadAnA ityarthaH / punaH kiMvi0 jinarAjiH ? / 'sA' prasiddhA / sA kA ? | yA jinarAjiH aram-atyarthaM dharmacakram avahad ityanvayaH / 'avahat' iti kriyApadam / kA kI ? / 'jinarAjiH' / 'avahat' vahati sma / kiM karmatApannam ? / 'dharmacakram' / kiMviziSTaM dharmacakram ? / 'satyAgAraM' satyagRham / punaH kiMvi0 dharmacakram ? / 'jayadaM' jayapradam / punaH kiMvi0 dharmacakram ? / amitA-amAnA ruk-kAntiH yasya tat 'amitaruk' / punaH kiMvi0 dharmacakram ? / dAvo davavahniH tadvat tAraM-ujjvalaM prabhAbhAsuratvAt 'dAvatAram' / jinarAjiH kiM kurvatI ? / 'kRtavatI' niSpAdayatI / kaM karmatApannam ? / 'avatAraM' janma / kasyAm ? / 'bhuvi' pRthivyAm / kayA ? | bhavyAHbhavikAH teSAM uddhRtiH-uddharaNaM bhavyoddhRtiH tayA 'bhavyoddhRtyA' / dharmacakraM kiM kurvat ? / 'raJjayat' anukurvat-rAgI-kurvat / kaM karmatApannam ? / 'raviM' sUryam / punaH kiMviziSTaM dharmacakram ? | itA gatA rogA yasmAt tad 'itarug' / avatAradharmacakrayoH catvAryapi vizeSaNAnyavagamyAni / iti padArthaH / / atha samAsaH-jananaM ca jyAnizca jananajyAnI, jananajyAnyorhAniH jananajyAnihAniH, janitA jananajyAnihAniryayA sA janitajananajyAnihAniH / sadbhyo hitaM satyaM, satyasya agAraM satyAgAraM, tat satyAgAram / jayaM dadAtIti jayadaH, taM jayadam / itA-gatA rujaH-rogA yasmAt tad itaruk / aravindai: sahitA sAravindA | avatIryate ityavatAraH, taM avatAram / bhavAya yogyA bhavyAH, bhavyAnAM uddhRtiH (bhavyoddhRtiH) tayA bhavyoddhRtyA / dharmasya dharmArthaM vA cakraM dharmacakraM, tad dharmacakram / tyAgena sahitA satyAgA / raJjayatIti raJjayat / na mitA amitA amitA ruk-kAntiH yasya sa amitaruk / dAvavat tAraM dAvatAram / AlI-pAlI-sakhI-zreNI-rAjI-paMktI-vIthI ityAdayaH zabdA dIrghaIkArAntAH [iti] zabdArNave santi / / iti dvitIyavRttArthaH / / 30 / / (4) de0 vyA0-jIyAditi / jinAnAM-tIrthaMkarANAM yA rAjI-paramparA jIyAt-jayatAt ityanvayaH / 'ji jaye' dhAtuH / 'jIyAt' iti kriyApadam / kA kI ? / rAjI / keSAm ? | jinAnAm / kiMviziSTA rAjI ? / 'janitajananajyAnihAniH' jananaM-janiH jyAniH-jarA anayoH pUrvaM 'dvandvaH', janitA-utpAditA jananajyAnyoH hAniH-vinAzo yayA sA tatheti samAsaH / punaH kiMviziSTA ? | 'itaruk' itA-gatA rukarogo yasyAH sA tathA / punaH kiMviziSTA ? / 'sAravindA' aravindaM-kamalaM tena saha vartamAnA, mArge deva1. atra dIrgha 'I' kArAntaH pAThaH samucitomUlastutyAM tasya tAdRzasvarupAt / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zobhanastuti-vRttimAlA nirmitasuvarNAmbuje caraNasthApanAt / punaH kiMviziSTA ? | 'satyAgA' tyAgena-dAnena saha vartamAnA / "dAnamutsarjanaM tyAgaH" ityamaraH ? / punaH kiMviziSTA ? | 'amitaruk' amitA-apramANAM ruka-kAntiH yasyAH sA / tathA rAjI kiM kurvatI ? / kRtavatI / kam ? / avatAraM-janmagrahaNam / kayA ? / 'bhavyoddhRtyA' bhavyAnAM-bhavyajIvAnAM uddhRtiH-uddhAraH tayA hetubhUtayA / kiMviziSTaM avatAram ? / 'satyAgAraM' satyasya sUnRtasya agAraM-gRham / punaH kiMviziSTam ? / 'jayadam' jayaM-utkarSaM dadAtIti tathA tat / yattadornityAbhisambandhAd yA jinAnAM rAjI dharmacakram avahat-uvAhetyanvayaH / vaha prApaNe' dhAtuH / 'avahat' iti kriyApadam / kA karjI? | jinAnAM rAjI / kiM karmatApannam ? | dharmacakram / dharmacakraM kiM kurvat ? / raJjayat-raktIkurvat / kam ? / raviM-sUryam / kiMviziSTaM ravim ? / 'dAvatAram' dAvodAvAnalaH tadvat tAraM-dIptam / / iti dvitIyavRttArthaH / / 30 // dha0 TIkA-jIyAditi / 'jIyAt' jayatu / 'rAjI' paripATiH / janitajananajyAnihAniH' janitA jananajyAnyoH-janmajarasorhAniH-vinAzo yayA sA / 'jinAnAM jagadgurUNAm / 'satyAgAraM' satyasya vasatiH / 'jayadaM' abhyudayAvaham / 'itaruk' gatarogA / 'sAravindA' sahAravindaiH-vArijanmabhirvartate yA sA / 'avatAra' janmagrahaNam / 'bhavyoddhRtyA' bhavyAnAM yA uddhRtirbhavottArarUpA tayA hetubhUtayA / 'bhuvi' pRthivyAm / 'kRtavatI' vihitavatI / 'yA' / 'avahat'-babhAra / 'dharmacakraM' dharmasamayotpannaM rathAGgam / 'satyAgA' tyAgasahitA / 'raJjayat' raktIkurvat / 'amitaruk' aparimANadyotiH / 'sA' / 'raviM' sUryam / 'dAvatAraM' davojjvalam / athavA raJjayatI-anurAgamutpAdayantI amitaruk yasyAH sA / 'sAravindA' sAraMbalaM vindati-labhate yA sA / 'bata' iti vismaye / 'araM' zIghram / prathamAntAni vizeSaNAni dvitIyAntAni kRtvA dharmacakrasya vA yojanIyAni / sA satyAgAraM jinAnAM rAjI jIyAd yA dAvatAraM dharmacakraM raviM raJjayad bhavyoddhRtyA avahad ityanvayaH / / 30 / / avacUriH jinAnAM rAjirjayatAt / kiMbhUtA ? / vihitajarAjanmakSayA / satyasyAgAraM-gRham / jayadamabhyudayAvaham / itarug-gatarogA / sAravindA sahAravindaiH padAdhastanaiH pUjAkamalairvartate yA / yA bhavyoddhRtyA bhavyAnAmuddhRtirbhavottArarUpA tayA hetubhUtayA bhuvi-pRthivyAmavatAraM kRtavatI / yA dharmacakramavahad-uvAha / satyAgA-sadAnA / dharmacakraM kathaMbhUtam ? / raJjayat-raktIkurvat / raviM-sUryam / dAvatAraM-dAvojjvalam / amitA-apramANA ruka-kAntiryasya / / 30 / / .. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIcandraprabhajinastutayaH siddhAnta-stutiHsiddhAntaH stAdahitahataye'khyApayad yaM jinendraH sadrAjIvaH sa kavidhiSaNApAdane'kopamAnaH / dakSaH sAkSAcchravaNaculukairyaM ca modAd vihAyaH * sadrAjI vaH sakavidhiSaNA'pAdanekopamAnaH // 3 // 31 // - mandA0 ja0 vi0-siddhAnta iti / sa siddhAntaH-AgamaH vo-yuSmAkaM 'ahitahataye' ahitaM-aniSTaM duHkhAdi tasya hatiH-vighAtaH tasyai stAt-bhavatu iti kriyAkArakasaNTaGkaH / atra 'stAt' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'siddhAntaH' / kasyai ? 'ahitahataye' / sa iti tacchabdasAhacaryAt yacchabdaghaTanAmAha-yaM siddhAntaM jinendraH-tIrthakRta akhyApayata-khyApitavAn / atrApi 'akhyApayat' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'jinendraH' / kaM karmatApannam ? 'yam' / kathaMbhUto jinendra: ? 'sadrAjIvaH' santi-zobhanAni rAjIvAnisurakRtAbjAni yasya sa tathA / punaH kathaMbhUtaH ? 'dakSaH' paTuH / kasmin ? 'kavidhiSaNApAdane' kavayaHzAstrakArAH teSAM dhiSaNApAdane-pratibhAjanane / punaH kathaMbhUtaH ? 'akopamAnaH' na vidyate kopamAnaukrodhAhaMkArau yasya sa tathA / punaH kathaM ? 'anekopamAnaH' anekAni-aparimitAni upamAnAnisamudracandrAdIni yasya sa tathA / etAni sarvANyapi sadrAjIva iti varjitAni prathamAntavizeSaNAni siddhAntasyApi yujyante / 'ca' punararthe / yaM siddhAntaM 'vihAyaHsadrAjI' vihAyaHsado devAH teSAM rAjIpaGktiH modAt-harSAt apAt-pItavatI / atyAdareNa zravaNaM pAnamucyata iti nyAyAdazrauSIdityarthaH / atrApi 'apAt' iti kriyApadam / kA kI ?' vihAyaHsadrAjI' / kaM karmatApannam ? 'yam' / kaiH kRtvA ? 'zravaNaculukaiH' zravaNarUpaiH culukaiH aJjalibhiH / katham ? 'sAkSAt' pratyakSam / kathaMbhUtA vihAyaHsaMdAjI ? 'sakavidhiSaNA' kaviH-zukraH dhiSaNaH-suraguruH tAbhyAM saha vartate yA sA tathA / / .. atha samAsaH-na hitaM ahitaM 'tatpuruSaH" / ahitasya hatiH ahitahatiH 'tatpuruSaH' / tasyai ahi0 / jinAnAmindro jinendra: 'tatpuruSaH' / santi rAjIvAni yasya sa sadrAjIvaH 'bahuvrIhiH' / dhiSaNAyAH ApAdanaM dhiSaNApAdanaM 'tatpuruSaH / kavInAM dhiSaNApAdanaM kavidhi0 'tatpuruSaH' / tasmin kavidhi0 / kopazcaM mAnazca kopamAnau 'itaretaradvandvaH' / na vidyate kopamAnau yasya saH akopa0 'bahuvrIhiH' / zravaNAnyeva culukAH zravaNa0 'karmadhArayaH' / taiH zravaNa0 / vihAyasi sIdantIti vihAyaH sadaH 'tatpuruSaH' / vihAyaHsadAM rAjI vihA0 'tatpuruSaH' / kavizca dhiSaNazca kavidhiSaNau itaretaradvandvaH' / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zobhanastuti-vRttimAlA saha kavidhiSaNAbhyAM vartate yA sA sakavi0 / anekAnyupamAnAni yasya saH aneko0 'bahuvrIhiH' / / iti kAvyArthaH / / 31 / / __(2) si0 vR0-siddhAnta iti / sa siddhAntaH-rAddhAntaH vaH-yuSmAkaM ahitahataye stAt-bhavatvityarthaH / 'as bhuvi' sattAyAM dhAtoH 'AzIHpreraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM tup / 'tuhyoH0' (sA0 sU0 704) iti tAtaGAdeze, 'namaso'sya' (sA0 sU0 899) ityakAralope ca 'stAt' iti siddham / atra 'stAt' iti kriyApadam / kaH kartA ? / siddhAntaH / "samau siddhAntarAddhAntau" ityamaraH (zlo0 285) / kasmai ? / 'ahitahataye' ahitaM-aniSTaM duHkhAdi tasya hatiH-vinAzastasyai ahitahataye / keSAm ? / vaH-yuSmAkam / (yuSmad) ityasya SaSThIvahuvacane vasAdezaH / sa iti tacchabdasAhacaryAd yacchabdaghaTanAmAha-yaM siddhAntaM jinAnAmindro jinendra: akhyApayat-khyApitavAnityarthaH / 'khyA prakathane' dhAtoranadyatane kartari prathamapuruSaikavacanaM die / 'dhAtoH preraNe' (sA0 sU0 1042) iti JiH / divAdAvaT' (sA0 sU0707) / 'rAto au puk' (sA0 sU0 1037) iti pugAgamaH / 'sa dhAtuH' (sA0 sU0 41) iti dhAtusaMjJA / 'ap kartari' (sA0 sU0 691) ityap / 'guNaH' (sA0 sU0 692) iti guNaH / 'e ay' (sA0 sU0 782) / 'svarahInaM0' (sA0 sU0 36) / tathA ca 'akhyApayat' iti siddham / atra 'akhyApayat' iti kriyApadam / kaH kartA ? | jinendraH / kaM karmatApannam ? / yam / kathaMbhUto jinendraH ? / 'sadrAjIvaH' santi-zobhanAni rAjIvAni-surakRtakamalAni yasya sa tathA / "bisaprasUnarAjIva-puSkarAmbhoruhANi ca" ityamaraH (zlo0 548) / mArge devavinirmitakanakakamalopari caraNasthApanAditi bhAvaH / punaH kathaMbhUtaH ? / 'dakSaH' kuzalaH paTuritiyAvat / "niSNAto nipuNo dakSaH" iti haimaH (kA0 3, zlo0 6) / kasmin ? / 'kavidhiSaNApAdane' kavayaH-zAstrakartAraH teSAM dhiSaNA-sadasadvivekitAbuddhiH tasyA ApAdanaM-jananaM tasmin / punaH kathaMbhUtaH ? / 'anekopamAnaH' anekAni-asaMkhyAtAni upamAnAni-samudracandrAdIni yasya sa tathA / punaH kathaMbhUtaH ? / 'akopamAnaH' kopazca mAnazca kopamAnau 'itaretaradvandvaH', na vidyate kopamAnau-krodhAhaGkArau yasya sa tathA / etAni sarvANi sadrAjIva iti muktvA prathamAntavizeSaNAni siddhAntasyA'pi yujyante / ca punararthe / yaM siddhAntaM vihAyaHsadrAjI-nirjarazreNI modAt-harSAt apAt-pItavatItyarthaH / atyAdareNa zravaNaM pAnamucyate iti atyAdareNAzrauSIdityarthaH / 'pA pAne' dhAtoH kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM die / 'dibAdAvaT' (sA0 sU0 707) / atra 'apAt' iti kriyApadam / kA kI ? / 'vihAyaHsadrAjI' vihAyasi-vyomni sada:gRhANi yeSAM te vihAyaHsadaH-devAH teSAM rAjiH-zreNI iti 'tatpuruSaH' / "tatsadastvamazaH" iti (abhi0) cintAmaNau (kA0 2, zlo0 1) kiM karmatApannam ? / yam / kasmAt ? / modAt / kaiH kRtvA ? / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIcandraprabhajinastutayaH 131 'zravaNaculukaiH' zravaNAH karNAH ta eva culukAH-aJjalayaH prasRtaya iti yAvat, taiH kRtvA / katham ? / sAkSAt-pratyakSam / "sAkSAt pratyakSatulyayoH" ityamaraH / (zlo0 2822) / kathaMbhUtA vihAyaHsadrAjI ? / 'sakavidhiSaNA' kaviH-zukraH / "kaviH kAvyakare sUrau, puMsi vAlmIkizukrayoH / khalIne'strI kavijJeyaH" iti gauDaH / "uzanA bhArgavaH kaviH SoDazAcirdaityaguruH" iti haimaH (kA0 2, zlo0 33) / dhiSaNa:bRhaspatiH / kavizca dhiSaNazca kavidhiSaNo 'itaretaradvandvaH', tAbhyAM saha vartate yA sA tathA / "dhiSaNAstridazAcArye, dhiSaNA dhiyi saMmatA" iti vizvaH / / 31 / / (3) sau0 vR0-siddhAnta iti / siddhAntaH-AgamaH vo-yuSmAkam ahitaM-aniSTaM tasya hatiH-nAzaH ahitahatiH tasyai ahitahataye' stAt ityanvayaH / 'stAt' iti kriyApadam / kaH kartA ? / 'siddhAntaH' / 'stAt' bhUyAt / kasyai ? / 'ahitahataye' vighnavinAzAya / keSAm ? / 'vaH' yuSmAkam / kiMviziSTaH siddhAntaH ? / 'saH' prasiddhaH / saH kaH ? / jinendraH-tIrthaMkaro yaM siddhAntaM akhyApayat ityanvayaH / 'akhyApayat' iti kriyApadam / kaH kartA ? / 'jinendraH' / 'akhyApayat' akathayat / kaM karmatApannam / 'yaM' siddhAntam / kiMviziSTaH siddhAntaH ? / santaH-sAdhavaH sajjanA vA teSAM rAjiH-zreNiH tasyAH IH aghaMpApaM te prati vAti-kSayaM nayatIti 'sadrAjIvaH' / jinendrapakSe santi-zobhanAni rAjIvAni-kamalAni yasya sa sadrAjIvaH / suranirmitasvarNapadmopari saMcariSNutvAt / punaH kiMvi0 siddhAntaH ? | 'dakSaH' pravINaH / kasmin ? / kavayaH-prAjJAH teSAM dhiSaNA-buddhiH tasyAH ApAdanaM-niSpAdanaM tasmin 'kavidhiSaNApAdane' / punaH kiMvi0 siddhAntaH ? / na vidyate kopaH-krodhaH mAnaH-ahaGkAro yasya saH 'akopamAnaH' / jinendro'pyevaMvidhaH / punaH kiMvi0 siddhAntaH ? / 'vihAyaHsadrAjI' vihAyaH-AkAzaM tasmin sIdantitiSThantIti vihAyaHsado-devAH teSAM rAjI-zreNiH devapaMktiH / vihAyaHsadrAjI yaM siddhAntaM prati zravaNaculukaiH-karNagaNDUSaiH kRtvA sAkSAt yathA syAt tathA modAt-harSAt apAt ityanvayaH / 'apAt' iti kriyApadam / kA kI ? / 'vihAyaHsadrAjI' devapaMktiH / 'apAt' pItavatI / kaM karmatApanam ? / 'yaM' siddhAntam / kaiH ? / zravaNaculukaiH' / kasmAt ? / 'modAt' / punaH kiMvi0 siddhAntaH ? / anekAnibahUni upamAnAni-candrasUryacakrAdIni yasya saH 'anekopamAnaH' jinendro'pyevaMvidhaH / (kiMviziSTA) vihAyaHsadrAjI ? / kaviH-zukraH dhiSaNaH-vRhaspatiH tAbhyAM sahitA sakavidhiSaNA / 'I.' smare'ghe'vyaye khede, kopAktAvI bhuvi zriyAm' iti mahIpaH / iti padArthaH / / ___ atha samAsaH-na hitaM ahitaM, ahitasya hatiH ahitahatiH, tasyai ahitahataye / jinAnAM indro jinendraH / satAM rAjiH sadrAjiH, sadrAjyA IH sadrAjI, sadrAjI vAtIti sadrAjIvaH / kavInAM dhiSaNA kavidhiSaNA, kavidhiSaNAnAM ApAdanaM kavidhiSaNApAdanam, tasmin kavidhiSaNApAdane / kopazca mAnazca Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zobhanastuti-vRttimAlA kopamAnau, na vidyate kopamAnau yasya saH akopamAnaH / zravaNAnyeva culukAH zravaNaculukAH, taiH zravaNaculukaiH / vihAyasi sIdanti iti vihAyaHsadaH, vihAyaHsadAM rAjI vihAyaHsadrAjI / kavizca dhiSaNazca kavidhiSaNau, kavidhiSaNAbhyAM sahitA sakavidhiSaNA / anekAni upamAnAni yasya saH anekopamAnaH / / iti tRtIyavRttArthaH / / 31 / / (4) __de0 vyA0-siddhAnta iti / sa siddhAntaH-rAdhAntaH vaH-yuSmAkam ahitahataye stAtbhUyAdityanvayaH / 'as bhuvi' dhAtuH / 'stAt' iti kriyApadam / kaH kartA ? siddhAntaH / 'kasyai ?' | 'ahitahataye' ahitasya sAparAdhasya hatiH-hananaM tasyai / keSAm ? / vaH / yattadornityAbhisambandhAd yaM siddhAntaM jinendraH-tIrthaMkara akhyApayat-UcivAn iti samvandhaH / 'khyA prakathane' dhAtuH / 'akhyApayat' iti kriyApadam / kaH kartA ? / jinendraH / kaM karmatApannam ? / yaM siddhAntam / kiM viziSTo jinendraH ? | 'sadrAjIvaH' santi-zobhanAni rAjIvAni-kamalAni yasya sa tathA / punaH kiMviziSTa: ? / dakSaH kuzalaH / kasmin ? / 'kavidhiSaNApAdane' kavInAM dhiSaNA-manISA tasyA ApAdanaM-jananaM tasmin / punaH kiMviziSTaH ? / 'akopamAnaH' kopaH-krodhaH mAnaH-smayaH anayo 'rdvandvaH' tato na staH kopamAnau yasya sa tatheti vigrahaH / punaH kiMviziSTa: ? / 'anekopamAnaH' anekAni-samudracandrAdIni upamAnAni yasya sa tathA / athavA sadrAjIva iti muktvA etAni sarvANyapi Agamasya vizeSaNAnIti bodhyam / ca punararthe / tena ca-punaH yaM siddhAntaM modAd vihAyaHsadrAjI-amarazreNiH apAt-pItavatItyanvayaH / 'pA pAne' dhAtuH / AdareNa zravaNaM pAnamucyate / 'apAt' iti kriyApadam / kA karjI ? / 'vihAyaHsadrAjI' vihAyasi-AkAze sado-gRhANi yeSAM te vihAyaHsadaH, teSAM rAjI-paramparetyarthaH / kaM karmatApannam ? / siddhAntam / kasmAt ? / modAt-harSAt / kaiH ? / 'zravaNaculukaiH' zravaNAH-karNAH ta eva culukAH-gaNDUSAH taiH / "gaNDUSazculukazcaluH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 3, zlo0 262) / kiMviziSTA vihAyaHsadrAjI ? / 'sakavidhiSaNA' kaviH-zukraH dhiSaNo-bRhaspatiH anayo 'rdvandvaH', tAbhyAM saha vartamAnA / "dhiSaNaH phalgunIbhavaH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 2, zlo0 32) / / iti tRtIyavRttArthaH / / 31 / / dha0 TIkA-siddhAnta iti / 'siddhAntaH' AgamaH / 'stAt' bhavatu / 'ahitahataye' aniSTavighAtAya / 'akhyApayat' khyApitavAn / 'yaM' / 'jinendraH' sarvavedI / 'sadrAjIvaH' santi zobhanAni rAjIvAni-abjAni yasya / 'sa' / kavidhiSaNApAdane' kavayaH-zAstrakArAH teSAM dhiSaNApAdanepratibhAjanane / 'akopamAnaH' na vidyete kopamAnau yasya saH / 'dakSaH' paTuH / 'sAkSAt' pratyakSam / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIcandraprabhajinastutayaH 133 'zravaNaculukaiH' zrotrAJjalibhiH / 'yaM ca' siddhAntam / 'modAt' praharSAt / 'vihAyaHsadrAjI' vihAyaHsadodevAH teSAM rAjI-paMktiH / 'vaH' yuSmAkam / 'sakavidhiSaNA' saha kavidhiSaNAbhyAM-zukrasuragurubhyAM vartate yaH asau / 'apAt' pItavatI / 'anekopamAnaH' anekAni-aparimitAni samudracandrAdIni upamAnAni yasya saH / 'sadrAjIvaH' ityapahAya prathamAntavizeSaNAni jinasya siddhAntasya vA sambandhIni yAni / sa siddhAntaH ahitahataye vaH stAt, kavidhiSaNApAdane dakSo yaM jinendraH akhyApayaditi sambandhaH / / 31 / / avacUriH sa siddhAnto vo-yuSmAkamahitakSayAya bhUyAt / yaM siddhAntaM santi-zobhanAni kamalAni yasya sa jinendra: pradhAnakamalo'khyApayad-UcivAn / kavayaH-zAstrajJAsteSAM buddhijanane dakSo-vicakSaNaH / na vidyete kopamAnau yasya yatra vA / vihAyaHsado-devAsteSAM rAjI-zreNiH karNaculukaiH-zrotrAJjalibhirmodAdharSAd yaM ca siddhAntamapAt-pItavatI / zreNI kiMbhUtA ? / saha kavidhiSaNAbhyAM-zukragurubhyAM vartate yA / anekAni candrasamudrAdInyupamAnAni yasyAH / prathamAntavizeSaNAni jinasyAgamasya vA yojyAni 'sadrAjIvaH' iti muktvA / / 31 / / vajrAGkuzyAH stutiHvajrAGkuzyakuzakulizabhRt ! tvaM vidhatsva prayatna svAyatyAge ! tanumadavane hematArA'timatte / * adhyArUDhe ! zazadharakarazvetabhAsi dvipendre svAyatyA'ge'tanumadavane he'matArAtimatte ! // 4 // 32 // - mandA0 (1) __ja0 vi0-vajrAGkuzyakuzeti / 'he' iti AbhimukhyAbhivyaktaye / vajrAGkuzi !-vajrAGkuzIsaMjJike ! tvaM-bhavatI tanumadavane-prANinAM rakSaNe prayatna-AdaraM vidhatsva-kuruSveti kriyAkArakasambandhaH / atra 'vidhatsva' iti kriyApadam / kA karjI ? 'tvam' / kaM karmatApannam ? 'prayatnam' / kasmin ? "tanumadavane' / kathaMbhUtA tvam ? 'hematArA' svarNavadujjvalA / aparANi sarvANyapi vajrAGkuzyA devyAH saMbodhanAni / teSAM vyAkhyA yathA-he 'aGkuzakulizabhRt' aGkuzaH-sRNiH kulizo-vajraH tau bibhartIti Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 tathA tatsaMbodhanaM he aGku0 / etad vizeSaNamapi ghaTate / he 'svAyatyAge !' AyaH-arthasya AgamaH tyAgodAnaM zobhanau AyatyAgau yasyAH sA tathA tatsaMbo0 he svAya0 / he 'adhyArUDhe' ! AsIne ! / kasmin ? 'dvipendre' gajendre / dvipendre kathaMbhUte ? 'atimatte' atizayena mdvti| punaH kathaMbhUte ? 'zazadharakarazvetabhAsi' zazadharaH-candramAH tasya karo-dyutiH tadvat zvetA-ujjvalA bhAH-tviD yasya sa tathA tasmin / punaH kathaMbhUte ? 'age' aga iva parvata iva agastasmin parvataprAya ityarthaH / kayA ? 'svAyatyA' svasyaAtmano yA AyatiH-AyAmaH dIrghateti yAvat tayA hetubhUtayA / punaH kathaM0 ? 'atanumadavane' atanuprabhUtaM madavanaM-madarUpaM jalaM yasya sa tathA tasmin / athavA atanumada eva zyAmatvAd vanaM-kAnanaM yasya sa tathA tasmin / tathA cAyamabhiprAyaH-dvipendrastvagopamo varNitaH, age ca vanaM bhavet, tena atrApi atanumadarUpaM vanamastIti / he 'amatArAtimatte' arAtayo-vairiNo vidyante yasya so'rAtimAna, tasya bhAvo'rAtimattA, na matA-nAbhipretA arAtimattA yayA sA tathA, virodhAnabhilASiNItyarthaH / / atha samAsaH-aGkuzazca kulizazca aGkuzakulizau 'itaretaradvandvaH' / aGkuzakulizau bibhartIti aGku0 'tatpuruSaH' / tatsaMbo0 he aGkuza0 / Ayazca tyAgazca AyatyAgau 'itaretaradvandvaH' / zobhanau AyatyAgau yasyAH sA svAyatyAgA 'bahuvrIhiH' / tatsaMbodhanaM he svAyatyAge ! / tanumatAmavanaM tanumadavanaM 'tatpuruSaH' / tasmin tanu0 / hemavat tArA hematArA 'tatpuruSaH' / atizayena matto'timattaH 'tatpuruSaH' / tasmin ati0 / zazaM dharatIti zazadharaH 'tatpuruSaH' zazadharasya karaH zazadhara0 'tatpuruSaH' / zvetA cAsau bhAzca zvetabhAH karmadhArayaH / zazadharakaravat zvetA bhA yasya sa zazadhara0 'bahuvrIhiH' / tasmin / dvipAnAM dvipeSu vA indro dvipendraH 'tatpuruSaH' / tasmin dvipendre / svasya AyatiH svAyatiH 'tatpuruSaH' / tayA svAyatyA / na gacchatItyagaH 'tatpuruSaH' / tasmin age / na tanuH atanuH 'tatpuruSaH' / mada eva vanaM madavanaM 'karmadhArayaH' / atanu madavanaM yasya so'tanumadavanaH 'bahuvrIhiH' / yadivA atanuzcAsau madazca atanumadaH 'karmadhArayaH' / atanumada eva vanaM yasya so'tanu0 'bahuvrIhiH' / tasmin atanu0 / na matA amatA 'tatpuruSaH' / amatA arAtimattA yayA sA amatArAtimattA 'bahuvrIhiH' / tatsaMbodhanaM he amatArA0 / / iti kAvyArthaH / / 32 / / // iti zrIzobhanastRtivRttau zrIcandraprabhasvAminaH stutervyAkhyA // 4 / 8 / 32 // (2) si0 vR0-vajrAGkuzyaGkuzeti / he ityAbhimukhyAbhivyaktaye / "he hai vyastau samastau ca, hUtisambodhanArthayoH" iti vizvaH / he vajrAGkuzi !-vajrAGkuzIsaMjJike ! tvaM-bhavatI tanumadavane-prANirakSaNe prayalaM-AdaraM vidhatsva-kuruSvetyarthaH / vipUrvakaH 'DudhAJ dhAraNapoSaNayoH' iti dhAtoH 'AzIHpreraNayoH' Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIcandraprabhajinastutayaH 135 (sA0 sU0 703) kartari Atmanepade madhyamapuruSaikavacanaM svaH / 'ap kartari' (sA0 sU0 691) / 'dvizca' (sA0 sU0 710) iti dhAtoddhitvaM ca / 'hrasvaH' (sA0 sa0 713) iti pUrvasya hrasvatvam / 'jhapAnAM jabacapAH' (sA0 sU0 714) iti datvam / 'pUrvasya Giti jhase dhaH' (sA0 sU0 960) iti pUrvapadasya dhatvam / 'dAdeH' (sA0 sU0 957) ityAkAralopaH / 'khase capA jhasAnAM' (sA0 sU0 89) iti dhakArasya takAraH / tathAca 'vidhatsva' iti siddham / atra 'vidhatsva' iti kriyApadam / kA kI ? / tvam / kaM karmatApannam ? / prayalam / kasmin ? / 'tanumadavane' tanuH-zarIraM vidyate yeSAM te tanumantaH teSAM avanaMrakSaNaM tasmin / kiMviziSTA tvam ? / 'hematArA' hema-suvarNaM tadiva tArA hematArA, svarNadehetyarthaH / anyAni sarvANyapi vajrAGkuzyAH sambodhanAni / teSAM vyAkhyA yathA-he 'aGkuzakulizabhRt !' / "hAdinI vajramastrI syAt, kulizaM bhiduraM paviH" ityamaraH (zlo0 93) / aGkuzaH-sRNiH, kulizaM-vajraM, aGkuzazca kulizaM ca aGkuzakulize 'itaretaradvandvaH', te bibhartIti tathA, tasyAH sambodhanam / he 'svAyatyAge !' suSThu-zobhana Ayo-lAbhaH arthAgamarUpaH tyAgo-dAnaM asti yasya tasya sambodhanaM he svAyatyAge ! / he adhyArUDhe !AsIne ! / kasmin ? / 'dvipendre' dvAbhyAM zuNDAgrAbhyAM pibantIti dvipAH-gajAsteSvindra ivendrastasmin dvipendre / kathaMbhUte ? | 'atimatte' atizayena mattaH-kSIbastasmin / 'madI harSe' 'radAbhyAM niSThAto naH [pUrvasya ca da.]' (pA0 a0 8, pA0 2, sU0 42) iti prApto niSThAtasya nakAraH, 'na dhyAravyApRmUrchimadAm' (pA0 a0 8, pA0 2, sU0 57) iti sUtreNa niSiddhastena 'mattaH' iti niSpannam / anyathA manna ityaniSTaM syAditi jJeyam / punaH kathaMbhUte ? / 'zazadharakarazvetabhAsi' zazadharaH-candramAH tasya karaH-kAntistadvat zvetA-ujjvalA bhAH-tviD yasya tasmin / "balihastAMzavaH karAH" ityamaraH (zlo0 2663) / punaH kathaMbhUte ? | 'age' aga iva parvata iva agastasmin parvataprAye ityarthaH / atrAbhedarUpakam / kayA ? / 'svAyatyA' svasya-AtmanaH AyatiH-AyAmaH dIrghatA itiyAvat tayA hetubhUtayA / "dairghyamAyAma AnAhaH, pariNAho vizAlatA Ayatizca" iti kezavaH / punaH kathaMbhUte ? | 'atanumadavane' na tanu atanu prabhUtamityarthaH madavanaM-madarUpaM jalaM yasya tathA tasmin / "jIvanaM bhuvanaM vanaM" ityamaraH / (zlo0 473), atanumada eva zyAmatvAt vanaM-kAnanaM yasyetyarthastathA ca dvipendrestvagopamo varNitaH, age ca vanaM bhavet, tenAtrApi pracuramadarUpaM vanamastItyabhiprAyaH / athAvaziSTaM devIsambodhanaM he 'amatArAtimatte !' iti / arAtayaH-zatravaH vidyante yasya so'rAtimAn tasya bhAvaH arAtimattA, na matAnAbhipretA arAtimattA yayA sA tathA tasyAH sambodhanaM he amatArAtimatte ! virodhAnabhilASiNItyarthaH / mandAkrAntAcchanda: "mandAkrAntA mabhanatatagA go yativedaSaDbhiH" iti ca tallakSaNam / / 32 / / . // iti mahopAdhyAyazrIbhAnu0 zrIcandraprabhasvAmistutivRttiH // 4 / 8 / 32 // Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zobhanastuti-vRttimAlA sau0 vR0-vajrAGkuzyaGkuzeti / he vajrAGkuzi [nAmni devi] !-vajrAGkuzAbhidhAne ! devi ! tanumadavane-janturakSaNe tvaM prayalaM-yalaM vidhatsva ityanvayaH / 'vidhatsva' iti kriyApadam / kA kI ? | 'tvam' / 'vidhatsva' kuru / kaM karmatApannam ? / 'prayalaM' yalam / kasmin ? / tanuH-zarIraM tadvantaH-dehinaH teSAM avanaM-rakSaNaM tasmin 'tanumadavane' / kiMviziSTA tvam ? / aGkuzaM-sRNiM kulizaM-vajraM te dve bibhartIti 'aGkuzakulizabhRt !' / he 'svAyatyAge !' su-zobhanaH Ayo-lAbhaH arthAdi: tyAgo-dAnaM te dve yasyAH sA svAyatyAgA, tasyAH saM0 he svAyatyAge ! | punaH kiMviziSTA tvam ? / hema-svarNaM tadvat tArA-ujjvalA 'hematArA' / he 'adhyArUDhe !' ArUDhe ! / kasmin ? / 'dvipendre' gajapatau / kiMviziSTe dvipendre ? / ('atimatte') ati-atyarthaM matte-madavati-uddhate / punaH kiM0 dvipendre ? / zazadharaH-candraH tasya karAHkiraNAH tadvat zvetA-dhavalA bhAH-kAntiH yasyAsau tasmin 'zazadharakarazvetabhAsi' / punaH kathaMbhUte ? | he 'amatArAtimatte !' amatA-anabhipretA arAtimattA-vipakSabhAvatA yasyAH sA amatArAtimattA, tasyAH saM0 he ama0 ! | punaH kiMvi0 tvam ? / [tArAtimatte tvaM] / svAyatyA-nijAzayena, svabhAvena vA ageparvate adhyArUDhe ! / kiMviziSTe age ? / atanu-pracuraM madavanaM yasya saH atanumadavanaH, tasmin atanumadavane, dvipendre'pyevaMvidhe atanu-pracuraM madavanaM-madavAri yasya sa tasmin ata0vane / iti padArthaH / / atha samAsaH-aGkuzazca kulizaM ca aGkuzakulize, aGkuzakulize vibharti sA aGkuzakulizabhRt / Ayazca tyAgazca AyatyAgau, su-zobhanau AyatyAgau yasyAH sA svAyatyAgA, tasyAH saM0 he svAyatyAge ! / tanavo vidyante yeSAM te tanumantaH, tanumatAM avanaM tanumadavanaM, tasmin tanumadavane / hemavat tArA hematArA / atizayena mattA atimattA, tasyAH saM0 he atimatte ! / dvipendre'pyevaMvidhaH samAsaH / atizayena matto-madavAn (ati0), tasmin atimatte / zazaM dharati iti zazadharaH, zazadharasya karAH zazadharakarAH, zazadharakarA iva zvetA bhAH yasyAsau zazadharakarazvetabhAH, tasmin zazadharakarazvetabhAsi / dvAbhyAM-mukhazuNDAbhyAM pibatIti dvipaH, (tasyendraH) tasmin / age (?) / na tanuH atanuH, atanuzcAsau madazca atanumadaH, (atanu0) vanAni-kAnanAni yasmin saH atanumadavanaH, tasmin atanumadavane / dvipendrapakSe atanuH-pracuraH madasya-dAnasya vanaM-pAnIyaM yasya saH atanumadavanaH, tasmin / he saMbodhane pade pRthag jJeyam / arAtirvidyate yasyAsau arAtimAn, arAtimato bhAvaH arAtimattA, na matA amatA, amatA arAtimattA yasyAH (sA) amatArAtimattA, tasyAH saM0 he amatArAtimatte ! / / iti caturthavRttArthaH / / 32 / / zrIcandraprabhadevasya, stuterarthaH sphuTIkRtaH / saubhAgyasAgarAkhyeNa, sUriNA jJAnasevinA // // iti candraprabhajinastutiH // 4 / 8 / 32 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIcandraprabhajinastutayaH 137 de0 vyA0-vajrAGkuzyakuzeti / he vajrAGkuzi ! tvaM tanumadavane-prANirakSaNe prayalaM-prakarSeNa yalaM vidhatsva kuru ityanvayaH / 'DudhAJdhAraNapoSaNayoH' iti dhAtuH / vidhastva' iti kriyApadam / kA kI ? / tvam / kaM karmatApannam ? | prayalam / kasmin ? / 'tanumadavane' tanuH-zarIraM vidyate yeSAM te tanumantaH, teSAM avanaM-rakSaNaM tasmin / kiMviziSTA tvam ? / 'hematArA' hema-suvarNaM tadvat tArA-vizadA / he adhyArUDhe ! gatavati ! kRtArohaNe iti yAvat / kasmin ? / dvipendre-airAvaNe / kiMviziSTe dvipendre ? | 'atimatte' atizayena matte-madotkaTe / punaH kiMviziSTe ? / 'zazadharakarazvetabhAsi' zazadharasya-candrasya karAH-pAdAH tadvat zvetA-ujjvalA bhAH-kAntiH yasya sa tasmin / punaH kiMviziSTe ? / 'svAyatyAge' svasya AyatiHvistAraH tayA age-parvata-sadRze / atrAbhedarUpakAlaGkAraH / punaH kiMviziSTe ? | 'atanumadavane' atanu:prabhUto yo madaH-dAnapravRttiH sa eva vanaM-jalaM yasmin sa tasmin / "jIvanaM bhuvanaM vanam" ityamaraH (zlo0 473) / 'aGkuzakulizabhRt !' iti / aGkuzaH-sRNiH kulizaM-vajram, anayo 'rdvandvaH', te bibhartidhArayati yA sA tasyA AmantraNam, 'svAyatyAge !' iti / AyaH-arthaprAptiH tyAgaH-dAnam, anayo 'rdvandvaH',tataH suSThu AyatyAgo yasyAH sA tasyA AmantraNam / 'amatArAtimatte !' iti / arAtiH-zatruH vidyate yasyAH sA arAtimatI, tasyAH bhAvaH arAtimattA / 'tvatalorguNavacanayoH(sya?)' (pA0 vArtike 3927) iti puMvadbhAvaH / sA na matA-nAbhipretA yasyAH sA tasyA AmantraNam / sakalavipakSapakSocchedanAditi bhAvaH / etAni sarvANyapi devyAH sambodhanapadAni / / iti caturthavRttArthaH / / 4 / / mandAkrAntAcchandaH / / "mandAkrAntA mabhanatatagA go yativedaSaDbhiH " iti ca tallakSaNam / / 4 / 8 / 32 / / ..dha0 TIkA-vajreti / 'vajrAGkuzi !' vajrAGkuzIsaMjJe ! / 'aGkuzakulizabhRt !' sRNivajadhAriNi ! / 'tve' / 'vidhatsva' kuru / 'prayalaM' Adaram / 'svAyatyAge !' AyaH-arthasyAgamaH tyAgaHdAnaM, zobhanau AyatyAgau yasyAH sA sambodhyate / 'tanumadavane' tanumanto-dehinasteSAM avane-rakSaNe | 'hematArA' svarNojjvalA / 'atimatte' atyantaM madavati / 'adhyArUDhe !' adhyAsIne ! / 'zazadharakarazvetabhAsi' candrAMzudhavalatviSi / 'dvipendre' gajapatA / 'svAyatyA' nijAyAmena kRtvA / 'age' sAnumati / atanumadavane' atanu-prabhUtaM madavanaM-dAnajalaM yasya tasmin, athavA atanumada eva zyAmatvAt vana-kAnanaM yasya tasmin, nagaH kila vanavAn bhavatIti abhiprAyaH / 'he' ityAmantraNe / 'amatArAtimatte !' arAtimato-vipakSayuktasya bhAvo arAtimattA, sA na matA nAbhipretA yasyAstasyAH sambodhanam / he vajrAGkuzi ! tvaM hematArA tanumadavane prayatnaM vidhatsveti sambandhaH / / 4 / 8 / 32 / / 1. atra 'gajapatau' iti sambhAvyate / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zobhanastuti-vRttimAlA avacUriH he vajrAGkuzi devi ! tanumadavane-janturakSaNe prayalaM vidhehi / he sRNivajradhAriNi ! / svAyatyAge ! zobhana Ayo'rthAgamo dAnaM ca yasyAH / tvaM kathaMbhUtA ? | hematArA-kanakojjvalA / he adhyArUDhe (gatavati) ! kva ? / dvipendre / kiMbhUte ? / atimatte-madoddhate / candrakarA iva zvetA bhA yasya tasmin / svAyatyA-nijAyAmena / age-parvata iva / atanu-pracuraM madavanaM-madavAri yasya tasmin / arAtiH-vairI so'syAstItyarAtimAn, tasya bhAvo'rAtimattA, sA na matA yasyAstasyAH saMbodhanam / / // iti candraprabhajinastutayaH // 4 / 8 / 32 // . . & # 8 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsavidhijinastutayaH 139 9. zrIsuvidhijinastutayaH atha zrIsuvidhinAthAya prArthanA.. tavAbhivRddhiM suvidhividheyAt . sa bhAsurAlInatapA dayAvan ! / yo yogipatiyA praNato nabhaHsat___ sabhAsurAlInatapAdayA'van // 1 // 33 // - upajAtiH (1) ja0 vi0-tavAbhivRddhimiti / he dayAvan !-dayAsamanvita ! prANin ! sa suvidhiH-suvidhinAmA jinaH tava-bhavataH abhivRddhiM-abhyudayaM vidheyAt iti kriyAkArakaprayogaH / atra 'vidheyAt' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'suvidhiH' / kAM karmatApannAm ? 'abhivRddhim' / kasya ? 'tava' / kathaMbhUtaH suvidhiH ? 'bhAsurAlInatapAH' bhAsuraM-ghoraM AlInaM-AzritaM tapaH-anazanaH-anaudaryAdirUpaM yena sa tathA / kiM kurvan ? 'avan' rakSan / prANigaNAnityadhyAhRtya gamyate / yattadorabhisaMbandhAt sa kaH ? yaH suvidhiH yogipaGktayA-muniparamparayA praNataH-praNipatitaH / atrApi 'praNataH' iti kriyApadam / kayA kA ? 'yogipaGktayA' kaH karmatApannaH ? 'yaH' / kathaMbhUtayA yogipaGktyA ? 'nabhaHsatsabhAsurAlInatapAdayA' nabhaHsado devAH teSAM sabhA-parSat asurAlI-daityasantatiH tAbhyAM natau pAdau yasyAH sA tathA tayA / / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ___ zobhanastuti-vRttimAlA ___ atha samAsaH-zobhano vidhiryasya sa suvidhiH 'bahuvrIhiH' / bhAsuraM ca tadAlInaM ca bhAsurAlInaM 'karmadhArayaH' / bhAsurAlInaM tapo yasya sa bhAsu0 'bahuvrIhiH' / yoginAM paGktiyogipaGktiH 'tatpuruSaH' / tayA yogi0 / nabhasi sIdantIti nabhaHsadaH 'tatpuruSaH' / nabhaHsadAM sabhA nabhaHsa0 'tatpuruSaH' / asurANAM AlI asurAlI 'tatpuruSaH' / nabhaHsatsabhA ca asurAlI ca tau nabhaHsatsabhAsurAlyau 'itaretaradvandvaH' / nabhaHsatsabhAsurAlIbhyAM natau nabhaHsa0 'tatpuruSaH' / nabhaHsatsabhAsurAlInatau pAdau yasyAH sA nabhaHsa0 'bahuvrIhiH' / / iti kAvyArthaH / / 33 / / si0 vR0-tavAbhivRddhimiti / dayA-kRpA karuNetiyAvat vidyate yasya sa dayAvAn, tasya sambodhanaM he dayAvan !-dayAyukta ! prANin ! sa suvidhiH-suvidhinAmA jinaH tava-bhavataH abhivRddhiM-abhyudayaM vidheyAtkriyAdityarthaH / vipUrvaka 'DudhAJ dhAraNapoSaNayoH' iti dhAtoH AziSi kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM yAt / 'dAdeH' (sA0 sU0 957) ityanenAkArasyaikAraH / tathAca 'vidheyAt' iti siddham / atra 'vidheyAt' iti kriyApadam / kaH kartA ? / 'suvidhiH' suSThu-zobhanaM vidhAnaM-kriyAcaraNAdikaM yasya saH / kAM karmatApannAm ? / abhivRddhim / kasya ? / tava / 'tava mama GasA' (sA0 sU0 337) iti yuSmadaH paSThyekavacane tavAdezaH / kathaMbhUtaH suvidhiH ? / 'bhAsurAlInatapAH' bhAsuraM-aMgryaM AlInaM-AdRtaM tapaHanazanAdikaM yena sa tathA / 'atvasoH sau' (sA0 sU0 294) iti dIrghatvam / punaH kiM kurvan ? / 'avan' avati-rakSatItyavan / prANigaNAniti gamyam / SaTkAyAbhayadAnadAyakatvAditi bhAvaH / yattadorabhisambandhAt sa kaH ? / yaH suvidhiH yogipaGktayA-muniparamparayA praNataH-praNAmaviSayIkRtaH / atrApi 'praNataH' iti kriyApadam / kayA kA ? / 'yogipaGktyA ' yogazcittavRttinirodhalakSaNo vidyate yeSAM te yoginasteSAM paktiH -paramparA tayA / "AparamANudarzino yoginaH" iti nyAyavida: / kaH karmatApannaH ? / yaH / kathaMbhUtayA yogipaGktyA ? | 'nabhaHsatsabhAsurAlInatapAdayA' nabhasi sado yeSAM te nabhaHsado-devAsteSAM sabhA-parSat ca asurAlI ca asurANAM-bhavanapatidevavizeSANAM AlI-zreNI ca tAbhyAM natau pAdau yasyAH sA tathA tayA, nabhaHsatsabhA ca asurAlI ca nabhaHsatsabhAsurAlI 'itaretaradvandvaH' / "vIthyAlirAvaliH paGktiH , zreNI lekhAstu rAjayaH" ityamaraH (zlo0 656) / / 33 / / sau0 vR0-yazcandravat saumyaH sa candraprabho bhavati, sa zobhanavidhireva bhavati / anena saMbandhenAyAtasya navamazrIsuvidhijinendrasya stutivyAkhyAnamAkhyAyate-tavAbhivRddhimiti / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsuvidhijinastutayaH 141 ++++ +++++++++++++++++++++++++ he dayAvan !-dayAyukta ! suvidhiH jinaH tava-bhavataH abhivRddhiM-samRddhiM vidheyAt ityanvayaH / kaH kartA ? / 'suvidhiH' puSpadantAparanAmA / 'vidheyAt' kuryAt / kAM karmatApannAm ? / 'abhivRddhim' / kasya ? / 'tava' / kathaMbhUtaH suvidhiH ? / bhAsuraM-dIpyamAnaM AlInaM-kRtaM-AdRtaM tapo'nazanAdibhedena yasya sa 'bhAsurAlInatapAH' / bhavyairiti zeSaH / punaH suvidhiH kiM kurvan ? / 'avan' paTakAyajantuM rakSan / punaH kiMvi0 suvidhiH ? / 'saH' saH-prasiddhaH / saH kaH ? / yaH yogipaGktayA praNata ityanvayaH / 'praNataH' iti kriyApadam / kayA kA ? / 'yogipaGktayA' yogivRndena / ('praNataH') prakarSaNa nato-namitaH / kaH karmatApannaH ? / 'yaH' suvidhiH / kathaMbhUtayA yogipaGktayA ? / nabhaHsado-devAH teSAM sabhA-parSat, asurA-nAgakumArAdayaH teSAM AlI-zreNiH tayA natAH pAdAH yasyAH sA nabhaHsatsabhAsurAlInatapAdA, tayA 'nabhaHsatsabhAsurAlInatapAdayA' / etAdRzaH suvidhiH tava samRddhiM karotu / iti padArthaH / / .. atha samAsaH-abhi-sAmastyena-sarvaprakAreNa vRddhiH abhivRddhiH, tAM abhivRddhim / su-zobhano vidhiH-AcAro yasya sa suvidhiH / puSpavat dantA yasya sa puSpadantaH / anukto'pyuktaH / bhAsuraM-ghoraM AlInaM tapo yasya sa yena vA bhAsurAlInatapAH / dayA asyAstIti dayAvAn, tasya saM0 he dayAvan ! / prazastA manovAkkAyavyApArA yeSAM santi te yoginaH, yoginAM paMktiH yogipaMktiH, tayA yogipaGktayA, prakarSeNa nataH praNataH / nabhasi sIdanti-tiSThanti te nabhaHsadaH, nabhaHsadAM sabhA nabhaHsatsabhA, asurANAM AlI asurAlI, nabhaHsatsabhA ca asurAlI ca nabhaHsatsabhAsurAlyau, nabhaHsatsabhAsurAlIbhyAM natAH pAdA yasyAH sA nabhaHsatsabhAsurAlInatapAdA, tayA nabhaHsatsabhAsurAlInatapAdayA / avati-rakSati iti avan / asyAM stutau indravajrA (?) cchandaH / / iti prathamavRttArthaH / / 33 / / . . de0 vyA0-tavAbhivRddhimiti | he 'dayAvan !' dayA vidyate yasyAsau dayAvAn, tasyAmantraNam / tetava suvidhiH-suvidhinAthaH abhivRddhiM-samRddhiM vidheyAt-kriyAt ityanvayaH / 'DudhAJ dhAraNapoSaNayoH' iti dhAtuH / 'vidheyAt' iti kriyApadam / kaH kartA ? | suvidhiH / kAM karmatApannAm ? / abhivRddhim / kasya ? / tava / kiMviziSTaH suvidhiH / 'bhAsurAlInatapAH' bhAsuraM-ghoram AlInaM-AdRtam anazanAdirUpaM tapo yena sa tathA / punaH kiMviziSTaH ? / 'avan' avati-rakSati ityanvayaH, SaTkAyAbhayadAnadAyakatvAt / yattadornityAbhisambandhAd yaH suvidhiH 'yogipaGktayA' yoginAM-tapasvinAM paGktiH zreNiH tayA praNataHnamaskRtaH asti ityanuSaGgaH / 'asti' iti kriyApadam / kaH kartA ? / suvidhiH / kiMviziSTaH suvidhiH ? / praNataH / kayA ? / yogipaGktayA / "AparamANudarzino yoginaH" iti yaugikArthaH / kiMviziSTayA yogipaGktayA ? / 'nabhaHsatsabhAsurAlInatapAdayA' nabhaHsadAM-devAnAM sabhA-parSat asurAlIasurazreNI tAbhyAM natau pAdau yasyAH sA tathA / / iti prathamavRttArthaH / / 33 / / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zobhanastuti-vRttimAlA dha0 TIkA-tavAbhivRddhimiti / 'tavAbhivRddhiM' bhavato'bhyudayam / 'suvidhiH' puSpadantaH / 'vidheyAt' kriyAt / 'sa' / 'bhAsurAlInatapAH' bhAsuraM-ghoraM AlInaM-AzritaM tapaH-anazanAdirUpaM yasya saH / 'dayAvan !' karuNAnvita ! / 'yaH' / 'yogipaGktayA' yatiparamparayA / 'praNataH' praNipatitaH / 'nabhaHsatsabhAsurAlInatapAdayA' nabhaHsatsabhA-suraparSat asurAlI-daityasaMhatiH tAbhyAM natau pAdau yasyAstayA / 'avan' rakSan / he dayAvan ! sa suvidhiH tava samR(abhivR)ddhiM vidheyAt, yo yogipaGktayA praNata iti yogaH / / 33 / / avacUriH sa suvidhirjino he dayAvan jana ! tava samRddhiM kriyAt / bhAsuraM-ghoramAlInaM-AzritaM tapaH-anazanAdirUpaM yasya saH / yaH svAmI avan-rakSan yogivRndena prakarSaNa nataH / yogipaGktayA kathaMbhUtayA ? | nabhaHsado-devAsteSAM sabhA-parSat asurAvalI-asurazreNizca tAbhyAM natau pAdau yasyAstayA / / 33 / / jinezvarebhyo'bhyarthanAyA jantujAtAya hitAni rAjI sArA jinAnAmalapad mamAlam / dizyAnmudaM pAdayugaM dadhAnA sA rAjinAnAmalapadmamAlam // 2 // 34 // - indravajrA (1) ja0 vi0-yA jantujAtAyeti / sA jinAnAM-tIrthakRtAM rAjI-zreNI mama alaM-atyarthaM mudaM-harSa dizyAt-deyAditi kriyAkArakasaMyojanam / atra 'dizyAt' iti kriyApadam / kA kI ? 'rAjI' / keSAm ? 'jinAnAm' / kAM karmatApannAm ? 'mudam' katham ? 'alam' | jinAnAM rAjI kathaMbhUtA ? 'sArA' zreSThA / kiM kurvANA ? 'dadhAnA' bibhratI / kiM karmatApannam ? 'pAdayugaM' caraNayugalam / kathaMbhUtaM pAdayugam ? rAjinAnAmalapadmamAlaM' rAjinI-rAjanazIlA nAnA-vividhaprakArA amalA-nirmalA padmamAlA Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsuvidhijinastutayaH 143 kamalasrak yasya tat tathA / yattadorabhisambandhAt sA kA ? yA jinAnAM rAjI jantujAtAya-prANisamUhAya hitAnipathyAni alapat-paryabhASata / atrApi 'alapat' iti kriyApadam / kA kI? 'yA' / kAni karmatApannAni ? 'hitAni' / kasmai ? 'jantujAtAya' / atha samAsaH-jantUnAM jAtaM jantujAtaM 'tatpuruSaH' tasmai jantujAtAya / pAdayoyugaM pAdayugaM 'tatpuruSaH' / padmAnAM mAlA padmamAlA 'tatpuruSaH' / na vidyate malo yasyAH sA amalA 'bahuvrIhiH' / amalA cAsau padmamAlA ca amalapadmamAlA 'karmadhArayaH' / nAnA-vidhA cAsAvamalapadmamAlA ca nAnA0 'karmadhArayaH' rAjinI nAnAmalapadmamAlA yasya tat rAjinAnAma0 'bahuvrIhiH' / / iti kAvyArthaH / / 34 / / . (2) si0 vR0-yA jantujAtAyeti / sA jinAnAM rAjI-zreNI mama alaM-atyarthaM mudaM-harSaM dizyAtdeyAdityarthaH / 'diza atisarjane' dhAtoH kartari AziSi parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM yAt / 'svarahInaM0' (sA0 sU0 36) / tathA ca 'dizyAt' iti siddham / atra 'dizyAt' iti kriyApadam / kA kI ? | rAjI / keSAm ? / jinAnAm / kAM karmatApannAm ? / mudam / "mutprItyAmodasammadAH" iti haimaH (kA0 2, zlo0 230) / katham ? / alam / "alaM bhUSaNaparyAptivAraNeSu nirarthaka / alaM zaktau ca nirdiSTaM" iti vizvaH / kasya ? mama / asmacchabdasya SaSThyekavacane mamAdezaH / kathaMbhUtA jinAnAM rAjI ? / sArAzreSThA sarvebhya utkRSTatvAt / sAraH-balaM vidyate yasyAM sA iti vA, anantabalatvAt / "sAro bale sthirAMze ca, nyAyye klIvaM vare triSu" ityamaraH (zlo0 2677) / kiM kurvANA ? | 'dadhAnA' dhatte iti dadhAnA bibhratI / kiM karmatApannam ? / pAdayoH-caraNayoryuga-yugmam / pAdayugamiti 'tatpuruSaH' / "pAdA razmyaghituryAMzAH" ityamaraH / kathaMbhUtaM pAdayugam ? / 'rAjinAnAmalapadmamAlaM' rAjinI-rAjanazIlA sA cAsau nAnA-anekaprakArA amalA-nirmalA sA cAsau padmAnAM kamalAnAM mAlA-sak yasya tat tathA / yattadorabhisambandhAt sA kA ? / yA jinAnAM rAjI jantujAtAya-prANisamUhAya hitAni-pathyAni alapatparyabhASadityarthaH / 'lapa lapane' dhAtoH anadyatane kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM dip / 'dibAdAvaT' (sA0 sU0 707), 'ap' (sA0 sU0 691) / tathA ca 'alapat' iti siddham / atra 'alapat' iti kriyApadam / kA kI ? / yA / kAni karmatApannAni ? / hitAni / "hitaM pathye gate dhRte" iti vizvaH / kasmai ? / 'jantujAtAya' jantavaH-prANinasteSAM jAtaM-samUhaH tasmai jantujAtAya / / 34 / / sau0 vR0-yA jantujAtAyeti / yA jinAnAM-arhatAM rAjI-zreNiH. jantujAtAya-prANivRndAya hitAni-pathyAni alapat ityanvayaH / 'alapat' iti kriyApadam / kA kI ? / 'rAjI' / 'alapat' 1. dhAtorAtmanepadatvenA'tra 'paryabhASatetyarthaH' ityucitam / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zobhanastuti-vRttimAlA gaditavatI / kAni karmatApannAni ? / hitAni' / kasmai ? / 'jantujAtAya' / kathaMbhUtA jinAnAM rAjI ? / 'sArA' zreSThA / sA jinAnAM rAjI mamApi alaM-atyarthaM mudaM-harSaM dizyAt ityanvayaH / 'dizyAt' iti kriyApadam / kA kI ? / 'rAjI' / 'dizyAt' dadyAt / kAM karmatApannAm ? / 'mudam' / kasya ? / 'mama' / sA jinarAjI kiM kurvANA ? / 'dadhAnA' dhArayantI / kiM karmatApannam ? | 'pAdayugaM' caraNadvayam / kathaMbhUtaM pAdayugam ? / rAjIni-virAjanti yAni nAnA-vidhAni amalAni-nirmalAni padmAni-kamalAni teSAM mAlA-zreNiH yasya tat 'rAjinAnAmalapadmamAlam' / iti padArthaH / / atha samAsaH-jantUnAM jAtaM jantujAtaM, tasmai jantujAtAya / pAdayoryugaM pAdayugam / dadhAtIti dadhAnA / padmAnAM mAlA padmamAlA, amalA cAsau padmamAlA ca amalapadmamAlA, rAjinI nAnA-vicitrA, amalapadmamAlA yasya tat rAjinAnAmalapadmamAlam / / iti dvitIyavRttArthaH / / 34 / / (4) de0 vyA0-yA jantujAtAyeti / sA jinAnAM-tIrthaGkarANAM rAjI-paGktiH mama mudaM-harSaM alaM-atyarthaM yathA syAt tathA dizyAt-dadyAt iti sambandhaH / 'diza atisarjane' dhAtuH / 'dizyAt' iti kriyApadam / kA kI ? / rAjI / keSAm ? / jinAnAm / kAM karmatApannAm ? / mudam / kasya ? / mama / kiMviziSTA rAjI ? / 'sArA' sAraM-balaM vidyate yasyAM sA tathA, anantabalatvAt / athavA sArA-zreSThA, sarvebhyaH utkRSTatvAt / yattadornityAbhisaMbandhAd yA jinAnAM rAjI jantujAtAya-prANimAtrAya hitAni pathyAni alapat-gaditavatItyanvayaH / lapa lapane' dhAtuH / 'alapat' iti kriyApadam / kA kI ? / jinAnAM rAjI / kAni karmatApannAni ? / hitAni / kasmai ? | jantujAtAya / kiM kurvANA jinarAjI ? / dadhAnAdhArayantI / kim ? / pAdayugaM-caraNayugalam / pAdayoH yugaM pAdayugaM iti samAsaH / kiMviziSTaM pAdayugam ? / 'rAjinAnAmalapadmamAlam' rAjinI-rAjanazIlA nAnA-bahuvidhA amalA-nirmalA padmamAlAkamalasrak yasya tat / mAlAzabdena zreNirvA / / iti dvitIyavRttArthaH / / 34 / / dha0 TIkA-yA jantujAtAyeti / 'yA' / 'jantujAtAya' prANisamUhAya / 'hitAni' pathyAni / 'rAjI' zreNiH / 'sArA' zreSThA / 'jinAnAM' arhatAm / 'alapat' gaditavatI / 'mama' me / 'alaM' atyartham / 'dizyAt' vitIryAt / 'mudaM' Anandam / 'pAdayugaM' aMhidvayam / 'dadhAnA' bibhratI / 'sA' / 'rAjinAnAmalapadmamAlaM' rAjinI-rAjanazIlA nAnA-prakArA amalA padmamAlA yasya tat / yA jinAnAM rAjI jantujAtAya hitAni alapat sA mamAlaM mudaM dizyAt iti sambandhaH / / 34 / / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsuvidhijinastutayaH 145 avacUriH yA sArA-zreSThA jinAnAM tatirjantujAtAya hitAni alapat-gaditavatI sA mama alaM-atyarthaM mudaMprItiM dizyAd dadyAt / kathaMbhUtA ? / pAdayugmaM dhArayantI / rAjinI-rAjanazIlA nAnA-bahuvidhA amalA padmamAlA yasya tatpAdayugam / / 34 / / jinavANI- . jinendra ! bhaGgaiH prasabhaM gabhIrA ''zu bhAratI zasyatamastavena / nirnAzayantI mama zarma dizyAt zubhA'ratIzasya tamastavena ! // 3 // 35 // - upajAtiH ja0 vi0-jinendra ! bhaGgairiti / he jinendra !-jinezvara ! he ina !-prabho ! tava-bhavataH bhAratI-vANI Azu-zIghaM prasabhaM-prakaTaM zarma-sukhaM mama-me dizyAt-deyAditi kriyAkArakaprayogaH / atra 'dizyAt' iti kriyApadam / kA kI ? 'bhAratI' / kiM karmatApannam ? 'zarma' / kasya ? 'mama' / kasya bhAratI ? 'tava' / katham ? 'Azu' / zarma kathaMbhUtam ? 'prasabham' / bhAratI kathaMbhUtA ? 'gabhIrA' duravagAhA / kaiH kRtvA ? 'bhaGgaiH' arthavikalpaiH / kiM kurvantI ? 'nirnAzayantI' apanudantI / kiM karmatApannam ? 'tamaH' moham / kena ? 'zasyatamastavena' atizayena prazasyastavanena hetubhUtena / zasyatamastavena stutA satI tamo nirnAzayatIti hArdam / punaH kathaM0 ? 'zubhA' kalyANI / tava kathaMbhUtasya ? 'aratIzasya' ratIzaH-kAmaH sa na vidyate yasya sa tathA tasya / athavA akAraprazleSamakRtvA / tamaH kasya saMbandhi ? ratIzasya' kAmasyeti vyAkhyeyam / / .. atha samAsaH-jinAnAmindro jinendraH 'tatpuruSaH' / tatsambodhanaM he jinendra ! / atizayena zasyaH zasyatamaH / zasyatamazcAsau stavazca zasya0 'karmadhArayaH' / tena zasya0 / raterIzo ratIzaH 'tatpuruSaH' / na vidyate ratIzo yasya so'ratIzaH 'bahuvrIhiH' / (tasya) iti kAvyArthaH / / 35 / / 1. 'zubhA ratI0' ityapi pAThaH / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 zobhanastuti-vRttimAlA (2) si0 vR0-jinendra ! bhaGgairiti / jinAnAmindraH jinendraH tasya sambodhanaM kriyate he jinendra ! he prabho ! tava-bhavataH bhAratI-vANI Azu-zIghraM prasabhaM-prakaTaM zarma-sukhaM me dizyAt-deyAdityarthaH / 'diza atisarjane' AziSi kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanam / kriyAsAdhanaprakArastu pUrvamevoktaH / atra 'dizyAt' iti kriyApadam / kA kI ? / bhAratI / "vAg brAhmI bhAratI gaurgIrvANI bhASA sarasvatI" iti haimaH (kA0 2, zlo0 155) / kiM karmatApannam ? / zarma / "zarmasAtasukhAni ca" ityamaraH (zlo0 264) / kasya ? / mama / kasya bhAratI ? / tava / katham ? / Azu / "AzurvIhau ca satvare" iti vizvaH / zarma kathaMbhUtam ? / prasabham / kathaMbhUtA bhAratI? | gabhIrA-duravagAhA / kaiH kRtvA ? / bhaGgaiH-arthavikalpaiH / kiM kurvatI ? / nirnAzayantI-nAzaM prApayantI / kim ? / tamaH-mohaM zokaM vA / kena ? / 'zasyatamastavena' atizayena zasyaH zasyatamaH sa cAsau stavaH-stotraM tena hetubhUtena / tathA ca zasyatamastavena stutA satI tamo nirnAzayatIti bhAvaH / punaH kathaMbhUtA ? / zubhA-kalyANI / kathaMbhUtasya tava ? / 'aratIzasya' rateH Izo ratIzaH-kAmaH sa na vidyate yasya sa tathA tasya / athavA akAraprazleSamakRtvA tamaH kasya sambandhi ? / ratIzasya-kAmasyeti vyAkhyeyam / anye tu kIdRzasya tava ? ratIzasya kAmasyetyarthaH, abhedarUpakam / apare tu ratIzasyetyatra rUpeNeti zeSaH kartavya ityAhuH / / 35 / / sau0 vR0-jinendra ! bhalairiti / he jinendra !-he sarvavedin ! tava-bhavataH bhAratI-vANI mama zarmasukhaM Azu dizyAt ityanvayaH / 'dizyAt' iti kriyApadam / kA karjI ? | 'bhAratI' / 'dizyAt' dadyAt / kiM karmatApannam ? / 'zarma' sukham / bhAratI kasya ? / 'tava' / kathaMbhUtA bhAratI ? / 'gabhIrA' astAghA (?) duravagAhA / kaiH ? / 'bhaGgaiH' arthavikalpaiH / katham ? / 'prasabhaM' balAtkAreNa | bhAratI kiM kurvatI ? | 'nirnAzayantI' kSapayantI / kiM karmatApannam ? | 'tamaH' AndhyaM ajJAnaM vA / kena ? / zasyatamaHatizayena prazasyataraH yaH stavaH-stotraM tena 'zasyatamastavena' | punaH kathaMbhUtA bhAratI ? / 'zubhA' bhavyA / kasya ? / ratyA IzaH ratIzaH-kAmaH, na vidyate ratIzo yasya saH aratIzaH tasya 'aratIzasya' etAvatA sAdhoH / he 'ina !' svAmin ! / jAtAvekavacanam / yadvA ratIzaH-kAmaH taM prati syati spardhayatIti ratIzasyaH tasya saM0 he ratIzasya ! / athavA ratIzasya-kAmasya tamo-mohaH taM prati nAzayati iti / he jinendra ! he ina ! he ratIzasya tava (bhAratI) stavena mama zarma dadyAt / iti padArthaH / / atha samAsaH-jinAnAm indraH jinendraH, tasya saM0 he jinendra ! / atizayena zasya iti zasyatamaH, zasyatamazcAsau stavazca zasyatamastavaH, tena zasyatamastavena / nira-nizcayena nAzayantI nirnAzayantI / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 bhAvApAnamarrrrrrrrrrr ratyA IzaH ratIzaH, tasya ratIzasya / athavA ratIzaM syati-spardhayatIti ratIzasyaH, tasya saM0 he ratIzasya ! / stavaH-stutiH tasya inaH-svAmI stavenaH, tasya saM0 he stavena ! / sakalazabdamAtreNa tava guNAn vaktumazakyatvAditi / / iti tRtIyavRttArthaH / / 35 / / deva vyA0-jinendra ! bhaGgairiti / he jinendra ! he ina ! te-tava bhAratI-vANI Azu-zIghraM yathA syAt tathA me-mama zarma dizyAt-deyAdityanvayaH / 'diza atisarjane' dhAtuH / 'dizyAt' iti kriyApadam / kA kI ? / bhAratI / kasya ? / tava / kiM karmatApannam ? / zarma / kasya ? | mama / kiMviziSTA bhAratI ? / gabhIrA alabdhamadhyA / kaiH ? / bhaGgaH-arthavikalpaiH / punaH kiMviziSTA ? / zubhA-samIcInA / yadA tu zubhApadena matA ityarthaH tadA sarveSAmiti zeSaH / kiM kurvatI bhAratI ? / nirnAzayantI-nAzaM prApayantI / kim ? / tamaH-ajJAnam / kena ? / 'zasyatamastavena' atizayena zasyaH zasyatamaH, zasyatamaH yaH stavaHstutiH tena / "stavaH stotraM stutirnutiH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA02, zlo0 183) / kiM viziSTasya tava ? / 'ratIzasya' kAmatulyasya / rUpeNeti zeSaH / vastutastu ratIzasyetyatrAkAraprazleSaH / tena aratIzasya-kAmarahitasyetyarthaH / / iti tRtIyavRttArthaH / / 35 / / dha0 TIkA-jinendreti / 'jinendra !' sarvavedin ! / 'bhaGgaiH' arthavikalpaiH / 'prasabhaM' prakaTam / 'gabhIrA' duravagAhA / 'Azu' zIghram / 'bhAratI' vAk / 'zasyatamastavena' atizayena prazasyastavena / stutyA hetubhUtayA / 'nirnAzayantI' apanudantI / 'mama zarma dizyAt' me sukhaM atisRjyAt / 'zubhA' kalyANI / 'aratIzasya' ratIzaH-smaraH sa nAsti yasya / 'tamaH' moham / 'tava' bhavataH / 'ina !" svAmin ! / he jinendra ! ina ! tava bhAratI stavena tamo nirnAzayantI mama Azu zarma dizyAt iti yogaH athavA ratIzasya sambandhi tamaH zasyatamo yaH stavastena nirnAzayantIti vyAkhyeyam / / 35 / / (6) avacUriH .. he jinendra ! tava bhAratI mama zarma-sukhaM deyAt / kiMbhUtA ? / bhaGgaiH-arthavikalpairgabhIrA tathA Azu zIghraM tamaH-ajJAnaM nirnAzayantI / kena ? zasyatamaH-cArutamo yaH stavastena hetubhUtena / zubhA-prakRSTA / tava kIdRzasya ? / aratIzasya-akAmasya / he ina ! svAmin / / 35 / / Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 zobhanastuti-vRttimAlA jvalanAyudhAyai vijJApanAdizyAt tavAzu jvalanAyudhA'lpa madhyA sitA kaM pravarAlakasya / astendurAsyasya ruco pRSTha madhyAsitA'kampravarAlakasya // 4 // 36 // - - indravajrA (1) ja0 vi0-dizyAditi / he bhavyaprANin ! jvalanAyudhA jvalanAyudhAbhidhA devI Azu-zIghraM kaMsukhaM dizyAt-deyAditi kriyAkArakAnvayaH / atra 'dizyAt' iti kriyApadam / kA kI ? 'jvalanAyudhA' / kiM karmatApannam ? 'kam' / kasya ? 'tava' / katham ? 'Azu' / jvalanAyudhA kathaMbhUtA ? 'alpamadhyA' alpaM-kSAmaM madhyaM-kaTiryasyAH sA tathA / punaH kathaM0 ? 'sitA' zuklavarNA / punaH kathaM0 ? 'astenduH' nyakkRtamRgAGkA / kayA ? 'rucA' kAntyA / kasya ? 'Asyasya' vadanasya | Asyasya kathaMbhUtasya ? 'pravarAlakasya' pradhAnacikurasya / punaH kathaMbhUtA jvalanAyudhA ? 'adhyAsitA' adhyArUDhA / kiM karmatApannam ? 'pRSTham' uparibhAgam / pRSThaM kathaMbhUtam ? 'uru' vizAlam / kasya ? 'akampravarAlakasya' akampraH-sthiro yo varAlakaH-devavAhanavizeSaH tasya / / / atha samAsaH-jvalana eva AyudhaM yasyAH sA jvala0 'bahuvrIhiH' | alpaM madhyaM yasyAH sA alpamadhyA 'bahuvrIhiH' / pravarA alakA yasmin tat pravarAlakam 'bahuvrIhiH' / tasya prava0 / asta induryayA sA astenduH 'bahuvrIhiH' / na kampaH akampraH 'tatpuruSaH' / akamprazvAsau varAlakazca akampra0 'karmadhArayaH' / tasya akampra0 / / iti kAvyArthaH / / 36 / / / // iti zobhanastutivRttau zrIsuvidhijinastutervyAkhyA // 4 / 9 / 36 // (2) si0 vR0-dizyAditi / he bhavya ! prANin ! jvalanAyudhA devI tava-bhavataH Azu-zIghra kaM-sukhaM dizyAt-deyAdityarthaH / 'diza atisarjane' dhAtorAziSi kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanam / atra 'dizyAt' iti kriyApadam / kA kI ? / 'jvalanAyudhA' jvalana eva AyudhaM yasyAH sA / kiM karmatApannam ? / kam / 1. 'urupRSThaM' ityekapadamapi saMbhavati / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsuvidhijinastutayaH 149 "ko brahmAtmAnilArkeSu, zamane sarvanAmni ca / pAvakeSu mayUre ca, sukhazIrSajaleSu kam // " iti vizvaH / kasya ? / tava / katham ? / Azu / kathaMbhUtA jvalanAyudhA ? | 'alpamadhyA' alpaMaNu madhyaM-avalagnaM yasyAH sA tathA / "madhyo'valagnaM" iti haimaH (kA0 3, zlo0 271) / punaH kathaMbhUtA ? / sitA zuklavarNA / punaH kathaMbhUtA ? | 'astenduH' astaH-dhikkRtaH induH-candro yayA sA tathA / kayA ? / rucA kAntyA / kasya ? / Asyasya-vadanasya / Asyasya kathaMbhUtasya ? / 'pravarAlakasya' prakarSaNa varAH-pradhAnAH kuTilA vA alakAH-cUrNakuntalA yasmin tat tathA tasya / "alakAzcUrNakuntalAH" (zlo0 1265) / yadAha-"svabhAvavakrANyalakAni keSAM" iti bhAraviH / punaH kathaMbhUtA jvalanAyudhA ? | adhyAsitA-ArUDhA / kiM karma ? / 'pRSThaM pRSThadezastat / "pRSThaM tu caramaM tanoH" iti haimaH (kA0 3, zlo0 265) / pRSThaM kIdRzam? uru-vizAlam / kasya ? | 'akampravarAlakasya' kampanazIlaH kampraH, na kampraH akampraH-sthiro yo varAlako-devavAhanavizeSastasya / upendravajrAcchandaH / "upendravajrA jatajA gayugmau" iti ca tallakSaNam / / 36 / / // iti mahopAdhyAya0 zrIsuvidhijinasya stutivRttiH // 4 / 9 / 36 // - (3) sau0 vR0-dizyAditi / jvalanAyudhAnAmnI devI Azu-zIghraM tava-bhavataH kaM-sukhaM dizyAt ityanvayaH / 'dizyAt' iti kriyApadam / kA karjI ? | 'jvalanAyudhA' / 'dizyAt' dadyAt / kiM karmatApannam ? / 'kaM' sukham / kasya ? / 'tava' / katham ? / 'Azu' zIghram / kathaMbhUtA jvalanAyudhA ? / alpaM-kRzaM madhyaM-udaraM yasyAH sA 'alpamadhyA', kRzodarI ityarthaH / punaH kathaM0 jvalanAyudhA ? / 'sitA' ujjvalA-gauravarNA | punaH kathaM0 jvalanAyudhA ? / 'pravarA' pradhAnA / punaH kathaM0 jvalanAyudhA ? / 'astenduH' nyakkRtacandrA / kayA ? / 'rucA' kAntyA / kasya ? / 'Asyasya' mukhasya / punaH kiM0 jvalanAyudhA ? / 'adhyAsitA' ArUDhA / kaM karmatApannam ? / 'uru' vistIrNaM pRSThaM' pRSTha dezam / urupRSThaM kasya ? / akampaH-sthiraH varAlako-devavAhanavizeSaH tathA varaH-pradhAnaH alako huDuvizeSaH, tasya akampravarAlakasya / tathA kiMviziSTasya Asyasya ? | pravarAH-pradhAnAH alakAH-kezA yasmin tat pravarAlakam, tasya pravarAlakasya / "kaM sukhe salile zIrSe' ityanekArthaH / iti padArthaH / / atha samAsaH-jvalanaM-zastraM AyudhaM yasyAH sA jvalanAyudhA / alpaM madhyaM yasyAH sA alpamadhyA / astaH induH yayA sA astenduH / uru ca tat pRSThaM ca urupRSTham / kampanazIlaH kampraH, na kampraH akampraH, akamprazcAsau varAlakazca akampravarAlakaH, tasya akampravarAlakasya / / iti caturthavRttArthaH / / 36 / / Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zobhanastuti-vRttimAlA __ zrIsuvidhijinendrasya, stutero lipIkRtaH / saubhAgyasAgarAkhyeNa, sUriNA jJAnasevinA // ___ // iti navamazrIsuvidhijinasya stutiH // 4 / 9 / 36 // de0 vyA0-dizyAditi / jvalanAyudhA devI tava kaM-sukhaM Azu-zIghraM yathA syAt tathA dizyAtdadyAt iti sambandhaH / 'diza atisarjane' dhAtuH / dizyAt' iti kriyApadam / kA kI ? / jvalanAyudhA / kiM karmatApannam ? / kam / "kaM ziro jalamAkhyAtaM, kaM sukhaM parikIrtitam" ityanekArthaH / kasya ? / tava / kiMviziSTA jvalanAyudhA ? / 'alpamadhyA' alpaM madhyaM-madhyabhAgo yasyAH sA tathA / aNukodaretyarthaH / punaH kiMviziSTA ? / sitA-gaurA / punaH kiMviziSTA ? / adhyAsitA-ArUDhA / kam ? / 'urupRSThaM uruvistIrNaM yat pRSThaM-pRSThabhAgam / uru iti pRthageva padamityapi kazcit / kasya ? / 'akampravarAlakasya' akampraH-sthiro yo varAlakaH-devavAhanavizeSaH tasya / punaH kiMviziSTA ? / 'astenduH' asto nyakkRtaH induH-candro yayA sA tathA / kayA? / rucA-kAntyA / kasya ? / Asyasyamukhasya / kiMviziSTasya Asyasya ? / 'pravarAlakasya' prakarSaNa varaH-samIcInaH alakaH-cUrNakuntalo bhAle bhramarakavizeSa iti yAvat yasya tat tasya / "alakAcUrNakuntalAH" ityamaraH (zlo0 1265) / iti turIyavRttArthaH / / 36 / / upendravajrAcchandaH / "upendravajrA jatajA gayugmam" iti tallakSaNam // 4 / 9 / 36 // dha0 TIkA-dizyAditi / 'dizyAt' upanIyAt / 'tava' bhavataH / 'Azu' kSipram / 'jvalanAyudhA' sarvAsamahAjvAlA / 'alpamadhyA' kRzodarI / 'sitA' zuklavarNA / 'kaM' sukham / 'pravarAlakasya' pradhAnakuralasya / 'astenduH' nyakkRtamRgAGkA / 'Asyasya rucA' mukhakAntyA / 'uru' vizAlam / 'pRSThaM' uparibhAgam / 'adhyAsitA' adhyAruDhA / 'akampravarAlakasya' akampraH-sthiro yo varAlako-vAhanavizeSastasya // 4 / 9 / 36 // avacUriH tava jvalanAyudhA devI kaM-sukhaM dizyAt-karotu / kiMbhUtA ? / alpaM-tucchaM madhyaM-madhyabhAgo yasyAH sA, kRzodarItyarthaH / sitA-zubhrA / pravarAlakasya-pravarakuntalasya / astenduH-nyakkRtamRgAGkA / kayA ? | Asyasya-mukhasya rucA-kAntyA / uru-vistIrNaM pRSThamadhyAsitA-adhyArUDhA / kasya ? / akampraH-sthiro yo varAlako-devavAhanavizeSastasya / / 4 / 9 / 36 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzItalajinastutayaH 151 . . 10. zrIzItalajinastutayaH atha zrIzItalajinastutiHjayati zItalatIrthakRtaH sadAM calanatAmarasaM sadalaM ghanam / navakamamburuhAM pathi saMspRzat ___calanatAmarasaMsadalaGghanam // 1 // 37 // - drutavilambitam ja0 vi0-jayatIti / zItalatIrthakRtaH-zItalanAmno jinasya calanatAmarasaM-caraNakamalaM sadAsarvakAlaM jayati-jayamAsAdayatIti kriyAkArakasaMTaGkaH / atra 'jayati' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'calanatAmarasam' / kasya ? zItalatIrthakRtaH' / katham ? 'sadA' | calanatAmarasaM kiM kurvat ? 'saMspRzat' sparzanAnugRhNat / kiM karmatApannam ? 'navakam' navaiva navakam / svArthe kaH pratyayaH / keSAM navakam ? - 'amburuhAm' vArijAnAm / kathaMbhUtam ? 'sadalam' dalaiH-patraiH saha vartamAnam / punaH kathaM0 ? 'ghanam' sAram / calanatAmarasaM kathaMbhUtam ? 'calanatAmarasaMsat' calA-capalA satI natA-praNatA amarasaMsat-devAnAM sabhA yasya tat tathA / calatvaM ca namatAM bhUribhaktibharavazena rAbhasyAt sambhramAd vA ghaTate / punaH kathaM0 ? | 'alaGghanam' na vidyate laGghana-kutazcidadhaHkaraNaM yasya tat tathA / kenApi zriyA'nirjitamityarthaH / / 1. 'jayatu' ityapi pAThaH / Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 zobhanastuti-vRttimAlA atha samAsaH-tIrthaM karotIti tIrthakRt 'tatpuruSaH' / zItalazcAsau tIrthakRcca zItala0 'karmadhArayaH' / tasya zItala0 / calana eva tAmarasaM cala0 'karmadhArayaH' / saha dalairvartate yat tat sadalaM 'tatpuruSaH' / ambuni ruhantItyamburuhi 'tatpuruSaH' / teSAM amburuhAm / calA cAsau natA ca calanatA 'karmadhArayaH' / amarANAM saMsat amarasaMsat 'tatpuruSaH' / calanatA amarasaMsat yasya tat calana0 'bahuvrIhiH' / na vidyate laGghanaM yasya tad alaGkanam 'bahuvrIhiH' / iti kAvyArthaH / / 37 / / (2) si0 vR0-jayatIti / samastasattvasantApopazAmakatvAd garbhasthe'smin pituH pUrvotpanno'cikitsyaH pittadAho mAtRhastasparzAdevopazAnta iti vA zItalaH sa cAsau tIrthakRcca zItalatIrthakRt tasya zItalanAmnastIrthakRtaH-zItalanAmnaH tIrthakarasya calanatAmarasaMcaraNakamalaM sadAsarvakAlaM jayati-sarvotkarSeNa vartata ityarthaH / 'jayatu' iti pAThe jayamAsAdayatu ityarthaH / 'ji jaye' dhAtoH vartamAne kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM tip / 'ap0' (sA0 sU0 691), 'guNaH' (sA0 sU0 692), 'svarahInaM0' (sA0 sU0 36) / tathA ca 'jayati' iti siddham / atra 'jayati' iti kriyApadam / kiM kartR ? / calanatAmarasam / calanameva tAmarasaM calanatAmarasamiti 'karmadhArayaH' / kasya ? | zItalatIrthakRtaH / katham ? / sadA / kiM kurvat calanatAmarasam ? / 'saMspRzat' spRzatIti spRzat sparzanAnugRhNat / kiM karmatApannam ? / navakaM navaiva navakam / svArthe kaH / navakaM keSAm ? / amburuhAMvArijAnAM ambuni-jale ruhanti-jAyante iti amburuhi teSAM amburuhAm / yogapuraskAreNa amburuhazabdasya kamale eva rUDhatvAt / kasmin ? / pathi-mArge / kathaMbhUtaM amburuhAM navakam ? | 'sadalaM' dalAni-patrANi taiH saha vartamAnaM sadalam / "patraM palAzaM chadanaM dalaM paNa chadaH pumAn" ityamaraH (zlo0 676) / punaH kathaMbhUtam ? / ghana-sAndram / "ghanaM syAt kAMsyatAlAdi, vAdyamadhyamanRttayoH", "ghanaM sAndre dRDhe dAye, vistAre lohamudagare / meghamustakayozcApi" iti vizvaH / atra tu sAndravAcakaM ghanamavyayameva pratibhAti / kathaMbhUtaM calanatAmarasam ? / 'calanatAmarasaMsat' calA-capalA satI natA-praNatA amarasaMsatamarANAM sabhA yasya tat tathA / calatvaM ca namatAM bhUri-bhaktivazena rAbhasyAd sambhramAd vA ghaTate / punaH kathaMbhUtam ? / 'alaGghanaM' na vidyate laGghanaM-kutazcidadhaH-karaNaM yasya tat tathA / kenApi zriyA anirjitamityarthaH / / 37 / / sau0 vR0-yaH suvidhirbhavati sa prakRtyA zItala eva bhavati / anena saMbandhenAyAtasya dazamasya zrIzItalajina(sya) stuterartho vyAkhyAyate / jayatIti / zItalatIrthakRtaH-zItalanAmnastIrthakarasya Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzItalajinastutayaH 153 calanatAmarasaM-caraNakamalaM sadA-sarvadA jayatItyanvayaH / 'jayati' iti kriyApadam / kiM kartR ? | 'calanatAmarasam' / kathaMbhUtaM calanatAmarasam ? / 'sadalaM' scchaaym| calanatAmarasaM kiM kurvat ? | 'saMspRzat' sam-samyak prakAreNa sparzayat / kiM karmatApannam ? | 'navakam' / keSAm ? | 'amburuhAm' suranirmitapadmAnAm / kasmin ? / 'pathi' mArge / punaH kiMviziSTaM calanatAma-rasam ? | calA-capalA natA-praNatA amarANAM saMsat-sabhA yasya tat 'calanatAmarasaMsat' / punaH kiMviziSTaM calanatAmarasam ? / 'alaGghanaM' anullaGghanIyasvarUpam / punaH kiM0 calanatAmaras ? / 'sat' zobhanaM vidyamAnaM vA | punaH kiM0 calanatAmarasam ? / 'ghanaM' sAndra nibiDaM rekhAkAralakSaNAdibhiH / iti padArthaH / / ___ atha samAsaH-tIrthaM-cAturvarNyasaMghaM pravacanaM gaNadharaM vA karotIti tIrthakRt, zItalazvAsau tIrthakRcca zItalatIrthakRt, tasya zItalatIrthakRtaH / calanAveva tAmarasaM calanatAmarasam / dalena sahitaM sadalam / nava eva navakam / ambuni ruTa-janma yeSAM tAni amburuhi, teSAM amburuhAm / amarANAM saMsat amarasaMsat, calA natA amarasaMsat yasya tat yasmin vA calanatAmarasaMsat / nAsti laGghanaM-mArgAlaGghanaM yasya tat alaGghanam / navakamiti svArtha kan pratyayaH / "dale patre abhikhyAyAH" ityanekArthaH / drutavilambitacchandasA stutiriyam / / iti prathamavRttArthaH / / 37 / / . (4) de0 vyA0-jayatIti / zItalatIrthakRtaH-zItalatIrthaMkarasya calanatAmarasaM-caraNakamalaM sadAsarvakAlaM jayati-sarvotkarSeNa vartate ityanvayaH / 'ji jaye' dhAtuH / jayati' iti kriyApadam / kiM kartR ? / 'calanatAmarasam' calanameva tAmarasaM calanatAmarasamiti vigrahaH / kasya ? zItalatIrthakRtaH / kiMviziSTaM calanatAmarasam ? / 'calanatAmarasaMsat' calA-caJcalA zIghragamanAt sA cAsau natA amarasaMsad-devasabhA yasya tat / amarANAM saMsad amarasaMsat iti pUrvaM SaSThItatpuruSaH' / punaH kiMviziSTam ? / 'alaGghanam" nAsti laGghanaM adhaHkaraNaM yasya tat, sarveSAmapi vandyatvAt / calanatAmarasaM kiM kurvat ? / saMspRzatsaMghaTTayat / kim ? / navakam / keSAm ? / amburuhAM-kamalAnAm / kasmin ? / pathi-mArge / kathaMbhUtaM navakam ? | 'sadalaM' dalaiH-parNaiH saha vartamAnam / "baha~ parNaM chadaM dalam" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 4, zlo0 189) / punaH kiMviziSTam ? / ghanaM-nibiDam / / iti prathamavRttArthaH / / 37 / / dha0 TIkA-jayatIti / 'jayati' jayamAsAdayati / 'zItalatIrthakRtaH' zItalanAmno jinasya / 'sadA' sarvakAlam / 'calanatAmarasaM' calanau tAmarasamiva / 'sadalaM' sapatram / 'ghanaM' sAram / ete padmanavakasyaiva vizeSaNe / navakaM navaiva, svArthe kan / 'amburuhAM' padmAnAm / 'pathi' mArge / 'saMspRzat' Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zobhanastuti-vRttimAlA sparzanAnugRhNat / 'calanatAmarasaMsat' calA natA amarANAM saMsat-sabhA yasya tat / 'alaGghanaM' nAsti laGghanaM-adhaHkaraNaM kutazcit yasya tat / amburuhAM sambandhi navakaM saMspRzat zItalatIrthakRtazcalanatAmarasaM jayatIti yogaH / / 37 / / avacUriH zItalatIrthakarasya calanatAmarasaM-pAdapadmaM jayati / kiMbhUtam ? / amburuhAM-kamalAnAM navakaM pathimArge saMspRzat / navakaM kiMbhUtam ? / sadalaM-sapatram | ghanaM-sAram / calanatAmarasaM kiMbhUtam ? / calA natA ca amarANAM saMsad yasya tat / nAti laGghana-adhaHkaraNaM kutazcid yasya tadalaGghanam / / 37 / / jinAnAM smaraNamsmara jinAn parinunnajarAraMjo jananatAnavatodayamAnataH / paramanirvRtizarmakRto yato jana ! natAnavato'dayamAnataH // 2 // 38 // - druta0 (1) . ja0 vi0-smara jinAniti / he jana ! ata ityasmAt kAraNAt tvaM jinAn-vItarAgAn smarasmaraNagocarIkurviti kriyAkArakasaMbandhaH / atra 'smara' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kAn karmatApannAn ? 'jinAn' / kasmAt ? ataH' / ata iti kutaH ? 'yataH' yasmAt kAraNAt / 'paramanirvRtizarmakRtaH' paramaM-utkRSTaM nirvRtizarma-mokSasukhaM kurvantIti paramanirvRtizarmakRtaH / yadvA paraM svAtmano vyatiriktaM anivRtizarmakRtaH bhavantItyadhyAhAryam / jinA iti viziSyapadaM ca prakrAntatvAjjJeyam / tato bhavantIti kriyApadam / ke kartAraH ? 'jinAH' / kathaMbhUtAH ? 'paramanirvRtizarmakRtaH' / jinAn kathaMbhUtAn ? 'parinunnajarArajojananatAnavatodayamAn' jarA-visrasA rajaH-karmalakSaNaM jananaM-janma 'tAnavaM' tano vastAnavamiti vyutpattyA tanutvaM durbalatvamityarthaH, toda: 'tuda vyathane' ityasya dhAtostudanaM todo 1. 'nAsti' ityatra zuddhIkartavyam / 2. 'rujo' ityapi pAThaH / 3. 'janana0' iti pAThAntaram / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzItalajinastutayaH 155 vyathA vAdheti yAvat, yamaH kRtAnto mRtyuritiyAvat, ete jarAdayaH parinunnAH-paryastA yaiste tathA tAn / athavA parinunnaM jaraiva pANDuratvAt rajo-reNuyaiste tathA, janane yastAnavaH-zArIrastodo-bAdhA tatra yamA ivakRtAntA iva yamAH tasyAntahetutvAt, tataH parinunnajarArajasazca te jananatAnavatodayamAzca tAn / jinAn kiM kurvataH ? 'avataH' rakSataH trAyamANAnitiyAvat / kAn ? 'natAn' praNatAnaGginaH / tvaM kathaMbhUtaH san smaretyAha-'AnataH' praNataH san / katham ? 'adayaM' nirdayaM svazarIrAvayavarakSAnirapekSaM nirvyAjamitiyAvat tat yathA syAt tathA / / atha samAsaH-jarA ca rajazca jananaM ca tAnavaM ca todazca yamazca jarArajojananatAnavatodayamAH 'itaretaradvandvaH' / parinunnA jarArajo0 yaiste parinunnajarArajojananatAnavatodayamAH 'bahuvrIhiH' / athavA jaraiva rajo jarArajaH 'karmadhArayaH' / parinunnaM jarArajo yaiste pari0 'bahuvrIhiH' / tanorayaM tAnavaH, tAnavazcAsau todazca tAnavatoda: 'karmadhArayaH' / janane tAnavatodaH janana0 'tatpuruSaH' / jananatAnavatode yamAH janana0 'tatpuruSaH' / parinunnajarArajasazca te jananatAnavatodayamAzca parinunnajarA0 'karmadhArayaH' / tAn pari0 / nirvRteH zarma nirvRtizarma 'tatpuruSaH' / paramaM ca tannivRtizarma ca parama0 'karmadhArayaH' paramanirvRtizarma kurvantIti paramani0 'tatpuruSaH' / yadvA pakSe tu nirvRtizarma kurvantIti nirvRtizarmakRtaH tatpuruSaH' / na nivRtizarmakRtaH anivRti0 'tatpuruSaH' / na vidyate dayA yatra tadadayam 'bahuvrIhiH' / iti kAvyArthaH / / 38 / / .. si0 vR0-smara jinAniti / he jana ! ataH kAraNAt tvaM jinAn-tIrthapatIn smara-smaraNaviSayIkurvityarthaH / 'smR cintAyAM' dhAtoH "AzI:preraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade madhyamapuruSaikavacanaM hiH / 'ap0' (sA0 sU0 691), 'guNaH' (sA0 sU0 692) ityanena guNaH, ataH' (sA0 sU0 705) iti herluk, ('svarahInaM0' sA0 sU0 36) / tathAca 'smara' iti siddham / atra 'smara' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kAn karmatApannAn ? / jinAn / kasmAt ? / ataH / ata iti kutaH ? / yataH-yasmAt kAraNAt / paramanirvRtizarmakRtaH / na hi jinasmaraNamantareNa jantoH tAttvikI siddhiriti bhAvaH / "zivaM niHzreyasaM zreyo, nirvANaM brahma nirvRtiH" iti haimaH (kA0 1, zlo0 74) / kathaMbhUtAn jinAn ? / 'parinunnajarArajojananatAnavatodayamAn' jarA-visrasA rajaH-karmalakSaNam, 'rujo' iti pAThe ruka-rogaH jananaM-janma tAnavaM tano vastAnavaM iti yogAt tanutvaM durbalatvamiti yAvat, todaH 'tuda vyathane' ityasya dhAtoH tudanaM-todo-vyathA yamaH-kRtAntaH mRtyuritiyAvat, ete jarAdayaH parinunnAHparikSiptA yaiste tathA tAn / jarA ca rajazca jananaM ca tAnavaM ca todazca yamazca jarArajojananatAnavatodayamAH 'itaretaradvandvaH' / tataH parinunnapadena 'bahuvrIhiH' / Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zobhanastuti-vRttimAlA "yamo daNDadhare dhvAMkSe, saMyame yamaje'pi ca / zarIrasAdhanApekSa-nityakarmaNi bodhyate // " iti vizvaH / kecit tu rogavAcI rujas zabdo'pyasti, tena rajaHsthAne ruja iti paThanti / yadAha"roge rujo (rogo rujA ?) rugAtaGko, mAndyaM vyAdhirapATavam" iti haimaH (kA0 3, zlo0 126) / kecit tu parinunnaM jaraiva pANDuratvAt rajo-reNuH yaiste parinunnajarArajasaH, tathA janane-jananaviSaye yaH tanorayaM tAnavaH-zArIrastodo-bAdhA tatra yamA iva yamAH kRtAntA iva tasyAntahetutvAt, tataH parinunnajarArajasazca te jananatAnavatodayamAzca iti vyAkhyAnti / jinAn kiM kurvataH ? / avato-rakSatastrAyamANAnityarthaH / tvaM kathaMbhUtaH san smaretyAha-AnataH-praNataH san / katham ? / 'adayaM' 'na vidyate dayA yatra tat tathA / praNativiSaye svazarIrasyApi rakSAM na kRtavAnityarthaH / / 38 / / (3) sau0 vR0-smara jinAniti / he jana ! he loka ! ataH karaNAt tvaM jinAn-tIrthakarAn smara ityanvayaH / 'smara' iti kriyApadam / kaH kartA ? / 'tvam' / 'smara' dhyAyasva / kAn karmatApannAn ? / . 'jinAn' / kathaMbhUtAn jinAn ? / parinunnAH-gatAH-kSINA jarA-visrasA vayohAnirUpA rajaH-karmarajaH jananaM-janma tAnava-zarIrakAya~ todaH-khedaH yamo-maraNaM, gatA yeSAM te parinunnajarArajojananatAnavatodayamAH, tAn 'parinunnajarArajojananatAnavatodayamAn' / kasmAt ? / ataH kAraNAt smara / ataH katham ? / 'yataH' yasmAt kAraNAt / jinAn kiM kurvataH ? / 'avataH' rakSataH / kAn karmatApannAn ? / 'praNatAn' janAn / punaH kathaMbhUtAn jinAn ? / paramaM-prakRSTaM nirvRtiH-siddhiH-muktiH tasyAH zarma-sukhaM tat kurvantIti paramanirvRtizarmakRtaH, tAn paramanirvRtizarmakRtaH / katham ? / 'adayaM' nikbAdhaM svazarIrAnapekSaM yathA syAt tathA / kathaMbhUtaH tvam ? / 'AnataH' maryAdayA praNataH / iti padArthaH / / atha samAsaH-jayanti rAgAdikAn zatrUn iti jinAH, tAn jinAn / jarA ca rajazca jananaM ca, tanorbhAvaH tAnavam, tAnavaM ca todazca yamazca jarArajojananatAnavatodayamAH, parinunnA jarArajojananatAnavatodayamA yaiH te yeSAM te (vA) parinunnajarArajojananatAnavatodayamAH, tAn parinunnajarArajojananatAnavatodayamAn / nirvRtyAH zarma nirvRtizarma, paramaM ca tat nirvRtizarma ca paramanirvRtizarma, paramanirvRtizarma kurvanti te paramanirvRtizarmakRtaH, tAn / nAsti dayA svadeharakSaNarUpA yasmin tat adayam / adayaM yathA syAt tathA, kriyAvizeSaNamidam / AG-maryAdayA nataH-AnataH / yadvA parinunnaHparikSINaH jarA iva jIrNamiva rajovadhyamAnaM karma yaiH te, tathA jananaM-janma tena tAnavAH-zArIraduHkhena todena-khedena kRzIbhUtAH teSAM duHkhaharaNena yamA iva yamAH, paJcasvapi kalyANeSu lokodyotasukhakaratvAt 1. atra 'dhyAya' iti pratibhAti / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzItalajinastutayaH 157 parinunnajarArajasazca jananatAnavatodayamAzca parinunnajarArajojananatAnavatodayamAH, tAn parinunnajarArajojananatAnavatodayamAn / ityapi vyAkhyeyam / / iti dvitIyavRttArthaH / / 38 / / (4) de0 vyA0-smara jinAniti / he jana ! ataH kAraNAt jinAn-tIrthaGkarAn tvaM smara-smRtigocarIkuru ityanvayaH / 'smR cintAyAm' iti dhAtuH / 'smara' ita kriyApadam / kaH kartA ? | tvam / kAn karmatApannAn ? | jinAn / kutaH ? / yato-yasmAt kAraNAt / 'paramanirvRtizarmakRtaH' muktisukhakartRn vartanta ityadhyAhAraH / na hi jinasmaraNamantareNa jantostAttvikI siddhiriti bhAvaH / kiMviziSTaH tvam ? AnataH- praNataH / katham ? | 'adayam' zarIranirapekSaM yathA syAt tathA / kiMviziSTAn jinAn ? / parinunnajarArujojanantAnavatodayamAn' jarA-visrasA rujo-rogAH "rogo rujA rugAtaGkaH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 3, zlo0 126), jananaM-janiH tAnavaM-kAya~ toda:-pIDA yamo-mRtyuH, eteSAM pUrvaM 'dvandvaH' / tataH parinunnAH-parikSiptA jarArujojananatAnavatodayamA yaiste tathA iti vigrahaH / kiM kurvato jinAn ? / avataH-rakSataH / kAn ? / natAn-praNatAn / janAniti zeSaH / / iti dvitIyavRttArthaH / / 38 / / / (5) dha0 TIkA-smareti / 'smara' smRtyApnuhi / 'jinAn' arhataH / 'parinunnajarArajojananatAnavatodayamAn' jarA-visrasA rajaH-karma jananaM-janma tAnavaM-kAya~ todo-bAdhA yamo-mRtyupatiH, parinunnAHparyastA yaistAn / 'ataH' asmAt kAraNAt / 'paramanirvRtizarmakRtaH' paramaM nirvRtizarma-nirvANasukhaM kurvanti ye te / 'yataH' yasmAt kAraNAt / janeti lokasyAmantraNam / 'natAn' prahIbhUtAn / 'avataH' trAyamANAn / 'adayaM' nirdayaM svazarIrAvayavarakSAnirapekSaM nirvyAjamiti yAvat tat tathA bhavatyevam / 'AnataH' praNataH san / yataH paramanirvRtizarmakRtaH, ataH smara jinAn he janetyanvayaH / evaM vA vyAkhyAyate / parinunnaM jaraiva pANDuratvAd rajo-reNuyaiste, janane yaH tAnavaH-zArIrastodaH tasyAntahetutvAt yamAH, parinunnajarArajasazca te jananatAnavatodayamAzca tAn / 'paraM' svAtmano vyatiriktam / 'anirvRtizarmakRtaH' anivRti-nAzarahitaM zarma kurvanti ye te / 'jananatAn' lokaiH praNatAn / 'adayamAnataH' dayAmakurvANAnAM sakAzAt / yataH kAraNAt anivRtizarmakRto'taH smara jinAn paraM adayamAnato'vata iti sambandhaH / / 38 / / avacUriH he jana ! bhavyaloka ! / ataH-asmAt kAraNAjjinAn smara / kiMviziSTAn ? / parinunnAH Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 zobhanastuti-vRttimAlA parikSiptA jarA-vayohAnirUpA, rajaH-karma, jananaM-janma, tanordurbalasya bhAvastAnavaM-kAryam, todo-bAdhA, yamo-mRtyuryastAn / yataH kAraNAt paramamuktisukhakartRn / na hi jinasmaraNamantareNa jantostAttvikI siddhiH / natAn jantUnavato-rakSataH / adayaM zarIrAvayavanirapekSaM yathA syAt tathA AnataH-praNataH san tvam // 38 / / siddhAnta-svarUpamjayati kalpitakalpatarUpama matamasAratarAgamadAriNA / prathitamatra jinena manISiNA matamasA ratarAgamadAriNA // 3 // 39 // -dvata0 . ja0 vi0-jayatIti / jinena-sarvajJena prathitaM-prakhyApitaM mataM-zrutaM atra asmin jagati jayatijayamanubhavatIti kriyAkArakaprayogaH / atra 'jayati' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'matam' / kathaMbhUtam ? 'prathitam' / kena ? 'jinena' / kutra ? 'atra' / jinena kathaMbhUtena ? 'asAratarAgamadAriNA' asArataraHkutsitataro ya AgamaH-siddhAntaH zAkyAdipravacanamityarthaH, taM dArayati arthAt hetuyuktyAdibhirnirAkarotItyevaMzIlaH asAratarAgamadArI tena / punaH kathaMbhUtena ? 'atamasA' tamasA-mohena ajJAnena vA rahitena / punaH kathaMbhUtena ? 'ratarAgamadAriNA' rataM-saMbhogastatra rAgaH-abhilASaH madaH-jAtyAdikaH tayorariNA-vairiNA tannivAraNAt / keSAm ? 'manISiNAm' matimatAm / mataM punaH kathaMbhUtam ? 'kalpitakalpatarUpamam' kalpitA-samarthitA kalpataruNA-kalpavRkSaNa upamA-sAmyaM yasya tat tathA / yadivA kalpiteSu-manaHsaGkalpiteSu vastuSu kalpatarorupamA yasya tat tathA / / atha samAsaH-kalpazcAsau taruzca kalpataruH 'karmadhArayaH' / kalpataruNA upamA kalpatarUpamA 'tatpuruSaH' / kalpitA kalpatarUpamA yasya tat kalpita0 'bahuvrIhiH' / yadivA kalpatarorupamA yasya. tat kalpa0 'bahuvrIhiH' / kalpiteSu kalpatarUpamaM kalpita0 'tatpuruSaH' / na sAraH asAraH 'tatpuruSaH' / atizayenAsAro'sArataraH / asAratarazcAsAvAgamazca asAra0 'karmadhArayaH / asAratarAgamaM dArayatItyevaMzIlaH asAratarA0 'tatpuruSaH' / tena asAratarA0 / na vidyate tamo yasya so'tamAH 'bahuvrIhiH' / tena Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzItalajinastutayaH 159 atamasA / rate rAgo ratarAgaH 'tatpuruSaH' / ratarAgazca madazca ratarAgamadau 'itaretaradvandvaH' / ratarAgamadayorariH ratarAgamadAriH 'tatpuruSaH' / tena ratarAga0 / iti kAvyArthaH / / 39 / / (2) si0 vR0-jayatIti / jinena-sarvajJena prathitaM-prakhyApitaM mataM-zrutaM atra-asmin jagati jayatisarvotkarSeNa vartata ityarthaH / 'ji jaye' dhAtoH vartamAne kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanam / atra 'jayati' iti kriyApadam / kiM kartR ? / matam / kathaMbhUtam ? / prathitam / kena ? / jinena / kutra ? | atra / kathaMbhUtena jinena ? / 'asAratarAgamadAriNA' atizayena asAraH asArataraH-atikutsito ya AgamaH cArvAkazAkyAdipravacanamityarthaH, taM dArayati arthAt hetuyuktyAdibhiH nirAkarotItyevaMzIlaH asAratarAgamadArI, tena asAratarAgamadAriNA / asAratarazcAsau Agamazceti 'karmadhArayaH' / punaH kathaMbhUtena ? / 'atamasA' nAsti tamaH-pApaM ajJAnaM vA sa atamAH tena / punaH kathaMbhUtena ? | ratarAgamadAriNA' rataM-maithunaM rAgo-dravyAdAvabhilASaH, yadvA rate rAgo ratarAgaH, mado jAtyAdhuttho'bhinivezaH, rataM ca rAgazca madazca ratarAgamadAH 'itaretaradvandvaH" teSAM tayorvA ariNA-vairiNA, sarvAtmanA taducchedakatvAditibhAvaH / keSAm ? / 'manISiNAM' manISA-prajJA vidyate yeSAM te manISiNaH, teSAM manISiNAm / mataM punaH kathaMbhUtam ? / 'kalpitakalpatarUpamaM' kalpitA samarthitA kalpataruNAkalpavRkSaNa upamA-sAmyaM yasya tat kalpitakalpatarUpamam / yadivA kalpiteSu-manaHsaMkalpiteSu vastuSu kalpatarorupamA yasya tat tathetyarthaH / / 39 / / . (3) sau0 vR0-jayatIti / mataM-pravacanaM jayati ityanvayaH / 'jayati' iti kriyApadam / 'kiM kartR ? / 'matam' / 'jayati' sarvAtizayena vartate ityarthaH / kiMviziSTaM matam ? / 'prathitaM' uktam / kena ? / 'jinena' / keSAm ? / 'manISiNAm' prAjJAnAM gaNadharANAm / punaH kiMvi0 matam ? / kalpitA-samarthitA sarvAbhISTadAnena kalpatarUNAM-suratarUNAM upamA-upamAnaM yena tat 'kalpitakalpatarUpamam' / kiMviziSTena jinena ? / asArataraH-atizayena niHsAraH tAdRzo ya AgamaH-mithyAdRkpraNItakuzAstrarUpaH taM prati dRNAti-vidArayati yaH sa tena 'asAratarAgamadAriNA' | punaH kiMvi0 jinena ? | 'atamasA' ajJAnapAparahitena / punaH kiMvi0 jinena ? / rataM-surataM tasya rAgaH-snehaH madaH-ahaMkAraH jAtyAdirvA tayoH ariHzatruriva ratarAgamadAriH tena ratarAgamadAriNA / kutra ? / atra' vizve'smin / jinena kathitaM mataM jayati / iti padArthaH / / atha samAsaH-kalpatarUNAM upamA kalpatarUpamA, kalpitA kalpatarUpamA yasya tat kalpitakalpatarUpamam / atizayena asAraH asArataraH, asAratarazvAsau Agamazca asAratarAgamaH, Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zobhanastuti-vRttimAlA asAratarAgamaM dRNAtIti asAratarAgamadArI, tena asAratarAgamadAriNA / manISA-buddhiH yeSAM te manISiNaH, teSAM manISiNAm / na vidyate tamo yasyAsau atamAH, tena atamasA / rataM ca rAgazca madazca ratarAgamadAH, ratarAgamadAnAM ariH ratarAgamadAriH, tena ratarAgamadAriNA / / iti tRtIyavRttArthaH / / 39 / / de0 vyA0-jayatIti / iha-asmin loke mataM-pravacanaM jayati-sarvotkarSeNa vartate ityanvayaH / 'ji jaye' dhAtuH / 'jayati' iti kriyApadam / kiM kartR ? / matam / kiMviziSTaM matam ? / 'kalpitakalpatarUpamam' kalpitA-ghaTitA kalpataruNA-kalpavRkSaNa upamA-sAmyaM yasya tat, sakalamanorathaprapUrakatvAt / punaH kiMviziSTam ? / prathitaM-vistAraM prApitam / kena ? / jinena-tIrthaMkareNa / jAtAvekavacanam / keSAm ? / manISiNAM-paNDitAnAm / kiMviziSTena jinena ? / 'asAratarAgamadAriNA' asAratarAn-atizayena aprazasyAn mithyAtvarUpAniti yAvat AgamAn-siddhAntAn dRNAtividArayatItyevaMzIlastathA tena / punaH kiMviziSTena ? / atamasA-ajJAnarahitena / nAsti tamaH-ajJAnaM yasyeti vigrahaH / punaH kiMviziSTena ? / 'ratarAgamadAriNA' rataM-maithunaM rAgo-dravyAdAvabhilASaH mado-jAtyAdyuttho'bhinivezaH teSAM ariNA-zatruNA, sarvAtmanA taducchedakAritvAt / / iti tRtIyavRttArthaH / / 39 / / dha0 TIkA-jayatIti / 'jayati' sarvamatizete / 'kalpitakalpatarUpamam' kalpitA-samarthitA kalpataruNA-kalpavRkSeNa upamA-sAmyaM yasya tat / 'mataM' zrutam / 'asAratarAgamadAriNA' asAratarAnatizayaniHsArAn AgamAn dArayatyevaMzIlo yastena / 'prathitaM' prakhyApitam / atra' asmin / 'jinena' sarvavidA / 'manISiNAM' matimatAm / 'atamasA' tamorahitena / 'ratarAgamadAriNA' rataviSayo yo rAgo ratarAgaH sa ca madazca tayoH ariNA-vidviSA / manISiNAM ratarAgamadAriNA jinena prathitaM atra mataM jayatIti yogaH / / 39 / / (6) avacUriH jinena manISiNAM-gaNabhRtAM prathitaM-proktaM mataM jayati / kiMbhUtam ? / kalpitA-samarpitA sakalamanorathapUraNAt kalpataruNA upamA-sAmyaM yasya tat / asAratarAn-mithyArUpAnAgamAn dRNAtItyevaMzIlaH / jinavizeSaNamidam / punaH kiMbhUtena ? / rate-maithune rAgo ratarAgaH, madazca jAtyAdhuttho'bhinivezaH, yadvA rataM-maithunam, rAgo-dravyAdAvabhilASaH, madaH pUrvokta eva, teSAmariNA-vairiNA / / 39 / / Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzItalajinastutayaH 161 mAnavIdevyAH stutiHghanarucirjayatAd bhuvi mAnavI gurutarAvihatAmarasaMgatA / kRtakarA'stravare phalapatrabhA gurutarAviha tAmarasaM gatA // 4 // 40 // - druta0 ja0 vi0-ghanaruciriti / mAnavI-mAnavInAmnI devI bhuvi-pRthivyAM iha-jagati jayatAtjayatviti kriyAkArakasaMbandhaH / atra 'jayatAt' iti kriyApadam / kA karjI ? 'mAnavI' / kasyAM ? 'bhuvi' pRthivyAm / kathaMbhUtA mAnavI ? 'ghanaruciH' ghanavat-meghavat (ruciH)-chAyA yasyAH sA tathA, zyAmetyarthaH / punaH kathaMbhUtA ? 'gurutarAvihatAmarasaGgatA' gurutarAH- atizayena guravo-mahAntaH avihatAHkenApyaparikSatA ye amarA-devAstaiH saGgatA-sahitA / punaH kathaMbhUtA ? 'kRtakarA' sthApitapANiH / kasmin ? 'phalapatrabhAgurutarau' phalAni ca patrANi ca bhajanta iti phalapatrabhAk uruH-vizAlo yastaru:vRkSaH tasmin phalapatrabhAgurutarau / kathaMbhUte ? 'astravare' pravarAyudhe / mAnasyA devyA vRkSarUpamAyudhamastIti / punaH kathaMbhUtA mAnavI? 'gatA' prAptA, samAsInetyarthaH / kiM karmatApannam ? 'tAmarasaM' kamalam / / atha samAsaH-dhanavad ruciryasyAH sA ghanaruciH 'bahuvrIhiH' / atizayena guravo gurutarAH / na vihatA avihatA / ubhayatrApi 'tatpuruSaH' / gurutarAzca te avihatAzca guru0 'karmadhArayaH' / gurutarAvihatAzca te'marAzca gurutarA0 'karmadhArayaH' / gurutaravihatAmaraiH saGgatA gurutarA0 'bahuvrIhiH' / kRtau karau yayA sA kRtakarA 'bahuvrIhiH' / astreSu varo'stravaraH 'tatpuruSaH' / tasmin astravare / phalAni ca patrANi ca phalapatrANi itaretaradvandvaH' / phalapatrANi bhajatIti phalapatrabhAk 'tatpuruSaH' / uruzcAsau taruzca urutaruH 'karmadhArayaH' / phalapatrabhAk cAsAvurutaruzca phalapatra0 'karmadhArayaH' / tasmin phalapatra0 / iti kAvyArthaH / / 40 // .. // iti zobhanastutivRttau zrIzItalatIrthakRtaH stutervyAkhyA // 4 / 10 / 40 // si0 vR0-ghanaruciriti / mAnavI-mAnavInAmnI devI iha-jagati bhuvi-pRthivyAM jayatAt1. 'tarA'viha0' ityapi pAThaH Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zobhanastuti-vRttimAlA sarvotkarSeNa vartatAmityarthaH / 'ji jaye' dhAtoH 'AzI:preraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM tup / 'ap0' (sA0 sU0 691), 'guNaH' (sA0 sU0 692), 'e ay' (sA0 sU0 41) tupastAtaGAdezaH / 'svarahInaM0' (sA0 sU0 36) / tathA ca 'jayatAt' iti siddham / atra 'jayatAt' iti kriyApadam / kA kI ? / mAnavI / kasyAm ? / bhuvi / kathaMbhUtA mAnavI? / 'ghanaruciH' ghanomeghaH tadvad ruciH-kAntiH yasyAH sA tathA, zyAmetyarthaH / punaH kathaMbhUtA ? / 'gurutarAvihatAmarasaGgatA' atizayena guravo gurutarAH-mahAntaH te ca te avihatAH-kenApyaparikSatA ye devAH taiH saGgatA-sahitA / gurutarAzca te avihatAzceti karmadhArayaH' / punaH kathaMbhUtA? / 'kRtakarA' kRtaH-sthApitaH karo-hasto yayA sA tathA / kasmin ? / 'phalapatrabhAgurutarau' phalAni patrANi bhajate iti phalapatrabhAk sa cAsau uruHvizAlo yaH taruH-vRkSastasmin phalapatrabhAgurutarau / kathaMbhUte ? / astravare-pravarAyudhe / etena mAnavyA devyA vRkSarUpamAyudhamastIti sUcitam / punaH kathaMbhUtA mAnavI ? / gatA-prAptA samAsInetyarthaH / kim ? / tAmarasaM-kamalam / drutavilambitacchandaH / "drutavilambitamAha nabhau bharau" iti tallakSaNam / / 40 / / mahAmahopAdhyAyazrIbhAnucandra0 zrIzItalatIrthakRtaHstutivRttiH // 4 / 10 / 40 // . (3) sau0 vR0-ghanaruciriti / mAnavInAmnI devI jayatAt ityanvayaH / 'jayatAt' iti kriyApadam / kA kI ? / 'mAnavI' / 'jayatAt' jayaM prApnutAt / kasyAm ? / 'bhuvi' / kiMviziSTA mAnavI ? / 'ghanaruciH' sAndrakAntiH, meghazyAmA vA / punaH kiMvi0 mAnavI ? / gurutarA-mahAnto'vihatA-na kenApi parAjitAstAdRzA ye amarA-devAH taiH saGgatA-parivRtA-militA 'gurutarAvihatAmarasaGgatA' / punaH kiMvi0 mAnavI ? / 'kRtakarA' sthApitahastA | kasmin ? / 'astravare' zastrapradhAne / punaH kiMvi0 mAnavI ? | 'gatA' prAptA / kiM karmatApannam / 'tAmarasaM' kamalam / kva ? / 'iha' / kasmin ? / phalAni (patrANi ca) bhajatIti phala(patra)bhAka, [tAdRzo agurutaruH-aguruvRkSaH tathA] urutaruH-vizAlavRkSo vA tasmin 'phalapatrabhAgurutarau' / 'gurutarA' mahatI / punaH kiMviziSTA mAnavI ? / 'avihatA' aparAjitA / punaH kiMvi0 mAnavI ? / 'amarasaGgamA' (tA) devamilitA / trINyapi vizeSaNAni prathamAntAni devyA eva / iti padArthaH / / atha samAsaH-ghanavad ruciH ghanaruciH vA ghanA sAndrA ruciH yasyAH sA ghanaruciH / atizayena guravaH iti gurutarAH, na vihatA avihatAH, gurutarAzca te avihatAzca gurutarAvihatAH, gurutarAvihatAzca te amarAzca gurutarAvihatAmarAH, gurutarAvihatAmaraiH saMgatA gurutarAvihatAmarasaMgatA / kRtaH-sthApitaH ataH paraH pAThaH prAmAdikaH pratibhAti / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzItalajinastutayaH 163 karo yayA sA kRtakarA / astrANAM madhye varaM-pradhAnaM vajraM-astravaraM, tasmin astrvre| phalAni ca patrANi ca phalapatrANi, phalapatrANi bhajatIti phalapatrabhAk / uruzcAsau taruzca urutaruH / phalapatrabhAk cAsau urutaruzca phalapatrabhAgurutaruH, tasmin phalapatrabhAgurutarau; yadvA phalapatrairbhAtIti phalapatrabhaH, tAk cAsau agurutaruzca phalapatrabhAgurutaruH, tasmin phalapatrabhAgurutarau / kRtakarAstravare kRtaM kare astravaraM yayA sA kRtakarAstravarA, tasyAH saM0 he kRtakarAstravare ! yadvA astravare iti taruvizeSaNaM tasyAH zaktirUpatvAt / vRkSAnapi astrarUpAn karotIti bhAvaH / atizayena gurvI gurutarA iti devyA vizeSaNe samAsaH / / iti turIyavRttArthaH / / 40 / / zrIzItalajinendrasya, stuteroM nirUpitaH / saubhAgyasAgarAkhyena, sUriNA saukhyakAriNA / / // iti zItalajinastutiH // 4 / 10 / 40 // de0 vyA0-ghanaruciriti / iha bhuvi-pRthivyAM mAnavI devI jayatAt-sarvotkarSeNa vartatAditisamvandhaH' / 'ji jaye' dhAtuH / jayatAt' iti kriyApadam / kA kI ? | mAnavI / kiMviziSTA mAnavI ? / 'ghanaruciH / ghanA-sAndrA ruciH-kAntiH yasyAH sA tathA / punaH kiMviziSTA ? / 'gurutarAvihatAmarasaGgatA' atizayena guravo gurutarAH te ca te avihatA-aparikSatA ye devAstaiH saGgatA-sahitA / punaH kiMviziSTA ? / gatA-upaviSTA / kim ? | tAmarasaM-kamalam / kutra ? | 'phalapatrabhAgurutarau' phalaM ca patraM ca bhajate iti phalapatrabhAk sa cAsau uruH-vizAlo yaH taruH-vRkSaH tasmin / sAmIpye saptamIyam / punaH kiMviziSTA ? / kRtakarA-vikSiptahastA / kRtaH karo yayeti vigrahaH / kasmin ? / 'astravare' astreSu varaM astravaraM tasmin / pradhAnazastre ityarthaH / anye tu kiMviziSTA devI ? kRtakarA / kasmin ? phalapatrabhAgurutarau / kiMviziSTe tarau ? / astravare / iti vyAkhyAnamAhuH / iti caturthavRttArthaH / drutavilambitacchandaH / / "drutavilamvitamAha nabhau bharau" iti tallakSaNam // 4 / 10 / 40 // dha0 TIkA-ghaneti / 'ghanaruciH' ghanacchAyA zyAmetyarthaH / 'jayatAt' jayatu / 'bhuvi' kSitau / mAnavItinAmnA / 'gurutarAvihatAmarasaMgatA' gurutarA-atimahAnto avihatA-aparikSatA ye amarAstaiH saMgatA-sametA / 'kRtakarA' sthApitapANiH / 'astravare' pravarAyudhe / tarovizeSaNametat / 'phalapatrabhAgurutarau' phalAni patrANi ca bhajate yaH urutaruH-vizAlavRkSaH tatra / 'iha' atra | 'tAmarasaM gatA' sarojamAsthitA / / 4 / 10 / 40 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 zobhanastuti-vRttimAlA avacUriH mAnavI devI jayaMtAt / kiMbhUtA ? ghanA-sAndrA ruciH-kAntiryasyAH sA / gurutarA-atimahAntaH avihatA-aparikSatA ye'marAstaiH saMgatA-sahitA / astravare-pradhAnAyudhe kRtapANiH / phalapatre bhajate phlptrbhaak| tarorvizeSaNametat / sa cAsau urutaruzca-vizAladrumazca tatra / tAmarasaM-padmaM gatA-prAptA // 4 // 10 // 40 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 zrIzreyAMsajinastutayaH rrrrr 11. zrIzreyAMsajinastutayaH atha zrIzreyAMsajinasya paramaM vairAgyam kusumadhanuSA yasmAdanyaM na mohavazaM vyadhuH .. kamalasadRzAM gItArAvA balAdayi tApitam / praNamatatarAM drAk zreyAMsaM na cAhata yanmanaH ___kamalasadRzAGgI tArA vA'balA dayitA'pi tam // 1 // 41 // - hariNI (6,4 ,7) (1) ja0 vi0-kusumadhanuSeti / ayIti komalAmantraNe / bho bhavyAH ! yUyaM taM zreyAMsaMzreyAMsanAmAnamarhantaM drAk-sapadi praNamatatarAm-atizayena praNamateti kriyAkArakayojanam / atra 'praNamatatarAm' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'yUyam' / kaM karmatApannam ? 'zreyAMsam' / katham ? 'drAk' / yattadorabhisaMbandhAt taM kam ? yasmAt'-zreyAMsAd 'anyam'-aparaM janam 'alasadRzAM'-stimitalocanAnAM strINAM nRNAM vA 'gItArAvA'-gItadhvanayaH 'balAt'-haThAt 'mohavazaM'-rAgaparaMvazaM 'na vyadhuH'-na cakruH / atrApi 'vyadhuH' iti kriyApadam / katham ? 'na' / ke kartAraH ? 'gItArAvAH' / kaM karmatApannam ? 'kam' / kathaMbhUtaM na vyadhuH ? 'mohavazam' / kasmAt ? 'balAt' / kathaMbhUtaM santam ? 'tApitaM' dIpitaM santam / 1. 'praNamatatamAM' ityapi pAThaH / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 zobhanastuti-vRttimAlA kena ? 'kusumadhanuSA' kAmena / gItArAvAH kAsAm ? 'alasadRzAm' / anena vizeSaNena gAnakArakANAM samadaceSTAvattvamAcaSTe / atra kamiti prazne / tato'yamarthaH / alasadRzAM gItArAvAH zreyAMsataH kamanyaM janaM smaropataptaM santaM balAd mohavazaM na vyadhuH ? / api tu sarvamapi vyadhureveti / abalA vA sundarI vA / 'vA zabdaH' samuccayArthaH / 'yanmano' yasya mAnasaM 'na cAhRta' nAkSiptavatI / na kSobhayAmAseti bhAvaH / atrApi 'Ahata' iti kriyApadam / kathaM ? 'na' / kA kI ? 'abalA' / kiM karmatApannam ? 'yanmanaH' / abalA kathaMbhUtA ? 'kamalasadRzAGgI' vArijasamagAtrI saukumAryeNa / punaH kathaM0 'tArA' kAntimatI / 'ca' zabda: punararthe / punaH kathaM0 ? 'dayitA'pi' preyasyapi / / atha samAsaH-kusumAnyeva dhanuryasya sa kusumadhanuH 'bahuvrIhiH' / tena kusuma0 / mohasya vazo mohavazaH 'tatpuruSaH' / taM mohavazam / alasA dRzo yAsAM tA alasadRzaH 'bahuvrIhiH' / tAsAM alasadRzAm / nRpakSe tu puMstvapuraskAreNa samAso vidheyaH / gItasyArAvA gItArAvAH 'tatpuruSaH' / yasya mano yanmanaH 'tatpuruSaH' / tad yanmanaH / kamalasya sadRzaM kamala0 'tatpuruSaH' / kamalasadRzaM aGgaM yasyAH (sA) kamala0 'bahuvrIhiH / iti kAvyArthaH / / 41 / / (2) si0 vR0-kusumadhanuSeti / bho bhavyAH ! yUyaM taM zreyAMsaM-zreyAMsanAmAnaM tIrthaGkaraM drAk-sapadi praNamatatarAm-atizayena praNamatetyarthaH / prapUrva 'Nama prahvIbhAve' dhAtoH 'AzI:preraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade madhyamapuruSabahuvacanam / 'AdeH eNaH snaH' (sA0 sU0 748) iti natve kRte'pi punarNaH / ap0 (sA0 sU0 691), 'svarahInaM0' (sA0 sU0 36) / tathA ca 'praNamata' iti siddham / atra 'praNamata' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / yUyam / kaM karmatApannam ? / 'zreyAMsaM' zreyAMsau aMsau asya (sa) zreyAMsaH pRSodarAdiH / vizvasyApi zreyAn-hitakara iti vA zreyAMsaH / garbhasthe'smin kenApyanAkrAntapUrvA devatAdhiSThitA zayyA mAtrA AkrAntA zreyazca jAtaM iti vacanAt zreyAMsaH tam / katham ? / drAk / yattadorabhisambandhAt taM kam ? / yasmAt zreyAMsAd anyam-aparaM janaM kaM alasadRzAMstimitalocanAnAM sarAgadRzAM vA strINAM nRNAM vA gItArAvA-gItadhvanayaH valAda-haThAd mohavazaMrAgaparavazaM na vyadhuH, na cakruH ityarthaH / 'Du dhAJ dhAraNapoSaNayoH' iti dhAtoH vipUrvasya bhUte sau kartari parasmaipade prathamapuruSabahuvacanam an / 'dibAdAvaT' (sA0 sU0 707), 'dAdeH pe' (sA0 sU0 725) iti silopaH / 'syAvidaH' (sA0 sU0 738) iti anaH us / 'Ato'napi' (sA0 sU0 805) ityAkAralopaH / 'i yaM svare' (sA0 sU0 33), 'srorvisargaH' (sA0 sU0 124) / tathA ca 'vyadhuH' iti siddham / atra 'vyadhuH' iti kriyApadam / ke kartAraH ? | gItArAvAH / kaM karmatApannam ? / kam / kathaMbhUtaM na vyadhuH ? / mohavazam / kasmAt ? / balAt / kathaMbhUtaM santam ? / tApitaM-dIpitaM santam / kena / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzreyAMsajinastutayaH 167 kusumadhanuSA-kandarpaNa / gItArAvAH keSAm ? / alasadRzAm / anena vizeSaNena gAnakAriNA samadaceSTAvattvamAcaSTe / atra kamiti prazne, tato'yamarthaH-alasadRzAM gItArAvAH zreyAMsataH kamanyaM janaM smaropataptaM santaM balAnmohaM na vyadhuH ? api tu sarvamapi vyadhureveti / yadAha "vikArahetau sati vikriyante, yeSAM na cetAMsi ta eva dhIrAH" iti kumAre kAlidAsoktiH / abalA vA sundarI / vAzabdaH samuccayArthaH / yanmanaH-yasya cittaM na vAhRta-nAkSiptavatI na kSobhayAmAseti bhAvaH / 'hRJ haraNe' dhAtoH bhUte ktau kartari Atmanepade prathamapuruSaikavacanaM tan / 'lopo hrasvAjjhase' (sA0 sU0 752 ?) iti serlopaH / 'dibAdAvaT' (sA0 sU0 707) / tathA ca AhRta' iti siddham / atra 'Ahata' iti kriyApadam / kA kI ? | abalA / kiM karmatApannam ? / yanmanaH / abalA kathaMbhUtA ? / 'kamalasadRzAGgI' kamalasya-paGkajasya sadRzaM aGgaMzarIraM yasyAH sA tathA / etena yasya gAtrasparzamAtrAdeva kandarponmajjanaM bhavatIti sUcitam / punaH kathaMbhUtA ? / tArA-ujjvalA (dayitA'pi) / / 41 / / (3) sau0 vR0-yaH zItalo bhavati sa zreyaHsthAnaM bhavati / anena saMbandhenAyAtasya ekAdazazrIzreyAMsajinasya (stuteH) vyAkhyAnaM likhyate- kusumadhanuSeti / bho janAH ! taM zreyAMsanAmAnaM jinaM drAk-zIghraM praNamatatarAm ityanvayaH / 'praNamatatarAm' iti kriyApadam / ke kartAraH ? | 'yUyam' / 'praNamatatarAm' atizayena namata / kaM karmatA-pannam ? | 'zreyAMsam' zreyAMsanAmAnaM jinam / katham ? / 'drAk' zIghram / kiMviziSTaM zreyAMsam ? / 'taM' prasiddham / taM kam ? / yanmanaH dayitA-vallabhA abalA'pi na AhRta ityanvayaH / 'AhRta' iti kriyApadam / kA karjI ? / 'abalA' strI / 'Ahata' AkSiptavatI / katham ? / 'na' niSedhe / kiM karmatApannam ? / 'yanmanaH' yaccittam / kiMvi0 abalA ? / 'dayitA' vallabhA'pi / punaH kiMvi0 abalA ? / 'kamalasadRzAGgI' sukumAratvAt kamalakomaladehA / 'ayi' iti komalAmantraNe saMbodhane vA / alasadRzAM-alasekSaNAnAM strINAM nRNAM vA gItArAvA-gItadhvanayaH yasmAt kAraNAt, yasmAt jinAd vA anyaM kaM na mohavazaM vyadhuH ityanvayaH / 'vyadhuH' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / 'gItArAvAH' / 'vyadhuH' akArSuH / kaM karmatApannam ? / 'kamanyam' janam / anya kasmAt ? | 'yasmAt' jinAt / 'na' niSedhe kAkUktyA / api tu sarvAnapItyarthaH / kiMviziSTaM anyam ? / 'mohavazaM' rAgaparavazam / punaH kiMvi0 ? / 'tApitaM' pIDitam / kena ? / 'kusumAyudhena' smareNa / katham ? / 'balAt' haThAt / kiMvi0 abalA ? / 'tArA' ujjvalA, gauravarNetyarthaH / 'vA' samuccayArthe / viruddhametat / dayitA svabhartRmanaH kathaM nAkSiptavatI paraM pravrajyApratipattyanantaramidaM jJeyam / iti padArthaH / / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 zobhanastuti-vRttimAlA atha samAsaH-kusumAnyeva dhanuryasya sa kusumadhanuH, tena kusumadhanuSA / mohasya vazaH mohavazaH, taM mohavazam / alasA dRzo yAsAM tAH alasadRzaH, tAsAM alasadRzAm / nRpakSe tu puMstvapuraskAreNa yeSAM te vA / gItasya ArAvA gItArAvAH / "saMbodhane'Gga bhoH pyAT pAT he hai haho are'yi re" iti haimakoSaH (kA0 6, zlo0 173) / atizayena praNamata iti praNamatatarAm / yasya manaH yanmanaH, tad yanmanaH / kamalavad vA kamalAnAM sadRzaM aGgaM yasyAH sA kamalasadRzAGgI / hariNIcchandasA stutiriyam / iti prathamavRttArthaH / / 41 / / de0 vyA0-kusumadhanuSeti / ayIti komalAmantraNe / alasadRzAM-mRgAkSINAM / gItArAvAHgItadhvanayo yasmAt hetoH kamanyaM janaM iti zeSaH, valAda-haThAd mohavazaM-premavazavartinaM na vyadhuHnAkArSuH ? api tu sarvamapyakAryuH ityanvayaH / 'na vyadhuH' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / gItArAvAH / kAsAm ? 'alasadRzAm' Alasyayukte, arthodghATite iti yAvat, dRzau-akSiNI yAsAM tA: tAsAm / "alasekSaNA mRgAkSI" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 3, zlo0 170) / kaM karmatApannam ? / janam / kiMviziSTaM janam ? / tApitaM-pIDitam / kena ? / 'kusumadhanuSA' kusumameva dhanuH-kArmukaM yasya sa kusumadhanvA-kandarpaH tena / "puSpadhanvA ratipatiH" ityamaraH (zlo0 52), tat-tasmAt kAraNAt taM zreyAMsaMzreyAMsanAthaM drAk-tUrNaM yathA syAt tathA yUyaM praNamatatarAm-atizayena praNamateMti pUrveNa samvandhaH / 'Nama prahvIbhAve' dhAtuH / 'praNamata' iti kriyApadam / ke kartAraH ? / yUyam / kaM karmatApannam ? / zreyAMsam / yattadornityAbhisambandhAd yanmanaH-yasya cittaM abalA-sAmAnyavanitA vAzabdazcakArArthaH, tena dayitA'pi svakIyavanitA'pi ca na AhRta-na kSiptavatI ityanvayaH / 'hRJ haraNe' dhAtuH / kiMviziSTA dayitA ? | 'kamalasadRzAGgI' kamalena-paGkajena sadRzaM-tulyaM komalatvAt aGga-zarIraM yasyAH sA tathA / etena yasyAH saMsparzamAtrAdeva kandarponmajjanaM bhavati iti sUcitam / punaH kiMviziSTA ? / tArA-ujjvalA gaurAMgItiyAvat / etena "vikArahetau sati vikriyante, yeSAM na cetAMsi ta eva dhIrAH" (kumArasambhave) ityAdinA vikArasAmagyAM satyAmapi vikArAnutpAtatvena atidhIratvaM dhvanyate / iti prathamavRttArthaH / / 41 / / dha0 TIkA-kusumadhanuSeti / 'kusumadhanuSA' smareNa / 'yasmAdanyaM' yato'param / 'na mohavazaM' na rAgaparavazam / 'vyadhuH' vihitavantaH / 'kaM' iti prazne / 'alasadRzAM' stimitalocanAnAm / strINAM nRNAM vA / anena gAyakAnAM samadaceSTAmAcaSTe / 'gItArAvAH' gAndharvadhvanayaH / 'balAt' prasabham / 'ayi' iti sambodhane / 'tApitaM' sandIpitam / 'praNamatatarAm' atizayena namata / 'drAk' sapadi / 'zreyAMsam' zreyAMsanAmAnam / 'na ca' naiv| 'AhRta' kSiptavatI / 'yanmanaH' yasya mAnasam / 'kamalasadRzAGgI zatapatra Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzreyAMsajinastutayaH 169 samagAtrI saukumAryeNa / 'tArA' kAntimatI / 'vA' zabdaH samuccayArthaH / 'abalA' nitambinI / 'daryitA'pi' preyasyapi / 'tam' / kusumadhanuSA balAt tApitaM yasmAdanyamapi kaM na mohavazaM alasadRzAGgI tArA vA vyadhuH ? api tu sarvameva vihitavantaH / abalA ca yanmanaH kamalasadRzAGgI tArA vA dayitA'pi nAhRta taM zreyAMsaM praNamatatarAM iti yojanAkramaH / nanu viruddhametat, yadi dayitA kathaM mano nAhRta ? naivaM, saMyamapratipattikAlamaGgIkRtyedamucyate, na sarvadA / / 41 / / avacUriH alasadRzA-alasekSaNAnAM strINAM nRNAM vA gItArAvA-gItadhvanayo yasmAjjinAt kamanyaM janaM mohavazavartinaM na vyadhuH.? / api tu sarvamapyakarSuH / kiMviziSTam ? / balAt-prasabham / ayi saMbodhane / tApitaM-pIDitam / kena ? / kusumadhanuSA-kAmena / he janAH ! taM zreyAMsaM praNamatatarAm / drAk-zIghram / abalA-strI dayitA'pi-kAntA'pi yanmano-yanmAnasaM ca nAhRta-nAkSiptavatI / kiMbhUtA ? / kamalasadRzaM komalatvAdaGgaM yasyAH sA kamalasadRzAGgI / tArA-manoharA / vA samuccaye / / 41 / / jinavarANAM tallakSaNagarbhitastutiHjinavaratatirjIvAlInAmakAraNavatsalA'- . samadamahitA'mArA diSTAsamAnavarA'jayA / namadamRtabhukpaGktayA nUtA tanotu matiM mamA'.. samadamahitAmArAdiSTA samAnavarAjayA // 2 // 42 // - hariNI (1) ja0 vi0-jinavaratatiriti / jinavaratatiH-tIrthakarapaGktiH mama matiM-pratibhA ArAt-zIghraM tanotu-vistArayatu iti kriyAkArakayogaH / atra 'tanotu' iti kriyApadam / kA kI ? 'jinavaratatiH' / kAM karmatApannAm ? 'matim' / kasya ? 'mama' / katham ? ArAt' / matiM kathaMbhUtAm ? 'asamadamahitAm' asamadai:-madarahitaiH zAntairityarthaH, mahitAM-pUjitAm / jinavaratatiH kathaMbhUtA ? 'akAraNavatsalA' niSkAraNaM snigdhA / kAsAm ? 'jIvAlInAm' jantusantatInAm / punaH kathaM0 ? 'asamadamahitA' 1. 'tA'mArA''diSTAsamAvarA jayA' iti pAThAntaram / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 zobhanastuti-vRttimAlA asamadamAnAM-nirupamopazamAnAM hitA-hitakAriNI / punaH kathaM0 ? 'amArA' mArarahitA | punaH kathaM0 ? 'diSTAsamAnavarA' diSTA-dattA asamAnA-asAdhAraNA varAH-prArthitArthA yayA sA tathA / punaH kathaM ? 'ajayA' na vidyate jayaH-abhibhavaH kutazcit yasyAH sA tathA / punaH kathaMbhUtA ? 'nUtA' stutA / kayA ? 'namadamRtabhukpaGktyA ' namantI yA amRtabhujAM-devAnAM paGktiH -zreNiH tayA / tathA kathaMbhUtayA ? 'samAnavarAjayA' mAnavarAjaiH-bhUpatibhiH saha vartamAnayA / ajayeti jinavaratatervizeSaNaM vyAkhyAtam / tatra namadamRtabhukpaGktervA vyAkhyAyate / tathAhi-kathaMbhUtayA namadamRtabhukpaGktayA ? 'ajayA' na jAyata ityajA tayA / tasyA utpAtazayyAyAmevotpAdAt / janmaklezarahitayetyarthaH / jinavaratatiH punaH kathaM ? 'iSTA' pUjitA abhimatA vA / / atha samAsaH-jinAnAM jineSu vA varA jinavarAH 'tatpuruSaH' / jIvAnAM Alyo jIvAlyaH tatpuruSaH / tAsAM jIvA0 / na vidyate kAraNaM yatra tat akAraNaM 'bahuvrIhiH' / akAraNaM vatsalA akAraNava0 'tatpuruSaH' / na samo asamaH 'tatpuruSaH' / asamo damo yeSAM te asamadamAH 'bahuvrIhiH' / asamadamairmahitA asama0 'tatpuruSaH' / na vidyate mAro yasyAH sA amArA 'bahuvrIhiH' / na samAnAH asamAnAH 'tatpuruSaH' / asamAnAzca te varAzca asa0 'karmadhArayaH' / diSTA asamAnavarA yayA sA diSTAsa0 bahuvrIhiH / na vidyate jayo yasyAH sA ajayA 'bahuvrIhiH / yadvA na jAyata ityajA 'tatpuruSaH' / tayA ajayA | amRtaM bhuJjantItyamRtabhujaH 'tatpuruSaH' / amRtabhujAM paGktiH amRtabhukpaGktiH 'tatpuruSaH' / namantI cAsAvamRtabhukpaGktizca namada0 'karmadhArayaH' / tayA namada0 / saha madena vartante iti samadAH 'tatpuruSaH' / na samadA asamadAH 'tatpuruSaH' / asamadairmahitA asamada0 'tatpuruSaH' / tAM asama0 / mAnavAnAM rAjAno mAnavarAjAH 'tatpuruSaH' / saha mAnavarAjaivartate yA sA samAnavarAjA 'tatpuruSaH' / tayA samA0 / iti kAvyArthaH / / 42 / / / (2) . si0 vR0-jinavaratatiriti / jinAnAM jineSu vA varAH-pradhAnAH teSAM tatiH-paGktiH jinavaratatiH mama matiM-pratibhA ArAt-zIghraM tanotu-vistArayatu ityarthaH / 'tanu vistAre' dhAtoH 'AzI:preraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM tup / 'tanAderup' (sA0 sU0 997), 'nUpaH' (sA0 sU0 979) iti guNaH / tathA ca 'tanotu' iti siddham / atra 'tanotu' iti kriyApadam / kA kI ? | jinavaratatiH / kAM karmatApannAm ? / matim / katham ? ArAt / "ArAd dUrasamIpayoH" iti vizvaH / kathaMbhUtAM matim ? / 'asamadamahitAM' saha madena-abhimAnena vartante iti samadAH 'tatpuruSaH', na samadA asamadAH tairmahitA-pUjitA tAm / kathaMbhUtA jinavaratatiH ? / 'akAraNavatsalA' na vidyate kAraNaM yatra 1. bhrAntamidam, zloke 'asamadamahitA' iti pAThAdatra 'asamadamairhitA' ityapekSyate / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzreyAMsajinastutayaH 171 tad akAraNam, akAraNam-animittaM vatsalA-snigdhA akAraNavatsalA / "snigdhastu vatsalaH" ityamaraH (zlo0 2053) / kAsAm ? / 'jIvAlInAM' jIvAnAM-prANinAM AlyaH-zreNayaH tAsAm / punaH kathaMbhUtA ? / 'asamadamahitA' asamo-ananyasadRzo damo yeSAM te asamadamAH teSAM hitA-hitakAriNItyarthaH / punaH kathaMbhUtA ? / 'amArA' na vidyate mAraH-kandarpo yasyAH sA amArA / punaH kathaMbhUtA ? / 'diSTAsamAnavarA' diSTA-dattA asamAnAH-asAdhAraNAH varAH-prArthitArthA yayA sA, na samAnA asamAnAH asamAnAzca te varAzca asamAnavarAH iti 'karmadhArayaH' / punaH kathaMbhUtA ? / 'ajayA' na vidyate jayaHabhibhavaH kutazcit yasyAH sA tathA / yadvA na jAyate-notpadyate ityajA tayA / yadvA jayati antaraGgAriSaDvargamiti jayA / akAraM vinaiva cheda: / punaH kathaMbhUtA ? / nUtA-stutA / kayA ? | 'namadamRtabhukpaGktayA amRtaMbhuJjantItyamRtabhujo-devAH teSAM paGktiH amRtabhukpaGktiH iti tatpuruSaH / namantI cAsau amRtabhujAM paGktiH namadamRtabhukpaGktistayA / kathaMbhUtayA ? / 'samAnavarAjayA' mAnavAnAM rAjAno mAnavarAjAH 'rAjAhaHsakhibhyaSTac' (pA0 a05, pA04, sU0 91) mAnavarAjaiH-nRpatibhiH sahavartamAnA sA tayA / punaH kathaMbhUtA jinavaratatiH ? / iSTA-pUjitA abhimatA vA / / 42 / / . (3) sau0 vR0-jinavaratatiriti / jinavaratatiH-tIrthaMkararAjiH mama matiM-buddhiM sadA-zazvad ArAtzIghraM tanotu ityanvayaH / 'tanotu' iti kriyApadam / kA kI ? | 'jinavaratatiH' / 'tanotu' vistArayatu | kAM karmatApannAm ? / 'matim' / kasya ? / 'mama' / katham ? / 'sadA' / kiMviziSTA jinavaratatiH ? / 'asamadamahitA' nirupamazamajanahitA | punaH kiMviziSTA jinavaratatiH ? / 'ajayA' sarvairaparAjitA / punaH kiM0 jinavaratatiH ? / 'nUtA' stutA | kayA ? / namantaH-praNamanto ye'mRtabhujo-devAH teSAM paGktiHzreNiH tayA 'namadamRtabhukpaGktyA ' / katham ? / 'ArAt' / kiMvi0 matim ? / asamadaiH-madarahitaiH sajjanaiH mahitAM-pUjitAm 'asamadamahitAm' / punaH kiM0 jinavaratatiH ? / 'iSTA' vallabhA pUjyA vA / kiMviziSTayA namadamRtabhukpaGktyA ? / 'samAnavarAjayA' bhUpati[zreNi]sahitayA / punaH kiM0 namadamRtabhukpaGktyA ? / 'ajayA' agarbhotpannayA, devAnAM zayyotpattitvAt / iti padArthaH / / atha samAsaH-jineSu varAH jinavarAH, jinavarANAM tatiH jinavaratatiH / jIvAnAM AlI jIvAlI, tAsAM jIvAlInAm / na kAraNaM akAraNaM, akAraNaM vatsalA akAraNavatsalA / madena sahitAH samadAH, na samadAH asamadAH, asamadairmahitA asamadamahitAH / na vidyate mAraH-kAmo maraNaM vA yasyAH sA amArA / na samAnaH asamAnaH, asamAnazcAsau varazca asamAnavaraH / diSTaH-kathitaH datto vA asamAnavaro yayA sA diSTAsamAnavarA / nAsti anyaiH jayo yasyAH sA ajayA / amRtaM bhuJjantIti amRtabhujaH, namantazca Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 zobhanastuti-vRttimAlA te amRtabhujazca namadamRtabhujaH, namadamRtabhujAM paGktiH namadamRtabhukpaGktiH , tayA namadamRtabhukpaGktyA / na samaH asamaH, asamo damo yeSAM te asamadamAH, asamadamaiH asamadamAnAM vA hitA asamadamahitA, tAM asamadamahitAm / mAnavAnAM rAjA mAnavarAjaH, mAnavarAjaiH sahitA samAnavarAjA, tayA samAnavarAjayA / 'rAjAhaHsakhibhyaSTac' (pA0 a05, pA0 4, sU0 91) / na jAyate iti ajA, tayA ajayA / iti dvitIyavRttArthaH / / 42 / / (4) de0 vyA0-jinavaratatiriti / jinavaratatiH-tIrthaGkarazreNiH mama matiM-buddhim ArAt-zIghraM yathA syAt tathA tanotu-vistArayatu ityanvayaH / 'tanu vistAre' dhAtuH / 'tanotu' iti kriyApadam / kA kI ? | jinavaratatiH / jinavarANAM tatiH jinavaratatiriti vigrahaH / kAM karmatApannAm ? / matim / kasya ? | mama / kiMviziSTAM matim ? / 'asamadamahitAm' madena-harSeNa saha vartamAnAH samadAH, na samadA asamadAH, taiH mahitAM-pUjitAm / kiMviziSTA jinavaratatiH ? / 'akAraNavatsalA' akAraNena-prayojanAbhAvena vatsalA-sasnehA / kAsAm ? / jIvAlInAm / jIvAnAM AlyaH tAsAM, prANigaNAnAmityarthaH / punaH kiMviziSTA ? / 'asamadamahitA' asamaH-ananyakalpaH damaH-indriyaniyantraNaM yeSAM te asamadamAH arthAnmunayaH teSAM hitA-hitakAriNI / punaH kiMviziSTA ? / 'amArA' nAsti. mAraH-kandarpo yasyAH sA tathA / "madano manmatho mAraH" ityamaraH (zlo0 59) / punaH kiMviziSTA ? | 'diSTAsamAnavarA' diSTa:pradattaH asamAnaH ananyakalpo varo yayA sA tathA / punaH kiMviziSTA ? / ajayA-jetumazakyA / mithyAdRSTibhiriti zeSaH / yadvA jayati antaraGgAriSaDvargamiti jayA / akAraM vinaiva chedaH / punaH kiMviziSTA ? / nUtA-stutA / kayA ? | 'namadamRtabhukpaGktyA ' namantaH-praNamantaH ye amRtabhujaHtridivezAH teSAM paGktiH-zreNiH tayA / kiMviziSTayA namadamRtabhukpaGktayA ? / 'samAnavarAjayA' mAnavAnA-manuSyANAM rAjAnaH-mAnavarAjAH 'rAjAhaHsakhibhyaSTaca' (pA0 a0 5, pA0 4, sU0 91) iti Taca pratyayaH / taiH saha vartamAnA samAnavarAjA tayA / 'sahAdeH sAdiH' (sA0 sU0506) iti sUtreNa sakAro'vasthitaH / punaH kiMviziSTA ? / iSTA-vallabhA / sarveSAmiti zeSaH / / iti dvitIyavRttArthaH / / 42 / / dha0 TIkA-jinavareti / 'jinavaratatiH' tiirthNkraanupuurvii| 'jIvAlInAM' jantusantatInAm / 'akAraNavatsalA' niSkAraNasnigdhA / 'asamadamahitA' asamo damo yeSAM teSAm, asamasya vA damasya hitAhitakAriNI / 'amArA' nirmadanA / 'diSTAsamAnavarA' diSTA-dattA asamAnA-asadRzA varAH-prArthitArthA yayA sA / 'ajayA' na vidyate jayaH-abhibhavaH kutazcit yasyAH sA, athavA na jAyata ityajA tayA / 'namadamRtabhukpaGktayA' namantI yA amRtabhujA-devAnAM paGktiH -tayA / 'nUtA' stutA / 'tanotu' prathayatu / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzreyAMsajinastutayaH 173 'matiM mama' pratibhA me / 'asamadamahitAM' saha madena vartante ye te, na samadAH asamadAH-zAntAstairmahitAMpUjitAm / 'ArAt' dUrAd, antikAd vaa| 'iSTA' pUjitA, abhimatA vA / 'samAnavarAjayA' saha mAnavarAjaiH-manujapatibhirvartate yA tayA / jIvAlInAM diSTA samAnavarA iSTA satI namadamRtabhukpaGktayA nUtA jinavaratatiH me matiM tanotu iti sambandhaH / / 42 / / avacUriH jinendrarAjirmama matiM dadAtu / kiMbhUtA ? / prANigaNAnAM nirnimittavatsalA | asamo damo yeSAM nirupamadamasya vA hitA-abhipretA / amArA-akAmA, amaraNA vA / AdiSTo-datto'samAno'pUrvo varovAJchitArthaprAptiryayA sA / ajayA-aparibhUtA, yadvA na jAyate ityajA tayA namanto-namrA ye'mRtabhujodevAsteSAM paGktayA nUtA-stutA / matiM kiMbhUtAm ? / asamadaiH-nirahaMkAraiH-mahitA-pUjitAm / ArAtzIgham / iSTA-pUjitA, abhimatA vA / devapaGktyA kiMbhUtayA ? / saha mAnavarAjaiH-narendraivartate yA tayA / / 42 // jinAgamasya stutiH- : bhavajalanidhibhrAmyajjantuvrajAyatapota ! he . tanu matimatAM sannAzAnAM sadA narasampadam / samabhilaSatAmahannAthAgamAnatabhUpati - tanumati matAM sannAzAnAM sadAnarasaM padam // 3 // 43 // - hariNI (1) ja0 vi0-bhavajalanidhIti / he ityAmantraNe / arhannAthAgama ! jinendrasiddhAnta ! tvaM matimatAMmanISiNAM janAnAM sadA-sarvadA 'sadAnarasaM' saha dAnarasena dravyavitaraNAbhilASeNa vartate yat tat tathA tAdRzaM pada-sthAnakaM tanu-vistAraya-dehIti kriyAkArakasaMyogaH / atra 'tanu' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kiM karmatApannam ? 'padam' / kathaMbhUtam ? 'sadAnarasam' / katham ? 'sadA' / keSAm ? 'matimatAm' / kathaMbhUtAnAM matimatAm ? 'sannAzAnAm' sannA-vizIrNAH kSINA vA AzA-manorathA yeSAM te tathA teSAm / punaH kathaMbhUtAnAm ? sannAzAnAm' san-vidyamAno nAzo-maraNaM yeSAM te tathA teSAm / alpAyuSAmityarthaH / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ___ zobhanastuti-vRttimAlA matimatAM kiM kurvatAm ? 'samabhilaSatAm' AkAGkSatAm / kAM karmatApannAm ? 'narasampadam' manuSyavibhUtim / narasampadaM kathaMbhUtAm ? 'AnatabhUpatim' AnatAH-praNatAH bhUpatayo rAjAno yasyAM sA tathA tAm / punaH kathaMbhUtAm ? 'matAm' abhISTAm / kasmin ? 'tanumati' prANini / ayaM vAkyArthaH-ye matimanto maraNakAle narasaMbandhinI sampadamabhilaSanti teSAM tvaM tAdRzaM sthAnaM dehi yatra dAnaraso bhavatIti / avaziSTaM tvekaM saMbodhanaM tasyArthastvayam-'he bhavajalanidhibhrAmyajjantuvrajAyatapota !' bhavaH-saMsAraH sa eva duruttaratvAjjalanidhiH-samudraH tatra bhrAmyan-paryaTan yo jantuvrajaH-prANisamudAyaH tasyAyatapota ivadIrghayAnapAtramivAyatapotaH tatsaMbo0 he bhavajala0 / / atha samAsaH-jalAnAM nidhiH jalanidhiH 'tatpuruSaH' / bhava eva jalanidhiH bhava0 'karmadhArayaH' / bhavajalanidhau bhrAmyan bhava0 'tatpuruSaH' / jantUnAM vrajo jantuvrajaH 'tatpuruSaH' / bhavajalanidhibhrAmyaMzcAsau jantuvrajazca bhavajala0 'karmadhArayaH' / AyatazcAsau potazca AyatapotaH 'karmadhArayaH' / bhavajalanidhibhrAmyajjantuvrajasya AyatapotaH bhavajala0 'tatpuruSaH' / tatsaMbo0 he bhavajala0 / sannA AzA yeSAM te sannAzAH 'bahuvrIhiH' / teSAM sannAzAnAm / narasya sampadaM narasampadam 'tatpuruSaH' / arhatAM nAthA arhannAthAH 'tatpuruSaH' / arhannAthAnAM AgamaH arha0 'tatpuruSaH' / tatsaMbo0 he arha0 / bhuvaH patayo bhUpatayaH 'tatpuruSaH' / AnatA bhUpatayo yasyAM sA AnatabhUpatiH 'bahuvrIhiH' / tAmAnatabhUpatim / san nAzo yeSAM te sannAzAH 'bahuvrIhiH' / teSAM sannAzAnAm / dAnasya raso dAnarasaH 'tatpuruSaH' / saha dAnarasena vartate yat tat sadAnarasaM 'bahuvrIhiH' / / iti kAvyArthaH / / 43 / / si0 vR0-bhavajalanidhIti / he ityAmantraNe / he arhannAthAgama !-jinendrasiddhAnta ! tvaM matiHprajJA vidyate yeSAM te matimantaH teSAM matimatAM janAnAM sadA-sarvadA 'sadAnarasaM' dAnam-utsarjanaM tasya rasoguNaH tena saha vartate yat tat tathA, "zRGgArAdau viSe vIrye, guNe rAge drave rasaH" ityamaraH (zlo0 2789), tAzaM padaM-sthAnakaM tanu-vistAraya dehItyarthaH / 'tanu vistAre' dhAtoH 'AzIHpreraNayoH' (sA0 sU0703) kartari parasmaipade madhyamapuruSaikavacanaM hiH / 'tanAderup' (sA0 sU0 997), orvA heH' (sA0 sU0 981) iti herlopaH / tathA ca 'tanu' iti siddham / atra 'tanu' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kiM karmatApannam ? / padam / "padaM vyavasitatrANa-sthAnalakSmAjhivastuSu" ityamaraH (zlo0 2521) / kathaMbhUtam ? / sadAnarasam / katham ? / sadA / keSAm ? / matimatAm / kathaMbhUtAnAM matimatAm ? / 'sannAzAnAM' sannAH kSINAH vizIrNA vA AzA-manorathA yeSAM te tathA teSAm / punaH kathaMbhUtAnAm ? / 'sannAzAnAM' san-vidyamAno nAzo-maraNaM yeSAM te tathA teSAm / "sat prazaste vidyamAne" iti vizvaH / alpAyuSAmityarthaH / matimatAM kiM kurvatAm ? / samabhilaSatAM-AkAGkSatAm / kAm ? / 'narasampadaM' Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzreyAMsajinastutayaH 175 narANAM sampat narasampat tAm / kathaMbhUtAM narasampadam ? / 'AnatabhUpatiM' AnatAH-praNatAH bhUpatayorAjAno yasyAM sA tAm / punaH kathaMbhUtAm ? / matAM-saMmatAm abhISTAmiti yAvat / kasmin ? / 'tanumati' tanurvidyate yasya sa tanumAn tasmin, prANinItyarthaH / tathA ca ye matimanto maraNakAle narasambadhinI sampadaM vAJchanti teSAM tvaM tAdRzaM sthAnaM dehi, yatra dAnaraso bhavatIti vAkyArthaH / avaziSTaM tvekaM saMbodhanam / tasya cAyamarthaH-'he bhavajalanidhibhrAmyajjantuvrajAyatapota !' bhavaH-saMsAraH sa eva duruttaratvAt jalanidhiH-samudraH tatra bhrAmyan-paryaTan yo jantUnAM-prANinAM vrajaH-samUhaH tasya AyataHvistIrNaH sa cAsau pota iva poto-yAnapAtraM tasya saMbodhanaM he bhava0 / "yAnapAtre zizau potaH" ityamaraH (zlo0 2454) / "potaH zizau bahiH ca, gRhasthAne ca vAsasi" iti medinI / / 43 / / . (3) sau0 vR0-bhajalanidhIti / bhavaH-saMsAraH cAturgatikalakSaNaH sa eva jalanidhiH-samudraH tasmin bhramantaH-paryaTanto ye jantavaH-prANinaH teSAM vrajaH-samUhaH teSAM tAraNe Ayato-vistIrNaH pota iva potaHyAnapAtraM, tasya saM0 'he bhavajalanidhibhrAmyajjantuvrajAyatapota !' / arhanto-vItarAgAH kevalajJAninaH teSAM nAthAH-tIrthakarAH teSAM AgamaH-siddhAntaH tasya saM0 he 'arhannAthAgama !' / tvaM matimatAM viduSAM sadA-sarvadA sadAnarasaM dAnaharSeNa sahitaM padaM-sthAnaM tanu ityanvayaH / 'tanu' iti kriyApadam / kaH kartA ? / 'tvam' / 'tanu' vistAraya / kiM karmatApannam ? | 'padama' / keSAm ? / 'matimatAma' paNDitAnAm / katham ? "sadA' / kiMviziSTAnAM mati(nara)sampadam ? / 'vAnara' (?) iti kriyApadam / tathA narANAM sampadaM narasampadaM vA / kiMviziSTAM (nara)sampadam ? / [mati vA] AnatAH-praNatA bhUpatayaH yasyAM sA AnatabhUpatiH, tAM 'AnatabhUpatim' / punaH kiMvi0 ? / 'matAM' abhimatAm / kasmin ? / 'tanumati' prANini / punaH kiMvi0 matimatAm ? / san-vidyamAnaH prazasto vA nAzaH-anto yeSAM te sannAzAH teSAM sannAzAnAm' / iti padArthaH / / atha samAsaH-jalAni nidhIyante asmin iti jalanidhiH, bhava eva jalanidhiH bhavajalanidhiH, bhavajalanidhau bhrAmyantaH bhavajalanidhibhrAmyantaH, bhavajalanidhibhrAmyantazca te jantavazca bhavajalanidhibhrAmyajjantavaH, bhava0jantUnAM vrajaH bhavajalanidhibhrAmyajjantuvrajaH, AyatazcAsau potazca AyatapotaH, bhavaja0vrajasya AyatapotaH bhavaja0vrajAyatapotaH, tasya (saM0) he bhavajalanidhibhrAmyajjantuvrajAyatapota ! / he ityAmantraNapadam / tanuH-zarIraM vidyate yasyAsau tanumAna, tasmin tanumati / sannAH-kSINAH AzA yeSAM te sannAzAH, teSAM sannAzAnAm / dAnasya rasaH dAnarasaH, dAnarasena sahitaM sadAnarasam, tat sadAnarasam / samyak prakAreNa abhilaSantaH teSAM samabhilaSatAm / surAdikRtAM pUjA arhanti te arhantaH, arhatAM nAthAH arhannAthAH, arhannAthAnAM AgamaH arhannAthAgamaH, tasya saM0 he arhannAthAgama ! / AnatAH1. asta-vyastampadamidam, evamatra sambhAvyate, ...matimatAm ? sannAzAnAM san nAzo mRtyuryeSAM te sannAzAsteSAM sannAzAnAm" 2. azuddhasthalametat, kintu ke kartustAtparyaviSayakAH zabdA iti pratyantarAbhAvAnna nizcetuM zakyate / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 zobhanastuti-vRttimAlA praNatA bhUpatayo yasyAH sA AnatabhUpatiH, tAM AnatabhUpatim / matiH vidyate yeSAM te matimantaH, teSAM matimatAm / san nAzo yeSAM te sannAzAH, teSAM sannAzAnAm / narANAM sampat narasampat, tAM narasampadam / iti tRtIyavRttArthaH / / 43 // (4) de0 vyA0-bhavajalanidhIti / he arhannAthAgama !-tIrthaGkarAgama ! tvaM matimatAM-prekSAvatAM narasampadaMmAnavarddhiM sadA-nirantaraM yathA syAt tathA tanu-vistAraya ityanvayaH / 'tanu vistAre' dhAtuH / 'tanu' iti kriyApadam / kaH kartA ? / tvam / kAM karmatApannAm ? / narasampadam / keSAm ? / 'matimatAm' matiH vidyate yeSAM te matimantaH, teSAM matimatAm / kiMviziSTAM narasampadam ? / matAM-vAJchitAm / kasmin ? / 'tanumati' tanuH-zarIraM vidyate yasya sa tanumAn tasmin / kiMviziSTAm ? / 'AnatabhUpatim' A-samantAt natAH-prahvIbhUtAH bhUpatayaH-rAjAno yasyAH sA tAm / kiMviziSTAnAM matimatAm ? / 'sannAzAnAm' sanvidyamAno nAzo-maraNaM yeSAM te tathA teSAm / alpAyuSAmiti phalitArthaH / punaH kiMviziSTAnAm ? / 'sannAzAnAm' sannA-kSINA AzA-manoratho yeSAM te tathA teSAm / kiM kurvatAM matimatAm ? / 'samabhilaSatAm' AkAGkSatAm / kim ? / padaM-sthAnakam / kiMviziSTaM padam ? / 'sadAnarasam' dAnasyavitaraNasya rasaH-abhilASaH tena saha vartate yat tat / 'bhavajalanidhibhrAmyajjantuvrajAyatapota !' iti / bhavaH-saMsAraH sa eva jalanidhiH-samudraH tasmin bhrAmyantaH-bhramamANA ye jantuvrajAH-prANisamUhAH teSAM AyataH-vipulaH pota iva potaH-yAnapAtraM yaH sa tasyAmantraNam / iti tRtIyavRttArthaH / / 43 / / / dha0 TIkA-bhaveti / bhavajalanidhibhrAmyajjantuvrajAyatapota !' bhavajalanidhau-saMsArArNave bhrAmyanparivartamAno jantuvrajaH-sattvasamUhastasyottAraNAdAyatapota-pralambayAnapAtra ! / 'he' ityAmantraNe / 'tanu' vistAraya / 'matimatAM' manISiNAm / 'sannAzAnAM' sannA-vizIrNA AzA-manorathA yeSAM teSAm / 'sadA' sarvadA / 'narasampadaM' manuSyavibhUtim / 'samamilaSatAm' AkAGkSatAm / arhannAthAgama !' jinezadarzana ! / 'AnatabhUpati' praNatasAmantam / 'tanumati' zarIriviSaye / 'matAM' abhISTAm / 'sannAzAnAM' vidyamAnanAzAnAm, stokAyuSAmityarthaH / 'sadAnarasaM' saha dAnarasena-dravyavitaraNAbhilASeNa vartate yat tat / 'padaM' sthAnakam / he arhannAthagama ! padaM sadAnarasaM samabhilaSatAM sadA narasampadaM tanu iti sambandhaH / / 43 / / avacUriH __he saMsArArNavabhramajjantujAtavipulayAnapAtra ! jinendrasamaya ! matimatAM puruSANAM narasaMpadaM1. dhAtorasyA'nAtmanepadatvAdazuddhamidam, 'utkSipantaH' ityatrocitam / Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzreyAMsajinastutayaH 177 mAnavavRddhiM samabhilaSatAM-vAJchatAM saha dAne rasena-vitaraNAbhilASeNa vartate sadAnarasaM padaM tanu-vidhehi iti saMTaGkaH / narasaMpadaM kiMbhUtAm ? / tanumati-prANini matAm-abhISTAmabhimatAm / kiMviziSTAnAm ? / sannAH-kSINA AzA-manorathA yeSAm / narasaMpadaM kiMbhUtAm ? / AnatA bhUpatayo yasyAM sA tAm / sanvidyamAno nAzo-maraNaM yeSAM te / alpAyuSAmityarthaH / / 43 / / zrImahAkAlIdevyA vijayaH dhRtapaviphalAkSAlIghaNTaiH karaiH kRtabodhita___prajayatimahA kAlImAdhipaGkajarAjibhiH / nijatanulatAmadhyAsInAM dadhatyaparikSatAM prajayati mahAkAlI mAdhipaM kajarAjibhiH // 4 // 44 // -hariNI . (1) ja0 vi0-dhRtapavIti / mahAkAlI-mahAkAlyabhidhA devI prajayati-prakarSeNa jayamAsAdayatIti kriyAkArakasambandharacanA / atra 'prajayati' iti kriyApadam / kA karjI ? 'mahAkAlI' / kathaMbhUtA ? 'kRtabodhitaprajayatimahA' bodhitAH-pratibodhitAH prajA-lokA yastAdRzA ye yatayaH-sAdhavasteSAM kRtovihito mahaH-utsavaH pUjA vA yayA sA tathA / kaiH kRtvA ? 'karaiH' pANibhiH karaNabhUtaiH kRtvA / yatInAM utsavaM pUjAM vA karotItyarthaH / yadivA upalakSiteti padAdhyAhArAt karairupalakSiteti bhinnameva vizeSaNam / karaiH kathaMbhUtaiH ? 'dhRtapaviphalAkSAlIghaNTaiH' paviH-vajaM phalaM-puSpottarakAlabhAvivasturUpaM akSAlI-akSamAlA ghaNTA-vAdyavizeSaH, dhRtA-AdheyIkRtAH paviphalAkSAlIghaNTA yaiste tathA / etasyAH catvAraH karAH paviprabhRtIni ca catvAri vastUni, tenaikaikena kareNa ekaikaM vastu dhRtamityavaseyam / karaiH punaH kathaMbhUtaiH ? 'kajarAjibhiH' kajaM-kamalaM tadvad rAjibhiH-rAjanazIlaiH / mahAkAlI kiM kurvANA ? 'dadhatI' vibhrANA / kAM karmatApannAm ? 'nijatanulatAm' svAGgayaSTim / kathaMbhUtAM nijatanulatAm ? 'aparikSatAm' avidhvastAm / adUSitAmityarthaH / kaiH kRtvA ? 'aAdhipaGkajarAjibhiH' atiH-pIDA AdhiH-manorogaH paGko-malaH jarA-sthAviram AjiH-saGgrAmaH etaiH / punaH kathaMbhUtAm ? 'kAlIm' zyAmalAm / punaH kathaMbhUtAm ? 'adhyAsInAm' ArUDhAm / kaM karmatApannam ? 'mAdhipam' puruSaprakANDaM, naravAhanAmityarthaH / / / atha samAsaH-pavizca phalaM ca akSAlI ca ghaNTA ca pavi0 'itaretaradvandvaH' / dhRtAH paviphalAkSAlIghaNTA yaiste dhRtapavi0 'bahuvrIhiH' / taighRtapavi0 / bodhitAH prajA yaiste bodhitaprajAH 'bahuvrIhiH' / Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 zobhanastuti-vRttimAlA bodhitaprajAzca te yatayazca bodhitaprajayatayaH 'karmadhArayaH' / bodhitaprajayatInAM maho bodhi0 'tatpuruSaH' / kRto bodhitaprajayatimaho yayA sA kRtabodhi0 'bahuvrIhiH' / artizca Adhizca paGkazca jarA ca Ajizca aAdhipaGkajarAjayaH 'itaretaradvandvaH' / tairAdhi0 / tanureva latA tanulatA 'karmadhArayaH' / nijasya tanulatA nijatanu0 'tatpuruSaH' / yadivA nijA cAsau tanulatA ca nija0 'karmadhArayaH' / tAM nija0 / na parikSatA aparikSatA 'tatpuruSaH' / tAM aparikSatAm / martyAnAM matryeSu vA adhipo mAdhipaH 'tatpuruSaH' / taM mA0 / kAt jAyata iti kajaM 'tatpuruSaH' / kajavad rAjinaH kaja0 'tatpuruSaH' / taiH kajarAjibhiH / / iti kAvyArthaH / / 44 / / // iti zrIzobhanastutivRttau zrIzreyAMsajinastutervyAkhyA // 4 / 11 / 44 // (2) si0 vR0-dhRtapavIti / mahAkAlI-mahAkAlInAmnI devI prajayati-sarvotkarSeNa vartata ityarthaH / prapUrvaka 'ji jaye' dhAtoH vartamAne kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanam / atra 'prajayati' iti kriyApadam / kA kI ? / mahAkAlI / kathaMbhUtA mahAkAlI ? / 'kRtabodhitaprajayatimahA' bodhitAHpratibodhitAH prajA-lokA yaiste bodhitaprajayatayaH teSAM kRto-vihito mahaH-utsavaH pUjA vA yayA sA kRta0 / punaH kathaMbhUtA ? / upalakSitetyadhyAhAraH / kaiH kRtvA ? / karaiH-hastaiH / tathA ca karaiH upalakSitA iti devyA bhinnameva vizeSaNam / kathaMbhUtaiH karaiH ? / 'dhRtapaviphalAkSAlIghaNTaiH' paviH-vajaM phalaMpuSpottarakAlabhAvivasturUpaM akSAlI-japamAlA ghaNTA-vAdyavizeSaH; pavizca phalaM ca akSAlI ca ghaNTA ca paviphalAkSAlIghaNTAH 'itaretaradvandvaH', tato dhRtA-gRhItA paviphalAkSAlIghaNTA yaiste tathA taiH tasyAzcatuSkaratvena pratikaramekaikavastudhAraNAditi jJeyam / / "phalaM hetusamutthe syAt, phalake vyuSTilAbhayoH / jAtIphale'pi kakole, sasyabANAgrayorapi // " phalinyAM tu phalIM prAhustriphalAyAM phale kvacit" iti vizvaH / "phalaM phale dhAnabIje, niSpattau bhogalAbhayoH" iti kezavaH / punaH kathaMbhUtaiH karaiH ? / 'kajarAjibhiH' kAt-jalAt jAyate iti kajaMkamalaM tadvad rAjantItyevaMzIlAH kajarAjinaH, taiH kajarAjibhiH / mahAkAlI kiM kurvANA ? / dadhatIvibhrANA / kAm ? / 'nijatanulatA' tanureva latA tanulatA, nijA cAsau tanulateti karmadhArayaH' / kathaMbhUtAM nijatanulatAm ? / 'aparikSatAM' na parikSatA aparikSatA tAM, adUSitAmityarthaH / kaiH kRtvA ? / 'aAdhipaGkajarAjibhiH' atiH-pIDA AdhiH-manovyathA paGko-malaH "astrI paDUM pumAn pApmA, pApaM kilbiSakalmaSaM" ityamaraH (zlo0 260), "paGkaH kardamapApayoH" iti vizvaH, jarA-visrasA Aji: Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzreyAMsajinastutayaH 179 saMgrAmaH, "same kSmAMze raNe'pyAjiH" ityamaraH (zlo0 2398), etaiH artizca Adhizca paGkazca jarA ca Ajizca aAdhipaGkajarAjayaH taiH kRtvA 'itaretaradvandvaH / "puMsyAdhirmAnasI vyathA" ityamaraH (zlo0 418) / punaH kathaMbhUtA ? | adhyAsInA-ArUDhA | kam ? / 'mAdhipaM' mAnAM maryeSu vA adhipo mAdhipaH taM, puruSaprakANDamityarthaH / 'adheH zIsthAsa AdhAraH' (siddha0 a0 2, pA0 2, sU0 20) ityAdhArasya karmatvam / hariNIcchandaH / "nasamarasalAgaH SaDvedairhayairhariNI matA" iti ca tallakSaNam / / // iti zrImahAmahopAdhyAyazrIbhAnucandragaNiziSya0 zrIzreyAMsajinastutivRttiH // 4 / 11 / 44 // . (3) sau0 vR0-dhRtapavIti / mahAkAlInAmnI devI prajayatItyanvayaH / 'prajayati' iti kriyApadam / kA kI ? / 'mahAkAlI' / 'prajayati' prakarSeNa jayaM prApnoti / kiMviziSTA mahAkAlI ? / 'upalakSitA' jJAtA | upalakSiteti padamadhyAhAryam / kaiH kRtvA ? | 'karaiH' hastaiH / kiMviziSTaiH ? / dhRtA-rakSitAH paviH-vajraM (phalaM-) mAtuliGgAdi akSAlI-akSamAlA ghaNTA-vAdyavizeSo yaiste taiH 'dhRtapaviphalAkSAlIghaNTaiH' / punaH kiMviziSTA mahAkAlI ? / (kRtA-) niSpAditA bodhitAH-pratibodhitAH prajA-lokA yaiH te tAdRzA ye yatayaH teSAM mahaH-utsavaH pUjA vA yayA sA 'kRtabodhitaprajayatimahA' / punaH mahAkAlI kiM kurvANA ? / 'dadhatI' dhArayantI / kAM karmatApannAm ? / 'nijatanulatA' svazarIravallIm / kiM viziSTAM nijatanulatAm ? / 'kAlI' zyAmAm / punaH kiMvi0 mahAkAlI ? / 'aparikSatA' aparidrutA / kaiH ? / atiH-pIDA AdhiH-mAnasI vyathA paGko-malaH jarA-visrasA AjiH-saMgrAmaH taiH 'aAdhipaGkajarAjibhiH' / punaH kiM0 mahAkAlI ? / 'adhyAsInA' ArUDhA / kaM karmatApannam ? / 'mAdhipam' mAnavapravaram / naravAhanAmityarthaH / kiMviziSTaiH karaiH ? / 'kajarAjibhiH' padmavad rAjamAnaiH / iti padArthaH / / - atha samAsaH-pavizca phalaM ca akSAlI ca ghaNTA ca paviphalAkSAlIghaNTAH, [dhRtAH pavi-phalAkSAlIghaNTA yaiste dhRta0] taiH dhRtapaviphalAkSAlIghaNTaiH / vodhitAH prajA yaiste bodhitaprajAH, bodhitaprajAzca te yatayazca bodhitaprajayatayaH, kRtaH bodhitaprajayatInAM maho yayA sA kRtabodhitaprajayatimahA / artizca Adhizca paGkazca jarA ca Ajizca aAdhipaGkajarAjayaH taiH aAdhipaGkajarAjibhiH / tanureva latA tanulatA, nijA cAsau tanulatA ca nijatanulatA, tAmadhItya-Azritya AsInA-adhyAsInA / 'adhizIsthAsAmAdhAraH karma syAt' iti karmaNi dvitIyA / na parikSatA aparikSatA, (tAM aparikSatAm) / martyasya adhipo mAdhipaH, taM mAdhipam / ke-pAnIye jAyante iti. kajAni, kajavad rAjante ityevaMzIlAH kajarAjinaH, taiH kajarAjibhiH / iti turIyavRttArthaH // 4 / 11 / 44 // 1. 'adhizIsthAsAM karma' iti tu sArasvate (sU0 429) Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zobhanastuti-vRttimAlA zrIzreyAMsajinendrasya, stuterarthaH sphuTIkRtaH / saubhAgyasAgarAkhyeNA-''cAryeNAryahitaiSiNA / / . // ityekAdazajinastutiH // 4 / 11 / 44 // (4) de0 vyA0-dhRtapavIti / mahAkAlI devI prajayati-sarvotkarSeNa vartate ityanvayaH / 'ji jaye' dhAtuH / 'jayati' iti kriyApadam / kA kI ? / mahAkAlI devI / kiMviziSTA mahAkAlI ? / upalakSitA ityadhyAhAraH / kaiH ? / karaiH / anyathA karairityalagnakaM syAt / kiMviziSTaiH karaiH ? / 'dhRtapaviphalAkSAlIghaNTaiH' paviH-vajraM phalaM spaSTaM akSAlI-japamAlikA ghaNTA prasiddhA eteSAM pUrvaM 'dvandvaH', tato dhRtAgRhItAH paviphalAkSAlIghaNTA yaiH iti vigrahaH / punaH kiMviziSTaiH ? / 'kajarAjibhiH' kajaM-kamalaM tadvad rAjante ityevaMzIlAH kajarAjinaH taiH / punaH kiMviziSTA devI ? / 'kRtabodhitaprajayatimahA' bodhitAvodhiM prApitA prajA yaiH te bodhitaprajAH te ca te yatayazceti pUrva(karma0)samAsaH, kRto bodhitaprajayatInAM mahaH-utsavo yayeti 'tRtIyAbahuvrIhiH' / punaH kIdRzI ? / adhyAsInA-ArUDhA | kam ? / mAdhipaMpuruSaprakANDam / atra 'adheH zIGsthAsaAdhAre' ityAsamA(?)nuyoge AdhArasya karmatvam / kiM kurvatI devI ? / dadhatI-bibhratI / kAm ? / 'nijatanulatAm' / tanureva latA tanulatA, nijA cAsau tanulatA ca nijatanulatA, tAM nijatanulatAm / kiMviziSTAM nijatanulatAm ? / aparikSatAm-adUSitAm / kaiH ? / 'artyAdhipaGkajarAjibhiH' atiH-pIDA AdhiH-mAnasI vyathA paGkaH-zarIramalaH jarA vArdhakyam AjiHsaGgrAmaH eteSAM 'dvandvaH' taiH / "syAdAdhirmAnasIvyathA" ityabhidhAnacintAmaNiH (?) / / iti caturthavRttArthaH / hariNIcchandaH / "nasamarasalAgaH SaDvaidaihayairhariNI matAH" iti tallakSaNam / / 4 / 11 / 44 // dha0 TIkA-dhRteti / 'dhRtapaviphalAkSAlIghaNTaiH' paviH-vajraM phalaM-puSpottarakAlabhAvivasturUpam akSAlI-akSamAlA ghaNTA-vAdyavizeSaH, dhRtAH paviphalAkSAlIghaNTA yaistaiH / karaiH' pANibhirupalakSitA, athavA karaNabhUtaiH / 'kRtabodhitaprajayatimahA' kRto bodhitaprajAnAM-prajJApitalokAnAM yatInAM mahaH-pUjA utsavo vA yayA sA / 'kAlI' zyAmalAm / aAdhipaGkajarAjibhiH' atiH-pIDA AdhiH-manorogaH paGkaHmalaH jarA-sthAviram AjiH-saGgrAmaH etaiH / 'nijatanulatAM' svAGgayaSTim / 'adhyAsInAM' ArUDhAm / 'dadhatI' bibhrANA / 'aparikSatAM' avidhvastAm / 'prajayati' prakarSeNa jayati / 'mahAkAlI' mahAkAlyabhidhAnA / 'mAdhipaM' puruSaprakANDakam / 'kajarAjibhiH' kajaM-vArijaM tadvad rAjanazIlaiH / kajarAjibhiH karairupalakSitA'AdhipaGkajarAjibhiraparikSatAM martyAdhipamadhyAsInAM kAlI tanulatAM dadhatI mahAkAlI prajayatIti sambandhaH // 4 / 11 / 44 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzreyAMsajinastutayaH ___avacUriH mahAkAlI devI prajayati-prakarSeNa vairijayena sarvotkRSTA vartate / karaiH-hastairupalakSitA / kiMbhUtaiH ? / dhRtAH-svIkRtA vajra-phala-japamAlA-ghaNTA yaiste tathA / devI kiMbhUtA ? / bodhitA prajAloko yaiste bodhitaprajAste ca te yatayazca sAdhavaH / tataH kRto (vihito) bodhitaprajayatInAM mahaH-pUjA utsavo vA yayA sA / tathA kAlIM-zyAmAm / dadhatI-dhArayantI / kAm ? / svavapulatAm / kiMbhUtAm ? | aparikSatAM-adUSitAm / kaiH ? / atiH-pIDA, AdhirmAnasI vyathA, paGkaH-kardamaH kAluSyam, jarA-visrasA AjiH-pradhanaM taiH / punaH kiMbhUtAm ? / adhyAsInAm / kam ? / mAdhipaM-puruSaprakANDam / karaiH kiMviziSTaiH ? / kaz2aM-padmaM tadvad rAjibhiH-rAjanazIlaiH // 4 / 11 / 44 // Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 zobhanastuti-vRttimAlA 12. zrIvAsupUjyajinastutayaH atha zrIvAsupUjyavandanampUjya ! zrIvAsupUjyAvRjina ! jinapate ! nUtanAdityakAnte 'mAyAsaMsAravAsAvana ! vara ! tarasAlI navAlAnabAho ! / AnamrA trAyatAM zrIprabhava ! bhavabhayAd bibhratI bhaktibhAjAmAyAsaM sAravA'sAvanavaratarasAlInavAlA navA'ho / / .1 // 45 // ___- sragdharA (7,7,7) (1) ja0 vi0-pUjya ! zrIvAsupUjyeti / aho zrIvAsupUjya ! zriyA catustriMzadatizayarUpayopalakSito vAsupUjyaH zrIvAsupUjyaH tatsambodhanaM aho zrIvAsupUjya ! tvayA bhaktibhAjAM-bhaktiyuktAnAm ArAdhakAnAmiti yAvat asau-pratyakSalakSA AlI-zreNI tarasA-balena vegena vA bhavabhayAt-saMsArabhIteH trAyatAMrakSyatAmiti kriyAkArakasambandhaH / atra 'trAyatAm' iti kriyApadam / kena kartA ? 'tvayA' / kA karmatApannA ? 'AlI' / keSAm ? 'bhaktibhAjAm' / kasmAt ? 'bhavabhayAt' / kena ? 'tarasA' / bhaktibhAjAmAlI kathaMbhUtA ? asau' / kiM kurvatI ? 'bibhratI' dhArayantI / kiM karmatApannam ? AyAsaM' zramam / arthAt janmajarAmaraNalakSaNaklezam / punaH kathaMbhUtA ? 'AnamrA' AnamanazIlA / punaH kathaM ? sAravA' Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAsupUjyaz2inastutayaH 183 sazabdA / madhurasvareNa stutiM kurvantItyarthaH / punaH kathaM0 ? 'anavaratarasAlInavAlA' anavarataM-nirantaraM rasAyAM-pRthivyAm AlInA-AzliSTA vAlAH-kezA yasyAH sA tathA / etAvatA AnamrAyAH satyA etasyAH kezapAzo bhuvi luThati / etena bhakteratizayaH samasUci / punaH kathaM ? 'navA' abhinavA katipaya dinaprAptabodhiH asmadAdivat / zeSANi sarvANyapi zrIvAsupUjyajinezvarasya sambodhanAni / tadvyAkhyA tvevam-'he pUjya !' arcanIya ! / he 'avRjina !' vRjinaM-pApaM tena rahita ! / he 'jinapate !' jinezvara ! | he 'nUtanAdityakAnte' ! nUtano-navastatkAlamudayagirizRGgamAzrita etAvatA raktavarNa evaMvidho ya Adityoravistadvat kAntiH-prabhA yasya sa tathA / raktadyutirityarthaH / "paumAbhavAsupUjjA rattA" ityAgamAt (Avazyakaniyuktau, gA0 376) / he 'amAya !' mAyArahita ! / he 'asaMsAravAsAvana !' saMsAravAsaMbhavAvasthAnaM avati-rakSati svIkarotIti yAvat sa saMsAravAsAvanaH, tAdRzo na bhavati tatsambo0 he asaMsAra0 / he 'vara ! pradhAna ! / he 'navAlAnabAho' ! navo-navIno ya AlAnaH-karibandhanastambhaH tadvad vAhU-bhujau yasya sa tathA, prabalapralambabAhurityarthaH, tatsambo0 he navA0 / - 'zrIprabhava !' sampadutpattisthAnaka ! / atra navetyatra vavayoraikyam / / ___ atha samAsaH-bhiMyopalakSito vAsupUjyaH zrIvAsupUjyaH 'tatpuruSaH' / tatsambo0 he zrIvA0 / na vidyate vRjinaM yasya so'vRjinaH 'bahuvrIhiH' / tatsambo0 he avRjina ! | jinAnAM patirjinapatiH 'tatpuruSaH' / tatsamvo0 he jina0 / nUtanazcAsAvAdityazca nUta0 'karmadhArayaH' / nUtanAdityasyeva kAntiryasya sa nUta0 'vahuvrIhiH' / tatsambo0 he nUta0 / na vidyate mAyA yasya so'mAyaH 'bahuvrIhiH' / tatsaM0 he amAya ! / saMsAre vAsaH saMsAravAsaH 'tatpuruSaH' / saMsAravAsamavatIti saMsA0 'tatpuruSaH' / na saMsAravAsAvanaH asaMsA0 'tatpuruSaH' / tatsambo0 he asaM0 / navazcAsAvAlAnazca navAlAnaH 'karmadhArayaH' / navAlAnavad bAhU yasya sa navA0 'bahuvrIhiH' / tatsambo0 he navA0 / zriyaH prabhavo yasmAt sa zrIprabhavaH 'bahuvrIhiH' / tatsambo0 he zrIprabhava ! / bhavasya bhayaM bhavabhayaM tatpuruSaH' / tasmAt bhava0 / bhaktiM bhajantIti bhaktibhAjaH 'tatpuruSaH' / teSAM bhakti0 / sahAraveNa vartate yA sA sAravA 'tatpuruSaH' / rasAyAmAlInA rasAlInA 'tatpuruSaH' / rasAlInA vAlA yasyAH sA rasA0 'bahu0' / anavarataM rasAlInavAlA anavaratara0 'tatpuruSaH' / tatsambo0 / / iti kAvyArthaH / / 45 / / (2) si0 vR0-pUjya ! zrIvAsupUjyeti / aho ityAmantraNe / vasupUjyasya apatyaM vAsupUjyaH, vasavo devavizeSAH teSAM pUjyo vasupUjyaH sa eva vAsupUjyaH / prajJAdyaN / garbhasthe'smin vasUni-ralAni 1. padmAbhavAsupUjyau raktau / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 zobhanastuti-vRttimAlA taiH abhIkSNaM vAsavo rAjakulaM pUjitavAniti vA vAsupUjyaH tasya saMbodhanaM he vAsupUjya ! / tvayA bhaktibhAjAM-bhaktiyuktAnAM asau-pratyakSA AlI-zreNiH tarasA-balena vegena vA bhavabhayAt-saMsArabhIteHsakAzAt trAyatAM-rakSyatAmityarthaH / 'traiG' dhAtoH karmaNi Atmanepade prathamapuruSaikavacanaM tAm / 'sandhyakSarANAmA' (sA0 sU0 803) ityAtvam / 'yak caturyu' (sA0 sU0 1169) iti yak / tathA ca'trAyatAm' iti siddham / atra 'trAyatAm' iti kriyApadam / kena kartA ? | tvayA / kA karmatApannA ? / AlI / keSAm ? / 'bhaktibhAjAm' / bhaktiH-pUjyeSvanurAgaH zraddhA vA tAM bhajanti ye te bhaktibhAjaH teSAm / "zraddhAracanayorbhaktiH" ityamaraH (?) / kasmAt ? / 'bhavabhayAt' bhavaH-saMsAraH tasya bhayaM-bhItiH tasmAt / kena ? | tarasA / "tarasA bale ca vege ca" iti vizvaH / kathaMbhUtA AlI ? / asau / adaszabdasya asau rUpam / adasaH 'tyAdeSTe:0' (sA0 sU0 175) ityatve kRte ado, 'dasyaH maH' (sA0 sU0 270) iti dakArasya satve, 'serau' (sA0 sU0 305) iti seraukArAdeze ca kRte 'asau' iti siddham / kiM kurvatI ? / bibhratI-dhArayantI / kim ? / AyAsaM-zramam / anavaratasaMsAraparibhramaNotpannakhedaM bibhratIti phalitArthaH / punaH kathaMbhUtA ? / AnamrA-AnamanazIlA | punaH kathaMbhUtA ? / sAravA-sazabdA, madhurasvareNa stutiM kurvatItyarthaH / punaH kathaMbhUtA ? / 'anavaratarasAlInavAlA' anavarataM-nirantaraM rasAyAM-pRthivyAM AlInA-AzliSTAH vAlAH-kezA yasyAH sA / namanasamaye kezapAzasya bhuvi viluThanena tasyA bhaktyatizayo dhvanitaH / punaH kathaMbhUtA ? / navA-katipayadinaprAptabodhiH / avaziSTAni sarvANi zrIvAsupUjyasya saMbodhanapadAni / teSAM vyAkhyA tvevam-he pUjya !-he pUjArha ! / 'RhalorNyat' (pA0 a0 3, pA0 1, sU0 124) iti Nyat / 'cajoH kughiNyatoH' (pA0 a0 7, pA0 3, sU0 52) iti kutvaprAptau 'tyajipUjyozca' na kutvaM iti niSedhAt kutvAbhAvaH / he 'avRjina !' nAsti vRjinaM-pApaM yasya saH avRjinaH tasya saMbodhanaM he avRjina ! AzravadvArANAM nirodhAt / he 'jinapate !' jinAnAM patiH jinapatiH tasya0 saMbo0 / he 'nUtanAdityakAnte' ! nUtanaH-tatkAlamudayagirizRGgamArUDhaH, udgamannityarthaH, etAvatA raktavarNo ya AdityaH-sUryaH tadvat kAntiH-chaviryasya sa tathA tasya saMbo0 he nUtanAditya0 / raktadyutirityarthaH / tathA coktaM-"raktau ca padmaprabhavAsupUjyau" iti haimyAM nAmamAlAyAm / he 'amAya' ! na vidyate mAyA-nikRtiryasya sa tathA tasya saMbodhanaM he amAya ! / he 'asaMsAravAsAvana !' saMsAre vasanaMvAso rucA avasthAnaM avati-rakSatIti saMsAravAsAvanaH, tAdRzo na bhavati saH asaMsAravAsAvanaH tasya saMbo0 he asaMsAra0 / he vara !-pradhAna ! / "varo'bhISTe devatAde-rvaro jAmAtRzRGgayoH / zreSThe'nyavatparivRtI, varaM kazmIraje matam // " 1. 'udgacchan' ityatrocitam / Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAsupUjyajinastutayaH 185 iti vizvaH / he 'navAlAnabAho !' navo-navInaH ya AlAnaH-karibandhanastambhaH tadvad vAhU-bhujau yasya sa tathA tasya saM0 he navAlAna0 / "totraM veNukamAlAnaM, bandhastambhe'tha zRGkhale" ityamaraH (zlo0 1549) / he 'zrIprabhava !' zriyo-lakSmyAH prabhavaH-utpattiryasmAt sa tathA tasya saM0 he zrIprabhava ! / atra navetyatra bavayoraikyam / / 45 / / (3) sau0 vR0-yaH zreyAMso bhavati sa vAsupUjyaH-devapUjyo bhavati / anena saMbandhenAyAtasya dvAdazazrIvAsupUjyajina[sya]stutivyAkhyAnaM vyAkhyAyate / pUjya ! zrIvAsupUjyeti / he 'pUjya !' he arcanIya ! zriyA catustriMzadatizayalakSmyA yukta ! vasupUjyanRpanandana ! he 'zrIvAsupUjya' ! he 'avRjina !' he pAparahita ! he 'jinapate !' jinasvAmin ! nUtanaH-navIna udgatvaro ya AdityaH-sUryaH tadvat kAntiHprabhA yasya sa nUtanAdityakAntiH, tasya saM0 he 'nUtanAdityakAnte !' upamA 'paumappahavAsupujjA rattA' iti AgamavacanAt / he 'amAya !' nirdambha ! / he asaMsAravAsa ! / yadvA ('amAyasaMsAravAsa !') mAyAsaMsAravAsarahita ! | he 'avanavara !' rakSakapradhAna ! / navaM-navInaM AlAnaM-hastibandhastambhaH yugaM vA tadvad bAhU-bhujau yasya sa navAlAnabAhuH, tasya saMbo0 he navAlAnabAho !' / he 'zrIprabhava !' sarvalakSmyutpattisthAna ! / tvayA asau-pratyakSadRzyamAnA bhaktibhAjAM-bhaktimatAM prANinAm AlIzreNirbhavabhayAt-saMsArabhIteH sakAzAt trAyatAm ityanvayaH / 'trAyatAm' iti kriyApadam / kena ka; ? 'tvayA' bhavatA / 'trAyatAM' rakSyatAm / kA karmatApannA ? | 'AlI' zreNiH / keSAm ? / 'bhaktibhAjAm' / kasmAt ? / 'bhavabhayAt' / katham ? | 'tarasA' balena vegena vA / kiMviziSTA bhaktibhAjAmAlI ? / anavarataM-nirantaraM rasAyAM-pRthivyAM AlInA-luThitA vAlAH-kezA yasyAH sA 'anavaratarasAlInavAlA' bhagavatpAdapraNatatvAt / atra yamakatvAt bavayoraikyam / punaH kiMviziSTA bhaktibhAjAmAlI ? / 'navA' pratyagrA asmadAdivat zIghrabodhaprAptA / (punaH kiM0 AlI ? / 'AnamrA' kRtapraNAmA | punaH kiM0 AlI ? / 'AyAsaM bibhratI' parizramaM dadhAnA) / 'aho' ityAzcarye komalAmantraNe vA / punaH kiM0 bhaktibhAjAmAlI ? / AravaH-zabdastena sahitA 'sAravA' sazabdA stutiparA ityarthaH / yadvA zrIH-lakSmIH tasyAH prabhavaH-nandanaH kAmastasmAd bhavam-utpannaM yad bhayaM tasmAt zrIprabhavabhavabhayAt trAyatAm / iti padArthaH / / atha samAsaH-vasupUjyasyApatyaM vAsupUjyaH, zriyA yukto vAsupUjyaH zrIvAsupUjyaH, tasya saM0 he zrIvAsupUjya ! | nAsti vRjinaM-pApaM yasya saH avRjinaH, tasya saM0 he avRjina ! | jinAnAM-kevalinAM patiH 1. padmaprabhavAsupUjyau raktau / Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 zobhanastuti-vRttimAlA jinapatiH, tasya saM0 he jinapate ! / nUtanazcAsau Adityazca nUtanAdityaH, nUtanAdityavat kAntiH yasya sa nUtanAdityakAntiH, tasya saM0 he nUtanAdityakAnte ! / nAsti mAyA yasya saH amAyaH, tasya saM0 he amAya ! / saMsaraNaM-bhramaNaM saMsAraH, saMsArasya vAsaH saMsAravAsaH, na vidyate saMsAravAso yasya saH asaMsAravAsaH, tasya saM0 he asaMsAravAsa ! / yadvA mAyAsaMsAravAsau na vidyate yasya saH amAyAsaMsAravAsaH, tasya saM0 he amAyAsaMsAravAsa ! / avanti te avanAH, avaneSu varaH avanavaraH, tasya saM0 he avanavara ! / "tarasA'vyayaM bale vege" iti kozaH / navazcAsau AlAnazca navAlAnaH, navAlAnavad bAhU yasya sa navAlAnabAhuH, tasya saM0 he navAlAnabAho ! / namanazIlA namrA, A-samantAt namrA AnamrA / zrINAM prabhavaH zrIprabhavaH, tasya saM0 he zrIprabhava ! / bhavasya bhayaM bhavabhayaM, tasmAt bhavabhayAt / bibharti sA vibhRtiH / bhaktiM bhajanti iti bhaktibhAjaH, teSAM bhaktibhAjAm / AraveNa sahitA sAravA / rasAyAM AlInA rasAlInA, anavarataM-nirantaraM rasAlInA AvalI yasyAH sA anavaratarasAlInavAlI / yadvA zriyAH prabhavaH-putraH zrIprabhavaH, zrIprabhavAt bhavaM zrIprabhavabhavaM; zrIprabhavabhavaMcatat bhayaM ca zrIprabhavabhavabhayaM, tasmAt zrIprabhavabhavabhayAt-kAmarAgajanitabhayAt / trAyatAm iti karmoktiH / karmoktau tRtIyAntaH kartA prathamAntaM karma kriyAyAmAtmanepadaM bhavatIti karmoktilakSaNam / vakroktiH aparanAma / asyAM stutau sragdharAcchanda: / / iti vRttArthaH / / 45 / / (4) .. de0 vyA0-pUjya ! zrIvAsupUjyeti / aho ityAzcarye / he zrIvAsupUjya ! tvayA bhaktibhAjAMsaparyAkRtAmAlI-rAjiH zrIprabhavabhavabhayAt trAyatAM rakSatAmityanvayaH / 'trai rakSaNe' iti dhAtuH / 'trAyatA' iti kriyApadam / kena kA ? / tvayA / kA karmatApannA ? / AlI / keSAm ? / 'bhaktibhAjAm' bhaktiM sevAM bhajantIti bhaktibhAjaH teSAm / kasmAt ? / 'zrIprabhavabhavabhayAt' zrIprabhavAt-kAmAd bhavaM-jAtaM yad bhayaM-sAdhvasaM tasmAt / yadA tu zrIprabhava ! iti pRthag jinAmantraNaM tadA zriyo-lakSmyAH prakarSeNa bhavaHutpattiryasmAt sa tathetyarthaH bodhyaH / kiMviziSTA AlI ? / AnamrA-kRtapraNAmA / punaH kiMviziSTA ? | 'sAravA' AraveNa-zabdena saha vartamAnA, prArabdhastutitvAt / punaH kiMviziSTA ? / asau-pratyakSadRzyA / punaH kiMviziSTA ? / 'anavaratarasAlInavAlA' anavarataM-nirantaraM rasAyAM-pRthivyAM lInA-lagnA vAlAH kezA yasyAH sA tathA / punaH kiMviziSTA ? | navA-katipayadinaprAptabodhiH / punaH kiMviziSTA ? / vibhratIdadhAnA / kim ? | AyAsaM-parizramam / 'pUjya !' iti / pUjArhaH-pUjyaH, sarvebhya utkRSTatvAt / avRjina !' iti / nAsti vRjinaM-pApaM yasya sa tasyAmantraNam, AzravadvArANAM nirodhAt / 'jinapate !' iti / jinAnAMsAmAnyakevalinAM patiH-prabhuH yaH sa tasyAmantraNam, tIrthapravartakatvAt / 'nUtanAdityakAnte !' iti / nUtanaudgacchan ya AdityaH-sUryaH tadvat kAntiH-prabhA yasya sa tasyAmantraNam, raktavarNazarIratvAt / 'amAya !' 1. bhrAntamidam, stutyAM 'bibhratI' tipAThaH / 2. etadapi aprastutaM stutyAM 'anavaratarasAlInavAlA' iti pAThAt / Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAsupUjyajinastutayaH 187 iti / nAsti mAyA-nikRtiH yasya sa tasyAmantraNam, kaSAyAdInAM sarvathocchinnatvAt / 'asaMsAravAsa!' / iti / nAsti saMsAre vAso vasanaM yasya sa, tasyAmantraNam, apunarbhavAvasthitatvAt / yathA (dA) amAyAsaMsAravAsetyekameva padaM tathA (dA) ca nAsti mAyA saMsAre vAso yasyetyartho bodhyaH / 'avana !' iti / avatItyavanaH tasyAmantraNam, SaDjIvanikAyAbhayadAyakatvAt / anye tu mAyAsaMsAravAsAbhyAM sakAzAt avatItyekameva padam [nigadanti] / he vara !-pradhAna ! / kena ? / tarasA-balena vegena vA / 'navAlAnabAho !' iti, navaM-pratyagraM yadAlAnaM-gajabandhanastambhaH tadvad bAhuH-bhujo (bAhU-bhujau) yasya sa tasyAmantraNam / etAni sarvANi bhagavataH sambodhanapadAni / / iti prathamavRttArthaH / / 45 / / dha0 TIkA-pUjyeti / 'pUjya !' arcanIya ! / 'zrIvAsupUjya !' zriyopalakSitavAsupUjyanAman ! / 'avRjina !' apakalmaSa ! / 'jinapate !' jinendra ! / 'nUtanAdityakAnte !' navArkadyute ! / "paumAbhavAsupUjjA rattA" ityAgamAt / 'amAya ! mAyAmukta ! / 'asaMsAravAsAvana ! / na saMsAravAsaM-bhavAvasthAnamavatItyasaMsAravAsAvanastasyAmantraNam / 'vara !' pradhAna ! 'tarasA' balena, vegena vA / 'AlI' paGktiH / 'navAlAnabAho !' navaH-pratyagro ya AlAnaH-karibandhanastambhastadvat bAhU yasya tasyAmantraNam / 'AnamrA' AnamanazIlA / 'trAyatAM' rakSyatAm / 'zrIprabhava !' sampadutpattisthAna ! / 'bhavabhayAt' saMsAratrAsAt / 'bibhratI' dadhAnA | bhaktibhAjAM' ArAdhakAnAm / 'AyAsaM' zramam / 'sAravA' sazabdA, prastutastutirityarthaH / asAviti pratyakSanirdezaH / 'anavaratarasAlInavAlA' anavarataM-ajasaM rasAyAM kSitau AlInAAzliSTA vAlAH-kezA yasyAH sA / anena bhaktyatizayaM sUcayati / navA-abhinavA katipayadinaprAptabodhiH asmadvidhetyAkUtam / 'aho' ityAmantraNe / aho zrIvAsupUjya ! jinapate ! AyAsaM bibhratyasau navA bhaktibhAjAmAlI tarasA bhavabhayAt trAyatAM iti sambandhaH / / 45 / / avacUriH he pUjanIya ! he zrIvAsupUjya ! he avRjina ! he jinapate ! bhaktibhAjAM janAnAmAlI-zreNistvayA trAyatAM-rakSyatAm / nUtano vibhAtasamaye udgacchan ya Adityastadvad raktA kAntiryasya tasya saMbodhanam / he amAya !-adambha ! / he asaMsAravAsa ! muktau prAptatvAt / he avana !-rakSaka ! / he vara ! pradhAna ! / kena ? / tarasA-balena vegena vA / yadvA mAyAsaMsAravAsAbhyAM sakAzAdavati-rakSattIti / navAlAnavad bAhUbhujau yasya tasya saMbodhanam / AlI kiMbhUtA ? | AnamrA-kRtapraNAmA / kasmAt trAyatAm ? / zrIprabhavaH1. padmAbhavAsupUjyau raktau (Avazyaka-niryukto, gA0 376) / Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zobhanastuti-vRttimAlA kAmastadbhavaM yadyaM tasmAt / he zrIprabhava ! lakSmIsamutpattisthAneti pRthagjinAmantraNaM vA / AlI kiM kurvANA ? / bibhratI-dadhatI / kam ? / AyAsaM duHkhaM zramaM vA / sAravA prArabdhastutitvAt sazabdA | asau pratyakSA / anavarataM-ajasaM rasAyAM-pRthivyAM lInA vAlAH-kezA yasyAH sA / etena bhaktyAdhikyaM sUcitam / navA katipayadinaprAptabodhiH asmadAdivat / aho ityAmantraNe / / 45 / / ... jinarAjya prArthanApUto yatpAdapAMsuH zirasi surataterAcaraccUrNazobhAM yA tApatrA'samAnA'pratimadamavatIhAratA rAjayantI / kIrteH kAntyAH tatiH sA pravikiratutarAM jainarAjI rajas te.. yAtApattrAsamAnA'pratimadamavatI hAratArA jayantI // 2 // 46 // jayantI / . - saga0 (1) ja0 vi0-pUta iti / he bhavya ! prANin ! sA jainarAjI-jinarAjasambandhinI jinarAjAnAmiyaM jainarAjIti vyutpatteH / tatiH-zreNI / te-tava / rajaH-karma pravikiratutarAm-atizayena nirasyatviti kriyAkArakasambandhaH / atra 'pravikiratutarAm' iti kriyApadam / kA karjI ? 'tatiH' / kiMsamvandhinI ? 'jainarAjI' / kiM karmatApannam ? 'rajaH' / kasya ? 'te' / kutra ? 'iha' / seti tacchabdasAhacaryAdyacchandaghaTanAmAha-yatpAdapAMsuH-yasyAzcaraNareNuH suratateH-devAnAM paGkteH zirasi-mastake cUrNazobhA-vAsakSodazriyaM AcaratkRtavAn prAptavAnityarthaH / suratatenamantyAH bhagavatpAdarajaH zirasi lagnaM sad vAsakSoda iva pratibhAsata iti hRdayam / atrApi 'Acarat' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'yatpAdapAMsuH' / kAM karmatApannAm ? 'cUrNazobhAm' | kasmin ? 'zirasi' / kasyAH ? 'suratateH' / yataH yatpAdapAMsuH kathaMbhUtaH ? 'pUtaH' pavitraH / cUrNaM tAvat pavitraM bhavati ayamapi ca pavitro'stIti bhAvaH / punaryacchandaghaTanAmAha-yA jainarAjI tatiH iha-atra jagati apratimadaM madena rahitaM madasyopalakSaNatvAnmadadoSalakSitairmadanAdibhirapi rahitaM sAdhujanamityarthaH avati karmazatrubhyo rakSati, mokSaM prApayatItyarthaH / atrApi ca 'avati' iti kriyApadam / kA kI ? 'yA' / kaM karmatApannam ? 'apratimadam' / kutra ? 'iha' / yA kiM kurvatI satI ? 'rAjayantI' zobhAM lambhayantI / bhavyAnityarthaH sAmarthyAda gamyate / punaH kiM kurvatI ? 'jayantI' nyakakurvantI / kAH 1. 'dapAMzuH' iti pAThAntaram / 2. 'nA prati0' ityapi pAThaH / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAsupUjyajinastutayaH 189 karmatApannAH ? 'hAratArAH' hArAH-muktAvalyaH tArAH-nakSatrANi / kayA karaNabhUtayA kRtvA ? 'kAntyA' prabhayA / kasyAH ? 'kIrteH' yazasaH / athavA kIrteH kAntyA hetubhUtayA / 'hAratArA' hArojjvalA / 'jayantI' parAbhavantI / vipakSAnityadhyAhAraH / yA kathaMbhUtA ? 'tApatrA' tApAt trAyata iti tApatrA / punaH kathaM0 ? 'asamAnA' ananyasadRzI / punaH kathaM0 ? 'aratA' viraktA rAgarahitetyarthaH / yadvA rataM-sambhogastanna vidyate yasyAH sA tathA / punaH kathaM0 ? 'yAtApattrAsamAnA' Apada-vipat vAsastu AkasmikaM bhayaM mAnaHahaGkAraH, tato yAtA-gatA ApattrAsamAnA yasyAH sA tathA / punaH kathaM0 ? apratimadamavatI' apratimaHananyasadRzo yo dama-upazamaH sa yasyA astIti apratimadamavatI / / atha samAsaH yasyAH pAdau yatpAdau 'tatpuruSaH' / yatpAdayoH pAMsuryatpAda0 'tatpuruSaH' / surANAM tatiH suratatiH 'tatpuruSaH' / tasyAH sura0 / cUrNasya zobhA cUrNazobhA 'tatpuruSaH' / tAM cUrNa0 / tApAt trAyata iti tApatrA 'tatpuruSaH' | na samAnA asamAnA 'tatpuruSaH' / na vidyate pratimado yasyA'sau apratimada: 'vahuvrIhiH' / taM apratimadam / na ratA aratA 'tatpuruSaH' / yadvA na vidyate rataM yasyAH sA aratA 'bahuvrIhiH' / Apacca trAsazca mAnazca ApattrAsamAnAH 'itaretaradvandvaH' / yAtA ApattrAsamAnA yasyAH sA yAtApa0 bahuvrIhiH / na vidyate pratimo yasya so'pratimaH 'bahuvrIhiH' / apratimazcAsau damazca apratimadamaH 'krmdhaaryH''| apratimadamo'syA astIti apratimadamavatI 'mAntopadhAd vatvinau' (sA0 sU0 624) iti vatuppratyayaH / hArAzca tArAzca hAratArAH 'itaretaradvandvaH' / tA hAratArAH / athavA hAravat tArA hAratArAH 'tatpuruSaH' / / iti kAvyArthaH / / 46 / / si0 vR0-pUta iti / he bhavya ! prANin ! sA jinarAjAnAmiyaM jainarAjI jinarAjasambandhinItyarthaH tatiH-zreNiH te-tava rajaH-karma pravikiratutarAm-atizayena nirasyatvityarthaH / prapUrvaka 'ka vikSepe' dhAtoH 'AzI:preraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM tup / 'ap kartari' (sA0 sU0 691) ityap / 'Rta iraH' (sA0 sU0 820) itIr / 'svarahInaM0' (sA0 sU0 36) / tathA ca 'pravikiratu' iti siddham / atra 'pravikiratutarAM' iti kriyApadam / kA karjI ? / tatiH / kiMsambandhinI / jainarAjI / kiM karmatApannam ? / rajaH / "rajaH syAdAtave zubhe / rajaH parAge reNau ca rajaM ca parikIrtitam" iti vizvaH / "rajo'yaM rajasA sAdhu, strIpuSpaguNadhUliSu" iti ajayaH / kasya ? / te / SaSThyekavacanamidam / kutra ? / iha / seti tacchabdasAhacaryAd yacchabdaghaTanAmAha-yatpAdapAMsuH-yasyAzcaraNareNuH suratateH-devAnAM paGkteH zirasi-mastake cUrNazobhAM-vAsakSodazriyam Acarat-prAptavAnityarthaH / surataternamantyAH bhagavatpAdarajaH zirasi lagnaM sad vAsakSoda iva pratibhAsata iti bhAvaH / 'cara gatibhakSaNayoH' iti dhAtorlaGi anadyatane kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM dip / 'divAdAvaT' (sA0 sU0 707), 'ap0' (sA0 sU0 691), Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanastuti-vRttimAlA 190 +++++++++++++++++++++++++ 'vAvasAne' (sA0 sU0 240) dasya taH / tathA ca 'Acarat' iti kriyApadam / kaH kartA ? / ytpaadpaaNsuH| "reNurdvayoH striyA dhUliH, pAMsurnA na dvayo rajaH" ityamaraH (zlo0 1664) / kAM karmatApannAm ? / cUrNazobhAm / kasmin ? zirasi / kasyAH ? / 'suratateH' surANAM tatiH suratatiH tasyAH suratateH 'tatpuruSaH' / yataH yatpAdapAMsuH kathaMbhUtaH ? / pUtaH-pavitraH / cUrNaM tAvat pUrta-pavitraM bhavati ayamapi ca vizeSo'stIti bhAvaH / punaryacchabdaghaTanAmAha-yA jainarAjI tatiH iha-atra jagati apratimadaM-madena rahitaM, madasyopalakSaNatvAt madopalakSitairmadanAdibhiH rahitaM sAdhujanamityarthaH, avati-karmazatrubhyo rakSati, mokSaM prApayatItyarthaH / ava rakSaNe' dhAtorvartamAne kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM tip / 'ap kartari' (sA0 sU0 691) ityp| 'svarahInaM0' (sA0 sU0 36) / tathA ca 'avati' iti siddham / atrApi 'avati' iti kriyApadam / kA karcI ? / yA / kaM karmatApannam ? / apratimadam / kutra ? / iha / yA kiM kurvatI satI ? / rAjayantI-zobhA lambhayantI / bhavyAnityarthasAmarthyAd gamyate / punaH kiM kurvatI satI ?|jyntiinykkurvntii / kAH ? / 'hAratArAH' hArAH-muktAvalyaH tArAH-nakSatrANi, hArAzca tArAzceti 'dvandvaH' tAH / kayA karaNabhUtayA kRtvA ? / kAntyA-prabhayA / kasyAH ? / kIrteH-yazasaH / athavA kIrteH kAntyA hetubhUtayA hAratArA-hArojjvalA jayantI-parAbhavantI / vipakSAnityadhyAhAraH / yA kathaMbhUtA ? / 'tApatrA' tApAt trAyata iti tApatrA / punaH kathaMbhUtA ? / 'asamAnA' nAsti samAnaH-sadRzo yasyAH sA asamAnA / punaH kathaMbhUtA ? / 'aratA' nAsti rataM-suratAdikaM sukhaM yasyAH sA tathA, rAgarahitA viraktetiyAvat / punaH kathaMbhUtA ? / 'yAtApattrAsamAnA' Apad-vipat trAsaH-AkasmikaM bhayaM, mAnaH-abhimAnaH, Apacca trAsazca mAnazca ApattrAsamAnAH 'itaretaradvandvaH', tato yAtA-gatA ApattrAsamAnA yasyAH sA tathA / punaH kathaMbhUtA ? / 'apratimadamavatI' apratimaH-ananyasadRzo yo damaH-indriyaniyantraNaM upazamo vA yasyA astIti apratimadamavatI / / 46 / / (3) . sau0 vR0-pUta iti / sA jainarAjI tatiH te-tava rajaH-pApam iha-saMsAre pravikiratutarAmityanvayaH / 'pravikiratutarAm' iti kriyApadam / kA kI ? / 'tatiH' zreNiH / pravikiratutarAM' atizayena vikSipatuitastato nAzaM prApnuyAt / kiM karmatApannam ? | 'rajaH' badhyamAnaH karmamalaH pApaM vA / kasya ? / 'te' tava / kiMviziSTA tatiH ? / 'jainarAjI' jinarAjasaMbandhinItyarthaH / punaH kiMviziSTA tatiH ? / 'sA' prasiddhA / sA kA ? / yatpAdapAMzuH-yaccaraNareNuH suratateH-surasamUhasya zirasi-mastake cUrNazobhA Acarat ityanvayaH / 'Acarat' iti kriyApadam / kaH kartA ? / 'yatpAdapAMzuH' / 'Acarat' adhArayat / kAM karmatA-pannAm ? / 'cUrNazobhA' vAsakSodakSepazobhAm / kasmin ? / 'zirasi' mastake / kasyAH ? / 'suratateH' devazreNyAH / kiMviziSTo yatpAdapAMzuH ? / 'pUtaH' pavitraH / kiMviziSTA jainarAjI ? / tApAt Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAsupUjyajinastutayaH __ 191 saMsArasaMtApAt trAyate-rakSati iti 'tApatrA' / punaH kiM0 jainarAjI ? / 'asamAnA' ananyasAdhAraNA / punaH kiM kurvatI jainarAjI ? / 'avatI' rakSatI / kaM karmatApannam ? / 'apratimadaM' sAdhujanamityarthaH / punaH kiM0 jainarAjI ? / 'aratA' akAmA / punaH kiM0 jainarAjI ? / 'rAjayantI' zobhamAnA / kayA ? / 'kAntyA' prabhayA / kasyAH ? / 'kIrteH' yazasaH / punaH kiM0 jainarAjI ? / yAtA-gatA Apad-vipat trAsaM-AkasmikaM bhayaM mAnaH-ahaGkAro yasyAH sA 'yAtApattrAsamAnA' / punaH kiM0 jainarAjI ? / apratimaH-anupamo damaH-indriyajayo yasyAH sA 'apratimadamavatI' / punaH kiM0 jainarAjI ? | 'jayantI' jitvrshiilaa| kAH karmatApannAH ? | hAro-nirmalamauktikasragapaH tArA-nakSatrazreNiH tA hAratArA niSkalaGka: nairmalatvAt (?) / iti padArthaH / / ____ atha samAsaH yasya pAdau yatpAdau, yatpAdayoH pAMzuH yatpAdapAMzuH / surANAM tatiH suratatiH, tasyAH suratateH / cUrNasya zobhA cUrNazobhA, tAM cUrNazobhAm / yA iti pratyakSadRzyamAnA tativizeSaNam / tApAt trAyate tApatrA / na vidyate samAnaH-sadRzo yasyAH sA asamAnA / apratimaM abhayaM (?) dadAtIti, apratimadaH, taM apratimadam / yadvA nAsti kaM prati mado yasya saH apratimadaH, taM apratimadam / na vidyate rataM surataM yasyAH sA aratA / jinAnAM rAjA iti jinarAjaH, jinarAjasya iyaM jainarAjI / Apacca trAsazca mAnazca ApattrAsamAnAH, yAtA-gatA ApattrAsamAnA yasyAH sA yAtApattrAsamAnA / na pratimaH apratimaH, apratimazcAsau damazca apratimadamaH, apratimadamo vidyate yasyAH sA apratimadamavatI / hAravat tArAujjvalA hAratArA, yadvA hArAzca tArAzca hAratArAH, tA hAratArAH / etAdRzI jainarAjI tatiH te-tava karmarajaH atizayena kSipatutarAm / / iti dvitIyavRttArthaH / / 46 / / (4) ... de0 vyA0-pUta iti / sA jainarAjI tatiH te-tava rajaH-karma nitarAM-atizayena pravikiratu(tarAM)vikSipatu itvanvayaH / 'kR vikSepe' dhAtuH / 'pravikiratu(tarAM)' iti kriyApadam / kA karjI ? / tatiH / kiM karmatApannam ? / rajaH / kasya ? / te-tava / yattadornityAbhisambandhAd yA iha-asmin loke tApatrAjvaracchetrI asamAnA-ananyasadRzI guNairiti zeSaH / pratimadaM-gatadarpa arthAt sAdhujanam avati-rakSati / avati' iti kriyApadam / kA kI ? / yA / kaM karmatApannam ? / pratimadam / yatpAdapAMzuH suratateH zirasi cUrNazobhA Acarat-prAptavAn / 'cara gatibhakSaNayoH' iti dhAtuH / 'Acarat' iti kriyApadam / kaH kartA ? / yatpAdapAMzuH-yasyAH caraNareNuH / "syu--lIpAMsureNavaH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 4, zlo0 36) / kAM karmatApannAm ? | cUrNazobhAM-vAsalakSmIm / "vAsayogya(ga)stu cUrNaM syAt" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 3, zlo0 301) / kasmin ? / zirasi-mastake / kasyAH ? / suratateHdevasamUhasya / surANAM tatiriti vigrahaH tasyAH / kiMviziSTa: pAdapAMzuH ? / pUtaH-pavitraH / Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 zobhanastuti-vRttimAlA sugatacaraNasaMsparzanAditi bhAvaH / kiMviziSTA tatiH ? / 'jainarAjI' jinarAjAnAmiyaM jainarAjI / punaH kiMviziSTA ? | 'yAtApattrAsamAnA' Apad-vipattiH trAsaH-AkasmikaM bhayaM mAnaH-smayaH eteSAM pUrvaM 'dvandvaH', tato yAtA-gatA ApattrAsamAnA yasyA iti 'bahuvrIhiH' / punaH kiMviziSTA ? 'hAratArA' / hArA:muktAvalyaH tadvat tArA-nirmalA / punaH kiMviziSTA ? / aratA-apratibaddhA / punaH kiMviziSTA ? / rAjayantI-zobhAM lambhayantI / (punaH) kiMviziSTA ? | 'apratimadamavatI' apratimaH-ananyasadRzaH damaHupazamaH yasyAH sA / punaH kiMviziSTA ? / 'jayantI' abhibhavantI / kayA ? / kAntyA prabhayA / kasyAH ? / kIrteH-yazasaH / / iti dvitIyavRttArthaH / / 46 / / dha0 TIkA-pUto yaditi / 'pUtaH' pavitraH / 'yatpAdapAMzuH' yasyAzcaraNareNuH / 'zirasi' mUrdhani / 'suratateH' tridazarAjyAH / 'Acarat' kRtavAn / 'cUrNazobhA' vAsakSodazriyam / 'yA' / 'tApatrA' tApAt kRtatrANA | 'asamAnA' ananyasadRzI / 'pratimadaM' pratigatamadaM, nirmadamityarthaH / 'avati' rakSati / 'iha' atra / 'aratA' apratibaddhA / 'rAjayantI' zobhayA lambhayantI / 'kIrteH' yazasaH / 'kAntyA' prabhayA karaNabhUtayA / 'tatiH' zreNI / 'sA' / pravikiratutarAm' atizayena nirasyatu / 'jainarAjI' jinarAjasamvandhinI / 'rajaH' karma / 'te' bhavataH / yAtApattrAsamAnA' yAtaH-apagataH Apacca trAsazca mAnazca yasyAH sA / 'apratimadamavatI' apratimaH-ananyatulyo damo vidyate yasyAH sA / 'hAratArA jayantI' hArAHmuktAvalIH tArAH-nakSatrANi tAH jayantI-nyakkurvANA / yatpAdapAMzuH cUrNazobhAmAcara yA rAjayantI satI apratimadamavatI sA jainarAjI tatiH kIrteH kAntyA hAratArA jayantI rajasteM pravikiratutarAmiti sambandhaH / athavA kIrteH kAntyA hetubhUtayA hAratArojjvalA jayantI-vipakSAn abhibhavantIti vyAkhyeyam / / 46 / / avacUriH pUtaH-pavitro yatpAdapAMzuH-caraNareNuH surasamUhasya mastake cUrNazobhAM-vAsakSodalakSmI prAptavAn / yA tatistApatrA-tApabhetrI / asamAnA-guNairananyasadRzI / pratimadaM-pratigatamadaM-nirmadamavati-rakSati / iha aratA-apratibaddhA / rAjayantI-zobhA lambhayantI / sA tatI rajaH-karma te-tava pravikiratu-kSapayatu / kiMviziSTA ? / jinarAjAnAmiyaM jainarAjI-tIrthakarasaMbandhinI / apratimo damo yasyAH sA apratimadamavatI / yAtA-gatA Apad-vipat, trAsastvAkasmikaM bhayam, mAno-garyo yasyAH sA / kIrteH kAntyA jayantI-abhibhavantI / kAH ? / hAratArAH-muktAvalInakSatrANi / / 46 / / Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAsupUjyajinastutayaH 193 jinavANyAH svarUpamnityaM hetUpapattipratihatakumataproddhatadhvAntabandhA' pApAyA''sAdyamAnA'madana ! tava sudhAsArahRdyA hitAni / vANI nirvANamArgapraNayiparigatA tIrthanAtha ! kriyAnme'pApAyAsAdyamAnAmadanata ! vasudhAsAra ! hRdyAhitAni // 3 // 47 // - srag0 ja0 vi0-nityaM hetUpapattIti / he tIrthanAtha !-tIrthapate ! tava-bhavataH vANI-vAg me-mama hitAnipathyAni nityaM-sadA kriyAd-vidheyAditi kriyAkArakasamvandhaH / atra 'kriyAt' iti kriyApadam / kA kI ? 'vANI' / kAni karmatApannAni ? 'hitAni' / kasya ? 'me' / vANI kasya ? 'tava' / hitAni kathaMbhUtAni ? 'AhitAni' sthApitAni / kasmin ? 'hRdi' mAnase / cittepsitAnItyarthaH / vANI kathaMbhUtA ? 'hetUpapattipratihatakumataproddhatadhvAntavandhA' hetavo-vastugamakAni liGgAni, upapattayo-yuktayaH, tato hetavazca upapattayazca hetUpapattayaH, yadvA hetUnAmupapattayo hetUpapattayaH, tAbhiH pratihataH-pratiSiddhaH kumatarUpaH proddhatadhvAntavandhaH-proddAmatimiragranthiryayA sA tathA / punaH kathaM0 ? 'apApAyAsAdyamAnA' / apagato'pAyo-ghAto yepAM te tathA tairAsAdyamAnA prApyamANA / athavA apApAyeti AsAdyamAneti ca pRthag vizeSaNadvayam / tathA cAyamarthaH-apagato'pAyo yasyAH sA tathA AsAdyamAnA / sAdhubhirityadhyAhiyate / punaH kathaM0 ? 'sudhAsArahRdyA' sudhA-pIyUSaM tasyA AsAro-vegavAn varSastadvad hRdyA-manojJA / punaH kathaM0 ? 'nirvANamArgapraNayiparigatA' nirvANamArgA-jJAnadarzanacAritrarUpastatra praNayaH-paricayaH sneho vA yeSAM te tathA taiH parigatA-samAzritA, svIkRtetyarthaH / avaziSTAni tIrthanAthasya samvodhanAni, teSAM vyAkhyA yathA-he 'amadana !' madanarahita ! / he 'apApAyAsAdyamAnAmadanata' ! pApaM-pAtakaM AyAsaH-khedaH tau Adau yeSAM te pApAyAsAdayo doSAste na vidyante yeSAM te apApAyAsAdayaH, amAnA-mAnarahitAH amadAmadarahitAH, tato apApAyAsAdayazca te amAnAzca te amadAzca apApAyAsAdyamAnAmadAstairnata !-vandita ! / he 'vasudhAsAra !' vasudhA-pRthvI tatra sAra !-utkRSTa ! / / atha samAsaH-hetUnAmupapattayaH (hetUpapattayaH) 'tatpuruSaH' / (hetavazca upapattayazca hetUpapattayaH 'itaretaradvandvaH') / dhvAntasya bandho dhvAntavandhaH 'tatpuruSaH' / proddhatazcAsau dhvAntavandhazca proddhatadhvAntavandhaH 'karmadhArayaH' / kumatameva proddhatadhvAntavandhaH kumatapro0 'karmadhArayaH' / pratihataH kumataproddhatadhvAntabandho yayA sA pratihata0 'bahuvIhiH' / hetUpapattibhiH pratihatakumataproddhatadhvAntabandhA Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 zobhanastuti-vRttimAlA 444 hetUpapatti0 tatpuruSaH' / apagato'pAyo yeSAM te apApAyAH 'tatpuruSaH' / apApAyairAsAdyamAnA apApA0 'tatpuruSaH' / yadvA apagato'pAyo yasyAH sA apApAyA 'tatpuruSaH' / na vidyate madanoM yasya so'madanaH 'tatpuruSaH' / tatsambo0 he amadana ! / sudhAyA AsAraH sudhAsAraH 'tatpuruSaH' / sudhAsAra iva hRdyA sudhA0 'tatpuruSaH' / nivArNasya mArgo nirvANamArgaH 'tatpuruSaH' / praNayo'styeSAM te praNayinaH ('bahuvrIhiH') / nirvANamArgasya praNayino nirvANa0 'tatpuruSaH' / nirvANamArgapraNayibhiH parigatA nirvANa0 'tatpuruSaH' / tIrthasya nAthastIrthanAthaH 'tatpuruSaH' / tatsambodhanaM he tIrtha0 / pApaM ca AyAsazca pApAyAsau 'itaretaradvandvaH' / pApAyAsAvAdau yeSAM te pApAyAsAdayaH 'bahuvrIhiH' / na vidyante pApAyAsAdayo yeSAM te apApAyA0 'bahuvrIhiH' / na vidyate mAnaM yeSAM te amAnAH 'bahuvrIhiH' / na vidyate mado yeSAM te amadAH / tato'pApAyAsAdayazca te amAnAzca te amadAzca apApA0 'karmadhArayaH' / apApAyAsAdyamAnAmadairnataH apApAyAsA0 'tatpuruSaH' / tatsambo0 he apApAyA0 / vasudhAyAM sAro vasu0 'tatpuruSaH' / tatsambo0 he vasu0 / / iti kAvyArthaH / / 47 / / - (2) si0 vR0-nityaM hetUpapattIti / tIrthaM-caturvidhaH saGghaH prathamagaNadharo vA tasya nAthaH-svAmI tasya sambodhanaM he tIrthanAtha ! tava-bhavataH vANI-vAg me-mama hitAni-kalyANAni nityaM-sadA kriyAd-vidheyAd ityarthaH / 'DukRJ karaNe' dhAtorAziSi kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM yAt / 'yAdAdau' (sA0 sU0 814) iti RkArasya riGAdezaH / tathA ca 'kriyAt' iti siddham / atra 'kriyAt' iti kriyApadam | kA kI ? vANI / kAni karmatApannAni ? / hitAni / kasya ? / me / vANI kasya ? / tava / kathaMbhUtAni hitAni ? / AhitAni-sthApitAni / kasmin ? hRdaye / cittepsitAnIti phalitArthaH / kathaMbhUtA vANI ? / 'hetUpapattipratihatakumataproddhatadhvAntabandhA' hetavaH-sAdhyagamakAni liGgAni, upapattayo-yuktayaH, tato hetavazca upapattayazca hetUpapattayaH 'itaretaradvandvaH', yadvA hetUnAmupapattayaH hetUpapattayaH, tAbhiH pratihatonirAkRtaH kumatarUpaH proddhatadhvAntabandhaH-proddAmatimiragranthiryayA sA / tathA proddhatazcAsau dhvAntabandhazca proddhatadhvAntabandhaH, kumatameva proddhata0 kumata0 iti 'karmadhArayaH' / punaH kathaMbhUtA ? / 'apApAyAsAdhamAnA' apagataH apAyo vighAto yeSAM te apApAyAH, taiH AsAdyamAnA-prApyamANA / kecit tu apApAyeti AsAdyamAneti ca pRthag vizeSaNadvayam / tathA cAyamarthaH-apagataH apAyo yasyAH sA (apApAyA), AsAdyamAnA sAdhubhirityadhyAhiyata iti vadanti / punaH kathaMbhUtA ? | 'sudhAsArahadyA' sudhAyAH-amRtasya AsAraH vegavadRSTi: tadvad hRdyA-manojJA / zrUyamANA amRtamiva hRdayaGgamaiti phalitArthaH / "AsAro vegavAn varSe (kA0 ra, zlo0 79) iti haimaH / punaH kathaMbhUtA ? / 'nirvANamArgapraNayiparigatA' nirvANasya-mokSasya mArgaH-jJAnadarzanacAritrarUpastatra praNayaH-paricayaH sneho vA yeSAM te Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAsupUjyajinastutayaH 195 nirvANamArga-praNayinaH, taiH parigatA-aGgIkRtA / "nirvANaM nirvRtau mokSe, vinAze gajamajjane" ityamaraH (?) / avaziSTAni bhagavataH sambodhanAni / teSAmarthazcaivam-na vidyate madanaH-manmatho yasya sa tathA tasya sambodhanaM he amadana !-madanarahita ! / pApaM-pAtakaM AyAsaH-khedaH pApaM ca AyAsazca pApAyAsau 'dvandvaH', tau Adau yeSAM te pApAyAsAdayo doSAste na vidyante yeSAM te apApAyAsAdayaH, na vidyate mAnaM (no) yeSAM te amAnAHmAnarahitAH, na vidyate mado yeSAM te amadAH-madarahitAH,tataH apApAyAsAdayazca te amAnAzca te amadAzca apApAyAsAdyamAnAmadAstairnataH-vanditaH, tasya sambodhanaM he apApAyAsAdyamAnAmadanata ! / vasudhA-pRthvI tatra sAraH-zreSThaH tasya sambodhanaM he vasudhAsAra ! / / 47 / / sau0 vR0-nityaM hetUpapattIti / he tIrthanAtha !-tIrthasvAmin ! / he amadana !-akAma ! / he apApAyAsAdyamAnAmadanata ! gatapApa AyAsaH-zramaH tadAdi amAno-nirabhimAnaH amadaH-adarpitaH nataH praNataH ityarthaH / tasya saM0 he 'apApAyAsAdyamAnAmadanata !' / he 'vasudhAsAra !' pRthivIpradhAna ! / tavabhavataH vANI-bhAratI me-mama hitAni-pathyAni kriyAdityanvayaH / 'kriyAt' iti kriyApadam / kA kI ? / 'vANI' bhAratI / 'kriyAtU' kuryAt / kAni karmatApannAni ? / 'hitAni' pathyAni / kasya? / 'me' mama / katham ? / 'nityaM' sadA / kiMviziSTAni hitAni ? / 'AhitAni' sthApitAni / kasmin ? / 'hRdi' citte / kiMviziSTA vANI ? / hetavaH-liGgagamakAH upapattayaH-dRSTAntAH taiH pratihataM-nirAkRtaM kumataM-kutsitazAsanaM tadeva proddhataM-prakarSeNa uddAmaM dhvAntaM-andhakAraM yadanAdimithyAtvarUpaM tasya bandhogranthikAbhedalakSaNo yayA sA hetUpapattipratihatakumataproddhatadhvAntabandhA' / punaH kiM0 vANI ? / apagatAH pApAyAsA yebhyaH te taiH / sAdhubhirityadhyAhAryam / (A) sAdyamAnA svAdyamAnA (?) apApAyAsAdyamAnA' / punaH kiMviziSTA vANI ? | sudhA-amRtaM tasya 'AsAro-rasaH "AsAro vegavAn varSaH" (abhi0 kA0 2, zlo0) tadvad hRdyA-manojJA 'sudhAsArahRdyA' / punaH kiM0 vANI ? / nirvANamArgo-mokSamArgaH samyakjJAnadarzanacAritralakSaNaH tasmin praNayaH-sneho yeSAM te tAdRzA ye sAdhavastaiH parigatA-vyAptA 'nirvANamArgapraNayiparigatA' | etAdRzI jinavANI me-mama hitAni-abhISTAni kuryAt / iti padArthaH / / atha samAsaHhetavazca te upapattayazca hetUpapattayaH, yadvA hetUnAM upapattayaH-prAptayaH hetUpapattayaH, hetUpapattibhiH pratihataM hetUpapattipratihatam, kutsitaM mataM kumataM [tadeva dhvAntaM kumatadhvAntam], prakarSaNa uddhataM proddhatam, proddhataM ca tad dhvAntaM ca proddhatadhvAntam, kumatasya proddhatadhvAntaM kumataproddhatadhvAntam, (hetUpapattipratihataM ca tat kumataproddhatadhvAntaM hetU0), hetUpapattipratihatakumataproddhatadhvAntasya bandho yayA 1. ayaM pATho nirarthakaH pratibhAti / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 sA hetUpapattipratihatakumataproddhatadhvAntabandhA | pApasya AyAsaH pApAyAsaH, na vidyate pApAyAso yeSAM te apApAyAsAH, apApAyAsaiH (A) sAdyamAnA apApAyAsAdyamAnA / na vidyate madano yasya sa amadanaH, tasya saM0 he amadrana ! / sudhAyAH sAraM sudhAsAram, sudhAsAravad hRdyA sudhAsArahRyA / nirvANasya mArgo nirvANamArgaH, nirvANamArge praNayo'sti yeSAm iti nirvANamArgapraNayinaH, nirvANamArgapraNayibhiH parigatA nirvANamArgapraNayiparigatA / tIrthasya nAthaH tIrthanAthaH, tasya saM0 he tIrthanAtha ! | pApaM ca AyAsazca pApAyAsau, pApAyAsau AdI yeSAM te pApAyAsAdayaH, na vidyante pApAyAsAdayo yeSAM te apApAyAsAdayaH, nAsti mAno yeSAM te amAnAH, nAsti mado yeSAM te amadAH, apApAyAsAdayazca amAnAzca amadAzca apApAyAsAdyamAnAmadAH, apApAyAsAdyamAnAmadairnataH apApAyAsAdyamAnAmadanataH, tasya saM0 he apApAyAsAdyamAnAmadanata ! | vasudhAyAM sAraH-pradhAnaH vasudhAsAraH, tasya saM0 he vasudhAsAra ! yadvA he apApa ! he anAyAsa (?) ! he AdyamAna !-jagatyAdyaprameyamahiman ! ityapi vizeSaNatrayI jinasaMbodhane pRthaga vizeSaNAni vyAkhyeyAni / / iti tRtIyavRttArthaH / / 47 / / de0 vyA0-nityaM hetUpapattiriti / he tIrthanAtha ! tIrthaM-caturvidhasaGghaH prathamagaNadharo vA tesyAmantraNam / te-tava vANI-bhAratI me-mama hitAni-pathyAni nityam anavarataM yathA syAt tathA kriyAddizyAdityanvayaH / 'DukRJ karaNe' dhAtuH / 'kriyAt' iti kriyApadam / kA kI ? / vANI / kasya ? | tava | kAni karmatApannAni ? / hitAni / kasya ? / me-mama / kiMviziSTAni hitAni ? / AhitAnisthApitAni / "sthitaM sthApitamAhitam" ityamaraH (?) / kasmin ? / hRdi-hRdaye / kiMviziSTA vANI ? | 'hetUpapattipratihatakumataproddhatadhvAntavandhA' hetavaH-pramANAni upapattayaH-yuktayaH, yadvA hetUnAM upapattayaH tAbhiH pratihatA-vidhvastA kumatasya proddhatA-proddAmA dhvAntabandhA-ajJAnagranthiH yayA sA tathA / proddhatA cAsau dhvAntavandheti pUrvaM karmadhArayaH' | punaH kiMviziSTA ? | 'apApAyAsAdyamAnA' apagatA apAyAHApatsvarUpA yaistaiH AsAdyamAnA-prApyamANA / punaH kiMviziSTA ? / 'sudhAsArahRdyA' sudhAyAH-amRtasya AsAro-vegavAn varSaH tadvad hRdyA-vallabhA / "AsAro vegavAn varSaH" ityabhidhAnacintAmaNiH (kA0 2, zlo0 79) / zrUyamANA amRtamiva hRdayaGgameti tAtparyArthaH / punaH kiMviziSTA ? / 'nirvANamArgapraNayiparigatA' nirvANasya-mokSasya mArga-vartmani praNayaH-neho vidyate yeSAM te tathA taiH parigatAaGgIkRtA / 'amadana !' iti / nAsti madanaH-kandarpo yasya sa tasyAmantraNam / 'apApAyAsAdyamAnAmadanata !' iti / pApaM ca AyAsAdayazca te tathA, na vidyante pApAyAsAdayo yeSAM te apApAyAsAdayaH, na vidyate mAnaH-ahaGkAro yeSAM te tathA, na vidyate madanaH-kandarpo (madaH-darpo) yeSAM te tathA, apApAyAsAdayaH 1. AyAsasya sthAne 'Aya' zabdasya prayogaH kArya iti pratibhAti / 'tasya svAmI tIrthanAthaH' iyadanusandhAnamatra paThitavyam / Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAsupUjyajinastutayaH amAnAH amadanA(amadA)zca te narAzceti taiH nata !-vandita ! / 'vasudhAsAra !' iti / vasudhAyAM-pRthivyAM sAraH-pradhAno yastasyAmantraNam / etAni bhagavataH sambodhanapadAni / / iti tRtIyavRttArthaH / / 47 / / dha0 TIkA-nityamiti / 'nityaM' sarvadA / 'hetUpapattipratihatakumataproddhatadhvAntabandhA' hetavovastugamakAni liGgAni upapattayaH-yuktayaH hetubhizca upapattibhizca hetUnAM vA upapattibhiH pratihataHpratiSiddhaH kumatAni eva proddhatadhvAntabandhaH-proddAmatimiragranthiryayA sA / 'apApAyA' apagatA apAyAvighAtA yasyAH sA / 'AsAdyamAnA' prApyamANA / 'amadana !' madanarahita ! / 'tava' te / 'sudhAsArahRdyA' sudhAsAraH-amRtavRSTiH sa iva hRdyA-hRdayaMgamA / 'hitAni' pathyAni / 'vANI' vAk / 'nirvANamArgapraNayiparigatA' nirvANamArgaH samyagdarzana(jJAna)cAritrarUpaH tatra praNayaH-paricayo yeSAM taiH parigatAparikaritA / 'tIrthanAtha .!' jina ! / 'kriyAta me' vidheyAt mama / 'apApAyAsAdyamAnAmadanata !' pApaM ca AyAsazca AdiryeSAM te doSA na vidyante yeSAM yatInAM te apApAyAsAdayaH, teca te amAnAzca te amadAzca te apApAyAsAdyamAnAmadAstairnata-praNata ! / 'vasudhAsAra !' vasudhAyAH-bhuvaH sAra-utkRSTa ! / 'hRdi' cetasi / 'AhitAni' sthApitAni / he tIrthanAtha ! tava vANI AsAdyamAnA satI sudhAsArahRdyA hitAni me kriyAditi samvandhaH / / 47 / / avacUriH nityaM-sarvadA he tIrthanAtha ! tava vANI mama hitAni kriyAt / kathaMbhUtA ? hetavo-vastugamakaliGgAni, upapattayo-yuktayaH, yadvA hetUnAmupapattayastAbhirvidhvastaH kuzAsanaproddAmatamogranthiryayA / apagatA apAyA-anarthA yasyAH sA / AsAdyamAnA-prApyamANA / apApAyairAsAdyamAnA vA / he amadana !-akAma ! | sudhAyA amRtasyAsAro-vegavAn varSastadvanmanoharA / zrUyamANA'mRtamiva hRdayaMgametyarthaH / mokSapathasnehalaiH svIkRtA / na vidyate pApaM cAyAsazcAdiryeSAM te'pApAyAsAdayaste ca te'mAnAzca narAstairvandita ! / he vasudhAsAra !-pRthivyutkRSTa ! / AhitAni-sthApitAni / kva ? / hRdi-manasi / / 47 / / zrIzAntidevyAH stutiH rakSaHkSudragrahAdipratihatizamanI vAhitazvetabhAsvat ___ sannAlIkA sadA tAparikaramuditA sA kSamAlAbhavantam / 1. . 'zaminI' iti pAThAntaram / Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 zobhanastuti-vRttimAlA ... zubhrA zrIzAntidevI jagati janayatAt kuNDikA bhAti yasyAH sannAlIkA sadAptA parikaramuditA sAkSamAlA bhavantam // 4 // 48 // _ - saga0 . ja0 vi0-rakSaHkSudreti / he bhavya ! prANin ! sA zrIzAntidevatA, ayaM zrIzabda: pUjyatvasUcakaH, bhavantaM-tvAM jagati-bhuvane sadA-nityaM 'kSamAlAbhavantaM' kSamA-zAntiH tasyA lAbhaH-prAptiH sa vidyate yasya sa kSamAlAbhavAn tathAvidhaM janayatAt-kurvIta iti kriyAkArakaprayogaH / atra 'janayatAt' iti kriyApadam / kA karjI ? 'zrIzAntidevI' / kaM karmatApapannam ? 'bhavantam' / kathaMbhUtam ? 'kSamAlAbhavantam' / kasmin ? 'jagati' / katham ? 'sadA' / zrIzAntidevI kathaMbhUtA ? 'rakSaHkSudragrahAdipratihatizamanI' rakSAMsi-rAkSasAH kSudrAH-zAkinIprabhRtayaH grahAH-zanaizcarAdayaH AdizabdAt bhUpAlavyAlakAlabhUtAdayastebhyaH pratihatiH-upaghAtaH tasyAH zamanI-vinAzinI / punaH kathaMbhUtA ? 'vAhitazvetabhAsvatsannAlIkA' zvetam-ujjvalaM bhAsvat-dIpyamAnaM sat-zobhanaM nAlIkaM-kamalaM vAhitaM-vAhanIkRtaM zvetabhAsvatsannAlIkaM yayA sA tathA / punaH kathaMbhUtA ? 'ptAparikaramuditA' ptAparikaraH-jaTAmaNDalaM tena muditA-hRSTA / punaH kathaM0 ? 'zubhrA' zuklavarNA / punaH kathaM0 ? 'sannAlIkA' sannam avasAdaM gatam alIkam-asatyaM yasyAH sA tathA / punaH kathaM0 ? 'sadAptA' satAM-sAdhUnAm AptA-avipratArikA / seti tacchabdasahacAritvAd yacchabdaghaTanAmAha-yasyAH-zAntidevyAH 'parikaraM' karaM-hastaM lakSIkRtya kare ityarthaH, kuNDikA-kamaNDaluH bhAti-zobhate / atrApi 'bhAti' iti kriyApadam / kA kI ? 'kuNDikA' / katham ? 'parikaram' / kasyAH ? 'yasyAH' / kuNDikA kathaMbhUtA ? 'uditA' udayaM prAptA / punaH kathaMbhUtA ? 'sAkSamAlA' akSAvalIsametA / ete dve vizeSaNe zrIzAntidevyA vA vyAkhyAyate / / . atha samAsaH-rakSAMsi ca kSudrAzca grahAzca rakSaHkSudragrahAH 'itaretaradvandvaH' / rakSaHkSudragrahA Adau yeSAM te rakSaH0 'bahuvrIhiH' / rakSaHkSudragrahAdibhyaH pratihatiH rakSaH0 'tatpuruSaH' / rakSaHkSudragrahAdipratihateH zamanI rakSaHkSudra0 'tatpuruSaH' / bhAsvacca tat sacca bhAsvatsat 'karmadhArayaH' / bhAsvatsacca tannAlIkaM ca bhAsvatsa0 'karmadhArayaH / zvetaM ca tat bhAsvatsannAlIkaM ca zvetabhA0 'karmadhArayaH' / vAhitaM zvetabhAsvatsannAlIkaM yayA sA vAhitazveta0 'bahuvrIhiH' / ptAyAH parikaraH tAparikaraH 'tatpuruSaH' / tAparikareNa muditA tApa0 'tatpuruSaH' / kSamAyA lAbhaH kSamAlAbhaH 'tatpuruSaH' / kSamAlAbho'syAstIti kSamAlAbhavAn 'bahuvrIhiH' / taM kSamA0 / zAntizcAsau devI ca zAntidevI 'karmadhArayaH' / zriyopalakSitA zAntidevI zrIzAnti0 'tatpuruSaH' / sannam alIkaM yayA sA sannAlIkA 'bahuvrIhiH' / satAmAptA sadAptA tatpuruSaH / 1. AgamadRSTyA'yuktamidam, zramaNairdevatA kathampUjanIyA devatAyA aviratidharatvAda, prastutAyAH stuterAvazyakakriyAyAM zramaNairapi paThanIyatvAdatra 'zrI'zabdaH zAntidevatAyA RddhisUcaka ityucitam, evaM TIkAntare'pi samAdheyam / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAsupUjyajinastutayaH // karaM pari-lakSIkRtya parikara 'avyayIbhAvaH' / saha akSamAlayA vartate yA sA sAkSamAlA 'tatpuruSaH' / / iti kAvyArthaH / / 48 / / iti zrImabRhatpaNDitazrIdevavijayagaNiziSyapaM0jayavijayagaNiviracitAyAM zrIzobhanastutivRttau zrIvAsupUjyajinapatistutervyAkhyA / / 4 / 12 / 48 // // dvitIyAMzaH sampUrNaH // (2) si0 vR0-rakSaHkSudreti / he bhavya ! prANin ! sA zrIzAntidevI zAntidevatA, zrIzabdo'tra mahattvakhyApakaH, bhavantaM-tvAM jagati-bhuvane sadA-nityaM kSamAlAbhavantaM' kSamatIti kSamA tasyA lAbhaH-prAptiH sa vidyate yasya sa kSamAlAbhavAn, tAdRzaM janayatAt-kurutAdityarthaH / 'janI prAdurbhAve' dhAtoH 'AzIHpreraNayoH' (sA0 sU0 703) kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM tup / 'ap0' (sA0 sU0 691), 'guNaH' (sA0 sU0 692), 'e ay' (sA0 sU0 41) tupastAtaGAdezaH / tathA ca 'janayatAt' iti siddham / atra 'janayatAt' iti kriyApadam | kA kI ? / zrIzAntidevI / kaM karmatApannam ? / bhavantam / bhavacchabdasyAmi pare rUpam / kasmin ? / jagati / katham ? / sdaa| kathaMbhUtA zrIzAntidevI ? | 'rakSaHkSudragrahAdipratihatizamanI' rakSAMsi-rAkSasAH, kSudrAH-zAkinyAdayaH, grahAH-zanaizcarapramukhAH, AdizabdAdanye'pi bhUpAlavyAlakAlAdayaH, tebhyaH pratihananamiti vyutpattyA pratihatiH-upaghAtaH tasyAH zamanIvinAzinI / punaH kathaMbhUtA ? / 'vAhitazvetabhAsvatsannAlIkA" vAhitaM-vAhanIkRtaM zvetaM-ujjvalaM bhAsvaddIpyamAnaM sat-zobhanaM nAlIkaM-kamalaM yayA sA tathA / punaH kathaMbhUtA ? / 'ptAparikaramuditA' ptA-jaTA tasyAH parikaraH-maNDalaM tena muditA-hRSTA / atra tAzabdena jaTA jJeyA / lakSyaM ca "rAjA rAjArcitAMheranupacitakalo yasya cUDAmaNitvaM nAgA nAgAtmajAdhu nabhasitadhavalaM yadvapurbhUSayanti / mA rAmArAgiNI bhUnmatiriti yaminAM yena vo'dAhi mAraH sa tAH saptAzcanunnAruNakiraNanibhAH pAtu bibhratrinetraH // " iti rasataraMGgiNyAM zRGgAratilakaTIkAyAm / punaH kathaMbhUtA ? | zubhrA-zuklavarNA | punaH kathaMbhUtA ? / 'sannAlIkA' sannaM-kSINaM kSayaM gatamiti yAvad alIkaM-asatyaM yasyAH sA tathA / punaH kathaMbhUtA ? / 'sadAptA' satAM-sAdhUnAM AptA-avaJcakA, avipratAriketyarthaH / seti tacchabdasahacAritvAd yacchabdaghaTanAmAha-yasyAH-zAntidevyAH parikaraM karaM-hastaM lakSmIkRtakaretyarthaH, kuNDikA-kamaNDaluH bhAtizobhata ityarthaH / 'bhA dIptau' iti dhAtorvartamAne kartari parasmaipade prathamapuruSaikavacanaM tip / atra 'bhAti' Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zobhanastuti-vRttimAlA iti kriyApadam / kA karjI ? / 'kuNDikA' kuNDireva kuNDikA / "astrI kamaNDaluH kuNDI" ityamaraH (zlo0 1444) / katham ? / parikaram / kasyAH ? | yasyAH / kathaMbhUtA kuNDikA ? / uditA-udayaM prAptA / punaH kathaMbhUtA / sAkSamAlA-akSAvalIsametA / ete dve vizeSaNe zrIzAntidevyA (vA) vyAkhyeye iti / sragdharAcchandaH / "vijJeyA sragdhareyaM marabhanayayayA vAhavAhairyatizcet" iti ca tallakSaNam / / 48 / / . // iti mahopAdhyAyabhAnucandra0 zrIvAsupUjyajinastutivRttiH // 4 / 12 / 48 // sau0 vR0-rakSaHkSudreti / zrIzAntinAmnI devI caNDItyaparokSA jagati-pRthivyAM bhavantaM-tvAM kSamA-zAntiH tasyA lAbhastadvantaM kSamAlAbhavantaM janayatAdityanvayaH / 'janayatAt' iti kriyApadam / kA kI ? / 'zrIzAntidevI' zAntinAmnI devI / zrIzabda: pUjyArthe / zriyA-lakSmyA yuktA zAntidevI zrIzAntidevI / 'janayatAt' vidadhyAt / kaM karmatApannam ? / 'bhavantam' / kiMvi0 bhavantam ? | 'kSamAlAbhavantam' / kiMviziSTA zrIzAntidevI ? / 'zubhrA' gauravarNA | punaH kiMvi0 zrIzAntidevI ? / rakSaH(kSAMsi)-rAkSasAH, kSudrAH-zAkinyAdayaH, grahAH-kheTAH, AdizabdAt bhUpAlavyAlAdayaH teSAM pratihatiH-vighnaM tasyAH zamanI-zAntikAriNI 'rakSaHkSudragrahAdipratihatizamanI' / punaH kiMvi0 zrIzAntidevI ? | 'vAhitazvetabhAsvatsannAlIkA' | punaH kiM0 zrIzAntidevI ? / sadbhiH-sAdhubhiH AptApramANIkRtA 'sadAptA' / punaH kiM0 zrIzAntidevI ? | parikaraiH-parijanaiH sevakairyA muditA-harSitA parikaramuditA | punaH kiM0 zrIzAntidevI ? / akSamAlayA-japamAlayA sahitA iti sAkSamAlA | punaH kiM0 zrIzAntidevI ? / 'sA' sA-prasiddhA upalakSitA | sA kA ? / yasyAH parikara-hastaM upalakSIkRtya kuNDikA-kamaNDalu ti ityanvayaH / bhAti' iti kriyApadam / kA kI ? | kuNDikA / bhAti' zobhate / katham ? / parikara' haste ityarthaH / parItyavyayasya AdhArakarmaNi dvitIyA / kasyAH ? / 'yasyAH' devyAH / punaH kiM0 zrIzAntidevI ? / sannaM-kSINaM gataM vA alIkaM-mithyAtvaM yasyAH sA sannAlIkA' / katham ? | 'sadA' nirantaram / punaH kiM0 zrIzAntidevI ? / AptA' pratItA / punaH kiM0 zrIzAntidevI ? | 'uditA' udayaM prAptA / iti padArthaH / / atha samAsaH-rakSAMsi ca kSudrAzca grahAzca rakSaHkSudragrahAH, rakSaHkSudragrahA AdiryeSAM te rakSaHkSudragrahAdayaH, rakSaHkSudragrahAdibhyaH pratihatiH rakSaHkSudragrahAdipratihatiH, tasyAH zaminI rakSaHkSudragrahAdipratihatizaminI / sat ca tat nAlIkaM ca sannAlIkaM, bhAsvacca tat sannAlIkaM ca bhAsvatsannAlIkam, zvetaM ca tat bhAsvatsannAlIkaM ca zvetabhAsvatsannAlIkam, vAhitaM zvetabhAsvatsannAlIkaM yayA sA vAhitazvetabhAsvatsannAlIkA / sadbhiH satAM vA AptA sadAptA / parikaraiH muditA parikaramuditA / akSANAM mAlA akSamAlA, akSamAlayA sahitA Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAsupUjyajinastutayaH saakssmaalaa| sannaM-kSINam alIkaM yasyAH sA sannAlIkA / karaM pari-vyAptIkRtya iti parikaram / mut sAMtA asyA iti muditA / kSamAyA lAbhaH kSamAlAbhaH, kSamA ca lAbhazca kSamAlAbhau, kSamAlAbhau vidyete yasya sa kSamAlAbhavAn, taM kSamAlAbhavantam / / iti caturthavRttArthaH / / 48 / / zrIvAsupUjyadevasya, stuterathoM lipIkRtaH / saubhAgyasAgarAkhyeNa, sUriNA jJAnasevinA / / // iti vAsupUjyajinastutiH // 4 / 12 / 48 // . (4) de0 vyA0-rakSaHkSudreti / sA zrIzAntidevI bhavantaM kSamAlAbhavantaM janayatAt-kuryAditi sambandhaH / 'janI prAdurbhAve' dhAtuH / 'janayatAt' iti kriyApadam ! kA karjI ? / (zrI) zAntidevI / zrIzabdo'tra pUjyavAcakaH / kaM karmatApannam ? / bhavantam / kiMviziSTaM bhavantam ? / 'kSamAlAbhavantam' kSamAyAHupazamasya lAbhaH-prAptiH tadvantam / kiMviziSTA devI ? | 'rakSaHkSudragrahAdipratihatizamanI' rakSAMsikInAzAH, kSudrAH-zAkinIpramukhAH, grahAH-zanaizcarAdayaH, AdigrahaNAdanye'pi bhUpAlavyAlakAlAdayo grAhyAH, eteSAM 'dvandvaH', tebhyaH pratihatiH-upaghAtaH tasyAH zamanI-nAzinI / punaH kiMviziSTA ? / 'vAhitazvetabhAsvatsannAlIkA' vAhitaM-vAhanIkRtaM zvetaM-dhavalaM bhAsvat-dIpyamAnaM sat-zobhanaM nAlikaMkamalaM yayA sA tathA / punaH kiMviziSTA ? / AptA yathArthopadeSTrI, avipratAriketyarthaH / katham ? / sadA-sarvadA / punaH kiMviziSTA ? / 'parikaramuditA' parikareNa pariskandena parivAreNeti yAvat muditAharSitA / "pariskandaH parikara" ityabhidhAnacintAmaNiH (?) | punaH kiMviziSTA ? / zubhrA-avadAtA / yattadornityAbhisambandhAd yasyAH-zAntidevyAH jagati-pRthivyAM kuNDikA bhAti-zobhate ityanvayaH / 'bhAk dIptau' iti dhAtuH / 'bhAti' iti kriyApadam / kA karjI ? / kuNDikA / kasyAH ? / zAntidevyAH / kasmin ? / jagati / kiMviziSTA kuNDikA ? / 'sannAlIkA' sat-zobhanaM nAlIkaM-kamalaM yasyAH sA tathA / punaH kiMviziSTA kuNDikA ? / 'sadAptA' sadbhiH-sAdhujanaiH AptA-prAptA | punaH kiMviziSTA ? / 'parikaramuditA' karaM-hastaM pari-lakSyIkRtya uditA-udayaM prApitA / 'lakSaNetthaMbhUtAkhyAnabhAgavIpsAsu pratiparyanavaH' (pA0 a0 1, pA0 4, sU090) iti sUtreNa dvitIyA / punaH kiMviziSTA ? | 'sAkSamAlA' akSamAlA-japamAlA tayA saha vartamAnAH / devIpakSe 'sannAlIkA' sannaM-kSINaM alIkaM-asatyaM yasyAH sA tathA tAm / 'sadAptA' satAM madhye AptA-vRddhA / nirdhAraNe SaSThI / parikaraNa-jaTAmaNDalena muditA-harSitA ityartho vodhyaH / iti caturthavRttArthaH / / 48 / / sragdharAcchandaH / "vijJeyA sragghareyaM marabhanayayayA vAhavAhairyatizcet" iti tallakSaNam // 4 / 12 / 48 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zobhanastuti-vRttimAlA dha0 TIkA-rakSa iti / 'rakSaHkSudragrahAdipratihatizamanI' rakSAMsi-yAtudhAnAH, kSudrAHzAkinIprabhRtayaH, grahAH-zanaizcarAdayaH, AdigrahaNAdanye'pi bhUpAlavyAlakAlabhUtAdayastebhyaH pratihatiHupaghAtastasyAH zamanI-vinAzikA / 'vAhitazvetabhAsvatsannAlIkA' vAhitaM-vAhanIkRtaM zvetaM bhAsvat: zobhamAnaM nAlIkaM-abjaM yayA sA / 'sadA' nityam / tAparikaramuditA' tAparikareNa-jaTAmaNDalena muditAhRSTA / 'sA' / 'kSamAlAbhavantaM' kSamAlAbhaH-upazamaprAptiH sA vidyate yasya tam / 'zubhrA' zuklavarNA | 'zrIzAntidevI' zAntidevatA / 'jagati' bhuvane / 'janayatAt' karotu / 'kuNDikA' kamaNDaluH / 'bhAti' zobhate / 'yasyAH' / 'sannAlIkA' sannaM-avasAdaM gataM alIkaM-asatyaM yasyAH sA / 'sadAptA' satAM-sAdhUnAM AptA-avipratArikA / devatAyA vizeSaNe / parikaramuditA' parikaraM-hastaM lakSaNIkRtyoditA-udayaM prAptA / sAkSamAlA-akSAvalIsametA / kuNDikAyA vizeSaNe devyA vA / 'bhavantaM' tvAm / sA zAntidevI kSamAlAbhavantaM janayatAt yasyAH parikaraM uditA kuNDikA bhAtItyanvayaH // 4 / 12 / 48 // avacUriH zrIzAntidevI bhavantaM-tvAM kSamA-upazamastasyA lAbhaH so'syAstIti taM kSamAlAbhavantaM kriyAt / kIdRzI ? / rakSAMsi-palAdAH, kSudrAH-zAkinIpramukhAH, grahAH-zanaizcarAdayaH, AdizabdAd bhUpAlavyAlAdayaH, tebhyaH pratihatiH-upaghAtastasyAH zamanI-nAzikA / vAhitaM-vAhanIkRtaM zvetaM-sitaM bhAsvaddIpyamAnaM sat-zobhanaM nAlIkaM-kamalaM yayA sA / satAM-sAdhUnAmAptA-avipratArikA / tAparikaraMjaTAmaNDalaM tena muditA-prItA / sannaM-kSINamalIkam-asatyaM yasyAH sA / sahAkSamAlayA-japamAlayA vartate / idaM devyAH kuNDikAyA vA vizeSaNam / yasyA devyAH kuNDikA-kamaNDalu ti / kathaMbhUtA ? / kara-hastaM pari-lakSIkRtya uditA-udayaM prAptA / / 4 / 12 / 44 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkApazakairakcUriSaSThena ca grathitA zobhanastuti vRttimAlA (prathamaH khaNDaH) munihitavardhanavijaya kusuma-amRta TrasTa - dApI TIkApazakairavariSaSThena ca grathitA zobhanastuti vRttimAlA dvitIyaH khaNDaH munihitavardhana vijayaH prakAzakA kusuma-amRta TUsTa - vApI 4 Tejas Printers AHMEDABAD M.98253 47620