Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01
Author(s): Bechardas Doshi
Publisher: Dadar Aradhana Bhavan Jain Poshadhshala Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004640/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe bhagavatsudharmakhAmipraNItaM zrImadbhagavatIsUtram (vyAkhyAprajJaptiH) paJcamAGge prathamakhaNDam / zrImad-abhayadevasUriviracitavivaraNasahitam / zrIyuta puMjAbhAi hIrAcandadvArA saMsthApitAyAH zrIjinAgamaprakAzakasabhAyA mAnadakAryabhArimanasukhalAla ravajIbhAI mehatA-preritena nyAya-vyAkaraNatIrthana zrIjIvarAjatanuja-paNDita-becaradAsena anuvAditam , saMzodhitaM ca / mumbayyA nirNayasAgarAkhyamudraNAlaye muditam / vi0 saM0 1974 samastabhagavatIsUtramUlyam-45-0-0 . Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education international Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe bhagavatsudharmakhAmipraNIta zrImadabhagavatIsUtra (vyAkhyAprajJapti.) pAzcama aMga-prathAmA khaNDa zrImad-abhayadevasUriviracitavivaraNasahita. zrIyuta puMjAbhAI hIrAcandadvArA saMsthApita zrIjinAgamaprakAzakasabhAnA mAnadakAryabhArI manasukhalAla rakhajIbhAI mehatAe nyAya-vyAkaraNatIrtha paNDita becaradAsa jIvarAja pAse anuvadAvyu ane saMzodhAvyu. mumbaIH nirNayasAgarAkhyamudraNAlayamAM mudrita thayu. vi0 sa0 1974. samaskhabhagavatIsUtramUlya-15-7-0 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education international Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Namotthu NaM samaNarasa bhagavao mahAvIrassa bhagavatsudharmasvAmipraNItaM zrImadbhagavatIsUtram (vyAkhyAprajJapti:) paJcamAze prathamakhaNDam zrImad abhayadevasUriviracitavivaraNena zrIjIvarAja tanuja-paNDitabecaradAsakRta-anuvAdena ca shitm| punaH prakAzane zubhAzIrvAdaH siddhAntamahodadhi sva. A. zrImadvijaya premasUrIzvarajI ma. sA. vardhamAnataponidhi pU. A. zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. zrIsUrimantrArAdhaka sva.A.zrImadvijaya dharmajitasUrIzvarajI ma.sA. -: puna: prakAzane prerakA: :zrIsUrimantrapaMcaprasthAnAnAM catuHkRtva: ArAdhakA: pUjyapAdAcAryadeva zrImadvijaya jayazekharasUrIzvarAH -: puna: prakAzakaH :zrI dAdara ArAdhanA bhavana jaina pauSadhazALA TrasTa 289, esa. ke. boleroDa, dAdara (ve.), muMbaI - 400 028. Jain Education international Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education international Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puna: prakAzana prasaMge prakAzakIya siddhAnta mahodadhi karyasAhityaniSNAta suvizuddhabrahmacArI sva. A. zrImavijaya premasUrIzvarajI ma. sA., vardhamAna taponidhi gacchAdhipati pU. A. zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA., samatAsAgara sva. pU. paMnyAsa zrI padmavijayagaNivarajInI preraNAnA pIyuSapAnathI dhabakato thayelo dAdarano ArAdhanAbhavana jaina pauSadhazALA saMgha, jJAnarucinI sAthe kriyAcustatAno subhaga sumeLa jALavI rAkhanArA saMghomAMno eka agraNI saMgha che. gujarAta kaccha vAgaDa rAjasthAna vagere pradezomAMthI, vyavasAyArthe muMbaI mahAnagaranA dAdara upanagaramAM AvIne sthira thayelA zrAvakono A nAno saMgha, prativarSa suvihita gurubhagavaMtonA cAturmAsa tathA zeSakALanA avasthAna daramyAna upadezavacanAmRtone jhIlIne dAna-zIla-tapa ane bhAvanI noMdha pAtra ArAdhanA karI rahyo che. vi. saM. 2048 nA cAturmAsArthe sahajAnaMdI sva.pU.A.zrImadvijaye dharmajitasUrIzvarajI ma.sA.nA vidvAna ziSyaratna zrI sUrimaMtranI cAra vAra ArAdhanA karI cukelA pU.A.zrImadvijaya jayazekhara sU.ma.sA. padhAryA. teo zrImadranI pAvana nizrAmAM thayelI zAnakhAtAnI upajamAMthI, teo zrImadranI pAvanapreraNA pAmIne, ame paMcamAMga zrImad bhagavatIsUtra (vyAkhyAprajJapti) no prathama bhAga puna: prakAzita karatAM anerI dhanyatA anubhavIe chIe. A pustaka zrIjinAgamaprakAzaka sabhA - muMbaI dvArA vi.saM.1974 mAM prakAzita thayuM hatuM je hAla atyaMta jIrNa avasthAne pAmyuM che temaja dudhrApya che. tethI jheroMkSa oNkseTa mudraNa dvArA e granthanuM A puna: prakAzana thaI rahyuM che. abhyAsuone A grantha sulabha thAya temaja adhyayana mATe upayogI bane e mATe mudrita karAvelI A ra50 nakalo vecANa-vyavasAyano uddeza gharAvatI nathI. pUrvaprakAzanakALe saMpAdana, bhASAMtara, preraNA, Arthika sahayoga vagere ApanAra darakeno A prasaMge AbhAra mAnIe chIe. vizeSa karIne, zrIyuta puMjAbhAI hIrAcaMda dvArA saMsthApita zrI jinAgamaprakAzaka sabhAnA mAnada kAryakara zrI manasukhalAla ravajIbhAI mahetA tathA temanI preraNAthI A granthanuM saMpAdana ane anuvAda karanArA nyAya-vyAkaraNatIrtha paMDita zrI becaradAsa jIvarAjano, A puna:prakAzana prasaMge AbhAra mAnIe chIe. A puna:prakAzananAM sahAre adhikArI varga vAcanA-pRcchanA vagere paMcavidha svAdhyAya karIne sva-para Atmahita sAdho evI zubhecchA saha. li. zrI. dAdara ArAdhanA bhavana jaina pauSadhazALA TrasTa Jain Education international Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education international Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ." yasmin kasmin puruSe yAvatAM'zena vItarAgatA saMbhavati, tAvato'zena tasya puruSasya vAkyaM mAnanIyaM syAt. " ghum "sarvebhyo vItarAgavacanaM saMpUrNatayA pratItipAtraM kathayituM samucitam yato yatra rAgAdidoSANAM saMpUrNaH kSayaH syAt tatra " "saMpUrNajJAnasvabhAvaprakaTanocitaniyamo ghaTate - zrIjine yA vItarAgatA sA sarvebhyo'tiricyate, teSAM vacanaM pratyakSaM pramANaM tataH" zArIrikAdyanantaprakArairduHkhairvyAptA ata eva vihvalA jIvAstAni tyaktumicchavo'pi na tyaktuM zaknuvanti kimasya kAraNam ? etAdRzaM praznaM naike puruSAH samutpAdabanti, parantu taM samAdhAtuM tu kazcid virala eva zaknoti. yAvacca yathArthatayA duHkhamUlameva na jJAtam, tAvat kRte'pi tatkSayopAye na tad vinazyati, kintu duHkhaM prati AkaNThaM cApriyatAyAm, abhAvukatAyAM satyAmapi tad anubhavanIyameva. viparItopAyairduHkhaM nAzayituM prayatamAne jane, tannAzArthaM ca asahyaparizramapUrvakaM kRte'pi prayatne yadi na tad nazyet tadA mumukSuratyantaM vyAmuhyati, athavA sa mumukSuH punaH punarevaM cintayati yat kimetat ? kathaM nedaM duHkhaM Talati ? kenA'pi prakAreNa na tad mamesvame'pi na tat prati vRttilavaH, tathApi tat prApyate, ahaM ca yAn prayatnAn tannAzAya karomi, te sarve'pi kevalaM viphalA bhavanti iti na, kintu ahaM duHkhameva anubhavAmi; kimetat ? kimasya kAraNam ? kiM na nAzArhaM duHkham ! kiM duHkhAnubhUtireva jIvasvabhAvaH ? kimasti kazcid jagataH kartA ? kiM tenaivameva kartumucitaM gaNitam ? kiM vaiSA vRttiH bhavitavyAdhInA ? kimathavA keSAMcid matkRtAparAdhAnAmevedaM phalam ? ityevaMprakArAn anekAn vikalpAn te prANinaH kurvanti, ye santi deha - manodhAriNaH ye tu dehino'pi manorahitAste prANinaH avyaktaM duHkham anubhavanti, icchanti ca avyaktatayA yadetad asmadIyaM duHkhaM kenA'pi prakAreNa praNazyet. asmin jagati sarve zarIriNaH vyaktaM vA'vyaktaM tadeva samAkAGkSanti yat kenA'pi prakAreNa duHkhaM saMnazyet kayA'pi rItyA nAhaM duHkhamanubhaveyam, sarvathA sukhabhAgeva syAm, teSAM prayatno'pi tadarthameva, evaM satyapi kathaM na nazyati tad duHkham ? etAdRzaH prazno bahUnAM vicAravatAM manasi pUrvakAle samabhUt, vartamAne'pi bhavati, bhaviSyatyapi tAdRzavicAravanto bhaviSyanti teSu anantA'nantavicAravatsu anantA vicAravantaH pUrvoktapraznasamAdhAnaM prAptavantaH, muktAzca duHkhebhyaH, vartamAne'pi ye ye vicAravantastathyaM samAdhAnaM prAptavantaste'pi tathArUpaM phalaM prApnuvanti, bhaviSyati cApi ye ye vicAravanto yathArthaM samAdhAnaM saMprApsyanti te te tathArUpaM phalaM prApsyanti, nAtra saMzayAvakAzaH. " dharmotpattimUlakAraNam / kebalamauSadhenaiva yadi zarIraduHkhaM nazyet, dhanAdiprAptyA manoduHkhanAzo bhavet, vA bAhyasaMsargajaM duHkhaM manasi na kimapi prabhAvaM vidayAt tadA duHkhanAzAya ye ye prayatnAH kriyante, teSAM jIvAnAM te te saphalAH syuH kintu naitAdRg bhavat kairapi dRSTam, tadaiva vicAra'batAM manasi praznaH samutpannaH yad duHkhanAzAya anya eva upAyaH syAt, yo'yaM tadarthaM kriyate prayatnaH sa tu ayathArtha eva, evameva pravRttau tu sarvaH zramo vyartha eva, ato yadi duHkhasya mUlakAraNaM yathArthatayA jJAyeta, tadanusAreNa ca upAyavidhirbhavet tadA duHkhaM vinazyet, nAnyathA yathArthatayA duHkhamUlakAraNajijJAsotkaNThitA api kecideva vicArazIlAH tadviSayaM satyaM samAdhAnaM prAptAH kecit tu yathArtha samAdhAnam aprApnuvanto mativyAmohAdinA AtmAnaM yathArthasamAdhAnaprApakaM manyamAnAstadanusAreNa upadeSTuM pravRttAH, lokA api bahavaH tadupadezAnusAreNa pravRttiM vidhAtuM lagnAH. jagati yadetAni dharmaviSaye bhinnabhinnamatAntarANi dRzyante teSAM sarveSAmidameva mukhyamUlam. "dharmAd duHkhaM vinazyet" etAdRzaH siddhAnto bahUnAM vicAravatAM saMjAtaH, parantu teSAM dharmakharUpasaMjJAne parasparamadhiko bhedaH samajani, kecit tu svIyAd mUlaviSayAd bhraMzaM prAptAH punazca ke'pi tadviSaye matimohAd vividhatayA nAstikAdipariNAmaM gatAH. qimasti duHkham ? kAni ca duHkhamUlakAraNAni tAni ca kathaM nazyeyuH 1 tatsaMbandhe jinairvItarAgairyad mataM darzitam tat - zrImato zrIrAgadharmA'- vardhamAnajinasya - vartamAnakAle antimatIrthaMkaradevasya - zikSayA'dhunA mokSamArgA'stitvaM varivarti, etaccAtra saMkSepe - NocyateH- bhiprAyaH / "sarve jIvAH sukhaM samicchanti, duHkhaM tu sarveSAmapriyam, duHkhAd muktA bhavituM sarve jIvA vAJchanti, tatsvarUpasya yathArthatayA - 2 bha0 sU0 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnAta tada daHkhaM na nazyati. tadduHkhAtyantikAbhAvaM mokSamAcakSmahe. atyantavItarAgatAmasaMprApya na bhaved Atyantiko mokSaH, samyagjJAnamantarA vItarAgatA prAptumazakyA, samyagdarzanaM vinA jJAnamapi asamyagucyate, yena svabhAvena vastunaH svarUpam , tenaiva svabhAvena vastuno jJAnaM samyagjJAnamucyate. samyagdarzanena, samyagjJAnena ca pratItamAtmabhAvamanusRtya yad vartanaM taccAritryamucyate. eSAM trayANAm [ samyagjJAnasamyagdarzana-samyakcAritrANAm ] ekatayA jAyate mokSamArgaH. jIvaH svAbhAvikaH, jIvAzcAnantAH, paramANavo'pyanantAH, jIva-padalayoranAdikaH saMyogaH, [ paramANUnAM samUhaH pudgalaH ] yAvacca jIvaH pudgalena saMbaddhastAvat sa sakarmocyate, jIvo bhAvakarmaNAM vidhAtA, bhAvakarmaNAmaparaM nAma vibhAvaH, bhAvakarmaprabhAveNa jIvaH pudgalarAziM saMcinoti, tataeva taijasAdizarIrasaMbandhaH, audArikAdizarIrasaMbandhazca saMjAyate. yadi jIvo bhAvakarmato vimukho jAyeta tadA nijabhAvapariNAmI bhavet. vinA samyagdarzanaM vAstavena bhAvakarmato jIvo vimukhIbhavituM na zaknoti. jinavacanAd yA tattvArthe pratItiH, saiva samyagdarzane mukhyaM sAdhanam. __samupadarzitA ime upAyAH-samyagdarzana-samyagjJAna-samyakcAritrAdayaH, athavA eSAM trayANAM yadekaM nAma samyagmokSaH. samyagdarzanAdiSu 'samyagdarzanameva mukhyam' evaM rItyA naikasthaleSu zrIvItarAgaiH prarUpitam, yadyapi samyagjJAnAdeva samyagdarzanamapi avaukSyate, tathApi samyagdarzanaprAptirahitaM jJAnaM saMsArasya-duHkhasya-kAraNamiti matvA mukhyatayA samyagdarzanameva gRhItam. yathA yathA samyagdarzanaM zuddhaM saMjAyate, tathA tathA samyakcAritraM prati vIyaM samullasati. evaM krameNa samyakcAritrAvAptisamayo naikavyameva prApnoti, tata eva cAtmani sthiraH svabhAvaH sidhyati, kramAcca pUrNatayA sthiratA prAkavyaM prAmoti, tata AtmA nijapade lIno bhUtvA sarvakarmakalaGkarahitaH zuddhAtmasvabhAvaikarUpe mokSe paramA'vyAbAdhasukhAnubhavasamudre ca sthito bhavati. yathA samyagdarzanaprAptyA jJAnaM samyaksvabhAvaM prApnoti, eSaH samyagdarzanasya paramopakAraH tathA samyagdarzanaM krameNa zuddhaM sat pUrNatvena yat sthiratArUpaM cAritryaM prApnoti, tadarthaM tat samyagjJAnasAmarthya samapekSate. samyagjJAnaprAptAvupAyabhUtaM vItarAgazrutam , tattattvopadeSTA mahAtmA ca. vItarAgazrutaparamarahasyajJAtA, asaGgaH, paramakaruNAzIlo mahAtmA atyantaM ra durlabhaH, mahAbhAgyenaiva tadyogaH prApyate tadasaMzayam IdRzamahAtmanAM yogo durlabhatamaH, yadA suSame deze, kAle'pi etaadRshmviitraagshaastraanni| hAtmano yogo durlabhaH, tadA duHSame kAle sa durlabhaH syAdeva, tatra kiM kena vaktavyam. yadyapi tAdRzamahAtmanAM yogaH kvacidevalabhyate, tathA'pi yadi zuddhavRttiyuto mumukSuH syAt tadaiva sa tAdRzapuruSasya mauhUrtike'pi samAgame aprAptapUrva guNaM prApnoti. yeSAM mahAtmanAM vacanaprabhAvAda muhartamAtre'pi kAle cakravartino'pi rAjAnaH svIyaM rAjya-vibhavAdikaM parityajya bhayaMkare vane tapazcaryAmAcarituM saMcaritAH, teSAM mahAtmanAM yogena kathaM nA'pUrvA guNaprAptirbhavet ? suSame deze, kAle'pi kacideva tAdRzAM mahAtmanAM yogo jAyeta, yataste apratibaddhavihAriNo bhavanti. kazcid mumukSurevamamilaSed yad evaMprakArANAM mahAtmanAM nirantaraH samAgamaH kathaM syAt ? yato mumukSavo mAnavA duHkhakSaye'nanyakAraNabhUtAn tAn pUrNatvena samupAsIran. tadviSayo mArgaH zrIjinena bhagavatA evamavalokitaH nityaM tatsamAgame AjJAdhInatvena vartanIyam , tadarthaM ca bAhyAntaraparigrahAdiH tyAjyaH, ye tu taM [parigrahAdikam ] sarvathA parityaktuM na zaktAstairdezatastattyAgapUrvakamevaM vartanIyam. teSAM mahAtmanA guNAtizayatvena, samyagAcaraNAt, paramajJAnAt , paramazAnteH, paramanivRttezca mumukSujIvasya azubhavRttayaH parAvRttAH satyaH zubhasvabhAvaM prApya svarUpaM prati valanti. teSAM puruSANAM vacanAni AgamasvarUpANi, tadapi punaH punaH svavacanayogA'pravRtteH, nirantaraM samAgamayogAbhAvAt, tadvacanayathAsthitasmaraNavirahAt, keSAMcid bhAvAnAM svarUpajJAne parAvartanajJAnApekSaNAt , anuprekSAbalavRddhyarthaM ca vItarAgazrutam-vItarAgazAstram-balavadekam upakArakArakaM sAdhanam, yadyapi tAdRzamahApuruSayogenaiva prathamaM tadrahasya jJAnIyam, pazcAd dRSTau vizuddhAyAM satyA mahAtmasamAgamavirahe'pi tat zrutaM balavadupakArakArakam , athavA yatra kevalaM tAdRzAM mahAtmanAM yogo bhavitumazakyaH, tatrApi vizuddhadRSTimA vItarAgazrutaM paramopakAraM karoti, tadartha caiva mahApuruSairekazlokAd Arabhya AdvAdazAGgaM zrutapraNayanamakAri. taddvAdazAGgasya mUlataH upadeSTA zrIsarvajJo vItarAgaH, yasya svarUpaM mahAtmAno nirantaraM dhyAyanti, svapratItyA ca tatpadaprAptimeva sarvasvaprAptim anubhavanti. sarvajJavacanAni saMpradhArya mahAcAryaiH tad dvAdazAGgaM nyabandhi, tadA''zritairaparairAjJAGkitairmahAtmabhiH itarANyanekazAstrANi saMracitAni. dvAdazAGganAmAni caivamaH . AcAra-aGgam , sUtrakRta-aGgam , sthAna-aGgam , samavAya-aGgam , vyAkhyAprajJapti-bhagavatI-aGgam , jJAtAdharmakathA-aGgam , upAsakadazA-aGgam , antakRddazA-aGgam , anuttaraupapAtikadazA-aGgam , praznavyAkaraNa-aGgam , vipAka-aGgam , dRSTivAda-aGgam. tebhyaH zrIAcArAdizAstrebhyaH kAladoSAdanekAni sthalAni visarjanatAM prAptAni, avaziSTAni cAlpAni sthalAni; yAni cAlpasthalAni avazi .STAni tAni 'ekAdazAGga' iti saMjJayA zvetAmbareSu pratItAni. tanmataM digambarairnAnumatam. jinadarzane mukhyatayA zvetAmbara-digavItarAgazAstraM prati vetaambr-digmbrau| ma mbaranAmnA bhedadvayaM prasiddham. visaMvAdApekSayA, matAgrahadRSTyA ca tad bhedadvayaM kevalaM bhinnabhinnamArgadvayamiva dRzyate. matadRSTyA " tu tadavalokane tayorbhedayormahadantaram. tattvadRSTyA jinadarzane mukhyatayA tAdRzo vizeSabhedaH parokSaH, dIrghadRSTyA tatsaMprekSaNe tayordvayoH minnAnyeva kAraNAni dRzyante, vivAdasaMbandhIni bahuni sthalAni tu aprayojanAyamAnAnyeva tayoH, tAnyapi ca parokSANi. yAni ca pratyakSakAryabhinnAni, na teSu tAdRzo bhedaH, tataH saMpradAyadvaye utpadyamAnA guNavanto janAH samyagdRSTyA pazyanti, tathA ca pravartante yathA tattvapratItAvantarAyA'lpatA bhavet. yat kiJcidastu, parantu tadbhedadvayamatyantaM sAMnidhyamAgacchati. "mokSamArgaprakAza" nAmake daigambare granthe vartamA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ najinAgamAH, ye zvetAmbarasaMpradAyasaMmAnyAH, te niSiddhAH, kintu na tanniSedhaH samucitaH, itaradarzanagrantheSviva vartamAnAgameSu amukAni sthalAni madhikatayA saMdigdhAnIvAvabhAsante, tathA'pi satpuruSadRSTyA saMprekSaNe samasti tannirNayaH. tataH upazamadRSTyA tadAgamAvalokane na kAryaH saMzayaH. zrIjinAgamA upazamasvarUpAH, upazamasvarUpaireva puruSairupazamArthamete prarUpitAH-upadiSTAH, sa samupazama AtmArtham , nAnyaprayojanAya, satrANi (jinAgamAH), tadanusAreNa ca prAcInAcArya racitAni anyAnyapi bahUni zAstrANi santi vidyamAnAni. bItarAgazrutasya suvihitapuruSaistu tAni hitAvahamatyaiva viracitAni, kaizcidapi matavAdibhiH, haThAgrahibhiH, zaithilyapoSakaizca puruSaiH maahaarmym| saMkalitAni kAnicit pustakAni sUtrebhyaH, jinAcArebhyo vA bhinnAni, prayojanamaryAdAbAhyAni ca jJAyeran , teSAM pustakAnAmadAharaNAta prAcInasuvihitAcAyevacanotthApanaprayatno na bhavabhIrubhirmahAtmabhirvidhIyate. parantu tato bhavati upakAra iti jJAtvA tadrahamAnaM kurvadbhiryathocitaM tAni sadupayogatayA gRhyante. yena matabhedenA'yaM jIvo gRhItaH, sa eva matabhedaH tasvarUpamAvRNoti-vItarAgapuruSasya samAgamamantarA, tadupAsanAM vinA cAsmin jIve kathaM samutpadyeta mumukSutA ? kutaH syAt samyagjJAnam ! kathaM bhavet samyagdarzanam ! kena prakAreNa cA''viHsyAt samyakcAritram ! tAni trINi vastUni nAnyatra saMbhavanti. vItarAgapuruSAbhAvaprAyo vartamAnaH samayaH, [ jinamArge ] AzcaryakarA bhedAH, [ sa mArgaH ] khaNDitaH, [ tam ] saMpUrayituM durgamaM sAdhanaM dRzyate, [tasya ] prabhAve mahAnantarAyaH samasti, [tadartham ] ca deza-kAlAdayaH bahupratikUlAH vartante, vItarAgavartamAne vItarAga-. '.mataM lokapratikUlaM saMjAtam , ye lokA vItarAgamatAnuyAyinaH, te'pi na tatpratyayaM khalakSye lakSayanti, athavA anymaargdshaa| matameva vItarAgamataM saMjJAya te santi dharmakaraNe dhAvamAnAH, yathArthatayA vItarAgamatajJAnayogyatA na teSu lokeSu lokyate, dRSTirAgasya prabalaM sAmrAjyaM samasti, veSAdivyavahAre viTambanAM kRtvA mokSamArge antarAyaM vidadhAnAH samupaviSTAH saMsanti. tucchAH, dInAH, virAdhakavRttiyuktAzca puruSA agresarA vartante, yadi kimapi tathyaM satyaM bahirAviHsyAt tadA te prANaghAtajamiva duHkhaM samanubhavanti iti vilokyate. vItarAgapadaM punaH punaH saMvicAraNIyam , samupAsanIyam , dhyeyaM ca. kAladoSAd apArazrutasAgarasya bahulo bhAgo visRSTaH, avaziSTaM avajJAnama-jinA. ca vartamAne bindumAtram , alpamAtraM vA; bahusthaleSu ca sthUlanirUpaNApArizeSyAdeva na labhate idAnIntano jano nimragamarUpasAdhana- nthabhagavaduktazrutasya pUrNa lAbhamasmin kSetre, sa eva heturmatamatAntarotpattau, tata eva ca nirmalAtmatattvAbhyAsinAM mahAzaktiH / __ tmanAM saMjAtA alpatA, alpatAM prApte zrutajJAne bahuSu utpanneSu matamatAntareSu, samAdhAnasAdhaneSu parokSeSvapi ca 'samyagdarzanam-zrutarahasyam' IdRzo hyAtmAnubhavaheturmokSamArgaH-samyakcAritram , vizuddhadhyAnaM cAdyApi vidyate, taMt kila paramaharSakAraNam, zrIjinena kathitA bhAvA adhyAtmaparibhASAbhUSitAH samavabhAsante, ata eva te duHsaMjJAnAH, (tadvedanArtham ) paramapuruSasya yogaH saMprApyaH jinaparibhASAviSayako vicAro yathAvakAzaM vizeSato nididhyAsitavyaH, bhagavatA jinena kathito lokasaMsthAnAdi vo, shriijinpribhaassaa| 'dhyAtmaparibhASayA sAdhayituM zakyaH, cakravAdisvarUpamapi tathAvidham, manuSyoccatApramANAdyapi tathAprakAram , kAlapramANAdiSyapi tathAvidhataiva ghaTAmaTati, nigodAdisvarUpamapi na tathAprakAratAmatikAmati, siddhasvarUpamapi tenaiva prakAreNa nididhyAsanIyamsaMprApaNIyam , 'loka'-zabdArthaH, 'anekAnta'-zabdArthazca AdhyAtmikaH, 'sarvajJa'-zabdasaMjJAnaM bahugUDham , dharmakathArUpANi caritrANi AdhyAtmikaparibhASayA paribhUSitAni, jambudvIpAdivarNanamapi tathAprakArameva. bhagavatIprabhRtisiddhAnteSu yat kimapi jIvAnAM bhavAntaravarNanamakAri, na tatra kimapi saMzayanIyam, tIrthaMkarAstu pUrNAtmasvarUpAH, parantu ye puruSAH kevalaM yoga-dhyAnAdisamabhyAsabalAt sthitAH, teSvapi kiyantaH puruSAH tAni bhavAntarANi jJAtuM zaknuvanti bhgvtiivrnnnaani| ' evaM ca yad bhavati na tatra kA'pi kalpitaprakAratA, yasya puruSasya Atmano nizcayAtmakaM jJAnam, sa bhavAntarajJAnI bhavitumarhati, kacicca jJAnatAratamyena kSayopazamabhedAd na tathA bhavitumaJcati, kintu yo janaH AtmAnaM pUrNatayA, zuddhatayA ca anubhavati sa tu tad jJAnaM (bhavAntarajJAnam ) jAnAtIti sunirNItam. 'AtmA nityaH, anubhavarUpaH, vasturUpaJca' ityAdi saMskAradRDhIkaraNArtha zAstreSu te te prasaGgAH samupavarNitAH, yadi ko'pi spaSTatayA na syAd bhavAntarajJAnI tadA tu ko'pi AtmajJAnyapi na bhavediti vaktavyaM syAt. kintu tathA tu nAsti, yataH-AtmajJAnaM jAyate spaSTatayA, tata eva ca bhavAntarajJAnamapi spaSTatayaivAvabhAsate yasya kasyA'pi jJAninaH. svIyaparakIyabhAvasaMjJAnajJAnaM naiva kenA'pi prakAreNa visaMvAdaM prApnoti. -zrImadrAjacandra . Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadAjacandrAt zrIjinAgamaviSayakamidaM zikSaNamasmAbhirlabdham , ahammadAvAdanivAsine zrImate hIrAbhAi-sUnuzrIpuMjAmAinAmne svasnehine .. teSAmiyamAjJA''sId yad dravyavyayo jJAnoddhArAya kAryaH, tadAjJAnusAreNa zrIpuMjAbhAinAmnA jJAnarasikena dhaninA akAle shriimdraaycyH| kAlena kavalitasya svaikataruNaputrazrIkacarAbhAinAmnaH saMsmaraNArtha zrIjinAgamaprakaTanayojanA kAritA, yatra sarvataH prathamaM zrImatsudharmavAmisaMkalitaM zrIbhagavatIsUtramidaM prathamakhaNDarUpeNa saMmudrya prakAzyate. etacca bhagavatIsUtraprathamakhaNDaM nyAyatIrtha-vyAkaraNatIrthetipadavIdvayadhAriNA paNDitavaryeNa zrIjIvarAjatanujanmanA becaradAsena anuvAditam, sthale sthale mUla-TIkAgataprAkRtacchAyA-TippaNAdibhizca saMTippitam , sazodhitaM ca. AsIdicchA yad ekA AlocanAyuktA aitihAsikI, zAstrasaMmatA ca prastAvanA'nena khaNDena sahaiva prAkaTyaM prApnuyAt param atrArthe'dhikakAlA'pekSA iti ataH paraM prakaTayituM cikIrSitam. atrA'smAbhirasmAkaM sarvAH zaktayaH asaMkucitaM niyojya idaM pustakaM yathottamaM syAt tathA sarve prayaMnAH kRtAH. tadidaM pustakaM prajAjanapremapAtrIbhavatu iti prabalatvena samAkAGkSan manasukhalAla ravajIbhAi mehatA. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1. paricaya maMgalAnaprastAvanA, preyanAmavyAkhyAyAsavicAra - arhada, viddha. AcArya upAdhyAna sAdhu namaskAravaryA-adAdine - thag namaskAra zAmATe?-- RSabhAdine pRthak pRthak zAmATe namaskAra nayI karyo ? - arhadAdine bhinna namaskArano hetu nAmoccAraNapUrvaka namaskAranuM azakyatva. - prathama siddhone namaskAra zamATe nahIM ? - siddhapUrva arhatane namaskArano hetu prathama AcAryoMne namaskAra zAmATe nahIM ? -- aIdaghIna AcAryasAmarthya. - dravyazrutaprAdhAnya. - brAhmI lipi, zAstra ja maMgalasvarUpa chatAM punaH maMgala zAmATe ? -- zAstrAbhiSeya.zAstraphala - zAstrasaMbaMdha. - bhagavatI parimANa. uddeza kArtha. -- uddezakaviSaya. - zrutanamaskAra. - 1---12 zataka 1. - praznotthAna. guruparvakramasaMbaMdha supae jaMbUne saMbaMdhagraMtha kahAnI pratIti thI? dharmAkhAmI dhane jaMbUsAmI. rAjagRharAjaivizeSa na premakathA mahAvIra mahAvIravarNaka rAmasaraNavarNakasabhAnirgamavargakathA sabhAvisarjana gItamasvAmI. tyAna zataka 1. - uddezaka 1. -- calamAna calita. nirjIryamANa nirjIrNa. ekArtha che ? nAnArtha che? - utpannapakSa -- vigatapakSa. sarvajIvasthityAdi vicAra. nairayikasthiti. nerayikazvAsocchvAsa. - nairayikaAhAra - AhArapariNAma -- citopacitAdi . - nairayikapudgalabheda - cayopacayAdi. - apavartanAdi nairayika pudgala mahayAdigairavikakarmacAdi anurakumArasthiti asurakumAra pAsodvArA amurakumArabhAddAra - mahArapariNAma --vitopacitAdi-anu ramArakarmapAdikumAraviyAdimArAdi pRthivIkAvikajIvasthiti pRthivIvAdikajIva AhArAdi jIva, samijIva vAyuzI bhane vanaspatijIvasthitiAhArAvi. kITapataMga vicAra-vijayasthiti - mahArAdi komAhAra. prakSepAhAra diva caturAdividi manuSyasthisyAdi yAnavyatarasthivAdijyotiSAdakhakhAdi - manAdi jIva AramAraMbha, parAraMbha, bhavAraMbha ke anAraMbha che? jIvabhedamAtmAraMbhatyAdituM kAraNa nairavikAdimAnaparvatajIvana AramAraMbhAdivicAra ThevAvAlAjIyano mAramAraMbhAdivicAra jJAna darzana, cAritra, rApa ane saMyama dhuM aihamavika, pArabhavika ke ubhayabhavika che?-- asaMkRta anagAra siddha thAya ? - asaMvRta muni zAmATe siddha na thAya ? - saMvRta anagAra siddha thAya ? - saMta ana gAra zAmATe siddha thAya ? asaMyata jIva deva thAya ? asaMyata jIva zAmATe deva thAya ? ane zAmATe deva na thAya ? - vAnavyaMtara devonA rAnI devaloka kepA hoya ! uddezakasamApti bhane gautama vihAra 41-88 zataka 1. - uddezaka 2. - -- . ----- --- - ekIkRta duHkha vedAya ? hA nA. tenuM kAraNa. e pramANe sonI daMDakathA jIva saMbaMdha pUrvapramANe prota svayaMkRta AyuSya vedAya che ? - hA, nA. tenuM kAraNa. -- e pramANe sarvatra praznottaro. -- badhA nairayikone sarakho AhAra, sarakhaM zarIra ane sarakhA. ronuM kAraNa mahAzarIra. asyazarIra, tairaviko samAna kALA? nAtegAM hetu pUrvopapatra ka. -- pazcAdupapannaka. nairayikono varNa samAna che! nA. kAraNa nairayikonI lezyAo sarakhI che? - nA. - kAraNa. nairayikonI pIDA sarakhI che ? - nA. - kAraNa - saMjJibhUta. asaMjJibhUta. nairayikone sarakhI kriyA hoya che ? - nA. kriyAvibhAga. - nairayikonuM AyuSya sarakhuM hoya che ? ane teo sAtha pedA thayelA che ? kAraNa. samyagdRSTi. mithyAdRSTi. mizra dRSTi. - nA. kAraNa nairathikonA cAra prakAra. - asurakunAra pUrvapramANe vicAra karma, varNa ane zyAmAM bhedakhanitakumAra pRthivIkAyika saMbaMdha pUrvavada vicAra AhAra, karma, varNa ane ke vAmAM nairavisAve saravAI yathA pRthivIkAvidhone sarasI poDA. zeSa sabai nai samAnatemaja bedriya, zaudiya ane caturiziya ', , dicinairavika samAna kriyAbhedatirvaco saMgatAyata ane asaMyatamanuSyo nairapi jevA. AhArabheda kiyAbheda - mAnamtara jyotiSika ane vaimAniko amarakumAra jevA. jyotiSika bhane vaimAnikamAM vedanAbheda hisyAnAlA nairavikAdipoza daMDaka vidhe pUrvavat vicAra tulyatA bhane vizeSatApUrvoktasaMgrahamA pAnI sAkSike pracArano saMsArasthAnakALa ? -- cAra prakArano. keTalA prakArano nairayika saMsArasaMsthAnakALa ? - traNa prakArano -- zUnya -- azUnya -- mizra. - keTalA prakAra noti prakAranomazUnya vidha. manuSya ane devo nairavika devAdikAnanuM apa tyAnA kAya sAdhe alpavayI aMtakriyAkarmanAza kare ? hA nA.prajJApanAnI sAkSi asaMvatabhavyadravyadeva - akhaMDita saMyamI, -- khaMDitasaMyamI, akhaMDita saMyama saMyamI, khaMDita saMyamAsaMyamI, asaMjJI, - tApasa, kAMdardika - caraka parivAjaka, kilvi pika, nicaina, AjIvika AbhiyogI, pepara ane samyaktvarahitaH e yathA kyA devalokamA jAmavAra uttara-prakA ranuM asaMjJiAyuSya ? - cAra prakAranaM. - asaMjJI jIva kyuM AyuSya bAMdhe ? - cAre jAtanuM - vAre jAtanA AyuSyanI ochAmAM ochI ane vadhA remAM badhAre hada. - cAre jAtanA AyuSyanuM alpabahutva. - uddezakasamApti - gautama vihAra. - --- 89-112 3 bha0 sU0 - 13-40 -- - - --- / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zataka 1. - uddezaka 3. - kAmonIya karmajIvakRtI rItimA cAra prakAra. eka prakArano svIkAranairavikAdi bhogI daMDaka saMbaMdha kAMkSAmohanIya vicAracodaMDa saMbaMdha kAMkSAmohanIya vidheye kALaviSayaka ciMtana va upacaya udIraNa, vedana, nirbharaNa saMgraha. kAMkSAmohanIvanaH bedananI rIti vedananI kAraNa saMdeha saMgha kI paradharma phasAzaMkA. anidhitapa viparIta jinabhASita satya. - tema mAnanAra - AcaranAra ArAdhaka. - astitva tathA nAstitvanA pariNAmano vicAra -- prayoga. khabhAva. kAMkSAmoddanIya baMdha tenI rIti. - kAraNa --pramAda ane yoga. -- pramAdano janaka yoga. yoganuM janaka vIrya. vIryanuM janaka zarIra. zarIrano janaka jIva utthAna tathA karmAdikanI astitA. ---- udIraNa. - garhaNa. - saMvaraNa. konuM udIraNa ? -- udIraNAyogyanuM udIraNa. - utthAnAdikavaDe udIraNa. anudIrNanaM upazamana pUrvavad paripATha. udayaprAptanuM nirjaraNa nairavikAdikamitakumArAMta jIvaviSe vedana vicAra pRthivIkAyika jIvakAMkSA mohanIyane vede ? - hA. -tene tarka, saMjJA, prajJA, mana ke vacana che ? - nathI. to paNa vede . - jinokta satya. - e pramANe cAra iMdriyavALA jIsudhI vicArI peThe dina tine yAvat vaijJAniko manokAMkSAmodane vede ! DA. prema-jJAnanA, darzanA cAritranA, veSanA, pravacananA, pravacanAbhyAsI puruSanA, kalpanA, mArganA, matanA, bhAMgAnA, nayanA, niyamanA ane pramANanA da jo saMdigdha pAyI parma laganAcI, phalAzaMkA thayAthI, anidhitapa tathA viparItatA pAyayAyI zramaNo kAMkSAmohane vede che. udde zakasamApti. - " 7 113 - 130 zataka 1. - uddezaka 4. karma prakRti keTalI ? - ATha gAthA. - upasthAna. vIryathI ke avIryathI ? - bAlavIrya. - paMDitavIrya. - apakramaNa. upazAMta mohanIya. potAthI apakrame ke parI ameci ane kharaci karela karma devA vinA chUTakAro yAda ? nA. kAraNa ye prakAra pharma arahaMte jAneAbhyupayamikI vedanA auSakamakI vedanA pula haI? ??. kaMpa. jIva mAtra saMyamAdiyoM manuSya siddha thayo ? thAya che ? ane thaze ? nA. kAraNa. Adhovadhika. -- paramAdhovadhika. - kevalI siddha thayA ? hA. - kevalajJAnI thayA pachI dAvI pUrNa kAyA.uddezakasamApti bhAga - 131 - 140 zataka 1. - uddezaka 5. pRthivIo keTI ! sArA sAmAM ke nivAvAsa azurakumArAvaso keTA ! vivIkAyikAvAsI keTalA ? jyotikAvAso vimAnAcA pheTA ! sapada nairavikarivatisthAna, gairaviko zuMkoopayukta, mAnopayukta, mAvopakha bhane somapayukta bhaMgaavagAinAsthAna. zarIra cayana saMsthAna vezyA. hi. jJAna. ajJAna. yoga, upayoga, asurakumAra sthitisthAnAdi - bhaprAyAnya. pRthivIkAvika sthirasthAna diyAdi jIna piye pUrvavat vicAra paMcedriyaciyonika manuSyavAnavyaMtarAdi uhezakasamAti. - 141-160 - zataka 1. - uddezaka 6. sUrya jeTale dUrathI ugato dekhAya che teTale ja dUrathI Athamato paNa dekhAya che ? - dA. ugatA ane AthamatA sUryanuM prakAzakSetra sarakhuM che ?hA. kSetravicAra. lokAMta alokAMtane aDake ? hA. dvIpAMta sAgarAMtane aDake ? - chAyAnta AtapAMtane aDake ? hA. jIvone prA - -- nAtipATha kiyA - hA kinAvicAra eka pAyAdAroha nAmanA zramaNanA prazno paDelo loka ke aloka ! baje palA ane baje pachIpasA jIno ke ajIbo ? pUrvavat paheMlA bhanyo ke abhayo ? pahelA zo ke asiddho pahelI siddhi ke adhidira ke pUrva pramANenA aneka prazno zrItama prazna ThokasthitimA peTalA prakAra ? - ATha. - AkAza vagereno paraspara AdhAra Adheya bhAva. tenAM sAdhaka laukika udAharaNo. jIvo ane pudgalo paraspara baddha che!-- hA. - tenuM sAdhaka laukika udAharaNa. sUkSma snehakAya paDe ? - hA. te lAMbo kALa rahe ? nA uddezakasamApti - - 161 - 174 zataka 1. - uddezaka 7. - - - -- nairadhikotpAda vicAra. poTI daMDa gairavikazadvAra vicAra yogIze daMDaka nairamikaudvartanavicAra. upapanna. utta. viSagatisamApanaagrimatisamApaNa bonI devadevacyavana garbhazAna -- garmamAM upavato jIva iMDiyA ke dina pinAno doya jyediya bhAneMdriyagarbhamA upajato jIva zarIra ke zarIra vinAyo doSa ! adArika vaikiya bhAhAraka tejasa phArmamA majato jIva sauthI pahelAM zuM khAya ? - mAtRzoNita. pitRzuka. garbhamAM gayA pachI jIva zuM khAya ? - mAtRzoNita sAthai mAtAe khAdhelo garbha rahe jIvane vA vagere hoya nA. te kAraNa AhAra bIje bone rUpe pariNamanagara jIva mukha khAya ? - nA. kAraNa. -- te AkhA zarIrathI AhArAdi kare. mAtRjIvarasaharaNI nADI. - putrajIvarasaharaNI nADI. - saMtAnane keTalA mAtAnAM aMga hoya ? - traNa. - vArasAmAM maLelAM aMgo keTalA kALa sudhI rahe ? - saMtAna jIve tyAM sudhI. garbhamAM gaelo jIva narake jAya ?--hA.nA. kAraNa. saMjJI. garbhamA rahela jIvano zatru sAthai saMgrAma - garbhamAM gaelo jIva deva thAya ? - hA. - nA. garbhamA rahela jIvane dhArmika vacananuM zravaNa jIva garbhamAM catto hoya ? - paDakhA bhera hoya ? -- kerInI peThe kubja hoya ? - ubho hoya ! peTho hoya ? --suto hoya ? - mAtAne se mukhI bhane duHkhe duHkhI donadA samaye mAthA dvArA ane patha dvArA bahAra Aye to Thoka Ave va bhAve to maraNa pAme. - durvarNa thAya. - uddezakasamApti. - ---- 175-188 --- - : Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 8. bAlaka ekAMtapaMDita, aMtakriyA.-kalpopapattikA.-bAlapaMDita.--devagatina kAraNa.-mRgaghAtaka puruSa.-kiyA.-kAyikI. adhika raNikI, prAdeSikI.-pAritApanikI.-prANAtipAta.-tRNadAhaka puruSa.-dhanurdhArI puruSa.-mRgavara.-puruSavara.-cha mAsa.-puruSaghAtaka paruSa-sarakhA be puruSa.-jaya ane parAjayatuM kAraNa.-vIryavicAra.-labdhivIrya ane karaNavIrya.-covIze daMDaka.-uddezakasamApti 189-190 zataka 1.-uddezaka 9. jIvo bhArapaNaM kema pAme?-prANAtipAtAdithI.--jIvo haLavApaNuM kema pAme:-ahiMsAdithI.-cAra prazasta.-cAra aprazasta.-zuM avakAzAMtara bhAre cha? haLavo che? bhArehaLavo cha ? ke bhArehaLavA sivAyano che? te bhArehaLavA sivAyano che.-zaMsAtamo tanuvAta bhAre che! haLavo che? bhArehaLavo cha? ke bhArehaLavA sivAyano che?-e saMbaMdhe bIjA prazno.-krodharahitapaNuM vagere nigraMthone mATe sAraM che?-hA.-kAMkSApradoSa kSINa thayA pachI athavA pUrve bahu mohavALI sthitimA rayA pachI saMvRta tha zramaNa siddha thAya?-hA.-anyatIrthika,-eka jIva eka kALe ve AyuSya kare te kema?-te khoTuM.-eka jIva eka kALe eka AyuSya kare.-gautamavihAra.- kAlAsyaveSiputra anagAra ane sthaviro bacce prazna.-kAlAsyaveSiputra anagArarnu ajANapaNuM.-cAra mahAvrata mUkI pAMca mahAvratano khIkAra.-kAlAsyaveSiputra anagArano mokSa.-zeTha, daridra, lobhio ane kSatriya; e badhA eka sAthe apratyAkhyAna kriyA kare?-hA.-tenuM kAraNa.-AdhAkarma anna khAvAnuM zramaNane phaLa.prAsuka anna khAvArnu bhramaNane phaLa.-asthira padArtha badalAya? sthira padArtha na badalAya? ityAdi.-hA.-gautamavihAra.-uddezakasamApti. 199-210 zataka 1.-uddezaka 10. tAnI bhASA nahIM. agavA zrImahAvIra vaktavya aApaNa sarakhA anyatIrthika vaktavya-calamAna acalita.-ve paramANu paraspara na coMTe.-temAM cikAza nathI.-traNa aNu coMTe.-tenAbe sarakhA bhAga 1 // 1 // thAya. ane traNa bhAga paNa thAya.-cAra aNu.-pAMca aNunuM karma bane. te zAzvata che.-karma cayApacaya pAme.-bolyA pahelA bhASA te bhASA.-bolAtI bhASA te bhASA nahIM.-bolyA pachInI bhASA te bhASA.-bolatAnI bhASA nahIM.-aNabolatAnI bhASA.-karyA pahelAnI kriyA te duHkharUpa.-karAtI kriyA aduHkharUpa.-karyA pachInI kiyA duHkharUpa.-akaraNathI.-akRtya duHkha.-zrImahAvIra vaktavya-anyatIrthikanuM asatya.-calamAna calita.-be paramANu paraspara coMTe.-tenA be sarakhA bhAga thAya.--traNa paramANu coTe,tenA ye bhAga thAya, paNa sarakhA na ghAya.-traNa bhAga thAya.-cAra aNu,-pAMca aNuno skaMdha (karma nahIM). te azAzvata.. bolyA pahelAnI bhASA te abhASA. bolAtI bhASA bhASA.-bolyA pachInI bhASA abhASA.-bolatAnI bhASA.-aNabolatAnI abhASA.-bhASAnI peThe kriyA-kRtya duHkha.-anyatIrthikamata.--eka jIva eka samaye be kriyA sAthe kare.-airyApathikI.-sAMparAyikI. te khoTuM. zrImahAvIramata.--eka jIva eka samaye eka kriyA kare-keTalA kALa sudhI narakamA jIva utpanna ja na thAya?--bAra muhUrta. vyutkrAntipada.-gautamavihAra.-uddezakasamApti.zatakasamApti. 213-222 zataka 2.-uddezaka 1. ucchvAsa.-pRthivI vagerenA jIvone zvAsocchvAsa che? -hA.-teo zvAsocchvAsamA le ane zuM kADhe ?-eka jAtanAM (zvAsocchvAsanA) aNuo.-te aNuomAM rUpa, rasa, gaMdha ane sparza paNa che.-prajJApanA sUtra.-nairayika.-chae dizA.-pavananA jIvone zvAsocchrAsa hoya.hA.-jIva pavanamAMthI nIkaLIne pAcho aneka vAra pavanamA Ave? hA.-ternu maraNa kevI rIte thAya? AghAta thavAthI.-- sazarIra ane azarIra.-pavanane cAra zarIra.-sakarmaka mRtAdI sAdhu.---prANa.-bhUta.-jIva.-sattva.-vijJa.-vettA.-akarmaka mRtAdI sAdhu.-siddha.buddha.-mukta.-pAragata.-paraMparAgata. zrIgautamavihAra.--Arya zrIskaMdaka.-kRtaMgalA nagarI. chatrapalAzaka caitya.-zrAvastI nagarI.gardabhAla parivrAjaka:-RgvedAdi cAra veda.-itihAsa (purANa) nighaMTu.-paSTitaMtra.-gaNitazAstra.-vedanA cha aMga-zikSA.-kalpa.vyAkaraNa. piMgaLa.--nirukta.-jyotiHzAstra.-piMgalaka nAme zramaNa. vaizAlikazrAvaka---kAtyAyanagotrIya skaMdaka parivrAjaka.-skaMdaka pratye piMgalakanA prazno.-lokano cheDo che ke nathI?--jIvano cheDo che ke nathI? -siddhino cheDo che ke nathI?-siddhano cheDo che ke nathI?-- kayA maraNathI jIva vadhe ane ghaTe?-skaMdaka parivrAjakanuM mauna. ve traNa vAra AkSepapUrvaka enA e prazno.--skaMdakane thaela zaMkAdi.zrImahAvIra padhAryAnI vAta. skaMdakano vicAra.-zrImahAvIra pAse jada pUrvokta praznanA khulAsA levAnI jijJAsA.-zrImahAvIrane sekvAnI icchA.-tApasano veSa.-skaMdaka parivrAjaka viSe zrImahAvIra ane zrIgautama vacce ghAtacita.-zrImahAvIranA sthAna tarapha skaMdakarnu gamana.'kaMdaka sAdhu thaze'? ema zrIgItamano prazna.-hA. skaMdakane AvatA joine zrIgautame karelo temano Adara. 'tenI gupta vAtarnu spaSTIkaraNa.-skaMdakano acaMbAvALo prazna.-zrIgautamanA dharmAcArya (mahAvIra ) upara skaMdakarnu bahu mAna.---vyAvRttabhojI (nityAhArI) zrImahAvIra.teonA zarIranuM sauMdarya.-zrImahAvIrane maLyA pachI skaMdakane thaelo harSa. skaMdakanA pUrvokta praznonA khulAsA.-dravya, kSetra, kALa ane bhAva.amuka rAta loka vagereno cheDo che ane amuka prakAre teno cheDo nathI. bAlamaraNa.-paMDitamaraNa,-yAlamaraNanA vArabheda.....calamaraNa.vazA''taimaraNa.-aMtaHzalyamaraNa.-taddhavamaraNa.--giripatana.-tarupatana.-jalapraveza.-agnipraveza.-viSabhakSaNa,-zanAvapAta. --baihAnasa.--gRdspRSTa.-e maraNothI jIvano saMsAra vadhe.-paMDitamaraNanA be bheda.-pAdapopagamana.-bhaktapratyAkhyAna.-nihArima.--anihArima.-e maraNothI jIvano saMsAra ghaTe. skaMdakaprativodha.-dharma sAMbhaLavAnI tenI icchA.--dharma- kathana.-zrImahAvIranA pravacana upara skaMdakanI zraddhAprIti.-tApasa vaiSano parityAga,-baLatA saMsArano vicAra.-zrImahAvIra pAse sAdhu thavAnI icchA.-:-zrIskaMdaka sAdhu-tene zrImahAvIra ApalI zikhAmaNa,-skaMdakanu AdhyAtmika jIvana.-skaMdakarnu agyAra aMgornu bhaNa.---tapa karavA mATe zrImahAvIranI anumati.--zrAskadakanI ghaNI AkarI tapasyA.-bhikSunI bAra pratimA ane tena Tuku kharUpa.--guNaratnasaMvatsara tapa ane tenuM huMkuM kharUpa.--AkarI tapasyA karavAthI skaMdakanA zarIranI kSINatA.-'zrImahAvIra pAse anazana karavaM' evo zrIskaMdakano vicAra.-kSamApanA.-vipula parvata.-vipula Jain Education international Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parvata upara ghaNA sAdhuonI sAthe zrIskaMdaka.-magavaMtane vaMdanA.-pharIvAra vratano uccAra.--eka mAsa sudhI anazana.-samAdhipUrvaka zrIskaMdakarnu kAlagamana. tenAM pAtro ane vastro sAthe sAdhuornu punarAgamana.-zrIgautamaprazna. te skaMdaka kai gatirmA gayA:-acyutakalpa.bAvIza sAgaropamanI AvaradA.-mahAvidehamA mukti. zrIskaMdakarnu jIvana samApta. . 223-260 zataka 2.-uddezaka 2. samudghAta keTalA?-sAta.-vedanAsamudghAta.-kaSAyasamudghAta.-maraNasamudghAta.-vaikriyasamudghAta.-taijasasamudghAta.-AhArakasamudghAta.kevalisamudghAta.-bhAvitaAtmA anagAra.-samudghAtapada (prajJApanAsUtra ): 261-264 zataka 2.-uddezaka 3. pRthivIo keTalI che ?-sAta.-naprabhA.-zarkarAprabhA. vAlukAprabhA.-paMkaprabhA.-dhUmaprabhA.-tamaprabhA.-tamatamAprabhA.-sarva jIvo narakamAM pUrve anekavAra utpanna thayA che:-hA.-jIvAbhigamasUtrano bIjo uddezaka.-- 265-266 zataka 2.-uddezaka 4.. iMdiyo keTalI che?--pAMca.-sparzaiMdiya.-rasaiMdriya.-prANaiMdriya. netraiMdiya.-karNaiMdriya.-prajJApanA sUtrano iMdriyasaMbaMdhI prathama uddezaka.-. iMdriyonA bhedo. iMdriyono AkAra.-iMdriyonI jADAi.-iMdriyono viSaya vagere.-. 267-270 zataka 2.-uddezaka 5. anyatIrthikamata.-devane strIo na hoya.-eka ja jIva eka kALe be vedone (be sthitine) anubhave. te khoTuM che. devane strIo hoya.-eka jIva eka kALe eka vedane anubhave.-keTalA vakhata sudhI udakano garbha Take?-eka samaya ane cha mAsa.-keTalA vakhata sudhI tiyaMcayonikano garbha Take? -aMtarmuhUrta ane ATha varasa.-keTalA vakhata sudhI manuSyano garbha Take! aMtarmuhUrta ane bAra varasa.-kAyabhavastha keTalA kALa sudhI Take aMtarmuhUrta ane covIza varasa.--manuSya ane tiryacapaMceMdriyanA bIjamA bIjatva kyA sudhI Take? -aMtarmuhUrta ane vAra 'muhUrta.-eka jIva eka bhave keTalAno putra thAya?-eka, be, traNano ke baseMthI navaseMno.-eka jIvane eka bhave keTalA putra thAya? -eka, be, praNa ke bethI nava lAkha.-tenuM kAraNa.-maithunathI thato asaMyama.-zrImahAvIravihAra.-tuMgikA nagarI.-tuMgikA nagarInA zrAvako ane teornu kharUpa.-pArzvanAthanA sthavira ziSyo. teonI pAse javA mATe tuMgikAnA zrAvakono vicAra.--teonI taiyArI ane vinItatA.te sthavirono dharmopadeza.--te zrAvakonA prazno.-saMyamarnu ane taparnu zuM phaLa? anAzrava.-vyavadAna.-devo devalokamAM thAya tenuM zu kAraNa? kAlikaputra-pUrvatapa.-medhila sthavira-pUrvasaMyama.-AnaMdarakSita-karmikA..-kAzyapa sthavira-saMgikA.-zrAvakornu pratigamana ane sthavirono vihAra.--zrIiMdrabhUti anagAra. teornu tapa ane pAraj.-bhikSA mATe jaQ. teone sthavironI vAta sAMbhaLI thaevaM kautuka.-bhikSAthI pAchA pharyAM pachI thaela kautukarnu zrImahAvIrane nivedana ane khulAso.-sAdhusevArnu zuM phaLa?-zAstrazravaNa.-tenuM zuM phaLa?-jJAna.-tenuM zuM phaLa ? -vijJAna.-tenuM zuM phaLa? -paJcakkhANa. tenuM huM phaLa?-saMyama.-saMyamarnu zuM phaLa ?-anAzrava.anAzravana zuM phaLa? -tapa.-tenuM zuM phaLa?-vyavadAna.-tenuM zuM phaLa? -akriyA.-tenuM zuM phaLa! -siddhi.-rAjagRhanA kuMDa saMbaMdhe anyatIthiMkano mata ane zrImahAvIrano mata.-uddezakasamApti. 271-29. zataka 2.-uddezaka 6. bhASA avadhAriNI che?-prajJApanA sUtra.-bhASApada. 291-294 zataka 2.-uddezaka 7. devo keTalA prakAranA cha ? -cAra prakAra.-bhavanavAsI devonoM sthAno kyAM cha?-prajJApanA sUtranuM sthAnapada.-khargono AdhAra.-vimAnonI jADAI.-vimAnonI uMcAI-vimAnono AkAra.--jIvAbhigama sUtrano vaimAnika uddezaka. 295-296 zataka 2.-uddezaka 8. tenuM pramANa, maNipIThikA. aruNodava camaratuM' camaranI sudharmA sabhA kyA cha ? -jaMbUdvIpamA maMdara parvatanI dakSiNe.-aruNavara dvIpa.-teno vedikAMta.-utpAtaparvata nAme tigicchakakUTa. tenuM pramANa.--gostubha nAme AvAsaparvatanI samAnatA.-padmavaravedikA. vanakhaMDa.-te bannenuM varNana.-eka prAsAdAvataMsaka.-tenuM pramANa ane varNana.-maNipIThikA.-aruNodaya samudra.-camaracaMcA rAjadhAnI.-teno killo.-sudharmA sabhA.-jinagRha.-upapAta sabhA.hRda.-abhiSeka.-alaMkAra.-vijayadeva.-camaranuM RddhapaNu: 29-302 zataka 2.-uddezaka 9. samayakSetra e zu?--aDhI dvIpa ane ye samudra.-zrIjIvAbhigamasUtranI sAkSI. 303-304 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 10. mastikAya keTalA che?-pAMca.-dharmAstikAyamA keTalA varNa vagere che? te varNAdithI rahita ane avasthita che.-dharmAstikAyanA pAMca bheda. dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvadhI ane guNathI.-e pramANe badhA astikAyo.--jIvamA keTalA varNa vagere cha?-temA varNAdi nathI.-gatiguNa dharmAstikAya.-sthitiguNa adharmAstikAya.-avagAhanAguNa AkAzAstikAya.-upayogaguNa jIvAstikAya.--prahaNaguNa pudlAstikAya.-padalAstikAyamA keTalA varNa vagere?-pAMca varNa, pAMca rasa, ye gaMdha ane ATha sparza.-dharmAstikAyano eka pradeza ke aneka pradeza dharmAstikAya kahevAya?-nahIM.-jyAM sudhI eka paNa pradeza. UNo hoya tyA sudhI dharmAstikAya na kahevAya.-lAvo Akho hoya to ja lADavo kahevAya, paNa aDadho hoya to lADavAno kaTako kahevAya.-e pramANe baghA astikAyo.-AkAza, jIva ane pugalanA anaMta pradezo cha.-jIva.-utthAnAdika sahita jIvano jIvabhAva.-upayogalakSaNa jIva, AkAza.-AkAzanA keTalA prakAra?-ve.-lokAkAza ane alokAkAza.-lokAkAza jIvarUpa, jIvadezarUpa, jIvapradezarUpa, ajIvarUpa, ajIvadezarUpa ane ajIvapradezarUpa che. rUpI ajIvanA cAra prakAra.-skaMdha, skaMdhadeza, skaMdhapradeza ane paramANupudala.-arUpI ajIvanA pAMca prakAra.-alokAkAza.-te ajIvadravyadeza che.agurulaghu che.lokAkAzamA keTalA varNa vagere che?-temAM varNAdika nathI.-dharmAstikAya vagerenuM pramANa tathA sparzanA.-dharmAstikAya kebaDo moTo ? loka jevaDo.-e pramANe lokAkAza ane baghA astikAya.-dharmAstikAyanA keTalA bhAgane adholoka aDake?-abdha jhA. jherA bhAgane.-tiracho loka keTalA bhAgane aDake! asaMkhyeya bhAgane.-Urdhvaloka keTalA bhAgane aDake?-aDadha mATherA bhAgane.-dharmAstikAya sAthe ratnaprabhAnI, ghanodadhinI ane avakAzAMtaranI sparzanA.-e pramANe sAte pRthvI.-jaMbUdvIpAdika dvIpa samudro.-saudharma kalpa bhane yAvat-patprAgabhArA pRthivI.-tema ja adharmAstikAya ane lokAkAza.-gAthA. 3.5-314 Jain Education international Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education international Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatrakam . azuddham pRSTe- 2 sthitirbhaNitvA nairaiyA sthitIrbhaNilA neraiyA siddhakare che. punvovavanagA bahutarAn gautm| ArambhikI, mithyAdarzana arthAtara siddhikare, che. puvAvevanagA bahutarAn, gautama, ArambhikI! mithyAdarzana athAtara 21 11 tat, tat . mUtUNaM muttaNaM 14 . pakau- azuddham zundvam | pRSThe- pakau34 prajJApi, prajJApti, sukhAva sukhAva 783 40 pUrvoktaviSayaH-pada pUrvoktaviSaya-pada 1 78 19 A pAnAmA je 16 mA naMbaravALu saMskRta che teno 'iti bhaNanAt' sudhIno bhAga 15 mA naMbaravALA bhASAMtaramA jANavAno che-tenuM bhASAMtara tyAM AvI gayuM che mATe. hajArA hajAra mAtApita mAtApitA 25 jJAtArma / jhAtAdharma samovasaraNo samavasaraNo 94 21 A pAnAmAM je 17 mA naMbaranuM saMskRta che 'teno abhidheyatvAt' sudhIno bhAga 11 mA pRSThamA Avela 16 naMbaravALA bhASAMtaramA 100 jANavAno che-tenuM bhASAMtara tyAM AvyuM che mATe. 100 34 103 vamukkhajaNo. va mukkhajaNo 38 savvanu samvannU 106 16 atthaM atthaM na -bAttaraM bAvattari 106 37 cakravartIno cakravatInI samAcorasa samacorasa zatrurnu zatrunuM pradhAno pradhAne . 113 26 bhahAvIra mahAvIreM 113 27 nAgapattiNo nAgapatiNo palaba palaMba dADimana dADimanA 116 21 ujvala ujjavala 116 24 Auddai Aruhai 118 - 4 AuhittA AruhittA 122 20 ANae ANAe jAvA jAva gotranA 133 . 5 mADaliko mADaMbiko pramattA-'pramatA, vizeSadhika bamANe hi saMsArasaMsthAna mUlachAyA vartamAnairhi [guNe'tti] kSapyanteH jIvaiH kRtam pramattA-'pramattAvizeSAdhika vadyamANeDi saMsArasaMsthAna mUlacchAyA vartamAnaiH guNe'tti] kSapyante jIvAH akAryuH 113 / " prathama natthitte " prathamA tyA nasthitta badha grAhikatvena rocate tiryaca zatasahasrANi 127 gotrana 14239 baMdha grAhakatvena no rocate tiryaMca zatasahasrANi SaTca tvAriMzat mAyopayuktaca evaM dAMta dAnta 153 155 kahevA 159 166 16 27 167 168 barSadhara pADayu samayoma AvIcika kALA pratipAdanAtham yAnibhagavan / AhAriSyamANAH sasuccayArthaka -bhUyamAna satkAityarthaH / bhijatti calayaM prakAraNomAM kolao aMtamuhUrtane varSadhara pADyu samayomA AvIcike kALe pratipAdanArtham yAni bhagavan! AhariSyamANAH samuccayArthaka bhUyamAna satkA ityarthaH. bhijjati caliyaM prakaraNomAM kAlao aMtarmuhUrtane mAyopayuktAzca evam kahebA prANAti pAtakriyA saMbaMdhouvAsaMtare? pucchA. pRcchA . evam-api ityAdi. jIvapaiTiA'. zrIbhagavatIcUrNi. prANAtipAtakriyA saMbandhaHuvAsaMtare pucchA? pRcchA! etad api 'ityAdi jIvapaiTiA" zrIbhagavatIcUrNiH. artha tat prathamatayA kosAyArajoNiM ane keza, DADhI 66 171 26 172 177 42 1808 181 35 185 26 186 11 25 artha . . tatprathamatayA kosAyAra joNi ane DAThI 73 21 Jain Education international Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 282 padA skandho virUddha pRSThe- pakau- azuddham zuddhampRSThe- pakauazuddham zuddhamvaLI DADhI vaLI keza, DADhI 2813 . paDilehitA paDilehittA banaviduga vanavidurga 2822 bhagavan bhagavAn 205 11 annauMtthiyA annautthiyA 282 23 appamU appabhU gAmakaTagA gAmakaMTagA zramaNopAsakai 'zramaNopAsakaiH parisahevasaggA parIsahovasaggA 284 asanothI AsanothI saMvuDeNaM saMvuDe NaM 286 15 phalakAra phalAkAra dukhA duHkhA 286 34 praznattaro praznottaro bhAsiA abhAsA bhAsiAbhAsA 286 pedA abhAsA 286 ApavAma ApavAmAM 215 36 pudgalAH sAbhAmAM sabhAmA 215 37 skandhA 287 ArAgasya arAgasya 215 abhASANA abhASA 290 viruddha bhASyamANI bhASyamANA 295 joyaNasahasse joyaNasayasahasse hoi 295 19 prAtyAbhimukha prAptyabhimukham skaMdakana skaMdakanA 295 31 zvAsamA yojanasahasrANi yojanazatasahasrANi zvAsamA niHzvAsamAM keiyaM niHzvAsamA kevaiyaM 228 AdArika audArika 296 uccatameva uccattameva zramaNoH bhramaNaH 296 17 eMzI lAkha yojana eka lAkha eMzI hajAra anantai, anantai yojana prakArana prakAranA 245 296 avyotera eka lAkha avyotera 14. 259 297 peTha 261 18 samugdhAyA samugdhAyA 298 mulacchAyA mUlacchAyA 266 - 16 kyAM 2997 sacezvara sacezvara 270 15 tena alaMkArazvasabhA alaMkArazca sabhA 271 19 doverda 3.1 kAyAbhavastha kAyabhavastha 300 egaggahaga egaggahaNa 276 24 mAgaramA nagaramA 308 32 aNatA arNatA 278 viharati viharaMti alogagAse / alogAgAse testhavirA te sthavirA paramANu paramANu 28. khAdhyAya khAdhyAyaM 311 33 jovapradezAzva jIvapradezAzca anyAnyapi yAni dUSaNAni matimAnyAt , dRSTidoSAt, sIsakAkSarayojakapramAdAca sahRdayAnA mano-nayanaviSayamavatareyuH, tAni tairmahAzayaH saMzodhyAni, saMsUcanIyAni ceti prArthayate anuvaadkH| 234 peThe bhUle mUle kyA tene do vedaM pUrva0 310 10a saMketasUcanAanu0-anuvAdaka. | bhA0-bhAvanagara mudrita. umA0 tattvA0 a0 sU0-umAkhAtinUM tattvArtha, adhyAya, sUtra. bhA0 pR0-bhAvanagaramudita pRSTa. ka. A0-phalakattA AvRttivALu. ya0 0 / -yazovijaya jainagraMthamALA. ka. A0 bha00 u0-kalakattA AvRttivAlu bhagavatI, zataka, uddezaka. mo -ya ka. pra. gA. TI-karmagrantha prathama gAthA TIkA. vi. gA. vizeSAvazyaka gAthA. gA.-gAthA. . vizeSA0--vizeSAvazyaka. cimanalAla DA0rA0cimanalAla DAhyAbhAi mudrita. zaM0-zaMkA. jI.ka. A.---jIvAbhigama kalakattA bhAvRttivADaM. pra. chA.-pramANabhUta gAthAcchAyA. zrIabhaya-dhIabhayadevasUrijI. bha. TI.-bhagavatI TIkA. . | samA0-samAdhAna. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 13 zrIabhayadevasUriviracitavRttisahita. zataka 1.-paricaya. kAmavina prakAzamA nakAranI kA avAdina bhitra namakkAranI nAmocArapUrvaka namaskAra mila kama kina bhagAkAra maMgala.-zAsaprastAvanA.-graMthanAmavyAkhyA.-mAlavicAra.-ahaMta, siddhA-AcArya.-upAdhyAya.-sAdhu.-namaskAracarcA.-aIdAdine pRthaga namaskAra zAmA?? RSabhAdine pRthak pRthak zAmATe namaskAra nathI kayoM.-maIdAdine bhinna namaskArano tu.-nAmoccAraNapUrvaka namaskAra azakyatva.-prathama siyone namaskAra zAmATe nahIM!-siddhapUrva bhaIvane namaskArano hetu.-prathama AcAryoMne namaskAra zAmATe nahIM!.-aIdadhInaAcAryasAmarthya-dravyazcataprAdhAnya.-- mAjhIlipi.-zAstra ja maMgalasvarUpa chatAM punaH maMgala zAmATe-zAstrAbhidheya.-zAkhaphala.-zAstrasaMbaMdha.-bhagavatIparimANa.-udezakArtha.-udezakaviSayaHzrutanamaskAra. 1. sarvajJamIzvaramanantamasaMgamagryaM sArvIyamasmaramanIzamanIhamiddham , siddhaM zivaM zivakaraM karaNavyapetaM zrImajinaM jitaripuM prayataH praNaumi. 2. natvA zrIvardhamAnAya zrImate ca sudharmaNe, sarvAnuyogavRddhebhyo vANyai sarvavidastathA; etaTTIkA-cUrNI jIvAbhigamAdivRttilezAMzca, saMyojya paJcamAjhaM vivRNomi vizeSataH kizcit. 1. sarvajJa, Izvara, anaMta, asaMga, agrya, sarvahitAvaha, asmara, anIza, anIha, tejasvI, siddha, ziva, zivakara, karaNa-indriyo ane zarIra- mAla: rahita, jitaripu zrImAn jinane prayatnapUrvaka praNamuM chu. ___2. zrIvardhamAnakhAmine, zrIsudharmagaNadharane, sarvAnuyogavRddhone ane sarvajJanI vANIne namI, A sUtranI TIkA, cUNi ane jIvAbhigamAdivRttinA prAraMbha. lezo-aMzo-ne saMyojI kAika vizeSathI paMcama aMga-bhagavatIsUtra-ne vivaru chu. 3. vyAkhyAtaM 'samavAyA' khyaM caturthamaGgam. athAvasarAyAtasya 'viAhapaNNatti' ttisajJitasya paJcamAGgasya samunnatajayakuJjarasyeva, lalitapadapaddhatiprabuddhajanamanoraJjakasya, upasarganipAtA'vyayasvarUpasya, dhanodArazabdasya, liGgavibhaktiyuktasya, sadAkhyAtasya, salakSaNasya, devatAviSThitasya, suvarNamaNDitoddezakasya, nAnAvidhAdbhutapravaracaritasya, SatriMzatpraznasahasrapramANasUtradehasya, caturanuyogacaraNasya, jJAna-caraNanayanayugalasya, dravyAstika-paryAyAstikanayadvitayadantamusalasya, nizcayaM-vyavahAranayasamunnatakumbhadyasya, yoga-kSemakarNayugalasya, prastAvanAvacanaracanAprakANDazuNDAdaNDasya, nigamanavacanAtucchapucchasya, kAlAdhaSTaprakArapravacanopacAracAruparikarasya, utsargA-'pavAdavAdasamucchaladatucchaghaNTAyugalaghoSasya, yazaHpaTahapaTupratiravA''pUrNadikacakravAlasya, syAdvAdavizadAMkuzavazIkRtasya, vividhahetuhetisamUhasamanvitasya, mithyAtvA-'jJAnA-'viramaNalakSaNaripubaladalanAya zrImanmahAvIramahArAjena niyuktasya, balaniyuktakalpagaNanAyakamatiprakalpitasya muniyodhairanAbAdha 1. kAle viNae bahumANe uvahANe taha aniNhavaNe, vaMjaNa attha tadubhaye ahaviho nANamAyAro.-paMcapratikramaNasUtra. athavA, kAlAtmarUpasaMbandhAH saMsargopakriye tathA, guNidezArthazabdAzcetyaSTI kAlAdayaH smRtAH.-rakSAkarAvatArikA, caturthapariccheda.-anu.. . Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstraprastAvanAH anyanAma vyAkhyAH vyAsvAprajJapti. vyA0 prajJApti, prajJAti. vivAha 0" prazapti vizuSa" prati magatI 2 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe zataka 1. paricayaH madhigamAya pUrvamunizilpikalpitayorvamacaraguNale'pi tayA mahatAmeva tivastusAdhanasamarthayorvRtti cUrNinATikayoH, tadanyeSAM ca jIvAbhigamAdivividhavivaraNadavarakalezAnAM saMghaTTanena bRhattarA ata evA'mahatAmapyupakAriNI hastinAyakAdezAdiva gurujanavacanAt pUrvamunizilpikulotpannairasmAbhirnADikeveyaM vRttirArabhyate iti zAstraprastAvanA. che, 3. 'samavAya' nAmanA caturtha aMganuM vyAkhyAna karavAmAM AvyuM. have avasaraprApta 'viAhapaNNatti' nAmaka paMcama aMganuM vivaraNa karIza. A paMcama aMga te eka prauDha jayakuMjara (mAnItA hAthI bhI peThe che, kene satipadanI paddhatithI prabuddha manuSyonA manane raMjana karanAra cha, je upasarganipAtAnyavasvarUpa, jenA zabdo dhana ane udAra che, je liMga ane vimaktiSI yukta he, je sadAsyAta hai, je sahakSaNayukta che, je devAdhiSThita che, 'jeno uddezaka suvarNamaMDita che, chenuM carita vividha prakAra, adbhuta ane ke che, je chapIza hajAra praznAtmaka sujadehasahita ke, jene pAra anuyogarUpa cAra caraNa che, jene jJAna bhane cAriSarUpa nayanayugala che, jene dravyAstika ane paryAyAstika nAmanA ve savarUpa meM jene nizcaya garne vyavahAranavarUpa ve samudrata kuMmaspaTha ke lene yoga ane kSemarUpa ne karNa che, jene prastAvanAnI vacanaracanArUpa pracaMDa jhuMDa che, jene nigamana- upasaMhAra-vacanarUpa atuccha puccha cheM, jene kaulAdi adhaprakAranA pracacanopacArarUpa manohara taMga hai, ne utsargavAdarUpa ane apavAdanAdarUpa uchaLatA ne atuccha ghaMTanA ghoSayukta che, jeNe yazarUpa paTaha - Dhola - janya sphuTa pratidhvanithI dikUcakravAla - digmaMDala- pUrI dIdhuM che-gajAvI mUkyuM che, je syAdvAdarUpa vizada aMkuzathI vazIkRta che, je vividha heturUpa zastrasamUhathI yukta che, jene zrImanmahAvIramahArAje midhyAtva, ajJAna ane aviramaNAsvarUpa zatrusainyane nAza karavAne niyojyo che ane je sainyaniyukta kalpa gaNanAyakanI matithI prakalpita che tenA svarUpane munirUpa yodhAo sugamatAthI jAgI zake e mATe pUrvanA sunirUpa zilpIoe tirUpa ane cUrNikArUpa nATikA rakhelI hai; te jo ke bahuzreSThaguNayukta hai, tathApi saMkSipta ane tethI te mahAna puruSonnAja bAMchita arthane sAdhI ApavAmAM samartha hai, mATe vRtti ane cUrNikArU nADikAnA tathA tadanya jIvAbhigama' Adi vividha vivaraNasUtrAMzonA saMghaTTanathI bRhattara -- mATe ja alpajJone paNa upakAra karanArI nADikA jevI A vRtti, pUrvamunirUpazilpinA kuLamAM janmelA amo hastinAyakanA Adezatulya gurujananA vacanathI AraMbhIe chIe. e pramANe zAstraprastAvanA thaI. - , " , " 4. atha 'vigrahapatti' ti kaH zabdArthaH ucyateH 'vi' iti vividhA jIvAjIvAdipracuratarapadArthaviSayAH, 'A' abhividhinA kathavinilivanyAtyA maryAdayA vA parasparA'saMkIrNalakSaNAbhidhAnarUpayA 'ruyAH ' rUpAnAni bhagavato mahAvIrasya gautamAdivineyAn prati praznitapadArthapratipAdanAni vyAkhyAH tAH prajJApyante prarUpyante bhagavatA sudharmasvAminA jambUnAmAnamabhi yasyAma, athavA 'vi'vividhatayA, vizeSeNa yA AkhyAyanta iti vyAkhyA abhilApyapadArthavRttayaH tAH prajJApyate yasyAm athavA vyAkhyAnAmarthapratipAdanAnAm prakRSTA isayojJAnAni yasyAM sA vyAkhyAmahaptiH athavA vyAkhyAyA arthakathanasya prajJAyAzca taddhetubhUtabodhasya vyAkhyAsu vA prajJAyA AptiH prAptiH, attirvA''dAnaM yasyAH sakAzAdasI vyAkhyAprajJA''ptiH, vyAkhyAprajJA''ciryA vyAkhyAgrahAd vA bhagavataH sakAzAdAtirAtirvA gaNadharasya yasyAH sA tathA athavA vivAhA vividhAH, viziSTA yA arthapravAhAH, napapravAhA vA prajJApyante prarUpyante, prabodhyante vA yasyAm ; vivAhA vA viziSTasantAnAH, vibAdhA vA pramANA'bAdhitAH prajJA Apyante yasyA:; vivAhA cAsau, vibAdhA cAsau vA prajJaptivArthaprarUpaNA vivAhaprajJaptiH, vivAhamahAtiH, vivAdhaprajJAptiH, vivAdhamajJaptirvA iyaM ca 'bhagavatI' ityapi yattvenAbhidhIyata iti , 4. ine vimApatti'no zabdArtha zo te vadIe DIe: vimAhapaNyati vyAkhyAprati vivividha+mA-avadhi kyA-kathana + mazaktiprarUpaNA. jema koi rIte abhividhivaDe sarva zeyapadArthoMnI svAptipUrvaka athavA maryAdAyale paraspara asaMkIrNa-vizALa kSaNakathanapUrvakavividha jIvAjIvAdamA padArthoM zrImahAvIra bhagavAne gautamAdiziSyopatye temanA pRchelA padArthoMnAM pratipAdano karelA ke se vyAkhyAoM ane e vyAkhyA anuM prarUpaNa zrImAn sudharmA svAmIe jambUsvAmIpratye jemAM kare luM che te 'vyAkhyAprajJapti'. athavA vividha prakAre, vizeSaprakAre je kahevAyeluM che te vyAkhyA - eTale ke kaddevAyogya padArthonI vRtiko anuM jaima prajJApana te vyAkhyAprati athavA vyAkhyAonAM eTale arthapratipAdanAonAM mAM prazano ape 'che te 'vyAkhyAprApti' athavA vyApayA eTale arthakamana, ane pazA paTale te arthakathananA heturUpabodhaH e ubhavanI jethI ANi prAtapAya se vyAkhyAyazAsa' athavA vyAkhyAomA prazAnI Ati ne paracI maLI Aye te vyAkhyAjJApti' athavA 'Ati' ne badale 'jAti' eTale mahama jethI kaI zake te 'vyAkhyAprajJAti athavA vyAkhyA (vyAkhyAna karavAmAM kuLa) bhagavAn pArodhI gaNadharone jetuM prApaNa athavA mahaNa bhayeDaM te 'vyAkhyAprajJApti', 'vyAkhyAprajJAtti.' athavA 'vivAha' - eTale vividha ke viziSTa arthapravAha athavA nayapravAha tenuM prarUpaNa vA prabodhana jemAM che te; athavA 'vivAha' eTale viziSTa vistAravALI athavA pramANathI abAdhita prajJAo - jJAna - jemAMthI maLI Ave che te 'vivAha prajJApti,' 'vibAdhaprajJApti. athavA 'vivAha' ke 'vivA' evI ke prati arthaprarUpaNa sevAzati' Ane enA pUjyapaNAne sIdhe 'bhagavatI' e pramANe paNa kAya . , 1. jema 'bhagavatIsUtra' dvAdazAMgI antargata hovAthI ane dvAdazAMgI zAzvatI hovAthI upasargono - vinono [duSSama, duSSamaduSSamAdisamayAdino] nipAta thaye chate paNa avyaya-anazvarasvarUpa che, tema hastI paNa upasargono - vinono [duHkhada aMkuzAdino] nipAta thaye chate avyaya - anazvara che. A vizeSaNa 'bhagavatIsUtra' nA pakSamAM bIjA prakAre paNa ghaTAvI zakAya che:- 'bhagavatI sUtra' mAM upasargo, (pra, parA vagere) nipAto ane avyayo AvatA hovAthI te 'bhagakavIsUna' upasarganipAtamavyayarUpa kanAda. 1 jaima 'zrIbhagavatI sUtrAMnA uddezaka suvarNadvArA varSoM kI maMDita ke tema tIno uddeza zirobhAga-suvarNa - sonA thI maMDita che--3. kAla, vinaya, bahumAna, upadhAna, anihavana (apalApa na karavo te) vyaMjana, artha ane tadubhaya ( vyaMjana ane artha e ubhaya) e ATha prakArano jJAnAcAra che. - paMcapratikramaNasUtra. athavA kAla, AtmarUpa, saMbaMdha, saMsarga, upakAra, guNideza, zabda ane artha e ATha kAlA kakSA che. - ratnAkarAvatArikA, caturtha pariccheda - anu0. / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.- paricayaH bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. yAkhyAtAra: zAstravyAkhyAnArambha phala-yoga-maGgala-samudAyArthAdIni dvArANi varNayanti, tAni ceha vyAkhyASAM 'vizeSAvazyakA' vibhyo'vaseyAni. zAstrakArAstu vighnavinAyakopazamananimittam , vineyajanapravarttanAya ca, ziSTajanasamayasamAcaraNAya vA maGgalA-'bhidheyaprayojana sambandhAnudAharanti. tatra ca sakalakalyANakAraNatayA adhikRtazAstrasya zreyobhUtatvena vighnAH sambhavantIti tadapazamanAya maigalAntaravyapohena bhAvamaGgalamupAdeyam , maGgalAntarasyAnaikAntikatvAt , anAtyantikatvAca. bhAvamaGgalasya tu tadviparItatayA abhilaSitArthasAdhanasamarthatvena pUjyatvAt, Aha caM- 'kiM puNa tamaNegatiamacaMtaM ca Na jao'bhihANAI, tavivarIyaM bhAve teNa viseseNa taM paMjaM." bhAvamaGgalasya ca tapaHprabhRtibhedabhinnatvena anekavidhatve'pi parameSThipaJcakanamaskArarUpaM vizeSeNopAdeyam, parameSThinA maGgalatvaM lokottamatva-zaraNyasvAbhidhAnAt. Aha ca-"caittAri maMgala" ityAdi. tannamaskArasya ca sarvapApapraNAzakatvena sarvavighnopazamahetutvAt. Aha ca-"eSa pazcanamaskAraH sarvapApapraNAzanaH, maGgalAnAM ca sarveSAM prathamaM bhavati maGgalam." ata evAyaM samastazrutaskandhAnAmAdAvupAdIyate, ata eSa cAyaM teSAmabhyantaratayA'bhidhIyate. yadAha-"so savvasuakhaMghamaMtarabhUo"ti ataH zAstrasyAdAveva parameSThipaJcakanamaskAramupadarzayannAhaNamo arahantANaM ityAdi. 5. vyAkhyAnakartAo zAstranA vyAkhyAnanA AraMbhe phala, yoga, maMgala, samudAyArtha vagere dvAronuM varNana kare che. te sarva ahIMnI vyAkhyAmAM maMgalavicAraH vizeSAvazyaka vagere sUtramAthI nirNIta karI levAM. zAstrakAro to vighnavinAyakanA upazamana mATe, tema ja ziSyajanonA pravartanamATe athavA ziSTajanonA siddhAMtanA pAlana mATe maMgala, abhidheya, prayojana ane saMbaMdha kahe che, ane temA prastuta (graMtha) zAstra to sakala kalyANa- kAraNa hovAthI zreyaHvarUpa che ane tethI temAM vimono saMbhava che; mATe te vinonA upazamArthe bIjAM maMgalone na letAM bhAvamaMgalanuM grahaNa kara joie; kAraNa dravyamaMgalavyapoha. ke bIjA maMgalo anaikAntika ane anAtyantika cha; ane bhAvamaGgala to tenA karatAM viparIta-ulaTuM-iSTavastu sAdhavAmAM samartha hovAthI pUjya che. (nAmAdi dravyamaMgalo karatAM bhAvamaMgalamA vizeSatA darzAvavA kayuM che) ke:-"vaLI zuM vizeSa che? to kahe cha:-jethI; abhidhAnAdi-(nAmamaMgala, bhAvamaMgalakAryatA. sthApanAmaMgala ane dravyamaMgalo) anaikAntika ane anAtyantika che ane enAthI bhAvamaGgala viparIta (iSTasAdhanamA samartha) hovAthI AdimA vizeSa pUjya che." vaLI, e bhAvamuGgala tapa vagere bhedothI aneka prakAraceM che, paNa temAM parameSThipazcakanamaskArarUpa bhAvamaGgala vizeSe karIne grahaNa karavu joie. parameSThimA maGgalatva rahelaM hovAmA pramANarUpe temanuM lokottamatva ane zaraNyatva varNavelAM che. kahuM che ke-"maMgala cAra che" ityAdi. te parameSThino namaskAra sarva pApano nAzaka hovAthI vighnazAMtimAM kAraNa che. kayuM che. ke:-"e paMcanamaskAra sarva pApano nAzaka che ane sarva maMgalomAM te prathama maMgala che." e kAraNathI sarva zrutaskandhanI AdimAM tenuM grahaNa thAya che ane tethI ja te sarvazrutaskandhAbhyaMtara kahevAya che. karpA che ke:- te sarva zrutaskandhano abhyantarabhUta che" ane tethI zAstrAraMbhamA ja parameSThipaJcakanA namaskArane grahaNa karI dAve che: Namo arahantANaM. Namo siddhANaM. Namo AyariyANaM. Namo arhatone namaskAra ho. siddhone namaskAra ho. AcAryone namaskAra ho. uvajhAyANaM. Namo savvasAhUNaM. * * * * Namo upAdhyAyone namaskAra ho. sarva sAdhuone namaskAra ho. brAjhI baMbhamae libIe. * * * * * * Namo suassa. lipine namaskAra ho. * * * * * zrutane namaskAra ho. 6. tatra 'namaH' iti naipAtikaM padaM dravya-bhAvasaMkocArtham. Aha ca-"nevAiyaM payaM dava-bhAvasaMkoyaNa payattho" namaHkara-caraNa-mastakasupraNidhAnarUpo namaskAro bhavatvityarthaH. kebhyaH ?, ityAha-arhadya:-amaravaravinirmitAzokAdimahAprAtihAryarUpAM pUjAmarhantItyarhantaH. yadAha-" arihaMti vaMdaNa-namaMsaNANi, arihaMti pUya-sakAra, siddhigamaNaM ca arahA arahaMtA teNa vucaMti." atastebhyaH iha ca caturthyarthe SaSThI prAkRtazailIvazAt, avidyamAnaM vA raha ekAntarUpo dezaH, antazca madhyaM giriguhAdInAm, sarvaveditayA samastavastustomagatapracchannatvasyA'bhAvena yeSAM te araho'ntaraH, atastebhyo'rahontayaH. athavA avidyamAno rathaH syandanaH sakalaparigrahopalakSaNabhUtaH, antazca vinAzo jarAdyupalakSaNabhUto yeSAM te arathAntAH, atastebhyaH. athavA 'arahaMtANaM' ti kacidapyAsaktimagacchadyaH kSINarAgatvAt. athavA arahayadbhayaH-prakRSTarAgAdihetubhUtamanojJetaraviSayasamparke'pi vItarAgatvAdikaM khaM svabhAvamatyajadbhaya ityarthaH, 'arihantANaM' iti padama tacca paJcadhAH-nAmikam, naipAtikam mizram, evaM nAmAdipaJcaprakArapasaH ' iti padam 1. tassa phala-maMgala-samudAyatthA taheva dArAI. ityAdivizeSAvazyakagranthAt. 2. dravyamAlavyapohena. 3. vizeSAvazyakagAthA 59. 4.pra.chAyAHkiM punastadanaikAntikamatyantaM ca na yato'bhidhAnAdi, tadviparItaM bhAve tena vizeSeNa tat pUjyam. 5.pra.chAyAH-catvAri maGgalam. 6. etat saMstArakapauruSyAm. 7. etatsamAnapATho'yam-eso pazcanamukAro savvapAvappaNAsaNo, maMgalANaM ca samvesi paDhama havai maMgalaM.-namaskAramantra. 8. pra.chAyAH-sa sarvazrutaskandhAbhyantarabhUta iti. 9. vizeSAvazyakagAthA 5.10. mUlacchAyAH-namo'hanyaH, namaH siddhebhyaH, nama AcAryebhyaH, nama upAdhyAyebhyaH, namaH sarvasAdhubhyaH. namo bAiye lipyai. namaH zrutAya. 11. pra.chAyAH-naipAtikaM padaM dravya-bhAvasaMkocanaM padArthaH. tadvyAkhyAnamevam-atha padadvAramucyate, padhate gamyate'rtho'neneti padam. taca paJcadhAH-nAmikA, naipAtikam aupasargikama, AkhyAtikama. mizraM ceti. tatra 'azvaH' iti nAmikam, 'khalu' iti naipAtikam, 'pari' ityopasargikam, 'dhAvati' ityAspAtikam, 'saMyataH' iti mizrama. evaM nAmAdipazcaprakArapadasaMbhave satyAha-'navAiya payAta nipatatyahaMdAdipadAnAmAdi paryantayoriti nipAtaH, nipAtAdAgatam , tena vA nivRttama. sa eva vA svArthikapratyayavidhAnAd naipAtika 'namaH' iti padam, iti padadvAram, atha padArthadvAramucyate-'davya-bhAvasaMkoyaNa payatyoti iha 'namo'hanyaH' ityAdiSu yad 'namaH' iti padaM tasya 'namaH' iti padasyAthaH padArthaH, sa pUjAlakSaNaH. sA ca kA? ityAhaH-'dabva-bhAvasakoyaNati dravyasaMkocanama, bhAvasaMkocanaM ca, tatra dravyasaMkocana kara-ziraHpAdAdisakAcaH. bhAvasaMkocanaM tu vizuddhasya manaso'haMdAdiguNeSu nivezaH, vizeSAvazyakagAthA 2840. 12. pra.chAyA:-ahanti vandana-namasyanAni bhahanti pUjA-- satkAram , siddhigamanaM cAhI arhantastenocyante.-AvazyakaniyuktI namaskAraniyukti:.-anu. 1. A vAta 'vizeSAvazyaka'mA 2 jI gAthAthI zarU thAya che. 2. bIjAM maMgalo eTale dravyamaMgalo darhi, akSata vagere. 3. A artha "vizeSAvazyaka'mA 59 mI gAdhAmA che. 4. A pATha saMthArApauruSImA che. 5. A pAThano samAnArtha prAkRta pATha 'namaskAramantra' mA cha. 6. Aja "vizeSAvazyaka'mA 9 mI gAthAmA che. 7. ahIM 'namo arahantArNa' e padamAM caturthInA ardhamA SaSThI vAparelI che te prAkRtazalInA dhoraNe che.-zrI abhayadava. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 1.-paricayaH pAThAntaram, tatra karmArihantRbhyaH. Aha ca-"aTThavihaM pi ya kammaM aribhUaM hoi sayalajIvANaM, taM kammamari haMtA arihaMtA teNa caMti." 'aruhantANaM' ityapi pAThAntaram, tatrArohayo'nupajAyamAnebhyaH, kSINakarmabIjatvAt. Aha ca-"dagdhe bIje yathAtyantaM prAdurbhavati nAGkaraH, karmabIje tathA dagdhe na rohati bhavAGkaraH." namaskaraNIyatA caiSAM bhImabhavagahanabhramaNabhItabhUtAnAmanupamAnandarUpaparamapadapurapathapradarzakatvena paramopakAritvAditi. aItaH 6. Namo arahaMtANaM' ityAdi. ahIM 'namaH' e naipAtika (nipAtarUpa avyaya) pada dravyarnu ane bhAvanuM saMkocArthaka che. 'kahuM che ke:- namaH e pada dravyana ane bhAvanuM saMkocArthaka che." 'namaH' eTale hAtha, paga ane mastaka vaDe supraNidhAnarUpa namaskAra. kone namaskAra ho| to kaheche ke namaH atone. indre nirmalI azokAdi mahApAtihAryarUpa pUjAne je yogya che te arhat. kayuM che ke:-"vaMdena, namaskArane je yogya arhat-arahontar. che, pUjA, satkArane je yogya che, ane siMdhigamanane je yogya che tethI te arhat kahevAya che. athavA 'arahontaryaH-jene sarvajJatAne lIdhe sarva vastusamUhagata pracchannatAno abhAva hoI raha (ekAntarUpa pradeza) nathI, tema ja giriguhAdino antara(madhyabhAga) nathI arthAt je sarvajJapaNAthI ekAnta arathAta. pradeza ane madhya pradezane paNa joi zake che temane ( namaskAra ho.) athavA 'arathAntebhyaH-eTale jene sakala parigrahopalakSaNabhUta ratha nathI ane vRddhAvasthAdi upalakSaNavALo anta (vinAza) nathI te 'arathAnta' temane (namaskAra ho.) athavA 'arahantANaM eTale kSINarAgatAne lIdhe je kazAmAM araiyata. paNa Asakti rAkhatA nathI te 'arahanta' temane (namaskAra ho.) athavA 'arahayaGgyaH' eTale prakRSTa rAganA kAraNabhUta manohara ane anya viSayano saMbaMdha thavA chatAM paNa je potAnA vItarAgatArUpa svabhAvane tyAgatA nathI temane (namaskAra ho.) 'arihaMtANaM' ema pAThAntara cha arihaMta. tethI karmarUpazatrune haNanAra temane (namaskAra ho.) ema artha karavo, kayuM che ke:--"ATha prakAranuM karma sarva jIvonA zatrurUpa che; te arohata. karmazatrune je haNe te * arihaMta' kahevAya che." 'aruhaMtANaM' evo paNa pATha cha, 'arohayaH' eTale karmabIja kSINa thavAthI jene pharI utpatti nathI arthAt jene pharI janmavU nathI te 'aruhaMta' temane (namaskAra ho. ) kamyuM che ke:-" bIja baLI gayA pachI jema atyaMta-sarvathA aMkura aIdupakAra. phUTato nathI, tema karmabIja baLI jatAM bhavAMkura (janmAntara ) ugato naithI". bhayaMkara bhavAraNyanAM bhramaNathI bhayabhIta thayelA prANIone arhannamaskaraNIyatA. anupama AnandasvarUpa paramapadanagaranA mArga darzAvavArUpa teonA parama upakAripaNAne lIdhe teonI namaskaraNIyatA (namaskAranI yogyatA) che. 7. Namo siddhANaM'ti- "sitaM baddham - aSTaprakAraM karmendhanam, dhmAtaM dagdhaM jAjvalyamAnazukladhyAnAnalena yaiste niruktavidhinA siddhAH. athavA 'Sidhu gatau' iti vacanAt sedhanti sma apunarAvRttyA nirvRtipurImagacchan. athavA 'Sidhu saMrAddhau' iti vacanAt siddhayanti sma niSThitArthA bhavanti sma. athavA 'pidhUJ zAstre mAGgalye ca' iti vacanAt sedhanti sma zAsitAro'bhUvan , mAGgalyarUpatAM cAnubhavanti smeti siddhAH. athavA siddhA nityA aparyavasAnasthitikatvAt, prakhyAtA vA bhavyarupalabdhaguNasandohatvAt. Aha ca-"dhmAtaM sitaM yena purANakarma yo vA gato nirvRtisaudhamUrtIi, khyAto'nuzAstA pariniSThitArtho yaH so'stu siddhaH kRtamaGgalo me." atastebhyo namaH. namaskaraNIyatA caiSAmavipraNAzijJAna-darzana-sukha-vIryAdiguNayuktatayA svaviSayapramodaprakarSotpAdanena bhavyAnAmatIvopakArahetutvAditi. siddhaH 7. Namo siddhANaM'ti-ATha prakAranA karmarUpa indhanane zukla dhyAnAmithI jeNe bALI nAMkhyA che te (niruktavidhi pramANe) 'siddha,' (temane namaskAra siddhazamdArtha. ho.) athavA gatyarthaka 'Sidha' dhAtu uparathI siddha eTale apunarAvRttithI jeo nirvRtipurImA pahoMcyA-gayA-te 'siddha,' (temane namaskAra ho.) athavA niSpatyarthaka 'pidhu' dhAtu uparathI siddha eTale jemanA artha niSpanna thayA che-jeo kRtakRtya thayA che te siddha, (temane namaskAra ho.) athavA zAstrArthaka ane mAGgalyArthaka 'bidhUm' dhAtu uparathI 'siddha'eTale jeo zAsanakartA thayA athavA to jeo maMgalatvanA svarUpane anubhave che-jeo maMgalarUpa che te siddha,' (temane namaskAra ho.) athavA siddha eTale nitya-kAraNa ke temanI sthiti avinAzI che temane, athavA bhavya jIvone jemano guNasamUha upalabdha hovAthI je prasiddha che te 'siddha,' (temane namaskAra ho.) kayuM che keH-"jeNe bAMdhalaM prAcIna karma dagdha karyu che, je nirvRtirUpa mahelanA zikhare pahoMcI gayA che, je khyAtA siddhopakAraH che, anuzAsana karanAra che ane kRtArtha che te siddha prabhu mArAmATe kRtamaMgala thAo" Ama hovAthI te siddhone namaskAra karelo che. teo avinAzI sijhanamaskaraNIyatA, jJAna, darzana, sukha, vIryAdiguNayukta hovAthI khaviSaya AnandotkarSanA utpAdaka hoI bhavya jIvonA upara apratima upakAripaNAne lIdhe namaskAra karavAyogya che, te temanI namaskaraNIyatA che. 1. pra.chAyAH-aSTavidhamapi ca karmAribhUtaM bhavati sakalajIvAnAm , taM kAriM hantAro'rihantArastenocyante.-Avazyakaniyukto namaskAraniyuktiH. 2. tattvArthAdhigamasUtre dazamAdhyAye saptamasUtrabhASye'STamaH zlokaH, 3. etatsamAnaprAkRtam-bIANa puNaravi aggidaDhANaM aMkuruppattI Na bhavai, evAmeva siddhANaM kammabIe daDhe punaravi jammuppattI Na bhavai.-aupapAtika sUtre (ka. A0) pR--348. 4. idaM 'siddhazabda vivecanaM prajJApanopAjhe prathamapade, 12. (ka. A.) 1. A artha 'vizeSAvazyaka'nI 2840 mI.gAthAmA che. tenI vyAkhyA A pramANe cha:-have padadvAra kahIe chIe. pada eTale jethI arthanuM jJAna thAya te. te pada pAMca prakAracaM che. nAmika, naipAtika, aupasargika, AkhyAtika, ane mizra, temAM 'azva' e nAmika, 'khalu' e nepAtika, 'pari' e aupasargika, 'dhAvati' e AkhyAtika ane 'saMyata' e mizra pada che. e pramANe pAMca prakAranA nAmAdi saMbhave che to kahe che ke- 'nevAiyaM parya'ti. arhat vagere padonI zaruAtamA ane cheDe je nipate te nipAta. tethI AvelaM, tethI banela athavA te ja, khArthikapratyaya thavAthI 'naipAtika' kahevAya. ane 'namaH' e nepAtika pada che. e pramANe padadvAra kA. have padArthadvAra kahe che ke, danva-bhAvasaMkoyaNa payattho'ti, ahIM 'namo'hanyaH' ityAdimA je 'namaH' e pada che, teno pUjArUpa artha te padArtha che, te pUjA kai? to kahe che ke-'davva-bhAvasaMkoyaNa'tti dravyasaMkocana ane bhAvasaMkocana, dravyasaMkocana eTale hAtha, mAdhuM ane paga vagerenuM saMkocavU ane bhAvasaMkocana eTale vizuddhamana- arhat vagerenA guNomA nivezana karavu. 2. A gAthA Avazyaka niyuktimAM, namaskAraniyuktimA che. 3.bhA artha tattvArthAdhigamA 10 mA adhyAyamA 7 mA sUtranA bhASyanA 8 mA zlokamAM che. 4. A pAThane maLatA prAkRta pATha aupapAtika sUtra (ka. A.) mA 348 meM pAne che. 5. mA 'siddha' zabdanuM vivecana prajJApanA upAMga (ka. A.)mA 2 je pAne cha,- anu. Jain Education international Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-paricayaH bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. Namo AyariyANaMti A-maryAdayA tadviSayavinayarUpayA, caryante senyante jinazAsanArthopadezakatayA tadAkAGibhirityAcAryaH. javaMcasattathaiviU lakkhaNajutto gacchassa meDhibhUo ya, gaNatattivippamuko atthaM vAei Ayario" ti. athavA AcAro jJAnAcArAdiH paJcadhA, A-maryAdayA vA cAro vihAra AcAraH, tatra sAdhavaH svayaMkaraNAt, prabhASaNAt, pradarzanAcetyAcAryAH. Aha ca:"paMcevihaM AyAraM AyaramANA tahA pabhAsaMtA, AyAraM daMsaMtA AyariA teNa dhucaMti." athavA A-ISada aparipUrNA ityarthaH. cArA herikA ye te AcArAzcArakalpA ityarthaH-yuktAyuktavibhAganirUpaNanipuNA vineyAH, atasteSu sAdhavo yathAvacchAstrArthopadezakatayetyAcAryAH, atastebhyaH. namasyatA caiSAmAcAropadezakatayopakAritvAta. mAra. Namo AyariyANa'ti-AcAryoMne namaskAra ho. A-maryAdApUrvaka+cArya sevAya je maryAdApUrvaka sevAya te, arthAt jinazAsananA arthanA upadezaka AcArya: hovAthI tenI (jinazAsananI) AkAMkSA rAkhaMnArAovaDe jeo tadviSaya ( AcAryaviSaya ) vinayarUpa maryAdApUrvaka sevAya teo AcAryakarSa cha ke"satrArthane jANanAra, lakSaNayukta, gacchanA nAyaka, gaNanA tApathI vimukta evA AcArya arthanA vAcaka che arthAt (te AcArya kahevAya." athavA jJAnA- AcAryazabdArtha. cArAdi pAMca prakAranA AcAra, vA A-maryAdApUrvaka+cAra eTale vihAra te 'AcAra,' tene viSe svayaM AcaravAthI, kahevAthI, ane darzAvavAthI je zreSTha te 'AcArya.' kahuM che ke:-"pAMce prakAranA AcArane je AcaratA, prabhASatA-kahetA-ane darzAvatA te 'AcAryo' kahevAya." athavA A kaMika aparipUrNa+ cAra+data-te 'AcAra' eTale cArajevA, yuktAyukta vibhAgarnu nirUpaNa karavAmAM je catura ziSyo, te ziSyomA yathArtha zAstrArthano upadeza karavAthI jeo AcAryopakAra. sAdhu (nipuNa) teo 'AcArya' mATe te AcAryoMne namaskAra ho. teo AcAranA upadezaka hovAthI te upakAripaNAne lIdhe namaskArane yogya che.. 9. Namo uvajjhAyANaM'ti upa samIpamAgatya, adhIyate-'iG adhyayane' iti vacanAt paThyate; 'iN gatau' iti vacanAd vA adhiAdhikyena gamyate; 'ik smaraNe' iti vacanAd vA smaryate sUtrato jinapravacanaM yebhyaste upAdhyAyAH. yadAhaH-"bArasaMgo jiNakkhAo sajjhAo kahio buhe, taM uvaisaMti jamhA uvajjhAyA teNa vucaMti." athavA upAdhAnam-upAdhiH-sannidhistenopAdhinA, upAdhau vA Ayo lAbhaH zrutasya yeSAm , upAdhInAM vA vizeSaNAnAM prakramAcchobhanAnAmAyo lAbho yebhyaH, athavA upAdhireva sannidhireva, Ayam-iSTaphalaM daivaz2anitatvena, AyAnAmiSTaphalAnAM samUhastadekahetutvAd yeSAm ; athavA AdhInAM mana:pIDAnAmAyo lAbha AdhyAyaH, adhiyAM vA natraH kutsArthatvAt kubuddhInAmAyo'dhyAyaH, 'dhyai cintAyAm' ityasya dhAtoH prayogAd natraH kutsArthatvAdeva ca durdhyAnaM vA adhyAyaH, upahataH AdhyAyaH, adhyAyo vA yaiste upAdhyAyAH, atastebhyaH. namasyatA caiSAM susaMpradAyAyAtajinavacanAdhyApanato vinayanena bhavyAnAmupakAritvAditi. 9. Namo uvajjhAyANaM'ti-upAdhyAyone namaskAra ho. upa-jeonI samIpa AvIne (adhyayanArtha 'iG' dhAtuparathI) sUtrAtmakajinazAstranuM adhyayana karAya upAdhyAyaH (jemanI pAse jaine bhaNAya) teo upAdhyAya kahevAya, athavA (gatyarthaka 'iN' dhAtuparathI) adhi-adhikatAthI-jinapravacana jemanAthI jaNAya te upAdhyAya, athavA ( smaraNArthaka 'iku' dhAtuparathI ) adhikapaNe jemanAthI sUtrathI jinazAstra smarAya te 'upAdhyAya' kahevAya. kahyu cha ke-"jinezvara kathita dvAdazAMgarUpa svAdhyAya paMDitoe-gaNadharoe-kahelo che te svAdhyAyano jeo upadeza kare teo 'upAdhyAya' kahevAya". athavA upAdhAna eTale upAdhi, upAdhi eTale samIpatA jenI samIpatAthI ke samIpatAmAM zrutajJAnano lAbha thAya te 'upAdhyAya.' athavA upAdhino eTale sArAM sArAM vizeSaNono lAbha jemanI pAsethI maLe te 'upAdhyAya'. athavA upAdhi eTale sAmIpya, jemarnu sAmIpya ja daivajanitatAe iSTaphalarUpa hovAthI lAbharUpa che athavA jeornu sAmIpya upAdhyAyazabdArtha. Aya-iSTa phala-nA samUhano mukhya hetu che te 'upAdhyAya.' athavA 'Adhi'no eTale mananI pIDAno lAbha te 'AdhyAya,' athavA 'adhI' zabdamAM nakAravAcaka 'a' kutsita arthamAM vaparAyelo che tethI 'adhI' eTale 'kubuddhi' teno lAbha te 'adhyAyaH' 'dhyai' dhAtuno artha ciMtana karavU evo thAya che ane nakAravAcaka 'a' kutsitArthamAM vaparAyelo che ethI 'adhyAya' eTale 'durdhyAna, jenAthI AdhyAya athavA adhyAya nAza pAmyo che te 'upAdhyAya' kahevAya. te upAdhyAyane namaskAra ho. susaMpradAyathI AvelA jinavacanonuM adhyApana karAvI bhavya jIvone vinayamA pravartAveche te upakAripaNAne lIdhe teo namaskAra karavA upAdhyAyopakAra. yogya che. 10. Namo sambasAhaNaM' iti sAdhayanti jJAnAdizaktibhirmokSamiti sAdhavaH, samatAM vA sarvabhUteSu dhyAyantIti niruktinyAyAt sAdhavaH, yadAhaH-"nivvANasAhae joe jamhA sAhati sAhaNo, samA ya savvabhaesa tamhA te bhAvasAhaNo". sAhAyakaM vA saMyamakAriNAM dhArayantIti sAdhavaH, niruktarevaH sarve ca te sAmAyikAdivizeSaNAH pramattAdayaH, pulAkAdayo jinakalpika-pratimAkalpika-yathAlandakalpika-parihArAvizudvikalpika-sthavirakalpika-sthitakalpika-sthitAsthitakalpika-kalpAtItabhedAH, pratyekabuddha-svayaMbuddha-buddhabodhitabhedAH, mAdivizeSitA vA sAdhavaH sarvasAdhavaH, sarvagrahaNaM ca sarveSAM guNavatAmavizeSanamanIyatApratipAdanArtham , idaM cArhadAdipadeSvapi boddhavyam, nyAyasya samAnatvAditi. athavA sarvebhyo jIvebhyo hitAH sAstei ca te sAdhavazva, sArvasya vA'rhato na tu buddhAdeH, sAdhavaH sArvasAdhavaH, sabon vA zubhayogAn sAdhayanti kurvanti, sArvAn vA'rhataH sAdhayanti tadAjJAkaraNAdArAdhayanti, pratiSThApayanti vA dunayAnarAkaraNA 1.pra.chAyAH-sUtrArthavila lakSaNayukto garachasya medhibhUtava, gaNataptivipramukto'rtha vAcayatyAcAryaH, iyaM ca-AvazyakaniyuktI namaskAraniyuko. 1..pra.chAyAH-paJcavidhamAcAramAcaramANAtathA prabhASamANAH, AcAra darzayanta AcAryAstenocyante. iyaM ca-vizeSAvazyakasUtre gAthA 319.. achAyAH:-dvAdazAko jinAkhyAtaH khAdhyAyaH kathito budhaiH, tamupadizanti yasmAdU upAdhyAyAstenocyante. iyaM ca-vizeSAvazyakasUtra gAthA 3195. chAyAH-nivANasAdhakAn yogAn yasmAt sAdhayanti sAdhavaH, samAzca sarvabhUteSu tasmAt te bhAvasAdhavaH. iyaM ca-Avazyakaniyukto namaskAraniyuktI. * mA gAthA AvazyakaniyuktimA namaskAraniyuktimA che. 2. A gAthA 'vizeSAvazyaka'mA 3190 mI che. 3. A gAthA 'vizeSAvazyaka' sUtramA 3197 mI che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhuH sArtha sarvasAdhu sArvasAdhu. zravya sAdhu. sabhya sAdhu. sAdhUpakAra. 6 zrIrAmacandra - vinAgamasaMgrahe zataka 1. paricayaH sarvasAdhavaH, sArvasAdhavo vA; athavA zravyeSu zravaNArheSu vAkyeSu, athavA savyAni dakSiNAnyanukUlAni yAni kAryANi teSu sAdhavo nipuNAH zravyasAdhayaH savyasAdhavo vA atastebhyaH Namo loe sanyasAhUNaM' iti kacitpAThaH, tatra sarvazabdasya dezasattAyAmapi darzanAdaparizeSasarvatopadarzanArthamucyateH--loke manuSyaloke, na tu gacchAdau, ye sarvasAdhavastebhyo nama iti eSAM ca namanIyatA mokSamArgasAhAyakakaraNenopakAritvAt, Aha caH' asahAe sahAya kareti me saMjama karetassa, eeNa kAraNeNaM namAmi I sabyasAhU ti. 10. mo sanyasAhUNaM ti sarva sAdhujane namaskAra ho. zAnnAdizaktivaDe mokSane sAdhanAra athavA (niruktipramANe) sarva prANImAM samava dhAranAra te sAdhu kahevAya. kaSNuM che keH-"nirvANasAdhaka ( jJAnAdika) yogane jeo sAdhe ane sarva prANIone viSe jeo sama hoya te 'bhAvasAdhu' kahebAya che." athavA saMyama karanArane sahAya Aye te ( nirukti pramANe) 'sAdhu' kahebAya che. sAmAvikAdi vizeSaNayukta pramattAdika, pulAkAdika, jinakalpika, pratimAchalpika, yathAlaMdakalpika, parihAravizuddhikalpika, sthavirakalpika, sthitakalpika, sthitAsthitakalpika, tathA kalpAtIta bhedavALA; pratyekabuddha, svayaMbuddha, buddhabodhita bagere bhedayALA bhAratAvikSetramevA, athavA suma, duSyanAdi kALALA te sarvaM sAdhu ahIM ('rAjyasAhUNaM' emAM) 'sarva' pada sIdhuM che te sarva guNavAgonI avizeSe namanIyatA pratipAdanArtha ke ane epramANe te 'sarva' pada ayAdi padAM paNa jANI Theva kAraNake, mAya samAna hai. athavA sarva jIvonA hitakarate'sA' ane tethA ve sA sAdhuo temane namaskAra ho athavA sArva eTale buddhAdinA nahIM paNa aItanA ja je sAdhu te 'sArvasAdhu,' temane namaskAra ho. athavA sarva zubhayogane sAdhe te 'sarvasAdhu;' athavA sArva - arhato - ne temanI ( arhatonI ) AjJA pramANe vartIne ArAdhe, athavA durnayano nAza karI' arhatone pratiSThApe te 'sArvasAdhu' kahevAya. temane namaskAra ho. athavA zravya eTale zravaNa karavAyogya vAkya temAM, athavA savya eTale anukUla evA je kArya temAM nipuNa te 'anyasAdhu' athavA 'sanyA kacAva mATe tevA sAdhutrone namaskAra ho. 'Namo loe sannAha' yo paTaka ThekANe pATha che. 'sarva' zabda dezasarvatAno paNa vAcaka hovAthI aparizeSa sarvatA batAvavAne tyAM 'loke' e zabda lIdho che. 'loke' eTale manuSyalokamAM, nahIM ke gacchAdinAM mATe te sarva sAdhuone namaskAra ho. mokSamArgamAM sahAyakArI hovAthI te upakAripaNAne ThIdhe tejogI namanIyatA che, cheke saMyamenuM pAlana karanAra mane asahAyane ( sAdhuo ) sahAya karatA hovAcI sarva sAdhuone namaskAra karUM . " 1 " 11. nanu yadyayaM saMkSepeNa namaskArastadA siddha-sAdhUnAmeva yuktaH, tagrahaNe'nyeSAmapyarhadAdInAM grahaNAt, yato'rhadAdayo na sAdhutvaM vyabhi caranti atha vistareNa tadA RSabhAdivyaktisamucAraNato'sau vAcyaH syAditi naivam yato na sAdhumAtranamaskAre'IdAdinamaskA raphalamavApyate, manuSyamAtranamaskAre rAjAdinamaskAraphalavaditi kartavyo vizeSato'sI prativyakti tu nAsI vAcyo'zakyatvAdeveti nanu yathApradhAnanyAyamaGgIkRtya siddhAdirAnupUrvI yuktA atra siddhAnAM sarvathA kRtakRtyatvena sarvapradhAnanyAt naivam dupadezena siddhAnAM jJAyamA navAt, arhatAmeva ca tIrthapravarttanenAtyantopakAritvAdityarhadAdireya sA. nanvevamAcAryAdeH sA prApnoti kacit kAle AcAryebhyaH sakA zAdaIdAdInAM jJAyamAnatvAd ata eva ca tepAmeva atyantopakAritvAt naivam AcAryANAmupadezadAnasAmarthyamarhadupadezata evaM nahi svatantrA AcAryAdaya upadezato'rthajJApakatvaM pratipadyante, ato'rhanta eva paramArthena sarvArthajJApakAH, tathA'rhatpariSadrUpA evA''cAryAdayaH, atastAnamaskRlAI namaskaraNamayuktam uktaM caH"rne vi phoDa parisAe paNAyacA paNamae raNoti. 7 E evaM tAvat parameSThino namaskRtyAyunAtanajanAnAM zrutajJAnasyAyantopakAritvAt tasya ca dravyabhAvazrutarUpatvAd bhAvazrutasya ca dravyazrutahetukatvAt saMjJA'kSararUpaM dravyazrutaM namaskurvanAhaH gamo baMnIe lipIe'ti lipi pustakAdAvacaravinyAsaH, sA cauSTAdazaprakArA'pi zrImalAbhepajinena svasutAyA brAhmInAmikAyA darzitA, tato brAhmItyabhidhIyate. Aha caH - "lehaM livIvihANaM jiNeNa baMbhIe dAhiNakareNa" iti. ato 'brAhmI' ti svarUpavizeSaNaM liperiti, nanu adhikRtazAstrasyaiva maGgAt kiM maGgalena anavasthAdidoSaprApteH satyam, kintu ziSyamatimaGgauparigrahArthaM maGgalopAdAnaM ziSTasamayaparipAlanAya cetyuktameveti 1. Avazyakaniryuktau namaskAraniryuktau 2. pra0chAyAH - asahAye sahAyatvaM kurvanti mama saMyamaM kurvataH etena kAraNena namAmyahaM sarvasAdhUnAm. 3. etatsamAnArtho'yaM prAkRtapAThaH - arahaMtuvaeseNa siddhA najjanti teNa arahAI, - vizeSAvazyakasUtre gAthA 3213. 4. pra0 chAyAH nA'pi kacit pariSade praNamya praNamati rAjJe iti vizeSAvazyakasUtre gAthA 3213. 5. aSTAdaza lipayaH - haMsalibI bhUalivI, jakkhI taha rakkhasI ya bodhavvA; uDDI javaNi turukkI, kIrI daviDI ya siMghavIyA. mAlaviNI nadi nAgarI, lADalivI pArasI ya bodhavvA; taha animittI ya livI, vANahI mUladevI va vizeSAvadadakasUtre, gAthAdIkA 464. 6. pra0chAvAne mAiyA dakSiNakareNa gAthAAvazyaka nitI upodghAtaniryukI * etatsamAnArtho'yam likhitaM savipyAdyaSTAdazavidhAnam, taca bhagavatA dakSiNakA upada kalpasUtre zrISabhadevacarite . atra vizeSacarcA viyam: maMgalakaraNA satyaM na maMgalaM, vaha ca maMgalasthApi maMgalamao'gavatyA, na maMgalamamaMgalatA vA . - vizeSAvazyakamUla, gAthA 15. prerakaH prAhaH - bho AcArya ! tvadIyaM zAstraM na maGgalaM prApnoti. kutaH ? ityAhaH maGgalakaraNAt amale dipAdIyate yantu khayameva mAtra vidhAnena na hIyate nApi vigdhaM meve tabAda sanyAdAnAnyadhAnupapatteH zAstraM na mam aba mAtram mahatA'pi tasyA'nyamavita isabhyupagamyate ata evaM sati tarhi anavasthA -- maGgalAnAmavasthAnaM na kvacit prApnoti tathAhi - yathA maGgalasyA'pi sataH zAstrasya anyad maGgalamupAdIyate, tathA maGgalasyA'pi tadrUpasya sato'nyad maGgalamupAdeyam, tasyA'nyanyad aparasyApyanyat ityevamanavasthA ApatantI kena vAryate ? atha zAstre yadupAttaM maGgalaM tasyAnyamaGgalakaraNAbhAvAd iyaM neSyate; tatra dUSaNamAha: - 'na maGgalaM' iti zAstramaGgalIkaraNArthamupAttamaGgalasyAnavasthAbhayenAnyamaGgalAkaraNena tad maGgalaM na syAt, anyamaGgalAbhAvAt zAstravat ityarthaH idamuktaM bhavati yadi maGgalasya aparamaGgalavidhAnAbhAvenAnavasthA neSyate, tarhi yathA maGgalamapi zAstramanyamaGgale'kRte maGgalaM na bhavati, tathA maGgalamapyanyamaGgale'vihite maGgalaM na bhavet, nyAyasya samAnatvAt tathA ca kimaniSTaM syAt ? ityAha- 2 1. A gAthA Avazyakamiti'mAM AyegI namaskAra niciyAM ke. -- , n Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-paricayaH bhagavatsudharmasvAmIpraNIta bhagavatIsUtra. ko AnamaskAra saMkSepathI karavo hoya to siddhane ane sAdhuone namaskAra karavo yukta che; kAraNa ke, siddhonuM ane sAdhuonuM grahaNa karyu to arhat namaskAracarcAH sarala viSepaNa sAdhaNAno vyabhicAra nahIM hovAthI teonuM grahaNa paNa sahelAithI thaI jaze ane jo vistArapUrvaka namaskAra karavo hoya to RSabhakhA- maIdAdine pRthaka myATika atone bhinnabhinna-nAmoccAraNapUrvaka-namaskAra karavo joIe. samA0-ema nahIM. jema avizeSa (sAmAnyarIte) manuSyone namaskAra karye chate namaskAra, nupAdika moTA puruSonA namaskAranuM phaLa namaskatAne maLatuM nathI tema avizeSa sAdhumAtrane namaskAra karye chate arhat vigerenA namaskAranaM phaLa maLaMta karamAdine pRthaka nathI. tethI vizeSathI-bhinna bhinna prakAre-grahaNa karI ahetAdina paNa namaskAra karavo joie. paraMtu bhinnabhinna arhata vyaktionAM nAmocAraNapUrvaka namaskAra ghtte| namaskAra karavo azakya ja hovAthI te prativyakti namaskAra ahIM kathanIya nathI, ane eTalA mATe ja suzakya sAdhAraNa arhatanamaskAra ahIM kayoM che maIdAdine bhinna jemAM sarva arhata vyaktiono samAveza thayelo che. zaMkAH-yathApradhAnanyAyane aMgIkarIne je pradhAna hoya tene prathama namaskAra karavo ucita cha, arthAt A namaskArano hetu. paMca namaskAramA prathama siddha, pachI arhata, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu, e prakAre AnupUrvI (anukrama) rAkhavI yukta che, kAraNake, sarvaprakAre kRtakRtya prathama siddhone nama. thaMvAthI sarvathI pradhAna je siddho temane prathama namaskAra karavo joie. samA0-ema nahIM. kAraNa ke, arhatnA upadezathI ja siddho oLakhAya che tathA tIrthanA skAra zAmATe nahIM ! palaka dobAthI arhato ja atyaMta upakAraka che mATe te AnupUrvI (kraga) arhatathI zaru thatI-ahaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu, epramANe siddhapUrva aIdane ja yukta che. zaMkAH-jo ema hoya-upakArakane ja prathama namaskAra karavo ucita hoya-to te krama AcAryathI zaru thato-prathama AcArya pachI arhatAdi, e. namaskArano hetu. pramANe-rAkhavo joie; arthAt AcAryone prathama namaskAra karavo joie. kAraNa ke, koi vakhate arhato paNa AcAryothI jJAyamAna-oLakhAya-che, ane tethI prathama AcAryoMne ja teo paNa atyanta upakAraka hovAthI prathama namaskaraNIya che. samA0-ema nahIM. arhatanA upadezathI ja AcAryornu upadeza devAnuM sAmarthya che. AcAryoM namaskAra paTe / svataMtrapaNe upadezadvArA arthanI jJApakatAvALA nathI-arthane jaNAvatA nathI, tethI tattvataH arhatoja sakala arthonA jJApaka-jaNAvabAbALA-che. vaLI arhatanI maIdadhIna AcArya- . sabhAsvarUpa AcAryoM che arthAt AcAryoM arhatanI sabhAnA sabhyo-sabhAsado-che tethI temane-AcAryone-namaskAra karI arhatone namaskAra karavo sAmathrya. ayukta che. kayu cha ke-"koI paNa mANasa pariSadane-kacerIne namaskAra karI pachI rAjAne namaskAra na kare, paraMtu pahelA ja rAjAne ja namaskAra kare" e pramANe paMcaparameSThine prathama namaskAra karI hAlanA manuSyone zrutajJAna atyanta upakAraka hovAthI ane tenA (zrutanA ) dravyazruta ane bhAvazruta evA be bhedane viSe dravyazruta, bhAvazrutanuM kAraNa hovAthI saMjJAakSararUpa dravyazrutane namaskAra karatA zAstrakAra kahe che:- dravyazcataprAdhAnyaH [Namo baMbhIe livIe'tti-] brAhmI lipine namaskAra ho. pustaka vagerene viSe akSaranI je racanA te lipi. te aDhAre prakAranI lipi zrIRSabhadevaprabhue potAnI brAhmI nAmanI putrIne baMtAvI jethI te 'brAhmI' kahevAya che. kayuM che ke-"zrIjinezvare (AdIzvaraprabhue ) jamaNe hAthe lekharUpa lipirnu brAjhIlipiH vidhAna brAhmIne zikhavyu." tethI 'brAhmI' e pramANe, lipinuM svarUpavizeSaNa che. zaMkAH-A zAstra ja maMgalarUpa che, chatAM zAmATe zAstrakAre judA maMgalano ullekha karyo ! tema karavAthI--maMgalarUpa zAstramA paNa jueM maMgala karavAthI-'anavasthA' vagere doSonI prApti thaze. samA0- satya che. paraMtu chatAM punaH maMgala : amaGgalatA-maGgalAbhAvaH-zAsne yad maGgalamupAttaM tadanyamajhalazUnyatvAd na mAlam, tasya ca maGgalavAbhAve zAstramapi na maGgalam, iti vyakta eva mAlAbhAva iti bhAvaH. 'vA' zabdaH pakSAntarasUcakaH-anavasthA, maGgalAbhAvo vetyarthaH-vizeSAvazyakagAthATIkA 15. 11. etatsamAnArtho'yam:sIsamaimaMgalapariggahatyametaM tadabhihANaM.-vizeSAvazyakasUtragAthA, 20. kintu ziSyamatimaGgalaparigrahArtham, ziSyo hi tasminabhihite 'mAlameta. rachAtram, ityevaM khamatI tanmaGgalatAparigrahaM karotIti bhAvaH-vizeSAvazyakagAthATIkA, 20. 1. arthAt lAghava icchanAra zAstrakAre ve namaskAra ja karavA joie:-eka namaskAra siddhone karavo joie, jethI siddhomA sarvamuktAtmAono ane atItAditIrthakarono antarbhAva thAya che; ane bIjo namaskAra sAdhuone karavo joie, jethI sAdhuomA, viharatA ahaMtono, AcAryono ane upAdhyAyono antarbhAva thai zake che, kAraNa ke te-arhato, AcAryo bhane upAdhyAyo-paNa sAdhuo ja hoya che. 2. A arthavALo prAkRta pATha "vizeSAvazyaka' sUtramA 3213 mI gAthAmAM che. 3. A kathana vizeSAvazyaka' sUtramA 3213 mI gAthAmAM AvelaM che. 4. aDhAra lipio kahI che te A pramANeH-1haMsalipi, 2 bhUtalipi, 3 jakSIlipi, 4 rAkSasIlipi, 5 uDIlipi, yavanIlipi, 7 turukIlipi. 8 kIrIlipi, 1 draviDIlipi, 10 siMghavIyalipi, 11 mAlavInIlipi, 12 naTIlipi, 13 nAgarI lipi, 14 lATalipi, 15 pArasIlipi, 16 animittIlipi, 17 cANAkyalipi, 18 mUladevIlipi-vizeSAvazyakasUtra, gAthATIkA 464. 5. A gAthA AvazyakaniyuktimA upoddhAta niyuktimA che ane mA arthane darzAvanAro saMskRta pATha zrIkalpasUtramA AdIzvaracaritramA che. 6. vizeSaNo be prakArAM cha:-eka vyAvartaka vizeSaNa ane bIjeM kharUpa vizeSaNa, byAvartaka vizeSaNa te ja kahevAya ke je, vizeSya padArthane bIjA badhA padArthothI vyAyatta-judo-kare, ane svarUpa vizeSaNa te ja kahevAya ke je, mAtra khato vyAvRtta vizeSya padArthanA kharUpane darzAve. 7. 'anavasthA' AdizabdathI bIjA doSo paNa Aveche ema samajavU. mA vAta vizeSa prakAre A pramANe spaSTa karelI chaH preraka-prativAdI-kahe che ke:-he AcArya / tame A zAstramA maMgala kayu che mATe tamAeM zAstra maMgalapaNAne prApta karatuM nathI. je amaMgala-maMgalarUpa na hoya temAMja maMgalarnu prahaNa thAya che; je potAnA khabhAve ja maMgalarUpa che; temA (pIju) maMgala karavAyI zu! loka-saMsAra-mAM paNa 'dhoLAne gholU karavaM, cikaNAne cikaNu karava' ema banatuM nathI mATe maMgalarUpa zAstrane paNa maMgala karavAnI jarUra nathI. chatAM zAstramA prahaNa karela maMgalanI anyathA-bIje prakAre-upapatti-saphalatA-na thatI hovAthI ema svIkAravU ja joie ke zAna maMgalarUpa nathI; kadAca maMgalarUpane paNa maMgala karanAra ema svIkAre ke maMgalarUpa zAstranuM paNa bIjuM maMgala karAya che; to tema svIkArabAmA 'anavasthA' dUSaNa Avaze eTale koi paNa sthaLe maMgalane avasthAna thaze nahIM. anavasthAnaM svarUpa darzAveLe:-maMgalarUpazAstra che to paNa ternu vIrju maMgala karAya che. tamaja maMgalarUpa maMgalanu paNa vIrju maMgala kara joie, temaja ternu paNa bIju maMgala ane tenuM paNa itara maMgala kara joie. e pramANe bhAvatu 'anavasthA' dUSaNa koNa aTakAvI zake ? arthAt maMgalarUpa zAstranu paNa maMgala karavAthI 'anavasthA' Avaze.have kadAca maMgalane paNa maMgala karanAra vAdI ema mAne ke zAsamA karela maMgalane maMgala karavA judaM maMgala na karya hovAthI AvatuM anavasthA' SaNa paNa icchatA nathI. to paNa maMgalane maMgala karavAthI to (bIjaM paNa) dUSaNa Aveche. dUSaNa dAve che keH-zAnane maMgala karavA zAstramA je maMgala karela che tene-zAstrokta maMgalane-paNa maMgala karavA anavasthA dUSaNanA bhayA jA bIju maMgala na mUkAya to jema maMgalarUpa zAstra-paNa bIjA maMgalanI gerahAjarIthI amaMgala gaNAya che tema ja bIjA maMgalanI avidyamAnatAthI maMgalarUpa maMgala paNa maMgala nahIM gaNAya. tAtparya evaM che ke:-jo maMgalane maMgala karavA bIju maMgala nahIM karavAyI 'anavasthA' dUSaNa nathI icchatA to bhale, paNa jaima 'magalarUpa zAha paNa bIjA maMgala sivAya maMgala yatuM nathI' ema svIkArAya cha tema zAstra ane maMgalamATe nyAyanI sarakhAi hovAthI maMgalarUpa maMgala paNa bIjA Jain Education international Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrAbhidheyaH zAstraphala: zAstrasaMbaMdha: bhagavatIparimANaH uddezakAryaH zrIrAyacandra - jinAgama saMgrahe zataka 1. paricayaH ziSyonI matimAM maMgalanA parimahane mADe arthAt 'AzA maMgala che' e pramANe ziSyo potAnI matimAM zAkhanA maMgaLapaNAno svIkAra kare mATe, tathA ziSTapuruSonA AcAranA paripAlanamA maMgala kaI che. A yAta AgaLa paNa kacAI gaI che. " " 12. abhidheyAdayaH punarasya sAmAnyena 'vyAkhyAprajJapti' riti nAmnaivoktA iti te punarnocyante tata eva zrotRpravRtyAdISTaphalasiddheH, tathAhi :- iha bhagavatA'rthavyAkhyA abhidheyatayoktAH tAsAM ca prajJApanA, bodho vA'nantaraphalam, paraMparAphalaM tu mokSaH, sa cAsya AptavacanatvAdeva phalatA siddhaH nahi bhAptaH sAkSAt pAraMparyeNa vA yantra mokSAGgaM tat pratipAdayitumutsahate, anAsatvaprasaGgAt tathA'yameva saMbandha:- 'yadutAsya zAstrasya idaM prayojanam' iti tadevamasya zAstrasyaikazrutaskandharUpasya, sAtirekAdhyayanazatasvabhAvasya, uddezakadazasahastrIpramANasya, paTtriMzatpraznasahasrapramANasyASTAzItisahasrAdhikakSadrayapramANapadarAzermaGgalAdIni darzitAni atha prathame zate pranthAntarapari bhASayA'dhyayane dazodezakA bhavanti, uddezakAzcA'dhyayanArthadezAbhidhAyino'dhyayanavibhAgAH - uddizyante upadhAnavidhinA ziSyasyAcAryeNa 'yathaitAvantamabhyayanabhAgamadhISya' ityevamuddezAH sa eva uddezakA, tAMtha sukhadharaNa-smaraNAdinimittamAdyAbhidheyAbhidhAnadvAreNa saMgrahItumimAM gAthAmAhaH-'rAyagiha' ityAdi. * 12. yI vyAkhyApti' e pramANe zAsanA nAmamAcayI va zAsanA abhidheya vagere sAmAnvarIte kahebAi gayA hai. jevI tene karIbI ahiM kahatA nathI. kAraNa ke, te nAmacI ja ( abhidheSa bagerene jAgI) zrotAonI zAstra tarapha pravRtti vagere izphalanI siddhi paI jaze tathAdi - abhidheyAdi darzAve cheH- A zAstramAM bhagavAne arthavyAkhyAo abhidheyapaNe kahI che. ane te vyAkhyAonuM prajJApana athavA bodha te sAkSAt phala che. paraMparA phala to mokSa che. A zAstra AptavacanarUpa hovAcI ja e mokSarUpa phala siddha che. kAraNa ke, sAkSAt athavA paraMparAe je godhanuM aMga na hoya tene kahebAmATe AptapuruSo utsAha karatA nathI arthAt mokSanA aMgabhUta kAryamA ja Asa puruSo pravRtti kare che. anyathA jo tena na kare to AptapaNAnI hAni bayAno prasaMga Ave tathA Aja 'A zAstranuM A prayojana he' e pramANe zAskhano ( prayojya prayojakamAtra) saMbaMdha che. A pramANe eka zutaskaMdhasvarUpa, so adhyayanodhI adhika adhyayanavALA dasaijAra uddezakonA pramANavALA, chatrIsahajAra prakSonA pramANavALA ane belAkha aThAzIhajAra 2,88,000 padonA samUhayALA A zAkhanAM maMgalAdika dekhAvyAM haye prathama zataka, je anyadhonI paribhASA saMketa pramANe adhyayana kaddevAya che, lene viSe dasa uddezako hoya che. uddezako eTale ke adhyayana- zataka-nA arthadezane kanArA adhyayananA vibhAgo 'adhyayananA ATA vibhAgane tu bhaNa, ' emamA upadhAnavidhipUrvaka AcArya vaDe je uddezAva te uddezeka kaddevAya te uddezakonuM sukhapUrvaka dhAraNa tathA smaraNa rahevAne mATe temAM ( daza uddezAmAM ) AtAM Aya prathama - nAmonA kathanadvAre te daze uddezAne saMgrahavA A rAyagiha' ityAdi gAvAne he che rohagi 1 paNa 2 dukle 3 kaMsapaose. ya4 pagai 5 pudavIo, 6 jAte. 7 neraie. 8 cAle. 9 gurue va 10 calaNAo. rAjagRha nagarane viSe 1 calana 2 duHkha 3 kAMkSApradoSa 4 prakRti 5 pRthvIo 6 jAvaMta jeTalA 7 nairadhika. 8 vA 9 guruka ane 10 calanAdi. 11. adhikRtagAthAca yadyapi vakSyamANodezakadazakA'bhigame svayamevAvagamyate, tathA'pi bAlAnAM sukhAvabodhArthamabhidhIyate tatra 'rAyagiha' ti luptasaptamyekavacanatyAd rAjagRhe nagare vakSyamANodezakadazakasyArtho bhagavatA zrImahAvIreNa darzita iti vyAkhyeyam evamanyatrApISTavibhaktayantatA'vaseyA. 'calaNa' tti calanaviSayaH prathamodezaka : 'calamANe calie' ityAdyarthanirNayArtha ityarthaH. 'dukkhe' tti duHkhaviSayo dvitIyaH 'jIyo bhadantA ! sayaMkRtaM duHkhaM vedayati ? ityAdipraznanirNayArtha ityarthaH 'phasapaose' ti kA midhyAtvamohanIyodayasamudho'nyAnyadarzanagrahaNarUpo jIvapariNAmaH sa eva prakRSTo doSo jIvadUSaNaM kAGkSApradoSastadvipavastRtIyaH 'jIvena bhadanta ! phAgulmohanIya karma kRtam !' ityAdarthanirNayArtha ityarthaH cakAraH samucaye. 'parAI' tti prakRtayaH karmabhedAzcaturthodeizakasyArthaH 'kati bhadanta ! karmaprakRtayaH ityAdizcAsau. 'puDhavIo'tti ratnaprabhAdipRthivyaH paJcame vAcyAH, 'kati bhadanta ! pRthivya:' ? ityAdi ca sUtramasya. 'jAvaM te 'ti yAvacchandopalakSitaH paTaH yAvato bhadanta ! avakAzAntarAt sUryaH' ityAdisUtravAsI. 'neraie 'ti nairadhikazabdopalakSitaH saptamaH, 'nairabhidanta ! niraye utpadyamAnaH' ityAdi ca tatsUtram 'bAle 'tti vADhazabdopalakSito'STamaH 'ekAntabADo bhadanta ! manuSyaH' ityAdisUtravAsI. 'guru' ti SaSThaH, maMgala vinA maMgala thAya nahIM ema svIkArarbu joie. have vAdI kahe che ke, kadAca ame zAstra ane maMgala mATe upara kahevAyelaM eka sarakhI rIte svIkArIe to amA zuM aniSTa thAya ?. aniSTatA darzAveche keH- maMgalAbhAvarUpa dUSaNa Ave. arthAt tamArA svIkArapramANe zAstramAM mUkelaM maMgala bIjA maMgalavinA maMgalarUpa na thAya ane jyAre zAstrokta maMgala bIjA maMgala sivAya maMgala na thAya to pachI zAstra paNa maMgala nathI. e 'maMgalAbhAvarUpa dUSaNa spaSTarIte Ave che. A gAthAmAM mukelo 'vA' zabda 'anavasthA athavA maMgalAbhAva' e bemAMthI koi dUSaNa Avaze e pramANe pakSAMtarano sUcaka che.- vizeSAvazyaka sUtra, gAthATIkA 15. 1. mUlacchAyAH- rAjagRhe 1 calanam. 2 duHkham 3 kAGkSApradoSazca. 4 prakRtiH 5 pRthivyaH. 6 yAvantaH 7 nairayikaH. 8 bAlaH 9 gurukazca 10 calanAni. 1. A vAta 'vizeSAvazyakasUtra mAM paNa che. te A pramANe - zAstra maMgalarUpa che, to paNa ziSyamatimAM magaMlaparigraha thAya te mATe zAstramAM bIjuM maMgala kartuM che, arthAt 'A zAstra maMgala che' e pramANe ziSya potAnI buddhimAM zAstranI maMgalatA svIkAre samaje - e mATe bIjuM maMgala kartuM che. e tAtparya che. vizeSAvazyaka sUtra, gAthA TIkA 20. 2. A bhagavatI sUtramAM so zatako che ane 'zataka' tathA 'adhyayana' e banne zabdo sAMketika hoI eka ja arthane kaddevAvALA che; mATe ja zrIvRttikAre zatakane badale adhyayana zabda prayojyo che. 3. 'uddeza' zabdathI khArthamAM 'ka' pratyaya AvI 'uddezaka' zabda vane che.zrI abhayadeva. 4. te te uddezakanA sUcana mATe A gAthAmAM mAtra daza uddezAmAM AvatA zaruAtanA ja eka eka zabdano ullekha karyo che. - anu0 : Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-paricayaH bhagavatsudharmasvAmiprati bhagavatIsUtra. viSayo navamaH, 'kathaM bhadanta! jIvA gurukatvamAgacchanti' ? ityAdi ca sUtramasya. caH samuccayArthaH, 'calaNAo'tti bahuvacananirdezAccalanAdyA dazamoddezakasyArthAH, tatsUtraM caivam:-'anyayUthikA bhadanta ! evamAkhyAntiH-calana acalitam' ityAdi. iti prathamazatodezakasaMgrahaNIgAthArthaH. joke uparyata cAla gAthAno artha vakSyamANa-te te daza-uddezakanuM jJAna thayA pachI svayameva jaNAya tema che, topaNa bAlajIvonA sukhAva udezakaviSayaHbodha mATe te artha kahIe chIe. temAM ['rAyagiha 'tti] bhagavAn zrImahAvIre rAjagRha nagaramA vakSyamANa daze uddezakano artha darzAvyo che. epramANe vyAkhyAkaravI. epramANe bIje (lupsavibhaktivALu pada hoya tyAM) paNa ( te padane mATe) iSTa vibhaktyantapaNuM jANI levu. 'calaNa 'tti ] calanaviSayaka pahelo uddezaka 'cAlata e cAlyu' ityAdi arthanA nirNaya mATe che. [ 'dukkhe' tti ] duHkhaviSayaka bIjo uddezaka 'he bhagavan ! pote karela daHkhane jIva vede che' ityAdi pracanA nirNaya mATe che. [ 'kaMkhapaose' ye tti] mithyAtvamohanIyanA udayathI utpanna thayelo ane anya anya darzananA grahaNa karavArUpa jIvano je pariNAma te kAMkSA; teja moTuM jIvarnu dUSaNa te kAMkSApradoSa; tenA viSayavALo bIjo uddezo 'he bhagavan ! jIve kAMkSAmohanIya karma karye che?" dATa arthanA nirNaya mATe che. [ 'pagai ti ] prakRti eTale karmanA bhedo, e cothA uddezakano viSaya che. 'he bhagavan ! karmanI prakRtio keTalI che ?' ityAdi arthavALo A-cotho uddezo che. [ 'puDhavIo' tti] ratnaprabhA vagere pRthvIo pAMcamAM uddezakamAM kahevAnI che; 'he bhagavan ! keTalI pRthvIo ke ? ityAdi enaM satra che. jAvaMte' tti ] 'yAvat' zabdathI upalakSita chaTTho uddezo che ane 'he bhagavan ! jeTalA avakAzAMtarathI sUrya' ityAdi ena sUtra' che. [ 'neraie' tti nairayika zabdanA cinhavALo sAtamo uddezo che ane 'he bhagavan ! nairayika nirayamAM utpanna thato' ityAdi tenuM sUtra che. ['bAle' tti] bAla' zabdanI nizAnIvALo e AThamo uddezo 'he bhagavan ! ekAnta bAla manuSya' ityAdi sUtravALo che. [ 'gurue' ye tti] navamo uddezo 'guruka' viSayavALo che ane 'he bhagavan !jIvo bhArepaNuM kevI rIte pAme che ?' ityAdi ejeMsUtra che. [ 'calaNAo' ti] ahiM bahuvacana mUkavAthI 'calana' vagere dazamA uddezAnA artho che ane tenuM sUtra A pramANe che:--'he bhagavan ! anya matavALA ApramANe kahe che ke:--cAlatuM e cAlyu nathI' ityAdi. e pramANe prathama zatakanI uddezonI saMgrahaNI gAthAno artha che. 14. tadevaM zAstrodeze kRtamaGgalAdikRtyo'pi prathamazatasyAdau vizeSato maGgalamAha:-'Namo suassa'tti namaskAro'stu zrutAya dvAdazAGgIrUpA'hatpravacanAya. . 14. e pramANe zAstranA uddezamAM maMgala vagere kAryoM ko che to paNa prathama zatakanI zaruAtamA vizeSaprakAre maMgala kahe cha:--'Namo suassa'tti] bhutanamaskAraH zrutane namaskAra ho. zrutane dvAdazAMgIrUpa arhatpravacanane-namaskAra thAo. 1. 'rAyagiha' epramANe lupta saptamyanta hovAthI 'rAjagRhanagarane viSa' epramANe artha karyo cheH-zrI abhayadeva. 2. 'ca' zabda samuccaya arthamA che:zrI abhayadeva. 1. samavAyAnasUtragato dvAdazAGgayAH paricayaH saMkSipyAtra udRtaH, sa caivam:AcArAMgaH-AyAre NaM samaNANaM niggaMthANaM AyAra-goyara-viNaya-veNaia-ThANa-gamaNa-caMkamaNa-pamANa-joga-jhuMjaNa-bhAsA-samiti-gutti-sejjo-vahi bhatta-pANa-uggama-uppAya-esaNA-visohi-suddhAsuddhaggahaNa-vaya-Niyama-tavo-vahANasupasatthamAhijjai. xxx xxx paDhame aMge do suakkhaMdhA, paNavIsaM ajjhayaNA, paMcAsI uddesaNakAlA, paMcAsI samuddesaNakAlA, aTThArasa payasahassAI. sUtrakRtaH-sUagaDe NaM sasamayA sUijaMti, parasamayA sUijjati, sa-parasamayA sUijjati, jIvA sUijjati, ajIvA sUijjati, jIvAjIvA sUijjati, loge sUijaMti, aloge sUijjati, logAloge sUijaMti; sUagaDe NaM jIvAjIve puNNapAvAsavasaMvaranijjaraNabaMdhamukkhAvasANA payatthA sUijaMti. x x x x x x x asIiassa kiriAvAiasayassa, caurAsIe akiriyavAINaM, sattahIe aNNANiyavAINaM, battIsAe veNaiavAINaM-tiha tesadvANaM aNNadidviyasayANaM chuDhaM kiccA sasamae ThAvijaMti. x x x x doce aMge do suakkhaMdhA, tevIsaM ajjhayaNA, tettIsaM uddesaNakAlA, tettIsaM samuddesaNakAlA, chattIsaM padasahassAI. sthAnAMga:-ThANe NaM sasamayA ThAvinaMti. parasamayA ThAvinaMti, sasamayaparasamayA ThAvinaMti, jIvA ThAvijaMti, ajIvA ThAviti, jIvAjIvA ThAvijaMti, logA, alogA, logAlogA vA ThAvijaMti. xxx x x taie aMge paNa suakkhaMdhe dasa ajjhayaNA, ekavIsaM uddesaNakAlA, ekavIsaM samuddesaNakAlA, bAvattari padasahassAI. samavAyAMgaH-samavAe NaM sasamayA sUijati, parasamayA sUijjati, sasamaya-parasamayA sUijjati, samavAe NaM ekAiyANaM egaThANaM eguttariya parikhuddIe duvAlasaMga ssa ya gaNipiDagassa pAvagge samaNugAijai. x x x x x x cautthe aMge ege ajjhayaNe, ege suakkhaMdhe, ege uddesaNakAle ege samuddesaNakAle, ege cauyAle padasahasse. vyAkhyAprajJaptiH-(bhagavatI)-viAhe NaM sasamayA viAhijjati, parasamayA viAhinaMti.sasamaya-parasamayA viAhijaMti, jIvA viAhijjati, ajIvA viAhinaMti, jIvAjIvA viAhijaMti loge viAhijai, aloge viAhijai, logAloge viAhijai, viAhe NaM nANAviha suranariMdarAyarisi vivihasaMsadaapucchiANaM jiNeNaM vitthareNa bhAsiANaM dava-guNa-khitta-kAla-pajava-padesa-pariNAma-jahatthiabhAvaaNugama-nikkhevaNaya-ppamANasuniuNovakamavivihappakArapagaDapayAsiANaM logAlogapayAsiANaM, saMsArasamudaruMdauttaraNasamatthANaM, suravaisaMpUjiANaM bhavia. jaNapayahiayAbhinaMdiANaM, tamarayaviddhasaNANaM, sudidIvaMbhUaIhAmatibuddhivaddhamANANe chattIsasahassamaNUNayANaM vAgaraNANaM dasaNAo, suatthabahuvihappagArA sIsahiatthA guNahatthA.xxxxx paMcame aMge ege suakkhaMdha, ege sAirage ajjhayaNasaye, dasa uddesagasahassAI, dasa samuddesagasahassAI, chattIsaM vAgaraNasahassAI, caurAsIiM payasahassAI. jJAtAdharmakathAH--NAyAdhammakahAsu NaM NAyANaM nagarAI, ujjANAI, ceiAI, vaNakhaMDA. rAyANo, ammApiyaro, samosaraNAI, dhammAyariA, dhammakahAo, ihaloia-paraloiaiDDivisesA, bhogaparicAyA, pavajAo, suapariggahA, tabovahANAI pariyAgA; saMlehaNAo, bhattapathakkhANAI, 2 bha* sU0 Jain Education international Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devache ? ArAgacandra-jinAgamasaMpa zataka 1. - paricayaH 15. napiTadevatAnamaskAro maGgalArtho bhavati na ca zrutamiSTadevateti kathamayaM maGgalArthaH iti aprocyate zrutamaSTadevateya. 15. zaMkAH - iSTadevatAne karelo namaskAra maMgalamATe hoi zake che ane dvAdazAMgIrUpa zruta to iSTa devatA nathI, to te zrutane karelo A namaskAra maMgalamAre kema hoi zake 1. samA0 - apa kahIe DIe- khuta siddhanI peTe, arhato namaskaraNIya hovAcI devatA ja che. 50 pAovagamaNAI, devalogagamaNAI, sukulapacAyA, puNa bohilAbho, aMtakiriyAo a AghavijjaMti. x x x x x cha aMge do suakkhaMdhA, egUNatIsaM ajjhayaNA, te samAsao dubihA paNNattA, taMjahA, caritA ya kapiA a; dasa dhammakahANaM vaggA, tattha NaM egamegAe bhammakAe paMca paMca avasAdasadAI, eyamegAi aksAiAe paMca paMca upasAdaAsayAI, egagAe ubaksAiAe paMca paMca akkhAiauvakkhAiasayAI, evAmeva sapuvvAvareNa aDAe akkhAi akoDIo bhavatItimakkhAyAo, egUNatIsaM uddesaNakAlA, egUNatIsaM samuddesaNakAlA, saMkhejjAI payasahassAI. upArAkadazAH upAsagadasAmu uvAsavANaM nagarAI udyAlAI nehavAI, maNasaMDA, rAvANo, ammApiyaro, samosarabhAI, pammAyariyA dhammakAo ihaloia-paraloiainivisesA; uvAsayANaM sIlavvaya - veramaNa - guNapaJcakkhANa - posahodavAsapaDivajjiAo, suapariggahA, tavovahANAI, paDimAo, uvasaggA, saMlehaNA, bhattapaJcakkhANAI, pAovagamaNAI, devalogagamaNAI, sukulapaJcAyA puNo bohilAbho aMtakiriyAo AghavijjaMti. x X X X X x sattame aMge ege suakkhaMdhe, dasa ajjhayaNA, dasa uddesaNakAlA, dasa samudde saNakAlA, saMjajAI payasayasahassAiM antakRdudazA:-( aMtagaDhadazA) aMtagaDhadasA vaM aMtagaDA nagarAI umANa pelavaNarAyA ammAsamora dhamAdhammakA paravasA, bhogaparicAyA, pabacAo, supariggadA, sovadAgAI, pavimAo bahuvihAo khamA, ayaM maha somaM ca sapasahi sattarasavidoM jamo, uttamaM ca me akiMcanA tavo kiriyAo samitI va appamAyajogo, sajjhAyajjhAmeNa va uttamArga doI pi lakkhaNAI, patANa va saMjama jiaparIhArNa, cammmamma sa saMbho parivAo jati ma jadda pAliko yo pAvocanaoya jAhe jatipANi tAni dattA aMtagaDa munivaro, rAmasyoSavimuko mukhamaNaMtaraca pattA ee atreya evanAitya mityareNa pa X X X X xx aTume aMge ege, 23 , akSa dasa aAyaNA, satyamgA dasa uddezakAlA dasa samugAlA saMAIpasahassAI - anuttaropapAtikadazAH - aNuttarovavAiadasAsu NaM aNuttarovavAiANaM nagarAI, ujjANAI, ceiAI, vaNakhaMDA, rAyANo, ammApiyaro, samosaraNAI, dhammAyariyA, dhammakahAo, ihaloga-paraloaDavilesA, bhogaparicAyA, pavanAo, suaparigvA tamovahANAI, parivAyo, paDinAo saMlehaNAo, bhatta- pANapaJcakkhANAI, pAvovagamaNAI, aNuttarovavAo, sukulapancAyA, puNo bohilAho aMtakiriyAo AghavinaMti X X xxx navame aMge ege suakkhaMdhe, dasa ajjhayaNA, tiNNi baggA, dasa uddesaNakAlA, dasa samuddesaNakAlA, saMkhejAiM parAvasahastAI. praznavyAkaraNaH--paNhAvAgaraNesu adbhuttaraM pasiNasayaM, anuttaraM apasiNasayaM, adbhuttaraM pasiNApasiNasayaM, vijjAisayA, nAga-suvanahiM saddhiM divvA saMvAyA. AghavijjaMti. vimhayakarANaM; aisayamaiakAladamasamatittha karuttamassa ThiikaraNakAraNANaM, durahigamaduravagAhassa savvasavvaNNusamma assa, abuhajaNabohakarassa, paccakkhapacayakarANaM paNhANaM vivihaguNamahatthA jiNavarappaNIA AghavinaMti. x x x x x dasame aMge ege suakkhaMdhe, paNayAlI uddesaNakAlA, paNayAlIsaM samudde saNakAlA, saMkhejjANi payasahassANi. vipAkazrutaH - vivAgasue NaM sukkaDa - dukkaDANaM kammANaM phalavivAge AghavijjaMti, se samAsao duvihe paNNatte, taM jahA; duhavivAge suhavivAge caiva tattha jaM dasa duhavivAgANi, dasa suhavivAgANi; se kiM taM duhavivAgANi ?, duhavivAgesu NaM duhavivAgANaM nagarAI, ujjANAI, ceiAI, vaNakhaMDA, rAyANo, ammApiyaro, samosaraNAI, dhammAyariA, dhammakahAo, nagaragamaNAI saMsArapabaMdhe, duhaparaMparAo ya AghavijvaMti settaM duhavibAgANi. se kiM taM suhavivAgANi ?, suhavivAgesu NaM suhavivAgANaM nagarAI, ujjANAI, ceiAI, vaNakhaMDA, rAyANo, ammApiyaro, samosaraNAI, dhammAyariA, dhammakahAo, ihaloa-paraloaiDivisesA, bhogaparizcAyA, pavvajjAo, suapariggahA, tavovahANAI, pariyAgA, paDimAo, saMlehaNAo, bhattapANapaccakkhANAI, pAvovagamaNAI, devalogagamaNAI, sukulapaccAyA, puNa vohilAho aMtakiriyAo AghavinaMti x x x x x x x ekArasame aMge vIrya akSayaNA yI uddeNakAlA bI samuddeNakAlA bAI pavasavasahassAI dRSTivAdaH dihivAeM NaM samyabhAvaparUnacyA ASadhinIti se samAsa paMca paNa taM jar3AH parikambaM sutAI, puruvarAyaM, aNubhogo, ThimA samavAyAMga sUtra - (ka0 A0 ) 1 - 167 thI 197. anu0 > ', pUrvokta viSaya:- padaparimANAdi kAlavazato nyUnamidAnIMtanasUtreSu iti vRddhAH 1. 'samavAyAMga sUjagata dvAdazAMgIno paricaya pIne nahIM A pramANe uddhRta karege - AcArAMgaH-AcArAMgamAM prarUpelA viSayo nIce pramANe che:-- zramaNanirgrathono suprazasta AcAra, gocara ( bhikSA levAno vidhi ) vinaya, vainayika, kAyotsargAdisthAna vAyAdigamana paTale zarIrako zrama dUra karanA upAdhayatiramA yamana, AhArAdi padArthoM Apa sAdhyAyAdimAM niyoga, bhASAsamiti, gupti, zayyA, upadhi, bhakta, pAna, udgamAdi ( udgama, utpAda ane eSaNA ) doSonI vizuddhi, zuddhAzuddhaprahaNa, mata, niyama, tapa ane upadhAna prathama ( AcArAMga ) aMgamAM ke taskaMdha, pacIsa adhyayana, paMcAzI uddezanAla, paMcAzI samuddezanAla tathA aTAra hajAra pado che. sUtrakRtaH - 'sUtrakRtAMga' ( sUagaDAMga ) mAM prarUpelA viSayo nIce pramANe cheH khasiddhAMta, parasiddhAMta, va ane parasiddhAMta, jIva, ajIva, jIvAjIva, loka aloka, lokAloka, jIvra, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa sudhInA padArtho, itara darzanathI mohita, saMdigdha navA dIkSitanI buddhinI zuddhimATe ekaso eMzI kriyAvAdinA mata, corAzI akriyAvAdinA mata, saDasaTha ajJAnavAdinA mata, banIza vinayavAdinA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-paricayaH bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 16. arhatAM namaskaraNIyatvAt , siddhavat. namaskurvanti ca zrutamarhantaH 'namastIrthAya' iti bhaNanAt. tIrthaM ca zrutaM saMsArasAgarottaraNA'sAdhAraNakAraNatvAt , 16. ane 'tIrthane namaskAra ho' epramANe kahevAthI arhato zrutane namaskAra kare che. saMsArasAgarane taravAmA mukhya kAraNa hovAthI zruta e tIrtha che itane paItIno namaskAra. ane tIrtharUpa zrutano AdhArabhUta hovAthI ja saMgha, tIrtha zabdavaDe vAcya che. . ta paNa tIrthaH mata e kulamaLIne traNasone saTha anyadRSTinA matano parikSepa karIne khasamaya sthApana. sUtrakRtAMga sUtramAM-bIjA aMgamAM-be zrutaskaMdha che, - trevIza adhyayana che, tetrIza uddezanakAla, tetrIza samuddezanakAla ane chatrIza hajAra pado che. sthAnAMgaH-sthAnAMga' sUtramA nirUpelA viSayo A pramANe che:-khasamayanu, parasamayanu ane khaparasamaya sthApana, jIvarnu, ajIvana, jIvAjIvarnu, lokarnu, alokanu ane lokAlokanuM sthApana. zrIjA (sthAnAMga) aMgamAM pAMca zrutaskaMdha, daza adhyayana, ekavIza uddezanakAla, ekavIza samuddezanakAla ane bahoMtara hajAra pado che. samavAyogaH-'samavAyAMga'mAM kahelA viSayo nIce pramANe chaH-khasiddhAMta, parasiddhAMta, khaparasiddhAMta ane ekAdika keTalA padArthonuM ekottarika parivRddhi pUrvaka pratipAdana arthAt prathama ekasaMkhyaka padArthonuM nirUpaNa pachI dvisaMkhyaka padArthona, ema kramapUrvaka pratipAdana ane dvAdazAMga gaNipiTakanA paryavonuM pratipAdana. caturtha ( samavAya) aMgamA eka adhyayana, eka zrutaskaMdha, eka uddezanakAla, eka samuddezanakAla, ane ekalAkha ane cumAlIsa hajAra pado che. vyAkhyAprajJaptiH (bhagavatI)-bhagavatIsUtra'mAM nirUpelA viSayo nIce pramANe che:-khasamaya, parasamaya, khaparasamaya jIva, ajIva, jIvAjIva, loka, aloka, lokAloka, judA judA prakAranA deva, rAjA rAjarSi ane aneka prakAre saMdigdha puruSoe pUchelA praznonA zrIjine vistArapUrvaka kahelA uttaro, je uttaro, dravya, guNa, kSetra kAla, paryava, pradeza ane pariNAmanA anugama, nikSepaNa, naya, pramANa ane vividha tathA sunipuNa upakramapUrvaka yathAsti bhAvanA pratipAdaka che, loka ane aloka jenAthI prakAzita che, jeo vizAla saMsAra samudrathI tAravAmAM samartha che, indrapUjita che; bhavyalokonA hRdayanA abhinaMdaka che, aMdhakArarUpa melanA nAzaka che, suThu dRSTa che, dIpabhUta che, IhA, mati ane buddhinA vardhaka che, jenI saMkhyA barAbara chatrIza hajAra che, ane je uttaronA upanibaMdhanathI bahuprakAranA zrutArthoM ziSyahitArtha guNa hastarUpa che. paMcama aMga (bhagavatIsUtra) mAM eka zrutaskaMdha, sAdhika so adhyayana, daza hajAra uddezaka, daza hajAra samuddezaka, chatrIza hajArA prazna ane corAzI hajAra pado che. jhAtAdharmakathAH-'jJAtAdharmakathAsUtra'mAM nirUpelA viSayo A pramANe che:-udAharaNabhUta puruSonA nagaro, udyAno, caityo, vanakhaMDo, rAjAo, mAtApita samavasaraNo, dharmAcAryo, dharmakathAo, aihalaukika ane pAralaukika RddhivizeSo bhogaparityAgo pravrajyAo, zrutaparigraho, tapo, upadhAno, paryAyo, saMlekhanA, bhakta pratyAkhyAno, pAdapopagamano, devalokagamano, sukulamA pratyavatAro, bodhilAbho ane aMtakriyAo. chahA (jJAtAmakathA) aMgA ve zrutaskaMdho ane ogaNatrIsa adhyayano che. te adhyayano be prakAranA ApramANe kahyAche:-caritra ane kalpita. dharmakathAnA daza vargoM chaH temA eka eka dharmakathAmAM pAMcaso pAMcaso AkhyAyikAo cha; eka AkhyAyikAmAM pAMcaso pAMcaso upAkhyAyikAo che; eka eka upAkhyAyi. kAmAM pAMcaso pAMcaso AkhyAyikopAkhyAyikAo che ane epramANe ja sapUrvApara (badhI maLIne) sADAtraNa koDa AkhyAyikA thAya che ema karjA che. ogaNatrIza uddezana kAla che, ogaNatrIza samuddezana kAla che ane saMkhyAtA lAkha pado che arthAt pAMca lAkha ane chotara hajAra pado che.. upAsakadazAH--'upAsakadazAMga' sUtramA kahelA viSayo nIce pramANe che:-upAsakonA (zrAvakonA ) nagaro, udyAno, caityo, vanakhaMDo, rAjAo. mAtApitAo, samavasaraNo, dharmAcAryo, ihalokanA ane paralokanA RddhivizeSo tathA zrAvakonA zIlavato, viramaNo, guNavato, pratyAkhyAno pauSadhopavAso, zrutaparigraho, tapo, upadhAno, pratimAo, upasargo, saMlekhanA, bhaktapratyAkhyAno, pAdapopagamano, devalokagamano, sukulamAM janmo, bodhilAbha ane aMtakriyA. sAtamA (upAsakadazA ) aMgamAM eka zrutaskaMdha, daza adhyayana, daza uddezanakAla, daza samuddezanakAla ane saMkhyAtA lAkha pado arthAt agyAra lAkha ane vAvana hajAra pado che. aMtakRzAH-'aMtagaDadazAMga' sUtramA nirUpelA viSayo A pramANe cha: aMtakRt (tIrthakarAdi) puruSanA nagaro, udyAno, caityo, vanakhaMDo, rAjAo, mAtApitA, samavasaraNo, dharmAcAryo, dharmakathAo, A lokanI ane paralokanI Rddhi, bhogaparityAgo, pravrajyAo, zrutaparigraho, tapo, upadhAno bahuvidhapratimAo, kSamA, Arjava, mArdava, satyasahita zIca, sattara prakArano saMyama,uttama brahmacarya, akiMcanatA, tapa, kriyAo, samitio, guptio, apramAdayoga, uttama khAdhyAya ane dhyAna kharUpa, uttama saMyamane prApta ane jitaparISaha puruSone cAra prakAranA karmano kSaya' yayA pachI thaelo kevala jJAnano lAbha, munioe pALelo jeTalo paryAya, pAdapopagata pavitra munivara jeTalA bhakkone (bhojanone) vItAvIne jyA aMtakRta thayA te, ane bIjA munio, jeo muktisukhane pAmyA che. te ityAdi AThamA ( aMtagaDadazA) aMgamAM eka zrutaskaMdha, daza adhyayano, sAta vargoM, daza uddezanakAla, daza samuddezanakAla, ane saMkhyAtA lAkha pado arthAt vIza lAkha ane cAra hajAra pado che. anuttaropapAtikaH-'anuttaropapAtika' sUtramA nIce pramANe viSayo nirUpelA che:-anuttaropapAtikonA nagaro, udyAno, caityo, vanakhaMDo, rAjAo, mAtApitAo, samavasaraNo, dharmAcAryo, dharmakathAo, A lokanA ane paralokanA Rddhi vizeSo, bhogaparityAgo, pravrajyAo, zrutaparigraho, tapo, upadhAno, paryAya, pratimA, saMlekhanA, bhaktapAnapratyAkhyAno, pAdapopagamano, sukulAvatAro, bodhilAbho ane aMtakriyAo. navamA (anuttaropapAtika) aMgamAM eka zrutaskaMdha, daza adhyayana, traNa varga, daza uddezanakAla ane daza samuddezanakAla tathA saMkhyAtA lAkha arthAt chetALIza lAkha ane ATha hajAra pado che. prabhavyAkaraNa:-'praznavyAkaraNa'mAM darzAvela viSaya nIce pramANe che:-ekaso ATha prazno, ekaso ATha aprazno, ekaso ATha praznAprazno, vidyAnA atizayo ane nAgakumAranI ane suvarNa kumAranI sAthe thaelA divya saMvAdo. x x x x x dazama (praznavyAkaraNa) aMgamA eka zrutaskaMdha, pIvALIza uddezanakAla, pIsvALIza samuddezanakAla, ane saMkhyAtA lAkha arthAt vANuM lAkha ane soLa hajAra pado che. . Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhone aIsano namaskAra. 12 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1. paricayaH 17: tadAdhAratvenaiva ca saMghasya tIrthazabdAbhidheyasyAt tathA siddhAnapi maGgalArthamarhanto namaskurvantyeva "phAuNa namokAraM siddhANamabhiggahaM tu so giNhe" itivacanAditi. 17. tathA maMgalane mATe arhato siddhone paNa namaskAra kare che ja; kAraNa ke "abhigraha to siddhone namaskAra karIne te - arhata grahaNa kare" evaM vacana che. vipAtaH vipAtIce pramANe viSaya varNA to anekauno phalavipAka te phalavipAka saMkSepadhI ne prakAro ko che. te ApramANeH-duHkhavipAka ane sukhavipAka, temAM daza duHkhavipAka ane daza sukhavipAka che. duHkhavipAkarmA duHkhavipAkavALA onA nagarI, udyAno, caityo, vanakhaMDo, rAjAo, mAtApitA, samosaraNo, dharmAcAryo, dharmakathA, nagaragamano, saMsAraprabaMdha ane duHkhaparaMparA. sukhavipAkamAM sukhavipAkavALAonA nagaro, udyAno, caityo, vanakhaMDo, rAjAo, mAtApitAo, samovasaraNo, dharmAcAryo, dharmakathA, A lokanA ane paralokanA RddhivizeSo, bhogaparityAgo, pravrajyAo, zrutaparigraho, tapo, upadhAno paryAyo, pratimAo, saMlekhanAo, bhaktapratyAkhyAno, pAdapopagamano, devalokagamano, sukulAvatAro, bodhilAbha ane aMtakriyAo. agyAramA ( vipAkazruta ) aMgamAM bIza adhyayana, vIza uddezakAla, bhIrA samuddezanakAla ane saMkhyAtA kAsa arthAt eka koDa, corAsI lAkha ane bIsa hajAra pado. dRSTivAdaH -- dRSTivAdamAM sarva padArthoMnI prarUpaNA che. te dRSTivAda A pramANe pAMca prakArano che: - parikarma, sUtra, pUrvagata, (pUrva) anuyoga ane cUlikA. samavAyAMga sUtra ( ka0 A0 ) pR - 167 thI 197. anu0 , pUrvoviSaya bhane padaparimANAdi alvAranA upalabdhasUtromAMsacI Dhoka 1. A artha 'vizeSAvazyakasUtra' mAM 3210 mI gAthAnI TIkAmAM che. 1. pra0 chAyA : - kRtvA namaskAraM siddhAnAmabhiprahaM tu sa gRhNIyAt. 3110 gAvATIkAyAm anu0 2. "simakA kAma tu so ninhe" vizeSAvazyakasUtre / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1. - praznotthAna. guruparvakramasaMbaMdha sudharmA jaMbUne saMbaMdhagraMtha kayAnI pratIti zI !. sudharmAsvAmI ane jaMbUsvAmI. ---- rAjagRha -- rAjagRhavizeSa varNana. caitya. zreNika. - cilaNAmahAvIra mahAnItyarthakasamavarNasamAnirdhana dharmakamA zramAviyatanAmI pAna ---- - 1. evaM tAvat prathamazatoddezakAbhidheyArthalezaH prAg darzitaH, tatazca 'yathodeza nirdeza:' iti nyAyamAzritpAditaH prathamodezakArya prapazo vApyaH tasya ca guruparvakamalakSaNaM saMbandhamupadarzayan bhagavAn sudharmasvAmI jambUsvAminamAzrityedamAhaH - 'te kAle, veNaM samae-' ityAdi. ', saMmaMca 1. e pramANe prathama zatakanA udezakono ghoDo vAcyArtha pahelAM darzAnyo syAra yAda haye jevo uddeza tevo nirdeza je kamapramANe padArthoM ma uddezAyA- zaruAtamAM caddevAyA- hoya, te kamapramANe tenuM nirdezana vyAkhyAna kara joie' e nyAyane abalaMbI zaruAtathI- sauthI paThAMpalA uddezakanA arthano vistAra kahevo joie. tethI prathama uddezakAryane kaddecA mATe te palA uddezakano guruparvakamalakSaNasaMbaMdha darzavato bhagavAn sudharmasvAmI jaMbusvAmI pratye Ase kAle, te samave' ityAdi kaI che: te-rNaM' kAle-NaM, te-NaM samae-NaM rAyegihe NAmaM Nayare hotyA. vaNNao. tassa NaM rAyagihassa Nayarassa bahiyA uttara - puratthime disIbhAe guNasilae nAma ie hotyA. segie rAyA. cihnaNA devI. te kAle, te samaye rAjagRha nAmanuM nagara hatuM. varNaka. te rAjagRha nagaranI bahAra uttara ane pUrvanA digbhAgamAM- IzAnakoNamAM-guNasilakanAmanuM caitya-vyaMtarAyatana- hatuM zreNike rAjA ane cillaNAdevI rANI hatAM. 1. mUlacchAyAH tasmin kAle, tasmin samaye ( tena kAlena tena samayena) rAjagRhaM nAma nagaramabhavat. varNakaH tasya rAjagRhasya nagarasya vahiruttara - paurastye digbhAge guNasilakaM nAma caityamabhavat, zreNiko rAjA. cillaNA devI. 2. atItAddhAyAM kSitipratiSThitaM puram jitazatrU rAjA tat kSINavAstukaM matvA vAstupAThakairamyanagarasthAnaM vilokayati. canakSetramekaM puSpitaM (phalitam ) rA rA na sthApitam kAlena tadapi kSInaM matvA'nyaM vRSabhaM tatra RSabhapura nivezitam kAnaneSTvA kuzAtmapuraM kRtam tasmin punaH punaraminA jvalite sati prasenaviSeNa rAja sthApitam - Avazyaka niyukcUrNI. 3. prasenajitaH putraH kirA tamin hate sutena koNikena campA rAjadhAnI kRtA. koNike mRte tatputre udAi nRpeNa pArasthAne pATalIpura sthApitam tatra udAyimaraNena navabhirnande rAjyaM kRtam name nande rAjyaM iti kalpakamaprisUtaH ekadA mantrI, tasya dvau putrI - sthUlabhadraH, sirIyakazca yakSAdyAH saptaputryaH, paNDitavararucikapaTena zakaTAle vipanne nandena dIyamAnAmamAtyamudrAM necchati sma sthUlabhadraH, vairAgyAdasaMbhUtapramathitaH pUrva kozAgRhe dvAdazavarSI sthito'pi sa bhagavAMkhayA'bhyo jAtaH zikSAM pratiyogAH tAH sthUlabhadrakhAminA - AvazyakatayavacU. . 1. bhUtakALe kSitipratiSThita pura hatuM jitazatrurAjAe te purane kSINavAstuka mAnI vAstupAThakonI vAstuzAstrionI sahAyatAvaDe bIjaM nagarasthAna va bIje naMgara sthApanA vicArya puSpa mane phalavAluM eka janakakSetra jo te svayaM kA karI lene paNa kSINa mAnI araNyamAM anyathI ajayya vRSabha - vaLada ne joi tyAM RSabhapura sthApyuM. kAlakrame te paNa kSINa thayuM. tyArabAda kuza-DAbhanA gulmane joi kuzAmapura sthApayuM. te paNa vAraMvAra abhithI baLI gayA pachI prasenajitarAjAe 'rAjagRha' nagara sthAyuM . - AvazyakaniryuktyavacUrNi 2. zreNika rAjA prasenajitano putra hato. tenA maraNa pachI koNika nAmanA putre caMpAnagarIne potAnI rAjadhAnI karI. koNikanuM avasAna thayAbAda tenA putra udAvi pATAtasne sthAne pATalIpura sthA, udAyirAjAnA maraNa pachI temAM nanaMda rAjya . navamo naMda rAjya karato hato khAre kalpakamaMtrinA vaMzamA utpanna thayela zakaTAla nAmano maMtrI hato. tene sthUlabhadra ane sirIyaka nAmanA be putro ane yakSAdi-yakSA, yakSadattA, bhUtA, - : Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-praznotthAnaH 2. atha kathamidamavasIyate yaduta sudharmasvAmI jambUsvAminamabhisaMbandhagranthamuktavAn ? iti. ucyate-sudharmasvAmivAcanAyA evAnuvRttatvAta, Aha ca:-"titthaM ca suhammAo niravacA gaNaharA sesA" sudharmasvAminazca jambUsvAmyeva pradhAnaH ziSyaH, atastamAzrityeyaM vAcanA pravRtteti. matadattA, seNA, veNA ane reNA e sAta putrIo hatI. paMDita vararucinA kapaTathI jyAre zakaTAlamaMtriveM avasAna thayuM tyAre naMdavaDe devAmAM AvelI amAtyamadrAne sthUlabhadre na icchI; te sthUlabhadre vairAgyathI saMbhUtayatipAse pravrajyA lidhI. pravrajyA lIdhA pUrve te sthUlabhadra kozA nAmanI vezyAne tyAM bAra varasa rahyA hatA; to paNa tevaDe te akSobhya thayA. sthUlabhadrakhAmie zikSA prati yogo saMgrahyA hatA.-AvazyakaniyuktinI avacUrNi. 3. A samaye 'vizAlA' nAmanI nagarI ghaNI ja prasiddha hatI. te nagarIno rAjA 'ceTaka' paNa suprasiddha ja hato. rAjA ceTakane sAta putrIo hatI. te sAte uttamottama lakSaNothI vibhUSita ane jinezvara bhagavAne kahela tattvomAM nipuNa hatI. tema ja dharmamAM paNa pUrNazraddhA rAkhatI hatI. te kanyAone dareka prakAranI zikSA maLelI hatI. A sAta kanyAomAM pahelI pAMcanAM nAma A pramANe hatAH-1 prabhAvatI, 2 zivA, 3 mRgAvatI 4 jyeSThA ane padmAvatI. A sivAya be sauthI nhAnI kanyAo hatI. jeonuM nAma 'sujyeSThA' ane cillaNA hatu;" ityAdi.-zANIsulasA, pra.6, pA. 28. 1. "samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa kAsavaguttassa ajasuhamme there aMtevAsI aggivesAyaNagutte"-aSTamakSaNe kalpasUtramUle. "zramaNasya bhagavato mahAvIrasya kAzyapagotrasya AryasudharmA sthaviraH ziSyo'gnivaizyAyanagotraH zrIvIrapaTTe zrIsudharmakhAmI paJcamo gaNadharaH, tatsvarUpaM cedam:-kullAgasaniveze dhammilaviprasya bhAryA bhaddilA. tayoH sutazcaturdaza vidyApAtraM paJcAzadvarSAnte pravajitaH, triMzadvarSANi vIrasevA, vIranirvANAd dvAdazavarSAnte-janmato dvinavativarSAnte ca kevalam. tato'STau varSANi kevalitvaM paripAlya zatavarSAyurjambUkhAminaM khapade saMsthApya zivaM gataH."-aSTamakSaNe kalpasUtraTIkAyAm. 2. "therassa NaM ajasuhammassa aggivesAyaNaguttassa ajajaMbunAme there aMtevAsI kAsavagutte."-aSTamakSaNe kalpasUtramUle. "sthavirasya AryasudharmaNo'gnivaizyAyanagotrasya AryajambUnAmA sthaviraH ziSyaH kAzyapagotraH, zrIjambUkhAmikharUpaM cedam:-rAjagRhe RSabha-dhAriNyoH putraH paJcamakhargAzyuto jambUnAmA zrIsudharmakhAmisamIpe dharmazravaNapurassara pratipannazIla-samyaktvo'pi pitrodRDhAgrahavazAdaSTau kanyAH pariNItaH, para tAsAM sasnehAbhirvAgbhirna vyAmohitaH, yataH-samyaktva-zIlatumbAbhyAM bhavAbdhistIryate sukham, te dadhAno munijambUH strInadISu kathaM bruDet ?. tato rAtrau tAH pratibodhayaMzcauryArthamAgataM catuHzatanavanavaticauraparikaritaM prabhavamapi prAbodhayata. tataH prAtaH paJcazatacaura-priyASTaka-tajanaka-jananI-khajanaka-jananIbhiH saha svayaM paJcazatasaptaviMzatitamo navanavatikanakakoTIH parityajya pravajitaH, kramAt kevalI bhUtvA SoDaza varSANi gRhasthatve, viMzatidachAdmasthye, catuzcatvAriMzat kevalitveazItivarSANi sarvAyuH paripAlya zrIprabhavaM khapade saMsthApya siddhiM gataH.atra kaviH-jambUsamastalArakSo na bhUto na bhaviSyati, zivAdhvavAhakAn sAdhUn caurAnapi cakAra yaH. prabhavo'pi prabhujIyAcauryeNa haratA dhanam , lebhe'nAcauryaharaM ratnatritayamadbhutam . tatra, bArasavAsehiM goamu siddho vIrAo vIsahi suhammo, causahie jaMbU vucchinnA tattha dasa ThANA. "maNa-paramohi-pulAe AhAraga-khavaga-uvasama-kappo, saMjamatia-kevali-sijjhaNA ya jambummi vucchiNNA."-vizeSAvazyakasUtra, gAthA 2573. 'maNa'tti manaHparyAyajJAnam. 'paramohitti paramAvadhiyasminutpanne'ntarmuhUrtAntaH kevalotpattiH. 'pulAe'tti -pulAkalabdhiryayA cakravartisainyamapi cUrNIkartuM prabhuH syAt. 'AhAragatti AhArakazarIralabdhiH. 'khavaga'tti kSapakatheNiH. 'uvasama'tti upazamazreNiH, 'kappatti jinakalpaH. 'saMjamatiati saMyamatrikam-parihAravizuddhika-sUkSmasaMparAya-yathAkhyAtacAritralakSaNam. atrA'pi kaviH-lokottaraM hi saubhAgyaM jambUkhAmimahAmuneH, adyA'pi yaM patiM prApya zivazrI nyamicchati.-aSTamakSaNe kalpasUtraTIkAyAm. 3. pra.chAyAH-tIrtha ca sudharmaNo nirapalyA gaNadharAH zeSAH. iyaM ca-AvazyakaniyuktI gaNadharaprakaraNe. 1. bhagavatA bhadrabAhukhAminA nijAvazyakaniyuktI gaNadharavRttamevaM nirdiSTam:-taM divvadevaghosaM soUNaM mAheNA tahiM tuTThA, aho ! jannieNa jalu devA kira AgayA ihayaM.1 ikkArasa vi gaNaharA sabve unnayavisAlakulavaMsA, pAvAe majjhimAi samosaDhA jannavADammi. 2 paDhamittha indabhUI bIe puNa hoi aggibhUi ti, taie ya vAubhUI tao viatte suhamme ya.3 maMDiya moriyaputte akaMpie ceva ayalabhAyA ya, meajje apabhAse gaNaharA haMti bIrassa.4 jaM kAraNa nikkhamaNaM bucchaM eesi ANupuvIe, titthaM ca suhammAo niravacA gaNaharA sesA. 5 jIve kamme tajjIva bhUma tArisa ya baMdhamukkhe ya. devA neraiyA vA pugne paraloyanivvANe. 6 paMcaNDaM paMcasayA adbhuTThasayA ya huMti duNha gaNA, duNhaM tu juyalaANaM tisao tisao havA gaccho.. soUNa kIramANiM mahimaM devehiM jiNavarindassa, aha ei ahammANI amarisao indabhUitti. 8 mUtUNaM mamaM logo kiM dhAvada esa tassa . pAmUle, anno vi jANai mae Thiammi kattuciyaM evaM ?.9 vacija vamukkhajaNo devA kaha NeNa vimhayaM nIyA ?, vaMdaMti saMdhuNaMti ya jeNe savvannayuddhIe. 10 mahadA jArisao ciya so nANI tArisA surA te vi, aNusariso saMjogo gAmanaDANaM va mukkhANaM. 11 kAuM hayappayAvaM purao devANa dANavANaM ca, nAsehaM nIsesaM khaNeNa samvanuvAyaM se. 12 ia buttUrNa patto daTuM telukaparivuDaM vIra, cautIsAisayaniha sasaMkio ciTThio purao. 13 AbhaTTho ya jiNeNaM jAi-jarA-maraNavippamukeNaM, nAmeNa ya gutteNa savvanu-savvadarisiNA. 14 he iMdabhUi ! goyama ! sAgayamutte jiNeNa ciMtei, nAma pi me biyANai ahavA ko maM na yANei ?. 15 jai vA hiyayagayaM me saMsayaM manija aba chiMdijjA, tA huja vimhao me iya citaMto puNo bhaNio. 16 indrabhUtiH--kiM manne atthi jIvo uyAhu natyitti saMsao tujhaM, veyapayANa ya atthaM na yANAsi tesimo attho. 17 agnibhUtiH-kiM manne asthi kammaM uyAhu naritha tti saMsayo tujhaM, veyapayANa ya atthaM na yANAsi tesimo attho. 25 vAyubhUtiH-tajjIvatassarIraM saMsao na vi ya pucchase kiMci, veyapayANa ya atthaM na yANAsi tesimo attho, 31 vyaktaH-ki manne paMca bhUyA asthi natthi tti saMsao tujhaM, veyapayANa ya atthaM yANAsi tesimo attho. 35 sudharmAH-kiM manne jAriso iha bhavammi so tAriso parabhave vi, veyapayANa ya atthaM na yANAsi tesimo attho. 39 maNDitaH-kiM manne baMdha-mokkhA saMti na saMti tti saMsao tujjhaM, veyapayANa atthaM na yANAsi tesimo attho, 43 mauryaputraH-ki manne asthi devA uyAhu natthi tti saMsao tujhaM, veyapayANa ya artha na yANAsi tesimo attho. 47 akampitaH-kiM mane neraiyA asthi natthi tti saMsao tujjhaM, veyapayANa ya atthaM na yANAsi tesimo atyo. 51 acalabhrAtA:-kiM manne puNNa-pAvA atthi nasthitti saMsao tujhaM, veyapayANa ya atthaM na yANAsi tesimo attho. 55 metArya:-kiM manne paraloo atthi nasthitti saMsao tujhaM, veyapayANa ya atthaM na yANAsi tesimo asthI. 59 prabhAsaH-kiM manne nibvANaM atthi natthi tti saMsao tujhaM, veyapayANa ya atthaM na yANAsi vesimo atyo. 63 . Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-praznotthAnaH bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. tathA paSThAGge upodghAta evaM dRzyate, yathA kila 'mudharmasvAminaM prati jambUnAmA prAhaH-"jai NaM bhaMte ! paMcamassa aMgassa viAhapaNNattIe samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM ayamaDhe paNNatte, chahassa NaM maMte / ke aDhe paNNatte?" ti. tata evamihA'pi sudharmaiva jambUnAmAnaM prati upodghAtamavazyamabhihitavAnityavasIyata iti. ayaM ca upodghAtagrantho mUlaTIkAkRtA samastazAstramAzritya vyAkhyAto'pyasmAbhiH prathamoddezakamAzritya vyAkhyAyate, pratizataM pratyuddezakamupoddhAtasyeha zAstre'nekadhA'bhidhAnAditi. ayaM ca prAga vyAkhyAto namaskArAdiko anyo vRttikRtA na vyAkhyAtaH kuto'pi kAraNAditi. 2.zaMkAH-have, A kevI rIte nizcita thai zake ke zrIsurdharmasvAmie jaMbUsvAmi prati guruparaMparAsvarUpa ] saMbandhagraMtha kahyo che ?.samA0-kahie chIeH sudharma- sudharmAe bhaipa kayo ? magahA gunbaragAme jAyA tinneva goyamasaguttA, kullAgasaMnivese jAo viyatto suhammo ya. 66 moriyasaMnivese dobhAyara maMDimoriyA jAyA, ayalo ya kosalAe mihilAe akaMpio jAo. 67 tuMgiyasaMnivese meyajo vacchabhUmIe jAo, bhagavaM pi ya pabhAso rAyagihe gaNaharo jAo. 68 jihA kattiya sAI savaNo hatthuttarA mahAo ya, rohiNI uttarasADhA migasira taha assiNI pusse. 69 vasubhUI dhaNamitto dhammila dhaNadeva morie ceva, deve vasU ya datte bale ya piyarogaNaharANaM. 70 puhavI ya vAruNI mahilA ya vijayadevA, tahA jayaMtI ya naMdA ya varuNadevA aibhaddA ya mAyaro. 71 tini ya goyamaguttA bhArahA aggivesa vAsihA, kAsava-goyama-hAria koDinnadurga ca guttAI. 72 pannA cchAyAlIsA bAyAlA hu~ti panna patrA ya, tevana paMcasahI aDayAlIsA ya chAyAlA. 73 chattisA solasaga agAravAso bhave gaNaharANaM, chaumattha pariyAgaM ahaGkarma kittaissAmi, 74 tIsA bArasa dasagaM bArasa bAyAla caudasadurga ca, navagaM bArasa dasa ahagaM ca chaumatthapariyAo. 75 chaumatthapariyAgaM agAravAsaM ca vukasittANa, savvAuyassa sesaM jiNapariyAgaM viyANAhi. 76 bArasa solasa aTThAraseva aTThAraseva aTeva solasa, solasa taha ikavIsa cauddasa sole ya sole ya. 77 bANauI cauhattari sattari tatto bhave asII ya, egaM ca sayaM tattoH tesII paMcaNauI ya. 78 attariM ca vAsA tatto ca bAttariM ca vAsAI, bAvahI cattA khalu savvagaNaharAuyaM eyaM. 79 savve ya mAhaNA jaccA sabve ya ajjhAvayA viU, sabve duvAlasaMgIA save cauddasapugviNo. 80 parinivvuyA gaNaharA jIvaMte nAyae nava jaNA o, iMdabhUI suhammo a rAyagihe nivvue vIre. 81 mAsaM pAovagayA savve vi ya savvaladdhisaMpannA, vajArasahasaMghayaNA samacauraMsA ya saMThANe. 82-Avazyakaniyukti ( yazo0 graM0) pR0 110-119-anu0 1. ayaM pAThaH zrImatA vRttikRtA jJAtAGgAt saMkSipya likhitaH, tatraivaM vistIrNaH pAThaH- "jai NaM bhaMte ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM AigareNaM titthagareNaM sayaMsaMbuddheNaM, logaNAheNaM, logapaIveNaM, logapajjoyagareNaM, abhayadaeNaM,' saraNadaeNaM, cakkhudaeNaM, maggadaeNaM, dhammadaeNaM, dhammadesaeNaM, dhammavaracAuraMtacakkavaTTiNA, appaDihayavaraNANa-dasaNadhareNaM, jiNeNaM, jAvaeNaM, buddhaNaM, bohaeNaM, mutteNaM moyageNaM, tiNNeNaM, tAraeNaM sivamayalamaruamagaMtamakkhayamavvAbAhamappuNarAvittiyaM sAsayaM ThANamuvagaeNaM paMcamassa aMgassa ayamahe paNNatte. chaTThassa NaM aMgassa bhaMte ! NAyAdhammakahANaM ke aDhe paNNate?" jJAtA0 (ka0 A0) pR-27-28-anu. 2. pra.chAyAH-yadi bhagavan ! paJcamasyAGgasya, vivAhaprajJapteH zramaNena bhagavatA mahAvIreNAyamarthaH prajJaptaH, SaSThasya bhagavan ! ko'rthaH prajJaptaH ? iti. 1. "kAzyapagotrIya zramaNa bhagavaMta mahAvIranA aMtevAsI-ziSya-agnivaizyAyanagotrIya Arya zrI sudharmA sthavira hatA. te AryasudharmasthaviratuM svarUpajIvanavRtta A pramANe che:-kullAganAmanA saniveza-AbhIrapalli-mAM dhammilanAmanA vipranA ane bhaddilanAmanI strInA te ( AryasudharmasvAmI) putra hatA. te cauda vidyAnA jANanAra hatA. teoe pacAsa varSanA aMte pravrajyA lIdhI hatI. 30 varSa zrIvIranI sevA karI hatI. zrIvIranA nirvANapachI vAravarSe eTale . janmathI bANuM varSe teoe kevalajJAna meLavyu hatuM. tyArabAda ATha varSa sudhI kevalipaNu paripAlI potAnA sthAne zrIjaMbUsvAmine saMsthApI so varSanA AyuSyavALA te AryasudharmA mukti pratye gayA-ajarAmara thayA.-kalpasUtra AThamo kSaNa. 2. agnivaidayAyanagotrIya zrIAryamudharmAnA ziSya kAzyapagotrIya Arya zrIjaMvUnAmanA sthavira hatA. zrIjaMbUsvAminuM kharUpa A pramANe cheH-rAjagRha nagaramAM, RSabhazreSTInA ane dhAriNIdheSTinInA te AryajaMbU putra hatA. teo paMcamakhargathI cyavIne manuSyadeha pAmyA hatA. teoe Arya zrI sudharmAkhAmipAse dharmazravaNapUrvaka zIla ane samyaktva svIkAryu hatuM ane mAtA pitAnA dRDha AgrahathI teo ATha kanyAone paraNyA hatA; topaNa kanyAonI snehayuktavANIthI vyAmohita thayA na hatA. yataH-samyaktva ane zIlarUpa be tuMbaDAvaDe bhavarUpasamudra sukhapUrvaka tarI zakAya che, to zIla ane samyaktvarUpa be tuMbaDAne dhAraNa karanAra jaMvUmuni zrIrUpa nadIomAM kema buDe ?-naja buDe. vivAhita thayA vAda ja paraNelI AThe kanyAone rAtrImA pratibodhatA jaMdhUkhAmie corI karavA Avela cAraso navANu coranA parivAravALA prabhava (nAmanA cora )ne prabodhyo. tyAra bAda prAtaHkALe pAMcaso cora, ATa kanyAo, AThe kanyAonA mAtA pitA ane potAnA mAtA pitA sAthe-kula pAMcaso chabbIza mANaso sAthe pote pAMcaso sattAvIzamA thai navANukoTi suvarNano tyAga karI zrIsudharmAkhAmipAse pravrajyA lIdhI. pachI kramathI kevalI thai eMzI varSatuM AyuSya paripALI eTale 16 varSa gRhastha avasthAmAM, 20 varSa sAdhupaNe chadmastha avasthAmAM ane 44 varSa kevaliavasthAmA e pramANe eMzI varSanuM AyuSya bhogavI potAnA sthAne zrIprabhavakhAmine saMsthApI AryajaMbUkhAmI siddhi pAmyA. atra kavi kaheche ke:-jabUkhAmisamAna koi koTavALa thayo nathI ane thaze nahIM, kAraNa ke je jaMvUkhAmIe corone paNa zivamArganA vAhaka sAdhu banAvyA hatA; corIthI dhanane luTatA prabhavakhAmIe anarthya acauryahara, ane adbhuta (jJAna, darzana ane cAritrarUpa ) traNa ratno meLavyAM che te prabhava prabhu paNa jaya pAmo. bhagavAn zrImahAvIra pachI vAra varSe zrIgautama, vIza varSe zrIsudharmA ane cosaTha varSe zrIjaMvUkhAmI siddha thayA. zrIjaMvUkhAmI siddha thayA pachI nIce ullekhelA daza sthAno vyucchinna thayAM che. "1 manaHparyajJAna. 2 paramAvadhijJAna, je paramAvadhijJAnanI utpatti thayA bAda antarmuhUrte kevalajJAna thAya che. 3 pulAkalabdhi-je pulAkalabdhivaDe cakravatIno senAnA paNa cUrecUrA karavA samartha thai zakAya che. 4 AhArakazarIralabdhi. 5kSapakaNi. 6 upazamazreNi. 7 jinakalpa. 8 saMyamatrika-parihAravizuddhikasaMyama, sUkSmasaMparAyasaMyama ane yathAkhyAtasaMyama. 9 kevalajJAnI ane 10 siddhiprApti" atra Arya jaMbU mATe kavi kahe che ke:-jaMvUkhAmI mahAmuninuM saubhAgya kharekhara lokottara che, kemake je Arya jaMvUne pati tarike pAmI zivazrI-mokSarUpalakSmIAja sudhI paNa bIjA patine icchatI nathI arthAt AryajaMbU pachI muktiprApti vyucchina hovAthI koi jIva (A kSetrathI) siddhine meLavI zakyo nathI.-kalpasUtra, AThamo kSaNa.-anu. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-praznotthAna. zeSa gaNadharo ziSya- svAmInI vAcanA ja anuvartelI che-paraMparAe AvelI che. kayuM che ke:-"sudharmasvAmithI tIrtha pravaryu che, bAkInA gaNadharo nirapatya-ziSyarahita-hatA." rahita. 1. A gAthA AvazyakaniyuktimAM gaNadharaprakaraNamA che. 1. bhagavAn bhadrabAhue potAnI 'Avazyaka niyukti'mAM gaNadharonuM vRtta A pramANe nirdezyaM che: "te divya devaghoSane sAMbhaLIne brAhmaNo tuSTa thayA ke, aho ! yAjJike keva' yajana kayu ke devo ahiM AvyA. 1 agyAre gaNadharo unnata ane vizAla kulavaMzanA hatA ane teo madhyama pAvApurImA yajJavADAmAM samosaryA hatA. 2 prathama iMdrabhUti, bIjo agnibhUti, trIjo vAyubhUti, cotho vyakta, pAMcamA sudharmA, chaTTho maMDita, sAtamo moryaputra, AThamo akaMpita, navamo acalabhrAtA, dasamo metArya ane agyAramo prabhAsa, e badhA zrIvIranA gaNadharo hatA. 3-4 teoe zA kAraNathI dIkSA lIdhI ? tene huM kramapUrvaka kahIza. tIrthanI pravRtti sudharmagaNadharathI thai che ane bAkInA gaNadharo ziSya vinAnAM hatA. 5 prathama gaNadharane jIvano, bIjAne karmano, trIjAne jIva ane zarIranA bhedano, cothAne bhUtano, pAMcamAne baMdhano, chaThAne mokSano, sAtamAne devano, AThamAne nairayikano, navamAne puNyano, dazamAne paralokano ane agyAramAne nirvANano saMzaya hato. 6 pAMca gaNadharanA pAMcaso, benA sADAtraNaso ane bIjA ve benA traNaso traNaso gaNa haMtA. 7 devodvArA karAto jinavareMdrano mahimA sAMbhaLIne ahaMmAnI, amarzavALo iMdrabhUti Ave che. 8 loko mane mUkIne tenA (mahAvIranA) pAdamUla tarapha zAmATe doDe che ? hu~ chu chatAM bIjo jANe che te kema hoi zake ? 9 tenA tarapha mUrkha loko to jAo, paNa teNe devone zIrIte vismaya pamAjyo ke jethI devo tene sarvajJa mAnIne vAMde che ane tenI stuti kare che ? 10 athavA jevo te jJAnI haze tevA ja A devo haze; gAmanA naTo ane murkha lokonI peThe te beno saMyoga ThIka thayo che. 11 devonI ane dAnavonI AgaLa te puruSane hatapratApa karIne eka kSaNamAM tenA samasta sarvajJavAdano nAza karIza. 12 ema kahIne trilokIthI parivRta ane cotrIza atizayayukta vIrane jovA mATe te sazaMka thaine AgaLa vadhyo. 13 janma, jarA ane maraNathI vipramukta sarvajJa ane sarvadarzI te vIra jinezvare tenA nAma ane gotrocArapUrvaka tene bolAvyoH-14 'he indrabhUte! gautama ! tane khAgata che.' ema jyAre te vIre kA tyAre indrabhUti vicAre che ke, A to mAhaM nAma paNa jANe che, athavA mane koNa nathI jANatuM?, 15 jo kadAca A (vIra) mArA hRdayagata saMzayane jANe vA chede to mane vismaya thAya. jyAre te iMdrabhUtie ema vicAryu tyAre zrI vIre pharIthI kayuM ke:-16. he iMdrabhUte ! 'jIva che ke nathI?' e pramANe tane saMzaya che, tuM vedanA padono artha jANato nathI, teno artha A (A pramANe ) che. 17. he agnibhUte ! tuM A pramANe vicAre che ke zuM karma che athavA nathI ? e tAro saMzaya che, kAraNa ke vedanA padono artha jANato nathI tethI saMzaya kare che paNa teno artha A pramANe che. 25. he vAyabhate ! zuMje vastu jIva che te ja vastu zarIra cha ? arthAt jIva ane zarIra e be vastu jUdI nathI, e tAro saMzaya che ane tene dUra karavAmATe mane kAMi pUchato nathI, kAraNa ke vedanA padono artha tuM jANato nathI tethI saMzaya kare che paNa teno artha A pramANe che. 31. he vyakta ! tuM e pramANe vicAre che ke zuM bhUto cha athavA nathI ? e tAro saMzaya che, kAraNake vedanA padono artha tuM jANato nathI tethI saMzaya kare che paNa teno artha A pramANe che. 35. he sudharman ! tuM e pramANe vicAre che ke zuM je A bhavamA manuSya che te parabhavamA paNa manuSya thAya che ? e tAro saMzaya che, kAraNa ke vedanA padono artha tuM jANato nathI tethI saMzaya kare che paNa teno artha A pramANe che. 39. he maNDita ! e pramANe vicAre che ke zuM baMdha ane mokSa che athavA nathI ? epramANe tAro saMzaya che, kAraNa ke vedanA padono artha tuM jANato nayI tethI saMzaya kare che paNa teno artha A pramANe che. 43. he mauryaputra ! tuM e pramANe vicAre che ke zuM devo che athavA nathI ?,e tAro saMzaya che, kAraNa ke vedanA padono artha tuM jANato nathI tethI saMzaya kare che paNa teno artha A pramANe che. 47. he avakaMpita! tuM e pramANe vicAre che ke zuM nairayika che athavA nathI ? e tAro saMzaya che, kAraNa ke vedanA padono artha tuM jANato nathI tethI saMzaya kare che paNa teno artha A pramANe che. 51. he acalabhrAta ! tuM e pramANe vicAre che ke zuM puNya pApa che athavA nathI ? e tAro saMzaya che, kAraNa ke vedanA padono artha tuM jANato nathI tethI saMzaya kare che paNa teno artha A pramANe che. 55. he metArya ! tuM e pramANe vicAre che ke zuM paraloka che athavA nathI ? e tAro saMzaya che, kAraNa ke vedanA padono artha tuM jANato nathI tethI saMzaya kare che paNa teno artha A pramANe che. 59. he prabhAsa | tuM e pramANe vicAre che ke zuM nirvANa cha athavA nathI? tAro saMzaya che, kAraNa ke vedanA padono artha tuM jANato nathI tethI saMzaya kare che paNa teno artha A pramANe che. 63. gautamagotravALA traNa gaNadharo magadhadezanA gobara gAmamAM thayA che. vyakta ane sudharmA gaNadhara kollAka saMnivezamA thayA che. maurika saMnivezamA maMDita ane maurya e banne bhAio thayA che. acala kozalA nagarImAM, apita mithilA nagarImA, metArya vatsabhUmimAM, tuMgika saMnivezamAM, ane bhagavAn prabhAsa gaNaghara paNa rAjagRhamA thayA che. jyeSThA, kRtikA, svAti, zravaNa, hastotarA, maghA, rohiNI, uttarASADhA, mRgazira, azvinI ane puSya, e gaNadharonAM janmanakSatro che. vasubhUti, dhanamitra, dhammila, dhanadeva, maurya, deva, vasu, datta ane bala e gaNadharonA pitAo che. pRthivI, vAruNI, bhaddilA, vijayA, jayaMtI, naMdA, varuNadevA ane atibhadrA e gaNadharonI mAtAo che. traNa gaNadharo gautamagotranA che. eka bhAradvAjagotrano, eka agnivaizyAyanagotrano, eka vAsiSThagotrano, eka kAzyapagotrano, eka gautamagotrano, eka hAritagotrano ane ve kauDinyagotranA che. pacAsa varSa, chetALIza varSa, beMtALIza varSa, pacAsa varSa, pacAsa varSa,opana varSa, pAMsaTha varSa aDatALIza varSa, chetALIsa varSa, chatrIza varSa ane soLa varSa, epramANe anukrame gaNadharono gRhavAsa che. have yathAkrama chadmastha paryAyane kahIzaH-dhIza varSa, bAra varSa, daza varSa, vAra varSa, vetALIza varSa, cauda varSa, cauda varSa, nava varSa, bAra varSa, daza varSa ane ATha varasa anukrame gaNadharono chadmasthaparyAya che. have chadmasthaparyAyane ane agAra (gRha) vAsane mUkIne vAkI rahelo je AyuSyano bhAga tene jinaparyAya-kevaliparyAya-jANo. vAra varSa,soLa varSa, aDhAra varSa, aDhAra varSa, ATha varSa, soLa varSa, soLa varSa, ekavIza varSa, cauda varSa, soLa varSa ane soLa varSa e gaNadharono yathAkrama kevaliparyAya che. bANuM varSe, cumotera varSa, sitera varSa, eMzI varSa, so varSa, tryAzI varSa, paMcANu varSa, aTThayotera varSa, votera varSa, vAsaTa varSa ane cALIza varSa e gaNadharonuM sarva AyuSya che. te yA gaNadharI uttama brAhmaNa, vidvAna , adhyApaka, dvAdazAMganA jJAtA ane caudapUrvI hatA. bhagavaMtanI jIvanadazAmAM nava gaNadharo rAjagRhanagaramA nirvANa pAmyA ane iMdrabhUti tathA sudharmA, vIranA nirvANa pachI rAjagRhanagaramAM nirvANa pAmyA. sarva gaNadharoe mAsa sudhI pAdapopagamana svIkAryu hatuM ane badhA sarvalabdhisaMpanna, vajraRSabhanArAca saMghayaNavALA ane samAcorasasaMsthAnavALA hatA." 66-82-Avazyakaniyukti (yazo0 pra0) pR0 110-119anu0 *** 17 pRSTapara gaNadharayaMtra juo. Jain Education international Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-praznotthAna. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. ane jaMbUsvAmi zrIsudharmasvAminA mukhya ziSya hatA. mATe ja teone-jaMbUsvAmine-AzrI A vAcanA pravartelI che. tathA chaTThA 'zAtA'nAmanA aMgamA pAtAdharmakAMgaH upodghAta A pramANe dekhAya cheH-jema, jaMbUnAme (ziSya ) sudharmasvAmi prati kahe cha ke-"he bhagavan ! jo vivAhaprajJapti-bhagavatI-nAmanA pAMcamA sudhAsvAmI aMgano A artha zramaNa bhagavaMta mahAvIre kaso che, (to have) chaTA (jJAtA nAmanA aMga) no zo artha ko 'che?" te chaThA aMgamA kahela upodAtathI bane ema nirNIta karI zakAya che ke, e pramANe ahIM paNa jaMbUnAmanA ziSyaprati sudharmAsvAmie ja jarUra upodghAta kahelo hovo joie. mUlanI TIkA karanAre jabUra A upodghAta graMthanuM vyAkhyAna AkhA zAstrane uddezI karyu che, paNa ame A upodghAta granthanuM vyAkhyAna mAtra prathama uddezakaparatve karyu che, kAraNa ke A. zAstramA dareka zatake, dareka uddezake aneka prakAre upodghAta kaso che. pahelA vivecela A namaskArAdi graMthanI vRttikAre koipaNa kAraNathI vyAkhyA karI nathI. 12 | mahAvIra pachI rAjagRha , mahAvIra pahelA " | mahAvIra pachI , mahAvIra pahelA , 72 8 varSa 100 21 varSa 78 nakSatraH | pitAH | mAtAH sAtiH| gotraH | gRhavAsaH | chadmasthaH | kevalaH | sarvAyuH | pUrvaH | aMgaH | mokSagamanaH mokSanagaraH varSa 12 varSa 16 varSa 7r varSa 10 varSa 18 varSa bhAradvAja 50 varSa 12 varSa | 18 varSa 80 varSa vAsiSTha 51 varSa 14 varSa 16 varSa 83 8 varSa | 16 varSa 40 varSa kAzyapa 65 varSa 14 varSa | 16 varSa hArita | 46 varSa 12 varSa 14 varSa , amivaizyA-50 varSa 42 varSa 1. A pATha 'jJAtA' sUtramA . . . . . . . . che. paNa tene, te sUtra uparathI TuMko karIne zrIvRttikAre ahIM lakhyo che. temA lAMbo pATha A pramANe chaH-(jaMbukhAmI, sudharmakhAmine kahe che ke) he bhagavan ! yadi Adikara, tIrthakara, khayaMsaMbuddha, lokanAtha, lokapradIpa, lokapradyotakara, abhayadaya, zaraNadaya, cakSunA | denAra, mArgadaya, dharmanA daya denAra, dharmadezaka, dharmavaracAturaMtacakravartI-dharmamA uttama cakravartisamAna, askhalita jJAna ane darzananA dhAraNakaranAra, jina, | jApaka-rAgAdizatruone jitA DanAra, buddha, bodhaka, mukta, mocaka, bhavasamudrane tarela, tAraka ane ziva, acala, aroga, anaMta, akSaya, avyAbAdha, pu. narAvRttirahita zAzvata sthAnane pAmela zramaNa bhagavaMta mahAvIre pAMcamA aMgano artha kahyo che to he bhagavan / jJAtAdharmakathA (nAmanA) chaTThA aMgano zo artha kahyo che ?-jJAtA. (ka. A. pR. 27-28.) __ rAjagRha nagara Aja paNa vidyamAna che. bihAra prAntamA paTaNA jillAmAM te AveLa che. tyAMsudhI AgagADI che. magadha dezanI ane prakhyAta zreNika rAjAnI te rAjadhAnI tuM. A 'bhagavatIsUtra'mAM zataka 2, uddezaka 5 mA mA ullekha karyA pramANe tyA garama pANInA kuMDo Aja paNa astitva dharAve che. vikramanI pAMcamI zatAbdImAM hiMdanA pravAse cInAI pravAsI phAhiyAna tathA sAtamI zatAbdImA huenasAMga AvyA hatA. teoe rAjagRha joyAnuM tathA temAM garama pANInA jharAo joyAnuM varNana potAnA pravAsavarNanamAM ApalaM che. atyAre paNa te eka jainatIrtha tarike prasiddha che. rAjagRhathI ardhA gAunI dUra pAMca pahADo cha, jenA upara jinadevAlayo, pASANa ane dhAtunA jinabiMbo tathA caraNapAdukAo che.-anu. . . . | gautama | 48 varSa 9 varSa 16varSa zrIgaNadharayaMtraH , kauDinya | 36 varSa 10 varSa 16 varSa 62 varSa " gubbara (gobaragAma), jyeSThA | vasubhUti | pRthivI brAhmaNa gautama |50 varSa 30 varSa 12 varSa 92 varSa , " |, | " vAruNI pkpv naMdA | varuNadevA atibhadrA hastottarA dhammila | mahilA vasu datta kRttikA khAti - maurika saMniveza maghA | dhanadeva vijayA uttarASADhA mRgazira | puSya | kolhAka saMniveza zravaNa | dhanamitra vatsabhUmi, tuMgika saM0 azvinI gAmaH mithilA kozalA rAjagRha / iMdrabhUti agnibhUti sudharmA vAyubhUti guruH gaNadharanAmaH / maMDita akaMpita mAryaputra acalabhrAtA metArya / prabhAsa mahAvIra " , . Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe. zataka 1.-praznotthAna ite NaM kAle NaM, teNaM samae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre, Aigare, tittha- te kAle, te samaye (zramaNa bhagavAn mahAvIra) Adikara, tIrthakara, gare, sahasaMbuddhe, purisuttame, purisasIhe, purisavarapuMDarIe, purisavara- sahasaMbuddha-svayaM tattvanA jJAtA, puruSottama, puruSasiMha, puruSavarapuMDarIkagaMdhahatthI, loguttame,loganAhe,[logahie,] logapaIve,logapajjoyagare, puruSomAM uttama kamaLasamAna, puruSavaragaMdhaihastI-puruSomAM 'uttama abhayadae, cakkhudae, maggadae, saraNadae, [ghohidae,] dhammadae, dhamma- gaMdhahastisamAna, lokottama, lokanAtha, [lokahitakara ], lokapradIpadesae, dhimmanAyage, dhammasArahI, dhammavaracAuraMtacakkavaTTI, appa- lokamA pradIpasamAna, lokapradyotakara-lokamAM pradyota karanAra, abhaDihayavaraNANa-dasaNadhare, viyadRchaume, jiNe, jANae, buddhe, bohae, yadaya-abhaya denAra, cakSurdaya-netraM denAra, mArgadeya-mArgane denAra,. mutte, moyae, savvaNNu, savvadarisI, sivamayalamaruamaNaMtamakkhaya- zaraNadarya-zaraNa denAra, [bodhidaya-samyaktvane denAra], dharmadayamavvAbAhamappuNarAvittiyaM, siddhigainAmadheyaM ThANaM saMpAviukAme jAva dharmane denAra, dharmadezaka, [dharmanAyaka], dharmasArathi-dharmarUpa rathanA samosaraNaM. * * * parisA NiggayA. * * * dhammo kahio. sArathi, dharmavaracAturaMtacakravartI-dharmane viSe uttama cAturaMta cakra* * * parisA paDigayA. vartisamAna, apratihata jJAnanA ane darzananA dhAraNa karanAra, chagazaThatA-rahita, jina-rAgadveSanA jItanAra, sakala tattvanA jJAyakajANanAra, buddha, bodhaka-tattvonA jaNAvanAra, mukta, mocake mukAvanAra, sarvajJa, sarvadarzI evA zramaNa bhagavAn mahAvIra ziva, sarvabAdhArahita, acala, aruja-rogarahita, anaMta anaMta padArtha viSayaka jJAnasvarUpa, akSaya, vyAbAdharahita, punarAvRttirahita, 'siddhigati' evA prazastanAmavALA sthAnane saMprApavAnI icchAvALI (vihare che) yAvat samavasaraNa-samavasaraNa sudhInU varNana jANavU. *. * * sabhA nIkaLI. * * * dharma kahyo. * * * sabhA pratigamI-pAchI gaI. 3. 'te-NaM kAle-Na ti 'te' iti prAkRtazailIvazAt tasmin yatra tad nagaramAsIta, 'Na' kAro'nyatrA'pi vAkyAlaMkArArthaH, yathA-'imA NaM bhaMte ! puDhavI' ityAdiSu. kAle adhikRtAvasarpiNIcaturthavibhAgalakSaNe, 'te-NaM' ti tasmin yatrA'sau bhagavAn dharmakathAmakarot , 'samae-NaM'ti samaye kAlasyaiva viziSTe vibhAge, athavA tRtIyaiveyam, tatastena kAlena hetubhUtena, tena samayena hetubhUtenaiva, 'rAyagihe' tti ekAraH prathamaikavacanaprabhavaH . 'kayere Agacchai dittarUve ? ityAdAviva. tatazca rAjagRhaM nAma nagaraM 'hottha' tti abhavat. nanvidAnImapi tannagaramastItyataH kathamuktamabhavaditi ?. ucyate-varNakagranthoktavibhUtiyuktaM tadaivAbhavat, na tu sudharmasvAmino vAcanAdAnakAle, avasarpiNItvAt kAlasya tadIyazubhabhAvAnAM hAnibhAvAt . 'vaNNao' tti iha sthAnake nagaravarNako vAcyaH, granthagauravabhayAdiha tasyA'likhitatvAt. sa caivam-"risthimiyasamiddhe" RddhaM purabhavanAdibhivRddham , stimitaM sthiraM svacakrAdibhayavarjitatvAt , samRddhaM dhanadhAnyAdivibhUtiyuktatvAt , tataH padatrayasya karmadhArayaH. "pamuiyajaNajANavae" pramuditA hRSTAH pramodakAraNavastUnAM sadbhAvAd janA nagaravAstavyalokAH, jAnapadAzca janapadabhavAstatrAyAtAH santo yatra tat pramuditajanajAnapadam. ityAdira-aupapAtikAt savyAkhyAno'tra dRzyaH. 'tassa NaM' ImUlacchAyAH-tasmin kAle, tasmin samaye zramaNo bhagavAn mahAvIraH, AdikaraH, tIrthakaraH, sahasaMbuddhaH, puruSottamaH, puruSasiMhaH, puruSavarapuNDarIkam , puruSavaragandhahastI, lokottamaH, lokanAthaH, lokahitaH, lokapradIpaH, lokapradyotakaraH, abhayadayaH, cakSurdayaH, mArgadayaH, zaraNadayaH, bodhidayaH, dharmadayaH, dharmadezakaH, dharmanAyakaH, dharmasArathiH, dharmavaracAturantacakravartI, apratihatavarajJAna-darzanadharaH, vyAvRttachayA, jinaH, jJAyakaH, buddhaH, bodhakaH, muktaH, mocakaH, sarvajJaH, sarvadazI, zivamacalamarujamanantamakSayamavyAbAdhamapunarAvRttikaM siddhigatinAmadheya sthAnaM saMprApnukAmo yAvat samavasaraNam. parSad nirgatA. dharmaH kathitaH. parSat pratigatA. 1. zruta (AcArAMgAdigraMthakharUpa) nA Adikara-prathamathI karanAra. 2. tIrtha (pravacana athavA saMgha) nA karanAra. 3. puruSomAM uttama gaMdhahastisamAna eTale jema gaMdhahastinA gaMdhathI paNa bIjA badhA hAthIo bhAgI jAyache tema ja bhagavaMtanA vihArathI durbhikSa, marakI vagere nAzI jAya che. 4. jJAnarUpa netrane denAra. 5. mokSarUpa mArganA dAyaka. 6. zaraNa-bAdhArahitasthAna-nirvANa-ne denAra. 7. traNa samudro ane caturtha himAlaya e cAra pRthvInA aMto che, te caturaMta kahevAya, te caturaMtano khAmI cAturaMta kahevAya, arthAt samasta pRthvInA khAmI uttama cakravartisamAna bhagavAn che. 8. bAhyAbhyaMtara parigrahathI mukta-mukAelA. 9. karmathI lokone mukAvanAra. 1. A vizeSaNo muktAvasthAne AdhIne che. 10. roganA kAraNa-zarIra ane manano muktasthitimA abhAva hovAthI rogarahita. 11. jyAM gayA pachI pArcha pharIthI saMsAramA na avataravU paDe te apunarAvRttika sthAna. 12. bhagavaMta to mokSe ane saMsAre ubhayatra samaja hoya che, chatA ahIM je bhagavaMtanI mokSecchA batAvI che te aupacArika che. 1. pra.chAyAH-iyaM bhagavan pRthivI. 2. pra.chAyAH-katara Agacchati dIptarUpaH ? 3. avasoM bhAvAnAM patatprakarSatA, so'syAmasti avasarpiNI itihaimaH. 4. pra.chAyAH-RddhastimitasamRddham. 5. pra. chAyAH-pramuditajana-jAnapadam. 6. sa caivam:-"AiNNajaNamaNussA, halasayasahassasaMkiTThavikiTThalaTThapaNNattaseusImA, kukkuDa-saMDeyagAmapaurA, ucchu-java-sAlikaliA, go-mahisa-gavelagappabhUA, AyArayaMtaceiya-juvaivivihasaNNiviTThabahulA, ukkoDiya-gAyagaMThibheya-bhaDa-takara-khaMDarakkharahiA, khemA, niruvaddavA, subhikkhA, vIrAtthasuhAvAsA, aNegakoDikuDaMviyAiNNaNivvuyasuddA, NaDa-gaTTaga-jalla-malla-muTThiya-velaMvaya-kahaga-pavaga-lAsaga-Aikkhaga-laMkha-maMsa-tUNaila-tuMbavINiyA'NegatAlAyarANucariA, ArAmujANa-agaDatalAga-dIhiya-vappiNaguNovaveyA, naMdaNavaNasaMnibhappagAsA, umbiddhaviulagaMbhIrakhAyaphalihA, cakka-ya-musaMDhi-uroha-sayagghijamalakavADaghaNa . Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-praznotthAna. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. ti SaSThayAH paJcamyarthatvAt tasmAda rAjagRhanagarAt , 'bahiya' tti bahislAt , 'uttara-purasthima' ti uttara-paurastye, 'disIbhAe'tti dizAM bhAgaH, digrupo vA bhAgo gaganamaNDalasya digbhAgastatra guNasilakaM nAma 'ceie'tti citerlepyAdicayanasya bhAvaH karma veti caityaM saMjJAzabdatvAd devabimbam , tadAzrayatvAt tadgRhamapi caityam , tacceha vyantarAyatanam, na tu, bhagavatAmarhatAmAyatanam . 'hotya'tti babhUva. iha ca yatna vyAkhyAsyate tat prAyaH sugamatvAdityavaseyamiti. 3. [te-NaM kAle ti ] je kAle te (rAjagRha) nagara hatuM te cAlu avasarpiNInA cothA vibhAgarUpa kAlane viSe[ 'te-gaM' ti] je samaye e zramaNa rAjagRhaH. bhagavaMta mahAvIra dharmakathA karatA hatA te [ 'samae-NaM'] cothA vibhAgarUpakAlanA amuka bhAgarUpa samaye athavA, hetubhUta te kAle te samaye ['raoNyagihe'tti]. rAjagRha nAmanagara [ hotya'tti] hatuM. zaMkAH-hamaNAM paNa te nagara vidyamAna che chatAM te 'hatuM' ema kema kadhU ? samA0-kahIe chIe:-rAjagRhanagaranA varNana rAjagRha karanAra graMthamA tenI je vibhUtio kahI che te vibhUtiothI yukta to te, te samaye ja hatuM; paNa sudharmasvAmI je samaye vAcanA detA hatA te samaye tevU na hatuM. 'tu' / kAraNa ke zrImahAvIra pachIno avasarpiNIkAla hovAthI te nagaranA keTalAka sArA padArthonI hAni thavAthI te rAjagRha jevU zrImahAvIranA rAjagRha kAle hatuM te, atyAre na hovAthI 'hatuM' ema kayuM che. [ 'vaNNao'tti] A sthaLe A nagarano varNaka-varNana darzAvanAra--pATha kahevo. granthagauravanI bhItithI 'hatuM' ahIM tene lakhyo nathI. te A pramANe che:-["riddha-sthimiya-samiddhe" ] puranA bhavanAdivaDe vRddha-moTuM, khacakra vagere bhayathI rahita hovAthI sthira ane rAjagRhapaisAnI tathA anAja vagerenI vibhUtithI yukta hovAthI samRddha, [ "pamuiyajaNa jANavae"] te nagaramAM AnaMdanA sAdhanarUpa aneka vastuo hovAthI tyAM vizeSarahenArA loko ane tyAM AvelA te dezanA loko jyAM pramoda pAmyA che ebuM rAjagRha nagara hatuM. ityAdi varNakapATha aupapAtika-uvavAia-sUtrathI varNana. vyAkhyAsahita ahIM jANI levo. ['tassaNa ti] te rAjagRha nagarathI [ 'bahiya'ttibahAra [ 'uttara-purasthiti] uttara ane pUrvanI baccenA [ 'disIbhAe'tti dizAnA bhAgamA athavA gaganamaMDalanA digrUpa bhAgamA guNasilaka nAmarnu ['ceIya'tti] caitya [ 'hottha'tti hatuM. A vyAkhyAmAM jyAM je zabdanuM vyAkhyAna caityaH na thAya tyAM te sugama hovAthI nathI karyu ema jANI levU. duppavesA, dhaNukuDilavaMkaSAgAraparikkhittA, kavisIsayavaTTaraiyasaMThiyavirAyamANA, adyAlaya-cariya-dAra-gopura-toraNauNNayasuvibhattarAyamaggA, cheyAyariyaraiyadaDhaphalihaiMdakIlA, vivaNi-vaNiccheya-sippiAiNNaNivvuyasuhA, siMghADaga-tiga-cauka-cacarapaNiyAvaNavivihavatthuparimaMDiA, surammA, naravaipaviiNNamahivaipahA, aNegavaraturaga-matta-kuMjara-rahapakara-sIya-saMdamANIyAiNNajANajuggA, vimuulaNavaNaliNisobhiyajalA, paMDuravarabhavaNasaNNimahiA, uttANaNayaNapecchaNijjA, pAsAiyA, darasaNijjA, abhirUvA, paDirUvA."-aupapAtikasUtre (ka. A0 pR. 2-9.) 1. te zabdano tasmin-temA' evo artha prAkRta zailIthI karyo che. 2. 'imANaM bhaMte ! puDhavI' 'he bhagavan ! A pRthvI.' A vAkyanI peThe ahIM '' zabda vAkyAlaMkAra mATe che. ema anyatra paNa jANavU. 3. athavA 'te-Na kAle-Na' ityAdi zabdano 'te kAlamAM, te samayamA' evo artha na karavo. paNa 'Na' ne vAkyAlaMkAramATe na gaNatAM 'tena kAlena, tena samayena' epramANe trIji vibhakti ja samajavI ane teno artha hetubhUta te kAlavaDe, te samayavaDe' evo karavo. 4. kayare Agacchai dittarUveM' dIptarUpavALo koNa Ave che? e vAkyanI peThe 'rAyagihe e zabda prathamA vibhaktivALo che:-zrIabhayadeva. 5. je kAle padArthonA prakarSanI paDatI avasthA hoya te avasarpiNI kAla che.-haimakoza-anu0 6. 'riddha, thimiya ane samiddha' etraNe zabdono karmadhArayasamAsa karavo.-dhIabhayadeva. 7. rAjagRha nagarano varNaka zrITIkAkAre 'aupapAtika' sUtrathI jANavAno lakhyo che paNa te sUtramA caMpApurIno varNaka rAjagRha ane caMpA bannenAM varNako tulya hovAthI TIkAkAre caMpAno varNaka atre svIkAryoM che; te A pramANe cha:-"te rAjagRha nagara, manuSyajanothI, AkIrNa hAM, rAjagRhanagaranA mArganI sImA seMkaDo ane hajAroM haLodvArA dUra dUra sudhI kheDAelI, laSTa-sArI-ane bIja vAvavAne yogya thayelI hatI. tyAM kukaDA ane sAMDhaDAo ghaNA hatA. te zeraDI, yava ane zAlithI yukta hatuM. temAM balada, pADA ane gavelaka-meMDhAo-ghaNA hatA. tyAM suMdara AkAravALA caityo ane sArI yuvationA saMnivezo-raheThANo bahulatAe hatA. te lAMca khAnArAothI, keDavagerethI sonA vagerenI poTalIne kApanArAodhI, balAtkAre pravRtti karanArA bhaTothI, corothI ane phAMsA denArAothI rahita hatuM. te kSema, nirupadrava, jyAM bhikSukone sArI bhikSA maLe tevU, vizvAsio mATe zubhAvAsavALu ane aneka kuTumbapAlakothI bharelaM, saMtuSTa ane zubha hatuM. vaLI naTo, nAcanArAo, dora upara khelanArAo, mallo, muSTiyuddha karanArAo, mazkarAo, purANIo, kudanArAo, rAsaDA gAnArAo, zubhAzubharnu AkhyAna karanArAo, moTA vAMsaDA upara khelanArAo, citra batAvanArA bhikSuo, tUNa nAmarnu bAju bagADanArAo, tuMbaDAnI vINA vagADanArAo ane aneka tAla denArAo te nagarane sevatA hatA. te ArAma, udyAna, kUpa, taLAva, dIrghikA ane pANInA kyArAonA sauMdaryathI yukta hA; te naMdanavana samAna prakAzavALu hatuM. tyAM vizALa gaMbhIra-uMDI-ane nIce upara sarakhI khodelI khAya hatI. te cakra, gadA, musaMDhi-zastravizeSa, uroha-chAtIne haNanAra zastra, zataghnI-sone mAranAra zastra (topa) ane sAthe joDelA tathA nizchidra kapATothI ghaj duSpraveza hatuM. te vAMkA dhanuSya karatAM paNa vAMkA killAthI vyApta hatuM. te banAvelA ane judAjudA AkAravALA goLa kAMgarAodhI virAjamAna hatuM. aTArIovaDe, cariya-killA ane nagara vaJcenA ATha hAtha lAMbA mArga-vaDe, killAnA ane nagaranA dvAro vaDe ane toraNo vaDe unnata ane judA judA rAjamArgavALu tu. te nagarano majavuta parigha ane indrakIla catura AcArya-zilpie-banAvyo hato. temAM bajAro tathA vANiAnA sthAno hatAM ane te zilpikothI AkIrNa, nirvRta ane sukharUpa hatuM. te trikoNasthAna, jyAM traNazerI bhegI thAya te trika, coka, jyAM aneka zerIo bhegI thAya te catvara ane karIyANAnI dukAno ane vividha vastuothI maMDita hatuM. te suramya hatuM. tyAM rAjamArga rAjAothI AkIrNa hato. te aneka sArA ghoDAo, matta hAthIo. rathanA samUho, zivikAo ane sukhapAlothI vyApta hatuM. te yAnothI ane yugyo-be hAthanA vedikAvALA vAhano-dhI yukta hata. tyAM nirmala ane navI kamalinIothI pANI zobhatuM hatuM. te dhavaLa sArA bhavanothI sannimahita hatuM ane te uMcI AMkhovaDe prekSaNIya, manane prasannatA denAraM, darzanIya, abhirUpa ane pratirUpa hatuM."-aupapAtika sUtra (ka. A0 pR. 2 thI 9)-anu0 8. 'tassa' ahIM chadrI vibhakti paJcamI vibhaktinA arthamA che, mATe 'tassa'-te nagarathI. 9. lepya vagere padArthanA cayanane 'citi' kahe che, te citinuM citipaNuM athavA te citinuM karma te 'caitya'. A caityazabda saMjJAvAcaka zabda hovAthI teno vyavahAru artha devatuM biMba athavA devabiMbarnu Azraya hovAthI devagRha paNa caitya kahebAya che. ahIM arhat bhagavaMtonuM caityaAyatana-na levU paNa vyaMtarAyatana levU.-zrIabhayadeva. . Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaNaH bhagavAn: mahAvIraH zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zasapha 1.-praznotthAna. 1.te NaM kAle NaM. te NaM samae NaM samaNe'tti 'zrama tapasi khede ca' iti vacanAt zrAmyati tapasyatIti zramaNaH; athavA saha zobhanena manasA vartata iti samanAH, zobhanatvaM ca manaso vyAkhyAtaM stavaprastAvAt ; manomAtrasattvasya astavatvAt saMgataM. vA yathA bhavatyevamaNati bhASate, samo vA sarvabhUteSu samaNati-anekArthatvAd dhAtUnAM pravartate iti samaNo niruktivazAt. 'bhagavaM' ti bhagavAn aizvaryAdiyuktaH pUjya ityarthaH 'mahAvIre'tti vIraH, 'zUra vIra vikrAntau' iti vacanAd ripunirAkaraNato vikrAntaH, sa ca cakravAdirapi syAt, ato viziSyatemahAMzcAsau durjayA''ntarariputiraskaraNAd vIrazceti mahAvIraH, etacca devairbhagavato gauNaM nAma kRtam. yadAha:-"ayale bhayabheravANaM, khaMtikhame parIsahovasaggANaM devehiM kae mahAvIre"tti. 'Aigare'tti Adau prathamataH zrutadharmamAcArAdigranthAtmakaM karoti tadarthapraNAyakatvena praNayatItyevaMzIla AdikaraH, AdikaratvAccAsau kiMvidhaH? ityAhaH-'titthagare'tti taranti tena saMsArasAgaramiti tIrtha pravacanam , tadavyatirekAceha saMghastIrtham , tatkaraNazIlatvAt tIrthakaraH. tIrthakaratvaM cAsya nAnyopadezapUrvakamityata AhaH-'sahasaMbuddhe'tti saha Atmanaiva sArdhamananyopadezata ityarthaH, samyaga yathAvat, buddho heyo-pAdeyo-pekSaNIyavastutattvaM viditavAniti sahasaMbuddhaH. sahasaMbuddhatvaM cAsya na prAkRtasya sataH, puruSottamatvAdityata AhaH .4. [ te NaM kAle NaM, te NaM samae NaM samaNe' ti] te kAle, te samaye. zrama ane kheda arthavALA 'zram' dhAtu uparathI je tapa kare te 'samaNa.' athavA sArA mana sahita hoya te 'samaNa,' stutino prasaMga hovAthI mananuM sArApaNuM vyAkhyAta samajavaM. athavA manomAtra sattvarnu astavapaNuM-nahIM stutikaravA paNu-hovAthI saMgata eTale jeI hoya tevU bole te 'samaNa' kahevAya. vA, dhAtuo anekArthaka hovAthI sarva prANIone viSe je tulya pravarte te niruktivaze 'saimaNa' kahevAya. [ 'bhagavaM'ti ] bhagavAn-aizvaryAdiyukta, pUjya. [ 'mahAvIre 'tti ] mahAvIra parAkrama arthavALA 'zUra ane vIra' dhAtu uparathI zatruornu nirAkaraNa karavAmAM vikrAMta arthAt vIra-parAkramo. parAkramI to cakravartI vagere paNa hoya mATe vizeSaNadvArA bhagavaMta mahAvIranA parAkramipaNAnI vizeSatA batAve che:-durjaya rAgadveSAdika AMtara zatruornu nirAkaraNa karavAthI mahAn-moTo je vIra-parAkramI te mahAvIra kahevAya. bhagavaMtanuM A (mahAvIra ) gauNa-guNaniSpanna-nAma devatAoe Apyu che. kayuM che ke:-"bhaiya-Akasmika vijaLI vagerethI utpanna thatAM bhayomA ane bhairava-siMha vagerethI thanArAM bhayomA acala hovAthI tathA parISaha ane upasargAne kSamApUrvaka sahana karanAra hovAthI devoe 'mahAvIra'e pramANe nAma karyu." ['Aigare'tti] Adikara-prathamathI AcArAdi graMthasvarUpa zrutadharmasaMbaMdhI arthanA praNayana zIla hovAthI bhagavAn Adikara che. ane Adikara hovAthI bhagavAn kevA prakAranA che ? tene mATe kahecha:-"titthagare'tti ] tIrthakara--jevaDe saMsAra samudra tarAya te tIrtha eTale pravacana ane pravacanathI abhinna hovAthI ahIM 'saMgha' tIrtha kahevAya. bhagavAn e tIrthane karavAnA svabhAvavALA hovAthI 'tIrthakara' e vizeSaNa ApyuM che. vaLI te mahAvIranuM tIrthakarapaNuM anyanA upadezapUrvaka nathI mATe kahe cha:-[ 'sahasaMbuddhe'tti] sahasaMbuddhaH anyanA upadeza binA-AtmAnI ja sAthe eTale janmathI ja heya, upAdeya ane upekSaNIya padArthone je sArIrIte jANe te sahasaMbuddha kahevAya. bhagavaMtanuM sahasaMbuddhapaNuM sAdhAraNa manuSyatarIkenuM nathI paNa puruSottamatvathI che; mATe kahe che: 5. 'purisuttame'tti puruSANAM madhye tena tena rUpAdinA'tizayenodbhUtatvAdUrdhvavartitvAduttamaH puruSottamaH atha puruSottamatvamevAsya siMhAyupamAnatrayeNa samarthayannAhaH-'purisasIhetti siMha iva siMhaH, puruSazcAsau siMhazceti puruSasiMhaH. lokena hi siMhe zauryamatiprakRSTamabhyupagatamataH zaurye sa upamAnaM kRtaH, zaurya tu bhagavato bAlye pratyanIkadevena bhApyamANasyApyabhItatvAt , kulizakaThinamuSTiprahAraprahatipravardhamAnAmarazarIrakubjatAkaraNAceti. tathA, 'purisavarapuMDarIe'tti varapuNDarIkaM pradhAnadhavalasahasrapatram , puruSa eva varapuNDarIkamiveti puruSavarapuNDarIkam . dhavalatvaM cAsya bhagavataH sarvAzubhamalImasarahitatvAt sarvaizca zubhAnubhAvaiH zuddhatvAt / athavA, puruSANAM tatsevakajIvAnAM varapuNDarIkamiva varacchatramiva yaH saMtApAtapanivAraNasamarthatvAd bhUSAkaraNatvAcca sa puruSavarapuNDarIkamiti. tathA 'purisavaragaMdhahAttha'tti puruSa eva varagandhahastI puruSavaragandhahastI. yathA gandhahastino gandhenA'pi samastetarahastino bhajyante, tathA bhagavatastadezaviharaNena Iti-paracakra-durbhikSa-DemaramarakAdIni duritAni nazyantIti puruSavaragandhahastItyucyata iti. ata upamAtrayAt puruSottamo'sau. na cAyaM puruSottama eva kiMtu lokasyA'pyuttamaH, lokanAthatvAdeva. etadevAhaH-'logaNAhe'tti lokasya saMjJibhavyalokasya, nAthaH prabhurlokanAthaH. nAthatvaM ca yoga-kSemakAritvam. "yoga-kSemakRnnAthaH" iti vacanAt. taccAsyA'prAptasya samyagdarzanAderyogakaraNena, labdhasya ca paripAlaneneti. lokanAthatvaM ca yathAvasthitasamastavastustomapradIpanAdeveti; ata Aha: 5. ['purisuttame'tti] puruSottama-puruSone viSe te te rUpAdika atizayothI UrdhvavartI-ucca-hovAthI uttama hoya te puruSottama kahevAya. have zAstrakAra siMhAdi traNa upamAo vaDe bhagavaMtanA puruSottamapaNAnuM samarthana karatA kahe che:-[ 'purisasiMhe'tti] puruSasiMha-siMha eTale siMhasamAna, puruSarUpa je siMha te AdikaraH tIrthakaraH sahasabuddhaH puruSottamaH puruSasiMhaH 1. pra. chAyAH-acalo bhayabhairavANAm , kSAntikSamaH parISahopasargANAm, devaiH kRto mahAvIra iti. 2. eSa eva pAThaH zrIkalpasUtre mahAvIracarite evam:-"ayale bhayabheravANaM, parIsahovasaggANaM khaMtikhame, paDimANaM pAlae, dhImaM, arairaisahe, dabie, vIriasaMpanne devehiM se nAma kaye samaNe bhagavaM mahAvIre." 3. 'ItirdhAnyAdyupadravakArI pracuro mUSakAdiH prANigaNaH'iti haimaH. 4. 'Damaro luNTyAdiH' iti haimaH.-anu. 1. A zabdamA kathanArthaka 'aN' dhAtu che. 2. A zabdamA kathanArthaka 'aN' dhAtuno 'pravRtti' artha karavo. 3. Akasmika vidyutpAtAdi bhaya ane bhairava-siMhAdijanya bhaya temA acala, bAvIza pariSahone ane devajanya, manuSyajanya tathA tiryag janya vagere upasaune kSamApUrvaka sahana karanAra, bhadrAdi pratimAo-abhigraha vizeSo-nA pAlaka, dhImAn, arati ane ratine sahana karanAra, dravya-guNabhAjana athavA rAgadveSarahita ane vIryasaMpanna hovAthI devoe te bhagavAnanuM nAma zramaNa bhagavAn "mahAvIra" karyu; Avo pATha kalpasUtramA mahAvIracaritamAM che.-anu. . Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-praznotthAnaH bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 21 puruSasiMha arthAt puruSone viSe zauryAdi guNovaDe je siMhasamAna hoya te puruSasiMha kahevAya. lokoe siMhane viSe atyutkRSTa zaurya svIkArya che, jethI zauryane aMge siMhanI upamA ApI. bhagavaMtane bAlapaNane viSe zatrurUpadeve bIvarAvyA chatAM bInA na hatA tathA devatuM pravardhamAna-lAMbu tha]-zarIra vajra- zaurya. samAna kaThina muThinA prahAranI prahatithI kubja-kubaDu-karI dIdhaiM hatuM jethI temanuM zUrapaNuM prakaTa che; tathA ['purisavarapuMDarIe'tti] puruSavarapuMDarIka- puruSavaravara eTale uttama, puMDarIka eTale hajAra pAMkhaDIvALu sapheda kamala, A uparathI je puruSa dhavalakamalasamAna hoya te puruSavarapuMDarIka. sarva azubha mala- puMgarIka. rahita hovAthI tathA sakala zubha anubhAvavaDe zuddha hovAthI bhagavaMta paNa kamalanI peThe zveta che. jethI tenI sAthe upamA ApI; athavA puruSa eTale potAnA sevakarUpa jIvo, tenA saMtAparUpa tApane nivAraNa karavAmAM samartha hovAthI tathA zobhAnuM kAraNa hovAthI varapuMDarIka-zreSTha chatra-nI samAna bhagavaMta che, jethI temane puruSavarapuMDarIka kayA. [ 'purisavaragaMdhahatthi'tti ] puruSavaragandhahastI zreSTha gandhahastinI samAna je puruSa te puruSa ja puruSavaragandhahastI puruSavarakahevAya. jema gaMdhahastinA gaMdhavaDe bIjA badhA hAthIo nAzI jAya che, tema bhagavaMtanA paNa te dezonA vihAravaDe Iti anAja vagerene nukazAnakAraka gaMdhahastI. ghaNA uMdara, tIDa vagere prANInI utpatti, paracakra-bIjA rAjyano bhaya, durbhikSa-dukALa, Damara-luTaphATa vagere viplava ane marakI vagere durito naSTa thAya che; mATe bhagavaMta paNa puruSavaragaMdhahastI kahevAya. A pramANe 'puruSasiMha, puruSavarapuMDarIka ane puruSavaragaMdhahastI' A traNa upamAvaDe bhagavaMta puruSottama che. bhagavaMta kevala puruSottama ja nathI kiMtu lokanA nAtha hovAthIlokone viSe paNa uttama che mATe kahe chaH-['logaNAhe'tti] lokanAtha-saMjJibhavya lokanAya. prANionA svAmI. "yoga ane kSema karanAra te nAtha" evaM vacana hovAthI bhagavaMta paNa saMjJibhavya prANionA yoga ane kSemakArI hovAthI nAtha che,(lokana) yoga-aprApta je samyagdarzanAdi tenI prApti-karAvavAthI tathA kSema-prApta thayela samyagdarzanAdinA paripAlana-thI bhagavaMta yogakSemakArI cha. lokanAthapaNuM paNa yathAvasthita vastusamUhane pradIpana karavAthI ja che; tethI kahe cheH-- 6. 'logapaIve'tti lokasya viziSTatiryag-narA-'mararUpasya,AntaratimiranirAkaraNena prakRSTaprakAzakAritvAt pradIpa iva pradIpaH. idaM vizeSaNaM draSTralokamAzrityoktam. atha dRzyalokamAzrityAha:-'logapajjoyagare'tti lokasya-lokyata iti lokaH,anayA vyutpattyA lokAlokasvarUpasya samastavastustomasvabhAvasyA'khaNDamArtaNDamaNDalamiva nikhilabhAvasvabhAvAvabhAsanasamarthakevalAlokapUrvakapravacanaprabhApaTalapravartanena pradyotaM prakAzaM karotItyevaMzIlo lokapradyotakaraH. uktavizeSaNopetazca mihira-hari-hara-hiraNyagarbhAdirapi tattIrthikamatena bhavatIti ko'sya vizeSaH' ? ityAzaGkAyAM tadvizeSAbhidhAnAyAhaH-'abhayadae'tti na bhayaM dayate dadAti prANApaharaNarasike'pyupasargakAriNi prANinItyabhayadayaH, abhayA vA sarvaprANibhayaparihAravatI dayA anukampA yasya so'bhayadayaH. hari-hara-mihirAdayastu naivamiti vizeSaH, na kevalamasAvapakAriNAm, tadanyeSAM vA'narthaparihAramAtraM karoti; api tvarthaprAptimapi karotIti darzayannAhaH-'cakkhudaye'tti cakSuriva cakSuH zrutajJAnaM zubhA'zubhArthavibhAgopadarzakatvAt. yadAhaH-"cakSuSmantasta eveha ye zrutajJAnacakSuSA, samyak sadaiva pazyanti bhAvAn heyetarAn narAH." tad dayata iti cakSurdayaH. yathAhi loke kAntAragatAnAM cauraviluptadhanAnAM baddhacakSuSAM cakSuruddhATanena cakSurdattvA vAJchitamArgadarzanenopakArI bhavati, evamayamapi saMsArAraNyavartinAM rAgAdiripuviluptadharmadhanAnAM kuvAsanA''cchAditasajajJAnalocanAnAM tadapanayanena zrutacakSurdattvA nirvANamArga yacchannupakArI; iti darzayannAhaH 6. ['logapaIve'tti] lokapradIpa-tiryaMca, nara ane amararUpa viziSTa lokanA AMtara aMdhakArane dUra karI prakRSTa prakAzanA karanAra hovAthI pradIpasamAna. lokapradIpa. A vizeSaNa dekhanAra lokane AzrIne kardA. have dRzya-dekhAya evA-lokane AzrIne vizeSaNa kahecha:-[ 'logapajjoyagare'tti ] lokapradyotakara-je lokapradyotakara. dekhAya te loka.' e pramANe 'loka' zabdanI vyutpattianusAre lokane eTale sakalavastusamUharUpa lokAlokasvarUpane akhaMDa, sUryamaMDalanI peThe badhA padArthonA khabhAvano prakAza karavAmAM samartha kevalajJAnarUpa AlokapUrvaka pravacanaprabhAsamUhane pravartAvavAthI pradyotane eTale prakAzane karavAnA . svabhAvavALA bhagavaMta hovAthI 'lokapradyotakara' vizeSaNa Apyu. ukta vizeSaNayukta to sUrya, hari, hara ane brahmA vagare paNa, teonA anuyAyione anusAre cha, to teothI bhagavaMtanI zI vizeSatA cha ? A pramANe AzaMkA thaye chate zAstrakAra teo-hariharAdi-thI bhagavaMtanI vizeSatA darzAvavA kahe cha:['abhayadae'tti] abhayadaya-prANano nAza karavAmAM rasika tathA upasargone karavAvALA prANione paNa bhaya na AphnAra hovAthI bhagavaMta 'abhayadaya' cha; athavA abhayadaya, abhayA eTale sarvaprANionA bhayarnu pariharaNa karavAvALI dayA-anukaMpA-cha jene evA bhagavaMta che. 'abhayadaya' A vizeSaNathI yukta hari, hara tathA sUrya na bhagavaMtanI hovAthI teothI bhagavaMtanI vizeSatA che. bhagavaMta apakArinA tathA tethI anya prANionA anarthano parihAra mAtra ja kare cha eTalaM ja nahIM, paNa teone vizeSatA.. padArthanI prApti paNa kare cha arthAt bhagavaMtadvArA te jIvo padArthanI prApti paNa kare cha; mATe zAstrakAra kahecheH-[ 'cakkhudaye'tti ] cakSurdaya.--- cakSurdaya, zubhAzubhapadArthanA vibhAgane darzAvanAru hovAthI zrutajJAna cakSusamAna che; kahyu cha keH-"te ja manuSyo AMkhavALA kahevAya che, ke jeo zrutajJAnarUpa netravaDe heya ane itara-heyathI judA-upAdeyAdi-padArthone niraMtara ja sArI rIte juve che." te zrutajJAnarUpa cakSunA AphnAra hovAthI bhagavaMta paNa cakSurdaya kahevAya. aTavIne viSe AvelA, corovaDe luTAi gayela dhanavALA ane pATAvaDe 'jemanI AMkho bAMdhI dIdhI che evA manuSyone cakSu ApI--pATA choDI-- cakSu ughADI iSTamArga batAvanAra jevI rIte lokamAM upakArI gaNAya che, tevI rIte A bhagavaMta paNa, saMsArarUpa araNyane vipe rahelA , rAgAdi zatruovaDe jeonuM dharmarUpa dhana luTAi gayuM che, jeonAM sadjJAnarUpa locano duSTavAsanAovaDe DhaMkAi gayA che, teone haThAvI-kuvAsanArUpa pATA dUra karI-zrutajJAnarUpa cakSu ApI nirvANarUpa iSTamArgane ApatA-batAvatA(evA bhagavaMta paNa ) upakArI che; e pramANe darzAvatA zAstrakAra kahe che: 7. 'maggadayetti mArga samyagdarzana-jJAna-cAritrAtmakaM paramapadapurapathaM dayata iti mArgadayaH. yathAhi-loke cakSuruddhATanam, mArgadarzanaM ca kRtvA caurAdiviluptAn nirupadravaM sthAna prApayan paramopakArI bhavatItyevamayamapIti darzayannAhaH-'saraNadaye'tti zaraNaM trANam-nAnAvidhopadravopadrutAnAM tadrakSAsthAnam ,tacca paramArthato nirvANam / tad dayate iti zaraNadayaH. zaraNadAyakatvaM cAsya dharmadezanayaiva ityata Aha:-'dhammadesae'tti dharme 'zrutacAritrAtmakaM dezayatIti dharmadezakaH. 'dhammadae'tti pAThAntaram. tatra ca dharma cAritrarUpaM dayata iti dharmadayaH. dharmadezanAmAtreNA'pi dharmadezaka ucyata ityata AhaH-'dhammasArahi'tti dharmarathasya pravartakatvena sArathiriva dharmasArathiH. yathA rathasya sArathI ratham , rathikam , azvAMzca rakSati, evaM Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-praznotthAna. mArgadaya. zaraNadaya. dharmadezaka. dharmasArathi. dharmavara cAturaMta cakravartI bhagavAn cAritradharmAGgAnAM saMyamA-''tma-pravacanAkhyAnAM rakSaNopadezAd dharmasArathirbhavatIti. tIrthAntarIyamatenAnye'pi dharmasArathayaH santIti vi. zeSayannAhaH-'dhammavaracAuratacakkavahitti trayaH samudrAH, caturthazca himavAn, ete catvAro'ntAH pRthivyantAH; eteSu svAmitayA bhavatIti cA: turantaH, sa cAsau cakravartI caM cAturantacakravartI, varazcAsau cAturantacakravartI ca varacAturantacakravartI rAjAtizayaH, dharmaviSaye varacAturantacakravartI dharmavaracAturantacakravartI. yathAhi-pRthivyAM zeSarAjAtizAyI varacAturantacakravartI bhavati, tathA bhagavAn dharmaviSaye zeSapraNetRNAM madhye sAtizayatvAt tathocyata iti. athavA, dharma eva varamitaracakrApekSayA, kapilAdidharmacakrApekSayA vA; cAturantaM dAnAdibhedena caturvibhAgama, catasRNAM vA nara-nArakAdigatInAmantakAritvAccaturantam / tadeva cAturantaM yaccakaM bhAvA'rAticchedAt, tena vartituM zIlaM yasya sa tathA. etacca dharmadezakatvAdivizeSaNakadambakaM prakRSTajJAnAdiyoge sati bhavati; ityAhaH 7. maggadaye ti] mArgadaya-paramapada-mokSarUpa nagaranA samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa mArgane ApanAra hovAthI bhagavaMta mArgadaya che. jema lokane vidhe, cakSu ughADI ane mArga batAvI caurAdivaDe luTAyelA lokone upadravarahita sthAne pahoMcADanAra paramopakArI thAya che, tema bhagavaMta paNa paramopakArI che; ema batAvatA zAstrakAra kahe che:-['saraNadae'tti] zaraNadaya-nAnA prakAranA upadravothI duHkhI thayela jIvane zaraNa-rakSAsthAna eTale paramArthathI nirvANane Ape te zaraNadaya kahevAya. bhagavaMtanuM zaraNadAyakapaNuM dharmadezanAvaDe ja che tethI kahe chaH-'dhammadesae'tti dharmadezaka-zruta ane cAritrarUpa dharmane dekhADanAra hovAthI bhagavaMta dharmadezaka che. [dhammadae] e, pAThAMtara che. teno artha cAritrarUpa dharmane ApanAra hovAthI bhagavaMta dharmadaya che. dharmadezaka to (dharmapravartakapaNAvaDe nahIM paNa) mAtra dharmanI dezanAvaDe kahevAya che; mATe kahe cha:-['dhammasArahi'tti dharmarUpa rathanA pravartaka hovAthI bhagavaMta sArathisamAna che. jevI rIte sArathi rathaY, rathamAM besanAranuM ane rathane lai janAra ghoDAonuM rakSaNa kare che, tema bhagavaMta paNa cAritra dharmanA saMyama, AtmA ane pravacana (Agama) rUpa aMgonA rakSaNano upadeza karanAra hovAthI dharmasArathi che. anyamatAvalaMbionA mate bIjA paNa dharmasArathio che; mATe teodhI bhagavaMtanI vizeSatA darzAvatA zAstrakAra kahe chaH ['dhammavaracAuraMtacakkavaTTi'tti dharmavaracAturaMtacakravartI-traNa samudro ane cotho himAcala e cAra pRthvInA cheDA che te cAre cheDAomAM je svAmI hoya te 'cAturaMta' kahevAya. cAturaMtarUpa je cakravartI te cAturaMta cakravartI. vara-zreSTha-je cAturaMta cakravartI te varacAturaMtacakravartI-Atizayika rAjA; bhagavaMta dharmane viSe varacAturaMtacakravartisamAna hovAthI dharmavaracAturaMtacakravartI kahevAya. jevI rIte pRthvIne viSe varacAturaMtacakravartI zeSa-bIjA-rAjAo karatA atizayavaMta hoya che tema bhagavaMta paNa badhA dharmapraNetAomAM atizayavaMta che mATe ja 'dharmavaracAturaMtacakravartI' kahevAya cha; athavA dharmarUpa vara eTale bIjA cakra karatAM, vA kapila vagerenA dharmacakra karatAM zreSTha, cAturaMta-dAna vagere bhedavaDe cAra prakAranu, athavA nAraka vagere cAragatinuM aMta-nAza-karanAlaM, bhAva-AMtara-zatrunuM ucchedaka hovAthI je cakra, te cakravaDe vartavAnA svabhAvavAlA je te dharmavaracAturaMtacakravartI e 'dharmadezaka' vagere vizeSaNono jhumakho prakRSTa jJAna vagereno yoga hoya tyAre ghaTe che; mATe kahe che: 8. 'appaDiyavaranANa-dasaNadhare'tti apratihate kaTa-kuTyAdibhiraskhalite, avisaMvAdake vA; ata eva, kSAyikatvAda vA vare pradhAno jJAna-darzane kevalAkhye vizeSa-sAmAnyabodhAtmake dhArayati yaH sa tathA. chadmavAnapyevaMvidhasaMvedanasaMpadupetaH kaizcidabhyupagamyate, sa ca mithyopadezitvAd nopakArI bhavatIti nizchamatApratipAdanAyA'syA''ha, athavA kathamasyA'pratihatasaMvedanatvaM saMpannam !, atrocyate, AvaraNAbhAvAt. etamevAsyA''vedayannAhaH-'viaTTachaume' ti vyAvRttaM nivRttam-apagatam, chadma-zaThatvam, AvaraNaM vA yasyAsau vyAvRttacchamA. chadmAbhAvazcAsya rAgA. dijayAd jAta ityata Aha:-'jiNe'tti jayati-nirAkaroti, rAga-dveSAdirUpAnarAtIniti jinaH. rAgAdijayazvAsya rAgAdisvarUpa-tajjayopAyajJAnapUrvaka eva bhavatItyetadasyAha:-'jANae' ti jAnAti chAnasthikajJAnacatuSTayaneti jJAyakaH. 'jJAyakaH' ityanenAsya svArthasaMpatyupAya uktaH, adhunA tu svArthasaMpattipUrvakaM parArthasaMpAdakatvaM vizeSaNacatuSTayenAhaH-'buddhe 'tti buddho jIvAditattvaM buddhavAn. tathA, 'bohae'tti jIvAditattvasya pareSAM bodhayitA. tathA, 'mutteti mukto bAhyAbhyantaragranthibandhanena muktatvAt. tathA, 'moyae'tti pareSAM karmabandhanAd mocayitA. kapilAdikanuM cakra. apratihatavarazAna darzanadhara. asatyopadezakachavastha. vyAvRttachamA. 8. ['appaDihayavaranANa-dasaNadhare'tti] apratihata-kaTa, kuTI vagere vaDe askhalita arthAt kaTa-sAdaDI ane kuTI prabhRti padArthonuM vyavadhAna hovA chatAM paNa tenI pAchalanA padArthone jANanAra, athavA visaMvAdarahita, visaMvAdarahita hovAthI athavA kSAyika hovAthI vara zreSTha, vizeSabodha ane sAmAnyabodharUpa 'kevala' e nAmavALAM je jJAna ane darzana te bannene dhAraNa karavAvALA hovAthI bhagavaMta apratihatajJAna-darzanadhara che. koi anyamatio chadmasthane paNa uparyukta jJAnasaMpattisahita mAne che, paraMtu te (chadmastha) asatyopadezaka hovAthI upakArI thato nathI; mATe zAstrakAra bhagavaMtanA chamarahitapaNA pratipAdana karavA kahe che, athavA bhagavaMtane apratihata jJAna zAthI utpanna thayu to kahe che ke, AvaraNa-jJAnAvaraNIya-no abhAva thavAthI bhagavaMtane apratihata jJAna thayu che ane e ja AvaraNanA abhAvane darzAvatA zAstrakAra kahe che:-[viadRchaume tti] vyAvRttacchamAjeonuM chadma-zaThapaNuM-athavA AvaraNa vyAvRtta-gayelaM-che evA bhagavaMta hovAthI 'vyAvRttacchadmA' vizeSaNa Apyu che. rAgAdino jaya karavAthI bhagavaMtane . chAno abhAva thayo che; mATe kahe cheH 'jiNe'tti] rAga ane dveSAdirUpa zatrune jite te 'jina' kahevAya. rAgavagerenuM svarUpa jANavAthI ane tenA-rAgAdinA-jayanA upAyonA jJAnapUrvaka ja rAgAdino jaya thAya che, mATe bhagavaMtane paNa e rAgAdinA svarUpanuM jJAna ane tenA jayanA upAyonuM jJAna darzAvatA kahe che:-[jANae'tti chadmasthAvasthAnAM cAra jJAnavaDe jANanArA te jJAyaka. 'jJAyaka' e vizeSaNadvArA bhagavaMtanI svArthasaMpattino upAya karo. have svArtha saMpattipUrvaka bhagavaMtanI parArtha saMpAdakatA cAra vizeSaNo dvArA kahe chaH-['buddhe'tti' jIvAditattvanA jANanArA tathA, [bohae'ti] bIjAone jIvAditattvano bodha pamADanAra tathA, 'mutte'tti] bAya ane AMtarika pranthi-parigraha-rUpa baMdhanathI mUkAelA, tathA, ['bhoyae'tti te parigraharUpa baMdhanathI bIjAone mukAvanAra. jina. zAyaka. bukha. bodhaka. mu-ta-mocaka. 1. khArthamA 'aN' pratyaya AvavAthI 'caturaMta' zabda uparathI 'cAturaMta' zabda bane che.-zrIabhayadeva. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-praznotthAna. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 23 9.atha muktAvasthAmAzritya vizeSaNAnyAha:-'savvaNNU, savvadarisitti sarvasya vastustomasya vizeSarUpatayA jJAyakatvena sarvajJaH, sAmAnyarUpatayA punaH sarvadarzI; na tu muktAvasthAyAM darzanAntarAbhimatapuruSavad bhaviSyajjaDatvam , etacca padadvayaM kvacinna dRzyata iti. tathA, 'sivamayalaM' ityAdi. tatra zivaM sarvA''bAdhArahitatvAt , acalaM svAbhAvika-prAyogikacalanahetvabhAvAt , arujamavidyamAnarogaM tannibandhanazarIra-manasorabhAvAt , anantam-anantArthaviSayajJAnasvarUpatvAd , akSayamanAzaM sAdyaparyavasitasthitikatvAd , akSataM vA paripUrNatvAt paurNamAsIcandramaNDalabad, avyAbAdhaM pareSAmapIDAkAritvAt. 'siddhigainAmadheya'ti siddhyanti niSThitArthA bhavanti yasyAM sA siddhiH, sA cAsau gamyamAnatvAda, gatizca siddhigatistadeva nAmadheyaM prazastaM nAma yasya tat tathA. 'ThANaM ti tiSThati anavasthAnanibandhanakarmAbhAvena sadA'vasthito bhavati yatra tat sthAnam-kSINakarmaNo jIvasya svarUpam , lokAgraM vA; jIvakharUpavizeSaNAni tu lokAgrasya AdheyadharmANAmAdhAre'dhyAropAdavaseyAni. tadevaMbhUtaM sthAnam 'saMpAviukAme'tti yAtumanA na tu tat prAptaH, tatprAptasyAkaraNatvena vivakSitArthAnAM prarUpaNA'saMbhavAt , 'prAptukAma' iti ca yaducyate tadupacArAt , anyathA hi nirabhilASA eva bhagavantaH kevalino bhavanti. "mokSe bhatre ca sarvatra nispRho munisattamaH" iti vacanAditi. 9. have muktAvasthAne AzrIne vizeSaNo kahe che:-['savvaNNU, savvadarisi'tti] vastunA samudAyatuM vizeSarUpe jANapaNuM hovAthI sarvajJa sarvaza. ane te ja samUharnu sAmAnyarUpe jANapaNuM hovAthI sarvadarzI arthAt bhagavaMta dehamukta-deharahita-thAya to paNa sarvajJa ane sarvadarzI che; paNa darzanAntarane sarvadazI. saMmata muktAvasthAmAM sthita puruSanI peThe bhagavaMta bhaviSyajaDatAvALA-jemA jaDatA thanArI chetevA-nathI. 'sarvajJa' ane 'sarvadarzI' A ve pado koi sthaLe muktimA jaDatva ? dekhAtA nathI. tathA ["sivamayalaM' ityAdi] temAM sarva prakAranI bAdhAothI. rahita hovAthI ziva, svAbhAvika ane prayogajanya calananA hetuno ziva. abhAva hovAthI acala, roganAM kAraNa zarIra ane manano abhAva hovAthI rogarahita, anaMtapadArthaviSayaka jJAnasvarUpa hovAthI anaMta, AdivALu acala,aroga,anaMta. paNa aMtarahita hovAthI akSaya athavA sukhathI paripUrNa hovAthI pUrNamAsInA caMdramaMDala peThe akSata, bIjAone pIDA na karatuM hovAthI vyAbAdharahita-avyAbAdha, akSata, abhyAyAma, ["siddhigainAmadheyaMti] jemA javAthI niSThitArtha-kRtakRtya-thavAya te siddhi, te tarapha gati thatI hovAthI te siddhigati kahevAya. siddhirUpa gati te siddhigati, siddhigati. ane teja-siddhigatirUpa-jenuM prazasta nAma che te siddhigatinAmadheya, ['ThANaM ti] anavasthAna-asthirapaNA-nuM kAraNa karma na hovAthI jyAM hamezAM avasthitasthira-thAya te sthAna kahevAya-sthAna eTale kSINakarma jIvanuM svarUpa athavA lokano agrabhAga; te prakAranA sthAna prati [saMpAviukAme'tti] javAnA mana- sAna. vALA, paraMtu gayelA nahIM, kAraNa ke jo te sthAna prati gayelA hoya to tyAM gayA bAda zarIra ane indriyono abhAva thavAthI bhagavaMtadvArA vivakSitakahevAne iSTa-arthonuM prarUpaNa saMbhavatuM nathI mATe te 'sthAna prati janArA' e pramANe bhagavaMtanuM vizeSaNa che. vaLI bhagavaMtanuM je 'prAptukAma'-'pAmavAnI pAmabAnA. icchAvALA'-e vizeSaNa che. te to upacArathI kayuM che, kAraNa ke kevali bhagavaMto abhilASA-icchA-vinAnA ja hoya che. kA che keH-"uttamo- aspRhA. ttama muni mokSa ane saMsAra e bannemA spRhA vinAno hoya che." , 10. 'jAva samosaraNIti tAvad bhagavadvarNako vAcyo yAvat samavasaraNam- samavasaraNavarNaka iti. sa ca bhagavadvarNaka evam-"bhuyamoyaga-bhiMga-nela-kajjala-pahaTThabhamaragaNaniddhanikuruMbaniciyakuMciyapayAhiNAvattamuddhasirae" bhujamocako ratnavizeSaH, bhRGgaH kITavizeSaH, aGgAravizeSo vA; nailaM nIlIvikAraH, kajalaM mapI, prahRSTabhramaragaNaH pratItaH; ete iva snigdhaH kRSNacchAyaH, nikurumbaH samUho yeSAM te tathA, te ca te nicitAzca nibiDAH, kuJcitAzca kuNDalIbhUtAH, pradakSiNAvartAzca mUrdhni zirojA yasya sa tathA. evaM zirojavarNakAdiH "rattuppala 1. ratnAkarAvatArikAyAmapi zlokArthamidaM pramANatvena gRhItam.-ratnAkarAvatArikA (ya0 grantha0 pR-161.) 2. pra.chAyAH-bhujamocaka-bhRGga-nailakajala-prahRSTabhramaragaNasnigdhanikurumbanicitakuzcitapradakSiNAvartamUrdhazirojaH. 3. aupapAtikasUtre bhagavataH zarIravarNaka evam:-"dAlimapupphappagAsa-rattatavANijjasarisanimmalasuNiddhakesaMtakesabhUmI, ghaNaniciyacchatAgAruttamaMgadese, NivvaNasamalaTThamaTThacaMdaddhasamanilADe, uDuvaipaDipuNNasomavayaNe, allINapamANajuttasavaNe, sussavaNe, pINamaMsalakavoladesabhAe, ANAmiyacAvaruilyakiNhanbharAitaNukasiNaNiddhabhamuhe, avadAliyapuMDarIyanayaNe, koyAsiyadhavalapattalacche, gahalAyataujjatuMgaNAse, uaciasilappavAlabiMbaphalasaNNibhAdharuTe, paMDurasasisayalavimalanimmalasaMkha-gokhIra-phINa-kunda-dagaraya-muNAliyAdhavaladaMtaseDhI, akhaMDadaMte, aphuDiyadaMte, aviraladaMte, suniddhadaMte, sujAyadaMte, egadaMtaseDhI viva aNegadaMte, huyavahaNiddhatadhoyatattatavaNijarattatalatAlujIhe, avaTThiyasuvibhattacittamaMsU, maMsalasaMTiyapasatthasahUlaviulahaNue, cauraMgulamuppamANakaMbuvarasarisaggIve, varamahisavarAha-sIha-saThUla-usabha-nAgavarapaDipuNNaviulakkhaMdhe, jugasaNNibhapINaraiapIvarapauTThasaMThiasusiliTThavisiTTaSaNathirasubaddha saMdhipuravaraphalihavayibhue, bhuyaIsaraviulabhogaAyANaphalihaucchUDhadIhabAhU, rattatalovaiamauyamaMsalasujAya lakkhaNapasatthaacchiddajAlapANI, pIvarakomalavaraMgulI, AyaMbataMbataliNasuiruilaNiddhaNakkhe, caMdapANIlehe, sUrapANIlehe, saMkhapANIlehe, cakapANIlehe. disAsotthiyapANIlehe, caMda-sUrasaMkha-cakka-disAsotthiyapANIlehe, kaNagasilAtalajjalapasatthasamatalauvaciyavitthiNNapihulavacche, sirivacchaMkiyavacche, akaraMDuyakaNagaruiyaNimmalamujAyaniruvayadehadhArI, aTThasahassapaDipuNNavarapurisalakkhaNadhare, sannayapAse, saMgayapAse, suMdarapAse, sujAyapAse, miyamAiyapINaraiapAse, ujjayasamasahiyajaccataNukasiNaNiddhaAijjalaDaharamaNijaromarAI, jhasa-vihaga-sujAyapINakucchI, jhasodare, suikaraNe, gaMgAvattapayAhiNAvattataraMgabhaMguraravikiraNataruNabohiyaakosAyaMtapaumagaMbhIraviyaDanAbhe, sAhayasoNaMda-musala-dappaNaNigariyavarakaNagaccharusarisavaravayaravaliyamajhe, pamuiyavaraturaga-sIhavaraairegavaSTiyakaDI, varaturagasujAyagujjhadese, AiNNahao vva Niruvaleve, varavAraNatullavikamavilasiyagaI, gayasasaNamujAyasannibhorU, samuggaNimaggagUDhajANa, eNI-kuruviMdAvattavaTTANupuvvajaMghe, saMdviyasusiliTugUDhagupphe, supaiTThiakummacArucalaNe, aNupuTavasusaMhayaMgulIe, uNNa yataNutaMvaNidaNakkhe"aupapAtikasUtre ( ka. A. pR-44-54.). 4. pra. chAyAH-raktotpalapatramRdukasukumAlakomalatala:-anu. 1. lokAgrabhAgarUpa sthAna to AkAzarUpa hovAthI tene 'ziva, acala, aruja, anana, akSaya, javyAbAdha' vagere vizeSaNo ghaTI zakatAM nathI, to paNa Adheya dharmono AdhAramA adhyAropa karavAthI te vizeSaNo lokAgrarUpa sthAnane ghaTAvyA che. eka padArthano dharma, je bIjA padArthamA na hoya to paNa temAM tene mAnavo tene 'adhyAropa' kahe che; jemake, parvata upara ghAsa baLa dekhavAmAM Ave to paNa loka ema kahe che ke, 'parvata baLe cha,' kAraNa ke parvata upara rahekheM mATe Adheya je ghAsa, temA rahelo 'baLavArUpa' je dharma, te dharma parvatamA nI to paNa ghAsano AdhArarUpa parvata hovAthI jema temAM te avidyamAna dharma . Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-praznotthAna. pattamauyasukumAlakomalatale" iti pAdatalavarNakAntaH zarIravarNako bhAgavato vAcyaH. pAdatalavizeSaNasya cAyamarthaH-raktaM lohitam . utpalapatravat kamaladalavad mRdukamastabdham , sukumAlAnAM madhye komalaM ca talaM pAdatalaM yasya sa tathA. tathA, "aTTasahassavarapurisalakkhaNadhare, AgAsagaeNaM cakkeNaM, AgAsagaeNaM chatteNaM, AgAsagayAhiM cAmarAhi, AgAsaphalihAmaeNaM sapAyapIDheNaM sIhAsaNeNaM" AkAzasphaTikamatisvacchasphaTikavizeSastanmayena 'upalakSitaH' iti gamyam. "dhammajjhaeNaM purao kaDijamANeNaM" 'devaiH' iti gamyate. "cauddasahi samaNasAhassIhi, chattIsAe AjiyAsAhassIhiM saddhiM saMparivuDe" 'sAhasrI'zabdaH sahasrapayoyaH, sAdhe saha, teSAM vidyamAnatayA'pi sArdhamiti syAt , ata ucyate:-saMparivRtaH parikarita iti. "eNvvANupubbiM caramANe" na pazcAnupUrvyAdinA, "gomANagAmaM duijjamANe" grAmazca pratItaH, anugrAmazca tadanantaragrAmo grAmAnugrAmam, tad dravan gacchan. "suhaM suheNaM viharamANe jeNeva rAyagihe Nayare, jeNeva guNasilae ceie; teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA ahApaDirUvaM uggahaM ogiNhai, ogihittA saMjameNaM, tavasA appANaM bhAvemANe viharai"tti samavasaraNavarNake ca "samaNassa bhagavao aMtavAsI bahave samaNA bhagavaMto, appegaiyA uggapavvaiyA" ityAdisadhviAdikavarNako paNa manAya che tema 'ziva, acala, aruja, vagere vizeSaNo lokAgra bhAgamA nathI ghaTatA, topaNa lokAprabhAga jIvano AdhAra cha bhane te vizeSaNo AdheyarUpa jIvamA ghaTe che mATe pUrvokta pramANe te jIvarUpa AdheyanA vizeSaNo lokAgrabhAgamA nathI topaNa temAM tene adhyAropavA-kalpI lebAM.-dhIabhayadeva. 2. A zlokAdhane ratnAkarAvatArikAmA paNa pramANarUpe prayuM che. ratnAkarAvatArikA (ya0 grantha0 pR-161.) 1. zabdazo'pi etat sarva bhagavadvarNanamaupapAtike'pi campAgamanasamaye. pra.chAyAH-aSTasahasravarapuruSalakSaNadharaH, AkAzagatena cakreNa, AkAzagatena, chatreNa, AkAzagatAbhyAM cAmarAbhyAm , AkAzasphaTikamayena sapAdapIThena siMhAsanena. 2. pra.chAyAH-dharmadhvajena purataH kRSyamANena. 3. pra.chAyAHcaturdazabhiH zramaNasahasraiH, SaTtriMzatA''ryikAsahasraiH sAdhu saMparivRtaH. 4. pra.chAyAH-pUrvAnupUrvI caran, 5, pra.chAyAH-grAmAnugrAma van.-anu. 6. pra.chAyAH-sukhaM sukhena biharan yenaiva rAjagRha nagaram , yenaiva guNasilakaM caityam ; tenaivopAgacchati, upAgamya yathA pratirUpamavagrahamavagRhNAti, avagRhya saMyamena, tapasA AtmAnaM bhAvayan viharati.-anu0 7. pra.chAyAH-zramaNasya bhagavato'ntevAsino bahavaH zramaNA bhagavantaH, apyekaikA upaprabajitAH-anu0 8.aupapAtikasUtre bhagavatsAdhuvarNaka evam:-"te NaM kAle NaM, te NaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI bahave samaNA bhagavaMto, appegaiyA uggapavvaiyA, bhogapavvaiyA, rAiNNa-NAya-koravvakhattiapavvaiA, bhaDA, johA, seNAvaI, pasatyAro, seTTI, inbhA; aNNe bahave evamAiNo uttamajAti-kula-rUva-viNaya-viNNANa-vaNNa-lAvaNNa-vikkamappahANasohaggakatijuttA, bahudhaNa-dhaNNanicayapariyAlaphiDiA, NaravadaguNAireA, icchiabhogA, suhasaMpalaliyA, kiMpAgaphalovamaM ca muNiya visayasokkhaM,jalavubbuasamANaM kusaggajalAbaMdu caMcalaM jIviraM ca NAUNa, addhavamiNaM rayamiva paDaggalaggaM saMvidhuNittANaM, caittA hiraNaM jAva cecA suvaNaM, cecA dhaNaM, evaM dhaNNaM, balaM, vAhaNaM, kosaM, koTThAgAra, rajaM, raI, puraM, aMteura ceccA, vipuladhaNa-kaNaga-rayaNa-maNimottiya-saMkha-silappavAla-ttarayaNamAiyaM, saMtasAraM sAvaejaM vichaittA, vigovaittA; dANaM ca dAiyANa paribhAyaittA, muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaiA; appegaiA addhamAsapariAyA, appegaiA mAsapariAyA, evaM dumAsA0, timAsA0, jAva ikkArasamAsapariAyAH appegaiA vAsapariAyA, duvAsa tivAsapariAyA, appegaiA aNegavAsapariAyA saMjameNaM, tavasA appANaM bhAvamANA viharaMti. te NaM kAleNaM, teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI bahave NiggaMthA bhagavaMto,appegaiA AbhiNivohiyaNANI jAva kevalaNANI, appegaiyA maNabaliyA, vayabaliyA,kAyabaliyA; appegaiA maNeNaM sAvA-'NuggahasamatthA, vayeNaM sAvA-NuggahasamatthA kAyeNaM sAvA-'NuggahasamatthA; appegaiA khelosahipattA, evaM jallosahipattA, vipposahipattA, AmosahipattA, sabbosahipattA; appegaiA koTabuddhI, evaM bIabuddhI, paDavuddhI; appegaiA payANusArI,appegaiA saMbhinnasoA, appegaiA khIrAsavA, appegaiA mahuAsavA, appegaiA sappiAsavA, appegaiA akkhINamahANasiA; evaM ujamatI, appegaiA viulamaI, viuvvaNivipattA, cAraNA, vijAharA, AgAsAivAiNo; appagaiA kaNagAvaliM tavokamma paDivaNNA, evaM egAvaliM, khuTTAgasIhanikkIliyaM tavokammaM paDivaNNA; appegaiA mahAlayasIhanikIliyaM tavokammaM paDivaNNA, bhaddapaDimaM, mahAbhaddapaDimaM, savvaobhaddapaDima, AyaMbilavaDamANaM tavokamma paDivaNNA; mAsiaM bhikkhupaDima, evaM domAsiaM, timAsikaM paDimaM jAva sattamAsiaM bhikkhupaDima paDivaNNA; paDhamaM sattamarAiMdiraM bhikkhupaDimaM paDivaNNA jAva tacaM sattarAiMdiaM bhikkhupaDimaM paDivaNNA, ahorAiMdiyaM bhikkhupaDimaM paDivaNNA, ikkarAIdizaM bhikkhupaDimaM paDivaNNA, sattasattamiraM bhikkhupaDima paDivaNNA, aTTahamiaM bhikkhupaDimaM paDivaNNA, NavaNavami mikkhupaDimaM, dasadasamiaM bhikkhupaDimaM, khuDiamoapaDimaM paDivaNNA, mahalliamoapaDimaM paDivaNNA, javamajjhaM caMdapaDima paDivaNNA, vajamajha caMdapaDima paDivaNNA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANA viharati. te NaM kAle NaM, te NaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI bahuve therA bhagavato jAisaMpaNNA, kulasaMpaNNA, balasaMpaNNA, rUvasaMpaNNA, viNayasaMpaNNA, nANasaMpaNNA, saNasaMpaNNA, carittasaMpaNNA, lajjAsaMpaNNA, lAghavasaMpaNNA,oaMsI, teaMsI,vacaMsI,jasaMsI,jiakohA, jiamANA, jiamAyA, jialobhA, jiiMdiyA, jiaNiddA, jiaparIsahA, jIviAsamaraNabhayavippamukkA, vayappahANA, guNappahANA, karaNappahANA, caraNappahANA,NiggahappahANA, nicchayappahANA, ajavappahANA, mahavappahANA, lAghavappahANA, khaMtippahANA, muttippahANA, vijAppahANA, maMtappahANA, veappahANA,baibhaSpahANA, nayappahANA,niyamappahANA,saJcappadANA, soappahANA, cAruvaNNA,lajjAtavassI, jiiMdiA, sohI, aNiyANA, appusuA, abahissA, appaDilesA, susAmaNNarayA, daMtA iNameva niggathaM pAvayaNaM purao kAuM viharaMti. tesi NaM bhagavaMtANaM AyavAyA viditA bhavaMti, paravAyA viditA bhavaMti, AyavAda jamaittA NalavaNamiva mattamAtaMgA acchiddapasiNavAgaraNA, rayaNakaraMDagasamANA, kuttiAvaNabhUA, paravAdipamaddaNA, duvAlasaMgiNo, samattagaNipiDagadharA, savvaksarasaNNivAiNo, savvabhAsANugAmiNo, ajiNA, jiNasaMkAsA, jiNA iva avitahaM vAgaremANA saMjameNa, tavasA appANaM bhAvamANA viharaMti. te NaM kAle NaM, teNaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI bahave aNagArA bhagavaMto iriAsamiA, bhAsAsamiA, esaNAsamiA, AdANabhaMDamattanikkhevaNAsamiA, uccAra-pAsavaNa-khela-siMghANa-jallapAridvAvaNiyAsamiA, maNaguttA, vayaguttA, kAyaguttA, guttA, gutiMdiyA, guttavaMbhayArI, amamA, akiMcaNA, chiNNagaMthA, chiNNasoA, niruvalevA kaMsapAI va mukkatoyA, saMkha iva niraMgaNA, jIvo viva appaDiyagaI, jaccakaNagaM piva jAyarUvA, AdarisaphalagA viva pAgaDabhAvA, kummo iva guttidiyA, pokkharapattaM va niruvalevA, gagaNamiva nirAlaMbaNA, aNilo iva . appaDibaddhA, caMdo iva somalesA, sUro iva teassI, sAgaro iva gaMbhIrA, vihaga iva sanvao vippamukkA, maMdara iva appakaMpA, sArayasalilaM va suddhahiayA, khaggavisANaM va egajAyA, bhAraMDapakkhI va appamattA, kuMjaro iva soMDIrA, vasabho iva jAyatthAmA, sIho iva duddharisA, vasuMdharA iva sabvaphAsavisahA, muhuahuAsaNo iva teasA jalaMtA, natthi NaM tesi NaM bhagavaMtANaM kuttha ya paDibaMdho."-aupapAtikasUtre (ka. A01-02-97.)-ana0 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-prabhotthAna. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 25 vAcyaH. tathA. asurakumArAH, zapabhavanapatayaH, vyantarAH; jyotiSakAH, vaimAnikA devAzca bhagavataH samIpamAgacchanto varNayitavyAH. 10. [jAna samosaraNaM ti] jyAMsudhI samavasaraNano varNaka Ave tyAMsudhI bhagavaMtano varNaka kahevo. te bhagavaMtano varNaka A-pramANe cha:-"mujamocaka samavasaraNa. eTale eka jAtanuM kAlu ratna, bhaMga-eka jAtano zyAma kIDo athavA eka prakArano aMgAro, naila-gaLIno vikAra, kajjala-kAjala-maSI, prahRSTa bhramaragaNa- bhagavavarNana, harSavAlA bhramarAono samUha. A badhA padArthonI peThe jeono samUha snigdha-cikAzadAra, kALI kAMtivALo che evA ane nibiDa-khIcokhIca-AvelA, kuMDalAkAre thaTolA ane AgaLa pAchaLa vaLelA evA keza-vALa-jeonA mastakamAM che" evA bhagavaMta cha. e pramANe kezavarNakathI mAMDI paganA taLIyAM sudhIno bhagavaMtano zarIrano varNaka kahevo. paganA taLIyAMnA vizaSaNano artha A pramANe cha:-"lAla, kamaladalanI peThe mRdu ane dareka samappaNAsA, viyasiyasayapattAmava bhagava NivattAlavAlavibaphalasaMnibhA se adharohA, 1. aupapAtikasUtre'surakumArAdivarNaka evam:-te NaM kAle NaM, te NaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave asurakumArA devA aMtiyaM pAunbhavitthA:-kAlamahAnIlasarisa-nIlaguliyagavalaayasikusumappagAsA, viyasiyasayapattamiva pattalanimmalaIsiMsittarattataMbanayaNA, gurulAyattaujjatuMgaNAsA, uvaciyasilappavAlabiMbaphalasaMnibhA se adharohA, paMDurasasisakalavimalanimmalasaMkha-gokhIra-pheNa-dagaraya-muNAliyAdhavaladaMtaseDhI, huyavahaNiddhatadhoyatavatavaNijjarattatala-tAlu-jIhA, aMjaNaghaNakasiNaruyagaramaNijjaNiddhakesA, vAmegakuMDaladharA, addacaMdaNANulittagattA, IsiMsiliMdhapupphappagAsAI, suhumAiM, asaMkilidvAI patthAI pavaraparihiyA, vayaM ca paDhamaM samaikaMtA, bitiyaM ca vayaM asaMpattA bhadde jovvaNe vaTTamANe talabhaMgayatuDiapavarabhUsaNanimmalamaNirayaNamaMDiyabhUyA, dasamuddamaMDiyaggahatthA, cUDAmaNiciMdhagayA, surUvA, mahiDDiyA, mahajuiyA, mahAbalA, mahAyasA, mahAsokkhA, mahANubhAvA, hAravirAiavacchA, kaDagatuDiyathabhiyabhuA, saMgayakuMDalamadvagaMDatalA, kallANagakayavaravatthaparihiyA, pIDadhArI, vicittavatthAbharaNA, vicittamAlamaulamauDA, kallANakayapavaramallANulevaNA, bhAsuraboMdI, pAlaMbapalaMbamANavaNamAladharA divveNaM vaNNeNaM, divveNaM gaMdheNaM, divveNaM rUveNaM, divveNaM phAseNaM, divveNaM saMghayaNeNaM, divveNaM saThANeNaM, divvAe iDIe, divvAe. juIe, divvAe pabhAe, divvAe chAyAe, divvAe acie, divveNaM teeNa, divAe lesAe dasa disAo ujjovemANA , pabhAsemANA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM AgammAgamma rattA samaNa bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei, karittA vaMdati, namasaMti, vaMdittA, namaMsittA; nacAsaNNe, nAidUre, sussUsamANA, namasamANA, abhimuhA viNaeNaM paMjaliuDA pajjuvAsaMti. 2. te NaM kAle NaM, te NaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave asuriMdavajjijjA bhavaNavAsI devA aMtiyaM pAunbhavitdhAH-NAgapattiNo, suvaNNA, vijU , aggI ya, dIvA, udahI, disAkumArA ya, pavaNa, thaNiyA ya, bhavaNavAsI. nAgaphaNA-garula-vayara-puNNakalasaketupphesa, sIha-haya-garyaka-magaraMka-varamauDavaddhamANaNijyaciMdhagayA, surUvA, mahiDDiyA; sesaM taM ceva jAva pAjjuvAsaMti. 3. te NaM kAle NaM, te NaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave vANamaMtarA devA aMtiyaM pAunbhavitthAH-pisAya, bhUyA ya, jakkhA, rakkhasA, kiMnara, kiMpurisa, bhuyagapaiNo. mahAkAyagaMdhavvaNikAyagaNA NiuNaM gaMdhavvagIaraiNo, aNapannI ya,paNapanI ya, isIvAi ya, bhUyavAi ya, ceva kaMdI ya, mahAkaMdI ya, kuhaMDa, payaMga, devA. caMcalacavalacittakIladavappiyA, gaMbhIrahasiyabhaNiyapIyagIyaNaTTaraI, vaNamAlAmelamauDakuMDalasacchaMdaviunviyA''haraNacAruvibhUsaNadharA, savvouyasurabhikusumasuraI ya, palabaMsobhaMtakaMtaviyasaMtacittavaNamAlaiyavacchA, kAmagamA, kAmarUvadhAriNo, NANAvihavaNNarAgavaravatthavicittacillayaNiyaMsaNA, vivihadesINavatthagahiyavesA, pamuiakaMdappakalahakIlA, kolAhalappiyA, hAsa-bolabahulA, aNegamaNirayaNavividanijjuttaciMdhagayA, surUvA, mahiliyA, jAva pajjuvAsaMti. 4. te NaM kAle NaM, te NaM samaye Na samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave joisiA devA aMtiyaM pAunbhavitthAHvihassai-caMda-sUra-sukka-saNiccharA, rAhU,dhUmakeU, buhA ya,aMgArakA ya, tattatavaNijjakaNagavaNNA.je ya gahA joisaM cAraM caranti, keuyagairaiyA, aTThAvIsaivi. hA ya NakkharIdevagaNA, NANAsaMThANasaMThiyAo paMcavaNNAo tArAu, ThialessA, cAriNo ya avissAmamaMDalagaI, patteyaNAmaMkapAgaDiyaciMdhamauDA, mahiDiyA jAva pajjuvAsaMti. 5. te NaM kAle NaM, teNaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave vemANiyA devA aMtiyaM pAumbhavitthAH-sohammI-sANa-sarNakumAramAhiMda-baMbha-laMtaga-mahAsukka-sahassArA-''Naya-pANayA-''raNa-acuavaI, pahihA devA jiNadaMsaNussugAgamaNajaNitahAsA, pAlaka-pupphaka-somaNasasirivaccha-NaMdiyAvatta-kAmagama-pIigama-maNogama-vimala-savvaobhaddaNAmadhijehiM vimANehiM uiNNA, vaMdagA jiNaMda, miga-mahisa-varAha-cchagala-daDurahaya-gayavai- aga-khaggi-usabhaMkiaviDimapAgaDiyaciMdhamauDA, pasiDhalavaramauDatirIDadhArI, kuMDalaujjoyaviyANaNA, mauDadittasirayA, rattAbhA, paumapamhagorA, setA, subhavaNNa-gaMdha-phAsA, uttamaviuvviNo, vivihavattha-gaMdha-malladhArI, mahiDDiyA, mahajjuiyA jAva paMjaliuDA pajjuvAsaMti. (ka. A0 pR0 141-146)-anu. 1. aupapAtika-uvavAi-sUtramA bhagavaMtanA zarIrano varNaka A pramANe cha:-"bhagavaMtanI kezAMtakezabhUmi-vALa ugavAnI mastakanI bhUmi-dADimana phula jevI ane lAla suvarNa jevI nirmala tathA nigdha cha; mastakapradeza ghana, nibiGa ane chatrAkAra cha; lalATa vraNavagaranu, ardhacaMdrasarakhaM kAtivALu, zuddha ane sama che; mukha caMdra samAna pUrNa ane saumyaguNa yukta che; karNo suMdara ane pramANavALA che; zrotro sArA che; kapola pradeza puSTa ane mAMsala che; bhavAo namelA cApa jevA suMdara, kALA vAdaLAMnI zreNi jevAM AchAM, kALAM ane snigdha cha; nayano vikasita puMDarIka kamaLa samAna che; akSo-pAMpaNavALI AMkho-vikasita kamala samAna zveta ane pAtaLI che nAsikA garuDa jevI dIrgha, sarala ane unnata cha: oSTho upacita zila pravAla ane biMbaphala jevA (rakta) che; dAMtanI zreNI zvetacaMdra, sarva nirmaLa pANI, zaMkha, gokSIra-gAyanuM dudha, caMpakanuM puSpa, jalanA biMduo ane mRNAlikA jevI dhoLI che dAMto akhaMDa, asphuTita, avirala, susnigdha ane sujAta che, aneka dAMto eka dAMtanI zreNi samAna che; tAlavU ane jibha amithI dhamela, tapta suvarNa samAna lAla che; zmazru-dADhI-avasthita ane suvibhakta che hanuka-haDapacI-puSTa, saMsthita ane prazasta zArdUla samAna vipula che; grIvA-Doka-cAra aMgula pramANavALI ane uttama zaMkha jevI che khabhA sArA mahiSa, varAha, siMha, zArdUla, vRSabha ane uttamahastI samAna pratipUrNa ane vizAla che; bhujA dhusarA jevI puSTa, AnaMda denArI, pIvara, prakoSTho-poMcA-mAM saMsthita, suzliSTa, viziSTa ane ghaNI sthira saMdhivALI tathA sArA zaheranA goLa parigha-bhogaLa-sarakhI che; bAhu kAika levA mATe paridhanI peThe lAMbI karela bhujagezvaranI phaNA samAna dIrgha che; hasta raka - taLI. yAthI upacita, mRda, mAMsala, sujAta, lakSaNothI prazasta ane nizchidra cha; aMgalio paSTa ane komala che naso AtAmratAmra-tAMvAnI peThe thoDA lAla, pAtaLA, pavitra, suMdara bhane cikaNA che; hastamAM caMdranI, sUryanI, zaMkhanI, cakanI ane dikvastikanI rekhAo che vakSaHsthala kanakazilAtalasamAna ujvala, prazasta, samatalavALu, upacita, vistIrNa, pahoLu ane zrIvatsathI aMkita che deha akaraMDaka-pIThanA dekhAtA hADakArahita, kanakasama kAMtivALo, nirmala, sujAta, nirupahata ane uttamapuruSanA eka hajAra ATha lakSaNa sahita che; paDakhAMo sannata, saMgata, suMdara, sujAta, puSTa, ratine denArA ana mita mayoMdAbALAM che; roma rAji sarala, sarakhI, uttama, AchI, kALI, snigdha, darzanIya, lahakatI ane ramaNIya cha kukSi matsya ane pakSI jevI sujAta bhane puSTa cha; udara matsya samAna che; iMdriyo zuci cha nAbhi gaMgAvartakanI peThe pradakSiNAvarta taraMgodhI bhaMgura-caMcala, ravikiraNathI vikasita pana jevI gaMbhIra ane vizALa che; zarIrano madhyabhAga vacamA sAMkaDA bhAgavALI traNa lAkaDAnI ghoDI jevo, masala ane darpaNanA madhya jevo, uttama suvarNa-sonA-nI 4 bha. sa. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka hai.-praznotthAnaH komala vastuo karatAM jeornu pagarnu taLIyu komala che" evA bhagavaMta cha. vaLI, "uttama puruSanA eka hajAra ATha lakSaNane dhAraNa kara nAra, AkAza gata cakravaDe, AkAzagata chatrabaDe, AkAzagata cAmarovaDe ane AkAzasphaTikamaya pAdapIThasahita siMhAsanavaDe" bhagavaMta upalakSita cha. AkAzasphaTika eTale eka prakArano ati nirmaLa sphaTika, tanmaya-tenuM banelaM. 'upalakSita che' e artha adhyAhArya che. "devoe AgaLa kheMcAtA dharmadhvajavaDe" ahIM 'devoe' e artha adhyAhAragamya che. vaLI "bhagavaMta cauda hajAra sAdhuo ane chatrIza hajAra sAdhvIo sauthe parivRta thAi vihare cheteo bhagavaMtanI sAthe vihare che." vaLI "bhagavaMta pUrvAnupUrvIe-AgaLa AgaLa-viharatA," paNa pazcAnupUrvIe-pAchaLa pAchaLa-nahIM viharatA, ekagAma pachI bIje gAma jatA," 'grAma'no artha pratIta che, anugrAma eTale gAma pachI- gAma, tyAM jatA, "sukhe sukhe viharatA je tarapha rAjagRha nagara che, je tarapha guNasilaka caitya che te tarapha Ave che, AvI yathApratirUpa avagrahane grahaNa karI saMyama ane tapavaDe AtmAne bhAvatA-vAsita karatA-bhagavaMta vihare che" ane samavasaraNanA varNakamAM "zramaNa bhagavaMta mahAvIranA ghaNA ziSyo hatA, jemAMnA keTalAka dIkSita upakulanA hatA" ityAdi sAdhu vagereno varNaka __ _ muTha jevo ane vajranA jevo vaLelo che; kaTipradeza-nitaMba pramudita uttama azva tathA siMha karatAM adhika moLa che; guhyadeza sujAta ane uttama ghoDA samAna che; uttama azvanI samAna nirupalepa che; gati uttama hastisamAna vikrama ane vilAsavALI che; jaMghAo hAthInI zuMDha jevI sujAta che jAnuo DAvalAnA DhAMkaNA jevA gUDha che; jaMghAo hariNI, kuruviMda-tRNavizeSa-ane sUtra vaNavAnA padArtha samAna goLa tathA caDatA utaranA kramavALI cha; dhuMTio saMsthita, suzliSTa ane gUDha che; pago kAcabA jevA suMdara ane supratiSThita che; paganI aMgulIo kramapUrvaka ane susaMhata cha; aMgulIonA nakho unnata, pAtaLA, lAla ane snigdha che." (uvavAisUtra-ka. A0 mAM, pR0 44 thI 54 sudhI.)-anu0 sAdhuno 1. bhagavaMta mahAvIra caMpAnagarI padhAryA te vakhatanuM A badhuM akSare akSara varNana aupapAtika-uvavAi-sUtra (ka0A mAM pR0 55 tathA55-58-59) mAM ApeluM che.-anu0 2. 'sAhasrI' zabda 'sahasra' zabdano paryAya-samAnArthaka-che. 3. 'saddhiM saMparibuDe' e be zabdo na mUke ane ekalo 'saddhi-sAthe' mUke to 'sAdhuonI sAthe bhagavaMta' evo artha thAya ane ema artha thavAthI jema, 'A puruSa sagRha-ghara sahita-che' e vAkyano artha evo thAya che ke, 'A puruSa gharavAlo che' paNa 'A puruSanI sAthe ghara che' ema artha thato nathI, tema 'sAdhuonI sAthe bhagavaMta' eTale 'bhagavaMta sAdhuovALA che' ema artha thAya paNa viharatA bhagavaMtanI sAthe sAdhuo che' evo artha ne paNa thAya mATe 'bhagavaMtanI sAthe cauda hajAra sAdhuo vagere vihare che' ema nizcita artha darzAvavA 'saMparivRta' zabda mUkyo che eTale cauda hajAra sAdhuo sAthe parivarelA bhagavaMta.-zrIabhayadeva. 4. aupapAtikasUtramA sAdhvAdika varNaka A pramANe che:-keTalAka bhogakulanA nirgrantho dIkSita che, keTalAeka rAjakulanA, jJAtakulanA, kauravakulanA, kSatriyakulanA dIkSita che, keTalAeka bhaTo, yoddhAo, senApatio, zikSako, zeThIAo, vyavahArIAo, ane bIjA ghaNA e prakAranA uttama jAtivALA, kuLavALA, rUpavALA, vinayavALA, vijJAnavALA, varNavALA, lAvaNyavALA ane parAkramavALA dIkSita thayelA che; vaLI keTalAeka saubhAgya ane kAMtivALA, bahu dhana ane dhAnyanA tyAgIo, narapati karatAM adhika guNazAli, prApta bhogavALA, sukhathI parivRto, viSayasukhane kiMpAkaphala jevA pariNAma bhayaMkara jANI, AyuSyane jalanA parapoTA jevU ane darbhAgrasthita biMdu jevU jANI, A sarva pratilagna anityane rajanI mAphaka khaMkherIne hiraNyane, suvarNane choDI (yAvat) dIkSita thayelA che. vaLI keTalAeka zramaNo ardhamAsanA paryAyavALA, mAsanA paryAyavALA e ja pramANe be mAsa, traNa mAsanA paryAyavALA yAvat agyAra mAsanA paryAyavAlA che;keTalAeka zramaNo varSa paryAyavALA, be varSa, traNa varSanA paryAyavALA che; keTalAeka ghaNA varSanA paryAyavALA saMyama ane tapavaDe AtmAne vAsita karatA vihare che. te kAle, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA ghaNA nirgrantho hatA. jeomAMnA keTalAka Abhinibodhika (mati) jJAnavALA yAvat kevaLajJAnavALA hatA. keTalAeka manobalI, vacanabalI, kAyavalI hatA, keTalAeka manavaDe zApa devAmAM ane anugraha karavAmAM samartha hatA; keTalAeka vacanavaDe ane keTalAeka kAyavaDe zApa ane anugrahamAM samartha hatA; keTalAeka khelauSadhi (jeonAM nAsikAjanya maLonuM auSadhirUpa tharbu) prApta hatA. evaM jalloSadhi (zarIranA maLo auSadhirUpa tharbu), vinuS auSadhi (mUtrAdinuM auSadhirUpa tharbu), AmauSadhi ( hastAdisparzonu auSadhirUpa thavU) ane sauMSadhi (sarva zArIrika vastuornu auSadhirUpa tharbu) prApta hatA; vaLo keTalAka koSThabuddhi (koThAmAM paDela annanI mAphaka jeonI buddhi anazvara-sthira-raheche), keTalAka bIjabuddhi (bIja aneka phalornu utpAdaka che tema jeonI buddhi itara jJAnanI utpAdikA che), keTalAka paTabuddhi-vasnasamAna buddhivALA keTalAka padAnusArI (eka padanA zravaNathI je samasta graMtha jANI zake ) che, keTalAka saMbhinnazrotAzrava-ekasAthe bhinna bhinna 'indriyajanya jJAnane jANI zake che; keTalAka kSIrAzrava-kSIranI peThe miSTabhASI che; keTalAka madhukAzrava-madhanI peThe miSTabhASI che; keTalAeka sarpirAzrava-dhRtavat miSTa-. bhASI che; keTalAeka akSINa mahAnasika-thoDAghaNA paNa bhojya padArthathI ghaNA mANasone jamADI zake che, e pramANe keTalAka Rjumati, keTalAka vipulamati, vikurvaNaRddhi (rUpAntarAdi karavU ) prApta, keTalAeka cAraNazramaNo che; keTalAka zramaNo vidyAdharo, AkAzAtipAti che; keTalAka kanakAvali tapane pratipanna che, e pramANe keTalAka ekAvalI tapane pratipanna, keTalAka kSudrasiMhaniSkIDita tapane-tapakarmane-pratipanna, keTalAka mahAsiMhaniSkrIDita tapane pratipanna; keTalAka bhadrapratimA, mahAbhadrapratimA, sarvato bhadrapratimA, AyaMbila vardhamAna tapakarmane pratipanna, keTalAka mAsika bhikSupratimAne pratipanna, e pramANe keTalAka dvimAsika pratimAne, trimAsika pratimAne yAvat saptamAsika bhikSupratimAne pratipanna, keTalAka prathama sAta rAtriAdivasanI bhikSupratimAne pratipanna; yAvat trIjI sAta rAtridivasanI bhikSupratimAne pratipanna, ahorAtra dinanI bhikSupratimAne pratipanna, eka rAtridinanI bhikSupratimAne pratipanna, sAta sAtamI bhikSupratimAne, ATha AThamI bhikSupratimAne, nava navamI bhikSupratimAne, daza dazamI bhikSupratimAne, kSudrakamAnakapratimAne pratipanna, mahAmAtra ASHTHHATTIAHMETIMATER HAPTEST S ERIASIAH mAtA, pratimAne pratipanna, yavamadhyacaMdrapratimAne, vajramadhyacaMdrapratimAne pratipanna thayA satA AtmAne saMyama ane tapavaDe vAsita karatA vihare che. te kAle, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA ghaNA sthavira ziSyabhagavaMto jAtisaMpanna, kulasaMpanna, balasaMpanna, rUpasaMpanna, vinayasaMpanna, jJAnasaMpanna,darzanasaMpanna, cAritrasaMpanna, lajjAsaMpanna, lAghavasaMpanna, ojasvI, tejasvI, varcasvI-baliSTha, yazasvI hatA. jeoe krodhane, mAnane, mAyAne, lobhane, indriyone, nidrAne anH parISahone jItyA che; jeone jIvitanI AzA ane maraNano bhaya nathI; jeo vratapradhAna, guNapradhAna, karaNa-(karaNasittAra) pradhAna, caraNa-(caraNamittari ) pradhAna, iMdriyanigrahapradhAna, nizcayapradhAna, ArjavapradhAna, mArdavapradhAna, lAghavapradhAna, kSamApradhAna, muktipradhAna, vidyApradhAna, maMtrapradhAna, veda--jJAna-pradhAna; brahmapradhAna, nayapradhAna, niyamapradhAna, satyapradhAna, zaucapradhAna, cAruvarNavALA, lajjAtapasvI, jitendriya, zuddha, anidAna-nidAna nahIM karanArA; alpautsukya-utAvaLa nahIM karanArA, niyamapradhAna, 'avahilezyA-jeono AtmapariNAma cAritrathI bahAra nathI, apratilezyA-pratikULa lezyArahita, suzrAmaNyarata-sArA sAdhupaNAmAM anurakta ane dAnta,Aja nirgranthapravacanane Agala karI vihare che,te zramaNabhagavantoe AtmavAdojANyA che,paravAdo jANyA che,AtmavAdane gaNIne jema nalavanamA mattamAtaMgo rame tema AtmavAde ramanArA, jeonA prazno ane uttaro nizchidra che, jeo ratnakaraMDakasamAna, kutrikApaNa (trilokInI Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-praznotthAna. bhagavatsudharmasvAmiprIta bhagavatIsUtra. 27 kahevo. tathA bhagavaMtanI pAse AvatA asurakumAronU, zeSabhavanapatiojeM, dhyaMtaronuM, jyotikonuM ane vaimAnikonuM varNana karavaM. asurakumAravagere sabhA. vastu jyAM maLe tevI dukAna ) rUpa, paravAdInuM mardana karanArA, dvAdazAMgane jANanArA, samasta gaNipiTakane dhAraNa karanArA, sarvAkSarasannipAtI, sarvabhASAne jANanArA, jina nahIM paNa jina samAna, jinanI peThe sAcuM kahenArA, saMyama ane tapavaDe AtmAne bhAvatA vihare che. te kAle, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA aMtevAsi ghaNA anagArabhagavaMto, IryAsamiti ( cAlavAmAM sAvadhAnatA) vALA che, bhASAsamiti (nirdoSa bolavAmA sAvadhAnatA ) vALA che, eSaNAsamiti (zuddha AhAra levAmAM sAvadhAnatA) vAlA che, AdAnabhAMDamAtranikSepaNAsamiti (pAtrAdinuM grahaNa karayuM vA mUkag, temAM sAvadhAnatA) vALA, uccAra-viSThA, prasravaNa-mUtra, khela-zleSmA, siMghANa-nAsikAno mala, jalla-zarIrano mala tene pariSThApavAmAM sAvadhAnatAvALA, guptamanavALA, guptavacanavALA, guptakAyavALA; gupta, guptaindriyovALA,guptabrahmacaryavALA, mamatvarahita, parigraharahita, jeoe graMtho-parigraho-ane zoko chedyA che; jeo muktatoya kAsyapAtranI peThe nirupalepa che; zaMkhanI peThe niraMjana che, jIva peThe askhalita gativALA che; uttama kanaka peThe jAtarUpa-sundara-che darpaNaphalaka peThe prakaTabhAvavALA che,kUrma-kAcavApeThe guptaindriyavAlA che; kamaLapatra peThe nirlepa che; gagana peThe nirAlaMbana che, pavana peThe apratibaMdha The, caMdra peThe zItalezyAvAlA che, sUrya peThe tejasvI che, samudra peThe gabhIra che, pakSInI peThe sarvathI vipramukta che, meru peThe niSprakaMpa che, zaradaRtunA pANi peThe zuddha hRdayavALA che; varAhanA zRGga peThe ekAkI che, bhAraMDa pakSInI peThe apramatta che, hAthI peThe zauMDIryavALA che, baladanI peThe balavALA che, siMha peThe durghaSa che, pRthvInI peThe sarvaprakAranA sparza ne sahavAvALA che, ghRtAdithI susikta agninI peThe tejadhI jvalatA-dIpatA-te nirgrantha bhagavaMtone kyAMya paNa pratibaMdha nathI (evA e nigrantha bhagavaMto vicare che.)-(au0 ka. A. pR072-97.) 1. aupapAtikasUtra (ka0A0pR0141-156)mA asurAdika varNaka A pramANe cha:-"asurakumAravarNakaH-te kAle, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse, ghaNA asurakumAra devo prAdurbhUta thayA. jeo kALAmahAnIla (maNi) samAna ane nIla gaLI, gavala ane atasinA puSpa jevA prakAzavALA hatA; jeonA nayanopAtaLAM, nirmaLa, ISasikta ane rAtA tAMvA jevA hatA; nAsikA garuDa jevI dIrgha Rju ane tuMga hatI; teonA oSTo upacita zilapravAla ane vivaphalasamAna ( lAla ) hatA, teonI dAMtanI zreNI zveta caMdra, sarva nirmala ane vimala zaMkha, gokSIra, phINa, jalabiMdu ane mRNAlikA jevI dhoLI hatI; teonI jihvA ane. tALavU agnithI dhamela zuddha tapta suvarNa jevU lAla hatu, teonA kezo aMjana, dhana (megha) samAna kALA, rucaka ratnasamAna ramaNIya ane snigdha hatA. teoe DAvItarapha eka kuNDala paheryu hatuM; teonAM gAtro AIcaMdanathI anulipta hatA, teoe siliMdha puSpanA ISat prakAzatulya arthAt ISaddhavaLa, sUkSma, asaMkliSTa ane pravara vastro paheryA hatA; teo prathamavaya samatikamI, dvitIya vayane nahIM pAmI vartamAna bhadra yauvanamA tala-AbharaNa vizeSa, muMgaka (bAhunA AbharaNa ) tuDika-baherakhAM, pravarabhUSaNa ane nirmala maNiratnamaMDita bhujavALA hatA, teonA hastAyo daza mudrikAthI maMDita hatA, teo mukuTacihnavALA hatA. teo surUpa, mahardhika, mahAdyuti, mahAbala, mahAyaza, mahAsaukhya, mahAnubhAva ane hAravirAjita vakSasthaLavALA hatA; teonA bhujo, kaTaka ane tuDikathI stabdha hatA, teonuM gaMDatala aMgada ane kuMDalathI mRSTa hA; teoe kalyANakRta pravara vastra paheyA~ hatA, teoe vicitra vastrAbharaNa dhAryA hatA; vicitramAlA mukula mukuTa paheryA hatA, kalyANakara pravara mAlyarnu anulepana karyu hatuM; teo bhAkhara zarIravALA hatA, teoe pralaMba-jhumaNA ane pralaMbamAna vanamAlAo paherI hatI; teo divya varNe, divya gaMdhe, divya rUpe, divya sparza, divya saMghayaNe, divya saMsthAnavaDe, divya Rddhie, divya dyutie, divya prabhAe, divya chAyAe, divya arcivaDe, divya tejavaDe divya lezyAvaDe, daze dizAone udyotatA, prabhAsatA zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse AvI AvIne rakta thayA satA zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNavAra pradakSiNA karI bAMde che, name che, ane bahupAse nahIM ane bahudUra nahIM ema rahI zuzrUSA karatA, namatA. vinayavaDe abhimukha thaI aMjalipuTa joDI paryupAse che." 2. bhavanavAsivarNakaH-"te kAle, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse ghaNA asurendra sivAyanA bhavanavAsI devo prAdurbhUta thayA. teo nAgakumAra, suvarNakumAra, vidyutkumAra, agnikumAra, dvIpakumAra, udadhikumAra, dikkumAra, pavanakumAra ane stanitakumAra hatA; teonAM mukuTamAM nAgaphaNAnu, garuDanu, vajanuM ane pUrNa kalazanu cinha hatuM, siMha, ghoDAmuM, gajanuM, magaranu cinha hatuM, uttama mukuTamA niyukta zarAvasaMpuTarnu cinha hatuM, ane teo surUpo, mahardhiko ( bAkInA vizeSaNo asurakumAranI peThe jANavA) te pramANe zramaNa bhagavaMta mahAvIranI paryupAsanA karatA hatA." 3. vyaMtaravarNakaH-"te kAle, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse ghaNA vANavyaMtara devo prAdurbhUta thayA. teo pizAco, bhUto, yakSo, rAkSaso, kinaro, kiMpuruSo, bhujagapatio, mahAkAya gaMdharva nikAyagaNo nipuNagAMdharvagItamA rativALA hatA. aNapannI, paNapanI IsIvAdI, bhUtavAdI, kaMdI, mahAkaMdI, kuhaMDa ane pataMga devo hatA. teone caMcala capala vicitrakrIDA ane hAsa priya hatA, gaMbhIra hasavAmAM, bolavAmAM, priyagIta, ane nATyamAM, teone prIti hatI, teoe vanamALAnA ApIDa-zekhara-chogAM-vALAM mukuTo, khacchaMda vikurvelA AbharaNo ane suMdara vibhUSaNo paheyA~ hatA. teonAM vakSasthaLo sarvaRtunA surabhi kusumothI, ane suracita pralaMbothI zobhatA, kAMta, vikasatA ane vicitra vanamALAothI racita hatA. teornu gamana icchApUrvaka hatuM. teo kAmarUpadhArI hatA, nAnAvidha varNavALAM, rAgavALAM, vicitra, dIpatAM vastro teoe paheyA~ hatA; teoe, vividha dezajanya vastrothI potAno veSa prahyo hato, teo kaMdarpa ane kalahakrIDAmA pramudita hatA. hAsa, bola bahula hatA, aneka prakAranAM maNiratnonAM vividha niyukta cihnavALAM hatA ane teo surUpa, mahardhika (yAvat-avaziSTa pUrvavat samajavU ) zramaNa bhagavaMta mahAvIrane paryupAse che." 4. jyotiSkavarNakaH-"te kAle, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse ghaNA jyotiSka deva prAdurbhUta thayA. teo vRhaspati, caMdra, sUrya, zukra, zanaizcara, rAhu, dhUmaketu, budha ane aMgAraka-maMgaLa hatA. teono varNa tapta tapanIya (suvarNa) samAna hato. je graho jyotiSkacAre gatie care che teo, ahAvIza prakAranA nakSatra devo ane nAnA saMsthAna saMsthita paMcavarNavALA tArAo; eo sthitalezyA-prakAzavALA, cAri-cAlatA, avizrAma maMDala gativALA, ane pratyeka nAmAMkita prakaTacihayuta mukuTavALA hatA. e badhA mahardhivALA devo ( yAvat ) zramaNa bhagavaMta mahAvIrane paryupAse che." 5. vaimAnikavarNakaH-"te kAle, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse ghaNA vaimAnika devo prAdurbhUta thayA. teo. saudharma, IzAna, sanatkumAra, mAheMdra, brahma, lAMtaka, mahAzukra, sahasrAra, Anata, prANata, AraNa ane acyutapatio hatA. te praSTa devone jinadarzanArtha utsukatA-utAvaLa-dhI AvavA mATe harSa utpanna thayo hato, teo pAlaka, puSpaka, saumanasya, zrIvatsa, naMdAvarta, kAmagama, prItigama, manogama, vimala ane sarvatobhadra e prazasta nAmavALA vimAnovaDe bhagavaMtane vAMdavA utaryA hatA. teonA mukuTo mRga, mahiSa, varAha, bokaDo, DeDako, ghoDo, gajapati, sarpa, khani ane vRSabhanAM cihathI aMkita vizALa ane prakaTa hatA. teonA uttama mukuTamA pocAM zikharo hatA. teonAM mukho kuMDalathI uyotita hatAM, teonAM mastako mukuTothI dIpta hatA. teo rAtI kAMtivALA, zubha varNa, gaMdha, sparzavALA, uttama vikurvaNA karanArA, vividha vastra, gaMdha ane mAlyane dhAraNa karanArA, moTI RddhivALA, moTI dyutivALA yAvat prAMjalipuTa joDIne (zramaNa bhagavaMta mahAvIrane ) paryupAse che.-anu. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-praznotthAna. 11. parisA Niggaya'tti rAjagRhAd rAjAdiloko bhagavato vandanArthaM nirgataH. tannirgamazcaivam:-"tae NaM rAyagihe Nayare siMghADaga-tigacauka-cathara-caummuha-mahApahapahesu bahujaNo aNNamaNNassa evamAikkhai:-evaM khalu devANuppiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIre iha gaNasilae ceie ahApaDirUvaM uggahaM ogiNhittA saMjameNaM, tavasA apANaM bhAvemANe viharai. taM seyaM khalu tahArUvANaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM nAmagoyassa vi savaNayAe, kimaMga puNa vaMdaNa-namasaNayAe ? ti kaTTu bahave uggA, uggaputtA" ityAdirvAcyo yAvad bhagavantaM namasyanti, paryupAsate ceti. evaM rIjanirgamaH, 1.pra.chAyAH-tato rAjagRhe nagare zRGgATaka-trika-catuSka-catvara-caturmukha-mahApathapatheSu bahujano'nyo'nyamevamAkhyAtiH-evaM khalu devAnupriya ! zramaNo bhagavAn mahAvIra iha guNasilake caitye yathApratirUpamavagrahamavagRhya saMyamena, tapasA''tmAnaM bhAvayan viharati. tat zreyaH khalu tathArUpANAmahaMtAM bhagavatAM nAmagotrasyA'pi zravaNatayA, kimaGga punarvandana-namasyanatayeti kRtvA bahaba upAH, ugraputrAH.-anu0 2. aupapAtikasUtre jananirgamaH, tatparyupAsanA caivam:-"bhogA, bhogaputtA, evaM dupaDoyAreNa; khattiyA, mAhaNA, bhaDA, johA, pasatyAro, malaI, licchaI licchaiputtA; aNNe ya bahave rAIsara-talavara-mADaMbiya-koDuMbiya-inbha-seTi-seNAvai-satyavAhapabhiiA, appegaiyA vaMdaNavattiaM, appegai A pUaNavattiyaM,evaM sakAravattiyaM, sammANavattiyaM, saNavattiyaM, kouhalavattiya appegaiA advaviNicchayaheuM, assuAI suNessAmo, suAI nisaMkiAI karissAmo; appegaiA, aTThAI, heUI, kAraNAI, vAgaraNAI pucchissAmo; appegaiA savvao samaMtAe muNDe bhavittA-AgArAu aNagAriyaM pavvaissAmo, paMcANuvvaiaM, sattasikkhAvaiaM duvAlasavihaM gihidhamma paDivajissAmo; appegaiA jiNabhattirAgeNaM, appegaiA jIyameyaM ti kaTu vhAyA, kayabalikammA, kayakouyamaMgalapAyacchittA, sirasAkaMThemAlakaDA, AvimaNisuvaNNA, kappiyahAra-DrahAra-tisaraya-pAlaMvapalaMbamANakaDisuttayasukayasohAbharaNA, pavaravatthaparihiA, caMdaNolittagAyasarIrA; a. ppegaiA hayagayA, evaM gayagayA, rahagayA, siviAgayA, saMdamANiyAgayA; appegaiA pAyavihAracAriNo purisavaggurAparikkhittA, mahayA ukkiTThasIhaNAyabola. kalakalaraveNaM pakkhubhiamahAsamuddaravabhUaM piva karemANA, caMpAe nagarIe majjhaM majjheNaM NiggacchaMti, niggacchittA jeNeva puNNabhadde ceie, teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte chattAie titthayarAtisese pAsaMti, pAsittA jANavAhaNAI ThAvaMti, ThAvittA jANavAhaNehito payoruhaMti, pacoruhittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre, teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karati, karittA vaMdati, namasaMti; vaMdittA, namaMsittA pacAsaNNe, NAidUre, sussUsamANA, NamaMsamANA, abhimuhA viNaeNaM paMjaliuDA pajjuvAsaMti." (pR0-164-150.) 3. aupapAtikasUtre rAjanirgamaH, tatparyupAsanA caivam:-"tae NaM se pavittivAue imIse kahAe laDhe samANe, haha-tuDhe jAva hiyae, hAe jAva appamahagyAbharaNAlaMkiasarIre sayAo gihAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA caMpaM nayariM majha majjheNa jeNeva vAhiriyA uvaTThANasAlA, samveva hehilA vattavvayA jAva NisIai, NisIittA tassa pavittivAuassa addhaterasasayasahassAI pIidANaM dalayai, dalittA sakArei, sammANei, sakArittA,sammANittA paDivisajjei. tae NaM se kUNie rAyA bhaMbhasAraputte balavAuaM AmaMtei, AmaMtittA evaM vayAsiH-khippAmeva bho devANuppiyA ! Abhiseka hatthirayaNaM paDikappehi haya-gaya-raha-pavarajohakaliaM ca cAuraMgiNiM seNaM saMNAhehi, subhaddApamuhANa ya devINaM bAhiriyAe uvaTThANasAlAe pADiekapADiekkAI jattAbhimuhAI juttAI jANAI uvaTThAvehi, caMpaM nayariM sabbhintarabAhiriaM Asitta-sittasusammaTTha-ratyantarAvaNavIhiyaM, maMcAimaMcakaliyaM, nANAviharAgaucchiajjharga, paDAgAipaDAgamaMDiyaM lAuloiyamahiyaM gosIsasarasarattacaMdaNa jAva gaMdhavahibhUyaM kareha, kAraveha, karittA, kAravittA eyamANattiyaM paJcappiNAhi, nijAissAmi samaNaM bhagavaM mahAvIraM abhivaMdittae. tae NaM se balavAue kUNieNaM raNNA evaM vutte samANe haTTha-tuTTha jAva hiaye karayalaparigahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM ka evaM vayAsIH-sAmi tti, ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei. paDisuNittA hatthivAuyaM AmaMtei, AmaMtittA evaM vayAsI:-khippAmeva bho devANuppiyA! kUNiyassa raNNo bhaMbhasAraputtassa AbhisekaM hatthirayaNaM paDikappehi, haya-gaya-raha-pavarajohakaliyaM cAuraMgiNiseNaM saMNAhehi, saMNAhittA, eyamANatti paJcappiNAhi. tae NaM se hatthivAue balavAuyassa eyamaDhe socA ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei. paDisuNittA cheyAyariyauvaesamaivikappaNAvikappehiM suNiuNehiM ujalaNevatthavattha-hatthaparivasthiya, susaja dhammiasaMNaddha-yaddha-kavaiauppIliyakacchavicchagevijabaddhagalavarabhUsaNavirAya, ahiateyajuttaM, salaliyavarakaNNapUravirAiyaM, palaMbaucUlamahuarakaryadhayAraM, cittapariccheyapacchadaM, paharaNAvaraNabhariyajuddhasajjaM, sacchatta, sajjhayaM, saghaMTa, sapaDAgaM, paMcAmelaparimaMDiAbhirAmaM, osAriyajamalajualaghaMTa vijupiNaddhaM va kAlamehaM, uppAiyapavvayaM va caMkamaMtaM, mattaM, gulagulaMtaM maNa-pavaNajaiNavegaM, bhIma, saMgAmiAoggaM AbhisekaM hatthirayaNaM paDikappei, paDikapittA haya-gaya-raha-pavarajohakaliyaM cAuraMgiNiseNaM saMNAhei, saMNAhittA jeNeva balavAue, teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA eyamANattiyaM paJcappiNai. tae NaM se balavAue jANasAliyaM saddAvei, saddAvittA evaM vayAsI:-khippAmeva bho devANuppiyA ! subhaddAipamuhANaM devINaM bAhiriAe uvaTThANasAlAe pADiekapADiekAI jattAbhimuhAI juttAI jANAI uvadvavehi, uvaTThavittA eyamANattiyaM paJcapiNAhi. tae NaM se jANasAlie balavAuyassa eyamaDhe ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei, paDisuNittA jeNeva jANasAlA, teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA jANAiMNINei, NINittA jANAI dUse pavINei, pavINittA jANAI samalaMkarei, samalaMkaritA jANAI varabhaMDagamaMDiAI karei, karittA jeNeva vAhaNasAlA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA vAhaNAI paJcuvekkhei, pacuvekkhittA vAhaNAI saMpamajjai, saMpamajjittA vAhaNAI NINei, NINittA vAhaNAI apphAlei,' apphAlittA dUse pavINei, pavINittA vAhaNAI samalaMkarei, samalaMkarittA vAhaNAI varabhaMDagamaMDiAI karei, karittA vAhaNAI jANAI joei, joittA pattodalaDiM pauyadhare ya samaM Auhai, AuhittA vaTTamaggaM gAhei, gAhittA jeNeva balavAue teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA balavAuassa eyamANattiyaM paJcappiNai. tae NaM se balavAue NagaraguttiyaM saddAvei, saddAvittA evaM vayAsI:-khippAmeva bho devANuppiyA ! caMpa Nagari sambhitarayAhiriyaM Asitta jAva kAravettA eyamANattiyaM paJcappiNAhi. tae NaM se Nagaraguttie balavAuassa eyamaDhe ANae viNaeNaM paDisuNei, paDisuNittA caMpaM nagariM sambhitaravAhiriyaM Asitta. jAva kAravettA jeNeva balavAue teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA eyamANattiyaM paJcappiNai. tae NaM se balavAue kUNiyassa raNNo bhaMbhasAraputtassa AbhisekaM hatthirayaNaM paDikappiyaM pAsei, haya-gaya0 jAva saMNAhiyaM pAsai,subhaddApamuhANaM devINaM pADiekapADiekAI jANAI uvaTThiAI pAsai, caMpaM nayariM abhitara. jAva gaMdhavaTibhUaM kayaM pAsai, pAsittA haTa-tukRcittamANadie pIamaNe jAva hiyae jeNeva kUNie rAyA bhaMbhasAraputte, teNeva uvAgacchada, uvAgacchittA karayala. jAva, evaM vayAsI:-kappie NaM devANuppiyANaM Abhisikke hatthirayaNe, haya-gaya0 jAba pavarajohakaliA ya cAuraMgiNI seNA saMNAhiA, subhaddApamuhANaM ca devINaM bAhiriyAe uvaTThANasAlAe pADiekapADiekAI jattAbhimuhAI juttAI jANAI uvaTThaviAI, caMpA NayarI sabhitaravAhiriyA Asitta. jAva gaMdhavadhibhUA kayA, taM nijaMtu NaM devANuppiyA ! samaNaM bhagavaM mahAvIraM abhivaMdaNayAe. tae NaM se kUNie rAyA bhaMbhasAraputte balavAuassa aMtie eyamaDhe socA, Nisamma ha-tuTTa* jAvA hiyae, jeNeva aTTaNasAlA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA aNasAlaM aNupavisai, aNupavisittA aNegavAyAmajoggavaggaNa-vAmaddaNa-malajuddhakaraNehiM saMte, taMte, parisaMte sayapAga-sahassapAgehiM sugaMdhatelamAIehiM pINaNijjehiM, dappaNijjehiM, mayaNijjehiM, viNijnehi, sabiMdiya . Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-praznotthAna, bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 29 gAyapalahAyaNijjehiM abbhaMgehiM, abhigie samANe telacammaMsi paDipuNNapANi-pAyasukumAlakomalatalehiM purisehiM cheehiM, dakkhehiM, pattadvehiM, kusalehiM, mehAvIhiM, niuNasippovagaehiM, anbhaMgaNa-parimaddaNuvvalaNakaraNaguNaNimmAehiM advisuhAe, maMsasuhAe, tayAsuhAe, romasuhAe caubbihAe saMvAhaNAe saMvAhie samANe, avagayakhedaparissame aTTaNasAlAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA jeNeva majjaNaghare, teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA majaNaghara aNuppavisai, aNuppavisittA samuttajAlAulAbhirAme, vicittamaNirayaNakuTimatale, ramaNijje pahANamaMDavaMsi, NANAmaNirayaNabhatticittaMsi, pahANapIDhaMsi suhaNisaNNe suddhodaehiM, gaMdhodaehiM, pupphodaehi, subhodaehiM puNo puNo kallANapavaramajaNavihie majjie, tattha koUasayahiM bahuvihehiM kallANapavaramajaNAvasANe pamhalasukumAlagaMdhakAsAialUhiaMge, sarasasurahigosIsacaMdaNANulittagatte aya-sumahagdha-dUsarayaNasusaMvue, suimAlA-vaNNagavilevaNe, AviddhamaNisuvaNNe, kappiyahAra-ddhahAra-tisaraya-pAlabapalaMbamANakaDisuttasukayasobhe, piNaddhagevije, aMgulejjagalaliaMgayalaliakayAbharaNe, varakaDaga-tuDiyathaMbhiyabhue, ahiarUvasassirIe, muddiApiMgalaMgulie, kuMDalaujjoviyANaNe, mauDadittasirae, hArotthayasukayaraiavatthe, pAlaMbapalaMvamANapaDamukayauttarije, nANAmaNikaNagarayaNavimalamaharihaNiuNociamisimisaMtaviraiasusilichavisiTThala?AviddhavIravalae, kiM bahuNA ? kapparukkhae ceva 'alaMkiya vibhUsie naravaI, sakoraMTamalladAmeNaM chatteNaM dharijjamANeNaM, caucAmaravAlavIjiaMge, maMgalajayasaddakayAloe majaNagharAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA aNegagaNanAyaga-daMDanAyaga-rAIsara-talavara-mArDabiya-koDaMbiya-inbha-sehi-seNAvai-satthavAha-dUa-saMdhivAlasaddhiM saMparikhuDe dhavalamahAmehaNiggae iva, gahagaNadippaMtarikkhatArAgaNANa majjhe sasi vva piyadasaNe naravaI jeNeva bAhiriA uvaTThANasAlA, jeNeva Abhisikke hatthirayaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA aMjaNagirikUDasaMnibhaM gayavaI NaravaI durUDhe. tae NaM tassa kUNiyassa raNNo bhaMbhasAraputtassa AbhisekaM hatthirayaNaM durUDhassa tappaDhamayAe ime aTThaTTa maMgalayA purao ahANupunvIe saMpaTThiyA, taM jahAH-sovasthia, sirIvaccha, NaMdiAvatta, vaddhamANaga, bhaddAsaNa, kalasa, maccha, dappaNa. tayANaMtaraM ca NaM puNNakalasabhiMgAradivvA ya chattapaDAgA, sacAmarA, saNaraiA, AloadarasaNijjA, vAu<Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe antaHpuranirgamadha, tatparyupAsanAca aupapAtikamad vAcyA. 11. [' parisA Niggaya'tti ] rAjagRha nagarathI bhagavaMtane vaMdana karavA mATe rAjAdiloka bahAra nIkaLyA, tenA nIkaLavAnuM varNana A pramANe che:"spAre rAjagRha nagaramA siMgoDAnA AkAravALA mAgagAM, pikoNAkAra mAgamAM catuSkAkAra bhAgamAM catvaromAM caturmukhamAgamAM ane moTA mAgamA ghaNA mANaso paraspara A pramANe kahe che:- he devAnupriya ! e pramANe nizcita che ke, ahIM guNasilakacaityamAM zramaNa bhagavaMta mahAvIra padhAryA che ane spAM teo, yathApratirUpa avamahane grahaNa karI saMyama ane tapayale AtmAne bAsita karatA vihare che, tathArUpa arahaMta bhagavaMtanA nAmagocana sAMbhaLayAthI paNa cheda che, jo nAma sAMbhaLavAdhI paNa zreya che to baLI teone vaMdana ane namana karavAyI to dhuM kahe arthAt tethI to beyaja zokAdinirgama che, ema karI ghaNA uma kSatriyo, ghaNA upakulaputro" ityAdi 'bhagavaMtane name che, pAche tvAM sudhI koI epramANe rAjanirgama, aMta puranirgame ane tenI paryupAsanA 'aupapAtika' sUtranI peThe kahevI. tamevaM bhaMte 1, amitaneaM bhante!, asaMdiddhame bhante icchilame bhante, pariDime yad ti kaDu apyavikulamANe pazuvAsa mAnasimAsaMga jada, anitA timrA 1. , zataka 1. - praznotthAna. nirgamastAparyupAsanA - tA zubhamuhAna devIo saMto aMtevarasa mAhiM lAmA vAmaviAhiM paDhahiAhiM baccariAhiM pasihi, jogiAhiM vihiM isigaNiyAhiM vAsagaNivAhiM hAsihaM, laosiAhiM, siMhalIhiM, damilIhiM, ArabIhiM, pulaMdIhiM, pakkaNIhiM, bahalIhiM, muruMDIhiM, sabarIhiM, pArasIhiM NANAdesa videsaparipiMDiAhiM, iMgiacitia-patthiavijANiAhiM, sadesaNevatthaga hiavesAhiM, ceDiyAcakkavAla - varisadhara - therakaMcuija - mahattaragavaMdaparikkhittAo aMteurAo Nigacchanti, 2 ovA jeNeva pADiekajAnAI, ropeca upAgacchada upAgacchatA pADhiekapADiekAI, jAmimudAI, julAI, jAnAI duruiti duhitA NiyagapariyAlasaddhiM saMparivuDAo caMpAe nayarIe majhjhaM majhjheNaM nigacchanti, nigacchittA jeNeva puNNabhadde ceie teNeva uvAgacchanti, uvAgacchitA samassa bhagavatra mahAvIrassa avarasAmanye uttAie vitvayarAtiyethe pAsada, pAtittA pADhiekapADhiekAI jAgAI uti ucitA jAhiMto payodanti pacorahitAnAhAna paricitAo jeNeva samaNe nagavaM mahAvI, tegeva upAgacchati, udyAgacchittA samartha bhagave mahAvIra paMcavidveSaM abhiganenaM abhigacchati taM mahAsacittAgaM davvANaM risAe, acittAnaM davyAnaM abhisaraNadAe, migayogAe bAvalaTThIe phA aMjali maNaso emattabhAvakaraNerNa samartha bhavayaM mahAvIraM vikkhato AyAhi payAhiNaM karoti, vaMdati NamaMta maMsita kRSi yaM purao kArDa lio va saparivArAo abhimuddAo binaevaM paMuiDA pazubAsati bhopapAtikasUtra (ru0 A0 218-222) - anu0 bhante icchite, sehe tumme pavAsa zrIpapAtisUtra 00100-218 ). hAvAo jAna pAvacchittAoM, samhAlaMkAravimUi 1. zrITIkAkAre rAjanirgama, aMtaHpuranirgama vagerene opapAtika sUtrabhI jAgavA che, aupapAtika sUtramAM varNo rAjanima antaHpuranirgama vagere caMpAnagarIne uddezI rAjA kUNika saMbaMdhe ullekhAyo che, paraMtu TIkAkAranA lekhAnusAra te ja rAjanirgama ahIM paNa lAgu paDI zakato hovAcI nIce pramANe aupapAtika sUcI I dene ahIM Ayo che have A pAThamAM caMpAnagarIne sthAne rAjagRha nagara pUrNamavelanesthAne guNacaitya, bhaMbhasAraputra kUNika rAjAne sthAne zreNikarAjA ane subhadrA pramukha devIone sthAne cillaNA pramukha devIo samajavI. jananirgama ane upAsanA:bhoga kunA ( rAjAo), bhogakuLanA putro (e pramANe sarvatra dvipacAra -bevAra ucAra vaDe kahetuM rAjanyo rAjanyaputro kSatriyo, kSatriyaputro brAhmaNo, bhaTo, yodhAo, dharmazikSako, malakIo, lecchakIo, lecchakiputro ane bIjA ghaNA rAjAo, Izvaro - yuvarAjo, talavarI - rAjasthAnIya puruSo, mAliko - maMDapAdhipo, kauTuMbiko, ibhyo-jene tyAM hAthI DhaMkAya eTalaM dravya hoya te, zreSThio, senApatio, sArthavAha vagere ( bhagavaMtanI pAse) jAya che, omAMnA keTalAka vAMdavA mATe, keTalAka pUjavA mATe, e pramANe keTalAka, satkAra karavA mATe, sanmAna karavA mATe, darzana karavA mATe, kutUhala joyA mADe jAma cheka anAvinidhaya mATe, 'azrutane nahIM sAMbhaLelAne samaya se mATe, sAMbhave zaMkArahita karI e mATe jAya che, keTalAka 'artho vaDe, hetuo vaDe, kAraNone, vyAkaraNone praznone-pUchIzuM' e mATe, keTalAka 'sarvanI samakSa gRha tyajI, muMDa thai anagAra bhaizuM' e mATe, keTalAka 'pAMca aNuvrata ane sAta zikSAvrata, ema bAra prakArano zrAvakadharma lai zuM' e mATe, keTalAka bhagavadbhaktinA rAgathI, keTalAka 'ApaNo AcAra che' e mATe se bacA na karI, balikarma karI, maMgala ane kauturUpa prAyacitta karI, mAthAmA ane kaMThamAM mAlAne dhArI ma ane suvarNane paDherI laTakatA iSTa hAra arpahAra, traNasaro hAra bhane maNAne dhAraNa karI, kaTisUtra- kaMdorA paDhe sArA AbharaNanI zobhAbALAM pravara badhone paherI, caMdanathI gAtra zarIra ne amalita karI, keTalAka ghoDA upara caDhI, hAthI upara caDI, rathayAM besI, zivikAma besI, mukhapAThamAM besI ane keTalAka puruSasamUhathI parikSipta thai pAdacAra vaDe cAlIne moTA utkRSTa siMhanAda vaDe jANe kSubdha mahAsamudranA zabdasamAna zabdothI nagarane pUrNa karatA na hoya tema caMpAnagarInI vacobaca nikale che, nikaLI je tarapha pUrNabhadra caitya che, te tarapha jAya che, te tarapha jai zramaNa bhagavaMta mahAvIrathI bahu cheTe nahIM pAte nahIM sAdhAraNa nikaTa raheta chatrAdi tIrthaMkarAtizayane jue che, joi potAnAM vAna, bAhano sthApe che, sthApI umA rAkhI te yAna, vAhanothI utarI jyAM zramaNa bhagavaMta mahAvIra che, te tarapha jai zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNa pradakSiNA dai vAMde che, name che, vAMdI, namI alAsatra nahIM, atidUra nahIM sAdhAraNa rItie rahI zuzrUSA karatA, namatA, vinayamaDe abhimukha va prAMjalipuTa joDI paryupAce aupapAtika sUtra (ka0 A0 - 164-170) - anu0 A 2. rAjanirgama ane paryupAsanAH - tyAra bAda pravRttivyApRta eTale pravRttine jaNAvavAnA vyApAravALo arthAt vadhAmaNI denAra A kathA ( mahAvIrasvAmI AvyA e vAta) vaDe labdhArtha thai- samAcAra jANI hRSTa tuSTa ane AnaMdita hRdayavALo thayo sato snAna karI ( yAvat) bhAra vaDe halakA ane moTAM mUlyavALa AbharaNothI zarIrane alaMkRta karI potAnA gharathI nIkaLI caMpAnagarInI vacovaca thai jyAM bAhya upasthAna zAlA ( besavAnI sabhA ) che, tyAMcI (nIcenI bAta kahevI) vahIM mahAvIra svAmI pAyI che, evadhAmaNI ApI se che se bAre te pravRtivyApRta ne sAdA bArAkha (nANAnuM ) prItidAna Ape che; ApI, satkAra karI, sanmAna ApI visarjita kare che, tyAra bAda bhaMbhasAraputra kUNika rAjA balapati senApati ne AmaMtrI ema bolyA:-- devAnupriya ! abhiSeka hastiratnane zIghra susajjita karo, caturaMgiNI senAne ghoDA, hAthI, ratha ane pravara yodhAothI parikalita karo, subhadrA pramukha devIo mATe bahAranI upasthAna zAlAmAM pratyeka pratyeka, yAtrAbhimukha joDelAM yAno taiyAra karAvo ane caMpAnagarIne bahAra, aMdara Asikta,. sikta, sucitra, apaMka - zuddha, zerIo, ane ApaNavIthikAvALI tathA maMtrAtimaMcakalita-mAMcaDA upara mAMcaDA sahita, nAnAvidha raMgavALA uMcA dhvajavALI, Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 2 , 3 " - patAkA upara patAkA maMDita ane chANathI lipta tathA seTikAdithI saMsRSTa, caMdaravAthI mahita, gozIrSa ane sarasa rakta caMdanathI lipta (yAvat) gaMdhavartikA - bhUta karo, karAvo karI karAvI A mArI AhA pAchI Apo ( svAra bAda) huM zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vadalA jA yAra bAda e prakAre kRSika rAjA vaDe AjJapta thayo sato te balavyApRta dRSTa, tuSTa ane AnaMdita cittavALI thaI mastakarmA karatala parigRhIta zirasAvarta aMjali karI ema bolyoH - he svAmI, ane tenI AjJAnuM vacana vinayavaDe pratizravyuM pratizravI teNe hastivyApRtane AmaMtrI ema kadduH- he devAnupriya ! bhaMbhasAraputra kUNika rAjAnA abhiSeka hastine taiyAra karo ane ghoDA, hAthI, ratha tathA pravara yodhAothI kalita caturaMgiNI senAne karo, e pramANe taiyAra karI mArI AjJA pratyapa. tyAra bAda tanuM e pramAne kathana samitI AjJA pratiSa, pratiSayI chekAcAryannA gunipuNa upadeza ane mativikalpanAnA vikalpo vaDe susajja, dhArmika, saMnaddha, baddha, kavacita - bakhtaravALA, utpIDita dRDhabaddha, kacchavALA, vakSanuM bhUSaNa, praiveyaka ane gaLAmAM baddha vara bhUSaNothI virAjita, adhika tejayukta suMdara karNapUracI virAjamAna usUla maNA AlA madatuvya bhramaro vaDe aMdhakAra karanAra, vicitra paricchedavA pracchada-uparanA vastravALA, zastro ane AvaraNo ( DhAlAdi ) thI bhRta, yuddhasajja, sadhvaja, saghaMTa, patAkAsahita pAMca zikharavaDe parimaMDita, abhirAma, bane bAju utsArita ( laTakatA ) ghaMTayugalavALA, vidyutpinaddha zyAmameghanI peThe, utpAta parvatanI peThe cAlatA, matta, gulagulATa karatA, mana ane pavananA vegane jitanAra bhIma, saMgrAmane yogya abhiSeka hastirAjane pratikalpe che, pratikalpI caturaMgiNI senAne ghoDA, hAthI, ratha bhane pravara yodhAothI parikalita kare che, e pramANe taiyAra karI jyAM balavyApRta che tyAM AvI teNe ApalI AjJA pAchI Amatema tema jagAve che. svAra bAda te balavyAhate yAnazAline bolAyI ema kA he devAnupriya subhadrA pramukha devIo mATe bahAraMnI upasthAna zAlAsAM- pratyeka pratyeka eka mATe eka -ema yAtrAbhimukha joDelAM yAno taiyAra karI upasthApita karo bhane ma karI mArI AjJA pratyarpo. tyAra bAda te yAnazAlika balavyApRtanA e arthane AjJAe vinayapUrvaka pratizrave che, pratizravI jyAM yAnazAlA che, tyAM AvI yAnone pratyutkSepe che-najare jue che, najare joi sApha kare che, sApha karI, saMvarte che ekaThAM kare che, ekaTAM karI yAnone bahAra lAvI te uparanA duSpotro dUra karI mAno sama-somArI para mAMDakamaMDita taducita mAMDavI maMDita karI jyAM vAhanAlA khAM Aye yo AnI navada vagerene najare joda, sApha karI bahAra khAcI, usejita karI, uparanA dUra karI joDe joDI prazodhavaSTi (parotho) bhane proi dharane eka sAtha niyoje che pachI tene vATa mArga upara lAvI jyAM balavyApRta che tyAM AvI tenI AjJA pAchI ApI. tyAra bAda balavyApRta nagaraguptikakoTavAla ne bolA ema bolyoH he devAnupriya caMpAnagarIne bahAra ane aMdara ANi bAbat pUrvoka kRSikanI AhA pramANe karAyo, karAvI mArI AjJA pAchI Apo. tyAra bAda te koTavALa balavyApRtano e artha AjJAe vinayapUrvaka pratizravI caMpAnagarIne bahAra ane aMdara Asika - ( yAvat ) karAvI jyAM balavyAta che tyAM AvI te koTavALe tenI AjJA pAchI ApI. tyAra bAda te balavyApRta bhaMbhasAraputra kUNika rAjAnA sajja thayela abhiSeka itine poDA hastI, ratha ane pracara docAvI paricituraMgiNIsenAne, subhadrA pramukha devIo mATe upasthita eka eka mAmane, ane aMdara ane bahAra gaMdhavartikAbhUta karelI caMpAnagarIne jue che, joi dRSTa, tuSTa, AnaMdita cittayukta, prItamana, ane ullasita citta thai jyAM bhaMbhasAraputra kUNika rAjA che, AnI jati karI ema bolyo devAnupriya ApanuM abhiSeka hastira taiyAra ke, ghoDA, hAthI, ratha ane pravara yodhAodhI phalita caturaMgiNI senA sannaddha che, subhadrA pramukha devIo mATe eka, eka, yAtrAbhimukha joDela yAno upasthApita che ane caMpAnagarI aMdara ane bahAra Ai (yAda) gaMdhartibhUta karelI ke mATe he devAya have tase zramaNa bhagavaMta mahAvIrane yAdavA mAThe nIko bAra bAda se menasAra putra kRSika rAjA balavyApRtano e artha sAMbhaLI, nizamI; hRSTa, tuSTa, AnaMdita cittavAlo thaI jyAM aTTanazAlA ( vyAyAma gRha ) che tyAM Ave che, AvI aTanazAlAmAM anupravezI aneka vyAyAma yogya vAmana ( kUda) vyAmardana monA karanA paDe ghAMta to ane paribhrAMta yo sato prIyaMka, darzaka, mAdaka, dIyAMsavardhaka sarvendrama bhane mAtra pralhAda devArA zatapAka ane sahayAka sugaMdhAdi abhyaMgita bhayo, abhyaMgita baI, jeonA hAthanA apanI carmanAM pratipUrNa sukumAla komala che, evA eka dakSa prAptArtha, kuzala, nepAli nipuNa zilpagata ane abhyaMgana, parimardana usanakaraNamA puruSa sukha mATe, mAMsa sukha mATe, cAmaDInA sukha mATe, romana sukhamAre cAra prakAranI saMvAhanA-madana-pa saMvAhita thayo sato, parizrama ane kheda rahita thaI, aTTanazAlAthI nIkaLI, majjanaghara tarapha AvI, motInA jALIyAvALA, abhirAma, vicitra maNiratnathI baddha kuTTima taLavALA, ramaNIya snAna maMDapamAM, vividha maNiratnanI kArIgarithI vicitra snAnapIThamAM sukhe beTho besI vAraMvAra zuddhodaka, gaMdhodaka, puSpodaka ane zubhodaka vaDe kalyANarUpa pravara majjana vidhi vaDe snAna karyu, tyAM bahu prakAranAM seMkaDo kautuko vaDe kalyANarUpa pravara snAnanI samApti thayA pachI pAtaLI sukumALa gaMdhakASAyI zarIra luMchavAnA rumAla - vaDe aMgane sApha karyu. sarasa surabhi gozIrSa caMdana vaDe gAtrane anulepya, akhaMDa, nava-he pavitra mAtA, vargaka ane vilepana kamI, mani ane vargoMne paheva, hAra, arthahAra, jasarI hAra, humA ane mAna kaTisUtra vaDe sArI zobhA karI, graiveyaka- DokanuM bhUSaNa paheryu, aMgulIyaka- vIMTIothI ane suMdara aMgada vaDe sArAM AbharaNo karyA, uttama kaTaka ane bhane 2 maha Anana-mukha udyotita barAMsacdha varmA, adhika rUpa sane sabhI thavA mudrikAooSI aMgulI bhI pIjI karI, mastakI hAroyI AcchAdita sA vakSaHsthala kartuM prayamAnAvA paraMtu sAraM uttarIya kartu mAtA savi kanaka, sana vaDe nimala mahAI moTAne yogya niyuga puruSe banAve, dIpatuM kare suSTi, viSTi age rAha para bala pahe. badhAre kRtavibhUSita na hoya, tema te narapati, dharAtA koraMTaka phulanI mALAvALA chatrasahita cAra cAmara vaDe vIjita aMgavALo, tenA darzanathI maMgala ane jaya zabda thaye sAnInI nILI anekana daMDanAyaka, rAjA, Izvara, koTavA mAvi, kIbika, ibhya seTha, senApati sArthavAha, dUna ane saMdhipAlo sAthai saMparivRta thayo jANe dhoLo mahAmedha na nIkaLyo hoya tema grahagaNathI zobhatA ane aMtarikSastha tArAgaNanI madhyamAM sthita caMdranI peThe priyadarzana te narapati jyAM bahAranI upasthAnazAlA che tyAM AvI aMjana girinA zikhara jevA hastI upara caDhyo, tyAra bAda abhiSeka hastiratna upara caDatA saMsAraputra kRSikarAjAnI pahelA Agata kama pUrvaka ATha ATha maMgala saMtrasthita caryA, 1. svastika 1. zrIvAsa, medAvartamAnarAmapu 5. bhadrAsana, 6. kalaza, 7. matsya, 8. darpaNa, tyAra bAda pUrNa kalaza ane bhRMgArathI divya, chatra patAkAvALI, cAmara sahita, dekhavAmAM AnaMda denArI, Aloka darzanIya, vAtathI cAlatI, uMcI, gaganatalane anulikhatI vijaya vaijayaMtI dhajA kramapUrvaka saMprasthita thaI tyAra bAda vaiDurya ratnathI zobhatuM, vimala daMDavA, koraM puSpanI mAdAovI upazobhita, caMdra maMDala, vimala Apa para maNi ratnA pAdapITha kA yugalabI samAyukta, bahu kiMkara ane karmakara puruSa, tathA padAti-pALA puruSo thI parikSipta evaM pravara siMhAsana AgaLa yathAnupUrvIe saMprasthita thayuM. tyAra yAda DIne praNa karanArA mAho, cApamAho, cAmaramAhI pAyabhAho, pustakamAho, phalakaprADo pITho mAho har3appha-haDaphA - pAnadAnI -nA grahaNa karanArA, AgaLa kramapUrvaka saMprasthita thayA. tyAra bAda ghaNA daMDavALA, muMDi, zikhAvALA, jaTAvALA, piccha-pIchA ', zataka 1- praznotthAna. - , - 31 *Ww/ Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha. zataka 1.-praznotthAna la gativALA, laMghana-uddhaMgha_-valgana, dhAvana, AmiLI AMkhavALA, caMcu samAna bakapaNe tI ane zikSita gatiyALA, dolAyamAna, vALA, hAsakaro-hasAvanArA, Damarakaro, cATukAro, kAMdarpiko, upahAsa karanArA, kaukucyo-mAMDo, krIDA karanArA, vagADatA, gAtA, hasatA, nAcatA, bolatA, saMbhaLAvatA, rakSA karatA, Aloka-darzana-karatA, jaya jaya zabdane prayojatA, AgaLa kramapUrvaka saMprasthita thayA. tyAra bAda jAlya-uttama, vegadhAraka varSa(umara)vALA-juvAna, harimelA-vanaspati vizeSa-nA DoDA ane mAlati samAna vikasita netravALA-dhoLI AMkhavALA, caMcu samAna vakrapaNe pAdane uMco karanArA tathA lalita, pulita, cala, capala ane caMcala gativALA, laMghana-ullaMghavu-valAna, dhAvana, dhoraNa-gaticAturya, tripadIkaraNa-traNapage ubhA raheg, jayavatI ane zikSita gativALA, dolAyamAna, ramya galasthita vara bhUSaNavALA, mukhanAM ghareNAM, avacUla-laTakatA gucchA ane darpaNAkAra padArthovALA, palhANathI ane cAmara daMDathI parimaMDita kaTIvALA,taruNa ane uttama kiMkaroe parigRhIta ekasone ATha ghoDAo yathAnupUrvyA AgaLa saMprasthita thayA. tyAra vAda thoDA dAMta-paLoTelA, ISanmatta, thoDA uMcA, pAchaLanA bhAgamAM thoDA vizALa dhoLA dAMtavALA, suvarNanI kozI-khoLAM-yukta dAMtavALA, kAMcana, maNi ane ratnathI bhUSita, caDelA uttama puruSothI saMprayukta ekaso ne ATha hAthIo AgaLa kramapUrvaka saMprasthita thayA. tyAra vAda sachatra, sadhvaja, saghaMTa-TokarAsahita, patAkAsahita, vara toraNa sahita, naMdighoSa-vAdyaghoSa-sahita, ghugharIonA samUhathI parikSipta, himavaMta parvatotpanna vicitra tRNa ane kanaka sahita niryukta-joDelAM-lAkaDAvALA, zyAma lohathI sukRta nemi yaMtravALA, muzliSTa, vRttamaMDalane dharanArA, uttama vara azvothI saMprayukta,kuzala nara ane cheka sArathiothI saMpragRhIta, batrIza tUNathI parimaMDita, kaMkaTa ane zekhara sahita, cApa, zara, praharaNAvaraNa (DhAlAdi) thI bhRta ane yuddha saja evA ekasone ATha ratha AgaLa yathAnupUrvIe saMprasthita thayA. tyAra vAda asi-taravAra, zakti, kuMta, tomara, zUla, lakuTa-lAkaDI, bhiMDipAla-zastravizeSa, ane dhanuSane hAthamA dharanAraM saja padAti sainya AgaLa kramapUrvaka saMprasthita thayu. tyAre te hArathI AcchAdita sukRta vakSaHsthaLavALo, kuMDalothI mukhane zobhAvanAra, mukuTathI mastakane dIpAvanAra kUNika rAjA, narasiMha, narapati, nareMdra, naravRSabha, manujanA rAjAomAM vRSabhakalpa-uttama, adhika rAjatejalakSmI vaDe dIpato, hastinA vara skaMdha upara caDelo, koraMTaka puSpanI mALAvALA dharAtA chatra sahita, uddhavana karatAM zveta cAmaro baDhe vaizramaNa-kuvera-nI peThe hato. te rAjAe, indra samAna Rddhi baDe, vistIrNa kIrti baDe, ghoDA, hAthI, ratha ane pravara yodhAothI kalita caturaMgiNI senA vaDe samanugamyamAna mArgita thai je tarapha pUrNabhadra caitya cha, te tarapha javA saMkalpa karyo. sAre te bhaMbhasAraputra kuNika rAjAnI AgaLa moTA ghoDAo, azvadharo banne bAjue hAthIo; hastidharo ane pAchaLa rathano samUha hato. tyAra bAda te abhyudgata,gAra-jene mATe pANInI jhArI lIdhelI che, pragRhItatAlavRntaje pratye paMkho dharelo che, uMcA karela zvata chatravALo, bAla vyajanathI vIjAto, te bhaMbhasAraputra kUNika rAjA sarva RddhIe, sarva dyuti vaDe, sarva bala vaDe, sarva samudAya vaDe, sarvAdarapUrvaka, sarva vibhUti baDe, sarva vibhUSA vaDe, sarva saMbhrama-bhaktibhAva-vaDe, sarva puSpa, gaMdha, mAlya ane alaMkAra vaDe, sarva vAjInazabdanA saMninAda vaDe, moTI RddhIe, moTI dyutie, moTA bala vaDe, moTA samudAya vaDe, moTA uttama vAdinanA yamakasamaka-ekasAtha-pravAdita vaDe, zaMkha, paNava, paTaha, bheri, jhAlara, kharamukhI, huDaka, muraja, mRdaMga, duMdubhinA nirghoSaNAdika zabda vaDe caMpAnagarInI vacovaca nIkaLyo, tyAM nikaLatA tene ghaNA arthAthi, kAmAthi, bhogArthi, lAbhArthi, kilbiSako, kAroDIAo, karathI pIDita thayelA loko, zaMkhavALA, cakavALA, kheDuto, mukhamaMgaliyA, vardhamAna-khaMdhe beThelA puruSo, pUSyamANa-bhATo, khaMDika gaNa-chAtranA samUho; te te iSTa, kAMta, priya, manojJa, manogamya, manobhirAma, hRdayagamanIya vANI vaDe, saiMkaDo jaya vijaya maMgala vaDe, avirata abhinaMdatA, abhistuvatA ema bolyAH-naMda-AnaMda-denAra ! jaya pAma, jaya pAma; he bhadra ! jaya pAma, jaya pAmaH tane bhadra thAo, tuM nahIM jItAelAne jIta, jItAelAnuM pAlana kara, jItAelAnI madhyamAM rahe, jema devone indra, asurone camara, nAgone gharaNa, tArAone caMdra, manuSyone bharata, tema bahu varSoM, bahu zata varSoM, bahu hajAra varSoM, bahu lakSa varSoM sudhI nirdoSa khamArgavALo thai paramAyu bhogava, ane. iSTa janathI parivRta thai caMpAnagarInuM, tema ja bIjA paNa bahu gAma, Akara-khANa, nagara-kara vinAnu, kheTaka-dhULanA gaDhavALu, karbaTa-kunagara, maDaMbajenI pAse gAma na hoya te, droNamukha-jala ane sthaLa mArga yukta, paTTana, Azrama, saMvAha-parvatanI nIce durga sthAnamA rahelaM sthAna, ane saMnivezogAyanA vADA vagere-nuM Adhipatya, paurapatila, khAmila, bhartRkha, mahattarakala, AjJezvarasenApatila karato, pAlato, moTA Ahata nAvya, gIta, vAditra, vINA, tAla, tuDia, ghana, mRdaMga, ane paTu paTahanA pravAdita zabda vaDe vipula bhogya bhogone bhogavato vihara, ema karI teo jaya jaya zabdane prayoje che, tyAra bAda bhabhasAraputra kUNika rAjA hajAro nayanamAlA vaDe jovAto 2, hajAro hRdayamAlA vaDe abhinaMdAto 2, hajAro suMdaramAlA vaDe sparzAto 2, hajAro vacanamAlA vaDe abhistavAto 2, kAMti, ane divya saubhAgya vaDe jovAto 2, bahu hajAra nara nArIonI hajAro aMjalimAlAone jamaNA hAthe pratIcchato 2, suMdara suMdara ghoSa baDe pratipUchato 2, hajAro bhavana zreNIone ullaMghato caMpAnagarInI vacovaca nIkaLI, jyA pUrNabhadra caitya cha, tyo AvI zramaNa bhagavaMta mahAvIranA adUranikaTa sthita chatrAdi tIrthakarAtizaya joi abhiSeka hastiratnathI utarI, khaDga, chatra, mukuTa, upAnaha, bAlavyajana; e pAMca rAjacihane dUra karI jyAM zramaNa bhagavaMta mahAvIra khAmI che, tyA AvI zramaNa bhagavaMta mahAvIrane pAMca prakAranA abhigame abhigame che, arthAt-1. sacitta dravyone tyajI, 2. acitta dravyone rAkhI, 3. eka zATika uttarAsaMga karI, 4. bhagavaMtane joine ja hAthajoDI, ane 5. manane ekAgra karI;zramaNa magavaMta mahAvIrane traNavAra pradakSiNA karI kAyika, vAcika ane mAnasika paryupAsanA baDe paryupAse che. kAyika paryupAsanA vaDe paryupAsato-saMkucita hastapAdAnakarI zuzrUSA karato, namato, sAmo aMjalipuTa karI vinaya vaDe paryupAse che. vAcika paryupAsanA vaDe paryupAsato-bhagavaMta je je kahe che, te he bhagavan ! e pramANe che, he bhagavan ! te pramANe che, he bhagavan ! avitatha-satya che, he bhagavan ! asaMdigdha che, he bhagavan ! icchita che, he bhagavan ! pratIcchita che, he bhagavan! icchita, pratIcchita che. e pramANe karI apratikUlapaNe paryupAse che. mAnasika paryupAsanA baDe paryupAsato-moTA saMvegane utpanna karI, tIvra dharmAnurAgathI rakta banI paryupAse che-aupapAtikasUtra ( ka. A0 pR-170-218)-anu. . 3. aMtaHpuranirgama ane paryupAsanAH-tyAra bAda te subhadrA pramukha devIo aMtaHpuramA snAna karI yAvat maMgala ane kautukAdi karI sarva alaMkArathI vibhUSita thaI ghaNI kubja-vAMkI jAMghavALI-dAsIo vaDe, cilAta dezamA utpanna thaelI dAsIo vaDe, vAmana ( DhIcakI ) dAsIo vaDe, moTA peTavALI dAsIo vaDe, barbara dezanI, paosa dezanI, yonika dezanI, pralhavika dezanI, RSigaNika dezanI, varSagaNika ke vAsagaNika dezanI, lhAsika dezanI, laosa dezanI, siMhala dezanI, damila dezanI, Arava dezanI, puliMda dezanI, pakvaNa dezanI, vahala dezanI, muruDa dezanI, zavara dezanI ane pArasa dezanI; e pramANe aneka deza tathA videzanI bhegI thaelI dAsIo vaDe, vaLI iMgita, ciMtita ane prArthitane jANanArI tathA pota potAnA dezanA veSane paheranAra aneka dAsionA samUhathI tathA aMtaHpuramA rahenAra barSadhara, kaMcuki ane mahattarakanA samUhathI vyApta thaI aMtaHpurathI nIkaLI jyAM eka eka joDelA yAtrAbhimukha yAno che, tyAM AvI, temA caDI potAnA parivArathI saMparivRta thai caMpAnagarInI vacovaca nIkaLI, jyAM pUrNabhadra caitya che, tyAM AvI zramaNa bhagavaMta mahAvIranI adUranikaTa tIrthakarAtizaya chatrAdine joi yAnone ubhA rakhAvI, yAnothI utarI teo dhaNI kubjAdi dAsIo baDe parikSipta thai jyA, zramaNa bhagavaMta mahAvIra che tyAM AvI, 1. sacitta dravyone tyajI, 2. acitta dravyone rAkhI, 3. gAtrayaSTi-zarIra-ne vinayathI avanata-namra-karI, 4. bhagavaMtane joi hAtha joDI 5. manane ekAgra karI zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNavAra pradakSiNA dai vAMde che, name che; namI kUNika rAjAne AgaLa karI saparivAra te subhadrAdi devIo vinaya vaDe abhimukha thai hAthajoDI ubhI ubhI ja zramaNa bhagavaMta mahAvIrane paryupAse che.-aupapAtika sUtra (ka. A0-218-222)-anu. For Private Personal Use Only . Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 zataka 1.-praznotthAna. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 12. 'dhammo kahio'tti dharmakatheha bhagavato vAcyA, sA caivam:-"tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre seNiyassa raNNo, cillaNApamahANa ya devINaM, tIse ya mahaimahAliyAe parisAe savvabhAsANugAmiNIe sarassaIe dhamma parikahei, taM jahA:-asthi loe, Athi aloe, evaM jIvA, aMjIvA, baMdhe, mukkhe" ityAdi. tathA, "jeha naragA gammatI je jerayA jA ya veyaNA Narae, sArIra-mANasAiM dukkhAI tirikhajoNIe." ityAdi. 12. [ dhammo kahio'tti] ahIM bhagavaMtanI dharmakathA kahevI. te A pramANe che:-tyAre zramaNa bhagavaMta mahAvIra zreNika rAjAne, cillaNA pramukha dharmakathA. devIone ane te moTAmAMmoTI sabhAne sarvabhASAnugAminI vANIvaDe dharma kahe che. te A pramANeH-loka cha, aloka che, e pramANe jIvo, ajIvo, baMdha, mokSa vagere. tathA "jema narakathI je nairayiko jAya che, ane je vedanA nirayamAM che, tathA tiryaMcayonimAM zArIra ane mAnasa duHkho che" vagaire. 13. 'paDigayA parisa'tti lokaH svasthAnaM gataH. pratigamazca tasyA evaM vAcyaH-"taie NaM sA mahaimahAliyA mahaccaparisA" mahAtimahatI, 'Ala' pratyayasya svArthikatvAd atizayAtizayagurvI mahatparSat prazastatApradhAnaparSat , mahArcAnAM vA satpUjAnAm , mahArcA vA parSad mahArcaparSaditi. "saeNmaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamma socA, nisamma hahatuhA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM pakarei, pakarittA vaMdai, namasai, vaMdittA, namaMsittA evaM vayAsIH-suyakkhAe NaM bhaMte ! niggaMthe pAvayaNe, Natthi NaM aNNe kei samaNe vA, mAhaNe vA erisaM dhammamAikkhittae; evaM vaittA jAmeva disiM pAumbhUA, tAmeva disiM paDigaya"tti. 13. [paDigayA parisa'tti] loko potAne ThekANe gayA. te lokonA pAchA javAnuM varNana A pramANe kahe:-"te moTI arcA (pUjA) vALI, sabhAvisarjana. prazastatA pradhAna moTAmAMmoTI sabhA" zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse dharmanuM zravaNa karI, nizamana karI harSavALI, toSavALI thai zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNavAra pradakSiNA kare che, pradakSiNA karI vaMde che, name che; vaMdIne, namIne ema bolI:-he bhagavan! tame nimranthanuM pravacana sAraM kahyu. AvA prakAranA dharmane kahevAmATe bIjo koi zramaNa vA brAhmaNa (samartha) nathI ema kahI je dizA taraphathI te sabhA prAdurbhavelI hatI, te dizA tarapha pAchI cAlI gai. teNaM kAleNaM, teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTe te kAle, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse (bahu dUra aMtevAsI iMdabhaI nAmaM aNagAre goyamasagatteNaM, sattassehe. samacauraM- nahIM, bahu nikaTa nahIM) UrdhvajAnu-ubhaDaka rahelA, adhaHzira-nIce sasaMThANasaMThie, vajarisahanArAyasaMghayaNe, kaNayapulayanihasapamhagore, namela mukhavALA ane dhyAnarUpa koSThamAM praviSTa temanA (zramaNa to mAnogore hoNebhagavaMta mahAvIranA) jyeSTha-moTA-ziSya indrabhUti nAmanA anagAraghoratavassI, ghorabaMbhaceravAsI, ucchaDhasarIre, saMkhittaviulateyalesse, sAdhu-saMyamavaDe ane tapavaDe AtmAne bhAvatA vihare che-rahe che. jeo codasapabbI, caunANovagae, savvakkharasaMnivAI samaNassa bhagavao gautamagotravALA, sAta hAtha uMcA, sama corasa saMsthAnavALA, vajramahAvIrassa adUrasAmaMte uDujANa, ahosire, jhANakohovagae RSabha nArAca saMghayaNI, sonAnA kaTakAnI rekhA samAna ane padmasaMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANe viharai. kesaro samAna dhavala varNavALA, ugratapasvI dIptatapasvI, taptatapasvI, mahAtapasvI, udAra, ghora, ghoraguNavALA, ghoratapavALA, ghorabrahmacaryamA rhevaan| svabhAvavALA, zarIranA saMskArone tyajanAra, zarIramA rahetI hovAthI saMkSipta ane dUragAmi hovAthI vipula evI tejolezyAvALA, cauda pUrvanA jJAtA, cAra jJAnane prApta ane sarvAkSarasaMnipAtI che. 14. 'teNaM' ityAdi. tena kAlena, tena samayena zramaNasya bhagavato mahAvIrasya 'je?'tti prathamaH, 'aMtevAsitti ziSyaH, anena padadvayena tasya sakalasaMghanAyakatvamAha. 'iMdabhUi'tti indrabhUtiriti mAtApitRkRtanAmadheyaH, 'nAma'ti vibhaktivipariNAmAd nAmnetyarthaH. antevAsI kila vivakSayA zrAvako'pi syAdityata Aha:-'aNagAre'tti nAsyA'gAraM vidyate ityanagAraH. ayaM cAvagItagotro'pi 1. pra.chAyAH-tadA zramaNo bhagavAn mahAvIraH zreNikasya rAjJaH, cillaNApramukhAnAM ca devInAm , tasyAzca mahAtimahatyAH parSadaH sarvabhASAnugAminyA sarakhatyA dharma parikathayati, tadyathAH-asti lokaH, astyalokaH, evaM jIvAH, ajIvAH, bandhaH, mokSaH. 2. ayaM pAThaH upAsakadazAGgasUtre dvitIyAdhyayane, pra.chAyAH-yathA nArakairgamyante, yanirayAd yA ca vedanA narake, zArIra-mAnasAni duHkhAni tiryagyonyAm. 3. pra.chAyAH-tadA sA mahAtimahatI mahArcaparSat. 4. pra.chAyAH-zramaNasya bhagavato mahAvIrasyAntike dharma zrukhA, nizamya hRSTatuSTA bhramaNaM bhagavantaM. mahAvIra vikRtvaH AdakSiNapradakSiNaM prakaroti, prakRtya vandate, namasyati, bandilA, namasyilA evamavAdIt:-khAkhyAtaM bhagavan ! negranthaM pravacanam, nAstyanyaH kazcit zramaNo vA, brAhmaNo vA etAdRzaM dharmamAkhyAtum, evamudikhA yAmeva dizaM prAdurbhUtA, tAmeva dizaM pratigatetiH-anu. 5. mUlacchAyAH-tena kAlena, tena samayena zramaNasya bhagavato mahAvIrasya jyeSTo'ntevAsI indrabhUti mA'nagAraH, gautamasagotraH, saptotsedhaH, samacaturasrasaMsthAnasaMsthitaH, vajrarSabhanArAcasaMhananaH, kanakapulakanikaSapakSma(padma)gauraH, ugratapAH, dIptatapAH, taptatapAH, mahAtapAH, udAraH, ghoraH, ghoraguNaH, ghoratapasvI, ghorabrahmacaryavAsI, utkSiptazarIraH, saMkSiptavipulatejolejhyaH, caturdazapUrvI, caturjJAnopagataH, sarvAkSarasannipAtI *( sAkSarasannivAdI ) bhramaNasya bhagavato mahAvIrasya adUrasAmante UrdhvajAnuH, adhaHzirAH, dhyAnakoTopagataH saMyamena tapasA''tmAnaM bhAvayan viharati. 1. A artha upAsakadazA sUtramA bIjA adhyayanamA che:-anu. Jain Education international 5bha. sU. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe - zataka 1.-praznotthAna. syAdityata Aha:-'goyamasagatte Nati gautamasagotra ityarthaH. ayaM ca tatkAlocitadehamAnApekSayA nyUnAdhikadeho'pi syAdityata AhaH-'sattussehe'tti saptahastocchyaH . ayaM ca lakSaNahIno'pi syAdityata Aha:-'samacauraMsasaMThANasaMThie'tti samam-nAbherupari adhazca sakalapuruSalakSaNopetAvayavatayA tulyam, tacca tat caturasraM ca pradhAnaM samacaturasram ; athavA samAH zarIralakSaNoktapramANA'visaMvAdinyazcatasro'srayo yasya tat samacaturasram , asrayastviha caturdigvibhAgopalakSitAH zarIrAvayavA iti. anye tvAH"samA anyUnAdhikAzcatasro'pi asrayo yatra tat samacaturasram, asrayazca paryaGkAsanopaviSTasya jAnunorantaram , Asanasya lalAToparibhAgasya cAntaram , dakSiNaskandhasya vAmajAnunazcAntaram , bAmaskandhasya dakSiNajAnunazcAntaram" iti. anye tvAi:-"vistArotsedhayoH samatvAt samacaturasram ," tacca tat saMsthAnaM cA''kAraH samacaturasrasaMsthAnam ; tena saMsthito vyavasthito yaH sa tathA. ayaM ca hInasaMhanano'pi syAdityata AhaH-'vajarisahanArAyasaMghayaNe'tti iha saMhananam-asthisaMcayavizeSaH, vajrAdInAM lakSaNamidam-"risaho ya hoi paTTo vajaM paNa kIliaM viyANAhi, ubhao makkaDabaMdho nArAyaM taM viyANAhi"tti. tatra vajaM ca tat kIlikAkIlitakASThasaMpuTopamasAmarthyayuktatvAt, RSabhazca lohAdimayapaTTabaddhakASTasaMpuTopamasAmarthyAnvitatvAd vajrarSabhaH, sa cAsau nArAcaM ca ubhayato markaTabandhanibaddhakASThasaMpuTopamasAmopetatvAda vajrarSabhanArAcam , tat saMhananam-asthisaMcayavizeSo'nuttamasAmarthyayogAd yasyAsau varSabhanArAcasaMhananaH. anye tuH-"kIlikAdimattvamasthnAmeva varNayanti. ayaM ca nindyavarNo'pi syAdityata Aha:-'kaNayapulayanihasapamhagore'tti kanakasya suvarNasya, 'pulaya'tti yaH pulako lavaH, tasya yo nikaSaH kaSapaTTake rekhAlakSaNaH, tathA 'pamha'tti padmapakSmANi kesarANi tadvad gauro yaH sa tathA. vRddhavyAkhyA tu:-"kanakasya na lohAdeH, yaH pulakaH sAro varNAtizayaH, tatpradhAno yo nikaSo rekhA, tasya yat pakSma bahalatvam , tadvad gauro yaH sa tathA. athavA kanakasya yaH pulako drutatve sati bindustasya nikaSo varNataH sadRzo yaH sa tathA, 'pamha'tti padmam , tasya ceha prastAvAt kesarANi gRhyante, tataH padmavad gauro yaH sa tathA, tataH padadvayasya karmadhArayaH. ayaM ca viziSTacaraNarahito'pi syAdityata AhaH 14. [ 'teNaM' ityAdi ] te kAle ane te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA [ 'jeTe'tti ] prathama ['aMtevAsitti] ziSya-(prathama ane ziSya) ebe padavaDe gautamasvAminI samasta saMghanI nAyakatA sUcavI che-['iMdabhUi'ti] ke jenuM mAtAe ane pitAe iMdrabhUti nAma pADayuM hatuM arthAt je ['nAma'ti] mAmavaDe indrabhUti hatA. vivakSAthI zrAvaka paNa ziSya hoi zake mATe kahe che ke, ['aNagAre'tti ] anagAra eTale jene ghara na hoya te. koi anagAra niMditagotravALA paNa hoya mATe kahe che, ['goyamasagutte NaM' ti] gautamagotrasahita. A prakAranA hovA chatAM te kALane viSe ucita dehaparimANanI apekSAe nyUnAdhika dehaparimANavALA paNa hoya, mATe kahe che, [ 'sattussehe'tti ] sAta hAthanI uMcAivALA. AvA hovA chatAM, hIna lakSaNavALA paNa hoya e zaMkAnA nivAraNArtha kaheche ke, [ 'samacauraMsasaMThANasaMThietti ] sama eTale nAbhinI upara tathA nIce puruSanA sakala lakSaNasahita avayavavALu hovAthI tulya, evaM je caturasra eTale pradhAna saMsthAna, tevaDe vyavasthita, athavA sama (zarIralakSaNoktapramANAvisaMvAdi ) arthAt zarIranA svarUprajJApaka zAstramA kahela pramANa ( mApa ) sahita cAra ani yukta je hoya te samacaturasra kahevAya. ahIM ani eTale cAre dizAonA vibhAgovaDe upalakSita zarIranA avayavo samajavA. bIjAo to kahe che ke:-"sama eTale anyUnAdhika cAra ani yukta hoya te samacaturasra kahevAya, ani eTale paryakAsane beThelA puruSanA banne jAnunu aMtara, AsananuM ane lalATanA uparanA bhAganuM aMtara, jamaNo khabho ane DAbA jAnunuM aMtara, tathA DAbA sabhA ane jamaNA jAnu- aMtara" (A pramANe barAbara cAra aniyukta saMsthAnavaDe je vyavasthita te samacaturasrasaMsthAna saMsthita kahevAya.) anya to kahe che ke:-"vistAra ane uMcAivaDe sarakhaM hoya te samacaturasra," samacaturasra saMsthAna (AkAra ) vaDe saMsthita eTale vyavasthita. AvA saMsthAna yukta hovA chatAM hInasaMhananavALA (halakA hADakAnA bAMdhAvALA ) paNa hoya, e AzaMkAnA parihAra mATe zAstrakAra kahe che keH-[ 'bajarisahanArAyasaMghayaNe'tti ] ahIM saMhanana eTale eka prakArano hADakAno samUha, vajra, RSabha ane nArAca- lakSaNa A pramANe samajavu:-"pATAne 'RSabha' kahe che, khIline 'vajra' samajavU, A benA markaTabaMdhane 'nArAca' samajavU." A saMhanana, khIlAvaDe baddha kASTasaMpuTasadRza sAmarthyayukta hovAthI vajra, lohAdimaya paTTa(pATA) vaDe baddha kASTasaMpuTasadRza sAmarthyayukta hovAthI RSabha, vajrarUpa je RSabha te vajrarSabha ane te banne tarapha markaTabandhavaDe baddha kASTasaMpuTanI tulya sAmarthyayukta hovAthI nArAca, te vajrarSabhanArAca kahevAya. iMdrabhUti anagAra atyutkRSTa sAmarthya yukta hovAne lIdhe AprakAranA asthisamUhavizeSarUpa saMhananavALA che, 'mATe varSabhanArAcasaMhanana' e vizeSaNa jyeSTha-antevAsI. iMdrabhUti. aNagAra. gautamasagotra, saptotsedha. samacaturanasaMsAna. varSabhanArAcatahanana. 1. pra.chA:-RSabhazca bhavati paTTo vajraM punaH kIlikAM vijAnIhi, ubhayato markaTabandho nArAcaM tad vijAnIhi. iti. etatsamAnapATho'yam-"risaho paTTo ya kIliA vajaM, ubhao makkaDabaMdho nArAyaM" +++ "iha pravacane ++ RSabhazabdena pariveSTanapaTa ucyate, vajrazabdena kIlikA abhidhIyate, ++ nArAcazabdena ubhayato markaTabandho bhaNyate". ( karma0 1, gA0 TI0 38 pR-40 (bhA.):-anu. 1. A ( saMsthAna ) zabda sAdhAraNa rIte saMskRta bhASAmA saMsthitino sUcaka che, paNa jainaparibhASAmAM to te 'zarIranA AkArarUpa arthamAM' vaparAya che. "saMsthAnAni avayavaracanAtmakazarIrAkRtisvarUpANi" (pra. ka. gA0TI0 39.) "avayava racanArUpa je zarIranI AkRtio tene saMsthAna kahe che" (pra. ka. gA0 TI039). ane A zabda 'sAdhAraNa AkAra' arthamAM paNa jainazAstramA vaparAya che:-anu. 2. A ( saMhanana ) zabda saMskRtabhASAno che. tenuM prAkRta rUpa 'saMghayaNa' che. sAdhAraNa rIte te zabdano prayoga zarIranA paryAya tarIke prasiddha che. teno vyutpattyartha 'jyAM samUharUpe aMgo rahe' e pramANe che. jainaparibhASAmAM te 'saMhanana' zabda zarIranI aMdara rahela hADakAMonI racanAno dyotaka che:-karmagraMtha "saMghayaNamaTThinicao" (karma. pra. gA0 37) "saMhanyante dRDhIkriyante (prathama ) mAM zrIdevendrasUrie kahAM che ke, "jenAthI zarIranA pudgalo majabUta zarIrapudgalA yena tat saMhananam, tacca asthinicayaH kIlikAdirUpANAmasthnAM karAya te saMhanana arthAt kIlikAdirUpa hADakAonI eka prakAranI racanA" nicayo racanAvizeSo'sthinicayaH" (zrIdevendrasUri, karma0pra0 gA0 TI-37). (zrIdevendra0 ka0 pra0 gA0 37):-anu0 3. yA pAThane maLato pATha prathama karmagraMthamA ADatrIzamI gAthAmAM ane tenI TokAmAM A pramANe cha:-RSabha, paTTa-vIMTavAno pATo-vajra-kIlikA-khIlIbanne bAjudhI markaTabaMdha te nArAca, e pramANe e traNe zabdono jinapravacanamAM artha che. (bhA.):--anu0 . Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-praznotthAna. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. Apyu. keTalAka to ( upara kayA pramANe-jema vajra, RSabha ane nArAca evaNe vizeSaNo saMhanananA karyA-che tema nahIM paraMtu ) "vajra vagere vizeSaNo hADakAnAja kara che. nArAca eTale be hADakAno markaTabaMdha, tenA upara RSabha eTale pATo, tenA upara vajra eTale khIli, AvA prakAranA asthisamUhune vajrarSabhanArAca saMhanana kahe che." uparyukta utkRSTa saMhananavALA hovA chatAM niMdya-kharAba-varNavALA paNa hoya e prakAranI zaMkAnA nirAkaraNArtha zAstrakAra kahe chaH-['kaNayapulayanihasapamhagore' tti] kanaka (sonA) no pulaka eTale leza, tenI nikaSa eTale kasoTI upara kapelI rekhA, tathA kamalanA kezarasama gauravarNa yukta. vRddho gauravarNa, A pramANe vyAkhyA kare cha:-"kanakapulakanikaSapakSmagaura-kanaka-suvarNa-no, paraMtu loDhAno nahIM; pulaka eTale sAra (atizayavarNa), tatpradhAna je nikaSa eTale rekhA tenuM je pakSma eTale bahupaNuM (sAMdrapaNuM) tenA jevA gaura, athavA kanakapulakanikaSapakSmagaura-duta (pIgaLIgayela ) suvarNana je pulaka eTale biMda, je tenI samAna nikaSa (varNa) thI che te, tathA ahIM prastAvathI [ 'pamha'tti] padma eTale kezarA, tenI sadRza gaura. A pramANe suMdara varNavALA hovA chatAM viziSTa cAritrarahita paNa hoya, e pramANe udbhUta thatI zaMkAnA nirAsa mATe zAstrakAra kahe che ke: 15. 'uggatave'tti upam-apradhRSyam , tapo'nazanAdi yasya sa ugratapAH, yadanyena prAkRtapuMsA na zakyate cintayitumapi tadvidhena tapasA yukta ityarthaH. 'dittatave'tti dIptaM jAjvalyamAnadahana iva karmavanagahanadahanasamarthatayA jvalitam , tapo dharmadhyAnAdi yasya sa tathA. 'tattatave'tti taptaM tapo yenAsau taptatapAH, evaM hi tena tat tapastaptaM yena karmANi saMtApya tena tapasA svAtmA'pi taporUpaH saMtApitaH, yato'nyasyA'spRzyamiva jAtamiti. 'mahAtave'tti AzaMsAdoSarahitatvAt prazastatapAH. 'orAle'tti bhImaH,-ugrAdivizeSaNaviziSTatapaskaraNAt pArzvasthAnAmalpasattvAnAM bhayAnaka ityarthaH, anye tvAhuH-"orAle ti udAraH pradhAnaH". 'ghore'tti nighRNaH,-parISahendriyAdiripugaNavinAzamAzritya nirdaya ityarthaH. anye tu "AtmanirapekSaM ghoram" AhuH. 'ghoraguNe'tti ghorA anyairduranucarA guNA mUlaguNAdayo yasya sa tathA. 'ghoratavassi'tti ghorastapobhistapasvItyarthaH, 'ghorabaMbhaceravAsitti ghoraM dAruNam-alpasattvairduranucaratvAd yad brahmacarya tatra vastuM zIlaM yasya sa tathA. 'ucchUDhasarIre'tti ucchUDham-ujjhitamivojjhitaM zarIraM yena tatsaMskAratyAgAt sa tathA. 'sakhittaviulateyalesse'tti saMkSiptA zarIrAntInatvena hakhatAM gatA, vipulA vistIrNA anekayojanapramANakSetrAzritavastudahanasamarthatvAt , tejolezyA viziSTatapojanyalabdhivizeSaprabhavA tejojvAlA yasya sa tathA. mUlaTIkAkRtA tu 'ucchUDhasarIrasaMkhittaviulateyalesse'tti karmadhArayaM kRtvA vyAkhyAtamiti. 'coIsapuci'tti caturdaza pUrvANi vidyante yasya, tenaiva teSAM racitatvAd asau caturdazapUrvI, anena tasya zrutakevalitAmAha. sa cAvadhijJAnAdivikalo'pi syAdata AhaH-'caunANovagae'tti kevalajJAnavarjajJAnacatuSkasamavita ityarthaH. uktavizeSaNadvayayukto'pi kazcid na samagrazrataviSayavyApijJAno bhavati, caturdazapUrvavidAM SaTrasthAnakapatitatvena zravaNAdityata AhaH-'savvakkharasaMnivAi'tti sarve ca te'kSarasaMnipAtAzca tatsaMyogAH, sarveSAM vA akSarANAM saMnipAtAH sarvAkSarasaMnipAtAH, te yasya jJeyatayA santi sa sarvAkSarasaMnipAtI; zravyANi vA zravaNasukhakArINi akSarANi, sAMgatyena nitarAM vadituM zIlamasyeti zravyAkSarasaMnivAdI, sa caivaMguNaviziSTo bhagavAn vinayarAziriva sAkSAditi kRtvA ziSyAcAratvAcca 'samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte' viharatIti yogaH, tatra dUraM ca viprakRSTam , sAmantaM ca saMnikRSTam , taniSedhAd adUrasAmantam , tatra nAtidUre, nAtinikaTe ityartha:. kiMvidhaH saMstatra viharati! ityAhaH-'ur3ajANu'tti Uce jAnunI yasyAsau UrdhvajAnuH-zuddhapRthivyAsanavarjanAd aupagrAhikaniSadyAyA abhAvAca utkuTukAsana ityarthaH. 'ahosire'tti adhomukhaH-nocaM tiryag vA vikSiptadRSTiH, kiMtu niyatabhUbhAganiyamitadRSTiriti bhAvaH. 'jhANakohovagae'tti dhyAnaM dharmama, zuklaM vA; tadeva koSThaH kuzUlo dhyAnakoSThastamupagatastatra praviSTo dhyAnakoSThopagataH, yathAhi koSThake dhAnyaM prakSiptamaviprasRtaM bhavati, evaM sa bhagavAn dhyAnato'viprakIrNendriyAntaHkaraNavRttiriti. 'saMjameNaM'ti saMvareNa, 'tavasa'tti anazanAdinA, 'ca'zabdaH samuccayArtho lupto'tra draSTavyaH. saMyama-tapograhaNaM cAnayoH pradhAnamokSAGgatvakhyApanArtham , pradhAnatvaM ca saMyamasya navakarmAnupAdAnahetutvena, tapasazca purANakarmanirjaraNahetutvena; bhavati cAbhinavakarmAnupAdAnAt purANakarmakSapaNAca sakalakarmakSayalakSaNo mokSa iti. 'appANaM bhAvemANe viharaI' tti AtmAnaM vAsayaMstiSThatItyarthaH. 15. [uggatave'tti] ugratapa-anazana Adi ugratapayukta, arthAt anya jana jenuM ciMtavana karavAne paNa azakta hoya tevA tapane AcaranArA, ['dittatave'tti ugratapaH dIhatapa. dIptatapA-karmarUpi gahana vanane bhasmasAt karavAne samartha hovAthI jAjvalyamAna agnisama dIpta eTale jvalita, dharmadhyAnAdi tapayukta, [ 'tattatave'tti] taptatapa. taptatapA-jeNe tapa tapyuM che te taptatapa, teo (gautamasvAmI) evaM tapa tapyA ke jethI karmone saMtapAvI tapasvarUpa AtmAne paNa saMtapAbyo, tethI anya 1. 'pUrva' zabdaparicayastvevam:-pUrvANi caturdazApi pUrvagate. 160. utpAdapUrvamagrAyaNIyamatha vIryataH pravAdaM syAt , astAnAt satyAt tadAtmanaH karmaNazca param. 161. pratyAkhyAnaM vidyApravAda-kalyANanAmadheye ca. prANAvAyaM ca kriyAvizAlamatha lokabindusAramiti. 162. sarvAGgebhyaH pUrva tIrthakarairabhihitalAt pUrvANi, tAni yathA-sarvadravyANAM paryAyANAM cotpAdaprajJaptiheturutpAdam. 1. sarvadravyANAM paryAyANAM sarvajIvavizeSANAM ca agraM parimANaM varNyate yatra tad agrAyaNIyam. 2. jIvAnAmajIvAnAM ca sakarmetarANAM vIrya pravadati vIryapravAdam. 3. astIti nAsterupalakSaNam, tato yaloke yathA'sti, yathA vA nAsti; athavA syAdvAdAmiprAyeNa tadevA'sti nAstIti pravadati astinAstipravAdam. 4. matijJAnAdipaJcakaM sabhedaM pravadatIti jJAnapravAdam. 5. satyaM saMyamaH, satyavacanaM vA; tat sabhedaM sapratipakSaM ca yat pravadati tat satyapravAdam. 6. nayadarzanairAtmAnaM pravadati AtmapravAdam. 7. jJAnAvaraNAdyaSTavidhaM karma prakRtisthityanubhAgapradezAdibhedaranyaizcottarabhedabhinna pravadati karmapravAdam. 8.161. sarvapratyAkhyAnakharUpaM pravadati pratyAkhyAnapravAdam , tadekadezaH pratyAkhyAnam, bhImavat. 9. vidyAtizayAn pravadati vidyApravAdam. 10. kalyANaphalahetulAt kalyANam, avandhyamiti cocyate. 11. AyuH prANavidhAnaM sarve sabhedam, anye ca prANA varNitA yatra tat prANAvAyam. 12. kAyikyAdayaH saMyamAdyAzca kriyA vizAlA sabhedA yatra tat kriyAvizAlam. 13. iha loke zrutaloke vA bindurivA'kSarasya sarvottamaM sarvAkSarasaMnipAtapariniSThitatvena lokabindusAram. 14. 162.-abhidhAna. (ya. graM-pR-105-6):-anu. 2. vuDDI vA hANI vA arNata-asaMkha-saMkhabhAgehiM, vatthUNa saMkha-asaMkha-aNaMtaguNaNeNa ya viheyA.-pravacanasAroddhAre, 26. dvAre 432 gAthA. SaT sthAnakAni cemAniH-1. anaMtabhAga, 2. asaMkhyabhAga, 3. saMkhyAtabhAga 1. saMkhyAtaguNa, 2. asaMkhyAtaguNa, 3. anantaguNaH-anu. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha. zataka 1.-praznotthAna. mahAtapaH udAra. sAdhAraNa puruSabaDe na karI zakAya tevu karyu, [ 'mahAtave'tti ] mahAtapA-icchArUpa doSarahita hovAthI prazasta tapa karavAvALA, [ 'orAle'tti ] orAla-bhIma, ghora. ugrAdi vizeSaNayukta tapa karavAthI, alpa sattvavALA pArzvastho (pAsatthAo) ne bhayAnaka, anya kahe che ke:-"orAla eTale udAra pradhAna" ['ghore'tti ghora eTale nighRNa arthAt pariSaha tathA iMdriyAdi zatrusamUhanA vinAzane AzrIne nirdaya, anya to kahe che ke:-"ghora eTale AtmanirapekSa" ghoraguNaHghoratapasvI, ['ghoraguNe tti ] ghoraguNa-anya puruSovaDe AcarI zakAya nahIM. evA mUlaguNa vagere guNayukta, ['ghoratavassi'tti ] ghoratapakhI-ghora tapasyAo karavAvALA ghorabrahmacaryavAsI. hovAthI ghoratapasvI, [ 'ghorabaMbhaceravAsi'tti ] ghorabrahmacaryavAsI-ghora eTale alpa sattvavALA prANigaNavaDe duranucara hovAthI dAruNa evaM je brahmacarya tene utkSiptazarIra. viSe vasavAnA svabhAvavALA arthAt ghora brahmacaryanA pAlaka, [ 'ucchUDhasarIre'tti ] ujjhitazarIra-jeoe zarIranA saMskArono tyAga karavAthI zarIrane tejolezyA. tyaktavat karyu che te, [ 'saMkhittaviulateyalesse'tti ] saMkSiptavipulatejolezya-zarIranI aMdara lIna hovAthI saMkSipta-laghutAne prApta thaelI, aneka yojana' pramANa kSetramA rahelA padArthonuM dahana karavAmAM samartha hovAthI vipula, tejolezyA eTale tapa vizeSathI thayela labdhivizeSadvArA utpanna tejojvAlA, te vaDe caturdazapUrvI. yukta, ['coddasapugvi'tti ] caturdazapUrvI-teoe ja caudapUrvonI racanA karelI hovAthI jeone caudapUrvo vidyamAna che tevA, A vizeSaNadvArA zAstrakAre gautamasvAminu zrutakevalipaNuM batAvyu. caudapUrvI hovA chatAM paNa avadhijJAnAdirahita hoya, A zaMkAnA nivAraNa mATe kahe che ke, ['caunANovagae'tti] caturzAnaghara. caturjJAnopagata--kevalajJAna zivAyanA cAra jJAnavALA. ukta banne vizeSaNoyukta hovA chatAM paNa koi saMpUrNa zrutaviSaya jJAnavALo na hoya, kAraNa ke caudasarvAkSarasannipAtI. pUrvIo cha sthAnaka patita arthAt cha sthAnakavALA sAMbhaLyA che; AvI zaMkA nivAravA kahe che ke, [ 'savvakkharasannivAi'tti ] sarvAkSarasaMnnipAtI-sampUrNa 1. 'pUrva' zabdano paricaya A rItyA chaH-tIrthakaroe nIce pramANe cauda pUrvo kahelA che. sarve aMgo karatAM pahelA te kahela che mATe te 'pUrva' kahevAya che. jenAM nAma ane artha A pramANe che:-1. utpAda, 2. agrAyaNIya, 3. vIryapravAda, 4. astinAstipravAda, 5. jJAnapravAda, 6. satyapravAda, 7. AtmapravAda, 8. karmapravAda, 9. pratyAkhyAnapravAda, 10. vidyApravAda, 11. kalyANa, 12. prANAvAya,13. kriyAvizAla, 14. lokabiMdusAra. utpAda-sarvadravyonA ane paryAyonA utpAdanuM pratipAdaka te 'utpAdapUrva.' agrAyaNIya-sarvadravyonA, paryAyonA ane sarva jIvavizeSonA agra parimANa- pratipAdaka te 'agrAyaNIyapUrva.' sakarmaka ane akarmaka jIvonI ane ajIvo (jar3apadArthoM)nI zaktirnu pratipAdaka te 'vIryapravAdapUrva.' astinAstipravAda-astinAsti eTale jema lokamAM che athavA nathI, athavA syAdvAdanA abhiprAyathI je che te ja nathI te astinAsti, tenuM pratipAdaka te 'astinAstipravAdapUrva.' jJAnapravAda-bheda sahita matijJAnAdi pAMca jJAna- pratipAdaka te 'jJAnapravAdapUrva.' satyapravAda-satya-saMyama athavA sAcuM, bheda sahita saMyamarnu athavA pratipakSa sahita ( asatyasahita ) satyanuM pratipAdaka te 'satyapravAdapUrva.' AtmapravAda-nayadarzanapUrvaka AtmAnuM pratipAdaka te 'AtmapravAdapUrva.' karmapravAda-prakRti, sthiti, anubhAga ane pradezAdi bhedapUrvaka tathA uttara bhedapUrvaka jJAnAvaraNAdi ATha prakAranA karmanuM pratipAdaka te 'karmapravAdapUrva.' pratyAkhyAnapravAda-sarvapratyAkhyAnanA kharUparnu pratipAdaka te 'pratyAkhyAnapravAdapUrva.' vidyApravAda-vidyAnA atizayonuM pratipAdaka te 'vidyApravAdapUrva.' kalyANa-kalyANarUpa phalamAM kAraNa hovAthI 'kalyANapUrva.' prANAvAya-jemA bheda sahita prANavidhAna ane bIjA prANo varNavelA che te 'prANAvAyapUrva.' kriyAvizAla-jemAM bhedasahita kAyikI vagere ane sayaMmAdi kriyAo kahelI che te 'kriyAvizAlapUrva.' lokabiMdusAra-jema akSarane mAthe biMdu hoya che tema lokamAM athavA zrutalokamAM sarvAkSara saMnipAtapariniSThita hovAthI je sarvottama zirobhUta che te lokabiMdusAra.-abhidhAnaciMtAmaNi (ya. paM0 pR-104 thI 106):-anu. 2. nirgrantha (jaina) paribhASAmA 'jJAna' zabda nIce pramANe sUcaka cheH-jema A gaganamaMDalamA vicaratA sUryane ApaNe sAkSAt dekhIe chIe ane jyAre tenA ADo vAdaLAMno thara Ave che tyAre teno prakAza maMda thAya che, te paNa ApaNe anubhavIe chIe. ApaNe tyAMsudhI paNa cokasa jANI zakIe chIe ke jyAMsudhI sUrya asta na thayo hoya tyAM sudhI tenI ADAM game tevA vAdaLAMnA thara Ave to paNa tenA prakAzanI jhAMkhI taddana naSTa thatI nathI; te ja prakAre A jIvasaMbaMdhe paNa samajavAnuM cha; arthAt jIva jJAnarUpa prakAzavALI hovAthI eka jaLahaLatA sUrya samAna che. te jIvanI upara jyAre jJAnAvaraNIya-jJAnarUpa prakAzane DhAMkavAvALA-karmanA tharo jAmelA hoya che tyAre te jIvano jJAnarUpa prakAza te tharothI AcchAdita thavAne lIdhe te jJAnAvaraNIya karmanA tharonI nyUnAdhikatA pramANe judA judA prakArano-koino alpa bhane koino adhika-dekhAya che. jainazAstramA tevA judA judA prakAravALA jJAnarUpa prakAzanA mukhya rIte pAMca bheda kahyA che. te A che:-matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, manaHparyavajJAna ane kevalajJAna. je jIve potA upara lAgela ane matijJAnane AcchAdita karanAra karmanA tharo khaseDyA che ane upazamAvyA che te jIva potAnA matijJAnathI mana ane iMdriyadvArA mAtra vartamAna padArthAne jANI zake che, paNa vartamAna padArthanI thaelI ke thavAnI anaMta hAlatone (paryAyone ) te jANI zakato nathI. je jIve potA upara lAgela ane zruta jJAnane AcchAdita karanAra karmanA tharo khasevyA.che ane upazamAvyA che te jIva potAnA zrutajJAnathI ane pUrvokta matijJAna tathA AptapuruSanA upadezanI sahAyatAthI traNe kAlanA padArthane jANI zake che, paNa te padArthonI thaelI ke thavAnI anaMta avasthAone jANI zakato nathI. je. jIve potA upara coTela ane avadhijJAnane AcchAdita karanAra karmanA tharo khaseDyA che ane upazamAvyA che te jIva potAnA avadhijJAnathI iMdriya ke mananI sahAyatA lIdhA vinA game te kAlanA tathA game tyAM rahelaM mAtra rUpavALA ja padArthAne joi zake che, paNa te padArthonI thaelI ke thavAnI anaMta hAlatone joi zakato nathI. je jIve potA upara bAjhI gaela ane manaHparyavajJAnane DhAMkanArA karmonA tharo khasejyA che ane upazamAvyA che te jIva potAnA manaHparyavajJAnadhI phakta manavALA prANIoe vicAra karavA mATe grahaNa karela mananA aNuone ja jANI zake che ane je jIve potA upara lAgela ane kevalajJAnane DhAMkanAra karmonA tharo taddana khasejyA che-samULagA naSTa karyA che-te jIva mAtra potAnA kevalajJAnathI ja dUranA ke najIkanA, parokSa ke pratyakSa, sUkSma ke moTA, vartamAnanA, bhUtanA ke bhaviSyatkAlanA tathA rUpavALA ke rUparahita padArthone ane te padArthonI thaelI, thatI ane thavAnI anaMta avasthAone paNa jANe che tathA te sarvajJa kahevAya che. "matizrutayornibandhaH sarvadravyeSvasarvaparyAyeSu" "sarva paryAya vinAnA sarva dravyo mati ane zrutajJAnathI jaNAya che." "rUpiSvavadhe" "mAtra rUpabALA ja padArtho avadhijJAnathI jaNAya che." "tadanantabhAge manaHparyAyasya" "avadhijJAnanA anaMta bhAganuM manaHparyavajJAnathI jaNAya che." "sarvavya-paryAyeSu kevalasya" "vadhA dravya ane paryAyo kevalajJAnathI jaNAya che." (umA0 tattvA0 a0 1, sU0 27, 28, 29, 30). (umA tattvA0 a0 1, sU. 25, 28, 29, 30):-anu. 3. A cha sthAnone jaNAyanArI gAthA pravacanasAroddhAranA 26.dvAramA 432 mI che. te cha sthAnakonA nAma A pramANe che:-1. anantabhAga, 2. asaMkhyAtabhAga, 3. saMkhyAtabhAga, 1. saMkhyAtaguNa, 2. asaMkhyAtaguNa, 3. anantaguNa.:-anu. . Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-praznotthAnaH bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, 37 ra ane[tavasa'tti] aHAonI aMtaHkaraNanI bAta hetu hovAthI saMyamarnu ana tapa e banne mokSanAM pradhAna akSarasaMyogo athavA sakala akSaronAM saMyogo jene jJeya paNe hoya te, athavA zravyAkSarasannivAdI-zravya ( sAMbhaLavA yogya zabdo)ne saMgatipaNe aharniza bolabAnA svabhAvavALA. AvA anekaguNagaNa yukta, vinayanI rAzi sama tathA ziSyAcArane pAlatA bhagavAn iMdrabhUti zramaNa bhagavaMta mahAvIranI adarasAmante vihare che, e pramANe saMbaMdha meLavavo. adUrasAmanta-dUra eTale cheTe ane sAmanta eTale pAse, te banneno niSedha hovAthI, baha keTe paNa nahI ane bahapAse paNa nahIM. kevI rIte vihAra kare che te kahe chaH [ 'urdujANu' tti ] UrdhvajAnu-jeonA jAnu (ghuTaNa) Urdhva (UMcA) che, zuddha pRthvInA pharghajAnu. Asana varjana hovAthI tathA aupagrAhikaniSadyAnA abhAvathI utkuTuka AsanavALA (ubhaDaka beThelA) ['ahosire'tti adhaHzira-nIce mukha rAkhavAvALA, adhaHzira. Urca tathA tiracho draSTipAta na karatA niyamita mApavALA bhUbhAgamA dRSTi rAkhavAvALA, [ 'jhANakoTThovagae'tti dhyAnakoSThopagata-dharmadhyAna, athavA zukla- dhyAnakoSThopagata. ghyAnarUpa koThAne prApta thayelA, jema koThAmA nAkhela anAja prasaratuM (verAtu) nathI, tema zukladhyAna tathA dharmadhyAnathI jeonI aMtaHkaraNanI vRtti tathA iMdriyo calAyamAna thatI nathI tevA bhagavAn iMdrabhUti, ['saMjameNaM'ti] saMvararUpaM saMyamavaDe ane ['tavasa'tti] anazanAdi tapavaDe ['appANaM bhAvemANe saMyamaH tapa. viharai'tti AtmAne bhAvatA vihare che. 'saMyama ane tapa e banne mokSanA pradhAna aMga che' ema syApana karavAne saMyama ane tapamuM grahaNa karyu che. navA karmonA agrahaNamAM hetu hovAthI saMyamarnu ane prAcIna karmono nirjaravArnu kAraNa hovAthI taparnu mokSAMgamA pradhAnapaNuM che, kAraNa ke navA karmonU grahaNa na karavAthI tathA prAcIna karmonA kSaya karavAthI sakala karmakSayarUpa mokSa thAya che. tae NaM se bhagavaM goyame jAyasaDDe, jAyasaMsae, jAyakoDahalle; tyAra pachI jAtazraddha-pravartelI zraddhAvALA, jAtasaMzaya, jAtakuuppaNNasar3e, uppaNNasaMsae, uppaNNakoUhalle; saMjAyasar3e, saMjAya- tUhala, utpannazraddha, utpannasaMzaya, utpannakutUhala, saMjAtazraddha, saMjAsaMsae, saMjAyakoUhalle, samuppaNNasar3e, samuppaNNasaMsae, saMmuSpaNNa- tasaMzaya, saMjAtakutUhala, samutpannazraddha, samutpannasaMzaya ane samutpanna kohalle uThAe uThei, uTThAe udvittA jeNeva samaNe bhagavaM mahA- kutUhala te bhagavAn gautama utthAnavaDe ubhA thAya che; utthAnavaDe vIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM ubhA thaIne je tarapha zramaNa bhagavaMta mahAvIra che tyAM Ave che; AvI tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, vaMdai, namasai, namaMsittA zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNavAra pradakSiNA kare che, pradakSiNA karI NacAsaNNe, NAire, sussUsamANe, namasamANe abhimuhe viNaeNaM vAMde che, name che, namI bahu nikaTa nahIM tema bahu dUra nahIM evI rIte paMjaliuDe pajjuvAsamANe evaM vayAsI: bhagavaMtanI sAme vinayavaDe lalATe hAthajoDI bhagavaMtanA vacanane zravaNa karavAnI icchAvALA bhagavaMtane namatA ane paryupAsatA cAraAtamAM A pramANe bolyAH 1. mUlacchAyAH-tadA sa bhagavAn gautamo jAtazraddhaH, jAtasaMzayaH, jAtakutUhalaH; utpannazraddhaH, utpannasaMzayaH, utpannakutUhalaH; saMjAtazraddhaH, saMjAtasaMzayaH, saMjAtakutUhalaH; samutpannazraddhaH, samutpannasaMzayaH, samutpannakutUhala utthayA uttiSThati, utthayA utthAya yenaiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastenaiva upAgacchati, upAgamya bhramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRtvaH AdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA vandate, namasyati, namasthitvA nAtyAsatraH, nAtidUraH, zuzrUSamANaH, namasyan abhimukho vinayena kRtaprAJjaliH paryupAsIna evamavAdIt, 1. A (aupagrAhika) zabda mULa upagraha zabdayI bane cha: upapAse+praha-grahaNa karavU arthAt 'pAse rAkhaq'. e upagraha zabdano vyutpattyartha che. jainaparibhASAmA te (aupagrAhika) zabda zramaNonA-sAdhuonA je upakaraNonuM mAtra saMyama mATe ja prayojana te upakaraNono sUcaka che:-pravacanasAroddhAra dvAra 60, gA0 498:-anu. 2. A (dharmadhyAna) zabdano sthUla artha 'dharmaviSayaka ciMtana' che, paNa te zabda amuka prakAranA ciMtanamA ja jainaparibhASAe svIkAryoM che. "AjJA-apAya-vipAka-saMsthAnavicayAya dharmamapramattasaMyatasya" "AjJAnA, apAyanA, vipAkanA ane saMsthAnanA nirNaya mATe ekAprapaNe (umAkhAti, tattvArtha0 a0 9, sU0 37) ciMtana te dharmadhyAna." jinapravacana te AjJA kahevAya. apAya te rAgadveSAdikathI utpanna thatA anartho kahevAya, vipAka te karma-puNya ane pApa-nuM phala kahevAya ane saMsthAna te dvIpa ane samudrAdikanA AkAro kahevAya. ( umAkhAti, tattvArtha. a0 9, sU037). A ja pramANe ( ka. A. bha. za0 25, pR0-1803-4 ) mAM paNa 'dharmadhyAna' zabda- vivecana sphuTapaNe kareluM che:-anu. 3.A (zukladhyAna)zabdano laukika artha-zukla-dhoDhuM. dhyAna-ciMtana arthAt 'pavitra ciMtana' thAya che, paNa jainaparibhASAe te zabda amuka arthamA ja vAparyo che:"pRthaktva-ekatvavitarka-sUkSma kriyA'pratipAti-vyuparatakriyA'nivRttIni" 'zukladhyAna' zabdathI nIce lakhelA cAra arthoM jainadRSTie prasiddha che:-1. "pRtha(umA0 tattvArtha0 a0 9, sU041) . ktvavitarka, 2. ekatvavitarka, 3. sUkSmakriya apratipAti-anivRtta, 4. vyuparatakriya anivRtti-samucchinnakriya apratipAti. pRthaktvavitarka-pRthaktva saMbaMdhI vitarka, ekatvavitarka-ekatva saMbaMdhI vitarka, sUkSmakriya apratipAti-pratipAta (pAtana) rahita sUkSma kriyAvALo vyApAra. vyuparatakriya anivRtti-kriyA vinAno nivartana rahita vyApAra." e cAre zabdano sphuTa artha A pramANe cheH-eka padArtha saMbaMdhI utpatti, sthiti, nAzAdika dharmano bhedapUrvaka je vitarka te 'pRthaktvavitarka', te vicArasahita hoya che. vaLI arthathI vyaMjanamAM tathA vyaMjanathI arthamA mana, vacana ane zarIra saMbaMdhI vyApAronuM vicaraNa te vicAra kahevAya che. utpatti vagere anaMta dharmomAMnA koi paNa eka dharmane (paryAyane) avalaMyI abhedapUrvaka je vitarka. te 'ekatvavitarka. te vicArarahita hoya che. mananA ane vacananA saMpUrNa nirodha ane zarIranA ardha nirodhane 'sUkSmakriya' kahe che ane te AgaLa AgaLa vadhavAnA pariNAma sahita hovAthI nivartanarahita che. zarIranI, vacananI ane mananI kriyAonA samULagA nAzane 'samucchinnakiya' kahe che ane te pratipArahita che. (umA tattvArtha0 a0 1, sU041). Aja pramANe (ka. A. bha. za. 25 pR0 1803-4) mA 'zukladhyAna' zabda paratve sphuTa vivecana cha:-anu. ____4. A (saMvara) zabda 'sa' pUrvaka '' dhAtuthI bane che. teno artha 'saMvaravu' arthAt 'rokavu' thAya che. bahulatAe jainaparibhASAmAM te zabda amuka prakAranA 'rokavA'mAM vaparAya che. ___ "AsravanirodhaH saMvaraH" (umA. tattvArtha0 a05,sU01) "Asravano nirodha te saMvara" ane Asrava eTale zarIrano, vacanano ane manano zubha ke azubha vyApAra arthAt puNya ke pApanA rokavAne saMbara kahe che.) umA0 tattvArtha0 a09, sU01):-anu. Jain Education international Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-praznotthAna. 16.'tae NaM se'tti tato dhyAnakoSThopagataviharaNAnantaram , 'Na'iti vAkyAlaMkArArthaH, 'se'iti prastutaparAmarzArthaH, tasya tu sAmAnyena uktasya vizeSAvadhAraNArthamAhaH-'bhagavaM goyame'tti. kim ? ityAhaH-'jAyasar3e' ityAdi-jAtazraddhAdivizeSaNaH san uttiSThatIti yogaH. tatra jAtA pravRttA zraddhA icchA vakSyamANArthatattvajJAnaM prati yasyAsau jAtazraddhaH, tathA jAtaH saMzayo yasya sa jAtasaMzayaH, saMzayazcAnavadhAritArtha jJAnam , sa caivaM tasya bhagavato jAtaH-bhagavatA hi mahAvIreNa 'calamANe calie' ityAdau sUtre calan arthazcalito nirdiSTaH, tatra ca ya eva. calan sa eva calita ityuktaH, tatazcaikArthaviSayAvetau nirdezau-'calan' iti ca vartamAnakAlaviSayaH, 'calitaH' iti 'cAtItakAlaviSayaH, ato'tra saMzayaH kathaM nAma ya evArtho vartamAnaH sa eva atIto bhavati ? iti, viruddhatvAdanayoH kAlayoriti. tathA 'jAyakouhalle'tti jAtaM kutUhalaM yasya sa jAtakutUhalo jAtautsukya ityarthaH-kathametAn padArthAn bhagavAn prajJApayiSyati iti. tathA 'uppaNNasar3e'tti utpannA prAga abhUtA satI bhUtA zraddhA yasya sa utpannazraddhaH. atha jAtazraddha ityetAvadeva astu, kimarthamutpannazraddha ityabhidhIyate?, pravRttazraddhatvenaiva utpannazradvatvasya labdhatvAd , na hyanutpannA zraddhA pravartata iti. atrocyateH-hetutvapradarzanArtham , tathAhiH-kathaM pravRttazraddha ucyate?, yata utpannazraddhaH, iti hetutvapradarzanaM cocitameva vAkyAlaMkAratvAt tasya. yadAhuH-"pravRttadIprAmapravRttabhAskarAM prakAzacandrAM bubudhe vibhAvarIm" iha yadyapi pravRttadIpatvAdeva apravRttabhAskaratvamavagatam , tathApi apravRttabhAskaratvaM pravRttadIpatvAderhetutayopanyastamiti. 'uppaNNaMsasae, uppaNNakoUhalle tti prAgvat. tathA 'saMjAyasar3e' ityAdipadaSaTkaM prAgvat. navaramiha sam-zabdaH prakarSAdivacanaH, yathAH-"saMjAtakAmo balabhidvibhUtyA mAnAta prajAbhiH pratimAnanAcca" "aindraizvaryaprakarSeNa jAtecchaH kArtavIryaH" iti. jAtamata. jAtasaMzaya. jAtakutUhala. utpannazraddha. utpannAzramazA mATe. 16.[tae NaM se ti] tyAra pachI eTale ke, [bhagavaM goyame 'tti] te zramaNa bhagavAn gautame dhyAnarUpI koSThane prApta thai viharaNa karyA pachI-bhagavAn gautama kevA ? te kahe che ke-['jAyasaDDe' ityAdi] utpanna zraddhAvALA vagere vizeSaNayukta-uThe che. e pramANe saMbaMdha joDavo. tene viSe jAta eTale pravRtta, zraddhA eTale vakSyamANa (have pachI kahevAmAM AvanAra) arthatattvanA jJAnanI icchA, jene che te jAtazraddha. jAtasaMzaya-jAta eTale pravRtta ane saMzaya eTale anavadhArita arthajJAna, te jene che te jAtasaMzayaH te (saMzaya) bhagavAn gautamane A pramANe thayo ke, bhagavaMta mahAvIre 'calamANe calie' ityAdi sUtramA 'cAlatA padArthane cAlyo' epramANe kayuM che ane ekathanamA je cAlato padArtha che tene ja 'cAlyo' kahelo hovAthI, cAlato ane cAlyo e banne kriyAsUcaka zabdonuM nirdezana eka ja padArtha saMbaMdhe che, to 'cAlato' e vartamAna kAlane darzAvanAeM hovAthI ane 'cAlyo' bhUta kALa- sUcaka hovAthI, e be nirdezo eka ja padArtha saMbaMdhe kema hoi zake ?. A rItyA Asthale bhagavAn gautamane saMzaya thayo ke, je padArtha vartamAnakAla viSayaka che, te ja padArtha bhUtakALa viSayaka kema hoya? kAraNa ke vartamAna ane bhUta banne kALa (paraspara) viruddha che. A pramANe saMzaya thayo. tethI jAtasaMzaya kahyA. tathA ['jAyakoUhalle'tti jAtakutUhala-utpanna thayelI utsukatAvAlA, 'A padArthoMne bhagavaMta kevI rIte jaNAvaze?' epramANe kutUhalavALA, tathA ['uppaNNasaDDe'tti utpannazraddha abhUtapUrva-koivAra pUrve na thayelI zraddhAvALA. (have koi zaMkA kare ke), 'jAtazraddha' e pUrvokta vizeSaNa ja rAkho, zA mATe 'utpannazraddha' e pramANe bIju vizeSaNa Apo cho? kAraNa ke jyAMsudhI zraddhA utpanna thatI nathI tyAMsudhI pravartatI nathI tethI, 'pravartelI zraddhAvALA' e vizeSaNa ApavAthI ja 'utpanna thaelI zraddhAvALA' e vizeSaNArtha svayaM AvI jaze. ahIM (tenA samAdhAnamAM) kahe che ke, zraddhAnI utpattino ane zraddhAnI pravRttino anyo'nya kAryakAraNabhAva (hetuhetumadbhAva) saMbaMdha. darzAvavAne A pramANe prayoga karyo che:-utpanna zraddhAvALA che mATe ja pravRtta zraddhAvALA cha; arthAt zraddhAnI utpattino ane zraddhAnI pravRttino anyo'nya kAryakAraNabhAva saMbaMdha che. ane vizeSaNomAM anyo'nya kAryakAraNabhAva ( hetuhetumadbhAva ) jaNAvavo e vAkyano alaMkAra hovAthI tene batAvavo ucita ja che. kartuM che ke:-"sUrya jemA pravRtta nathI, dIpo jemA pravartelA che. tevI caMdranA prakAzavALI rAtrIne jANI" ahIM 'pravartelA dIpavALI' e kahevAthI ja sUrya jemAM apravRtta (asta) thayo che evI rAtrI jaNAya che, chatAM sUryanuM asta thaq e dIponI pravRttimAM hetu che, ema jaNAvavA 'pravRttadIpa' ane 'apravRttabhAskara' evAM be vizeSaNo vibhAvarI (rAtrI) ne ApyAM che. [ 'uppaNNasaMsae, uppaNNakoUhalle'tti] utpannasaMzaya-utpanna saMzayavALA, utpannakutUhala-utpanna kutUhalavALA, A be padonI, paNa prathamanI jema vyAkhyA karavI, arthAt pUrva kathanAnusAre anyonya hetuhetumadbhAva (kAryakAraNapaNuM) jANI levo, tathA [ 'saMjAyasaDDe' ityAdi ] saMjAtazraddha ityAdi cha padanI vyAkhyA pUrvavat karavI. vizeSa e ke, ahIM (saMjAtazcaddha Adi cha padamA) 'sam' zabda prakarSAdi arthavALo che. jemaH "saMjAtakAmo balamidvibhUtyAM mAnAt prajAbhiH pratimAnanAcca" "ahaMkAra tathA prajAnA pratimAnathI iMdranA aizvaryane viSe sam prakarSathI pravartelI icchAvALo kArtavIrya." jema A sthale 'sam' no 'prakarSa' artha thAya che, tema saMjAtazraddhAdi cha padamA 'sam' no 'prakarSa' artha karavo. vizeSaNono kAryakAraNabhAva. utpannasaMzaya. utpannakutUhala. saMjAtazraddha0 17. anye tu 'jAyasaH' ityAdivizeSaNadvAdazakamevaM vyAkhyAnti:-jAtA zraddhA yasya praSTuM sa jAtazraddhaH, kimiti jAtazraddhaH ? ityata AhaH-yasmAd jAtasaMzayaH-'idaM vastu evaM syAd evaM vA' iti. atha jAtasaMzayo'pi katham ? ityata AhaH yasmAd jAtakutUhala:-'kathaM nAmA'syArthamavabhotsye?' ityabhiprAyavAn iti. etacca vizeSaNatrayamavagrahA'pekSayA draSTavyam, evam-utpanna-saMjAta-samutpannazraddhAdaya ihA'pAya-dhAraNAbhedena vAcyAH anye tvAhuH-jAtazraddhatvAdyapekSayA utpannazraddhatvAdayaH samAnArthAH vivakSitArthasya prakarSapravRttipratipAdanAya stutimukhena granthakRtoktAH, na caivaM punaruktidoSAya. yadAhaH-"vaktA harSabhayAdibhirAkSiptamanAH stuvaMstathA nindan , yat padamasakRd brUte tat punaruktaM na doSAya." iti. 'uThAe uThei'tti utthAnam-utthA-UrdhvaM vartanam , tayA utthayA uttiSThati-Urtho bhavati. 'uThei' ityukte kriyArambha 1. 'Na' vAkyAlaMkAra mATe yojyo che. 2. 'se' zabda adhikRta (cAla) viSayano parAmarzaka che. 3. 'se' zabdadvArA vodhita sAmAnya arthane vizepita karavA 'bhagavaM goyame e vAkya kayuM che. arthAt 'se'no sAmAnyaprakAre 'te' evo artha thAya che. te arthane 'bhagavaM goyame A vAkya viziSTa kare che, tethI 'te bhagavAn gautama' evo artha thayoH-zrI. abhayadeva. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka ?.-praznotthAna. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, mAtramapi pratIyate, pathA:-vaktumuttiSThata iti. tatastadvyavacchedAyoktamutthAya iti. 'uThAe uhitta'ti upAgacchatItyuttarakriyApekSayA utyAnakriyAyAH pUrvakAlatA'bhidhAnAya 'utthayotthAya' iti ktvApratyayena nirdizati iti. 'jeNeva' ityAdi. iha prAkRtaprayogAda, avyayatvAd vA yena iti yasminneva digbhAge, zramaNo bhagavAn mahAvIro vartate tasminneva digbhAge upAgacchati; tatkAlA'pekSayA vartamAnatvAd AgamanakriyAyA vartamAnavibhaktyA nirdezaH kRtaH-upAgatavAn ityarthaH. upAgamya ca zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM karmatA''pannam , 'tikhutto'tti trIna vArAn trikRtvaH, 'AyAhiNapayAhiNaM karei'tti AdakSiNAd AdakSiNahastAd Arabhya pradakSiNaH parito bhrAmyato dakSiNa evaM AdakSiNapradakSiNo'tastaM karoti iti. 'vaMdai'tti vandate vAcA stauti, 'namasai'tti namasyati kAyena praNamati, 'NaJcAsaNe'tti na naiva, atyAsanno'tinikaTaH-avamehaparihArAda, nAtyAsanne vA sthAne vartamAna iti gamyam , 'NAidare'tti ma naiva atidaro'tiviprakRSTo'naucityapA nAtidUre vA sthAne, 'sussUsamANe ti bhagavadvacanAni zrotumicchan 'abhimuhe'tti abhi bhagavantaM lakSyIkRtya mukhamasya ityabhimukhaH, tathA 'viNaeNaM'tti vinayena hetunA 'paMjaliuDe'tti prakRSTaH pradhAno lalATataTaghaTitatvena, aJjalirhastanyAsavizeSaH, kRto vihito yena saH, "agnyAhitAdi"darzanAt prAJjalikRtaH; 'pajjuvAsamANe'tti paryupAsInaH sevamAnaH, anena ca vizeSaNakadambakena zravaNavidhirupadarzitaH, Aha ca:-"NihA-vigahAparivajiehiM guttehiM paMjaliuDehi, mattibahumANapuvvaM uvauttehiM suNeavva"ti. 'evaM vayAsitti evaM vakSyamANaprakAraM vastu, avAdId uktavAn. 17. anya to jAtazraddha' ityAdi bAra vizeSaNonI vyAkhyA A pramANa kare chaH-jeo pUchavAne zraddhAbALA thAya te jAtazraddha, jAtazraddha zA mATe thayA? to anyavyAkhyA. kahe che keH-utpanna saMzaya che mATe, 'A padArtha Avo hoya ke Avo?' epramANe saMzaya che mATe. jAtasaMzaya paNa kema thayA? to kahe chaH jAtakutUhala che tethI. "A arthane hu~ kevI rIte jANIza?" AvA prakAranA abhiprAyavAlA che tethI, A traNa vizeSaNo avagrahanI apekSAe jANavA. e pramANe utpannasaMzaya, utpannakutUhala Adi traNa vizeSaNo IhAnI apekSAe jANavA. saMjAtazraddha, saMjAtasaMzaya Adi traNa vizeSaNo apAyanI apekSAe samajavA. tema samutpannazraddha, samutpannasaMzaya ane samutpannakutUhala e traNa vizeSaNo dhAraNAnI apekSAe paNa samajavA. bIjAo kahe che ke:-jAtazraddhanI apekSAe 1. AyappamANamitte codisi hoi uggaho guruNo, aNaNuNNAyassa sayA na kappae tattha paviseu.-pravacanasAroddhAredvAra. 2. gA-126. anu. 1. e avagrahAdika zabdanuM jainaparibhASAe A pramANe vivecana cha:-jyAre koi paNa manuSya koi paNa iMdriya ke manadvArA koI eka cIjane jANe che tyAre te to ema samaje che ke 'meM AMkha ughADI ke pahADa joyo' arthAt tenI evI kalpanA che ke, iMdriyonI ke mananI kriyA thatA vAra ja vastuonuM jJAna thAya che, paNa kharI rIte tema dhatuM nathI; vastumAtranuM jJAna thavAmAM janadRSTie bahukAla lAge che paNa te kAla dhaNo sUkSma hovAthI jANanAra ema ja kalpe che ke, vastunA jANavAmA vAra lAgatI ja nathI. koi eka yuvAna ane balavAna purupa eka jIrNa vastrane jyAre phADe che tyAre te to ema ja samaje che ke, te vastrane phADatA vAra ja lAgI nathI, paNa te vastra phADatA saMkhyAtIta samayo lAge che, te ja pramANe vastumAtranA jJAnamA ghaNo kALa lAge che. jainadRSTie vastumAtranuM jJAna thavAmA nIce pramANe krama goThavAyo che. je koi vastune bhApaNe ApaNA mana ke iMdriyadvArA pratyakSa karI zakatA hoie te vastu saMbaMdhI cokasa nirNaya thavA pahelAM sauthI prathama te vastuviSayaka avagraha thAya cha, pachI te ja vastu viSayaka IhA thAya che bhane pachI te vastuno nirNaya thAya che, pachI chevaTe te vastunA jJAnano saMskAra jAme che. te avagrahAdikanA artharnu vivecana karyA pahelA mAtra eka vizeSa vAta jaNAvavAnI che ane te A che keH-jainadRSTie pUrvokta avaprahanA be bheda chaH eka vyaMjanAvagraha ane bIjo arthAvagraha. nedriya ane mana zivAyanI cAre iMdriyone te bane avagraho hoya che ane netraMdriya tathA manane mAtra arthAvagraha hoya che. iMdriyaH vyaMjanAvaprahaH arthAvagrahaH IhAH avAyaH dhAraNAH sparzedriya-cAmaDI. raseMdriya-jIbha. ghrANeMdriya-nAka. nedriya-AMkha. nathI. zrotrendriya-kAna. mana. nathI. "baMjijjai jeNa'tyo ghaDo bva dIveNa vajaNaM taM ca, uvagaraNidiyasaddAipariNaya- "jema dIpakadvArA ghaTa vyakta thAya che tema je vaDe artha vyakta thAya te havvasaMbaMdho" vizeSAH gA0 194 (ya. graM-pR-117). vyaMjana, teno je avagraha te vyaMjanAvagraha. arthAt sthUla vyAkhyA pramANe zabdapaNe, rasapaNe, gaMdhapaNe ane sparzapaNe pariNAma pAmela pudgalono (jaDa paramANuono) iMdriyo sAthe je saMbaMdha te vyaMjana ane teno avagraha te 'vyaMjanA . Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-praznotthAna. utpannazraddhAdi vizeSaNo anyArtha ( bhinna arthavALAM) nathI, (arthAt sarve samAna arthavALAM che) to paNa vivakSita arthano prakarSa pratipAdita karavAne te punarukti nathI. samAna arthavALAM vizeSaNono stutimukha ( stutiparAyaNa) graMthakAra prayoga kayoM che. A sthale sarva vizeSaNo eka arthavALA , to paNa pAni doSa AvI zakato nathI. kahyaM che ke:-"harSa, bhaya vagairethI AkSipta (akhastha) manavALo vaktA, stuti karato athavA niMdA karato je ( samAna artha vALA) padone anekavAra bole, to paNa te punarukti doSane pAtra nathI." AvA vizeSaNoyukta bhagavAn gautama, [ 'uhAe uTTeDa'tti ] utthayA uttiSThati-uMcA vartatA (umA thavAne abhimukha thatA) uThe che. ahIM 'utthayA' e zabda na mUkatAM 'uttiSThati' ekaluja pada rAkhe, to kriyAmAtrano prAraMbha paNa pratIta thai zake che, arthAt 'besatAM athavA uThatAM koi paNa kiyA zaru karavI' evo artha paNa kevala 'uttiSThati' kriyAzabdano thAya che. jema.ke, (vaktumuttiSThate) bolavAne AraMbha kare che, tethI ahIM teno vyavaccheda thAya-tema na samajAya-ane spaSTarUpe utthAna ( ubhA thayaM) e.kriyA jaNAya mATe 'utthayA' e 'uttiSThati' kriyApada sAthe joDayu che. [ 'uTThAe uchitta'tti] utthAnavaDe uThIne [jeNe' ityAdi] je dizAnA vibhAgamA zramaNa bhagavaMta mahAvIra che, teNeba'ti] te digabhAgamAM Ave che (te samayanI apekSAe vartamAnakAla hobAthI zAstrakAre paNa 'Ave che' e pramANe vartamAnakALa vAparyo che.) je digbhAgamA zramaNa bhagavaMta mahAvIra hatA te sthale AvyA. AvIne zramaNa bhagavaMta mahAvIrane ['tikhutto AyAhiNapayAhiNaM kareha' tti AdakSiNa (bhagavAnanA) jamaNA hastathI AraMbhI, 'pradakSiNa' pra-paritaH (bhagavaMtanI cAre tarapha), bhamatA dakSiNa (jamaNA) ja Ave e pramANe je bhramaNa te AdakSiNapradakSiNa. tema traNa vAra pradakSiNA kare che, pradakSiNA karI ['caMdai'tti] vacanavaDe stuti kare che, tathA ['namasai'tti] kAyadvArA bavAhaparivAra, namaskAra kare che. namaskAra karIne, avagRhanA parihArathI [ 'NaccAsaNNe'tti] ati samIpa nahIM, athavA ati samIpa sthAne nahIM rahelA, anucitatAnA tyAgI-ucitapaNAnA svIkAraka hovAthI, ['NAidUre'tti] atyanta dUra nahIM, athavA atyanta dUra sthale nahIM rahelA. (bhagavaMtanA vacanone) [ 'sussusamANe zuzrUSamANaH pinaya. ti] zuzrUSamANa - sAMbhaLavAnI icchAvALA, bhagavaMtanI ['abhimuhe'tti] sammukha mukhavALA, ane [viNaeNaM'tti] vinayavaDe [paMjaliuDe' ti] prAJjalikataparyupAsanA. lalATataTane viSe racita hovAthI prakRSTa, (pradhAna) aMjalI eTale hastadvayanuM sthApana vizeSa jeoe kayu che evA, tathA ['pajuvAsamANe'tti] paryupAsIna bhavaNavidhi. sevatA, [ 'evaM vayAsi'tti] A pramANe kahevA lAgyAH-(A pramANe vizeSaNasamUhathI zravaNa karavAnI vidhi zAstrakAre batAvelI che) kahuM che ke. "nidrA tathA vikathAne tyajine, mana, vacana ane kAyane gopavIne, lalATataTane viSe hastapuTa sthApIne, manuSyoe bhakti, bahumAnapUrvaka upayukta (dattacitta) thai zravaNa kara". vagraha' eTale taddana avyakta jJAna-jeno zabdathI nirdeza na thai zake tevU jJAna" vi0 gA0 194 (ya. graM0 pR-115). pUrve kahyApramANe AMkha ane mana zivAyanI iMdriyodvArA koi paNa padArthano nirNaya karatAM pahelA sauthI pUrva A vyaMjanAvagraha thAya che.. tyArabAda arthAvagraha thAya chaH artha-padArthano je avagraha te 'arthAvagraha'. je vastuparatve vyaMjanAvagraha thaelo hato te ja vastu paratve "sAmaNNatthAvaggahaNamuggaho" vi. gA.180 (ya. paM.pR-109). "A kAMi che evA prakAraceM je jJAna te arthAvagraha arthAt koi paNa prakAranI vizeSatA vinA je mAtra sAmAnyarUpe jJAna te arthAvagraha." vi. gA.180 (ya.. pR-109). A arthAvagraha sarva iMdriyone ane manane hoya che. A 'arthAvagraha' thayA pachI 'IhA' thAya che. je vastasaMbaMdhe "neyamaggaNamahehA" vi. gA0 180 (ya.paM. pR0-109). 'A kAMi che' evaM jJAna arthAvagrahathI thaevaM hatuM, te ja vastusaMbaMdhe utpanna thatA bhedonA vicArane 'IhA' kahe che, arthAt 'te vastu amuka guNovALI che mATe amuka hovI joie ane amuka guNavALI nathI mATe te amuka vastu nathI' evA prakAranA jJAnane IhA kahe che. vi0 gA0 180 (ya.paM. pR-109). A IhA sarva iMdriyo ane manane hoya che. te IhA pachI nirNayAtmaka 'bhapAya' thAya che arthAt je vastu saMbaMdhe IhA thaelI hatI te ja vastusaMbaMdhe apAya thAya che. 'IhA' mAM Avela vastuno avagama-nirNaya-te avAya "tassAvagamo'vAo" vi0 gA0 180 (ya.pra. -109). apAya-che, arthAt 'te amuka ja che' evA jJAnane 'avAya-apAya' kahe che. vi. gA0 180 (ya. paM0-109). A apAya sarva iMdriyone ane manane hoya che. tyArabAda je padArthasaMbaMdhe apAya thaelo hato te ja padArtha saMbaMdhe dhAraNA thAya che. te dhAraNA vAsanArUpa-smaraNarUpa-jJAnanA jAmIjavArUpa che. apAyadvArA nizcita vastunI je avicyuti-smRti, tene dhAraNA kahe che. _ "avicuI dhAraNA tassa" vi. gA* 180 (ya0 pra0 pR-109). arthAt jJAnanA dRDha saMskArane dhAraNA kahe che-vize0 gA0 180 (ya0 pra. pR-109). tAtparya e che ke:-dareka padArthonuM sauthI prathama aNu saMyoga janya avyakta jJAna, pachI ' taddana sAmAnya jJAna, pachI kAco pAko nirNaya, pachI taina nirNaya ane pachI saMskAra thAya che. e kama AMkha ane mana zivAyanI iMdriyono che, paNa AMkha ane manano to bIjo krama che. te A che:-sauthI prathama aNu saMyoga nirapekSa taddana sAmAnya jJAna, pachI kAco pAko nirNaya, pachI taddana nizcaya ane pachI saMskAra thAya che. pUrve kahyA pramANe AMkha bhane manane 'vyaMjanAvagraha' hoto nathI. temAM kAraNarUpe nIcenI vAta che:-koi paNa padArthanA sparzanuM jJAna kara hoya tyAre cAmaDI (spazeMdriya)sAthe sparzapaNe pariNAma pAmela pudgalono saMyoga jarura apekSita che. koi paNa padArthanA rasanuM jJAna karavU hoya tyAre jIbha (raseMdriya ) sAthe rasapaNe pariNAmapAmela pudgalonoM saMyoga jarura apekSita che. koi paNa padArthanA gaMdharnu jJAna kara, hoya tyAre nAka (ghrANeMdriya ) sAthe gaMdhapaNe pariNAma pAmela aNuono saMyoga jarura apekSita che, ane koi paNa cetanajanya ke acetanajanya zabdanuM jJAna karavaM hoya tyAre kAna (kaNeMdriya) sAthe zabdapaNe pariNAma pAmela aNuono saMyoga jarura apekSita cha tathApi koi paNa padArthanA rUpanuM jJAna karavU hoya tyAre AMkha (netraMdriya) sAthe rUpapaNe pariNAma pAmela pudgalonA saMyoganI kazI paNa jarura nathI. tema ja koi paNa padArthaviSayaka manana karavU hoya tyAre mana sAthe koi paNa prakAranA aNuonA saMyoganI kazI paNa jarura nathI. yA pramANe jainadarzana svIkAre che. mATe pUrvokta kharUpavALo 'vyaMjanAvagraha' AMkha ane manane hoto nathI. 'AMkha ane manane potAnA viSaya- jJAna karavAmA padArthanA saMyoga (sparza )nI jarura zA mATe nathI ?' e praznanA nirAkaraNa mATe jijJAsuoe "ranAkarAvatArikA"nA tathA "syAdvAdaratnAkara"nA dvitIya pa0 sU05. mAMnI TIkA, "vizeSAvazyaka" bhAga bIjAmAMnu vyaMjanAvagraharnu gA0 204 thI 249 (ya. pra. pR0-122 thI 147 ) sudhInuM prakaraNa mananapUrvaka dhArayuH-anu.. 1. ahIM bhAgaLa lAvanArI 'upAgacchati-Ave che.' e kriyAnI apekSAe pUrvakAla batAvavAne 'utthAya-uThIne' e ThekANe 'ktvA' pratyayavare nirdeza kayoM che. 2. ahIM prAkRta prayogathI athavA avyaya hovAthI 'jeNa' zabdano 'yasmin' e pramANe saptamIno artha kayoM che:-zrIabhayadeva. . 3. cAre dizAmAM AtmapramANamAtra-zarIrapramANa sADAtraNa hAtha guruno avagraha hoya che. te avagrahAM gurunI AjJA vinA hamezA praveza karavo kalpato nathI; arthAt vineyajana guruthI sADAtraNa hAtha dUra bese tene avagraha kahe che:-pravacanasAroddhAra, dvAra 2 gAthA 126:-anu0 4. 'kRtaprANali ne badale 'prAjalikRta' zabda mUkyo che te 'amyAhitAdi' gaNane AdhAre che:-zrIabhaya. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 1. anAraMma / mAdivicAra asaMyata jIvasarata muni za calamAna calita.-nirjIyamANa nijIrNa.-ekArtha cha ?.-nAnArtha che..-utpannapakSa.-vigatapakSa.-sarvajIvasthityAdivicAra, nairayikasthiti. nairayikazvAsocchAsa.-nairayi kamAhAra.-mAhArapariNAma, citopacitAdi.-nairayikapudgalabheda.-cayopacayAdi.-apavartanAdi.-nairayikapudgalamahaNAdi.-nairayikakarmabaMdhAdi.-asurakumArasthiti.-asurakumArazvAMsocchAsa.-asurakumArAhAra-AhArapariNAma.--citopacitAdi.-asurakumArakarmabaMdhAdi...--nAgakumArasthityAdi.-suvarNakumArAdi.pRthivIkAyikajIvasthiti.--pRthivIkAyikajIvabhAhArAdi.-jalajIva, agnijIva, vAyujIva ane vanaspatijIvasthitimAhArAdi.-kITapataMgavicAra.-dIMdriyajIvasthiti-AhArAdi.-lomAhAra.-prakSepAhAra.-trIMdriya-caturiMdriyajIvasthityAdi.-paMceMdriyatiyacajIvasthityAdi.-manuSyasthityAdi.-vAnavyaMtarasthityAdi.jyotiSka-sUryacaMdrAdi-sthityAdi.-vaimAnikasthityAdi-zuM jIva AtmAraMbha, parAraMbha, tadubhayAraMma ke anAraMma che.-jIvabheda, AtmAraMbhatvAdinu kAraNa nairayikAdivaimAnikaparyaMtajIvano AramAraMbhAdivicAra.-lezyAvALAjIvano AtmAraMbhAdivicAra-zAna, darzana, cAritra, tapa ane saMyama zuM aihamavika, pArabhavika ke ubhayamavika che!.-asaMvRta anagAra siddha thAya .-asaMvRta muni zAmATe siddha na thAya?.-saMvRta anagAra siddha thAya!-saMvRta anagAra zAmATe siddha thAya?.-asaMyata jIva deva thAya -asaMyata jIva zAmATe deva thAya ! ane zAmATe deva na thAya!. vAnavyaMtara devonA raheThANo-devalokokevA hoya?-uddezakasamApti ane gautama vihAra. 1. praznaH-se NaNaM bhate ! calamANe calie ?, udIrijamANe 1. pra0-he bhagavan ! je caulatuM hoya te 'cAlyu ( e pramANe udIrie ?, veijjamANe veie ?, pahijjamANe pahINe?, chijjamANe kahevAya) ? tema ja je udIrAtuM hoya te 'udIrAyu', vedAtuM hoya te line ? bhijamANe bhinne ?, DajjhamANe daDe ?, mijamANe maDe ?, 'vedAyuM', paDatuM hoya te 'paDayuM,' chedAtuM hoya te 'chedAyu,' bhedAtuM nijarijamANe nijiNNe ?. hoya te 'bhedAyu,' baLatuM hoya te 'baLyu,' maratuM hoya te 'maryu', ane nirjarAtuM hoya te 'nirjarAyu' (e pramANe kahevAya) ?. 1. uttaraH-haMtA, goyamA ! calamANe calie, jAva nijari- 1. u0-hA, gautama! cAlatuM hoya te 'cAlyaM', yAvata nirjajamANe nijiNNe. rAtuM 'nirjarAyuM', epramANe kahevAya. 1. mUlacchAyAH-tad nUnaM bhagavan !, calat calitam ?, udIryamANam-udIritam !, vedyamAnaM veditam ?, prahIyamANaM prahINam ?, chidyamAnaM chinnam ?, bhidyamAna bhitram ?, dahyamAnaM dagdham , niyamANaM mRtam ?, nijIryamANaM nijINam . hanta, gautama ! calat calitam, yAvad nijIryamANaM nirNam. 1. bhagavaMta mahAvIranA samayamA je aneka dArzaniko hatA; temAM jamAli nAmanA bhagavaMta mahAvIranA bhANeja paNa eka dArzanika tarIke hatA. temanuM samasta maMtavya to amArI jANamA nathI tema te kyAya upalabdha hoya tema jaNAtuM paNa nathI, paNa bhagavaMta mahAvIranA ane temanA siddhAMtamA khAsa bheda zo hato te jaNAvavAne zrIjinapravacana sAkSibhUta che. bhagavaMta mahAvIrano Agama anekAMtavAdapUrNa che, eTale te Agama eka ja padArthane paNa anekaprakAranI dRSTiothI bhinna bhinna rUpe joi zake che. zrIyuta jamAlinA matanuM pradarzaka udAharaNa nIce pramANe cha:--eka zALavIne ApaNe sUtara ApI eka kapaDaM vaNavAnuM kapu. te zALavIe Apela sUtarathI kapaDaM vaNavAnuM kAma paNa zaru kayu. bIjA be cAra divasa pachI jyAre ApaNe te zALavIne pUchIzu ke, 'sUtaranuM zaM thayu ?' tyAre te kaheze ke, 'sUtaranuM kapaDaM vaNAyuM che.' kharI rIte to pUruM kapaDaM vaNAyuM nathI, to paNa zALavInuM kaheg loko sAcuM mAne che ane tema mAnI tene paisA dhIravA vagereno vyavahAra kare che. jo te zALavIrnu kaheNa sAcuM na hoya to loka evo mUrkha nathI ke tene sAcuM mAnI potAno vyavahAra calAve. A prasaMgamA jamAlinu evaM maMtavya che ke, te zALavInuM kaheNa ane tene sAcuM mAnI vyavahAra karanAra samasta loka khoTo ja che; kAraNa ke kapaDaM pUruM vaNAyuM nathI chatAM zALavI ane loka 'kapaDaM vaNAyuM che' ema mAne che. zramaNa bhagavaMta mahAvIrano evo siddhAMta che ke, zALavInuM vaktavya ane lokamata banne sAcA paNa che. teo kahe che ke, nizcayanayane avalaMbI kapaDAno sUkSmabhAga vaNAyoM hoya to paNa 'kapaDaM vaNAyu' ema bolavAmA asatyatA nathI ane vyavahAranayane avalaMbI pUruM kapaDu vaNAya tyAre ja kapaTuM vaNAyuM kahevAya. e ja pramANe ('vaNAtuM hoya te vaNAyu' e pramANe ) 'cAlatuM hoya te cAlyu' vagere uparyukta pado jANI levAM. tAtparya eja ke, je vAta eka najarathI avalokatAM khoTI lAge te vAta paNa bIjI najare sAcI dekhAya che mATe vAta khoTI che ema na kahetAM potAnI dRSTi eka pakSIya che ema kaheM e zreya che. A jamAlinA matanuM vivecana karavA mATe bha0 sa0 Jain Education international Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 1. bhagavAn gautama A prazna kare che. A jamAlinA matarnu nAma 'bahuratadRSTi' paNa che. amArA khyAla pramANe 'bahurata' zabdano artha A che:-yahu-ghaj, rata=ra. mela-lIna, jamAli pote je kArya bahu-taddana pUrva-thayuM dekhe tene ja 'kRta' kArya kahe che, mATe je maMtavya bahu bhAgamAM-sthUlabhAgamAM-rata hoya te 'bahurata' kahevAya ane te maMtavyane svIkAranArA loko paNa 'bahurata' kahevAya. teonI je dRSTi te 'bahurata'dRSTi. e zandano vyavahAra jainapravacanamA dhaNe sthaLe che. te matano ane tenA sthApaka jamAliAcAryano tathA te prakAranA matanI utpattino hevAla nIce pramANe che: "codasa vAsANi tayA jiNeNa uppADiassa nANassa, to bahurayANa zramaNa bhagavaMta mahAvIra kevalajJAnI thayA pachI cauda varase 'zrAvastI' diTThI sAvatthIe samuppannA." 2306. "caturdaza varSANi tadA jinena zrIma- nagarImA 'bahurata'nAmanA nihavonuM darzana (mata) pedA thayu. gA- 2306. nmahAvIreNa, utpAditasya kevalajJAnasya, tato'trAntare, bahuratanihavAnAM tenuM saMkSipta itivRtta A cheH-A ja bharatakhaMDamAM 'kuMDapura' nAmanuM zahera darzanaM dRSTiH, zrAvastyAM nagayoM samutpanneti." xx xx x "jiTThA, hatuM. tyA bhagavaMta mahAvIrano bhANeja jamAli nAme rAjaputra raheto hato. sudaMsaNa jamAli Noja sAvatthI tiMdugujjANe, paMca sayA ya sahassaM DhaMkeNa bhagavaMta mahAvIranI putrI te jamAlinI bahU hatI. tenA nAma traNa cha:jamAliM mottaNaM." 2307. x x x "ihaiva bharatakSetre phuNDapurai nAma jyeSThA, sudarzanA ane anavadyAMgI. kAlakame karI te kuMDapura zaheramAM nagaram. tatra bhagavataH zrImanmahAvIrasya bhAgineyo jamAlina ma rAjaputra pAMcaso puruSanI sAthe jamAli nAmanA rAjaputre bhagavaMta mahAvIranI AsIt. tasya ca bhAryA zrImanmahAvIrasya duhitA tasyAzca jyeSTheti vA, suda- pAse dIkSA lIdhI. tyAra pachI tenI pAchaLa eka hajAra strIo sAthe te jamArzaneti vA, anavadyAzIti vA nAmeti. tatra paJcazatapuruSaparivAro jamAlirbha linI panIe (sudarzanAe) paNa dIkSA lIdhI. tyAra bAda jamAlinA gavato mahAvIrasya antike pravrajyAM japAha. sudarzanA'pi sahasrastrIparivArA. sAdhu jyAre agyAra aMgone bhaNyo tyAre teNe bhagavaMtathI mokaLA thavAne tadanu pravrajitA. tatazca ekAdazasu aGgeSvadhIteSu jamAlinA bhagavAn vihA- bhagavaMtanI AjJA mAgI paNa bhagavaMte cUpa rahIne kAMi paNa pratyuttara na Apyo. rArtha mutkalApitaH tato bhagavatA tUSNImAsthAya na kiJcit pratyuttarama- bhagavaMte tene (jamAlisAdhune ) chuTA thavAnI AjJA na ApI to paNa te dAyi. tata evamamutkalito'pi paJcazatasAdhuparivRto nirgataH zrImanmahAvI- pAMcase sAdhuMone sAthe laine bhagavaMta mahAvIranI pAsethI bahAra javAne rAntikAta. prAmAnugrAmaM ca paryaTan gataH zrAvastInagaryAm. tatra ca taindukA- nikaLyo. ane gAme gAma pharato zrAvastI-'sAvatthI' nAmanI nagarImA bhidhAnodyAne koSTakanAmni cetye sthitaH. tatazca tatra tasya anta-prAntAhArai- Avyo. tyAM te 'teMduka' nAmanA udyAna (bagIcA ) mAM 'koSTaka' nAmanA svIbo rogAtaH samutpannaH, tena ca na zaknotyupaviSTaH sthAtum. tato vabhANa caityamA rahyo. sAra bAda te lukhA sUkA AhArane leto hovAthI tenA zramaNAn-'mannimittaM zIghrameva saMstArakamAstRNIta, yena tatra tiSThAmi tatastaiH zarIramA rogAtaMka utpanna thayo tethI te besI rahevAne paNa asamartha nivaDyo, kartumArabdho'sau. bADhaM ca dAhajvarAbhibhUtena jamAlinA pRSTam-'saMstRtaH arthAt te rogathI te besI zakato paNa nahIM. tethI teNe sAthe AvelA saMstArako navA ? sAdhubhizca saMstRtaprAyatvAd ardhasaMstRte'pi proktam-'saM- sAdhuone kahyu ke:-'mAre mATe zIghra saMthAro (pathArI) pAtharo ke jethI stRtaH' iti. tato'sau vedanAvihvalitacetA utthAya tatra tiSThAsurardhasaMstRtaM huM sAM sthiti karUM-zayana karUM.' tyAra vAda te sAdhuoe pathArI pAtharavAnI tad dRSTvA kruddhaH 'kriyamANaM kRtam' ityAdi siddhAntavacanaM smRtvA mithyA- zaruAta karI. dAhajvarathI atyaMta pIDA pAmela te jamAlie pUchyu keH-patvamohanIyodayato vakSyamANayuktibhirvitathamiti cintayAmAsa. tataH sthavirai- thArI patharAi rahI ke nahIM ?' jyAre jamAlie pUrvapramANe prazna karyo tyAre vakSyamANAbhireva yuktibhiH pratibodhito yadA kathamapi na pratibudhyate tadA jo ke pathArI pUrI patharAi na hatI, aDadhI patharAi hatI to paNa gatAstaM parityajya bhagavatsamIpe, anye tu tatsamIpa eva sthitAH, sudarzanA'pi (koi apekSAne avalaMbI) te sAdhuoe ema kA ke:-'pathArI patharAi tadA tatraiva zrAvakaDhayakumbhakAragRha AsIt ; jamAlyanurAgeNa ca tanmatameva che.' tyAra bAda pIDAthI bhAMbhaLA cittavALo banelo te jamAli uThIne jyAM prapannA DhaGkamapi tad grAhayituM pravRttA. tato DhaDrena 'mithyAtvamupagateyam' pathArI taiyAra thatI hatI tyAM Avyo ane AvIne aDadhI ( taiyAra iti jJAtvA proktam-'nedRzaM kimapi vayaM jAnImaH'.anyadAca ApAkAgnimadhye thaelI) pathArIne joine kruddha thayo. pachI 'karAtuM hoya te karAyu mRdbhAjanodvartana-parAvartane kurvatA aGgArakamekaM prakSipya tatraiva pradeze khA- kahevAya' ityAdi Agama (zAstra) nA vacanane saMbhArI mithyAlamohadhyAyaM kurvatyAH sudarzanAyAH' saMghATyaJcalo dagdhaH, tatastayA proktam-'zrA- nIyanA udayathI te khoTuM che arthAt 'karAtuM hoya te karAyuM kahevAya' ityAdi vaka! ki tvayA madIyasaMghATI dagdhA ? tenoktam-'nanu dahyamAnamadagdham zAstranA vacano khoTA che ema have pachI kahevAze evI yuktiothI ciMtavavA iti bhavatAM siddhAntaH, tataH kva kena tvadIyA saMghATI dagdhA ?' ityAdi lAgyo. tyAre tene samajAvavA mATe sthaviroe ve pachI kahevAze evI taduktaM paribhAvya saMbuddhA'sau 'samyak preritA'smi' ityabhidhAya mithyA yuktiono ja upayoga karyo. paNa te koi prakAre samajyo nahIM tyAre duSkRtaM dadAti, jamAliM ca gatvA prajJApayati. yadA cAsau kathamapi na te sthavira munio teno parityAga karIne bhagavaMtanI pAse gayA. vIjA prajJApyate tadA'sau saparivArA, zeSasAdhavazca ekAkinaM jamAliM muktvA (sthavira sivAyanA munio) to te jamAlinI pAse ja rahyA. sudarzanA bhagavatsamIpaM jagmuH. jamAlistu bahujanaM vyugrAhya anAlocitapratikrAntaH paNa 'DhaMka' nAmanA kuMbhAra zrAvakane ghare (jyAM jamAli hato) tyAMja rahI kAlaM kRtvA kilviSikadeveSu utpannaH. vyAkhyAprajJaptyAgamAca etaccaritaM vista- ane teNe jamAli uparanA anurAgathI teno ja mata khIkAryo. te DhaMka nAmanA rato'vaseyamiti. eSa saMgrahagAthAbhAvArthaH, akSarArthastvayam-xx x kuMbhArane (bhagavaMta mahAvIrano je zrAvaka hato) paNa tenA matanoM jyeSTA, sudarzanA, anavadyAzIti jamAligRhiNInAmAni. anye tu vyAcakSate- svIkAra karAvavA pravRtta thai. sAre te DhaMka zrAvake 'sudarzanA paNa 'jyeSThA-mahatI, sudarzanA nAma bhagavataH zrImanmahAvIrasya bhaginI, tasyAH moha-asatyamArga-ne pAmI che' ema jANIne kayuM ke, "evaM kAMi paNa putro jamAliH, anavadyAzInAma bhagavato duhitA jamAligRhiNI' iti. ame jANatA nathI.' bIje koi vakhate jyAre te DhaMka kuMbhAra zrAvastyAM nagaryo taindukodyAne 'jamAlinihavadRSTirutpannA, iti vAkyazeSaH. nibhADAmAM mukela mATInA vAsaNono hera phera karato hato tyAre teNe eka tatra pazca zatAni sAdhUnAm, sahasraM ca AryikANAm, eteSAM madhye yaH khayaM aMgAro khAdhyAyane karatI te sudarzanAnA kapaDAmA mukyo jethI tenI saMghAna prativuddhastaM jamAliM muktvA Dhakena pratibodhita iti. xxxTIno cheDo baLyo, tyAre te sudarzanAe kahyaM ke, he zrAvaka! mArI saMghATI teM x x 2307-vizeSAvazyakasUtre ( ya. graM0 pR-935-36) bALI ?' pachI te DhaMke kahyu ke, 'vaLatuM hoya te vaLyuM na kahevAya' ema tamAro siddhAMta che ane A saMghATI to haju sudhI dagdha nathI paNa dahyamAna-vaLatI-che mATe 'kyAre ane koNe tArI saMghATI vALelI che ?' ityAdi te DhaMkana kaheNa sAMbhaLIne te sudarzanA samajI gai ke jamAlinu maMtavya yukti ane zAstra viruddha che. pachI te sudarzanAe DhaMkane 'tame TIka preraNA karI-ThIka samajAvI' ema kahIne pote mAnela khoTI vAtanI mAphI ApI. pachI teNe ( sudarzanAe ) jaine jamAline samajAvyo, paNa jyAre te koi prakAre na samajyo tyAre tene mUkIne te sudarzanA sAdhvI potAno parivAra laine bhagavaMtanI pAse gai ane bAkI rahela sAdhuo paNa bhagavaMtanI pAse gayA. jamAli to ghaNA mANasone Jain Education international Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1. - uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 43 1 1. "se' iti rAd yaduktaM pUjyaiH 'calat calitam' ityAdi 'pUrNa'ti evamarthe tatra tatrA'syainyAkhyAtatvAt athavA '' itizabdo mAgadhadezIprasiddho'thazabdA'rthe vartate, athazabdastu vAkyopanyAsArthaH, paripraznArthe vA; yadAhaH - "atha prakriyA - praznA- S'nantarya - maGgalo-panyAsa-prativacana-samuccapeSu" nUnam iti nizcittam, 'bhaMta' ci gurorAmantraNam, tatazca he bhadanta ] kalyANarUpa! sukharUpa ! iti vA, 'bhadi kalyANe sukhe ca' iti vacanAt, prAkRtazailyA vA bhavasya saMsArasya, bhayasya vA bhIterantahetutvAd bhavAnto bhayAnto vA; tasyA''mantraNam - he bhavAnta ! he bhAnta ] yA, bhAnU vA jJAnAdimirdIpyamAna 'bhA dIptI' iti vacanAt bhrAjamAna! yA dIpyamAna! 'bhAjU dIptI' iti vacanAt ayaM ca Adita Arampa "bhaMte' ciparyanto andho bhagavatA sudharmasyAminA pazcamAGgasya prathamazatasya prathamodezakasya saMbandhArthamabhihitaH atha anena sambandhenA''yAtasya paJcamAGgaprathamazataprathamodezakatyedamAdisUtram: 'calamANe calie' ityAdi atha kenA'bhiprAyeNa bhagavatA sudharmasvAminA paJcamAGgaprathamazataprathamoddezakasyA'rthA'nukathanaM kurvatA evamarthavAcakaM sUtramupanyastam, nAnyAni iti ? atrocyate, iha caturSu puruSArtheSu mokSAkhyaH puruSArtho mukhyaH sarvA'tizAyitvAt tasya ca mokSasya sAmyasya, sAdhanAnAM ca samyagdarzanAdInAM sAdhanatvenA'nyabhicAriNAmubhayaniyamatya zAsanAcchAstraM sadbhiriSyate, ubhayaniyamastvevamH samyagdarzanAdIni mokSatveva sApyasya sAdhanAni nAnyasyArthasya, mokSakha teSAmeva sAdhanAnAM sAdhyo nAnyeSAmiti, sa ca mokSo vipakSakSayAt, tadvipakSazca bandhaH - sa ca mukhyaH karmabhirAtmanaH saMbandhaH, teSAM tu karmaNAM prakSaye'yamanukrama uktaH catamANe 'ti cachat sthitizayAdudayamAgacchad - vipAkA'bhimukhIbhavad yat 'karma' iti prakaraNagamyam, tacalitamuditamiti vyapadizyate; calanakAlo hi udayAvalikA, tasya ca kAlasyA'saMkhyeyasamayatvAdAdi - madhyA - 'ntayogitvam, karmapudgalAnAmapyanantAH skandhA anantapradezAstatatha te krameNa pratisamyameva cachanti, tatra yo'sAvAyaH calanasamayastasmiMzcaladeva taccalitamucyate kathaM punastavartamAnaM sada'tItaM bhavati ? iti. atrocyate, yathA paTa utpadyamAnakAle prathamatantupraveze utpadyamAna evotpanno bhavatIti, utpadyamAnatvaM ca tasya prathamatantupravezakAlAdArabhya paTa utpayate' ityevaM myapadezadarzanAt prasiddhameva utpanna tUpapasyA prasAdhyateH 1. [se' iti] se eTale te, ke je pUjyoe 'cAlato he te cAlyo' ityAdi dhuMDe, (9) ['pUrNa' ti] nUnamra pramANe he? athavA e nizcita che (kAraNa ke te se svale AnI 'nUnam' zabdanI 'e pramANe' arthamAM vyAkhyA karelI che) athavA 'se' zabda 'artha' zabdanA arthamAM mAgadhadezI prasiddha che, ane 'atha' zabda to vAkyanA AraMbhane mATe, athavA praznane mATe samajavo. kayuM che ke, "atha zabda prakaraNa, prazna, anantarapaNuM, maMgala, prAraMbha, uttara tathA samuccaya batAvanAra che" ['bhaMte'tti ] 'bhante' e zabda gurunA AmantraNano sUcaka che, tethI bhaMte - he madante / eTale he kalyANavarUpa athavA sukhasvarUpa !, athavA 'maMte " 2 bhAvIne - potAnA matamAM ghaNA mANasone meLavIne-maraNa pAmI kilbiSika devomAM utpanna thayo. A jamAlinuM caritra jo vistArapUrvaka jANavuM hoya to bhagavatI nAmanA pAMcamA aMgamAM navamazatakanA tetrIzamA uddezakamA ( ka0 A0 pR0 - 799-849 ) jamAlinuM je caritra kayuM che te jANavuM. e pramANe upasaMpada gAthAno bhAvArtha che, te gAyAno akSarAyeM to AchepekSA sudarzanA ane anavadyayI eye nAma jamAlinI gharavAdInAM che bIjAo to kahe bhagavaMta mahAvIranI jyeSThA se moTI nAme bahena ke teno putra jamAli he ane anavadhAMgI nAmanI bhagavaMtanI putrI jAna 'gRhiNI 'dhAyastI sAvatthI' namarImAM teMducanAmanA udyAnamA jamAlinAmanA niyomA utpanna bhayo. te pAMca sAdhuoM bhane eka hajAra sAyIo havI. temAMcI keTAko potAnI me jamavinAM matane khoTo jI bhagavaMta mahAvIra pAye gayA havA. jeo potAMnI meLe jaminI asatyatA na samajI zakyA hatA tene DhaMkanAmanA zrAvake samajAvyA. mAtra eka jamAli koi prakAre samajyo nahIM. gA- 2307 - vizeSA0 (ya0 aM0 pR935-36) AjamAvinA siddhAMtanuM samarthana bhane sallAsatA zravizeSAvayavasUtramAM savidara jagAvI . ve sAThe juo-vizeSA (gA0 2306 thI 2332. ya0 pra0 pR0 - 935thI 945. ) : - anu0 * 1. bhadi kalANa - suhattho dhAU tassa ya bhadaMta saddo'yaM, sa bhadaMto kallANo suho ya + + 3439. vyAkhyA- 'bhadi kalyANe sukhe ca' iti bhadi, dhAtuH kalyANArtha sukhAya tasya bhari dhAtornadanta ityAdikapratyaye bhadanyazabdo'yaM niSpayate, tataH sthitamidaM bhadantaH katyANaH sukhaba 3439. athavA 'bhante' iti nedaM 'bhadanta' ityAmantraNam, kintu 'bhajanta' iti kayA vyutpattyA ! ityAha :- ahnavA 'bhaya sevAe' tassa bhayantotti sebae jamhA, sivagaiNo sivamaggaM senvo ya jao tadatthINaM. 3446. athavA 'bhaja trin sevAyAm' iti bhajadhAtuH, tasya bhajate sevate iti bhajantaH tasya saMbodhanaM he bhajanta guro ! sa ceha kasmAt ? ucyate yasmAt sevate, kAn ? zivagatIn siddhigatiprAptAn athavA darzana-jJAna- cAritralakSaNaM zivamArga mokSamArgam athavA sevyama yasAdasI tadarthinAM mokSamArgArthinAm tasAd bhajyate yate iti bhajanta ityucyate 2446. athavA mAto Avanto yA gururucyate katham ilAvA bhA bhAjo vA ditIe hoi vastra maMto li, bhAjato cAvario so vAgata ve , bhASAdittIe'vi dosI payate tasya bhAnto bhAjanta iti vA bhavati sa caivaMbhUtaH kaH , ivAda: AcArya:, sa ca kathaM bhAvi, bhrAjate vA ? ityAhaH - jJAna - tapoguNadItyeti 3447 athavA bhrAnto bhagavAn vA'sAviti darzayannAha :- ahavA maMto'veo jaM micchattAibaMdhaheuo, sariyAbhago vivAda se bhagavato. 3448. athavA 'bhrama anavasthAne' istha vAtontamucyate yasmAdapeto'sI mithyAtvAdivandhahetubhya iti athavA airyAdikaH padvidho bhago niyate'' takha tena bhagavAn ti 2440 athavA bhavAnto bhavAnto 'darzavAda aMTo ke teca so bhavAnto li. ahavA bhayasya aMto hoi bhavaMto bhavaM tApo. 3445 athavA vasamA nArakAdimavasyAntahetutvAdanto'sI rona bhavAnta iti, athavA bhayasyAnto bhayAnto bhavati, bhayaM ca trAsa ucyate. 3449. - vizeSAvazyakaH - anu0 O 1. 'vizeSAvazyaka' sUtramAM 'bhante' zabdanI vyAkhyA A pramANe che:- 'bhadanta' 'bhajanta' 'bhAnta' 'bhrAjanta' 'bhrAnta' 'bhagavat' 'bhayAnta' ane 'bhavAnta' zabda parathI 'bhante' zabda bane che. tenI vyAkhyA nIce pramANe che:-kalyANa ane sukha arthavALA 'bhadi' dhAtu parathI 'bhadanta' zabda bane che.. teno arthaM kalyANarUpa ane sukharUpa thAya che. athavA sevA arthavALA 'bhaja' dhAtu parathI 'bhajanta' zabda vane che. 'bhajanta' eTale siddhigatine prApta jIvone je seve te, athavA jJAna, darzana ane cAritrarUpa mokSamArgane je seve te, athavA mokSArthI puruSovaDe je sevAya te. athavA dIpti arthavALA 'bhA' dhAtu parathI 'bhAnta' zabda bane che. 'bhAnta' eTale jJAna tathA tapAdi guNonI dIptithI je yukta hoya te. athavA dIpti arthavALA 'bhrAja' dhAtu parathI 'bhrAjanta' Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraheM zataka 1.-uddazaka 1. prAkRtazailI hovAthI, bhava eTale saMsAranA nAzakArI hovAthI bhavAnta, vA bhItinA nAzakAraka hovAthI mayAnta, tenA saMbodhanamA he bhavAnta ! athavA he bhayAnta !. athavA bhaun-jJAnAdivaDe dIpyamAna, vA bhrAjamAna dIpyamAna he guro! arthAt he guro! Ape kahelaM 'cAlatuM te cAlyu' ityAdi e pramANe che?. AdithI AraMbhIne 'bhaMte!' sudhIno A grantha, bhagavAn sudharmAsvAmie pAMcamA aMganA prathama zatakanA prathama uddezakanA saMbaMdhamATe karo. have A 'calamAna calita' saMbaMdhe AvelA pAMcamA aMganA, prathama zatakanA, pahelA uddezakarnu A [ 'calamANe calie'ityAdi ] prathama sUtra che. zaMkAH-pAMcamAM e sUtra prathama kema? aMganA prathama zatakanA pahelA uddezakanA arthAnukathanane karatA bhagavAn sudharmAkhAmie bIjA arthavALAM sUtro na mUkatAM zaruAtamAM ja 'cAlatuM te cAlyu e arthane kathana karatuM sUtra kema rAkhyuM?. samAdhAnaH-cAra puruSArthamAM mokSanAmano puruSArtha sarvAtizAyI hovAthI mukhya che, ane sAdhya evA mokSanA samyagadarzanAdi avyabhicArI sAdhano che. A pramANe ubhayanA nizcayanuM zikSaNa ApanAra zAstrane sajano icche che. ubhaya niyama A pramANe chaH-sAdhyasvarUpa mokSanAM ja samyagdarzanAdi sAdhano che paraMtu anyanA nathI, tathA mokSa paNa samyagdarzanAdi sAdhano vaDe ja sAdhya che, kiMtu anyavaDe nathI. ukta rIti vaDe ubhaya (banne) nA nizcayane karAvanAra zAstrane sajjana puruSo icche che. te mokSa vipakSa (mokSaviruddha pakSa) nA kSayathI thAya che, te vipakSa baMdha che-karmono AtmAnI sAthe saMbaMdha te ja mukhya baMdha kahevAya che. te karmonA prakSaya nimitte (mokSaprApti arthe) A ['calamANe'ityAdi] e sUtra karmakSayanA anukrama kahyo che, arthAt A prAraMbha sUtra karmakSaya sUcaka che, mATe prathama kayuM che. ['calamANe tti] temAM (vakSyamANa praznamAM) calat-sthitinA kSayathI anukramanu sUcaka che. udayamA AvatuM, vipAka-phaladAna-rUpapariNAmamATe abhimukha thatuM, je karma ('karma' e artha prakaraNagamya che) te karma 'calitam' eTale 'udayamAM Avyu e pramANe vyapadezAya che. karmono je calanakALa te ja udayAvalikA che, ane te calanakALa asaMkhya samayavALo hovAthI Adi, madhya ane aMtathI samaya. / hoya tyAre tenA sAdhana tarIkezamamA vaparAtA kAlatuM mApa samayaNI ne thai zake pUrvAgarnu eka pAya che. daza zatavarSatuM varSasahala AyanathAya che. ve ayana eko eka pakSa' thAya che. mAno eka 'lava' thAya che. satya zabda bane che. 'bhrAjanta' eTale jJAna tathA tapAdi guNonI dIptithI je yukta hoya te. athavA bhramaNa arthavALA 'bhrama' dhAtu parathI 'bhrAnta' zabda bane che. bhrAnta' eTale mithyAtvAdi baMdhanothI je rahita hoya te. athavA 'bhaga' zabdane 'matu' pratyaya lAgavAdhI 'bhagavat' bane che. 'bhagavat' eTale aizvaryAdi cha prakAranI RddhivaDe je yukta hoya te. athavA 'bhavAnta' zabda parathI 'bhante' zabda bane che. bhavAMta-bhava-nArakAdibhava, teno anta-nAza, tene karanAra athavA 'bhayAnta' zabda parathI 'bhante' zabda bane che. bhayAMta-bhaya-saMsArajanya trAsa, teno anta-nAza, tene karanAra.-vizeSAvazyaka, gAthA 3439, 3446, 3447, 3448, 3449:-anu. 2. kalyANa athavA sukha thaq, e arthavALA 'bhadi' dhAtu parathI 'bhadanta' zabda bane che:-zrIabhayadeva. 3. 'bhA dIpaqe dhAtunuM 'zatR' pratyayamA rUpa samajavu:-zrIabhayadeva. 4. 'bhrAja dIpavu'e dhAtunuM 'Anaz' pratyayamA rUpa samajavuH-zrIabhayadeva. ... 5. koi paNa padArthanI sthiti (umara) sUcavavI hoya tyAre tenA sAdhana tarIke mAtra kAla ja upayogamA Ave che ane te mATe. vyavahAradakSa puruSoe te sthitinA sUcaka kAlanA ghaNA vibhAga karyA che. jainadarzanamA vaparAtA kAlanu mApa samayathI zaru thAya che arthAt jema paramANu-parama aNu-nAnAmAM nAno paNAya tema kAlano nAnAmAM nAno bhAga, jenAthI bIjo bhAga nAno na thai zake evo bhAga te jainaparibhASAmA 'samaya' zabdathI prasiddha che. jainazAstramA kAlanu koSTaka A pramANe cha:-'samaya' e taddana sUkSmakAla che. asaMkhya samayonI eka 'AvalikA' thAya che. saMkhyeya AvalikAno eka 'Ana-ucchvAsa' thAya che. saMkhyeya ucchvAsono eka "niHzvAsa' thAya che. Ana ane niHzvAsa e baneno bhego maLelo kALa eka 'prANa' thAya che. sAta prANano eka 'stoka' thAya che. sAta stokano eka 'lava' thAya che. satyotera lavano eka 'muhUrta' thAya che. trIza muhUrtano eka 'ahorAtra' thAya che. paMdara ahorAtrano eka 'pakSa' thAya che. be pakSano eka 'mAsa-mahino' thAya che. be mAsano eka 'Rtu' thAya che. traNa Rtuornu eka 'ayana' thAya che. be ayana- eka 'saMvatsara' thAya che. pAMca saMvatsaranuM eka 'yuga' thAya che. vIza yugarnu 'zatavarSa thAya che. daza zatavarSatuM 'varSasahasra' thAya che. so varSasahasranuM 'varSalakSa' thAya che. corAzI varSalakSanuM eka 'pUrvAMga' thAya che. corAzI lAkha pUrvAgarnu eka 'pUrva' thAya che ane eka pUrvamA 7,0,5,60000000000 ATalAM varSa thAya che arthAt sAta zaMku, zUnya mahApadma, pAMca nikharva ane cha kharva jeTalAM te varSa che. corAzI lAkha pUrva- eka 'truTitAMga' che. corAzI lAkha truTitAMganuM eka 'truTita' thAya che. corAzI lAkha truTitarnu eka 'aTaTAMga' thAya che. corAzI lAkha aTaTAMgarnu eka 'aTaTa' thAya che. corAzI lAkha aTaTarnu eka 'avAMga' thAya che. corAzI lAkha avAMgarnu eka 'avava' thAya che. corAzI lAkha avavarnu eka 'hUhUkAMga' thAya che. corAzI lAkha hUhUkAMgajeM eka 'hahuka' thAya che. corAzI lAkha hUhUkanuM eka 'utpalAMga' thAya che. corAzI lAkha utpalAMgarnu eka 'utpala' thAya che. corAzI lAkha utpalanu eka 'padmAMga' thAya che. corAzI lAkha padmAMganuM eka 'padma' thAya che. corAzI lAkha padmanuM eka 'nalinAMga' thAya che. corAzI lAkha nalinAMgarnu eka 'nalina' thAya che. corAzI lAkha nalinanuM eka 'arthanipUrAMga' thAya che. corAzI lAkha arthanipUrAMga eka 'arthanipUra' thAya che. corAzI lAkha arthanipUranuM eka 'ayutAMga' thAya che. corAzI lAkha ayutAMgarnu eka 'ayuta' thAya che. corAzI lAkha ayutarnu eka 'nayutAMga' thAya che. corAzI lAkha nayutAMgarnu eka 'nayuta' thAya che. corAzI lAkha nayatanuM eka 'prayutAga' thAya che. corAzI lAkha prayutAMganuM eka 'prayuta' thAya che. corAzI lAkha prayutanuM eka 'cUlikAMga' thAya che. corAzI lAkha cUlikAMganI eka 'cUlikA' thAya che. corAzI lAkha cUlikAnuM eka 'zIrSaprahelikAMga' thAya che ane corAzI lAkha zIrSaprahelikAMganI eka 'zIrSaprahelikA' thAya che. eka zIrSaprahelikAmAM '758263253043010241157973569975696406218966848080183296000000000000000000000000000000000 0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 0000000000000000000' ATalA AMkaDA thAya che A 'zIrSaprahelikA' sudhIno kAla gaNitathI jANI zakAya che ane saMkhyeya che tathA te pachIno paNa saMkhyeya kAla che paraMtu te gaNitathI jANI zakAto nadhI mATe te upamAvaDe jJeya che. jema ke, palyopama, sAgaropama ane pudgalaparAvartAdi rUpa kALa che te mAtra upamAthI ja jANI zakAya che. tenuM vivecana te te zabdo upara TippaNatarIke AgaLa sUcavAze. 'samaya' je sUkSmatama kALa che tenuM kharUpa zrIanuyogadvArasUtramA A pramANe che: "se kiM taM samaye!, samayassa NaM parUvaNaM karissAmi, se jahA nAmae have 'samaya' e zuM che? te praznanA upazamana mATe samayanA kharUpanI tunnAgadArae siyA taruNe, balavaM, jugavaM, juvANe, appAyaMke, thiraggahatthe, vivecanA karIza. jema koi eka darajIno chokaro, je taruNa, daDhapANipAyapAsapiTuMtarorupariNae, talajamalajugalaparighanibhavAhU, cammiTTha- balavAn , yugavAn , yuvAn , alpAtaMka-rogarahita, sthira hastApravALo, gaduhaNamuTThiasamAyaniciagAyakAe, laMghaNa-pavaNa-javaNa-vAyAmasama- jenA hAtha, paga, paDakhA, vAMso, AMtaraDA ane uru dRDhapaNe pariNata che. sthe, urassavalasamabhAgae, chee, dakkhe, paDhe, kusale, mehAvI, niuNe, tAlanA yugmanI peThe, dhusarAnI peThe ane bhogaLanI peThe jenA yAhu majabUta niuNasippovagae ega mahaI paDasADi vA, paTTasADi vA gahAya sayarAhaM che. jenAM gAtro ane kAya carmeSTaka, drughaNa ane muSTikathI samAhata ane Jain Education international Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 zataka 1.-uddezaka 1. magavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. yakta che. karmapudagalonA paNa anaMta skaMdho, ananta pradezo che, tethI teo anukrame pratisamaye (samaye samaye ) ja udayamA AvyA kare che, (cAlyA kare karmaputala, cha). tene viSe je prAraMbhano calana samaya che, te samayane viSe cAlatAM karmane 'cAlyu' e pramANe kahevAya che. zaMkAH-A pramANe 'cAlatuM' e vartamAna hovA vartamAna bhUta kemA chato, tene mATe 'cAlyu' evo bhUtakALa viSayaka vyavahAra kema thAya ? samAdhAnaH-paTanI utpattinA samayamA prathama tantunA praveza samaye para, utpadyamAna (pedA yato) ja paTa utpanna thAya che ema vyapadezAya che. have, yuktipurassara utpadyamAna paTanI utpannatA siddha karavA jaNAve che keH-prathama tantuno praveza kALa zaru thayo teTalAmA arthAt kapaDAne vaNavAnI kriyA karatAM jyAre mAtra eka jatrAga vaNANo hoya tyAre paNa 'paTa (kapaDaM) pedA thAya che' e pramANe vyavahAramA dekhavAthI paTanu utpadyamAnapaNuM prasiddha ja che. have tenuM ja utpannapaNuM yuktipurassara siddha karIe chIeH 2. tathAhiH-utpattikriyAkAla eva prathamatantupraveze'sAvutpannaH, yadi punarnotpanno'bhaviSyat tadA tasyAH kriyAyAH vaiyarthyamabhaviSya niSphalatvAd , utpAdyotpAdanArthA hi kriyA bhavanti, yathA ca prathame kriyAkSaNe nAsAvutpannastathA uttareSvapi kSaNeSvanutpanna evAsau prApnoti, ko hi uttarakSaNakriyANAmAtmani rUpavizeSaH? yena, prathamayA notpannastaduttarAbhistUtpAdyate, ataH sarvadaivAnutpattiprasaGgaH, dRSTA cotpattirantyatantupraveze paTasya darzanAd, ataH prathamatantupravezakAle eva kiMcidutpannapaTasya yAvaccotpannaM na taduttarakriyayA utpAdyate, yadi punarutpAdyata tadA tadekadezotpAdana eva kriyANAm , kAlAnAM ca kSayaH syAt . yadi hi tadaMzotpAdananirapekSA anyA kriyA bhavati tadottarAMzAnukramaNaM yujyeta, nAnyathAH tadevaM yathA, paTa utpadyamAna eva utpannastathaivA'saMkhyAtasamayaparimANatvAd udayAvalikAyA AdisamayAt prabhRti caladeva karma calitam , katham? yato yadi hi tat karma calanAbhimukhIbhUtamudayAvalikAyA Adisamaya eva na calitaM syAt , tadA tasyAdyasya calanasamayasya vaiyarthaM syAt ,tatrAcalitatvAt , yathA ca tasmin samaye na calitaM tathA dvitIyAdisamayeSvapi na calet , ko hi teSAmAtmani rUpavizeSaH? yena, prathamasamaye na calitamuttareSu calatIti, ataH sarvadaivA'calanaprasaGgaH, asti cAnyasamaye calanam-sthiteH parimitatvena karmA'bhAvAmyupagamAt ; ata AvalikAkAlAdisamaya eva kiMciccalitam , yacca tasmiMzcalitaM taccottareSu samayeSu na calati, yadi tu teSvapi tadevAcaM calanaM hatthamittaM osArijA, tattha coyae paNNavarga evaM vayAsIH-jeNaM kAle NaM nicita che. je ullaMghavAmA, kUdavAmA, vegathI javAmAM ane kasarata karavArmA teNaM tumnAgadAraeNaM tIse paDasADiAe vA, paTTasADiAe vA sayarAhaM samartha che. je balukI chAtIvALo che. je cheka, dakSa, praSTha, kuzala, medhAvI, hatthamitte osArie se samae bhavai ?, no iNaDhe samaDhe. kamhA ?, jamhA saM- nipuNa ane nipuNazilpaprApta che; (darajIno evo koi eka chokaro) paTa khijjANa taMtUrNa samudayasamiisamAgameNaM paDasADiA nipphajjai, uvarillayammi zATikA-kapaDAnI sADI ke paTTazATikA jINA kapaDAnI sADIne jeTalA taMtummi acchinne hiTile taMtU na chinnai, annammi kAle uvarille taMtU kALe zIghra eka hAtha sudhI phADe te kAla samaya kahevAya!, tenA uttaramA chijaha, annammi kAle hiTThiAle taMtU chijjai, tamhA se samae na bhavada, evaM kahe cha ke, e vAta ThIka nathI arthAt teTalo kALa eka samaya na kahevAya. cayaMta pannavarga coyae evaM vayAsI:-je NaM kAle NaM tunnAgadAraeNaM tIse teTalo kALa eka samaya na kahevAya teno hetu zuM ?. to kahe che ke, bhaai| paDasADiAe vA, paTTasADiAe vA uvarile taMtU chinne se samae na bhavai ?, saMkhyAtA tAMtaNA bhegA thAya tyAre eka paTazATikA utpanna thAya che ane kamhA , jamhA saMkhijjANaM pamhANaM samudayasamiisamAgameNaM ege taMtU niSphajai, jyAM sudhI uparano tAMtaNo chedAto ( phaDAto) nathI tyAM sudhI enI pachInouvariche pamhammi acchinne hiDille pamhe na chijjai, annammi kAle uvarille nIceno-tAMtaNo paNa chedAto nathI, arthAt uparanA tAMtaNAno phATavAno pamhe chijai, annammi kAle hiTille pamhe chijjai, tamhA se samae na bhavai samaya judo che ane nIcenA tAMtaNAno phATavAno samaya judo cha mATe, eka evaM vayaMta pannavarga coyae evaM vayAsIH-je NaM kAle NaM teNaM tutrAgadAraeNaM hAtha sudhI phADavAnA kAlane samaya na kahevAya. e pramANe jaNAvanAra tassa taMtussa uvarile pamhe chine se samae na bhavai ? kamhA?, jamhA aNaM- puruSa prati preraka puruSe kArvA ke, jo eka hAtha sudhI phADavAnA kAlane samaya tANaM saMghAyANaM samudayasamiisamAgameNaM ege pamhe niSphajjai, uvarille saMghAe na kahevAya to bhale, paNa darajInA chokarAdvArA te paTazATikAnA sauthI avisaMghAie hiDile saMghAe na visaMghAijai, annammi kAle uvarille saMghAe uparanA ja eka tAMtaNAne kApavAmAM jeTalo kAla lAge che te zuM samaya visaMghAijjai, annammi kAle hiDille saMghAe visaMghAijjai, tamhA se samae na kahevAya ?, tenA uttaramA kahe che ke, e paNa samaya na kahevAya. temA na bhavai, itto vi NaM suhumatarAe samae paNNatte. samaNAuso ! asaMkhijjANaM hetu zu?,to kahe che ke, bhAi ! jyAre saMkhyAtA pakSma-puMbhaDAM-bhegAM thAya che samayANaM samudayasamiisamAgameNaM sA egA 'Avaliatti pavudhai. anuyoga- tyAre sUtarano eka tAMtaNo bane che ane te vA puMbhaDAomAM paNa jyAM sudhI. dvArasUtra (ka. A* pR-423):-anu. cheka uparatuM puMbhaTuM kapAtuM nathI tyAM sudhI tenI nIcernu-enI pachI--puMbhahUM paNa kapAtuM nathI, arthAt je kAle uparatuM puMbhaDaM kapAya che te kAle nIcenuM puMbhaDaM kapAtuM nathI-te dareka puMbhaDAno kapAvAno kALa judo che mATe eka tAMtaNo kApatAM jeTalo vakhata jAya che teTalo vakhata paNa samaya na kahevAya. e pramANe jaNAvanAra puruSa prati preraka puruSe kadhU ke, jo eka tAMtaNAnA kApavAnA kAlane samaya na kahevAya to bhale, paNa darajInA chokarAdvArA uparanA tAMtaNAnA saMkhyAtA puMbhaDAomAna eka ja puMbhaDaM jeTalA vakhatamA kapAya teTalo kALa zuM samaya na kahevAya ?. tenA uttaramA kahe che ke, teTalo kALa paNa samaya na kahevAya. temAM hetu zuM ?, to kahe che ke, bhAi! jyAre paramANuonA anaMta saMghAto maLe tyAre eka puMbhaTuM bane che ane jyAMsudhI uparano saMghAta na kapAya tyAMsudhI nIceno-enI pachInosaMghAta paNa na kapAya, arthAt te dareka saMghAtone kapAvAno kALa bhinna bhinna cha mATe eka puMbhaDAne kapAvAno kAla paNa samaya na kahevAya. paraMtu e karatAM paNa je sUkSmatara kALa che te kAla jJAnipuruSoe samaya tarIke upadezyo che. vaLI he AyuSman zramaNa ! evA asaMkhyAtA samayo maLe tyAre eka 'AvalikA' thAya che. ( ityAdi samagrakALanuM mApa AgaLa kahyA pramANe jANavU.) anuyogadvAra (ka0 A0 pR-423):-anu0 1. A ( karmapudgala) zabdano artha A pramANe che:-karma-puNya ke pApa, pudgala rUpAdiguNavALo jaDa padArtha. jainadarzana pApa ane puNyane eka jaDa vastu tarIke paramANurUpa khIkAre che. jIvane upayogamA AvatA AkAzamAM (lokAkAzamAM) sarvatra tenA (pApa ane puNyanA) aNuonA tharane thara bharelA che. pApa ane puNyanA aNuo jainadarzanamA (pApa ane puNyanI) vargaNA tarIke prasiddha che. jainazAstramA 'pudgala' zabda rUpAdiguNayukta jaDa padArthane kahe che mATe karmapudgala zabda pApa ane puNyanA aNuonA tharane jaNAve che. karmane aNurUpa ane mUrta mAnavAnAM kAraNonA jijJAsue jainakarmazAstrane manana pUrvaka gaveSaH-anu. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 1. bhavet , tadA tasminneva calane sarveSAmudayAvalikAcalanasamayAnAM kSayaH syAt ; yadi hi tatsamayacalananirapekSANi anyasamayacalanAni bhavanti, tadA uttaracalanAnukramaNaM yujyeta, nAnyathA; tadevaM caladapi tat karma calitaM bhavatIti. vartamAnane bhUtanA. 2. tathAhi prathama tantuno praveza thaye chate utpattikriyAkAlamA ja paTa utpanna thayo che ema svIkAra joie. jo prathama tantunA praveza samaye paNa paTa dhyayahAranI sidi. utpanna thato nathI ema mAnavAmAM Ave to, prathama samayanI paTotpAdikA kriyA niSphaLa jAya che. kAraNa ke utpanna thatA padArthAne utpanna karavAne mATe ga kriyAo hoya che ane kriyA vidyamAna hovA chatAM kArya na thAya tote kriyA nakAmI gaNAya che. tathA (pUrvapakSanA matAnusAre) jemai paTa prathama kriyAsamaye utpanna thato nathI tema, uttara samayone viSe paNa utpanna na ja thavo joie. kAraNa ke uttara samayanI kriyAomAM zuM vizeSatA che ke, jethI prathama samayanI kriyAthI paTa utpanna na thAya, ane uttara samayanI kriyAothI utpanna thAya ?. ethI ja (eTale ke prathama samaye prathama tantuno praveza thaye chate paNa paTanuM utpanna paNuM nahIM mAnIe to) hammezane mATe (koi paNa kAle) paTanI utpattino saMbhava nathI, arthAt tenI anutpattino prasaMga Avaze. ane antya tantunA praveze saMpUrNa paTane dekhavAthI utpatti to dekhIe chIe. tethI mAnavU joie ke, prathama tantunA praveza samaye ja paTano kAika aMza utpanna thAya che. prathama taMtunA praveza samaye ja jeTalo paTAMza utpanna thayo, tene (utpanna thayelA aMzane) uttara kriyA utpanna karatI hoya, to, te eka ja paTAMzane upajAvavAmA paTa utpanna karanAra samagra kriyAono ane sakala kAlano kSaya thAya. vaLI jo utpanna thaelA paTanA prathamAMzanA utpAdananI apekSArahita pAzcAtya kriyAo hoya to ja paTanA pAchalA aMzono anukrama thAya, anyathA anukrama thAya nahIM, arthAt prAraMbhanA eka ja aMzanI utpattimA upara kahyA pramANe saMpUrNa kriyAno ane kAlano kSaya thavAthI, pAchaLanA aMzonI utpatti thAya nahIM. A pramANe jema utpanna thato paTa utpanna thayo kahevAya che tema karmonI asaMkhyAta samayanA parimANavALI udayAvalikA hovAthI, Adi samayathI prAraMbhI 'cAlatuM' je karma te 'cAlyu' e pramANe kahevAya che. kAraNa ke cAlavAne abhimukha thaevaM karma udayAvalikAnA Adi samayamAM ja cAlyuM na hoya to, te karmano Adicalanasamaya, karmacalanarahita hovAthI vyartha thAya che. ane jema te karma prathama samayamA cAlyuM nathI tema, bIje samaye, trIne samaye, vagere asaMkhyAta samayomAM paNa te karma cAlavu na joie, kAraNa ke calanarahita pahelAM samaya karatAM dvitIyAdisamayomAM zuM vizeSatA che ke, pahelA samayamAM te karma na cAlyu ane uttara samayomA cAlyuM ?. (arthAt prathama samaya karatAM uttara samayomA kAMi paNa vizeSatA na hovAthI, jema uttara samayomA calana kriyA manAya che, tema prathama samayamAM paNa jarUra calana kriyA mAnavI joie.) AthI, sarva samayo samAna hovA chatAM paNa prathama samayamA karmana calana na mAnavU, ane dvitIyAdi samayomA calananuM mAnavaM, e vAta yuktirahita hovAthI ane samayonI samAnatA hovAthI, jema prathama samayamAM calana nathI thatuM, tema dvitIyAdi samayomAM paNa calana tharbu asaMbhavita che. ane tethI sarvadA (sarva samaye) karmanA acalanano prasaMga Avaze, arthAt kadi paNa karma cAlazeja nahIM (udayamA Avaze ja nahIM). vaLI karmonI sthiti parimita hovAthI, karmA'bhAvanA abhyupagamane laine antya samaye karmonuM calana thatuM anubhavAya che mATe, prathamanA ja calana samayamA tema ja, prathamottara sarva calana samayomA karmanA aMzo kAi calita (cAlelA) che ema mAnavU ja joie. ane je je karma udayAvalikAnA Adi samayamA cAlyuM che, te te uttara samayamAM cAlatuM nathI. kAraNa ke jo uttara samayamAM paNa te prathama samayamAM thaevaM calana thAya to te AdicalanamA ja udayAvalikAnA sakala calana samayano kSaya thAya, arthAt Adi calanamAM sarvakALa cAlyo jAya ane kadI paNa karmano aMta AvI ja na zake. vaLI A samaye amuka koza calita thayo, A samaye amuka kauza calita thayo, e pramANe uttara calananA karmano calanakrama tyAre ja thai zake jyAre prathama samayanA karmAzanA calananI apekSA vagaranAM (svatantra) anya samayanA calano hoya. anyathA eTale prathama samayanA calanamATe ja jo sarva uttara samayone lagADIe to te pUrvokta krama paNa banI zakato nathI. tAtparya e ja ke koi paNa kAle karmarnu antya calana thatuM hovAthI te antya calananI pahelAMnA sarva samayoma cAlatA karmane calita mAnavU ja joie. to e pramANe pUrvokta tarkothI cAlatuM karma paNa cAlyuM kahI zakAya che ema sthapAi cUkyuM che. 1. kadAca ApaNe ema khIkArIe ke, prathama kriyAsamaye paTa utpanna thato nathI paNa, prathama pachInA samayomA utpanna thAya che, to te maMtavya paNa sAcuM nathI, kAraNa ke jema prathama kriyAsamayamA paTa utpanna thato nathI tema prathama pachInA sarva kriyAsamayomAM paNa te utpanna thai zakaze nahIM, kAraNa ke prathama kriyAsamayamA ane uttara kriyAsamayamAM kAMi paNa vizeSatA nathI:-anu. 2. vaLI utpanna thavAne zaruthaela paTane ApaNe koi paNa kAle-anyatantu praveza thaye chate samApti kAle-utpanna thaelo joie chIe mATe, ApaNe ema khIkAra joie ke, paTa, prathama samayathI mAMDIne dareka samaye utpanna thayA ja kare che, arthAt utpadyamAna paTa paNa aMze aMze utpanna thayA ja kare che, tathA paTano jeTalo je aMza prathama tantupraveza samaye prathama kriyAkAle utpanna thayo che, te aMzathI bhinna bhinna paTanA aMzo dvitIya kriyAkAle taiyAra thAya che, arthAt prathama samaye utpanna paTanA aMzane dvitIya samayanI kriyAo pharIthI utpanna karatI nathI. kadAca koi ema svIkAre ke, prathama samaye utpanna thaela paTanA aMzanI pharI utpatti karavA uttara samaya-dvitIyasamayAdi-nI kriyAo lAge che to, te maMtavya paNa satyetara (jUlu) che. jo ema mAnavAmAM Ave to paNa koi kAle paTanI utpatti thai zake ja nahIM. kAraNa ke uttara samayanI sarva kriyAo prathama samaye utpanna thaela paTanA aMzane utpanna karyA ja karaze, jethI kadApi teno (paTano) aMta Avaze nahIM ane te prathama samaye utpanna thayela paTanA aMzanI utpatti karavAmAM ja uttaranI sarva kiyAono ane samayano kSaya thaze, vaLI paTano prathama aMza utpanna thayo, dvitIya aMza utpanna thayo, ityAdi krama tyAre ja saMbhave ke jyAre prathama samayanA paTAMzanA utpAdananI apekSAvagaranI-khatantra-bIji uttara samayanI kriyAo hoya. anyathA eTale eka ja prathama samaye utpanna thaela paTAMzane ja utpanna karavAmAM ja jo sarva kriyAone lagADIe to, te pUrvokta krama paNa banI zake nahIM. tAtparya eja che ke, jyAre antyasamaye ApaNe paTane utpanna thaelo joie chIe tyAre, te paTane antyarAmayanI pahelA AdinA dareka samayamA aMze aMze utpanna thato mAnavo z2a joie, arthAt utpadyamAna paTa utpanna thAya che e mantavya nirvivAda che. have jema utpadyamAna paTa utpanna thato siddha karyo tema ja, 'cAlatuM karma cAlyu e vyavahAranI paNa nirdoSatA siddha karavI:-anu0 3. karmonI sthiti maryAdita hovAthI eka evo paNa calanano antyasamaya Ave che jemA, yogya bhavyAtmA karmarahita thai jAya che. jo, kadi karmacalana thatuM ja na hoya to jIvonI mukti thai zake ja nahIM mATe, calananA antyasamayanI pUrvanA dareka, udayAvalikAnA prathamAdi samayomAM paNa karma aMze aMze calita thayA kare che, ema mAnavU joie:-anu. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.dezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 47 , 3. tathA 'udIriyamANe udIrie ti udIraNA nAma anudayaprAptam, cireNA''gAminA kAlena yad vedayitavyaM karmadAlikaM tasya viziSTA'dhyavasAyalakSaNena karaNenA''kRSyodaye prakSepaNam ; sA ca asaMkhyeyasamayavartinI, tayAM ca punarudIraNayA udIraNAprathamasamaya va udIryamANaM karma pUrvoktapaTAntena udIritaM bhavatIti tathA 'beijjamANe beie' ci vedanaM karmaNo bhogo'nubhava ityarthaH taca vedanaM sthiticadhAdudayaprAptasya karmaNaH, udIraNAkaraNena ca udayamupanItasya bhavati tasya ca vedanAkAlasyA saMkhyeyasamapatyAd Adyasama vedyamAnametra veditaM bhavatIti tathA 'pahiyamANe pahANe' vi prahANaM tu jIvapradezaiH saha saMliSTasya karmaNastebhyaH patanam etadapyasaMkhyeyasamayaparimANameva tasya tu prahANasyAdisamaye prahIyamANaM karma grahINaM svAd iti tathA 'chinyamANe chine'ti chedanaM karmaNo dIrghakAlAnAM sthitInAM hastAkaraNam, taccA'pavartanA'bhidhAnena karaNavizeSeNa karoti, tadapi ca chedanamasaMkhyeyasamayameva tasya tu khAdisamaye sthititastacchidyamAnaM karma chinamiti tathA 'mivamANe bhitre'ti medastu karmaNaH zubhasyA'zubhasya yA sIjarasasyA'pavartanAkaraNena mandatAkaraNam, mandasya codvartanAkaraNena sIvratAkaraNam so'pi cA'saMkhyevasamaya eva tatakha tadAyasamaye rasato bhidyamAnaM karma bhinnamiti tathA 'DajAmANe dasi dAhastu karmadalikadArUNAM dhyAnAgninA rAhUpA'panapanam akarmayajananamityarthaH yathAhikASThasyA'gninA dagdhasya kAlarUpA'panayanam bhasmAtmanA ca bhavanaM dAhastathA karmaNo'pIti tasyA'pyantarmuhUrtavartitvenA'saMkhyeyasamayasyA''disamaye dahyamAnaM karma dagdhamiti tathA 'milamANe maDe'ti mriyamANamAyuSkarma mRtamiti vyapadizyate, maraNaM hyApudrachAnAM kSayaH, tathA'saMvepasamapacarti bhavati, tasya ca janmanaH prathamasamayAdA''ramyA''yIcikamaraNenA'nukSaNaM maraNasya bhAvAd mriyamANaM mRtamiti tathA 'nijjarijjamANe nijjiNNe' tti nirjIryamANaM nitarAmapunarbhAvena kSIyamANaM karma nirjIrNaM kSINamiti vyapadizyate. nirjaraNasyA'saMkhyeyasamayabhAvitvena tatprathamasamaya eva paTaniSpattidRSTAntena nirjIrNatvasyopapadyamAnatyAditi paTadRSTAntazca sarvapadeSu sabhAvaniko vAcyaH. i " 3. ['udIrijjamANe udIrie'tti ] udIrAtuM te udIrAyuM. udayane prApta nahIM thaela evA ane AgAmI lAMbA kAle vedavAnA karmadalikane viziSTa udIryamANa udIrita. adhyavasAyarUpa karaNavaDe kheMcIne udayamAM lAvavuM tene 'udIraNA' kahe che. te udIraNA asaMkhyeya samayavartI che. te udIraNAvaDe prathamasamayamAM ja udIrAtAM karmane pUrvokta paTanA draSTAntavaDe 'udIrAyuM' kahevAya che. [ 'veijjamANe veie' tti ] vedAtuM te vedAyuM. karmane bhogavatuM karmano anubhava karavo tene vedaina vedyamAna di. kahe the. sthitino kSaya pavAmI udayane prApta yaela karma athavA udIraNA karI udayane prApta karelA karmanuM vedana thAya che. te vedanano asaMkhya samaya kAla hovAthI, Aya samavane viSe vedAtAM karmane 'vedAyuM' e pramANeno vyavahAra upara pramANe paTe che. [ 'pahilamANe pahIne tti ] paDatuM te pANI jIvapradezonI sAdhe saMbaddha karma pradezIpa te 'prahANa' kahevAH, jIvapradezoyI karmanA pAhANa ( mahAgano kAla ) paNa asaMkhya samaya parimANacA che. te prANanA Adi samayane viSe jIvadezocI pada karma 'pa' e pramANeno vyavahAra paTanA zAnta samajayo arthAt prANanA Adi samayamAM je paDavA mAMDyaM te paDyaM ema kahevAya che. ['chijamANe chinne' tti ] chedAtuM te chedAyuM. karmanI dIrghakAlanI sthitinI laghutA karavI arthAt chiyamAna china. karmanI dIrghakAlika sthitine isakAlika karavI tene chedana kahe che. jIva te chedanane apavartana nAmanA karaNavizeSayI kare che. tenI (apavartananI) sthiti asaMkhyAta samayanI hai. prathama samayama sthitithI chedAtA karmane 'chedAvu' e pramANeno vyavahAra pUrvoktarItyanusAra samajayo. ['mijagAne bhitti vidyamAna mitra. bhedAtuM (pUrvasthitithI badalAtuM) te bhedAyuM. zubha vA azubha karmanA tIvra rasanuM apavartanAkaraNavaDe maMda kara, ane maMdarasanuM udvartanAkaraNavaDe tIvra ka tene bheda kahe che. A bheda paNa asaMkhyeya samaya sthitivALo che. tethI prathama samayamAM tIvra athavA maMda rasadhI bhedAtA karmane 'bhedAyuM' e pramANeno vyavahAra pUrvoktaM samajavo. ['DajjhamANe daDDhe 'tti ] baLatuM te baLyuM. karmadalikarUpa kASThonA svarUpano dhyAnarUpa abhivaDe nAza karavo arthAt karmano dalamAna dagdha amAva karabo karmarahitapa kara dene ahIM dAha samajayo. jema abhinaDe dagdha bhaetA kAmanA rUpano nAza para te kA bhasmavarUpa bhAva che roga karmano paNa dhyAnasya ani dAha vAya . te (dAha) paNa antarmuhUrtavartI hovAthI asaMstheva samaya sthitivAla hai. senA AyasamayaviSe dadyamAna (ta) karmane 'dagdha' (ba) e pramANeno vyavahAra pUrvokta pramANe samajavo. ['mAge gaDe'tti ] maratuM te madu 'maratA' evA AyuH karmano 'bha' vimA e pramANe vyavahAra thAya che. AyuH karmanA pudgalono kSaya e ja maraNa che. te asaMkhyeya samayavartI che. janmanA prathama samayathI AraMbhIne AvIcika vIcika, 1. cA (vedana) zabda jainaparibhASAyAM karmajanya phalanA anubhava arthamA paNa prasiddha hai. "veditAH zvena ravipAkena pratisamavamanubhUyamAnAH" (bhagavatITIkA ) "potAnA rasavipAkI pratisamaye anubhavAtA pharmapudralone vedita (vedAelA) karmadro bAya che" ( bhagavatITIkA ):-- anu0 2. ( AvIcika ) zabda eka prakAranA maraNano sUcaka che. jaina maharSioe pAMca prakAranuM maraNa jaNAvyuM che. tenA nAma A che:-AvIcikamaraNa, anadhimaraNa, AsaMtikaraNa, vAmaraNa bhane paMDitamaraNa AnIkaraNa-A-samasta prakAre pIcitaraMgI, peThe maraNa te AvIcikamaraNa arthAt jema eka pachI eka taraMga vinA bilaMbe AvyA ja kare che tema eka pachI eka kSaNe AyuSyano nAza thayA ja kare che ane te nAza 'AvIcikamaraNa* kavAya che. jema koi manuSyanI (je janamavAno che) AvaradA 50 varasanI che, ane te eka sthaLa choDI bIje sthaLe jyArathI garbhamAM Avyo tyArathI tenI se pacAsa varasanI AvaradAmAMthI ghaTADo thavo zaru thai jAya che. arthAt jema jema kAla thato jAya che, manuSya moTo thato jAya che tema tema jeTalo kAla gayo teTalo kAla ( varasa, mAsa, dina, ghaDI, paLa, senA AyuSya nAtha kyA kare che ane AyuSyano nAza eja maraNa che. avadhimaraNa-avadhiyA maraNa ve avadhimaraNa, AvaMtikamaraNa je maraNa AlaMtika ke ve AvikamaraNa. bAlamaraNa-bAla-viratininAnA vipaLa ) tenA AyuSyano nAza thAya che. tAtparya e ke, pratikSaNa ke mATe, te pratikSaNa batA AyuSyA mAyane 'AcacikamaraNa' udAya jIva-je maraNa te bAmaraNa ane paMDitamaraNa-paMDita viratiyA bhova-zrama baraca ve paMDitamaraNa aha 'AvIcikamara' : Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 1.-uddezaka 1. jamANa nirjINe, maraNavaDe pratikSaNa maraNano sadbhAva hovAthI 'maratA' ne 'maryu' e pramANe kahevAya che. ['nijarijamANe nijiNe'tti ] nirjarAtuM te nirjarAyuM. nirantara apunarbhAva (pharIthI na thavA) vaDe kSaya yatuM karma nijIrNa-kSINa-thayu, e pramANe vyavahAra thAya che. nirjarA asaMkhyeya samayabhAvI hovAthI tenA prathama samayamA ja nirjaratA-kSINa thatA-karmane paTanI utpattinA dRSTAntavaDe 'nirjayeM' (kSINa thayu) e pramANe yuktiyukta vyavahAra samajavo. A pramANe vartamAna kALamAM bhUtakALanA vyavahAravALA darake sthale paTanuM draSTAnta mAvanAsahita kahe. 1. tadevametAnnava praznAn gautamena bhagavatA bhagavAn mahAvIraH pRSTaH sanuvAca:-'haMtA' ityAdi. atha kasmAd bhagavantaM gautamaH pRcchati ?, viracitadvAdazAGgatayA viditasakalazrutaviSayatvena, nikhilasaMzayA'tItatvena ca sarvajJakalpatvAt tasya. Aha ca:-"saMkhoie u bhave sAhai jaM vA paro u pucchejjA, Na ya NaM aNAisesI viyANai esa chaumattho"tti. naivam, uktaguNatve'pi chadmasthatayA'nAbhogasaMbhavAd. yadAhaH-"nahiM nAmA'nAbhogaH chadmasthasyeha kasyacinnAsti, yasmAd jJAnAvaraNaM jJAnAvaraNaprakRti karma" iti. athavA jAnata eva tasya praznaH saMbhavati, svakIyabodhasaMvAdanArtham , ajJalokabodhanArtham , ziSyANAM vA svavacasi pratyayotpAdanArtham , sUtraracanAkalpasaMpAdanArtha ca iti. tatra 'haMtA goyametti 'haMta' iti komalA''mantraNArthaH, dIrghatvaM ca mAgadhadezIprabhavamubhayatrApi. 'calamANe' ityAdipratyuccAraNaM tu'caladeva calitam' ityAdInAM svA'numatatvapradarzanArtham. vRddhAH punarAhu:-"haMtA goyamA' ityatra 'hanta' iti 'evametad' iti abhyupagamavacanam, yadanumataM tatpradarzanArtha 'calamANe' ityAdi pratyuccAritam" iti. iha ca yAvat-karaNalabhyAni padAni supratItAnyeva. evametAni nava padAni karmAdhikRtya vartamAnA-'tItakAlasAmAnAdhikaraNyajijJAsayA pRSTAni, nirNItAni ca. 4. AvI rIte nava prazno bhagavAn gautamasvAmie bhagavAn mahAvIrasvAmine pUchyA. te praznono uttara ApatAM bhagavAn mahAvIre kadhU ke, he vartamAna paNa bhUta. gautama ! tema ja che, eTale ke, 'cAlatuM-cAlavA mAMDyu-te cAlyuM tyAMthI AraMbhI 'nirjarAtuM-nirjaravA mAMDyu-te nirjayu' ema ja che. zaMkAH-bhagavaMtane gautama zAmATe pUche ? gautamasvAmI zAmATe pUche che, kAraNa ke teo dvAdazAGgInA racanAra hovAthI sakala zrutanA viSayane jANavAvALA che, tathA nikhila saMzayAtIta hovAthI teonA sakala saMzayo naSTa thavAthI sarvajJa sadRza che. kaDuM che keH-"para pUche to chadmastha saMkhyAtIta bhavone kahe che, kAraNa ke te anatizeSI nathI arthAt atizaya jJAnavAn hoya che" mATe jANe che. samAdhAnaH-ema nahIM. kAraNa ke ukta guNovALA hovA chatAM teone, chadmasthatAne laine , chAsa cha mATe. anAbhogano--aparipUrNatAno-saMbhava che. kayuM che ke-"koi paNa chamasthane anAbhoga nathI ema nathI. arthAt anAbhoga ja che, kAraNa ke jJAnane saMvAda-akSayodha-zi- AvaraNa karavAnA ja khabhAvavADhuM jJAnAvaraNIya karma che" athavA jANatAM chatAM potAnA jJAnanA saMvAdane mATe, ajJalokanA bodhane mATe, ziSyonI pyapratIti-sUtrakalpa. potAnA vacanamA pratIti utpanna karavAne mAMTe, sUtraracanAnA kelpa saMpAdanane mATe prazna karavA saMbhave che. [ 'haMtA goyame'tti ] tene viSe "haMto goyamA !', bhagavadanumati. (hA gautama !), "cAlatuM te cAlyu" ityAdi praznanA pratyuttara mATe "cAlatuM te cAlyuM" ityAdi pratyuccAraNa-punaruccAraNa-potAnI anumati darzAvavA kartuM che. vRddhavyAkhyA. vRddho to kahe che ke:-[ 'haMtA goyamA' ] e sthale [haMtA] e zabda 'ee pramANe-hA' AvIrIte svIkAravacana che ane je anumata che te, pradarzita karavAne 'cAlataM te cAlyaM' ityAdi pratyuccArita che." 'yAvat' zabdathI adhyAhRta pado to suspaSTa ja che. e pramANe karmane AzrIne A nava pado vartamAna ane nirNaya. bhUta kALanA samAnAdhikaraNapaNAne jANavAnI icchA baDe pULyA ane teno nirNaya karyo. 'zabdano prasaMga hobAthI tenA mATe ja savistara vivecana karyu che ane bIjA cAra jAtanA maraNamATe mAtra ahIM zabdArtha ja kayoM che paNa, teno khAsa artha aprasaMgathI lakhyo nathI. "kaivihe gaM bhaMte ! maraNe paNNatte ?. goyamA ! paMcavihe maraNe paNNate, "he bhagavan ! maraNanA keTalA prakAra kaDA che ?. he gautama ! maraNanA taM jahAH-AvIciamaraNe, ohimaraNe, AiaMtiamaraNe, bAlamaraNe, pAMca prakAra kahyA che, te A pramANeH-AvIcikamaraNa, avadhimaraNa, paMDiamaraNe." "A samantAd, vIcayaH pratisamayamanubhUyamAnAyuSo'parAyu- AtyaMtikamaraNa, yAlamaraNa ane paMDitamaraNa." "A-cAre bAjuthI, vIcidalikodayAt pUrvapUrvAyurdalikavicyutilakSaNA avasthA yasmin tad AvIci pratisamaye anubhavAtA AyuSyathI pahelA pahelAMnA AyuSyadalikanI vIjA kam , athavA avidyamAnA vIcivicchedo yatra tad avIcikam , avIci AyurdalikanA udayathI utpanna thatI nAzarUpa hAlata, je tevI hAlata kameva AvIcikam , taca tad maraNaM cetyAvIcikamaraNam" (bha. za. 13, vAlu che te AvIcika-pratikSaNa thato AyuSyano kSaya te AvIcikamaraNa, u07, ka. A0-1138-39)-anu. athavA, je maraNamA vIci-(jIvanano taddana) viccheda-nathI te AvIcikamaraNa-pratisamaye thato AyuSyano kSaya." (bhagavatI za0 13 u0 7. ka.. A0 pR-1138-39):-anu0 1.pra0 chAyAH-saMkhyAtItAMstu bhavAn kathayati yad vA parastu pRcchet, na cAnatizeSI vijAnAtyeSa chadmasthaH. 2. iyaM cAvazyakaniyuktI gaNadharaprakaraNe. zrIjIvAbhigamasUtraTIkAyAmapi zrImanmalayagiriNA eSA pramANatvena gRhItA, (jI0 ke0 A0 pR-16):-anu0 1. A gAthA AvazyakaniyuktimAM gaNadharaprakaraNamA che. ane zrImanmalayagirisUrie A gAthAne zrIjIvAbhigamanI TIkAmA pramANarUpe grahaNa karelI che. (jI. ka. A0-16):-anu. ___2. ziSye pUchabuM ane gurue kahe, evo AcAra che. 3. 'haMtA'bhane 'goyamA' e banne sthale prAkRta hovAthI dIrgha thAya che. 'haMtA' e komalAmaMtraNAryaka cha:-zrIabhayadeva. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka .-uddezaka . bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 49 pra0-2. ee NaM bhaMte ! nava payA kiM egaTTA ? NANAghosA ? pra0-2. he bhagavan ! A nava pado zuM eka arthavALAM, nAnA NANAvaMjaNA ?. udAhu NANaTThA ? NANAghosA ? NANAvaMjaNA ?. ghoSavALAM ane nAnA vyaMjanavALAM che ! ke nAnA arthavAlA, nAnA ghoSavALAM ane nAnA vyaMjanavALAM che !. u0-2. goyamA / calamANe calie, udIrijamANe udIrie, u0-2. he gautama ! cAlatuM cAlyu, udIrAtuM udIrAyaM, vedAta padIya cattAri payA egaTA. vedAyu, prakSINa thatuM prakSINa thayu, A cAra pado utpannapakSanI apekSAe jANAghosA, NANAvaMjaNA uppaNNapaksassa. chijjamANe chiNNe, bhija na. eka arthavALAM, nAnA ghoSavALAM ane nAnA vyaMjanavALAM che. tathA chedAtuM chedAyu, bhedAtuM bhedAyuM, dahAtuM dahAyuM, maratuM maryu, nirjarAtuM mANe bhiNNe, daDamANe dar3e, mijjamANe maDe, nijarijamANe nijiNNe, nirjarAyu, A pAMca pado vigatapakSanI apekSAe nAnA arthavALI, ee NaM paMca payA NANaTThA, NANAghosA NANAvaMjaNA, vigayapakkhassa. * nAnA ghoSavALAM ane nAnA vyaMjanavALAM che. 5.arthatAnyeva calanAdIni parasparataH kiM tulyArthAni, bhinnArthAni ! ceti pRcchAM nirNayaM ca darzayitumAhaH-'ee NaM bhaMte' ityAdi vyaktam, navarama-'egaTatiM ekA'rthAni ananyaviSayANi ekaprayojanAni vA, 'NANAghosa'tti iha ghoSA udAttAdayaH, 'NANAvaMjaNa'tti iha vyaJjanAni akSarANi, 'udAhu'tti 'utAho' nipAto vikalpArthaH, 'NANAha'tti bhinnA'bhidheyAni. iha caturbhaGgI padeSu dRSTAH-1. tatra ca kAnicidekArthAni ekavyaJjanAni yathA; kSIraM kSIramityAdIni. 2. tathA'nyAni ekArthAni nAnAvyaJjanAni yathA; kSIraM paya ityAdIni. 3. tathA'nyAnyanekArthAni ekavyaJjanAni yathA; arka-gavya-mAhiSANi kSIrANi. 4. tathA'nyAni nAnArthAni nAnAvyaJjanAni yathA; ghaTa-paTa-lakuTAdIni. tadevaM caturbhaGgIsaMbhave'pi dvitIyacaturthabhaGgako praznasUtre gRhItau, paridRzyamAnanAnAvyaJjanatayA tadanyayorasaMbhavAd . nirvacanasUtre tu calanAdIni catvAri padAnyAzritya dvitIyaH, chidyamAnAdIni tu paJca padAnyAzritya caturtha iti. nanu calanAdInAmarthAnAM vyaktabhedatvAt kathamAdyAni catvAri padAni ekArthAni ? ityAzaGkyAhaH-'uppaNNapakkhassa'tti utpannamutpAdo bhAve klIbe 'kta'pratyayavidhAnAt, tasya pakSaH parigraho'GgIkAraH 'pakSa parigrahe' iti dhAtupAThAditi utpannapakSaH, iha ca paSThayAstRtIyArthatvAd utpannapakSaNa utpAdAGgIkAraNautpAdAkhyaM paryAyaM parigRhya ekArthAni etAni ucyanteM. athavA utpannapakSasya utpAdAkhyavastuvikalpasyA'bhidhAyakAnIti zeSaH, sarveSAmeSAmutpAdamAzritya ekArthakAritvAdekAntarmuhUrtamadhyabhAvitvena tulyakAlatvAccaikArthikatvamiti bhAvaH. sa punarutpAdAkSyaH paryAyo viziSTaH kevalotpAda eMva. yataH karmacintAyAM karmaNaH prahANe phaladvayam-kevalajJAna-mokSaprAptI, tatraitAni padAni kevalotpAdaviSayatvAdekArthAni uktAni, yasmAt kevalajJAnaparyAyo jIvena na kadAcidapi prAptapUrvaH, yasmAcca pradhAnastatastadartha eva puruSaprayAsaH, tasmAt sa eva kevalajJAnopattiparyAyo'bhyupagataH. eSAM ca padAnAmekArthAnAmapi satAmayamarthaH sAmarthyaprApitakramaH yaduta pUrva taccalati-udetItyarthaH, uditaM ca vedyate-anubhUyate ityarthaH, tacca dvidhA-sthitikSayAdudayaprAptam , udIraNayA codayamupanItam. tatazcA'nubhavAnantaraM tat prahIyate dattaphalatvAjjIvAdapayAtItyarthaH. etacca TIkAkAramatena vyAkhyAtam . 5. have te ja calanAdi pado paraspara tulyArtha che ke bhinnArtha cha ? evo prazna ane nirNaya darzAvavA sAru kahe chaH- 'ee NaM bhaMte' ] ityAdi spaSTa che. vizeSatA e ke, ['egaMha'tti] ekArthAni-ananya-abhinna-viSayavALAM, athavA eka prayojanavALAM, ['NANAghosa'tti vividha prakAranA udAttAdi ghoSa- ekArtha ! vALA tathA [ 'NANAvaMjaNa'tti] vividha vyaMjanavALAM che ? ke , [ 'NANahatti] bhinna bhinna arthavALAM, (vividha ghoSavALAM tathA vividha vyaMjanavALAM) che / bhinnArthI ahIM caturbhagI samajavI, te A pramANe: catarbhagI. 1. samAnArtha samAnavyaMjana. 2. samAnArtha vividhavyaMjana. 3. bhinnArtha samAnavyaMjana. 4. bhinnArtha bhinnavyaMjana. keTalAMka pado eka ja arthavALI ane samAna vyaMjanavALAM hoya che. (jemaH kSIreMm , kSIram , ityAdi. 1.) keTalAMka (pado) samAna arthavALAM ane vividha vyaMjanavALAM hoya che. (jemaH kSIram , payaH, ityAdi. 2.) keTalAMka (pado) aneka arthavALAM ane eka ja vyaMjanavALAM hoya che. 1. mUlacchAyAH-etAni bhagavan ! nava padAni kimekArthAni, nAnAghoSANi, nAnAvyaanAni; utAho nAnArthAni, nAnAghoSANi, nAnAvyajanAni !. gautama | calatU calitam, udIyamANamudIritam, vedyamAnaM veditam, prahIyamANaM prahINam, etAni catvAri padAni ekArthAni, nAnAghoSANi, nAnAvyajanAni, utpanapakSasya. chidyamAnaM chinnam , bhidyamAnaM bhinnam , dahyamAnaM dagdham, mriyamANaM mRtam, nirjIyamANaM nirjIrNam, etAni paJca padAni nAnAthoni, nAnAghoSANi, nAnAvyaJjanAni, vigatapakSasya. 1. ahIM udAtta vagere uccAraNa vizeSa tene ghoSa samajavoH-zrIabhayadeva. 2. vyaMjana eTale akSaraH-dhIabhayadeva. 3. 'utAho' vikalpArthane jaNAvanAraM avyaya che ane teno artha 'ke' thAya che:-zrIabhayadeva. 4. ahIM bane zabdono 'dUdha' artha che tema ja bane padomAM akSaronI paNa samAnatA cha tethI, ekArthaka ane samAna vyaMjana- dRSTAnta Apyu. 5. bhahIM 'kSIra' bhane 'payaH' banne zabdono dUdha artha che, paraMtu akSaro bhinna bhinna hovAthI ekArthaka ane vividha vyaMjanacaM udAharaNa Apyu:-anu0. 7 bha. sU. Jain Education international Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekArtha phema 1 utpAda pakSa. kamapUrvezama. 50 zrIrAmacandra-jinAgamasaMgrahe--- 1.1. (jemaH ArkeDAnuM dUdha, gAyanuM dUdha, rbhesanuM dUdha. 3.) keTalAMka pado vividha arthavALAM ane vividha vyaMjanavALAM hoya che. (jemaH ghaTa, paTa, kuTa bagere. 8. ) A pramANe padomAM cAra maMgIno saMbhava hovA chatAM mAM mInI ane doSI maMgItuM grahaNa kartuM che, kAraNa ke dekhItI rIte nave pado vividha vyaMjanA hopAnI pahelI ane bhIjI maMgIno saMbhaya ja nathI. uttara sUtramAM to calanAdi cAra padone AdhIne pIjI maMgI, mane 'chidyamAna' vagere pAMca padone AzrIne cothI bhaMgI samajavI. zaM0 - calanAdi ( pado ) mAM arthono spaSTa rIte bheda hovAthI AdinA cAra pado ekArthaka (samAna arthavALAM) kema kahyAM?, sa0 - kahe che keH - [' uppaNNapakkhassa' tti ] utpanna - utpAda - no je parkSa-parigraha - te vaDe - utpatti pakSanA aMgIkAra baiMDe ekArtha che, arthAt utpAdaparyAyane parigrahIne e cAre pado ekArthaka kahevAya che; athavA 'utpannapakSasya ' eTale utpAda nAmanA vastuvikalpane kahevAvALA eM cAra pado ke tAtparya eke, A cAra pado utpAdane AdhIne eka ja arthavALAM hovAthI tathA eka ja antarmuhUrtamadhyabhAvI hovAcI teono kAla paNa tulya. AdhI ekArthaka tulya arthapAlAM che. te utpAda nAmano paryAya viziSTa kevalajJAnotpAdasya ja samajayo, kAraNa ke pharmanI vicAraNAmAM karmanA nAzavI meM phala dhAya che: kevalajJAna ane mohanI prApti tene niSe A cAra pado kevalajJAnamA utpAdaviSayaka hobAcI ekAryaka kakSa che, kAraNa ke jIye pUrva koI ta kevalajJAnaparyAya prApta karyo nabhI tethI e pradhAna che. baLI tene mATe ja puruSano prayAsa hovAthI se na kevalajJAnano utpAdasya paryAya ahIM svIkAryo che. A cAra pado ekArthaka hovA chatAM paNa teono A artha - nimnollikhita artha -sAmarthya prApita krama yukta che, arthAt prakaraNa kramapUrvaka thAya che, eTale ke prathama dharma cAle che, arthAt sthitinA jayavI athavA udIraNAnA valabhI A ne prakAre karma udayamAM Ave che ane udayamAM AveluM karma vedAya - anubhavAya - che. udaya prApta karma dvividha cheH sthitinAM kSayathI udayamAM AvelaM, tathA udIraNAvaDe udayamAM Ave te karma anuvyApI jIvadhI juI paDhe he eTale ke te kareM phala ApalaM hogAvI te karmano vipAka anubhavI tIlo hovAcI jIvadhI (se) cAlyuM jAya che. A vyAkhyA TIkAkAranA mata pramANe karI. , " ." 6. anye tu vyAkhyAntiH sthitibandhAdyavizeSitasAmAnyakarmAzrayatvAda ekArthakAnyetAni kevalotpAdapakSasya ca sAdhakAni iti catvAri 'calanAdIni padAni ekArthakAni' ityukte 'zeSANi anekArthakAni' iti sAmarthyAdavagatamapi sukhAvabodhAya sAkSAt pratipAdayitumAhaH - 'chinamANe ' ityAdi vyaktam . navaram- 'jAgA' ci nAnArthAni nAnArthatvaM levam- 'chidyamAnaM chinnam' ityetat padaM sthitibandhAzrayam yataH sayogikevalI antakAle yoganirodhaM kartukAmo vedanIya- nAma - gotrAkhyAnAM tisRNAM prakRtInAM dIrghakAlasthitikAnAM sarvApavartanayA AntamahUrtikaM sthitiparimANaM karoti. tathA 'bhidyamAnaM bhinnam' ityetat padamanubhAgabandhAzrayam, tatra ca yasmin kAle sthitighAtaM karoti, tasminneva kAle rasaghAtamapi karoti. kevalaM rasadhAtaH sthitikhaNDakebhyaH kramapravRttebhyo 'nantaguNAbhyadhikaH, bato'nena rasaghAtakaraNena pUrvasmAdbhArya padaM bhavati tathA 'dahAmAnaM dagdham' ityetat padaM pradezavandhAzrayam pradezavandhastu anantAnAmanantapradezAnAM skandhAnAM karmatvA''pAdanam . tasya ca pradezavandhakarmaNaH satkAnAM pacahasvAkSarocAraNa kAlaparimANayA'saMkhyAtasamayayA guNazreNIracanayA pUrvaM racitAnAM zailezyayasthAbhA `visamucchinnakriyadhyAnAgninA prathamasamayAdArabhya yAvadantyasamayastAvat pratisamayaM krameNAsaMkhyeyaguNavRddhAnAM karmapudgalAnAM dahanaM dAhaH, anena ca dahanArthena idaM pUrvasmAt padAd bhilArthaM padaM bhavati, dAhazvAnyatrAnyathA rUDho'pi iha mokSacintA'bhikArAd mokSasAdhana uktalakSaNakarmaviSaya evA iti tathA mriyamANaM mRtam' ityetat padamAyuSkarmaviSayam, yata AyuSkapudratAnAM pratisamayaM kSayo maraNam anena ca maraNArthena pUrvapadebhyo bhinnArthatvAd bhinnArthaM padaM bhavati tathA triyamANaM mRtam' ityanenAyuSmaiva uktam, yataH- "karmaiva tiSThajIvatItyucyate, ka ca jIbAdapagacchad mriyata ityucyate" taba maraNaM sAmAnyenoktamapi viziSTamevAbhyupagantavyam yataH saMsAravatIni maraNAnyanekazo 'nubhUtAni duHkharUpANi ceti kiM taiH ? iha punaH pade'punarbhavamaraNamantyaM sarvakarmakSayasahacaritamapavargahetubhUtaM vivakSitamiti tathA 'nirjIryamANaM nirjIrNam' ityetat padaM sarvakarmA'bhAvaviSayam yataH sarvakarmanirjaraNaM na kadAcidappanubhUtapUrvaM jIveneti, ato'nena sarvakarmA'bhAgarUpanirjaraNArthena pUrvapadebhyo mizrArthatvAd bhicArtha padaM bhavati athaitAni padAni vizeSato nAnArthAmyapi santi sAmAnyataH kalya pakSasyA'bhidhAyakatayA pravRttAni ! ityasyAmAzaGkAyAmAha :- 'vinayapaksa' ci vigataM vigamo vastuno'yasthAntarApekSayA vinAzaH, sa eva pakSo vastudharmaH, tasya vA pakSaH parigraho vigatapakSaH, tasya vigatapakSasya vAcakAnIti zeSaH. . 3 1. ahIM 'dUdha' zabdanA aneka artho thayA, paraMtu dareka sthale 'dUdha' e samAna akSaravALu pada che tethI, eka vyaMjana ane 2. ahIM 'ghaTa' 'paTa' ane 'lakuTa' jUdA jUdA arthavALAM ane jUdA jUdA akSaravALAM che tethI vividhArthaka ane vividha 3. samAna arthavALAM ane vividha vyaMjanavALAM, e bIjI bhaMgI che. 4. vividha arthavALA ane vividha vyaMjanavALAM, e cozrI bhaMgI che:- anu0 5. utpad+ta anekArthaMnuM dRSTAnta ApyuMH. vyaMjananuM dRSTAnta ApyuM. - utpannam. e pramANe bhAvane viSe napuMsakamA 'kta' pratyaya thayo cheH - zrI abhayadeva. 6. 'pakSa' dhAtu 'parigraha' arthamAM che:- zrIabhaya0 7. tRtIyArthaka SaSThI hovAthI tutIvAno artha rUpa. 8. utpannamastu muvayastuvikalpa bhane vinAzayastu vikalpa enI aMdarathI ahA~ uparikalpane AdhIne cAre pado ekAryaka , 1. vizeSAvazyakasUtre 'zailezI' zabdasya vivaraNamevam:- seleso kila merU selesI jA tadacalayA, houM va aseleso selesIhoi thirayAe. 3065. havA se isI sesI hoi so'tithiravAe, seva asesI hoi sesIDoloyA 3066. sI va samAhAnaM nicchada samso ya tasseso sIleso selesI hoi tadavatthA. 3067. vyAkhyA - zailezo merustasyaivA'calatA sthiratA'syAmavasthAyAM sA zailezI. athavA, azailezaH zaileza iva sthiratayA bhavati zailezI, 'bhavati' ityadhyAhAraH. athavA, prAkRtasaMjJAmAzritya sthiratayA 'selu vva isI maharisI tasya saMbandhinI sthiratAvasthA'pyupacArataH zailezI. athavA prAkRtatvAdeva " se bhikkhU vA bhikkhuNI vA" ityAdinyAyataH 'setti so maharisI' alezyo lezyArahito bhavati yasyAmavasthAyAM sAzI akArAditi athavA zIlaM samAdhAnam, taca nizvayataH praprAptasamAdhAnarUpatvAda sarvavara satata savarUpa zItapeza tasyeyamavasthA zailezIti. gA0 3065. 3066. 3067: - anu0 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 1.bIjAmoto A pramANe vyAkhyA kare cha:-"A cAra pado sthitibaMdhAdi vizeSarahita-sAmAnya-karmanA Azrita hovAthI ekArthaka che, ane kevalajJAnanA anya. utpAdapakSa (utpattipakSa) nA sAdhaka che." 'calanAdi cAra pado ekArthaka che' e pramANe kahebAthIja 'zeSa pAMca pado anekArthaka che' ema sAmarthyathI jaNAda garya latAM sakhaparvaka bodha thavAne sAkSAt pratipAdanane mATe kahe che ke:-[ 'chijjamANe'] 'chidyamAna' ityAdi spaSTa che. vizeSa nAnArthaka A pramANe:-'chedAtaM te nAnArtha, dedAra AvAkya sthitibaMdhasApekSa che. kAraNa ke aMtakALamAM yoganA nirodhane karavAnI icchAbALA sayogI kevalI dIrghakALa sudhI rahenArI vedanIya, sthitibaMdha. nAma ane gotra nAmanI traNa prakRtinA sthiti parimANane sarvA'pavartanAkaraNa vaDe antarmuhUrta samayaparimANa sthitivALaM kare che. 'bhedAtaM te bhedAya A paTa anabhogabaMdhane AzrI kApaM che. (te sayogI kevalI) je kALe sthitighAtane kare che te ja kALe rasaghAtane paNa kare che. kevaLa anukrame pravRtta thaelA anubhAgabaMdha, sthitikhaMDako karatAM rasaghAta anantaguNa adhika che. AthI A pada rasaghAta karavArUpa arthavALu hovAthI sthitighAtArthaka pUrva pada karatAM bhinna arthavALa che. tathA 'baLataM te baLyu' e pada pradezabaMdhane AzrIne che. ananta pradezAtmaka ananta skaMdhone karmatvApAdana kabuM tene pradezabaMdha kahe che. pAMca pradezabaMdha. hakhAkSaranA uccArakALa jeTalA parimANavALI ane asaMkhyAtasamayayukta guNazreNInI racanAvaDe pUrve racita ane prathama samayathI AraMbhI yAvat aMta samaya sudhI pratisamaye kramathI asaMkhyAtaguNavRddha karma pudgalonA dahanane dAha kahe che. te zailezI avasthAmA thanAra zukladhyAnanA caturtha pAda (cothA zailezI. pAyA rUpamanchinnakriya nAmanA dhyAnAni vaDe thAya che. A prakAre A pada dahanArthaka hovAthI pUrva padothI bhinnArthaka che. anya sthale anyArthavALo dAha prasiddha hovA chatA arthAt dAha zabda anya prakAre rUDha che, chatAM ahIM mokSavicAraNAnA adhikAramA mokSano sAdhaka uktalakSaNa karmaviSayaka dvAra grahaNa karavo. tathA maratuM te mayu e pada AyuHkarmaviSayaka che, kAraNa ke AyuSya saMbaMdhI pudgalono pratisamaya kSaya thavo e ja maraNa che maraNa. ane A pramANe maravArUpa arthavaDe pUrva padothI A pada bhinna arthavALu hovAdhI bhinnArthaka che. tethI 'maratuM te marya' e padavaDe AyuHkarma ja kahevAyu, kAraNa ke (AyuH ) karma ja rahe che tyAM sudhI 'jIve che' e pramANe kahevAya che, ane jIvathI (AyuH) karma dUra thatAM ja 'mare che' e pramANe kahevAya cha." ahIM sAmAnyathI bharaNa' kahevA chatAM te maraNa viziSTa ja svIkAravU, kAraNa ke saMsAramA vartatA duHkharUpI maraNo aneka bakhata anubhavyA tethI zaM? arthAt te ahI na levAM, paNa ahIM maraNapadavaDe apunarbhavarUpa chelu, sarvakarmanA kSayarnu sahacArI, tathA mokSanu kAraNabhUta maraNa vivakSita che. tathA 'nirjarAtuM te nirjarAyu' e pada sakala karmonA abhAva viSayaka che. jIve pUrve koi vakhata saMpUrNa karmanA nirjaraNane anubhavyu nathI. A sarva nirjaraNa, 1.A (sthitibaMdha) zabda karmanI (amukakAla sudhInI) sthitinA niyamano sUcaka che. jema koI eka bhIMta upara raMga lagAvelo hoya ane te amuka kAla sudhI sthAyI hoya che tema, AtmA potAnI vicArasaMkalanAthI ke vacana ane dehanA vyApArathI, karmanA (puNya, pApanA) aNuono je ghara potA. upara jamAve che te thara paNa amuka kAla sudhI rahenAro hoya che ane jeTalA kAla sudhI te karmano thara AtmA upara rahe te kAlane 'sthitibaMdha' kahe che, "adhyavasAyavizeSagRhItasya karmadalikasya yat sthitikAlaniyamanaM sa "eka prakAranA adhyavasAyadvArA prahaNa karela karmadalikanA sthiti kAlanA sthitiyandhaH" (ka0 pra0 gA TI0 2,5-3. bhA0) niyamane 'sthitibaMdha' kahe che". (ka0 pra0 gA0 TI02,pR-3. bhA0):-anu. 2.44 mAM pRSTamA 'samaya' zabda uparatuM pAMcamu TippaNa gaveSo, jemA 'muhUrta'rnu kharUpa kahevAi gayaM che:-anu. 3. A (anubhAgabaMdha) zabda karmamA rahela rasane jaNAvanAro che. jema koi kerImA ekaguNa mIThAza che, koi kerImA dviguNa (bamaNI) mIThAza che, koda kerImAM triguNa mIThAza che ane e pramANe dareka kerImA nyUna adhika mIThAza hoya che; tethI te mIThAza pramANe khAnArAne sukhAdikanI prApti thAya che. tema AtmAe saMgRhIta karela karmanA tharamAM paNa rasa hoya che ane te rasa koi tharamA ekaguNa, koimAM dviguNa, koimAM triguNa ane e pramANe dareka tharamAM rasanI nyUnAdhikatA hoya che. tethI ja te tharanA dhaNI-karma phalanA bhogakaranAra-ne vicitrarasavALA karmonA tharo bhogavavA paDe che. udAharaNa tarIke jema, eka manuSye eka lAkha rUpiyAnuM dAna karyu ane bIjA manuSye eka pAvalu pANI pAyuM, to paNa te bane manuSyo keTalIka vAra evo karmano thara potA upara jamAve cha jenuM sukharUpa phala gheune eka sarakhaM ja maLe che. temaja koi manuSye moTI hiMsA karI ane koi manuSye mAtra manadvArA ja hananano vicAra karyo, to paNa te banne manuSyo keTalIka vAra evo karmano thara potA upara le cha jenu duHkharUpa phala te beune eka sarakhaM ja hoya cha arthAt karmanA tharamA rasa reDavAnuM sAmarthya sthUla kriyAo upara nathI paNa AtmAnA vicAronI dRDhatA upara che. te karmanA tharamA rahela sArA yA naThArA rasane 'anubhAgabaMdha' kahe che. "karmapudgalAnAmeya zubho'zubho vA, ghAtyaghAtI vA yo rasaH so'nubhAga- "karmapudgalonA ja sArA vA naThArA, ghAtaka vA aghAtaka rasane 'anubhAgabandho rasabandha ityarthaH" (karma0pra0 gA0 TI0 2, pR-3. bhA0) baMdha' ke, 'rasabaMdha' kahe che." (ka. pra. gA. TI. 2, pR-3. bhA.):-anu. 4. A(pradezabaMdha) zabda karmanA grahaNano sUcaka che.AtmA je karmano thara potA upara le che paNa jo te tharanI sthitino eTale ke, te para amuka kAla sudhI AtmA upara raheze teno nirNaya na hoya ane te tharamA koi prakArano rasa na reDAyo hoya to, te ghara 'pradezabaMdha' kahevAya che. "karmapudgalAnAmeva yad grahaNaM sthiti-rasanirapekSadalikasaMkhyAprAdhAnyenaiva "sthiti ane rasanI apekSA sivAya mAtra saMkhyAnI pradhAnatAe ja karma karoti sa pradezabandhaH" (ka0 pra0 gA0 TI02, pR-3. bhA0) pudalonA grahaNane 'pradezabaMdha' kahevAya che." (ka. pra.-gA. TI. 2, pR-3. bhA.)-anu0 5. vizeSAvazyaka sUtramA 'zailezI' zabdanuM vivecana A pramANe che:-zailezI=meru nAmanA zaileza (parvatakhAmI) jevI acalatA je sthiratAmA hoya te zailezI. athavA, sthiratAvaDe azaileza zailezanI peThe thAya te zailezI. athavA, se'lesI-prAkRta hovAthI ja 'se bhikkhU vA bhikkhuNI vA' ityAdi nyAyathI 'se' eTale te-maharSi-arthAt je avasthAmAM maharSi lezyArahita hoya te zailezI avasthA (akAranA lopathI A zabda bane che.) athavA, prAkRta saMjJAne bhAzrIne sthiratAvaDe zaila-parvata-jevo je maharSi tenI je sthiratA te paNa upacArathI zailezI kahevAya. athavA zIla-samAdhAna-samAdhi, te nizcayanayathI utkRSTa samAdhAnarUpa hovAthI sarva saMvara, teno je Iza-khAmI-te zIleza ane tenI je sthiti-avasthA-te zailezI. (vizeSA* gA03065,66,67):-anu. 6. mA (samucchinnakriya ) zabda mATe 'zukladhyAna' zabda uparatuM vivecana juo (AgaLarnu pR-37.):-anu. 7. A (nirjaraNa) zabda 'nir' pUrvaka 'ju' dhAtuthI upaje che. 'ja' dhAtuno artha 'jIrNa tharbu-nAza pAmayo' thAya che. jainaparibhASAmA 'karmonA nAzamAM' A nirjaraNa ke nirjarA zabda prasiddha che. "nimaryamANam-nitarAm-apunarbhAvena kSIyamANaM karma" "pharIthI utpanna na thAya tevI rIte kSaya pAmatA karmane 'nirjaraNa' prApta (bha0 TI0 zrIaMbhayadeva.) karma kahe che." (bha0 TI0 zrIabhayadeva.):-anu. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vigata pakSa. vigama. samAdhAna. siddhasenanI anumati sAmAnyavyAkhyA. 52 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe zataka 1. - uddezaka 1. karmanA abhAvarUpa nirjaraNa arthane lIdhe A pada pUrva padothI bhinna arthavAluM hovAthI bhinnArthaka che. A pado vizeSe karI nAnArthaka - vividhArthaka che, paraMtu sAmAnya rIte kyA pahanA abhidhAyakapaNe yA A pramANanI AzaMkAnA parihAra mATe kahe cheH [ 'givapaksassa' si] vigata-nigamaavasthAntaranI apekSAe vastuno vinAza, arthAt vastunuM avasthAntara thavuM te, te ja pakSa eTale vastudharma, athavA teno pakSa eTale parigraha, te vigatapakSa kahevAya te vigata par3anA bAbA A pAMca padoM he e pramANe saMbaMdha karI levo. 7. vigatatvaM tu iha azeSakarmA'bhAvo'bhimataH, jIvena tasyAprAptapUrvatayA'tyantamupAdeyatvAt tadarthatvAcca puruSaprayAsasyeti etAni caivaM vigamArthAni bhavanti-chidyamAnapade hi sthitikhaNDanaM vigam uktaH, bhiyamAnapade tu anubhAvamedo vigamaH, dAmAnapade tu akarmaNAbhavanaM vigamaH, triyamANapade punarAyuSkarmA'bhAvo vigamaH, nirjIryamANapade tu azeSakarmAbhAvo vigama uktaH, tadevametAni vigatapacasva pratipAdakAnItyucyante evaM ca yat paJcamAGgAdisUtropanyAse preritaM 'yaduta kenA'bhiprAyeNa idaM sUtramupanyastamiti tat kevalajJAnotpAdasarvakarmavigamA'bhidhAnarUpasUtrA'bhiprAyavyAkhyAnena nirNItamiti etat sUtrasaMvAdisiddhasenAcAryo'pyAhaH - 'uppajjamANakAlaM uppaNNaM vivayaM nigacchantaM viyaM paNNavato tikAlavisarva visese." iti 'utpadyamAnakAlam' ityanena AcasamayAdArabhya utpasyantasamayaM yAvadupaya. mAnalasya iSTatyAd vartamAna bhaviSyatkAlaviSapadravyamuktam, 'utpannam' ityanena tu atItakAlaviSayam evaM 'vigataM nigacchat' ityanenApIti, tatazca utpadyamAnAdi prajJApayan sa bhagavAn dravyaM vizeSayati, kathaM?, trikAlaviSayaM yathA bhavatIti saMvAdagAthArthaH. " ---- 7. nahIM vigata eTale azeSa karmano abhAva iSTa ke kAraNa ke jIve pUrve koi samaya tene ( azeSa karmanA abhAvane ) prApta karmoM navI. jethI te, sakala karmano abhAva ) atyanta upAdeya - grAhya-che; vaLI tene mATe ja puruSano prayAsa che. A pAMca pado AvI rIte vigamArthaka ( vinAzArthaka ) cheH (1) chidyamAnapadamAM sthitikhaMDarUpa vigama ko. (2) bhidyamAna padamAM anubhAvabheda - rasabheda - vigama ko. ( 3 ) dahyamAna padamAM karmarahita thavA ( karmano dAha thavA ) svarUpa vigama ko. ( 4 ) mriyamANa padamAM pharI AyuH karmanA abhAvarUpa vigama kazyo. (5) ane nirjIryamANa padama azeSa karmano abhAva e nigama ko che. A kAraNacI A pAMca pado vigatapacanA kAvaLA che. A pAMcamAM aMganA Adi sUpanA upanyA samAM ne prerbu hatuM ke, zA abhiprAyabhI A sUtra saudhI prathama raco cho, teno kevalajJAnanI utpatti ane sarva karmano nAza devArUpa sUcanA abhiprAyanI syAkhyAya nirNaya kayoM A sUcanA saMvAdI siddhasenAcArya paNa kahe cheH utpadyamAnakAlika ( vartamAnakAlanA) dravyane utpannakAlika (bhUtakAlika) prarUpanAra, tathA vigacchatkAlika (vartamAna kAlanA) dravyane vigatakAlika (bhUtakAlika) prarUpanAra bhagavAn dravya vikAla viSayaka che' ema inyane vizeSita kare che arthAt Apa samayabhI AraMbhI utpattinA taya samaya sudhI utpadyamAnatya iSTa hovAthI 'utpayamAna kA pada pa vartamAna ane bhaviSyat kAlaviSayaka vAta kahI. 'utpanna' e padadhI atIta kAlaviSayaka dravya kaghuM. 'vigacchat' padathI paNa e ja pramANe kadhuM che eTale ke utpadyamAnAdinuM prarUpaNakartA bhagavAn dravyane vizeSita kare che ke, dravya trikALaviSayaka che." A pramANe saMvAda gAthAno artha che. 8. anye tu 'karma' iti padasya sUtre'nabhidhAnAccalanAdipadAni sAmAnyena vyAkhyAnti na karmApekSayaiva, tathAhi :-'calamANe calie 'tti iha calanamasthiratvaparyAyeNa vastuna utpAdaH. 'veijjamANe veie' tti vyejamAnaM kampamAnam, vyejitaM kampitam -'ejR kampane' iti vacanAt, byejanamapi tadrUpApekSayotpAda eva. 'udIrijjamANe udIrie' tti ihodIraNaM sthirasya sataH preraNaM tadapi calanameva. 'pahijjamANe pahINe' tti prahIyamANaM prabhrazyat paripatadityarthaH prahINaM pranaSTaM paripatitamityarthaH ihApi prahANaM canameva calanAdInAM caikArthatvaM sarveSAM gatyarthalAd. 'uppaNNapaksassa ci paTatyAdinA paryAyeNotpannavakSaNapakSasyA'bhidhAyakAnyetAnIti tathA cheda-meda dAha-maraNa- nirjaraNAni akarmArthAnyapi vyAkhyeyAni tadvyAkhyAnaM ca pratItameva. bhinnArthatA punareSAmevam:- kuThArAdinA uttAdiviSayazchedaH somarAdinA zarIrAdiviSayo medaH agninA dArvAdyarthAdiviSayo dAhaH. maraNaM tu prANatyAgaH. nirjarA tu atipurANIbhavanamiti. 'vigayapakkhassa' tti bhinnArthAnyapi sAmAnyato vinAzA'bhidhAyakAmyetAnItyarthaH na ca vaktavyaM kimetenAdibhiH iha nirUpitaiH ! atattvarUpatvAdeSAm atattvarUpAcasyAsiddhatvAt tadasiddhiya nizcayanayamatena vastukharUpasya prajJApayitumArabdhatvAt tathAhi vyavahAranayazcalitameva calitamiti manyate nizcayastu caladapi calitamiti atra ca va vaktavyam, taya vizeSAvazyakAd ihaivAbhidhAsyamAnajamAticaritAccA'vaseyamiti. ra 8. keka to sUtramAM 'pharma' pada kahelaM nathI mATe palana vagere padonI sAmAnyapaNe vyAkhyA kare che, arthAt calana vagere pado sAmAnya rIte vyAsvAna kare che. kintu karmanI ja apekSAe vyAkhyA karatA nathI, jema ke : - 5 ( 1 ) [ 'calamANe calie' ] 'cAlatuM te cAlyuM' emAM calana eTale asthiratva paryAyI vastuno utpAda (utpatti ) ( 2 ) [ 'vejamAge veie'] 'kaMpatuM te kaMpyu' emAM vyajamAnaM eTale kaMpatuM te vyejitaM eTale kaMpyukaM e paNa svasvanI apekSA utpAda ja che. (3) [ udIrijamA udIrie'] 'udIrAtuM udIrAdu' e padamA udItuM eTale sthira hoya tene prerkhu, ane te preraNa paNa calana che. (4) [ 'pahijjamAge paTTIge'] 'praSTa dhatuM payAma ahIM mahIyamANaM pranae dhatuM eTale paripatana pAtuM ( paDatuM ) prahINaM-pranaSTa-bhraSTa vayuM arthAt paripatita - pa. (ema artha saMbaMdha che.) A skhale prahAga naSTa dhanuM paNa patana ja che. e " (bhA) gA-37. 1. pra chAyAH payamAna kAsamutpatraM nigataM vigacchat dravyaM prApayaMvikAsaviSayaM vizeSayati iti sammatitarphe tRtIyA 2. etad jamAlicaritamasminneva bhagavatIsUtre navame zate, trayastriMza ( 33 ) uddeza ke ( pR0 799-849 ka0 A0) dRzyam tathA zrIvizeSAvazyakasUtre gA0 2307 - 2332, pR- 935 - 944 ( ya0 pra0 ) dRzyam :- anu0 1. 'eja' kaMpavu e dhAtunuM 'vi' upasargapUrvaka rUpa che:- zrImabhayadeva. / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataMka 1.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. calana vagere cAra pado gatyarthaka hovAthI ekArthaka-samAnArthaka-che. [ 'uppaNNapakkhassa'tti] calanAdi paryAyathI A cAra pado utpAdalakSaNa pakSanA kanArA. tathA cheda, bheda, dAha, maraNa ane nirjarA e pAMcene pUrvokta karma viSayathI anya viSayamA paNa vyAkhyAta karavA, teonI vyAkhyA pratIta ba. e pAMcaveM bhinnArthapaNuM A pramANe che:-(1). kuThAra (kuhADA) vagerethI latAdikarnu-velaDI vagerenu-kApavaM te cheda, (2) bhAlA vagerecI zarIrAdinaM kApavaM te bheda, (3) ami vagerethI kASThAdinuM vALavU te dAha, (4) prANatyAga te maraNa ane (5) atyanta purANuM (jUna) thavaM te nirjagavigayapakkhassatti A dareka pado bhinnArthaka che to paNa sAmAnya rIte vinAzane kahenArAM che. A sAmAnya prakAre 'cAlatuM te cAlyu' vagere atatpanI vyAkhyA atattvarUpa hovAthI tenA nirUpaNa vaDe zuM arthAt A zAstramA e vAta- nirUpaNa zAmATe karyu ? kAraNa ke te atattvarUpa che, evI zaMkA na karavI. zAmATe . samA0-ahIM nizcayanayanA mata pramANe vastusvarUpane jaNAvavAno AraMbha karelo hovAthI sAmAnya rItie paNa calanAdi padanuM nirUpaNa tAttvika che tatva che. * mATe, temAM atattvarUpanI ja asiddhi che. ( arthAt nizcaya nayanA mata anusAra 'cAlatuM te cAlyu' e atattva nathI paNa tattvarUpa-satya-che) jemake, vyavahAranaya 'cAlyu' tene ja 'cAlyu' mAne che, paraMtu nizcayanaya to 'cAlatA'ne paNa 'cAlyu' mAne che. A sthale ghaNuM vaktavya-kahevArnu che, paraMtu te nizcayanaya. vizeSAvazyakathI, tathA A sUtramA ja jamAlinu caritra kahevAze tyAMcI jANI levu. nairayika. 3. pra0-NeraiiyANaM bhate / kevaiyaMkAlaM ThiI panattA ?. 3. pra0-he bhagavan ! nairayikonI sthiti keTalA kALanI kahI che arthAt teonuM AyuSya keTalu hoya che !. 3.u0-goyamA / jahaNNaNaM dasa vAsasahassAiM. ukkoseNa 3. u0-he gautama! jaghanyathI (thoDAmA thoDI) daza hajAra tettIsaM sAgarovamAI ThiI pannattA. varSanI sthiti kahI che, ane utkRSTatAthI (vadhAramA vadhAre) tetrIza sAgaropamanI sthiti kahI che. 4.pra0-neraiyA NaM bhte| kevaikAlassa ANamaMti vA? 4.pra0-he bhagavan ! nairayiko keTalA kALe zvAsa le che ! pANamaMti vA ? usasaMti vA ? NIsasaMti vA ?. ane keTale kALe zvAsa mUke cha ? arthAt keTalA kALe ucchrAsa le che ane niHzvAsa mUke che .. 1. u0-jahA UsAsapae. 4. u0--he gautama ! ucchAsapadamAM kayuM che tema jANavU. 5.pra0-neraiyA NaM bhaMte ! AhArahI ?. 5. pra0--he bhagavan ! nairayiko AhArArthI (AhAranA abhi lASI) che !. 5. u0-jahA paNNavaNAe paDhamae AhAruddesae, tahA bhANa- 5. u0-he gautama ! jema pannavaNA (prajJApanA)nA AhArayavvaM. gAthA: paidanA pahelA uddezakamAM kayuM che, tema jANI levu. gAthA: nairayikonI sthiti, ucchvAsa tathA AhAra viSayaka kahe, ThiI ussAsA''hAre kiM vA''hAroti, savvao vA vi, zuM teo AhAra kare ? sarva Atmapradeze vAraMvAra AhAra kare ! katibhAgaM savvANi va kIsa va bhujjo pariNamAMta ?. keTalAmo bhAga AhAra kare? sarva AhAraka dravyono AhAra kare? ane AhAraka dravyone kevA rUpamA vAraMvAra pariNamAve !. .6 pra0-neraiyANaM maMte ! puvvAhAriyA poggalA pariNayA? 6. pra0--he bhagavan ! nairayikoe pUrve AharelA pudgalo pariNAmane pAmyAM ? AharelA tathA AharAtA pudgalo pariNAmane pAmyA ! AhAriyA AhArijamANA poggalA pariNayA ? aNAhAriyA A- je padalo anAhArita nahIM AharelA-che te tathA AharAze te hArijassamAMNA poggalA pariNayA ? aNAhAriyA aNAhArijassa- pariNAmane pAmyAM ! ke je pudgalo nahIM AharelA che te tathA nahIM mANA poggalA pariNayA? AharAze te pariNAmane pAmyAM .. 1. jamAlinu savistara caritra A bhagavatIsUtramA ja navama zatakamA tetrIzamA uddezakamA che tyAMthI jANavU (ka. A. pR0799-849) tathA vizeSAvazyakasUtrAM paNa teno adhikAra che, je AgaLa (pR-41-42)nA TippaNamA jaNAnyo che,te paNa jANavo.(gAthA. 2305-2332, pR-935-944 ya.pra.) 1.mUlacchAyAH rayikANAM bhagavan ! kiyatkAla sthitiH prajJaptA ?. gautama! jaghanyena daza varSasahasrANi, utkRSTena prayastriMzat sAgaropamAni sthitiH prajJaptA. nairayikA bhgvn| kiyatakAlAda Ananti bA. prANanti vA. ucchasanti vA. niHzvasanti vA . yathocchAsapade. nairayikA bhagavan / mAhArArthinaH . yathA prajJApanAyAM prathama AhArodezakaH, tathA bhaNitavyam. gAthAH-sthitiH, ucchAsA-''hAraH kiM vA''haranti sarvato vA'pi, kAtamAga savoNi vA kiMkhatayA vA bhUyaH pariNamanti ? nairayikANAM bhagavan / pUrvAhatAH pudgalAH pariNatAH. AhRtAH, AhiyamANAH pudgalAH pariNatAH anAhatA, bhAhariSyamANAH pugalAH pariNatAH. anAhRtAH, anAhariSyamANAH pudgalAH prinntaaH?:-anu.| 2. etaca prajJApanAyAM saptamam. (ka. A.pR-320-324).3. AhArapadamapi tatraiva aSTAviMzatitamam . tatra dvAbuddezakI, tayoH prathamaH sAkSitvana atropanyastaH, sa ca tatra (ka0 A0-729-736) asti:-anu. 1.bhA 'ucchvAsapada' prajJApanAsUtramA sAtama che ane te (ka. A.pR-320thI324 sudhI) che. 2. 'AhArapada' prajJApanAsUtramA aTThAvAzamucha, tenA ke uddezaka che, temA prathama uddezaka (ka. A.pR-729 thI736sudhI ) cha:-anu. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe 54 6. u0- goyemA ! nerayANaM puvyAhAriyA poggalA pariNayA bahAriyA AhArijamANA poggalA pariNayA, pariNamati ya. aNA hAriyA AhArijjassamANA poggalA No pariNayA, pariNamissaMti, agAhAriyA aNAhArivasamANA poggalA bho pariNayA, No pariNamissaMti. 7. 20 - nerayANaM bhaMte! puNyAhAriyA yoggalA piyA hai pucchA. 7. u0 - jahA pariNayA, tahA ciyA vi, evaM uvaciyA vi, udIriyA, veiyA, nijjinA. gAhA: pariNaya, ciyA, ya uvaciyA, udIriyA, veiyA, ya nijjinA; ekkekamma padammi cavvihA poggalA hoMti. 8. 10 - neraIyANaM bhaMte / katiSihA yoggalA bhivaMti 8. u0 - goyamA ! kammadavvavaggaNamahikica duvihA poggalA miti taM jahA aNU ceva, vAyarA cepa. 9. pra0 neraIyANaM bhaMte / phativihA yoggalA civnati 1. 9. u0 - govamA ! AhAradavyavagaNamahiphila dubihA poggalA piti taM jahA aNU ceca, pAyarA ceva evaM upaciti . * 10. pra0 - raIyA NaM bhaMte ! kativihA poggale udIreti ? -- * 10. u0 gomA ! kammadavyapaggaNamahikitva duvihe pogale udIreti taM jahA :- aNU peya, bAgarA caiva sesA vi evaM peSa bhANiyavvA-verdeti, NijjareMti. uyahiMsu, uyarheti, uyaTTessaMti. saMkAmiMsu, saMkAmeti, saMkAmessAMti. mihAsiMdhu, mihaneti milessaMti. NikAryisu, NikAyiMti, NikAyessaMti. savvesu vi kammada - vvavaggaNamahikica. gAhA: bhediya, ciyA, uvaciA, udIriA, vediA, yaNijjiNNA; uvvaNa-saMkAmaNa- mitrANa zikAvaNe tivihakAlo. zataka 1. - uddezaka 10 6. u0 - he gautama! nairayikoe pUrve AharelA pudgalo pariNAmane pAmyAM. AharelA puDho pariNAmane pAmyAM ane AharAtI pudgalo pariNAmane pAme che. nahIM AharelA pudgalo pariNAmane pAya nayI bane je pucho bAharAze te pariNAmane pAmaze tathA nahIM AharelA pudgalo pariNAmane pAmyAM nathI ane je pudgalo nahIM AharAze te pariNAmane pAmaze nahIM. . 7. pra0 - he bhagavan ! nairayikoe pUrve AharelA pudgalo cayane pAmyAM ? (ema prazna karavo.) 7. u0--he gautama ! jevI rIte pariNAmane pAmyAM, tevI rIte capane paNa pAmyAM. e pramANe upacapane pAmyAM udIraNAne pAmyAM vedanane pAmyAM tathA nirjarAne pAmyAM. gAthA: pariNata, cita, upacita, udIrita vedita, ane nirjIrNa; e eka eka padamAM cAra prakAranA pudralo ( prazna ane uttara viSayaka) thAya che. 8. pra0-he bhagavan ! nairadhikovaDe keTalA prakAranA pulo medAya ! 8. u0 - he gautama! karmadravyavargaNAne AzrIne be prakAranA pudgalo bhedAya che. te A pramANe che:- sUkSma ane bAdara. 9. pra0 - he bhagavan ! nairayiko keTalA prakAranA pudgalono caya kare che.. 9. u0 -- he gautama! AhAradravyavargaNAnI apekSAe be prakAranA puchalono japa kare che. te A pramANe che: sUkSma ane bAdara. e pramANe upacayamAM paNa jANavuM. 10. pra0 - he bhagavan ! nairayiko keTalA prakAranA pudgalonI udIraNA kare che ! , 10. u0 - he gautama! karmadravyavargaNAnI apekSAe te be prakAranA pudrakonI udIraNA kare che. te A pramANe cheH sUkSma ane bAdara. zeSa ( bAkInA ) pado paNa A pramANe kahevA. vede che, nirjare che. apavartana pAmyA, apavartana pAne ke, apavartana pAmaze. saMkramAcyA, saMkramAve che, saMkamAvaze nidhatta thayA nidhata thAya che, nidhata thaze. nikAcita thayA, nikAcita thAya che, nikAcita thaze. sabai padamA karmadravyavargaNAno adhikAra karIne ( aNu tathA bAdara punalo kahevA.) gAthA:bhedAyA, caya vedAyA ane nirjarAyA. apavartana, saMkramaNa, nidhattana ane pAmyA, udIrAyA, nikAcala (pAchanA cAra) padogAM praNa prakArano kAla kahevo. A upacaya pAmpA, , " bhavanti nairayikANAM bhagavan katividhAyinye 1. mUchA-gIta nairayikANAM pUrNAhutAH pukhAH pariNatAH. AtA mAhiyamANAH putrAH pariNatAH pariNamanti ca anAvRtAH AhariSyamANAH pulAno pariNA paristhanti anAhatAH anAhariSyamANAH pukhA jo pariNatAH, no paristhati nairamikA bhagavan / pUrNAhutAH putramathitAH 1 pRcchA. yathA pariNatAH tathA vitA api evamupacitA api boritAH, beditAH, nirmANa gAthAH pariNatAbitAyopacitA udIritA kavitAba nijIrNAH ekaikasmin pade caturvidhAH mItaMma karmadravyavarmaNAmadhikRtya dvividhAH niyante tathA anavadheva vAdarAna nairayikANAM bhagavan katividhAH pulAcIyante mItama AhAradravyavaNAkRdvividhAH pudrAzrIyante tathA abhayameva vAdarAcaiva evamupacIyante nairayikA bhagavan katividhAn pulAdarayanti gItama karmadravyavaNAmadhikR dvidhArayanti tadyathAHaNUMce mAdarzacaiva zeSA apyenaM cainamayanti nijanti apAvartana apavartayanti apavarta yiSyanti samakramayan saMkramayanti, saMkramayiSyanti nighattAnakArSuH, nidhattAn kurvanti, nighattAn kariSyanti nikAcitavantaH, nikAcayanti, nikAyaviSyanti sarvepi karmadravyavargaNAmadhikRtya gAthA:- meditAH, pitA, upacitA, udAritA, meditAtha ni apavartana-kamanidhattana-nikAcane trividhaH kAlaH- anu0 " Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAtaka .-uddezaka . bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 12.pra0-NeraDayA NaM bhaMte / je poggale teyA-kammattAe 11. pra0-he bhagavan / nairayiko je pudgalone taijasa kArmaNagehAMti, te ki tItakAlasamae gehaMti ? paMDuppaNNakAlasamaye ge- paNe grahaNa kare che, tene (pudgalone ) [ atIta ( gayelA / kALasamayamAM grahaNa kare che ! pratyutpanna (vartamAna) kALasamayamA Nhati ? aNAgatakAlasamaye geNhati ?. grahaNa kare che ! ke bhaviSya kALasamayamA grahaNa kare che ! 11.u0-goamA / No tIyakAlasamaye geNhati, paDuppaNNa- 11. u0-he gautama! atIta kALasamayamA grahaNa karatA nathI, (paNa ) pratyutpanna kALasamayamA grahaNa kare che. (ane) kAlasamae geNhati, No aNAgayakAlasamae giNhaMti. bhaviSya kALasamayamA grahaNa karatA nathI. 12.pra0-NeraiyA NaM bhaMte / je poggale teyA-kammattAe ga- 12. pra0-he bhagavan / nairayiko taijasa-kArmaNapaNAvaDe hie uMdIreMti. te ki tIyakAlasamayagahie poggale udIrati ?. grahaNa karelA je pudgalonI udIraNA kare te zaM atItakALasamayamA grahaNa karAyelA pudgalonI udIraNA kare che ? ke vartamAnakALasamayamAM paDuppaNNakAlasamayagheppamANe poggale udIrati ? gahaNasamayapurakkhaDe grahaNa karAtAM pudgalonI udIraNA kare che ! athavA jeono poggale udIrAMti ?. udaya kALa AgaLa AvavAno che evA (bhaviSyakAlaviSayaka ) pudgalonI udIraNA kare che ! 12. u0-goyamA / atItakAlasamayagahie poggale udI- 12. u0--he gautama ! atIta kALasamayamA grahaNa karAyelA reti, No par3appaNNakAlasamayadheppamANe poggale udIreMti, No gaha- pudgalonI udIraNA kare che. ( paraMtu ) vartamAnakALasamayamA grahaNa NasamayapurakkhaDe poggale udIreMti. evaM vedeti, NijareMti. karAtAM pudgalonI udIraNA karatA nathI, tathA jeono grahaNa samaya AgAmI che evA pudgalonI paNa udIraNA karatA nathI. e pramANe vede che, nirjare che. 13. pra0-NeraiyA NaM bhate! jIvAo kiM caliaM kamma 13. pra0--he bhagavan ! zuM nairayiko jIvapradezathI calita caMti ? acaliyaM kammaM baMdhati ?. karmane bAMdhe che ? athavA acalita karmane bAMdhe che !. 13.30-goyamA ! No caliyaM kammaM baMdhati, acaliaM 13. u0--he gautama ! (teo) calita karmane bAMdhatA nathI, kamma baMdhaMti. paNa acalita karmane bAMdhe che. 14.pra0--NeraiyA NaM bhaMte / jIvAo kiM cAlataM kamma _bhavana ko jIvADI - udIreMti ? acalitaM kamma udIreMti ?.. karmane udIre che ! athavA acalita karmane udIre che !. 14. u0-goyamA! No calitaM karma udIroti, acalitaM 14. u0-he gautama ! calita karmane udIratA nathI paNa, kamma udIreMti. evaM vedeti, uyaDeti. saMkAmeti.nihatteti. nikA- acalita karmane udIre che. e pramANe vedana kare che, apavartana kare che. yati. savvesu acaliyaM, no caliyaM. saMkramaNa kare che, nidhatta kare che ane nikAcita kare che. e sarva padomAM acalitaM (karma) ne yojavU, paNa calita (karma) ne yojaq nahIM. 15.50--NeraiyA NaM bhaMte / jIvAo kiM caliyaM kamma 15. pra0--he bhagavan ! zuM nairayiko jIvapradezathI calita. NijjareMti ? acaliyaM kammaM NijjareMti ?. karmane nirjare che ? ke acalita karmane nirjare che!. 15.u0-goyamA! caliyaM kammaM NijareMti, No acaliyaM 15. u0--he gautama ! calita karmanI nirjarA kare che, paNa kamma NijjareMti. gAhAH acalita karmanI nirjarA karatA nathI. gAthA: bandha, udaya, vedana, apavartana, saMkramaNa, nidhattana ane baMdho-daya-vedo-yaha-saMkame taha NihattaNa-NikAye, nikAcanane viSe acalita karma hoya ane nirjarAne viSe acaliya kammaM tu e bhave. caliyaM jIvAo nijjarae. to jIvathI cAlelaM (karma) hoya. 1. mUchAH-nairayikA bhagavan ! yAn pudgalAn taijasa-kArmaNatayA gRhanti, tAn kimatItakAlasamaye gRhNanti ? pratyutpatrakAlasamaye gRhanti ! anAgata kAlasamaye gRhanti ?. gautama | nA'tItakAlasamaye gRhanti, pratyutpannakAlasamaye gRhNanti, nA'nAgatakAlasamaye gRr3hanti. nairayikA bhagavan / yAn pudgalAn taijasa-kArmaNatayA gRhItAn udIrayanti, tAn kimatItakAlasamayagRhItAn pudgalAn udIrayanti ? pratyutpannakAlasamayagRhyamANAn pugalAn udIrayanti ? prahaNasamayapuraskRtAn pudgalAn udIrayanti ?. gautama ! atItakAlasamayagRhItAn pudgalAn udIrayanti, no pratyutpatrakAlasamayagRhyamANAn pudgalAn udIrayanti, no prahaNasamayapuraskRtAn pudgalAn udIrayanti. evaM vedayanti, nirjarayanti. nairayikA bhagavan ! jIvAt kiM calitaM karma vananti ! acalitaM karma bananti ?. gautama | no calitaM karma bananti, acalitaM karma vananti. nairayikA bhagavan ! jIvAt kiM calitaM karma udIrayanti ! acalitaM karma udIrayanti 1. gautama ! no calitaM karma udIrayanti, acalitaM karma udIrayanti. evaM vedayanti. apavartayanti. saikramayanti. nidhattaM kurvanti. nikAcayanti. sarveSvacalitam, no calitam. nairayikA bhagavan ! jIvAt kiM calitaM karma nirjarayanti ? acalitaM karma nijerayanti 1. gautama | calitaM karma nirjarayanti, no acalitaM karma nirjarayanti. gAthA:-bandho-daya-vedA'pavartana-saMkrame tathA nidhattana-nikAce, acalitaM karma tu bhavet. calitaM jIvAda nirjarayetU:-anu. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cobI prakAre. jIva. nairavikakhiti, nairayikavA anya, prazcApanA. 56 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgraheM zataka 1. - uddezaka 1. " ', 3 9. hA praznottarasUtra mokSatattvaM cintitam mokSaH punarjIvasya jIvAzca nArakAdayazcaturviMzatividhAH padAhaH-1 nereiyA. 10 asurAI. 5 puDhavAI. 3 beiMdiyAdao ceva, 2 paMciMdiya - tiriya - narA. 1 viMtara. 1 joisia . 1 vemANi." tatra nArakAMstAvat sthityAdibhizcitayanAH- 'merayANaM' ityAdi nirgatam-ayam- ipha karma yemyaste nirayAH teSu bhavA nairayikA nArakAH teSAM nairavikANAm, 'bhate' tti he madannA 1, 'kekA' ti kiyAMzvAsI kAuca iti kiyatkAlaH taM kiyatkAlaM yAvat 'Dhii' tti AyuSkarmavazAd narake'vasthAnam, 'patra' ci prAptA prarUpitA bhagavadbhiH anyatIrthakatheti praznaH 'goyamA' ityAdi nirvacanaM vyaktameva navaram- 'dasa pAsasahassA' ti prathamapRthivIprathamaprastaTA'pekSayA, 'tettIsaM sAgarovamAI' ti saptamapRthivyapekSayeti, madhyamA tu jaghanyA'pekSayA samayAdyadhikA sAmarthyagamyeti anantaraM nArakANAM sthitirustA, teca 'upsAdimaMtaH' ityunAsAdinirUpaNApAhaH 'nerahayA gaM' ityAdi vyaktam, naparam'kevAlA' ti prAkRtazailyA kiyatkAlAt kiyatA kAlenetyarthaH 'AgamaMti' ti Ananti, 'ana prANane' iti dhAtupAThAd makArasyA''gamikatvAt 'pANamati' tiprANanti vAzabdI samucayArthI. etadeva padadvayaM krameNArthataH spaSTapannAH- 'usaseti yA gIsarAMti yA' iti yadevoktamAnanti tadeyoktamupasantIti tathA yadevoktaM prANanti tadevoktaM niH santIti athavA Anamanti prANamantIti 'Nama prahale' ityetasyAnekArthatvena dhanArthayAt. , 9. ahIM prathama banne praznottarasUtramAM mokSatattva vicAryai te mokSa jIvone hoya che ane jIvonA nairayika vagere covIza bheda che. kadhuM che keH - eka nairayika, dasa sukumArAdi, pAMca pRthivIkAvAdi dvIndriyAdi, eka paMcendriyatiryeca eka manuSya, eka vyaMtara eka jyotiSika ane eka vaimAnika padhA maLIne jIvanA covIsa bheda thAya che. A pramANe covIsa prakAranA jIyogAMcI prathama nArakonI sthiti (umara) vagereno vicAra karato zAstrakAra kahe ke keH- ['neraiyANaM' ityAdi] nir= nirgata, aya- iSTaphalarUpa karma, arthAt jeonI pAsethI iSTaphalarUpa karma cAlyuM gayuM che - jeo iSTaphalarUpa karma vinAnA che teo niraya, nirayane viSe thaelA teo nairayika - nAraka - kahevAya. ['bhaMte 'ti ] he bhagavan ! Ape ane bIjA tIrthakaroe nairayikonI [' kevaiyaMkAlaM 'ti ] kiyatkAla keTAkA dhI [ 'Tha'ti] sthiti [ 'patta'ti' ] rassI ke eTale ke Ayu:karmanA yaze jIvokeTalA kALa sudhI narakavAsa rahe che A pramANeno gautamasvAmino pana che. 'goyamA' ityAdi) he gautama! vagere uttara sUtra spaSTa che, arthAt uttaramAM bhagavaMta mahAvIra kar3e ke ke, *[ he gautama! jaghanyathI [ 'dasa bAsasassAI ] dasa hajAra varSanI che ane utkarSacI [zetIsaM sAgaropamAI ti] tethIza sAgaropamanI che. vizeSatA e che ke prathama pRthvInA- pahelI nArakinA-prathama praTapAthavAnI apekSA A dasa hajAra varSAnI sthiti jAgatI ane sAtamI pRthvI (sAtamI nArakI) nI apekSAe A tetrIza sAgaropamanI sthiti jANavI tathA madhyama sthiti jaghanya sthiti karatAM samayAdi vaDe adhika hoya che. A pramANe anaMtara (pUrvA) sUtramAM nArakonI sthiti kahI, ane teo (nArakio) ucchavAsAdivAkA hoya che mAr3e ye upanyAsAdituM nirUpaNa karatAM kahe cheH-[ 'neraiyANaM'ityAdi ] eno artha spaSTa che. vizeSatA e ke [ 'kevaikAlaissa'tti ] keTalA kALA [ 'AmaMti'tti ] Ananti = zvAsa, ['pANamaMti' ci] prANanti zvAsa mUke che. A banne padone avadhI spaSTa karatAM kahe che, ['asati vA, pIvasaMta yA' iti ] ucchavasanti vA niHzvasanti vA, arthAt Ananti zabdanA arthano spaSTapaNe pratipAdaka 'ucchvasanti' zabda kahyo, tema ja 'prANanti'no je artha karyo te ja 'niHzvasanti' no artha karavo. 10. anye tvAhu: - 'Ananti vA prANanti vA' ityanenAdhyAtmakriyA parigRhyate. 'ucchUsanti vA niHzvasanti vA' ityanena ca bAhyeti. 'jahA usAsapae 'ti etasya praznasya nirvacanaM yathA ucchrAsapade- prajJApanAyAH saptamapade, tathA vApyam, tacedama:gomA savayaM saMtayAmeva ANamaMti vA, pANamaMti vA, usasaMAMti vA, nIsasaMti vA" iti tatra satatam - anavaratam, atiduHkhitA hi te, atiduH khavyAptasya ca nirantaramebonsanivAsI yete, satata ca prAyopA'pi syAdityata Aha- "saMtayAmeva" ti satatameva naikasamaye'pi sadviro'stIti bhASaH dIrghatvaM ceha prAkRtatvAd. 'Anamanti' ityAdeH punaruccAraNaM ziSyavacane AdaropadarzanArtham, gurubhirAdriyamANavacanA hi ziSyAH saMtoSavato bhavanti, tathA ca paunaHpunyena praznazravaNArthanirNayAdipu ghaTante, loke cAdeyavacanA bhavanti, tathA ca bhavyopakArastIrthAbhivRddhizceti. 10. keTalAka to kar3e ke 'ananta' ane 'prANanti' e ve padavaDe adhyAtmakiyA (AbhyaMtara zvAsa ) jo pariyaha bhAga he ane 'uccAvasanti tathA 'niHsanti' pada bAkiyA (mAsa zvAsa )no parigraha bhAva " ( A pramANenA prazano uttara Apata bhagavaMta kahe che:-) [ 'jahA UsAsapae'tti ] jema ucchvAsapadamAM kadhuM che tema arthAt A praznano uttara 'prajJApanA' (pannavaNA ) nA sAtamA ucchvAsa nAmanA padamAM kahyo che te pramANe e 1. pra chAyAH nairavikA anurAdayaH vidhyAdayo dvIndriyAdayacaiva pathendriyatisa~g narAH vyantarAH jyotiSikA vaimAnikA . -- 1. arakumAra nAmakumAra kumAra kumAra, abhikumAra, vAyukumAra sAnitakumAra, udadhikumAra, dvIpakumAra ane dikumAra 2. pRthivIkAya, jalakA, anikAya, vAyukAya ane vanaspatikAya. 3. be iMdriya-cAmaDI ane jIbha-vALA karamiyA, jaLo, chIpa ane zaMkha vagere. traNa iMdriyacAmaDI azA bALA phoDI, kuMA bagere tathA cAra iMdiya cAmaDI, jIbha, nAsikA ane netravALA bhramate mAcI, bIchI bagere. 4. pAMca iMdriya- cAmaDI, jIbha, nAka, AMkha ane kAna-vALA tathA aspaSTa bolanArA mAchalI, sarpa, popaTa vagere:- anu0 , 2 - 5. prAkRta zailIthI A pramANe prayoga thayo che. saMskRtamAM 'kiyatkAlAt' athavA 'kiyatkAlena' A pramANe prayoga thAya. 6. 'ana zvAsa levo' e dhAtunuM vartamAna kALamAM rUpa che. 'ANamaMti vA' tathA 'pANamaMti vA' e bane sthale makAra Agamika che ane 'vA' zabda samucayArthaka che. athavA 'Nam namavuM bha dhAtu parathI dhAtuo anekArtha hovAthI e dhAtuno zvasana artha karI rUpo siddha karavAM:-zrI abhaya deva. 1. pra0 chAyAH - gautama | satataM saMtatameva Anamanti vA prANamanti vA ucchvasanti vA, niHzvasanti vAH- anu0 / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. kobo ane te 'pannavaNA'mAM A pramANe cha:-"he gautama ! satata satatameva zvAsa le che ane zvAsa mUke che eTale ke ucchvase che ane niHzvase satata-nirantara teone (nArakIone) ucchvAsa ane niHzvAsa hoya. kAraNa ke teo atyaMta duHkhita che ane atyaMta duHkhitane nirantara ucchvAsa, niHzvAsa dekhAyaM che. satatapaNuM-nirantarapaNuM-prAyovRttithI (kadAcit paNe) paNa hoya mATe kahe chaH-santatameva-eka samaya paNa teone movAsano viraha nathI evo bhAvArtha che. ziSyanA vacanamA Adara batAvavAne ahIM 'ANamanti' vagerenuM punaH uccAraNa karyu che. kAraNa ke je ziSyAdara. ziSyonA vacanono guruo Adara kare che te ziSyo saMtuSTa thAya che ane tethI ja teo punaH punaH praznazravaNa ane arthanirNaya vagere kAryamA joDAya ke ethI ja teo lokone viSe grAhyavacana thAya che. tema ja punaH punaH uccAraNathI bhavyono upakAra ane tIrthanI vRddhi thAya che. 11. atha teSAmeva AhAraM praznayannAhaH-'neraiyANaM' ityAdi vyaktam . navaram-'AhAraDhi'tti AhAram arthayante prArthayante ityevaMzIlAH. artho vA prayojanameSAmastItyarthinaH, AhAreNa bhojanenArthinaH, AhArasya bhojanasya vA'rthinaH AhArArthinaH, 'jahA paNNavaNAe' ti AhAra ityetat padaprabhRti yathA prajJApanAyAzcaturthopAGgasya, 'paDhamae' tti Aye, 'AhAruddesae'tti AhArapadasyASTAviMzatitamasyoddezakaH, padazabdalo. TATAdezakastatra bhaNitam 'tahA bhANiyavya' ti tena prakAreNa vAcyamiti. tatra ca nArakA''hAravaktavyatAyAM bahUni dvArANi bhavanti, tatsaMgrahArtha pUrvoktasthityu-cchAsalakSaNadvAradvayadarzanapUrvikAM gAthAmAhaH-'ThiI,gAhA'.vyAkhyA:-sthiti rakANAM vAcyA, ucchAsaca. tI ca uktau eva: navI AhAre tti AhAraviSayo vidhirvAcyaH, sa caivam:-"NeraMIyA NaM bhate / AhArahI? haMtA, AhArahI. NeraiyANaM bhate ! kevaikAlassa AhAraTTe samuppajjaI"?. AhArArthaH-AhAraprayojanam-AhArArthitvamityarthaH. "goryamA / NeraiyANaM davihe AhAre pajatte" abhyavahArakriyetyarthaH. mogAmibattie ya. aNAbhoganivvattie ya." tatra Abhogo'bhisandhiH, tena nirvartitaH kRtaH, AbhoganivartitaH-'AhArayAmi itIcchApUrvaka ityarthaH. anAbhoganirvartitastu 'AhArayAmi' iti viziSTecchAmantareNApi prAdRTkAle pracurataraprasravaNAghabhivyaGgyazItapudgalAdyAhAravat. "tat NaM je se aNAbhoganivvattie se Ne aNusamayamavirahie AhArahe samuppajjai" 'aNusamayaM ti pratikSaNaM saMtatA'titIvrakSudvadanIyakarmodayata ojaAhArAdinA prakAreNeti. 'avirahie' ti cukkaskhalitanyAyAd api na virahitaH, athavA pradIrghakAlopabhogyA''hArasya sakRd grahaNe'pi bhogo'nusamayaM syAd , ato grahaNasyApi sAtatyapratipAdanAtham , 'avirahitam' ityAha. 11. have te nairayikonA ja AhAra saMbaMdhI prazna karatA kahe che:-['neraiyANaM' ityAdi] nairayiko AhAranA arthI che? e sUtra spaSTa che. vizeSatA chete batAve nairayikamAhAra. cheH- AhArahi' ti] AhAranI prArthanA karavAnA svabhAvavALA, athavA 'artha' vALA eTale 'prayojana'vALA hoya te arthI kahevAya, AhAra eTale bhojana, te vaDe vA tenA jeo arthI hoya teo AhArArthI kahevAya. (bhagavaMta uttara Ape che ke-) [ 'jahA paNNavaNAe'tti ] 'prajJApanA' nAmanA cothA upAMganA ['paDhamae AhAruddesae' ti] aTThAvizamA AhArapadanA pahelA uddezakamA je prakAre ['AhAraTThI'] e padathI AraMbhI kayuM che ['tahA mANiyabvaM'] te prakAre ahIM kahe. tyAM 'prajJApanA' sUtramA nArakonA AhAranI vaktavyatAmA ghaNAM dvAro kayAM che. teonA saMgrahane mATe pUrve kahevAi gayela sthiti tathA ucchvAsarUpa banne dvArane batAvavA pUrvaka A gAthA kahe chaH [ThiI' gAhA] nArakonI sthiti ane ucchvAsa kahevA joie ane teo (sthiti tathA ucchvAsa) banne upara kahevAi gayA.['AhAre'tti] AhAraviSayaka vidhi kahevo joie te A pramANe che:- "he bhagavan ! nairayiko AhArArthI che ? he gautama! hA, AhArArthI che. he bhagavan ! nairayikone keTale kALe AhArArtha-AhAraprayojana arthAt AhAranI abhilASA utpanna thAya? gautama ! nairayikone be prakArano AhAra prarUpyo che-Abhoganivartita ane anAbhoganivartita." Abhoga abhiprAya, nirbartita karAyela, abhiprAyapUrvaka karAyela AhAra vividha AhAraarthAt 'AhAra karuM chu' e pramANe icchApUrvaka je AhAra te Abhoganivartita AhAra. ane 'AhAra karUM chu' e pramANenI icchAvizeSarahita je AhAra te Abhogajanya. anAbhoganivartita AhAra samajavo. varSAkALamA atyanta prasravaNa-mUtra-vagere thAya che tethI ema abhivyakta thAya che ke, zarIramA zIta pudgalo adhika bhanAbhogajanya. gayAM hovA joie, arthAt jema te zIta pudgalono AhAra abhiprAya vinA-anAbhoganivartita che tema ja nairayikone paNa anAbhoganivartita AhAra hoya che. "A banne AhAramA je anAbhoganivartita AhArArtha-AharanI icchA-che te anusamaye avirahita utpanna thAya che." ['aNusamayaM' ti] anAmogajanyaanusamaya eTale nirantara arthAt atyanta tIvra kSudhArUpa vedanIyakarmanA udayathI ojAhArAdi prakAravaDe pratisamaya ['avirahie' tti] avirahita AhA- AhAratuM nairatayaM. rArtha utpanna thAya che. avirahita eTale "cUkelo skhalAyamAna thAya" e nyAyadhI paNa viraharahita, athavA ghaNA dIrghakAle upabhojya AhArane eka javakhata grahaNa karavAthI paNa anusamaya bhoga thAya che, mATe ahIM grahaNa- paNa sAtatya-vAraMvAra grahaNa karavu-e artha pratipAdita karavAne 'avirahita' kapuM che. 1. mULamA 'saMtayA' cha, 'saMtaya' zabda mUkavAne badale 'saMtayA' prAkRta zailInA dhoraNe dIrghAta zabda mUkyo che:-zrIabhayadeva. 1.pra.chAyAH-nairayikA bhagavan ! AhArArthinaH? hanta AhArArthinaH, nairayikANAM bhagavan / kiyatkAlena AhArArthaH samutpadyate!. 2. gautama / nairayikANAM dvividha AhAraH prajJaptaH. 3. tadyathA:-Abhoganirvatitazca, anAbhoganivartitazca. 4. tatra yo'sAvanAbhoganirvartitaH, so'nusamayamavirahita AhArAvaH samutpadyateH-anu. 1. 'bhAhArapadauddezaka' ema na mUkatA 'pada' zabdano lopa karI 'AhArauddezaka' ema kardA che:-zrIabhayadeva.. 2. jevI rIte cUkelo-skhalAyamAna thato-prANI potAnI koda paNa cAlatI kriyAmA vyAghAta kare che to paNa, lokamAM tenI kriyA 'anusamaya cAlatI' kahevAya che. tema ahIM paNa AhAranI abhilASAno yat kiMcit viraha hoya to paNa te viraha atIva alpa hovAthI tenI avagaNanA karatA loko 'anusamaya AhAranI abhilASA cAlatI che' A pramANe kaDe, mATe ahI ekalo 'anasamaya' zabda nahIM rAkhatA vacamA thoDo paNa samaya AhAravirahanA abhAvano sUcaka 'avirahita zanda mukyo che:-zrIabhayadeva. 8 bha0 sU0 . Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka'. 12. "tatthe NaM je se Abhoganivvattie, se NaM asaMkheja-samaie aMtomuhuttie AhArahe samuppajjai." asaMkhyAtasAmayikaH palyopamAdiparimANo'pi syAdata AhaH-'aMtomuhuttie' tti idamuktaM bhavati-'AhArayAmi' ityabhilASa eteSAM gRhItAhAradravyapariNAmatIvrataraduHkhajananapurassaramantarmuhUrtAd nirvartate iti. 'kiM vA AhAreti' tti kiMsvarUpaM vA vastu nArakA AhArayanti ! iti vAcyam . vA-zabdassamuccaye, tatredaM praznanirvacanasUtram:-"NeraiyA NaM bhaMte ! kimAhAramAhAreti ? goyamA ! davvao aNaMtapaesiyAI" anantapradezavanti pudgaladravyANi ityarthaH, tadanyeSAmayogyatvAt. "khetao asaMkhejjapaesAvagADhAI" nyUnatarapradezAvagADhAni hi na grahaNaprAyogyAni, anantapradezAvagADhAni tu na bhavantyeva, sakalalokasyApyasaMkhyeyapradezaparimANatvAt. kaoNlao aNNatarahiiyAI" jaghanya-madhyamo-skRSTasthitikAnItyarthaH. sthitizca AhArayogyaskandhapariNAmenAvasthAnamiti. "bhAvao vaNNamaMtAI, gaMdhamaMtAI, rasamaMtAI, phAsamaMtAI AhAraiti, jAiM bhAvao vanamaMtAI AhAroti, tAI ki egavannAiM AhAroMti ? jAva kiM paMcavannAI AhAriti ?. goyamA ! ThANamaggaNaM paDuca egavannAI pi AhAriMti, jAva paMcavannAI pi AhAriti. vihANamaggaNaM paDuca kAlavanAI pi AhAroMta, jAva sukilAI pi AhAraiti." tatra 'ThANamaggaNaM paDuca' tti tiSThanyasminniti sthAnaM sAmAnyam , yathA-ekavarNam , dvivarNamityAdi. 'vihANamaggaNaM paDucca' tti vidhAnaM vizeSa:-kAlAdiriti. "jAI vannao kAlavannAI AhAreMti , tAI ki egaguNakAlAI AhAraiti? jAva dasaguNakAlAI AhAraiti ? saMkhejaguNakAlAI ? asaMkhejjaguNakAlAI ? anaMtaguNakAlAI AhAroMti ?. goyamA ! ekaguNakAlAI pi AhAreti, jAva anaMtaguNakAlAI pi AhAreMti. evaM jAva. sukilAI. evaM gaMdhao vi. rasao vi." 12. "temAM (Abhoganivartita ane anAbhoganirvartita e be prakAramA) je Abhoganirvartita AhAra che teno abhilASa asaMkhyeyasamayavALA kALamAM Amogajanyano utpanna thAya che." asaMkhyAtasamayavALo kALa to palyopamAdi parimANavALo paNa hoya, mATe kahe che ke; ['aMtomuhuttie' tti] asaMkhyAtasamayavALA kALa. antarmuhUrtavALo. ahIM A pramANe tAtparya che keH nArakone pUrva grahaNa karelA AhAradravyanA pariNAmavaDe atyanta tIvra duHkha utpanna narayiko zuM khAyI thavApUrvaka antarmuhUrtamA 'AhAra karUM' e pramANe abhilASA thAya che. tathA [ki vo AhAreti' ti] nairayiko. kevA svarUpavALI vastuno AhAra kre| e pramANe kahe. tene viSe A pramANe praznottarasUtra cha:-"he bhagavan! nairayiko AhArane yogya kyA padArthano AhAra kare ch| he gautama! nairayiko dravyathI anantapradezavALA pudgalono AhAra kare che. kAraNa ke anantapradezathI nyUnapradezavALA pudgalo AhArane ayogya che. kSetrathI asaMkhyeyapradezo sAthe avagADha thayelA pudgalono AhAra kare che." kAraNa ke (asaMkhyeya pradezo karatAM) nyUna pradezonI sAthe avagADha thayelA pudgalo grahaNane yogya nathI. (ahIM kadAca koi ema AzaMke ke, jema anantapradezavALAM pudgalo kahAM tema anantapradezAvagADha kema na kayAM ? to kahe che ke:-) samastaloka paNa asaMkhyeyapradeza parimANavALo hovAthI koi paNa pudgalo anantapradezAvagADha hotA ja nathI. "kALathI jaghanya, madhyama tathA utkRSTa sthitimAthI koi paNa sthitivALA pudgalono AhAra kare che." sthiti eTale pudgalo- AhAra yogya skaMdhanA pariNAmarUpe avasthAna-amuka kAla sudhI rahe. "bhAvathI varNavALA, gaMdhavALA, rasavALA tathA sparzavALA pudgalono AhAra kare che. he bhagavan! varNavALA je pudgalono AhAra kare che tezuM eka ja varNavALA pudgalo (no AhAra kare) che, ke yAvat paMcavarNavALA pudgalo (no AhAra kare) che? he gautama! sthAna (sAmAnya) mArgaNAne avalaMbIne ekavarNavALA pudgalono paNa AhAra kare che, yAvat pAMcavarNavALA pudgalono paNa AhAra kare che. vidhAna sthAnamArgaNA. (vizeSa) mArgaNAne avalaMbIne kRSNavarNavALA, yAvat zuklavarNavALA pudgalono paNa AhAra kare che." ['ThANamaggaNaM paDucca' ti jene viSe (vizeSo) sthita vidhAnamArgaNA. rahe te sthAna-sAmAnya-kahevAya, jevI rIte-eka varNavALA pudgalo, be varNavALA pudgalo vagere. ['vihANamaggaNaM paDucca' ti] vidhAna eTale vizeSa, jevI rIte-kALo vagere. "varNathI kALAvarNavALA je pudgalono AhAra kare che tezuM ekaguNa kALA, yAvat dazaguNa kALA, saMkhyeyaguNa kALA, asaMkhyaguNa kALA ke anantaguNa kALA pudgalo (no AhAra kare) che ?. gautama! ekaguNa kALAno paNa AhAra kare che, yAvat anantaguNa kALA pudgalono paNa AhAra kare che. eja pramANe AhArArtha grahaNa karelA yAvat zukla pudgalo paNa samajI levA. A pramANe gaMdhathI tathA rasathI paNa" (arthAt jema ekaguNa gaMdhavALA, yAvat anantaguNa gaMdhavALA pudgalono AhAra kare che. tema ekaguNa rasavALA yAvat anantaguNa rasavALA pudgalono AhAra kare che.) 13. "jAI bhAvao phAsamaMtAI tAI ThANamaggaNaM paDucca No egaphAsAiM AhAreMti, No duphAsAI AhAroMti, no tiphAsAI AhAroMti." ekasparzAnAmasaMbhavAd , anyeSAM cAlpapradezikatA-sUkSmapariNAmAbhyAM grahaNA'yogyatvAt "cauphAsAI pi AhAreMti jAva aTThaphAsAI pi AhAraiti." bahupradezikatA-bAdarapariNAmAbhyAM grahaNayogyatvAditi. "vihANamaggaNaM puDucca kakkhaDAI pi 1. pra.chAyAH-tatra yo'sAvAbhoganivartitaH, so'saMkhyeyasAmayika. Antauhartika AhArArthaH samutpadyate. 2. nairayikA bhagavan ! kimAhAramAhArayanti ! gautama ! dravyato'nantapradezikAni. 3. kSetrato'saMkhyeyapradezAvagADhAni. 4. pra.chAyAH-kAlato'nyatarasthitikAni. 5. bhAvato varNavanti, gandhavanti, rasavanti, sparzavantyAharanti. yAni bhAvato varNavantyAharanti, tAni kimekavarNAni Aharanti ! yAvat kiM paJcavarNAni Aharanti ? gautama ! sthAnamArgaNAM pratItya ekavarNAnyapi Aharanti, yAvat pazcavarNAnyapi Aharanti. vidhAnamArgaNAM pratItya kAlavarNAnyapi Aharanti yAvat zuklAnyapi Aharanti. 6. yAni varNataH kAlavarNAnyAharanti, tAni kimekaguNakAlAnyAharanti, yAvad dazaguNakAlAnyAharanti, saMkhyeyaguNakAlAni, asaMkhyeyaguNakAlAni, anantaguNakA. lAnyAharanti ? gautama! ekaguNakAlAnyapi Aharanti, yAvad anantaguNakAlAnyapi Aharanti, evaM yAvat zuklAni, evaM gandhato'pi. rasato'piH-anu. 1. 'vA' zabda samuccaya arthano bodhaka chaH-dhIabhayadeva. 1pra.chAyAH-yAni bhAvataH sparzavanti tAni sthAnamArgaNAM pratItya no ekaspAni Aharanti, no dvisparzAni Aharanti, no trisparzAni Aharanti. 2. catuHsparzAnyapi Aharanti, yAvadaSTasparzAnyapi Aharanti. 3. vidhAnamArgaNAM pratItya karkazAnyapi Aharanti, yAvad rUkSANyapi Aharanti. yAni sparzataH karkazAnyapi bAharanti tAni kimekaguNakarkazAnyapi Aharanti, yAvadanantaguNakarphazAmyapi Aharanti ! gautama | ekaguNakarkazAnyapi bhAharanti, yAvadanantaguNakarkazAnyapi Aharanti. evamaSTAvapi sparzA bhaNitavyAH, yAvadanantaguNarUkSANyapi Aharanti. yAni bhagavan ! anantaguNarukSANi bhAharanti tAni kiM spRSTAni bhAharanti ! aspRSTAni Aharanti ? gautama | spRSTAni Aharanti, no'spRSTAni AharantiH-anu. . Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 zataka 1.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. AhAraiti, jAva lukkhAI pi AhAreti. jAI phAsao kakkhaDAiM pi AhAroti, tAI ki egaguNakakkhaDAI pi Aharoti ? jAva anaMtagaNakakkhaDAI pi AhAroMti ?. goyamA! egaguNakakkhaDAI pi AhAraiti, jAva aNaMtaguNakakkhaDAI pi AhArati. evaM ana vi phAsA bhaNiyabvA, jAva aNaMtaguNalukkhAI pi AhAraiti." jAI bhaMte / anaMtaguNalukkhAiM AhArota, tAI ki paDhAI aahaaraiti| apadAI AhAreMti ?. goyamA ! paDhAI AhAraiti, no apuDhAI AhAreti.' 'puDhAiMti Atmapradezasparzavanti, tat punarAtmapradezasparzanamavagADhakSetrAda bahirapi bhavati, ata ucyate:-"jAI bhate! puTThAiM AhArati tAI ki ogADhAI AhAroMti ? aNogAMDhAiM AhAraiti ? goyamA ! ogADhAI, no aNogADhAI." avagADhAnIti AtmapradezaiH saha ekakSetrAvagADhAnItyarthaH "jAI bhate / ogADhAI AhAreti tAI ki aNaMtarogADhAI AhAraiti ? paraMparogADhAI AhAraiti ? goyamA / aNaMtarogADhAI AhAraiti. no paraMparogADhAI AhAreMti." anantarAvagADhAnIti yeSu pradezeSu AtmA avagADhasteSu eva yAnyavagADhAni tAnyanantarAvagADhAni, antarA'bhAvenAvagADhatvAd. yAni ca tadantaravartIni tAnyavagADhasaMbandhAt paraMparA'vagADhAnIti. "jAI bhate / aNaMtarogADhAI AhAraiti tAI ki aNaI AhAreMti ? bAyarAI AhAraiti ? goyamA ! aNuiM pi AhAraiti, bAyarAiM pi AhAreti." tatrANutvaM bAdaratvaM cApekSikaM teSAmevAhArayogyAnAM skandhAnAM pradezavRddhyAvRddhAnAmavaseyam. "jAI bhate ! aNaI pi AhAraiti, bAyarAI pi AhAraiti tAI ki uDupi AhAraiti ? evaM ahe vi? tiriyaM pi.goyamA / ur3e pi AhAreMti, evaM ahe vi, tiriyaM pi." 13. "bhAvadhI-jeo sparzavALA pudgalo che teomA sAmAnyamArgaNAne AzrIne eka sparzavALA, be sparzavALA tathA traNa sparzavALA pudgalono AhAra karatA punalasparzavicAra nathI. kAraNa ke eka sparzavALA pudgalono asaMbhava che ane be sparzavALA tathA RNa sparzavALA pudgalo alpapradezavALA tathA sUkSmaparimANavALA hovAthI ekaspIbhASa. grahaNane ayogya che. mATe cAra sparzavALA yAvat ATha sparzavALA pudgalono AhAra kare che." kAraNa ke teo bahupradezavALA ane bAdaraparimANavALA hovAthI grahaNane yogya che. (tathA bhAvathI jeo sparzavALA, pudgalo che teomAM) "vizeSamArgaNAne AzrIne kaThora sparzavALA pudgalono paNa AhAra kare che, yAvat lukhA sparzavALA pudgalono paNa AhAra kare che. sparzathI je karkaza sparzavALA pudgalono AhAra kare che, te ekaguNa karkaza sparzavALA pudgalo (no AhAra kare) che, ke yAvat anantaguNa karkaza sparzavALA pudgalo(no AhAra kare) che ?. gautama! ekaguNa karkaza sparzavALA pudgalo (no paNa AhAra kare) che, yAvat anantaguNa karkaza sparzavALA pudgalo(no AhAra kare) che. A pramANe AThe sparzavALA pudgalo kahevA, yAvat anantaguNa lukhA sparzavALA pudgalono paNa AhAra kare che. he bhagavan ! je anantaguNa lukhA sparzavALA pudgalono AhAra kare che, te pudgalo spRSTa samajavA ke aspRSTa! gautama! spRSTa pudgalono spRSTa. AhAra kare che, paraMtu aspRSTa pudgalono nahIM." ['puTThAI' ti spRSTa AtmapradezanI sAthe sparzavALA. te AtmapradezaceM sparzana avagAhakSetrathI bahAra paNa thAya che, mATe prazna pUche che ke, "he bhagavan ! je spRSTa-AtmapradezanI sAthe sparzanavALA-pudgalono AhAra kare che te pudgalone avagADha samajavA, ke avagADha rahita hai. gautama! te pudgalo avagADha che. paNa avagADha vinAnA nathI." avagADha eTale AtmapradezanI sAthe eka kSetramA maLelA. "he bhagavan! avagAha je avagADha pudgalono AhAra kare che te zuM anantarAvagADha-AMtarA rahita avagADha pudgalo che-ke, paraMparAe avagADha pudgalo che?. gautama! anantara avagADha pudgalono AhAra kare che, paraMtu paraMparAe avagADha pudgalono AhAra karatA nathI." je pradezomAM AtmA avagADha hoya te ja anaMtarAvagADha, pradezomA je pudgalo avagADha hoya teo AMtarA rahita avagADha hovAthI anantara avagADha samajavA. ane je pudgalo tethI (AtmAvagADha pradezothI) AMtarAvALA hoya teo avagADha pudgalonA saMbaMdhathI paraMparAe avagADha kahevAya. "he bhagavan ! je anantara avagADha pudgalono AhAra kare che te parapaMrAvagADha. (pudgalo) zuM aNu-sUkSma-che, ke bAdara che ?. gautama! aNu (pudgalo) no paNa AhAra kare che, tema ja bAdara (pudgalo) no paNa AhAra kare che." tene viSe sUkSma. bAdara. ahIM aNupaNuM ane bAdarapaNuM ApekSika arthAt amukanI apekSAe aNu ane amukanI apekSAe bAdara ema samajavU. te aNupaNuM ane bAdarapaNuM pradezanI vRddhivaDe vaghelA AhAra yogya skaMdhonuM ja samajavu: "bhagavan! je aNu athavA bAdara pudgalono AhAra kare te zuM Urdhva, adhaH ke tirachA uMcA. nIcA. pudgalo samajavA?. gautama! Urdhva pudgalono paNa AhAra kare che, evI ja rIte adhaH pudgalono, tema ja tirachA pudgalono paNa AhAra kare che. tirachA. 14. "jAI bhate ! uDu pi AhAreMti, ahe vi, tiriyaM pi AhAreMti, tAI kiM AI AhAraiti ? majjhe AhAroti ? pajjavasANe AhAraiti ?. goyamA ! tivihA vi." ayamarthaH-AbhoganirvartitasyAhArasyAntarmohUrtikasyA''di-madhyA-vasAneSu sarvatrAhArayantIti. "jAI bhate / AI, majhe, avasANe vi AhAreti tAI kiM savisae AhAreMti ? avisae AhAraiti ?. goyamA ! savisae AhAreti, no asie AhAraiti." tatra svaH khakIyo viSayaH spRSTA'vagADhA-'nantarAvagADhAkhyaH khaviSayastasminnAhArayanti. "jaoNI bhate ! 1. pra.chAyAH-yAni bhagavan / spRSTAni Aharanti tAni kimavagADhAni Aharanti, anavagADhAni Aharanti ! gautama ! avagADhAni, na anavagADhAni. 2. yAni bhagavan / avagADhAni Aharanti tAni kimanantarAvagADhAni bhAharanti, paraMparAvagADhAni Aharanti ! gautama | anantarAvagADhAni Aharanti, no paraMparAvagADhAni Aharanti. 3. yAni bhagavan / anantarAvagADhAni Aharanti tAni kimaNUni Aharanti, bAdarANi Aharanti ! gautama | aNUnyapi Aharanti, bAMdarANyapi Aharanti. 4. yAni bhagavan ! aNUnyapi Aharanti, bAdarANyapi Aharanti tAni kimUrvamapi Aharanti, evamadho'pi, tiyegapi ! gautama / Uryamapi Aharanti, evamadho'pi, tiryagapiH-anu0 1. Urya (uMcA) rahelA, adhaH (nIcA) rahelA ke tirachA rahelA pudgalo samajavAH-anu. 1. pra.chAyAH-yAni bhagavan ! Urdhvamapi Aharanti, adho'pi, tiyaMgapi Aharanti, tAni kimAdAvAharanti, madhye Aharanti, paryavasAne Aharanti ? gautama! trividhAnyapi. 2. yAnibhagavan ! AdI, madhye, avasAne'pi Aharanti, tAni ki kha viSaye Aharanti, aviSaye Aharanti ! gautama | khaviSaye Aharanti, no aviSaye Aharanti. 3. yAni bhagavan / svaviSaye Aharanti, tAni kimA''nupUrdhyA''haranti, anAnupUryo''haranti ! gautama | AnupUA''haranti, no anAnupUrvyA''harantiH-anu. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka, savisae AhAraiti, tAI ki ANupurdivaM AhAraiti ? aNANupuliM AhAraiti ?. goyamA ! ANapabdi AhArati, no aNANapabdi AhAraiti." tatrA''nupUA yathAsannaM nAtikramya, "joI bhaMte ! ANupuliM AhAreti tAI ki tidisiM AhArati ? jAva charisi AhArati goyamA / niyamA chAdisi AhAreti." iha nArakANAM lokamadhyavartitvena SaNNAmapyU;didizAmalokenA'nAvRtatvAt SaTsa dikSu AhAragrahaNamasti, tata uktam-niyamAt SaDdizi. diktrayAdivikalpAstu lokAntavartiSu pRthivIkAyikAdiSu dizAM prayasya, dvayasya, ekasyAzcA'lokenAvaraNe bhavantIti. yadyapi varNataH 'paJcavarNAni' ityAdyuktam , tathApi prAcuryeNa yadvarNa-gandhAdiyutAni dravyANyAhArayanti tAni darzayati-"osainaM kAraNaM paDuca"tti bAhulyalakSaNaM kAraNamAzritya, tatra ca prakRtya'zubhAnubhAva eva kAraNamiti. "vanao kAlanIlAI, gaMdhao bhigaMdhAiM, rasao. titta-kaDayarasAiM, phAsao kakkhaDa-guruya-sIya-lukkhAI" etAni ca prAyo mithyAdRSTaya evA''hArayanti, natu bhaviSyattIrthakarAdaya iti. atha tAni yathAsvarUpANyeva nArakA AhArayanti, anyathA vA ! ityasyAmAzaGkAyAmabhidhIyateH"tesiM porANe vanaguNe, gaMdhaguNe, rasaguNe, phAsaguNe vipariNAmaittA, paripIlaittA, parisADaittA, parividdhaMsaittA." vipariNAmAdayo vinAzArthatvenaikArthA eva ghanayaH. "anne ya apubve vanaguNe, rasaguNe, gaMdhaguNe, phAsaguNe, uppAettA AyasarIrogADhe poggale savvappaNayAe AhAraM AhAreMti". 'savvappaNayAe'tti sarvAtmanA sarvairAtmapradezairityarthaH. 36. vyAkhyAtaM sUtre saMgrahagAthAyAH kiM vA''hAreti'tti iti padam. gAdi. madhya. maMta. svaviSaya. AnupUrvI. cha e dizAmAMdhI AhAra meLave. 14. "bhagavan ! je Urdhva, adhaH athavA tirachA pudgalono AhAra kare che, te pudgalono zuM AdimAM (AdisamayamAM), madhyamAM (madhyasamayamA) ke antamA (antasamayamAM) AhAra kare che ?. gautama! traNe rIte kare che." arthAt antarmuhUrta samaya pramANavALA Abhoganivartita AhArane AdisamayamAM, madhyasamayamA athavA antasamayamAMthI koi paNa samaye Ahare (khAya) che. "he bhagavan! je pudgalono AdimAM, madhyamAM athavA antamA AhAra kare che, teono svaviSayamA AhAra kare che, ke akhaviSayamA AhAra kare che ?. gautama! khaviSayamA AhAra kare che, paraMtu akhaviSayamA AhAra karatA nathI." svaviSaya eTale sva-khakIya-potAno spRSTaavagADha ane anantarAvagADharUpa viSaya arthAt spRSTaavagADha ane anantaraavagADha pudgalono AhAra karavo te svaviSaya kahevAya, temAM-khaviSayamAM-AhAra kare che. "bhagavan ! khaMviSayamA je pudgalono AhAra kare che, teono AnupUrvIpUrvaka AhAra kare che ke AnupUrvI vinA AhAra kare che?. gautama! AnupUrvIpUrvaka AhAra kare che, paraMtu AnupUrvIrahita karatA nathI." AnupUrvI eTale Asanna (pAsenA pudgalo) - ulaMghana na ka arthAt pAsenAM pudgalono prathama AhAra karavo. "bhagavan! AnupUrvIpUrvaka je pudgalono AhAra kare. che, te traNa dizAmA rahelA pudgalono AhAra kare che, ke yAvat cha dizAmAM vyavasthita pudgalono AhAra kare che ?. gautama ! niyamathI cha dizAmA vyavasthita pudgalono AhAra kare che." nairayiko lokanA madhyavartI hovAne lIdhe ( teonI ) UrdhvAdi chae dizAo alokavaDe DhaMkAyelI nahIM hovAthI cha dizAmA AhAra kare che. mATe kayuM ke niyamathI cha dizAmAM AhAra kare che. 'traNa dizAmAM AhAra kare che' 'cAra dizAmAM AhAra kare che' vagere vikalpo to lokanA ante vartavAvALA pRthvIkAyAdikamAM, jyA alokavaDe traNa dizAnu, be dizAnuM ane eka dizAnuM AvaraNa hoya tyAM samajavA. z2o ke varNathI pAMca varNovALA pudgalono AhAra kare che ema kartuM, to paNa bahulatAthI-ghaNebhAge-je varNa, gaMdha vagere vaDe yukta dravyano AhAra kare che te batAve chaH-(bahulatAthI eTale ke-) teone viSe vizeSapaNe azubhAnubhAvarUpa kAraNane AzrIne "varNathI kALI, lIlA gaMdhathI durgadhavALA, rasathI kaDavAM, tIkhAM ane sarzathI karkaza, bhAre, ThaMDA tathA lukhA dravyo samajavAM." AvA prakAranA dravyono prAyaH mithyAdRSTi nairayiko ja AhAra kare che, paraMtu bhAvitIrthakarAdi AhAra karatA nathI. have nairayiko jevAM kharUpavALA dravyo hoya tevA ja svarUpavALAono AhAra kare che, ke bIjA (svarUpavALAo) no AhAra kare che?. A pramANenI AzaMkAnA nivAraNane mATe kahe che:-(je pudgalo AhArane mATe grahaNa karelA che) teonA prAcIna-jUnA-varNaguNono, gaMdhaguNono, rasaguNono ane sparzaguNono vipariNAma karI, paripIDana karI, parizATana karI ane parividhvaMsa karI-nAzaikarI-ne; "anya apUrva varNaguNo, gaMdhaguNo, rasaguNo ane sparzaguNone utpanna karIne AtmazarIrAvagADha pudgalono sarvAtmapaNe (AtmAnA sarva pradezovaDe) AhAra kare che." 36. A pramANe sUtrane viSe kahelI saMgrahagAthAnA [ki vA''hArenti'] "zuM AhAra kare che ?" e padanI vyAkhyA karI. 15. atha 'savvao vA vi' iti vyAkhyAyate, tatra sarvataH sarvapradezai rayikA AhArayanti iti, 'vA'pi' iti vacanAdabhIkSNamAhArayanti ityapi vAcyam , taccaivam:-"neraiyA NaM bhaMte ! savao AhAreMti, savvao pariNAmeti, sabao usasaMti, savvao nIsasaMti, abhikkhaNaM AhAraiti, abhikkhaNaM pariNAmeti, abhikkhaNaM usasaMti, abhikkhaNaM nIsasaMti, Ahaca Aharati ? haMtA goyamA ! neraiyA savvao AhAroti." 'savvao'tti sarvAtmapradezaiH, 'abhikkhaNaM ti anavarataM paryAptatve sati. 'AhaJca' iti kadAcid na sarvadA-aparyAptakAvasthA kALA. durgadhI. phaDavA. kaThora. bhAvitIrthakara. pudalaparivartana. 1. pra. chAyAH-yAni bhagavan ! AnupUrvyA''haranti, tAni ki tridizi Aharanti yAvat SaDdizi Aharanti ?. gautama ! niyamAt SaDdizi Aharanti. 2. avasannaM kAraNaM pratItya. 3. varNataH kAla-nIlAni, gandhato durabhigandhAni, rasatastikta-kaTukarasAni, sparzataH karkaza-guruka-zIta-rUkSANi. 4. teSAM purANAn varNaguNAn , gandhaguNAn , rasaguNAn, sparzaguNAn vipariNamayya, paripIDya, parizAvya, parividhvaMsya. 5. anyAMdhApUrvAn varNaguNAn , rasaguNAn , gandhaguNAn , sparzaguNAnutpAdyAtmazarIrAvagADhAn pudgalAn sarvAtmatayA''hAramAharantiH-anu. 1. cAra dizAomA vyavasthita, pAMca dizAomA vyavasthitaH-anu. 2. 'vippariNAmaittA, paripIlaittA, parisADaittA, ane parividdhaMsaittA' A cAre pado 'nAza karIne A eka ja arthavALA hovAthI samAna-tulyaarthavALAM cha:-zrIabhayadeva. 1.pra. chAyAH-nairayikA bhagavan ! sarvata Aharanti, sarvataH pariNamayanti, sarvata uccasanti, sarvato niHzvasanti; abhikSaNamAharanti, abhikSaNa pariNamayanti, abhikSaNamucchrasanti, abhikSaNaM niHzvasanti AhatyAharanti !. hanta gautama | nairayikAH sarvata AharantiH-anu. Jain Education international Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " he bhagavan ! nairathiko pradeze niHzvAsa kA? punaH punaH niHzvAsa ke zataka 1.-uddezaka 10 bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. yAmiti. tathA 'kaibhAga ti AhAratayopAttapudgalAnAM katithaM bhAgamAhArayantIti vAcyam , tazcaivam:-"neraiyA NaM maMte / je poggale gaNDoti. te Na tesiM poggalANaM seyAlaMsi kaibhAgaM AhAreMti, kaibhAgaM AsAyaMti ?. goyamA! asaMkhejjaibhAgaM AhAraiti. AmAtiseyAlaMsitti eSyatkAle grahaNakAlottarakAlamityarthaH. 'asaMkhejjaibhAgaM AhAraiti' ityatra kecida vyAcakSate:"gavAdiprathamabRhadaprAsagrahaNa iva kA~zcid gRhItA'saMkhyeyabhAgamAtrAn pudgalAnAhArayanti, tadanye tu patantIti." anye vAcakSate.. jasatrayadarzanAta svazarIratayA pariNatAnAmasaMkhyeyabhAgamAhArayanti. ajusUtro hi gavAdiprathamabRhadgrAsagrahaNa iva gRhItAnAM zarIratvetApariNatAnAmAhAratAM necchati, zarIratayA pariNatAnAmapi keSAMcideva viziSTAhArakAryakAriNAM tAm -abhyupagacchati, zuddhanayatvAt tasya" iti. anta parityamabhidadhati " 'asaMkhejaibhArga AhAratitti zarIratayA pariNamanti, zeSAstu kiTTIbhUya manuSyAbhyavahRtA''hAravad malIbhavantina zarIratvena pariNamantItyarthaH" 'aNaMtabhAgaM AsAiMti'tti AhAratayA gRhItAnAmanantabhAgamAsvAdayanti-tadrasAdIn rasanAdIndriyadvAreNopalabhante ityarthaH. 15. have sivvao vA vi" e padanI vyAkhyA karIe chIe, tene viSe nairayiko sarvataH-sarva Atma pradezathI AhAra kare ch| 'vA'pi' A pramANe kahevAthI abhIkSNa-punaH punaH-AhAra kare che?. A pramANe kahevU joie, te A pramANe:-" he bhagavan ! nairayiko sarva pradeze AhAra kare, sarva pradeze pariNamAve, sarva pradeze ucchvAsa le, sarva pradeze niHzvAsa kADhe?; punaH punaH AhAra kare, punaH punaH pariNamAve, panaH panaH ucchvAsa le, punaH punaH niHzvAsa mUke ?; evI ja rIte kadAcit AhAra kare, ( kadAcit pariNamAve, kadAcit ucchvAsa le, kadAcit niHzvAsa mUke ?.) hA, gautama! nairayiko sarva Atmapradezoe AhAra kare, sarva Atmapradeze pariNamAve, sarva Atmapradeze ucchavAsa le, sarvaprarezebhAdhArAdi. sarva Atmapradeze niHzvAsa mUke. vaLI punaH punaH-paryAptapaNAmAM--AhAra kare, punaH punaH AhAra pariNamAve, punaH punaH ucchvAsa le, punaH punaH punaH punaH niHzvAsa mUke tathA kadAcit-koi divasa-paNa hammezA nahIM, arthAt aparyAptaavasthAmAM-AhAra le, kadAcit AhAra pariNamAve, AhArAdi. kadAcit ucchvAsa le tathA kadAcit niHzvAsa mUke. tathA ['kaibhAgaM' ti] AhArane mATe grahaNa karelA pudgalonA keTalAmA bhAgano AhAra phatibhAga / kare che? e pramANe kahe. te A pramANeH- "he bhagavan ! nairayiko je pudgalone AhArapaNe grahaNa kare che te pudgalonA keTalAmA bhAgano bhaviSyatkALamAM-grahaNa pachInA kALamAM-AhAra kare che tathA keTalAmA bhAgano AsvAda kare che ?. gautama! asaMkhyeya bhAgano AhAra kare che asaMkhyeyabhAga. ane ananta bhAgano AkhAda le che." 'asaMkhyeya bhAgano AhAra kare' e padanI vyAkhyA karatAM keTalAka kahe che ke:-"gAya vagere pazunA anaMtabhAga. anya. prathamanA moTA grAsanA grahaNanI jema (AhAramATe) grahaNa karelA pudgalomAMthI asaMkhyeya bhAgamAtra ja pudgalono AhAra kare che, bAkInA badhA pudgalo paDI jAya che." anya to kahe che ke:-"RjusUtra nayAnusAre potAnA zarIrapaNe pariNata pudgalonA asaMkhyeya bhAgano AhAra kare cha. RjusUtra. manya. kAraNa ke gAya vagere pazunA prathamanA moTA grAsanA grahaNanI jema grahaNa karelA pudgalo ke jeo zarIrapaNe pariNamyA na hoya, teone RjusUtranaya zuddha hovAthI AhArapaNe icchato nathI. ane zarIrapaNe pariNata pudgalomAMthI paNa keTalAka, ke jeo viziSTa AhAra kAryane karavAvALA hoya teornu ja AhArapaNuM svIkAre che." keTalAka to A pramANe kahe che ke:-"['asaMkhejjaibhAgaM AhAreti'] 'asaMkhyeya bhAgano AhAra kare' eTale ke anya. asaMkhyAtmo bhAga zarIrapaNe pariName. ane bAkInA pudgalono to kiToDo thaine manuSye khAghelA AhAranI jema maLa thai jAya che arthAt zarIrapaNe pariNamatA nathI." tathA ['aNaMtabhAgaM AsAiMti' tti] anantabhAgarnu AkhAdana kare, arthAt AhArapaNe grahaNa karelA pudgalonA anantabhAgarnu AsvAdana kare-pudgalanA rasAdine rasanAdi indriya dvArA meLave-e pramANe artha karavo.. 16. 'savvANi vatti dvAram , tatra sarvANyevAhAradravyANyAhArayanti iti vAcyam , vA-zabdaH samuccaye. taccaivam:-"neraiiyA NaM bhaMte ! je poggale AhArattAe pariNAmeMti, te kiM savve AhAraiti ? No savve AhAroMti ?. goyamA ! savve aparisesie AhAreMti." iha viziSTagrahaNagRhItA AhArapariNAmayogyA eva grAhyAH-ujjhitazeSA ityarthaH, anyathA pUrvAparasUtrayorvirodhaH syAd , iSTA vaM vyAkhyA. yadAha:-"ja jaha sutte bhaNiaM taheva jai taM viyAlaNA natthi, kiM kAliyA'Nuogo divo diTippahANehiM ?" 'kIsa va mujo pariNamaMtitti. dvAragAthApadam , tatra 'kIsa'tti padAvayave padasamudAyopacArAt 'kIsattAe'tti dRzyam-kiMsvatayA kiMsvabhAvatayA ? kIdRzatayA vA kena prakAreNa kiMsvarUpatayA ! ityarthaH. vA-zabdaH samuccaye. 'bhujjo'tti bhUyo bhUyaH punaH punaH pariNamanti AhAradravyANi, iti prakRtamiti. etadatra vAcyam , taccaivam:-"neraiiyA NaM bhaMte ! je poggale AhArattAe geNhaMti, te NaM tesiM poggalA kIsattAe bhujjo bhujo pariNamaMti ? 1pra.chAyAH-nairayikA bhagavan ! yAn, pudgalAnAhAratayA gRhanti, te teSAM pudgalAnAM bhaviSyati kAle katibhAgamAharanti, katibhAgamAkhAdayanti ! gautama | asaMkhyeyabhAgamAharanti, anantabhAgamAkhAdayantiH-anu. 2. AhAratAmityarthaH. 3.pra. chAyAH-nairayikA bhagavan ! yAn pudgalAnAhAratayA pariNamayanti tAn kiM sarvAn Aharanti, no sarvAn Aharanti !. gautama ! sarvAn aparizeSAn Aharanti. 4. pra0 chAyAH yad yathA sUtre bhaNitaM tathaiva yadi tad vicAraNA nAsti, kiM kAlikA'nuyogo dRSTo dRSTipradhAnaH !. 5. iyaM ca vizeSAvazyakasUtre 348 gAthATIkAyAm , tathA paJcAzake'pi ekAdazapaJcAzake 34 gAthA, tatra taTTIkA caivam-yad ekA kivihArAdi vastu, yathA yena prakAreNa-guNAdhikasahAyalAbhAdinA sUtre 'na yA labhejA' ityAdi (dazavakAlikasUtroka)rUpe, bhaNitam-uktam, tathaiva tena prakAreNa, yadi cet, kimukaM bhavaMti-vicAraNA viSayavibhAgakalpanA, nAsti na vidheyA bhavati, tadA ki kena hetunA, kAlikAnuyogaH uttarAdhyayanAdikAlikazrutavyAkhyAnam, dRSTo'nugataH, dRSTipradhAnaH samyagdarzanapravaraiH-nayamatapradhAnairvA bhadrabAhukhAmibhirAvazyakAdigranthadazakaniyuktirUpAnuyogakArakaiH ? iti-(bhagavatIvivRtipraNetA zrIabhayadevaH)-anu0 6.pra. chAyAH-nairayikA bhagavan ! yAn pudUlAnAhAratayA gRhNanti, te teSAM pudgalAH kiMkhatayA (kIdRzatayA) bhUyo bhUyaH pariNamanti ! gautama ! zrotrendriyatayA, yAvat sparzendriyatayA, aniSTatayA, akAntatayA, apriyatayA, amanojJatayA, amano'myatayA, anIpsitatayA, abhidhyeyatayA (ahRdyatayA), aghastayA, go UrdhvatayA, duHkhatayA, no sukhatayA eteSAM. bhUyo bhUyaH pariNamantiH-anu. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva pulAhAra. paMcAzaka. AhArapariNAma. zubhaparigAma anya. 62 zrIrAmacandra vinAgamasaMgrahe zataka 1. - uddezaka 1. gopamA sohadivattA jApa phAsidiyacAe, anivAra, anaMtacAe, adhivacAra, amaNuvattAe, amaNAmanAe, anicchittAra, batAe, acAra, No upAe, dukhattAe, no suhAe eesa bhumo bhubyo pariNamaMti." tatrA'niSyA sadaiva teSAM nArakANAM sAmAnyenA'yalabhatathA tathA'kAntatayA sadaiva tadbhAvenA'kamanIyatayA, tathA'priyatayA sarvezameva dveSyatayA tathA amanojJatayA kayayA'pyamanoramatayA, tathA amano'myatayA cintayA'pyamanogamyatayA, tathA'nIpsitatayA''ptumaniSTatayA ekArthA vaite zabdAH 'ahijjhittA' abhidhyeyatayA tRpteranutpAdakatvena punarapyabhilASanimittatayA "ahRdyatvena" ityanye - azubhavenetyarthaH 'ahattA 'tti gurupariNAmatayA 'no ur3atAe 'cino ghupariNAmatayeti saMgrahagAthArthaH idaM ca saMgrahaNIgAdhAvivaraNasUtraM kacit sUtrapustaka eva dRzyata iti. " 16. have [vyAni va' ci] dvAranA vivaraNanI icchAvaLA maMcakAra kahe che; tene viSe sarva AhAradravyano AhAra kare e pramANe kahe. ('cA' zabda samuccayArthaka che. ) te A pramANeH- "he bhagavan ! nairayiko je pudgalone AhArapaNe pariNamAve che, zuM te sarva pudgalono AhAra kare che, ke sarva pudgalono AhAra nathI karatA ?. gautama ! parizeSarahita sarva pudgalono AhAra kare che." ahIM (pudgalapadavaDe) viziSTa grahaNavaDe gRhIta thayelA AhAra pariNAmane yogya je pudgalo hoya te pudgalo grahaNa karavA, arthAt ujjhitazeSa- AhAramATe grahaNa karelA pudgalomAMthI jeo paDI gayA hoya te pudgalone varjIne, AhAra yogya ja pudgalo grahaNa karavA. anyathA pUrvAparasUtrano virodha thAya ane uparyukta prakAre vyAkhyA iSTa che. kayuM che ke:-"sUtramAM jevI rIte je kathuM che te jo tema ja hoya ane vicAraNA na hoya to jJAnI puruSo kAlika anuyogano kema upadeza kare ?" [ "kIse vai bhujjo pariNamaMti' tti ] A dvAragAyAnaM pada che. temAM 'phIsa' phIrazatayA 'kevA prakAre' (e pramANe artha karavo.) 'bhujo' sTale punaH punaH' AhAkhavya pariyame A pramANe saMbaMdha prakaraNa prApta ke ane je ahIM kahavAI he te A pramANe he bhagavan! nairaviko je pulone AhArapaNe grahaNa kare, te (pudralo punaH punaH kevA kharUpe pariName gautama botrendriyarUpe yAvat sparzendriyasvarUpe (indriyapaNe pariNamelo AhAra paNa jhumarUpe nahIM, paraMtu ekAnta azumarUpe pariName e pramANe matAvanA vizeSaNo dvArA kahe che) aniSTapaNe, akAMtapaNe, abhiyapaNe, amanojJapaNe, amanogamyapaNe, anIpsitapaNe, abhidhyeyapaNe, adhaHpaNe, UrdhvapaNe nahIM, duHkhapaNe, sukhapaNe nahIM; AvA svarUpe nairayikone punaH punaH pudgalo pariName." aniSTa eTale sAmAnyapaNe hammezAM teone (nairayikone) avallabha akAMta = sadaiva aniSTa hovAthI akamanIya- suMdara nahIM. apriya sarvane dveSya. amanoja jenI kathA - vArtA karato paNa manohara na lAne. amanogamya vicArabaDe paNa manane rucikara nahIM. anIti icchA paNa na ghAya. athavA upara kahelA zabdo samAna tulya arthavAya samajavA. ['ahipicAe' si] abhiSyeya tRptinA utpAdaka nahIM hovAthI karIbI amitA kAraNa. keTalAka kahe che ke "abhidhyeya eTale ahaya azuma." "acAra' ti] adhayanuM gurupariNAma, tevaDhe ['no uDusAe' ti] paNa UrNapaNe nahIM laghu pariNAmapaNe nahIM A pramANe saMgrahagAvAno artha kayoM A saMgrahagAthAnuM vivaraNasUtra koika sUtrapustakamAM ja dekhAya che. 17. atha nairavikAhArAdhikArAt tadviSayameva praznacatuSTayamAhaH 'neraiyANaM' ityAdi. 'punnAhAriya'ti ye pUrvamAhatAH pUrvakAle ekIkRtAH saMgRhItAH iti yAvad, abhyavahRtA vA; bhoggale' tti skandhAH, 'pariNaya'tti te pariNatAH - pUrvakAle zarIreNa saha saMpRktAHpariNatiM gatA ityarthaH iti prathamaH praznaH iha ca sarvatra prabhAvaM kAkupAThAdavagamyate tathA 'AhAriyatti pUrvakAle AdvatAH saMgRhItAH, abhyavahRtA vA. 'AhArijjamANa 'tti ye ca vartamAnakAle AhriyamANAH saMgRhyamANAH, abhyavAhiyamANA vA pudgalAH. 'pariNaya'tti te pariNatA iti dvitIyaH tathA 'aNAhAriya'tti de'tItakAle'nAdatAH, 'AhArijassamANa' tti ye cAnAgate kAle AhAriSyamANAH pulAte pariNatA iti tRtIyaH tathA 'aNAhAriyA aNAhArijjassamANA' ityAdi, atItA - 'nAgatA''haraNakriyAniSedhAccaturthaH iha ca yadyapi catvAra eva praznA uktAstathApyete tripaTTiH saMbhavanti yataH pUrvAhRtAH, AhiyamANAH, AhariSyamANAH, anAhatAH, anAhiyamANAH, anAhariSyamANAzca iti paTpadAnIha sUcitAni teSu caikaikapadAzrayaNena peTU, dvikayoge paizadaza, trikayoge viMzatiH, catuSkayoge peMcadaza paJcakayoge baid , " 5 agyAramA paMcAzakamA 34 mI gAthA che. 1. A gAthA vizeSAvazyaka sUtramAM 348 mI gAthAnI TIkAmAM che. tathA zrIpaMcAzakanAmanA prathamAM khAMnI TIkA ( bhagavatInItuM vicaraNa karanAra zrIbhavadevIe karI tenuM rahasya ) A pramANe che:- koi paNa bAta sumAre kahI che, jo te vAta teja prakAre hoya ane sUtramAM kahelI bAtamAM vicAraNA-viSayanA vibhAganI kalpanA na hoya to samyagdarzanamAM pravara athavA nayanA matomA pravara ane AvazyakAdi dasapanA nirbudhirUpa anuyogane karanAra zrI madavAdukhAmie kAlikaanuyoga- kAlika-uttarAdhyayana magere deno anunaya vyAkhyAna ) thA bhI anugamyo !:-anu 2 - 2. padanA avasamAM padasamudAyano upacAra karavAthI 'zrI' eTale 'zrIsatAe' arthAt 'katA prakAre e pramANe jApa 3. 'vA' zabda samuccayArthaka cheH - zrI abhayadeva. 11. tA. 2. AhiyamANA 1. AdariSyamANAH 4. anAhatAH 5. anAhiyamANAH 6. anAhariSyamANAH, 2. te ceme : - (1.) 1. pUrvAhRtAH 2. AhriyamANAH (2.) 1 pUrvAhRtAH 3. AhariSyamANAH (3.) 1 pUrvAhRtAH 4 anAhatAH, (4.) 1. pUtAH 5. anAhiyamANAH (5) 1 pUrvAdatAH 6. anAdariSyamANAH (6.) 2. AhiyamANAH 2. AiribhyamANAH (5.) 2. AhiyamANAH 4. anAhatAH (8.) 2. AhiyamANAH 5. anAhiyamANAH (1.) 2. AhiyamANAH 6. anAriSyamANAH (10) 2. AiriSyamANAH 4. anAhatAH. (11.)3. AhariSyamANAH 5. anAhiyamANAH. (12.) 3. AhariSyamANAH 6. anAhariSyamANAH. (13.) 4. anAhatAH 5. anA hiyamANAH. (14.) 4. anAhatAH 6. anAhariSyamANAH. (15) 5. anAhiyamANAH 6. anAhariSyamANAH - anu0 3. ise (1) 1 pUrNAhatA 2 AhiyamANAH 3 AiriSyamANAH (2.) 1 hA 2 AdiyamANAH 4. agAtA (3.) 1 pUrvAhRtAH 2. AhiyamANAH 5 agAhiyamANA (4) 1. pUtAH 2. AhiyamANAH 6. anAhariSyamANA (5) 1. pUrvAhRtA Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 zataka 1.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIna bhagavatIsUtra SaDyoge eka iti. atrottaramAhaH-goyamA' ! ityAdi vyaktam . navaram-ye pUrvamAhRtAste pUrvakAla eva pariNatAH, grahaNAnantarameva pariNAmabhAvAd. ye punarAhatAH, AhriyamANAzca te pariNatAH, AhRtAnAM pariNAmabhAvAdeva, pariNamanti ca AhiyamANAnAM pariNAmabhAvasya vartamAnatvAditi. vRttikRtA tu dvitIyaH praznottaravikalpa evaMvidho dRSTaH-"yaduta AhRtAH AhariSyamANAH pudgalAH pariNatAH, pariNaMsyante ca; yato'yaM tenaivaM vyAkhyAtaH yaduta ye punarAhRtAH, AhariSyante punasteSAM kecit pariNatAzca ye saMpRktAH zarIreNa saha, ye tu na tAvat saMpRcyante, kAlAntare tu saMpRkSyante te pariNasyante iti." ye punaranAhRtAH, AhariSyante punaste no pariNatAH, anAhUtAnAM saMparkAsbhAvena pariNAmA'bhAvAd ; yasmAt tu AhariSyante tataH pariNaMsyante, AitasyAvazyaM pariNAmabhAvAd" iti. caturthastu atIta-bhaviSyadAharaNakriyAyA abhAvena pariNAmAbhAvAdavaseya iti. etadanusAreNaiva prAgdarzitavikalpAnAmuttarasUtrANi vAcyAnIti. 17. have nairayikonA AhArano adhikAra hovAthI tenA viSayanA *ja cAra prazno kahe che. [ neraiyANaM' ityAdi] nairayikoe AhArapariNAma'puvAhariya' ti] pUrve je saMgRhIta karelA athavA AhAra karelA ['poggala' ti] pudgalo-skaMdho, teo [ pariNaya' ti] pariNamyA? vicAra. eTale ke pUrvakAle zarIranI sAthe saMpRkta thayA-pariNAmane prApta thayA? A pramANe prathama prazna che. (ahIM sarva sthale kAkupAThathI prazna jaNAya che.) tathA ['AhAriya' ti] pUrva kAlamA saMgraha karAyelA athavA AhAra karAyelA ane ['AhArijamANa' tti] vartamAnakALamAM saMgraha karAtA athavA Ahara karAtA pudgalo ["pariNaya' ti] pariNamyA? A pramANe bIjo prazna che. tathA ['aNAhAriya' ti] jeono atItakALamAM AhAra karyo nathI ane ['AhArijassamANa' tti] bhaviSyakALamAM AhAra karAze te pudgalo pariNamyA ? A pramANe tRtIya prazna che. je pudgalono ['aNAhAriyA] AhAra ko nathI ane je pudgalono ['aNAhArijassamANA'] AhAra karAze paNa nahIM te pudgalo pariNamyA ? A pramANe atIta ane anAgata kALamAM AharaNa kriyAno niSedha karavArUpa cotho prazna che. ahIM jo ke cAra ja prazno kaDA che, paraMtu vistArathI tresaTha prazno saMbhave che. kAraNa ke ahIM pUrvamA AhAra karelA, (vartamAnamAM) AhAra karAtA, (bhaviSyakALamAM) AhAra karAvAnA, (bhUtamAM) AhAra nahIM karelA, (vartamAnamA) AhAra nahIM karAtA, ane (bhaviSyatkALamAM) AhAra nahIM karAvAnA A pramANe cha pado sUcavyA che. te cha padamAM ekeka padano Azraya karatA hai prazno, babbe padano Azraya karatAM paMdara prazno, traNa traNa padano yoga karatA 3. AhariSyamANAH. 4. anAhRtAH. (6.) 1. pUrvAhRtAH. 3. AhariSyamANAH. 5. anAhiyamANAH. (7.) 1. pUrvAhRtAH. 3. AhariSyamANAH. 6. anAhariSyamANAH. (8.) 1. pUrvAhRtAH. 4. anAhRtAH. 5. anAhiyamANAH. (9.) 1. pUrvAhRtAH. 4. anAhRtAH. 6. anAhariSyamANAH. (10.) 1. pUrvAhRtAH. 5. anAhriyamANAH. 6. anAhariSyamANAH. (11.) 2. AhriyamANAH. 3. AhariSyamANAH. 4. anAhRtAH. (12.) 2. AhiyamANAH. 3. AhariSyamANAH. 5. anAhiyamANAH. (13.) 2. AhriyamANAH. 3. AhariSyamANAH, 6. anAhariSyamANAH. (14.) 2. AhiyabhANAH. 4. anAhatAH. 5. anAhiyamANAH, (15.) 2. AhriyamANAH. 4. anAhRtAH. 6. anAhariSyamANAH. (16.) 2. AhriyamANAH, 5. anA. hiyamANAH. 6. anAhariSyamANAH. (15.) 3. AhariSyamANAH. 4. anAhRtAH. 5. anAhiyamANAH. (18.) 3. AhariSyamANAH. 4. anAhatAH. 6. anAhariSyamANAH. (19.) 3. AhariSyamANAH. 5. anAhiyamANAH. 6. anAhariSyamANAH. (20.) 4. anAhatAH. 5. anAhiyamANAH, 6. anAhariSyamANAH. 4. ete caivam:-(1.) 1. pUrvAhRtAH. 2. AhiyamANAH. 3. AhariSyamANAH. 4. anAhRtAH. (2.) 1. pUrvAhRtAH. 2. AhriyamANAH. 3. AharidhyamANAH. 5. anAhiyamANAH. (3.) 1. pUrvAhRtAH. 2. AhiyamANAH. 3. AhariSyamANAH. 6. anAhariSyamANAH. (4.) 1. pUrvAhRtAH. 2. AhiyamANAH. 4. anAhRtAH. 5. anAhiyamANAH. (5.) 1. pUrvAhRtAH. 2. AhiyamANAH. 4. anAhatAH. 6. anAhariSyamANAH. (6.) 1. pUrvAhRtAH. 2. AhriyamANAH. 5. anAhiyamANAH. 6. anAhariSyamANAH. (7.) 1. pUrvAhRtAH. 3. AhariSyamANAH. 4. anAhRtAH. 5. anAhiyamANAH. (8.) 1. pUrvAhRtAH. 3. AhariSyamANAH. 4. anAhRtAH. 6. anAhariSyamANAH. (9.) 1. pUrvAhRtAH. 3. AhariSyamANAH. 5. anAhiyamANAH. 6. anAhariSyamANAH. (10.) 1. pUrvAhRtAH. 4. anAhatAH. 5. anAhiyamANAH. 6. anAhariSyamANAH. (11.) 2. AhriyamANAH. 3. AhariSyamANAH. 4. bhanAhatAH, 5. anAhiyamANAH. (12.) 2. AhriyamANAH. 3. AhariSyamANAH. 4. anAhRtAH. 6. anAhariSyamANAH. (13.) 2. AhriyamANAH. 3. AhariSyamANAH. 5. anAhiyamANAH 6. anAhariSyamANAH, (14.) 2. AhiyamANAH. 4. anAhRtAH. 5. anAhiyamANAH. 6. anAhariSyamANAH. (15.) 3.AhariSyamANAH. 4. anAhRtAH. 5. anAhiyamANAH. 6. anAhariSyamANAH. 5. ime caiteH-(1.) 1. pUrvAhRtAH. 2. AhiyamANAH. 3. AhariSyamANAH, 4. anAhatAH. 5. anAhiyamANAH. (2.) 1. pUrvAhRtAH. 2. AhiyamANAH. 3. AhariSyamANAH. 4. anAhRtAH. 6. anAhariSyamANAH, (3.) 1. pUrvAhRtAH. 2. AhiyamANAH. 3. AhariSyamANAH. 5. anAhiyamANAH. 6. anAhariSyamANAH. (4.) 1. pUrvAhRtAH. 2. AhriyamANAH. 4. anAhRtAH. 5. anAhiyamANAH. 6. anAhariSyamANAH. (5.) 1. pUrvAhatAH. 3. AhariSyamANAH. 4. anAhatAH. 5. anAhiyamANAH. 6. anAhariSyamANAH. (.) 2. AhiyamANAH, 3. AhariSyamANAH. 4. anAhRtAH. 5. anAhiyamANAH. 6. anAhariSyamANAH. 6. sa cAyamaH-(1.) 1. pUrvAhRtAH. 2. AhiyamANAH. 3. AhariSyamANAH. 4. anAhatAH, 5. anAhiyamANAH. 6 anAhariSyamANAH-anu. 1. uparyuka cha padanA tresaTha bhAMgA thAya cha, ane eka bhAMge eka prazna udbhave che, ema badhA maLIne presaTha prazno uThe che. te kramapUrvaka A pramANe che:1. pUrvAhRta. 2. AhriyamANa. 3. AhariSyamANa. 4. anAhRta. 5. anAhiyamANa. 6. anAhariSyamANa. 2-(1.) 1. pUrvAhRta. 2. AhiyamANa. (2.) 1. pUrvAhata. 3. AhariSyamANa. (3.) 1. pUrvAhata. 4. anAhata. (4.) 1. pUrvAhata. 5. anAhiyamANa. (5.) 1. pUrvAhRta. 6. anAhariSyamANa. (1.) 2. AhiyamANa. 3. AhariSyamANa. (..). 2. AhiyamANa. 4. anAhata. (8.) 2. AhiyamANa. 5. anAhiyamANa. (9.) 2. AhiyamANa. 6. anAhariSyamANa. (10.) 3. AhariSyamANa. 4. anAhRta. (11.) 3. AhariSyamANa. 5. anAhiyamANa. (12.) 3. AhariSyamANa. 6. anAhariSyamANa. (13.) 4. anAhRta. 5. anAhiyamANa. (14.) 4. anAhata. 6. anAhariSyamANa. (15.) 5. anAhiyamANa. 6. anAhariSyamANaH-anu0 . Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 saTha prazna vRttikAra. __ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 1. vIze prazno, cAra cAra padano yoga karatAM paMdare prazno, pAMca pAMca padano yoga karatA hai prazno, ane cha padano yoga karatA aika prazna A pramANe sarva maLI gresaTha prazno saMbhave che. A praznono uttara ApatAM bhagavAn kahe che ke:-['goyamA' ! ityAdi] gautama ! ityAdi mULamA spaSTa che. vizeSatA e keH-jeono pUrvamA AhAra karyo teo (pudgalo) pUrvakAle ja pariNamyA, kAraNa ke grahaNa karyA vAda ja AhAra karelA pudgalonA pariNAmano sadbhAva che. (A prathama praznano uttara thayo.) vaLI jeono AhAra karyo ane je pudgalono AhAra karAya che teo (anukrame) pariNamyA ane pariName che. kAraNa ke AhAra karelA (pudgala) nA pariNAmano sadbhAva che ane AhAra karAtA pudgalono pariNAma vartamAna cAlu che. vRttikAre to bIjA praznano uttara A pramANe dekhyo-koM-cha:-"AhAra karelA ane AhAra karavAnA pudgalo, pariNamyA ane pariNamaze" tenI teoe A pramANe vyAkhyA karI che ke:-"je pudgalo AharyA ane je pudgalono AhAra karAze tejaomA keTalAka pudgalo pariNamyA, pariNamyA te ja samajavA ke jeo zarIranI sAthe saMbaddha thayA. ane jeo have saMbaddha thaze teo pariNamaze." je pudalono AhAra thayo nathI ane AhAra thaze, teo (pudgalo) pariNamyA nathI. kAraNa ke nahIM AharelAnA saMbaMdhano ja abhAva hovAthI pariNAmano asaMbhava che. jyArathI teono AhAra thaze tyArathI pariNamaze. kAraNa ke AhAra karelAno avazya pariNAma thAya che. (caturtha praznasUtramAM) bhUta ane bhaviSyatkALamAM AhAra kriyAno abhAva hovAthI pariNAmanA abhAvakharUpa caturtha uttara samajavo. ane e ja pramANe pUrvamA dekhADelA (vesaTha) vikalponA uttarasUtro kahevA. 18. atha zarIrasaMparkalakSaNapariNAmAt pudgalAnAM cayAdayo bhavantIti, tadarzanArtha praznayannAhaH-'neraiyANaM' ityAdi. cayAdisUtrANi pariNAmasU. trasamAnIti kRtvA'tidezato'dhItAnIti. tathAhiH-'jahA pariNayA, tahA ciyA vi' ityAdi. iha ca pustakeSu vAcanAbhedo dRzyate, tatra na saMmohaH kAryaH, sarvatrAbhidheyasya tulytvaat| kevalaM pariNatasUtrAnusAreNa praznasUtrANi, vyAkaraNAni ca matimatA'dhyeyAnIti. tatra citAH zarIre cayaM gatAH, upacitAH punarbahuzaH pradezasAmIpyena zarIre citA eveti. udIritAstu svabhAvato'nuditAn pudgalAnudayaprApte karmadalike karaNavizeSeNa prakSipya yAn vedayate. udIraNAlakSaNaM cedam:-"jaM karaNeNA''kar3iya udae dijjai udIraNA esA" tathA veditAH khena rasavipAkena pratisamayamanubhUyamAna aparisamAptA'zeSA'nubhAvA iti. tathA nirjIrNAH kAlathainA'nusamayamazeSatadvipAkahAniyuktA iti. 'gAha'tti pariNatAdisUtrANAM saMgrahaNAya gAthA bhavati. sA ceyam:-'pariNaya' ityAdirvyAkhyAtArthA. navaram:-ekaikasmin pade pariNatacitopacitAdau caturvidhAH AhRtAH. AhRtA AhriyamANAzca. anAhRtA AhariSyamANAzca. anAhatA anAhariSyamANAzca. ityevaM catUrUpAH pudgalA bhavanti-prazna-nirvacanaviSayAH syuriti. - 18. have zarIranI sAthe saMbaMdhasvarUpa pariNAma hovAthI pudgalono caya vagere paNa thAya, tethI te dekhADavAne prazna karatA kahe che keH['neraiyANaM' ityAdi] pariNAmasUtranI samAna ja cayAdI sUtro che. mATe atidezathI ahIM pariNAmasUtra pachI cayAdi sUtrone bhaNyA che. jema ke:-[ 'jahA pariNayA tahA ciyA vi' ityAdi] jevI rIte pariNamyA tevI je rIte ekaThA paNa thayA, ityAdi. ahIM pustakone viSe 1-(1.) 1. pUrvAhata. 2. AhriyamANa. 3. AhariSyamANa. (2.) 1. pUrvAhRta. 2. AhiyamANa. 4. anAhRta. (3.) 1. pUrvAhata. 2. AhiyamANa. 5. anAhiyamANa. (4.) 1. pUrvAhRta. 2. AhiyamANa. 6. anAhariSyamANa. (5.) 1. pUrvAhata. 3. AhariSyamANa. 4. anAhata. (6.) 1. pUrvAhRta. 3. AhariSyamANa. 5. anAhiyamANa, (7.) 1. pUrvAhRta. 3. hariSyamANa. 6. anAhariSyamANa. (8.) 1. pUrvAhata. 4. anAhata. 5. anAhiyamANa. (..) 1. pUrvAhRta. 4. anAhRta. 6. anAhariSyamANa. (10.) 1. pUrvAhRta. 5. anAhiyamANa. 6. anAhariSyamANa, (11.) 2. AhiyamANa. 3. Aha riSyamANa. 4. anAhata. (12.) 2. AhiyamANa. 3. AhariSyamANa. 5. anAhiyamANa. (13.) 3. mAhiyamANa. 3. AhariSyamANa. 6. anAhariSyamANa. (14.) 2. AhriyamANa. 4. anAhata. 5. anAhiyamANa. (15.) 2. AhiyamANa. 4. anAhata. 6. anAhariSyamANa. (16.) 2. AhiyamANa. 5. anAhiyamANa. 6. anAhariSyamANa. (17.) 3. AhariSyamANa. 4. anAhRta. 5. anAhiyamANa. (18.) 3. AharidhyamANa. 4. anAhata. 6. anAhariSyamAga, (19.) 3. AhariSyamANa. 5. anAhiyamANa, 6. anAhariSyamANa. (20.) 4. anAhata. 5. anAhibamANa. 6. anAhariSyamANa, 2:-(1.) 1. pUrvAhata. 2. AhiyamANa. 3. AhariSyamANa. 4. anAhata. (2.) 1. pUrvAhata. 2. AhiyamANa. 3. AhariSyamANa, 5. anAhiyamANa. (3.) 1. pUrvAhata. 2. AhiyamANa. 3. AhariSyamANa. 6. anAhariSyamANa. (4.) 1. pUrvAhata. 2. AhiyamANa, 4. anAhata. 5. anAhiyamANa. (5.) 1. pUrvAhata. 2. AhiyamANa. 4. anAhata. 6. anAhariSyamANa. (6.) 1. pUrvAhRta. 2. AhiyamANa. 5. anAhiyamANa. 6. anAhariSyamANa. (.) 1. pUrvAhRta. 3. AhariSyamANa, 4. anAhata. 5. anAhiyamANa, (8.) 1. pUrvAhata. 3. AhariSyamANa. 4. anAhata. 6. anAhariSyamANa. (9.) 1. pUrvAhRta. 3. AhariSyamANa, 5. anAhiyamANa, 6. anAhariSyamANa. (10.) 1. pUrvAhata. 4. anAhata. 5. anAhiyamANa. 6. anAhariSyamANa. (11.) 2. AhiyamANa. 3. AhariSyamANa. 4. anAhata. 5. anAhiyamANa. (12.) 2. AhiyamANa. 3. AhariSyamANa. 4. anAhata. 6. anAhariSyamANa. (13.) 2. AhiyamANa, 3. AhariSyamANa. 5. anAhiyamANa, 6. anAhariSyamANa. (14.) 2. AhiyamANa. 4. anAhata. 5. anAhiyamANa. 6. anAhariSyamANa. (15.) 3. AhariSyamANa. 4. anAhata. 5. anAhiyamANa. 6. anAhariSyamANa. 3:-(1.) 1. pUrvAhata. 2. AhriyamANa. 3. AhariSyamANa, 4. anAhata. 5. anAhiyamANa. (2.) 1. pUrvAhRta. 2. AhiyamANa. 3. AharidhyamANa. 4. anAhata. 6. anAhariSyamANa. (3.) 1. pUrvAhata. 2. AhiyamANa. 3. AhariSyamANa, 5. anAhiyamANa, 6. anAhariSyamANa. (4.) 1. pUrvAhata. 2. mAhiyamANaH 4. anAhata. 5. anAhiyamANa. 6. anAhariSyamANa. (5.) 1. pUrvAhata. 3. AhariSyamANa. 4. anAhata. 5.anAhiyamANa. 6. anAhariSyamANa. (6.) 2. bhAhiyamANa. 3. AhariSyamANa. 4. anAhata. 5. anAhiyamANa. 6. anAhariSyamANa. 4:-(1.) 1. pUrvAhRta. 2. AhiyamANa. 3. AhariSyamANa. 4. anAhRta. 5. anAhiyamANa. 6. anAhariSyamANaH-anu. 1pra.chAyAH-yat karaNenA''kRSya udaye dIyate udIraNaiSA. 2. etatsaMvAdi cedamaH-udIraNA hi udayAvalikAbahirvartinIbhyaH sthitibhyaH sakAzAt kaSAyasahitena, asahitena vA yogakaraNena dalikamAkRSya udayasamayaprAptadalikena sahAnubhavanam. tathA cokaM karmaprakRticUrNI:-"udayAvaliAbahirilaThiIhiMto kasAyasahiAsahieNaM jogakaraNeNaM daliamAkaDia udayapattadalieNa samaM aNubhavaNaM udIraNA"-caturthakarmagranthe 7 gAthATIkAyAm. (bhA.pR-102.):-anu. For Private & Personal use only . Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zava 11. bhagavatsudhamasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 65 vAcanAnomeda dekhAya he. paraMtu tene niSe saMmoha karo nahIM. kAraNa ke sarva svate vAcya padArtha ityache runta buddhimAne pariNatasUtrA anusAre pradhanuSo ane uttaro vicArI ThevA. tene vivecitAca pAyA -eTale zarIrane viSe samUhane prApta pavetA. upacitA eTale vAraMvAra zarIrane viSe pradezanA samIpapaNe ekaThA thayelA. potAnA svabhAvathI udayane nahIM prApta thayelA je karmapudgalo, udaye AvelA karmadaliyAone viSe karaNAvizeSaya nAMkhIne vedAya teja udIritaM hecAya udIragAnuM lakSaNa A pramANe che: ( karmane) karaNavaDe cIne udIraNA, udayane dive devAya bAya te udIreNA kabAya." tathA svakIya rasavipAkapar3e dareka samaye anuyAtA ane nahIM samApta thave samagra rasAya dharmapudralone vedita kahe che. pratisamaya saMpUrNapaNe azeSa potAnA vipAkanI hAniyukta karmapudralo nirjIrNa kahevAya. parigatAdi sUtrono saMgraha karavA bedana nira -- [ga] gAte jA pramANeH - [ pariNaya'] bagere. vyAkhyA upara pramANe samajavI. vizeSatA A che ke pariNata, cita, upacita bagere dareka padama AhAra karelA, AhAra karelA ane AhAra karAtA; AhAra nahIM karelA jane AhAra karAvAnA tathA AhAra nahIM karelA ane AhAra nahIM karAvAnA; A pramANe cAra prakAranA pudgalo prazna ane uttara viSayaka che. 19. pudgalAdhikArAdeva imAmaSTAdazasUtrImAhaH - 'neraiyANaM bhaMte ! kativihA poggalA bhijvaMti ?' ityAdi vyaktam. navaram -'bhijjati 'tti tIvra-manda-madhyatayA'nubhAgabhedena bhedavanto bhavanti, udvartanakaraNA-'pavartanakaraNAbhyAM mandarasAstItrarasAH, tIvrarasAstu mandarasA bhavantItyarthaH . uttaram -'kammadavvavaggaNaM ahikicca 'tti samAnajAtIyadravyANAM rAzirdravyavargaNA, sA caudArikA didravyANAmapyastItyata Aha: - karmarUpA dravyavargaNA, karmadravyANAM vA vargaNA karmadravyavargaNA. tAmadhikRtya tAmAzritya - karmadravyavargaNAsatkAityarthaH karmadravyANAmeva ca mandetarA'nubhAvacintA asti, na dravyAntarANAmiti kRtvA 'karmadravyavargaNAmadhikRtya' ityuktam. 'aNU ceva, bAyarA ceva tti 'ceva' zabdaH samuccayArthaH, tatakSANayaca vAdarA, sUkSmAca sthUlAzca ityarthaH, sUkSmatvan, sthUlatvaM caiSAM karmadravyA'pekSayA evAcagantavyam nAnyApekSayA pata audArikAdidravyANAM madhye karmadravyANyeva sUkSmANIti evaM cayo - pacayo- dIraNA-vedanA- nirjarAH zabdArthabhedena vAcyAH kintu cayasUtre, upacayasUtre ca 'AhAradavvavaggaNamahikica' iti yaduktaM tatrAyamabhiprAyaH - zarIramAzritya cayopacayau prAg vyAkhyAtau tau cAhAradravyebhya eva bhavataH nAnyataH, ata 'AhAradravyavargaNAmadhikRtya' ityuktamiti udIraNAdayastu karmadravyANAmeva bhavanti, atastatsUtrepUktam- 'karmadravyavargaNAmadhikRtya'iti. 'uyahiMsu'tti apavartitavantaH, ihApavartanam - karmaNAM sthityAderadhyavasAyavizeSeNa hInatAkaraNam, apavartanasya copalakSaNatvAdudvartanamapIha dRzyam, tacca sthityAdervRddhikaraNasvarUpam. 'saMkAsu' tti saMkramitavantaH, tatra saMkramaNaM mUlaprakRtyabhinnAnAmuttaraprakRtInAmadhyavasAyavizeSeNa parasparaM saMcAraNam, tathA cAha: - "mUlaprakRtyabhinnAH saMkramayati guNata uttarAH prakRtIH, na tvAtmA'mUrtatvAdadhyavasAyaprayogeNa." aparastvAhaH"mo AuyaM satu daMsaNamohaM paritamohaM pa, sesANaM pagaI uttaravihitamo maNio." etadeva nidarzyateH yathA kasyacit sadreyamanubhavato'zubhakarmapariNatirevaMvidhA jAtA, yena tadeva sadvedyamasadveyatayA saMkrAmatIti evamanyatrApi yogyam, 'niSaciMsu' tti nighattAn kRtavantaH, iha ca vizliSTAnAM parasparataH pudgalAnAM nicayaM kRtvA dhAraNaM rUDhizabdatvena nidhattamucyate - udvartanA - 'pavartanavyatiriktakaraNAnAmaviSayatvena karmaNo'vasthAnamiti 'nikAituti nikAcitayantaH, nitarAM baddhavanta ityarthaH nikAcanaM caiSAmeva pudraDhAnAM parasparaviziSTAnAmekIkaraNamanyonyAvagAhitA agniprataptapratihanyamAnasUcikalApatyena sakalakaraNAnAmaviSayatayA karmaNo vyavasthApanamiti yAvat. 'miti' ityAdipadAnAM saMgrahaNI yathA - 'bheiya' ityAdigAthA gatArthA. navaram: - apavartana - saMkrama-nidhatta -nikAcanapadeSu trividhaH kAlo nirdeSTavyaH - atIta vartamAnA'nAgatakAlanirdezena khAni vAcyAnItyarthaH iha cApavartanAdInAmiva bhedAdInAmapi trikADhatA yuktA, nyAyasya samAnatvAd, kevalamavivakSaNAd na tannirdezaH sUtre kRta iti. " * 19. pulamA adhikArI jaA adAra spone kahe che ke nerayANaM maMte! katividyA pongatA minaMti ityAdi] 'he bhagavan gairavikone kelA bheTa kAranApudro bhedAva" ityAdi khuTArtha ke vizeSatA dekhADe che:- medAya eTale tIna, maMda ane madhyamapaNe rasanA medavaDe bhedabhAva arthAt udvartanAkaraNavaDe manda rasavALA karmapudgalo tIvra rasavALA thAya, ane apavartanAkaraNavaDe tIvra rasavALA karmapudgalo maMda rasavALA thAya ? uttara- [ 'kammadavvabamgaNaM ahikiya' ti] karmadravyavargamAne AjIne tulya jAtivALA inyonA sahane inyavargaNA he che. te dravyavargagA anya vargaNA. audArikAdi dravyonI paNa hoya, mATe ( tevI dravyavargaNAnA nirAkaraNane mATe ) kahe che keH - karmadravyavargaNA - karmarUpI dravyavargaNA, athavA karmaibyonI vargaNA tene AdhIne arthAt karmadravyavagaMgA saMbaMdhI, e pramANe tAtparya che. maMda tathA itara rasanI vicAraNA karmadravya saMbaMdhe ho sake che anya dravya saMbaMdhe nahIM, mATe karmadravyavargaNAne AdhIne e pramANe ka. [aNu ceca, bAyarA ceveM' ci] aNu eTale sUkSma. ane bAdara eTale sthUla. ahIM pugaTonuM skUpa ane sUkSmapaNuM karmadravyonI apekSAe ja jAganuM, anya vyanI apekSAra nahIM; kAraNa ke audArikAdi dravyonAM karmadranpo ja sUkSma che. AnI jarI caya, upacaya udIraNA, vedana tathA nirjarA zabda ane arthanA bhede karI kahevA. paraMtu cayasUtramA ane upacayasUtramAM ['AhAradavvavaggaNaM ahikicca' iti ] AhAradravyavargaNAne AzrIne A pramANe je kadhuM te sthale A abhiprAya che:- zarIrane AzrIne caya ane upacA che, jonI pUrve vyAkhyA karI. teja va AdAkhavyovI va thAya che, anya dravyothI yatA nathI. tethI (te caya ane upacaya sUtra ) 'AhAvyaya 1. A vAtane Teko ApanAro pATha A cheH kaSAyavALA ke kaSAyavinAnA yogarUpakaraNadvArA udayAvalikAthI bahAra rahenArI sthitiomAMthI karmAne pIne, udayasamaya prApta dakSika sAve anubhava se udIraNA eva pramANe karmaprakRti (kampapI) nI pUrNimAM paNa dhuM che.turya karmamaMthanI sAtamI gAthAnI TIkAmAM ( bhA0 1-102 ) : - anu0 1. pra0 chAyAH muklAzukaM tu darzanamoI cAritramoIna zeSANAM prakRtInAmuttaravidhiko kSatiH-anu 1. 'ceva' zabda samucayArthaka che:-zrI abhayadeva. 9 bha0 sU0 - / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 1. apavartana. hAtaina. saMkramaNa, anya. niSatta. gaMNAne AdhIne e pramANe kArya. udIraNAdi to karmadravyonA ja thAya che, tethI te te sUtromA 'karmadravyavargaNAne AzrIne' e pramANe karSa. ['uyahiMsu' ti] apavartita thayA, ahIM apavartana eTale karmonI sthityAdikane adhyavasAya vizeSavaDe hIna karavI. apavartananA upalakSaNathI (karmonI) sthiti vagerenuM vRddhikaravArUpa udvartana paNa samajavu. ['saMkAsu' ti] saMkramita thayA, tene viSe saMkramaNa eTale mUlaprakRtimothI aminna uttara prakRtiono adhyavasAya vizeSavaDe paraspara saMcAra-seLabheLa-karavo. kayuM che ke:-"guNathI mUlaprakRtiothI abhinna uttara prakRtione adhyavasAyanA prayogavaDe saMkramAve, kiMtu AtmA amUrta hovAthI saMkrame nahIM." anya to kahe che ke:--"AyuSya, darzanamohanIya ane cAritramohanIyane choDIne, zeSa prakRtiono uttara prakRtionI sAthe je saMcAra te saMkramaNa." e ja vAta udAharaNadvArA batAve che:-jebI rIte koi zAtAvedanIyane anubhavato hoya tene evA prakAranI azuma karmanI pariNati thai ke, jethI te ja zAtAvedanIya azAtAvedanIyapaNe saMkrame, A pramANe anya sthale paNa yojavaM. ['nidhattiMsu' ti] (he bhagavan ! nairayikone keTalA prakAranA pudgalo) nidhatta thayA? ahIM nidhatta e rUDha zabda hovAthI paraspara bhinna bhinna pudgalone ekaThA karIne dhAraNa karatuM te (nidhatta kahevAya) arthAt udvartanA tathA apavartanA karaNathI bhinna karaNanA aviSayapaNe karmonuM rahe. ['nikAiMsu' tti] nikAcita thayA atyanta baMdhAyA, nikAcana eTale paraspara jUdA pudgalone ekameka karavA arthAt anyonya (karma) pudraloekabIjAmAM rahe. jema; abhivaDe tapAvI TIpelo soyono samUha eka bIjAmA maLIne rahecha tema sakala karaNanA aviSayapaNe karmona sthApaq e pramANe tAtparya che. ['mijaMti' ityAdi] A padano saMgraha karavAyALI gAthAno artha upara batAvI gayA chIe, vizeSa e che keH-apavartana, saMkramaNa, nidhatta ane nikAcana e cAre padamA traNe prakArano kALa batAvavo arthAt bhUta, vartamAna ane bhaviSyatkALano nirdeza karI e pado kahevA. nyAyanI samAnatA hovAthI arthAt eka sthale kayuM to bIje sthale paNa kahe, joie ema yukta hovAthI, ahIM apavartanAdinI jema bhedAdi padamAM paNa trikALatA kahevI yukta che, paNa mAtra vivakSita nahIM hovAthI sUtrane viSe bhedAdi padamA trikALano nirdeza karyo nathI. nikAcana. avivakSA. 20. atha pudgalAdhikArAdidaM sUtracatuSTayamAha:-'neraiyANaM' ityAdi vyaktam. navaram-'teyAkammattAe'tti tejaHzarIra-kArmaNazarIratayA tadrUpatayetyarthaH. 'atItakAlasamaye tti kAlarUpaH samayaH, na tu samAcArarUpaH. kAlo'pi samayarUpaH, na tu varNAdisvarUpaH iti paraspareNa vizeSaNAt kAlasamayaH-atItaH kAlasamayaH, atItakAlasya vA utsarpiNyAdeH samayaH paramanikRSToM'zo'tItakAlasamayastatra. 'paDuppaNNa'tti pratyutpanno vartamAnaH. 'no'tItakAle' ityAdAvatItA-'nAgatakAlaviSayagrahaNapratiSedho viSayAtItatvAt , viSayAtItatvaM ca tayorvinaSTA-'nutpannatvenA'sattvAditi. pratyutpannatve'pyabhimukhAn gRhNAti, nAnyAn, 'gahaNasamayapurakkhaDe'tti grahaNasamayaH puraskRto vartamAnasamayasya purovartI yeSAM te grahaNasamayapuraskRtAH. prAkRtatvAdevaM nirdezaH, anyathA puraskRtagrahaNasamayA iti syAt , grahISyamANA ityarthaH. udIraNA ca pUrvakAlagRhItAnAmeva bhavati, grahaNapUrvakatvAdudIraNAyAH, ata uktam atItakAlasamayagRhItAnudIrayantIti. gRhyamANAnAM grahISyamANAnAM cAgRhItatvAdudIraNA'bhAvastata uktam-'no paDuppaNNa' ityAdi. vedanA-nirjarAsUtrayorapyeSA evopapattiriti. atha karmAdhikArAdeveyamaSTasUtrI:-'neraiyANaM' ityAdiLaktA ca. navaram-'jIvAo kiM calayaM' ti jIvapradezebhyazcalitaM teSvanavasthAnazIlam , taditarat tu acalitam , tadeva badhnAti; yadAhaH-"kRtsnairdezaiH svakadezasthaM rAgAdipariNato yogyam , badhnAti yogahetoH karma snehA'kta iva ca malam" iti. evamudIraNA-vedanA-'pavartanA-saMkramaNa-nidhatta-nikAcanAni bhAvyAni. nirjarA tu pudgalAnAM niranubhAvIkRtAnAmAtmapradezebhyaH sAtanam , sA ca niyamAJcalitasya karmaNaH, nA'calitasyeti. iha saMgrahaNagAthA:-'bandho-daya' ityAdi vitArthA, kevalamudayazabdenodIraNA gRhItA iti. uktA nArakavaktavyatA. 20. have pudgalono adhikAra hovAthI A cAra sUtro kahe chaH-[ neraiyANaM' ityAdi] spaSTa che, vizeSatA e che keH-['teyAkammattAe' ti] taijasa, kArmaNapaNe eTale taijasaMzarIrapaNe ane kArmaNazarIrapaNe-taijasa, kArmaNa zarIrasvarUpe. ['atItakAlasamaye' tti] 'atItakAlasamaya' A ThekANe (kAlazabda ane samayazabdanI paraspara vizeSaNatA batAvI banne zabdonI sArthakatA siddha kare che.)samaya kALarUpa levo, paNa samAcArarUpa levo nahIM. tema ja kALa samayarUpa levo, paraMtu varNAdi (kRSNAdi) svarUpa nahIM. A pramANe banne paraspara vizeSaNa thai kALa-samaya zabda banyoH atIta evo je kALa-samaya te atIta kALa-samaya. athavA atItakALa eTale utsarpiNI Adi kALa, teno samaya eTale atyanta nikRSTa aMza, te atItakALa-samaya kahevAya. tene viSe. [paDupaNNa' tti] pratyutpannakALa-vartamAnakALa levo. bhUtakALa ane bhaviSyatkALa viSayAtIta-viSayarahita-hovAthI, 'atItakALamAM nahIM' ityAdi pradamAM atIta ane anAgatakALa viSayaka (pudgala) grahaNano pratiSedha karyo che. kAraNa ke bhUtakALa vinaSTa thayelo hovAthI ane bhaviSyatkALa utpanna thayelo nahIM hovAthI, teo (bhUtakALa ane bhaviSyatkALa) banne asat che, ane tethI ja viSayAtIta che. baLI vartamAnakALamAM paNa abhimukha puMgalone grahe che paNa bIjAne nahIM. ['gahaNasamayapurakkhaDe' tti] jeono grahaNa samaya vartamAnasamayanI purovartI cha arthAt jeone grahISyamANagrahaNa karavAnA-che. grahaNa karavApUrvaka udIraNA hovAthI pUrvakALe grahaNa karAyelA pudgalonI ja udIraNA thAya che, tethI kardA ke-nArakIo) tejasa-kArmaNa. 1. arthAt 'nidhatta' kone mAtra udvartanA ane apavartanAkaraNa parivartita karI zake, paNa bIjA karaNo te mATe kAi na karI zake, mATe udvartanA ane apavartanAkaraNathI bhinna karaNono te nidhattakarma aviSaya che. 2. arthAt jema soyone tapAvIne TIpavAthI e evI rItie eka bIjAmA bhaLI jAya che ke, te pachI koi prakAre jUdI thai zakatI ja nathI. tema ja ekatrita thayelA karmo AtmAnA tIvra adhyavasAyavaDe evA sajjaDa thai jAya che ke, pachI koi paNa karaNadvArA temAM jarA paNa pheraphAra thai zakato nathI, evAM sajaDa ko nikAcita kahevAya che:-anu. 3. 'samaya' zabdane 'kAla' e vizeSaNa eTalA mATe ja Apyu che ke, 'samAcAra' arthavALo ahIM 'samaya'-zabda na levo. ane 'kAla' zabdane 'samaya' e vizeSaNa eTalA mATe ja Apyu che ke, 'kAlu' arthavALo ahIM 'kALa' zabda na lebo arthAt bhatItakAla-samayano artha atIta-vItelo-vakhata. 4. prAkRta zailIthI yA pramANe nirdeza koM che. anyathA 'puraskRtagrahaNasamayAH' e pramANe tharbu joie:-dhIabhayadeva. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 1. bhagavaMtsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, atItakALasamayamA grahaNa karelA (pudgalone) udIre che. vaLI gRhyamANa-grahaNa karAtA ane grahISyamANa-grahaNa karAvAnA-pudgalo agRhIta-haju grahaNa karAyAM na-hovAthI, teonI udIraNA thai zakatI nathI, tethI kayuM che ke:-['no paDuppaNNa' ityAdi] (vartamAnakALamAM gRhyamANa pudgalo udIrAtA nathI vagere.) vedanA sUtranI ane nirjarA sUtranI paNa AvI ja rIte upapatti karavI. have karmanA adhikArathI ja A ATha sUtrone kahe cha:-['neraiyANaM' ityAdi] spaSTa che. vizeSa, [jIvAo kiM caliyaM' ti] jIvathI cAlelu-jIvapradezathI cAlelaM eTale ke jIvapradezamAM nahIM rahevAnA svabhAvavADhuM karma calitakarma. calita karma kahevAya che. e calita karmathI anya karma acalita kahevAya, e acalita karmane ja (nairayiko) bAMdhe che. kadhuM che keH-"jema cIkaNA acalitakarma. dravyavaDe mardita thayelo prANI maLane saMgrahe che-maLavALo thAya che, tema rAgAdimA pariNata thayelo AtmA samagra pradezo vaDe (mana, vacana ane kAyarUpa) yoganA hetuthI svakIya dezamAM-jyA AtmA rahe che tyAM-raheDhuM yogya karma bAMdhe che." A pramANe; udIraNA, vedana, apavartanA, saMkramaNa, nidhatta ane nikAcananI bhAvanA karavI. niranubhAvIkRta-rasarahita karelAM- pudgalone AtmapradezathI naSTa karavAM tene nirjarA kahe che. ane te nirjarA niyamathI. calita karmanI thAya che, acalita karmanI thatI nathI. ahIM ['baMdho-daya-' ityAdi] saMgrahaNI gAthAnA arthanI pUrvamA ja bhAvanA karI gayA chIe, kevaLa vizeSa e che keH-ahIM udaya zabdavaDe udIraNA grahaNa karI che. A pramANe nairayika saMbaMdhI vaktavyatA kahI. nairayikasamApti. asurakumArAdi. 16. pra0-asurakumArANaM bhaMte ! kevaiyaMkAlaM ThiI paNNatA ? 16. pra0--he bhagavan! asurakumAronI keTalA kALa sudhI sthiti kahI che? 16. u0--goyamA / jahaNNeNaM dasa vAsasahassAiM, ukkoseNaM 16. u0--he gautama! teonI sthiti jaghanye daza hajAra sAtiregaM sAgarovamaM. varSanI ane utkRSTe sAgaropama karatAM vadhAre kALanI kahI che. 17. pra0--asurakumArA NaM bhaMte ! kevaiyakAlassa ANamaMti 17. pra0-he bhagavan! asurakumAro keTale kALe zvAsa le vA, pANamaMti vA ?. ane niHzvAsa mUke? 17. u0--goyamA / jahaNNeNaM sattaNhaM thovANaM, ukkoseNaM 17. u0--he gautama! teo jaghanye sAta stokarUpa kALasAiregassa pakkhassa ANamaMti vA, pANamaMti vA. vaDe ane utkRSTe eka pakSa (pakhavADIyA) karatAM vadhAre kALa (gayA) pachI zvAsa le ane niHzvAsa mUke. 18. 50-asurakumArA NaM bhate / AhAraTThI?. 18. pra0--he bhagavan ! asurakumAro AhAranA abhilASI che ! 18. u0--haMtA, AhArahI. 18. u0--he gautama! hA, teo AhAranA icchuka che. 19. pra0--asurakumArANaM bhaMte ! kevaikAlassa AhArahe 19. pra0-he bhagavan ! asurakumArone keTale kALe AhArano samuppannai ?. abhilASa utpanna thAya che? 19. u0-goyamA! asurakumArANaM duvihe AhAre pannate, taM 19. u0-he gautama! asurakumArono AhAra be prakArano jahA:-Abhoganivvattie, aNAbhoganivvattie. tattha NaM je se kahyo che, te A pramANe:-Abhoganirvartita ane anAbhoganivartita. aNAbhoganivvattie se aNusamayaM avirahie AhAraDhe samuppajjai, temAM je anAbhoganirvartita-ajJAnapUrvaka-AhAra che teno abhilASa goyamA / tattha NaM je se Abhoganivvattie se jahaNNeNaM cautthabha- to teone avirahitapaNe niraMtara thayA kare che. ane he gautama! tassa, ukkoseNaM sAiregassa vAsasahassassa AhArahe samupajjai. temAM je Abhoganirvartita-jJAnapUrvaka AhAra che teno abhilASa te one ochAmA ocho caturthabhakta-eka divasa-pachI ane vadhAremA vadhAre hajAra varSa karatAM vadhAre kALa (gayA) pachI thAya che. 20. pra0-asurakumArA NaM bhaMte ! kiM AhAraM AhAraiti?. 20. pra0-he bhagavan! asurakumAro kyA padArthano AhAra kare? 20. u0--goyamA / davao aNaMtapaesiAiM davAI, khi- 20.u0--he gautama! teo dravyathI anaMtapradezavALAM dravyono tta-kAla-bhAva panavaNAgameNaM. sesaM jahA nerajhyANaM jAva AhAra kare, ityAdi badhuM kSetra, kAla ane bhAvasaMbaMdhe prajJApanAnA gamavaDe pUrvavat jANI levu. bAkI badhuM nairayikonI peThe jANavaM. yAvat mUlacchAyAH-1. asurakumArANAM bhagavan ! kiyatkAlaM sthitiH prajJaptA ? gautama ! jaghanyena daza varSasahasrANi, utkRTana sAtirekaM sAgaropamam. asurakumArA bhagavan ! kiyatkAlena Anamanti vA prANamanti vA ! gautama ! jaghanyena saptabhiH stokaiH, utkRSTena sAtirekeNa pakSeNa Anamanti vA, prANamanti vA. asurakumArA bhagavan ! AhArArthinaH ? hanta AhArArthinaH, asurakumArANAM bhagavan ! kiyatkAlena AhArArthaH samutpadyate? gautama! asurakumArANAM dvividhaH AhAraH prajJaptaH, tadyathAH-AbhoganivartitaH, anAbhoganivartitaH. tatra yo'sAvanAbhoganirvartitaH so'nusamayamavirahita AhArArthaH samutpadyate. gautama / tatra yo'sAvAbhoganivartitaH sa jadhanyena caturthabhakena, utkRSTena sAtirekeNa varSasahasraNa AhArArthaH samutpadyate. asurakumArA bhagavan / kamAhAramAharanti ? gautama ! dravyato'nantapradezakAni, kSetra-kAla-bhAve prajJApanAgamena. zeSaM yathA nairayikANAM yAvat:-anu. 2. 7 zvAsocchrAsA ekaH stokaH-anu0 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1-uddezaka 1. 21.pra0-te NaM tesiM poggalA kIsattAe bhujo bhujo 21.pra0--he bhagavan ! te asurakumAroe khAdhelA pudgalo ke pariNamaMti? rUpe vAraMvAra pariNAma pAme ? 21.u0--goyamA ! soiMdiyattAe, surUvattAe, suvaNNattAe, 21. u0-he gautama ! zrotraMdriyapaNe, surUpapaNe, suvarNapaNe, iTTattAe, icchiyattAe, bhijiyattAe, uDattAe, No ahattAe, suha- iSTapaNe, icchitapaNe, manoharapaNe, UrdhvapaNe, adhaHpaNe nahIM, sukhapaNe cAe, No duhattAe mujo mujjo pariNamaMti. __paNa duHkhapaNe nahIM; eve rUpe te pudgalo vAraMvAra pariNAma pAme. 22. pra0-asurakumArANaM puvvAhAriyA poggalA pariNayA ?. 22. pra0-he bhagavan / asurakumAroe pUrve AharelA pudgalo pariNAmane pAmyA? 22.30-asurakumArAbhilAveNa jahA NeraiyANaM, jAva-ca- 22. u0--he gautama! asurakumAranA abhilApa (uccAra) liyaM kammaM nijaraMti. pUrvaka e badhuM nairayikonI peThe kahe, yAvat-cAlelA karmane nirjare che. 23. pra0-nAgakamArANaM maMte / kevaiyaMkAlaM ThitI pacatA? 23. pra0-he bhagavan! nAgakumAronI sthiti keTalA - kALa sudhI kahI che ? 23: u0-goyamA / jahaNNeNaM dasa vAsasahassAI, ukko- 23. u0-he gautama! teonI sthiti ochAmA ochI daza seNaM desaNAI do paliovamAiM. hajAra varSanI ane vadhAremAM vadhAre kAika UNA be palyopamanI kahI che. 24. pra0-nAgakumArA NaM maMte ! kevaikAlassa ANamaMti 24. pra0-he bhagavan ! nAgakumAro keTale kALe zvAsa le SA? 4. ane niHzvAsa mUke! 24. u0-goyamA ! jahaNNeNaM sattaNhaM thovANaM, ukkoseNaM 24. u0-he gautama ! teo jaghanye sAta stoke ane utkRSTe muhuttapuhuttassa ANamaMti vA. 4. muhUrtapRthaktve-be muhUrtathI nava muhUrtanI aMdaranA koi paNa kALe zvAsa le ane niHzvAsa mUke. 25. pra0--nAgakumArA NaM AhAraTThI ?. - 25. pra0-he bhagavan ! nAgakumAro AhAranA arthI che ? 25. u0-hatA, AhArahI. 25. u0-he gautama! hA, teo AhAranA arthI che. 26. pra0-nAgakumArANaM bhate! kevaikAlassa AhArahe 26 pra0--he bhagavan ! nAgakumArone keTalo kALa gayA samuppajai ?. pachI AhArano abhilASa utpanna thAya che ? 26. u0-goyamA! nAgakumArANaM duvihe AhAre pannatte, te 26. u0-he gautama! teone be prakArano AhAra kahyo che, jahAH--Abhoganivvattie. aNAbhoganivvattie ya. tattha paMje se te A pramANe:-Abhoganirvartita ane anAbhoganirvartita. temAM aNAbhoganivvattie se aNusamayaM avirahie AhAraTTe samuppajjai, je anAbhoganivartita AhAra che teno abhilASa niraMtara thAya che. tattha NaM je se Abhoganivvattie se jahaNNeNaM cautthabhattassa, tathA je Abhoganirvartita AhAra che teno abhilASa jaghanye eka ukkoseNaM divasapuhuttassa AhArahe samuppajjai, sesaM jahA asuraku divasa pachI ane utkRSTe divasapRthaktva pachI thAya che. bAkI badhuM mArANaM, jAva-no acaliyaM kammaM nijaraMti. evaM savanakamArANaM vi, asurakumAronI peThe jANavU, yAvat-acalita karmane nirjaratA nathI, jAva-thANiyakumArANaM ti. ane e pramANe suvarNakumArone paNa kahe, tathA yAvat-stanitakumArone mATe paNa jANavu. 21. atha caturvizatidaNDakakramAgatAmasurakumAravaktavyatAmAhaH-'asurakumArANa' ityAdi. tatrA'surakumAravaktavyatA nArakavaktavyatAvad neyA, yataH 'ThiI usAsA''hAre' ityAdigAthoktAni sUtrANi.40. 'pariNaya, ciyA' ityAdigAthAgRhItAni. 6. 'bhediya, ciyA' ityAdigAthAgRhItAni. 18. 'baMdho-daya-' ityAdigAthAgRhItAni. 8. tadevaM dvisaptatiH sUtrANi nArakaprakaraNoktAni trayoviMzatAvasurAdiprakaraNeSu mUlachAyAH-1. te teSAM pudgalAH kIdRzatayA bhUyo bhUyaH pariNamanti ! gautama ! zrotrendriyatayA, surUpatayA, suvarNatayA, iSTatayA, IpsitatayA, hRdyatayA, UrdhvatayA, no adhastayA, sukhatayA, no duHkhatayA bhUyo bhUyaH pariNamanti. asurakumArANAM bhagavan ! pUrvAhRtAH pudgalAH pariNatAH! gautama! asurakumArAmilApena yathA nairayikANAm, yAvat-calitaM karma nirjarayanti, nAgakumArANAM bhagavan ! kiyatkAlaM sthitiH prajJaptA ? gautama! jaghanyena daza varSasahasrANi, utkRSTena dezone dve palyopame. nAgakumArA bhagavan ! kiyatkAlena Anamanti vA ?. 4. gautama ! jaghanyena saptabhiH stokaiH, utkRSTena muhUrtapRthaktvena Anamanti vA. 4. nAgakumArA AhArArthinaH ? hanta, AhArArthinaH. nAgakumArANAM bhagavan ! kiyatkAlena AhArArthaH samutpadyate ? gautama ! nAgakumArANAM dvividhaH AhAraH prajJaptaH, tadyathAH-AbhoganirvartitaH, anAbhoganivartitazca, tatra yo'sAvanAbhoganivartitaH so'nusamayamavirahita AhArArthaH samutpadyate, tatra yo'sAvAbhoganivartitaH sa jaghanyena caturthabhakena utkRSTena divasapRthaktvena AhArArthaH samutpadyate; zeSaM yathA asurakumArANAma, yAvat-no acalitaM karma nirjarayanti. evaM suvarNakumArANAmapi, yAvat-stanitakumArANAmitiH-anu. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 1. magavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. samAni. navaram-vizeSo'yam:-'ukkoseNaM sAiregaM sAgarovama' iti yaduktam , tad balisaMjJamasurakumArarAjamAzriyoktam. yadAha:-"camara-balisAramahiyaM"ti 'sattaNhaM thovANati saptAnAM stokAnAm-'upari' iti gamyate, stokalakSaNaM caivamAcakSate:-"haTThassa aNavagallassa niruvakiTThassa jaMtuNo, ege usAsanIsAse esa pANu tti vuccai. satta pANaNi se thove, satta thovANi se lave, lavANaM sattahattarie esa mahatte viyAhie"tti. idaM jaghanyamucchAsAdimAnaM jaghanyasthitikAnAmAzrityAvagantavyam , utkRSTamutkRSTasthitikAnA''zrityeti. 'cautthamatassa'tti caturthabhaktamityekopavAsasya saMjJA, tatastasyopari ekatra dine mukvA'horAtraM cA'tikramya tRtIye bhujata iti bhAvaH. nAgakumAravaktavyatAyAm-'ukkoseNaM desUNAI do paliovamAiMti yaduktaM tad uttarazreNimAzrityA'vaseyam. yadAhaH-"dAhiNAdevar3apaliyaM, do dezRNutarillANa" iti 'muhuttapuhuttassa'tti muhUrta uktalakSaNa eva. pRthaktvaM tu dviprabhRtirAnavamyaH saMkhyAvizeSaH samaye prasiddhaH. evam , 'suvaNNakumArANa viti nAgakumArANAmiva suvarNakumArANAmapi sthityAdi vAcyam , idaM ca kiyad dUraM yAvad vAcyamityAhaH-'jAva thaNiyakumArANaM ti 'yAvat' karaNAd vidyutkumArAdiparigrahaH, eSAM cehA'yaM kramo'vaseyaH-"asurA, nAga-suvaNNA, viju aggI ya, dIva udahI ya, disi, vAU, thaNiyA vi ya dasabheyA bhavaNavAsINaM." 21. have covIsa daMDakamAM nairayika pachI anukrame AvatA asurakumAronI vaktavyatA kahe chaH-['asurakumArANaM' ityAdi] tene viSe asurakumAronI asurakumAra. vaktavyatA nairayikonI peThe samajavI. kAraNa ke nairayikanA prakaraNamA kahelA 72. sUtro, asurAdi trevIsa prakAraNomAM tulya cha arthAt 72. sUtrokta nairayika saMbaMdhenuM vaktavya asurAdi vevIsa prakaraNomAM samAna che. vizeSa A che keH-(asurakumAronuM ) [ 'ukkoseNaM sAiregaM sAgarovama' iti] utkRSTa (AyuSya) sAgaropama karatAM kAMika vadhAre che, e pramANe je kayuM che te bali nAmanA asurarAjane AzrIne jANavU. kaIM che ke:-"camareMdranuM AyuSya sAgaropama che ane balIndranuM AyuSya sAgaropama karatA thoDaM vadhAre che." ['sattaNhaM thovANaM' ti] sAta stoka upara arthAt sAta stoka thayA pachI. stoka. 'upara' e gamyamAna che. stokanuM lakSaNa A pramANe kayuM che:-"hRSTa, ghaDapaNathI abhibhUta nahIM thayelA ane koi paNa prakAranA upakleza rahita, prANInA eka ucchvAsa tathA niHzvAsane prANa kahe che. sAta prANano eka stoka thAya che. sAta stokano eka lava thAya che ane satyotera lavano eka muhUrta vyAkhyAta che." ahIM jaghanya sthitivALAne AzrI jaghanya ucchvAsAdinuM mAna ane utkRSTa sthitivALAne AzrIne utkRSTa ucchvAsAdinuM mAna samajavU arthAt jaghanya sthitivALA asurakumAro jaghanya kALe zvAsocchvAsAdi le che. ane utkRSTa sthitivALA asurakumAro utkRSTa kALe zvAsocchvAsAdi le che. ['cautthabhattassa' ti] 'caturthabhakta' e eka upavAsanI saMjJA che. te caturthabhakta upara arthAt eka divasa AhAra karIne rAtrI divasa caturvabhakta. atikramI trIje dIvase AhAra kare che. nAgakumAranI vaktavyatAmAM [ 'ukkoseNaM desUNAI do paliovamAI' ti] dezaUNA be palyopama sthiti je nAgakumAra. kahI te uttara zreNIne AzrIne samajavI. kayuM che ke:-"dakSiNa dizA tarapha rahelA nAgakumAronuM doDha palyopama ane uttara tarapha rahelAnu dezaUNuM ve palyopama AyuSya che." ['muhuttapuhuttassa' ti] muhUrta- lakSaNa kaSu che te muhUrta ahIM levo. pRthaktva-bethI mAMDI nava paryanta saMkhyAvizeSa, e samaya-siddhAnta-mAM prasiddha che. [ 'evaM suvaNNakumArANaM vi' ti] nAgakumAronI jema suvarNakumAronuM sthiti vagere kahe. e pramANa (asurakumAranI tulya sthityAdika) suvarNakumArAdi. kyA sudhI kahevU? tene mATe kahe che:-['jAva-thaNiyakumArANa' ti ] yAvat stanitakumAro sudhI sthiti vagerenI samAnatA kahevI. 'yAvat' no prayoga karavAthI vidyutkumArAdino parigraha samajavo. teono krama A pramANe jANavoH-"asurakumAra, nAgakumAra, suvarNakumAra, vidyutkumAra, agnikumAra, dvIpakumAra, udadhikumAra, dikkumAra, vAyukumAra ane stanitakumAra; A pramANe bhavanavAsI devonA dasa bheda che." pRthivIkAyikAdi. 27. pra0-puMDhavIkAiyANaM bhaMte ! kevaiyaMkAlaM ThiI paNNatA ?. 27. pra0-he bhagavan ! pRthivIkAyika jIvonI sthiti __ keTalA kALa sudhI kahI che ? 27. u0-goyamA jahaNNeNaM aMtomahattaM, ukkoseNaM bAvIsaM 27. u0 he gautama! teonI sthiti jaghanye aMtarmahartanI vAsasahassAI. ane utkRSTe bAvIza hajAra varSanI kahI che. 28. pra0-puDhavIkAiyA NaM bhaMte ! kevaikalassa ANamati 28. pra0--he bhagavan ! pRthivIkAyiko keTale kALe zvAsa vA, pANamaMtivA?. 28.30-goyamA / vemAyAe ANamaMti vA. . 28. u0-he gautama! teo vimAtrAe-vividha kALezvAsa le che. 1.pra. chAyAH-camara-bali-sAgaramadhikam. 2. haSTasya anavakliSTasya nirUpakliSTasya jantoH, eka ucchAsaniHzvAsaH eSa prANa iti ucyate. sapta prANAH sa stokaH sapta stokAH sa lavaH. lavAnAM saptasaptatyA eSa muhUrtoM vyAkhyAtaH. 3. dAkSiNAtyAnAM brss(1||)plym, dve dezone uttarabhavAnAm.4. asurAH, nAga-suvarNAH, vidyud-aprayazca, dvIpa-udadhayazca, dig-vAyuH, stanitA api ca dazabhedA bhavanavAsinAm:-anu. 1.te vahoMtara sUtra A pramANe che:-'ThiI UsAsA''hAre' e gAthAmA kahelA 40 satra. 'pariNaya, ciyA' e gAthAmA kahelA 6 sUtro. 'bhediya, ciyA' e gAthAmA jaNAvelA 18 sUtra ane 'baMdho-daya'-e gAthAmA darzAvelA 8 sUtro. (jao-uttara-5.7.10.15.) e pramANe badhA maLIne nairayikaprakaraNamA 72 sUtra cha:-zrIabhayadeva. 1. mUlacchAyAH pRthivIkAyikAnAM bhagavan ! kiyantaM kAlaM sthitiH prajJaptA! gautama! jaghanyena antarmahartam , utkRSTena dvAviMzatirvasahasrANi. pRthivIkAyikAH bhagavan ! kiyatkAlena Anamanti vA, prANamanti vA! gautama ! vimAtrayA Anamanti vA-anu. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 1. 29. pra0-puMDhavIkAiyA AhArahI ?. 29. pra0--he bhagavan ! pRthivIkAyiko AhArArthI che ? 29. u0-haMtA, AhAraTThI. 29. u0--he gautama ! hA, teo AhArArthI che. 30. pra0-puDhavIkAiyANaM kevaikAlassa AhAraTTe samuppajai?. 30. pra0-he. bhagavan / pRthivIkAyikone keTale kALe AhArano abhilASa thAya che ? 30. u0-goyamA! aNusamayaM avirahie AhAraTe samu- 30. u0-he gautama! teone niraMtara AhArano abhilASa ppajai. thAya che. 31. pra0--puDhavIkAiyA ki AhAraM AhAti ?. 31. pra0-he bhagavan / pRthivIkAyiko zeno AhAra kare che ! 31. goymaa| davao jahA neraiyANaM, jAva-nivvAghAeNaM . 31. u0-he gautama! teo . dravyathI anaMta pradezavALAM chadisi, vAghAyaM paDuzca siya tidisiM, siya cauddisiM, siya paMca- dravyono AhAra kare che, ityAdi badhuM nairayikonI peThe kahe ane disi, vanao kAla-nIla-pIta-lohiya-hAlidda-sukilANaM. gaMdhao yAvat-teo vyAghAta na hoya to cha e dizAmAMthI AhAra le che, summigaMdhAI.2. rasao tittAI. 5. phAsao kakkhaDAiM. 8. sesaM jo vyAghAta hoya to kadAcit traNa dizAmAMthI, cAra dizAmAMthI taheva. NANata: ane pAMca dizAmAMthI AhAra le che. varNathI kALAM, nIlAM, pILA, lAla, haLadara jevAM ane zukla dravyono AhAra kare che. gaMdhathI sArA ane narasA gaMdhavALAno. rasathI tiktAdi (pAMca) badhA rasavALAno ane sparzathI karkazAdi (ATha) badhA sparzavALAno AhAra kare che. bAkI badhuM pUrva pramANe ja jANavU. bheda A che ke:32. pra0-kahabhAgaM AhAroti, kaibhAgaM phAsAditi ?. ___32. pra0-he bhagavan ! teo keTalA bhAgano AhAra kare ane keTalA bhAgano sparza kare-AsvAda le-cAkhe! 32. u0-- goyamA ! asAMkhijjabhAgaM AhAraiti. aNaMtabhAgaM 32. u0--he gautama ! teo asaMkhyeya bhAgano AhAra kare phAsAiMti. jAva ane anaMtabhAgane cAkhe. yAvat33. pra.-tesi poggalA kIsattAe bhujjo bhujjo pariNamaMti?. 33. pra0-he bhagavan ! teoe khAdhelA pudgalo keve rUpe vAraMvAra pariNAma pAme ? 33. u0-goyamA / phAsiMdiyavemAyacAe bhujo bhujo 33. u0--he gautama | sparzadriya vimAtrapaNe-vividha prakAre pariNamaMti. sesaM jahA neraiyANaM, jAva-no acaliyaM kamma nijarAMti. sparzedriyapaNe-pariNAma pAme. bAkI badhuM nairapikonI peThe jANavaM. evaM jAva-vaNassaikAiyANaM. NavaraM-ThiI vaNNeyavvA jA jassa. yAvat-acalita karmane nirjaratA nathI. e pramANe yAvat-jalakAyika, ussAso vemAyAe. agnikAyika, vAyukAyika tathA vanaspatikAyika sudhI jANavU. vizeSa e ke, jenI je sthiti hoya te kahevI. ane vividhapaNe ucchAsa jANavo. 22. atha bhuvanapativaktavyatA'nantaraM daNDakakramAdeva pRthivyAdInAM sthityAdi nirUpayannAhaH-'puDhavI' ityAdi vyaktamAvanaspatisUtrAt. navaram-'aMtomuhutta'tti muhUrtasyAntaram-antarmuhUrtam-bhinnamuharta ityarthaH. 'ukkoseNaM bAvIsaM vAsasahassAIti yaduktaM tat kharapRthivImAzrityA'vagantavyam , yadAha:-"sahA ya suddha vAluya maNosilA sakkarA ya kharapuDhavI, egaM, bArasa, coisa, solasa, aTThArasa, bAvIsa"tti 'vemAyAe'tti viSamA, vividhA vA mAtrA kAlavibhAgo vimAtrA, tayA. idamuktaM bhavati-viSamakAlA pRthivIkAyikAnAmucchAsAdikriyA, iyatkAlAditi na nirUpayituM zakyate. 'jahA neraiyANaM' iti atidezAt 'khetao asaMkhejapaesogADhAI. mUlachAyAH-1. pRthivIkAyikA AhArArthinaH hanta, AhArArthinaH. pRthivIkAyikAnAM kiyatkAlena AhArArthaH samutpadyate ! gItama! anusamayamavirahita AhArArthaH samutpadyate. pRthivIkAyikAH kamAhAramAharanti ! gautama ! dravyato yathA nairayikANAM yAvad-nirvyAghAtena Sadizam , vyAghAtaM pratItya syAt tridizam, syAt caturdizam , syAt paJcadizam. varNataH kAla-nIla-pIta-lohita-hAridra-zuklAnAm. gandhataH surabhigandhAni 2. rasata. tiktAni 5. sparzataH karkazAni 8. zeSaM tathaiva. nAnAsam-kavibhAgamAharanti, katibhAgaM sparzayanti ! gautama | asaMkhyeyabhAgamAharanti, anantabhAgaM sparzayanti. yAvat-teSAM pudgalAH kIdRzatayA bhUyo bhUyaH pariNamanti ? gautama ! sparzendriyavimAtratayA bhUyo bhUyaH pariNamanti. zeSa yathA nairapikANAm yAvad-no acalitaM karma nirjarayanti. evaM yAvada-vanaspatikAyikAnAm. navaram-sthitivarNayitavyA yA yasya. uccAso vimAtrayAH-anu. 1.pra. chAyAH-lakSNA ca zuddhA vAlakA manaHzilA zarkarA ca kharapRthivI, ekam , dvAdaza, caturdaza, SoDaza, aSTAdaza, dvAviMzatiH. 2. kSetrato'rsasyeyapradezAvagADhAniH-anu. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. adhaH zataka'.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. kolao annayarahiiyAI ityAdi dRzyam. 'nivAghAeNaM chadisiM'ti. vyAghAta AhArasya lokAntaniSkuTeSu saMbhavati nAnyatra, tato niSkuTebhyo'nyatra SaTsu dikSuH katham ! catasRSu pUrvAdidikSu, Urdhvamadhazca pudgalagrahaNaM karoti, tasyaH sthApanA: 'vAghAyaM par3acatti vyAghAtaM pratItya, vyAghAtazca niSkuTeSu, tatra ca 'siya tidisiM'ti syAt kadAcita. 1. pUrva. tisaSu dikSa AhAragrahaNaM bhavati. katham ? yadA pRthivIkAyiko'dhastane, uparitane vA koNe'vasthitaH syAt tadA'dhastAdalokaH, pUrvadakSiNayozcA'loka ityevaM tisRNAmalokenA''vRtatvAt tadanyAsu tisRSu pudgala5. UvaM. 3. uttara. -4. dakSiNa. grahaNam . evam-uparitanakoNe'pi vAcyam. yadA punaradhaH, upari cA'loko bhavati tadA catasRSu dikSu. - yadA tu pUrvAdInAM SaNNAM dizAmanyatarasyAmaloko bhavati tadA paJcasviti. 'phAsao kakkhaDAI ti. iha 2. pazcima. karkazAdayo rUkSAntAH sparzA dRzyA.. 'sesaM taheva'tti zeSaM bhaNitAvazeSam tathaiva-yathA nArakANAM tathA prathivIkAyikAnAmapi. taccedam:-"jAI bhaMte / lukkhAiM AhAreti, tAI ki puhAI, apuTThAI? jAI paTAI tAI ki ogADhAI, aNogADhAiM?" ityAdi. 'NANattati nAnAtvam-bhedaH punaH pRthivIkAyikAnAM nArakApekSayA''hAraM prati idam, yathAH-'kaibhArga' ityAdi. tatra 'phAsAditi'tti sparza kurvanti-sparzayanti-sparzendriyeNA''hArapudgalAnAM katibhAgaM spRzantItyarthaH, athavA sparzanA''svAdayanti, prAkRtazailyA 'phAsAditi,' sparzeNa vA''dadati gRhanti-upalabhanta iti 'phAsAditi'. idamuktaM bhavati-yathA rasanendriyaparyAptiparyAptakA rasanendriyadvAreNA''hAramupabhuJjAnA AsvAdayantIti vyapadizyante, evamete sparzanendriyadvAreNeti. 'sesaM jahA neraiyANa'ti. taJcaivamaH-"paiDhavikkAiyANaM bhaMte ! puvvAhariyA poggalA pariNayA?" ityAdi.prAgvacca vyAkhyeyamiti. 'evaM jAva-vaNassaikAiyANaM'ti. anena . pRthivIkAyikasUtramivA'pkAyikAdisUtrANi samAnItyuktam , sthitau punarvizeSaH, ata evAha:-'navaram-ThiI vaNNeyavvA jA jassa'tti. tatra jaghanyA sarveSAmantamuhUrtam. utkRSTA tu apAM sapta varSasahasrANi. tejasAmahorAtratrayam . vAyUnAM trINi varSasahasrANi, vanaspatInAM dazeti. uktA ceyaM prathivyAdikrameNa:- bAvIsaI sahassA, satta sahassAiM, tini ahorattA, vAe tini sahassA, dasa vAsasahassiyA rukkhe"tti. 22. have bhuvanapatinI vaktavyatA pachI, daMDakanA anukramathI ja pRthivI vagairenI sthityAdinuM nirUpaNa karatAM kahe cha:-puDhavI' ityAdi / pRthivIkAyika-vagevanaspati sUtra sudhI spaSTa che. vizeSa, ['aMtomuhutta' ti] aMtarmuhUrta-aMtara abhyaMtara, muhUrta muhUrta arthAt bhinnamuhUrta-muhartanI aMdara, e pramANe artha renuM sthityAdi. thAya che. [ 'ukkoseNaM bAvIsaM vAsasahassAI' ti] 'utkRSTathI bAvIsa hajAra varSa paryanta sthiti che' e pramANe je kayuM te kharapRthvIne AzrIne jANavaM. ka cha keH-lakSNa-sUkSma-jhINI, zuddha-kuMvArI-nahIM vaparAelI mATI, vAlukA, manaHzilA, zarkarA ane kharapRthvI. e cha pRthvIo anukrame eka prakAranI mATI. hajAra, bAra hajAra, cauda hajAra, sola hajAra, aDhAra hajAra, ane bAvIsa hajAra varSanI sthitivALI hoya che." ['vemAyAe' tti ] viSama athavA vividha je mAtrA-kAlavibhAga-te vimAtrA kahevAya. te vimAtrA vaDe (zvAsocchvAsa le che) tethI ema kamyuM keH-pRthvIkAyanI ucchvAsAdi kriyA viSamakALavALI che mATe 'ATalA kALe thAya che' e pramANe nirUpaNa karI zakAya nahIM. [ 'jahA neraiyANaM' ti] 'jevI rIte nairayikone' A pramANe atideza karavAthI, "kSetrathI asaMkhya pradezonI sAthe avagADha thayelA pudgalono AhAra kare che. kALathI jaghanya, madhyama ane utkRSTa sthitimAMthI koi paNa sthitivALA pudgalono AhAra kare che." ityAdi nairayikanA prakaraNanI jema ahIM paNa jANavU. ['nivvAghAeNaM chaddisiM' ti] 'vyAghAta na hoya to cha dizAomAM' AhArano vyAghAta lokAMtanA niSkuTone-khUNAMone-viSe saMbhave cha, anyasthale-niSkuTothI anyatra-AhArano vyAghAta saMmavato nathI, mATe vyAghAtarahita sthaLe cha dizAmAMthI AhAra kare che. kevI rIte? (te kahe che-) pUrvAdi cAre dizAone viSe rahelA pudgalone ane UrzvabhAge tathA adhobhAge rahelA pudgalone (AhAramATe) grahaNa kare che. tenI (cha dizAnI) sthApanA A pramANe cha: ['vAghAyaM paDucca' ti] 'vyAghAtane AzrIne,' (lokAntanA) niSkuTone-khUNAone-viSe vyAghAta saMbhave cha / ane teone viSe ['siya tidirsi' ti] kadAcit traNa dizAomA rahelA pudgalone AhArArtha grahaNa kare che. kevI rIte ? (te batAve che)jyAre pRthvIkAyano jIva nIcenA athavA uparanA khUNAne viSe rahelo hoya che tyAre nIce aloka hoya che, tema ja pUrva tathA dakSiNane viSe aloka hoya che; A pramANe traNe dizAo alokavaDe AcchA3. uttara. 5. Upa. dakSiNa, dita thayelI hovAthI anyatraNa dizAomA rahelA pudgalone grahaNa kare che. A pramANe uparanA khUNAne viSe paNa 6.adhaH. kahe. vaLI jyAre nIce ane upara aloka hoya tyAre cAra dizAone viSe rahelA pudgalono AhAra kare ane jyAre pUrvAdi cha dizAomAMnI koi paNa eka dizAmA aloka hoya to pAMca dizAomA 2. pazcima rahelA pudgalono AhAra kare che. [ 'phAsao kakkhaDAI' ti] 'sparzathI karkaza,' ahIM karkazathI lukhAsparza sudhInA AThe sparzo levA. [sesaM taheva'tti] zeSa-bAkInu-te pramANe jANavu arthAt upara 1. pUrva. kahelAmA je kAi bAkI hoya te jevI rIte nairarikone kayuM. tevI rIte pRthvIkAyikone paNa kahe. te A pramANe cha:-"he bhagavan ! je lukhA pudgalono AhAra kare che te pudgalone zuM AtmapradezonI sAthe spRSTa samajavAM ke aspRSTa ? jo spRSTa pudgalono AhAra kare to zuM teo avagADha samajavAM ke anavagADha?" ityAdi. ['NANattaM!] nAnAtva-bheda-arthAt vizeSa, nairayikonI apekSAe pRthvIkAyika jIvomA AhAra saMbaMdhe nAnAtva-bheda-A 1.pra. chAyAH--kAlato'nyatarasthitikAni 2. yAni bhagavan / rUkSANi Aharanti, tAni ki spRSTAni, aspRSTAni ? yAni spRSTAni, tAni kimavagADhAni, anavagAhAni ?. 3. pRthivIkAyikAnAM bhagavan! pUrvAhRtAH pudgalAH pariNatAH 1. 4. dvAviMzatiH sahasrANi, sapta sahasrANi, trINi ahorAtrANi, vAte trINisahasrANi, daza varSasahasrANi vRkSaH-anu. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ar zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe zataka 1. - uddezaka 1. pramANe che:- [ 'kaimAgaM' ityAdi ] keTalA bhAgano (ityAdi) ['phAsAdiMti' ] sparza kare che ? arthAt sparzendriyavaDe AhAranA keTalA bhAgano sparza kare che? athavA sparzavaDe AsvAdana kare che sparzavaDe ahe che, upalabhe che. AthI ema kahyuM keH- jevI rIte 'rasaneMdriyaparyAptivaDe paryApta jIvo - taiyAra bhayelI rasanAvALA jIvo - rasaneMdriyadvArA AhArano upabhoga karatA AsvAdana kare che' e pramANe kahevAya che, tema pRthvIkAyika jIvo sparzaneMdriyadvArA AdArano upayoga karatA sparza kare che e pramANe vyavahAra thAya che. [ 'setaM jahA nerayAgaM ti] bAkItuM jema nairavikone te jANI le te A pramANe he bhagavan pRthvI zAyikorne pUrve AhAra karelA pulo pariNanyA" ityAdi tenuM pUrvanI jema vyAkhyAna kara. [evaM jAba vagarasahakAiyANaM'ti ] 'A pramANe yAvat - vanaspatikAyikone paNa kahevuM.' A vAkyavaDe apkAyikAdi cAraM sUtro pRthvIkAyika saMbaMdhI sUtranI samAna che ema ane banaspatikavAyuM. te cAre prakAranA jIvonI sthitimAM vizeSa che, mATe kahe che keH -[ 'NavaraM-ThiI vaNNeyavvA jA jassa'tti ] "je jenI sthiti hoya te jala-abhi- pavana varNavacI." tene viSe sarvanI sthita apanyadhI antarmuhUrtanI che bhane utkRSTatAbhI akAvanI sAta davAra varSanI. tejasanI paga ahorAnI. pAvunI paNa hajAra varSanI ane vanaspatikAyanI dasa hajAra varSanI samajAvI. pRthivyAdi jIvonI anukrame A utkRSTa sthiti kahI paNa he pRthvIkAyanI) bAbIsa hajAra, (jalakAyanI ) sAta hajAra, (agnikAyanI) traNa ahorAtra, (vAyukAyanI) traNa hajAra ane vanaspatikAyanI dasa hajAra varSa. beindriya. 34. yeIdiyANaM Ii bhAjaNa ussAso bemAyAe. * 350 pra0 - beiMdiyANaM AhAre pucchA ?. 35. u0 - aNAbhoganivvattie taheva, tattha NaM je se Abhoganivvattie se NaM asaMkhejjasamaie antomuhuttie vemAyAe AhAraTThe samuppajjai. sesaM taheva jAva - aNaMtabhAgaM AsAyaMti. 36. pra0. - beiMdiyA NaM bhaMte! je poggale AhArattAe haMti, te kiM savve AhAraMti, No savve AhArati ? 36. u0 - goyamA ! beiMdiyANaM duvihe AhAre patte, taM vahAH somAhAre, pakse pAhAre pa. je poggale lomAhArasAe giti te sacce aparisesie AhAreti. je pakkhevAhAracAe givhaMti tesi NaM yoggalANaM asaM sijaimAMgaM AhAreti, aNegAI gaM bhAgasahassAI agAsAijamANAI, aphAsAijamANAI, viddhaMsaM AgacchaMti. 37. pra0 - eesi NaM bhaMte! poggalANaM - aNAsAijz2amANANaM, aphAsAijjamANANaM ya kayare kayare - (hiMto appA vA, bahuyA vA, tullA yA visesAhiyA vA) 37. u0- gopamA ! savvarathopA puggalA - aNAsAiyamANA, aphAsAijamANA anaMtaguNA. 34. beiMdriyavALA jIvonI sthiti kahIne. teono uccA vimAtrAe kahevo. - 35. pra0 divA jIvonA AhAra viSayaka (pUrvavat ) prazna karavo. arthAt he bhagavan ! beiMdriyavALA jIvone keTale kALe AhArano abhilASa thAya che ? 35. u0--he gautama ! anAbhoga nirvartita AhAra to pUrvanI peThe jANavo, temAM je Abhoganirvartita AhAra che teno abhilASa vimAtrAe asaMkhyeyasAmayika aMtarmuhUrte thAya che. bAkI badhuM te ja pramANe jANavuM yAvad - anaMtabhAgane cAkhe che. 36. pra0---he bhagavan ! je pudgalone beiMdriya jIvo AhArapaNe grahaNa kare che to dhuM teo te badhA pudralone khAi jApa che, ke badhAne nadhI khAtA ! 36. u0- he gautama! beiMdriya jIvono AhAra be prakAro ko che, te A pramANe: romAhAra vA dvArA levAto AhAra, prakSepAhAra-mukhamAM prakSepAine cato AhAra, temAM teja je pudrakone romAhArapaNe mahe che te badhA saMpUrNapaNe khAvAmAM Ave che ane je puTho prakSepAhArapaNe levAya che temAMno asaMkhyabhAga khAvAmAM Ave che ane bIjA aneka hajAra bhAgo cakhAyA vinA, tema ja sparzAyA vinA ja nAza pAme che. 37. pra0 - he bhagavan ! e nahIM cakhAelA ane nahIM sparzAelA pudgalomAM kyA kyA pudgalo alpa, bahu, tulya ane vizeSAdhika che ? 37. u0--he gautama! nahIM cakhAelA pudgalo sauthI thoDA che ane nahIM sparzAelA pudgalo anaMtaguNa che. 1. A zabdanA je artho karyA che te prAkRtanA dhoraNane anusarIne karyA cheH - zrI abhaya deva. , > 1. mUlacchAyAH ndriyANAM sthitimA u nimAcayA dvIndriyANAmAdvAre pRcchA! anAmonanirvartitastacaiva tatra yo'sAyAbhoganivartitaH so'samasAmayika Antamohaka vimAtrayA AhArArthaH samutpayate kSetraM tathaiva yAvad-anAmAgamAkhAdayanti indriyA bhagavanvAn pulAn AhAratayA panti sA ki sarvAn Aharanti no sarvAn Aharanti gautama indriyANAM dvima AhAraH praptaH, tayacAH samAhAra hArazva. yAn pudgalAn lomAhAratayA gRhNanti tAn sarvAn aparizeSitAn Aharanti yAn ( pudgalAn ) prakSepAhAratayA gRhNanti teSAM pudgalAnAmasaMkhyeyamAgamAdanti anekAni na bhAga anAkhAdyamAnAni apamAnAni vidhvaMsamAgacchanti eteSAM bhagavan vAnAm anAsAdyamAnAnAm, asparzamAnAnAM ca katare utarebhyo'yAvA, bAvA, tulyAnA vizeSAdhikA vA gautama sarvasvokAH pukhAH anAlAyamAnAH, asparzamAnA anantaguNAH anu0 , - Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 zataka 1.-uddezaka . bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 38. pra0-beiMdiyA NaM bhaMte ! je poggale AhArattAe gi- 38. pra0-he bhagavan ! beiMdriyajIvo je pudgalone AhArapaNe NhaMti, te NaM tosa puggalA kIsattAe bhujjo bhujjo pariNamaMti? le che, te pudgalo teone vAraMvAra keve rUpe pariName cha ? 38. u0-goyamA! jibhidiya-phAsiMdiyavemAyattAe bhujjo 38. u0--he gautama! te pudgalo teone vividhatApUrvaka bhujo pariNamaMti. ___ jiDeMdriyapaNe ane spazeMdriyapaNe vAraMvAra pariName che. 39. pra0-beiMdiyANaM bhaMte ! puvvAhAriyA poggalA pariNayA ? 39. pra0-he bhagavan / beiMdriyajIvone pUrve AharelA pudgalo pariNamyA ? 39. u0-taheva jAva-caliyaM kammaM nijaraMti. 39. u. he gautama! e badhuM pUrva pramANe ja kahevaM yAvatcalita karmane nirjare che. 23. 'beiMdiyANaM ThiI bhaNiUNa ussAso vemAyAe'tti vaktavya iti zeSaH. sthitizca dvIndriyANAM dvAdazavarSANi. dvIndriyANAmAhArasUtre yaduktam:-'tattha NaM je se Abhoganivvattie se NaM asaMkhejasamaie aMtomuhuttie vemAyAe AhArahe samuppajjai'tti tasyA'yamartha:-asaMkhyAtasAmayika AhArakAlo bhavati, sa cA'vasarpiNyAdirUpo'pyastItyata ucyate-AntarmohUrtikaH, tatrA'pi vimAtrayA'ntarmuharte, samayA'saMkhyAtatvasyA'saMkhyeyabhedatvAditi. 'beiMdiyANaM davihe AhAre pannatte-lomAhAre, pakkhevAhAre yatti tatra lomAhAraH khala oghato varSAdiSa yaH pudgalapravezaH sa mUtrAd gamyata iti. prakSepAhArastu kAvalikastatra prakSepAhAre bahvo'spRSTA eva zarIrAdantarbahizca vidhvaMsante, sthaulya-saukSmyAbhyAm . ata evAhaH-'je poggale pakkhevAMhArattAe giNhaMti' ityAdi. 'aNegAiM ca NaM bhAgasahassAiMti asaMkhyeyA bhAgA ityarthaH. 'aNAsAijamANAI'ti rasanendriyataH. 'aphAsAijamANAIti sparzanendriyataH. 'kayare' ityAdi yat padaM tadevaM dRzyam-'kayare kayarohito appA vA, bahayA vA, tallA vA, visesAhiyA va' ti vyaktaM ca. 'savvatthovA pAgalA aNAsAijamANA' ityAdi. ye'nAkhAdyamAnAH kevalaM rasanendriyaviSayAste stokA:-aspRzyamAnAnAmanantabhAgavartina ityarthaH, ye tvaspRzyamAnAH-kevalaM sparzanaviSayAste'nantaguNA rasanendriyaviSayebhyaH sakAzAditi. 23. beiMdiyANaM liI maNiUNa ussAso vemAyAe'tti.] beiMdriyajIvonI sthiti kahIne ucchAsa vimAtrAe 'kahevo' e zeSa che. beiMdriya- beiMdriya-spispAdi. jIvonI sthiti cAra varpanI che. yeiMdriya jIvonA AhAra sUtramA kayuM che keH-['tattha NaM je se Abhoganivvattie se NaM asaMkhejasamaie aMtomuhuttie pAravarSa. vemAyAe AhAraTe samupajjai'tti ] tene viSe je AhAra Abhoganivartita che teno abhilASa vimAtrAe asaMkhyeya samayavALA antamuhartane viSe Abhoganivartita. utpanna thAya che. A vAkyano A pramANe artha che:-beiMdriyajIvano AhArakALa asaMkhyAta samayavALo che. asaMkhyAta samayavALo avasarpiNyAdikharUpa paNa kALa hoya che, tethI kahe che ke:-asaMkhyAta samayavALo ane 'AntarmuhUrtika'. baLI aMtarmuhUrtanI asaMkhyAta samayatA asaMkhya bhedavALI hovAthI jaNAve che ke, vimAtrAe asaMkhya samayavALo. ['beiMdiyANaM duvihe AhAre pannatte-lomAhAre, pakkhevAhAre ya' ti] beiMdriyano AhAra be prakAre prarUpyo che-lomAhAra ane prakSepAhAra. tene viSe lomAhAra-lomadvArA gRhIta thatAM AharanA pudgalo. sAmAnya rIte varSAdi RtumA je pudgalono lomAhAra, (lomadvArA) praveza thAya che te lomAhAra kahevAya. te lomadvArA thaelo pudgalano praveza mUtrathI jaNAya che. prakSepAhAra kavala-koLIyA-thI thAya che. te prakSepAhAra. prakSepAhAramA sthUla ane sUkSmapaNe ghaNA pudgalo sparzAyA vinA ja zarIranI aMdara ane bahAra dhvaMsa pAme che. tethIja kahe che keH-['je poggale pakkhe- vidhvaMsa. vAhArattAe givhaMti' ityAdi] je pudgalone prakSepAhArapaNe grahaNa kare che ityAdi. ['aNegAI ca NaM bhAgasahassAI' ti] aneka hajAra bhAgo eTale ke asaMkhyeya bhAgo. ['aNAsAijamANAI' ti] AsvAda nahIM karAelA-rasanendriyathI-rasanA-jIbha-thI anAkhAdyamAna-cakhAelA nahIM. [ 'aphAsA- anAsvAyamAna. ijamANAI' ti] sparzanendriyathI sparza nahIM karAelA. [ 'kayare' ityAdi] je pada che te A pramANe jANavU:-'kyA konAthI alpa, bahu, tulya ane aspRzyamAna. vizeSAdhika che ?' ['savvatthovA poggalA aNAsAijamANA' ityAdi] 'sarvathI thoDA pudgalo AsvAdana nahIM karAelA' ityAdi. je pudgalornu AsvAdana karAeluM nathI, paraMtu kevaLa rasanendriyaviSaya-rasanendriyagamya-che teo thoDA che arthAt sparza nahIM karAelA pudgalonA anantabhAge vartavAvAlA che. te banne alpavaLI jeo sparza karAelA nathI, kevaLa sparzanandriya viSaya-sparzanendriyagamya-pudgalo che teo rasanendriyaviSayaka pudgalo karatAM anantagaNA adhika che. bahutva. trIndriyAdi. 40. teiMdiya-cauridiyANaM NANattaM Thiie jAva-NegAI 40. traNa iMdriyavALA ane cAra iMdriyavALA jIvonI ca NaM bhAgasahassAI aNAghAijjamANAI, aNAsAijamANAI, sthitimAM bheda che. bAkI badhuM pUrva pramANe che. yAvat-aneka hajAra aphAsAijamANAI viddhaMsaM AgacchaMti. bhAgo suMghAyA vinA, cakhAyA vinA ane sparzAyA vinA ja nAza pAme che. 1 mUlacchAyAH-dvIndriyA bhagavan ! yAn pudgalAn AhAratayA gRhNanti, te teSAM pudgalAH kIdRzatayA bhUyo bhUyaH pariNamanti ? gautama ! jihandriya-sparza. ndriya vimAnatayA bhUyo bhUyaH pariNamanti. dvIndriyANAM bhagavan ! pUrvAhRtAH pudgalAH pariNatAH? tathaiva yAvat-calitaM karma nirjarayanti. 2. zrIndriyacaturindriyANAM nAnAtvaM sthitI yAvat-anekAni ca bhAgasahasrANi anAghrAyamANAni, anAkhAdyamAnAni, aspRzyamAnAni vidhvaMsamAgacchantiH-anu. 1. bha. sU0 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 11.pra0-eesiNaM bhaMte ! poggalANaM aNAghAijamANANaM 3. 41. pra0-he bhagavan! e nahIM suMghAelA, nahIM cakhAelA pucchA? ane nahIM sparzAelA pudgalomAM kyA konAthI thoDA, bahu, tulya ke vizeSAdhika che! (e pramANe prazna karavo.) 070-goymaa| savyasthovA poggalA aNAghAijjamANA, 41. u.--he gautama! sauthI thoDA nahIM suMghAelA pagalo cha. aNAsAijamANA aNaMtaguNA,aphAsAijamANA aNaMtaguNA.teiMdiyANaM tethI anaMtagaNAM nahIM cakhAelA ane tethI anaMtaguNa nahIM sparzAelA dhAniMdiya-jibhidiya-phAsidiyavemAyAe bhujo bhujo pariNamaMti. pudgalo che. praNa iMdriyavALA jIvoe khAdhelo AhAra ghrANeMdriyapaNe, cAuridiyANaM cakkhidiya-pANidiya jibhidiya-phAsidiyattAe bhujo jibhaiMdriyapaNe ane sparzaiMdriyapaNe vAraMvAra pariName che. ane cAra bhujjo pariNamaMti. iMdriyavALA jIvoe khAdhelo AhAra AMkha(iMdriya)paNe,nAka(iMdriya)paNe, jibha (iMdriya) paNe ane cAmaDI (iMdriya) paNe vAraMvAra pariName che. 24. teiMdiya-cauridiyANaM NANattaM Thiie'tti, taccedam:-"jahanneNaM aMtomuhuttaM.ukkoseNaM teiMdiyANaM egUNapannAsaM rAiMdiyAI. cauriMdiyANaM chammAsA". tathA''hAre'pi nAnAtvam , tatra ca 'teiMdiyA NaM bhaMte ! je poggale AhArattAe gehati' ityata Arabhya tAvat sUtraM vAcyaM yAvada 'aNegAiM ca NaM bhAgasahassAI aNAghAijamANAI ityAdi. iha ca dvIndriyasUtrA'pekSayA 'anAghrAyamANAni' iti atiriktamato nAnAtvam, evam , alpa-bahutvasUtre, pariNAmasUtre ca. caturindriyasUtreSu tu pariNAmasUtre 'cakkhidiyattAe, ghANidiyattAe' ityadhikamiti nAnAtvamiti. zrIdiya, caturiMdriya. 24.teiMdiya-cauriMdiyANaM NANattaM Thiie' ti] traNa iMdriyavALA ane cAra iMdriyavALA jIvonI sthitimAM bheda che. te A pramANeH-"jaghanyathI bhogaNapacAsa dina- aMtarmuhurta sthiti ane utkRSTathI traNa iMdriyavALA jIvonI ogaNapacAsa rAtridivasa, tathA cAra iMdriyavALA jIvonI cha mAsa sthiti hoya che." tathA cha mAsa, AhArane viSe paNa bheda che. temA 'he bhagavan ! traNa iMdriyavALA jIvo AhArapaNe je pudgalone grahaNa kare che.' tyAMthI AraMbhI 'aneka hajAra bhAga nahIM suMghAtA' (vidhvaMsa pAme che) ityAdi Ave tyAM sudhI kahe. ahIM be iMdriyavALA jIvanA sUtranI apekSAe 'nahIM suMghAtA' eTalaM adhika, nAnAsvaH . hovAthI bheda che. AvI rIte alpa-bahutvasUtrane viSa tathA pariNAmasUtrane viSe bheda kahevo. caturiMdriyajIva saMbaMdhI sUtramA to pariNAmasUtrane viSe ['cakviMdiyattAe'] 'cakSuriMdriyapaNe', tathA ['ghANiMdiyattAe'] 'ghrANeMdriyapaNe,' A pramANe adhika hovAthI bheda che. manuSyAdi. 42. paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM ThiI bhaNiUNaM ussAso 42. paMceMdriyatithaMca yonikonI sthiti kahIne teono vemAyAe. AhAro aNAbhoganivvattio aNusamayaM avirahio, ucchvAsa vimAtrAe kahevo. anAbhoganiyartita AhAra teone virahaAbhoganivvattio jahaNNeNaM aMtomuhuttassa, ukkoseNaM chaTThabhattassa. vinA pratisamaye hoya che, ane Abhoganivartita AhAra jaghanye sesaM jahA cauridiyANaM, jAva-caliyaM kammaM Nijjareti. aMtarmuhUrte, tathA utkRSTe chaTTabhakte-be divase-be divasa gayA pachI hoya che. bAkI badhu cAra iMdriyavALA jIvonI peThe jANavu yAvat calita karmane nirjare che. 43. evaM maNussANa vi, NavaraM-Abhoganivvattie jahaNNeNaM 43. e pramANe manuSyo saMbaMdhe paNa jANaq. vizeSa e ke, aMtomuhattaM, ukkoseNaM aTThamabhattassa. soiMdiyavemAyattAe bhujo bhujo teone Abhoganirvartita AhAra . jaghanye aMtarmuhUrte ane utkRSTe pariNamaMti. sesaM jahA taheva jAva-nijareMti. aTThamabhakte-traNa divase-traNa divasa gayA pachI-hoya che. manuSyoe khAdhelo AhAra ( pUrvokta cAra iMdriyapaNe ane) kAna (iMdriya) paNe vimAtrAe vAraMvAra pariName che. bAkI badhuM pUrvanI peThe jANavU ane yAvat-nirjare che. 1. mUlacchAyAH-eteSAM bhagavan ! pudgalAnAmanAghrAyamANAnAM 3. pRcchA ? gautama | sarvastokAH pudgalA anAghrAyamANAH, anAkhAdyamAnA anantaguNAH, aspaya'mAnA anantaguNAH. trIndriyANAM ghrANendriya-jihvendriya-sparzendriyavimAtrayA bhUyo bhUyaH pariNamanti. caturindriyANAM cakSurindiya-ghrANendriyajiTendriya-sparzendriyatayA bhUyo bhUyaH pariNamantiH-anu. . 2. pra. chAyAH- jaghanyena antarmuhUrtam, utkRSTena trIndriyANAm-ekonapaJcAzad rAtrI-dinAni. caturindriyANAM SaDmAsAH-anu. 3. mUlacchAyAH-paJcendriyatiryagyonikAnAM sthitirbhaNitvA ucchvAso vimAtrayA ( bhaNitavyaH.) AhAro'nAbhoganivartito'nusamayamavirahitaH, Abhoganirvartito jaghanyena antarmuhUrtena, utkRSTena paSThabhakkena, zeSaM yathA caturindriyANAm , yAvat-calitaM karma nirjarayanti. evaM manuSyANAmapi, navaram-Abhoganivartito jaghanyena antarmuhUrtena, utkRSTena aSTamabhaktena. zrotrendriyavimAtratayA bhUyo bhUyaH pariNamanti. zeSaM yathA tathaiva yAvat-nirjarayantiH-anu. Jain Education international Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 25. paJcendriyatiryakasUtre 'ThiI bhANaUNaM ti "jahaneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tini paliovamAiM"ti. ityetadpAM sthiti bhaNitvA 'ussAso'tti ucchrAso vimAtrayA vAcya iti. tathA tiryakrapaJcendriyANAmAhArArtha prati yaduktam-'ukoseNaM chahabhattassa'tti, tada devakarUttarakurutiryakSu labhyate. manuSyasUtre yaduktam-'aSTamabhaktasya'iti, tad devakurvAdimithunakanarAnAzritya samavaseyamiti. 25. paMceMdriya tiryaMca sUtramA [ 'ThiI bhaNiUNaM' ti] 'sthiti bhaNIne'-jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI traNa palyopama, A svarUpavALI sthiti paMceMdriya. manuSya. bhaNIne-kahIne, ['ussAso' ti] ucchvAsa vimAtrAe kahevo. tathA tiryaMca paMceMdriyanA AhAranA abhilApa mATe je kayuM keH-[ 'ukkoseNaM paNa palyopama. chaTThabhattassa' tti] 'utkRSTa SaSThabhakte teone AhArano abhilASa thAya che' te kathana devakuru ane uttarakurunA tiryaMcamAM maLI zake che. ane manuSyanA chaha-aTTama. sUtramA je kadhU keH-aSTamabhakte manuSyone AhArArtha thAya che, te devakuru vagerenA mithunanaro-yugalo-yugaliyA manuSyo-ne AzrI samajavU. devakuru-uttarakuru. vAnavyaMtarAdi. kumArANaM. 44. voNamaMtarANaM ThiIe nANattaM. avasesaM jahA NAga- 44. vAnavyaMtaronI sthitimA bheda che. bAkI badhuM nAgakumA ronI peThe jANavU. 45. evaM joisiyANa vi, NavaraM-ussAso jahaNNeNaM muhutta- 45. e pramANe jyotipika devo saMbaMdhe paNa jANavU. vizeSa pahattassa, ukkoseNa vi muhuttapuhuttassa. AhAro jahaNNeNaM divasapuhu- eke:-jyotiSika devone jaghanye ane utkRSTe muhUrtapRthaktva pachI tassa, ukoseNa vi divasapahattassa. sesaM taheva. . ucchvAsa hoya che, ane AhAra paNa jaghanye ane utkRSTe divasa pRthaktva pachI hoya che. bAkI badhuM te ja pramANe-pUrva pramANe-jANavU. 46. vemANiyANaM ThiI bhANiyabvA ohiyA. usAso jahaNNeNaM 46. vaimAnikonI sthiti audhika kahevI. teone ucchavAsa muhattapattassa, ukkosaNaM tettIsAe pakkhANaM, AhAro Abhoganivva- jaghanye muhUrtapRthaktva pachI, ane utkRSTe tetrIza pakhavADIyA (sADA ttio jahaNNaNaM divasapahattassa, ukoseNaM tettIsAe vAsasahassANaM. soLa mAsa ) pachI hoya che. Abhoganivartita AhAra teone jaghanye sesaM caliyAiyaM taheva nijarAti. divasapRthaktva pachI, ane utkRSTe tetrIza hajAra varasa pachI hoya che. bAkI badhuM 'calitAdika nirjarAve che' ( ityAdi ) pUrva pramANe ja jANavU. 26. 'vANamaMtarANaM' ityAdi. vAnamantarANAM sthitau nAnAtvam, 'avasesaM'ti sthiteravazeSam-AyuSkavarjamityarthaH. prAguktamAhArAdi vastu yathA nAgakumArANAM tathA dRzyam , vyantarANAM nAgakumArANAM ca prAyaH samAnadharmatvAt. tatra vyantarANAM sthitirjaghanyena daza varSasahasrANi, utkarSeNa tu palyopamamiti. 'joisiyANa vi' ityAdi. jyotiSkANAmapi sthiteravazeSaM tathaiva yathA nAgakumArANAm . tatra jyotiSkANAM sthitirjaghanyena palyopamASTamabhAgaH, utkarSeNa palyopamaM varSalakSAdhikamiti. navaram-'ussAsa'tti kevalamucchAsasteSAM na nAgakumArasamAnaH, kiMtu vakSyamANastathA cAha:-'jahaNNaNaM muhuttapuhuttassa' ityAdi. pRthaktvaM dviprabhRtirAnavabhyaH, tatra yajaghanyaM muhUrtapRthaktvaM tad dvitrA muhUrtAH, yaccotkRSTaM tadaSTau nava veti. AhAro'pi vizeSita eva, tathA cAhaH-'AhAro' ityAdi. 'vemANiyANaM ThiI bhANiyavvA ohiya'tti audhikI sAmAnyA, sA ca palyopamAdikAstrayastriMzatsAgaropamAntAH, tatra jaghanyA saudharmamAzritya, utkRSTA cAnuttaravimAnAnIti. ucchAsapramANaM tu jaghanyasthitikadevAnA''zritya, itarat tu utkRSTasthitikAnA''zrityetyarthaH. atra gAthA:-"jassai jAiM sAgarAiM tassa ThiI tattiehiM pakkhehi, ussAso devANaM vAsasahassehiM AhAro"tti. tadetAvatA granthenoktA caturviMzatidaNDakavaktavyatA, iyaM ca keSucit sUtrapustakeSu, 'evaM ThiI AhAro' ityAdinA'tidezavAkyena darzitA, sA ceto vivaraNagranthAdavaseyeti. 26. [vANamaMtarANaM' ityAdi] vAnavyaMtara devonI sthitine viSa bheda che. [avasesaM' ti] 'avazeSa'-sthitithI avazeSa-bAkI vAnabhyaMtarAdi. arthAt AyuSyane varjIne pUrva kahelI AhArAdi vastuo jevI rIte nAgakumArone kahI tevI rIte vAnavyaMtarone paNa samajavI. kAraNa ke prAyaH nAgakumAra devonI ane vyaMtaronI samAnadharmatA che. tene viSe vyaMtaronI sthiti jaghanye dasa hajAra varSanI ane utkRSTatAe dasa hajAra varSapalyopamanI che. ['joisiyANa vi' ityAdi] jyotiSka devone paNa sthitithI avazeSa jevI rIte nAgakumArone kaDaM tema kahe. tene palyopama. 1.pra. chAyAH-jaghanyena antarmuhUrtam , utkRSTena trINi palyopamAniH-anu. 2. mUlacchAyAH-vAnavyantarANAM sthitau nAnAtvam, avazeSaM yathA nAgakumArANAm. evaM jyotiSikANAmapi, navaram-ucchvAso jaghanyena muhUrtapRthaktvena, utkRSTenApi muhUrtapRthaktvena. AhAro jaghanyena divasapRthaktvena, utkRSTenApi divasapRthaktvena. zeSaM tathaiva. vaimAnikAnAM sthitirbhaNitavyA auSikI. ucchAso jaghanyena muhUrtapRthaktvena, utkRSTena trayastriMzatA pakSaH. AhAra Abhoganivartito jaghanyena divasapRthaktvena, utkRSTena trayastriMzatA varSasahasraH. zeSaM calitAdikaM tathaiva nirjarayantiH -anu. 3.pra. chAyAH yasya yAni sAgarANi tasya sthitistAvadbhiH pakSaH, ucchAso devAnAM varSasahasrairAhAraH, itiH-anu0 4. atidezavAkyaM cedamaH-evaM ThiI, AhAro ya bhaNiabbo. ThiI jahA Tiipade tahA bhaNiabbA. sabajIvANaM AhAro vi jahA paNNavaNAe paDhame AhAruhesae tahA bhaNiavvo. etto ADhatto 'neraie NaM bhaMte / AhAraTThI jAva-dukkhattAe bhuno bhuno pariNamanti.' atidezavAkyasya saMskRtamidam-evaM sthitiH, AhArazca bhaNitavyaH. sthitiyathA sthitipade tathA bhaNitavyA. sarvajIvAnAmAhAro'pi yathA prajJApanAyAH prathame AhAroddezake tathA bhaNitavyaH. ita Arabhya-nairaviko bhagavan / AhArArthI yAvad-duHkhatayA bhUyo bhUyaH pariNamanti':-anu. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhatideza. zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 1.-uddezaka 1. ___ jyotiSika AyuSya. viSe jyotiSkonI sthiti jaghanyathI palyopamanA AThamA, bhAganI ane utkRSTatAe palyopama uparAMta eka lAkha varSanI che. ['Nayara-ussAsa' ti] kevaLa teono ucchvAsa nAgakumAranI samAna nathI, paNa ahIM kahIe chIe tevA svarUpavALo cha:-[ 'jahanneNaM muhutta huttassa' ityAdi] 'aghanyathI pRcakrava. muhUrtapRthaktva atikrame tyAre' ityAdi. pRthaktva bethI AraMbhI nava paryaMtanI saMkhyAne kahe che. ahI je jaghanyathI muhUrtapRthaktva kayuM che, tethI ye athavA traNa muhUrta levAM, ane je utkRSTatAe muhUrtapRthaktva kayuM che, tethI ATha athavA nava muhUrta samajavA. teonA AhAramA paNa vizeSatA cha, se pAtane mULakAra ja 'AhAra' ityAdi padadvArA kahe cha:-['vemANiyANaM ThiI bhANiyavvA ohiya' ti] 'vaimAnikonI audhikI sthiti maNavI-kahevI.' vaimAnika AyuSya. audhikI eTale sAmAnya, ane te palyopamathI AraMbhI tetrIza sAgaropama sudhI jANavI. tene viSe jaghanya sthiti saudharmane AzrIne ane utkRSTa sthiti anuttaravimAna vAsione AzrIne samajavI. ucchvAsanuM paNa jaghanya pramANa jaghanya sthitivALAone AzrIne ane utkRSTa pramANa utkRSTa sthitivALAone gAthA. AzrIne samaja. ahIM gAthA kahe cha:-"vaimAnika devomA jenI jeTalA sAgaropamanI sthiti hoya teno (te devono) teTalA pakhavADiye ucchvAsa, ane teTalA hajAra varSe AhAra samajavo." e pramANe ATalA (mULa) graMthadvArA covIsa daMDakanI vaktavyatA kahI. A vaktavyatA keTalAka sUtrapustakomA 'e. pramANe sthiti, AhAra' ityAdi atideza vAkyavaDe dekhADI che, te vaktavyatA A vivaraNa graMthathI nirNIta karI levI.. AtmAraMbhAdi. . 47.pra0-jIvANaM bhaMte ! kiM AyAraMbhA, parAraMbhA, tadu- 47. pra0-he bhagavan ! zuM jIvo AtmAraMbha che, parAraMbha che, bhayAraMbhA, aNAraMbhA ? tadubhayAraMbha che ke anArambha cha ? 47. u0-goyamA! atthegaiyA jIvA AyAraMbhA vi, 47. u0-he gautama ! keTalAka jIvo AtmAraMbha paNa che, parAraMbhA vi, tadubhayAraMbhANo aNAraMbhA. atthegaiyA jIvA No parAraMbha paNa che ane ubhayAraMbha paNa che, paNa anAraMbha nathI. tathA AyAraMbhA, no parAraMbhA, no tadubhayAraMbhA; aNAraMbhA. keTalAka jIvo AtmAraMbha nathI, parAraMbha nathI, ubhayAraMbha nathI, paNa anAraMbha che. 48.50-se keNadveNaM bhaMte ! evaM yucai, 'atthegaiyA jIvA 48. pra0-he bhagavan ! te e pramANe zA hetuthI kaho cho ke, AyAraMbhA vi evaM paDiuccAreyacvaM? 'keTalAka jIvo AtmAraMbha paNa che' ityAdi pUrvokta (prazna ) pharI thI uccArakho 48.u0-goyamA! jIvA duvihA pacattA, taM jahA:- 18. u0-he gautama ! jIyo ce prakAranA kahyA che, te A saMsArasamAvaNNagA ya, asaMsArasamAvaNNagA ya. tattha NaM je te pramANeH-saMsArasamApanaka ane asaMsArasamApanaka. temA je jIvo asaMsArasamAvaNNagA te NaM siddhA, siddhA zaM no AyAraMbhA. 3. asaMsArasamApanaka che teo siddharUpa che ane teo AtmAraMbha, jAya-aNAraMbhA. tatya NaM je te saMsArasamAvacagA te duvihA parAraMbha ke ubhayAraMbha nathI, paNa anAraMbha che. temAM je saMsArasamApapannatA, taM jahAH-saMjayA ya, asaMjayA ya. tattha NaM je te saMjayA naka jIvo che te ve prakAranA kahyA che, te A pramANe:-saMyata te duvihA panattA, taM jahA:-pamattasaMjayA ya, appamattasaMjayA ya. ane asaMyata. temAM je saMyato che te be prakAranA kahyA che, te Asattha NaM-je te appamattasaMjayA te gaM no AyAraMbhA, no parAraMbhA. pramANe:-pramattasaMyata ane apramattasaMyata. temA je apramattasaMyato cha jAva-aNAraMbhA. tattha NaM je te pamattasaMjayA te suhaM jogaM paDuca teo AtmAraMbha, parAraMbha ke yAvat-ubhayAraMbha nathI, paNa anAraMbha no AyAraMbhA, no parAraMbhA, jAva-aNAraMbhA. asubhaM jogaM paDucca che. temA je pramattasaMyato che teo zubha yoganI apekSAe AtmAraMbha, AyAraMbhA vi, jAva-No aNAraMbhA. tatya NaM je te asaMjayA te parAraMbha yAvat-ubhayAraMbha nathI, paNa anAraMbha che. ane teo azubha avirata paDuca AyAraMbhA vi jAva-no aNAraMbhA. se teNadveNaM yoganI apekSAe AtmAraMbha paNa che ane yAvat-anAraMbha nathI. temA je asaMyato cha teo aviratine AzrIne AtmAraMbha paNa che goyamA ! evaM baccai 'atthegaiyA jIvA jAva-aNAraMbhA.' ane yAvat-anAraMbha nadhI. mATe he gautama! te hetuthI ema kahevAya che ke, 'keTalAka jIyo AtmAraMbha paNa che ane yAvatanAraMbha paNa che.' 1. te atidezavAkya pUre A pramANe cha:-e pramANe sthiti bhane AhAra kahevo. sthitipadamA kahyA pramANe sthiti kahevI, ane 'prajJApanA'nA prathama AhAra uddezakamA kahyA pramANe sarva jIvone bhAhAra paNa kahevo. 'he bhagavan / nairayika AhArArthI che ?' tyAMcI mAMDIne 'yAvad duHkhapaNe vAraMvAra pariName che' tyA sudhI kaheyu:-anu. 2. mUlacchAyAH-jIvA bhagavan ! kimAtmArambhAH, parArambhAH, tadubhayArambhAH, anArambhAH ? gItama! santyekakA jIvA AtmArambhA api, parArambhA bhapi, tadubhayArambhA api; no anArambhAH, santyekakA jIvA no AtmArambhAH, no parArambhAH, no ubhayArambhAH, anArambhAH. tat kenArthana bhagavan / evamucyate-'santyekakA jIvA AtmArambhA api' evaM pratyuccArayitavyam ! gautama | jIvA dvividhAH prajJaptAH, tadyathAH-saMsArasamApanakAya, asaMsArasamApanakAca. tatra yete asaMsArasamApanakAste siddhAH, siddhA no AtmArambhAH yAvat-anArambhAH. tatra ye te saMsArasamApanakAste dvividhAH prajJaptAH, tadyathAH-saMyatAtha, asaMyatAzca. tatra ye te saMyatAste dvividhAH prajJaptAH, tadyathAH-pramattasaMyatAzca, apramattasaMyatAzca tatra ye te apramatarsayatAste no AtmArambhAH, no parArambhAH, yAvat-anArambhAH. tatra yete pramattasaMyatAste zubhaM yogaM pratItya no AtmArambhAH,no parArambhAH, yAvat-anArambhAH, azubhaM yogaM pratItya AtmArambhA api, yAvat-no anArambhAH. tatra ye te asaMyatAH te aviratiM pratItya AtmArambhA api yAvat-no bhanArambhAH. tat tenArthena gItama! evamucyate-'santyekakA jIvA yAvat-anArambhAH'-anu. Jain Education international Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka ?.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 27. uktA nArakAdidharmavaktavyatA, iyaM ca ArambhapUrvikA, iti ArambhanirUpaNAyA''haH-'jIvA NaM bhaMte / kiM AyAraMbhA?' ityAdi. Arambho jIvopaghAtaH-upadravaNamityarthaH-sAmAnyena cA''zravadvArapravRttiH. tatrA''tmAnamArabhante, AtmanA vA svayamArabhante, ityAtmArambhAH. tathA paramA''rabhante, pareNa vA''rambhayantIti parArambhAH. tadubhayamAtma-pararUpam , tadubhayena vA''rabhanta iti tadubhayArambhAH . Atma-paro-bhayA''mbhavarjitAstvanArambhA iti praznaH. atrottaraM sphuTameva, navaram-astizabdasyA'vyayatvena bahutvArthatvAdasti-vidyante-santItyarthaH. athavA bhaya pakSo yadata 'egaiya'tti ekakAH-eke-kecanetyarthaH. 'jIvA AtmArambhA api'ityAdAvapizabda uttarapadApekSayA samuccaye, sa cAtmAsammatyAdidharmANAmekAzrayatApratipAdanArthaH, bhinnAzrayatApratipAdanArtho vA; ekAzrayatvaM ca kAlabhedenAvagantavyam , tathAhiH-kadAcidAtmArambhAH. kadAcita parArambhAH, kadAcit tadubhayArambhAH; ata eva no'nArambhAH. bhinnA''zrayatvaM vevam-eke jIvA asaMyatA ityarthaH, AtmArambhA vA, parArambhA vetyAdi.' ayaikasvabhAvatvAd jIvAnAM bhedamasaMbhAvayannAhaH-'se keNadveNaM'ti atha kena kAraNenetyarthaH. 'vihA pacatta'tti mayA cAMnzva kevalibhiH, anena samastasarvavidAM matAbhedamAha, matabhede tu virodhavacanatayA teSAmasatyavacanatA'pattiH, pATalIputrasvarUpAbhidhAyakaviruddhavacanapuruSakadambakavaditi. pramattasaMyatasya hi zubho'zubhazca yogassyAt saMyatatvAt , pramAdaparatvAca. ityata AhaH-'suhaM jogaM paDucatti zabhayoga-upayuktatayA pratyupekSaNAdikaraNam . azubhayogastu tadevA'nupayuktatayA. Aha ca:-"puDhavI-AukAe-teja-pAja-yaNassai-sasANe paDilahaNApamatto chaNhaM pi virAhao hoi." tathA "savvo pamattajogo samaNassa o hoi AraMbho"tti. ataH zubhA'zubhau yogAvAtmArambhAdikAraNamiti. 'aviraI paDucca'tti ihAyaM bhAvaH yadyapyasaMyaMtAnAM sUkSmaikendriyAdInAM nA''tmArambhakAditvaM sAkSAdasti, tathApyaviratiM pratItya tadasti teSAm , nahi te tato nivRttAH, ato'saMyatAnAmaviratistatra kAraNamiti. nivRttAnAM tu kathaMcidAtmAdyArambhakatvepyanArambhakatvam .. yadAha:-"jA jayamANassa bhave virAhaNA suttavihisamaggassa, sA hoi nijjaraphalA ajatthavisohijuttassa."ti. 'se teNaTeNIti atha tena kAraNenetyarthaH. . 27. AgaLanA prakaraNamA nairayikAdinA dharmanI vaktavyatA kahI, e vaktavyatA AraMbhapUrvaka hoya che mATe have AraMbharnu nirUpaNa karatA kahe cha:- bhAraMbhanirUpaNa. jIvA NaM bhaMte ! kiM AyAraMbhA ?' ityAdi] 'he bhagavan ! zuM jIvo AtmAraMbhI che ?' ityAdi. AraMbha eTale jIvane upaghAta-upadrava, sAmAnya rIte kahIe to AzravadvAre pravRtti karavI. tene viSe AtmAne je AraMbhe, athavA AtmAvaDe vayaM AraMbha kare te AtmAraMbhI. tathA parane athavA paravaDe AraMbha bhAsmAramAdi. kare te parAraMbhI. AtmA ane pararUpa ubhayane, athavA te ubhayavaDe AraMbha kare te ubhayAraMbhI. ane (jeo) AtmA, para ane ubhaya saMbaMdhI AraMbha rahita hoya te anAraMbhI kahevAya. A pramANe prazna che. A sthale (mULamAM) uttarasUtra spaSTa che. ['asthi'] [ 'egaiya'tti] keTalAka jIvo AtmAraMbhI paNa cha. 'jIvo AtmAraMbhI paNa che' ityAdine viSe 'api-paNa' zabda pUrvapada ane uttarapadanAsaMbaMdhano sUcaka che. tethI te 'api' zabda 'AtmAraMbhipaNuM' ityAdi dharmonA ekAzrayapaNAne pratipAdana karavAne, athavA bhinnAzrayapaNAne pratipAdana karavAne yojyo che. ekAzrayapaNu kALanA bhede samajavaM. te A pramANe chaH-(eka ja jIva) koi samaye AtmAraMbhI, koi samaye parAraMbhI ane koi vakhate ubhayAraMbhI hoya che; mATe ja (jIva) anAraMbhI nathI. bhinnAzrayapaNuM (jUdA jUdA jIvonI apekSAe) che, te A pramANeH-keTalAka jIvo-asaMyata jIvo-'AtmAraMbhI tathA parAraMbhI paNa hoya che' ityAdi. sarva jIvonI samAna khabhAvatA hovAdhI pUrvokta (koi eka jIva AtmAraMbhI, koi eka jIva anAraMbhI ityAdi) prakAre jIvomA bhinna khabhAvatA kama hoi zake ? ema jIvonA bhedanI asaMbhAvanA karatAM praznakAra kahe che ke:-[ se keNaTeNaM' ti] (he bhagavan !) tenuM zuM kAraNa che| bIvomA bheda kama! e pramANe artha che. ['duvihA pannatta' ti] 'meM tathA anya kevalioe (jIvo) be prakAre prarUpyA che' A vAkyavaDe samasta sarvajJonA matano abheda- sarvamatAbheda, ekamata-kalo. jo matano bheda thAya to pATalIputra-paTanA-zaheranA svarUpane kahenArA viruddhavacanavALA puruSonA samUhanI peThe viruddha vacano thavAthI teomA asatyavaktRtva-khoTAbolApaNuM-Ave. pramatta saMyatane saMyata hovAthI zubha ane pramAdI hovAthI azubha yoga hoya che. tethI kaDaM che ke:-[ 'suhaM jogaM paDuca' tti] 'zubha yogane AzrI' upayogapUrvaka paDilehaNAdi karavA te zubhayoga. ane upayogarahita paDilehaNAdi zubhayoga. karavAM te azubhayoga. kaDuM che ke:-"pratilekhanAne viSa pramAdI pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAya ane prasakAya e chaeno paNa virAdhaka thAya che." tathA "zramaNano sarva pramatta yoga-pramAdayukta mana, vacana ane kAyAno yoga-AraMbharUpa hoya che." AthI zubhAzubha yogo AtmAraMbhAdinAM kAraNa thAya che. ['aviraiM paDuca' tti] 'aviratine AzrI' A sthale Avo Azaya che:-jo ke asaMyata sUkSmaekeMdriyAdirUpa (pRthivI, pANI vagerenA) jIvone sAkSAt AtmAraMbhAdi nathI, to paNa teonI aviratine AdhI teone AtmAraMbhAdi che. kAraNa ke te avirati. sUkSmaekeMdriyAdika jIvo, avirativALA hovAthI aviratithI nivRtti thayA nathI; mATe asaMyatone AtmAraMbhAdimAM avirati kAraNa cha. virativALAone to kathaMcid AtmAraMbhAdi hovA chatAM paNa AraMbhakapaNu nathI. kahyu cha ke-'adhyAtmavizuddhiyukta, sUtramA batAvelI samagra gAthA. vidhivALA ane yatanAsahita puruSane je virAdhanA thAya, te nirjarA phalavALI che." [se teNaTeNaM' ti ] 'te kAraNathI' e pramANe artha che. 1.pra. chAyAH-pRthivI-apakAya-tejo-vAyu-vanaspati-prasAnAm, pratilekhanApramattaH SaNNAmapi virAdhako bhavati. 2. sarvaH pramattayogaH bhramaNasya tu bhavati ArambhaH. 3. yA yatamAnasya bhaved virAdhanA sUtravidhisamaprasya, sA bhavati nirjaraphalA adhyAtmavizuddhiyuktasyaH-anu. 1. vizeSa e keH-'asthi-asti' e avyaya che, mATe 'santi' e bahuvacananA arthamAM paNa 'asti' zabda vaparAto hovAdhI ahIM 'asti'no 'santi' artha ko che. athavA 'asti' zabda kriyApadaarthavALo na letAM pakSAMtarasUcaka levo arthAt 'zuM A pakSa che':-dhIabhayadeva. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka nairayikAdi AtmAraMbha vagere. 19.pra0-nairaiyo NaM bhaMte / kiM AyAraMbhA, parAraMbhA, 49. pra0-he bhagavan ! nairayiko zuM AtmAraMbha, parAraMbha. tadubhayAraMbhA, aNAraMbhA ? ___ tadubhayAraMbha che ke anAraMbha che ! 49. u0-goyamA ! neraiyA AyAraMbhA vi, jAtra-No 49. u0-he gautama ! nairayiko AtmAraMbha paNa che ane aNAraMbhA. . yAvat-anAraMbha nathI. 50.pra0-se keNadveNaM / 50. pra0-he bhagavan ! te e pramANe zA hetuthI kaho cho! 50. u0-goyamA / aviratiM paDuna se teNadveNaM, 'jAva-no 50. u0-he gautama ! aviratinI apekSAe-mATe te hetuthIaNAraMbhA.' evaM jAva-asurakumArA vi. adhiratirUpa hetuthI-nairayiko yAvat-'anAraMbha nathI.'e pramANe yAvat-asurakumAro paNa jANavA. . 51. paMpiMdiyatirikkhajoNiyA, maNussA jahA jIvA, navaraM- 51. pUrvokta sAmAnya jIvonI peThe paMceMdriyatiryaMcayoniko siddhavirahiyA bhANiyavvA. ane manuSyo jANavA. vizeSa e keH-ahIM temAMnA te jIvomAMnA siddho na kahevA. 52. vANamaMtarA jAva-vemANiyA, jahA neraiyA. 52. nairayikonI peThe vAnavyaMtaro ane yAvat-vaimAniko jANavA. 3. salessA jahA ohiyA. kaNhalesassa, nIlalesassa 53. lezyAvALA jIvo sAmAnya jIvonI peThe kahevA. kRSNajahA ohiyA jIvA, navaraM-pamatta-appamattA na bhANiyavvA. lezyAvALA ane nIlalezyAvALA jIvo paNa sAmAnya jIvonI peThe teulesassa, pamhalesassa, sukalesassa jahA ohiyA jIvA, navaraM- jANavA. vizeSa e keH-ahIM te sAmAnya jIvomAMnA pramatta ane siddhA na bhANiyavvA. apramatta jIvo na kahevA. tathA tejolezyAvALA, padmalezyAvALA ane zuklalezyAvALA jIvo sAmAnya jIvonI peThe jANavA. temAM vizeSa e ke:-te jIvomAMnA siddho ahIM na kahevA. 28. athAtmArambhakatvAditvameva nArakAdicaturvizatidaNDakairnirUpayannAhaH-'neraiyA gaM'ityAdi vyaktam, navaram-'maNussa' ityAdAvayamarthaH, manuSyeSu saMyatA-saMyata-pramattA-pramattabhedAH pUrvoktAssanti, tataste yathA jIvAstathA'dhyetavyAH, kiMtu 'saMsArasamApannA itare ca te na vAcyAH, bhavavartitvAdeva teSAm, ityetadevA''haH-'siddhivirahie ityAdi. vyantarAdayo yathA nArakAstathA'dhyeyAH, asaMyatatvasAdharmyAditi, AtmArambhakatvAdibhirdharmerjIvA nirUpitAste ca salezyAzcA'lezyAzca bhavantIti salekSyAMstAMstaireva nirUpayannAhaH-'salessA jahA ohiya'tti lezyA kRSNAdidravyasAnnidhyajanito jIvapariNAmaH. yadAhaH-"kRSNAdidravyasAcivyAt pariNAmo ya AtmanaH, sphaTikasyeva tatrA'yaM lezyAzabdaH prayajyate." tatra salejhyA lezyAvanto jIvAH 'jahA ohiyati yathA nArakAdivizeSaNavarjitA jIvA adhItA:-'jIvA je bhane / kiM AyAraMbhA, parAraMbhA ?'ityAdinA daiNDakena tathA salezyA jIvA api vAcyAH. salezyAnAmasaMsArasamApannatvasyA'saMbhavena 'saMsArasamApana'ityAdivizeSaNavarjitAnAM zeSANAM saMyatAdivizeSaNAnAM teSvapi yujyamAnatvAt , tatra cArya pAThakramaH-"salessA NaM bhaMte ! jIvA kiM AyAraMbhA" ityAdi. tadeva sarvam , navaram-jIvasthAne 'salezyAH' iti vAcyamiti ayameko daNDakaH, kRSNAdilezyAbhedAt tadanye pada, tadevamete sapta. tatra 'kaNhalesassa'ityAdi. kRSNalezyasya, nIlalezyasya, kApotalezyasya ca .jIvarAzerdaNDako yathaudhikajIvadaNDakastathA'dhyetavyaH pramattA'pramattavizeSaNavarjaH, kRSNAdiSu prazastabhAvalezyAsu saMyatatvaM nAsti, yaccocyate "puvapaDivaNNao puNa annayarIe o lesAe"tti, vyalejhyA pratItyeti mantavyam, tatastAsu pramattAdyabhAvaH, tatra sUtrocAraNamevam-"kaNhalessA NaM bhaMte ! jIvA kiM AyAraMbhA, parAraMbhA, - -- -- ----- -- -- 1. mUlacchAyAH-nairayikA bhagavan ! AtmArambhAH, parArambhAH, tadubhayArambhAH, anArambhAH? gautama ! nairayikA AtmArambhA api, yAvat-no anArambhAH. tatkenArthena ! gautama! aviratiM pratItya, tat tenArthena yAvat-no anArambhAH. evaM yAvat-asurakumArA api. paJcendriyatiryagyonikAH, manuSyA yathA jIvAH, navaram-siddhavirahitA bhaNitavyAH. vAnavyantarA yAvat-vaimAnikAH, yathA nairayikAH. salezyA yathA audhikAH. kRSNalezyasya nIlalezyasya yathA audhikA jIvAH, navaram-pramattA'pramattA na bhaNitavyAH tejolezyasya, padmalezyasya, zuklezyasya yathA audhikA jIvAH, navaram-siddhA na bhaNitavyAH-anu. 2. saMyatA-saMyata-pramattA-pramattAnAm. 3. lezyA-zabdArthazvAyam:-lizyate zliSyate karmaNA saha AtmA anayeti lezyA-kRSNAdidravyasAcivyA mAtmanaH zubhA-'zubhapariNAmavizeSaH-caturthakarmapranye prathamagAthATIkAyAm. (bhA0 pR-92) 4. pUrvoktinaH-anu. 5.pra. chAyAH-salezyA bhagavan ! jIvAH kimAtmArambhAH 1. 6. pUrvapratipatrakaH punaranyatarasyAM tu lezyAyAm. etad gAthArdha zrIbhadrabAhukhAmiviracitAvazyakaniyukau upodghAtaniryukau, tatredaM caitasya pUrvArdham:-"sammattasu savvAsu lahai, suddhAsu tIsu ya caritaM" 7. kRSNalezyA bhagavan / jIvAH kimAtmArambhAH, parArambhAH, tadubhayArambhAH, anArambhAH? gautama ! AtmArambhA api yAvat-no anArambhAH tat kenArthena bhagavan ! evamucyate ? gautama / bhaviratiM pratItyaH-anu. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.udezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatI sUtra. 79 tadubhavAraMbhA, anAraMbhA / govamA ! AvAraMbhA vi jAyo agAraMbhA se keNadveSaM bhaMte / evaM buvai ? goyamA ! apira pahuca." evaM nIla---kApotalezyAdaNDakAvapIti tathA tejolezyAderjIvarArordaNDakAH yathaudhikA jIvAstathA vAcyAH. navaram -- teSu siddhA na vAcyAH, siddhAnAmalezyatvAt. te ca evam:- "teulessA NaM bhaMte ! jIvA kiM AyAraMbhA ? 4. goyamA ! atthegatiyA AyAraMbhA vi jAvo apAraMmA, atyegaiyA no AyAraMbhA, jAna-jaNAraMbhA se kegaNaM maMte / evaM budha 1 goyamA dubihA teulessA pacatA, taM jahA saMjayAya, ajayA tha." ityAdi. - 28. ve AtmAraMbhakapaNAdinaM na gairavikAdi covIsa daMDaka dvArA nirUpaNa karato he [rayA meM ityAdi] spaSTa che. vizeSa: vidyAdimAraM 'maNussa' ] manuSya ityAdi padamAM A artha che:-manuSyone viSe pUrve saMyaMta, asaMyata, pramatta ane apramatta bhedo kathA che. tethI teo ( manuSyo ) je prakAre jIvo che, te prakAre kahevA. paraMtu teo ( manuSyo) saMsArasamApanna - saMsArI, ane asaMsArasamApanna - mukta, e pramANe ve bhedavALA na kahevA. kAraNa ke saMyata, asaMyata, pramatta ane apramatta manuSyo saMsArane viSe ja vartavAvALA che. e mATe ja kahe che keH - [ 'siddhavirahie' ityAdi ] 'siddha 'virahita' bagere. jevI rIte nairadhiko cintavyA tevI rIte vyaMtarAdi paNa cintapavA. kAraNa ke asaMyatatA bannene samAna che. AtmAraMbhakatyAdi dharmova jIvo nirUpyA, baLI te (jIze) lezyAsahita ane lezyArahita hoSa che. mATe lekyAvALA jIvone AtmAraMbhAdi dharmoM dvArA ja nirUpatAM ruhe rAjezvamAraMbha che ke [ 'salessA jahA ohiya' ti] kRSNAdi dravya padArthamA samIpapaNAcI jIvamAM utpanna bhaelA pariNAma vizeSane tezyoM kahe che che ke bagere dravyanA saMbaMdhI sphaTikamA jema pariNAma bhAya he, tema AtmAne viSe yatA pariNAmavizeSamAM lezyA zabdano prayoga thAya che." salezyA - lezyAvALA- jIvo. [ 'jahA ohiya' tti ] jevI rIte sAmAnye jema 'he bhagavan! zuM jIvo AtmAraMbhI che, parAraMbhI che ?' ityAdi daMDakavaDe nairayika vagere vizeSaNo rahita-jIvo bhaNyA che, tema lezyAvALA jIvo paNa ( vizeSaNo rahita - sAmAnye ) kahevA. lezyAvALA jIvone viSe asaMsArasamApannatva-muktatva-siddhatva no asaMbhava hovAthI, 'saMsArasamApanna' 'asaMsArasamApanna' ityAdi vizeSaNo rahita zeSa 'saMvata' bagere vizeSaNo, tebhono yoga hovAthI joDayAM tene viSe A pramANe pAThakrama kaheyo:-"he bhagavan! lezyAvALA jIvo AtmAraMbhI che" ityAdi pUrve ka tema sahevaM vizeSa e ja ke jIvane sthAne 'devAcALA' e pramANe kahe. e rIte A eka daMDaka ase kRSNAdi (cha) lezyAnA bhedadhI bInA cha daMDaka, AvI rIte baghA meLavatA sAta daMDaka thAya che. [ 'kaNhalesassa' ityAdi ] jevI rIte sAmAnya jIvono daMDaka ko, tevI rIte kRSNalezyAvALA, nIlalezyAvALA ane kApotalezyAvALA jIva samUhano daMDaka kahevo. paraMtu pramatta ane apramatta vizeSaNo varjita kahevo. aprazasta bhAvavALI kRSNAdikRSNa, nIla ane kApota- lezyAmAM saMyatapaNuM nayI "pUrve sAdhupamAne prApta bhaeko jIva koi paNa lezyAmAM hoya che" e pramAMge ne kaM che, te dravyalejhyAne AzrI mAnavuM. tethI ( bhAvarUpa) kRSNalezyAdimAM pramattAdi vizeSaNono abhAva kahyo. tene viSe sUtroccAraNa A pramANe che:- "he bhagavan ! zuM kRSNalezvAvAlA jIva AtmAraMbhI che, parAraMbhI che, ubhayanA AraMbhI he ke anAraMgI che he gautama! AtmAraMbhI paNa che, yAvat-anAraMbhI nathI. he bhagavan ! te zA kAraNathI ema kaho cho he gautama! aviratine AdhI." A pramANe, nIlezyA ane kApotaleyAno paNa daMDaka heco. tathA tejolezyAdi traNa lezyAnAlA jIvarAzinA traNa daMDako jevI rIte sAmAnya jIyone kakSA tebI rIte kaIbA vizeSa eche ke tejolezyAdi daMDakomAM sAmAnya jIvanuM sarakhApaNuM letAM siddho na kahevA. kAraNa ke siddho lezyArahita hoya che. teo A pramANe bhaNavAH- "he bhagavan ! zuM tejolezyAcALA jIvo AramAraMbhI hai, parAraMbhI hai, umavAraMbhI che ke anAraMbhI he he gautama keThAka AtmAraMbhI epa ke bAvat anAraMbhI namI. ane keTalApha AtmAraMbhI nabhI, yAvat anAraMbhI hoya che. he bhagavan! te zA kAraNazrI ema kaho cho he gautama! tejolezyA ve prakAranI tejolezyA. kahI che, te A pramANe che:- saMyata ane asaMyata". ityAdi. 54. pra0 - ihabhavie bhaMte ! NANe, parabhavie nANe, tadubhayabhavie nANe ? jJAnAdi. " 54. u0- goyamA ! ihamavie vi nANe paramapieca nANe, tadubhayabhavi vi nANe. daMsaNaM pi evameva. 55. pra0 - ihabhavie bhaMte ! carite, parabhavie carite, tadubhayabhavie carite ? 54. pra0 -- he bhagavan ! jJAna aihabhavika che, pArabhavika che ke tadubhayabhavika che ! 1. pra0chA:- tejolezyA bhagavan ! jIvAH kimAtmArambhAH ? 4. gautama ! santyekakA AtmArambhA api yAvad-no anArambhAH santyekakA no AtmArambhAH yAvat-anArambhAH tat kenArthena bhagavan / evamucyate ? gautama! dvividhA tejolezyA prajJaptA, tadyathAH saMyatA ca asaMyatA caH - anu0 - 54. u0 - he gautama! jJAna aihabhavika paNa che, pArabhavika paNa che ane tadubhayabhavika paNa che. darzana paNa eja pramANe jANavuM. 55. pra0 - he bhagavan ! cAritra aihabhavika che, pArabhavika che ke tadubhayabhavika che ! 1. 'lezyA' zabdano artha A che:- 'liz coMTavu' dhAtu uparathI 'lezyA' zabda bane che. lezyA=je vaDe karma sAthe AtmA coMTe te, arthAt koi paNa saMyogathI AtmAno eka prakArano zubha ke azubha pariNAma-cothA karmagraMthanI pelI gAthAnI TIkA ( bhA0 1-92 ) 2. A arthane jaNAvanArI gAthAzrImadAkhAmiracita Avazyakanikima upodghAtami 1. mUlacchAyAH - aihabhavikaM bhagavan / jJAnam, pArabhavikaM jJAnam, tadubhayabhavikaM jJAnam ? gautama ! aihabhavikamapi jJAnam, pArabhavikamapi jJAnam, tadubhayabhakimapi jJAnam darzanamapi evameva aivi bhagavan ! cAritram, pAramanikaM cAritram tabhavabhavi cAritra anu0 , : Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnAdi. aibhavika - pArabhavika-ubhayabhavika. darzana. caritra. tapa dhane saMyama. 80 no tadubhayamapie pari evaM taye, saMjaye. * zrIrAmacandra-jimAgamasaMpa 55. u0 - goyamA ! ihabhavie carite, no parabhavie caritte, - zataka 1. - uddezaka 1. 55. u0- he gItama cAritra aihabhavika che, paNa pArabhavika ke tadubhayabhavika cAritra nathI. e pramANe tapa ane saMyama paNa jANavA. " * , 29. bhavahetubhUtamArambhaM nirUpya bhavA'bhAvahetubhUtaM jJAnAdidharmakadambakaM nirUpapanAhaH- 'inavie' ityAdi vyaktam, navaram-ihabhatre vartamAnajanmani yad vartate natu bhavAntare tadaihabhavikam kAkupAThAceha praznatA'vasevA tena kimaihanavikaM jJAnam uta 'parabhavie" ti parabhave vartamAnA'nantaraM bhAvinyanugAmitayA yad vartate rAt pArabhakkima, Ahosvit 'tadubhayamavie 'ti tadubhayarUpaporiha- paralakSaNayovayoryadanugAmitayA vartate tat tadubhayabhavikam idaM caivaM na pArabhavikAd bhidyate iti parataramane'pi yadanuvAti tad mAdyam, bhavavyati riktatvena paratarabhavasyA'pi parabhavatvAt, hrasvatA nirdezaceha sarvatra prAkRtatvAd iti praznaH nirvacanamapi sugamam . naMvaram: - 'ihabhavi' ti aihabhavikaM yadihA'dhItaM nA'nantarabhave'nuyAti pArabhavikaM yadanantarabhave'nupAti, tadubhayabhavikaM tu yadihA'dhItaM parabhave, paratarabhave cAnuvartate iti. 'daMsaNaM pi evameva tti darzanamihaM samyaktvamavaseyaM mokSamArgA'dhikAratvAt yadAhaH- "saimyagdarzana- jJAna cAritrANi mokSamArgaH " yatra tu jJAna-darzanayoreva grahaNaM syAt tatra darzanaM sAmAnyA'vabodharUpamavaseyamiti 'evameva 'tti jJAnavat prazna -nirvacanAbhyAM samavaseyam. cAritrasUtre nirvacane vizeSaH, tathAhi: cAritrameha bhavikameva, nahi cAritravAniha bhUlA tenaiva cAritreNa punazcAritrI bhavati yAvajjIvitA'padhikatvAt tasya kiMca, cAritriNaH saMsAre sarvaviratasya dezaviratasva ca devotpAdAt, tatra ca viraroratyantamabhAvAt mokSagatAvapi cAritrasaMbhavA'bhAvAt, cAritraM hi karmakSapaNAyA'nuSThIyate, mokSe ca tasyA'kiJcitkaratvAt, yAvajjIvamiti pratijJAsamAptestadanyasyAzcAgrahaNAd anuSThAnarUpatvAcca cAritrasya zarIrA'bhAve ca tadayogAt ata evopyate "siddhe' no paritI." "no acaritI, no paritAparitI"tti ca aviraterabhAvAditi. anantaraM cAritramuktam, tacca dvidhAH - tapaH -saMyamabhedAditi tayornirUpaNAyA'tidezamAhaH - ' evaM tave, saMjame 'tti prazna- nirvacanAbhyAM cAritrayat tapaH saMyamI vAcyI, cAritrarUpatvAt tayoriti 29. bhavanA kAraNabhUta AraMbhanuM nirana ka bAda ve bhavanA nAzamAM kAraNabhUta jJAnAdi dharmasamUhanuM nirUpaNa karatAM kahe che ke [ 'ihebhavie' ] ityAdi vyaktArthaka che. vizeSa, bhavAntara - bIjA bhava-mAM nahIM paNa A bhavamAM eTale cAlatA janmamAM je hoya, te aihabhavika samaja. ahIM kAku - pAThI no mizra karavo-pakSa samajAvo. tethI dhuMA bhavamAM vartabAbA jJAna che ke [parabhavie' ci] pArabhavika bAlu bhava pAhI (anantara) vAvALA bhagane viSe sahacarapaNe vartavAcA zAna ? athavA huM ['tadubhayamavie' tti] tadubhayamanika jJAna ? 'tadubhayamavika' zabdanI (cAlu bhaga ane parabhavasvarUpa ubhavabhavamAM je sahacarapaNe vartavAvA, te tadubhavabhavika jJAna) A pramANe vyutpatti karavAmI tadubhavabhaSika jJAna, pAramAvika-paramavamAM vartavAvALA-jJAnathI jUduM thayuM nahIM, mATe paratara AgAmI trIjA, cothA vagere bhavamAM paNa je jJAna jAya te jJAnane tadubhayabhavika jJAna samajavuM kAraNa ke paratarabhava paNa cAlatA bhavathI bhinna hovAthI parabhavasvarUpa ja che. ( ' tadubhayabhavika' zabdamAM rahelA 'tadubhaya' zabdavaDe grahaNa karAtA ihabhava ane parabhavamAM, parabhava zabdavaDe paratara bhavanuM paNa grahaNa kara. A pramANe paratarabhavanA grahaNathI tadubhayabhavika jJAna pArabhavika jJAnathI jUrdu dekhADyuM.) AvI rIte praznasUtra ane uttarasUtra paNa sugama che. vizeSa, [ 'ihabhavie' tti ] cAlatA bhavamAM bhaNAelaM AgAmI bhavamAM na jAya te aihabhavika jJAna. cAlatA bhavamAM bhaNAeluM anantara - bIjA - bhavamAM jAya te pArabhavika jJAna. cAlatA bhavamAM bhaNAeluM parabhavarmA tathA paratarabhavamAM jAya te tadubhayabhavika jJAna. [ 'daMsaNaM pi evameva' tti ] darzana paNa A pramANe samajavuM. ahIM mokSamArganA adhikArathI (darzana) zabdava 'samyaktva' samajavuM. kathuM che keH- "saimyag darzana, jJAna ane cAritra emokSamArga che." je sthale jJAna, darzananuM ja grahaNa karyu hoya, te sthale 'darzana' eTale sAmAnya bodharUpa zana samaja. [evameSa' ti] prazna ane uttaravaDe darzana paNa zananI jaina samaja cAritra sUtramA uttarane viSe vizeSa che, te A pramANe :- cAritra A bhavamAM ja vartavAvAluM che, jIva A bhavamAM cAritravALo thai, e ja cAritravaDe bIjA bhavamAM cAritravALo thato nathI. kAraNa ke mahaNa kare cAritra yAvajIva paryaMta jIvatAM sudhI ja hoya che. baLI sarvavirata tathA dezavirata cAritravALAnI utpati devalokamAM ja hoya ane devalokamAM viratino taddana abhAva honAthI, tyAM paNa cAriSano asaMbhava hai. cAritracALA jIvonI mokSagati yaha hova to te gatimAM paNa cAritramo asaMbhava hai. kAra ke cAripano aMgIkAra karmanA kSaya sAha che, mATe mokSamAM pArivanuM kAMDa paNa prayojana nathI. yahI pratijJAnI A bhavagAMja samApti hovAthI ane anya bhava saMbaMdhI pratijJAne nahIM grahaNa karelI hovAthI, cAritra para - anya -bhavamAM jatuM nathI tathA cAritra kriyArUpa hovAthI, (zarIramAM saMbhave che. ane) mokSamAM zarIrano abhAva hovAthI, tyAM cAritrano yoga saMbhavato nayI. eSI jakar3evAva che ke:-"siddho cAritravALA nathI". "riyA nayI tema cAritrA'cAritrI paNa navI" (mokSamAM anuSThAnarUpa cAritrano abhAva hovAthI cAritravALA nathI' e pramANe dhuM) tathA aviratino abhAva hovAthI 'acAritrI tathA cAritrAcAritrI nathI' e pramANe kayuM. hamaNAM kahevAelaM cAritra tapa ane saMyamanA bhedathI be prakAranuM che. mATe have te bannenuM (tapa ane saMyamanuM ) nirUpaNa karavA sAru atideza kahe che: - [ 'evaM tave, saMjame' tti ] tapa ane saMyama e pramANe che. tapa ane saMyama praznottaravaDe cAritranI jema kahevAM, kAraNa ke teo banne cAritrarUpa ja che. 1. mUlacchAyAH - gautama ! aihabhavikaM cAritram, no pArabhavikaM cAritram no tadubhayabhavikaM cAritram evaM tapaH, saMyamaH - anu0 , 2. tattvArthAdhigame prathamAdhyAye prathamasUtram 3. pra0 chAyAH siddhA no cAritriNaH, no acAritriNaH, no cAritrAcAritriNaH - anu0 1. 'aihabhavika bhane pArabhayika' zabdoMne badale 'ihabhava ane parabhanie zabdo mUkyAte prAkRtane dhoraNa hava karIne mUkyA zrIbhavadeva 2 tasyAdhigamasUtra prathama adhyAyasUtraanu e O Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. asaMvRta anagAra. 56. pra0-asaMvuDe NaM bhate / aNagAre kiM sijjhai, bujjhai, 56.pra0--he bhagavan ! zuM asaMtRta anagAra siddha thAya cha, bodha muccai, parinivvAi, savvadukkhANaM aMtaM karei ? ' pAme che, mUkAya cha, nirvANa pAme che, sarva duHkhono aMta kare che ! 56. u0-goyamA! No iNadve samaDhe. 56. u0-he gautama ! A artha ThIka nathI. 57. pra0-se keNadveNaM jAva-no aMtaM karei ? 57. pra0--he bhagavan ! te koNa kAraNathI yAvat-aMtane nathI karato? 57. u0--goyamA! asaMvuDe aNagAre AuyavajjAo satta 57.u0--he gautama! asaMvRta anagAra AyuSyane choDIne zithila kammapagaDIo siDhilabaMdhaNabaddhAo dhaNiyabaMdhaNabaddhAo pakarei, baMdhane bAMdhelI sAte karmaprakRtione ghana baMdhane bAMdhelI karavAno AraMbha hassakAlaThijhyAo dIhakAlaThiiyAo pakarei, maMdANubhAvAo kare che, hasva-alpa-kALa sthitivALIne dIrgha kALa sthitivALI karavAno tivvANubhAvAo pakarei, appapaesaggAo bahuppaesaggAo pakarei; AraMbha kare che, maMda anubhAgavALIne tIvra anubhAgavALI karavAno AuyaM ca NaM kamma siya baMdhai, siya no baMdhai. assAyAveyaNijja AraMbha kare che. alpa-thoDA-pradezavALIne bahu pradezavALI karavAno ca NaM kammaM bhujjo mujjo uvaciNai, aNAiyaM ca NaM aNavayaggaM AraMbha kare che ane AyuSya karmane to kadAcit bAMdhe che, tema kadAdIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM aNupariyaTTai, se teNadveNaM goyamA ! cit bAMdhato paNa nathI. azAtAvedanIyakarmane to vAraMvAra ekaLu asaMvuDe aNagAre No sijjhai, jAva-No aMtaM karei. kare che. tathA anAdi, anaMta, dIrghamArgavALA, cAragativALA saMsArAraNyane viSe paryaTana kare che. gautama ! te kAraNathI asaMvRta anagAra siddha dhato nathI, yAvat-sarva duHkhono aMta-nAza-karato nathI. 30. nanu satyapi jJAnAdermokSahetutve darzana eva yatitavyam , tasyaiva mokSahetutvAt. yadAha:-" bhaTTeNa carittAo suhuaraM daMsaNaM gaheavvaM, sijjhAMti caraNarahiA daMsaNarahiA na sijhati" iti yo manyate taM zikSayituM praznayannAhaH-'asaMvuDe gaM'ityAdi vyaktam, navaram-'asaMvuDe gaM'ti asaMvRto'niruddhAzravadvAraH, 'aNagAre'tti avidyamAnagRhaH-sAdhurityarthaH. sijhaitti sidhyati-avAptacaramabhavatayA siddhigamanayogyo bhavati. 'bujjhaitti sa eva yadA samutpannakevalajJAnatayA sva-paraparyAyopetAn nikhilAn jIvAdipadArthAn jAnAti, tadA 'budhyate' iti vyapadizyate. 'muccaitti sa eva saMjAtakevalabodho bhavopagrAhikarmabhiH pratisamayaM vimucyamAno 'mucyate' ityucyate. 'parinivvAi'tti sa eva teSAM karmapudgalAnAmanusamayaM yathA yathA kSayamApnoti, tathA tathA zItIbhavan 'parinirvAti iti procyate. 'savvadukkhANaM aMtaM karai'tti sa eva caramabhavA''yuSo'ntimasamaye kSapitA'zeSakarmAzaH 'sarvaduHkhAnAmantaM karoti' iti bhaNyate. iti praznaH. 30. jo ke jJAnAdimAM mokSanuM hetupaNuM che, to paNa darzanamA ja yatna karavo joie. kAraNa ke mokSay kharekhalaM kAraNa darzana ja che. kayuM che ke- asaMvRta anagAra. "cAritrathI bhraSTa thaelAe darzananu ja grahaNa kara e atyaMta suMdara che. kAraNa ke cAritrathI rahita jIva siddha thAya che, paNa darzanathI rahita siddha thato darzana. nathI." A pramANe je mAne che, teone zikSA-bodha-ApavAne prazna karatA kahe cha:-'asaMvuDe gaM' ityAdi] 'asaMvRta ityAdi' spaSTa che. vizeSa, ['asaMvuDe gaM' ti] asaMvRta-AzravadvArane-karma AvavAnA mArgane-nahIM rokanAra, ['aNagAre' ti] jene ghara na hoya te anagAra arthAt sAdhu, asaMvRta-bhanagAra. ['sijjhai' ti] chello bhava maLavAthI siddhimAM gamana karavAne yogya thAya che. [ 'bujjhai' ti] te ja (siddhine viSe gamana karavAne yogya ) jyAre sidhyati-yudhyate / utpanna thaelA kevalajJAnathI svaparaparyAyasahita samagra jIvAdi padArthane jANe che, tyAre 'bodha pAme che' e pramANeno vyavahAra thAya che. [ 'muccai' tti] mucyate / te upajela kevalajJAnavALo jIva pratisamaya bhavopagrAhi karmovaDe mUkAto 'mukta thAya che' e pramANeno vyavahAra thAya che. [ 'parinivvAi' ti] dareka nirvAti / samaye jema jema karmapudgalono kSaya kare che, tema tema zItala thato te ja-bhavopagrAhi karmothI mUkAto-jIva 'zItala thAya che' e pramANe kahevAya che. ['savvadukkhANaM aMtaM karei' tti ] carama bhavanA aMta samaye samasta kauzano kSaya karavAvALo te ja jIva 'sarva duHkhano aMta kare che' e pramANe bhaNAya sarva duHkhamAza01 che. A pramANe praznasUtra che. 31. uttaraM tu kaNThayam . navaram , 'No iNaDhe samaDe'tti no naiva, 'iNaDe' tti ayamanantaroktatvena pratyakSaH,artho bhAvaH, samartho balavAn, vakSyamANadUSaNamudgarapraharajarjaritatvAt. 'AuyavajjAo'tti. yasmAdekatra bhavagrahaNe sakRdevA'ntarmuhUrtamAtrakAle evA'yuSo bandhastata uktamAyurvejoM iti. 'siDhilabaMdhaNabaddhAo'tti zlathabandhanaM spaSTatA vA. nibaddhatA vA, nidhattatA vA tena baddhA AtmapradezeSu saMbandhitAH, dhUpA'vasthAyAmazubhatarapariNAmasya kathaMcidabhAvAd iti. zithilabandhanabaddhA etAzcA'zubhA eva draSTavyAH, asaMvRtabhAvasya nindAprastAvAt . 1. mUlacchAyA:-asaMvRto bhagavan / anagAraH kiM sidhyati, yudhyate, mucyate. parinirvAti, sarvaduHkhAnAmantaM karoti ! gautama! nAyamarthaH samayaH. tat kenA'rthena yAvada-antaM na karoti? gautama ! asaMvRto'nagAra AyurvarjAH sapta karmaprakRtIH zithilabandhanabaddhA gADhavandhanabaddhAH prakaroti, hakhakAlasthitikA dAghakAlasthitikAH prakaroti, mandA'nubhAvAstIvA'nubhAvAH prakaroti, alpapradezAmA vahapradezApAH prakaroti; AyuSkaM ca karma syAd banAti, syAdna banAti. asAtavedanIyaM ca karma bhUyo bhUya upacinoti, anAdikaM ca anavanatAgrama . dIrghAdhvama. cAtarantasaMsArakAntAramanuparyaTati, tat tenArthana gautama asaMghRto'nagAro na sidhyati, yAvad-nA'ntaM karotiH-anu. .11 bha.sU. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataMka 1.-uddezaka. tAH kiM ! ityAhaH-'dheNiabaMdhaNabaddhAo pakarei'tti gADhatarabandhanA baddhA'vasthA vA, nidhattA'vasthA vA, nikAcitA vA prakaroti, prazabdasyAdikArthatvAt kartumArabhate, asaMvRtatvasyA'zubhayogarUpatvena gADhataraprakRtibandhahetutvAt. Aha caH-"jogA payaDi-paesa"ti. paunaHpanyabhAve tvasaMvRtatvasya tAH karotyeveti. tathA havakAlasthitikA dIrghakAlasthitikAH prakaroti, tatra sthitiH-upAttasya karmaNo'vasthAnam, tAmalpakAlAM mahatIM karotItyarthaH. asaMvRtatvasya kaSAyarUpatvena sthitibandhahetutvAt.Aha ca:-"ThiI aNabhAgaM kasAyao kaNa" tti. tathA 'maMdANubhAva' ityAdi. ihA'nubhAvo vipAkaH-rasavizeSa ityarthaH, tatazca mandA'nubhAvAH paripelavarasA: satIrgADharasAH prakaroti. asaMvRtatvasya kaSAyarUpatvAdeva, anubhAgabandhasya ca kaSAyapratyayatvAditi. 31. uttarasUtra sugama che. vizeSa, [ 'No iNaDhe sama?' ti] A hamaNAM kahelo hovAthI pratyakSa, je artha-bhAva, te samartha-balavAn-nathI. kAraNa ke aMtarmuhUrta. AgaLa kahevAtI dUSaNarUpa mogharInA prahArathI te jIrNa thaelo che. [ 'AuyavajjAo' tti] eka bhavagrahaNamAM eka ja vakhata mAtra antarmuhUrta kALane viSe 'ja AyuSyano baMdha thAya che, tethI AyuSyane mUkIne (karmaprakRtio) kahI. ['siDhilabaMdhaNabaddhAo' tti] zithilabaMdhana eTale karmonI eka bIjA sAthe spRSTatA, zithilabaMdha. nibaddhatA, athavA nidhattatA-joDAi jaq te. tevaDe baMdhAelI-AtmapradezonI sAthe saMbaMdhavALI karmanI-prakRtione kare che. 'zithila baMdhanavaDe baMdhAelI karmaprakRti one ema kahevA, kAraNa e che keH-pUrva avasthAmA atyaMta azubha pariNAmano kathaMcit abhAva che. A zithila baMdhanavaDe baMdhAelI karmaprakRtio azubha ja dekhavI-jANavI. kAraNa ke asaMvRtapaNAnI-AzravadvAranI-niMdAno prastAva che.teone (zithila baMdhanavaDe baMdhAelI karmaprakRtione ) kevI kare che? te kahe gADhavaMdha. chaH-dhaNiyabaMdhaNabaddhAo pakarei' tti] atyaMta gADha baMdhanavALI eTale ke, baddha avasthAvALI athavA nidhatta avasthAvALI, athavA nikAcita (avasthA vALI) karavAno AraMbha kare che. kAraNa ke asaMvRtapaNuM e (mana vacana ane kAyanA ) azubha yogasvarUpa hovAthI atyaMta gADha prakRti baMdhananu kAraNa che. yoga... kamu cha ke:-"(jIva mana, vacana, ane kAyanA) yogethI prakRtibaMdha ane pradezabaMdhane kare che." vAraMvAra asaMvRtapaNuM thavAthI te prakRtione (tevI) ja hasvakAmadIrghakALa. kare che. tathA je prakRtio thoDA samayanI sthitivALI hoya che, teone lAMbA kALanI sthitivALI karavAno AraMbha kare che. sthiti-grahaNa karAelA karmonuM rahevU, tene alpa kALavALI sthitine-moTI (lAMbA samaya sudhI rahenArI) kare che. kAraNa ke asaMvRtapaNuM e kaSAyarUpa hovAthI sthitibaMdhana kaSAya. kAraNa che. kabuM che ke:-"(jIva) kAyavaDe sthitibaMdha ane rasabaMdha kare che." [ 'maMdANubhAva' ityAdi] ahIM anubhAvano artha vipAka-rasavizeSa che. maMdarasa. tIbarasa. tethI maMda anubhAvavALI-hIna rasavALI athavA durbala rasavALI karmaprakRtione, gADha rasavALI karavAno AraMbha kare che. kAraNa ke asaMvRtapaNuM e kaSAya svarUpa ja che ane kaSAya ja anubhAgabaMdhanuM kAraNa che.. 32. 'appapaesaggA' ityAdi. alpaM stokaM pradezAgraM karmadalikaparimANaM yAMsAM tAstathA, tA bahupradezAgrAH prakaroti. pradezabandhasyA'pi yogapratyayatvAt , asaMvRtatvasya ca yogarUpatvAd iti. 'AuyaM ca' ityAdi. AyuH punaH karma, syAt kadAcid badhnAti, syAt kadAcinna badhnAti, yasmAt tribhAgAdhavazeSA''yuSaH parabhavAyuH prakurvanti, tena yadA tribhAgAdistadA badhnAti, anyadA na banAtIti. tathA 'asAya' ityAdi. asAtavedanIyaM ca duHkhavedanIyaM karma, punarbhUyo bhUyaH-punaH punarupacinoti-upacitaM karoti. nanu karmasaptakAntavartitvAd asAtavedanIyasya pUrvoktavizeSaNebhya eva tadupacayapratipatteH kimetadgrahaNena ? atrocyate; asaMtRto'tyantaduHkhito bhavati iti pratipAdanena bhayajananAd asaMvRtatvaparihArArthamidam , ityaduSTamiti. 'aNAiyaMti avidyamAnA''dikam , ajJAtikaM vA-avidyamAnasvajanam , RNaM vA'tItamRNajanyaduHsthatA'tikrAntaM duHsthatAnimittatayA iti RNA'tItam , aNaM vA'NakaM pApam , atizayenetaM gatam-aNAtItam. 'aNakyagga'ti 'avayaggati dezIvacano'ntavAcakaH, tatastanniSedhAd 'aNavayaggaM' anantamityarthaH, athavA'vanatamAsannam , agramanto yasya tat tathA, taniSedhAdanavanatAnam, etadeva varNanAzAd 'anavatAgram' iti. athavA'navagatamaparicchinnam , agraM parimANaM yasya tat tathA, ata eva 'dIhamaddhaM ti dIrghAvaM-dIrghakAlam , dIrghAdhvaM vA dIrghamArgam , 'cAurata'tti cAturantaM devAdigatibhedAt , pUrvAdidigbhedAca caturvibhAgam , tadeva svArthikA'NapratyayopAdAnAt cAturantam , 'saMsArakantAraM' ti bhavA'raNyam, 'aNupariyaTTai'tti punaH punarbhamatIti. 32. [ 'appapaesaggA' ityAdi] alpa-thoDA-pradezavALAM karmadaliyAnA parimANavALI karmanI prakRtione, ghaNA pradezavALAM karmadaliyAnA parimANavALI AyuSyano kadAcit kare che. kAraNa ke yoga pradezabaMdhana paNa kAraNa che ane asaMvRtapaNuM e yoga che. [ 'AuyaM ca' ityAdi] AyuSyakarmane to kadAcit bAMdhe che ane baMdha. kadAcit bAMdhato (paNa) nathI. kAraNa ke jIvo ( cAlu) AyuSyanA trIjA bhAgAdi avazeSa-bAkI-rahetA parabhavanA AyuSyane bAMdhavAno AraMbha kare, AvaravA bAMdhavAno che. tethI asaMvRta sAdhu paNa jyAre AyuSyanA zrIjA bhAgAdi avazeSa hoya che tyAre parabhava saMbaMdhI AyuSyanA baMdhane bAMdhe che, paNa anya--bIjA-samaye kALa bAMdhato nathI. ['asAya' ityAdi] azAtAvedanIya karmano-duHkhapUrvaka vedavAnA karmano-vAraMvAra upacaya kare che. zaMkA-azAtAvedanIya karma azAtAvedanIya juI sAta karmonI aMtargata hovAthI pUrvamA kahelA vizeSaNovaDe ja tenA upacayanuM jJAna thai jaze, to pachI zA mATe tenuM pRthag grahaNa karyu ? samAdhAna kema! 'asaMvRta-Asrava dvArane nahIM ruMdhanAra-jIva, azAtAvedanIyano upacaya karI atyaMta duHkhI thAya che' A pramANe pratipAdana karavAvaDe bhaya utpanna asaMvatvaparihAra. thavAthI, asaMvRtapaNAno parihAra thAya-mATe azAtAvedanIyano upacaya jUdo grahaNa karyo che, tethI doSa nathI. (havethI saMsArarUpI araNyanA vizeSaNo saMsArAraNya. che-) ['aNAiyaM' ti] anAdikam-jenI Adi nathI. athavA ajJAtikam-jemAM jJAti-khajana-nadhI. vA RNAtItam-saMsAra, atyaMta kharAba hAlatanuM kAraNa hovAthI karajathI utpanna thatI kharAba sthitine paNa atikramavAvALI hAlatavALu, arthAt karajajanya duHkha karatAM paNa adhika duHkhavALU, 1. "dhaNi gADham" dezInAmamAlAyAm (pR-174-gA-58-zrIhemacandrAH) 2. etad vacanaM pazcame karmagranthe 96 gAthAyAm. 3. etatsamAnaM vacanamapi tatravaH-anu. 1. A zabda dezyaprAkRtano che, ane teno artha 'gADha' yAya che. ( dezInAmamAlA-pR-178-gA-58-zrIhemacandrasUri.) 2. A vacana pAMcamA karmagraMthamA 96 mI gAthAmA che. 3. A vacananI samAna vacana paNa tyAM ja che:-anu. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. athavA aNAtItam-aNaeTale pApa, ati-atyanta, ita-prApta thaela, ghaNA pApavALu,['aNavayamgaM' ti] 'avayamgaM' e 'aMta' arthavALo dezI-bhASAno zabda 2. teno (natra-samAsavaDe) niSedha karavAthI 'aNavayagga'-jeno aMta nathI. athavA anabanatAgram-avanata eTale Asanna, ana eTale aMta, jeno aMta Asanna che te avanatAya, teno (na-samAsavaDe) niSedha karavAthI jeno aMta Asanna nathI te 'anavanatAra' kahevAya. athavA anavanatAgrama-jenaM parimANa jJAta nathI, AvA prakAracaM saMsArarUpI araNya hovAthI ja-['dIhamaddhaM' ti] dIrghA'ddham-dIrgha kALavALu, athavA dIrghAdhvam-dIrgha mArgabALaM. ['cAuraMta' ti] devagati vagere gatinA bhedathI, athavA pUrva dizA vagere dizAonA bhedathI cAturantam-cAra vibhAgavALa, AMbA prakAranaM [ saMsArakatAra' ti je saMsArarUpI araNya, te prati ['aNupariyaTTai' ti] ( asaMvRta jIva ) vAraMvAra bhramaNa kare che. saMvRta anagAra. 18. pra0-saMvaDe gaM bhaMte / aNagAre sijjhai, jAva-savva- 58. pra0-he bhagavan ! saMvRta anagAra siddha thAya che, dukkhANaM aMtaM karei ? yAvat-sarva duHkhonA aMtane kare che ! 58. u0-haMtA, sijjhai, jAva-aMtaM karei. 58. u0--he gautama ! hA, siddha thAya che, yAvat-sarva duH khonA aMtane kare che. 59.pra0-se keNaTeNaM ? 59. pra0-he bhagavan ! te kyA arthathI-hetuthI? . 59. u0-goyamA ! saMvuDe aNagAre AuyavajjAo satta 59. u0-gautama! saMvRta anagAra Ayune choDIne gADha baMdhane kammappagaDIo ghaNiyabaMdhaNabaddhAo siDhilabaMdhaNabaddhAo pakarei, bAMdhelI sAta karmaprakRtione zithila baMdhane bAMdhavAno AraMbha dIhakAlaviiyAo hassakAlAviiyAo pakarai, tivvANubhAvAo kare che, dIrgha-lAMbA-kALanI sthitivALIne hasva-thoDA-kALanI maMdANabhAvAo pakarei, bahuppaesaggAo appapaesaggAo pakarei, sthitivALI karavAno AraMbha kare che, tItra anubhAgavALIne maMda AuyaM ca NaM kammaM na baMdhai. asAyAveyaNijjaM ca NaM kammaM no anubhAgavALI karavAno AraMbha kare che, bahu pradezAgravALIne alpa bhujjo mujjo uvaciNAi. aNAdIyaM ca NaM aNavadaggaM, dIhamadaM, pradezAgravALI karavAno AraMbha kare che ane AyuSyakarmane bAMdhato cAuraMtasaMsArakatAraM vIIvayai, se teNaTeNaM goyamA ! evaM vucai- nadhI. tathA azAtAvedanIya karmano vAraMvAra upacaya paNa karato nathI. 'saMvuDe aNagAre sijjhai, jAva-aMtaM karei'. mATe anAdi, ananta, moTA-lAMbA-mArgavALA, cAturanta-cAra prakAranI gatibALA-saMsArarUpI araNyarnu atikramaNa-ulaMghana kare che, he gautama ! te kAraNathI 'saMvRta anagAra siddha thAya che, yAvatsarva duHkhono aMta kare che e pramANe kahevAya che. 33. asaMvRtasya tAvadidaM phalam, saMvRtasya tu yat syAt tadAhaH-'saMvuDe NaM' ityAdi vyaktam . navaram , saMvRtA'nagAraH pramattA-'pramattasaMyatAdiH. sa ca caramazarIraH syAt, acaramazarIro vA, tatra yazcaramazarIrastadapekSayedaM sUtram , yastvacaramazarIrastadapekSayA paraMparayA sUtrArtho'vaseyaH. unu pAraMparyeNa asaMvRtasyA'pi sUtroktArthasyAvazyaMbhAvaH, yataH zuklapAkSikasyApi mokSo'vazyaMbhAvI, tadevaM saMvRtA-saMvRtayoH phalato bhedA'bhAva eveti.atrocyate; satyam , kiMtu yat saMvRtasya pAraMpaye tadutkarSataH saptA-'STabhavapramANam , yato vakSyati:-"jahaniyaM carittA''rAhaNaM ArAhitta sattadvabhavaggahaNehiM sijjhaI"tti. yaccA'saMvRtasya pAraMparya tadutkarSato'pArdhapudgalaparAvartamAnamapi syAt , virAdhanAphalatvAt tasya iti. 'vIIvayai'tti vyativrajati vyatikrAmatItyarthaH. 33. pUrve kazyaM te asaMvRtanuM phala che. have saMvRtarnu phala kahe chaH-['saMvuDe Na' ityAdi] saMghRta anagAra pramattasaMyata ane apramattasaMyata vagere bhedathI saMpata. samajavo. ane te-saMvRta anagAra-caramazarIrI, tathA acaramazarIrI hoya che. tene viSe je saMvRta anagAra caramazarIrI hoya tenI apekSAe A sUtra samajavaM. A sUtra kone ghaTe ? ane je saMvRta anagAra acaramazarIrI hoya tenI apekSAe A sUtrano artha paraMparAe samajavo. zaMkA-paraMparAe to A sUtramA kahelo artha asaMvRta anagArane paNa ghaTe e cokkasa che, kAraNa ke zuklapAkSika (asaMvRta) no paNa jarUra mokSa thavAno che. to A pramANe saMvRta ane asaMvRtano paraMparAe phalathI abheda ja thayo ? samA0 satya che, paraMtu je saMvRtanuM pAraMparya che te utkarSathI sAta, ATha bhava pramANa samajavu, kAraNa ke "jaghanyathI cAritranI gAvA. ArAdhanAne ArAdhI sAta, ATha bhavanA grahaNavaDe siddha thAya che." ema AgaLa kaheze. ane je asaMvRtanI paraMparA che te utkarSathI apArdha pudgalaparAvartapramANavALI paNa hoya che. kAraNa ke asaMvRtanuM pAraMparya virAdhanAnA phalarUpa che. ['vIIvayai' ti] vyativrajati atikramaNa kare cha-ullaMghana kare che. 1. zabda saMskRta 'anavanatAma' zabda uparathI thAya che. tenuM prAkRtarUpa 'aNavaNayagga' bane che. to paNa mULamA je 'aNavayagga' mUkyuM che te prAkR. tanA dhoraNe eka 'Na'no lopa karI mUkyuM cha:-zrImabhayadeva. 1. mUlacchAyAH-saMvRto bhagavan / anagAraH sidhyati, yAvat-sarvaduHkhAnAmantaM karoti ? hanta, sidhyati, yAvad-antaM karoti. tat kenA'rthana ! gautama | saMvRto'nagAra AyurvarjAH sapta karmaprakRtIH gADhabandhanabaddhAH zithilabandhanabaddhAH prakaroti, dIrghakAlasthitikA haskhakAlasthitikAH prakaroti, vIvA'nubhAvA mandAnubhAvAH prakaroti, bahupradezAmA alpapradezAmrAH prakaroti, AyuSkaM ca karma na badhnAti. asAtavedanIyaM ca karma na bhUyo bhUya upacinoti. anAdikaM ca anavanatApram, dI(dhvam , cAturantasaMsArakAntAra vyatibrajati, tat tenA'rthena gautama evamucyate 'saMvRto'nagAraH sidhyati, yAvat-antaM karoti':-anu. 2 pra.chAyAH-jaghanyA cAritrA''rAdhanAm-ArAdhya sapta-aSTabhavagrahaNaiH sidhyatiH-anu. For Private Personal use only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 60. pra0 - jIve NaM bhaMte ! assaMjae aviraie appaDihayapacasAyapAcakamme io pue pecA deve siyA ? zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe asaMyata jIva. 60. u0- goyamA / atyegaie deve sivA, araMbegae go deve siyA. 61. pra0 - se keNadveNa jAva - 'io cue peccA atthegaie deve siyA, azyegaie no deve siyA' 61. u0- govamA je ine jIvA gAmA-33gara-gagaranigama-rAyahANi - kheDa-kabbaDa - maDaMba - doNamuha - paTTaNA - ''sama - sanNivesesu akAmatahAra, akAmachuhAe, akAmacaMmaceravAseNaM, akAmasItA-tapa-dasa-sana-akAma aNhANaga- seva-jala-mala - paMka- paridAheNaM, appataro vA bhujjataro vA kAlaM appANaM parikilesAMti, appANaM parikilesittA, kAlamAse kAlaM kiccA, annayaresu nAgamaMtaresa, devalogesa devacAe upacAro bhavaMti 62. pra0 - kerisA NaM bhaMte / tesiM vANamaMtarANaM devANaM devaloyA pattA ! 62. u0- goyamA se vahA NAmae iha maNussalogambhi asogavaNe iyA, satavalavaNe ivA, saMpagavaNe i vA, cUsavaNe i yA, sattavannabaNe tilagavaNe i vA, lAuvaNe i vA, niggohavaNe i vA, chattohavaNe i yA, asaNavaNe i vA, saNavaNe i vA, jayasipaNe havA, kusuMbhavaNe vA siddhatthapaNe vA baMdhujIvagavaNe davA, pithaM kusumiya, sAhaya, lamahaya, yavahaya, guluhaya, godhikraya, jamAlinya, puvaliya, viNamiya, paNamiya, suvibhattapiMDimaMjarivaDeMsagaghare sirIe atIva atIva upasomamANe, upasomamANe ciDara, eyAmeva toti vANasaM tarANaM devANaM devalogA jahaNeNaM dasavAsasahassadvitIehiM, ukko - --- zataka 1. - uddezaka 1. 60. pra0 - he bhagavan / asaMgata, avirata tathA jaiNe pApa karma hapyAM aneka nathI evo jIva ahIMcI vyavI-marI ne pretya' paralokamAM--deva thAya che ? 60. u0--he gautama! keTalAka ( jIvo) deva thAya che ane keTalAka deva thatA nathI. 61. pra0 - he bhagavan ! ahIMthI cyavIne yAvat - pUrva pramANenA svarUpavALA keTalAka pretya-paralokamAM deva thAya che ane keTalAka deva patA nathI tenuM huM kAraNa gu , 61. u0- gautama je jIvo gAma, Akara nagara nigama, rAjadhAnI, kheTa, karbaTa, maDaMba, droNamukha, pattana, Azrama tathA sanivezamAM akAma tRSNAvaDe, akAma dhAvaDe, akAma brahmacaryavAsavaDe, akAma ThaMDI, AtApa DAMsa ane maccharathI dhatA duHkhanA sahakAvaDe, akAga anAna, parasevo, jala, mela tathA paMkathI thatA paridAhavaDe thoDA kALa sudhI athavA vadhAre kALa sudhI AtmA klezita kare che, teo AtmAne klezita karIne mRtyu - kALe marIne vANavyaMtaradevalokonA koi paNa devalokamAM devapaNAe utpanna thAya che. 62. pra0 - he bhagavan ! te vANavyaMtara devonA devaloko kevA prakAranA kayA che ? 62. u0--he gautama ! jema ahIM manuSyalokamAM sadA puSpabAluM mayUrita puSpa vizeSayAtuM paravAnuM, uvakita payonA va - pallavonA alpAMza-vALu, puSpanA gucchAvAluM, latAnA samUhavALu, pAMdaDAonA gucchAvA, yamata samAna zreNIvAlA vRkSo vAluM yugala vRkSopAluM vRkSo-vALu, puSpa ane phalonA bhArathI namekhaM, puSpa ane phaTanA bhArathI namAnI zaruAtavAluM, atyanta judI judI luMbIo ane maMjarIorUpa mukuTone dhAraNa karavAyA (AvA prakAranA vizeSaNo sahita) azokavana, saptaparNa - sAdaDa - vRkSonuM vana, caMpAnuM vana, AMbAnuM vana, tilaka 1. mULacchAyAH jIvI bhagavat asaMyataH aviratikaH, amarita pratyAkhyAtApApakarmA itakyuH preA devaH svAda gItama asti, ekako , veba: parisa pAsamAse kA naH syAt, asti, ekako no devaH syAt tat kenA'rthena yAvada - itathyutaH pretya astyekako devaH syAt, astyekako no devaH syAt ? gautama ! yemenAmAkaranagara-nigama rAjadhAnI-Ta-kama-doSAdhama sabhavedeSu akAmacA akAmakSudhA, akAmamAcaryaghAsena, akAmazItA - SStapa-daMza- mazakA'kAmA snAnaka- sveda - jala-mala - pazuparidAhenA'lpataraM vA bhUyastaraM vA kAlamAtmAnaM pariklezayanti, AtmAnaM vATareSu vAnanyantareSu devalokeSu devatathA upapattAro bhavanti kIdRzA bhagavan / teSAM vAjavyantarANAM devAnAM rAhU dayA nAmeha manuSyaloke'zokavanaM vA saptaparNavarga vA campakanaM nA, cUtavanaM vA tilakayanaM vA asA kA asanayanaM yA dhamane vA aziyanaM vA sambhava vA vidvAcaivanaM yA bandhujIvakayanaM yA nilaM kutam madhuritam tam sAkitam lmakitam pucchitam matim galitam vimitam pramitam sumibhaktapiNDo-mazarvavartakapara liyA atIvA'tIvopazobhamAnam - upazobhamAnaM tiSThati, evameva teSAM vAnavyantarANAM devAnAM devalokA jaghanyena dazavarSasahasrasthitikaiH, utkRSTena palyopamasthitikaibaMdubhiryAnavyantarairdevaiH sadeva bhAgaviNaH, upasvINa, tI sphuTAH zravagADhamADhA, dhiyA bhImA'zIyopazobhamAnA upazobhamAnAhinti IzA gautama [teSAM vAnavyantaradevAnAM devalokAH praipsAH, tad tenA'rthena gautama emamucyate-jIta vAvaddevaH khAd-anu devakara mahatA gautama chatracane kA yo J 2 J " - -- : Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. se paliovamadvitIehiM, bahuhi vANamaMtarohiM devehi, taddevIhi ya vRkSonuM vana, alAbu-tuMbaDA-nA velAogeM bana, baDa vRkSonuM vana, AraNNA. vikiNNA, uvatthaDA, saMthaDA, phuDA, avagADhagADhA, chatraudha vana, azana(vRkSa vizeSa)nuM vana, zaNa vRkSonuM vana, alasInA sirIe atIva atIva uvasobhemANA, upasobhemANA ciTThati. vRkSonuM vana, kasuMbAnA vRkSonuM vana, sapheda sarasavanuM vana tathA parisagANaM goymaa| torsa ca vANamaMtarANaM devANaM devaloA baporIyA klonaM vana. ghaNI ghaNI zobhAvaTe atIva zobhata Toga pannatA se teNadveNaM goyamA / evaM bucai-'jIve NaM asaMjae jAva- teja pramANe vANavyaMtara devonA sthAno jaghanyathI dasa hajAra varSanI deve siyA.. sthitivALA ane utkRSTatAthI palyopamanI sthitivALA, ghaNA vANajyaMtara devo ane devIo vaDe vyApta, vizeSa vyApta, upastIrNauparAupara AcchAdita, paraspara saMzleSathI AcchAdita, sparza karAelAM-bhogavAelAM athavA prakAzavALAM, atyaMta avagADha thaelAM, zobhAvaDe atIva atIva zobhatAM zobhatA rahe che. he gautama ! vANanyaMtara devonA raheThANo devAlayo-AvA prakAranA prarUpyAM che. te kAraNathI gautama ! A pramANe kahevAya che ke:-'asaMyata jIva yAvat-deva thAya che.' sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ! tti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che, ema vaMdati, namasati, vaMdittA, namasittA saMjameNaM, tavasA appANaM kahI bhagavAn gautama zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vAMde che, name che, vAMdIne mAvemANe viharai. . tathA namaskAra karIne, saMyama tathA tapavaDe AtmAne bhAvatA vihare che. bhagavaMtasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte paDhamasaye paDhamo uddeso sammatto. 34. 'anagAraH saMvRtatvAt sidhyati' ityuktam , yastu tadanyaH sa viziSTaguNavikala: san kiM devaH syAd navA ? iti praznayannAhaH ityAdi vyaktam , navaram-'assaMjae'tti asAdhuH, saMyamarahito vA, 'aviraie'tti prANAtipAtAdiviratirahitaH, vizeSeNa vA tapasi rato yo na bhavati so'virataH, 'appaDihae'ityAdi. pratihataM nirAkRtamatItakAlakRtaM nindAdikaraNena, pratyAkhyAtaM ca varjitamanAgatakAlaviSayaM pApakarma prANAtipAtAdi yena sa pratihatapratyAkhyAtapApakarmA-taniSedhAd apratihatapratyAkhyAtapApakarmA, anenA'tItA-'nAgatapApakarmA'niSedha uktaH. 'asaMyato'viratazca'ityanena vartamAnapApAsaMvaraNamabhihitam . athavA na naiva, pratihataM tapovidhAnena maraNakAlAdArAt kSapitam , pratyAkhyAtaM ca maraNakAle'pyAzravanirodhena pApakarma yena sa tathA. athavA na naiva, pratihataM samyagdarzanapratipattitaH, pratyAkhyAtaM ca sarvaviratyaGgIkaraNataH pApakarma jJAnAvaraNAdyazubhaM karma yena sa tathA. 'io'tti itaH prajJApakapratyakSAt tiryagbhavAd, manuSyabhavAd vA cyuto mRtaH, 'peJca'tti janmAntare devaH syAd iti praznaH. 'je ime jIvatti ye ime pratyakSA''sannAH paJcendriyatiryaJco manuSyA vA, gAma ityAdi. prAmAdiSu adhikaraNabhUteSu, tatra grAmo janapadaprAyajanAzritaH sthAnavizeSaH. Akaro lohAdyutpattisthAnam. nakaram-kararahita nagaram, nigamo vaNigjanapradhAnaM sthAnam. rAjadhAnI yatra rAjA svayaM vasati, kheTaM dhUlIprAkAram. karbarTa kunagaram, maDambaM sarvato dUravarti sanivezAntaram. droNamukhaM jalapatha-sthalapathopetam. pattanaM vividhadezAgatapaNyasthAnam , tacca dvidhA jalapattanam , sthalapattanaM ceti. "ratnabhUmiH" ityanye, AzramastApasAdisthAnam , sanivezo ghoSAdiH. eSAM dvandvastatasteSu, athavA prAmAdayo ye sannivezAste tathA teSu, akAmataNhAe'tti akAmAnAM nirjarAdyanabhilASiNAM satAM tRSNA tRDa-akAmatRSNA tayA, evamakAmakSudhA, 'akAmabaMbhaceravAseNaM'ti akAmAnAM nirjarAdyanabhilASiNAM satAm , akAmo vA nirabhiprAyo brahmacaryeNa syAdiparibhogA'bhAvamAtralakSaNena vAso rAtrau zayanam-akAmabrahmacaryavAso'tastena, 'akAmaaNhANaga-seya-jalla-mala-paMka-paridAheNaM'ti akAmA ye'snAnakAdayastabhyo yaH paridAhaH sa tathA tena; tatra svedaH pravedaH. yAti ca lagati ceti jallo rajomAtram, malaH kaThinIbhUtaM raja eva. paGko mala eva vedenA''IbhUta iti. aviraie 34. 'saMvRta hovAthI anagAra siddha dhAya che' ema kaoN. have je tethI anya-asaMvata-hoya te viziSTa guNavikala thayo sato deva thAya ke nhiiN| ema asata. pUchatA kahe che ke:-[jIve gaM' ityAdi] spaSTa che. vizeSa, ['assaMjae'tti asaMyata eTale asAdhu, athavA saMyamarahita. ['aviraie'tti prANAtipAtAdithI Avarata. viratirahita, athavA vi-vizeSa prakAre, tapane viSe rata-Asakta-na hoya te avirata. [ 'appaDihae' ityAdi ] je atIta kALamAM karelAM karmane mAtA (pApanI) niMdAdi karavAthI haNavAvALo-dUra karavAvALo-ane AgAmI kALamAM thavAvALAM prANAtipAtAdi pApa karmane varjavAvALo hoya te pratyAsyAta 'pratihatapratyAkhyAtapApakarmA' kahevAya, teno - (na-samAsavaDe) niSedha karavAthI 'apratihatapratyAkhyAtapApakarmA. (eTale jeNe bhUtakALamAM karelAM pApa pApakamo. karelA kA pratyAra 1. mUlacchAyAH-tadevaM bhagavan / tadevaM bhagavan / iti bhagavAn gautamaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIra vandate, namaspati, bandilA, namasthitvA saMyamaina, tapasA''tmAnaM bhAvayan viharatiH-anu. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 1. karmane dUra kayA~ nathI ane AgAmI AvatA-kALaviSayaka prANAtipAtAdi pApa karmane vA nathI evo jIva) A vizeSaNavaDe bhUta ane bhaviSyatkALaviSayaka pApa karmanA niSedhano abhAva kahyo. ane 'asaMyata' tathA 'avirata' vizeSaNavaDe vartamAnakALaviSayaka, pApa karmarnu asaMvaraNaaruMdhana-nahIM rokavU-kamu. athavA jeNe tapa karavAvaDe maraNa kALanI pahelAnu pApa karma khapAyuM nathI ane AzravanA- nirodhavaDe maraNa kALamAM paNa pApa karma varjelaM nathI te 'apratihatapratyAkhyAtapApakarmA' kahevAya. athavA jeNe samyagdarzanano svIkAra karI pApa karma dUra karyu nathI ane sarvaviratino aMgIkAra karI jJAnAvaraNIyAdi azubha pApa karma vayu nathI te 'apratihatapratyAkhyAtapApakarmA' kahevAya. [ 'io'tti ] itaH-ahIMthI-eTale ke jaNAvavAvALAne pratyakSa-sammukha dekhAtA-tiryaMca bhava athavA manuSya bhavathI cyavelo-marelo jIva [ 'peca'tti ] pretya-janmAntaramA deva thAya? A pramANe prazna che. je ime jIvatti ] A pratyakSa Asanna dekhAtA je paMcendriya tiryaco, athavA manuSyo. [ 'gAma'-ityAdi] grAma, Akara, nagara, nirgama, rAjadhAnI, kherTa, karbaTa, maDaMba, droNamukha, pattana, Azrama ane senniveza tene viSe (grAmAdine viSe) athavA gAma vagere je sannivaMzo-sthAno-tene viSe, [ 'akAmataNhAe'tti] akAma tRSNA eTale nirjarAdinI abhilASAne nahIM rAkhavAvALAnI je tRSNA-tarasa te akAmatRSNA-tevaDe, AvI jarIte akAmakSudhAvaDe, [ 'arkAmabaMbhaceravAseNaM'ti ] nirjarAdinI abhilASAne nahIM rAkhavAvALA, athavA abhiprAyarahita je strI bagerene bhogavavAmAtranA abhAvarUpa brahmacarya, te brahmacaryavaDe vAsa-rAtrine viSe zayana-te 'akAmabrahmacaryavAsa' kahevAya-tevaDe, ['akAmaaNhANaga-seya-jalla-mala. paMka-paridAhaNaM'ti] ane abhiprAyarahita je 'nAna na karatuM' vagere. teothI thato je paridAha-dAha-tevaDe, tene viSe kheda-parasevo. je zarIramAMthI nIkaLe che ane lAge che, te jalla arthAt mAtra raja. kaThina thaelI dhULa te mala. parasevA vaDe bhIno thaeloM mela te paMka. prAmAvi. 35. 'appataro vA bhujjataro vA kAlaM'ti prAkRtatvena vibhaktipariNAmAdalpataraM vA, bhUyastaraM vA bahutaraM kAlaM yAvat, vAzabdau devatvaM prati alpe-tarakAlayoH samatA'bhidhAnArthoM, kevalaM devatve sAmAnyataH satyapi alpatarakAlama'kAmanirjarAvatAmaviziSTaM tat syAt, itareSAM tu viziSTamiti. 'appANaM parikalesatitti vibAdhayanti, 'kAlamAse'tti kAlo maraNam , tasya mAsaH prakramAdavasaraH kAlamAsastatra 'kAlaM kicca'tti mRtvA 'vANamaMtaresa'tti vanAntareSu vanavizeSeSu bhavAH-varNA''gamakaraNAd vAnamantarAH. anye tvAhu:-"vaneSu bhavA vAnAste ca te vyantarAzceti vAnavyantarAsteSAmete vAnamantarAH, vAnavyantarA vA" atasteSu devalokeSu devAzrayeSu, 'devattAe uvavattAro bhavaMti'tti 'ye ime' ityatra yacchabdopAdAnAt te devatayopapattAro bhavantIti draSTavyam, 'tesiM'ti ye devalokeSvakAmanirjarAvanto devatayotpadyante teSAmiti. 'se jahA nAma e'tti 'se'tti atha yathA yena prakAreNa 'nAme'tti saMbhAvane, vAkyAlaMkAre vA. 'e'tti AmantraNArthaH. alaMkArArtha eva vA. 'iha'tti iha martyaloke. 'asogavaNe i vatti azokavanam , 'iti' zabda upadarzane, anusvAralopaH, sandhizca prAkRtatvAt , 'vA 'iti vikalpArthaH, athavA 'asogavaNe' iti atra prathamaikavacanakRta ekAraH, 'i'zabdastu vAkyA'laMkAre, azokAdayastu prasiddhA eva. navaram-'sattavanna'tti . saptaparNaH--saptacchada , ityarthaH. 'kusumiya'tti saMjAtakusumam , 'mAiya'tti mayUritaM jAtapuSpavizeSamityarthaH, 'lavaiya'tti lavakitaM saMjAtapallavalavam-aGkaravadityarthaH. 'thavaiya'tti stabakitaM saMjAtapuSpavizeSamityarthaH. galaiya'tti saMjAtagulmakam , gulmakaM ca latAsamUhaH. 'gucchiya'ti saMjAtaguccham , gucchazca patrasamUhaH. yadyapi ca stabaka-gucchayoravizeSo nAmakoze'dhItaH, tathApIha puSpa-patrakRto vizeSo bhAvanIyaH. 'jamaliya'tti yamalatayA samazreNitayA vyavasthitatvAt tattarUNAM saMjAtayamalatvena yamalitam , 'juvaliya'tti yugalatayA tattarUNAM saMjAtatvena yugalitam , "viNamiya'tti vizeSeNa puSpa-phalabhareNa namitamiti kRtvA vinamitam , 'paNamiya'tti tenaiva namayitumArabdhatvAt praNamitam , prazabdasyA''dikarmArthatvAditi. tathA suvibhaktA ativibhaktAH suniSpannatayA piNDyo lumbyaH, maJjaryazca pratItAH, tA evA'vataMsakAH zekharakAH, tAn dhArayati yat tat suvibhaktapiNDI-maJjaryavataMsakadharam , tataH kusumitAdInAM karmadhAraya iti.. 35. [ 'appataro vA bhujjataro vA kAlaM'ti] banne 'vA' zabdo devatvanI prati alpa kALa ane bahu kALanI tulyatA batAve che, kevaLa sAmAnyadhI bannenuM devapaNuM hovA chatAM akAmanirjarAbALAnuM devapaNuM alpa kALavALu tathA aviziSTa-vizeSa sukha samRddhyAdirahita-hoya che ane sakAmanirjarAvALAnuM devapaNuM to bahu kALavALu tathA viziSTa-vizeSa sukha samRdhyAdisahita-hoya che. ['appANaM parikilesaMti'tti] AtmAne klezita-duHkhI-kare che. ['kAlamAse'tti ] kALa eTale maraNa, teno mAsa eTale prakaraNavazAt avasara, tene viSe [ 'kAlaM kicca'tti ] kAla karIne-marIne [ 'vANamaMtaresu'ti] 1. dezanA mANasonuM AzarArUpa sthAna te grAma-gAma. 2. loDhuM vagere jyAM nIpaje te Akara-khANa. 3. na+kara-nakara arthAt kara (vero vagere) vinAnuM sthAna te nagara. 4. jyAM mukhyatAe vANiyA loka vadhAre pramANamA rahetA hoya te nigama. 5. jyAM rAjA pote raheto hoya te rAjadhAnI. 6. je dhULanA killAvAlU hoya te kheTa. 7. kharAba nagara te karvaTa. 8. je sthAna sauthI dUra hoya te maDaMba. 9. je sthAna jalamArga tathA sthalamArgavALu hoya te droNamukha. 10. jyA vividha dezothI kariyANAM vecAvA mATe AvatA hoya te sthAna-pattana, te jalapattana ane sthalapattana ema be prakAre che. koi to 'pattana' ne 'ratnabhUmi' kahe che. 11. tapakhio tathA bAvA vagerenuM sthAna te Azrama. 12. 'bharavADanI jhoka' vagere rUpa sthAna te saniveza. 13. 'yA' eTale 'nIkaLavU' ane 'laga' eTale 'lAgavU, ebe dhAtu uparathI A zabda bane che. 14. prAkRtanA dhoraNane anusarI ahIM 'prathamA' vibhaktino artha bIjI vibhakti jevo karakoH-zrIabhayadeva. Jain Education international Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. banAntara-vana vizeSa, temAM thaelA vAnamantara. keTalAka to kahe che keH-"vanane viSe thaelA te 'vAna' kahevAya, vAna je vyaMtarI te vAnavyaMtaro, bAnaNyaMtara, vAnavyaMtaronA A sthAna te dhAnamaMtara athavA vAnanyaMtara." te vAnanyaMtara devalokomA eTale devAzrayomA [ 'devattAe uvavattAro bhavaMti' ti] (pahelAM AvI gaelA 'ye ime' e sthale 'yat' zabdane grahaNa karavAthI) 'te'-teo devapaNe utpanna thAya che e pramANe jovaM. [tesiM'ti ] jeo akAmanirjarAvALA jIvo devalokamAM utpanna thAya che teonA. [ se jahA nAma aitti ] te jevI rIte [ 'iha'tti ] A martyalokamAM / 'asogavaNe ] azokavana, azokAdigA pano. azokAdi vRkSo prasiddha ja che. vizeSa, [ 'sattavanna'tti ] saptaparNa-saptacchada-sAdaDa-nAmanuM vRkSa, [ 'kusumiya'tti ] kusumita-puSpovALu, ['mAiya'tti] mayUrita-utpanna thaelA puSpavizeSavALu-maoNravALu, [ 'lavaiya'tti] lavakita-utpanna bhaelAM pallavovALu arthAt aMkurAvALa, [thavaiya'tti ] stabakitautpanna thaelA puSyonA gucchAvALu, ['guluiya'tti ] thaelA gulmaka-latAsamUha-vALu, (latAonA samUhane 'gulma' kahe che.)[ 'gucchiya'tti] utpanna thaela gucchAvALa, (pAMdaDAnA samUhune 'guccha' kahe che.) jo ke nAmakozamA 'stabaka' ane 'guccha' e banne zabdo eka arthabALA kasA che, to paNa ahIM stabakapuSpano guccha ane guccha-pAMdaDAno guccha jANavo. [ 'jamaliya'tti ] te vananA vRkSo paMktivaDe tulya vyavasthita goThavAelA-hovAthI yamalavALu,' juvaliya'tti ] tenA vRkSo joDalApaNe utpanna thaelA hovAdhI yugalita, [ 'viNamiya'tti ] vinamita-vizeSaprakAre puSpa ane phalanA bhArathI namelaM, PNamiya'tti] te ja puSpa ane phalanA bhArathI namavAne zaru thaelaM hovAthI praNamita, tathA sArI rItie suvibhakta-atyaMta vibhAgavALI-chUTI chaTIpiNDI-laMbio-ane maMjarIo, tadrUpa je avataMsako-mukuTo, tene dhAraNa karanAlaM, te 'suvibhaktapiNDImaJjaryavataMsakadhara' kahevAya. pachI 'kusumita' vagere padono karmadhAraya (samAsa ) karavo. 38. 'sirIe'tti zriyA vanalakSmyA, 'svasobhamANe uvasobhamANe tti iha ca dvirvacanamAbhIkSNye bhRzatve ityarthaH, 'Aina'tti kvacita pradeze devAnAM devInAM ca vRndairAtmIyA''tmIyA''vAsamaryAdA'nulaGghanena vyAptAH, 'AG'zabdo'tra maryAdAvRttiH, tathA kvacittu 'viinna'tti taireva vandainijA''vAsasImolAnena vyAptAH, 'vi'zabdo vizeSavAcI. 'uvatthaDa'tti upastIrNAH, 'upa'zabdassAmIpyArthaH, 'stRga' vA''cchAdanArthaH, tatazcotpatadbhirnipatadbhizcA'navaratakrIDAsaktairuparyupari cchAditAH. 'saMthaDa'tti saMstIrNAH, 'saM'zabdaH parasparasaMzleSArthaH, tatazca kvacita taireva krIDamAnairanyonyaspardhayA samantatazcaladbhirAcchAditA iti. 'phuDa'tti spRSTAH-Asana-zayana-ramaNa-paribhogadvAreNa paribhuktAH, sphuTA vA saprakAzAH, vyantarasuranikarakiraNavisaranirAkRtAndhakAratayA. 'avagADhagADha'tti gADhaM bADham , avagADhAstaireva sakalakrIDAsthAnaparibhoganihitamanobhiradho'pi vyAptAH, 'gADhA'vagADhAH' iti vAcye prAkRtatvAd 'avagADhagADhAH'. iha ca devatvayogyasya jIvasyAbhidhAne tadayogyaH sAmarthyAdavasIyaMta eveti 'atthegaie no deve siyA' ityetasyAdAvuktasya pakSasya nirvacanaM kRtaM draSTavyamiti. athoddezakanigamanArthamAha:--- sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte !' tti yanmayA pRSTam , tad bhagavadbhiH pratipAditam , tadevam-itthameva bhadanta ! nAnyathA, anena bhagavadvacane bahumAnaM darzayati, dvirvacanaM ceha bhaktisaMbhramakRtamiti. evaM kRtvA bhagavAn gautamaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati ceti. bhagavatsudharmakhAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre prathamazate prathama uddezake zrIabhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. 36. ['sirIe'tti] zriyA-vananI zobhAvaDe ['u~vasobhamANe uvasobhamANe'tti] atyaMta zobhatA. ['Ainna'tti ] potapotAnA AvAsanI vAnayaMtaronA maryAdAne nahIM atikramIne devonA ane devIonA samUhavaDe koi eka pradezamA vyApta thaelA. ['viiNNa'tti ] potapotAnA AvAsanI maryAdAne ra olaMghIne te ja deva devIonA samUhavaDe koi eka pradezamA vyApta thaelA. ['uvatthaDa'tti] upastIrNa-niraMtara krIDAmAM Asakta, uMce jatA tathA nIce jatA deva devIonA samUhavaDe uparA upara AcchAdita. [ 'saMthaDa'tti ] saMstIrNAH-koi eka pradezamA eka bIjAnI spardhAvaDe krIDA karatA ane cAra taraphathI cAlatA te deva devIonA samUhavaDe AcchAdita. [ 'phuDa'tti ] spRSTa-besavA, sUvA, ane ramavArUpa aneka paribhogovaDe bhogavelA. athavA sphuTa-vyantara deva devInA samUhanA kiraNanA vistAravaDe aMdhakArane dUra karelo hovAthI prakAzavALA. [ 'avargIDhagADha'tti ] gADha-atyaMta, avagADhasakala krIDAsthAnane viSe paribhogamA nihita sthApela-manavALA te ja deva devIonA samUhavaDe nIce paNa vyApelA. ahIM devapaNAne yogya jIvonuM 1. A zabdanI utpatti varNAgama karavAthI-'vana' ane aMtara' zabdanI vacce 'm' umeravAthI-thAya che. 2. 'se' zabda * 'artha' zabdanA arthamAM che. 3. 'nAma' zabda saMbhAvanA ke alaMkAra arthamAM che. 4. 'e' zabda AmaMtraNa ke alaMkAra arthamA che. 5. 'asogavaNaM ii vA' ema mUkavU joie, chatAM prAkRtanA dhoraNane anusarI anukhArano lopa karI ane 'Na' sAthe eka 'i'no saMdhi karI 'asogavaNe i vA' ema mUkyuM che. 'iI' zabda upadarzana arthavALo che. athavA 'asogavaNe' e prathamA (pelI) vibhaktinuM rUpa che ane 'i' zabda to vAkyAlaMkAramA che. 6. 'praNamita' A zabdamA 'pra'no 'AraMbha' artha che. 7. ahIM eka ja zabdano bevaDo uccAra karI zobhAnI adhikatA darzAvI che. 8. 'A' zabdano 'maryAdA' artha che. 1. 'vi' zabdano 'vizeSa' ardha che. 10. 'upa' zabdano artha 'samIpatA' che ane 'stRg' dhAtuno artha 'AcchAdana' che. 11. 'sam' zabdano artha 'parasparasaMzleSa' hai. 12. 'gADhavagADha' mUkavAne badale je 'avagADhagADha' mUkyuM che te prAkRtanA dhoraNa pramANe cha:-zrIabhayadeva. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 1. kathana hovAthI devapaNAne ayogya jIva sAmarthyathI ja jaNAya che. A prakAre kahevAthI [ 'atthegaie no deve siyA' ] 'keTalAka jIvo deva thatA nathI' upasaMhAra. e pakSanu nirvacana AvI jAya che. have cAlatA uddezakanA nigamana-upasaMhAra-ne mATe kahe cheH-[ sevaM bhaMte ! sevaM maMte ti] meM je pUjyaM, tenuM he bhagavan ! Ape je pratipAdana karyu te te ja pramANe che, he bhagavan ! bIjI rIte nathI. A vacana vaDe bhagavaMtanA vacananu bahumAna dekhADe che. pezaka samApti ahIM je ('bhaMte !' 'bhaMte / ' e pramANe ) bevAra uccAraNa kayu che, te bhaktithI utpanna thaelA saMbhramavaDe karyu che ema samajavU. A pramANe karIne ane gautamavizAra. bhagavAn gautama, zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vAMde che, name che. (vAMdI, namI saMyama ane tapavaDe AtmAne bhAvatA vihare che.) beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin, dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro pAhako dAnti-zAntyor, dadyAt zrIvIradevaH sakalazivavara mArahA cAptamukhyaH // 1 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 2. saMbaMdha-eka jIvavaDe svayaMkRta duHkha vedAya che| -hA, nA.-tenuM kAraNa.-e pramANe covIze daMDaka.-ghaNA jIvo saMbaMdhe pUrva pramANe praznottaro.-svayaMkRta AyuSya beTAya -hA, nA.-tenuM kAraNa.-8 pramANe sarvatra praznottaro.-yathA nerayikone sarakho AhAra, sarakhaM zarIra ane sarakho zvAsocchAsa che / -nA.-tenaM kAraNa.-mahAzarIra...-alpazarIra.-nairayiko samAna karmavAlA che?-nA.-temA hetu.-pUrvopapannaka.-pazcAdupapannaka-nairayikono varNa samAna chanAkAraNa. rayikonI lazyAo sarakhI che?-nA.-kAraNa.-nairayikonI pIDA sarakhI che|-naa.-kaarnn.-sNshibhuut. asaMzibhUta.-nairayikone sarakhI kriyA hoya che-nAkAraNa.-samyagdRSTi.-mithyAvRSTi,-mizradRSTi.-kriyAvibhAga.-nairayikonuM AyuSya sarakhaM hoya che ? ane tebho sAthe pedA thaelA cha?-nA.-kAraNa-nairayikonA cAra prakAra.-anurakumAra saMbaMdhe pUrva pramANe vicAra.-karma,varNa ane lezyAmAM bheda.-stanitakumAra.-pRthivIkAyika saMbaMdhe pUrvavat vicAra.-AhAra, karma, varNa bane lejhyAmAM nairaviko sAthe sarakhAI.-vadhA pRthivIkAyikone sarakhI pIDA.-zeSa sarva nairapika samAna.---tema ja beiMdriya, zrIdriya bhane caturiMdriya.-paMceMdriya tiyeco nairayika samAna.-kriyAbheda,--tiyaco saMyatAsayata ane asaMyata.-manuSyo nairayika jevA.-AhArabheda.-kriyAbheda, vAnabhyaMtara, jyotiSika ane vaimAniko asurakumAra jevA.-jyotiSika ane vaimAnikamA vedanAbheda.-lezyAvAlA nairapikAdi covIza daMDaka viSe pUrvavat vicAra.-tulyatA bhane vizeSatA.-pUrvokta viSayano saMgraha-lezyA keTalI-prazApanAnI sAkSi.-keTalA prakArano saMsArasaMsthAnakALa ?-cAra prakArano.keTalA prakArano nairayikasaMsArasaMsthAnakALa ?-traNa prakArano-zUnya-azUnya-mizra.-keTalA prakArano tiryaMcasaMsArasaMsthAnakALa ?-ve prakAranoazUnya-mizra.-manuSyo ane devo nairayika jevA.-e nairayikAdikanA kALanuM nokhaM nokhaM bhalpabahutva.-vadhAnA kALarnu sAthe alpabadutva.-jIba aMtakriyA-karmanAza-kare? -hA, nA.-prazApanAnI sAkSi.-asaMyatabhavyadravyadeva,-akhaMDitasaMyamI,-khaMDitasaMyamI,-akhaMDitasaMyamAsaMyamI,-saMhitasaMyamAsaMyamI, asaMzI,-tApasa, kAMdarpika,-carakaparivrAjaka,-kilviSika,-tiryaMca,-AjIvika,-AbhiyogI, vaiSadhara ane samyaktvarahita; e badhA kyA devalokamA jAya ?-kramavAra uttara.-keTalA prakAraceM asaMziAyuSya -cAra prakAraceM --asaMzI jIva kyuM AyuSya bAMdhe?-cAre jAtarnu,-cAre jAtanA AyuSyanI ochAmA ochI ane vadhAremA vadhAre hada.-cAre jAtanA AyuSyanuM alpabahutva.-uddezakasamApti-gautamavihAra, 63. rAyagihe nagare samosaraNaM. parisA NiggayA, jAva-evaM 63. saMbaMdhaH-rAjagRha nagaramA samavasaraNa thayu. sabhA nIkaLI vayAsI: ane yAvad-A pramANe bolyA ke:64.50-jIve NaM bhaMte ! sayaMkaDaM dukkhaM veei ! 64. pra0-he bhagavan ! jIva svayaMkRta duHkhane-karmane vede cha ? 64. u0-goyamA ! atthegaiyaM veei, atthegaiyaM no veei, 64. u0-he gautama ! keTaluka vede che ane keTaluka nathI __ vedato. 65. pra0-se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vucai-'atthegaiyaM veei, 65. pra0-he bhagavan ! te e pramANe zA hetuthI kaho cho atthegaiyaM no veei. ke 'keTalaMka vede che ane keTalaMka nathI vedato?' 65. u0-goyamA ! udiNNaM veeDa, aNudiNNaM no veei. 65. u0-he gautama ! udIrNa karmane vede che ane anudIrNa se teNaTeNaM evaM buccai-'atthegaiyaM veei, atthegaiyaM no veei. karmane nathI vedato, mATe ema kahevAya che ke, 'keTaluka vede che evaM cauvvIsadaMDaeNaM, jAva-vemANie. ane keTaluka nathI vedato.' e pramANe covIze daMDakamAM yAvatvaimAnika sudhI jANavU. 1. mUlacchAyAH-rAjagRhe nagare samavasaraNam . parSad nirgatA, yAvad-evamavAdIta:-jIvo bhagavan ! khayaMkRtaM duHkhaM vedayati ? gautama ! astyeka vedayati, astyekakaM no vedayati. tat kenA'rthena bhagavan / evamucyate-'astyekakaM vedayati, astyekakaM no vedayati gautama ! udIrNa vedayati, anudIrNa no vedayati, tat tenA'rthena evamucyate-'astyekakaM vedayati, astyekakaM no vedayati'. evaM caturvizatidaNDakena, yAvad-vaimAnikaH-anu. 12 bha* sU0 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbaMdha. eka jIvabhaDhe svayaMkRMta duHkha vedAya che ? udaya-anudaya ema sarvatra. 90 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe 66. pra0 - jIvA NaM bhaMte ! sayaMkaDaM dukkhaM vedeti ? 66. u0- goyamA ! atthegaiyaM vedeti, atthegaiyaM No vedeti. 67. pra0 se keNadveNaM ? 67. u0 - goyamA ! udiSNaM vedeti, no aNudiNNaM vedeti. se teNadveNaM, evaM jAva-vemANiyA. 68. pra0 - jIve NaM bhaMte / sayaMkaDaM AuyaM veei ? 68. u0 - goyamA ! atthegaiyaM veei, atthegaiyaM no veei. jahA dukkheNaM do daMDagA tahA AueNaM vi do daMDagA - egattapuhattiyA, egatteNaM jAva-mANiyA. puhatteNa vi taheva. zataka 1. - uddezaka 2. 66. pra0--he bhagavan ! jIvoM svayaMkRta karmane vede che ? 66. u0 - he gautama! keTalAMkane vede che ane kelAMkane nathI vedatA. 67. pra0 - he bhagavan ! te e pramANe zA hetuthI kaho cho 67. u0--he gautama! udIrNa karmane vede che ane anudIrNane nathI vedatA, mATe pUrva pramANe kayuM che. e pramANe yAvad - vaimAniko sudhI jANavu. 68. pra0 - he bhagavan ! jIva svayaMkRta AyuSyane vede che ? 68. u0 - he gautama ! keTalaMka vede che ane keTalaMka nathI vedato. je pramANe duHkha-karma-saMbaMdhe be daMDaka kahyA tema, AyuSya saMbaMdhe paNa ekavacana ane bahuvacanavALA be daMDaka kahevA, ekavacanavaDe yAvad-vaimAnika sudhI kahevuM ane bahuvacanavaDe paNa teja pramANe kahevuM. 1. vyAkhyAtaH prathamoddezakaH, atha dvitIyaM Arabhyate, asya caivaM saMbandhaH - prathamodezake calanAdidharmakaM karma kathitaM tadeva iha nirUpyate, tathoddezakArthasaMgrahiNyAM 'dukkhe' tti yaduktaM tadiha ucyate, tatprastAvanArthaM ca pUrvoktameva granthaM smarannAha : - ' rAyagihe ' ityAdi pUrvavat. 'jIveNaM' ityAdi. tatra 'sayaMkaDaM dukkhaM 'ti yat parakRtaM tanna vedayatIti pratItameva, ataH svayaMkRtamiti pRcchati sma 'dukkhaM 'ti sAMsArikaM sukhamapi vastuto duHkhamiti duHkhahetutvAd duHkhaM karma, 'vedayati ?' iti kAkupAThAt praznaH nirvacanaM tu yad udIrNaM tad vedayati, anudIrNasya hi karmaNo vedanameva nAsti, tasmAd udIrNaM vedayati, nA'nudIrNam na ca bandhA'nantaraMmevodeti, ato'vazyaM vedyamapi ekaM vedayati, ekaM na vedayati ityevaM vyapadizyate. avazyaM vedyameva ca karma --"kaiDANa kammANa Na mokkho asthi" iti vacanAditi.. ' evaM jAva-vemANie' ityanena caturviMzatidaNDakaH sUcitaH, sa caivam: - 'neraie NaM bhaMte ! sayaMkaDaM' ityAdi, evamekatvena daNDakaH. tathA bahutvenA'nyaH, sa caivam:- 'jIvA NaM bhaMte ! sayaMkaDaM dukkhaM vedeMti' ityAdi. tathA 'neraiyA NaM bhaMte ! sayaMkaDaM dukkhaM' ityAdi. nanu ekaveyo'rtho bahutve'pi sa eveti kiM bahutvaprazneneti ? atrocyate - kvacid vastuni ekatva - bahutvayorarthavizeSo dRSTaH, yathA - samyaktvAderekaM jIvamAzritya SaTSaSTisAgaropamANi sA'dhikAni sthitikAla uktaH, nAnA jIvAnAzritya punaH sarvAddhA iti evamatrA'pi saMbhaved iti zaGkAyAM bahutvaprazno na duSTaH, atyantA'vyutpannamatiziSyavyutpAdanArthatvAd veti. atha AyuH pradhAnatvAd nArakAdivyapadezasyA''yurAzritya daNDaka - dvayam - 'jIve NaM' ityAdi. etasya ceyaM vRddhoktabhAvanA - "yadA saptamakSitAvAyurbaddham, punazca kAlAntare pariNAmavizeSAt tRtIyadharaNIprAyogyaM nirvartitaM vAsudeveneva tat tAdRzamaGgIkRtyocyate - pUrvabaddhaM kazcinna vedayati, anudIrNatvAt tasya yadA punaryatraiva baddhaM tatraivotpadyate tadA vedayatItyucyate, tathaiva tasyoditatvAd" iti . 1. AgaLa prathama uddezakanuM vyAkhyAna karyu. have bIjA uddezakanI zaruAta thAya che ane eno saMbaMdha A pramANe cheH - prathama uddezakamA calanAvidharmavALA karmanuM nirUpaNa karSu ane A bIjA uddezakamAM paNa tenuM ja nirUpaNa kare che, tathA uddezakArthanI saMgraha gAthAmAM je 'dukkhe' ti e zabda ko che te saMbaMdhe ahIM kahe che ane te kathananI prastAvanA mATe pUrvokta graMthane ja yAda karatA graMthakAra kahe che ke, [ 'rAyagihe' ityAdi ] enI vyAkhyA pUrvanI peThe jANavI. ['jIve NaM' ityAdi ] temAM [ 'sayaMkaDaM dukkhaM 'ti ]' karma karanAro ja karmane vede che paNa bIjAe kareluM karma bIjAthI vedAtuM nathI 'e vAta jaga jAhera che, mATe ahIM te saMbaMdhe prazna na karatAM 'jIva svayaMkRta karma vede che ?' e saMbaMdhe pUche che.[ 'dukkhaM 'ti ] sAMsArika sukha paNa vAstavika duHkharUpa che ane karma e duHkhaprAptimAM kAraNa che mATe ahIM 'dukkha' zabdathI 'karma' levAnuM che, arthAt 'sAMsArika sukha ke duHkhamAM kAraNarUpa karmane jIva vede che ?' epramANe prazna kAkupAThathI karavo. teno uttara A pramANe che:- je karma udaye AvelaM che tene vede che. kAraNa ke udaye nahIM Avela karmanuM vedana kara te asaMbhavita che mATe, udaye Avela karmane vede che ane udaye nahIM Avela karmane vedato nathI. vaLI, karmane bAMdhyA pachI te turata ja udayamAM AvatuM nathI mATe 'je karmoM cakka vedavAnAM che temAMnuM eka karma vedavAmAM Ave che ane eka karma vedavAmAM nathI AvatuM' e pramANeno vyavahAra thAya che. ane "karela karmono (bhogavyA sivAya ) mokSa - chUTakAro - nathI" ema zAstranuM vacana che. mATe karma avazya vedya che. [ 'evaM jAba- - ghemANie' ] e vAkyathI covIza daMDakonuM sUcana karyu che. te A pramANe:- 'he bhagavan ! ( eka ) nairayika svayaMkRta karmaneM vede che ?' ityAdi. e pramANe ekavacanathALo 1. mUlacchAyAH - jIvA bhagavan ! svayaMkRtaM duHkhaM vedayanti ? gautama / astyekakaM vedayanti, astyekakaM no vedayanti tat kenA'rthena ? gautama ! udIrNa vedayanti, no anudIrNaM vedayanti tat tenA'rthena, evaM yAvat-vaimAnikAH. jIvo bhagavan ! svayaMkRtamAyuSkaM vedayati ? gautama ! astyekakaM vedayati, astyekakaM no vedayati. yathA duHkhena dvau daNDakau tathA''yuSkeNApi dvau daNDako ekasva pRthavitvatau, ekatvena yAvad-vaimAnikAH pRthaktvenA'pi tathaiva 2. pra0 chAyAH kRtAnAM karmaNAM na mokSo'stiH- anu0 1. juo pR--8 mAMnuM mULa:- anu0 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. daMDaka (sarvatra ) jANavo. tathA bahuvacanamA bIjo daMDaka jANavo, te A pramANe cheH-'he bhagavan / (ghaNA) jIvo khayaMkRta karmane vede ch|' ityAdi. baharavA tathA 'he bhagavan ! (ghaNA) nairayiko svayaMkRta kamane vade che ?' ityAdi. (e pramANe bIjA daMDakomA paNa ekavacana ane bahavacanavAlA daMDako kadevA.) zaMkA:-je artha ekavacanavALA praznamA che te ja artha bahuvacanavALA praznamAM paNa jaMgAya che, to bahuvacanavALo bIjo prazna karavAnI pahuspa pAmATe / zI jarura che. samAdhAna:-koi vastusaMbaMdhI ekapaNAmAM ane bahupaNAmAM arthavizeSa dekhavAmAM Ave che. jema ke, eka jIvane AzrI samyaktvAdi- samApAna. (samyaktva, mati, zruta ane avadhijJAna )nI sthiti chAsaTha sAgaropama kahelI cha ane ghaNA jIvone AzrI tenI sthiti sadA kALa kahI che. mATe samyaktvAdinI peThe ahIM paNa 'ekapaNAmAM ane bahupaNAmAM artha vizeSa saMbhave' evI zaMkA thatAM bahutvasaMbaMdhI prazna duSTa nathI. athavA atyaMta anyatpanna buddhivALA ziSyanA bodha mATe te bahutvano prazna che. narakAdinA vyavahAramA AyuSyanI mukhyatA hovAthI have AyuSyane AzrI ye daMDaka bhAyuSya, ko -jIveNaM' ityAdi ane e sUtranI vRddhoe karelI bhAvanA A pramANe cha:-"pahelAM (kRSNa) vAsudeve sAtamI (naraka) pRthivImAM pado. javA yogya AyuSya bAMdhyu hatuM ane vaLI kAlAMtare pariNAmavizeSathI trIjI pRthivImAM javA yogya AyuSya bAMdhyu. to tevA AyuSyanI apekSAe kahevAya che ke, pUrva badhila AyuSya anudIrNa (udayamA nahIM Avela) hovAthI koinA vedavAmAM nathI AvatuM. jo vaLI jyA javAnaM AyaSya bAdhya hoya tyAM ja utpatti thAya to pUrve bAMdhela AyuSya teja prakAre udayamA Avela hovAthI vedAya che, ema kahevAya." nairayika. 69. pra0-nairaiyA.NaM bhaMte ! savve samAhArA, savve samasarIrA, 69. pra0-he bhagavan ! badhA nairayiko sarakhA AhAravALA, savve samussAsanIsAsA? sarakhA zarIravALA tathA sarakhA ucchvAsa ane niHzvAsavALA che! 69. u0-goyamA / no iNaDhe samahe. 69. u0-he gautama ! e artha samartha-saMgata-nathI arthAt e pramANe nathI. 70. pra0-se keNaTeNaM bhaMte / evaM vuccai-'neraiyA no savve 70. pra0--he bhagavan ! te e pramANe zA hetuthI kaho cho ke, samAhArA, no savve samasarIrA, no savve samussAsanIsAsA'? 'badhA nairayiko sarakhA AhAravALA, sarakhA zarIravALA ane sarakhA ucchvAsa ane niHzvAsavALA nathI? 70. u0-goyamA / neraiyA davihA pannattA, taM jahA:- 70. u0-he gautama! nairayiko be prakAranA kahyA che: te mahAsarIrA ya, appasarIrA ya. tattha NaM je te mahAsarIrA te bahuta- A pramANe:-moTA zarIravALA ane nAnA zarIravALA, temA je rAe poggale AhAraiti, bahutarAe poggale pariNAmeti, bahutarAe nairayiko moTA zarIravALA che teo ghaNA pudgalono AhAra kare che, poggale ussasaMti, bahutarAe poggale nIsasaMti, abhikkhaNaM ghaNA pudgalone pariNamAve che, ghaNo ucchvAsa ane niHzvAsa le che; AhAraiti, abhikkhaNaM pariNAmeti, abhikkhaNaM ussasaMti, abhi- vAraMvAra AhAra kare che, vAraMvAra pariNamAve che ane vAraMvAra ucchvAsa kkhaNaM nIsasati. tattha NaM je te appasarIrA te NaM appatarAe tathA niHzvAsa le che. tathA temAM je nAnA zarIravALA che teo poggale AhAraiti, appatarAe poggale pariNAmeti, appatarAe thoDA pudgalone pariNamAve che, thoDoM ucchvAsa ane niHzvAsa le poggale ussasaMti, appatarAe poggale nIsasaMti; Ahaca AhA- che; kadAcid AhAra kare che, kadAcit pariNamAve che ane kadAca roti, Ahaca pariNAmati, Ahaca ussasAMta, Ahaca nIsasaMti: ucchvAsa ane niHzvAsa le che. mATe he gautama ! te hetuthI ema se teNadveNaM goyamA / evaM vucai-'neraiyA savve no samAhArA, no kahevAya che ke 'badhA nairayiko sarakhA AhAravALA, sarakhA zarIrasavve samasarIrA, no savve samussAsa-nIsAsA'. vALA ane yAvat-sarakhA ucchvAsa tathA niHzvAsavALA nathI'. 71. pra0-neraiyA NaM bhaMte ! savve samakammA ? 71. pra0-he bhagavan ! badhA nairayiko sarakhA karmavALA che! 71. u0-goyamA ! no iNaDhe samaDhe. 71. u0-he gautama ! e artha samartha nathI. 72. pra0-se keNadveNaM? 72. pra0-he bhagavan ! e pramANe zA hetuthI kaho cho? 72. u0-goyamA ! neraiyA duvihA patnattA, taM jahA:- 72. u0-he gautama ! nairayiko be prakAranA kahyA che, te 72. u0-ha gautama ! narAyakA puvvovavanagA ya, pacchovavanagA ya. tattha NaM je te pavAvevanagA A pramANe:-pUrvopapannaka-pahelA utpanna thaelA-ane pazcAdupapannakate NaM appakammatarAgA, tattha NaM je te pacchovavanagA teNaM mahA- pachI utpanna thaelA. temAM je nairayiko pUrvopapannaka'che teo alpa phammatarAgA, se teNadveNaM goyamA /.. karmavALA che ane je pazcAdupapannaka cha teo mahAkarmavALA che. mATe he gautama! te hetuthI ema kahevAya che ke 'nairayiko badhA sarakhA karmavALA nathI'. 1. mUlacchAyA:-nairayikA bhagavan / sarve samAhArAH sarve samazarIrAH, sarve samocchAsaniHbhAsAH gautama | nA'yamarthaH samarthaH. tat kenA'dhana bhagavan / evamucyate, 'nairayikA no sarva samAhArAH, no sarve samazarIrAH, no sarve samocchAsaniHzvAsAH' gItama / narayikA dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-mahAzarArAdha, alpazarIrAca; tatra yete mahAzarIrAste bahutarAn pudalAn AhArayanti, bahatarAna patalAn pariNamayanti, bahutarAna punalAn ucchusAnta, bahutarAma pudalAn niHzvasanti; abhikSaNamA''hArayanti, abhikSaNaM pariNamayanti, abhikSaNamacchasanti. abhikSaNaM niHzvasanti; tatra ye te alpazarArA mana tarAn pudgalAn AhArayanti, alpatarAn purlAn pariNamayanti, alpatarAna padalAnacchasanti. alpatarAna padalAn niHzvasanti; AhatyA''hAramAnta, Ahatya pariNamayanti, Aityocchsanti, Ahatya niHzvasanti, tat tenArthena gautama! evamucyate; 'nairayikA no sarve samAhArAH, no sava samAsa samocchAsaniHzvAsAH', 'narayikA bhagavana | sarve samakarmANaH gautama | nA'yamarthaH samarthaH. tata kenA'rthena ? gautama | narayikA dvividhAH pratA, pUrvopapannakAca, pakSAdupapatrakAtha; tatra ye te pUrvopapatrakAste'lpakarmatarakAH, tatra yete pazcAdupapanakAste mahAkarmatarakAH, tat tenA'dhana gatima Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 2. 73. pra0-nairaiyA NaM bhaMte / savve samavannA ? 73. pra0- he bhagavan ! badhA nairayiko samAna varNavALA che! 73. u0-goyamA ! no iNaDhe samaDhe. 73. u0-he gautama! e artha samartha nathI. 74. pra0 se keNadeNaM taha ceva0? / 74. pra0--he bhagavan ! te e pramANe zA hetuthI kaho cho? 74. u0-goyamA / je te puvvovavannagA te NaM visuddhavana- 74. u0--he gautama ! pUrva pramANe jANavu arthAt nairayiko tarAgA, tattha NaM je te pacchovavannagA te NaM avisuddhavannatarAgA, be prakAranA che te A pramANeH-pUrvopapannaka ane pazcAdupapannaka, taheva se teNadveNaM evaM0. temA je pUrvopapannaka che teo vizuddhavarNavALA che ane je pazcAdupapannaka che teo avizuddhavarNavALA che, mATe he gautama ! pUrva pramANe kahyaM che. . 75. pra0-neraiyA NaM bhaMte ! savve samalessA ? 75. pra0--he bhagavan / badhA nairayiko samAna lezyAvALA che ! 75. u0-goyamA ! no iNahe samave. 75. u0--he gautama ! te artha samartha nathI. 76.pra0-se keNadveNaM jAva-'no sabve samalessA'? 76. pra0-he bhagavan ! te e pramANe zA hetuthI kaho cho ke, 'badhA nairayiko samAna lezyAvALA nathI' ! 76. u0-goyamA / neraiyA duvihA panattA, taM jahA:- 76. u0-he gautama! nairayiko be prakAranA kahyA che, te puvvovavaNNagA ya, pacchovavaNNagA ya; tattha NaM je te pucovavanagA A pramANe:-pUrvopapannaka ane pazcAdupapannaka, temAM je nairayiko te NaM visuddhalessatarAgA, tattha NaM je te pacchovavanagA te NaM pUrvopapannaka che teo vizuddha lezyAvALA che ane jeo pazcAdupapannaka avisuddhalessatarAgA, se teNadveNaM 0. che teo avizuddha lezyAvALA che, mATe he gautama! te hetuthI pUrva pramANe kayuM che. 77. pra0-neraiyA NaM bhaMte ! savve samaveyaNA ? 77. pra0. he bhagavan ! badhA nairayiko sarakhI vedanAvALA ch| 77. u0-goyamA ! No iNaDhe samaDhe. 77. u0-he gautama ! e artha samartha nathI. 78.pra0-se keNadveNaM ? 78. pra0--he bhagavan ! te e pramANe zA hetuthIM kaho cho! 78. u0-goyamA ! neraiyA duvihA pannattA, taM jahA:- 78. u0-he gautama ! nairayiko be prakAranA kahyA che. te saNNibhUA ya, asaNNibhUA ya; tattha NaM je te sannibhUA te NaM A pramANe:-saMjJibhUta ane asaMjJibhUtaM. temAM je saMjJibhUta che te moTI mahAveyaNA, tattha NaM je te asaNNibhUA te NaM appaveyaNatarAgA, vedanAvALA che. ane je asaMjJibhUta che te ochI vedanAvALA che, se teNadveNaM goyamA 10. mATe he gautama ! te hetuthI pUrva pramANe kayuM che.. 79. pra0--neraiyA NaM bhaMte / savve samakiriyA ? 79. pra0-he bhagavan ! badhA nairayiko samAna kriyAvAlA che ! 79. u0--goyamA ! no iNaDhe samaDhe. 79. u0-he gautama! e artha samartha nathI. 80. pra0--se keNadveNaM ? 80.pra0-he bhagavan ! te e pramANe zA hetuthI kaho cho! 80. u0--goyamA / neraiyA tivihA panattA, taM jahA:- 80. u0--he gautama ! nairayiko traNa prakAranA kahyA che, te sammadihI, micchadiTThI, sammAmicchadihI tattha NaM je te sammadiTThI A pramANe:-samyagdRSTi, mithyAdRSTi ane samyagmidhyAdRSTi; temA tesiM NaM cattAri kiriyAo pannattA, taM jahA:-AraMbhiA, pari- jeo samyagdRSTi che teone cAra kriyAo hoya che, te A pramANe:gahiA. mAyAvattiA. appaJcakkhANakiriyA. tattha je te AraMbhikI, pArigrahikI, mAyApratyayA ane apratyAkhyAnakriyA. temA micchadiTThI tesiM the paMca kiriyAo kajjati, taM jahA:-AraMbhiA jeo mithyAdRSTi che teone pAMca kriyAo hoya che, te A pramANe: AraMbhikI, pArigrahikI mAyApratyayA, apratyAkhyAnakriyA ane mi. jAva-micchAdasaNavattiA. evaM sammAmicchAdiTThINaM pi, se teNadveNaM dhyAdRSTipratyayA. tathA temAM jeo samyagmidhyAdRSTi che teone paNa pUrva goyamA [.. pramANe pAMca kriyAo hoya che, mATe he gautama ! te hetuthI e pramANe kaDaM che. 1. mUlacchAyAH-nairayikA bhagavan ! sarve samavarNAH / gautama | nA'yamarthaH samarthaH. tat kenA'rthena tathaiva-(bhagavan / evamucyate) ! gautama / ye te pUrvopapannakAste vizuddhavarNatarakAH, tatra ye te pazcAdupapannakAste'vizuddhavarNatarakAH, tathaiva tat tenA'rthenaivam. nairayikA bhagavan / sarve samalezyAH ? gautama ! nA'yamarthaH samarthaH. tat kenArthena yAvad-'no sarve samalezyAH' ? gautama | nairayikA dvividhAH prajJaptAH, tadyathAH-pUrvopapannakAca, pazcAdupapannakAca, tatra ye te pUrvopapatrakAste vizuddhalezyAH, tatra ye te pazcAdupapannakAste'vizuddhalezyAH, tat tenArdhanaH0. nairayikA bhagavan / sarve samavedanAH? gItama! nA'yamarthaH samarthaH. tat kenA'rthena ? gautama ! nairayikA dvividhAH prajJaptAH, tadyathAH-saMjJibhUtAca, asaMjJibhUtAca; tatra ye te saMjJibhUtAste mahAvedanAH, tatra ye te'saMzibhUtAste'lpavedanAH, tat tenA'rthena gautama !.. nairayikAH bhagavan / sarve samakriyAH gautama ! nAyamarthaH samarthaH. tat kenA'rthana ? gautama, nairayikAtrividhAH prajJaptAH, tadyathAH-samyagdRSTiH, mithyAdRSTiH, samyamithyAdRSTiH, tatra ye te samyagdRSTayasteSAM catasraH kriyAH prajJaptAH, tadyathAH-ArambhikI / pAriprahikI, mAyApratyayA, apratyAkhyAnakriyA; tatra ye te mithyAdRSTayastaiH paJca kriyAH kriyante, tadyathAH-ArambhikI yAtad-mibhyAdarzanapratyayA, evaM samyagamithyAdRSTInAmapi, tat tenA'rthena gautama :-anu0 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 zataka 1.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. toraDayA NaM bhNte| savve samAuA, savve 81. pra0-he bhagavan ! badhA nairayiko sarakhI umaravALA samovavannagA? ane samopapannaka-sAthe utpanna thaelA-che ! 81. u0-goyamA! No iNahe saMmaDhe. 81. u0--he gautama ! e artha samartha nathI. 82.pra0-se keNadveNaM ! 82. pra0--he bhagavan ! te e pramANe zA hetuthI kaho cho! 82. u0-goyamA / neraiyA caunvihA panattA, taM jahA:- 82. u0--he gautama! nairayiko cAra prakAranA kahyA cha, te atthegaiA samAuA samovavanagA, atthegaiA samAuA visa- A pramANe:-keTalAka sarakhI umaravALA ane sAthe utpanna thaelA, movavanagA, atthegaiA visamAuA samovavanagA, atthegaiA keTalAka sarakhI umaratALA ane viSamapaNe-AgaLa pAchaLa-utpanna visamAuA visamovavanagA se teNadveNaM goyamA 10. thaelA, keTalAka viSama umaravALA ane sAthe utpanna thaelA tathA keTalAka viSama umaravALA ane viSamapaNe utpanna thaelA. mATe he gautama ! te hetuthI pUrva pramANe kartuM che. 2. atha caturviMzatidaNDakamAhArAdibhirnirUpayannAhaH-'neraiyA' ityAdi vyaktam , navaram-'mahAsarIrA ya appasarIrA ya? ityAdi. ihAslpatvaM mahattvaM cApekSikam , tatra jaghanyamalpatvam-aGgulA'saMkhyeyabhAgamAtratvam , utkRSTaM tu mahattvaM paJcadhanuHzatamAnatvam ; etacca mavadhAraNIyaza. rIrA'pekSayA. uttaravaikriyA'pekSayA tu jaghanyamaGgulasaMkhyAtabhAgamAtratvam , itarat tu dhanuHsahasramAnatvamiti. etena ca kiM samazarIrAH ? ityatra prazne uttaramuktam, zarIraviSamatA'bhidhAne sati AhAro-cchvAsayorveSamyaM sukhapratipAdyaM bhavatIti zarIrapraznasya dvitIyasthAnoktasyA'pi prathama nirvacanamuktam. athAhAro-cchvAsapraznayornirvacanamAhaH-'tattha Na' ityAdi. ye yato mahAzarIrAste tadapekSayA bahutarAn pudgalAn AhArayanti, mahAzarIratvAdeva. dRzyate hi loke bRhaccharIro bahAzI, svalpazarIrazvAlpabhojI, hasti-zazakavata, bAhulyA'pekSaM cedamucyate; anyathA bRhaccharIro'pi kazcid alpamaznAti, alpazarIro'pi kazcid bhUri bhuGkte, tathAvidhamanuSyavat, na punarevamiha, bAhulyapakSasyaivA''zrayaNAt . te ca nArakA upapAtAdisadvedyA'nubhavAd anyatrA'sadvadyodayavartitvena ekAntena yathA mahAzarIrA mahAduHkhitAstIvAhArAbhilASAzca bhavantIti. 'bahutarAe poggale pariNAmeti'tti AhArapudgalAnusAritvAt pariNAmasyaH 'bahutarAn' ityuktam , pariNAmazcApRSTo'pi AhArakAryamiti kRtvA uktaH. tathA 'bahatarAe poggale ussasati'tti ucchAsatayA gRhNanti, 'nIsasatitti niHzvAsatayA vimuJcanti, mahAzarIratvAdeva. dRzyate hi bRhaccharIrastajAtIyetarA'pekSayA bahUcchvAsa-niHzvAsa iti. duHkhito'pi tathaiva, duHkhitAzca nArakA iti bahutarAMstAn ucchvasanti iti. tathA''hArasyaiva kAlakRtaM vaiSamyamAhaH-'abhikkhaNaM AhAraiti'tti abhIkSNaM paunaHpunyena yo yato mahAzarIraH sa tadapekSayA zIghrazIghratarAhAragrahaNa ityarthaH. 'abhikkhaNaM ussasati, abhikkhaNaM nIsasaMti' ete hi mahAzarIratvena duHkhitataratvAd abhIkSNamanavaratam-ucchvAsAdi kurvantIti. tathA 'je te' ityAdi. 'yete' iha 'ye' ityetAvatA evArthasiddhau 'ye te' ityucyate tad bhASAmAtrameveti. 'appasarIrA appatarAe poggale AhAraiti'tti ye yato'lpazarIrAste tadAharaNIyapudgalA'pekSayA alpatarAn pudgalAnAhArayanti, alpazarIratvAdeva. 'Ahaca AhAreMti'tti kadAcidAhArayanti, kadAcinnAhArayantIti-mahAzarIrAhAragrahaNAntarAlA'pekSayA bahutarakAlAntarAlatayetyarthaH. 'Ahaca ussasaMti, Ahaca nIsasaMti'tti ete hyalpazarIratvenaiva mahAzarIrA'pekSayA alpataraduHkhatvAd Ahatya kadAcit sAntaramityarthaH-ucchvAsAdi kurvanti. 'yacca nArakAH satatamevocchvAsAdi kurvanti' iti prAguktam , tad mahAzarIrApekSayA ityavagantavyamiti. athavA'paryAptakAle'lpazarIrAH santo lomAhArApekSayA nAhArayanti, ucchvAsA'paryAptakatvena ca nocchvasanti, anyadA tvAhArayanti, ucchvasanti ca, ityataH 'AhatyAhArayanti, Ahatya ucchvasanti' ityuktam, 'se teNadveNaM gAyamA / evaM vuccai 'neraiyA savve no samAhArA' ityAdi nigamanamiti. 2. have AhArAdivaDe covIza daMDakane nirUpatA prathama kramaprApta nairayikone nirUpe chaH-[ neraiyA' ityAdi] e sUtra sugama che. vizeSa e ke, ['mahA- nairayika, sarIrA ya appasarIrA ya' ityAdi] e sUtramA zarIranuM je moTApaNuM ane nAnAparyu kayuM che te ApekSika-apekSAthI kahela-che, temA ochAmA ochu mahAzarIra-alpanAnApaNuM AMgaLanA asaMkhyaya bhAga jeTaluM che ane vadhAremA vadhAre moTApaNuM pAMcaseM dhanuSa (vAma) jeTaluM che. e banne (nAnApaNuM ane moTApaj) bhavadhA- zarIra. raNIya-maraNaparyaMta sahacara-zarIranI apekSAe jANavAM. tathA uttaravaikriya-icchApUrvaka nAnuM moTuM thai zake evA-zarIranI apekSAe to ochAmA ochu nAnApaNuM aMgulanA saMkhyeya bhAga jeTaluM che ane vadhAremA vadhAre moTApaNuM eka hajAra dhanuSa jeTaluM che. ahIM zarIranA nAnApaNAnI ane moTApaNAnI vAta kahevAthI nairayiko zuM samAna zarIravALA cha ? e praznano uttara kayo che. (zaMkAH- zAstrakAre mULa sUtramA prathama AhAranI samAnatA viSe pujyu che to paNa uttara (javAba) sUtramA AhAra saMbaMdhe kAi na kahetA prathama zarIrasaMbaMdhe vivecana zAmATe kyu|) samAdhAnaH-prathama zarIranI viSamatA jaNAvavAmAM Ave to te zarIrasaMbaMdhI AhAra ane ucchvAsanI viSamatA sukhapUrvaka kahI zakAya mATe pachavADe kahela zarIranA praznanu paNa prathama nirvacana 1. mUlacchAyAH-rayikA bhagavan / sarve samA''yuSkAH, sarve samopapannakAH ? gItama ! nA'yamarthaH samarthaH. tat kenA'rthena / gItama / nairayikAzcaturvidhAH prajJaptAH, tadyathAH-asyekakAH samA''yuSkAH samopapatrakAH, astyekakAH samAyuSkA viSamopapannakAH, astyekakA viSamA''yuSkAH samopapatrakAH, asyekakA viSamA''yuSkA viSamopapatrakAH, tat tenA'rthena gItama!:-anu. . Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 zrIrAyacandra-jinAg2amasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 2. adhika AhAra ane karyu che. have AhAranA ane ucchvAsanA prazna nirvacana kahe chaH-['tattha NaM' ityAdi] jenA karatAM jeo moTA zarIkhALA che teo tenI apekSAe alpa AhAra. (nAnA zarIravALA karatA) ghaNA pugalono AhAra kare che. kAraNa ke, teo moTA zarIravALA che. lokamAM paNa dekhAya che ke, je moTA zarIravALo cha te ghaNuM khAnAro che ane je nAnA zarIravALo che te thoDaM khAnAro che. udAharaNa tarIke jema, hAthI ane sasalo. vaLI tathAprakAranA manuSyanI peThe koi moTA zarIravALo paNa ochu khAya che ane koi nAnA zarIravALo paNa vadhAre khAya che, mATe zarIranA moTApaNA ke nAnApaNAne lIdhe AhAranI je adhikatA ane nyUnatA kahI che te pramANe sarvatra-badhe ThekANe-nathI hotuM paNa jhAjhA bhAge evaM bane che, ane jhAjhA bhAge ema banatuM hovAthI-bAhulyapakSano ahIM Azraya karelo hovAthI-nairayikomA moTA zarIravALo vadhAre AhAra kare ane nAnA zarIravALo ocho AhAra kare, ema samajavaM. paNa viparIta-moTA zarIravALo thoDo AhAra kare ane nAnA zarIravALo vadhAre AhAra kare-na samajavu. vaLI upapAtAdi sadvedya sivAyanA samaye te nairayi kone taddana-sarvathA-asadvedyanuM udayavartipaNuM hovAthI jema moTA zarIravALA che tema moTuM duHkha anubhave che ane AhAramA tIvra abhilASavALA hoya che. pariNAma. ['bahutarAe poggale pariNAmeti'tti] pariNAma AhAranA pudgalone anusAra hovAthI 'bahutara-ghaNA' ema kayuM che. ane jo ke pariNAma viSe kAi pUjyu adhika ane arupa nathI to paNa te AhAranA kAryarUpa hovAthI vinA pUchye kaso che. tathA ['bahutarAe poggale ussasaMti'tti] 'ussasaMti' eTale ucchvAsarUpe grahaNa kare zvAsocchvAsa. cha, ['nIsasaMti'tti] eTale niHzvAsarUpe mUke che, kAraNa ke, teo moTA zarIravALA che. lokamAM paNa dekhAya che ke, moTA zarIravALAne tenI samAnajAtIya ane itarajAtIya (nAnA zarIravALA) nI apekSAe bahu ucchvAsa ane niHzvAsa hoya che ane duHkhita (jIva) paNa tevA ja prakArano hoya che tathA nArako vAraMvAra mAhAra paNa duHkhita hovAthI ghaNA pudgalone ucchavAsarUpe grahaNa kare che. tathA AhArarnu ja kAlakRta vaiSamya kahe cheH-['abhikkhaNaM AhAreti'tti je jenA bhane zvAsovAsa. karatAM moTA zarIravALo che te tenI apekSAe zIghra zIghratara (vAraMvAra) AhAranuM grahaNa kare che. ['abhikkhaNaM ussasaMti, abhikkhaNaM nIsasaMti'] eo moTA zarIravALA hovAne lIdhe atyaMta duHkhita hovAthI niraMtara ucchvAsAdika le che. tathA [je te' ityAdi] ['appasarIrA appatarAe puggale AhAreti'tti je jenAthI nAnA zarIravALA chete tenAthI (moTA zarIravALAnA khAvAnA pudgalonI apekSAe) alpatara pudgalono AhAra kare che, kAraNa ke teo alpazarIra che.['Ahaca AhAreti'tti] kadAcit AhAra kare che. kadAcit AhAra karatA nathI arthAt mahAzarIravALAnA AhAragrahaNanA aMtarAlanI apekSAe ghaNA kAlanA aMtarAle AhAranuM grahaNa karatA nathI. [ Ahacca ussasaMti, Ahacca nIsasaMti'tti] eo nAnA zarIravALA hovAthI ja moTA zarIravALAnI apekSAe thoDA duHkhI che. mATe kadAcit-AMtare AMtare-ucchvAsAdi kare che. 'nArako niraMtara ja zvAsAdika kare che' e pramANe je pahelAM karSa che te moTA zarIravALA nArakonI apekSAe jANavU. athavA 'kadAcit AhAra kare che ane kadAcit ucchvAsAdika kare che' eno bIjo artha ApramANe che:-aparyApta (pUruM zarIra na baMdhAyuM hoya evA) samayamA nairayiko nAnA zarIravALA hovAthI lomAhAra karI zakatA nathI. mATe lomAhArane lebAnI apekSAe teo. AhAra karatA nathI ane bIje samaye-paryApta thayAnA (zarIra pUruM baMdhAyAnA)samaye-AhAra kare che mATe kadAcit AhAra kare che ane kadAcit AhAra nathI karatA. tema ja jyAre teo ucchvAsA'paryApta (ucchvAsa levAne pUratI zaktirahita) hoya che tyAre ucchvAsa nadhI letA ane te mATe jyAre teo pUratI zakti pAme che tyAre ucchvAsa le che mATe kadAcit ucchvAsAdi kare che ane kadAcit ucchvAsAdi nathI karatA. [ se teNaTeNaM goyamA! evaM vuccai-'neraiyA savve no samAhArA' ityAdi] arthAt he gautama! te hetuthI ema kahevAya che ke, 'badhA nairayiko samAna AhAravALA nathI' ityAdi nigamana sUtra kahevU. athAtara, 3. samakarmasUtre 'puvvovavanagA ya, pacchovavanagA yatti pUrvotpannAH prathamataramutpannAH, tadanye tu pazcAdutpannAH, tatra pUrvotpannAnAmA''yuSastadanyakarmaNAM ca bahutaravedanAd alpakarmatvam , pazcAdutpannAnAM ca nArakANAmAyuSkAdInAmalpatarANAM veditatvAd mahAkarmatvam. etacca sUtraM samAnasthitikA ye nArakAstAnaGgIkRtya praNItam , anyathA hi ratnaprabhAyAmutkRSTasthite rakasya bahunyAyuSi kSayamite palyopamAvazeSe ca tiSThati, tasyAmeva ratnaprabhAyAM dazavarSasahasrasthitiArako'nyaH kazcidutpanna iti kRtvA prAgutpannaM palyopamAyuSkaM nArakamapekSya kiM vaktuM zakyaM 'mahAkarmA' iti ! evaM vargasUtre-pUrvotpannasyA'lpaM karma tatastasya vizuddho varNaH, pazcAdutpannasya ca bahukarmatvAd avizuddhataro varNa iti. evaM lezyAsUtre'pi, iha ca lezyAzabdena bhAvalezyA grAhyA, bAhyadravyalezyA tu varNadvAreNaiva ukteti. 'samaveyaNa' tti samavedanAH samAnapIDAH. 'sannibhUya'tti saMjJA samyagdarzanam , tadvantaH saMjJinaH, saMjJino bhUtAH-saMjJitvaM gatAH saMjJibhUtAH. athavA asaMjJinaH saMjJino bhUtAH saMjJibhUtAH-cvipratyayayogAd mithyAdarzanamapahAya samyagdarzanajanmanA samutpannA iti yAvat. "teSAM pUrvakRtakarmavipAkamanusmaratAm-aho !! mahad duHkhasaMkaTamidamakasmAdasmAkamApatitam , na kRto bhagavadarhatpraNItaH sakaladuHkhakSayakaro viSayaviSamaviSaparibhogavipralabdhacetobhirdharmaH, ityato mahada duHkhaM mAnasamupajAyate, ato mahAvedanAste. asaMjJibhUtAstu mithyAdRSTayaH, te tu 'khakRtakarmaphalamidam' ityevamajAnanto'nupataptamAnasA alpavedanAH syuH" ityeke. anye tvAhuH-"saMjJinaH saMjJipaJcendriyAH santo bhUtA nArakatvaM gatAH 1. ahIM mULasUtramA 'je' zabda mUkavAthI ja kAma cAle che to paNa je 'je te' e ve zabdo mUkyA che te bhASAmAtra ja che:-zrIabhayadeva. 2. jema ApaNe manuSyo ApaNA khAvAnA padArthane mukha dvArA lai zarIrane poSIe chIe tema ja mukha vinAnA jIvo paNa jeo romavALA hoya teo potAnA roma (raMvATA) dvArA khAvAnI vastune aMdara pahoMcADe cha ane jeo roma vinAnA che teo potAnA zarIradvArA ja khAvAnI cIjane aMdara utAre che. zAstrakAroe AhAranA traNa prakAra darzAvyA che:-prakSepAhAra--kavalAhAra. romAhAra ane ojaAhAra. kavalAhAra koLIyArUpa AhAra arthAt khAdya vastune mukhamA prakSepIne-nAkhIne-levAto je AhAra te prakSepAhAra. ruvATA dvArA levAto je AhAra te romAhAra ke lomAhAra ane zarIra dvArA leyAto je AhAra te ojaAhAra. kayuM che ke:"sarIreNoyAhAro, tayAi phAseNa lomaAhAro, pakkhevAhAro puNa kavalio "zarIrathI je AhAra te ojaAhAra, cAmaDIvaDe sparzapUrvaka je AhAra hoi nAyavo."-caturthakarmagrantha, gA. TI-7 (bhA0 pR-104.) te lomaAhAra ane koLIyArUpa AhAra te prakSepAhAra."-caturthakarmagraMtha, gA. TI-7 (bhA* pR-104):-anu. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 zataka 1.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. saMjJibhUtAste mahAvedanAH, tIvrA'zubhAdhyavasAyenA'zubhatarakarmabandhanena mahAnarakeSUtpAdAt. asaMjJibhUtAstu anubhUtapUrvAsaMjJibhavAH, te cAsaMjJitvAdeva atyantA'zubhAdhyavasAyA'bhAvAd ratnaprabhAyAmanatitIvravedananarake tpAdAd alpavedanAH. athavA saMjJibhUtAH paryAptakIbhUtAH, asaMjJinasvaparyAptakAH,te ca krameNa mahAvedanAH, itare ca bhavantIti pratIyate eva" iti. 3. samakarma-karmanI 'samAnatA saMbaMdhI praznavALA-sUtramA ['puvyovavannagA ya pacchovavannagA ya'tti] (e sUtra che teno artha A cha:-) jeo pahelA samakarma. utpanna thaelA che te pUrvotpanna ane bIjAo (jeo pachI utpanna thaelA che te) pazcAdutpanna. te bannemA pUrvotpanna nairayiko ochA karmavALA che, kAraNa ke, pUrvotpanna bane aura potAnaM AyaSya ane bIjA sAta karmo ghaNAM vadhAre vedyA che ane pazcAdutpanna nairayiko to mahAkarmavALA che, kAraNa ke, teoe potAnuM AyuSya parApurapAla ane bIjA sAta karmo ghaNAM ochAM vedyAM che. e sUtra samAna sthitivALA nairayikonI apekSAe kayuM che, paraMtu bhinna (judI judI) sthitivALA nairayikoMnI. apekSAe kamu nathI. jo ema na svIkAravAmAM Ave to bAMdho Ave che, te A cheH-ratnaprabhA pRthivImA utkRSTa sthitivALA koi eka nairayikarnu ghaj AyuSya kSINa thayu ane palyopama jeTalaM AyuSya bAkI rahyaM te vakhate te ja ratnaprabhA pRthivImA daza hajAra varSanA AyuSyavALo koi nairayika utpanna thayo to jenaM palyopama jeTalaM AyuSya bAkI che te pUrvotpannaka thayo ane je navo daza hajAra varSanI sthitivALo nairayika utpanna thayo che te pazcAdutpannaka mA sUtra kone ghtte| thayo. have jo pUrvokta sUtra (je pUrvotpannaka hoya te alpakarmavALo ane je pazcAdutpannaka hoya te mahAkarmavALo) sarvatra nairayikomA ghaTAvavAmAM Ave to zuM pelA palyopama AyuSyavALA pUrvotpannaka karatAM te pazcAdutpannaka daza hajAra varSanI sthitivALo nairayika mahAkarmavALo che' ema kahI shkaay| na ja kahevAya. kAraNa ke, te pazcAdutpannaka karatAM pUrvotpannaka nairayikanI ghaNI lAMbI sthiti cha mATe A ThekANe to pazcAdutpannaka karatAM pUrvotpannaka mahA. karmavALo che tethI-A vAMdho na Ave mATe-pUrvokta sUtra samAnasthitivALA nairayikonI apekSAe ja jANavU paNa badhe na jANavU. e pramANe varNasUtramA paNa varNa. jANavU-pUrvotpanna nairayika ochA karmavALo hovAthI teno vizuddha varNa che ane pazcAdutpannaka nairayika bahu karmavALo hovAthI avizuddhatara varNavALo che. e pramANe lezyAsUtramA paNa jANavaM. ahIM 'lezyA' zabdavaDe bhAvalezyA levI, kAraNa ke dravyalezyA to varNasUtramA varNanA kathana dvArA kahevAi gai che. lezyA. [samaveaNa'tti] samAna vedanAvALA-sarakhI pIDAvALA, ['saMnibhUti] saMjJA eTale samyagdarzana, je samyagdarzanavALA te saMjJio, ane jeo saMjJipaNuM saMtibhUta. pAmyA che teo 'saMjJibhUta' kahevAya. athavA pahelAM je asaMzio hoi pachI saMjJio thaelA hoya te 'saMjJibhUta' kahevAya arthAt mithyAdarzanane chor3I jeo janmathI samyagdarzanayukta utpanna thaelA hoya teo 'saMjJibhUta' kahevAya. "je saMjJibhUta nairayiko che teo moTI pIDAvALA che, kAraNa ke, teo anya. potAnA pUrve karela karmanA phalane saMbhAre che ane pazcAttApapUrvaka kahe che ke, aho / | amane A aNadhAryu moTuM vizALa duHkha AvI paDyuM che, ame. pUrva janmamA arihaMta bhagavaMte kahelo sakala duHkhano nAzaka dharma Acaryo nahIM. paNa amAraM citta viSayasukhanA viSama (vasamA) jhera jevA paribhoga karavAnA lalacAyu-ugAyu. tethI ja amAre A kaSTa sahavU paDe che. A pramANe te saMjJibhUta nairayikone moTuM mAnasika duHkha thAya che mATe teo moTI pIDAvALA che. ane jeo asaMjJibhUta-mithyAdRSTio-che teo to 'bhogavAtuM A duHkha ApaNA karmanuM phaLa che' ema na jANatA hovAthI teo mana asapibhUta. upatAparahita che mATe teo mAnasika duHkharahita hovAthI ochI pIDAvALA che." ema koi kahe che. bIjAo to kahe che ke-"saMjJio eTale paMceM- itara. dviyavALA saMzi jIvo, bhUta-nArakapaNuM pAmelA, arthAt paMceMdriyavALA je saMjJijIvo nArakapaNuM pAmyA che te 'saMjJibhUta' kahevAya, tevA saMjJibhUta nairayiko moTI pIDAvALA che, kAraNa ke, teone azubha pariNAma tIvra che mATe teo ghaNu azubha karma bAMdhatA hovAthI mahAnarakomA utpanna thAya che, ane jeo pUrve asaMjJi hoi (asaMjJipaNuM anubhavI) pachI nAraLapaNuM pAmelA che teo 'asaMjJibhUta' kahevAya. te asaMjJibhUta nairayikone potAnA asaMjipaNAne lIdhe atyaMta azubha pariNAma na hovAthI teonI utpatti ratnaprabhAmA tIvravedanA vinAnA narakamAM thAya che ane tethI teo alpavedanAvALA.che. athavA saMjJibhUta eTale paryApta thaelA-jeonu zarIrAdika pUrNa racAi gayuM che evA, ane tethI judA-aparyApta rahelA-te 'asaMjJibhUta' kahevAya. temA minAya. je paryApta nairayiko che te moTI pIDAvALA che ane je aparyApta nairayiko che te ochI pIDAvALA che, ema jaNAya ja che. 4..'samakiriya' ti samAstulyAH, kriyAH karmabandhanibandhanabhUtAH ArambhikyAdikA yeSAM te samakriyAH. 'AraMbhiya'tti ArambhaH pRthivyAdiupamardaH, sa prayojanaM kAraNaM yasyAH sA ArambhikI, 'pAriggahiya' tti parigraho dharmopakaraNavarjavastusvIkAraH, dharmopakaraNamUrchA ca; sa prayojanaM yasyAH sA pArigrahikI. 'mAyAvattiyatti mAyA'nArjavam , upalakSaNatvAt krodhAdirapi ca sA pratyayaH kAraNaM yasyAH sA mAyApratyayA. appacakkhANakiriya'tti apratyAkhyAnena nivRttyabhAvena kriyA karmabandhAdikaraNam-apratyAkhyAnakriyeti. 'paMca kiriyAo kajjati'tti kriyante. karmakartari prayogo'yam , tena bhavantItyarthaH. 'micchAdasaNavattiyatti midhyAdarzanaM pratyayo heturyasyAH sA mithyAdarzanapratyayA, nanu mithyAtvA-'viratikaSAya-yogAH karmabandhahetava iti prasiddhiH. iha tu ArambhAdayaste'bhihitA iti kathaM na virodhaH ! ucyate-Arambha-parigrahazabdAbhyAM yogaparigrahaH-yogAnAM tadrUpatvAt , zeSapadaistu zeSabandhahetuparigrahaH pratIyata eveti. tatra samyagdRSTInAM catasra eva, mithyAtvAbhAvAt. zeSANAM tu paJca api, samyagamithyAtvasya mithyAtvenaiveha vivakSitatvAditi. 'savve samAuyA' ityAdipraznasya nirvacanacaturbhayA bhAvanA kriyate-nibaddhadazavarSasahasrapra. mANA''yuSo yugapaccotpannA iti prathamabhaGgaH. teSveva dazavarSasahasrasthitiSu narakeSveke prathamataramutpannAH, apare tu pazcAditi dvitIyaH. anyaiviSamAyurnibaddhaiH kaizvid dazavarSasahasrasthitiSu, kaizcicca paJcadazavarSasahasrasthitiSu utpattiH punaryugapaditi tRtIyaH. kecit sAgaropamasthitayaH, kecit tu dazavarSasahasrasthitayaH, ityevaM viSamA''yuSo viSamameva cotpannA iti caturthaH. iha saMgrahagAthA:-"AhArAIsa samA kamme, vane, taheva lessAe, veyaNAe, kiriyAe, Auya uvavatti caubhaMgI." 1. A zabda 'ci' pratyayanA yogadhI bane che:-zrIabhayadeva. 1 pra. chAyAH- AhArAdiSu samAH karmaNi, vaNe, tathaiva lezyAyAm , vedanAyam, kriyAyAmAyuSi upapattau caturbhazI:-anu. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samuccaya, zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 2. samakriya. 4. samakiriya'tti sama-tulya, kriyAkarma bAMdhavAmAM kAraNarUpa AraMbhikI vagere kriyA, jeonI kriyA sarakhI che teM samakriya. 'AraMbhiya'tti AraMmikI. AraMbha pRthivIvagerenA jIvanuM upamardana-hanana-karavaM, je kriyAmAM AraMbha kAraNa che te 'AraMbhikI' kriyA. [ 'pAriggahiya'tti] parigraha dharmanA upakaraNapArigrahikI. dharmanA kAmamA khapamA AvatA sAmAna-sivAya bIjI vastuono svIkAra ane dharmanA upakaraNamA mamatA, je kriyAnuM kAraNa parigraha che te 'pArigrahikI' kriyA.['mAyAvattiya'tti] mAyA saralapaNuM nahIM-vakratA, upalakSaNa hovAthI krodha, mAna vagere paNa 'mAyA' zabdathI svIkAravA. je kriyAnuM nidAna-kAraNapayA.mAyA che te 'mAyApratyayA' kriyA. ['apacakkhANakiriya'tti] apratyAkhyAna pratyAkhyAna nahIM arthAt koi paNa bAbatathI nivRtti nahIM-paraMtu sarvatra yAnakriyA. pravRtti, tethI-apratyAkhyAnathI-karmabaMdha vagerenuM karavU te apratyAkhyAnakriyA. [paMca kiriyAo. kejaMti'tti pAMca kriyAo thAya che. [ 'micchAdasaNavattiya'tti] pithyAdarzana.. je kriyAnu kAraNa mithyAdarzana che te 'mithyAdarzanapratyayA' kriyA. zaMkAH-zAstramA 'mithyAtva, avirati, kaSAya ane yogo e badhA karma bAMdhavAmAM kAraNarUpa che' evI prasiddhi che. ane ahIM to karma bAMdhavAnA kAraNarUpa AraMbha vagere kahyA che, to A zAstrano bIjA jinavacana sAthe virodha kema na virodha ch| Ave? samAdhAnaH-ahIM 'AraMbha' ane 'parigraha' zabdathI yogarnu grahaNa karavU, kAraNa ke, yogo AraMbha ane parigraharUpa che. ane bAkInA pado baDe bAkInA karma baMdhanA hetuono khIkAra (karelo) che e spaSTa ja che. temAM samyagdRSTi jIvone mithyAtva na hovAthI cAra ja kriyAo hoya che ane bAkInA jIvone pAMce kriyAo hoya che. kAraNa ke, ahIM samyagamithyAtvane paNa mithyAtva tarIke ja gaNyu che tethI samyamithyAtvavALA-mizradRSTi bALA-jIvo samyaktvI sivAyanA bAkInA jIvomA AvI jAya che. ['sabve samAuyA' ityAdi] e prazna- bhAvana nirvacananI caturbhagIvaDe thAya caturbhaga. che arthAt e praznanA uttara tarIke cAra bhAMgA dekhADe chai. te A che:-sarakhA AyuSyavALA ane sAthe utpanna thaelA. jemake, keTalAke daza hajAra varSatuM AyuSya bAMdhyu che-ane teo eka kAle-sAthe-utpanna thaelA che. e prathama bhaMga che. sarakhA AyuSyavALA ane sAthe nahIM utpanna thaelA. jemake, keThalAke daza hajAra varSatuM AyuSya bAMdhyu che, paNa teo keTalAka pahelAM utpanna thayA ane keTalAka pachI utpanna thayA. e bIjo bhaMga che. judA judA AyuSyavALA ane sAthe utpanna thaelA. jemake, keTalAke juhUM jueM AyuSya bAMdhyu cha, arthAt ghaNAoe daza hajAra varSanI sthitivALA narakomA utpanna dhRvAnu ane ghaNAoe pannara hajAra varSanI sthitivALA narakomA utpannathavAnuM AyuSya bAMdhyuM che. anee badhAnI utpatti eka ja sAthe che. e bIjo bhaMga che. che. judA judA AyuSyadALA ane jupA judA kALe utpanna thaelA. gomake, keTalAka sAgaropamanA AyuSyavALA ane keTalAka daza hajAra varSanA AyuSya'vALA ane judA judA kALe utpanna thaelA. e cotho bhaMga che. ahIM saMgraha gArthI kahe cha:-"AhArAdimA samAna, karmamA, varNamAM, lezyAmAM, bedanAmA tema ja kriyAmAM paNa samAna tathA AyuSya tathA utpattimAM cAra bhAMgA che". arthAt A prakaraNamA e viSayonI samAnatA viSe pUchyuM hatuM. asurakumArAdi. 83 pra0--asurakumArA NaM bhate / savve samAhArA, samasarIrA? 83. pra.- he bhagavan ! badhA asurakumAro sarakhA AhAravALA ane sarakhA zarIravALA che! ityAdi pUrvanI peThe saghaLA prazno karavA. - 83 u0--jahA neraiyA tahA mANiavvA, navaraM-kamma-vaNNa- 83. u0-he gautama ! asurakumAro saMbaMdhe badhU nairayi * lessAo parivaNNeavvAo-puvvocavaNNA mahAkammatarA, avisu- peThe kahe. vizeSa e ke, asurakumAronA karma, varNa ane zyAo davaNNatarA, avisuddhalesatarA. pacchovavaNNA pasatthA, sesaM taheva. nairayikothI viparIta kahevA. arthAt je asurakumAro pUrvopapannaka che. evaM jAva-thaNiyakumArA NaM. teo mahAkarmatara che ane avizuddha varNa tathA lezyAvALA che. ane je asurakumAro pazcAdupapannaka che teo prazasta che, bAkI badhu e ja 2 pramANe jANavU. e pramANe yAvat-stanitakumAro sudhI jANavU. 5. 'asurakumArANaM bhNte'| ityAdinA asurakumAraprakaraNam-AhArAdipadanavakopetaM sUcitam , tacca nArakaprakaraNavanneyam. etadevAhaH-'jahA neraiyA' ityAdi. tatrAhArakasUtre nArakasUtrasamAne'pi bhAvanA vizeSeNa likhyate-asurakumArANAmalpazarIratvam-bhavadhAraNIyazarIrA'pekSayA jaghanyato'GgulA'saMkhyeyabhAgamAnatvama. mahAzarIratvaM tu utkarSataH saptahastapramANatvam, uttaravaikriyA'pekSayA tu alpazarIratvaM jaghanyato'GgulAsaMkhyeyabhAgamAnatvam. mahAzarIratvaM tu utkarSato yojanalakSamAnamiti. tatra ete mahAzarIrA bahutarAn pudgalAn AhArayanti, manobhakSaNalakSaNA''hArA' pekSayA, devAnAM hyasau syAt, pradhAnazca, pradhAnA'pekSayA ca zAstre nirdezo vastUnAM vidhIyate. tato'lpazarIramAhyA''hArapudgalApekSayA bahutarAMste tAnAhArayanti ityAdi prAgavat. abhIkSNamAhArayanti. abhIkSNamucchvasanti ca; ityatra ye caturthAderuparyAhArayanti, stokasaptakAdezvoparyucchvasanti, tAnAzrityAbhIkSNamityucyate. utkarSato ye sAtirekavarSasahasrasyopari AhArayanti, sAtirekapakSasya copari ucchvasanti, tAnaGgIkRtya, eteSAmalpakAlInA''hArocchvAsatvena 'punaH punarAhArayanti' ityAdivyapadezaviSayatvAditi. tathA'lpazarIrA alpatarAn pudgalAnAhArayanti, ucchvasanti ca alpazarIratvAdeva. yat punasteSAM kadAcitkatvamAhAro-cchvAsayostad mahAzarIrAhArocchvAsAntarAlA'pekSayA bahutamAsntarAlatvAt tatra hi antarAle te nAhArAdi kurvanti, tadanyatra kurvantItyevaM vivakSaNAditi. mahAzarIrANAmapyAhAro-cchvAsayorantarAlamasti, kintu tadalpamityavivakSaNAdevAbhIkSNatyuktama. siddhaM ca mahAzarIrANAM teSAmAhAro-cchvAsayoralpA'ntaratvam, alpazarIrANAM tu mahAntaratvam. yathA 1. A prayoga karmakartari cha:-zrIabhayadeva. 1. mUlacchAyAH-asurakumArA bhagavan ! sarve samA''hArAH, sarve samazarIrAH? yathA nairayikAstathA bhaNitavyAH, navaram-karma-varNa-lezyAH parivarNayitavyAH-pUrvopapanakA mahAkarmatarAH, avizuddhavarNatarAH. avizuddhalezyatarAH pazcAdupapatrakAH prazastAH, zeSaM tathaiva. evaM yAvat-stanitakumArA:-anu. Jain Education international Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 97 saudharmadevAnAM saptahastamAnatayA mahAzarIrANAM tayorantaraM krameNa varSasahasradvayam , pakSadvayaM ca. anuttarasurANAM ca hastamAnatayA'lpazarIrANAM trayastriMzarSasahasrANi, trayastriMzadeva ca pakSA iti. eSAM ca mahAzarIrANAmabhIkSNA''hAro-cchvAsAbhidhAnenA'lpasthitikatvamavasIyate, itareSAM tu viparyayo vaimAnikavadeveti. athavA lomAhArA'pekSayA'bhIkSNamanusamayamAhArayanti mahAzarIrAH paryAptakA'vasthAyAm, ucchvAsastu yathoktamAnenA'pi bhavan paripUrNabhavA'pekSayA punaH punarityucyate. aparyAptakAvasthAyAM tu alpazarIrA lomAhArato nA''hArayanti, ojaAharata eva AhAraNAda iti-kadAcita te AhArayantItyucyate, ucchvAsA'paryAptakA'vasthAyAM ca nocchavasanti, anyadA tu ucchvasantItyucyateAhayocchavasantIti. 'kamma-vaNNa-lessAo parivaNNeavvAo'tti karmAdIni nArakA'pekSayA viparyayeNa vAcyAni, tathAhiH-nArakA ye pUrvotpannAste'lpakarmaka-zuddhataravarNa-zubhataralezyA uktAH . asurAstu ye pUrvotpannAste mahAkarmANaH, azuddhavarNAH, azubhataralezyAzceti. katham ? ye hi pUrvotpannA asurAste'tikandarpadarpA''dhmAtacittatvAd nArakAn anekaprakArayA yAtanayA yAtayantaH prabhUtamazubhaM karma saMcinvanti ityato'bhidhIyante te mahAkarmANaH. athavA ye baddhAyuSaste tiryagAdiprAyogyakarmaprakRtinibandhanAd mahAkarmANaH, tathA'zuddhavarNAH, azubhalezyAzca te, pUrvotpannAnAM hi kSINatvAt zubhakarmaNaH zubho varNo, lezyA ca hasatIti. pazcAdutpannAstvabaddhA''yuSo'lpakarmANaH bahutarakarmaNAmabandhanAta, zubhakarmaNAmakSINatvAcca zubhavarNAdayaH syuriti. vedanAsUtraM ca yadyapi nArakANAmivAsurakumArANAmapi, tathApi tadbhAvanAyAM vizeSaH, sa cAyam :ye saMjJibhUtAste mahAvedanAH, cAritravirAdhanAjanyacittasaMtApAt. athavA saMjJibhUtAH saMjJipUrvabhavAH, paryAptA vA, te zubhavedanAmAzritya mahAvedanAH. itare tvalpavedanA iti. evaM nAgakumArAdayo'pi aucityena vAcyAH. 5. ['asurakumArA NaM bhaMte!' ityAdi] e sUtravaDe AhArAdi nava padayukta asurakumAraprakaraNa sUcita thayu. te nArakaprakaraNanI peThe jANavU. e ja amurakumAro saMkece vAtane kahe che ke:-['jahA neraiyA' ityAdi ] arthAt jema nairayika kahyA tema samajavu. temAM AhAra saMbaMdhi sUtra nArakanA sUtranI samAna che, to paNa pUrva pramANenI hakIte saMbaMdhe vizeSa lakhIe chIeH asurakumAronA zarIranuM nAnApaNuM bhavadhAraNIya zarIranI apekSAe che. te ochAmA ochu aMgulanA asaMkhyeya bhAga jeTaluM kA che. teonA zarIranuM moTApaNuM vadhAremAM vadhAre sAta hAtha jeTaluM che. vaLI uttaravaikriya zarIranI apekSAe teonA zarIranuM nAnApaNuM ochAmAM ochu aMgulanA saMkhyeya bhAga jeTalu che. vadhAremAM vadhAre moTApaNuM eka lAkha yojana jeTalaM che. temAM e mahAzarIravALA (asurakumAro) ghaNA pudgalono AhAra kare che. manobhakSaNarUpa AhAranI apekSAe devone e AhAra che tathA te (AhAra) pradhAna paNa che. zAstramA paNa pradhAna padArthanI apekSAe vastunA nirdezo hoya che. mATe teo (moTA zarIravALA asurakumAro) alpazarIravaDe levAtA AhAranA pudgalo karatAM ghaNA pudgalono AhAra kare che. ityAdi badhuM pUrvanI peThe jANavU. vAraMvAra AhAra kare che' e je kayuM che te je asurakumAro caturthAdithI upara (pahelA ) AhAra kare che tenI apekSAe jANavU. 'pAraMvAra ucchvAsa le che' e je kayuM che te je asurakumAro sAta stokAdi karatAM pahelA ucchvAsa le che tenI apekSAe jANavaM. kAraNa ke, je asurakumAro vadhAremA vadhAre hajAra varSa karatAM kAika adhika kALa pahelA AhAra kare che ane vadhAremAM vadhAre eka pakhavADIyA karatAM kAMika adhika kaLa pahelA ucchvAsa le che, teonI apekSAe eono AhAra ane ucchvAsa alpakAlIna hovAthI 'eo vAraMvAra khAya che' evo vyavahAra karavAmAM harakata nathI. jeo asurakumAro alpa zarIravALA che teo alpatara pudgalono AhAra kare che ane alpatara pudgalone ucchvAsamAM le che, kAraNa ke, teo nAnA zarIravALA che. vaLI te asurakumAronA AhArarnu ane ucchvAsanuM je kadAcit levApaNu kayuM che te, mahAzarIravALAnA AhAra ane ucchvAsanA aMtarAlanI apekSAe jANavU. kAraNa ke, tyAM ghaj aMtarAla che ane te aMtarAlamA teo AhArAdi karatA nathI paNa tethI jude samaye teo AhArAdi kare che. e pramANe vivakSaNa kareluM che. mahAzarIravALA asurakumArone paNa AhAra ane ucchvAsana aMtarAla che paNa te thoDaM hovAthI ahIM tene gaNDe nathI mATe - vAraMvAra AhAra kare che' ema kayuM che. AthI siddha thayu ke, mahAzarIravALA asurakumArone AhAra ane ucchvAsanu alpa aMtara che ane alsa zarIravALA asurakumArone moTuM aMtara che. jema ke, sAta hAtha uMcA hovAthI moTA zarIravALA saudharmadevone AhAranuM aMtara be hajAra varSatuM che ane ucchvAsanuM aMtara be pakhavADIAnuM che tyAre nAnA zarIravALA anuttara devone eka hAtha uMcA hovAthI AhAranuM aMtara tetrIza hajAra varSatuM che ane ucchvAsanuM aMtara tetrIza pakhavADIAnuM che. e mahAzarIravALA asurakumArone vAraMvAra AhAra ane ucchvAsa levAnuM kayuM che. tethI teonI alpa sthiti (ochI AvaradA ) jaNAya che ane bIjAone to tethI ulaTuM vaimAnikonI peThe ja jaNAya che. athavA paryApta avasthAmA mahAzarIravALA asurakumAro lomAhAranI apekSAe vAraMvAra AhAra kare che ane ucchvAsa to yathoktamAnapUrvaka thato hoya to paNa AkhA bhavanI apekSAe vAraMvAra kahevAya che. aparyApta avasthAmA to alpa zarIravALA asurakumAro lomAhArathI AhAra karatA nathI paNa ojaAhArathI ja AhAra kare che mATe 'teo kadAcit AhAra kare che' ema kahevAya. ucchvAsAparyApta avasthAmA ucchvAsa letA nathI tathA ucchvAsaparyApta avasthAmAM ucchvAsa le cha mATe teo kadAcit ucchvAsa le cha' ema kahevAya. ['kamma-vaNNa-lessAo parivaNNeavvAo 'tti ] karma, varNa tathA lezyA nArako karatAM ulaTI rIte kahavA. te ja kahe cha :.--.je nArako pUrvotpanna cha teo ochA karmavALA, zuddha varNavALA ane zubhatara lezyAvALA che, ema kathu cha ane ahIM je asurakumAro pUrvotpanna che teo mahAkarmavALA, azuddha varNavALA ane azubhatara lezyAvALA che. zaMkAH-te kema? samAdhAnaH-je asurakumAro pUrvotpanna che teonuM citta atikaMdarpa ane darpa saMyukta hovAthI teo aneka prakAranI yAtanAvaDe nArakone pIDA pamADatA ghaNu azubha karma ekaLaM kare che. mATe kahevAya che ke, teo mahAkarmavALA che. athavA je asurakumAroe bhaviSyanI gatinuM AyuSya bAMdhelaM hoya teoe tiyecAdigatine yogya karmaprakRti bAMdhalI hovAthI teo mahAkarmavALA che. pUrvotpanna asurakumAronuM zubha karma kSINa thaevaM hovAthI teono zubha varNa ane zubha lezyA ghaTI jAya che mATe teo azuddha varNavALA ane azubha lezyAvALA che. pazcAdutpanna asurakumAro to abadghAyuSka hovAthI alpa karmavALA che, kAraNa ke teoe 13 bha0 sU0 . Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 2. ghaNuM karma bAMdhyu nathI. ane teornu zubha karma kSINa na hovAthI teo zubha varNa tathA zubha lezyAbALA che. jo ke asurakumAronuM vedanAsUtra paNa nArakonI peThe cha to paNa tenI bhAvanAmA vizeSa che. te vizeSa A che:-je asurakumAro saMjJibhUta che teone pote karelI cAritranI virAdhanA yAda AvatI hovAthI cittane saMtApa thAya che ane tethI teo mahAvedanAvALA che. athavA saMjJibhUta je asurakumAro pUrva mavamA saMzijIvarUpe hatA teo, athavA saMjJibhUta paryApta avasthAvALA je asurakumAro che teo zubha vedanAnI apekSAe mahAvedanAvALA che ane je asaMjJibhUta asurakumAro che teo to alpa vedanAvAlA che. e pramANe ucitatApUrvaka nAgakumArAdika paNa kahevA. pRthivIkAyika. 84. puDhavikkAiANaM AhAra-kamma-vana-lessA jahA gairai- 84. pRthivIkAyikonA AhAra, karma, varNa ane lezyA; ANaM. e badhuM nairayikonI peThe jANaq. .85. pra0--puDhavikkAiyA NaM bhaMte ! savve samaveaNA.? 85. pra0--he bhagavan! badhA pRthivIkAyiko sarakhI vedanAvALA che! 85. u0---hatA, samaveaNA. 85. u0-he gautama ! hA, badhA pRthivIkAyiko sarakhI vedanAvALA che. 86. pra0-se keNadveNaM bhate / samaveyaNA ? 86. pra0--he bhagavan ! te e pramANe zA hetuthI kaho cho ke, 'badhA pRthivIkAyiko sama vedanAvALA che / 86. u0-goyamA! puDhavikkAiyA savve asannI asani- 86. u0-he gautama! badhA pRthivIkAyiko asaMnio ke bhUaM aNidAe veyaNaM vedeti, se teNadveNaM0. ane asaMjJibhUta vedanAne anirdhAraNapaNe vede che, mATe he gautama! te hetuthI pUrva pramANe kayuM che. 87. pra0-puDhavikkAiyA NaM bhaMte / savve samakiriyA ? 87. pra0--he bhagavan ! badhA pRthivIkAyiko samAna kriyAvALA che ? 87. u0-hatA, samakiriyA. 87. u0--he gautama! hA, badhA pRthivIkAyiko samAna kriyAvALA che. 88. pra0-se keNaTeNaM ? 88. pra0--he bhagavan ! te e pramANe zA hetuthI kaho cho! 88. u0-goymaa| puDhavikkAiyA sabbe mAI micchAdiTThI. 88. u0-he gautama! badhA pRthivIkAyiko mAyI ane tANaM NiaiAo paMca kiriyAo kajaMti, taM jahA:-AraMbhiA mithyAdRSTi che. mATe teone pAMca kriyAo niyamapUrvaka hoya che. jAva-micchAdasaNavattiA. se teNadveNaM0. samAuA, samovavannagA te pAMca kriyAo A che:-AraMbhikI yAvada-mithyAdarzanapratyayA. jahA neraiyA tahA bhANiavvA. mATe he gautama ! te hetuthI pUrva pramANe kayuM che. jema samAyuSka ane samopapannaka nairayiko kahyA tema pRthivIkAyiko paNa kahevA. 6. 'puDhavikAiANaM AhAra-kamma-vana-lessA jahA jeraiANaM' ti catvAryapi sUtrANi nArakasUtrANIva pRthivIkAyikAbhilApenA'bhidhIyante ityarthaH: kevalamAhArasUtre bhAvanA evam:-pRthivIkAyikAnAmaGgulAsaMkhyeyabhAgamAtrazarIratve'pi alpazarIratvam , itaraca ita AgamavacanAdavaseyam - paDhavikAie paDhavikkAiyassa ogAhaNaTTayAe cauhANavaDie "kti. te ca mahAzarIrA lomAhArato bahutarAn pudgalAnA''hArayantIti, ucchvasanti ca abhIkSNam , mahAzarIratvAdeva. alpazarIrANAmalpAhArocchvAsatvam , alpazarIratvAdeva. kAdAcitkatvaM ca tayoH paryAptaketarAvasthApekSamavaseyam. tathA karmAdisUtreSu pUrva-pazcAdutpannAnAM pRthivIkAyikAnAM karma-varNa-lezyAvibhAgo nArakaiH sama eva. vedanA-kriyayostu nAnAtvam, ata evAhaH-'puDhavikkAiyA NaM bhaMte ! savve samaveaNA?' ityAdi. 'asanni' ti mithyAdRSTayaH, amanaskA vA 'asannibhUti asaMjJibhUtAm-asaMjJinAM yA jAyate tAmityarthaH. etadeva vyanakti-- 'ANadAe 'tti anirdhAraNayA vedanA vedayanti, vedanAmanubhavanto'pi na 'pUrvopAttA'zubhakarmapariNatiriyam' iti mithyAdRSTitvAdavaga 1. mUlacchAyAH-pRthivIkAyikAnAmAhAra-karma-varNa-lezyA yathA nairayikANAm. pRthivIkAyikA bhagavan ! sarve samavedanAH? hanta, samavedanAH, tat kenA'rthena bhagavan / samavedanAH ? gautama | pRthivIkAyikAH sarve asaMjJino'saMjJibhUtAm-aniyatena vedanAM vedayanti, tat tenArthena0. pRthivIkAyikA bhagavan / sarve samakriyAH hanta, samakriyAH, tat kenArthena ? gautama | pRthivIkAyikAH sarve mAyino mithyAdRSTayaH. tairniyatikAH paJca kiyAH kriyante, tadyathAH-ArambhikI yAvad-mithyAdarzanaprayatyA. tat tenA'rthena0. samA''yuSkAH, samopapannakA yathA nairayikAstathA bhaNitavyAH-anu. 1.pra. chAyAH pRthivIkAyikaH pRthivIkAyikasya avagAhanArthatayA catuHsthAnapatitaH-anu. Jain Education international Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 milatA. zataka 1.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. . chanti, vimanaskatvAdvA mattamUchitAdivaditi bhAvaH. 'bhAI micchAdihi'tti mAyAvanto hi teSu prAyeNotpadyante, yadAhaH- ummaggadesomAgaNAsao gaDhahiyaya-mAillo, saDhasIlo ya sasallo tiriyAuM baMdhae jIvo." tti tataste mAyina ucyante, athavA mAyehA'nantAnabandhikaSAyopalakSaNam, ato'nantA'nubandhikaSAyodayavanto'ta eva mithyAdRSTayo-mithyAtvodayavRttaya iti. 'tANaM NiaiAo'tti teSAM pathitIkAyikAnAM naiyatikyo niyatAH, na tu triprabhRtaya iti-paJcaiva ityarthaH. 'se teNadveNaM samakiriya'tti nigamanam. 6."puDhavikkAiANaM AhAra-kamma-vanna-lessA jahA jeraiANaM' ti ] pRthivIkAyikonA AhArarnu, karmarnu, varNana ane lezyAnaMH e cAre pRthivIkAyiko viSe satro pRthivIkAyikonA abhilApavaDe nairayika sUtranI peThe kahebAM. mAtra AhAramA bhAvanA A pramANe che:-pRthivIkAyiko aMgulanA asaMkhyeya bhAga pUrvavat picAra bhane jeTalA zarIravALA hovAthI nAnA zarIravALA ane moTA zarIravALA che. e vAta AgamanA vacanathI jANavI. te vacana A cha:-"pRthivIkAyika pRthivIkAyikanA avagAhanArthapaNe cAra sthAnakavALA che. arthAt saMkhyAta mAgahIna, asaMkhyAta bhAgahIna, saMkhyAtaguNavRddha ane asaMkhyAtaguNavRddha che" arthAt jo ke sarva pRthivIkAyiko aMgulanA asaMkhyeya mAga jeTalA zarIravALA che to paNa koineM zarIra saMkhyAta bhAgahIna che koinuM zarIra asaMkhyAta bhAgaDIna kekoina zarIra saMkhyAtaguNavRddha che tathA koinuM zarIra asaMkhyAtaguNavRddha che mATe te sarve pRthivIkAyiko nAnA ane moTA zarIravALA che. te mahAzarIravALA pRthivIkAyiko lomAhAra dvArA dhaNA pudgalono vAraMvAra AhAra kare che ane ghaNA pudgalone vAraMvAra ucchvAsamAM le che, kAraNa ke yo mahAzarIvALA che. alpazarIravALA pRthivIkAyiko thoDo AhAra kare che ane thoDo ucchvAsa le che. te bannenuM AhAra ane ucchvAsanaM kadAcitpaNuM paryAptaavasthA ane aparyAptaavasthAne apekSIne jANavaM. tathA karmAdisUtromAM pUrvotpannaka ane pazcAdutpannaka pRthivIkAyikonA karma, varNa ane lezyAno vibhAga nArakonI jevo ja jANavo. vedanA ane kriyAmA vizeSa che mATe ja kahe che ke:-[ 'puDhavikkAiyA NaM bhaMte! savve samaveaNA ?' ityAdi / asannitti ] asaMjJio-mithyAdRSTio athavA manavinAnA jIvo. ['asannibhUti ] asaMjJibhUta arthAt je vedanA asaMjJione thAya teneja vAtane spaSTa kare cha:-['aNidAe'tti ] nirdhAraNa vinA vedanAne anubhave che arthAt teo mithyAdRSTi hovAthI athavA vimanaska hovAthI vedanAne anubhavatAM paNa unmatta ane mUrchita puruSanI peThe A vAta nathI jANatA ke, A (anubhavAtI pIDA) pUrve karela azubha karmana phaLa che. 'mAI micchAdihitti ] ghaNuM karIne pRthivIkAyikomA mAyA-kapaTa vALA jIvo utpanna thAya che. kayuM che keH-"unmArgano upadezaka, mArgano nAzaka, guDhahRdayabALo, mAyAvALo, zaTha svabhAvavALo ane zalyavALo jIva tiyecanuM AyuSya bAMdhe che." tethI teo mAyAvALA kahevAya che. athavA 'mAyA' e ahIM anaMtAnubaMdhI kaSAyarnu upalakSaNa che mATe 'mAyAvALA' eTale anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayavALA, mATe ja mithyAdRSTivALA arthAt mithyAtvanA udayanI vRttivALA. ['tANaM NiaiAo'tti ] te pRthivIkAyikone niyamapUrvaka pAMce kriyAo hoya ja che, paNa traNa vagere hotI nathI. [se teNadeNaM samakiriya'tti] e nigamana-upasaMhAra-sUtra kahe,. beindriyAdi. 89. jahA puDhavikAiyA tahA jAva-cauridiyA. 89. jema pRthivIkAyiko kahyA tema beiMdriyo. teiMdriyo ane yAvat-cauriMdriyo paNa kahevA. 90. paMciMdiyatirikkhajoNiA jahA NeraDyA, NANattaM ki- 90. tathA paMceMdriya tiyaMcayoniko paNa nairayikonI peThe kahevA. riyAsu. mAtra kriyAomAM bheda che. 11. pra0-paMciMdiyatirikkhajoNiA NaM bhaMte ! savve 91. pra0-he bhagavan / badhA paMceMdriya tiryaMcayoniko samAna samAkariyA ? kriyAvALA che? 91. u0-goyamA ! No iNaDhe samaDhe. 91. u0-he gautama ! e artha samartha nathI. 92. pra0--se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vucai ? 92. pra0-he bhagavan .! te e pramANe zA hetuthI kaho cho? 12. u0--goyamA! paMciMdiyatirikkhajoNiA tivihA 92. u0--he gautama ! paMceMdriya tiryaMcayoniko traNa prakAranA panattA, taM jahA:-sammadihI, micchAdiTThI, sammAmicchAdivI. kahyA che, te A pramANe:-samyagdRSTi, mithyAdRSTi ane sabhyamithyAtattha NaM je te sammadivI te duvihA pannattA, taM jahA:-asaMjayA dRSTi; temAM jeo samyagdRSTi che teo be prakAranA kahyA che, te A ya, saMjayAsaMjayA ya; tattha NaM je te saMjayAsaMjayA tesi NaM tiNNi pramANe:-asaMyata ane saMyatAsaMyata, temAM je saMyatAsaMyata che kiriyAo kanaMti, taM jahA:-AraMbhiA, pariggahiA, mAyAva- teone traNa kriyAo hoya che; te A pramANe:-AraMbhikI, pArinattiA; asaMjayANaM cattAri, micchAdidvINaM paMca, sammAmicchAdiTThINaM hikI ane mAyApratyayA. tathA je asaMyato cha tene cAra ane paMca. midhyAdRSTi tathA samyagamithyAdRSTi che teone pAMca kriyAo hoya che. 1. pra. chAyAH-unmArgadezako mArganAzako gUDhahRdaya-mAyI, zaThazIlazca sazalyaH tiryagAyurvanAti jIvaH-anu. 1. mUlacchAyAH-yathA pRthivIkAyikAstathA yAvat-caturindriyAH, paJcendriyatiyaMgyonikA yathA nairayikAH, nAnAtvaM kriyAsu. paJcendriya tiryagyonikA bhagavan / sarve samakriyAH? gautama ! nA'yamarthaH samarthaH tat kenArthena bhagavana ! evamacyate ! gautama | padhendriyatiryagyonikAnividhAH prajJaptAH, tadyathAH-samyagdRSTiH, mithyAdRSTiH, samyagamithyAdRSTiH, tatra ye te samyagdRSTayaste dvividhAH prajJaptAH, tadyathAH-asaMyatAzca, saMyatA'saMyatAzca tatra ye te saMyatA:seyatAH titaH kriyAH kriyante, tadyathA:-ArambhikI, pArigrahikI, mAyApratyayA; asaMyatAnAM catasraH, mithyAraTInAM paJca, samyagmidhyAdRSTInAM payaH-anu. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 2. 7. 'jAva-cauriMdiya'tti iha mahAzarIratvam , itaraca svasvAvagAhanA'nusAreNA'vaseyam. AhArazca dvIndriyAdInAM prakSepalakSaNo'pi iti. 'paMciMdiyatirikkhajoNiA jahA Neraiya'tti pratItam , navaram-iha mahAzarIrA abhIkSNamAhArayanti, ucchvasanti ceti yada ucyate tata saMkhyAtavarSA''yuSo'pekSyetyavaseyam, tathaiva darzanAt, na asaMkhyAtavarSAyuSaH,teSAM prakSepA''hArasya SaSThasyopari pratipAditatvAt, alpazarIrANAM tu AhAro-cchvAsayoH kAdAcitkatvaM vacanaprAmANyAditi. lomAhArA'pekSayA tu sarveSAmapyabhIkSNamiti ghaTata eva. alpazarIrANAyata kAdAcitkatvaM tadaparyAptakatve lomAhAro-cchvAsayorabhavanena, paryAptakatve ca tadbhAvenA'vaseyamiti. tathA karmasUtre yat pUrvotpannAnAmalpakarmatvam , itareSAM tu mahAkarmatvam , tad AyuSkAditadbhavavecakarmA'pekSayA'vaseyam, tathA varNa-lezyAsUtrayoryat pUrvotpannAnAM zamavarNAdi uktaM tat, tAruNyAt, pazcAdutpannAnAmazubhavarNAdi bAlyAdavaseyam, loke tathaiva darzanAditi. tathA 'saMjayAsaMjaya'tti dezaviratAH-sthUlAt prANAtipAtAdenivRttatvAt, itarasmAdanivRttatvAceti. beIdviyAdi viSe pUrva- 7. [jAva-cauridiya'tti] ahIM mahAzarIrapaNuM ane laghuzarIrapaNuM potapotAnI avagAhanAne anusAre jANavU. ane beiMdriyAdi jIvone kavalAssbata vicAra bhane hArarUpa AhAra paNa jANavo. [paMciMdiyatirikkhajoNiA jahA neraiya'tti] e sUtra spaSTa cha, ahIM vizeSa e ke-'je mahAzarIravALA che teo vizeSatA. vAraMvAra AhAra kare che ane vAraMvAra ucchvAsa le che' e je kayuM che te saMkhyAtavarSanI AvaradAvALAnI apekSAe jANavU, kAraNa ke, tema ja dekhAya che. paNa ahIM asaMkhyAta varSanI AvaradAvALA na levA, kAraNa ke, teone prakSepAhAra cha8 (ce divasa ) pachI kahelo che. nAnA zarIravALAone to AhAra ane ucchvAsanu kadAcitpaNuM vacananI pramANatAthI jANavU. lomAhAranI apekSAe to badhAyane paNa vAraMvAra AhAra ghaTe ja che. alpazarIrabALAne to je kadAcitpaNu kayuM che te aparyApta avasthAmA lomAhAra ane ucchvAsa na thavAthI ane paryApta avasthAmA te banne thabAthI karSa cha, ema jANavU. tathA karmasUtramA pUrvotpanna jIvonuM alpa karmapaNuM ane pazcAdutpanna jIvonuM je mahAkarmapaNu kaDuM che. te ( tenA) AyuSkAdi tadbhava vedha karmonI apekSAe jANavU. varNa ane lezyA sUtramA pUrvotpanna jIvonuM je zubhavarNAdi karpu che te jubAnInI apekSAe kayuM che. pazcAdutpanna jIvonuM je azubha varNAdi kadhuM che te bAlapaNAnI apekSAe jANavaM. kAraNa ke, lokamAM teja pramANe dekhAya che. [ 'saMjayAsaMjaya'tti] saMyatAsaMyata eTale dezaviratasaMyata ane asaMyata arthAt sthUla prANAtipAta vagerethI nivRtta hovAthI saMyata ane itara-bIjA-thI nivRtta na hovAthI asaMyata. manuSya. 93. maNussA jahA neraiyA, nANattaM-je mahAsarIrA te bahu- 93. jema nairayiko kahyA tema manuSyo kahevA. temAM bheda A tarAe poggale AhAraiti, te Ahaca AhAreti. je appasarIrA te cha:-je manuSyo moTA zarIravALA che te ghaNA pudgalono AhAra kare appatarAe poggale AhAraiti. abhikkhaNaM AhAraiti. sesaM jahA che ane kadAcid AhAra kare che. tathA je manuSyo nAnA zarIravALA gerahayANaM jAva-veyaNA. che te thoDA pudgalono AhAra kare che ane vAraMvAra AhAra kare che. bAkI badhuM yAvad-vedanA sudhI nairayikonI peThe jANavU. 94.30-maNussA NaM bhate / savve samakiriyA ? 94. pra0--he bhagavan ! badhA manuSyo samAna kriyAvALA che ! 94. u0-goyamA ! No iNaDhe samaDhe. 91. u0--he gautama! e artha samartha nathI. 95.. pra0-se keNadveNaM ? 95. pra0- he bhagavan ! te e pramANe zA hetuthI kaho cho! 95. u0-goyamA ! maNussA tivihA pacattA, taM jahA:- 95. u0-he gautama ! manuSyo traNa prakAranA kahyA che. te sammadiTTI, micchAdiTThI, sammAmicchAdihI, tattha NaM je te samma- A pramANe:-samyagdRSTi, mithyAdRSTi ane samyAmithyAdRSTi. temA diTThI te tivihA pacattA, taM jahAH-saMjayA, saMjayA'saMjayA, jeo samyagdRSTi che teo traNa prakAranA kahyA che. te A pramANe:asaMjayA.. tattha NaM je te saMjayA te duvihA pacattA, taM jahA:- saMyata, saMyatAsaMyata ane asaMyata. temA je saMyata che te be prakAranA sarAgasaMjayA ya, vIarAgasaMjayA ya. tattha NaM je te vIarAgasaMjayA kahyA che. te A pramANe:-sarAgasaMyata ane vItarAgasaMyata. temA je te NaM akiriyA. tattha NaM je te sarAgasaMjayA te duvihA paJcattA, vItarAgasaMyata che teo kriyA vinAnA che. je sarAgasaMyata che teo taM jahA:-pamattasaMjayA ya, appamattasaMjayA ya, tattha NaM je te appa- be.prakAranA kahyA che. te A pramANe:-pramattasaMyata ane apramattasaMpata. mattasaMjayA tesiM gaM egA mAyAvattiA kiriyA kajjai, tattha NaM je temA je apramattasaMyata che teone eka mAyApratyayA kriyA hoya che ane 1.mUlacchAyAH-manuSyA yathA nerayikA, nAnAtvaM-ye mahAzarIrAste bahutarAn pudralAnA''hArayanti, te AityA''hArayanti. ye'lpazarIrAste'lpatarAn pudalAnA''hArayanti, abhIkSNamAhArayanti, zeSaM yathA nairayikANAM yAvad-vedanA. manuSyA bhagavan / sarve samakriyAH! gautm| nA'yamarpaH samarthaH, tat kenA'rthena ! gautama ! manuSyAtrividhAH prajJaptAH, tadyathAH-samyagdRSTiH, mithyAdRSTiH, samyagamithyAdRSTiH, tatra yete samyagdaSTayaste trividhAH prAptAH, tadyathAH-saMyatAH, saMyatA'saMyatAH, asaMyatAH; tatra ye te saMyatAste dvividhAH prajJaptAH, tadyathAH-sarAgasaMyatAtha, vItarAgasaMyatAca; tatra ye te vItarAgasaMyatAste'kriyAH, tatra ye te sarAgasaMyatAste dvividhAH prAptAH, tadyathAH-pramattasaMyatAtha, apramattasaMyatAca, tatra ye te apramattasaMyatAstairekA mAyApratyayA kiyA kiyate, tatra ye te pramattasaMyatAstaiRs kiye kriyete, tadyathAH-ArambhikI, mAyApratyayA. tatra ye te saMyatAsaMyatAstairAthAstinaH kriyAH kriyante, tadyathA:-ArambhikI, pArigrahikI, mAyApratyayA. asaMyataiH catannaH kriyAH kriyanteH-ArambhikI, pAriprahikI, mAyApratyayA, apratyAkhyAnapratyayA. mithyAdRSTInA pazcaH-bhArambhikI, pAriprahikI, mAyApratyayA, apratyAkhyAnapratyayA, mithyAdarzanapratyayA. samyagmidhyAdRSTIno paJcaH-anu.' . Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1. - uddeza. 2. te pamAsaMjayA tersine do kiriyAoM kAMti, taM jahA- AraMbhija, mAyApattimA tarayaNaM yete saMjayA se kyA tesiM NaM mAilAo (A 'dimAo ) tiNi phiriyAo kAMti, taM jahAH- AraMbhiA, pari ggahiA, mAyAvatiA. asaMjayANaM cattAri kiriyAo kajjatiHAraMbhiyA, paringahimA, mAyApaniA, appaca khANapacayA micchA diTThINaM paMcaH- AraMbhiA, pariggahiA, mAyAvattiA, appacakkhA - papayA, micchAdaNacaciyA sammAmicchAdiNaM paMca magapattudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. , 8. aNussA jahA neraiya'ti tathA vAcyA iti gamyam. 'bhAga'ti nAnAtvaM bhedaH punarayam tatra 'maNussA NaM mate sacce samAhAraNA ityAdi praznaH 'go ina samaGge' ityAdi uttaram, 'jAya dunihA magussA pacatA. taM jahA:- mahAsarIrA va appasarIrA va tattha NaM je te mahAsarIrA te bahutarAe poggale AhAraiti, evaM pariNArmeti, ussasaMti, nIsasaMti' iha sthAne nArakasUtre 'abhikkhaNaM AhAreti' ityadhItam iha tu 'Aha' ityadhIyate mahAzarIrA hi devakurvAdimithunakA, te ca kadAcidevA''hArayanti kAlikA''hAreNa, "mamattassa AhAro" ti vacanAt asyazarIrAstu abhIkSNam, atyaM ca bAlAnAM tathaiva darzanAt saMmUrcchimamanuSyANAm alpazarIrANAmanavaratamAhArasaMbhavAya. yaha pUrvotpannAnAM zuddhavarNAdi tat tAruNyAt, saMmUrNimA'pekSayA vA iti. 'sarAgasaMjaya'tti akSINA'nupazAntakaSAyAH. 'vIarAgasaMjaya' tti upazAntakaSAyAH, kSINakaSAyAzca. 'akiriya'tti vItarAgatvenA''rambhAdInAmabhAvAd akriyA: 'egA mAyAvattiya'tti apramattasaMyatAnAm - ekaiva mAyApratyayA, 'kiriyA kajjai' tti kriyate bhavati, kadAciduDDAharakSaNapravRttAnAmakSINakaSAyatvAditi. 'AraMbhiya'tti pramattasaMyatAnAM ca 'sarvaH pramattayoga Arambha:' iti kRtvA ArambhikI syAt, akSINakaSAyatvAcca mAyApratyayeti. " 101 jeo pramattasaMpata ke telone ve kiyAo hoya :-bhAraMbhikI ane bhASApratyayA. temAM je saMpatAsaMyata che teone prathamanI praNa kiyA kahI che, te A pramANe : - AraMbhikI, pArigrahikI ane mAyApratyayA tathA asaMyatone cAra kriyAo hoya che:- AraMbhikI, pAriprahikI, mAyApratyayA ane apratyAkhyAnapratyayA mipyAdRSTione tathA sabhyaramithyAdRSTione pAMca kriyAo hoya che, te A pramANe :- AraMbhikI, pAriprahikI mAyApratyayA apratyAkhyAnapratyayA ane mithyAdarzanapratyayA. 8. [mAjAneca ] arthAt manuSyo nairavikonI peThe 'devA' e gamya De. [ 'nAgati] vaLI temAM meda Ahe ['massA meM bhaMte! sabbe samAhAragA' ] ityAdi prazna che. [ 'no imaDe samar3e' ] ityAdi uttara che. manuSyoM ne prakAranA kathA hai, te A pramANeH moTA zarIravALA ane nAnA zarIravALA. temAM je moTA zarIravALA che te ghaNA pudgalono AhAra kare che e pramANe yAvat-pariNamAve che; ucchvAsa le che ane niHzvAsa le che, A ThekANe nArakasUtramAM 'vAraMvAra AhAra kare che' ema kabuM che ane ahIM to 'kadAcit AhAra kare che' ema kahevAnuM che. mahAzarIrayA manuSyo devakuryAdinA mithunako che ane tejo kadAcit ja kavalAhArapUrvaka AhAra kare che, che ke:-"temono AhAra aSTama-zraNa divasapachI doSa he" alpa zarIrayALA to thoI khApa he paNa vAraMvAra sAtha ke kAraNa ke teja pramAne bAlakomA jovAmAM Ave che ane alpa zarIravALA saMmUrtima manuSyone para niraMtara AhArano saMbhava che yahI ahIM pUrvotpanna jIvo ke zubhavarNAdi che se sAyamI apekSAe apanA saMmUrchimanI apekSAe jAganuM ['sarAgasaMjaya ti] sarAgasaMyata erale jemonA kapAyo kSINa thavA namI tema upazAMta thayA nayI te. [zrIrAgasaMjaya'tti ] jeonA kaSAyo upazAMta thayA che, ane jeonA kaSAyo kSINa thayA che te. [ 'akiriya'tti ] akriya - kriyA vinAnA che, kAraNa ke, bItarAga hovAthI teone AraMbhAdikano abhAva che. ['egA mAyAbatiya'tti ] apramatta saMyatone eka ja mAyApratyayA [ 'kiriyA kajaha'tti) kiyA hoya che, kAraNa ke, kadAcit uDAinA rakSaNamAM praNa patA hovAcI teo akSINa kapAya che. ['AraMbhiya'tti ] 'baco va pramata yoga AraMbha he mAMTe pramattasaMyatone AraMbhikI kriyA hoya che ane teonA kaSAya kSINa na thaelA hovAthI teone 'mAyApratyayA' kriyA hoya che. deva. 96. peNamaMtara jotisa pemANiA jahA asurakumArA, navaraM peyaNAe NAgataM mAyimicchAdiTThIupapacagA va appaveyaNatarA, amAyisammadiTThIuvavanagA ya mahAveyaNAtarAgA bhANiyavvA jotisa - -mANiyA. 96. vAnavyaMtara, jyotiSika ane vaimAnika; e badhA asurakumAronI peThe kahevA. vedanAmAM bheda che, je A pramANe chejyotiSka ane vaimAnikomAM je mAyI midhyAdRSTi utpanna tharalA hoya te ochI vedanAvALA hoya che ane je amAyI samyagdRSTi utpanna thalA hoya te moTI vedanAvALA hoya che, ema kahevuM. 9. pANamaMtara jotisa mAgiyA jahA asurakumAra vi tatra zarIrasyA'yatva mahattva vAvagAhanA'nusAreNA'vaseve tathA vedanAyAmasurakumArAH 'sacibhUyA ya, asavibhUyA ya sacibhUyA mahAnevaNA, asatribhUyA appavevaNA' ityevamadhItAH vyantarAH api tathaivA'pyetanyAH, - 1. pra0 chAyAH aSTamabhaktasya AhAraH- anu0 1. mUlacchAyAH dAnamyantara-jyotiSDavaimAnikA dhArakumArAH navare vedanAyAM nAnAtvam-mAmiSyArapatrakA anavedanakAH amAyisambapuSapaNakAtha mahAvedanakA jyiotaSThavaimAnikAH-anu 2 manuSya diyepUrvI peThe vicAra ane pizitA . Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 2. vicAra ane mitratA. yato'surAdiSu byantarAnteSu deveSu asaMjJina utpadyante, yato'traivoddezake vakSyatiH-'asannI NaM jahaNNeNaM bhavaNavAsIsu, ukkoseNaM vANamataresa' tti. te cA'surakumAraprakaraNoktayukteralpavedanA bhavantItyavaseyam, yattu prAguktam-'saMjJinaH samyagdRSTayaH, asaMjJinastvitare' tad vRddhavyAkhyA - nusAreNaiveti. jyotiSka-vaimAnikeSu tvasaMjJino notpadyante, ato vedanApade teSvadhIyate:-"duvihA joisiyA, mAyimicchAdidvIuvavanagA ya" ityAdi. tatra mAyimithyAdRSTayo'lpavedanAH, itare ca mahAvedanAH, zubhavedanAmAzrityeti. etadeva darzayannAhaH-'navaraM veyaNAe' ityAdi. 9. ['vANamaMtara-jotisa-vemANiA jahA asurakumAra'tti] temAM zarIranuM nAnApaNuM ane moTApaNuM potapotAnI avagAhanAne anusAra jANavaM. vedanAmAM 'asuMrakumAro saMzibhUta ane asaMjJibhUta che, saMzibhUta mahAvedanAvALA che ane asaMjJibhUta alpa vedanAvALA che' e pramANe asurakumAro kasA che ane vyaMtaro paNa tema ja kahevA; kAraNa ke asurakumArathI mAMDIne vyaMtara sudhInA devomA asaMjJijIvo utpanna thAya che. A vAtane A ja (cAla) uddezakamAM kaheze-'asaMjJijIvo jaghanye bhavanavAsiomAM utpanna thAya ane utkRSTe vAnavyaMtara devomAM utpanna thAya.' teo alpa vedanAvALA hoya che. e vAta asurakumAranA prakaraNamAM kahelI yuktithI jANavI. je pahelAM kayuM che ke, 'saMzio eTale samyagdRSTio ane asaMjJio eTale bIjA arthAt mithyAdRSTio' te vRddhonI vyAkhyAne anusAre ja jANavaM. jyotiSka ane vaimAnikomA to asaMjJio utpanna thatA nathI mATe te saMbaMdhe vedanApadamA kahevAya che ke, "jyotiSko be prakAranA che-mAyimithyAdRSTiupapannaka" vagere. temA mAyimithyAdRSTio ochI vedanAvALA che ane bIjA zubha vedanAne AzrIne mahA vedanAvALA che. eja vAtane darzAvatA kahe che:-['navaraM veaNAe' ityAdi]. lezyAvALA jIvo. 97. pra0--salessA NaM bhaMte ! neraiyA savve samAhAragA? 97. pra0--he bhagavan ! lezyAvALA badhA nairayiko samAna AhAravALA che? 97. u0--ohiyANaM, salessANaM, sukkalessANaM; eesi NaM 97. u0 he gautama! 7 audhika-sAmAnya, salezya ane tiNhaM eko gamo. kaNhalessANaM, nIlalessANaM pi eko gamo. mA. zuklalezyAvALA; e traNeno eka gama kahevo-samAna pATha kahevo. navaraM vedaNAe-mAyimicchadivIuvavannagA ya, amAyisammadiTTI- kaNalelyAvAlA ane nIlaleDyAvALAono paNa samAna gama uvavanagA ya mANiyavvA. maNussA kiriyAsu sarAga-vIarAga- paNa temAM vedanAmAM bheda A pramANe che:-mAyI ane mithyAdRSTi pamattA-upamattA na bhANiavvA, kAulessANa vi eseva gamo. navaraM- upapannaka ane amAyI tathA samyagdRSTi upapannaka kahevA. tathA kRSNa neraie jahA ohie daMDae tahA bhANiyavyA, teulessA, pamhalessA ane nIlalezyAmAM manuSyo sarAgasaMyata, vItarAgasaMyata, pramattasaMyata jassa asthi jahA ohio daMDao tahA bhANiyavyA. navaraM ke apramattasaMyata na kahevA. vaLI kApotalezyAmAM paNa eja gama maNussA sarAgA, vIarAgA na bhANiyabvA. gAhAH samajavo. vizeSa e ke, kApotalezyAvALA nairayiko audhika daMDakanI peThe kahevA. jeone tejolezyA ane padmalezyA hoya, teo audhika daMDakanI peThe kahevA. vizeSa e ke, manuSyonA sarAga ane vItarAga, evA be bheda na kahevA. gAthA:dukkhA-ue udiNNe AhAre kamma-vana-lessA ya, duHkha-karma-ane AyuSya jo udIrNa hoya to vede che. samaveyaNa-samakiriyA samAue ceva bodhavvA. AhAra, karma, varNa, lezyA, vedanA, kriyA ane AyuSya; e badhAnI samatA saMbaMdhe pUrve kayuM che ema jANavU. 10. atha caturviMzatidaNDakameva lezyAdibhedavizeSaNamA''hArAdipadainirUpayan daNDakasaptakamAhaH-'salessA NaM. bhaMte ! neraiyA sabve samAhAraga'tti anenA''hAra-zarIro-cchvAsa-karma-varNa-lezyA-vedanA-kriyo-papAtA''khyapUrvoktanavapadopetanArakAdicaturvizatipadadaNDako lezyApadavizeSitaH sUcitaH. tadanye ca kRSNalezyAdivizeSitAH pUrvoktanavapadopetA eva yathAsaMbhavaM nArakAdipadAtmakAH SaD daNDakAH sUcitAH. tadevameteSAM saptAnAM daNDakAnAM sUtrasaMkSepArtha yo yathA'dhyetavyastaM tathA darzayannAhaH-'ohiyANaM' ityAdi. tatraudhikAnAM pUrvoktAnAM nirvizeSaNAnAM nArakAdInAm, tathA salezyAnAmadhikRtAnAmeva, zuklalezyAnAM tu saptamadaNDakavAcyAnAm-eSAM trayANAmeko gamaH-sadRzapAThaH. 1. atra uddezake 104 uttarasUtreH-anu0 1. jUo A uddezakamAM 104 muM uttara sUtraH-anu. 1. mUlacchAyAH-salezyA bhagavan / nairayikAH sarve samA''hArakAH? audhikAnAma, salezyAnAm, zuklalezyAnAm eteSAM trayANAmeko gamaH, kRSNalezyAnAma, nIlalezyAnAmapi eko gamaH, navaraM vedanAyAM-mAyimithyAdRSTayupapannakAzca, amAyisamyagdRSTyupapannakAzca bhaNitavyAH. manuSyAH kriyAsu sarAga-vItarAgapramattA-'pramattA na bhaNitavyAH. kApotalezyAyAmapi eSa eva gamaH. navaram-nairayike yathA auSike daNDake tathA bhaNitavyAH, tejolezyA, padmalezyA yasyA'sti yAdhiko daNDakastathA bhaNitavyAH, navaram-manuSyAH sarAgAH, vItarAgA na bhaNitavyAH. gAthA:-duHkhA''yuSke udIrNe AhAraH karma-varNa-lezyAca, samavedana-samakriyAH samA''yuSkaM caiva boddhavyam:-anu. . Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 103 'salezyaH, zuklalezyazca'ityevaMvidhavizeSaNakRta eva tatra bheda:-audhikadaNDakasUtravad anayoH sUtramiti hRdayam, tathA 'jassa atyi' ityetasya vakSyamANapadasya iha saMbandhAd yasya zuklalezyA'sti sa eva taddaNDake'dhyetavyaH. teneha paJcendriyatiryaJcaH, manuSyAH, vaimAnikAzca vAcyAH. nArakAdInAM zuklalezyAyA abhAvAditi. 'kaNhalessANaM, nAlalessANaM pi ekko gamo' audhika evetyarthaH. vizeSamAhaH-'navaraM vedaNAe- ityAdi. kRSNalezyAdaNDake, nIlalezyAdaNDake ca vedanAsUtre 'duvihA NeraiyA patnattA. sanibhUyA ya, asanibhUyA yatti audhikadaNDakA'dhItaM nA-sdhyetavyam , asaMjJinAM prathamapRthivyAmeva utpAdAt, "asaNNI khalu paDhamaM" iti vacanAt, prathamAyAM ca kRSNa-nIlalezyayorabhAvAt. tarhi kimadhyetavyam ! ityAhaH-'mAyimicchadihIuvavanagA ye' ityAdi. tatra mAyino mithyAdRSTayazca mahAvedanA bhavanti, yataH prakarSaparyantavatinI sthitimazubhAM te nivartayanti, prakRSTAyAM ca tasyAM mahatI vedanA saMbhavati. itareSAM tu viparItA iti. tathA manuSyapade kriyAsUtre yadyapyaudhikadaNDake "tivihA manussA paNNattA. taM jahAH-saMjayA, asaMjayA, saMjayAsaMjayA. tattha NaM je te saMjayA te duvihA panattA. taMjahA:sarAgasaMjayA ya, vIyarAgasaMjayA ya; tattha NaM je te sarAgasaMjayA te duvihA paNNatA. taM jahAH-pamattasaMjayA ya, appamattasaMjayA ya"tti paThitam , tathA'pi kRSNa-nIlalezyAdaNDakayo dhyetavyam , kRSNa-nIlalezyodaye saMyamasya niSiddhatvAt, yaccocyate "pujvapaDivacao puNa annayarIe o lessAe"tti tat kRSNAdidravyarUpAM dravyalezyAmaGgIkRtya, natu kRSNAdidravyasAcivyajanitA''mapariNAmarUpAM bhAvalezyAma, etacca prAgapyuktamiti. etadeva darzayannAhaH-'maNussA ityAdi. tathA kApotalezyAdaNDako'pi nIlAdilezyAdaNDakavadadhyetavyaH, navaram-nArakapade vedanAsUtre nArakA audhikadaNDakavadeva vAcyAH, te caivam:-"neraiiyA duvihA pannattA. taM jahAH-sanimayA ya, asatribhUyA ya"tti asaMjJinAM prathamapRthivyutpAdena kApotalezyAsaMbhavAd, ata AhaH-'kAulessANa vi' ityAdi. tathA tejolezyA, padmalezyA ca yasya jIvavizeSasyAsti, tamAzritya yathaudhiko daNDakastathA tayordaNDako bhaNitanyau. tadastitA caivam:-nArakANAm , vikalendriyANAm , tejovAyUnAM cAdyAstistra eva. bhavanapati-pRthivya-bu-vanaspati-vyantarANAmAdyAzcatasraH. paJcendriyatiyeg-manuSyANAM SaT. jyotiSAM tejolezyA. vaimAnikAnAM tisraH prazastA iti. Aha ca:-"kaNhA nIlA kAU teulessA ya bhavaNa-vaMtariyA, joisa-sohammI-sANe teulessA muNeyavvA. kaippe saNaMkumAre mAhide ceva baMbhaloe ya, eesu pamhalessA teNa paraM sukkalessAo." tathA "puDhavI-Au-vaNassai-bAyarapatteya lesa cattAri." tejolezyAntAH "gambhaya-tiraya-naresu cha lessA. tiNi sesANaM." kevalamaudhikadaNDake kriyAsUtre manuSyAH sarAgavItarAgavizeSaNA adhItAH. iha tu tathA na vAcyAH, tejaH-padmalezyayorvItarAgatvA'saMbhavAt zuklalezyAyAmeva tatsaMbhavAt. pramattA-'pramattA, stUcyante iti. etadeva darzayannAhaH-'teulessA, pamhalessA' ityAdi. 'gAha'tti uddezakAditaH sUtrArthasaMgrahagAthA gatArthA'pi sukhAvabodhArthamucyate-duHkhamAyuzca udINe vedayati iti ekatva-bahutvAbhyAM daNDakacatuSTayamuktam. tathA 'AhAre'ti neraiyA ki samAhArA ityAdi, tathA ki samakammA?' tathA 'ki samavatrA ?' tathA 'kisamalessA?' tathA 'ki samaveyaNA?' tathA 'kiMsamakiriyA ? tathA ki samAuyA samovavanagA ?'tti gAthArthaH 10. have lezyAdi bhedanA vizeSaNavALA covIze daMDakane ja AhArAdi padothI nirUpaNa karatA prathama sAta daMDaka kahe chaH-['salessA NaM bhaMte ! lezyAvAlA jIvo neraiyA savve samAhAraga'tti] A sUtravaDe AhAra, zarIra, ucchavAsa, karma, varNa, lezyA, vedanA, kriyA ane upapAta nAmanA pUrvokta nava padayukta pipe pUrvavat vicAra nArakAdi covIza padano daMDaka 'lezyA' padathI vizeSita karI sucavyo. ane bIjA kRSNalezyAdithI vizeSita ane pUrvokta nava padothI yukta ja nAra- vane vizeSatA, kAdi padarUpa cha daMDako paNa yathAsaMbhava sUcacyA. to e pramANe e sAta daMDako saMbaMdhI sutranA saMkSepa mATe je daMDaka jema kahevAno che, tema tene darzAvatA kahe che ke:-['ohiyANaM' ityAdi] temAM audhika-vizeSaNa vinAnA-pUrvokta nArakAdikano, adhikRta-prasaMgaprApta-cAlu-salezyono-lezyAvALAono ane saptama daMDakavaDe kahevA yogya zukla lezyAvALAono; e caNeno sarakho pATha che, mAtra 'lezyAvALo' ane 'zuklalezyAvALo' e prakAranA vizeSaNano ja bheda che arthAt audhika-sAmAnya-daMDakanI peThe A benuM sUtra che. tathA [ 'jassa atthi' ] e AgaLa AvanArA padano ahIM saMbaMdha hovAthI jene zukla lezyA che te ja tenA daMDakamAM kahevo. tethI karIne ahIM paMceMdriya tiyeco, manuSyo ane vaimAniko kahevA, paNa nArako na kahevA, kAraNa ke teone zuklalezyAno abhAva che. ['kaNhalessANaM, nIlalessANaM pi ekko gamo'] arthAt kRSNalezyAvALA ane nIlalezyAvALAono eka ja pATha che-audhika ja che. vizeSa kahe che-['navaraM vedaNAe-' ityAdi] kRSNalezyAnA ane nIlalezyAnA daMDakanA vedanA sUtramA 'nairayiko be prakAranA kahyA che-saMjJibhUta ane asaMjJibhUta' e audhika daMDakamAM kahalaM na kahe. kAraNa ke asaMjJijIvonI utpatti prathama pRthivImAM ja thAya che. kayuM che ke:-"asaMjJI prathama pRthivImAM upaje" ane prathama pRthivImAM kRSNalezyA ane nIlalezyA nathI. tyAre tene badale zuM kahe ? to kahe che ke:['mAyimicchadiTThIuvavannagA ya' ityAdi] temA mAyimithyAdRSTio mahAvedanAvALA hoya che; kAraNa ke teo sarvathI vizeSa azubha sthitine utpanna kare che, ane jyAre azubha sthiti atyaMta vizeSa hoya tyAre moTI vedanA saMbhave che. bIjAone to tethI viparIta arthAt ochI vedanA hoya che. manuSyapadamA kriyAsUtramA audhika daMDakamAM jo ke 'manuSyo traNa prakAranA kasA che, te A pramANe:-saMyata, asaMyata ane saMyatAsaMyata. temAM je saMyata cha te ve prakAranA kapA che, te A pramANe:-sarAgasaMyata ane vItarAgasaMyata. temAM je sarAgasaMyata che te be prakAranA kayA che, te A pramANa:-pramatta 1.pra. chAyAH-asaMjJI khalu prathamAm. 2. pUrvapratipannakaH punaranyatarasyAM tu lezyAyAma. 3. nairayikA dvividhAH prajJaptAH. tadyathAH-saMjJibhUtAca, asaMzibhUtAdheti. 4. kRSNA,nIlA, kApotA, tejolezyA ca bhavana-vyantareSu, jyotiSka-sIdharma-zAne tejolezyA jJAtavyA. 5. kalpe sanatkumAra mAhanda caiva brahmaloke ca eteSu padmalezyA, tena para zuklalezyAH 6. pRthivya-pa-vanaspati-bAdara-pratyeke lezyAzcatasraH. 7. garbhaja-tiryag-nareSu SaD lezyAH, tilA zeSANAm:-anu. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 2. saMyama nathI. kara lezyA kone hoya. saMyata ane apramattasaMyata' e kahuM che, to paNa ahIM kRSNalezyA ane nIlalezyAnA daMDakamAM te na kahe. kAraNa ke kRSNa ane nIlalezyAno udaya hoya tyAre saMyamano niSedha che. "jeNe saMyamane pUrva svIkAryo hato evo jIva koi eka lezyAmAM hoya che." ema je kayuM che te kRSNAdi dravyarUpa lezyAne AzrIne karpu che. paNa kRSNAdi dravyanI samIpatAthI utpanna thaela AtmapariNAmarUpa bhAvalezyAne AzrIne kadhU nathI. ane e AgaLa paNa ka che. eja vAtane darzAvatA zAstrakAra kahe che keH-['maNussA' ityAdi] kApotalezyAno daMDaka paNa nIlAdi lezyAnA daMDakanI peThe kahayo. temA vizeSa e ke nAraka padanA vedanA sUtramA nArako audhika daMDakanI peThe ja kahevA. ane te A pramANe che:-'nairayiko be prakAranA kasA che, te A pramANe:saMjJibhUta ane asaMjJibhUta.' asaMzijIvo prathama pRthivImA utpanna thatA hovAthI teone kApotalezyAno saMbhava che, mATe kahe cha ke-['kAulessANa vi' ityAdi] tathA jema audhika daMDaka kaso tema je jIva vizeSane tejolezyA ane padmalezyA che tene AzrIne tenA be daMDaka kahevA. jIvone lezyAo A pramANe hoya cheH-nArakone, vikaleMdriyone, tejane ane vAyune prathamanI traNa ja lezyAo che. bhavanapati, pRthivI, pANI, vanaspati ane vyaMtarone prathamanI cAra lezyAo che. paMceMdriyatiryaMca ane manuSyone cha lezyAo che. jyotiSkone tejolezyA che. vaimAnikone traNa prazasta lezyAo che. kayuM che keH-"kRSNa, nIla, kApota ane tejolezyA bhavanapatione tathA vyaMtarone hoya che. jyotiSka, saudharma ane IzAnamA tejolezyA jANavI. sanatkumAra kalpamA, mAheMdra ane brahma lokamAM, (eomA) padmalezyA che. ane tyAMcI AgaLa zuklalezyA che. tathA pRthivI, pANI ane bAdara tathA pratyeka vanaspatimA cAra lezyA-tejolezyA sudhInI lezyAo-hoya che. ane garbhaja tiyeca ane manuSyamA cha lezyAo hoya che tathA bAkInAne traNa lezyAo hoya che" mAtra audhika daMDakamA kriyAsUtramA sarAga ane vItarAga vizeSaNavALA manuSyo kahyA, paNa ahIM to te prakAre na kahevA. kAraNa ke tejolezyA ane padmalezyAmAM vItarAgapaNuM saMbhavatuM nathI, paNa zuklalezyAmAM ja saMbhave che. pramatta ane apramatta manuSyo to kahevAnA che ane tene ja. darzAvatA kahe che-'teulessA pamhalessA' ityAdi] ['gAha'tti] uddezakanI AdithI te atyAra sudhInA sUtrArthane sucavanArI saMgrahagAthA gatArtha che, to paNa sukhapUrvaka bodha thAya te mATe teno artha kahevAya che-'duHkha ane AyuSya udIrNa hoya to vedAya che' e pramANe ekavacana ane bahuvacanavaDe cAra daMDaka kathA. tathA ['AhAre'tti] 'zuM nairayiko samAna AhAravALA che ?' ityAdi. tathA 'zuM samAna karmavALA che' tathA 'zuM samAna varNavALA cha / ' tathA 'zuM samAna lezyAvALA cha ?' tathA 'zuM samAna vedanAvALA cha ?' tathA 'zuM samAna kriyAvALA che ?' tathA 'zuM samAna AyuSyavALA ane samAna upapannaka che ? ( ityAdi praznotuM nirAkaraNa A uddezakamAM atyAra sudhI thayuM che.) e pramANe gAthAno artha che. saMgraha... lezyA. 98. pra0-kai NaM bhaMte ! lessAo paNNattAo ? 98. pra. he bhagavan ! lezyAo keTalI kahI che ? . 98. u0-goyamA ! cha lessAo paNNattA, taM jahAH- 98. u0-he gautama ! lezyAo cha kahI che. te A pramANe:lessANaM biIo uddeso bhANiyavvo, jAva-iDI. kRSNalezyA vagere. ahIM prajJApanAsUtramA kahela cAra uddezakavALA lezyApadano bIjo uddezaka kahevo. te yAvat-'iDI-Rddhi'nI vaktavyatA sudhI kahevo. - 11. prAk 'salezyA nArakAH' ityuktam, atha lezyA nirUpayannAhaH-'kai NaM' ityAdi. tatrA''tmani karmapudgalAnAM lezanAt saMzleSaNAd lezyAH, yogapariNAmazcaitAH, yoganirodhe lezyAnAmabhAvAt, yogazca zarIranAmakarmapariNativizeSaH. 'lessANaM bIIo uddeso'tti prajJApanAyAM lejhyApadasya caturuddezakasya iha dvitIyodezako lezyAsvarUpA'vagamAya bhaNitavyaH. 'prathamaH' iti kacid dRzyate so'papATha iti. atha kiyad draM yAvat ? ityAha:-'jAva-iDI' RddhivaktavyatAM yAvat. sa cA'yaM saMkSepataH-"kei NaM bhaMte / lessAo pannatAo ? goyamA cha lessAo paNNattAo. taM jahA:-kaNhalessA, 6." evaM sarvatra praznaH, uttaraM ca vAcyam . "nereiyANaM tiNNi-kaNhalessA,3.tirikkhajoNiyANaM 6. egidiyANaM 4. puDhavi-Au-vaNassaINaM 4. teu-vAu-beiMdiya-teiMdiya-cauriMdiyANaM 3. paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM 6." ityAdi bahuvAcyam , yAvat-"esa NaM bhaMte ! jIvANaM kaNhalessANaM jAva-sukkalessANaM kayare kayarohato appiDDiyA vA, mahiDDiyA vA ? goyamA ! kaNhalessehito nIlalessA mahiDiyA, nIlalessehito kApoyalessA" ityAdi. zyAvicAra 11. AgaLanA prakaraNamA 'nArako salezya-lezyAvALA-che' ema kardA che mATe have lezyAone nirUpavA kahe che keH-[ 'kai NaM' ityAdi.] lezyA coMTADanArI arthAt AtmA sAthe karmapudgalone coMTADanAra te lezyA. e lezyA yoganA ( zArIrika, vAcika ane mAnasika vyApAranA) pariNAma rUpa che, kAraNa ke jyAre yogano nirodha hoya che tyAre te lezyAo hotI nathI. ane yoga e zarIranAmakarmano eka prakArano pariNAma che. [ 'lessANaM biIo uddeso'tti] 'prajJApanA'nA lezyApadanA cAra uddezakamAMthI ahIM bIjo uddezaka lezyAna svarUpa jANavA mATe kahevo. koi TekANe 'prathama uddezaka kahevo' e pATha che, paNa te pATha apapATha che. have te (bIjA uddezakano) pATha kyAM sudhI kahevo ? to kahe che ke:-['jAva-iTTI'] athAt RddhinA prathApanA 1. mUlacchAyA:-kati bhagavan ! lezyAH prajJaptAH gautama | Sar3a lezyAH prajJaptAH, tadyathAH-lezyAnAM dvitIya uddezo bhaNitavyaH, yAvat-RddhiH-anu. 1.pra. chAyAH-kati bhagavan ! lezyAH prAptAH gautama ! par3a lejhyAH prajJaptAH. tadyathA-kRSNalezyA. 2. nairayikANAM tisraH-kRSNalezyA. tiyagyAnikAnA SaT. ekendriyANAM catasraH pRthivya-pa-vanaspatInAM catasraH, tejo-vAya-dIndriya-zrIndriya-caturindriyANAM tisraH. pazcendriyatiyagyAnikAnA pad. 3. eteSAM bhagavan / jIvAnAM kRSNalezyAnAM yAvat-zuklalezyAnAM katare katarebhyo'lpardhikA vA. mahadhikA vA! gautama! kRSNalezyebhyo nAlalazyA maharSikAH, nIlalezyebhyaH kApotalezyA:-anu0 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 105 vaktavyatA sudhI. te pATha saMpathI A pramANe :- he bhagavan! zvAno keTalI kahI hai| he gautama devAo cha katI che. te yA pramANe:malezyA vagere." e pramANe sarvatra prazna ane uttara kahegA. "nairaviko kRSNa bagere jaNa lekhA che. tica yonikone cha lezyA che. ekeMdriyoMne cAra lezyA che.. teja, pavana, beiMdriya, trIMdriya ane caturiMdriyane traNa lezyA che. paMceMdriyatiryeca yonikone cha lezyA che." ityAdi dhaNuM kahetuM. yAvat"kRpAlezyAvALA vAcat zuklezyAvALA e jIyogAM kayA konAthI, ochI TaddhivAlA he? ane kavA konAyI moTI RdivALA he !" (uttara) he gautama! kRSNalezyAvALA karatAM nIlezyAvALA maharSika ke ane nIlezvAvALA karatAM kApotalezyAyALA maharSika De" ityAdi ka saMsArasaMsthAnakALa. 99. pra 0 jIvANaM mate / tItacAe Adiisa kar3avihe saMsArasaMcikA paNNatte ? 99. u0 - goyamA ! uni saMsArasaMcikA paNNatte, taM jahA H------raiyasaMsArasaMciTThaNakAle, tirikkha - maNussa - deva* saMsArasaMciTThaNakAle ya paNNatte. 100 pra0--meraiyasaMsArasaMciNakAle NaM maMte / phativihe paNNatte ? 100. u0- goSamA tiSihe pacate, taM jahA sucaphAle, anujAte, missakAle. 101. pra0 - tirikkhajoNiasaMsAra * pucchA ? 101.30 - goSamA ! duvihe pacate, taM jahA:-asurakAle ya, missakAle ya. 102. - maNussANa ya, devANa ya jahA neraiyANaM. 103. pra0 - eassa NaM bhaMte! neraiyarasa saMsArasaMciTThaNakAchassa sucakAlarasa, asutrakAlassa, mIsakAlarasa ya kavare kavare hiMto appe vA, bahuvA, tulle vA, visesAhie vA ? 103. u0--- goyamA ! savvatthove asunnakAle, missakAle anaMtaguNe, sukAle anaMtaguNe. 104. tirikkhavoNimANa sajyatyove asUcakAle, missakAle guNe. 105. maNussa - devANa ya jahA neraiyANaM. 106. pra0 -- eassa NaM bhaMte / neraiyasaMsArasaMciTThaNakAlassa jAya devasaMsArasaMciGgaNakAcassa jAya bisesAhie thA ? - 99. pra0--he bhagavan ! atIta kALamAM AdiSTha nArakAdivizeSaNaviziSTa-thaela jIvane saMsArasaMsthAnano kALa keTalA prakArano kahyo che ? 99. u0--he gautama | saMsArasaMsthAnano kALa cAra prakArano kahyo che. te A pramANeH - nairayikasaMsArasaMsthAnakALa, tiryaMcasaMsArasaMsthAnakALa, manuSyasaMsArasaMsthAnakALa ane devasaMsArasaMsthAnakALa. 100 pra0-he bhagavan! nairadhikasaMsArasaMsthAnakALa keTA prakArano ko che ! 100. u0- he gautama ! te traNa jAtano kahyo che. te A pramANe :- zUnyakALa, azUnyakALa ane mizrakALa. 101. pra0 - he bhagavan ! tiryaMcayonikasaMsArasaMsthAnakALa keTA prakArano ko che ! 101. u0 - he gautama! te be prakArano kahyo che. te A pramANe:- azUnyakALa ane mizrakALa - 102. manuSyonA ane devonA saMsArasaMsthAnakALanA prakAse nairayikonI peThe jANavA. 103. pra0 - he bhagavan ! e nairavika saMbaMdhI saMsArasaMsthAnakALanA traNa-zUnyakALa, azUnyakALa ane mitrakALarUpa-prakAromAM kayo konAthI ocho, vadhAre, tulya ke vizeSAdhika che ! 103. u0 - he gautama! sauthI thoDo azUnyakALa che, te karatAM mizrakALa anaMtaguNa che ane te karatAM paNa zUnyakALa anaMtaguNa che. 104. tathA tiryacaponikasaMsAra saMsthAnakALanA ve prakAramA saudhI thoDo azUnyakALa che ane te karatA mitrakALa anaMtaguNa che. 105. manuSyonA ane devonA saMsArasaMsthAnakALanI nyUnAdhi katA nairayikonA saMsArasaMsthAnakALanI nyUnAdhikatA peThe jANavI. 106. pra0 - he bhagavan ! nairayikanA, tiryaMcayonikanA, manuSyanA ane devanA e saMsArasaMsthAnakALamAM kayo konAthI ocho, vadhAre, tulya ke vizeSAdhika che ! 1. mUlacchAyAH - jIvasya bhagavan / atItakAle AdiSTasya katividhaH saMsArasaMsthAnakAlaH prajJaptaH ? gautama ! caturvidhaH saMsArasaMsthAnakAlaH prajJaptaH, tadyathAHnairayikasaMsArasaMsthAnakAlaH, tiryag - manuSya - devasaMsArasaMsthAnakAlazca prajJaptaH. nairayikasaMsArasaMsthAnakAlo bhagavan ! katividhaH prajJaptaH ? gautama ! trividhaH prajJaptaH, tadyathAH- zUnyakAlaH, azUnyakAlaH, mizrakAlaH tiryagyonikasaMsAra0 pRcchA ? gautama ! dvividhaH prajJaptaH, tadyathAH - azUnyakAlaca, mizrakAlaca manuSyANAM ca, devAnAM ca yathA nairayikANam etasya bhagavan / nairayikasya saMsArasaMsthAnakAlasya zUnyakAlasya, azUnyakAlasya, mizrakAlasya ca kataraH katarebhyo'lpo bA, bahuko vA, tulyo vA, vizeSA'dhiko vA ? gautama / sarvastoko'zUnyakAlaH, mizrakAlo'nantaguNaH, zUnyakAlo'nantaguNaH tiryagyonikAnAM sarvastoko'zUnyakAlaH, mizrakAlo'nantaguNaH manuSya- devAnAM ca yathA nairayikANAm etasya bhagavan ! nairayikasaMsArasaMsthAna kAlasya yAvat devasaMsArasaMsthAna kAlasya yA vizeSAdhiko vA anu 14 bha0 sU0 : Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 2. 106. u0--goryamA! savvatthove maNussasaMsArasaMciTThaNakAle, 106. u0--he gautama ! manuSyasaMsArasaMsthAnakALa sauthI neraiyasaMsArasaMciTThaNakAle asaMkhejjaguNe, devasaMsArasaMciTThaNakAle thoDo che, te karatAM nairayikasaMsArasaMsthAnakALa asaMkhyeyaguNa che, te asaMkhejaguNe, tirikkhajoNiasaMsArasaMciTThaNakAle aNaMtaguNe. karatAM devasaMsArasaMsthAnakALa asaMkhyeyaguNa che ane te karatAM tiryaMca yonikasaMsArasaMsthAnakALa anaMtaguNa che. 12. atha 'pazavaH pazutvamaznavate' ityAdivacanavipralambhAd yo manyate anAdau api bhave ekadhaiva jIvasyAvasthAnamiti bodhanAthai praznayana AhaH-'jIvassa Na' ityAdi vyaktam, navaram-kiMvidhasya jIvasya ? ityAhaH-AdiSTasya amuSya nArakAderityevaMvizeSitasya, 'tItaddhAe'tti anAdAvatIte kAle katividhaH, upAdhibhedAt katibhedaH, saMsArasya bhavAd bhavAntare saMcaraNalakSaNasya, saMsthAnamavasthitikriyA, tasya kAlo'vasaraHsaMsArasaMsthAnakAla:-amuSya jIvasyA'tItakAle kasyAM kasyAM gatau avasthAnamAsId ityarthaH. atrottaraM caturvidhaH-upAdhibhedAditi bhAvaH. tatra nArakabhavA'nugatasaMsArA'vasthAnakAlastridhA-zUnyakAlaH, azUnyakAlaH, mizrakAlazceti. tirazvAM zUnyakAlo nAstIti teSAM dvividhaH, manuSya-devAnAM tu trividho'pyasti Aha ca:-"sunnAsuno mIso tiviho saMsAraciTThaNAkAlo, tiriyANaM sunavajjo sesANaM hoi tiviho vi." tatrA'zUnyakAlastAvaducyate-azUnyakAlasvarUpaparijJAne hi satItarau sujJAnau bhaviSyata iti. tatra vartamAne kAle saptasu pRthivISu ye nArakA vartante teSAM madhyAd yAvat-na kazcidudvartate, na cA'nya utpadyate tAvanmAtrA eva te Asate, sa kAlasTAn nArakAnaGgIkRtya azUnya iti bhaNyate. Aha ca:-"AiTThasamaiyANaM neraiyANaM na jAva-eko vi, uvvadRi anno vA uvavajjai so asuno o." mizrakAlastu teSAmeva nArakANAM madhyAda ekAdaya udvattAH, yAvat-eko'pi zeSastAvan mizrakAlaH- zUnyakAlastu yadA ta evA''diSTasAmayikA nArakAH sAmastyenodvattA bhavanti, naiko'pi teSAM zeSo'sti sa zUnyakAla iti, Aha ca:-"ubvaTTe ekkammi vi tA mIso dharai jAva-eko vi, nilloviehiM savvehiM vaTTamANe hi sunno o." zuM kAyama jIvanI 12. 'pazuo pazupaNuM pAme che' ityAdi vacananA vipralaMbhathI je ema mAne che keH-anAdi saMsAramA paNa jIvanI sthitI eka ja prakAranI rahe che. tene eka ja jAtanI dazA have bodha karavA prazna karatA kahe che keH-[ jIvassa NaM' ityAdi] sUtra spaSTa che. vizeSa e ke, ahIM kevo jIva levo ? to kahe che ke, nAraka vagere rahe? e viSe vizeSaNathI AdiSTa-yukta-jIva ahIM levo. ['tItaddhAe'tti ] (te jIvano) anAdi-Adi vinAnA-atIta kALamAM upAdhinA bhedathI keTalA vicAra. prakArano saMsArasaMsthAnakALa che ? saMsArasaMsAnakALa-saMsAra eTale eka bhavathI-eka jIMdagIthI-bIjI jIMdagImAM javArUpa kriyA. tenI je saMsthAnaavasthAna-sthira rahevArUpa-kriyA ane teno je kALa te saMsArasaMsthAnakALa arthAt A jIva atIta kALamAM kai gatimA avasthita hato ? teno uttara A cheH-jIvano saMsArasaMsthAnakALa upAdhibhedathI cAra prakArano che. temAM nArakabhava saMbaMdhI saMsArAvasthAnakALa traNa prakArano che. te AH-zUnyakALa , azUnyakALa ane mizrakALa. tiryaMcabhava saMbaMdhI saMsArAvasthAnakALa ve prakArano che. kAraNa ke temAM zUnyakALa nathI. manuSya ane devono to saMsArAvasthAnakALa traNe prakArano che. kayu cha ke, "saMsArAvasthAnakALa traNa prakArano kahyo che. te A pramANeH-zUnya, azUnya ane mizrakALa. tiryaMcone zUnya sivAyano (bAkIno) be prakArano hoya che ane bAkI bIjA badhAone traNe prakArano hoya che." temAM zaruAtamA azUnyakALanu kharUpa kahIe chIe. kAraNa ke azUnyakALanA kharUpa- jJAna thayA pachI te bIjA be ( zUnya ane mizra ) kALa sukhe samajAya tema che. azUnyakALa-vartamAna kALamAM sAte pRthivIomAM je nArako varte che teomAthI jyAM sudhI koi udvarte ( mare ) nahIM ane bIjo koi utpanna paNa thAya nahIM, kiMtu jeTalA che teTalA ja rahe, te kALa nArakone AzrIne 'azUnya' kALa kahevAya. kayuM che ke, "vartamAna kALe vartatA nairayikomAMthI jyAM sudhI eka paNa jIva udvarte nahIM ane koi mizrakALa. bIjo temA utpanna paNa thAya nahIM tyAM sudhIno e kALa azUnyakALa kahevAya che." have mizrakALanuM svarUpa kahe cheH-te ja nArakomAthI eka, be, traNa, cAra, pAMca; ema karIne badhA udvRtta thayA ane jyAM sudhI temAM chevaTe eka (nAraka) bAkI che tyAM sudhI mizrakALa che. ane zUnyakALa tyAre ja hoi zake zUnyakALa. che ke, jyAre vartamAna samayanA te badhA nArako samastapaNe udvRtta thai gayA, paNa temAM eke bAkI rahyo nathI tyAre ( zUnyakALa kahevAya che. ) kahyu ke ke, "udvartana thatAM jyAM sudhI eka paNa bAkI rahe tyAM sudhI mizrakALa ane vartamAna samayanA badhA nArakonA nirlepavaDe zUnyakALa arthAt jyAre eka paNa nAraka bAkI na rahe tyAre zUnyakALa." azunyakALa. 13. idaM ca mizranArakasaMsArA'vasthAnakAlacintAsUtraM na tameva vArtamAnikanArakabhavamaGgIkRtya pravRttam , api tu vArtamAnikanArakajIvAnAM gatyantaragamanena tatraivotpattimAzritya. yadi punastameva nArakabhavamaGgIkRtya idaM sUtraM syAt tadA'zUnyakAlA'pekSayA mizrakAlasyA'nantaguNatA sUtroktA na syAt. Aha caH-[yaM puNa te jIve puDucca suttaM na tabhavaM ceva, jai hoja tabbhavaM to anaMtakAlo na saMbhavai." kasmAd iti cet, ucyate-ye vArtamAnikA nArakAste svA''yuSkakAlasyA'nte udvartante, asaMkhyAtameva ca tadA''yuH,ata utkarSato dvAdazamauharti 1. mUlachAyAH-gautama ! sarvastoko manuSyasaMsArasaMsthAnakAlaH, nairayikasaMsArasaMsthAnakAlo'saMkhyeyaguNaH, devasaMsArasaMsthAnakAlo'saMkhyeyaguNaH, tiryagyonikasaMsArasaMsthAnakAlo'nantaguNa:-anu. 1. pra0 chAyAH-zUnyA'zUnyo mizratrividhaH saMsArasaMsthAnakAlaH, tirazcAM zUnyavarjaH zeSANAM bhavati trividho'pi. 2. AdiSTasamayAnAM nairayikANA na yAvat-eko'pi, udvartate'nyo vA upapadyate so'zunyastu. 3. udRtte ekasmin api tAvad mizro dharati yAvat-eko'pi, nirlepitaiH sarveH vartamAnairhi zUnyastu. 4. etat punastAn jIvAn pratItya sUtraM na tadbhavaM caiva, yadi bhavet tadbhavaM tato'nantakAlo na saMbhavatiH-anu. . Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 3. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. kAnyakAlApekSayA mizrakAlasyAnantaguNatvAbhAvaprasaGgAd iti. Aha ca:-"ki' kAraNamAiTTA neraDyA je imammi samayammi, te ThiikAla jamdA save khavinaMti." 'savvatthove asunakAle'tti nArakANAmutpAdodvartanAvirahakAlasya utkarSato'pi dvAdazamuhartapramANatvAta. nikAle aNaMtagaNe'tti mizrAkhyo vivakSitanAraMkajIvanirlepanAkAlo'zUnyakAlA'pekSayA'nantaguNo bhavati, yato'sau nAraketareSvA''gamanagamanakAlaH, sa ca trasa-vanaspatyAdisthitikAlamizritaH sanna'nantaguNo bhavati, trasa-vanaspatyAdigamanAgamanAnAmanantatvAt, sa ca nArakanilepanAkAlo vanaspatikAyasthiteranantabhAge vartate iti. uktaM caH-"yovo'sunnakAlo so ukkoseNa bArasamuhatto, tatto ya aNaMtagaNo sImonilevaNAkAlo. AgamaNa-gamaNakAlo tasAi-tarumIsao aNaMtaguNo, aha nillevaNakAlo aNaMtabhAge vaNaddhAe."tti 'sanakAle aNatagaNe'tti sarveSAM vivakSitanArakajIvAnAM prAyo vanaspatiSvanantAnantakAlamavasthAnAt, etadeva ca vanaspatiSvanantA'nantakAlA'vasthAna jIvAnAM nArakabhavA'ntarakAla utkRSTo dezitaH samaye iti. uktaM ca:-"suno ya arNataguNo so puNa pAyaM vaNassaigayANaM, evaM ceva ya nArayabhavaMtaraM desiyaM jeTTha." ti 'tirikkhajoNiANaM savvatthove asunnakAla' iti sa cA''ntarmahartamAtraH, ayaM ca yadyapi sAmAnyena tirazcAmaktaH, tathApi vikalendriya-samUchimAnAmevA'vaseyaH, teSAmevA'ntaramuhUrtamAnasya virahakAlasyoktatvAt. yadAhaH-"bhinnamuhatto vigaleMdiesa. saMmacchimesa vi sa eva" ekendriyANAM tUdvartanA-upapAtavirahA'bhAvenA'zUnyakAlA'bhAva eva. Aha ca:-"ego asaMkhabhAgo vaTTai uvvaTTaNovavAyammi, eganigoe nicaM evaM sesesu vi sa eva." pRthivyAdiSu punaH 'aNusamayaM asaMkheja'tti vacanAdvirahAbhAva iti. 'missakAle aNaMtaguNe'tti nArakavat, zUnyakAlastu tirazcAM nAstyeva, yato vArtamAnikasAdhAraNavanaspatInAM tata udvRttAnAM sthAnamanyad nAsti. maNassa-devANa ya jahA neraiyANaM'ti azUnyakAlasyA'pi dvAdazamuhUrtapramANatvAt. atra gAthAH-"evaM narA-umarANa vi tiriyANaM navari natthi subaddhA, jaM niggayANa tesiM bhAyaNaM anaM tao natthi." 'eyassa' ityAdi vyaktam, 13. mizra nAraka saMsArAvasthAnakALanA vicAra saMbaMdhI A sUtra te ja vArtamAnika nAraka bhavane AzrIne pravaryu nathI, paNa vArtamAnika nAraka jI- A sUtra viSe bhAkSepa vonI bIjI gatinA gamanavaDe tyAM ja utpattine AdhIne pravatyu che. vaLI jo te ja nAraka bhavane AzrIne A sUtra pravarte to sUtramA kahelI zUnyakALanI samAdhAna. apekSAe mizrakALanI anaMtaguNatA thai zake nahI. kaDuM che ke:-"vaLI e sUtra te jIvone mATe te bhavane AzrI ne nathI. jo te bhavane AzrIne hoya to anaMtakALa saMbhavato nathI." kema saMbhavato nathI? to kahe che:-je vArtamAnika nArako che teo potAnA AyuSyakALanA chevaTane bhAge udvarte che ane teonaM AyuSya to asaMkhyAta ja che mATe vadhAramA vadhAre bAra muhUrtanA azUnyakALanI apekSAe mizrakALanuM anaMtaguNapaNuM banavu e aprasaMga jebuM che. karSa che ke, "anaMtakALa na saMbhave temAM zuM kAraNa cha ? to kahe che keH-A samaye-vartamAna samaye-je nairayiko che teo sthitikALane cheDe badhA khapI javAnA che. [ savvatthove asunnakAle'ti] nArakono utpAda, udvartanA ane virahakALa vadhAremA vadhAre paNa bAra muhUrta pramANa cha mATe azUnyakALa sauthI thoDo che. [ 'missakAle aNataguNe'tti] mizra nAmano vivakSita nAraka jIvono nirlepanAkALa azUnyakALanI apekSAe anaMtaguNa che. kAraNa ke anaMtaguNa. e nArakomAM ane bIjAomAM gamanAgamanakALa che ane te trasa ane vanaspati vagerenA sthitikALathI mizrita thato anaMtaguNa thAya che. kAraNa ke basa ane vanaspatyAdinA gamanAgamano anaMta che ane te nArakano nirlepanAkALa vanaspatikAyanI sthitinA anaMta bhAge varte che. kaDuM che ke,"azUnyakALa thoDo che ane te vadhAremAM vadhAre bAra muhUrtano che. tethI anaMtaguNa mizra nirlepanAkALa che." "Agamana ane gamanano kALa asa ane taruthI mizrita thayo chato anaMtaguNa thAya che ane nirlepanAkALa vanaspatikALane anaMte bhAge che." ['sunnakAle aNaMtaguNe ti] zUnyakALa anaMtaguNa che. kAraNa ke anaMtagaNa, badhA vivakSita nArakonuM ghaNuM karIne vanaspatimAM anaMtAnaMtakALa sudhI avasthAna che. ane e ja (vanaspatimAM anaMtAnaMtakALa sudhI, avasthAna) jIvono nArakabhavAMtarakALa utkRSTarUpe siddhAMtamAM kahyo che. kadhU che ke:-"zUnyakALa anaMtaguNa che, ane te jhAjhA bhAge vanaspatimAM gaelAone hoya che ane eja moTAmA moTuM nArakabhavAMtara kayuM che." [tirikkhajoNiANaM savvatthove asunnakAla' iti ] tiryaMcayonikono azUnyakALa sauthI thoDo che ane te aMtarmuharta jeTalo che. jo. ke A kALa sAdhAraNa dareka tiyeconA saMbaMdhe kahyo che to paNa vikaleMdriya ane saMmUrchimo saMbaMdhe ja jANavo. kAraNa ke teone ja aMtaramuhUrtano viraha kALa kayo che. kayuM che ke:-"vikaleMdriya ane saMmUrchimo saMbaMdhe paNa bhinnamuhUrta kahyo che." ekeMdriyone to udvartanAnA ane upapAtanA virahano abhAva cha mATe azUnyakALa nathI. kahyu cha ke-"eka nigodamAM hamezA eka asaMkhyabhAga udvartanAmAM ane upapAtamA varte cha, e pramANe bAkInAmAM paNa jANavU." vaLI "prati samaye asaMkhya" evaM vacana hovAthI pRthivI vagaremA virahano abhAva ko che. [ 'missakAle arNataguNe'tti] e nArakanI peThe che. zUnyakALa to tiyecone cha ja nahIM. kAraNa ke tyAMthI udvRtta vArtamAnika sAdhAraNa vanaspationuM bIjaM sthAna nathI. 'maNussa-devANa ya jahA neraiyANaM'ti] manuSya ane devone nairayikonI peThe jANavU. kAraNa ke azUnyakALa paNa bAra muhUrta jeTalo che. ahIM gAthAH- manuSya-deva. 'e pramANe manuSya ane devo saMbaMdhe paNa jANavU. vizeSa e ke, tiyecone zUnyakALa nathI. kAraNa ke nIkaLelA teonuM tethI bIjaM bhAjana-sthAna-nathI ['eassa' ityAdi] vyakta-spaSTa-che. Agamana ane gamanako lAtakALane anaMte bhAge nArakornu ghaNuM karIne vanasa 1. pra. chAyAH- kiM kAraNamAdiSTA nairayikA ye'smin samaye, te sthitikAlasyAnte yasmAt sarve kSapyanteH. 2. stoko'zUnyakAlaH sa utkRSTena dvAdazamuhUrtaH, tatavAnantaguNo mizro nilepanAkAlaH. 3. Agamana-gamanakAlatrasAdi-tarumizrako'nantaguNaH, atha nilepanakAlo'nantabhAge vanAddhAyAH. 4. zUnyavAnantaguNaH sa punaH prAyo vanaspatigatAnAm, etadeva ca nArakabhavAntaraM dezitaM jyeSTam. 5. bhinnamuhUrtoM vikalendriyeSu, sammUrchimeSvapi sa eva. 6. eko'saMkhyabhAgo vartate udvartanopapAte, ekanigode, nityamevaM zeSeSvapi sa eva. 7. evaM narA-umarANAmapi, tirazcAM navaram-nAsti zUnyAdA, yad nirgatAnAM teSAM bhAjanamanyat tato nAstiH-anu0 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtakriyA. 107. pra0-jIve NaM bhaMte ! aMtakiriyaM karejA? 107. pra0-he bhagavan ! jIva aMtakriyA kare arthAt jIva mokSaprApti kare ! 107. u0-goyamA ! atthegaie karejA, atthegaie no 107. u0--he gautama! koI kare che ane koi karatA nathI. karejA; aMtakiriyApayaM neyavvaM. A praznanA savistara uttara mATe prajJApanAsUtranuM 'aMtakriyA' nAmarnu vIzamuM pada jANavU. 14. kiM saMsAra evA'vasthAnaM jIvasya syAt, uta mokSe'pi ? iti zaGkAyAM pRcchAmAha:-'jIve gaM' ityAdi vyaktam, navaram-'aMtakiriya'ti antyA ca sA paryantavartinI kriyA ca antyakriyA, antyasya vA karmA'ntasya kriyA antyakriyA, tAm-kRtsnakarmakSayalakSaNAM mokSaprAptimityarthaH. 'aMtakiriyApayaM neyavvaM ti. tacca prajJApanAyAM viMzatitamam , tacca evam:-"jIve NaM bhaMte ! aMtakiriyaM karejA ? goyamA / atthegaie karejA, atyaMgaie no karejA. evaM neraie, jAva-vemANie." bhavyaH kuryAt, netara ityarthaH. "nereiye NaM bhaMte ! neraiesu vaTTamANe aMtakiriyaM karejA ? goyamA ! no iNahe samaDhe" ityAdi. navaram -"maNassesa aMtaM karejA" manuSyeSu vartamAno nArako manuSyIbhUta ityarthaH. 14. 'zuM jIva- avasthAna saMsAramA jache, ke vaLI teno mokSa paNa che ?' evI zaMkA thatAM pUche che keH-['jIve gaM' ityAdi ] esUtra spaSTa che. vizeSa e ke, aMtakriyA, ['aMtakiriyaMti] aMtyakriyA antya chavaTe thanArI, evI je kriyA te aMtyakriyA. athavA aMtya-karmano aMta-nAza, tenI je kriyA te aMtyakriyA prazApanAMnI sAkSI. arthAt sakalakarmanA kSayarUpa mokSaprApti; te aMtyakriyAne. ['aMtakiriyApayaM neyavvaM'ti] te aMtakriyA nAmarnu pada prajJApanA sUtramA vIzamuM che ane te A pramANe cha:-"he bhagavan ! jIva aMtakriyA kare ? he gautama ! koi eka jIva kare ane koi eka jIva na kare. e pramANe nairayika, yAvat-vaimAnika sudhI jANavU." arthAt bhavya jIva aMtakriyA kare ane abhavya na kare. "he bhagavan! nairayikomA vartamAna nairayiko aMtakriyA kare ? he gautama ! e artha samartha nathI" ityAdi. vizeSa e ke, "manuSyomAM aMtane kare" arthAt manuSyamA vartamAna-manuSya thaelo nAraka aMtakriyA kare. mokSa ch| upapAta. 108. pra0-aha bhaMte ! asaMjayabhaviyadavvadevANaM, avirA- 108. pra0--he bhagavan ! saMyamarahita ane devapaNuM pAmavAne hiasaMjamANaM, virAhiasaMjamANaM, avirAhiasaMjamAsaMjamANaM, virA- yogya evA jIvo, akhaMDita saMyamavALA, khaMDita saMyamavALA, akhaMhiasaMjamAsaMjamANaM, asaNNINaM, tAvasANaM, kaMdappiANaM, caragapari- Dita saMyamAsaMyama-dezavirati-zrAvakapaNA-vALA, khaMDita saMyamAvvAyagANaM, kibbiAsaANaM, tericchiyANaM, AjIviANaM, Abhi- saMyamavALA, asaMjJio, tApaso, kAMdarpiko, carakaparivrAjako, ogiANaM, saliMgINaM daMsaNavAvanagANaM, eesi NaM devalogesa athavA carako ane parivrAjako. kilbiSiko, tiryaMcayoniko. uvavajjamANANaM kassa kahiM uvavAe pannatte ? AjIviko, Abhiyogiko ane zraddhAbhraSTa veSadhArako; e badhA jo devalokomA utpanna thAya to kono kyA upapAta-utpAda-kahyo che ! 108. u0-goyamA ! asaMjayabhaviyadavvadevANaM jahaNNeNaM 108. u0-he gautama | saMyamarahita ane devapaNuM pAmavAne bhavaNavAsisu, ukkoseNaM uvarimagevijaesa, avirAhiasaMjamANaM yogya evA jIvono jaghanye bhavanavAsimAM ane utkRSTa uparanA jahaNNeNaM sohamme kappe, ukkoseNaM savvaTThasiddha vimANe; virAhiasaM- aveyakamAM utpAda kahyo che. akhaMDita saMyamavALAono jaghanye saujamANaM jahaNNeNaM bhavaNavAsisu, ukkoseNaM sohamme kappe; avirA- dharmakalpamA ane utkRSTe sarvArthasiddha vimAnamAM utpAda kahyo che. hiasaMjamAsaMjamANaM jahaNNeNaM sohamme kappe, ukkoseNaM accae khaMDita saMyamavALAono jaghanye bhavanavAsimAM ane utkRSTe saudharmakappe; virAhiasaMjamAsaMjamANaM jahaNNeNaM bhavaNavAsisa, ukkoseNaM kalpamA, akhaMDita saMyamAsaMyamavALAono jaghanye saudharmakalpamA ane 1. mUlacchAyAH-jIvo bhagavan ! antakriyAM kuryAt ? gautama ! astyekakaH kuryAt , astyekako no kuryAt; antakriyApadaM netavyam:-anu0 1. pra. chAyAH-jIvo bhagavan ! antyakiyAM kuryAt ? gautama ! astyekakaH kuryAt, astyekako no kuryAt. evaM nairayikaH, yAvat-vaimAnikaH, 2. nairayiko bhagavan ! nairayikeSu vartamAno'ntyakriyAM kuryAt ? gautama ! nAyamarthaH samarthaH-anu. 1. mUlacchAyAH-atha bhagavan ! asaMyatabhavyadravyadevAnAm , avirAdhitasaMyamAnAm , virAdhitasaMyamAnAm , avirAdhitasaMyamA'saMyamAnAm , virAdhitasaMyamA'saMyamAnAm , asaMjhinAm , tApasAnAm , kAndarpikANAm, carakaparivrAjakAnAm , kilbiSikANAm, tirathAm , AjIvikAnAm , AbhiyogikAnAm , saliGginAm , darzanavyApanakAnAm-eteSAM devalokeSu upapadyamAnAnAM kasya kutra upapAtaH prajJaptaH ? gautama | asaMyatabhavyadravyadevAnAM jaghanyena bhavanavAsipu, utkRSTena uparimaveyakeSuH avirAdhitasaMyamAnAM jaghanyena saudharme kalpe, utkRSTena sArthasiddha vimAna; virAdhitasaMyamAnA jaghanyena bhavanavAsipu, utkRSTena saudharma kalpe; avirAdhitasaMyamA'saMyamAnAM jaghanyena sIdharma kalpe, utkRSTena acyute kalpe; virAdhitasaMthamA'saMyamAnA jaghanyena bhavanavAsipu, utkRSTena:-anu. Jain Education international Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. joDasiesa: asaMNNINaM jahaNNeNaM bhavaNavAsisa, ukoseNaM vANamaM- utkRSTe acyutakalpamAM, khaMDita saMyamAsaMyamavALAono jaghanye bhavana. taresa; avasesA savve jahaNNeNaM bhavaNavAsisu, ukkosagaM vocchAmiH- vAsimAM ane utkRSTe jyotiSikamAM, asaMjJiono jaghanye bhavanatAvasANaM jotisiesa, kaMdappiANaM sohamme kappe, caragaparivvAya- vAsimAM ane utkRSTa vAnavyaMtaramA utpAda thAya che. ane bAkI bIjA gANaM baMbhaloe kappe, kidibasiyANaM laMtage kappe, tericchiANaM badhAno jaghanye bhavanavAsimAM utpAda thAya che ane ulale jA sahassAre kappe, AjIviANaM acue kappe, AbhiogiA aJcue utpAda thAya che tene have kahIza:-tApasono jyotiSikamA.. kappe, saliMgINaM daMsaNavAvanagANaM uvarimage vijaesa. kAMdarpikono saudharmakalpamA, caraka-parivrAjakono brahmalokakalpamA, kilbiSikono lAMtakakalpamA, tiryaMcono sahasrArakalpamA, AjIvikono tathA Abhiyogikono acyutakalpamA ane darzanabhraSTa veSadhArakono utpAda uparanA praiveyakamAM thAya che. 15. karmalezAda antakriyAyA abhAve kecijjIvA deveSUtpadyante, atastadvizeSA'bhidhAnAya AhaH-'aha bhaMte !' ityAdi vyaktam . navaram-'atha' iti paripraznArthaH. 'asaMjaya-maviya-davvadevANaM ti. iha prajJApanATIkA likhyate, asaMyatAzcaraNapariNAmazUnyAH, bhavyA devatvayogyAH, ata eva ca dravyadevAH. samAsazcaivam:-asaMyatAzca te bhavyadravyadevAzca iti, asaMyatabhavyadravyadevAH. tatraite "asaMyatasamyagdRSTayaH kila" ityeke. yataH kiloktam:-"aNuvvaya-mahAbvaehi ya bAlatavA-'kAmanijjarAe ya, devAuyaM nibaMdhai sammadivI ya jo jIvo." etaccAyuktam , yato'mISAmutkRSTata uparimagraiveyakeSUpapAta uktaH. samyagdRSTInAM tu dezaviratAnAmapi na tatrAsau vidyate, dezaviratazrAvakANAmacyutAd UrdhvamagamanAt , nApyate nibavAsteSAmihaiva bhedenA'bhidhAnAt , tasmAd mithyAdRSTaya evA'bhavyAH, bhavyA vA asaMyatabhavyadravyadevAHzramaNaguNadhAriNo nikhilasAmAcAryanuSThAnayuktA dravyaliGgadhAriNo gRhyante, te hyakhilakevalakriyAprabhAvata evoparimauveyakeSUtpadyante iti. asaMyatAzca te satyapyanuSThAne cAritrapariNAmazUnyatvAt. nanu kathaM te'bhavyA bhavyA vA zramaNaguNadhAriNo bhavantIti ! atrocyateH teSAM hi mahAmithyAdarzanamohaprAdurbhAve satyapi cakravartiprabhUtyanekabhUpatipravarapUjAsatkArasanmAnadAnAt sAdhUn samAlokya tadarthaM pravrajyAkriyAkalApA'nuSThAnaM prati zraddhA jAyate, tatazca te yathoktakriyAkAriNa iti. tathA 'avirAhiasaMjamANa ti pravrajyAkAlAdArabhyA'bhagnacAritrapariNAmAnAM saMjvalanakaSAyasAmarthyAt pramattaguNasthAnakasAmarthyAd vA svalpamAyAdidoSasaMbhave'pyanAcaritacaraNopaghAtAnAmityarthaH. tathA 'virAhiasaMjamANaM'ti uktaviparItAnAm 'avirAhiasaMjamAsaMjamANa'ti pratipattikAlAd ArabhyA'khaNDitadezaviratipariNAmAnAM zrAvakANAm , 'virAhiasaMjamAsajamANaM'ti uktavyatirekiNAm, 'asacINa'ti manolabdhirahitAnAm-akAmanirjarAvatAm. tathA 'tAvasANaM'ti patitapatrAdyupabhogavatAMbAlatapasvinAm. 15. jo karmano leza bAkI rakho to koieka jIvo devomA utpanna thAya che mATe have eka prakAranA devo saMbaMdhe prarUpavA mATe kahe che ke:-['aha bhaMte !' ityAdi] vizeSa e ke, 'atha' zabda pariprazna arthamAM che. ['asaMjayabhaviyadavvadevANaM'ti] ahIM prajJApanA sUtranI TIkA lakhIe chIe:-"asaMyata- prazApanA. cAritranA pariNAma rahita, bhavya-devapaNAne yogya, mATe ja dravyadeva te asaMyatabhavyadravyadeva. koi to kahe che ke:-"asaMyatabhavyadravyadeva eTale avirata- asaMyatamavyasamyagdRSTi jIvo. kAraNa ke kayuM che ke:-"je jIva samyagdRSTi hoya te aNuvratovaDe, mahAvratovaDe, bAlatapavaDe ane akAmanirjarAvaDe devanuM AyuSya bAMdhe myadeva. che." A kathana ayukta che. kAraNa ke eonuM ( asaMyatabhavyadravyadevonU) upajaq vadhAremAM vadhAre aveyako sudhI kayuM che. ane dezavirati samyagdRSTioyU~ to tyAM upajavU kavU nathI. kAraNa ke dezavirata zrAvako acyutathI AgaLa jatA nathI. A asaMyatabhavyadravyadevo nihavo paNa nathI. kAraNa ke A ja sUtramA nihavo mATe jueM kathana che, mATe asaMyatabhavyadravyadeva eTale zramaNanA guNanA dhAraNa karanArA, samasta sAmAcArI ane anuSThAnathI yukta tathA dravyaliMganA dhAraka evA bhavya ke abhavya mithyAdRSTio ja jANavA. teo mAtra saMpUrNa kriyAnA prabhAvathI ja uparima aveyakamAM utpanna thAya che. jo ke teo anuSThAna kare che, paNa cAritranA pariNAmathI rahita hovAthI asaMyata che. zaMkAH-te bhavya ke abhavya mithyAdRSTio zramaNaguNanA dhAraka kema kahevAya ? samAdhAnaH-jo ke teone mahAmithyAdarzanarUpa mohanI prabaLatA che, to paNa sAdhuone cakravarti vagere aneka rAjAothI sArI rIte pUjA, satkAra ane sanmAna pAmatA joine te pUjAdi potAne maLe te mATe teonI zraddhA pravrajyA ane kriyAsamUhanA anuSThAna upara bese che ane tethI teo pUrvapramANe kriyA karanArA che. tathA [ 'avirAhiasaMjamANaM'ti] dIkSA lIdhI tyArathI mAMDIne jeonA cAritranA pariNAma abhama-akhaMDita che. avirAdhitasaMyama. saMjvalana kaSAyanA sAmarthyathI, ke pramattaguNasthAnakanA baLathI thoDo mAyAdi doSa teone saMbhave che to paNa jeoe cAritrano upaghAta Acaryo nathI. tathA [ 'virAhiasaMjamANa'ti ] pUrve kahela karatA ulaTA te virAdhitasaMyama. ['avirAhiasaMjamAsaMjamANaM'ti] khIkAra karyo tyArathI jeono dezaviratipari- virAdhitasaMyama.NAma akhaMDita che evA zrAvako. [ 'virAhiasaMjamAsaMjamANaM'ti] pUrve kahela karatA ulaTA te virAdhitasaMyamAsaMyama. [ 'asanniNaMti ] mana vinAnA akAma saMyamArsayam. nirjarAvALA jIvo. tathA ['tAvasANaM'ti] paDelA pAMdaDA vagerenA upabhoga karanArA bAlatapasvI jIvo. asaMhI. tApasa. 1. mUlacchAyA:-jyotiSikeSu; asaMjJinAM jaghanyena bhavanavAsiSu, utkRSTena vAnavyantareSu; avazeSAH sarve jaghanyena bhavanavAsiSu, utkRSTakaM vakSyAmiH-tApasAnAM jyotiSikeSu, kAndarpikANAM saudharme kalpe, carakaparivrAjakAnAM brahmaloke kalpe, kilvipikANAM lAntake kalpe, tirakSAM sahasrAre kalpe, AjIvikAnAM acyute kalpe, AbhiyogikAnAM acyute kalpe, saliGginAM, darzanavyApanakAnAM uparimauvayakeSuH-anu. 1. pra. chAyAH-anuvrata-mahAnataizca bAlatapo-'kAmanirjarayA ca, devAyurnivanAti, samyagdRSTizca yo jIvaH-anu0 1. A zabdano samAsa A pramANe che:-'asaMyatAzca te bhavyadravyadevAca':-zrIabhayadeva. . Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 2. 26. tathA 'kaMdappiANaM'ti kandarpaH parihAsaH sa yeSAmasti, tena vA ye caranti te kandarpikAH, kAndarpikA vA. vyavahAratazcaraNavanta eva kandarpakaukacyAdikArakAH. tathA hi "kahakahakahassa hasaNaM kaMdappo aNihuyA ya ullAvA, kaMdappakahAkahaNaM kaMdappuvaesasaMsA ya. bhema-nayaNa-vayaNa-dasaNacchadehiM kara-pAya-kannamAihi, taM taM karei jaha jaha hasai paro attaNA ahasaM. vAyau kukkuio puNa taM jaMpar3a jeNa hassae anno, nANAvihajIvarue kuvvai muhatUrae ceva." ityAdi. "jo saMjao vi eyAsu appasatthAsu bhAvaNaM kuNai, so tabvihesu gacchai suresu bhaio caraNahINo tti." atasteSAM kAndarpikANAm , 'caragaparivvAagANaM'ti carakaparivrAjakA dhATibhaikSopajIvinastridaNDinaH. athavA carakAH kucchoTakAdayaH, parivrAjakAstu kapilamunisunavo'tasteSAm , 'kigvisiANe ti kilbiSaM pApaM tadasti yeSAM te kilbiSikAH. te ca vyavahAratazcaraNavanto'pi jJAnAdyavarNavAdinaH. yathoktam:-"NANassa kevalINaM dhammAyariyassa savvasAhaNaM, mAI avanavAI kivisiyaM bhAvaNaM kuNai." atasteSAm , tathA 'tericchiyANaM' ti tirazcAM gavAzcAdInAM dezaviratibhAjAm . 'AjIviANati pAkhaNi "nAgnyadhAriNAM gozAlakaziSyANAm" iti anye. AjIvanti vA ye'vivekilokato labdhi-pUjA-khyAtyAdibhistapazcaraNAdIni te AjIvikA'stitvenA''jIvikA atasteSAm , tathA 'AbhiogiANati abhiyojanam-vidyAmantrAdibhiH pareSAM vazIkaraNAdi abhiyogaH, saca dvidhA, yadAhaH-"daiviho khala abhiyogo davve bhAve ya hoi nAyavvo, davvammi hoMti jogA vijjA maMtA ya bhAvammi." iti. so'sti yeSAm , tena vA caranti ye te abhiyogikAH, AbhiyogikA vA. te ca vyavahAratazcaraNavanta eva mantrAdiprayoktAraH. yadAhaH-"kou~ya bhaIkamme pasiNApasiNe nimittamAjIvI iDi-rasa-sAyagaruo ahiogaM bhAvaNaM kuNai" iti. kautukaM saubhAgyAdyartha svapanakam , bhUtikarma jvaritAdibhU. tidAnam , praznApraznaM ca svapnavidyAdi. 'saliMgINaM'ti rajoharaNAdisAdhuliGgavatAm , kiMvidhAnAm ? ityAhaH-'dasaNavAvanagANaM'ti darzanaM samyaktvaM vyApannaM bhraSTaM yeSAM te tathA, teSAM nivAnAmityarthaH. 'eesi NaM devalogesu uvavajjamANANaM'ti anena devatvAdanyatrApi kecidutpadyante iti pratipAditam, 'virAhiasaMjamANaM jahaNNeNaM bhavaNavAsisu, ukkoseNaM sohamme kappe'tti iha kazcidAhaH-virAdhitasaMyamAnAmutkarSeNa saudharme kalpe kecidupadyante iti yaduktaM tat kathaM ghaTate ? draupadyAH sukumAlikAbhave virAdhitasaMyamAyA IzAne utpAdazravaNAditi.' atrocyateH-tasyAH saMyamavirAdhanA uttaraguNaviSayA bakuzatvamAtrakAriNI, na mUlaguNavirAdhanA iti. saudharmotpAdazca viziSTatarasaMyamavirAdhanAyAM syAt. yadi punarvirAdhanamAtramapi saudharmotpattikArakaM syAt tadA bakuzAdInAmuttaraguNAdipratisevAvatAM kathamacyutAdiSUtpattiH syAt ! kathaMcid virAdhakatvAt teSAmiti'asaNNINaM jahaNNeNaM bhavaNavAsIsa, ukkoseNaM vANamaMtaresa'tti iha yadyapi "camarabaliMsAramahiya" ityAdivacanAda asurAdayo mahacikA, "peliovamamukkosaM vaMtariyANa" iti vacanAca vyantarA alpardhikAH, tathA'pyata eva vacanAdavasIyate-santi vyantarebhyaH sakAzAdalparddhayo bhavanapatayaH kecaneti. kAdapika. 16. tathA [ 'kaMdappiANaM'ti] kaMdarpa parihAsa, jeo parihAsavALA che te kAMdarpika, athavA jeo kaMdarpavaDe care te kAMdarpika, kaMdarpa ane kauku cyAdi karanArA vyavahArathI cAritravALA ja kAMdarpiko kahevAya che. tathAhiH-'kaha kaha kaha' e pramANe hasavU, e kaMdarpa anibhRta ullApo, kaMdarpanI vArtA kahevI ane kaMdarpano upadeza tathA prazaMsA karavI." "bhavAM, netra, mukha, hoTha, hAtha, paga ane karNAdivaDe te te (evI evI) ceSTA kare jethI pote hase nahIM paNa bIjo hase." "vaLI vANIvaDe kukucita e kahevAya ke jenA bolavAthI bIjo hase. vaLI aneka prakAranA jIvonA zabda kare arthAt cakalI, menA, popaTa vagerenI bhASA bole tathA moDhethI vAjAM vagADe." ityAdi. (e badho kaMdarpa kahevAya.) "je saMyata paNa e aprazasta bhAvanA viSe vicAra kare te caraNa vinAno tathA prakAranA devomAM bhajanAe jAya che." mATe te kAMdarpiko kahevAya. ['caragaparivvAyagANaM'ti] gharakaparivrAjaka. carakaparivrAjako eTale dhADanI bhikSAthI jIvanArA tridaMDio, athavA carako eTale kucchoTakAdika ane parivrAjako to kapilamuninA ziSyo. [ 'kibbi siANa'ti] kilbiSa-pApa, je pApavALA che te kilbiSika ane kilbiSiko teo ja kahevAya che ke jeo vyavahArathI cAritravALA hotA jJAnAdino viviSika. avarNavAda kahenArA hoya. kamu che ke:-"jJAnano, kevaliono, dharmAcAryano ane sarva sAdhuono avarNavAda bolanArA ane kilbiSika bhAvanA karatiryaMca. AjIvika. nArA te kilbiSiko. [ 'tericchiyANaM'ti ] dezaviratine dhAraNa karanArA tiryaMco gAya, ghoDo vagere. ['AjIviANa'ti] eka prakAranA pAkhaMDio. koi to kahe che ke:--"namatA dhAraNa karanArA gozAlakanA ziSyo," athavA aviveki lokathI prApta thatI labdhi, pUjA ane khyAtyAdivaDe tapa ane cAritra vAsiyogika. vagerene je dhAraNa kare arthAt AjIvikAvALA hovAthI AjIvika kahevAya. ['AbhiogiANa'ti] vidyA ane maMtrAdivaDe bIjAone vaza karavA te abhiyoga, te abhiyoga be prakArano chaH kartuM che ke:-"abhiyoga be prakArano che ane te dravya ane bhAvamA jANavAno cha arthAt dravyaabhiyoga ane bhAvaabhiyoga, ema be prakArano abhiyoga che. vidyA tathA maMtrAdika yoga te dravyaabhiyoga kahevAya che. je dravyAbhiyogavALA che teo, athavA jeo dravya-- abhiyogavaDe care che teo Abhiyogika kahevAya arthAt maMtrAdino prayoga karanArA ane vyavahArathI cAritravALA ja Abhiyogiko. kahevAya che. kaMdhuM che. ke:-"kautuka, bhUtikarma, praznAprazna ane nimittathI jIvanAro tathA Rddhi, rasa ane zAtAthI guruka (evo prANI) abhiyoganI bhAvanA kare che". kautuka 1. pra. chAyAH-kahakahakahasya hasanaM kandarpo'nibhRtAzcollApAH kandarpakathAkathanaM kandarpopadezazaMsA ca. 2. bhrU-nayana-vacana-dazanacchadaiH kara-pAdakarNAdibhiH, tat tat karoti yathA yathA hasati para AtmanA'hasan. 3. vAcA kaukucyaM punastat kathayati yena hasatyanyaH, nAnAvidhajIvarutAn karoti mukhatUyaryANi cava. 4. yaH saMyato'pyetAsu aprazastAsu bhAvanAM karoti, sa tadvidheSu gacchati sureSu bhaktazcaraNahInaH 5. jJAnasya kevalinAM dharmAcAryasya sarvasAdhUnAm , mAyI avarNavAdI kilviSikI bhAvanAM karoti. 6. dvividhaH khalu abhiyogo dravye bhAve ca bhavati jJAtavyaH, dravye, bhavati yogA vidyA mantrAzca bhAve. 5. kautukaM bhUtikarma praznA'praznI nimittamAjIvI Rddhi-rasa-sAtaguruko'bhiyoge bhAvanAM karoti. 8. camara-balI sAgaramadhikam. 9. palyopa. mamutkRSTaM vyantarANAm:-anu. Jain Education international Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, 111 le saubhAgyAdi mATe nhavaNa, bhUtIkarma eTale tAvavALA vagerene bhUti devI ane praznAprazna khamavidyA bagere. ['saliMgINa'ti] rajoharaNa vagere (sAdhunA) saliMgI. zivAlA. teo kevA? to kahe cha ke-'dasaNavAvannagANaM'ti] jeonuM samyaktva bhraSTa thayuM che teo arthAt nihvavo. [ 'eesi NaM devalogesu uvavaja- e badhAnI devagati mANANati devalokamAM utpanna thatA e badhAono, A sUtrathI ema sUcavyu ke, koi deva sivAya bIjI gatimAM paNa utpanna thAya che. ['virAhiasaMja- viSe vicAra majaNe bhavaNavAsi, ukkoseNaM sohamme kappe'tti jeoe saMyama virAdhyo che eonI utpatti jaghanye bhavanavAsimAM ane utkRSTe saudharma kalpamAM zAya zaMkA: ahIM koi kahe che keH-sukumAlikAnA bhavamA virAdhela saMyamavALI draupadI IzAna devalokamAM gai che evaM sAMbhaLyuM che. to ahIM je bhAkSepa. samASAba. tasya virAdhela saMyamavALAnI utkRSTe saudharma devalokamAM utpatti thAya che' e kema ghaTI zake ? samAdhAna:-te draupadInI saMyamanI virAdhanA uttaNa saMbaMdhI hatI mATe te mAtra bakuzatvakaranArI hatI paNa te mUlaguNanI virAdhanA na hatI. ane jyAre saMyamanI virAdhanA viziSTatara thAya tyAre ja saudharmamAM utpAda thAya che. jo vaLI sAdhAraNa virAdhanA mAtrathI saudharmamA utpatti thatI hoya to uttaraguNAdinI pratisevAvALA bakazAdikanI acyutAdikamA utpatti kema thai zake ? kAraNa ke teoe paNa saMyamanI virAdhanA kathaMcit karI che. ['asaNNINaM jahaNNeNaM bhavaNavAsIsu ukkoseNaM vANamaMtaresu'tti ] jaghanye bhavanavAsiomAM ane utkRSTe vAnavyaMtaromAM asaMjJio utpanna thAya che. "camara ane balinu sAgaropama karatAM adhika AyuSya che" evA vacanathI asurAdi maharSika che ane "vyaMtaronuM utkRSTe palyopama jeTalaM AyuSya che" evA vacanathI vAnavyaMtaro alpaki che. e pramANe jo ke ahIM jaNAya che, to paNa A vacanathI jaNAya che ke-koi eka bhavanapatio evA che ke jeo vyaMtaro karatAM alpardhika che. asaMjJiAyuSya. 109.pra0--kativihe NaM bhaMte ! asaniAue pannatte ? 109. pra0-he bhagavan ! asaMjJinuM AyuSya keTalA prakAra hoya che arthAt asaMjJI jIva keTalA prakAra- AyuSya bAMdhe che ! 109. u0--goyamA / cauvihe asaniAue panatte, taM 109. u0--he gautama ! asaMjJinuM AyuSya cAra prakAranuM jahA:-neraiyaasanniAue, tirikkha-manussa-devaasaniAue. hoya che, te A pramANe:-nairayika asaMjJiAyuSya, tithaMca asaMjJi AyuSya, manuSya asaMjJiAyuSya ane deva asaMjJiAyuSya. 110.pra.---asaNNI NaM mate! jIve ki neraiyAu 110. pra0-he bhagavan ! zuM asaMjJI jIva nairayikanuM AyuSya pakarai, tirikkha-maNu-devAupakarei ? ___ kare, ke tiryaca, manuSyanuM ke devanuM AyuSya kare ? / 110. 30-haMtA, goyamA ! neraiyA''yaM pi pakarei, 110. u0--he gautama ! hA, nairayikanuM AyuSya paNa kare tirikkha-maNu-devAuaMpi pakarei. neraiyAuyaM pakaramANe jaha- ane tiryaMcaneM, manuSyanuM ke devanuM AyuSya paNa kare. nairayikarnu NNeNaM dasa vAsasahassAiM, ukkoseNaM paliAvemassa asaMkhejjaibhAga - AyuSya karato asaMjJi jIva jaghanye dasa hajAra varasanuM ane utkRSTe pakareha tirikkhajoNiyAuaM pakaremANe jahaNNaNaM aMtomuhattaM, palyopamanA asaMkhyeyabhAga jeTalaM AyuSya kare. tiryaMcayonika ukkoseNaM paliovamassa asaMkhejaibhAgaM pakarei; maNussAuaM vi evaM AyuSya karato jaghanye aMtarmuhUrtana ane utkRSTe palyopamanA asaMceva, devAuaM jahA neraiyAue. khyeyabhAga jeTalaM AyuSya kare, manuSyanuM AyuSya karato paNa e ja pramANe kare ane devanuM AyuSya nairayikanA AyuSyanI peThe kare. 111.30-eassa NaM bhaMte ! neraiyaasaniAuassa, 111. pra0--he bhagavan ! e nairayika asaMjJiAyuSya, tiryatirikkha-maNa-devaasaniAuassa kayare kayare0 jAva-visesA- yonika asaMjJiAyuSya, manuSya asaMjJiAyuSya ane deva asaMjJihie vA? AyuSya; e badhAmA kayuM konAthI alpa, bahu, tulya ane vizeSA dhika che ? . 111. u0-goyamA ! savvatthove devaasaniAue, maNu- 111. u0--he gautama ! deva asaMjJiAyuSya sauthI thoDuM che, ssa0 asaMkhejaguNe, tiriya asaMkhejjaguNe, neraia0 asaMkhejjaguNe. te karatAM manuSya asaMjJiAyuSya asaMkhyeyaguNa che te karatAM tiyaMca yonika asaMjJiAyuSya asaMkhyeyaguNa che ane te karatAM nairayika asaMjJiAyuSya asaMkhyeyaguNa che. sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ! tti. he bhagavan ! te e pramANe che; he bhagavan ! te e pramANe che. ema kahI yAvat-vihare che. bhagavaMtasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte paDhamasaye biio uddeso sammatto. 1. mUlacchAyAH-katividhaM bhagavan ! asaMzyA''yuSkaM prajJaptam ! gautama ! caturvidhamasaMkhyA''yuSkaM prajJaptam, tadyathAH-nairayikA'saMzyA''yuSkam , tiryagmanuSya-devA'saMzyA''yuSkam. asaMjJI bhagavan / jIvaH kiM nairayikA''yuSkaM prakaroti, tiryag-manuSya-devA''yuSkaM prakaroti ? hanta, gautama ! nairayikAyuSkamapi prakaroti, tiryag-manuSya-devAyuSkamapi prakaroti; nairayikAyuSkaM prakurvan jaghanyena daza varSasahasrANi, utkRSTena palyopamasya asaMkhyeyabhArga prakaroti; tiryagyonyAyuSkaM prakurvan jaghanyena antarmuhUrtam , utkRSTena palyopamasya asaMkhyeyabhAgaM prakaroti; manuSyAyuSke'pi evaM cava, devAyuSkaM yathA nairayikAyuSkam . etasya bhagavan ! nairayikA'saMzyAyuSkasya, tiryag-manuSya-devAsaMghyAyuSkasya katarat katarat. yAvat-vizeSA'dhikaM vA ? gautama | sarvastokaM devaasaMzyAyuSkam , manuSya. asaMkhyeyaguNam, tiryaga. asaMkhyeyaguNam , nairayika0 asaMkhyeyaguNam. tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavan / itiH-anu. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe zataka 1. uddeza 2. ', 17. asaMzI deneSUtpadyate ityuktam sa cAyupA iti tadAyurnirUpapanAhaH- ruci NaM' ityAdi vyaktam navaram- 'asaviAAue' tti asaMhI san yat parabhavaprAyogyamAyurvabhAti tadasaMkhyAyuH, 'neraiyaMgasAcaAutti nairathikaprAyogyamasaMzyAyunairadhikA'saMzyAyuH evamanyAnyapi. etaccAsaMjJyAyuH saMbandhamAtreNApi bhavati, yathA 'bhikSoH pAtram' atastatkRtatvalakSaNasaMbandhavizeSanirUpaNAyA''ha : - 'asanI' ityAdi vyaktam. navaram - pati banAta, 'dasa pAsasahassAI ti ratnaprabhAprathamaprataramAzritya 'ukosenaM patiomassa asaMsevvadbhAgaM ti ratnaprabhAcaturthapratare madhyamasthitikaM nArakamAzrityeti katham ? yataH prathamaprastaTe daza varSANAM sahasrANi jaghanyA sthitiH, utkRSTA navatiH sahasrANi dvitIye tu dazalakSANi jaghanyA, itarA tu navatirlakSANi eSA eva tRtIye jaghanyA, itarA tu pUrvakoTI. eSA evaM caturthe jaghanyA, itarA tu sAgaro - pamasya dazabhAgaH. evaM cAtra palyopamA'saMkhyeyabhAgo madhyamA sthitirbhavati tiryagsUtre yaduktam- 'pali ovamassa asaMkhejjaibhAgaM' ti tanmithunakatirazco'dhikRtyeti. 'maNussAuaM vi evaM ceva 'tti jaghanyato'ntarmuhUrtam, utkarSataH palyopamA'saMkhyeyabhAga ityarthaH tatra cAsaMkhyeyabhAgo mithunakanarAnAzritya 'devAuaM jahA neraiyAue' tti 'devA' iti asaMjJiviSayaM devA''yurupacArAt tathA vAcyam, 'jahA neraiyAuaM' ti yathA asaMjJiviSayaM nArakAyuH, tacca pratItameva navaram - bhavanapati - vyantarAnAzritya tadAyuravaseyamiti 'eyassa NaM bhaMte / " ityAdinA yadasyAyuSo 'tyamuktaM tadasya hasva-dIrghamAyeti bhagavatadharmasvAmiNI zrIbhagavatIsutre prathamazate dvitIyodeza ke zrI abhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam azimAyuSya viSe 17. asaMjJI jIva devomAM utpanna thAya che ema kayuM che ane te utpatti AyuSyathI thAya che, mATe have ajJionuM AyuSya nirUpatA kahe che ke:bhedapUrvaka vicAra [ 'kaivihe NaM' ityAdi ] sUtra vyakta che. vizeSa e ke, ['asanniAue' tti ] je jIva pote asaMjJI hoto parabhavane yogya AyuSya bAMdhe te 'asaMjJyAyuH asaMjJinuM AyuSya' kaddevAya ['nera ani Au ti] nairakkine yogya je asaMzyAH te nairasika asaMzyAH e pramANe bIjAM paNa jagavAM e asaMzyAyuH saMbaMdhamAtradhI paNa bhAga, jaMga ke, 'bhikSunuM pAtra' mATe 'teNe kare' espa vizeSa saMbaMdha nirupavA kahe che ke [ 'asalI' ityAdi] sUtra vyakta che. vizeSa e ke [ 'pakare 'ti ] eTale bAMce che. [ 'isa vAsasahassAI ti ] ratnaprabhAnA prathama pApaDAne AzrIne daza hajAra varSenuM AyuSya bAMdhe che. ['uhoNaM paliocamassa asaMsebaibhAgaM 'ti ] svapramAnA cothA prataramA madhyama sthitivAya nArakane AmIne e karttuM che. kema to kahe che keHprathama pAghaDAmAM jaghanye daza hajAra varSanI sthiti kahI che ane utkRSTa neSu hajAra varSanI sthiti kahI hai. bIjAmAM to jaghanye daza lAkha varSanI ane utkRSTe nevu lAkha varSanI sthiti kahI che. trIjAmAM jaghanye nevu lAkha varSanI ane utkRSTe pUrvakoTi varSanI sthiti kahI che. cothAmAM jaghanye pUrvakoTinI a utkRSTe sAgaropamano dazamo bhAga sthiti kahI che. ane e pramANe A cothA pAthaDAmAM palyopamano asaMkhyeya bhAga madhyama sthiti thAya che. tiryecanA sUtrAM je cheke, [patiomara asaMsebaibhAnaM ti ] te sugaliyA nirdecane AzrIne suM che. ['manussAuaM vi evaM caitra'tti ] jaghanye aMtarmuhUrta ane utkRSTe palyopamano asaMkhyeya bhAga. temAM yugalamanuSyone AzrIne palyopamano asaMkhyeya bhAga jANavo. ['devA jahA neraiyAuaM' ti] devo eTale upacArathI asaMjJiviSayaka devanuM AyuSya, te asaMjJiviSayaka nairayika AyuSyanI peThe jANavuM. ane te pratIta ja che. vizeSa e ke, te bhavanapati ane vyaMtarone zrIne jA. [ 'assaNaM mete!' ityAdi ] sUkSvI asaM AyuSvanI ve alpa bahutA kahIM che te tenI hasatA ane dIrghatAne apekSIne kahI hai. uddezakasamApti. . beDArUpaHsamudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro bAhako dAnti - zAntyora, dayAt zrIvIradevaH sakalazivavaraM mArahA cAptamukhyaH // 1 // / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 3. kAMkSAmohanIya karma jIvakRta che-karavAnI rItanA cAra prakAra. eka prakArano svIkAra. nairayikAdi covIze daMDaka saMbaMdhe kAMkSAmohanIya vicAra.-covIza daMDaka saMbaMdhe kAMkSAmohanIya viSe traNe kALa viSayaka ciMtana.-caya.-upacaya. udIraNa.-vedana.-nirjaraNa.-saMgraha.-kAMkSAmohanIyanA vedananI rIti. vedananA kAraNa.-sadeha. svadharma mUkI paradharmanuM grahaNa.-phalAzaMkA. anizcitapaNu,-viparItapaNuM.-jinabhASita sala.-tema mAnanAra-AcaranAra ArAdhaka.astitva tathA nAstitvanA pariNAmano vicAra.-prayoga.-khamAva.-kAMkSAmohanIyabaMdha.-tenI rIti. kAraNa.-pramAda bane yoga.-pramAdano janaka yoga.yogarnu janaka vIrya.vIyaMna janaka zarIra.-zarIrano janaka jIva.-utthAna tathA karmAdikanI astitA. udIraNa.-gaINa.-saMvaraNa.-kornu udI. raNa-udIraNAyogyarnu udIraNa.-utthAnAdikavaDe udIraNa,-anudIrNanU upazamana.-pUrvavat paripATI.--udayaprAptanuM nirjaraNa.-nairapikAdika stanitakumArAta jIvaviSe vedana vicAra.-pRthivIkAyika jIva kAMkSAmohanIyane vede?-hA.-tene tarka, saMzA, prazA, mana ke vacana ke ?-nathI.-to paNa vede.-jinokta satya.-e pramANe cAra driyavALA jIvo sudhI vicAra.-jIvonI peThe paMceMdriya tiryaMco ane yAvat-vaimAniko.-maNo kAMkSAmohane veda-hA.kema-zAnanA, darzananA, cAritranA, veSanA, pravacananA, pravacanAbhyAsI puruSanA, kalpanA, mArganA, matanA, bhAMgAnA, nayanA, niyamanA ane pramANanA medone jo saMdigdha thavAdhI, svadharma tyajavAthI, phalAzaMkA thavAthI, anizcitapaNuM tathA viparItatA pAmavAthI zramaNo kAMkSAmohane vede cha.-udezakasamAti.112.pra0-jIvANaM bhaMte / kaMkhAmohaNijje kamme kaDe? 112. pra0--he bhagavan ! zuM jIvo saMbaMdhi kAMkSAmohanIya karma kRta-kriyAniSpAdya-che ? 112. u0--hatA, kaDe. . 112. u0--he gautama ! hA, te kriyAniSpAdya che. 113.pra0-se bhaMte / kiM deseNaM dese kaDe, deseNaM sabbe 113. pra0-he bhagavan ! te zuM dezathI deza kRta che, kaDe, savveNaM dese kaDe, savveNaM savve kaDe? dezathI sarva kRta che, sarvathI deza kRta che ke sarvathI sarva kRta che ! 113. u0-goyamA! no deseNaM dese kaDe, no deseNaM 113. u0--he gautama! te dezathI deza kRta nathI. dezathI savve kaDe, no savyeNaM dese kaDe, savveNaM savve kaDe. sarva kRta nathI, sarvathI deza kRta nathI paNa sarvathI sarva kRta che. 114. pra0-neraiyANaM mNte| kaMkhAmohaNijje kamme kaDe ? 114.pra0-he bhagavan ! nairayiko saMbaMdhi kAMkSAmohanIya karma kRta cha? 114. u0-haMtA, kaDe. jAva-savveNaM savve kaDe, evaM jAva- 114. u0--he gautama ! hA, te kRta che. yAvat-sarvathI sarva vemANiANaM daMDao bhANiavvo. kRta che. ane e pramANe yAvat-vaimAniko sudhI daMDaka kahevo. 115. pra0-jIvA NaM bhaMte ! kaMkhAmohaNijja kamma karisu? 115.pra0-he bhagavan ! jIvoe kAMkSAmohanIya karma karya ! 115. u0--haMtA, kariMsu. 115. u0-he gautama! hA, kayu. 116. pra0-taM maMte ! kiM deseNaM desaM karisu0 ? 116. pra0--he bhagavan ! te zuM dezathI deze karyu ? (ityAdi pUrvokta abhilApavaDe pUchaq.) 1. mUlacchAyA:-jIvAnAM bhagavan / kADAmohanIyaM karma kRtam ? hanta, kRtam. tad bhagavan / kiM dezena dezaM kRtam, dezena sarve kRtam, sarvaNa dezaM kRtam , sarveNa sarva kRtam ? gautama! no dezena dezaM kRtam, no dezena sarva kRtam , no sarveNa dezaM kRtam , sarveNa sarva kRtam. nairayikANAM bhagavan / kAhAmohanIyaM karma kRtam ! hanta, kRtam. yAvat-sarveNa sarva kRtam, evaM yAvat-vaimAnikAnAM daNDako bhaNitavyaH, jIvaiH bhagavan | kAyAmohanIyaM karma kRtam hanta, kRtam. tad bhagavan / kiM dezena dezaM kRtam:-anu. 15 bha. sU. Jain Education international Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 3. 116.u0--eeNaM abhilAvaNaM daMDao mANiavvo, jAva- 116. u0-he gautama! te sarvathI sarva karya che. e pramANe vemANiANaM, evaM kareMti, ettha vi daMDao jAva-vemANiANaM. evaM yAvat-vaimAniko sudhI daMDaka kahevo. eja pramANe kare che karissati, etya vi daMDao jAva-vemANiANaM. evaM cie, ane karaze, e banneno abhilApa paNa yAvat-vaimAniko sudhI ciNiMsa, ciNaMti, ciNissaMti: uvacie, uvaciNiMsu, uvaciNaMti, kahevo. tathA e ja pramANe caya, caya karyo, 'caya kare che, caya uvaciNissAMta; udIreMsu, udIti, udIrissaMti; vedeMsu, vedeti, karaze; upacaya, upacaya karyo, upacaya kare che, upacaya karaze; vedissaMti; nijareMsu, nijaroti, nijarissaMti. gAhA:- udIyu, udIre che, udIraze; vedhu, vede che, vedaze, nirjayu, nirjare che ane nirjaraze; e badhA abhilApo kahevA. gAthAHkaDa-ciyA uvaciyA udIriyA vediyA ya nijinnA, kRta, cita, upacita, udIrita, vedita ane nirjarita; Aditie caubhedA tiyabheyA pacchimA tini. eTalA abhilApo ahIM kahevAnA che. temAM kRta, cita ane upacitamA eka ekanA cAra bheda kahevAnA cha arthAt sAmAnyakriyA, pachI bhUtakALanI, vartamAnakALanI tathA bhaviSyatkALanI kriyA; ane pAchaLanA traNa padamAM-udIrita, vedita ane nirjIrNamA eka eka padamA mAtra traNa kALanI ja kriyA kahevAnI che. 117. pra0-jIvA NaM bhaMte ! kaMkhAmohaNijja kammaM vedeti ? 117.pra0. he bhagavan ! zuMjIvo kAMkSAmohanIya karmane vede che. 117. u0-haMtA, goyamA ! vedeti. 117. u0-he gautama ! hA, vede che. . 118.pra0--kaha NaM bhNte| jIvA kaMkhAmohaNija kamma 118. pra0-he bhagavan ! jIvo kAMkSAmohanIya karmane kevI vedeti ? rIte vede che? 118. u0-goyamA / tehiM tehiM kAraNehiM saMkiyA, kaM- 118. u0--he gautama ! te te kAraNovaDe zaMkAvALA, kAMkhiyA, vitigichiyA, bhedasamAvanA, kalusasamAvannA; evaM khalu kSAvALA, vicikitsAvALA, bhedasamApanna ane kaluSasamApanna thaine jIvA kaMkhAmohaNija kammaM vedeti. eM pramANe jIvo kAMkSAmohanIya karmane vede che. 119.pra0-se NaNaM bhaMte / tameva sacaM, NIsaMkaM jaM jiNehiM 119. pra0-he bhagavan ! te ja satya ane niHzaMka che ke paveiyaM? je jinoe jaNAvyuM che ? 119. u0-haMtA, goymaa| tameva sacaM,NIsaMkaM jaMjiNehiM 119. u0--he gautama! hA, te ja satya ane niHzaMka cha paveditaM. ke je jinoe jaNAvyuM che. 120. 10-se NaNaM bhaMte / evaM maNaM ghAremANe, evaM pakare- 120. pra0-he bhagavan ! e pramANe (te ja satya ane mANe, evaM cidvemANe, evaM saMvaremANe ANAe ArAhae bhavati ? niHzaMka che ke je jinoe praveNuM che) manA dhArato, prakarato, raheto ane saMvarato prANI AjJAno ArAdhaka thAya che ? 120. u0-haMtA, goyamA! evaM maNaM dhAremANe jAva-bhavai. 120. u0-he gautama! hA, e pramANe manamA dhArato yAvat-prANI AjJAno ArAdhaka thAya che. 1. dvitIyadizakAntimasUtreSvAyurvizeSo nirUpitaH. sa ca mohadoSe sati bhavatItyato mohanIyavizeSaM nirUpayana , AdI ca saMgrahagAthAyAM yaduktaM 'kaMkhapaosa'tti tad darzayannAha:-'jIvANaM ityAdi vyaktama. navaram-jIvAnAM saMbandhi yat 'kaMkhAmohaNije'tti mohayatIti mohanIyaM karma, tacca cAritramohanIyamapi bhavatIti viziSyate-kAkSA-anyAnyadarzanagrahaH, upalakSaNatvAcAsya zaGkAdiparigrahaH, tataH kAGkSAyA mohanIyaM kAGkSAmohanIyam-mithyAtvamohanIyamityarthaH. 'kaDe,tti kRtaM kriyAniSpAdyamiti praznaH uttaraM tu 'haMtA, kaDe' tti akRtasya karmatvA' 1. mUlacchAyAH-etenA'milApena daNDako bhaNitavyaH, yAvat-vaimAnikAnAma. evaM 'kurvanti' atrApi daNDako yAvat-vaimAnikAnAm, evaM 'kariSyanti' anAjapa daNDako yAvat-vaimAnikAnAma, evaM citama. acaiSaH. cinvanti. ceSyantiH upacitama, upAcaSuH, upacinvanti, upaceSyanti; udIritavantaH, udArayanti, udIrayiSyanti; veditavantaH, vedayanti, vedayiSyantiH nijaritavantaH. nirjarayanti, nirjarayiSyanti. gAthAH-kRta-citA upacitA udIritA pitAca nijANAH, Adinike caturbhedAH tribhedAH pazcimAtrayaH. jIvA bhagavan ! kAjhamohanIyaM karma vedayanti ! hanta, gautm| vedayanti. kathaM bhagavan / jIvAH kAhAmohanIyaM karma vedayanti ? gautama ! tastaiH kAraNaiH zahitAH, kAhitAH, vicikitsitAH, bhedasamA''pannAH, kaluSasamApannA evaM khala jIvAH kADAmohanIyaM karma vedayanti. tada nanaM bhagavana / tadeva satyama niHza; yada jinaH praveditam ? hanta, gautama / tadeva satyam, niHza yad jinaiH patam / tad nUna bhagavan / evaM mano dhArayan , evaM prakurvan , evaM ceSTamAnaH, evaM saMghRNvan AjJAyA ArAdhako bhavati / hanta, gautama ! evaM mano dhArayan yAvat-bhavatiH-anu. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 3. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. napAna dRr3ha ca vastunaH karaNe caturbhaGgI dRSTA, yathA-dezena hastAdinA vastuno dezasyA''cchAdanaM karoti. athavA hastAdidezenaiva samastasya vastunaH. athavA sarvAtmanA vastudezasya. athavA sarvAtmanA sarvasya vastuna iti. etAM kAGkSAmohanIyakaraNaM prati praznayannAhaH se bhaMte ityAdi. 'se'tti tasya karmaNaH, he bhadanta ! kimiti prazne. dezena jIvasyAM'zena, dezaH kAGkSAmohanIyasya karmaNoM'zaH kRta datyako bhanaH atha dezena jIvAMzenaiva, sarvakAGkSAmohanIyaM kRtamiti dvitIyaH, uta sarveNa sarvAtmanA, dezaH kAGakSAmohanIyasya kRta iti tatIyaH, utAho sarveNa sarvAtmanA, sarvaM kRtamiti caturthaH, atrottaram-'savveNaM sabve kaDe'tti jIvasvAbhAvyAta, sarvavapradezA'vagADhatadekasamayabandhanIyakarmapudgalabandhane sarvajIvapradezAnAM vyApAra ityata ucyate-sarvAtmanA sarvaM tadekakAlakaraNIyaM kAkSAmohanIyaM karma kRtam-karma tayA baddham, ata eva ca bhaGgatrayapratiSedha iti. ata evoktam:-"eMgapaesogADhaM savvapaesehiM kammuNo joggaM, baMdhai jahattaheti . 'egapaesogADhaM'ti jIvA'pekSayA, karmadravyApekSayA ca ye eke pradezAH teSkvagADham , sarvajIvapradezavyApAratvAcca tadekasamayabandhanArha sarvamiti gamyam, athavA sarve yatkizcit kAGkSAmohanIyaM tat sarvAtmanA kRtam, na dezeneti. . 1. bIjA uddezakanA chelAM sUtromA eka prakAranA AyuSyanuM prarUpaNa karyu che. jyAre moharUpa doSanI hayAtI hoya tyAre ja jIvane te AyuSya saMbhavI zake cha mATe have AyuSyanA nirUpaNa pachI eka prakAranA mohanIya karmane nirUpatA ane prathama zatakanI zaruAtamA jaNAvela saMgrahagAthAmAM je [ 'kaMkhapaosa'tti] e pada kahuM che tene darzAvatA kahe che ke:-['jIvANaM' ityAdi. ] e badhu spaSTa che. vizeSa e ke, jIvo saMbaMdhI je kAMkSAmohanIya karma che te kAMkSAmohanIya karma kiDetti] kRta-karela-kriyAniSpAdya-che ? ema prazna che. teno uttara A cheH-['haMtA, kaDe'tti] hA, kRta che. kAraNa ke jo kRta-karela-na hoya to te 'karma' jIvakRta cha ? kahI zakAya nahIM. je karAya te ja karma kahevAya ane 'kAMkSAmohanIya' paNa karAya che mATe karma kahevAya che. je moha pamADe-muMjhave-te mohanIya. zaMkA:-'mohanIya' eTalaM ja mUkyu hota ane tenI sAthe 'kAMkSA' e pada na joDyuM hota to zuM dUSaNa che? samAdhAnaH-mohanIya karmanA be prakAra che-eka zaMkA, samAdhAna. cAritramohanIya ane bIju darzanamohanIya. A sthaLe 'darzanamohanIya' karma ja apekSita che mATe tene levA mATe 'mohanIya' pada sAthe 'kAMkSA' pada jotyaM che. 'kAMkSAmohanIya' zabdano artha A che:-kAMkSA eTale vIjA vIjA darzano mato-nuM grahaNa karavU arthAt amukamAM ja zraddhA na rAkhatAM bhinna kAMkSAmodanIya. bhinna matone avalaMbaI. tadrUpa-kAMkSArUpa-je mohanIya-moha pamADanAru-te kAMkSAmohanIya-mithyAtva mohanIya. te kAMkSAmohanIya karma kRta-karAela che. kriyA karavAnI paddhati lokamAM cAra prakAre prasiddha che. te cAra prakAra A che:-jema ke koi manuSya koi paNa vastune DhAMkato (DhAMkavAnI kriyA karavAnI rItanA karato) hoya to te. te vastune cAra rItie DhAMkI zake che. potAnA zarIranA koi paNa hAtha vagere bhAgavaDe te vastunA koi paNa bhAgane DhAMke che. 1. cAra prakAra. zarIranA koi paNa bhAgavaDe AkhI vastune DhAMke che. 2. AkhA zarIravaDe vastunA koi paNa bhAgane DhAMke che. 3. ane AkhA zarIravaDe AkhI vastune DhAMke che. 4. arthAt 1. avayavathI avayavanI kriyA. 2. avayavathI AkhAnI kriyA. 3. AkhAthI avayavanI kriyA. 4. AkhAthI AkhAnI kriyA. pUrva pramANe darzAvela kriyA karavAnI cAra paddhatiomAMthI kai paddhativaDe AtmA karmane kare che e viSe prazna pUchatA kahe che ke:-[ se bhaMte !' ityAdi] he bhagavan ! zuM jIva potAnA koi paNa bhAgavaDe kAMkSAmohanIya karmano koi eka bhAga kare che ? (1) zuM jIva potAnA koi paNa bhAgavaDe AluM kAMkSAmohanIya karma kare che / (2) zuM jIva pote Akho ja (potAnA samasta bhAgovaDe) kAMkSAmohanIya karmanA koi eka bhAgane kare che ? (3) ke zuM jIva pote Akho ja AGkhu kAMkSAmohanIya karma kare che ? (4). Ano uttara A che:-['savveNaM sabve kaDe'tti] Akho jIva pote ja AkhA kAMkSAmohanIya eka prakAra no karmane kare cha arthAt kriyA karavAnA pUrvokta cAra prakAramAthI mAtra ahIM chelo-cotho prakAra-jaiSTa che. je sthaLe jIvanA badhA pradezo avagADha che te sthaLe rahelA ane eka samaye bAMdhavA yogya je karmapudgalo hoya tene te badhAyane-bAMdhavAmA jIvanA badhA pradezo kriyA kare che. kAraNa ke evA prakArano jIvano svabhAva che. tethI ja ahIM bAkInA traNa prakArane niSedhI kriyA karavAno cotho prakAra svIkAryo che arthAt AkhA jIve pote eka kALe bAMdhI zakAya tevU (AkhaM) kAMkSAmohanIya karma bAMdhyu che. te mATe ja kayuM che ke:-"eka pradezamA avagADha ane karmane yogya pudgalane jIva potAnA sarva pradezovaDe yathokta hetupUrvaka bAMdhe che." ['egapaesogADhaM'ti ] 'eka pradezamA avagADha' eTale jIvadravyanI apekSAe tathA karmadravyanI apekSAe je eka -samAna-pradezo, temAM avagADha te 'eka pradezamA avagADha.' karmane bAMdhavAmA jIvanA badhA pradezo kriyA kare che mATe tenAthI (jIvathI) eka samaye bAMdhI zakAya tevU badhuM karma (te bAMdhe che.) athavA je kAi kAMkSAmohanIya karma che te badhu AkhA jIvavaDe ja karAyuM che paNa tenA koi eka bhAgavaDe te (karma) karAela nathI. 2. 'jIvAnAm ' iti sAmAnyoktau vizeSo nAvagamyate, iti vizeSAvagamAya nArakAdidaNDakena praznayannAhaH-'neraiyANaM' ityAdi bhAvitArthameva. kriyAniSpAdya karmoktam , takriyA ca trikAlaviSayA, atastAM darzayannAhaH-'jIvA Na' ityAdi vyaktam. navaram-'kariMsutti atItakAle kRtavantaH ? uttaraM tu hantA'kAryuH, tadakaraNe anAdisaMsArAbhAvaprasaGgAt. evam-'kareMti' saMprati kurvanti. evam-'karissaMti' anena ca bhaviSyatkATatA karaNasya darzitA iti. kRtasya ca karmaNazcayAdayo bhavanti, iti tAn darzayannAhaH-'evaM cie' ityAdi vyaktam. 1. caturbhatIma. 2. pra. chAyAH-ekapradezA'vagADhaM sarvapradezaiH karmaNo yogyam , babhrAti yathoktahetum:-anu. 1. jUo pRSTha 8 muMH-anu0 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ covIze daMDaka trikALa vicAra. cayAdi. udIraNa, vedana, nirjaraNa. zaMkA, samAdhAna. 116 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe 12. *" " nagaram cayaH pradezA'nubhAgAdervardhanam upacayastadeva paunaHpunyena anye vAhaH- "cayanaM karmapudrakhopAdAnamAtram upacayanaM tu citasyA'cAcAphA mukavA vedanArthaM niSekaH sa caivam prathamasthitI bahutaraM karmadalikaM nipivati, tato dvitIyAyAM vizeSaddInam evaM yAvadutkRSTAyAM vizeSahInaM nipicati uktaM caH- mocUNa sagamabAI paDhamAi TiIi bahuvaraM davyaM, sesaM visesahINaM jAva udyosaM ti sanyAsa "ti udIraNamanuditasya karaNavizeSAdudayapravezanam . vedanam - anubhavanam . nirjaraNaM jIvapradezebhyaH karmapradezAnAM zAtanamiti iha ca sUtrasaMgrahagAthA bhavati, sA ca gAhA- 'phaDa ciyA' ityAdiH, bhAvitArthA ca. navaram- 'Aitie' ti kRta-cito pacitaNe. 'paumeda' tti sAmAnya kriyA- kAlatrayakriyAbhedAt 'viSameva tti sAmAnyakriyAvirahAt 'pacchima ci udIritavedita nirjIrNA mohapudrA iti zeSaH 'tiSi'ti trapatrividhA ityarthaH nanu Aye sUtratraye kRta-cito pacitAnyuktAni, uttareSu kasmAd na udIrita-vedita-nirjIrNAnIti upyate kRtam, upacitaM ca karma ciramapyavatiSThate, iti karaNAdInAM trikAlakriyAmAtrA'tiriktaM cirAvasthAnalakSaNaM kRtatvAdyAzritya kRtAdInyuktAni udIraNAdInAM tu na cirA'vasthAnamasti iti trikAlavartinA kriyAmAtreNaiva tAni abhihitAni iti . citam, " " 2. AgaLA prakaraNamA sAmAnya prakAre jIva saMbaMdha hakIkata kahI che ane sAmAnya rItIe vivecana karavAvI vizeSa prakAre jJAna yaha zaka nathI, mATe have vizeSapaNe vivecana karavA nArakAdi daMDakapUrvaka prazna karatA kahe che ke:- [ 'neraiyANaM' ityAdi ] e sUtra spaSTa arthavAluM ja che. AgaLanA sUtromAM kriyAniSpAdya karma kahyuM che, te kriyA traNe kALa sAthai saMbaMdhavALI hoya che, mATe have tene darzAvatA kahe che ke: - [ 'jIvA NaM' ityAdi ] e sUtra vyakta che. vizeSa e ke, ['kariMsuti ] bhUtakALamAM (teoe karmoM) karyo ? ahIM uttara A he : - 'hA, teoe karyAM'. jo bhUtakALamAM AtmAe karmo karyo na hoya ane te tadana amuka kALIja karato hova ega mAnavAmAM Ave to saMsAramo anAdi pravAha saMbhavI zake nahIM ['kareMti' ] e zramANe vartamAnakALe kare che, ane e pramANe ['karistaMti' ] karaze, 'karaze' e zabdadhI kriyAviSayaka bhaviSyatkALa kaso. je karma karavAmAM Ayeche, rono paya, upacaya vagere hoi zake che mATe have te saMbaMdhenI hakIkata kaI che0 [ evaM lie' ityAdi] e sUtra saSTa che. vizeSa eke pradeza ane anubhAga yagerenuM yayuM te 'mAya' teja saMbaMdhI vAraMvAra yabhavaM te 'upacaya' bIjAo to kahe che : "mAtra karmadronuM va grahaNa karate 'caya', abAdhAkALa sivAyanA kALe hela karma pulane vedavA mATe niSecana te 'upacaya' niSecananuM varUpa A pramANe che-prathama sthitimAM bahutara karmadalikane niSece che. tyAra pachI bIjI sthitimAM vizeSahIna - vadhAre ochu- niSece che. e pramANe yAvat-utkRSTa sthitimAM vizeSahIna niSece che. muM che. potAno avAdhAkALa mUkIne prathamA sthitimAM bahutara dravyane ane e pramANe yAvat utkRSTa sthitiyAM bAkInA sarvane vizepAhIna kare che." udayamAM nahIM Avela karmane eka prakAranA karaNacaDe udyamAM DAva te udIraNa anumaya karavoM te vedana. jIvanA pradezozI karma prade zonuM kharI paDate nirjaraNa. ahIM sUtra saMbaMdhI saMgraha gAbA A che:-[ 'kaDa, civA' ityAdi ] A gAyAno artha spaSTa che. vizeSa e ke ['Ailie' ci eTale Adi arthAt AdinA traNa padomAM- 'kRta' 'cita' ane 'upacita' e padomAM [ 'caubheda'tti ] cAra jAtano kALa kahevo. kAraNa ke tyA sAmAnya kiyAno kALa anekAnI ne kiyAno kALa jUdo jUdo ko De. ['tiyameva 'ti] ane pAunA paNa padomA sAmAnya kriyAno viraha dovAthI RNa medavALI kALa koDe. te pAnA pado [miti] udIrita, vedita ane nirjINaM mohapudrarUpe [ 'tini 'si] ga prakAranAma - che. zaMkAH - AdinA traNa sUtromAM sAmAnya kriyAnA sUcaka 'kRta' 'cita' ane 'upacita' e traNa pado kalAM che ane pAchaLanA sUtromAM sAmAnya kriyAnAM darzaka 'udIrita' 'vedita' ane 'nirjI' pado ke kAM nabhI samAdhAnaH karetuM catuM ane upacave karmaThAMcA kALa sudhI paNa TaphI rahe che. mATe 'kRta' 'cita' ane 'upacita' mAM traNa kALanI kriyAo batAvavA uparAMta sAmAnya kriyAno kALa - lAMbA kALa sudhInI sthitino sattArUpa kALadekhADavo joie. mATe kRtatvAdine AzrIne sAmAnya kriyAnA sUcaka 'kRta' vagere RNa pado kayAM che. ane udIraNA dinuM to lAMbA kALa sudhI avasthAna nathI, mATe tyAM sAmAnya kALa na darzAvatAM mAtra traNa kALa saMbaMdhI ja kriyAo kahI che. * "" 3. 'jIyAH kAGkSAmohanIyaM karma vedayanti' ityuktam atha tadvedanakAraNapratipAdanAya prastAvayannAha : 'jIvA paM saMte!" ityAdi vyaktam . navaram-nanu jIvAH kAkSAmohanIyaM vedayantIti prAg nirNItam, kiM punaH praznaH ucyate vedanopAyapratipAdanArtham uktaM ca"pu'vvabhaNiyaM pi pacchA jaM bhannai tattha kAraNaM asthi, paDiseho ya aNunnA- he uvisesovalaMbho" tti. ' tehiM tehiM 'ti taistairdarzanAntara zravaNakutIrthikasaMsargAdibhirvidravyasiddhaiH dvipaMcanaM ceha vIpsAyAm kAraNaiH zakAdihetubhiH kim ityAhaH zaGkitA jinoktapadArthAn pratisarvataH, dezato vA saMjAtasaMzayAH. kAGkSitA dezataH, sarvato vA saMjAtA'nyAnyadarzanaprahAH. 'vitigiMchiya'tti vicikitsitAH saMjAtaphalavipazaGkAH bhedasamApanA iti kim idaM jinazAsanam Ahotvididam" ityevaM jinazAsanasyarUpaM prati matedvaidhIbhAvaM gatAH, anadhyavasAyarUpaM vA matibhaGgaM gatAH, athavA yata eva zaGkitAdivizeSaNA ata eva materdvaidhIbhAvaM gatAH kaluSasamApannAH - na etadevam' ityevaM mativiparyAsaM gatAH. 'evaM khalu' ityAdi. evamityuktena prakAreNa, 'khala' tti vAkyAlaGkAre, nizvaye, avadhAraNe vA etacca jIvAnAM kAGkSAmohanIyavedanamitthamevA'vaseyam, jinapraveditatvAt tasya ca satyatvAditi tatsatyatAmeva darzayannAha : - ' se NUNaM' ityAdi vyaktam navaram - tadeva-na puruSAntaraiH praveditam rAgAdyupahatatvena tatpraveditasyA'satyAsaMbhavAt satyaM sUnRtam taca vyavahArato'pi syAd ata Ai:- niHza vidyamAnasaMdehamiti. atha jinapraveditaM satyamityabhiprAyavAn yAdRzo bhavati tad darzayannAha : - ' se NUNaM' ityAdi vyaktam . navaram - nUnaM " 1. pra0 chAyAH - mukkhA khakAmabAdhAM prathamAyAM sthityAM bahutaraM dravyam zeSaM vizeSahInaM yAvat utkRSTamiti sarvAsAmU 2. pUrvabhaNitamapi pazcAd yad bhaNyate tatra kAraNamasti, pratiSedhazvA'nujJA - hetuvizeSopalambhaH - anu0 / Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 3. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 117 nizcitam . evaM maNaM dhAremANe tti 'tadeva satyam , niHzakaM yajinaiH praveditam' ityanena prakAreNa mano mAnasamutpannaM sad dhArayan sthirIkarvana, 'evaM pakaremANe ti uktarUpeNA'nutpannaM sat prakurvan vidadhAnaH, 'evaM cidvemANe'tti uktanyAyena manazceSTayan-'nAnyamatAni satyAni ityAdicintAyAM vyApArayan , ceSTamAno vA vidheyeSu tapodhyAnAdiSu, 'evaM saMvaremANe ti uktavadeva manaH saMvRNvana-matAntarebhyo nivartayana prANAtipAtAdIna vA pratyAcakSANo 'jIva' iti gamyate. 'ANAe'tti AjJAyAH-jJAnAdyAsevArUpajinopadezasya. 'ArAhae'tti ArAdhakaH pAlayitA bhavati iti. 3. AgaLanA prakaraNamA 'jIvo kAMkSAmohanIya karmane vede che' ema kardA che. have te karmarnu vedana karavAmAM kayA kayA kAraNo che e vAtane jaNAvayA kAMkSAmohanIyanA prastAvanApUrvaka kahe che ke:-['jIvA NaM bhaMte !' ityAdi] e sUtra spaSTa che. je vizeSa che te A che-zaMkA:-'jIvo kAMkSAmohanIya karmane vede cha' e vedanahu~ kAraNa, vAtano nirNaya pUrvanA prakaraNamA thai cUkyo che, to paNa zA mATe pharIthI prazna karyo che ? samAdhAnaH-vedananA kAraNonuM pratipAdana karavA A prazna koM che. kayuM che ke:-"je vAta pUrve ekavAra kahevAi jAya ane te ja vAtane jo pharIthI zAstrakAra kahe, to temAM kAMi kAraNa hovU joie ema samajavU. ekavAra kahevAela vAtane pharIthI kahevAnAM nIcenAM kAraNo cheH-pratiSedha, anujJA ane eka prakAranA hetunuM kathana arthAt pUrvanI vAtane pratiSedhavA, eka ja vAtane pharIthI pUrvanI vAtamA anumati ApavA ke pUrvanI vAtanA nirNayamA koi vizeSa hetune kahevA ekavAra kahela vAta pharIthI kahevAmAM Ave che." tehi tehi kaDevArnu kAraNa, ti] 'bIjA darzana- sAMbhaLa' 'kutIrthikano saMsarga karavo' ityAdi vidvatprasiddha kAraNovaDe-zaMkAdi hetuovaDe, e hetuothI zuM? to kahe che ke, e hetuothI zaMkita thaelA arthAt zrIjine kahela padArthoM saMbaMdhe sarvathA ke thoDe bhAge saMzayane pAmelA. kAMkSita thaelA-anya anya darzanane grahaNaM karanArA-'vitigiMchiatti] phala saMbaMdhe zaMkA pAmelA, bhedane pAmelA arthAt zuMA jinazAsana che, ke A jinazAsana cha ? e pramANe jinazAsananA kharUpamA jeonI buddhi bhedane pAmelI che teo. athavA anizcayarUpa matibhaMgane pAmelA. athavA pUrvokta zaMkitAdi vizeSaNavALA cha mATe ja jeonI buddhi dvidhA bhAvane pAmelI che evA. kaluSasamApanna-kaluSane pAmela arthAt 'e ema nathI' e pramANe viparIta buddhine pAmelA. ['evaM khalu' ityAdi] e prakAre jIvo kAMkSAmohanIya karmane vede che, ema jANavaM. kAraNa ke ema zrIjine jaNAvyuM che. ane te satya che. have tenI sAcAine dAvavA kahe che ke:-['se NUNaM' ityAdi] e sUtra spaSTa che. vizeSa e ke, je jine kahelaM hoya te ja satya che. paNa bIjA puruSoe jaNAveluM hoya te satya hotuM nathI. kAraNa ke jina sivAyanA bIjA puruSo rAgAdithI upahata thaelA hovAthI teoe jaNAvelAmA asatyapaNuM saMbhave che. keTalIka sAcI vAto evI hoya che ke, je vAto mAtra vyavahArathI-upara uparathI-sAcI hoya paNa vAstavika sAcI na hoya. mATe kahe che ke, je jine kahelaM che te niHzaMka che saMdeha vinAnuM che. have bhagavaMtanI jaNAvela bAtane sAcI mAnanAra kevo hoya te saMbaMdhe kahe che keH-['se NUNaM' ityAdi] e sUtra spaSTa che. vizeSa e ke, [ 'evaM maNaM dhAremANe'tti] jinoe je kayuM che te ja niHzaMka che e pramANe mAnI manane sthira karato. [ 'evaM pakaremANe'tti ] uktarUpe mana na hoya to paNa terUpe karato. ['evaM ciTThamANe 'tti pUrvokta pramANe mananI ceSTA karato, 'bIjAM mato satya nathI' ityAdi ciMtAmA manano vyApAra karato, athavA tapa tathA dhyAnAdimAM mananI ceSTA karato ['evaM saMvaremANe ti] e pramANe manane rokato-bIjAM matothI manane pAchu vALato, athavA prANAtipAta-hiMsA-vagerethI manane aTakAvato jIva ['ANAe'tti ] jinopadeza-jine kahela jJAnAdinI AsevArUpa AjJA-no ['ArAhae'tti] ArAdhaka thAya che. astitva ane nAstitva. 121. pra0-se NaNaM bhaMte ! atthittaM atthitte pariNamai, 121. pra0-he bhagavan ! astitva astitvamA pariName che, natthittaM natthitte pariNamai ? nAstitva nAstitvamA pariName che! 121. u0--haMtA, goyamA! jAva-pariNamai. 121. u0-he gautama ! hA, te pramANe yAvat-pariName che. 122. pra0-jaM taM bhaMte ! atthitaM atthitte pariNamai, 122. pra0-he bhagavan ! je te astitva astitvamA parinatthittaM nasthitte pariNamai; taM kiM paogasA, vIsasA ? Name che ane nAstitva nAstitvamA pariName che, te zuM prayogathI jIvanA vyApArathI-pariName che ke svabhAvathI pariName che ? 122. u0--goyamA! paogasA vi taM, vIsasA vi taM. 122. u0--he gautama! te prayogathI ane svabhAvathI (banne prakAre ) pariName che. 123. pra0-jahA te bhaMte ! atthittaM Atthitte pariNamai, 123.pra0--he bhagavan ! jema tAruM astitva astitvamA tahA te natthittaM natthitte pariNamai ? jahA te nAtthattaM natthitte pariName che tema tAruM nAstitva nAstitvamA pariName che ! ane jema pariNamai, tahA te atthittaM asthitte pariNamai ? tAraM nAstitva nAstitvamA pariName che tema tAruM astitva astitvamA pariName che? 1. A vevaDaM uccAraNa vIpsAnu sUcaka che. 2. 'khalu' zabda vAkyAlaMkArano, nizcayano ke avadhAraNano sUcaka cheH-zrIabhaya. 1. mUlacchAyAH-tad nUnaM bhagavan ! astilam astitve pariNamati, nAstitvaM nAstitve pariNamati ? hanta, gautama / yAvat-pariNamati- yat tad bhagavan / astitvam astitve pariNamati, nAstitvaM nAstitve pariNamati, tat kiM prayogeNa, vikSasayA ? gautama ! prayogeNA'pi tat, visrasayA'pi tat.yathA te bhgvn| astitvam astitve pariNamati, tathA te nAstitvaM nAstitve pariNamati yathA te nAstitvaM nAstitve pariNAmati tazA ne aminamA amita ne pariNAma ni?:-ana. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 3. 123. u0-hatA, goyamA! jahA me atthittaM asthitte 123. u0--he gautama ! hA, jema mAruM astitva astitvamA pariNamai, tahA me natthittaM natthitte pariNamai. jahA me nasthittaM pariName che tema mAruM nAstitva nAstitvamA pariName che. ane jema natthitta pariNamai, tahA me asthittaM asthitte pariNamai. mAruM nAstitva nAstitvamA pariName che tema mAruM astitva astitvamA pariName che. 124. pra0--se NaM mate / asthittaM asthitte gamaNijaM ! 124. pra. he bhagavan astitva astitvamAM gamanIya cha ? 124. u0-jahA 'pariNamaI' do AlAvagA, tahA te iha 124. u0--he gautama ! jema 'pariName che' e padanA be gamaNijeNa vido AlAvagA mANiavvA. jAva-jahA me asthittaM AlApaka kahyA tema ahIM 'gamanIya' padasAthe paNa be AlApaka Atthitte gamaNinaM. kahevA. yAvat-jema mAruM astitva astitvamA gamanIya che. 125.pra0-jahA te bhaMte / etthaM gamaNinaM tahA te ihaM 125.pra0-he bhagavan ! jema tAraM ahIM gamanIya che tema gamaNijaM, jahA te ihaM gamaNi tahA te etthaM gamaNijaM? tArUM iha gamanIya che ? jema tAruM iha gamanIya che tema tAruM ahIM gamanIya che? 125. u0--hatA, goyamA ! jahA me etthaM gamaNijjaM jAva- 125. u0--he gautama ! hA, jepa mAruM ahIM gamanIya che tahA me etthaM gamaNinaM. yAvat-tema mAruM ahIM gamanIya che. 1. atha kasmAt tadeva satyaM yajjinaiH praveditamiti ? atrocyate-yathAvadvastupariNAmA'bhidhAnAditi. tameva darzayannAhaH-se NaNaM' ityAdi. 'asthittaM asthitte pariNamai'tti astitvam-aGgulyAdeH aGgulyAdibhAvena sattvam, uktaM caH-"sarvamasti svarUpeNa pararUpaNa nAsti ca. anyathA sarvabhAvAnAmekatvaM saMprasajyate." tacceha RjutvAdiparyAyarUpamavaseyam. amulyAdidravyAstitvasya kathaMcidRjutvAdiparyAyA'vyatiriktatvAtastitve-aGgulyAderevAGgulyAdibhAvena sattve-vakratvAdiparyAye ityarthaH, pariNamati tathA bhavati. idamuktaM bhavati-dravyasya prakArAntareNa sattA prakArAntarasattAyAM vartate, yathA-mRdvyasya piNDaprakAreNa sattA ghaTaprakArasattAMyAmiti. 'natthittaM nasthitte pariNamaiti nAstitvamaGgulyAderaGguSThAdibhAvenA'sattvam-taccAGguSThAdibhAva eva. tatazcAGgulyAdernAstitvam-aGguSThAdyastitvarUpam , amulyAdernAstitve aGguSThAdeH paryAyAntareNA'stitvarUpe pariNamati, yathA mRdo nAstitvaM tantvAdirUpaM mRnnAstitvarUpe paTe iti; athavA astitvamiti dharmadharmiNorabhedAt sadvastu, astitve sattve pariNamati-sat sadeva bhavati, nA'tyantaM vinAzi syAt , vinAzasya paryAyAntaragamanamAtrarUpatvAt , dIpAdivinAzasyA'pi tamisrAdirUpatayA pariNAmAt. tathA nAstitvamatyantA'bhAvarUpaM yat kharaviSANAdi tad nAstitve'tyantA'bhAva eva vartate, nAtyantamasataH sattvamasti kharaviSANasyeveti. uktaM caH-"nA'sato jAyate bhAvo nA'bhAvo jAyate sataH." athavA astitvamiti dharmyabhedAt sat, astitve sattve vartate, yathA paTaH paTatva eva. nAstitvaM cAsat , nAstitve'sattve vartate, yathA-apaTo'paTatva eveti. atha pariNAmahetudarzanAyAhaH-'jaM taM' ityAdi. 'asthittaM asthitte pariNamai'tti-paryAyaH paryAyAntaratA yAtItyarthaH. 'natthittaM nasthitte pariNamaitti-vastvantarasya paryAyastatpayAryAntaratAM yAtItyarthaH. 'paogasa'tti sakArasyA''gamikatvAt prayogeNa jIvavyApAraNa. 'vIsasa' ti yadyapi loke visrasAzabdo jarAparyAyatayA rUDhastathApIha svabhAvArtho dRzyaH. ihApi prAkRtatvAt 'vIsasAe'tti vAcye 'vIsasA' ityuktamiti. atrottaram-'paogasA vi taMti prayogeNApi tadastitvAdi. yathA kulAlavyApArAd mRpiNDo ghaTatayA pariNamati, aGguliRjutA vA vakratayA iti. apiH samuccaye. vIsasA vi taMti yathA zubhrAbhramazubhrAbhratayA, nAstitvasyApi nAstitvapariNAme prayoga-visrasayoretAnyeva udAharaNAni, vastvantarApekSayA mRtpiNDAderastitvasya nAstitvAt. 'sat sadeva syAd' iti vyAkhyAnAntare'pyetAni evodAharaNAni, pUrvottarAvasthayoH sadrUpatvAditi. yadyapi 'abhAvo'bhAva eva syAd' iti vyAkhyAtam-tatrApi prayogeNApi, tathA visrasayApi abhAvo'bhAva eva syAt , na prayogAdeH sAkalyamiti vyAkhyeyamiti. bastitva tathA nA 4. zaMkAH-je vAta jinezvaroe kahI che te ja satya che tenuM zuM kAraNa ? samAdhAnaH-jevI vastusthiti che tevI ja vastusthiti jinoe jaNAvelI che mATe svitvanA pariNA- teoe kahelaM te satya che. have te ja saMbaMdhe vicAra darzAvatA kahe che keH-[ se pUrNa' ityAdi] ['atthittaM atthitte pariNamai'tti] aMguli vagere padArthonuM mano vicAra. aMguli vagere paNe hovU te astitva arthAt je padArtha je rUpe hoya te padArtharnu te ja rUpe rahevApaNuM te astitva. kayuM che ke:-"vastumAtra pota potAne rUpe sat-vidyamAna-che ane pararUpe asat-avidyamAna che. arthAt manuSya manuSyarUpe sarvakALe sat che ane manuSya azvarUpe sarvakALe asat che. joema na mAnavAmAM Ave to dareka padArtha eka sarakhA jagaNAya arthAt sarva padArtho ekarUpa ja thai jAya." A cAla prakaraNamA paryAyarUpa RjutvAdine sattva-sadrUpa 1. mUlacchAyAH-hanta, gautama ! yathA me'stitvamastitve pariNamati, tathA me nAstitvaM nAstitve pariNamati; yathA me nAstitvaM nAstitve pariNamati, tathA me'stitvamastitve pariNamati. tad nUnaM bhagavan / astitvamastitve gamanIyam ? yathA 'pariNamati' dvAvAlApakI, tathA te iha gamanIyenA'pi dvAvAlApa ko bhaNitavyo. yAvat-yathA'stitvamastitve gamanIyam. yathA te bhagavan / atra gamanIyaM tathA te iha gamanIyam , yathA te iha gamanIyaM tathA te'tra gamanIyam ? hanta, gautama ! yathA me'tra gamanIyaM yAvat-tathA me'tra gamanIyam:-anu0 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva zataka 1.-uddezaka 3. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, gaNavaM. kAraNa ke koi paNa apekSAe aMgulI vagere dravyanu astitva RjutvAdi paryAyathI abhinna che-nokhaM nathI. tAtparya e ke, aMguli vagerenuM aMguli vagare bhAve je sattva cha te te ja rUpe-aMguli vagerenA aMguli vagere bhAve sattvapaNe-cakratvAdi paryAyapaNe pariName che-aMgulImAM aMgulIpaNuM kAyama rahe anenA rUpAMtaro-vAMkI, sIdhI vagere-thAya che. A vAtano niSkarSa eja che ke, koi paNa padArthanI koi paNa prakAre sattA hoya ane te ja sattA vIje prakAre je prakAre pUrve hoya te karatAM bhinna prakAre-hoya che. jema ke; mATIrUpa padArthanI sattA sauthI pahalA eka piMDalArUpe che. ane pachI te ja sattA ghaTarUpe parajAyanasthittaM natthitte pariNamai'tti] aMguli vagerenuM aMguThA vagere rUpe na hovu te nAstitva arthAt aMgulInI apekSAe aMguSThAdipaNuM te ja nAstitva. ane te aMguSThAdipaNArUpa nAstitva aMgulyAdinA nAstitvamAM-aMguThA bagerenA paryAyAMtare astitvarUpe-pariName che-hoya . jema ke mATInaM nAstitva taMtu vagere rUpa che ane te mATInA nAstitvarUpa paTamAM hoya che. athavA pUrvokta sUtranI vyAkhyA bIjI rItie karavI. te rIti A che:-astitva eTale sattva nahIM, paNa sat-vidhamAna-sattAvALI-vastu levI. kAraNa ke 'sattva'e dharmarUpa che ane 'sat' e dharmirUpa che, tathA te banneno abheda che-te banne nokhA nathI, mATe ja ahIM astitva' no 'sat' artha karavo. sat padArtha sadrUpe pariName che-sat vastu sat ja hoya che. paraMtu sad vastu sarvathA nAza pAmatI nathI-kAraNa ke vinAzano artha mAtra rUpAMtara thavArUpa che. paraMtu sarvathA nAzarUpa nathI. zaMkAH-jema; koi eka dIvo baLato hoya vinAza zabdano ane temAMna tela baLI javAthI ke pavanano sapATo lAgavAthI te dIvo bujhAi jAya che. have jo 'vinAza'no artha mAtra 'vikAra'-'rUpAMtara thavArUpa'-ja hoya to te dIvAno nAza thayA pachI paNa te bIje rUpe dekhAvo joie, paraMtu tema jaNAtuM nathI mATe 'vinAza' no artha 'vikAra' na thAya, paNa 'samULa nAza' thavo joie. samAdhAnaH-dIvAno nAza taddana thato ja nathI, paNa te bIje rUpe dekhAya che. A sthaLe prakAzanA paramANunA samUhane ApaNe dIvo kahIe chIe ane prakAzano nAza thavAthI ApaNe dIvAno nAza samajIe chIe. kharI rIte prakAzano nAza thato ja nathI paNa tene ApaNe rUpAMtaramA Avalo joie chIe. jyAre dIvo baLato hoya che tyAre prakAzavALA sthaLe aMdhakAra jaNAto nathI paNa jyAre dIvo bujhAi jAya che-prakAza maTI jAya che-tyAre teja prakAzavALA sthaLamAM aMdhArUM thai jAya che. je A aMdhAruM che te ja dIvAno vikAra arthAt pelA prakAzanA paramANuo sAmagrIvazAt aMdhakArarUpe pariNamyA che, mATe dIvAno taddana nAza thato nathI paNa te aMdhakArarUpe astitva dharAve che, mATe 'nAza' no artha 'vikAra' ja karavo ThIka cha, paNa 'samULa nAza' e artha aghaTita che. e ja prakAre dareka padArthanA nAza saMbaMdhe paNa samajavaM. bIjA prakAranA vyAkhyAnamAM 'nAstitva'no artha atyaMta abhAvarUpa che ane te atyaMta abhAvarUpa nAstitva kharaviSANa (gardabhazRMga) vagere che. te (atyaMta abhAvarUpa nAstitva) nAstitvamAM-atyaMta abhAvamAM-varte che. kAraNa ke je vastu sarvathA asat hoya tenu koi divasa sattva hoi zakatuM ja nathI. jema; kharaviSANa,. kayuM che ke:-"asat sadrUpa thatuM nathI, ane sat asadrUpa thatuM nathI" athavA dharmi sAthai abheda cha mATe 'astitva' eTale sat, je sat che te sattvarUpa dharmamAM hoya che. jema, paTa paTatvamA ja che tema. ane nAstitva eTale asat . je asat che te asattvarUpa dharmamA hoya che. jema; apaTa apaTapaNAmAM jache tema. have padArthanA jUdA jUdA pariNAma thavAnA hetuo darzAvatA kahe che ke:-[ 'jaM taM' ityAdi] [ asthittaM asthitte pariNamai'tti] arthAt eka prakArano paryAya bIjA prakAranA paryAyane pAme che. ['natthittaM natthitte pariNamai'tti] koi paNa bIjA padArthano paryAya itara paryAyane pAme che. [paogase'tti] prayoga-jIvano prayoga. vyApAra, te vaDe. [vIsasa'tti] jo ke 'vizrasA' zabdano prasiddha artha to ghaDapaNa che, to paNa ahIM teno 'svabhAva' artha samajavo. ahIM uttara A che:[paogasA vi taMti] te astitvAdirUpa pariNAma prayogavaDe paNa thAya che. jema; kuMbhAranI kriyAthI mATIno piMDalo ghaTarUpe pariName che. manuSyanI kriyAthI sIdhI AMgaLI vAMkI vaLe che. ['vIsasA vi taM'ti] te astitvAdi pariNAma svabhAvavaDe-koinI kriyA sivAya-paNa thAya che. jema; zubhradhoLa vAdaLu azubhrapaNe pariName che. e ja prakAre nAstitvapariNAmamAM paNa prayoga ane svabhAvanA udAharaNo kahevAM, paNa te bIjI vastunI apekSAe samajavAM. kAraNa ke bIjI vastunI apekSAe bIjI vastu nAstitvarUpa hoya che arthAt ghaTAdinI apekSAe mATIno piMDalo nAstitvarUpa che. 'sat' padArtha 'sat' rUpa ja hoya che' evI bIjI vyAkhyAnA pakSamA paNa e ja ( pUrvokta) udAharaNo samajavAM. kAraNa ke vastu pUrva ane uttara avasthAmAM sadrUpa che. vaLI je abhAvarUpa hoya te abhAvarUpa ja rahe' evaM je vyAkhyAna karyu che te pakSamA prayoga ane visrasA e bannene paNa heturUpa samajavAM arthAt je abhAva hoya te prayogathI paNa ane visrasAthI paNa abhAvarUpa ja rahe. paNa prayogAdinuM sAkalya cha ema na kahe. arthAt amuka pariNAma prayogadhI ja thAya che ane amuka pariNAma svabhAvathI ja thAya che ema na kahe. ' 5. atha uktahetvorubhayatra samatAm , bhagavadabhimatatAM ca darzayannAhaH-'jahA te ityAdi. yathA prayoga-vizrasAbhyAmityarthaH. 'te' iti tava matena,athavA sAmAnyena astitvanAstitvapariNAmaH prayoga-vizrasAjanya uktaH. sAmAnyazca vidhiH kacidatizayavati vastuni anyathA'pi syAt , atizayavAMzca bhagavAniti tamAzritya pariNAmAnyathAtvamAzaGkamAna AhaH-'jahA te' ityAdi. 'te' iti tava sambandhiastitvam , zeSa tathaiveti. atha uktasvarUpasyaivArthasya satyatvena prajJApanIyatAM darzayitumAhaH-se NaNaM' ityAdi. astitvam-astitve gamanIyam-sadvastu sattvenaiva prajJApanIyamityarthaH. 'do AlAvaga'tti-se guNaM bhaMte ! atthittaM asthitte gamaNijaM ityAdi, paogasA vi taM, vIsasA vi taM" ityetadanta ekaH, pariNAmabhedA'bhidhAnAt. "jahA te bhaMte ! AtthittaM asthitte gamaNijja ityAdi, tahA me asthittaM asthitte gamaNija" ityetadantastu dvitIyaH-astitvanAstitvapariNAmayoH samatA'bhidhAyI. evaM vastuprajJApanAviSayAM samabhAvatAM bhagavato'bhidhAya, atha ziSyaviSayAM tAM darzayannAhaH-'jahA te' ityAdi. yathA svakIyaparakIyatA'napekSatayA samatvena vihitamiti pravRttyA, upakArabuddhyA vA te tava bhadanta ! 'etthaM' ti etasmin mayi saMnihite svaziSye gamanIyaM vastu prajJApanIyam , tathA tenaiva samatAlakSaNaprakAreNa, upakAradhiyA vA 'iha'ti iha asmin gRhipAkhaNDikAdau jane gamanIyaM vastu prakAzanIyamiti praznaH. athavA 'etthaMti svAtmani yathA gamanIyaM sukhapriyatvAdi, tathA iha parAtmani. athavA yathA pratyakSA'dhikaraNArthatayA 'etthaM' ityetacchabdarUpaM gamanIyam , tathA 'ihaM' ityetatzabdarUpamiti, samAnArthatvAd dvayorapi iti. kADAmohanIyakarmavedanaM saprasaGgamuktam . svamApa. 1. ahIM 'sa' kArano Agama lAgelo che. 2. A vibhaktirahitarUpa prAkRtanA dhoraNe che. 3. 'api' zabda samughayano sUcaka che:-dhIabhayadeva. Jain Education international Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAmimata. 120 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 30 5. have te pUrvokta banne hetuo banne sthaLe samAna che ane bhagavaMtane abhimata che. e vAtane darzAvatA kahe che ke:-[ 'jahA te' ityAdi] 'yathA' eTale oma prayoga ane vinasAvaDe. 'te' eTale tArA matamA. athavA A sUtra kahevAnuM bIjuM kAraNa kahe che:-pUrva sUtramA prayogajanya ane vilasAjanya pariNAma sAmAnya prakAre kaso che ane sAmAnya prakArano vidhi badhe sthaLe sarakhI rItie hoya tevo niyama nathI, kiMtu koI atizayavALA padArthamA te sAmAnya prakArano vidhi ulaTI rIte paNa hoya. A sthaLe bhagavaMta mahAvIra atizayavALA che ane temAM pUrvokta sAmAnya prakArano vidhi teja prakAre che ke jUde prakAre che, e pramANe AzaMkA karatA praznakAra kahe che ke:-['jahA te' ityAdi] 'te' eTale tArA saMbaMdhI astitva, bAkI padhuM pUrva pramANe ja jANavaM. have pUrvokta svarUpavALA arthanIja satyapaNe prajJApanIyatA darzAvavA kahe che ke:-[ se pUrNa' ityAdi]. astitva astitvamA jANavu arthAt sad vastu sattvavaDe ja jaNAvavI. ['do AlAvaga'tti] 'se pUrNa bhaMte / asthittaM asthitte gamaNijja' tyAMcI mAMDIne 'paogasAvita, vIsasA vita' tyA sudhIno eka AlApaka jANavo. kAraNa kete pariNAmanA bhedano sUcaka che. ane 'jahA te maite! atthitaM atthitte gamaNija' tyAthI mAMDIne 'tahA me asthittaM atyitte gamaNija' tyA sudhIno bIjo daMDaka jANavo. A bIjo daMDaka astitva ane nAstitvarUpa pariNAmanI samAmatA sUcave che. e pramANe bhagavaMta saMbaMdhI vastuprajJApanA viSayaka samAnatA kahIne have te ja samAnatAne ziSyasaMbaMdhe darzAvatA kahe che ke:-[jahA te ityAdi] 'yathA' eTale potAnI ane pArakAnI darakAra rAsyA sivAya samapaNe karyu evI pravRttivaDe, athavA upakAra buddhivaDe, 'te' eTale tAru, arthAt he bhagavan ! je tArAmA astitvAdika che, te [ 'etya'ti] te ja prakAre samAnatApUrvaka ke upakAra dvivaDe, AmA-mArAmAM-pAse rahelA ziSyamA gamanIya ch| ane ['iha'ti] 'iha' eTale A saMsArimA ke pAkhaMDikAdi manuSyamA gamanIya ch| e prazna che. athavA 'etthaM'ti] 'ettha' eTale jema khAsmAmA sukhapriyatvAdi dharmo gamanIya che tema A parAtmAmAM paNa te sukhapriyatvAdi dharmo gamanIya ch| athavA jema pratyakSa adhikaraNArthapaNe 'etthaMe 'etad' zabdanu rUpa gamanIya che tema ja 'iha e paNa 'etat' zabdanu rUpa gamanIya ch| kAraNa ke e banne spo samAna arthavALAM che. e pramANe prasaMga sahita kAMkSAmohanIya karmarnu vedana jaNAvyuM che. kAMkSAmohabaMdhAdi. 126.pra0-jIvANaM bhaMte ! kaMkhAmohaNija kammaM baMdhaMti / 126.pra0-he bhagavan ! jIvo kAMkSAmohanIya karma bAMdhe cha ! 126. u0--haMtA, goyamA / baMdhati. 126. u0--he gautama ! hA, badhi che. 127. pra0-kaha NaM bhaMte / jIvA kaMkhAmohaNija kamma 127. pra0-he bhagavan ! jIvo kAMkSAmohanIya karma kevI pNchti| rIte bAMdhe che ! 127. u0-goyamA! pamAdapaJcayA, joganimittaM ca. 127. u0-he gautama! pramAdarUpa hetuthI ane yogarUpa nimittathI jIvo kAMkSAmohanIya karma bAMdhe che.. 128. pra0-se NaM bhaMte ! pamAe kiMpavahe ? 128. pra0-he bhagavan / te pramAda zAthI pravahe che-pedA thAya che! 128. u0-goyamA ! jogappavahe. 128. u0-he gautama! te pramAda yogathI-mAnasika, vAcika ane kAyika vyApArathI-pedA thAya che. 129. pra0-se NaM bhaMte / joe kiMpavahe? 129. pra0--he bhagavan ! te yoga zAthI pedA thAya che ! 129. u0-goyamA / bIriyappavahe. 129. u0-he gautama / te yoga vIryathI pedA thAya che. 130. pra0 se NaM bhaMte ! vIrie kiMpavahe / 130. pra0--he bhagavan ! te vIrya zAthI pedA thAya che ! 130. u0-goyamA ! sarIrappavahe. 130. u0-he gautama | te vIrya zarIrathI pedA thAya che. 131.pra0--se NaM bhaMte / sarIre kiMpavahe ? 131. pra0-he bhagavan ! te zarIra zAthI pedA thAya che ! 131. u0-goyamA / jIvappavahe. evaM sati asthi uhANei 131. u0--he gautama 1 te zarIra jIvadhI pedA thAya che. pA, phammei vA, balei vA, vIriei thA, purisakkAraparikamei vA. ane jyAre tema che to utthAna, karma, bala, vIrya ane puruSakAra parAkrama che. 132.30-se NaNaM bhaMte / appaNA ceva udIrei, appaNA 132. pra0 he bhagavan / zaM jIva potAnI meLe ja tene va garahai, appaNA ceva saMvaraha ? udIre che! potAnI meLe ja tene gaheM che! ane potAnI meLe ja tene saMvare che ! 1. mUlacchAyAH-jIvA bhagavan | kADAmohanIyaM karma bananti hanta, gautama | vananti. kathaM bhagavan / jIvAH kAvAmohanIyaM kamai babhranti / gautama | pramAdapratyayAt , yoganimittaM ca. tad bhagavan ! pramAdaH kiMpravahaH ! gautama! yogapravahaH. tad bhagavan / yogaH kiMpravahaH / gautama! vIryapravahaH. tara bhagavan / vIrya kiprayaham ? gautama ! zarIrapravaham . tad bhagavan / zarIra kiMpravaham gautama ! jIvapravaham . evaM sati asti utthAnamiti vA, karmeti pA, balamiti vA, vIrya miti thA, puruSakAraparAkrama iti vA. tad nUnaM bhagavan / AtmanA caiva udIrayati, AtmanA caiva garhati, AtmanA caiva saMghRNoti :-anu. . Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 3. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 121 - 132. u0-hatA, goyamA ! appaNA ceva0 taM caiva 132. u0--he gautama ! hA, potAnI meLe ja pUrva pramANe uccAreavvaM... kare che (pUrva pramANe badho pATha kahevo ). 133.50-jaMtaM bhaMte / appaNA ceva udIrei, appaNA 133. pra. he bhagavan / je te potAnI meLe ja udIre che. ceva garahai, appaNA ceva saMvarei taM kiM udiNNaM udIrei, gardai che ane saMvare che te \ udIrNane udIre cha ? anudIrNane udIre aNadiNNaM udIrei, aNadiNNaM udIraNAbhaviyaM kamma udIrei, udayANaM- che ? anudIrNa tathA udIraNAne yogyane udIre che ? ke udayAnaMtaratarapacchAkaDaM kammaM udIrei ? / pazcAtkRta karma udIre che ? 133. u0-goyamA ! no udiNaM udIrei, no aNudiNaM 133. u0-he gautama ! udIrNane udIrato nathI, anudIrNane udIrei, aNadiNNaM udariNAbhaviyaM kamma udIrei, No udayANaM- udIrato nathI tathA udayAnaMtarapazcAtkRta karmane udIrato nathI paNa tarapacchAkaDaM kammaM udIrei. anudIrNa ane udIraNAne yogya karmane udIre che. 134. pra0--jaM taM bhaMte ! aNudinaM udIraNAbhaviyaM kamma 134. pra0--he bhagavan ! je te anudIrNa tathA udIraNAne udArahe taM kiM udANaNaM, kammeNaM, baleNaM, vIrieNaM, purisakArapa- yogya karmane udIre che te zuM utthAnathI, karmathI, balathI, vIryathI rikkameNaM aNAdiNNaM udariNAbhaviyaM kammaM udIrei, udAhu taM aNu- ane puruSakAraparAkramathI udIre che ? ke anutthAnathI, akarmathI, ThANeNaM, akammeNaM, abaleNaM, avIrieNaM, apurisakkAraparikameNaM abalathI, avIryathI ane apuruSakAraparAkramathI udIre cha? aNudiNaM udIraNAbhaviyaM kammaM udIrei ? 134. u0...goyamA / taM udANeNa vi, kammeNa vi, baleNa 134. u0-he gautama ! te anudIrNa ane udIraNAne yogya vi. vIriyeNa vi. parisakAraparakkameNa vi aNadiNNaM udIraNAmaviyaM karmane utthAnathI, karmathI, balathI vIryathI ane puruSakAraparAkramathI kammaM udIrei; No taM aNuTThANeNaM, akammeNaM, abaleNaM, avIrieNaM, paNa udIre che. paNa anutthAnathI, akarmathI, abalathI, avIryathI apurisakAraparakameNaM aNudiNNaM udIraNAbhaviyaM kamma udIrei, evaM ane apuruSakAraparAkramathI udIrato nathI ane jyAre tema che tyAre sati asthi uTThANei vA, kammei vA, balei vA, vIriei vA, utthAna che, karma, bala, vIrya ane puruSakAraparAkrama paNa che. purisakkAraparikkamei vA. 135. pra0--se NUNaM maMte ! appaNA ceva uvasAmei, appaNA 135. pra0-he bhagavan ! te potAnI meLe ja upazamAve, ceva garahai, appaNA ceva saMvarei ? ___ gardai ane saMvare ? 135. u0--hatA, goyamA ! ettha vi taheva bhANiyavyaM. 135. u0-he gautama ! hA, ahIM paNa tema ja ( pUrva navaraM-adiNNaM uvasAmei, sesA paDiseheyavvA tiNi. pramANe ) kahe. vizeSa e ke, anudIrNane upazamAve, bAkI traNe vikalpono niSedha karavo. 136. pra0-jaMtaM bhaMte ! aNudinaM uvasAmei taM kiM uhANeNaM? 136. pra0-he bhagavan ! je te anudIrNane upazamAve te zuM utthAnathI, yAvat-puruSakAraparAkramathI ! ke anutthAnathI, yAvat apuruSakAraparAkramathI? 136. u0--jAva-purisakkAraparikameti vA. ___136. u0--he gautama ! pUrva pramANe ja jANavU. 137. pra0--se NUNaM bhaMte ! appaNA ceva vedei, appaNA ceva 137. pra0--he bhagavan ! te potAnI meLe ja vede ane garne ? garahai? 1. mUlacchAyAH-hanta, gautama ! AtmanA caiva tacaiva uccArayitavyam . yat tad bhagavan ! AtmanA caiva udIrayati, AtmanA caiva garhate, AtmanA caba saMvRNoti tat kimudIrNam-udIrayati, anudIrNam-udIrayati, anudIrNam-udoraNAbhavyaM karma udIrayati,udayA'nantarapazcArakRtaM karma udIrayati ? gautama ! no udIrNam-udIrayati, no anudIrNam-udIrayati, anudIrNam-udIraNAbhavyaM karma udIrayati, no udayA'nantarapazcAtkRtaM karma udIrayati. yat tad bhagavan ! anudIrNam-udIraNAbhavyaM karma' udIrayati tat kimutthAnena, karmaNA, balena, vIryeNa, puruSakAraparAkrameNa anudIrNam-udIraNAbhavyaM karma udIrayati / utAho tad anutthAnena, akarmaNA, avalena, avIryeNa, apuruSakAraparAkrameNa anudIrNam---udIraNAbhavyaM karma udIrayati ! gautama / tad utthAnenA'pi, karmaNApi, balenA'pi, vIryeNApi, puruSakAraparAkameNA'pi anudIrNam-udIraNAbhavyaM karma udIrayati; no tad anutthAnena, akarmaNA, avalena, avIryeNa, apuruSakAraparAkrameNa anudIrNam-udIraNAbhavya karma udIrayati; evaM sati asti utthAnamiti yA, karmati vA, balamiti vA, vIryamiti vA, purupakAraparAkama iti vA.tad nUnaM bhagavan / AtmanA cava upazamayati, AtmanA caiva garhate, AtmanA caiva saMvRNoti ? hanta, gautama / atrA'pi tathaiva bhaNitavyam . navaram-anudIrNam-upazamayati; zeSAH pratiSedhayitavyAstrayaH. yat tad bhagavan ! anudIrNam-upazamayati tat kim-utthAnena ? yAvatpuruSakAraparAkrama iti thA. tad nUnaM bhagavan / AtmanA caiva vedayati, AtmanA caiva garhate ?:-anu0 16 bha. sU0 . Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 3. 137. u0--ettha vi savve vi parivADI, navaraM-udinaM veei, 137. u0-he gautama ! ahIM paNa badhI pUrvokta paripATI No aNudinaM veei, evaM jAva-purisakAraparikamei vA. jANavI. vizeSa e ke, udIrNane vede che paNa anudIrNane vedato nathI, tathA e pramANe yAvat-puruSakAraparAkramathI vede che. 138. pra0--se NUNaM bhaMte ! appaNA ceva nijareti, a- 138. pra0--he bhagavan ! te potAnI meLe ja nirjare, garne ? ppaNA ceva garahaha ? 138. u0--ettha vi savve vi parivADI, navaraM-udayANa- 138. u0-he gautama! ahIM paNa badhI paripATI paryanI tarapacchAkaDaM kammaM nijarei, evaM jAva-parikamei vA. pramANe jANavI. vizeSa e ke, udayAnaMtara pazcAtkRta karmane nirjare che ane e pramANe yAvat-puruSakAraparAkramathI nirjare che.. 6. atha tasyaiva bandhamabhidhAtumAhaH-'jIvA NaM bhaMte / kaMkhA-' ityAdi. 'pamAyapacaya'tti pramAdapratyayAt pramattatAlakSaNAddhetoH, pramAdazca madyAdiH. athavA pramAdagrahaNena mithyAtvA-'virati-kaSAyalakSaNaM bandhahetutrayaM gRhItam , iSyate ca pramAde'ntarbhAvo'sya. yadAhaH"pamAo ya maNiMdehi bhaNio aTThabheyao, aNNANaM saMsao ceva micchAnANaM taheva ya. rogadoso maibhaMso dhammammi ya aNAyaro jogANaM duppaNihANaM aTTahA vajjiyavvao"tti. tathA 'joganimittaM ca' yogA manaHpramRtivyApArAH, te nimittaM heturyatra tat , tathA badhnanti iti, kriyAvizeSaNaM cedam , etena ca yogAkhyazcaturthaH karmabandhaheturuktaH. caH zabdaH samuccaye. atha pramAdAdereva hetuphalabhAvaM darzayamAha:-'se the' ityAdi. 'pamAe kiMpavahe'tti pramAdo'sau kasmAt pravahati-pravartate iti kiMpravahaH. pAThAntareNa kiMprabhavaH. 'jogappavahe' tti yogo manaHprabhRtivyApAraH, tatpravahatvaM ca pramAdasya--madyAdyAsevanasya, mithyAtvAditrayasya ca manaHprabhRtivyApArasadbhAve bhAvAt. 'vIriyappavahe'tti vIrya nAma vIryAntarAyakarmakSaya-kSayopazamasamuttho jIvapariNAmavizeSaH. 'sarIrappavahe'tti vIrya dvidhA-sakaraNam , akaraNaM ca. tatrA'lezyasya kevalinaH kRtsnayo ya-dRzyayoH kevalaM jJAnam , darzanaM ca upayuJjAnasya yo'sau aparispando'pratigho jIvapariNAmavizeSastadakaraNam , tadiha nAdhikriyate. yastu mano-vAk-kAyakAraNasAdhanaH salezyajIvakartRko jIvapradezaparispandAtmako vyApAro'sau sakaraNaM vIryam , tacca zarIrapravaham-zarIraM vinA tadabhAvAditi. 'jIvappavahe'tti iha yadyapi zarIrasya karmApi kAraNam, na kevala eva jIvaH. tathA'pi karmaNo jIvakRtatvena jIvaprAdhAnyAd 'jIvapravahaM zarIram' ityuktam . kAMkSAmohanIyavadha. 6. have te kAMkSAmohanIyanA baMdhanuM nirUpaNa karavA kahe che ke:-[ jIvA NaM bhaMte ! kaMkhA'-ityAdi] ['pamAyapacaya'tti pramAdarUpa kAraNane laine kAMkSA mohanIya karma baMdhAya che. te pramAda madya vagere rUpa che. athavA ahIM pramAda eTale mithyAtva, avirati ane kaSAya e traNa baMdhanA hetunuM grahaNa karavaM. ane e pramANe iSTa paNa che. kAraNa ke A (hamaNAM kahelA) mithyAtvAdi vaNano samAveza pramAdA thavo saMbhavita paNa che. kA che ke:pramAda ane yoga. "munIMdroe ATha prakArano pramAda kahyo che. te A pramANeH-ajJAna, saMzaya, mithyAjJAna, rAga, dveSa, matibhraMza, dharmamAM anAdara, yogo ane duni; e ATha prakArano pramAda choDI devo joie." tathA ['joganimittaM ca'] yogo eTale mana, vacana ane zarIranA vyApAro; jemAM yogo nimitta che te yoganimitta, yoganimitta' e baMdhana kriyAnuM vizeSaNa che. A sUtra dvArA karmabaMdhano cotho hetu kahyo che. have pramAdAdikano paraspara pramAda zAthI ? hetuphalabhAva-kAryakAraNa saMbaMdha-darzAvatA kahe che ke:-[se ' ityAdi] ['pamAe kiMpavahe 'tti] kyAthI prabahe te kiMpravaha, arthAt A pramAda kyAthI yogathI. yoga zAthI? thAya che ? koi sthale 'kiMprabhava' evo pATha che. teno artha paNa pUrvanI jebo ja che. ['jogappabahe'tti] yoga eTale mana vagereno vyApAra, pramAdano utpAdaka vIryathI. vIrya zAthI yoga che. kAraNa ke madyAdikanuM Asevana ane mithyAtvAdika traNa e rUpa pramAda tyAre ja saMbhavI zake che jyAre mana vagereno vyApAra hoya che. [vIriyazarIrathI. zarIra pavahe'tti] vIrya eTale vIryAtarAyanA kSaya ane kSayopazamathI utpanna thaelo eka prakArano jIvano pariNAma. ['sarIrappavahe'ti] vIryanA be prakAra cha:-- sakaraNa ane akaraNa. lezyA vinAnA ane samasta jJeya tathA dRzya padArthamAM kevalajJAnanA ane kevaladarzananA upayogavALA kevalino je ceSTA vinAno bhakaraNa, askhalita pariNAma te akaraNavIrya. A prakaraNamA te akaraNa vIryano adhikAra nathI. paNa sakaraNavIryano adhikAra cha ane te sakaraNavIryasakaraNa, svarUpa A chaH-lezyAvALA jIvano mana, vacana ane kAyarUpa sAdhanavALo AtmapradezanA parispaMdarUpa je vyApAra te sakaraNavIrya, te sakaraNavIryajIvathI. utpAdaka zarIra che. kAraNa ke zarIra vinA te vIrya thai zakatuM nathI. [ 'jIvappavahe'tti] zarIrano utpAdaka jIva che. jo ke zarIranuM kAraNa ekalo jIva ja nathI, karma paNa che, to paNa karmanuM kAraNa jIva che mATe jIva sarvathI pradhAna hobAthI zarIranu kAraNa paNa jIva kayo che. zAthI! 1. mUlacchAyAH-atrA'pi sarvA'pi paripATI. navaram-udIrNa vedayati,no anudIrNa vedayati, evaM yAvat-puruSakAraparAkrama iti vA. tad nUnaM bhagavan ! Atmanaiva nirjarayati, Atmanaiva gaI te ? atrApi sarvApi paripATI. navaram-udayA'nantarapazcAtkRtaM karma nirjarayati, evaM yAvat-parAkrama iti vA:-anu0 1. pra.chAyAM:-pramAdazca munIndrarbhaNito'STabhedakaH-ajJAnam, saMzayaH, caiva mithyAjJAnaM tathaiva ca. 2. rAgadveSo matibhraMzo dharme cAnAdaro yogA duSpraNidhAnamaSTadhA varjayitavyaH-anu0 1. 'ca' zabda samuccayano bodhaka che:-zrIabhaya. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 zataka 1.-uddezaka 3. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 7. atha prasaGgato gozAlakamataM niSedhayannAhaH-'evaM saItti evamuktanyAyena, jIvasya kAGkhAmohanIyakarmabandhakave sati, asti vidyate na tu nAsti, yathA gozAlakamate nAsti jIvAnAm-utthAnAdiH, puruSArthA'sAdhakatvAt, niyatita eva ca puruSArthasiddheH. yadAha:"prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vA, bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne nA'bhavyaM bhavati na bhAvinoDasti nAzaH" iti. evaM hi aprAmANikAyA niyateramyupagamaH kRto bhavati, adhyakSasiddhapuruSakArA'palApazca syAditi. 'uThANei 'ci 'utthAnamiti vA' iti vAcye prAkRtatvAt sandhi-lopAbhyAmevaM nirdezaH. tatra utthAnam-UrvIbhavanam , itirupapradarzane, vA zabdo vikalpe, samuccaye vA. 'kammei batti karma utkSepaNA'pakSepaNAdi, 'balei vatti balaM zArIraH prANaH. 'vIriei vatti vIrya jIvotsAhaH. 'purisakkArapa- : rakamei batti puruSakArazca pauruSA'bhimAnaH, parAkramazca sa eva sAdhitA'bhimataprayojana:-puruSakAraparAkramaH. athavA puruSakAraH puruSakiyA, sA ca prAyaH svIkriyAtaH prakarSavatI bhavatIti, tatsvabhAvatvAditi vizeSeNa tadbrahaNam . parAkramastu zatrunirAkaraNamiti. kAddhAmohanIyasya vedanam , bandhazca sahetuka uktaH. atha tasyaivodIraNAm , anyacca tadgatameva darzayannAhaH-'se NUNaM' ityAdi. 'appaNA ceva'tti Atmanaiva svayameva jI anena karmaNo bandhAdiSu mukhyavRttyA''tmana evA'dhikAra uktaH, nAparasya. Aha caH-"aNumetto vi na kassai baMdho paravatthupacayA bhaNio" tti. udIrayati karaNavizeSeNA''kRSya bhaviSyatkAlavedyaM karma kSapaNAya udayAvaliko pravezayati, tathA 'garahaitti Atmanaiva garhate nindati ityatItakAlakRtaM karma svarUpataH, tat kAraNagarhaNadvAreNa vA jAtavizeSabodhaH san , tathA 'saMvarai'tti saMvRNoti na karoti vartamAnakAlikaM karma svarUpataH, taddhetusaMvaraNadvAreNa vA iti. gardAdau ca yadyapi gurvAdInAmapi sahakAritvamasti, tathApi na teSAM prAdhAnyam , jIvavIryasyaiva tatra kAraNatvAt , gurvAdInAM ca vIryollAsanamAtra eva hetutvAditi. 7. have prasaMgavazAt gozAlakanA matane niSedhatA kahe che ke:- ['evaM sai'tti] e pramANe ukta nyAyathI kAMkSAmohanIya karmano baMdhaka jIva siddha gozAlaka. thAya che to puruSArthasAdhaka utthAnAdi hovU joie. paNa gozAlakanA matanI peThe na hovU joie ema thaQ asaMbhavatuM che. gozAlakanA matamA utthAnAdika nathI. kAraNa ke te puruSArtha- sAdhaka nathI, kiMtu mAtra niyati ja puruSArthanI siddhimAM kAraNa che. kayuM che ke:-"niyatinA prabhAve je zubha ke azubha artha manuSyone maLavAno hoya che te avazya maLe che. jIvo game tevo moTo prayatna kare to paNa na thavAnuM te yatuM nathI ane thavAnuM che te pharatuM paNa nathI." jo e pramANe aprAmANika niyatino svIkAra karavAmAM Ave to pratyakSasiddha puruSArthano apalApa thAya che. [uTThoNeI vaitti] utthAna eTale utthAna. ubhuM tharbu-uThavU. [ 'kammei vatti] uMcu pheMkavu ane nIcaM pheMkavU ityAdirUpa karma. ['balei vatti] bala eTale zArIrika prANa. ['cIriei vatti] karma. vala. vIrya. jIvano utsAha te vIrya. [ 'purisakkAraparakkamei vatti] puruSakAra eTale puruSatvAbhimAna, ane iSTa phaLane sAdhanAra je puruSakAra te parAkrama, puruSakAra. athavA puruSakAra eTale puruSanI kriyA ane te kriyA, svabhAvathI ja ghaNuM karIne strInI kriyA karatAM prakarSavALI hoya che mATe vizeSatApUrvaka te puruSakAranuM ahIM grahaNa kara. ane parAkrama eTale to zatrunu nirAkaraNa. atyAra sudhI kAMkSAmohanIya karmanuM vedana ane baMdha hetusahita kayo che. have te ja karmanI (kAMkSAmohanIyakarmanI) udIraNA ane te saMbaMdhi bIjaM kAMi dekhADavAne kahe cha keH- ['se guNaM' ityAdi] ['appaNA ceva'tti] jIva baMdhAdimA jIvamI potAnI meLe ja karmanuM baMdhanAdika kare che. A sutrathI karmanA baMdhAdimA mukhyatAe jIvano ja adhikAra darzAvyo che, paNa bIjAno nahI. kayuM che keH- mukhyatA, "koi paNa jIvane jarA paNa (karma) baMdha bIjA padArthanA nimittathI kayo nathI." udIre che eTale bhaviSyatkALe vedavAnA karmane teno nAza karavA mATe karaNavizeSathI kheMcI udayAvalikAmA pravezAve che. tathA ['garahai'tti] karmanA svarUpane jANavAthI ke tenA kAraNanI gahare dvArA bodha pAmelo thai karmane udIraNa. gaINa. AtmA dvArA ja gardai cha arthAt bhUtakALe karela karmane niMde che. tathA ['saMvarai'tti svarUpathI ke tenA (karmanA) hetune aTakAvavAthI vartamAnakALanA saMvaraNa. karmane saMvare che aTakAve cha arthAt karato nathI. jo ke garhAdikamAM gurvAdika paNa sahakArirUpe hoya che to paNa tenI pradhAnatA nathI. kAraNa ke te kAmamA jIvanA vIrya, ja kAraNatva che. ane gurvAdika to mAtra vIryanA ullAsanamA ja heturUpa che. 8. athodIraNAmevA''zrityAhaH-'jaMtaM bhaMte !' ityAdi vyaktam , navaram athodIrayatItyAdipadatrayodeze'pi. kasmAt 'taM kiM udinaM udIrei' ityAdinA Adyapadasyaiva nirdezaH kRtaH: ucyateH-udIrNAdike karmavizeSaNacatuSTaye udIraNAmevA''zritya vizeSasya sadbhAvAt, itarayostu tadabhAvAt. evam , tarhi uddezasUtre 'garhate' 'saMvRNoti' ityetat padadvayaM kasmAd upAttam ? uttaratrA'nirdezyamANatvAt tasyeti. ucyateH karmaNa udIraNAyAM garhA-saMvaraNe prAya upAyAvityabhidhAnArthama, evamuttaratrApi vAcyamiti. praznArthazceha uttaravyAkhyAnAd boddhavyaH. tatra 'no udinaM udIrei'tti udIrNatvAdeva, udIrNasyApyudIraNe udIraNA'virAmaprasaGgAt. 'no aNudinnaM udIrei'tti ihA'nudIrNam-cireNa bhaviSyadudIraNam , abhaviSyadudIraNaM ca tannodIrayati, tadviSayodIraNAyAH saMprati, anAgatakAle cAbhAvAt. 'aNudinaM udIraNAbhaviyaM karma udIrei'tti anudINa svarUpeNa, kintu anantarasamaye eva yadudIraNAbhavikaM tada udIrayati, viziSTayogyatAprAptatvAt, tatra bhaviSyatIti bhavA, saiva bhavikA, udIraNA bhavikA yasyeti prAkRtatvAd udIraNAbhavikam , anyathA 'bhavikodIraNam' iti syAt, udIraNAyAM vA bhavya yogyam-udIraNAbhavyamiti. 'no udayANaMtarapacchAkaDaM'ti udayenA'nantarasamaye pazcAt kRtamatItatA nItaM yat tat tathA, tadapi nAdI 1.pra.chAyAH-aNumAtro'pi na kasyacid bandhaH paravastupratyayAd bhaNitaH-anu. 1. 'uhANamida' ema mUkavAne badale je 'uhANei' ema mukyaM che te 'ma'no lopa karI ane antyakhara sAthe 'i'no saMdhi karIne mUkyu che. 2. 'iti' zabda 'upadarzana' sUcaka che. 3. 'vA' zabda vikalpa ke samuccayano bodhaka che:-zrIabhaya. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 3. rayati, tasyA'tItatvAt-atItasya cA'sattvAd-asatazcAnudIraNIyatvAditi. iha ca yadyapi udIraNA diSu kAla-svabhAvAdInAM kAraNatvamasti, tathApi prAdhAnyena puruSavIryasyaiva kAraNatvamupadarzayannAhaH-'jaM taM' ityAdi vyaktam. navaram-'utthAnAdinA udIrayati' ityuktam , tatra ca yadApannaM tadAhaH-'evaM sai'tti evamutthAnAdisAdhye udIraNe satItyarthaH. zeSaM tathaiva. kAGkhAmohanIyasya udIraNA uktA. atha tasyaivopazamanamA''haH-se guNa' ityAdi. upazamanaM mohanIyasyaiva, yadAhaH-"mohassepovasamo, khaovasamo cauNhaM ghAINaM, udaya-kkhaya-pariNAmA aTThaNha vi hoti kammANe". upazamazca udIraNasya kSayaH, anudIrNasya ca vipAkataH, pradezatazcA'nanubhavanam-sarvathaiva viSkambhitodayatvamityarthaH. ayaM cAnAdimithyAdRSTeraupazamikasamyaktvasya lAbhe, upazamazreNigatasya ceti. 'aNudinaM uvasAmeti'tti udIraNasya tvavazyaMvedanAdupazamanAsbhAva iti. udIrNa sad vedyate iti vedanasUtram, tatra 'udinaM veei'tti anudIrNasya vedanA'bhAvAt, athA'nudIrNamapi vedayati tarhi udI gayoH ko vizeSaH syAditi ! veditaM sannirjIyate iti nirjarAsUtram. tatra 'udayaaNaMtarapacchAkaDaM'ti udayenAnantarasamaye yat pazcAskRtam-atItatAM gamitaM tat tathA, tad nirjarayati pradezebhyaH zAtayati nA'nyat, ananubhUtarasatvAditi. udIraNo-pazama-vedanA-nirjaraNasUtroktArthasaMgrahagAthA:-"taiieNa udIreMti, uvasAmaMti ya puNo vi bIeNaM, veiMti nijjaraMti ya paDhamacautthehiM savve vi." zaMkA, samAdhAna. zaMkA, samAdhAna. udIraNAmanya. 8. have udIraNAne AzrIne ja kahe che keH-['jaM taM bhaMte !' ityAdi] e sUtra vyakta che. vizeSa A che keH-zaMkA-jema mULakAre mULamA jitaM appaNA ceva udIrei, appaNA ceva garahei, appaNA ceva saMvarei, taM kiM udiNNaM udIrei, aNudinnaM udIrei, aNudinnaM udIraNAbhaviyaM kammaM udIrei, udayANaMtarapacchAkaDaM kammaM udIrei.] A sUtra lalyuM che tema A [ 'taM kiM udiNaM garahei, udiNaM saMvarei'] sUtra paNa kema na lakhyu ? arthAt 'udIrNa' sAthe 'udIrei' e prathama pada ja joDyuM paNa bAkInA 'garahei' ane saMvarei' e be pada kema na joDyAM ? samA0-udIrNa, anudIrNa, anudIrNa, tathA udIraNAbhavya ane udayAnaMtarapazcAtkRta e cAra vizeSaNamA udIraNAne laine ja vizeSano sadbhAva che, mATe e cAre sAthe 'udIrei' e kriyApada joDyuM che paNa e cAre vizeSaNamAMthI eka paNa vizeSaNano 'saMvarei' ke 'garahei' e banne kriyApada sAthe saMbaMdha nathI. mATe te banne kriyApado te cAra vizeSaNa sAthe joDyAM nathI. zaMkAH-jyAre udIraNA sAthe 'garahei' ke 'saMvarei' e be kriyAono kAi saMbaMdha nathI to AgaLa kahela uddezaka sUtramA 'udIrei' 'garahei' ane 'saMvarei' e traNe kriyApado zA mATe sAthe mUkyAM ? mAtra ekalaM 'udIrei' ja kriyApada mUka, hatuM. samAH-jo ke pUrvokta zaMkA samucita che. to paNa 'garahei' ane 'saMvarei' e be kriyApado 'udIraI' sAthe mUkyAM che tenuM kAraNa A che:-garhaNa ane saMvaraNa e banne udIraNAnA sAdhana che ema jaNAvavA mATe pUrvokta prakAre ullekha karyo che. e pramANe sarvatra paNa samajavU. uttara (javAba) sUtranA vyAkhyAnathI praznano artha samajavo. temAM ['no udiNaM udI rei'tti] udIrNane udIrato nathI. kAraNa ke te udIrNa-udIrela-ja che ane udIrNanu paNa pharIthI udIraNa karavAthI udIraNAno pAra Avaze nahIM. ['no aNudinnaM udIrei'tti] anudIrNane udIrato nathI, arthAt je karmanI udIraNA ghaNI moDI thavAnI che tathA je karmanI udIraNA bhaviSyamA thavAnI nathI te anudIrNa karma saMbaMdhI udIraNA vartamAna ke bhaviSyatkALamA hoi zakatI nadhI. ['aNudinnaM udIraNAbhaviyaM kammaM udIrei'tti] jo ke svarUpathI anudIrNa che to paNa turatamA ja je karma udIraNAne yogya hoya te karma 'udIraNAbhavika' kahevAya ane tene udIre che. kAraNa ke te karma viziSTa yogyatAne prApta che. 'udIraNAbhavika' zabdano artha A chaH-thanAeM hoya te 'bhavika' kahevAya ane jenI udIraNA thanArI hoya te 'udIraNAbhavika' kahevAya. athavA je karma udIraNAne yogya hoya te 'udIraNAbhavya' kahevAya. ['no udayANaMtarapacchAkaDaM'ti] je karma udayamA AvI gaelaM hoya tene paNa udIrato nathI. kAraNa ke te atItarUpa che ane atItarUpa vastu asadrUpa hovAthI udIraNIya hotI nathI. jo ke ahIM udIraNAdika kAryomAM kALa tathA svabhAva vagerenI kAraNatA hoya che to paNa pradhAnapaNe to temAM jIvanuM vIrya ja kAraNarUpa che. e vAtane darzAvatA graMthakAra kahe che keH-['jaM taM' ityAdi] e sUtra spaSTa cha. vizeSa e ke, 'utthAnAdivaDe udIre che' ema kahevAdhI je sAra Avyo te jaNAve che:-['evaM sai'tti] jyAre udIraNa utthAnAdithI sAdhya che tyAre. bAkI badhuM teja prakAre samajavU. atyAra sudhI kAMkSAmohanIya karmanI udIraNA kahI, have te ja karmanA upazamanane kahe che keH-[ se gUNaM' ityAdi] upazamana to mohanIyarnu ja hoya che. kayuM che ke:-"upazama to mohano ja hoya che ane cAra ghAtI karmano kSayopazama hoya che tathA AThe karmano udaya, kSaya ane pariNAma hoya che." 'upazama' zabdano artha A cheH udIrNa karmano kSaya ane anudIrNa karmano vipAkathI tathA pradezathI taddana ja ananubhava arthAt AcchAdita udayapaNu. anAdi mithyAdRSTivALA jIvane jyAre aupazamikasamyaktvano lAbha thAya tyAre ane je jIva upazama zreNImA gaela hoya tene A upazama hoya che. ['aNudinnaM uvasAmei'tti] udIrNa karma vedAelaM hovAthI tenuM upazamana hotuM ja nathI. udIraNAmAM AvatuM karma vedAya che. mATe have vedana viSayaka sUtra kahe che:-temAM ['udinnaM veei'tti] udIrNa karmane vede che. kAraNa ke anudIrNa karma vedAtuM nathI. kadAca anudIrNa karma paNa vedAya to udIrNa ana anudIrNa karmamAM zo phera rahe ? vedavAmAM AvatuM karma nirjarAya che. mATe have nirjarAsUtra kahe chaH-temAM [ 'udayaaNaMtarapacchAkaDaM ti] udayamAM AveluM karma jIva pradezodhI kharI paDe che paNa bIjuM nahIM. kAraNa ke vIjA karmano rasa anubhavAyo nathI. have udIraNa, upazamana, vedana ane nirjarA saMbaMdhI pUrvokta sUtranA arthAne saMgraha karanArI gAthA kahe cha:-trIjAmAM udIre che, vIjAmAM upazamAve che. ane prathamamAM tathA cothAmA sarva jIvo vede cha tathA nirjare che. matIta asata. gAthA. upazama. saMgraha 1. pra. chAyAH-mohasyaivopazamaH, kSayopazamazcaturNA ghAtinAm, udaya-kSaya-pariNAmA aSTAnAmapi bhavanti karmaNAm. 2. tRtIyenodIrayanti, upazamayanti ca punarapi dvitIyena, vedayanti, nirjarayanti ca prathama-caturthaH sarve'piH-anu. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 3. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. nairayikAdi tathA zramaNo. 139. pra0-neraiyA NaM bhaMte ! kaMkhAmohaNijja kammaM veeMti? 139. pra0--he bhagavan ! nairayiko kAMkSAmohanIya karmane vede che? 239. 30-jahA ohiA jIvA tahA neraiyA, jAva- 139. u0-he gautama ! jema audhika-sAmAnya-jIvo kahyA thaNiyakumArA. tema nairayiko paNa jANavA ane e pramANe yAvat-stanitakumAro sudhI jANavU. 140. pra0-paDhavikkAiyA NaM maMte / kaMkhAmohaNinaM kamma 140. pra0-he bhagavan ! pRthivIkAyiko kAMkSAmohanIya veiMti ? karmane vede che! 140. u0-haMtA, veeMti. 140. u0-he gautama ! hA, vede che. 141. pra0--kaha NaM bhaMte ! puDhavikkAiyA kaMkhAmohaNijja 141. pra0-he bhagavan ! te pRthivIkAyika jIvo kAMkSAkammaM vedeti ? mohanIya karmane kevI rIte vede cha ? 141. u0-goyamA ! tesi NaM jIvANaM No evaM takkA i vA, , 141. u0-he gautama ! 'ame kAMkSAmohanIya karma vedIe saNNA i vA, paNNA ivA, maNe i vA, vaI tti vA amhe NaM kaMkhAmoha- chIe' e pramANe te jIvone-pRthivIkAyikone-tarka, saMjJA, prajJA, mana Nija kammaM veemo, veeMti puNa te. ke vacana nathI, paNa teo tene vede che. 142. pra0-se guNaM bhaMte ! tameva sacaM, nIsaMkaM jaM jiNehiM 142. pra0--he bhagavan ! te niHzaMka ane satya che ke je paveDa? jinoe praveyuM che? 142. u0--sesaM taM ceva, jAva-purisakAraparikamei vA 142. u0--gautama ! bAkInu pUrva pramANe ja jANavu-hA, evaM jAva-cauridiyANaM-paMciMdiyatirikkhajoNiA jAva-vemANiA jinoe je jaNAvyuM che-te niHzaMka ane satya che yAvat-puruSakAra jahA ohiA jIvA. parAkramavaDe nirjare che. e pramANe yAvat-cAra iMdriyavALA jIvo sudhI jANavu. jema sAmAnya jIvo kahyA tema paMceMdriyatiyaMcayoniko ane yAvat-vaimAniko kahevA. 143. pra0-asthi NaM maMte ! samaNA vi niggaMthA kaMkhA- 143. pra0--he bhagavan / zramaNa nigraMtho paNa kAMkSAmohanIya mohaNijja kammaM veeMti ? karmane vede che ? 143. u0-haMtA, atthi. 143. u0--he gautama ! hA, vede che. 144. pra0-kaha NaM bhaMte ! samaNA NiggaMthA kaMkhAmohaNije 144. pra0--he bhagavan | zramaNa nigraMtho kAMkSAmohanIya kammaM veeMti ? karmane kevI rIte vede che? 144. u0-goyamA ! tehiM tohaM kAraNehiM nANaMtarohiM, 144. u0--he gautama ! te te jJAnAMtara, darzanAMtara, cAridasaNaMtarehi,caritvaMtarehiM, liMgaMtarehi, pavayaNaMtarohiM, pAvayaNaMtarehi, trAMtara, liMgAMtara, pravacanAMtara, prAvacanikAMtara, kalpAMtara, mArgAtara, kappaMtarehi, maggaMtarohiM, mayaMtarIhi, maMgatarehi, NayaMtarehi, niya- matAMtara, bhaMgAMtara, nayAMtara, niyamAMtara ane pramANAMtaravaDe zaMkAmaMtarehi, pamANaMtarehiM saMkiA, kaMkhiA, vitikicchiA, bheasa- vALA, kAMkSAvALA, vicikitsAvALA, bhedasamApanna ane kaluSamAvannA, kalusasamAvannA evaM khalu samaNA, NiggaMthA kaMkhAmohaNijjaM samApanna thaine, e pramANe te zramaNa nigraMtho paNa kAMkSAmohanIya kammaM veiMti. karmane vede che. 1. mUlacchAyAH-nairayikA bhagavan ! kAhAmohanIyaM karma vedayanti ? yathAdhikA jIvAstathA nairayikAH, yAvat-stunitakumArAH. pRthvIkAyikA bhagavan / kADAmohanIyaM karma vedayanti ? hanta, vedayanti. kathaM bhagavan / pRthvIkAyikAH kAGkhAmohanIya karma vedayanti ? gautama / teSAM jIvAnAM no evaM tarka iti vA, saMjJeti vA, prajJeti vA, mana iti vA, vaca iti vA-vayaM kADhAmohanIyaM karma vedayAmaH, vedayanti punaste. tad nUnaM bhagavan ! tadeva satyam , niHzaeM yad jinaiH praveditam ? zeSaM tadeva, yAvat-puruSakAraparAkrama iti vA; evaM yAvat-caturindriyANAm. paJcendriyatiryagyonikA yAvad-vaimAnikA yathAdhikA jIvAH. asti bhagavan ! zramaNA api nirgranthAH kAhAmohanIyaM karma vedayanti ? hanta, asti. kadhaM bhagavan ! zramaNA nirmanthAH kAGkhAmohanIyaM karma vedayanti ? gautama ! taistaiH kAraNaiH-jJAnA'ntaraH, darzanAntaraiH, cAritrA'ntaraH, liGgAntaraiH, pravacanA'ntareH, prAvacanikA'ntaraiH, kalpA'ntareH, mArgA'ntaraiH, matA'ntaraH, bhaGgA'ntaraH, nayA'ntaraH, niyamA'ntaH, pramANA'ntaraiH zadvitAH, kAhitAH, vicikitsitAH, bhedasamApannAH, kaluSasamApanAH evaM khalu zramaNA nirgranthAH kADAmohanIyaM karma vedayantiH -anu. . Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 3. 145. pra0-se NaNaM bhaMte / tameva saccaM, nIsaMkaM jaM jiNehiM 145. pra0-he bhagavan ! te ja satya ane niHzaMka che, je paveditaM? jinoe jaNAvyuM che? 145. u0--haMtA, goyamA / tameva sacaM, nIsaMkaM, evaM jAva- 145. u0--he gautama ! hA, te ja satya ane niHzaMka che. purisakkAraparakkamai vA. je jinoe pravedyaM che. yAvat-puruSakAraparAkramathI nirjare che. sevaM bhaMte / sevaM bhaMte / tti. he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che, ema kahI yAvat vicare che. bhagavaMtasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte paDhamasaye taio uddeso sammatto. 9. atha kADAmohanIyavedanAdikaM nirjarAntaM sUtraprapaJca nArakAdicaturviMzatidaNDakainiyojayannAhaH-'neraiA NaM' ityAdi. iha ca 'jahA ohiyA jIvA' ityAdinA 'haMtA veaMti. kahaM NaM bhaMte ! neraiA NaM kaMkhAmohaNijja kammaM veeti ? goyamA. tehiM tehiM kAraNehi' ityAdisUtraM nirjarAsUtrAntaM stanitakumAraprakaraNAnteSu prakaraNeSu sUcitam, teSu ca yatra yatra jIvapadaM prAgadhItaM tatra tatra nArakAdipadam-adhyetavyamiti. paJcendriyANAmeva zaGkitatvAdayaH kAGkSAmohanIyavedanaprakArA ghaTante. naikendriyAdInAm, atasteSAM vizeSeNa tadvedanaprakAradarzanAyAhaH'puDhavikkAiyANaM ityAdi vyaktam, navaram-'evaM takkAi vatti evaM vakSyamANollekhena, tarko-vimarzaH, strIliGganirdezazca prAkRtatvAt. 'sannAi vatti saMjJA'rthAvagraharUpaM jJAnam, 'paNNAi vatti prajJA-azeSavizeSaviSayaM jJAnameva. 'maNei va' tti manaH smRtyAdivizeSamatibhadarUpam. 'vaIi vatti vAg vacanam. 'sesaM taM ceva' tti zeSaM tadeva yathaudhikaprakaraNe'dhItam , taccedam-'haMtA, goyamA ! tameva sacaM, nIsaMkaM jaM jiNehiM paveiyaM. se guNaM bhaMte ! evaM maNaM dhAremANe ityAdi tAvadvAcyaM yAvat 'se NaNaM bhaMte ! appaNA ceva nijjarei, appaNA ceva garahai'ityAdisUtrasya 'purisakkAraparakamei vatti padam. evaM jAva-cariMdiya'tti pRthivIkAyaprakaraNavadapkAyAdiprakaraNAni caturindriyaprakaraNAntAnyadhyeyAni, tiryakpaJcendriyaprakaraNAdIni tu vaimAnikaprakaraNAntAni audhikajIvaprakaraNavattadabhilApenA'dhyeyAnItyata evAha:-'paMceMdia' ityAdi. bhavatu nAma zeSajIvAnAM kAGkhAmohanIyavedanam , nimranthAnAM punastanna saMbhavati, jinAgamA'vadAtabuddhitvAt teSAm , iti praznayannAhaH-'asthi NaM' ityAdi kAkvAdhyeyam, asti vidyate'yaM pakSo yaduta zramaNA vatinaH. apizabdaH zramaNAnAM kAGkSAmohanIyasyAvedanasaMbhAvanArthaH, te ca zAkyAdayo'pi bhavantItyAhaH-nirgranthAH sabAhyA'bhyantaragranthAda nirgatAH sAdhava ityarthaH. 'NANaMtarehiMti ekasmAd jJAnAdanyAni jJAnAni-jJAnAntarANi, tairjJAnavizeSairjJAnavizeSeSu vA zaGkitA ityAdibhiH saMbandhaH. evaM sarvatra. covIze daMDaka. 9. have kAMkSAmohanIya karmanA vedanathI mAMDIne nirjarA sudhInA sUtra samUhane nArakAdi covIza daMDaka sAthe joDatAM kahe che keH-['neraiANaM ityAdi] [ 'jahA ohiyA jIvA'] ityAdi sUtravaDe ahIM A ['haMtA veaMti. kahaM gaM bhaMte! neraiA NaM kaMkhAmohaNije kammaM veenti ? goamA ! tehiM tehiM kAraNehiM' ityAdi] nirjarA sudhInuM sUtra stanitakumAra sudhInA prakaraNomAM jANavAnI bhalAmaNa karI che. temAM jyA jyA AgaLanA sUtromA 'jIvapada' kayuM che tyAM tyAM 'jIvapada' ne badale nArakAdi pada kahevA. je zaMkitatvAdirUpa kAMkSAmohanIya karmane vedavAnA prakAro che te paMceMdriyone ja saMbhave che, paraMtu ekeMdriyAdika jIvone te hotA nathI. mATe have teonA vedavAnA prakArane vizeSatApUrvaka darzAvatA kahe che:- ['puDhavikkAiANaM' ityAdi] e sUtra spaSTa che. vizeSa e ke, [evaM takko i vatti] 'Ama thaze' evA svarUpavALo tarka. [ 'sannA i vatti] saMjJA eTale arthAvagrahasvarUpa jJAna. [paNNA i vatti] prajJA eTale badhA vizeSa saMbaMdhI jJAna. [maNe i vatti] mana eTale eka prakAranA smaraNAdikarUpa matijJAnanA bhedo. [ 'baI i vatti] vacana. [sesaM taM ceva'tti] bAkI badhuM audhika prakaraNamAM kahyA pramANe jANavU. te A pramANe che:-['haMtA, goyamA ! tameva saccaM nIsaMkaM jaM jiNehiM paveiaM. se NUNaM bhaMte ! evaM maNaM dhAremANe'] ityAdi sUtra kaheQ ane te [ se NUNaM bhaMte ! appaNA ceva nijarei, appaNA ceva garahai'] ityAdi sUtranA A [purisakkAraparakkame i batti ] pada sudhI kahevU. [ 'evaM jAva-cauriMdiya'tti] pRthivIkAyikanA prakaraNanI peThe apkAyikAdikanA prakaraNo kahevA ane te pramANe yAvat-cAra iMdriyavALA jIvo sudhI jANavaM. tiryaMcapaMceMdriyanA prakaraNathI mAMDI vaimAnika sudhInA prakaraNo audhika jIvanA prakaraNanI peThe kahevAM mAtra 'audhika jIva'ne badale te te jIvono abhilApa karavo. mATe ja kahe che ke:-["paMceMdia' ityAdi] kAMkSAmohanIya karmanuM vedana nigraMtha sivAyanA bAkI badhA jIvone ho to ho. paNa te vedana nigraMtha jIvone saMbhavI zakatuM nathI. kAraNa ke nigraMthonI buddhi jinanA AgamathI pavitra thaelI hoya che. amaNo kAMkSAmohane mATe have te viSe prazna pUchatAM kahe cha ke-'asthi NaM bhaMte ! samaNA vi' ityAdi] 'sAdhuo paNa kAMkSAmohanIya karmane vede' e pakSa paNa che ? mUlasUtramA 'sAdhu'arthavALA be zabda mUkyA che:-zramaNa ane nigraMtha. ahIM banne zabda sAthe mUkavAnuM prayojana A che:-zAkyo-buddhanA ziSyo-vagere paNa 'zramaNa' kahevAya che, to tene ahIM na levA mATe 'zramaNa' sAthe 'nigraMtha' vizeSaNa mUkyuM che. bahAranA ane aMtaranA graMtha-parigraha-thI nIkaLelA-alaga thaelAte nigraMtha arthAt sAdhu. ['NANatarehiti] eka jJAnathI bIjAM jJAno te jJAnAMtara. te jJAnAMtarovaDe ke jJAnAMtaro viSe zaMkAne pAmelA ityAdi sAthe saMbaMdha karavo ane e pramANe sarvatra samajavu. zAnAntara. 1. mUlacchAyAH-tad nUnaM bhagavan ! tadeva satyam , niHzaI yada jinaiH praveditam ? hanta, gautama ! tadeva satyam , niHzaGkam , evaM yAvat-puruSakAraparAkrama iti vA. tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavan ! itiH-anu0 1. ahIM strIliMgano nirdeza prAkRtanA dhoraNe che:-zrIabhaya Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 3. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 127 10. teSu ca evaM zaGkAdayaH syuH-yadi nAma paramANvAdisakalarUpidravyAvasAnaviSayagrAhikatvena saMkhyAtItarUpANyavadhijJAnAni santi, tat kimapareNa manaHparyAyajJAnena? tadviSayabhUtAnAM manodravyANAmavadhinaiva dRSTatvAt, ucyate cA''game manaHparyAyajJAnamiti kimatra tattvam / iti jJAnataH zaDA. iha samAdhiH-yadyapi manoviSayamapyavadhijJAnamasti, tathApi na manaHparyAyajJAnamavadhAvantarbhavati, bhinnasvabhAvatvAt. tathAhiH-manaHparyAyajJAnaM manomAtradravyagrAhakamevA'darzanapUrvakaM ca, avadhijJAnaM tu kiMcidmanodravyavyatiriktadravyagrAhakam , kizciccobhayagrAhakam , darzanapUrvakaM ca, natu kevalamanodravyagrAhakamityAdi bahu vaktavyam , ato'vadhijJAnA'tiriktaM bhavati manaHparyAyajJAnamiti. tathA darzanaM sAmAnyabodhaH, tatra yadi nAmendriyA'nindriyanimittaH sAmAnyArthaviSayo bodho darzanam , tadA kimekazcakSurdarzanam anyastvacakSurdarzanam ! athendriyA'nindriyabhedAd bhedaH, tadA cakSuSa iva zrotrAdInAmapi darzanabhAvAt SaD indriyanoindriyajAni darzanAni syuH, na dve eveti. atra samAdhiHsAmAnyavizeSAtmakatvAd vastunaH kacidvizeSataH tannirdezaH, kacicca sAmAnyataH. tatra cakSurdarzanamiti vizeSataH, acakSurdarzanamiti ca sAmAnyataH. yacca prakArAntareNApi nirdezasya saMbhave cakSurdarzanam-acakSurdarzanaM cetyuktaM tad indriyANAmaprAptakAritva prAptakAritvavibhAgAt, manasastu aprAptakAritve'pi prAptakArIndriyavargasya tadanusaraNIyasya bahutvAt tadarzanasyA'cakSurdarzanazabdena grahaNamiti. athavA darzanaM samyaktvam , tatra zaGkA-"micchettaM jamudinnaM taM khINaM, aNudiyaM ca uvasaMtaM" ityevaMlakSaNaM kSAyopazamikam. aupazamikamapyevaMlakSaNameva, yadAhaH-khINammi uinnammi aNudijjate ya sesamicchatte, aMtomuhuttamettaM uvasamasammaM lahai jIvo." tato'nayorna vizeSaH, uktazcAsau iti. samAdhizca-kSayopazamo hi udIrNasya kSayaH, anudIrNasya ca vipAkAnubhavApekSayA upazamaH, pradezAnubhavatastUdayo'styeva, upazame tu pradezAnubhavo'pi nAstIti. uktaM ca-"veeI saMtakammaM khaovasamiesu nANubhAvaM so, uvasaMtakasAo puNa veei Na saMtakamma"ti. 10. teo viSe zaMkAdika A pramANe che:-zaMkAH- avadhijJAnathI manaHparyAyajJAnane jUhU~ kahevAnuM zuM kAraNa ? kAraNa ke paramANuthI mAMDI baghAM avadhiyI manaHparyAya - rUpavALAM dravyo sudhInA viSayone grahaNa karanAruM avadhijJAna che mATe te (avadhijJAna) asaMkhya prakAranuM che. ane manaHparyAyajJAnano viSaya mAtra mano- jUda zA mATe ? dravyo ja che. te manodravyo avadhijJAnavaDe paNa jovAi zakAya che mATe manodravyone jANanAruM avadhijJAnathI jUdaM manaHparyAya jJAna hovAnuM kAraNa nathI. to paNa zAstromAM jUdaM manaHparyAya jJAna zA mATe kayuM arthAt tene jUhU~ kahevAmA tattva zuM che? e pramANe jJAnAMtara viSe zaMkA che. sa0-jo ke avadhi- jUdI jAtanuM che mATe. jJAnavaDe manodravyo paNa upalabdha thai zake che. to paNa manaHparyAyajJAna avadhijJAnanA bhedomAM samAi zakatuM nathI. kAraNa ke avadhi ane manaHparyAyajJAnano jUdo jUdo khabhAva che. teono bhinna svabhAva A rItie chaH manaHparyAyajJAna mAtra manodravyornu ja grAhaka che ane te jJAnamA prathama darzana teonI jUdAda, (sAmAnya jJAna) hotuM nathI ane keTaluka avadhijJAna mana sivAyanA dravyonuM grAhaka che tathA keTaluka avadhijJAna manane ane bIjA dravyone paNa grahaNa karanAruM hoya che tathA avadhijJAnamAM sauthI prathama darzana hoya che, paNa koi avadhijJAna evaM nathI ke je mAtra manodravyanu ja grAhaka hoya. ityAdi A saMbaMdhe dhaNuM kahebAnuM che. tAtparya e che ke, pUrva pramANe avadhijJAna ane manaHparyAya jJAnanA svabhAvamA jUdAi cha mATe manaHparyAyajJAna avadhijJAna karatAM jUdUM kahevU joie. darzana viSe zaMkAH-tathA darzana eTale sAmAnyajJAna, temAM jo iMdriyanimittaka ane aniMdriya (mano) nimittaka sAmAnya arthaviSayaka darzana viSe zaMkA. jJAnane darzana kahevAmAM Ave to eka cakSurdarzana ane bIjuacakSudarzana ema be bheda jazA mATe hoi zake ? jo iMdriyajanya ane anidriyajanya e prakAre darzananA bheda karavAnA hoya to cakSurdarzananI peThe zrotradarzana, ghANadarzana, rasanAdarzana, sparzadarzana ane manodarzana e prakAre darzananA cha bheda thavA joie, paNa be bheda na ja thavA joie. sa0-vastunA be prakAra che-sAmAnya ane vizeSa, mATe koi sthaLe sAmAnyaprakAre vastuno nirdeza thAya che ane koi sthaLe vizeSa samAdhAna. prakAre vastuno nirdeza thAya che. temAM ahIM 'cakSurdarzana' e nirdeza vizeSatA pUrvaka che ane 'acakSurdarzana' e nirdeza sAmAnya prakAre che. vaLI darzananA vibhAga bIjI rItie paNa kahI zakAya che. to paNa je 'cakSurdarzana ane acakSurdarzana' e prakAre darzananA bheda karyA che temAM kAraNarUpe iMdriyonA be vibhAga che. te A che:-prApyakArI ane aprApyakArI. jo ke mana to aprApyakArI che to paNa manane anusaranArI prApyakArI iMdriyo ghaNI che, mATe manodarzana ane AMkha sivAyanI bIjI dareka iMdriyonuM darzana acakSudarzana zabdathI levAya che ane AMkhanuM darzana cakSurdarzana zabdathI samajavAnuM che. athavA darzana eTale 'samyaktva' le. ane te viSe zaMkA A pramANe chaH-darzananA be vibhAga cha-kSAyopazamika ane aupazamika. temAM kSAyopazamikanuM darzana-samyaktva. kharUpa A cha:-"udIrNa thaeDaM mithyAtva kSINa thayuM hoya ane anudIrNa mithyAtva upazAMta-TADhaM paDI gaelu-hoya" tyAre kSAyopazamika darzana-samyaktvahoi zake che. aupazamikanuM svarUpa A cha:-"udIrNa thaevaM mithyAtva kSINa thayu hoya, ane bAkI mithyAtva anudIrNa hoya tyAre mAtra aMtarmuhUrta sudhI jIva aupazamika samyaktvane pAme che" have kSAyopazamika darzananu ane aupazamika darzana- lakSaNa jotAM to te bemAM jarApaNa taphAvata bhAsato nathI ane te bannemAM taphAvata to kahyo che. tenuM zuM kAraNa ? samAH-kSayopazama ane upazamanuM lakSaNa jUTuMja che. udIrNano kSaya ane anudIrNano vipAkAnu- kSayopazama ane upabhavanI apekSAe upazama hoya paNa pradezAnubhavanI apekSAe to udaya ja hoya tene 'kSayopazama' kahe che. ane upazamamAM to pradezAnubhava ja nathI arthAt zamanI jUdAi. kSayopazamamA pradezAnubhava hoya che ane upazamamA te nathI hoto e rItie e bemA taphAvata che. kapa che ke:-"kSAyopazamika bhAvamA vipAka-anubhAvasivAya sat-vidyamAna-karma vedAya cha arthAt vipAkAnubhavapUrvaka vedAtuM nathI ane upazAMtakaSAyavALo jIva to sat kamane paNa vedato nathI." 1. pra. chA:-mithyAtvaM yad udIrNa tat kSINam , anuditaM copazAntam. 2. kSINe udIrNe anudIyamAne ca zeSamithyAtve, antarmuhUrtamAtramupazamasamyag labhate jIvaH. 3. vedayati satkarma kSAyopazamikeSu nAnubhAvaM saH,upazAntakaSAyaH punarvedayati na satkarmaH-anu. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 rAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 3. 11. tathA cAritraM caraNam , tatra yadi sAmAyikaM sarvasAvadyaviratilakSaNam , chedopasthApanIyamapi tallakSaNameva, mahAvratAnAmavadyaviratirUpatvAt. tat ko'nayorbhedaH ? uktazcAsau iti. atra samAdhiH-RjujaDa-vakrajaDAnAM prathama-caramajinasAdhUnAmAzvAsanAya chedopasthApanIyamaktama. vratAropaNe hi manAka sAmAyikA'zuddhAvapi vratAkhaNDanAccAritriNo vayaM cAritrasya vratarUpatvAditi buddhiH syAt, sAmAyikamAtre tu tadazuddhau bhagnaM nazcAritram , cAritrasya sAmAyikamAtratvAd ityevamanAzvAsasteSAM syAditi. Aha ca-"riu-vakajaDA purimeyarANa sAmAie vayAruhaNaM, maNayamasuddhe'pi jao sAmAie huti hu vayAI" iti. tathA liGgaM sAdhuveSaH, tatra ca yadi madhyamajinairyathAlabdhavastrarUpaM liGgaM sAdhUnAmupadiSTam , tadA kimiti prathama-caramajinAbhyAM sapramANadhavalavasanarUpaM tadevoktam , sarvajJAnAmavirodhivacanatvAditi. atrApi RjajaDavakrajaDa-RjuprAjJaziSyAnAzritya bhagavatAM tasyopadezaH, tathaiva teSAmupakArasaMbhavAditi samAdhiH. tathA pravacanamatrA''gamaH, tatra ca yadi madhyamajinapravacanAni caturyAmadharmapratipAdakAni, kathaM prathametarajinapravacane paJcayAmadharmapratipAdake sarvajJAnAmaviruddhavacanatvAt. atrApi samAdhiH-caturyAmo'pi tattvataH paJcayAma eva asau, caturthavratasya parigrahe'ntarbhUtatvAt , "yoSA hinA'parigRhItA bhujyate" iti nyAyAditi. tathA pravacanamadhIte. vetti vA prAvacana:-kAlApekSayA babAgamaH puruSaH, tatraikaH prAvacanika evaM kurute, anyastvevam, iti kimatra tattvam ? iti. samAdhizceha cAritramohanI. yakSayopazamavizeSeNa, utsargApavAdAdibhAvitatvena ca prAvacanikAnAM vicitrA pravRttiriti, nAsau sarvathA'pi pramANam , AgamAviruddhapravRttereva pramANatvAditi. tathA kalpo jinakalpikAdisamAcAraH, tatra yadi nAma jinakalpikAnAM nAmyAdirUpo mahAkaSTaH kalpaH karmakSayAya, tadA 'sthavirakalpikAnAM vastra-pAtrAdiparibhogarUpo yathAzaktikaraNAtmako'kaSTasvabhAvaH kathaM karmakSayAya iti ! iha ca samAdhiH-dvAvapi karmakSayahetU, avasthAbhedena jinoktatvAt , kaSTAkaSTayozca viziSTakarmakSayaM pratyakAraNatvAditi. cAritra viSe zaMkA. 11. tathA cAritra viSe paNa zaMkA A pramANe che:-cAritranA be prakAra che, eka sAmAyika ane bIjuM chedopasthAnIya. sAmAyika cAritra sarvasAvadya viratirUpa che ane mahAvratarUpa hovAthI chedopasthAnIya cAritra paNa avadyaviratirUpa ja che. to A bannenuM lakSaNa sarakhaM che chatAM temAM taphAvata kema hoi samAdhAna. zake ? ane zAstromAM to te bemAM taphAvata kayo che. tenuM zuM kAraNa ? samA0-prathama jinanA sAdhuo RjujaDa che tathA aMtima jinanA sAdhuo vakrajaDa che mATe teonA AzvAsana sAru pUrva pramANe cAritranA be prakAra kahyA che. jo cAritranA be prakAra karavAmAM na Ave ane Agalo eka ja sAmAyika cAritrarUpa prakAra vyavasthApavAmAM Ave to nIce lakhyA pramANe vAMdho Ave che:-je dhaNIe pAdhalaM ja sAmAyika cAritra svIkArya che te dhaNI jo temAM kAi jarA paNa bhUla kare to tenA manamA ema Ave ke mAruM cAritra naSTa thai gayuM ane huM bhraSTa thai gayo. kAraNa ke cAritra mAtra kevaLa sAmAyikarUpa ja che paNa bIju nathI arthAt e pramANe te AkaLo thai jAya. ane sauthI pahelAM cAritra svIkAryA pachI jo bIjI vAra cAritra levAno prasaMga hoya tathA pUrvanA cAritramA jo kAi bhUla thAya to pUrva pramANe AkaLA thavAno prasaMga na rahe. kAraNa ke vratano Aropa karyA bAda jo sAmAyika saMbaMdhe jarAka azuddhatA thai hoya to vrata khaMDAtuM nathI. ane tema thavAthI teo (thoDI bhUlavALA) paNa 'ame cAritravALA chIe' ema samajI AkaLA thatA nathI ane A kAraNane lIdhe ja pUrvapramANe cAritranA be prakAra kahyA che. kaDuM che ke:-"prathama ane aMtima jinanA sAdhuo anukrame RjujaDa tathA vakra jaDa cha mATe teone sAru sAmAyika pachI vratano Aropa ko che. kAraNa ke jo sAmAyika jarAka azuddha thayu hoya to paNa vratone bAdha Avato nathI. veSa viSe zekA. arthAt sAmAyika saMbaMdhI thoDI bhUla thAya to paNa vrato rahe che" have liMga-veSa-saMbaMdhe paNa A pramANe zaMkA cha:-jo vacalA jinoe ema kA hoya ke, vastro maLe tevo veSa sAdhuoe rAkhavo to prathama ane aMtima jine ema zA mATe ka ke, sAdhuoe mApavALA ane dhoLA vastrathI potAno veSa dharavo? samAdhAna. kAraNa ke sarvajJornu vacana paraspara viruddha nathI hotuM. samA0-RjujaDa, vakrajaDa ane RjuprajJa svabhAvavALA ziSyone apekSI bhagavaMte pUrva pramANe bhinna liMga viSe upadeza ko che. kAraNa ke tevA ziSyono upakAra te ja prakAre thai zake che. have pravacana-Agama-saMbaMdhe paNa A pramANe zaMkA cha:-jo pravacana viSe zaMkA. vacalA jina- pravacana cAra vratarUpa dharmane kahetuM hoya to prathama ane aMtima jina- pravacana pAMca vratarUpa dharmane kahe tenu zuM kAraNa ? kAraNa ke sarva jJonA pravacano paraspara viruddha hoi zakatAM nathI. samA0-cAra vratarUpa dharma paNa kharI rIte pAMca vratarUpa ja che. kAraNa ke cothA vratano, parigrahamA samAveza karyoM che-'svIkArelI ja strI bhogavAya che' evA nyAyathI strI paNa parigraharUpa ja che. have prAvacanika viSe zaMkA A pramANe cheH-pravacanane bhaNe ke jANe konaM sAcu ! te prAvacanika, arthAt kAlApekSAe bahuzruta puruSa. eka prAvacanika Ama kare che ane bIjo prAvacanika Ama kare che to emAM kharaM tattva konuM samajaQ? samAH-cAritramohanIyanA eka prakAranA kSayopazamathI ane utsarga tathA apavAdAdinA saMbaMdhapaNAne lIdhe prAvacanikonI pravRtti vicitratAvALI jaNAya Agama. che ane te sarvathA pramANarUpa paNa nathI. kAraNa ke teja pravRtti pramANabhUta cha je AgamathI aviruddha che. tathA kalpa viSenI zaMkA A pramANe che:-kalpa kalpa viSe zaMkA. eTale jinakalpikAdikano AcAra. temAM jo jinakalpikono nAgnyAdi-nAgA raheQ vagere-rUpa mahAkaTavALo kalpa karmakSaya kAraNa hoya to sthaviraka lpikono vastra ane pAtrAdino paribhoga karavArUpa tathA yathAzakti karavArUpa ochA kaTavALo kalpa karmakSayarnu kAraNa kema thai zake ? arthAt na thai zake. samA0-te banne kalpo avasthAnA bhedadhI karmakSayamAM kAraNa che, ema zrIjine kaheluM che. tathA kaSTa ana akaSTa viziSTa karmanA nAza mATe kAi kAraNa nathI. samAdhAna. samAdhAna. 12. tathA mArgaH pUrvapuruSakramAgatA sAmAcArI, tatra keSAMcid dvizcaityavandanA'nekavidhakAyotsargakaraNAdikA''vazyakasAmAcArI. tadanyeSAM tu na tatheti kimatra tattvamiti ? samAdhizca-gItArthAzaThapravartitA'sau sarvApi na viruddhA, AcaritalakSaNopetatvAt , AcaritalakSaNaM cedam-"asaTheNa samAiNNaM jaM katthai keNaI asAvajaM, na nivArayimannehiM bahumaNumayameyamAyariya"ti. tathA mataM samAna evA''game 1. pra.chAyA:--Rju-vakrajaDAH pUrvatarANAM sAmAyike vratArohaNam , manAga azuddhe'pi yataH sAmAyike bhavanti khalu vratAni. 2. azaThena samAcIrNa yat kutrA'pi kenacid asAvadyam, na nivAritamanyabahu anumatametad Acaritam:-anu0 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 3. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 129 AcAryANAmabhiprAyaH, tatra ca siddhasenadivAkaro manyate kevalino yugapad jJAnam , darzanaM ca, anyathA tadAvaraNakSayasya nirarthakatA syAt. jinabhadragaNikSamAzramaNastu bhinnasamaye jJAna-darzane jIvasvarUpatvAt . yathA tadAvaraNakSayopazame samAne'pi krameNaiva mati-zrutopayogI, na caikataropayoge itarakSayopazamAbhAvaH, tatkSayopazamasyotkRSTataH SaTSaSTisAgaropamapramANatvAt , ataH kiM tattvamiti ? iha ca samAdhiH-yadeva matamAgamA'nupAti tadeva satyam iti mantavyam , itarat punarupekSaNIyam. atha abahuzrutena naitadavasAtuM zakyate, tadevaM bhAvanIyam-AcAryANAM saMpradAyAdidoSAdayaM matabhedaH, jinAnAM tu matamekameva, aviruddhaM ca rAgAdivirahitatvAt , Aha caH-"aNuvakayaparANuggahaparAyaNA jaM jiNA jugappavarA, jiyarAga-dosa-mohA ya NaNNahA vAiNo teNaM"ti. 12. have mArga viSeno saMdeha A pramANe chaH mArga eTale puruSanA kramavaDe-paraMparAvaDe-cAlI AvelI sAmAcArI-paddhati. temAM koinI Avazyaka vadhI kriyA sAcI? sAmAcArI bebe caityavaMdana ane aneka prakAranA kAyotsarga karaNAdirUpa che tathA bIjAnI sAmAcArI tevI nathI. to ahIM kharuM zuM che ? samA0-e badhI yA . sAmAcArI viruddha nathI. kAraNa ke tenA pravartaka gItArtha ane azaTha che tathA te sAmAcArI AcaritalakSaNayukta che. AcaritanuM lakSaNa A kAraNa, cha:-"jenuM AcaraNa azaThe karyu hoya, je asAvadya-niSpApa-hoya, ane je koi sthaLe koinAthI nivArita thaevaM na hoya, tathA je bahumata hoya te Acarita kahevAya che" have mata viSe A pramANe saMzaya che:-mata eTale sarakhA ja zAstramA AcAryono (jUdo) abhiprAya, temAM siddhasena divAkara nAmanA AcAryonA matabheda AcArya kahe che ke, kevaline jJAna ane darzana eka sAthe ja hoya che. jo ema na mAnavAmAM Ave to jJAnAvaraNa ane. darzanAvaraNanA kSayanI nirarthakatA viSe zaMkA. thaDa jAya. baLI e ja vAta viSe jinabhadragaNikSamAzramaNa nAmanA AcArya to ema mAne che ke, kevaline jJAna ane darzana bhinna kALe hoya che. kAraNa ke jIvanuM svarUpa evA prakAraceM ja che. jema matijJAna ane zrutajJAnanA AvaraNano kSayopazama sarakho ja che to paNa te banne jJAna kramapUrvaka ja thAya che ane jyAre te bemAthI eka jJAnano upayoga hoya tyAre bIjA jJAnano kSayopazama nathI hoto ema nathI. kAraNa ke tenA kSayopazamano samaya 66 sAgaropamano che. have A be matamAM kayuM mata sAcuM? samA0-je vAta Agamane anusaratI hoya te ja sAcI che, ema mAnavaM. ane bIjI vAtanI upekSA karavI. 'kai samAdhAna. vAta AgamamAnya che ane kai vAta tevI nathI' e hakIkata to bahuzruta puruSa ja jANI zake che paNa je bahuzruta na hoya te pUrvokta vAta jANI zakato nathI. teNe te vivAdavALI vAta mATe A pramANe vicAra karavoH-saMpradAyAdinA doSathI pUrva pramANeno Acaryono mata bheda che. paNa zrIjinonuM mata jine to sAcuM meM to eka ja che ane te aviruddha che. kAraNa ke te rAgAdithI rahita che. kayuM che keH-"jeoe upakAra nathI karyo evA bIjA mANaso upara kayuM che. anugraha karavAmAM je jino tatpara che, vaLI je jino yugapravara tathA rAga, dveSa ane mohane jitanArA che mATe teo anyathA kahenArA-khoTaM bolanArAhoya ja nahIM." 13. tathA bhaGgA vyAdisaMyogamaGgakAH, tatra ca dravyato nAma ekA hiMsA, na bhAvata ityAdicaturbhaGgyuktA, na ca tatra prathamo'pi bhaGgo yujyate, yataH kila dravyato hiMsA IryAsamityA gacchataH pipIlikAdivyApAdanam , na ceyaM hiMsA tallakSaNAyogAt . tathAhiH-"jo u pamatto puriso tassa u jogaM paDuca je sattA, vAvajjati niyamA tesiM so hiMsao hoI"tti. uktA ceyam , ataH zaGkA, na caivaM yuktA, etadgAthoktahiMsAlakSaNasya dravya-bhAvahiMsAzrayatvAt , dravyAhiMsAyAstu maraNamAtratayA rUDhatvAditi. tathA nayA dravyAstikAdayaH, tatra yadi nAma dravyAstikamatena nityaM vastu, paryAyAstikanayamatena kathaM tadevA'nityam ? viruddhatvAditi zaGkA. iyaM cAyuktA, dravyApekSayA eva tasya nityatvAt, paryAyApekSayA cAnityatvAt , dRzyate cApekSayA ekatra ekadA viruddhAnAmapi dharmANAM samAvezaH, yathA-janakApekSayA ya eva putraH, sa eka 'pekSayA pitA iti. tathA niyamo'bhigrahaH, tatra yadi nAma sarvaviratisAmAyikaM tadA kimanyena pAruSyAdiniyamena ? sAmAyikenaiva sarvaguNA'vApteH, uktazcAsau iti zaGkA, iyaM cAyuktA. yataH satyapi sAmAyike yuktaH pauruSyAdiniyamaH, apramAdavRddhihetutvAditi. Aha caH-"sAmAie vi hu sAvajacAgarUve u guNakaraM eyaM, apamAyavuDijaNagattaNeNa ANAo vineyaM"ti. tathA pramANaM pratyakSAdi, tatrA''gamapramANam-Adityo bhUmerupari yojanazatairaSTAbhiH saMcarati, cakSuHpratyakSaM ca tasya bhuvo nirgacchato grAhakamiti kimatra satyam ! iti saMdehaH. atra samAdhiH-nahi samyak pratyakSamidam , dUrataradezato vibhramAditi. bhagavatsudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre prathamazate tRtIyoddezake zrIabhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. 13. have bhaMgo-bhAMgAo-saMbaMdhe nIce pramANe zaMkA che:-bhaMgo eTale dyAdi saMyogarUpa bhAMgAo. temAM hiMsA saMbaMdhe cAra bhAMgA kahelA che. te bhAMgA viSe zaMkA. A pramANe: 1. dravyathI hiMsA, bhAvathI nahIM. 2. bhAvathI hiMsA, dravyathI nahIM. 3. dravyathI nahIM ane bhAvathI nahIM. 4. dravyathI paNa hiMsA ane bhAvathI paNa hiMsA. 1. pra. chAyAH-anupakRtaparA'nugrahaparAyaNA yad jinA yugapravarAH, jitarAga-doSa-mohAca nAnyathAvAdinastenaH-anu. 1. pra. chAyAH-yastu pramattaH puruSaH tasya tu yogaM pratItya ye sattvAH, vipadyante niyamAt teSAM sa hiMsako bhavati. 2. sAmAyike'pi khalu sAvadyatyAgarUpe tu guNakarametat, apramAdaddhijanakatvena AjJAto vijJeyam:-anu. 17 bha0 sU0 Jain Education international Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zrIrAmacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 10uddezaka 3. have A cAra mAMgAmAMnI prathama bhaMga para yukta nayI kAraNa ke te prathama bhAMgAmAM hiMsArnu lakSaNa paTatuMnadhI dravya hiMsA eTale IryasamitipUrvaka gamana karanAra jIvadvArA kIDI bagere jIvonuM je vyApAdana te kharI rIte tapAsIe to pUrvapramANenA lakSaNavALI haMgAmAM hiMsArnu ukSaNa na paratuM namI kahAM se ke" je puruSa pramanta hoya ane tenI krivAcI je jIvo havAi jAya to te jIvono haNanAra cokkasa te pramatta puruSa va kar3evAya." A lakSaNa prathama bhAMgAmAM jaNAtuM nathI, mATe te hiMsA zI rItie kahavAya ? zAstramAM to tene hiMsA kahI che. samA0 - pUrvanI zaMkA yukta nathI. kAraNa ke pUrvI gAthA hiMsA te lakSaNa inyAhiMsAnuM navI. paNa dravya ane bhAnuM che. iyahiMsA lakSaNa to mAtra maraNa ke ane te je prathama bhAMgAmAM ghaTI jAca ke mATe koi prakArano vAMdhI Ayato nayI. haye naya saMbaMdha A pramANe zaMkA che-dravyAstika vagere sAta nayo che. temAM dravyAstika nayanA matabhI se vastu nitya che teja vastu paryAyAstika nayanA matI anitya kema hoi zake kAraNa ke nila ane anila e ve dharmoM paraspara viruddha hovAcI eka ja padArthamAM kema saMbhavI zake samA0- e zaMkA ayukta che. kAraNa ke vastumAM ne nitya ane anityatva dharma ke te mitra misra apekSA hai. arthAt dravyanI apekSA bastu nilpa che ane paryAvanI apekSAe vastu anitya hai. eka kALe eka ja vastu ni mina apekSA viruddha dharmoMno samAveza to chokamAM paNa dekhAya che. jema ke pitAnI apekSA je manuSya putra kahevAya che te va manuSya potAnA pupanI apekSA pitA kA hai. arthAt eka va manuSya eka ja kA jUdI jUhI apekSAra pitA paNa kahevAya che ane putra paNa hevA che. have niyamomAM niyamo zaMkA zaMkA A pramANe niyama eTale abhigraha temAM eka ja niyama karato paNa bIjA niyamo karavAnuM zraM prayojana? arthAt sarvaviratirUpa sAmAyika eka Hom samAdhAna. nayo viSe zaMkA. samAdhAna. ja kara paNa pauruSI-poracI vagere bIjA niyamo karayAcI kAraNa ke eka sAmAyika karavAyI janaghA gugono ThAma thAya che| ane eka niyama karavAthI badho lAbha thAya che. to paNa bIjA niyamo karavAnuM zAstramAM lakhyuM che. tenuM zuM kAraNa ? samAdhAna:- pUrvanI zaMkA ayukta che. vika karavAmAM Ave to paNa dhamAdanA nAzaka ane apramAdanA vardhaka hovAcI pauruSI vagere bIjA niyamo paNa karavA yogya che. ka pApanA choDavArUpa sAmAyika karavAmAM Ave to paNa pauruSI vagere niyamo karavA e guNakara che. kAraNa ke te niyamo apramAdane vadhAranArA che; ema pramANa diye zaMkA, AzAmI jAna." have pramANa saMbaMdhe zaMkA A pramANe he pramANa pratyakSAdirUpa . temAM AgamapramANa saMbaMdha saMzaya saMgaye hai. AgamamAM uM che ke, bhUmidhI uMce Ayojana sUrya saMcare che. ane ApaNe ApaNI najarathI to te sUryane hamezA pRthvIzrI nIkaLato dekhIe DIe, to nahIM satya bAta zI che? samAdhAnaH jevI rIte ApaNe sUryane nIkaLato dekhIe chIe te ApaNuM pratyakSa satya nathI. kAraNa ke sUrya atyaMta dUra hovAthI te saMbaMdhe ApaNane bhrama bhayo saMbhavata samAdhAna. samAdhAna, yeArUpaH samudrerita sArIre bhave'smin dAyI yaH sahapAnAM parakRtikaraNAcI tpkhii| asmAkaM vIravIro'nugatanaraparI ghAito, yAda zrIvIradevaH sakalazivavara mArahA cAptasyaH // 17 kAraNa ke sAmAche ke, "sarva / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 4. karmaprakRti keTalI?-ATha.-gAthA. upasthAna, vIryathI ke abIryathI-bAlavIrya.-paMDitavIrya-apakramaNa.--upazAMta mohanIya,-potAthI apakrame ke parathI apakrame 1-ruci bhane aruci.-karela karma vedyA vinA chUTakAro thAya-nA.-kAraNa.-ve prakAranuM karma.-araIte jANelaM.-AbhyupagamikI vedanA.aupakramikI vedanA.-pula hatu ?-pula che / -pudgala ize-hA.-skaMdha.-jIva.-mAtra saMyamAdikathI manuSya siddha thayo ? thAya cha / bhane thazenA. kAraNa, Adhovadhika.-paramAdhovadhika. kevalI. siddha thayA-hA.-kavalazAnI thayA pachI siddha thAya !-hA.-kevalI e pUrNa kaDevAyahA.-uddezakasamApti. 146.pra0--kai NaM bhaMte / kammappagaDIo paNNattAo? 146. pra0. he bhagavan ! karmaprakRtio keTalI kahI che ? 146. u0-goyamA aTTa kammappagaDIo paNNacAo, kamma- 146. u0--he gautama ! karmaprakRtio ATha kahI che, ahIM ppagaDIe paDhamo uddeso neyavvo jAva-aNubhAgo sammatto. gAhA:- 'prajJApanA'nA karmaprakRti nAmanA trevIzamA padano prathama uddezaka . jANavo yAvat-anubhAga samApta. gAthA:kai payaDI ? kaha baMdhai ? kahiM ca ThANehiM baMdhai payaDI ? keTalI karmaprakRti ! kevI rIte bAMdhe che ? keTalAM sthAnovaDe prakRtione kai vedei ya payaDI ? aNubhAgo kaiviho kassa ? bAMdhe che ? keTalI prakRti vede che! ane kono keTalA prakArano rasa che? 147. pra0--jIve NaM bhaMte ! mohaNijeNaM kaDeNaM kammeNaM 147. pra0--he bhagavan ! kRta mohanIya karma jyAre udayamAM udiNNeNaM uvaTThAejjA ? AveluM hoya tyAre jIva upasthAna kare-paraloka prati prayANa kare / 147. u0-haMtA, uvaDhAejjA. 147. u0--he gautama ! hA, tyAre upasthAna kare. 148. pra0 se bhaMte ! ki vIriyattAe uvadvAejjA, avIriya- 148. pra0-he bhagavan ! te upasthAna zuM vIryatAthI thAya ! cAe uvaDhAejjA ? ke avIryatAthI thAya ? 148. u0-goyamA / variyattAe uvadvAejjA, No avI- 148. u0-he gautama ! te upasthAna vIryatAthI thAya, paNa riyattAe uvahAejjA. avIryatAthI na thAya. . 149. pra0--jai vIriyattAe uvadvAejjA, ki bAlavIriya- 149. pra0 he bhagavan ! jo te upasthAna vIryatAthI thAya cAe uvaTThAejjA, paMDiavIriyatAe uvaTThAejjA, bAlapaMDiyavIri- to zaM bAlavIryatAthI thAya, paMDitavIryatAthI thAya ke bAlapaMDitavIryayattAe uvaTThAejA ? tAthI thAya ? 149. u0--goyamA! bAlavIriyattAe uvahAejjA, No paMDi- 149. u0--he gautama ! te upasthAna bAlavIryatAthI thAya, avIriyattAe uvaTThAejjA, No bAlapaMDiavIriyattAe uvahAejjA. paNa paMDitavIryatAthI ke bAlapaMDitavIryatAthI na thAya. 1. mUlacchAyA:-kati bhagavan / karmaprakRtayaH prajJaptAH ? gautama! aSTa karmaprakRtayaH prAptAH, karmaprakRtyAH prathama uddezo jJAtavyo yAvat-anubhAga samAptaH, gAthA-kati prakRtayaH! kathaM badhnAti ? katibhizva sthAnaH banAti prakRtIH ? kati vedayati ca prakRtIH? anubhAgaH katividhaH kasya ! jIvo bhagavan / mohanIyena kRtena karmaNA udIrNenopatiSThet ? hanta, upatiSTheta. tad bhagavan / kiM vIryatayopatiSThet , avIryatayopatiSThet ! gautama / vIyatayApa. viSTheta, mo avIyatayopatiSTheta. yadi vIryatayopaviSThet , ki vAlavIyatayopaviSTheta. paNDitavIryatayopatiSTheta. bAlapaNDitavIryatayopatiSThet / gItamA bAlavAya. tayopatiSThet , no paNDitavIryatayopatiSThet , no bAlapaNDitabIryatayopatiSThetH-anu. 2. mA prathama uddezaka prajJApanA sUtra ka* A0 pR0660-653 sudhI che:-anu. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 929 zrIrAmacandra-jinAgamasaMgrahe 150. pra0 - jIve NaM maMte ! mohaNijjeNaM kaDeNaM kammeNaM udiNeNaM avakammejjA ? 150 u0- haMtA, apakSamejA. 151. 50 se maMte ! jApa mArUpaMDi apIriyacAe apakamejjA ? 151. u0 - govamA ! ghAlavIriyacAe avakSamecA, no paMDiavIriyattAe avakamejjA, siya bAlapaMDiavIriyattAe avakamevyA. jahA udiSNeNaM do ADhAvA tahA usaMteNa vi do AlAvagA bhANiyavvA; navaraM -uvadvAejA paMDiavIriyattAe, avakamejA, mAlapaMDiacIriyacAeM. 152. pra0 se maMte ki AyAe apakamada, aNAcAe avakamai ? 152. u0- gopamA / AcAe acakrama, No aNAyAe avakkamai. 153. pra0 - mohaNijjaM kammaM veemANe se kahameyaM bhaMte ! evaM? 152. u0--goSamA ! pubdhi se evaM evaM zeyara, iyANi se eyaM evaM no royai; evaM khalu eyaM evaM. 154.50 se NU bhaMte / nerahayassa pA tirikta voNimassa bAmaNasarasa vA devarasa vA je kaDe pAye kamme, nari tassa aneattA natthi mokso 1 154. u0 - haMtA, goyamA ! neraiyassa vA, tirikkha - maNudevarasa vA je kaDe pAve kamme, natthi tassa aveittA mokkho. 155. pra0 - sekeNaNaM bhaMte ! evaM vucai neraiyassa vA jAva mokso ? 155. u0 - evaM khalu mae goyamA ! duvihe kamme panate. taM jahA :- parasakamme ya, aNubhAgakamme ya. tattha NaM jaM taM paesakammaM taM niyamA per3a tastha NaM taM aNubhAgakammaM taM azvegaivaM des, atthegaiyaM No veei, NAyameyaM arahayA, suyameyaM arahayA, vidhAyameyaM arayA - imaM phammaM artha jIve annovaga miAe veyaNA vedessara, imaM kammaM ayaM jIve uvakkami Ae zataka 1. - uddezaka 4. 150 pra0-he bhagavan kRta mohanIya karma jyAre udayama 1 AvelaM hoya tyAre jIva apakramaNa kare - uttama guNasthAnakathI hInatara guNasthAnake jAya ! 150. u0 - he gautama! hA, apakramaNa kare. 151. 0 he bhagavan ! te apakramaNa yAvat-vADhavIryatAcI, paMDitavIryatAthI ke bAlapaMDitavIryatAthI thAya ? 151. u0 he gautama! bAlavIrpatAcI pAya ane kadAcit bAlapaMDitavIryatAthI paNa thAya, paNa paMDitavIryatAthI na thAya. jema 'udayamAM Avela' pada sAthe ve AlApaka kakSA tema 'upazAMta' sAdhe paNa be AlApaka kahevA. vizeSa e ke, tyAM paMDitavIryatAthI upasthAna thAya ane bAlapaMDitavIryatAthI apakramaNa thAya. -- 152.0 he bhagavan! te apakramaNa dhuM AtmAvaDe thApa ke anAmAvaDe thAya ? 152. u0- he gautama! te apakramaNa AtmAvaDe thAya, paNa anAtmADe na dhAya. 153. pra0 - he bhagavan ! mohanIya karmane vedato te e e pramANe kema hoya ? 152. u0- he gautama! pahelA sene ee pramANe ruce che ane hamaNA tene e e pramANe rucatuM nathI, mATe te e e pramANe che. 154. pra0 - he bhagavan ! je pApa karma kareluM chetene vedyA vinA anubhavyA vinA nairavikano, sicayonikano manuSyano ke devano mokSa nathI ? 154. u0 - he gautama hA, karela pApa karmane anubhavyA vinA nairathikano, ticaponiphano manuSyano ke devano mokSa nathI. 155. pra0 - he bhagavan ! tame e pramANe zA hetucI kaho cho ke, 'nairayikano yAvat - mokSa nathI' ? 155. u0--he gautama! e pramANe nizcita che ke, meM karmanA be prakAra kahyA che. te A pramANe : -- pradezakarma ane anubhAgakarma. temAM je pradezapharma che te cokasa veda paDhe che ane je anubhAgakarma che. te keTalaMka vedAya che ane keTalaMka nathI vedAtuM. e arhata dvArA zAta smRta ane vijJAta che ke, A jIva A karmane AbhyupagamikajJAta, vedanAvaDe vedaze A jIva A karmane aupakramikavedanAvaDe vedaze. * 1. mUlacchAyAH - jIvo bhagavan ! mohanIyena kRtena karmaNA udIrNenAspakrAmet ? hanta, apakrAmet tad bhagavan ! yAvat-bAlapaNDitamatadA'pakrAmet gautama batAumeda no paNDita vA'pAmeva khAdmApaNDitatayA'yakAmet yathodImaina dvI. AtApakI thopazAnteA'pi dvI bhAtApako bhavitavyo nagaram upatichet paNDitamItayA apakrAmed bAlapaNDalamItayA tad bhagavan! kinArama nApakAmati, anAtmanA'kAmati gItama AtmanA'pakrAmati, no anAtmanA'pakAmati mohanIya karma vedayan tat kathametad bhagavan evam ! gautama pUrva sItadevaM rocate, idAnIM tasaitadevaM rocate evaM saha etadevam tad nUnaM bhagavan vivasa thA tiraMgyonikasya vA manuSyasya yA devakha vA madate pApa karma nAsti tathA'pevilA mokSaH hanta gautama nairavi vAti-majadevasya vA yat kRtaM pApaM karma nAkhi tasyA'vedayitvA mokSaH tat kenA'rthena bhagavan ! evamucyate-nairayikasya vA, yAvat-mokSaH ? evaM khalu mayA gautama ! dvividhaM karma prajJaptam tadyathAHpradeza anubhAga ta yat tad pradezakarma tad [niyamena vedayate yatra yat tadanubhAgakarma astita satA smRtametadA vijJAtA-darda kama jIvaH AyuSamamikamA vedanA medayiSyati idaM karmA jI kamiyAanu , : Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 zataka 1.-uddezaka 4. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. vedaNAe vedessai. ahAkamma, ahAnigaraNaM jahA jahA taM bhagavayA yathAkarma-badhila karmane anusAre, nikaraNone anasAre jaisI dir3ha tahA tahA taM vippariNamissatIti. se teNadveNaM goyamA ! nerai- bhagavaMte te joyuM che tema tema te vipariNamaze-vipariNAma pAmaze. yassa vA jAva-mukkhe. mATe he gautama 1 te hetuthI ema kardA che ke, yAvat-karela karmone anubhavyA vinA nairayikano, tiryacayonikano, manuSyano ke devano mokSa nathI. 1. anantarodezake karmaNa udIraNa-vedanAdi uktamiti tasyaiva bhedAdIn darzayitum , tathA dvAragAthAyAM 'pagaitti yaduktaM taccAbhidhAtumAhaH'kai NaM' ityAdi vyaktam. navaram-'kammappagaDIe'tti prajJApanAyAM trayoviMzatitamasya karmaprakRtyabhidhAnasya padasya prathamoddezako netavyaH. etadvAcyAnAM cArthAnAM saMgrahagAthA'sti, ityata Aha-'gAhA' sA ceyam-'kaI ityAdi. tatra 'kai ppagaDI'tti dvAram. tacca evam:-"kaiiNaM bhaMte / kammappagaDIo paNNacAo ? goyamA ! aTTa. taM jahA:-NANAvaraNija" ityAdi. 'kaha baMdhai'tti dvAram. idaM caivam:- kaha bhaMte / jIve adra kammappagaDIo baMghai ? goyamA! NANAvaraNijjassa kammassa udaeNaM daMsaNAvaraNijja kammaM nigacchai." viziSTodayA'vasthaM jIvastada AsAdayatItyarthaH. "darisaiNAvaraNijjassa kammassa udaeNaM dasaNamohaNijja kammaM niggacchai" vipAkA'vasthaM karotItyarthaH. "dasaNamohaNijessa kammassa udaeNaM micchattaM nigacchai. micchatteNaM udineNaM, evaM khalu jIve aTTha kammappagaDIo baMdhai" ityAdi. na caivamihetaretarAzrayadoSaH, karmabandhapravAhasyA'nAditvAd iti. 'kaihiM ca ThANehiMti dvAram. taccaivam:-"jIve NaM bhaMte ! NANAvaraNijja kamma kAhiM ThANehiM baMdhai ? goyamA ! dohiM ThANehiM. taM jahAH-rAgeNa ya, doseNa ya" ityAdi. 'kai vedei yatti dvAram. idaM caivam:-"jIveNaM maMte / kai kammappagaDIo veei ? goyamA! atthegaie veei, atthegaie no veei. je veei se aTTa" ityAdi. "jIveNaM bhaMte! NANAvaraNija kammaM veei? goyamA ! atyaMgaie veei,atyaMgaie no veei." kevalino'vedanAt. "Neraie NaM bhaMte ! NANAvaraNijaM kammaM veei? goyamA! niyamA veeDa" ityAdi. 'aNubhAgo kaiviho kassatti, kasya karmaNaH katividho rasa iti dvAram . idaM caivam:-"NANAvaraNijjassa NaM bhaMte ! kammassa kativihe aNabhAge paNNate? goyamA ! dasavihe aNubhAge pannatte.taM jahAH-soyAvaraNe, soyavinANAvaraNe" ityAdi. dravyendriyAvaraNaH. bhAvendriyAvaraNazcetyarthaH. 1. AgaLanA uddezakamAM karmarnu udIraNa tathA vedana vagere kayuM che. have A cAlu uddezakamAM te ja karmanA bhedone darzAvavA tathA AgaLa kahela dvAra gAthAmA jaNAvela [ 'paMgai'] padanI vyAkhyA karavA sAru kahe che ke:-[ 'kai gaM' ityAdi] e sUtra spaSTa che. vizeSa e ke, [ 'pagaDIe'tti prajJA- prajJApanA. panA sUtramA kahela karmaprakRti nAmanA trevIzamA padano prathama uddezaka ahIM samajavo. e uddezakamAM kahela arthonI saMgraha gAthA che. mATe kahe che keH['gAhA'] te gAthA A che:-['kaI' ityAdi.] temAM ['kai pagaDI'] e nAmanuM dvAra che. te A pramANe:-"he bhagavan ! karmaprakRtio keTalI kahI che / karmaprakRti keTalI ! he gautama! karmaprakRtio ATha kahI che. te A pramANeH-jJAnAvaraNIya, ityAdi. ['kaha baMdhai'tti] e dvAra che. te A pramANeH- "he bhagavan! jIva ATha karmaprakRtione kevI rIte-kaye prakAre-bAMdhe che? he gautama! jJAnAvaraNIya karmano udaya thavAthI (viziSTa udayAvasthAvALA ) darzanAvaraNIya kevI rIte pAM? karmane jIva pAme-bAMdhe-che. darzanAvaraNIya karmano udaya thavAthI jIva darzanamohanIya karmane vipAkAvastha kare che. darzanamohanIya karmano udaya thavAthI jIva mithyAtvane prApta kare che. ane mithyAtvano udaya thavAthI jIva e pramANe AThe karmaprakRtione bAMdha che" ityAdi. pUrva prakAre karmano baMdha thavAmAM itaretarAzraya doSa hoi zakato nathI. kAraNa ke karmabaMdhano pravAha anAdino che. ['kaihiM ca ThANehiM ti] e dvAra che. te A pramANe cha:-"he bhagavan! keTalAM sthAna ? . jIva keTalAM sthAnovaDe jJAnAvaraNIya karmane bAMdhe che ? he gautama! be sthAnovaDe bAMdhe che. te A pramANeH-rAgavaDe ane dveSavaDe" ityAdi. ['kai vedei ya'tti ] e dvAra che. te A pramANe:-"he bhagavan ! jIva keTalI karmaprakRtione vede che ? he gautama ! keTalIkane jIva vede che ane keTalIkanai jIva nathI keTalI vede / vedato. jene jIva vede che te ATha karmaprakRtio che' ityAdi. "he bhagavan ! jIva jJAnAvaraNIya karmane vede che ? he gautama! koi jIva vede che? ane koi jIva nathI vedato" kAraNa ke kevalI jJAnAvaraNIya karmane nathI vedato. "he bhagavan ! nairayika jIva jJAnAvaraNIya karmane vede che? he gautama! 1. mUlacchAyAH-vedanayA vedayiSyati. yathAkarma, yathAnikaraNaM yathA yathA tad bhagavatA dRSTaM tathA tathA tat vipariNasyati. iti. tat tenA'rthena gautama / . nairayikasya vA yAvat-mokSaH-anu. 1. ayaM ca savistaraH, saTIkazca prajJApanAyAmasti. ( ka. A0 660-673 ):-anu. 2.pra. chAyAH--kati bhagavan ! karmaprakRtayaH prajJaptAH ? gautama ! aSTa. tadyathA:-jJAnAvaraNIyam. 3. kathaM bhagavan ! jIvo'Ta karmaprakRtIbaMdhAti ? gautama! jJAnAvaraNIyasya karmaNa udayena darzanAvaraNIyaM karma nirgacchati. 4. darzanAvaraNIyasya karmaNa udayena darzanamohanIya karma nirgacchati. 5. darzanamohanIyasya karmaNa udayena mithyAtvaM nirgacchati, mithyAtvena udIna, evaM khalu jIvo'STa karmaprakRtInAti. 6. jIvo bhagavan ! jJAnAvaraNIyaM karma katibhiH sthAnabhrAti ! gautama! dvAbhyAM sthAnAbhyAm. tadyathAH-geNa ca, doSeNa ca. 7. jIvo bhagavan ! kati karmaprakRtIrvedayati ? gautama ! astyekakA vedayati, astyekakA no vedayati. yA vedayati tA aSTa. 8. jIvo bhagavan ! jJAnAvaraNIyaM karma vedayati ? gautama ! astyekako vedayati, astyekako no vedayati. 9. nairayiko bhagavan! jJAnAvaraNIya karma vedayati ? gautama ! niyamAd vedayati. 10. jJAnAvaraNIyasya bhagavan ! karmaNaH katividho'nubhAgaH prazaptaH ! gautama | dazavidho'nubhAgaH prajJaptaH. tadyathAH-zrotrAvaraNaH, zrotravijJAnAvaraNa:-anu. 1. jUo pRSTha 8 muM. 2. A uddezaka vistArapUrvaka ane TIkAsahita prajJApanA sUtramA che. (ka0 A*-660-673):-anu. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1-uddezaka 4. keTalI jAtano rasa: te to cokkasa vede che" ityAdi. ['aNubhAgo kaiviho kassa'tti] 'kayA karmano keTalA prakArano rasa che ?' e dvAra che. te A pramANeH- he bhagavan ! jJAnAvaraNIya karmano rasa keTalA prakArano kahyo che? he gautama ! teno rasa daza prakArano ko che. te A pramANeH-zrotrAvaraNa, zrotravijJAnAvaraNa" ityAdi. zrotrAvaraNa e dravyedriyAvaraNa che ane zrotravijJAnAvaraNa e bhAveMdriyAvaraNa che. 2. atha karmacintAdhikArAd mohanIyamAzrityAhaH-'jIve gaM' ityAdi. 'mohaNijeNaM'ti mithyAtvamohanIyena. 'udiNNeNaM ti uditena. 'uvahAejatti upatiSThet, upasthAnam- paralokakriyAsu abhyupagamaM kuryAdityarthaH. 'vIriyattAe'tti vIryayogAd vIryaH prANI, tadbhAvo vIryatA, athavA vIryameva svArthikapratyayAd vIryatA, vIryANAM vA bhAvo vIryatA, tayA. 'avIriyattAe'tti avidyamAnavIryatayA vIryA'bhAvenetyarthaH. 'no avIriyattAe'tti vIryahetukatvAdupasthAnasyeti. 'bAlavIriyattAe'tti bAlaH samyaganavabodhAt , sadbodhakAryaviratyabhAvAcca mithyAdRSTiH, tasya yA vIryatA pariNativizeSaH sA tathA, tayA. 'paMDiyavIriyatAe'tti paNDitaH sakalAvadyavarjakaH, tadanyasya paramArthato ninitvenA'paNDitatvAt. yadAhaH-"tad jJAnameva na bhavati yasminnudite vibhAti rAgagaNaH, tamasaH kuto'sti zaktirdinakarakiraNAgrataH sthAtum" iti. sarvavirata ityarthaH. 'bAlapaMDiyavIriyattAe'tti bAlo deze viratyabhAvAt , paNDito deza eva viratisadbhAvAd iti bAlapaNDito dezavirataH. iha mithyAtve udite mithyAdRSTitvAjIvasya bAlavIryeNaivopasthAnaM syAt, netarAbhyAm. etadevAhaH-'goyamA.!' ityAdi. upasthAnavipakSo'pakramaNama, atastadAzrityAhaH-'jIve NaM bhaMte !' ityAdi. 'avakkameja'tti apakrAmed apasarpet-uttamaguNasthAnakAd hInataraM gacchedityarthaH. 'bAlavIriyattAe avakkameja'tti mithyAtvamohodaye samyaktvAt , saMyamAt , dezasaMyamAd vA'pakrAmet-midhyAdRSTirbhavediti. 'No paMDiyavIriyattAe avakkamaMja'tti nahi paNDitatvAt pradhAnataraM guNasthAnakamasti, yataH paNDitavIryeNApasat. 'siya bAlapaMDiyavIriyattAe avakkameja'tti syAt kadAcit , cAritramohanIyodayena saMyamAdapagatya bAlapaNDitavIryeNa dezavirato bhavediti. vAcanAntare tvevam:-'bAlavIriyatAe, no paMDiyavIriyatAe, no bAlapaMDiyavIriyattAe'tti tatra ca mithyAtvamohodayena bAlavIryasyaiva bhAvAda itaravIryadvayaniSedha iti.. upastAna, bIye. paMbita. bAlapaMcita. 2. AgaLanA prakaraNamA karma viSe vicAra Avelo hovAthI have mohanIya karma saMbaMdhe vicAra darzAve che:- ['jIve NaM' ityAdi] ['mohaNijeNaM'ti] ['udiNNeNaM ti] ['uvaTThAejatti] arthAt udayaprApta mohanIya karmavaDe upasthAna kare-paralokanI kriyAno svIkAra kare? [vIriyatAe'tti] vIryano yoga hovAthI vIrya eTale prANI, prANipaNuM eTale vIryatA-tevaDe. [ 'avIriyattAe'tti] vIryanA abhAvavaDe. ['no avIriyattAe' tti ] kAraNa ke upasthAnamA vIryanI jarUra paDe che. ['bAlavIriyattAe' tti] je jIvane samyag arthano bodha na hoya ane sadbodhakAraka virati na hoya te jIva 'bAla' kahevAya arthAt mithyAdRSTi jIva te bAla, tenI vIryatAghaDe-eka prakAranI pariNativaDe. [paMDiavIriyatAe'tti] je jIva sarva pApano tyAgI hoya te 'paMDita' kahevAya. ane je jIva evo na hoya te kharI rItie jJAnahIna hovAthI apaMDita che. kayuM che ke:--"je jJAnano prakAza thayA pachI jo rAgadveSAdinI pariNati AtmAmA dekhAya to te jJAna ja nathI. aMdhakAranA zA bhAra che ke, te jaLahaLatA sUryakiraNanA prakAza sAme TakI zake ?" tAtparya e ke, je sarvavirata hoya te 'paMDita' kahevAya. ['bAlapaMDiavIriyatAe'tti] amuka bhAgamA virati na hovAthI bAla ane amuka bhAgamA virati hovAthI paMDita arthAt dezavirativALo te 'bAlapaMDita'. mithyAtvano udaya hoya tyAre jIva mithyAdRSTi gaNAya che ane jyAre jIva mithyAdRSTi hoya che tyAre te bAlavIryatAvALo ja hoya che. mATe A sthaLe jIvana upasthAna bAlavIryavaDe ja thAya che paNa bIjA bevaDe (paMDita ane bAlapaMDitavIryavaDe) thatuM nathI. mATe e ja vAtane kahe che ke:-['goyamA!' ityAdi] upasthAna kriyAnI vipakSabhUta apakramaNa kriyA che. mATe have te saMbaMdhe kahe chaH [jIve NaM bhaMte !' ityAdi] ['avakkameja'tti] pAcho vaLe arthAt uttamaguNa sthAnakathI halakA guNa sthAnakane pAme. ['bAlavIriyattAe avakkameja'tti ] bAlavIryatAvaDe pAcho vaLe arthAt jyAre mithyAtvamohano udaya hoya tyAre samyaktvathI, saMyamathI ke dezasaMyamathI pAcho vaLI jIva mithyAdRSTi thAya. [ 'No paMDiavIriyattAe avakkameja'tti] paMDitavIryavaDe pAcho pharato nathI. kAraNa ke paMDitatA hovAthI pradhAnatara guNasthAnaka upara hoya che. ["siya bAlapaMDiavIriacAe avakkamejatti] kadAcit cAritramohanIyano udaya thayo hoya tyAre saMyamathI patita thai bAlapaMDitavIryavaDe dezavirata thAya. A ThekANe bIjI vAcanAmAM pAThAMtara che. te A pramANe cheH-['bAlavIriyattAe, no paMDiavIriyatAe, no bAlapaMDiavIriyattAe'tti] A sUtramA paMDitavIryano ane bAlapaMDitavIryano niSedha karyo che. kAraNa ke jyAre mithyAtvamohano udaya hoya che tyAre mAtra bAlavIrya ja hoya che. apakamaNa, 3. udIrNavipakSatvAd upazAntasya iti, upazAntasUtradvayaM tathaiva. navaram-'uvavAejjA paMDiyavIriyattAe'tti udIrNA''lApakApekSayA upazAntA''lApakayorayaM vizeSaH-prathamAlApake sarvathA mohanIyenopazAntena satA upatiSTheta kriyAsu paNDitavIryeNa, upazAntamohAvasthAyAM paNDitavIryasyaiva bhAvAt , itarayozvAbhAvAt. vRddhastu kAMcid vAcanAmAzrityedaM vyAkhyAtam:-mohanIyena upazAntena satA na mithyAdRSTi rjAyate-sAdhuH, zrAvako vA bhavati iti. dvitIyAlApake tu 'avakkamejA bAlapaMDiyavIriyatAe'tti mohanIyena hi upazAntena saMyatatvAd bAlapaNDitavIryeNApakrAman dezasaMyato bhavati, dezatastasya mohopazamasadbhAvAt. natu mithyAdRSTirmohodaya eva tasya bhAvAt , mohopazamasya mahAdhikRtatvAd iti. athApanAmatIti yaduktaM tatra sAmAnyena prazrayannAha:-'se bhaMte !' kimilAha:-'se' tti asau jIvaH, athArtho vA se-zabdaH 'AyAe'tti AtmanA. saNAyAe'tti anAtmanA parata ityarthaH. apakrAmati apasarpati-pUrva paNDitatvarucirbhUtvA pazcAd mizraruciH, mithyAtvarucirvA bhavatIti. ko'sAvityAha-mohanIyaM karma, mithyAtvamohanIyam , cAritramohanIyaM vA vedayan udIrNamoha ityarthaH. 'se kahamegaM bhaMte!'tti atha kathaM kena prakAreNa etadapakramaNam ? 'evaMti mohanIyaM vedayamAnasyeti. iha uttaraM goyamA !' ityAdi. pUrvamapakramaNAt prAga, 1. ahIM 'tA' pratyaya khArthamAM paNa lAge che:-zrIabhaya or Private & Personal use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1. - uddezaka 4. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 135 asAvapakramaNakArI jIvaH, etajjIvAdi, ahiMsAdi vA vastu evaM yathA jinairuktam rocate, zraddhatte, karoti vA; idAnIM mohanIyodayakAle sa jIvaH, etajjIvAdi, ahiMsAdi vA evaM yathA jinairuktaM no rocate, na zraddhatte, na karoti vA; evaM khalu uktaprakAreNa etadapakramaNam, evaM mohanIya vedane ityarthaH mohanIpakarmA'dhikArAt sAmAnyakarma cintayannAha se pUrNa ityAdi, 'neraiyarasa vA' ityAdI nAsti mokSaH, ityevaM sambandhAt SaSThI 'vekaDe zitaireva yad baddham, 'pAve kamme 'ti pApamazubhaM narakagatyAdi, sarvameva vA pApaM duSTama, mokSavyAghAtahetuvAt 'tara'ti tasmAt karmaNaH sakAzAt, 'aveya'ti tat karmAnanubhUya. 3. 'udIrNa' no vipakSa 'zAMta' che. mATe have upazAMta saMbaMdhe ve sUtra kahe che. teno artha pUrvanI peThe ja jAgatro vizeSa e ke, [ 'ubaDAejA upazAMta. paMDiamIriyatA ti] udIrNasupanA AlApakanI apekSAe upayAMta sUpanA AhArakamAM vizeSa A cheH prathama AlApakamAM jyAre mohanIya karma tadana upazAMta vAya spAre paMDitaparvava kriyAmA upasthAna kare. kAraNa ke ne avasthAmAM moha upazamI gavo hoya te avasthAmAM eka paMDitavIrya ja hoya che, paNa bIjAM be vIryo nathI hotAM. vRddhoe to koi vyAkhyAne AzrI A pramANe vyAkhyAna karyu che:- "jyAre mohanIya karma upazAMta thAya tyAre jIva midhyAdRSTi bato nayI, paNa sAdhu ke Avaka hoya he" bIjA AlApakamAM to ['akkamevA bAlapaMDiavIriattAeM ti] jyAre mohanIya karma upazAMta mAya mAre bApaMDitavIryapaDe saMyatapaNAcI pAcho haTe che ane dezasaMvata thAya che. kAraNa ke teno mohopazama anuka bAgamAM che, paNa midhyAdRSTi ghato nayI. kAraNa ke jyAre mohano udaya hoya tyAre ja midhyAdRSTipaNuM hoSa che ane ahIM to mohopazana saMbaMdhI adhikAra che. mATe lene lagatI ja hakIkata sahegI. AgaLanA prakaraNamAM ne 'apakrame che' ema dhuM che. have te saMbaMdha sAmAnya prakAre pUchatA kahe che ke ['se' maMte kiM' ] e jIva ['AyAe' Ama 1 tti ] AtmAvaDe, ke ['aNAyAe 'tti ] anAtmAvaDe arthAt paravaDe apakrame arthAt pahelAM paMDitaruci thai pachI mizraruci ke mithyAtvaruci thAya mAM AtmA kAraNa ke ? ke para kAraNa che? e jIva eTale kayo jIva hai to kahe che ke, midhyAtva mohanIya ke cAritra mohanIyane vedato arthAt jene karava moha udayavartI ke te. [se hame bheteti ] te apakramaNa kayA prakAre bAda? arthAt [ evaM ti] e pramANe mohanIyane vedatA jIvanuM e apakramaNa kavA prakAre bAya ahIM upara jA pramANe he 'goyamA!' ityAdi) apakamaNa yA pahelAM A apakramaNa karanA jIva vinogA kA pramANe 'jIvAdi athavA ahiMsAdi vastu pratye ruci rAkhe che, zraddhA rAkhe che, jine kA pramANe kare che. ane hamaNA jyAre mohanIyano udaya che tyAre e ja jIva jinonA kahyA pramANe jIvAdi ke ahiMsAdi vastu pratye ruci ke zraddhA rAkhato nathI, tathA jine kahyA pramANe karato nathI. ane e ja kAraNathI jyAre mohanIyanuM vedana hoya he tyAre e apakramaNa thAya che. A dhAtu prakaraNa mohanIya karma dine hovAcI have sAmAnya karma saMbaMce vicAra darzAye che:- [ se gUrNa' ityAdi] [[neraiyarasa vA' ] ityAdimAM bhairavivanoM ke vIjA koino mokSa nakSI' e pramANe saMbaMdha hovAthI chaTTo vibhakti lAgI [je] tebhoe ja je [vAve kamme 'ti ] pApa karma madhuM che. pApa eTale azubha narakagalyAdi athavA je kAMI duSTa kRtya ke te ma mokSamAM vyAghAtarUpa hovAthI pApa che. ['tassa'tti ] te pApa karmane [ 'aveiatta'tti ] bhogavyA vinA (teono mokSa nathI ?). , *" 4. ' evaM khalu' tti vakSyamANaprakAreNa, khalu vAkyAlaMkAre. 'mae' tti mayA anena ca vastupratipAdane sarvajJatvenAtmanaH svAtantryaM pratipAdayati. 'paesakamme 'ti pradezA: karmapudrA jIvapradezeSu utamrotAH, tadUpaM karma pradezakarma 'aNubhAgakamme va' ti anubhAgasteSAmeva karmapradezAnAM saMveyamAnatAviSayo rasaH, tadrUpaM karmA'nubhAgakarma. rAtra yat pradezakarma tad niyamAd vedayati, vipAkasvA 'nanubhavane'pi karmapradezAnAmavazyaM kSupaNAt pradezemyaH pradezAn niyamAcchAtayatItyarthaH anubhAgakarma ca tathAbhAvaM vedayati, vA navA, yathA midhyAtvaM tatkSayopazamakAle 'nubhAgakarmatayA na vedayati, pradezakarmatayA tu vedayatyeveti. iha ca dvividhe'pi karmaNi vedayitavye prakAradvayamasti taccArhatA eva jJAyate iti darzayannAhaHzataM sAmAnyenAvagatam etad vakSyamANaM vedanAprakAradvayam arhatA jinena 'suyaMti smRtaM pratipAditam anucintitaM vA tatra smRtamiva smRtam, kelilena smaraNAbhAve'pi jinasyAtyantamavyabhicArasAdharmyAditi 'viSNAyati vividhaprakArairdezakAlAdivibhAgarUpetaM vijJAtam tadevAhaH--'imaM kammaM ayaM jIve 'tti anena dvayorapi pratyakSatAmAha, kevalitvAdarhataH. 'abbhovagamiyAe 'tti prAkRtatvAdabhyupagamaH - pravrajyApratipatito brahmacarya bhUmizayana - kezavanAdInAmaGgIkAraH tena nirvRtA AbhyupagamikI, rAyA. 'pepaisaiti bhaviSyatkAlanirdezaH bhavi yatpadArthoM viziSTajJAnavatAmeva kSeSaH atIto vartamAnazca punaranubhavadvAreNA'nyasyApi jJeyaH saMbhavatIti jJApanArthaH, 'upakamicAe 'tti upakramyate'nena ityupakramaH - karmavedanopAyaH, tatra bhavA aupakramikI. svayamudIrNasya, udIraNAkaraNena codayam-upanItasya karmaNo'nubhavaH, tayA aupakramikyA vedanapA vedaviSyati tathA ca 'jahAkamma' ti yathAkarma- vakarmAnatikrameNa 'ahAnigaraNa' ti nikaraNAnAM niyatAnAM dezakAlAdInAM karaNAnAM vipariNAmahetUnAmanatikrameNa - yathA yathA tat karma bhagavatA dRSTaM tathA tathA vipariNaMsyati iti itizabdo vAkyArthasamAtAviti. 9 " . , 1. athavA 'se' zabdano 'atha' - anaMtara artha cheH zrIabhaya0 1. A zabda arthakArasUcaka : zrIbhava 0 8. [evaM ti] hevAze e prakAre. ['bhaeti] meM kabuM che. A sUtravaDe potAnA sarvajJapaNAne TIpe vastukhAne kahevAnAM potAnI vataMtratA meM darzAvI . ['parakamme va 'ti ] pradeza eTale karmanA putralo, jIvanA pradezamAM ne karmadro otaprota che se pradezakarma [azubhAgakamme 'si] praza anumAna eTale teja karmavadezono anubhavAto rasa, jane tapa se karma te anubhAgakarma te vegAM je pradezakarma che tenuM vedana to coisa cAya che. jo manubhAgakarma ke teno vipAka navI anubhavAto, to paNa karma pradezono nAza to niyame thAya che mATe jIva (potAnA) pradezacI karmapradezone phokasa jUdA pADe - karma yA vinA mokSa navI Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIjinane pratyakSa. 136 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha rA .-76zaka 4. kherI nAkhe che. anubhAgakarmane tathAbhAve vede che ane gathI vedato. jema ke mithyAtvanA kSayopazama bakhate mithyAtvane anubhAgakarmapaNe na vedato, paNa pradezakarmapaNe to vede ja . ahIM pUrvokta banne prakAranA vedavAyogya karmane vedavAnA be prakAra che. ane te ve prakArane arhatoe ja jANyA che. e vAtane darzAvatA kahe che ke, e (vakSyamANa) vedananA banne prakArane ahete sAmAnya prakAre jANyA che. [ 'suaMti] smaryA-pratipAdyA-che, athavA anuciMtita karyA che. jina kevalajJAnI hovAthI tene sarva vastu pratyakSa ja hoya che ane tethI ja tene koi vastu saMbhAravI nathI paDatI. to paNa sUtramA je 'smRtam-smaryA' e pada mUkyuM che tenuM kAraNa jinanA jJAna sAthe smaraNarnu atyaMta avyabhicArapaNe sAdRzya che. ['viNNAya'ti] te ve prakArane deza, kAlAdidibhAgarUpe vividha prakAre jANyA che. te ja vAtane kahe che ke, ['imaM kammaM ayaM jIve' ti] A sUtrabaDe karma ane jIva zrIjinane pratyakSa jaNAya che ema sUcavyuM che. kAraNa ke aheta kevalI che. ['anbhobagamiAe'tti] abhyupagama eTale pravrajyA lIdhA pachI brahmacaryano, bhUmizayana ( bhoMya pathArI) no ane kezaloca vagereno svIkAra, te svIkArathI nipajelI je kriyA te AbhyupagamikI, tevaDe ['veyaissai'tti] vedaze. 'bhaviSyatkALaviSayaka padArthanuM jJAna viziSTajJAnavALAone ja hoya che ane bhUtakALa tathA vartamAnakALa saMbaMdhI jJAna to anubhavadvArA viziSTajJAnI sivAya bIjA prANine paNa hoya che e vAta jaNAbavA sAruM ahIM 'vedaze' e kriyApadamAM bhaviSyatkALano nirdeza mUkyo che. ['uvakkamiAe'tti] jenAthI upakramAya te upakrama arthAt karmane vedavAno upAya, temAM thaelI te aupakramikI-potAnI.meLe udIrNa ke udIraNAdvArA udayamA ANela karmano anubhava-te vaDe-aupakramikI vedanAvaDevedaze. tathA [ ahAkammati jevI rItie karma bAMdhyu che te prakAre, ['ahAnigaraNaM'ti] ane vipariNAmanA kAraNarUpa niyata deza, kALAdika karaNanI maryAdAne ullaMghyA sivAya, je je prakAre te karma bhagavate joyuM haze te te prakAre ['vipariNamissati' iti vipariNAma pAmaze. . AbhyapagamikI. bhopakramikI. pudgala. 156.pra0-aisaNaM bhaMte ! poggale atItaM aNaMtaM, sAsayaM 156. pra0--he bhagavan ! 'e pudgala vItelA anaMta ane samayaM bhuvIti vattavyaM siyA ? zAzvata kALe hatuM' ema kahI zakAya ? 156. u0-hatA, goyamA / esa NaM poggale atItaM 156. u0--he gautama ! hA, 'e pudgala vItelA anaMta ane aNaMta, sAsayaM samayaM bhuvIti vattavvaM siyA. zAzvata kALe hatuM' ema kahI zakAya. 157. pra0--esa NaM bhaMte ! poggale paDuppaNNaM, sAsayaM samayaM 157. pra0- he bhagavan ! 'e pudgala vartamAna zAzvata kALe bhavatIti vattavvaM siyA ? che' ema kahevAya ? ' 157. u0-haMtA, goyamA ! taM ceva uccAreyavvaM. 157. u0--he gautama ! hA, ema kahevAya. (pUrvokta prazna pramANe ja kahe.) 158. pra0-esa NaM bhaMte ! poggale aNAgayaM, aNaMtaM, 158. pra0--he bhagavana ! paTala anaMna . sAsayaM samaya bhavissatIti vattavvaM siyA ? ' bhaviSyakALe thaze-raheze'-ema kahI zakAya? / . 158. u0-haMtA, goyamA! taM caiva uccAreavvaM. evaM khaMdheNa 158. u0--he gautama! hA, ema kahevAya. (prazna pramANe ja vi tiNNi AlAvagA. evaM jIveNa vi tiNNi AlAvagA bhANiM- kahe) e pramANe skaMdha sAthe paNa traNa AlApaka kahevA. tathA avvA. jIva sAthe paNa traNa AlApaka kahevA. 5. anantaraM karma cintitam, tacca pudgalAtmakamiti paramANvAdipudgalAMzcintayannAha, athavA pariNAmAdhikArAt pudgalapariNAmamAha:-'esa NaM bhate / ' ityAdi. 'poggale'tti paramANuH, uttaratra skandhagrahaNAt. 'tItaMti iha ca "sarve ava-bhAva-kAlAH" ityanenAdhAre dvitIyA, tatazca sarvasminnatIte ityarthaH. 'aNaMta'ti aparimANamanAditvAt , 'sAsayaMti sadA vidyamAnam , nahi loko'tItakAlena kadAcit zUnya iti. 'samaya'ti kAlam , 'bhuvi'tti abhUt , iti etad vaktavyaM syAt sadbhUtArthatvAt. 'paDuppaNNaM'ti pratyutpannaM vartamAnam , ityarthaH vartamAnasyApi zAzvatatvaM sadAbhAvAd , evamanAgatasyApi iti. 5. AgaLanA prakaraNamA karma saMbaMdhe vicArya che. te karma pudgalarUpa che mATe, athavA pariNAma viSe prakaraNa cAlu che mATe have paramANu vagere pudgalonA pariNAma saMbaMdhe vicAratAM kahe che ke:-['esa NaM bhaMte!' ityAdi.] ['poggale'tti] nIcenA 158 mA uttarasUtramA skaMdha lIdho che mATe A sUtranAM pudgalano artha 'paramANu' karavo..[tItaM'ti] badhA bhUtakALamAM, ['aNaMtati] te bhUtakALa kevo? to kahe che ke, anAdi hovAthI mApa vinAno-anaMta-cheDA vinAno, pudalapariNAma. 1. mA prayoga prAkRtane dhoraNe thayo che. 2. A zabda vAkyanI samApti sUcave che:-zrI abhaya. 1. mUlacchAyAH-eSa bhagavan ! pudgalo'tItam , anantam, zAzvataM samayam 'abhUd' iti vaktavyaM syAt ! hanta, gautama ! eSa pudgalo'tItam, anantam , zAzvataM samayam 'abhUduH' iti vaktavyaM syAt. eSa bhagavan ! pudgalaH pratyutpannam, zAzvataM samayaM bhavati' iti vaktavyaM syAt ? hanta, gautama! tazcaiva udhArayitavyam. eSa bhgvn| pudgalo'nAgatam , anantam, zAzvataM samayaM bhaviSyati' iti vaktavyaM syAt ! hanta, gautama / tacaiva uccArayitavyam. evaM skandhenA'pi trayaH AlApakAH. evaM jIvenA'pi trayaH AlApakAH bhaNitavyAH-anu 1. A ThekANe "sarve adhva-bhAva-kAlAH" A sUtrathI AdhAra arthamAM bIjI vibhakti yaha che:-zrIabhaya. . Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 4. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 137 tathA ['sAsayaMti] hamezA rahenAro. haju sudhI evaM thayuM nathI ke loka, koi vakhata bhUtakALa vinAno-bhUtakALazUnya--hoya. evA atIta samaya ti ] samaye sadbhata artharUpa hovAthI paramANU 'hato' ema kahevAya? arthAt paramANU bhUtakALamAM 'hato' ema kahebAya ? ['paDuppaNNaM'ti] vartamAna kALamAM, vartamAnakALa paNa sadA raheto hovAthI zAzvata che ane e pramANe bhaviSyatkALa paNa zAzvata che. chadmasthAdi. 159. pra0-chaumatthe NaM bhaMte ! maNusse atItaM, aNaMtaM, 159. pra0-he bhagavan ! vItelA anaMta zAzvata kALamAM sAsayaM samayaM kevaleNaM saMjameNaM, kevaleNaM saMvareNaM, kevaleNaM baMbhacera- chadmastha manuSya kevala saMyamathI, kevala saMvarathI, kevala brahmacavAseNaM, kevalAhiM pavayaNamAIhi sijhisu, bujhisu, jAva-savva- ryavAsathI ane kevala pravacanamAtAthI siddha thayo, buddha thayo, dukkhANaM aMtaM kariMsu ? ane yAvat-sarvaduHkhono nAza karanAra thayo ? 159. 10--goyamA! No iNadve samaDhe. 159. u0--he gautama ! e artha samartha nathI. 160. pra0-se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai-taM ceva jAva- 160. pra0-he bhagavan ! te e pramANe zA hetuthI kaho cho ke, aMtaM kareMsu ? (pUrva pramANe ja kahevU) 'pUrvokta chadmastha manuSya yAvat-aMtakara thayo nathI?' 160. u0-goyamA ! je kei aMtakarA, aMtimasarIriA 160. u0-he gautama ! je koi aMtakare vA aMtimazavA savvadukkhANaM aMtaM kareMsu vA, kareMti vA, karissaMti vA savve te rIravALAe sarva duHkhonA nAzane karyo, 'teo' kare che ke karaze te uppaNNaNANa-dasaNadharA, arahA, jiNA, kevalI bhavittA, tao badhA utpannajJAnadarzanadhara, arihaMta, jina ane kevalI thaine tyAra pacchA sijhaMti, bujjhati, muccaMti, pariNivvAyaMti, savvadukkhANaM pachI siddha, buddha ane mukta thayA che, parinirvANa pAmyA aMtaM kareMsu vA, karati vA, karissaMti vA; se teNadveNaM goyamA ! teoe sarva duHkhono nAza karyo che, (teo) kare che ane karaze. jAva-savvadakkhANaM aMtaM kareMsuH paDuppane vi evaM ceva, navaraM-'si- mATe he gautama ! te hetuthI ema kA che ke yAvat-sarva duHkhono jhaMti' bhANiyavvaM, aNAgaye vi evaM ceva, navaraM-'sijjhissaMti' aMta karyo. vartamAnakALamAM paNa e pramANe ja jANavU. vizeSa e ke, bhANiyavaM. jahA chaumattho tahA Ahohio vi, tahA paramAhohio 'siddha thAya che' ema kahevaM. tathA bhaviSyatkALamAM tevI ja rIte vi; tiNNi tiNNi AlAvagA bhANiavvA. jANaq. vizeSa e ke, 'siddha thaze' ema kahe. jema chamastha kahyo tema Adhovadhika ane paramAdhovadhika paNa jANavo, ane tenA traNa traNa AlApaka kahevA. 161. pra0-kevalI NaM bhaMte ! maNUse atItaM, aNataM, sAsayaM 161. pra0-he bhagavan ! vItelA anaMta zAzvata kALamAM samayaM jAva-aMtaM kareMsu ? kevalI manuSye yAvat sarva duHkhono nAza karyo ! 161. u0-haMtA, sijhisu, jAva-aMtaM kareMsa, ete tini 161. u0-he gautama! hA, te siddha thayA, teNe sarva duHAlAvagA bhANiyavvA chaumatthassa jahA, navaraM-simisa, sijhaMti, khono nAza karyo. ahIM paNa chadmasthanI peThe traNa AlApaka kahevA. sijjhissaMti. vizeSa e ke, siddha thayA, siddha thAya che ane siddha thaze; ema kahevU. 162. pra0-se NaNaM bhaMte ! atItaM, aNaMta, sAsayaM samayaM; 162. pra0--he bhagavan! vItelA anaMta zAzvata kALane viSe, paDuppaNNaM vA sAsayaM samayaM; aNAgayaM aNaMtaM vA sAsayaM samayaM je vartamAna zAzvata samayamA ane anaMta zAzvata bhaviSyatkALamAM je kei aMtakarAvA, aMtimasarIriA vA, savvadukkhANaM aMtaM kareMsu vA, koi aMtakaroe, aMtimazarIrabALAoe sarvaduHkhono nAza karyo, 1. mUlacchAyAH-chadmastho bhagavan ! manuSyaH, atItam, anantam, zAzvataM samayaM kevalena saMyamena, kevalena saMvareNa, kevalena brahmacaryavAsena, kevalAbhiH pravacanamAtRbhirasaitsIt , abuddha, yAvat-sarvaduHkhAnAmantamakArSAt ! gautama! nA'yamarthaH samarthaH. tat kenA'rthana bhagavan ! evamucyate-tacaiva yAvadantamakArSIt ? gautama! ye ke'pyantakarAH, antimazarIrA vA sarvaduHkhAnAmantam-akArSurvA, kurvanti vA, kariSyanti vA sarve te utpannajJAna-darzanadharAH, aho:, jinAH, kevalino bhUtvA, tataH pazcAt sidhyanti, budhyante, mucyante, parinirvAnti, sarvaduHkhAnAmantamakArSurvA, kurvanti vA, kariSyanti vA; tat tenA'rthena gautama! yAvat-sarvaduHkhAnAmantam-akArSuH; pratyutpatre'pi evaM caiva, navaram-'sidhyanti' bhaNitavyam, anAgate'pi evaM caiva, navaram-'setsyanti' bhaNitavyam. yathA chamasthastathA Adho'vadhiko'pi, tathA paramA'dhovadhiko'pi; trayaH trayaH AlApakA bhaNitavyAH. kevalI bhagavan ! manuSyaH atItamanantam , zAzvataM samayaM yAvat-antamakArSIt ! hanta, asatsIt,yAvadantamakArSIt , ete trayaH AlApakA bhaNitavyAH chadmasthasya yathA, navaram-asetsuH, sidhyanti, setsyanti. tad nUnaM bhagavan ! atItam, anantam, zAzvataM samayam, pratyutpannaM vA zAzvataM samayam, anAgatamananta vA zAzvataM samayaM ye ke'pi antakarA vA, antimazarIrA vA, sarvaduHkhAnAmantam-akArSuH-anu. bha.sU.18 . Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 vA! zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe-.. zataka 1.-uddezaka 4. kareMti vA, karissaMti vA: sabve te uppannaNANa-dasaNadharA, arahA, kare che ane karaze te badhA utpannajJAnadarzanadhara, arihaMta. jina jiNA. kevalI bhavittA, io pacchA simaMti, jAva-aMtaM karessaMti ane kevalI thai tyAra pachI siddha thAya che yAvat-sarva duHkhono nAza karaze ! .162. u0-hatA, goyamA / atItaM, aNaMtaM, sAsayaM jAva- 162. u0--he gautama ! hA, vItelA anaMta zAzvata kALane aMtaM karissaMti vA. viSe yAvat-sarva. duHkhono nAza karaze. 163. pra0-se guNaM bhaMte ! uppaNNaNANa-dasaNaghare, arahA, 163. pra0--he bhagavan ! te utpannajJAnadarzanadhara, arihaMta jiNe kevalI, 'alamatyu'tti vattavvaM siyA? . jina ane kevalI alamastu-pUrNa-kahevAya ! 163. u0--hatA, goyamA ! uppaNNaNANa-dasaNadhare, a- 163. u0--he gautama ! hA, te utpannajJAnadarzanadhara, arirahA, jiNe, kevalI 'alamatthu'tti vattavvaM siyA. haMta, jina ane kevalI pUrNa kahevAya arthAt pUrNajJAnI kahevAya. sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte / ti. he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che, ema kahI yAvat-vihare che. bhagavaMtasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte paDhamasaye cauttho uddeso sammatto. 6. anantaraM skandha uktaH, skandhazca svapradezApekSayA jIvo'pi syAd iti jIvasUtram ; jIvAdhikArAcca prAyo yathottarapradhAnajIvavaktavyatAmudezakAntaM yAvadAhaH-'chaumatthe Na' ityAdi. iha chadmastho'vadhijJAnarahito'vaseyaH, na punarakevalimAtram ; uttaratrAvadhijJAnino vakSyamANatvAd iti. 'kevaleNaM'ti asahAyena, zuddhena vA, paripUrNena vA, asAdhAraNena vA. yadAha:-"kevalamegaM suddhaM vA sagalamasAhAraNaM aNaMtaM ca" 'saMjameNaM'ti pRthivyAdirakSaNarUpeNa, 'saMvareNaM'ti indriya-kaSAyanirodhena, sijhiMsu' ityAdau ca bahuvacanaM prAkRtatvAditi. etacca gautamenAnenAbhiprAyeNa pRSTam-yaduta upazAntamohAdyavasthAyAM sarvavizuddhAH saMyamAdayo'pi bhavanti, vizuddhasaMyamAdisAdhyA ca siddhiriti sA chamasthasyApi syAditi. 'aMtakareM'tti bhavAntakAriNaH, te ca dIrghatarakAlA'pekSayA'pi bhavanti ityata AhaH-'aMtimasarIrayA vatti antimaM zarIraM yeSAmasti te'ntimazarIrikAzvaramadehA ityarthaH. vAzabdau samuccaye. 'savvadukkhANaM aMtaM karasu' ityAdau 'sijhisu, sijjhAMti' ityAdyapi draSTavyam, siddhAdyavinAbhUtatvAt sarvaduHkhAntakaraNasyeti. 'uppaNNaNANa-dasaNadhare'tti utpanne jJAna-darzane dhArayanti ye te tathA, natu anAdisaMsiddhajJAnAH, ata eva 'araha'tti pUjArhAH, 'jiNa'tti rAgAdijetAraH. te ca chadmasthA api bhavanti, ityata AhaH-'kevAli'tti sarvajJAH. 'sijhaMti' ityAdiSu caturSu padeSu vartamAnanirdezasya zeSopalakSaNatvAt, 'siliMsa, sijjhAMti, sijhissaMti' ityevamatItAdinirdezo dRSTavyaH. ata eva 'savvadukkhANaM' ityAdau paJcamapade'sau vihita iti. 'jahA chaumattho' ityAderiyaM bhAvanA-'AhohI NaM bhaMte ! maNase tItaM-aNaMtaM sAsayaM' ityAdi daNDakatrayam , tatrAdhaH paramAvadheradhastAd yo'vadhiH so'dho'vadhiH, tena yo vyavaharati asAvAdhovadhikaH-parimitakSetraviSayAvadhikaH, 'paramAhohio'tti parama AdhovadhikAd yaH sa paramAdhovadhikaH, prAkRtatvAcca vyatyayanirdezaH. 'paramohio'tti kacit pAThaH, vyaktazca. sa ca samastarUpidravyA'saMkhyAtalokamAtrA'lokakhaNDA'saMkhyAtA'vasarpiNIviSayA'vadhijJAnaH. tini AlAvaga'tti kAlatrayabhedataH. 'kevalI gaM' ityAdi. kevalino'pyeta eva trayo daNDakAH. vizeSastu sUtrokta eveti. 'se ' ityAdiSu kAlatrayanirdezo vAyya eveti. 'alamatyu ti vattavvaM siya'tti alamastu paryAptaM bhavatu, nAtaH paraM kiJcid jJAnAntaraM prAptavyamasyAsti, iti etat , vaktavyaM syAd bhavet , satyatvAdasya iti. bhagavassudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre prathamazate caturthoddazake zrIabhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. - 1. mUlacchAyAH-kurvanti vA, kariSyanti vA; sarve te utpannajJAna-darzanadharAH,arhAH, jinAH, kevalino bhUtvA itaH pazcAt sidhyanti, yAvat-antaM kariSyanti vA ! hanta, gautama ! atItamanantam, zAzvataM samayaM yAvat-antaM kariSyanti vA. tad nUna bhagavan! utpannajJAna-darzanadharaH, aIH, jinaH, kevalI 'alamastu' iti vaktavyaM syAt ? hanta, gautama ! utpannajJAna-darzanadharaH, arhaH, jinaH, kevalI 'alamastu' iti vaktavyaM syAt. tadevaM bhagavan !, tadevaM' bhagavan ! itiH-anu. 1.pra.chAyAH-kevalamekaM zuddha vA sakalamasAdhAraNam anantaM caH-anu. . Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.dezaka 4. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 139 6. AgaLanA prakaraNamAM skaMdha saMbaMdhe vivecana karyu che. ane te skaMdha svapradezanI apekSAe jIvarUpa paNa hoya, mATe have jIvaviSe sUtra kayuM che. jIvana adhikAra hovAthI have AkhA uddezaka sudhI yathottara pradhAna jIva viSe ja vaktavyatA kahe che: - [' chaumatthe NaM' ityAdi ] chadmasthano artha ahIM "ava- avadhijJAna, dhijJAna vinAno' jIva jANavo, paNa 'mAtra kevalajJAna vinAno hoya te chadmastha' ema ahIM na samajavaM. kAraNa ke nIcenA sUtramAM ja ' avadhijJAnI' saMbaMdhe bAta kahe. [kevaleta ] koinI sahAyatA vinAnuM, zuddha athavA paripUrNa ke asAdhAraNa, kadhuM che ke kevala eTale eka, zuddha, sakala ke asAdhAraNa, ane anaMta." eyA [ 'saMjamenaM'ti] pRthivyAdinA rakSaNarUpa saMyamavaDe, [[saMcareti ] iMdriya ane kacAyanA rokapArUpa varavaDe [ 'sivyiMyai' ] siddha bhayA? A prazna pUchavAmAM zrIgItamano abhiprAya Ahe jyAre upazAMta mohabALI avasthA hoya che tyAre saMvamAdika sarva vizuddha hova che ane gautama, siddhi prApta karavAnuM sAdhana paNa te sarva vizuddha saMgamAdika va che ane tevA pavitra saMyamAdika chadmasya jIvane paNa hoya che mATe te siddha kyA e prazna [pUche. ['aMtakare' zi] bhavano nAza karanArA lAMbe kALe bhavano nAza karanArA te paNa 'aMtakara' kahevAya che, mATe he che ke [aMtiyasarI riA aMtimazarIra, 'tti ] cAlu zarIra e ja jeonuM cheluM zarIra che arthAt cAlu zarIra choDyA pachI jeo bIjuM zarIra prApta karavAMnA nathI te 'aMtimazarIrika' kahevAya. ['savvadukkhANaM aMtaM, kareMsu'ci] ityAdi sUtramAM 'sijyui' 'sinhAMti' ityAdi kriyApado kaheyAM. saMbhavI zakato nathI. ['uSNaNAma- daMsaNapare' ci] anAdicI saMsiddha zanavAlA nahIM paNa utpanna darzanaghara' evA che mATe ja [ 'araha'tti ] pUjAne yogya. [ 'jiNa 'tti ] rAgAdino jaya karanAra. tevA to chadmastho paNa hoya che mATe kahe che aI. ji ke, [[phepali 'ci ] ane sarvatra siddha yAda che, bhayA ane vaze ['sizaMti' ] ityAdi cAra kriyApadogAM mUTho vartamAna kALano nirdeza ane bhaviSyat) kALa paNa ahIM jAgI ThevA. ane ema che, mATe ja nirdeza karyo che [ 'jahA chaThamattho' ] ityAdi sUjanI gAyanA A pramANe : vAphInA se kATanA mizAnarUpa che, mATe te be ( bhUta ['samyadukkhANaM' ] ityAdi pAMca padamA e aNe kA ahIM 'AhohI bhaMte! maNU tItaM anaMtaM sAsayaM ityAdi paNa AThApaka kaheyA. 'Adho'vadhika' zabdano artha mA cheH paramAvapiyI halako Avadhika 1. jainaparibhASAmA 'jJAna e zuM che ?' e saMbaMdhenuM saMkSipta vivecana pR 36 mAnI bIjI noTaMmAM kareluM che. te ThekANe jJAnanA pAMca bheda paNa darzAvyA che. temAM A 'avadhijJAna' e jJAnano trIjo bheda che. te saMbaMdhe sArarUpa saMkSipta vivecana A che: " XXX avazabdasya avyayatvena anekArthatvAd adho adho vistRtaM dhIyate paricchidyate rUpi vastu tena jJAnena ityavadhiH athavA ava maryAdayA etAvat kSetraM pazyan, etAvanti dravyANi, etAvantaM kAlaM pazyati iyAdiparaspara niyamita kSetrAdilakSaNayA cIyate parichate rUpa vastu tena ityavadhiH 'tammi va'tti x x x tathaiva avadhIyate jIvena tasmin sati vastu ityavadhiH x x x athavA avadhAnam avadhi:sAkSAd arthaparicchedanamityarthaH " ( zrI vizeSA0 1-54 gA0 82. ya0 graM0 ):- anu0 kAraNa ke sarva duHkhano nAza siddhi meDavyA livAya eka zAna ane darzanane dhAraNa kare te 'utpannajJAna " zeSANAmiti nAraka - devebhyaH zeSANAm - tiryagyonijAnAM manuSyANAM ca. avadhijJAnAvaraNIya karmaNaH kSayopazamAbhyAM bhavati pavidham tayathAH zragAnugAmikam anugAmikam dIyamAnam, vardhamAnam, anavasthitam, avasthitamiti. tatra anAnugAmikaM yatra kSetre sthitasya utpannaM tataH pracyutasya pratipatati xxx AnugAmikaM ca yatra kaSa kSetrAntaragatA'pi na pratipatati xxx hIyamAnam asaMzyeyeSu dvIpeSu samudreSu xxx bad utpatraM mamazaH saMkSipya mANaM pratipatati x x x vardhamAnakaM x x x utpannaM vardhate A sarvalokAt x x x anavasthitaM hIyate, vardhate; vardhate, hIyate; pratipatati, cotpadyate ca. x x x avasthitaM yAvati kSetre utpannaM bhavati, to va pratipatati thA kevalaprAse, A bhagavA vA. (tasvArtha sUtre prathamAdhyAye 22 sUtram anu A avadhijJAna devone ane nairayikone janmathI na hoya che. ane manuSyone tathA tithecayonikone, tenuM pratibaMdhaka karma pAne ane ThaMDa pAra pachI thAya che. karmanA vaibhavI abhina cha prakAranuM hoya che. te A pramANe:- anAnugAmika, AnugAmika, hIyamAnaka, vardhamAnaka, anavasthita ane avasthita je sthaLe rahetA abhijJAna ya hoya ane te vacane choDI detAM te ajJAnA jA se anAgAmika- pAcaka nahIM cAlanAra avadhijJAna kavAya avadhijJAna game tyAM thayuM hoya ane game tyAM javAthI paNa je nAza pAmatuM nathI-sAtha ja rahenAruM che te AnugAmika-pAchaLa cAlanAra- avadhijJAna kahevAya. je avadhi jJAna zaruAtamAM aneka viSayone jAye ane pakSI kame karI o o jAne bane va nAza pA te hIyamAnaka hINapane pAmatuM avadhijJAna kahevAya. je avadhijJAna zaruAtamAM thoDaM thoDaM jANe ane pachI krame krame vadhatAM sarva sokanA hI padArthoMne te vardhamAna 2 je abhijJAna hI vAya va badhe hI vAya ane paDe tathA utpanna thAya te avadhijJAna anavasthita asthira avadhijJAna kahevAya. ane je avadhijJAna jeTalaM thayuM che teTalaM ja, jIve tyAM sudhI athavA kevalajJAna thAya tyAM sudhI teTaluMne teTaluM ja rahe, paNa badalAya nahIM avasthita sthira avadhijJAnakadevAya ( tatvArthasUna prathama adhyAya, sUtra - 23 ) : -- anu0 2. arhI ekavacana mUkavuM joie, to paNa je bahuvacana mUkyuM che te prAkRtanA niyama pramANe che. 3. 'vA' zabda samucayano sUcaka che:- zrIabhaya0 - te jenA dvArA ( parokSa rahelA paNa ) rUpavALA padArthoM vistArapUrvaka jaNAya 'avadhijJAna' 'eTalAM ja dravyo' 'amuka kALa sudhI' evI maryAdApUrvaka jenA dvArA ( parokSa rahelA paNa ) rUpavALA padArthoM jaNAya te 'ajJAna' je jJAnI vidyamAnatA ho khAre jIva (parokSa rahelA paNa ) rUpavALA padArthoMne maryAdApUrvaka jANI zake te jJAna 'avadhijJAna'. athavA rUpavALA sarva padArthonuM sAkSAt jovuM te 'avadhijJAna'. ( zrIvizeSA0 1-54 gA0 82. ya0 graM0 ):- anu0 : Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 4. paramAyovadhika. je avadhi te adho'vadhi, je jIva te adho'vadhivaDe vyavahAra kare te Adho'vadhika arthAt parimita kSetraviSayaka avadhijJAnavALo. ['paramohohio' tti] pUrvokta Adho'vadhika jJAnI karatAM je uttama hoya te 'paramAdho'vadhika' kahevAya. koi sthaLe ['paramohio'tti evo pATha che ane te pATha spaSTa che. te paramAvadhika jIvano viSaya A pramANe che:-paramAvadhivALo jIva rUpavALAM samasta dravyo, alokamAM lokapramANa asaMkhyAta khaMDo tathA asaMkhya avasarpiNIo; e badhuM jANe che. ['tiNNi AlAvaga'tti] traNa kALanA bhedathI traNa AlApaka kahevA. ['kevalI gaM' ityAdi] e traNa AlApaka kevaLajJAnine viSe paNa kahevA. te saMbaMdhe je vizeSa che te sUtramA ja kaso che. [ se pUrNa' ityAdi] e sUtramA paNa traNe kALano nirdeza kahevo ja joie. [ alamatyu tti vattavvaM siyatti ] arthAt jIva pUrNajJAnI che, ane tene have bIju koi jJAna meLavavAnuM bAkI rahyaM nathI-jeTalaM jJAna . te jIve meLavyuM che teTalaM ja basa-pUratuM che ema kahevAya, kAraNa ke e jJAna satya che. bachamasta. 1. Avo nirdeza prAkRtanA dhoraNe kayoM che:-zrIabhaya. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin , dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tpkhii| asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyod, dadyAt zrIvIradevaH sakalazivavara mArahA caaptmukhyH||1|| . Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 5. pRthivIo keTalI 1-sAta.-te sAtemA keTalA nirayAvAsa ?--asurakumArAvAso keTalA ?-pRthivIkAyikAvAso keTalA ?-jyotiSkAvAso. vimAnAvAso keTalA-saMgraha.-narayikassitisthAna.-nairayiko zuM krodhopayukta, mAnopayukta, mAyopayukta ane lobhopayukta cha?-bhaMgaka.-avagAhanAsthAna.-zarIra.saMghayaNa.-saMsthAna.-lezyA,-dRSTi.-zAna.-azAna-yoga.- upayoga.-asurakumArasthitisthAnAdi.-lobhaprAdhAnya.-pRthivIkAyikasthitisthAna,beiMdriyAdi jIva viSe pUrvavat vicAra.-paMceMdriyatiyaMcayonika.-manuSya.-bAnavyaMtarAdi.-uddezakasamApti.164. pra0--kei NaM bhate ! puDhavIo paNNatAo ? 164. pra0--he bhagavan ! keTalI pRthivIo kahI che ! 164. u0-goyamA ! satta puDhavIo pannattAo, taM jahAH- 164. u0-he gautama! sAta pRthivIo kahI che, te A rayaNappabhA jAva--tamatamA. pramANe:-ratnaprabhA, yAvat-tamatamAprabhA. 165. pra0--imIse gaM bhaMte / rayaNappabhAe puDhavIe kati 165. pra0--he bhagavan ! A ranaprabhA pRthivImA keTalA nirayAvAsasayasahassA pannattA ? ___lAkha nirayAvAso-nArakinAM raheThANo-kahelA che ! 165. u0--goyamA ! tIsaM nirayAvAsasayasahassA panattA. 165. u0--he gautama ! tyAM trIza lAkha nirayAvAso kahyA che. have badhI pRthivInA nirayAvAsane sUcavanArI gAthA kahe che:tIsA ya pannavIsA pannarasa daseva yA sayasahassA, 1 lImAM zrIza lAkha. 2 jImAM pacIza lAkha. 3 jImAM paMdara lAkha. tinegaM paMcaNaM paMceva aNuttarA nirayA. 4 thImAM dasa lAkha. 5 mImAM traNa lAkha. 6 TThImAM navANuM hajAra, navase ne paMcAguM-99,9,95 arthAt lAkhamAM pAMca ochA nirayAvAsa che ane 7 mImAM pAMca ja anuttara nirayAvAsa che. 1. anantaroddezakasyAntimasUtreSu arhadAdaya uktAH, te ca pRthivyAM bhavantIti, athavA pRthivIto'pyudvattya manujatvamavAptAH santaste bhavantIti pRthivIpratipAdanAya, tathA 'puDhavitti yad uddezakasaMgrahiNyAm-uktaM tatpratipAdanAya cAha:-'kai Na' ityAdi. tatra 'rayaNappabha tti narakavarja prAyaH prathamakANDe indranIlAdibahuvidharatnasaMbhavAd ratnAnAM prabhA dIptiryasyAM sA ratnaprabhA. yAvat-karaNAd idaM dRzyam-'zarkarApramA, vAlukAprabhA, paGkaprabhA, dhUmaprabhA, tamaHprabhA'iti. zabdArthazca ratnaprabhAvaditi. 'tamatama'tti tamastamaprabhetyarthaH, tatra prakRSTaM tamaH tamastamam , tasyeva prabhA yasyAH sA tamastamaprabhA. etAsu ca narakAvAsA bhavanti iti tAn , AvAsAdhikArAcca zeSajIvAvAsAn parimANato darzayannAhaH'imIseNaM' ityAdi. asyAM vineyapratyakSAyAm. 'narayAvAsasayasahassa'tti Avasanti yeSu te AvAsAH, narakAzca te AvAsAzca iti narakAvAsAH, teSAM yAni zatasahasrANi tAni tathA iti. zeSapRthivIsUtrANi tu gAthAnusAreNAdhyeyAni, ata evAha:-'gAha'tti sA ceyam-'tIsA ya panavAsA' ityAdi. sUtrAbhilApazcaH- sakarappabhAe NaM bhaMte ! puDhavIe kai narayAvAsasayasahassA paNNattA ? goyamA ! paNavIsaM nirayAvAsasayasahassA pannattA.' ityAdiriti. 1. mUlacchAyAH-kati bhagavan / pRthivyaH prajJaptAH ? gItama ! sapta pRthivyaH prajJaptAH, tadyathAH-ratnaprabhA yAvat-tamastamA. asyAM bhagavan / ratnaprabhAyA pRthivyAM kati nirayA''vAsazatasahasrANi prajJaptAni ? gautama | triMzad nirayAvAsazatasahasrANi prajJaptAni. gAthAH-triMzaca paJcaviMzatiH paJcadaza darAva ca zatasahasrANi, trINi ekaM paJconam ; paJca evA'nuttarA nirayAH-anu0 1.pra. chAyAH-zakaMrAprabhAyAM bhagavan / pRthivyAM kati nirayAvAsazatasahasrANi prajAtAni? gautama paJcaviMzatinirayAvAsazatasahasANA pratA . Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khapramA. 142 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 5. 1..AgaLanA uddezakamAM chevaTane bhAge ahaMta vagere saMbaMdhe hakIkata kahI che. ane te arhata bagere koi samaye pRthivInA jIvarUpe paNa hoya . mATe, athavA pRthivIkAyarUpa gatithI nIkaLIne manuSyapaNuM meLave tyAre ja te aheta vagere thai zake che. mATe have pRthivI viSe pratipAdana karakhA sAla ane AgaLa AvelI prathama zatakanI saMgraha gAthAmAM je ['puDhavitti] e pada kayuM che tenuM pratipAdana karavA A uddezakanI zaruAta karatAM kahe che keH['kai NaM' ityAdi] temA ['rayaNappabha'tti] ratnaprabhA, 'ratnaprabhA'no zabdArtha A cha:-ratnaprabhA pRthivImAMtraNa kAMDa che:-ratnakAMDa, jalakAMDa ane paMkakAMDa. te praNa kAMDamAMnA prathama kAMDamAM narakAvAsavALI jagyA sivAya bIjI jagyAe aneka prakAranA iMdranIlAdi ratno hoya che ane tethI je jagyAe te ratnonI prabhA-kAMti-paDe te jagyAnuM nAma 'ratnaprabhA' kahevAya. A sthaLe 'yAvat' zabda mUkyo che mATe A pramANe samajavuH-zarkarAprabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA ane tamaHprabhA. e badhA zabdono artha 'ratnaprabhA' zabdanI peThe ja jANavo. [ 'tamatama'tti] tamastamaprabhA, teno artha A che:-'tamastama' eTale ghaNuM ja aMdhAru, je jagyAe ghaNu aMdhAruM che evI ( ghaNA aMdhArA jevI ) prabhAvALI te 'tamastamaprabhA' kahevAya. uparanI badhI pRthivIomAM narakAvAso hoya che. mATe have te narakanA AvAso raheThANo-nuM parimANapUrvaka pratipAdana karavA ane AvAsanA adhikArathI bAkI badhA jIvonA AvAsonuM paNa parimANapUrvaka pratipAdana karavA kahe cha:-['imIse the' ityAdi] 'imIse' eTale AmAM-pUchanAra ziSyane pratyakSabhUta A pRthivImAM, inarayAvAsasayasahassa' ti] jemAM (jIvo) rahe te AvAsa ane narakarUpa je AvAsa, te narakA''vAsa, teonA je zatasahasro te narakAvAsa zatasahasro arthAt lAkho narakAvAsa. bAkInI badhI pRthivI saMbaMdhenA sUtro gAthAne anusAre jANavAM. mATe ja kahe che keH-[gAha'tti] te gAthA A cheH-tIsA ya pannavIsA''ityAdi ] sUtrano abhilApa to A pramANe kahevoH-'sakkarappabhAe' NaM bhaMte ! puDhavIe kai narayAvAsasayasahassA paNNattA ? goyamA! paNavIsa narayAvAsasayasahassA paNNattA' ityAdi. matamA. AvAsa. gAyA. asurakumArAvAsa. 166. pra0--kevaDyA NaM bhaMte ! asurakumArAvAsasayasahassA panattA? 166. u0--evaM: causaTThI asurANaM caurAsII ya hoi nAgANaM, bAvattariM suvaNNANaM vAukumArANa channauI. dIva-disA-udahINaM vijjukumAriMda-thaNiyama-ggINaM, chaNhaM pi juyalayANaM chAvattarimo sayasahassA. 166. pra0--he bhagavan ! asurakumAronA keTalA lAkha AvAso kahyA che ? 166. u0-he gautama! te AvAso A pramANe kahyA che:asurakumAronA cosaTha lAkha AvAso kathA che. tema ja nAgakumAronA corAzI lAkha, suvarNakumAronA bahutera lAkha, vAyukumAronA channu lAkha tathA dvIpakumAra, dikkumAra, udadhikumAra, vidyutkumAreMdra, stanitakumAra ane agnikumAra, e chae yugalakanA chotera lAkha AvAso kahyA che. 2. 'chaNhaM pi juyalayANaM'ti dakSiNo-ttaradigbhedenA'surAdinikAyo vibhedo bhavatIti yugalAni uktAni, tatra SaTsu yugaleSu pratyeka SaTsaptatirbhavanalakSANAmiti. eSAM cAsurAdinikAyayugalAnAM dakSiNottaradizorayaM vibhAgaH-"cautIsA, caucattA, advatIsaM, ca sayasahassAo, pannA, cattAlIsA, dAhiNao huMti bhavaNAI." 'cattAlIsa'tti dvIpakumArAdInAM SaNNAM pratyekaM catvAriMzad bhavanalakSA:-"tIsI, cattAlIsA, cottIsaM, ceva sayasahassAiM, chAyAlA, chattIsA, uttarao hoti bhavaNAI." 'chattIsa'tti dvIpakumArAdInAM SaNNAM pratyekaM SaTtriMzad bhavanalakSANi iti. mamukumArAvAsa. 2. ['chaNhaM pi juyalayANa ti] asurAdino nikAya be bhedavALo che-eka dakSiNano ane bIjo uttarano, mATe ahIM 'cha yugala' ema kardA che. te chae yugalaMnA asurone eka ekane chahu~tera chahu~tera lAkha bhavano che. e asurAdinikAyanA yugalono dakSiNa ane uttara dizAmAM A pramANe vibhAga che:"cotrIza lAkha, cumALIza lAkha, ADavIza lAkha, pacAsa lAkha ane cALIsa lAkha bhavano dakSiNa dizA tarapha hoya che." ['cattAlIsa'tti] dvIpakumArAdika chane pratyekane cALIsa cALIsa lAkha bhavano hoya che. tathA "trIza lAkha, cALIza lAkha, cotrIza lAkha, chetALIza lAkha ane chatrIza lAkha bhavano uttara dizA tarapha hoya che" ['chattIsa' tti] dvIpakumArAdika chane pratyeka pratyekane chatrIza lAkha bhavano hoya che. 1. jUo pR0 8 muMH-anu. 1. mUlacchAyAH-kiyanti bhagavan! asurakumArAvAsazatasahasrANi prajJaptAni? evam:-catuSpaSTiH asurANAM caturazItizca bhavati nAgAnAm, dvisaptatiH suvarNAnAM vAyukumArANAM SaNNavatiH. dvIpa-dig-udhInAM vidyutkumArendra-stanitA-pInAm , SaNNAmapi yugalakAnAM SaTsaptatiH zatasahasANi:-anu. 1. pra. chAyAH-catustriMzat , catuzcatvAriMzat , aSTAtriMzat , ca zatasahasrANi, paJcAzadU, catvAriMzad dakSiNato bhavanti bhavanAni. 2. trizat, catvAriMzat , catustriMzat , caiva zatasahasrANi, patriMzat uttarato bhavanti bhavanAniH-anu. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 5 143 bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. pRthivIkAyikAdiAvAsa. 167. pra0 kevaiyA NaM maMte ! puDhavikAIyAvAsasayasahassA 167. pra0-he bhagavam ! pRthivIkAyikonA. keTalA lAkha patracA ? - AvAso kaDA che ! 167. u0-goyamA ! asaMkhejjA puDhavikkAiyAvAsasayasa- 167. u0-he gautama ! pRthivIkAyikonA asaMkhyeya lAkha hassA panattA, jAva-asaMkhijjA joisiyavimANAvAsasayasahassA AvAso kahyA che. ane e pramANe yAvat-jyotiSikonA asaMkhyeya panattA.. lAkha vimAnAvAso jANavA. 168.pra0-sohamme NaM bhaMte ! kappe kevaIyA vimANAvAsA 168. pra0--he bhagavan ! saudharma kalpamA keTalA vimAnApannatA ? vAso kahyA che ! 168. u0-goyamA ! battIsaM vimANAvAsasayasahassA panacA 168. u0--he gautama / tyo batrIza lAkha vimAnAvAso evaM: kahyA che. A pramANe:battIsa-TThAvIsA bArasa-aTTa-cauro sayasahassA, anukrame batrIza lAkha, aTThAvIza lAkha, bAra lAkha, ATha lAkha, pannA-cattAlIsA chacca sahassA sahassAre. cAra lAkha, pacAsa hajAra, cAlIza hajAra vimAnAvAso jANavA. ANaya-pANayakappe cattAri sayA''raNa-cue tiNNi, ane cha hajAra vimAnAvAso sahasrAra devalokamAM che. Anata ane satta vimANasayAI causu vi eesu kppesu.| prANata kalpamA cAraso, AraNa ane acyutamA traNaso arthAt e cAra ekkArasuttaraM heDimesu sattuttaraM sayaM ca majjhamae, kalpomAM maLI sAtaso vimAnAvAso che. ekasone agyAra vimAnAvAso sayamegaM uvarimae paMceva aNuttaravimANA. nIcalA-adhastana-mAM, ekasone sAta vacalA-madhyama-mAM tathA ekaso uparanA-uparimaka-mAM che. ane anuttara vimAno to pAMca ja che. sthitisthAna. .. saMgahoH-puDhavI dviti-ogAhaNa-sarIra-saMghayaNameva saMThANe, saMgrahaH-pRthivI vagere jIvAvAsomAM sthiti, avagAhanA, .. lessA-diTThI-NANe jogu-vaoge ya dasa dvANA. zarIra, saMhanana, saMsthAna, lezyA, dRSTi, jJAna, yoga ane upayoga e daza sthAna saMbaMdhe vicAravAnuM che. 169. pra0-imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe 169. pra0-he bhagavan ! e ratnaprabhA pRthivInA trIza lAkha nirayAvAsasayasahassesu egamegaMsi nirayAvAsaMsi neraiyANaM keva- nirayAvAsomAMnA eka eka nirayAvAsamA rahenArA nairayikonA keTalAM iyA ThitihANA pannattA ? sthitisthAno kahyA cha arthAt eka eka nirayAvAsamA rahenArA naira yikonI keTalI keTalI umara kahI che ! 169. u0-goyamA ! asaMkhejjA ThitiTThANA pannattA, taM 169. u0--he gautama! teonAM asaMkhya sthitisthAno jahA:-jahaNiyA ThitI samayAhiyA, jahaNiyA ThiI samayAhiyAH kayAM che. te A pramANe:-ochAmA ochI umara daza hajAra varSanI jAva-asaMkhejasamayAhiyA jahaNiyA ThitI. tappAuggukosiyA che te eka samayAdhika, be samayAdhika e pramANe yAvat-jaghanya sthiti asaMkhyeyasamayAdhika tathA tene ucita utkRSTa sthiti paNa e pramANe che. ThitI. 1. mUlacchAyAH-kiyanti bhagavan ! pRthivIkAyikAvAsazatasahasrANi prajJaptAni ? gautama ! asaMkhyeyAni pRthivIkAyikAvAsazatasahasrANi prajJaptAni, yAvatasaMkhyeyAni jyotiSikavimAnAvAsazatasahasrANi prajJaptAni. saudharme bhagavan ! kalpe kiyanto vimAnAvAsAH prajJaptAH gautama ! dvAtriMzad vimAnAvAsazatasahasrANi prajJaptAni. evam:-dvAtriMzad-aSTAviMzatirdvAdazA-2-catvAri zatasahasrANi, paJcAzat-catvAriMzat paT ca sahasrANi sahasrAre, Anata-prANatakalpe catvAri zatAni, AraNA-cyute trINi, sapta vimAnazatAni caturvapi eteSu kalpeSu. ekAdazottaram-adhastaneSu, saptottaraM zataM ca madhyamake, zatamekamuparitane paMJca eva anuttaravimAnAniH-anu. 2. mUlacchAyAH-pRthavISu sthiti-avagAhanA-zarIra-saMhananameva saMsthAnam , lezyA-dRSTi-jJAnaM yogopayogI ca daza sthAnAni, etasyA bhagavan ! ratnapramAyAH pRthivyAstriMzati nirayAvAsazatasahasreSu ekaikasmin nirayAvAse nairayikANAM kiyanti sthitisthAnAni prajJaptAni? gautama! asaMkhyeyAni sthitisthAnAni prajJaptAni, tadyathAH-jadhanyA sthitiH samayAdhikA, jaghanyA sthitiIisamayAdhikA; yAvat-asaMkhyeyasamayAdhikA jaghanyA sthitiH. tatprAyogyotkarSakA sthitiH-anu. Jain Education international Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 5. 170. pra0-ImIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe 170. pra0--he bhagavan ! e ratnaprabhA pRthivInA trIza lAkha nirayAvAsasayasahassesu egamegaMsi nirayAvAsaMsi jahaNiyAe ThitIe nirayAvAsomAMnA eka eka nirayAvAsamA ochAmA ochI umaramA vaTTamANA neraiyA ki kohovauttA, mANovauttA, mAyovauttA, vasanArA nairayiko zuM krodhopayukta che? mAnopayukta che! mAyopalobhovauttA ? yukta che ? ke lobhopayukta cha / 170. u0-goyamA / savve vi tAva hojA kohovauttA ya. 170. u0--he gautama ! te badhAya paNa krodhopayukta hoya che. ahavA kohovauttA ya,mANovautte ya. ahavA kohovauttA ya, mANova- athavA ghaNA krodhopayukta ane ekAda mAnopayukta, athavA ghaNA krodhouttA ya. ahayA kohovauttA ya, mAyovautte ya. ahavA kohovauttA payukta ane mAnopayukta, athavA ghaNA krodhopayukta ane ekAda mAyoya, mAyovauttA ya. ahavA kohovauttA ya, lobhovautte ya. ahavA payukta, athavA ghaNA krodhopayukta ane mAyopayukta, athavA ghaNA krodhokohovauttA ya, lobhovauttA ya. ahavA kohovauttA ya, mANovautte payukta ane ekAda lobhopayukta, athavA ghaNA krodhopayukta ane lobhopaya, mAyovautte ya. kohovauttA ya, mANovautte ya, mAyovauttA ya. yukta, athavA ghaNA krodhopayukta ane ekAda mAnopayukta tathA mAyopakohovauttA ya, mANovauttA ya, mAyovautte ya. kohovauttA ya, yukta, athavA ghaNA krodhopayukta tathA ekAda mAnopayukta ane ghaNA mAmANovauttA ya, mAyovauttA ya. evaM koha-mANa-lobheNa vi cau. yopayukta, athavA ghaNA krodhopayukta mAnopayukta ane ekAda mAyopaevaM koha-mAyA-lobhe cau. evaM 12. pacchA mANeNa, mAyAe, yukta, athavA ghaNA krodhopayukta, mAnopayukta tathA mAyopayukta; e pramANe lobheNa ya koho bhayiyavvo. te kohaM amuMcatA. evaM sattAvIsaM bhaMgA krodha, mAna ane lobha sAthe bIjA cAra bhAMgA karavA. tathA e ja NeyavvA. pramANe krodha, mAyA ane lobha sAthe paNa cAra bhAMgA karavA. pachI mAna, mAyA ane lobhanI sAthe krodhavaDe bhAMgA karavA. tathA te badhA krodhane mUkyA sivAyanA e pramANe sattAvIza bhAMgA jANavA. 171. pra0-imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe 171. pra0--he bhagavan ! e ratnaprabhA pRthivInA trIza lAkha nirayAvAsasayasahasses egamegaMsi nirayAvAsaMsi samayAhiyAe nirayAvAsomAMnA eka eka nirayAvAsomA eka samayAdhika jaghanya jahannadvitIe paTTamANA neraiyA ki kohovauttA, mANovauttA, umaramAM vartatA nairayiko zaM krodhopayukta che ? mAnopayukta che ! mAyomAyovauttA, lobhovauttA ? payukta che ? ke lobhopayukta che ? 171. u0-goyamA / kohovautte ya, mANovautte ya, 171..u.--.he gautama ! teomA ekAda kodhopayukta, mAnomAyovautte ya, lobhovautte ya. kohovauttA ya, mANovauttA ya, payakta. mAyopayukta ane lobhopayukta hoya che. athavA dhaNA krodhopamAyovauttA ya, lobhovauttA ya. ahavA kohovautte ya, mANova- yata. mAnopayukta mAyopayukta, ane lobhopayukta hoya che. athavA koi utte ya. ahavA kohovautte ya, mANovauttA ya. evaM asItibhaMgA , bhagA eka krodhopayukta ane mAnopayukta, athavA koi eka krodhopayukta ane neyavyA, evaM jAva-saMkhejasamayAhiyA ThiI, asaMkhejjasamayAhiyA ghaNA mAnopayakta hoya che. ityAdi e pramANe eMzI bhAMgA jANavA. ThiI, tappAuNgukosiyAe ThiIe sattAvIsaM bhaMgA bhANiyavvA. ane e pramANe yAvat-saMkhyeyasamayAdhika sthitivALA nairayiko mATe paNa jANavU. asaMkhyeyasamayAdhika sthitine ucita utkRSTa sthitimA sattAvIza bhAMgA kahevA. 3. athA'dhikRtoddezakArthasaMgrahAya gAthAmAhaH--'puDhavI' ityAdi. tatra 'puDhavI' iti luptavibhaktikatvAd nirdezasya 'pRthivISu' upalakSaNatvAccAsya 'pRthivyAdiSu jIvAvAseSu' iti draSTavyamiti. 'Thii'tti sUcanAt sUtramiti nyAyAt sthitisthAnAni vAcyAnIti zeSaH. evam 'ogAhaNe'tti avagAhanAsthAnAni, zarIrAdipadAni tu vyaktAni eva, ekArAntaM ca padaM prathamaikavacanAntaM dRzyamiti. evametAni sthiti 1. mUlacchAyAH-etasyA bhagavan / ratnaprabhAyAH pRthivyAtriMzati nirayAvAsazatasahasreSu ekaikasmin nirayAvAse jaghanyayA sthityA vartamAnA nairayikAH kiM krodhopayuktAH, mAnopayuktAH, mAyopayuktAH, lobhopayuktAH ? gautama! sarve'pi tAvad bhaveyuH krodhopayuktAztha, athavA krodhopayuktAzca, mAnopayuktazca, athavA krodhopayuktAzca, mAnopayuktAca. athavA krodhopayuktAca, mAyopayuktazca. athavA kodhopayuktAzca, mAyopayuktAzca. athavA krodhopayuktAca, lobhopayuktaca, athavA kodhopayuktAzca, lobhopayuktAzca. athavA krodhopayuktAzca, mAnopayuktaca, mAyopayuktaca. kAdhopayuktAca, mAnopayuktazca, mAyopayuktAzca. kodhopayuktAba, mAnopayuktAca, mAyopayuktazca. krodhopayuktAca, mAnopayuktAca, mAyopayuktAzca. evaM koSa-mAnalobhenA'pi catvAraH, evaM krodha-mAyA-lobhena catvAraH, evaM. pavAda mAnena, mAyayA, lobhena ca krodho bhaktavyaH, te krodham-amuJcantaH, evaM saptaviMzatirbhazA jJAtavyAH, etasyA bhagavan / ramaprabhAyAH pRthivyAtriMzati nirayAvAsazatasahasraSu ekaikasmin nirayAvAse samayAdhikayA jaghanyasthityA vartamAnA nairayikAH kiM krodhopayuktAH, mAnopayuktAH, mAyopayuktAH, lobhopayuktAH ? gItama! kodhopayuktazca, mAnopayuktaca, mAyopayuktatha, lobhopayuktaca. krodhopayuktAca, mAnopayuktAca, mAyopayuktAtha, lobhopayuktAzca. athavA krodhopayuktaca. mAnopayuktazca. athavA krodhopayuktaca, mAnopayuktAzca. evam azItirbhamA jJAtavyAH, evaM yAvat-saMkhyeyasamayAdhikA sthitiH, asaMkhyeyasamayAdhikA sthitiH. tatprAyogyotkarpikyA sthityA saptaviMzatirbhamA bhaNitavyAH-anu. . Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 5. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, .145 sthAnAdIni daza vastUni ihodezake vicArayitavyAni iti gAthAsamAsArthaH. vistarArthaM tu sUtrakAraH svayameva vakSyatIti. tatra ratnaprabhApRthivyA sthitisthAnAni tAvat prarUpayannAhaH-'imIse the' ityAdi vyaktam, navaram-'egamegaMsi nirayAvAsaMsi'tti pratinArakAvAsamityarthaH. 'ThitIdvANa' ti AyaSo vibhAgAH, 'asaMkheja'tti saMkhyAtItAni, kathaM ! prathamapRthivyapekSayA jaghanyA sthitirdaza varSasahasrANi, utkRSTA tu sAgaropamam . etasyAM caikaikasamayavRddhyA'saMkhyeyAni sthitisthAnAni bhavanti, asaMkhyeyatvAt sAgaropamasamayAnAm. ityevaM narakAvAsA'pekSayA'pyasaMkhyeyAnyeva tAni. kevalaM teSu jaghanyotkRSTavibhAgo granthAntarAdavaseyaH, yathA-prathamaprastaTanarakepu jaghanyA sthitirdaza varSasahasrANi, utkRSTA tu navatiH sahasram-iti. etadeva darzayannAhaH-'jahaNiyA ThitI' ityAdi. jaghanyA sthitirdazavarSasahasrAdikA ityekaM sthitisthAnam, tacca pratinarakaM bhinarUpam , sA eva samayAdhiketi dvitIyam , idamapi vicitram , evaM yAvadasaMkhyeyasamayAdhikA sA. sarvAntimasthitisthAnadarzanAyA''haH-'tappAunakosiyA tti utkRSTA'sAvanekavidheti viziSyate, tasya vivakSitanarakAvAsasya prAyogyA ucitA, utkarSikA tatprAyogyotkarSikA, ityaparaM sthitisthAnam , idamapi vicitram , vicitratvAdukarSasthiteriti. evaM sthitisthAnAni prarUpya teSveva krodhAdhupayuktatvAd nArakANAM vibhAgena darzayannidamAhaH-'imIse NaM' ityAdi. 'jahaniyAe ThiIe vaTTamANa' tti yA yatra narakAvAse jaghanyA tasyAM vartamAnAH kiM kohovauttA' ityAdiprazne 'savve vi' ityAdi uttaram. tatra ca pratinarakaM jaghanyasthitikAnAM sadaiva bhAvAt , teSu ca krodhopayuktAnAM bahutvAt saptaviMzatirbhaGgakAH. ekAdisaMkhyAtasamayAdhikA'jaghanyasthitikAnAM tu kAdAcitkatvAt , teSu ca krodhAdhupayuktAnAmekatvAnekatvasaMbhavAda azItirbhaGgakAH. 3. have cAlu uddezakanA arthano saMgraha karanArI gAthA kahe che:-['puDhavI' ityAdi.] pRthivI eTale pRthivIomAM, 'pRthivI' e nirdeza bIjA arthane saMgraha jANavAnI nizAnIrUpa-upalakSaNarUpa-hovAthI teno artha A pramANe samajavo-pRthivyAdika jIvAvAsomA ['ThiItti sthitisthAno kahebAM. [evaM . ogAhaNe'tti] avagAhanAsthAno. zarIrAdi pado to spaSTa ja che. e pramANe sthitisthAna vagere daza vastu saMbaMdhe A uddezakamAM vicAra karavAno che. pUrvokta gAthAno A saMkSipta artha che. te gAthAnA vistIrNa arthane to graMthakAra potAnI jANe ja kaheze. temAM sauthI prathama ratnaprabhA pRthivImAM sthitisthAnone nirUpayA kahe che ke:-['imIse NaM' ityAdi.] e sUtra vyakta che. vizeSa A che ke, / 'egamegaMsi nirayAvAsaMsitti] arthAt eka eka narakAbAse, ThitiThThANa'tti] sthiti-AyuSya, sthAna-vibhAga arthAt sthitisthAno eTale AyuSyanA vibhAgo, [ 'asaMkhejatti] asaMkhyeya che. te kevI sthitisthAna, rIte ? to kahe che ke, prathama pRthivInI apekSAe thoDAmAM thoDI AvaradA dasa hajAra varSanI hoya che ane vadhAremA vadhAre AvaradA sAgaropama sudhInI hoya che. have e thoDAmAM thoDI sthitimAM-umaramAM-eka eka samaya vadhArIe to e ratnaprabhA pRthivImA AvaradAnA asaMkhyeya vibhAga thAya che. jema ke; koi jIvanI dasa hajAra varSanI AvaradA, koinI dasa hajAra varSa ane eka samaya vadhAre, koinI dasa hajAra varSa ane be samaya vadhAre, ema eka eka samaya vadhArIne sAgaropama sudhI pahoMcADavU. ane e prakAre ratnaprabhA pRthivImA AvaradAnA asaMkhyeya vibhAga thai zake che. kAraNa ke sAgaropamanA samayo asaMkhyeya che. e pramANe narakAvAsonI apekSAe paNa te sthitisthAno asaMkhyeya che. mAtra te narakAvAso viSeno jaghanyatA ane utkRSTatA saMbaMdhI vicAra bIjA graMthathI jANavo. jema ke pahelA pAthaDAmA rahela narakAvAsomAM jaghanya sthiti dasa hajAra varSadI ane utkRSTa sthiti nevu hajAra varSanI che. e ja vAtane darzAvatA kahe che keH-['jahaNiyA ThitI' ityAdi.] ochAmA ochI sthiti dasa hajAra varSanI che. e eka sthitisthAna che. ane te sthitisthAna pratyeka narake bhinna bhinna che. te ochAmA ochI sthitimAM eka samaya vadhArIe to te bIjuM sthitisthAna kahevAya, ane e paNa vicitra che. e pramANe te ochAmA ochI sthitimAM yAvat asaMkhyeya samaya vadhAravA. have sauthI chelluM sthitisthAna dekhADavA kahe che keH-['tappAuggukkositti] e utkRSTa sthiti aneka prakAranI che mATe tene vizeSaNadvArA jagAve che ke, te utkRSTa sthiti tatprAyogya hovI joie. tatprAyogya eTale te vivakSita narakAvAsane yogya-ucita-evI utkRSTa sthiti te 'tatprAyogyotkRSTasthiti' kahevAya. e eka bIju sthitisthAna che ane te paNa vicitra che. kAraNa ke utkRSTa sthiti vicitra hoya che. e pramANe sthitisthAnonuM nirUpaNa karI temAM ja rahelA krodhAdi upayogabALA nArakono vibhAgapUrvaka dekhADa karatAM A sUtra kahe che:-[imIse gaM' ityAdi.] [ 'jahanniyAe ThiIe vaTTamANatti ] je narakAvAsamA ochAmA ochI jeTalI sthiti hoya temAM vartatAochAmA ochI AvaradAvALA ['kiM kohovauttA' ityAdi.] zuM krodhopayukta che ? ityAdi prazna che. ane teno uttara A che ke:--[ 'savve vi' ityAdi.] krodhopayuktAdi. dareka narake ochAmA ochI umaravALA nairayiko hamezA ja hoya che. ane temAM paNaM krodhopayukta nairayiko ghaNA hoya che mATe te saMbaMdhe sattAvIza bhAMgA jANavA. tathA eka, be ke traNathI mAMDI saMkhyAta samayanA vadhArAvALI ajaghanya sthitinA nairayiko koi vakhata ja hoya che ane tema hovAthI temAM krodhAdi upayukta nairayikonI saMkhyA eka ane aneka hoya che. mATe te saMbaMdhe eMzI bhAMgA samajavA. 1. ekendriyeSu tu sarvakaSAyopayuktAnAM pratyekaM bahUnAM bhAvAdabhaGgakam . Aha caH-"saMbhavai jahiM viraho asII bhaMgA tahiM karejjAhi, jahiyaM na hoI viraho abhaMgayaM, sattavIsA vA." ayaM ca tatsattA'pekSo viraho draSTavyaH, na tUtpAdApekSaH, yato ratnaprabhAyAM caturvizatimuhUrta utpAdavirahakAla uktaH, tatazca yatra saptaviMzatirbhaGgakA ucyante tatrApi virahabhAvAdazItiH prApnoti, saptaviMzatezcAbhAva eveti. tatra 'savve vi tAva hojjA kohovautta'tti pratinarakaM svakIyasvakIyasthityapekSayA jaghanyasthitikAnAM nArakANAM sadaiva bahUnAM sadbhAvAt , nArakabhavasya ca 1. A zabdanI sAtamI vibhakti lopAelI che, mATe teno sAtamI vibhakti jevo artha karavo. 2. A zabdano 'sthitisthAna' artha karavo. kAraNa ke sUtra to sUcaka ja hoya che. mATe ahIM 'sthiti' eTalaM TuMkuM mUkyuM che. 3. ekArAMta pada pahelI vibhaktivALu jANavUH-dhIabhayadeva. 1. pra. chAyAH-saMbhavati yatra virahaH, azIti bhanAn tatra kuryAt , yatra na bhavati virahaH (tatra) abhaGgAkam , saptaviMzativAH-anu.. 19 bha.sU. For Private Personal Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viraha. nArakabhava. saMtApIca. zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe - zataka 1. - uddezaka 50 dhodapracuratvAt sarva eva krodhopayuktA bhaveyurityeko bhaGgaH . ' ahavA' ityAdinA dvi- tri- catuH saMyoge bhaGgA darzitAH tatra dvikasaMyoge bahuvacanAntaM krodhamamuJcatA SaD bhaGgAH kAryAH, tathAhiH - krodhopayuktAzca, mAnopayuktazca tathA krodhopayuktAzca mAnopayuktAzca. evaM mAyayA ekatva - bahutvAbhyAM dvau, lomena ca dvau, evamete dvikasaMyoge SaT. trikasaMyoge tu dvAdaza bhavanti, tathAhiH - krodhe nityaM bahuvacanam, mAna-mAyayorekavacanamityekaH, mAnaikatve mAyAbahutve ca dvitIyaH, mAne ca bahuvacanaM mAyAyAmekatvamiti tRtIyaH, mAnabahutve mAyAbahutve ca caturthaH punaH krodha-mAna-lobhairitthameva catvAra punaH krodha- mAyA - lobhairitthameva catvAraH evamete dvAdaza. catuSkasaMyoge tu aSTau, tathAhi: - krodhe bahuvacanena mAna-mAyA-lobheSu ca ekavacanena ekaH, itthameva lobhe bahuvacanena dvitIyaH - evametAvekavacanAntamAyayA jAto. evaM bahuvacanAntamAyayA'nyau dvau, evamete catvAraH ekavacanAntamAnena jAtAH evameva bahuvacanAntamAnena catvAraH - ityevamaSTau evamete jaghanyasthitiSu nArakeSu saptaviMzatirbhavanti, jaghanyasthitau hi bahavo nArakA bhavanti, ataH krodhe bahuvacanameva, 146 4. ekeMdriya jIvomAM to badhA kaSAyamAM upayukta jIvo pratyeka gatimAM (pRthivImAM, jaLamAM, vAyumAM, agnimAM ane vanaspatimAM ) ghaNA che mATe 'abhaMgaka samaja. kayuM che ke :- "jyAM virahano saMbhava hoya tyAM eMzI bhAMgA karavA ane jyAM virahano saMbhava na hoya tyAM abhaMgaka ke sattAvIza mAM samajavA." A gAthAmAM kahela viraha krodhAdi upayukta nairayikonI sattAnI apekSAe jANavo. paNa nairayikonA utpAdanI apekSAe na jANavo. kAraNa ? ratnaprabhAmAM covIza muhUrtano utpAda viraha kALa kayo che. ane jo ahIM utpAdanI apekSAe viraha levAmAM Ave to jyAM sattAvIza bhAMgA kahevAmAM AvyA tyAM paNa utpAdano viraha hovAthI eMzI bhAMgA thavA joie ane sattAvIza bhAMgA to kyAMi thavA ja na joie. ane zAstrakAre to sattAvIza bhAMgA samaja vAnuM paNa lakhyuM che, mATe arhII~ utpAdApekSa viraha na samajavo. temAM [ 'sabbe vi tAba hojjA kohovautta'tti ] dareka narake pota potAnI sthitinI apekSA jaghanya sthitivALA nairayiko niraMtara ja ghaNA hoya che. ane nAraka bhava krodhanA udayathI atyaMta vyApta che. mATe 'badhA ya nairayiko krodhopayukta che' esa aika bhAMgo samajavo. ['ahavA'] ityAdi sUtravaDe dvikasaMyoga, trikasaMyoga ane catuSkasaMyoga saMbaMdhI bhAMgAo darzAvyA che. temAM dvikasaMyogamAM bahuvacanAMda krodhane sAthe rAkhI che bhAMgA karavA. te bhAMgA karavAnI rIti A pramANe cheH-badhe ThekANe krodhane bahuvacanAMta rAkhI mAna, mAyA ane lobhane ekavacanAMta tathA bahuvacanAMta rAkhavAthI nIce darzAvyA pramANe cha bhAMgA dvika saMyogamAM thAya che ane trikasaMyogamAM to bAra bhAMgA thAya che. te bhAMgA karavAnI paddhati nIce jaNAvela bhAMgA pramANe samajavI. catuSkasaMyogamAM to ATha bhAMgA thAya che te ATha bhAMgA karavAnI rIti A he :'krodha' mAM bahuvacana rAkhI ane 'mAna' 'mAyA' tathA 'lobha' mAM ekavacana rAkhI prathama bhAMgo karavo. e ja pramANe bIjo bhAMgo karavo, paNa 'lobha 'ne bahuvacanAMta karI devo. eja pramANe bIjA be bhAMgA karavA, paNa 'mAyA'ne bahuvacanAMta karI devI. e ja pramANe bIjA cAra bhAMgA karavA, paNa 'mAna' ne bahuvacanAMta karI devo. e pramANe catuSka saMyogamAM ATha bhAMgA jANavA. e pramANe jaghanya sthitivALA nairayikomA - 1-6-12-8-e badhA maLIna. sattAvIza bhAMgA thAya che. e sattAvIze bhAMgAmAM 'krodha' bahuvacanAMta ja rahe che. kAraNa ke jaghanya sthitimA rahenArA nairayiko ghaNA hoya che. 5. 'samayAhiAe jahaNNaThiIe vaTTamANA neraiyA kiM kohovauttA ?' ityAdipraznaH ihottaram - 'kohovautte ya' ityAdayo'zItirbhaGgAH, iha samayAdhikAyAM yAvat saMkhyeyasamayAdhikAyAM jaghanyasthitau nArakA na bhavantyapi bhavanti cedeko vA'neko veti tataH krodhAdiSu ekatvena catvAro vikalpAH, bahutvena cAnye catvAra eva dvika saMyoge caturviMzatiH, tathAhiH - krodha - mAnayorekatva - bahutvAbhyAM catvAraH, evaM krodha - mAyayoH, evaM krodha-lobhayoH, evaM mAna-mAyayoH, evaM mAna-lobhayoH, evaM mAyA-lobhayoriti dvikayoge caturviMzatiH. trikasaMyoge dvAtriMzat tathAhi :krodha - mAna-mAyAsvekatvenaikaH, eSveva mAyAbahutvena dvitIyaH, evametau mAnaikatvena dvAveva, anyau tadvaddutvena - evamete catvAraH - krodhaikatvena catvAra eva. anye krodhabahutvena, ityevamaSTau krodha - mAna-mAyAtrike jAtAH tathaivAnye'STau krodha - mAna-lobheSu tathaivAnye'STau krodha - mAyA -lobheSu, tathaivA'nye'STau mAna-mAyA-lobheSu iti dvAtriMzat catuSkasaMyoge SoDaza, tathAhi :- krodhAdiSu ekatvenaikaH, lobhasya vahutvena dvitIyaH, evametau mAyaikatvena, tathAnyau mAyAbahutvena, evamete catvAro mAnaikatvena tathAnye catvAraH evaM mAnabahutvena, evamete'STau krodhaikatvena, evamanye'STau 1. (1) krodhopayukto. 2. (1) krodhopayukto. mAnopayukta. (2) krodhopayukto mAnopayukto ( 3 ) krodhopayukto. mAyopayukta. (4) krodhopayukto. mAyopayukto. (5) krodhopayukto lobhopayukta. (6) krodhopayukto lobhopayukto. 3. (1) krodhopayukto mAnopayukta mAyopayukta. (2) krodhopayukto mAnopayukta mAyopayukto (3) krodhopayukto. mAnopayukto. mAyopayukta. (4) krodhopayukto mAnopayukto. mAyopayukto. (5) krodhopayukto mAnopayukta. lobhopayukta. (6) krodhopayukto mAnopayukta. lobhopayukto. (7) krodhopayukto mAnopayukto lobhopayukta. (8) krodhopayukto mAnopayukto. ' lobhopayukto ( 9 ) krodhopayukto. mAyopayukta. lobhopayukta. (10) krodhopayukto. mAyopayukta. lobhopayukto. (11) krodhopayukto. mAyopayukto lobhopayukta. (12) krodhopayukto. mAyopayukto lobhopayukto. 4. (1) krodhopayukto mAnopayukta mAyopayukta. lobhopayukta. (2) krodhopayukto mAnopayukta mAyopayukta. lobhopayukto (3) krodhopayukto mAnopayukta. mAyopayukto lobhopayukta. (4) krodhopayukto mAnopayukta. mAyopayukto lobhopayukto. (5) krodhopayukto mAnopayukto. mAyopayukta. lobhopayukta. (6) krodhopayukto mAnopayukto. mAyopayukta. lobhopayukto. (7) krodhopayukto mAnopayukto. mAyopayukto lobhopayukta. (8) krodhopayukto. mAnopayukto. mAyopayukto lobhopayukto.: - anu0 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 5. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, 147 sabasalena iti SoDazaM. evamete sarva evAzItiriti. ete ca jaghanyasthitau ekAdisaMkhyAtAntasamayAdhikAyAM bhavanti. asaMkhyAtasamayAdhikAyAstu jaghanyasthiterArabhya utkRSTasthiti yAvat saptaviMzatibhaGgAste eva, tatra nArakANAM bahutvAditi. 4.samayAhiAe jahaNNaThiIe vaTTamANA neraiA kiM kohovuttaa|' ityAdi.]e prazna sUtra che. teno uttara A che:-'kohovautte ya ityAdi. arthAta uttaramA kala eMzI bhAMgA thAya che. eka samayathI mAMDIne yAvat-saMkhyeya samayanA vadhArAvALI jaghanya sthitimA nArako nathI hotA. jo hoya che to eka poya ane ghaNA paNa hoya che.ane tema hovAthI krodha, mAna, mAyA ane lobhamA eka saMkhyAvaDe cAra mAMgA thAya che. tathA temAMja bahusaMkhyAvaDe bIjA cAra. cAra. sA mAMgA thAya. dvika saMyogamAM covIza bhAMgA thAya che. te bhAMgA karavAnI rIti A che:-krodha ane mAnamA ekavacana tathA bahuvacana rAkhI cAra covIza. bhAMgA karavA.e ja pramANe krodha ane mAyAnA cAra. krodha ane lobhanA cAra, mAna ane mAyAnA cAra, mAna ane lobhanA cAra tathA mAyA ane lomanA cAra bhAMgA karavA. e badhA maLIne covIza bhAMgA thAya che. trika saMyogamA batrIsa~ bhAMgA thAya che. te batrIza mAMgA karavAnI A paddhati cha:-krodha, mAna, patrIza. ane mAyA e badhAmAM eka vacana rAkhI prathama bhAMgo karavo. e ja bhAMgAmA 'mAyA' mA bahuvacana rAkhI bIjo mAMgo karavo. e banne bhAMgAmAM 'mAna'ne vahavacanAMta rAkhI bIjA be-kula cAra-mAMgA karavA. e cAre mAMgAmA 'krodha'ne bahuvacanAMta rAkhI bIjA cAra-kula ATha-bhAMgA karavA. e pramANe krodha, mAna ane mAyA saMbaMdhe trikasaMyogI ATha bhAMgA thayA. eja pramANe vIjA ATha mAMgA krodha, mAna ane lobha saMbaMdhe karavA. teja prakAre bIjA ATha mAMgA krodha, mAyA ane loma saMbaMdhe karavA. ane tevI ja rItie bIjA ATha bhAMgA mAna, mAyA ane loma saMbaMdhe karavA. e badhA maLIne kula batrIza bhAMgA trika saMyogamA thAya che. catuSka saMyogamA soLe bhAMgA thAya che. te bhAMgA karavAnI A rIti cha:-krodha, mAna, mAyA ane lobha e soLa, badhAmAM ekavacana rAkhavAthI prathama bhAMgo thAya che. e ja bhAMgAmA 'lobha' ne bahuvacanAMta karavAthI bIjo mAMgo thAya che. e banne bhAMgAmA 'mAyA' ne bahuvacanAMta karavAthI bIjA be-cAra-mAMgA thAya che. e cAre bhAMgAmAM 'mAna' ne bahuvacana lagADavAthI bIjA cAra-ATha-mAMgA thAya che ane e AThe mAMgAmA 'krodha'ne bahuvacanAMta karavAthI bIjA ATha-kula soLa-bhAMgA catuSkasaMyogamA thAya che. e pramANe 4-4-24-32-16 e badhA maLIne kula eMzI bhAMgA thAya che. ekAdi samayathI mAMDI saMkhyAta samaya sudhInA vadhArAvALI jaghanya sthitimA pUrvokta eMzI bhAMgA thAya che ane asaMkhyAta 80. samaya sudhInA vadhArAvALI jaghanya sthitithI mAMDI utkRSTa sthiti sudhI to pUrvokta sattAvIza bhAMgA ja thAya che. kAraNa ke te sthitivALA nArako ghaNA hoya che. na rAkhavAthI prathama bhAgAmA cAra bhAMgAmA 'mAna' ne bahupa mA 4-4-24-32 1. (1) krodhopayukta. (2) mAnopayukta. (3) mAyopayukta. (1) lobhopayukta. 2. (7) krodhopayukto. (2). mAnopayukto. (2) mAyopayukto. (4) lobhopayuktoH-anu.. 3. (7) krodhopayukta. mAnopayukta. (2) krodhopayukta. mAnopayukto. (1) krodhopayukto. mAnopayukta. (4) krodhopayukto. mAnopayukto. (5) krodhopayukta. mAyopayukta. (6) krodhopayukta. mAyopayukto. (7) krodhopayukto. mAyopayukta. (6) krodhopayukto. mAyopayukto. (9) kodhopayukta. lobhopayukta. (10) krodhopayukta. lobhopayukto. (11) krodhopayukto. lobhopayukta. (12) krodhopayukto. lobhopayukto. (13) mAnopayukta. mAyopayukta. (14) mAnopayukta. mAyopayukto. (15) mAnopayukto. mAyopayukta. (16) mAnopayukto mAyopayukto. (15) mAnopayukta. lobhopayukta. (18) mAnopayukta. lobhopayukto. (19) mAnopayukto. lobhopayukta. (20) mAnopayukto. lobhopayukto. (21) mAyopayukta. lobhopayukta. (22) mAyopayukta. lobhopayukto. (23) mAyopayukto. lobhopayukta. (24) mAyopayukto. lobhopayuktoH-anu. 4. (1) krodhopayukta. mAnopayukta. mAyopayukta. (2) krodhopayukta. mAnopayukta. mAyopayukto. (3) krodhopayukta. mAnopayukto. mAyopayukta. (4) krodhopayukta. mAnopayukto. mAyopayukto. (5) krodhopayukto. mAnopayukta. mAyopayukta. (6) krodhopayukto. mAnopayukta. mAyopayukto. (7) kodhopayuko. mAnopayukto. mAyopayukta. (6) kodhopayukto. mAnopayukto. mAyopayukto. (9) krodhopayukta. mAnopayukta. lobhopayukta. (10) kodhopayukta. mAnopayukta. lobhopayukto. (11) krodhopayukto. mAnopayukto. lobhopayukta. (12) krodhopayukta. mAnopayukto. lobhopayukto. (13) krodhopayukto. mAnopayukta. lobhopayukta. (14) krodhopayukto. mAnopayukta. lobhopayukto. (15) krodhopayukto. mAnopayukto. lobhopayukta. (16) kodhopayukto. mAnopayukto. lobhopayukto. (17) krodhopayukta. mAyopayukta. lobhopayukta. (18) krodhopayukta. mAyopayukta. lobhopayukto. (19) krodhopayukta. mAyopayukto. lobhopayukta. (20) kroghopayukta. mAyopayukto. lobhopayukto. (21) krodhopayukto. mAyopayukta. lobhopayukta. (22) krodhopayukto. mAyopayukta. lobhopayukto. (23) krodhopayukto. mAyopayukto. lobhopayukta. (24) krodhopayukto. mAyopayukto. lobhopayukto. (25) mAnopayukta. mAyopayukta. lobhopayukta. (26) mAnopayukta. mAyopayukta. lobhopayuko. (25) mAnopayukta. mAyopayukto. lobhopayukta. (28) mAnopayuka. mAyopayukto. lobhopayukto. (29) mAnopayukto. mAyopayukta, lobhopayukta. . (30) mAnopayukto. mAmopayukta. lobhopayukto. (31) mAnopayukto. mAyopayukto. lobhopayukta. (32) mAnopayukto. mAyopayukto. lobhopayuktoH-anu0 5. (1) kodhopayukta. mAnopayukta. mAyopayukta. lobhopayukta. (2) kodhopayukta. mAnopayukta. mAyopayukta. lobhopayukto. (3) krodhopayukta. mAnopayukta. mAyopayuko. lobhopayuka. (4) krodhopayukta. mAnopayukta. mAyopayuktoM. lobhopayukto. (5) krodhopayukta. mAnopayukto. mAyopayuka. lobhopayuka. (6) krodhopayukta. mAnopayuko. mAyopayukta. lobhopayukto. (7) krodhopayukta.mAnopayuko. mAyopayuko, lobhopayukta. (8) krodhopayukta. mAnopayuktI. mAyopayukto. lobhopayukto. () kodhopayukto. mAnopayukta. mAyopayukta. lobhopayukta. (10) krodhopayukto. mAnopayukta. mAyopayukta. lobhopayukto. (11) krodhopayuko. mAnopayukta. mAyopayukto. lobhopayukta. (12) krodhopayukto. mAnopayukta. mAyopayukto. lobhopayukto. (13) krodhopayukto. mAnApayukto. mAnopayukta. lobhopayukta. (14) krodhopayuko. mAnopayukto. mAyopayukta. lobhopayukto. (15) krodhopayukto. mAnopayukto. mAyopayukto. lobhopayukta. (16) krodhopayukto. mAnopayuko. mAyopayukto. lobhopayuktoH-anu. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 5. avagAhanAsthAna. 172.pra0-ImIse NaM bhaMte / rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe 172. pra0--he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImA trIza lAkha nirayAvAsasayasahassesa egamegaMsi nirayAvAsasi neraiyANaM kevaiyA nirayAvAsomAMnA eka eka nirayAvAsamAM vasatA nairayikonA avagA. ogAhaNAThANA panattA ? hanAsthAno keTalAM kayAM che ! 172. u0--goyamA ! asaMkhejA ogAhaNAThANA pannattA. 172. u0--he gautama! teonA avagAhanAsthAno asaMkhyeya taM jahA:-jahaNiyA ogAhaNA padesAhiyA, jahaniyA ogAhaNA kahyAM che. te A pramANe:-ochAmA ochI aMgulanA asaMkhyeyabhAga duppaesAhiyA, jahaniyA ogAhaNA jAva-asaMkhijjapaesAhiyA jeTalI avagAhanA te eka pradezAdhika, be pradezAdhika, e pramANe jahaNiyA ogAhaNA. tappAuggakosiyA ogAhaNA. yAvat-asaMkhyeyapradezAdhika jANavI tathA jaghanya avagAhanA ane tene ucita utkRSTa avagAhanA paNa jANavI. 173. pra0-imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe 173. pra0--he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImAM trIza lAkha nirayAvAsasayasahassesa egamegaMsi NirayAvAsaMsi jahaNiyAe o- nirayAvAsomAMnA eka eka nirayAvAsamAM jaghanya avagAhanAe vartatA gAhaNAe vaTTamANA NeraiyA ki kohovauttA0? . nairayiko zuM krodhopayukta0 che ! 173. u0-goyamA / asIibhaMgA bhANiyavvA, jAva- 173. u0--he gautama ! ahIM eMzI bhAMgA jANavA. ane e saMkhijjapaesAhiyA, jahaniyA . ogAhaNA, asaMkhejjapaesAhiyAe pramANe yAvat-saMkhyeyapradezAdhika jaghanya avagAhanAe vartatA nairajahaNiyAe ogAhaNAe vaTTamANANaM, tappAuggukosiyAe ogA- yiko mATe paNa jANavU. asaMkhyeyapradezAdhika jaghanya avagAhanAe haNAe vaTTamANANaM neraiyANaM dosu vi sattAvIsaM bhaMgA. vartatA tathA taducita utkRSTa avagAhanAe vartatA nairayikonA arthAta e bannenA paNa sattAvIza bhAMgA kahevA. 6. athAvagAhanAdvAram-tatra 'ogAhaNaTThANa'tti avagAhante Asate yasyAM sA'vagAhanA-tanuH, tadAdhArabhUtaM vA kSetram ; tasyAH sthAnAni pradezavRddhyA vibhAgAH-avagAhanAsthAnAni. tatra 'jahannitti jaghanyA aGgulA'saMkhyeyabhAgamAtrA sarvanarakeSu. 'tappAuggukkosia'tti tasyavivakSitanarakasya prAyogyA yA utkarSikA sA tatprAyogyotkarpikA, yathA trayodazaprastare dhanuHsaptakam , rani (hasta) trayam , aGgulapaTkaM ceti. 'jahaniAe' ityAdi. jaghanyAyAM tasyAmeva caikAdisaMkhyAtAntapradezAdhikAyAmavagAhanAyAM vartamAnAnAM nArakANAmalpatvAt krodhAdyupayukta eko'pi labhyate, ato'zItirbhaGgAH. 'asaMkhejjapaesA' ityAdi. asaMkhyAtapradezAdhikAyAM tatprAyogyotkRSTAyAM ca nArakANAM bahutvAt , teSu ca bahUnAM krodhopayuktatvena krodhe bahuvacanasya bhAvAd mAnAdiSu vekatva-bahutvasaMbhavAt saptaviMzatirbhaGgA bhavantIti. nanu ye jaghanyasthitayaH, jaghanyAvagAhanAzca bhavanti, teSAM jaghanyasthitikatvena saptaviMzatibhaGgakAH prApnuvanti, jaghanyAvagAhakatvena cAzItiriti virodhaH. atrocyateHjaghanyasthitikAnAmapi jaghanyA'vagAhanAkAle'zItireva, utpattikAlabhAvitvena jaghanyAvagAhanAnAmarUpatvAditi. yA ca jaghanyasthitikAnAM saptaviMzatiH, sA jaghanyAvagAhanatvamatikrAntAnAm iti bhAvanIyam. 6. have avagAhanA dvAra saMbaMdhe vivecana kare che. temAM [ 'ogAhaNaTThANa' tti ] jemAM (jIva) rahe te avagAhanA arthAt avagAhanA eTale zarIra, athavA zarIranu AdhArabhUta kSetra te avagAhanA, tenAM je sthAno-pradezanI vRddhivaDe vibhAgo-te avagAhanAsthAno. temAM [ 'jahanni' tti ] badhA narakomA 'nAnAmAM nAnu zarIra aMgulanA asaMkhyeya bhAga jeTalaM hoya che arthAt vadhA narakomA jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyeya bhAga jeTalI hoya che. ['tappAuggukkosia' tti ] te vivakSita narakane yogya je utkarSavALI avagAhanA te tatprAyogyotkarSikA avagAhanA kahevAya. jema ke, teramA pAthaDAmAM vasatA nairayikonuM zarIrapramANa sAta dhanuSya, traNa hAtha ane cha AMgaLa che. ['jahanniAe' ityAdi.] eka thI mAMDIne saMkhyAta pradeza sudhInA vadhArAvALI te jaghanya avagAhanAmA vartatA nairayiko alpa hovAthI temA 'krodhAdimA upayukta eka jIva paNa hoi zake' mATe eMzI bhAMgA pUrvanI peThe jANavA. [ 'asaMkhejapaesA' ityAdi.] ane asaMkhyeyapradezanA vadhArAvALI tathA tatprAyogya utkRSTa sthitimA ghaNA nairayiko hoya che mATe temA 'krodhopayukta ghaNA nairayiko saMbhave che, ane tema hovAthI krodhamA bahuvacana rahe che ane mAnAdimAM ekavacana tathA bahuvacana rahe che ane tethI tyAM sattAvIza bhAMgA pUrva pramANe thAya che. zaMkAH-je nairayiko jaghanya sthitivALA ane jaghanya avagAhanAvALA hoya che teone teonI jaghanya sthitine lIdhe sattAvIza bhAMgA thavA joie ane teonI jaghanya avagAhanAne lIdhe eMzI bhAMgA dhavA joie-ema paraspara viruddha thaq joie. samAdhAnaH-jaghanyasthitivALA je nairayiko jyAM sudhI jaghanya avagAhanAvALA hoya che tyAM sudhI teone eMzI bhAMgA ja hoya che. kAraNa ke jaghanya avagAhanA utpattinA vakhate ja hoya che mATe. te vakhate te avagAhanAvALA alpa hoya che. ane jaghanya sthitivALA 0 nairayikone sattAvIza bhAMgA kanyA che te nairayiko jaghanya avagAhanAne oLagI gayelA hoya che arthAt teonI avagAhanA jaghanya hotI nathI. ema samajavu. avagAhanA dvAra. jaghanya, zaMkA. .samAdhAna. 1. mUlacchAyAH-etasyA bhagavan ! ratnaprabhAyAH pRthivyAnizati nirayAvAsazatasahasreSu ekaikasmin nirayAvAse narayikANAM kiyanti avagAhanAsthAnAni majJaptAni ? gautama ! asaMkhyeyAni avagAhanAsthAnAni prajJaptAni. tadyathA:-jaghanyA'vagAhanA pradezAdhikA, jaghanyA'vagAhanA dvipradezAdhikA, jaghanyA'vagAhanA yAvat-asaMkhyeyapradezAdhikA jaghanyA'vagAhanA. tatprAyogyotkarpikA'vagAhanA. etasyA bhagavan ! ratnaprabhAyAH pRthivyAtriMzati nirayAvAsazatasahasreSu ekakasmin nirayAvAse jaghanyA'nagAhanayA vartamAnA narayikAH kiM krodhopayuktAH gautama ! azItibhajhA bhaNitavyAH, yAvat-saMkhyeyapradezAdhikA jaghanyA'vagAhanA. asaMkhyeyapradezAdhikayA jaghanyayA'yagAhanayA vartamAnAnAm, tatprAyogyotkarpikyA'vagAhanayA vartamAnAnAM nairayikANAM dvayorapi saptaviMzatirbhazA:-anu. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 5. 149 bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. zarIra. 174.pra0-ImIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe jAva-egamegaMsi 174. pra0-he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImA trIza lAkha nirayAvAsaMsi neraiyANaM kai sarIrayA pannattA ? . nirayAvAsomAMnA eka eka nirayAvAsamAM vasatA nairayikone keTalAM zarIro kahyAM cha? 174. u0--goyamA / tini sarIrayA pannattA. taM jahA:- 174. u0-he gautama ! teone traNa zarIro kahyAM che. te veubvie, teyae, kammae. A pramANe:-vaikriya, taijasa ane kArmaNa. 175. pra0-imIse NaM bhaMte ! jAva-veubviyasarIre vaTTamANA 175. pra0-he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImAM trIza lAkha neraiyA ki kohovauttA? nirayAvAsomAMnA eka eka nirayAvAsamAM vasatA ane vaikriyazarI ravALA nairayiko zuM krodhopayukta che ! 175. u0-goyamA ! sattAvIsaM bhaMgA mANiyavvA. eeNaM / 175. u0-he gautama ! ahIM sattAvIza bhAMgA kahevA. ane gameNaM tini sarIrA bhANiyavvA. 9 gamavaDe bAkInA be zarIra arthAt badhAM maLIne traNa zarIra saMbaMdhe pUrvokta pramANe jANavU. 176. pra0-imIse NaM bhaMte / rayaNappabhApuDhavie jAva- 176. pra0- he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImAM yAvatneraiyANaM sarIrayA kisaMghayaNI pannattA ? vasatA nairayikonA zarIronu kayuM saMghayaNa-saMhanana-kahyu cha ? 176. u0-goyamA ! chaNhaM saMghayaNANaM assaMghayaNI, nevaTThI, 176. u0--he gautama ! teornu zarIra saMghayaNa vinAnu cha neva cchirA, neva pahArUNi. je poggalA aNiTThA, akaMtA, arthAt cha saMghayaNamAMthI teone eke saMghayaNa nathI. vaLI teonA appiyA, asuhA, amaNunA, amaNAmA etosa sarIrasaMghAyattAe zarIramA hADakA, zirA-naso ane snAyu nathI. tathA je pudgalo pariNamaMti. aniSTa, akAMta, apriya, azubha, amanojJa ane amanoma che te pudgalo eonA (nairayikonA) zarIrasaMghAtapaNe pariName che. 177. pra0-imIse NaM bhaMte / jAva-chaNhaM saMghayaNANaM asaM- 177. pra0-he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImA yAvatghayaNe vaTTamaraNA NaM neraiyA ki kohovauttA ? vasatA ane cha saMghayaNamAMthI eka paNa saMghayaNa vinAnA nairayiko zaM krodhopayukta che ? 177. u0--goyamA ! sattAvIsaM bhaMgA. 177. u0-he gautama ! ahIM sattAvIza bhAMgA jANavA. 178. pra0-imIse gaM bhaMte / rayaNappabhAe jAva-sarIrayA 178. pra0-he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImAM yAvatkiMsaMThiyA pannattA? vasatA nairayikonA zarIro kayA saMsthAnavALAM kayAM che! . 178. u0-goyamA vihA panattA. taM jahA:-avadhAra- 178. u0--he gautama ! te nairayikonA zarIro ve prakAranA NijjA ya, uttaraveubviyA ya. tattha NaM je te bhavadhAraNijjA te haMDa- kahyAM che. te A pramANe:--bhavadhAraNIya-jyAM sudhI jIve saMThiyA pannattA, tattha NaM je te uttaraveubdhiyA te vi haMDasaMThiyA tyAM sudhI rahenArAM-ane uttaravaikriya. temAM je zarIro panattA. bhavadhAraNIya che te DaMDasaMsthAnavALAM kahyAM che ane je zarIro uttara vaikriyarUpa che te paNa. huMDasaMsthAnavALAM kahyAM che. 179. pra0--imIse NaM jAva-huMDasaMThANe vaTTamANA neraiyA 179. pra0--he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImAM yAvatki kohovauttA ? huMDasaMsthAne vartatA nairayiko zuM krodhopayukta che ? 179. u0---goyamA ! sattAvIsaM bhaMgA. 179. u0--he gautama ! ahIM sattAvIza bhAMgA kahevA. sadhyA.. etena gamena trINi zarIrANi maya, nava zirAH, naiva snAyavaH. ye pahanane vartamAnA narani 1. mUlacchAyAH-etasyA bhagavan / ratnaprabhAyA yAvat-ekaikasmin nirayAvAse nairayikANAM kati zarIrANi prajJaptAni ? gautama | zrINi zarIrANi prajJaptAni, tadyathA-vaikriyam, taijasam, kArmaNam. etasyA bhagavan ! yAvat-vaikriyazarIre vartamAnA nairayikAH kiM krodhopayuktAH gautama ! saptaviMzatibhA bhANatavyAH, etena gamena trINi zarIrANi bhaNitavyAni. etasyA bhagavan ! ranaprabhApRthivyA yAvat-nairayikANAM zarIrANi kiMsaMhananAni prazaptAni ? gautama ! SaNNAM saMhananAnAm asaMhananAni. naivAsthi, naiva zirAH, naiva nAyavaH. ye puralA aniSTAH, akAntAH, apriyAH, azubhAH, amanojJAH, amanomA eteSAM zarIrasaMghAtatayA pariNamanti. etasyA bhagavan ! yAvat-SaNNAM saMhananAnAm asaMhanane vartamAnA nairayikAH kiM krodhopayuktAH ? gautama ! saptaviMzatirbhaGgAH. etasyA bhagavan ! ratnaprabhAyA yAvat-zarIrANi kiMsaMsthitAni prajJaptAni ? gautama ! dvividhAni prajJaptAni, tadyathAH-bhavadhAraNIyAni ca, uttaravaikriyANi ca. tatra yAni bhavadhAraNIyAni tAni huNDasaMsthitAni prajJaptAni, tatra yAni uttaravaikriyANi tAnyapi huNDasaMsthitAni prajJaptAni. etasyA yAvathuNDasaMsthAne vartamAnA nairayikAH kiM krodhopayuktAH? gautama ! saptaviMzatirbhazAH- anu. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 bhIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 5. zarIravAre sattAsi bhaMga'tti anena yadyapi vaikriyazarIre saptaviMzatibhegakA uktAstathApi yA sthityAzrayA, avagAhanAzrayA ca bhaGgakaprarUpaNA sA tathaiva dRzyA, niravakAzatvAt tasyAH, zarIrAzrayAyAzca sAyakAzatvAt . evamanyatrApi vimarzanIyamiti. eeNaM game tila sarIrayA bhANiyavya'tti vaikriyazarIrasUtrapAThena trINi zarIrakANi-vaikriya-taijasa-kArmaNAni bhaNitavyAni, triSvapi bhaGgakAH saptaviMzatirSAcyA ityarthaH. nana vigrahagatau kevale ye taijasa-kArmaNazarIre syAtAm , tayoralpatvenAzItirapi bhaGgakAnAM saMbhavatIti kathamacyate tayoH sApta viMzatireva ! iti. atrocyate:-satyametat , kevalaM vaikriyazarIrAnugatayostayorihAzrayaNam, kevalayozcAnAzrayaNam, iti saptaviMzatireveti. yacca tayorevAtidezyatve 'zrINi' ityuktaM taca trayANAmapi gamasyAtyantasAmyopadarzanArthamiti. saMhananadvAre 'chahaM saMghayaNANaM assaMghayaNi tti SaNNAM saMhananAnA-bajarSabhanArAcAdInAM madhyAdekatareNApi saMhananenA'saMhananAnIti. kasmAdevam ! ityata AhaH-'nevaSTi ityAdi. naivAsthyAdIni teSAM santi, asthisaMcayarUpaM ca saMhananamucyate iti. 'aNiDha'tti iSyante sma iti iSTAH, taniSedhAdaniSTAH, aniSTamapi kizcita kamanIyaM bhavatItyata ucyate-akAntAH, akAntamapi kiJcit kAraNavazAt prItaye bhavatItyAhaH-'appiyA' aprItihetavaH, apriyatvaM teSAM kutaH! yataH 'asubha'tti azubhakhabhAvAH, te ca sAmAnyA api bhavanti, ityato vizeSyante:-'amaNuNNatti na manasA antaHsaMvadenena zubhatayA jJAyante ityamanojJAH, amanojJatA caikadApi syAdata Aha:-'amaNAma'tina manasA'myante-gamyante punaH punaH smaraNato ye te amano'mAH, ekAthikAca ete zabdA aniSTatAprakarSapratipAdanArthA iti. 'etesiM sarIrasaMghAyattAe'tti saMghAtatayA zarIrarUpasaMcayatayetyarthaH. saMsthAnadvAre 'kiMsaMThiatti kiM saMsthitaM saMsthAnaM yeSAM tAni kiMsaMsthitAni. bhavadhArANijjati bhavadhAraNaM nijajanmAtivAhanaM prayojanaM yeSAM tAni bhavadhAraNIyAni AjanmadhAraNIyAnItyarthaH. 'uttaraveubviya'tti pUrvavaikriyApekSayA uttarANi uttarakAlabhAvI ni, vaikriyANi-uttaravaikriyANi. 'iMDasaMThiatti sarvatrAssaMsthitAni. zarIradAra. zaMkA. samAdhAma. sahakanAra 7. have zarIra dvAra saMbaMdhe vicAra karatA jaNAve che ke, [ 'sattAvIsaM bhaMga' ti] jo ke A sUtravaDe vaikriyazarIraviSe sattAvIza bhAMgA kahyA che to paNa sthitine tathA avagAhanAne AzrIne je bhAMgAo prarUpyA che te to temanA tema ja samajavA. kAraNa ke jo te temanA tema na samajavAmAM Ave ane temAM A sUtrane laine pheraphAra karavAmAM Ave to te prarUpaNA anyatra sAvakAza na hovAthI niSphala thAya che ane A zarIra viSenI prarUpaNA to bIje ThekANe. phalavatI che. e pramANe bIje ThekANe paNa samajavu. [ 'eeNaM gameNaM tini sarIrayA mANiyavva' ti] jema vaikriyazarIra saMbaMdhe sUtrapATha ko che teja pramANe traNe zarIra vaikriya, taijasa ane kArmaNa zarIra-saMbaMdhe paNa samajavu arthAt te traNe zarIromAM sattAvIza bhAMgA kahevA. zaMkAH-jIva jyAre vigrahagatimA hoya che tyAre tene mAtra be ja-taijasa ane kArmaNa-zarIra hoya che ane te be ja zarIravALA jIvo alpa hoya che mATe te saMbaMdhe eMzI bhAMgA paNa saMbhave che. to te kema nathI kahyA ? ane sattAvIza ja.zA mATe kasA? samAdhAnaH-jo ke AzaMkA sAcI che, paNa ahIM te baMdha besatI nathI. kAraNa ke A ThekANe taijasa ane kArmaNa e be zarIra ekalAM ja levAnAM nathI paNa vaikriya sAthe ja e be-taijasa ane kArmaNa-zarIra levAnAM che. mATe je sattAvIza bhAMgA kapA che te ThIka che. jo ke mULamAM 'eeNaM gameNaM duNNi' ema atideza karavo joie-ema kahevU joie, to paNa je 'eeNaM gameNaM tiSNi-'ema kayuM che tenuM kAraNa traNe zarIranA gamarnu atyaMta sAdRzya dekhADavAnuM che. have saMhanana dvAra saMbaMdhe jaNAve che:-['chaNhaM saMghayaNANaM assaMghayaNi ti] 'vaijrarSabhanArAca' vagere cha saMhananomAMthI eka saMhananavaDe paNa asaMhananI che arthAt nairayikone eka paNa saMhanana-saMghayaNa-hotuM nathI. tema kahevA zuM kAraNa ? to kahe che ke, [nevaDhi' ityAdi. ] te nairayikone hADakAM vagere nathI hotAM mATe te saMhananarahita che. kAraNa ke hADakAnA samUharUpa ja 'saMhanana' kahevAya che. ['aNi?' tti] icchAya te iSTa, tevA nahIM te aniSTa, koi aniSTa vastu suMdara paNa hoya che mATe kahe che ke, asuMdara-kharAba, keTalIka kharAba vastu evI hoya che ke koi kAraNane lIdhe tenA upara prIti paNa thAya, mATe kahe che ke, [ 'appiyA'] kAraNa hoya to paNa aprItimAM kAraNabhUta, te apriya zAmATe che / to kahe che ke, ['asubha'ti] te azubha svabhAvavALAM che mATe, keTalIka vastuo to sAmAnya rItie azubha hoya che, mATe ahIM vizeSatA darzAvavA kahe che ke, ['amaNuNNa ti] manadvArA je zubhapaNe na jaNAya te amanoja, koi amanojJa evaM hoya che ke je kadAcaja evuhoya. mATe kahe che ke, ['amaNAma' ti] je vAraMvAra smaraNamA AvavAthI paNa manane glAni Ape arthAt manane game nahIM te amano'ma, athavA A badhA zabdo samAna arthavALA che ane atyaMta aniSTatA darzAvavA sAru ahIM teone prayojyA che. [etesiM sarIrasaMghAyattAe' ti] arthAt pUrvokta kharUpavALAM pudgalo e nairayikonA zarIrasaMghAtarUpe che. have saMsthAna dvAra viSe jaNAve che ke, [ 'kiMsaMThia' ti] jeona kevu saMsthAna ( AkAra ) che te 'kiMsaMsthita' kahevAya. [ 'bhavadhAraNijja' ti ] jernu prayojana potAnA janmane vItAvavAnuM che-jene laine janma vItI zake che te 'bhavadhAraNIya' arthAt AkhI jiMdagI sudhI je rahe te 'bhavadhAraNIya' kahevAya. [ 'uttaraveuvviya'tti] pUrva vaikiyanI apekSAe je uttara kALe thanArAM vaikriyo che te 'uttaravaikriyo' kahevAya. [ 'huMDasaMThia' ti] sarvatra avyavasthita te iMDasaMsthita arthAt badhA zArIrika avayavono avyavasthita AkAra. saMsAmahAra bhavacAraNIya. 1. mA zabda mATe jUo -34 nI noTa naM-3. 2. mA zabda mATe jUo pR-34 nI noTa naM-2:-anu. Jain Education international Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 5. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. lezyA. 10.pra. ImIse NaM bhaMte / rayaNappabhAe puDhavIe neraiyANaM . 180. pra0-he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImA basatA kati lessAo pannattA ? nairayikone keTalI lezyAo kahI che ! 180. u0--goyamA / egA kAulessA pannattA. 180. u0--he gautama ! teone eka kApotalezyA kahI che. 181.pra0--imIse NaM bhaMte / rayaNappabhAe jAva-kAule. 181. pra0-he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImA basatA ssAe vaTTamANA? kApotalezyAvALA nairayiko zuM krodhopayukta che ! 181. u0-goyamA ! sattAvIsaM bhaMgA. 181. u0--he gautama ! ahIM sattAvIza bhAMgA kahevA. 182..-imIse NaM jAca-kiM sammadiTThI, micchAdihI, 182. pra0-he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImAM basatA sammAmicchAdiTTI ? nairayiko zuM samyagdRSTi cha ? mithyAdRSTi che ? ke samyagamithyAdRSTi che? 182. u0--tici vi. 182. u0-he gautama ! teo traNe prakAranA che. . 183. pra0--imIse NaM jAva-sammadaMsaNe vaTTamANA neraiyA0? 183. pra0-he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImAM vasatA ane samyagdarzanamAM vartatA nairayiko zuM krodhopayukta che ? 183. u0--sattAvIsaM bhaMgA. evaM micchAdaMsaNe vi. sammA- 183. u0-he gautama ! ahIM sattAvIza bhAMgA kahevA ane micchAdasaNe asItibhaMgA. e pramANe mithyAdarzana tathA samyagamidhyAdarzanamAM eMzI bhAMgA kahevA. 184. pra0--imIse NaM bhaMte ! jAva-kiM NANI, aNNANI? 184. pra0--he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImAM vasatA jIvo zuM jJAnI che ke ajJAnI cha ? 184. u0--goyamA / NANI vi, anANI vi; tiNNi 184. u0--he gautama ! teo jJAnI paNa che ane ajJAnI NANAI niyamA, tiNi aNNANAI bhayaNAe. paNa che. jeo jJAnI che teone traNa jJAna niyamapUrvaka hoya che ane . jeo ajJAnI che teone traNa ajJAna bhajanApUrvaka hoya che. 185. pra0-imIse NaM bhaMte ! jAva-AmiNibohiyaNNANe 185. pra0-he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImA rahetA ane Abhinibodhika jJAnamA vartatA nairayiko zuM krodhopayukta che ! * 185. u0-sattAvIsaM bhaMgA. evaM tiNNi NANAI, tiNNi 185. u0-he gautama ! ahIM sattAvIza bhAMgA jANavA. aNNANAI bhANiyavvAiM. ane e pramANe traNa jJAna tathA traNa ajJAna kahevAM-jANavAM. 186. pra0-imIseNaM jAva-kiM maNajogI, vaijogI, kAya- 186. pra0--he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImA rahenArA jogI? nairayiko zuM manoyogI che ! vacanayogI cha ? ke kAyayogI che ! 186. 30-tinni vi. 186. u0--he gautama ! teo pratyeka traNe prakAranA che. 187. pra0-imIse NaM jAva-maNajoe vaTTamANA koho- 187. pra0--he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImA rahenArA vauttA? ane yAvat-manoyogamA vartatA jIvo zuM krodhopayukta che ! 187. u0--sattAvIsaM bhaMgA. evaM vaijoe, evaM kAyajoe. 187. u0--he gautama ! ahIM sattAvIza bhAMgA jANavA. ane e pramANe vacanayogamA tathA kAyayogamA kahevU. 188. pra0-imIse NaM jAva-neraiyA ki sAgArovauttA, 188. pra0-he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImA rahenArA aNAgArovauttA? nairayiko zuM sAkAropayukta che ke anAkAropayukta che ! 188. u0-goyamA! sAgArovauttA vi, aNAgArovauttA vi. 188. u0--he gautama ! teo sAkAropayukta paNa che ane anAkAropayukta paNa che. vaTTamANAo? 1. mUlacchAyAH-etasyA bhagavan ! ramaprabhAyAH pRthivyA nairayikANI kati lezyAH prajJaptAH ? gautama ! ekA kApotalezyA prajJaptA. etasyA bhagavan / ramaprabhAyA yAvat-kApotalezyAyAM vartamAnAH ? gautama / saptaviMzatirbhazAH, etasyA yAvat-kiM samyagdRSTayaH, mithyAdRSTayaH, smymithyaadRssttyH| trayo'pi. etasyA yAvat-samyagdazene vartamAnA nairayikAH? saptaviMzatirbhakAH, evaM midhyAdarzane'pi. samyagamithyAdarzane'zItibheDAH etasyA bhagavan / yAvat-kiM jhAninaH, ajJAninaH? gautm| jJAnino'pi, ajJAnino'pi. trINi jJAnAni niyamAtU. trINvajJAnAni bhajanayA. etasyA bhagavan / yAvat-AbhiniyodhikajJAne vartamAnAH.? saptaviMzatiH . evaM trINi jJAnAni. trINya jJAnAni bhaNitavyAni. etasyA yAvat-ki manoyoginaH bacoyoginaH, kAyayoginaH ? trINyapi. etasyA yAdatU-manoyoge vartamAnAH krodhopayaktAH? saptaviMzatirbhakSAH evaM vacoyoge, eva0 kAyayAga. etasyA yAvat-nairayikAH kiM sAkAropayuktAH, anAkAropayuktAH? gautama! sAkAropayukkA api, anAkAropayukkA api:-anu0 . Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 5. 189. pra0--imIse NaM jAva-sAgArovayogavaTTamANA kiM 189. pra0-he bhagavan ! A ratnaprabhAmA rahenArA ane sAkohovauttA? kAropayogamA vartatA nairayiko a'krodhopayukta che ? 189. u0-sattAvIsaM bhaMgA. evaM aNAgArovauttA vi sattA- 189. u0-he gautama ! ahIM sattAvIza bhAMgA kahevA. ane vIsaM bhaMgA. evaM satta vi puDhavIo neyavvAo, NANattaM lesAsu.. .. e pramANe anAkAropayogamA paNa jANavU. tathA e pramANe sAte 7. pRthivIone paNa jANavI. mAtra vizeSatA lezyAomAM che, te A gAhA: pramANe chaH gAthAHkAU ya dosa, taiyAe mIsiyA, nIliyA cautthIe, . pelI ane bIjI pRthivImAM kApota lejhyA che, trIjImA mizra paMcamIyAe mIsA, kaNhA tatto paramakaNhA. lezyA-kApota ane nIla lezyA-che, cothImAM nIlalezyA cha, pAMcamImAM mizra-nIla ane kRSNa-lezyA che, chaThImAM kRSNalezyA chai ane sAtamImAM paramakRSNa lezyA che. 8. dRSTidvAre 'sammAmicchAdasaNe asIibhaMga'tti mizradRSTInAmalpatvAd tadbhAvasyApi ca kAlato'lpatvAd eko'pi labhyate ityazItibhaMDAH. jJAnadvAre 'tiNi NANAI niyamati ye sasamyaktvA narakeSUtpadyante teSAM prathamasamayAdArabhya bhavapratyayasyAvadhijJAnasya bhAvAt trijJAnina eva te. ye tu midhyAdRSTayaste saMjJibhyaH, asaMjJibhyazcotpadyante. tatra ye saMjJibhyaste bhavapratyayAdeva vibhaGgasya bhAvAd ajJAninaH. ye tvasaMjJibhyasteSAmAdyAdantarmuhUrtAt parato vibhaGgasyotpattiriti teSAM pUrvamajJAnadvayam , pazcAdvibhaGgotpattAvajJAnatrayamityata ucyate-'tiNNi aNNANAI bhayaNAe' tti bhajanayA vikalpanayA kadAcid dve, kadAcit trINi ityarthaH. atrArthe gAthe syAtAm:-"sannI neraiesu uralaparicAyaNaMtare samaye, vibhaMgaM ohiM vA aviggahe viggahe lahai. asannI naraesu pajjatto jeNa lahai vibhaMga, nANA tinneva tao annANA doni ticeva." evaM tinni NANa-' ityAdi. AbhinibodhakajJAnavat saptaviMzatibhaGgakopetAnyAdyAni trINi jJAnAni, ajJAnAni ceti. iha ca 'trINi jJAnAni iti yaduktaM tad Abhinibodhakasya punargaNanena, anyathA dve eva te vAcye syAtAmiti. 'tiNNi aNNANAI' ityatra yadi matyajJAna-zrutAjJAne vibhaGgAt pUrvakAlabhAvinI vivakSyete tadA'zItibhaGgA labhyante, alpatvAt teSAm, kiMtu jaghanyAvagAhanAste, tato jaghanyAvagAhanAzrayeNaivAzItirbhaGgakAH teSAmavaseyA iti. yogadvAre evam-'kAyajoe'tti iha yadyapi kevalakArmaNakAyayoge'zItirbhaGgAH saMbhavanti, tathApi tasyA'vivakSaNAt, sAmAnyakAyayogAzrayaNAcca saptaviMzatiruktA iti. upayogadvAre-'sAgArovautta'tti AkAro vizeSAMzagrahaNazaktiH, tena saheti sAkAraH, tadvikalo'nAkAra:--sAmAnyagrAhItyarthaH. 'NANattaM lesAsu'tti ratnaprabhApRthivIprakaraNavaccheSapRthivIprakaraNAnyadhyeyAni, kevalaM lezyAsu vizeSaH, tAsAM bhinnatvAt, ata eva tadarzanAya gAthAH-'kAU' ityAdi. tatra 'taiyAe mAsiya'tti vAlukAprabhAprakaraNe uparitananarakeSu kApotI, adhastaneSu nIlI bhavati iti. te yathAsaMbhavaM praznasUtre, uttarasUtre cAdhyetavye ityarthaH. yacaM sUtrAbhilApeSu narakAvAsasaMkhyAnAnAtvaM tat 'tIsA ya pannavIsA' ityAdinA pUrvapradarzitena samavaseyamiti. evaM ca sUtrAbhilApaH kArya:'saikkarappahAe NaM bhaMte ! puDhavIe paNavasiAe nirayAvAsasayasahassesu ekkamekaMsi nirayAvAsaMsi kai lessAo pannattAo? goymaa| egA kAulessA pannattA. sakkarappabhAe NaM bhaMte ! jAva-kAulessAe vaTTamANA neraiyA ki kohovauttA ? ityAdi. jAva-sattAvIsaM bhaMgA' evaM sarvapRthivISu gAthAnusAreNa vAcyAH. vRSTidvAra, zAnadAra 8. have dRSTi dvAra saMbaMdhe jaNAve che ke, ['sammAmicchAdasaNe asIibhaMga' tti] arthAt mizradRSTi jIvo alpa che tethI tenI hayAtI paNa kALanI apekSAe thoDI che, mATe te mizradRSTi jIva eka paNa hoi zake che tethI te saMbaMdhe eMzI bhAMgA jANavA. have jJAna dvAra viSe kahe che ke, ['tiNi NANAI niyama' ti] narakomA je jIvo samyaktvasahita utpanna thAya che teone janmakALanA prathama samayathI mAMDI bhavapratyaya avadhijJAna hoya che mATe teo traNa jJAnavALA ja hoya che. je jIvo narakamAM mithyAdRSTi hoya che teo to saMziothI ke asaMjJiothI utpanna thaelA hoya che. temAM jeo saMjJiothI utpanna bhaelA hoya che teone bhavapratyaya vibhaMga hovAthI teo traNa ajJAnavALA hoya che. ane jeo to asaMjJiothI utpanna thaelA hoya che teone paNa tyAM (narakamAM) janma lIdhA bAda prathama aMtarmuhUrta vItyA pachI vibhaMga jJAna upaje chemATe teone pahelA to be ajJAna hoya che ane pachI-vibhaMga jJAna upajyA pachI-traNa ajJAna hoya che-vibhaMga ane bIjAM be pUrvanA. mATe kathu che ke, ["tiNNi aNNANAI bhayaNAe' tti]. 1. mUlacchAyAH-etasyA yAvat-sAkAropayogavartamAnAH kiM krodhopayuktAH ? saptaviMzatirbhaGgAH, evam anAkAropayuktA api saptaviMzatirbhaGgAH. evaM * saptA'pi pRthivyo jJAtavyAH, nAnAtvaM lezyAsu. gAthAH-kApotI dvayoH, tRtIyAyAM mizritA, nIlikA caturthyAm, paJcamyAM mizrA, kRSNA tataH paramakRSNA 1. pra0 chAyAH-saMjhI nairayikeSu audArikaparityAgAnantare samaye, vibhAm, avadhi vA avigrahe, vigrahe labhate. 2. asaMjJI narakeSu paryApto yena labhate vibhannam, jJAnAni trINyeva tataH, ajJAnAni dve trINi vA. 3. zarkarAprabhAyAM bhagavan / pRthivyAM paJcaviMzato nirayAvAsazatasahasreSu ekakasmin nirayAvAse kati lezyAH prajJaptAH gautama ! ekA kApotalezyA prajJaptA. zarkarAprabhAyAM bhagavan / yAvat-kApotalezyAyAM vartamAnA nairayikAH ki krodhopayuktAH / 4. yAvat-saptaviMzatirbhazA:-anu0 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlaka 1. - uddezaka 5. 153 bhagavA dharmasvAmipraNIta bhagavatIsUSa. zraNa ajJAna bhajanAvaDe hoya che koi bakhata ve ane koi bakhata traNa. A saMbaMdhe gAthAoM che se A pramANeH "audArika zarIrane choThyA pachI turata ja nairavikonAM utpana canAra saMzI jIva avigraha ke vigraha gatimAM vimaMga ke avadhijJAnane pAye che." gAvA "ne se asaM jIvanairaviko utpanna bhAva che te tvAM paryAyA pAyA pachI vibhaMga jJAna pAme che. mATe tyAM narakamAM jJAna to aga ja hoya che ane ajJAna be paNa hoya che ane traNa paNa hoya che." [ 'evaM tinni NANa-' ityAdi . ] prathamanA RNa jJAna ane traNa ajJAna viSe Abhinibodhika jJAnanI peThe sattAvIza bhAMgA jANavA. ahIM je traNa jJAna kAM che te kharI rItie traNa na kahevAM joie, paNa be jJAna kahevAM joie. to paNa je paNa jJAna kAM te AbhiniyopikAnane khAye ladane kalAM ke ema jANa. ['timi ayAnA'] A. suSamAM jo vibhaMgajJAnanA pUrve bArAM matijJAna ne ajJAna levAmAM Ave to eMzI bhAMgA yAda che. kAraNa ke teyA azAnayALA jIvo thoDA hoya che. paraMtu te pUrvota ajJAnAcA jIvo jaghanya anamAnAcALA hoya che mATe te saMbaMce to jadhanya avagAhanAne lahane ja eMzI mAMgA jAyacA. have yoga dvAra saMbaMdha kahe yogadvAra [kAyo' ] ahIM jo ke, ekalA kArmagakAvanA yogamAM eMzI mAMgA saMbhave che to paNa tenI ahIM vivakSA nathI karI ane sAmAnya kAyayoganI vicakSA karI he mATe sattAdhIza mAMgA kasA che. have upayoga dvAra saMbaMdhe jagAve che ke, [ 'sAgArovasa 'ti] vizeSarUpa aMzane brahama karavAnI zakti te AkAra, je AkArasahita te sAkAra ane ne AkArarahita te anAkAra arthAt vizeSane nahIM karanA paNa sAmAnyane grahaNa karanArka 'te anAkAra. [ 'NANattaM lesAsu' tti ] ratnaprabhApRthivInA prakaraNanI peThe bAkI badhI pRthivIonAM prakaraNo kahevAM. mAtra temAM lezyA saMbaMdhe "bheda hovAthI lezyA viSe vizeSa che. mATe have te vAtane dekhADavA gAthA kahe che keH - [ 'kAU' ityAdi. ] temAM [ 'taiyAe mIsiya' tti ] vAlukAprabhAnA prakaraNamAM uparitana narakomAM kApotalezyA tathA adhastana narakomAM nIlalezyA hoya che. mATe te banne lezyA yathAsaMbhava praznasUtramAM ane uttarasUtramAM kahevI. sUtrAbhilASomAM narakApAsonI saMkhyAmAM ke meda darzAvyo che te AgaLa paDela tIsA ya pananIsA' ityAdi gAthA dvArA jANayo bhane sUtrAbhilApa A pramANe kaheyo: " sakarappahAra vaNaM te! buDavIe paNapIsAe niravAvAmahaspesa eDamesi giravAyAsaMsi kai lessAo pannattAo ? goyamA ! egA kAulessA pannattA. sakkarappabhAe NaM bhaMte! jAva - kAulessAe vaTTamANA neraiyA kiM kohovauttA ?" ityAdi. "jAvasattAvIsaM bhaMgA" e pramANe badhI pRthivIomAM gAthAne anusAre bhAMgAo jANavA. asurakumArasthitisthAnAdi. 190.40 bajesIe paM bhaMte asurakumArAvAsasa vasahaste1 sugagegaMsa asurakumArAvAsaMsi asurakumArANaM kevaiyA ThiidvANA pacattA! 190. u0 - goyamA ! asaMkhejjA ThitidvANA paNNattA. jahaNiyA TiI jahA neraiyA tahA, napare paDhilomA gaMgA bhaNiyA savye pi tAva hojna lobhovauttA. ahavA lobhovauttA ya, mAyovautto ya. ahavA lobhovaDattA ya, mAyoSauttA va eeNaM gameNaM vacyaM jApa vaNiyakumArANaM, navaraM gANacaM jANiyAM. 190. pra0 - he bhagavan ! cosaTha lAkha asurakumArAbAsomAMnA eka eka asurakumArAvAsamA basatA asurakumAronAM sthitisthAno che 190. u0--he gautama! teonAM sthitisthAno asaMkhyeya kahyAM che. te A pramANe : ochAmA ochI sthiti, te eka samayAdhika, be samayAdhika, ityAdi nairayikonI peThe jANavAnuM che. vizeSa e ke, mAMgA pratiloma ulaTA kahevAnA che arthAt asurakumAronA bhAMgAmAM soma prathama kahevAno che. te A pramANe:se badhAya paNa 'asurakumAro lobhopayukta hoya, athavA ghaNA lobhopayukta ane ekAda mAyopayukta hoya, athavA ghaNA lobhopayukta ane mAyopayukta paNa hoya, ityAdi e gamavaDe jANavuM ane e pramANe yAvat stanitakumAro sudhI jANavuM vizeSa e ke, teonuM nAnAtva- bhinnatvajANavuM. 9. asurakumAraprakaraNe 'pahilomA maMga' ti nArakaprakaraNe hi krodha- mAnAdinA krameNa bhaGgakanirdezaH kRtaH asurakumArAdiprakaraNeSu tu lobha - mAyAdinA'sau kArya ityarthaH ata evAha: - 'savve vi tAva hojja lohovautta 'tti devA hi prAyo lobhavanto bhavanti, tena sarve'pyasurakumArA chomopayuktAH syuH dvikasaMyoge tu lobhopayuktatve bahuvacanameva gAyopayoge lekatva bahutvAbhyAM hI bhaGgakI evaM saptaviMzatirbhaGgakAH kAryAH; 'navaram-NANattaM jANiyavvaM' ti nArakANAm, asurakumArAdInAM ca parasparaM nAnAtvaM jJAtvA praznasUtrANi uttarasUtrANi cAdhyeyAni " - - 1. jUo pR0 141 muM: -- anu0 1. chApa bhagavan kuvArAvAsAtaleSu ekaikasmin amarakumArANAserakumArANAM kimanti sthiti yAni sthitisthAnAni sati jaghanyA sthitiryayA nairavikAsAcA navarampratilomA bhA matiH sarve'pi tAvad yuphA athavA somanAtha, mAyopayukAtha apanA somonAtha, mAyopayukAtha etena meneta yA atikumArANAmnaranAnAsvaM jJAtavyam: - anu0 gautama bha0 sU0 20 - Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 5 iti hRdayam, tacca nArakANAm-asurakumArAdInAM ca saMhanana-saMsthAna-lezyAsUtreSu bhavati, taccaivam-'causavIe NaM bhaMte / asurakamArAvAsasayasahassesu egamegaMsi asurakumArAvAsasi asurakumArANaM sarIragA kiMsaMghayaNI ? goyamA / assaMghayaNI. je poggalA ihA, kaMtA te tesiM saMghAyattAe pariNamAMta. evaM saMThANe vi, navaraM-avadhAraNijjA samacauraMsasaMThiyA, uttaraveuvviyA annayarasaMThiyA. evaM lessAsu-vi. navara-kaMDa lessAo paJcattAo? goyamA ! catvAri, taM jahAH-kiNhA, nIlA, kAU, teulessA. causaTThIe NaM jAva-kaNhalessAe paTTa mANA ki kohovauttA ? goyamA / savve vi tAva hojjA lohovauttA' ityAdi. evam-'nIlA, kAU, teU vi' nAgakumArAdiprakaraNeSa ta 'calasIe nAgakumArAvAsasayasahassesu' iti. evaM "caiusaTThI asurANaM, nAgakumArANa hoi culasII" ityAdevacanAt praznasUtreSu bhavanasaMkhyAnAnAtvamavagamya sUtrAbhilApaH kArya iti. amarakamArAdi. 9. asurakumAranA prakaraNamA ['paDilomA bhaMga' ti] pratiloma bhAMgAo kahevA arthAt nArakanA prakaraNamA 'krodha, mAna, mAyA ane loma' e pratiloma bhAMgA. pramANe bhAMgAno nirdeza ko hato, paNa asurakumAranA prakaraNamAM to e pramANe nirdeza na karavo. kiMtu 'lobha, mAyA, mAna ane krodha' e pramANe bhAMgAno nirdeza karavo. mATe ja kahe che ke:-['savve vi tAva hoja lohovautta' tti] ghaNe bhAge to devo lobhavALA-lobhiA-hoya che mATe 'badhA ya asurakumAro lobhopayukta hoya che' e pramANe prathama bhAMgo karavo. dvikasaMyogamAM to 'lobhopayukta' zabdane bahuvacanAMta rAkhavo ane 'mAyopayukta' * vizeSa. zabdamA ekavacana tathA bahuvacana rAkhI be bhAMgA karavA ane e pramANe sattAvIza bhAMgA karavA. ['navaraM-NANattaM jANiavaMti] vizeSa e ke, nArakomA ane asurakumArAdikamA je bheda che te jANIne praznasUtro tathA uttarasUtro kahevAM e tAtparya che. saMhanana, saMsthAna ane lezyA saMbaMdhI sUtromA nArako ane asurakumAromA bheda che. te A pramANe cha:-"he bhagavan ! cosaTha lAkha asurakumArAvAsamAMnA pratyeka pratyeka asuraphumArAvAsamAM vartatA asurakumAronAM zarIro kayAM saMghayaNavALAM che| he gautama! te asaMghayaNI-saMghayaNa vinAnAM-che. teonA zarIrasaMghAtapaNe te ja pudgalo pariName che, je iSTa ane suMdara hoya che" "e pramANe saMsthAna viSe paNa samaja. vizeSa e ke, teornu je zarIra bhavadhAraNIya-kAyamamuM che te samacorasa saMsthAne saMsthita che, ane je zarIra uttaravaikriyarUpa che te aneka prakAramAMnA koi eka saMsthAne saMsthita che. e pramANe lezyAmAM paNa jANavU." vizeSa e ke-"taone keTalI lezyAo kahI che? he gautama! teone cAra lezyAo kahI che. te A pramANe:-kRSNa, nIla, kApota ane tejolezyA. cosaTha lAkha asurakumArAvAsamAMnA yAvat-kRSNalezyAmA vartatA asurakumAro zuM krodhopayukta cha ? he gautama ! badhA ya lobhopayukta hoya che" ityAdi. "e pramANe nIla, kApota ane tejolezyA saMbaMdhe paNa jANavU." nAgakumArAdinA prakaraNamAM to "causaTThI asurANaM, nAgakumAraNa hoi cUlasII" arthAt asurakumAronA cosaTha lAkha ane nAgakumAronA corAzI lAkha bhavano hoya che|ityaadi vacanavaDe praznasUtromA AvAsa-bhavana-nI saMkhyAno bheda jANIne sUtrano abhilApa karavo arthAt nAgakumAronAM bhavano corAzI lAkha kahevA. pRthivIkAyikasthitisthAnAdi. .191. pra0--asAMkhijjesu NaM bhaMte ! puDhavikAiyAvAsasayasaha- 191. pra0--he bhagavan ! pRthivIkAyikanA asaMkhyeya lAkha ssesu egamegaMsi puDhavikAIyAvAsasi puDhavikAiyANaM kevaiyA Thiti- AvAsomAMnA eka eka AvAsamA vasatA pRthivIkAyikonAM sthitidvANA pannattA ? sthAno keTalA kahyAM che? 191. u0-goymaa| asaMkhejA ThitidvANA panattA. taM 191. u0-he gautama! teonAM sthitisthAno asaMkhyeva kahAM jahAH-jahaniyA ThiI jAva-tappAuggukosiyA ThiI. . che. te A pramANe:-teonI ochAmA ochI sthiti, te eka samayAdhika, be samayAdhika, ityAdi yAvat-tene ucita utkRSTa sthiti jANavI. 192. pra0--asaMkhejjesu NaM bhaMte ! puDhavikkAIyAvAsasayasaha- 192. pra0--he bhagavan ! pRthivIkAyikanA asaMkhyeya lAkha ssesu egamegaMsi puDhavikAIyAvAsaMsi jahaNiyAe Thitie vaTTamANA AvAsomAMnA eka eka AvAsamA nivasatA ane jaghana puDhavikAIyA ki kohovauttA, mANovauttA, mAyovauttA, lobho- sthitivALA pRthivIkAyiko zu krodhopayukta che ! mAnopayukta ? vauttA? - mAyopayukta che ? ke lobhopayukta che ! . 1.pra.chAyAH-vatuSSaSTI bhagavan ! asurakumArAvAsazatasahasreSu ekakasmin asurakumArAvAse asurakumArANAM zarIrANi siMhananIni ! gautama ! asaMhananIni. ye pudgalA iSTAH, kAntAste teSAM saMghAtatayA pariNamanti. evaM saMsthAne'pi. navaram-bhavadhAraNIyAni samacaturasrasaMsthitAni. uttaravaikriyANi anyatarasaMsthitAni. evaM lezyAkhapi. navaram-kati lezyAH prajJaptAH ? gautama ! catataH, tadyathAH-kRSNA, nIlA, kApotA, tejolezyA. catuSyaSTau yAvat-kRSNalezyAyAM vartamAnAH kiM krodhopayuktAH gautama / sarve'pi tAvad bhaveyulobhopayuktAH. 2. caturazItau nAgakumArAvAsazatasahakSeSu. 3. catuSyaSTirasurANAM nAgakumArANAM bhavati caturazItiH-anu0 . 1. mUlacchAyAH-asaMkhyeyeSu bhagavan ! pRthivIkAyikAvAsazatasahasreSu ekaikasmin pRthivIkAyikAvAse pRthivIkAyikAnA kiyanti sthitisthAnAni prajJaptAni ! gautama | asaMkhyeyAni sthitisthAnAni prajJaptAni. tadyathAH-jaghanyA sthitiryAvat-tatprAyogyotkarSikA sthitiH. asaMkhyeyeSu bhagavan ! pRthicIkAyikAvAsazatasahasreSu ekakasmin pRthivIkAyikAvAse jaghanyayA sthityA vartamAnAH pRthivIkAyikAH kiM kodhopayuktAH, mAnopayuttAH, mAyopayuktAH, lobhopayuktAH :-anu. Jain Education international Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 5. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 192. u0-goyamA ! kohovauttA vi, mANovauttA vi, mA- 192. u0--he gautama! teo krodhopayukta paNa che, mAnopagovauttA vi, lobhovauttA vi. evaM puDhavikkAiyANaM savvesu yukta paNa che, mAyopayukta paNa che ane lobhopayukta paNa che. e vi ThANesu abhaMgayaM. navaraM-teulessAe asItibhaMgA, evaM AukkAiyA pramANe pRthivIkAyikone badhA ya paNa sthAnomA abhaMgaka che. vizeSa. vi. teukAiyA, vAukkAiyANaM savvesu vi ThANesu abhaMgayaM. vaNassa- e ke, tejolejhyAmA eMzI bhAMgA kahevA. e pramANe apkAya-jalaikAiyA jahA puDhavikAiyA. kAya-paNa jANavo. tathA tejaskAya ane vAyukAyane sarva paNa sthAnomA abhaMgaka che. vaLI vanaspatikAyiko paNa pRthivIkAyikanI peThe jANavA. 10. 'evam puDhavikAiyANaM savvesu vi ThANesu abhaMgaya'ti pRthivIkAyikA ekaikasmin kaSAye upayuktA bahavo labhyanta ityabhaGgaka dazasvapi sthAneSu. 'navaram-teulessAe asII bhaMga' tti pRthivIkAyikeSu leNyAdvAre tejolezyA vAcyA, sA ca yadA devalokAcyuto deva eko'neko vA pRthivIkAyikeSUtpadyate tadA bhavati, tatazca tadaikatvAdibhavanAd azItirbhaGgakA bhavantIti. iha pRthivIkAyikaprakaraNe sthitisthAnadvAraM sAkSAllikhitamevAsti, zeSANi tu nArakavad vAcyAni. tatra ca navaram-'NANataM jANiyavvaM' iti etasyA'nuvRtternAnAtvamiha praznataH, uttaratazcAvaseyam , tacca zarIrAdiSu saptasu dvAreNvidam-'asaMkhijjesu NaM bhaMte ! puDhavikAiyAvAsasayasahassesu jAva-puDhavikAiyANaM kai sarIrA pannattA ? goyamA ! tinni, taM jahA:-orAliye, teyae, kammae.' eteSu ca 'kohovauttA vi mANovautto vi' ityAdi vAcyam . tathA asaMkhejjesu NaM jAva-puDhavikAiyANaM sarIragA siMghayaNI' ityAdi tathaiva. navaram-pornagalA maNunnA, amaNunA sararisaMghAyattAe pariNamaMti' evaM saMsthAnadvAre'pi. kiMtu uttare 'huMDesaThiyA' etAvadeva vAcyam , natu 'vihA sarIragA pannattA, taM jahA:-bhavadhAraNijjA ya, uttaraveuvviyA ya' ityAdi. pRthivIkAyikAnAM tadabhAvAditi. leNyAdvAre punarevaM vAcyam-'purvaivikkAiyANaM bhaMte ! kai lessAo pannattAo ? goyamA ! dattAri, taM jahAH kaNhalessA, jAva teulessA' etAsu ca tisRSvabhaGgakameva. tejolezyAyAM tvazItibhaGgakAH. etacca prAgevoktamiti. dRSTidvAre idaM vAcyam-'asaMkhejjesu jAva-puDhavikkAiyA ki sammadihI, micchadiTThI, sammamicchAdiTThI? goyamA ! niyamA micchadiTThI' zeSaM tathaiva.jJAnadvAre'pi tathaiva. navaram kAiyA NaM bhaMte / kiM NANI, aNNANI? goyamA! No NANI, annANI, niyamA doannANI' yogadvAre'pi tathaiva. navaram-'puDhavikkAiyA gaM bhaMte ! ki maNayogI, vaiyogI, kAyayogI? goyamA! no maNajogI, no vayajogI, kAyayogI.' evam-AukkAiyA vitti pRthivIkAyikavadapkAyikA api vAcyAH. te hi dazasvapi sthAnakeSu abhaGgakAH. tejolezyAyAM cAzItibhaGgakavantaH, yatasteSvapi deva utpadyata iti. 'teukAiA' ityAdau 'savvesu vi ThANesu' tti sthitisthAnAdiSu dazavapyabhaGgakam , krodhAdyupayuktAnAmekadaiva teSu bahUnAM bhAvAt , iha devA notpadyante iti tejolezyA teSu nAsti, tatastatsaMbhavA nA'zItirapi ityabhaGgakameveti. eteSu ca sUtrANi pRthivIkAyikasamAni, kevalaM vAyukAyasUtreSu zarIradvAre evamadhyeyam-'asaMkhejjesu NaM bhate / jAva-vAukAiyANaM kai sarIrA pannattA ? goyamA! cattAri. taM jahAH orAlie, veuvvie, teyae,kammae'tti 'vaNassaikAiyA' ityAdi.vanaspatayaH pRthivIkAyikasamAnA vaktavyAH. dazasvapi sthAnakeSu bhaGgakA'bhAvAt. tejolezyAyAM ca tathaiva,azItibhaGgakasadbhAvAditi. nanu pRthivya-'mbu-vanaspatInAM dRSTidvAre sAsvAdanabhAvena samyaktvaM karmagrantheSvabhyupagamyate, tata eva jJAnadvAre matijJAnam , zrutajJAnaM ca, alpAzcaite, ityevamazItibhaGgAH samyagdarzana-Abhinibodhika-zrutajJAneSu bhavantu.naivam , pRthivyAdiSu sAsvAdanabhAvasyA'tyantaviralatvenAvivakSitatvAt. tata evocyateH-"ubhayAbhAvo paDhavAiesa, vigalesa hoja uvaveNNo"tti ubhayaM pratipadyamAna-pUrvapratipannarUpamiti. 10. [evaM puDhavikkAiyANaM savvesu vi ThANesu abhaMgayaMti] eka eka kaSAyamA upayukta thaelA pRthivIkAyiko ghaNA hoya che mATe te saMbaMdhe daze pRthivIkAyika sthAnamAM abhaMgaka samajavU. ['navaraM-teulessAe asII bhaMga' tti] pRthivIkAyika saMbaMdhI lezyAdvAramA tejolezyA kahevI. jyAre koi deva ke devo devalokathI cyavI pRthivIkAyikamAM utpanna thAya che tyAre pRthivIkAyikamAM tejolezyA hoya che ane tethI tenA ekatvAdipaNAne lIdhe eMzI bhAMgA thAya che. tejolezyA. 1. mUlacchAyAH-gautama | krodhopayuktA api, mAnopayuktA api, mAyopayuktA api, lobhopayuktA bhapi. evaM pRthivIkAyikAnAM sarveSvapi sthAneSvabhakam. navaram-tejolezyAyA azItijJAH, evaM apkAyikA api. tejaskAyikA (nAm ) vAyukAyikAnAM sarveSvapi sthAneSvabhaGga kam. vanaspatikAyikA yathA pRthivIkAyikAH-anu. 1. pra. chAyAH-asaMkhyeyeSu bhagavan | pRthivIkAyikAvAsazatasahasreSu yAvat-pRthivIkAyikAnAM kati zarIrANi prajJaptAni ! gItama! trINi. tadyathAH-audArikam , taijasam, kArmaNam. 2. krodhopayuktA api, mAnopayuktA api. 3. asaMkhyeyeSu yAvat-pRthivIkAyikAnAM zarIrANi kisaMhananIni! . 4. pudgalA manojJAH, amanojJAH zarIrasaMghAtatayA pariNamanti. 5. huNDasaMsthitAni, 6. dvividhAni zarIrANi prajJaptAni, tayathAHbhaSadhAraNIyAni ca, uttara kriyANi ca. 7. pRthivIkAyikAnAM bhagavan ! kati lezyAH prajJaptAH ? gautm| catasraH. tadyathA:-kRSNalezyA yAvattejolezyA. 8. asaMkhyeyeSu yAvat-pRthivIkAyikAH kiM samyagdRSTayaH, mithyAdRSTayaH, samyagmidhyAdRSTayaH ? gautama | niyamAd mithyAdRSTayaH. 1. pRthivIkAyikA bhagavan / kiM jJAninaH, ajJAninaH ? gautama | no jJAninaH, ajJAninaH, niyamAd dyajJAninaH, 10. pRthivIkAyikA bhagavan / ki manoyoginaH, 'bacoyoginaH, kAyayoginaH ! gautama | no manoyoginaH, no vacoyoginaH, kAyayoginaH. 11. asaMkhyeyeSu bhagavan ! yAvat-vAyukAyikAnAM kati zarIrANi prajJaptAni ? gautama! catvAri. tadyathAH-audArikam, vaikriyam, taijasam, kArmaNam. 12. ubhayAgAvaH pRthivyAdikeSu vikalepu bhaved upapannaH-anu. Jain Education international Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSa. zarIranI racanA. aSkAyika. tejaskAya vAyukAya. vanaspati. zaMkA. samA0 mAyA.. * 156 zrIrAmacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1. - uddezaka 5. ahIM pRthivI kAyikanA prakaraNamA sthitisthAnadvAra sAkSAt lakhyuM ja che ane bAkInAM dvAro nArakanI peThe kahevAM. paNa vizeSa e ke, nAraka ane pRthvIkAyika saMbaMdhI bheda, prazna ane uttara sUtrathI jANavo. te bheda zarIrAdi sAta dvAromAM che. ane te A pramANe che:-"he bhagavan ! asaMkhyeya lAkha pRthivIkAvikAvAsomAM yAvat vartatA pRthivIkAyikone kelAM zarIra kA ? he gautama! teone paNa zarIro ka. te ApramANeH bhaudArika, taijasa ane kArmaNa." e pRthivIkAyikomAM "krodhopayukto, mAnopayukto" ityAdi kahetuM tathA " asaMkhyeya lAkha pRthivIkAyikAvAsomAM yAvat-vartatA pRthivIkAyikonAM zarIro kayAM saMghayaNavALAM che ?" ityAdi pUrva pramANe ja kahevuM. vizeSa e ke, "pRthivIkAyikonA zarIrasaMghAtarUpe sArAM ane narasAM banne pracAranAM pulo pariName che." e pramANe saMsthAnadvArAM paNa ka kiMtu uttarasUtrama "pRthivIkAviko hukhAne saMsthita che" ema kahe. paraMtu pRthivIkA cikanA prakaraNamAM A pAThave prakAranaM zarIra che. te A pramANeH bhayacAraNIya ane uttaravaikiya" ityAdi na kaheyo. kAraNa ke pRthivIkAdikone se me prakAra zarIra hotuM nathI. baLI lezyAdvAramAM A pramANe kahetuM "he bhagavan! pRthivIkArikone keTalI lezyAo kahI che he giitm| teone cAra zyAo kahI che. te A pramANeH- kRSNalezyA, yAvat-tejolezyA." te cAramAMnI RNa lezyAmAM abhaMgaka samajavuM ane tejolezyAmAM to eMzI bhAMgA jANavA. e vAta AgaLa ja kahI che. dRSTidvAramAM A pramANe kahetuMH- "te asaMkhyeya lAkha pRthivIkAyikAvAsomAM nivAsa karatA pRthivIkAyiko zuM samyagdRSTi che ? midhyAdRzi cheke mizra - samyaramidhyAdRSTi se gautama! teo cokasa midhyAdRSTi che." bAkI vadhuM teja prakAre jANatuM jJAnadvArAM paNa te jaja vizeSa eke, "he bhagavan pRthivIkAviko zAnI ke ke ajJAnI he he gautama! teo jJAnI navI, paNa ajJAnI che ane teone ne ajJAna hoya che. yogadvArAM paNa temaja samavizeSa ke 'he bhagavan! pRthivIvAko manoyogI ke vacanayogI hai, ke kAyayogI che rahe gautama! te manoyogI ke vacanayogI nabhI, paNa kAvayogI che. [evaM umAyAviti pRthivIkAyikanI peThe akAyiko paNa jAgayA. te akAyiko daze sthAnomAM abhaMgaka hoya che ane tejolezyAmAM teja saMbaMdhe eMzI bhAMgA thAya che. kAraNa ke, aNDAvikAM paNa deva utpanna yA che. [ 'sekAiyA'] ityAdimAM [ 'savve ThANesu [] sthitisthAnAdika daze sthAnomAM abhaMgaka jAga. kAraNa ke, temAM koghAdiyAM upayukta jIvo eka ja kALe paNA hoya che. ahI devo utpanna yatA nayI mATe tejolezyA nathI. ane sema hovAcI tejolezyAne lahane ghatA eMzI bhAMgAo paNa nathI, paNa abhaMga ja che. te saMbaMdhI sUtro pRthivIkAyikanAM suNonI peThe kayAM. mAtra yAyukAyasaMbaMdhI sUtromA zarIradvAramAM A pramANe vizeSa jANaH - "he bhagavan! asaMstheva lAkha vAyukAyikAvAsImAM vartatA vAyukApikone kelAM zarIra che? he gautama! teone cAra zarIra kAM che. te A pramANe:--audArika, baikiya, taijasa ane kArmaNa." [ aNarasaikAiyA' ityAdi.] vanaspatikAyiko pRthivIkAviyogI peThe ja jAyacA. kAraNa ke, teonA daze sthAno abhaMga che. ane tejolezyAmAM teja prakAre eMzI bhAMgA thAya che. zaM0-dRSTidvAramAM pRthivIkAyiko, apkAyiko ane vanaspatikAyiko samyaktvI kahevA joie. kAraNa ke karmagraMthomAM e traNene sAsvAdanabhAve samyaktva hoya che ema svIkAyuM che. ane jyAre e mata pramANe e traNe samyaktvI thAya tyAre ja jJAna dvAramAM teone (traNene ) jJAnI kahevA joie arthAt matijJAnI ane zrutajJAnI kahevA joie. ane matijJAnI tathA zrutajJAnI teo (traNe ) thoDA hoya che mATe samyagdRSTi, Abhinibodhika-mati - jJAna ane zrutajJAnamAM mATe eMzI bhAMgA thavA joie. te kema nathI kalA ? samA0- e zaMkA ThIka nathI. kAraNa ke, pRthivyAdika RNamAM sAsvAdanabhAva ghaNo ja thoDo che. mATe tene ahIM gaNyo nathI. te mATe ja kayuM che ke :- " pRthivIvageremAM ubhayAbhAva - ubhayano abhAva - che. ane vikaleMdriyomAM pUrvopapannaka hoya che" ubhavAbhAva eTale pratipadyamAna ke pUrvapratipana e banne samyaktyano abhAva jAgavo. arthAt pRthivIkApikAdiyAM vartato koi jIva samyaktva pAmato nathI tathA pUrve pAmela samyaktvane sAthe lAvato nathI ane vikaleMdriyomAM vartato jIva pUrve pAmela samyaktvane sAdhe lAve che mATe pUrvopapadmaka kAya . e 193 . - beiMdiye - te iMdiya - cauriMdiyANaM jehiM ThANehiM neraiyANaM asIbhaMgA tehiM ThANehiM asIiM ceva navaraM - abbhahiyA sammate, AbhiNiyohiyanANe, suvanAne va eehiM asIhamaMgA. jehiM ThANehiM neraiyANaM sattAvIsaM bhaMgA tesu ThANesu savvesu abhaMgayaM. di 193. je sthAnovaDe nairayikone eMzI bhAMgA che te sthAnovaDe beiMdriya, trIMdriya, ane cauriMdriya jIvone paNa eMzI bhAMgA che. vizeSa eke nIce lakheDA praNa sthAnamAMpaNa te ( beiMdriyAdi) jIyone eMzI bhAMgA thAya che, te traNa sthAno A che:- samyaktva, Abhinibodhika jJAna ane zrutajJAna arthAt A Na sthAnonAM paNa bedriyAdi jIvone aizI bhAMgA khAne ke ane eTa nairaneko karatA vadhAre hai. tathA je sthAnovaDhe nairathikona satAyAta mAMgA hai se badhAya paNa sthAnomAM ahI abhaMgarU che. 11. 'beiMdiya' ityAdAvevamakSaraghaTanA - 'jehiM ThANehiM neraiyANaM asIibhaMgA tehi ThANehiM beiMdiya - teiMdiya - cauriMdiyANaM asIiM ceva' tti tatraikAdisaMkhyAtAntasamayAdhikAyAM jaghanyasthitau tathA jaghanyAyAmavagAhanAyAM ca tatraiva ca saMkhyeyAntapradezavRddhAyAm, mithyAdRSTau ca nArakANAmazItirbhaGgakA uktAH, vikalendriyANAmapyeteSu sthAneSu mizradRSTivarjeSvazItireva. alpatvAt tepAm ekaikasyApi krodhAdyupayuktasya saMbhavAt. mizradRSTistu vikalendriyeSu, ekendriyeSu ca na bhavatIti na vikalendriyANAM tatrAzItibhaGgakasaMbhava iti vRddhaistu-iha sUtre kuto'pi 1. A vAta mULamAM nathI. paNa tene pUrvasUtradhI ahIM jANavI :-zrI abhayadeva. 1. mulacchAyAdriyandrayarindriyANAM sthAnarANAm azIvinaMtI sthAnairazItizeva nagaram abhyadhikaH samyAve, AminibodhikajJAne, zrutajJAne ca etairazItirbhaGgAH yaiH sthAnainairayikANAM saptaviMzatirbhaGgAsteSu sthAneSu sarveSu abhaGgakamH - anu0 - Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 5. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 157 vAcanAvizeSAt "yatrAzItistatrApyabhaGgakam" iti vyAkhyAtamiti.ihaiva vizeSAbhidhAnAyA''haH-'navaram' ityAdi. ayamarthaH-dRSTidvAre, jJAnadvAre ca nArakANAM saptaviMzatiruktA. vikalendriyANAM tu 'abbhahiya'tti abhyadhikA anyA azItirbhaGgakAnAM bhavati, ka? ityAhaH-samyaktve, alpIyasAM hi vikalendriyANAM sAsvAdanabhAvena samyaktvaM bhavati, alpatvAcca teSAmekatvasyApi saMbhavenAzItirbhaGgakAnAM bhavati. evamAbhinibodhike. zrate ceti. tathA 'johiM' ityAdi. yeSu sthAnakeSu nairayikANAM saptaviMzatirbhaGgakAsteSu sthAneSu dvi-tri-caturindriyANAM bhaGgakAbhAvaH. tAni ca prAguktAzItibhaGgasthAnAvaziSTAni mantavyAni. bhaGgakAbhAvazca krodhAdyupayuktAnAmekadA eva bahunAM bhAvAditi. vikalendriyasUtrANi ca pRthivIkAyikasUtrANIvAdhyeyAni, navaram-iha lezyAdvAre tejolezyA nAdhyetavyA. dRSTidvAre ca 'beiMdiyA NaM bhate / kiM sammadiTThI, micchadiTThI sammAmicchadiTThI ? goyamA ! saMmmadiTThI vi, micchadiTThI vi, no sammAmicchAdiTThI. sammaIsaNe vaTTamANA beiMdiyA ki kohovauttA' ityAdiprazne, uttaram-azItirbhaGgAH. tathA jJAnadvAre 'beiMdiyo NaM bhaMte ! kiM NANI, annANI ? goyamA ! NANI vi, annANI vi. jai NANI dunANI-mainANI, suyaNANI ya' zepaM tathaiva, azItizca bhaGgA iti. yogadvAre 'beiMdiyA NaM bhaMte ! kiM maNayogI, vaiyogI, kAyayogI ya? goyamA ! No maNayogI, vaijogI ya, kAyayogI ya' zeSaM tathaiva. evaM trIndriya-caturindriyasUtrANyapi. 11. beiMdiya-'] ityAdisUtramA A pramANe akSaraghaTanA karavI:-[jehiM ThANehiM neraiyANaM asIibhaMgA, tehiM ThANehiM beiMdiya-teiMdiya-cauriMdiyANaM vedriya. asIiM ceva'tti te nArakaprakaraNamA ekathI mAMDI saMkhyAta samayanA vadhArAvALI jaghanya sthitimAM, jaghanya avagAhanAmAM, saMkhyAta pradezanA vadhArAvALI jaghanya avagAhanAmAM ane mithyAdRSTinI sthitimA nArako saMbaMdhe eMzI bhAMgA kahyA che. ane ahIM mizradRSTi sivAyanA vikaleMdriya jIvo saMbaMdhe paNa e ja ThekANe eMzI bhAMgA jANavA. kAraNa ke te vikaleMdriya jIvo alpa hovAthI temAM krodhAdiupayukta eka eka jIvano paNa saMbhava che. mizradRSTi jIva to vikaleMdriyomAM ke ekeMdriyomA hotA nathI. mATe mizradRSTimAM te saMbaMdhe ezI bhAMgA saMbhavatA nathI. vRddhoe to koi paNa vAcanAvizeSathI "jyAM eMzI bhAMgA che tyAM paNa abhaMgaka cha" vRddho. ema vyAkhyA karI che. have ahIM ja vizeSa kahevA mATe kahe che keH-['navaraM' ityAdi.] teno artha A cheH-dRSTidvAramA ane jJAnadvAramA nArakone sattA- vizeSa. vIza bhAMgA kahyA che. ahIM vikaleMdriyone to [ 'abbhahiatti adhika kahevA arthAt eMzI bhAMgA kahevA. kyA kahevA ? to kahe che ke, samyaktvamAM, thoDA ja vikaleMdriyone sAsvAdanabhAve samyaktva hoya che. ane teo thoDA hobAthI teornu ekatva paNa saMbhave che ane tene lIdhe teo saMbaMdhe samyaktvamA eMzI bhAMgA thAya che. e ja pramANe matijJAna ane zrutajJAnamAM paNa eMzI bhAMgA jANavA. tathA [ 'jehiM'ityAdi.] je sthAnakomA nairayikone sattAvIza bhAMgA kahyA che te sthAnakomAM beiMdriya, trIMdriya ane caturiMdriya jIvo saMbaMdhe abhaMgaka-bhaMgakAbhAva-samajavU. ane pUrve kahela eMzI bhAMgAvALA sthAno sivAya bIjAM badhA sthAnako abhaMgaka-bhaMgakAbhAvavALAM-jANavAM. eka ja kALe te beiMdriyAdijIvomAM krodhAdiupayukta jIvo ghaNA hoya che mATe temAM abhaMgaka kayuM che. vikaleMdriya saMbaMdhI sUtro pRthivIkAyika sUtronI peThe jANavAM. vizeSa e ke, ahIM lezyAdvAramA tejolezyA na kahevI. ane dRSTidvAramA A pramANe prazna dRSTidvAra. karavoH-"he bhagavan! zuM beiMdriya jIvo samyagdRSTivALA che ? mithyAdRSTivALA cha ? ke samyagmithyAdRSTivALA che ? he gautama ! teo samyagdRSTivALA paNa che. mithyAdRSTivALA paNa che. paNa samyamithyAdRSTi-mizradRSTi-vALA nathI. samyagdarzanamA vartatA e beiMdriyo zuM krodhopayukta che ?" ityAdi prazna karavo. ane tenA uttaramA tao mATe eMzI bhAMgA kahevA. tathA jJAnadvAramAM A pramANe pUchavu:-"he bhagavan! zuM beiMdriyajIvo jJAnI cha ? ke ajJAnI cha ? he zAnadAra. gautama ! teo jJAnI paNa che ane ajJAnI paNa che. jo teo jJAnI che to teo be jJAnavALA-matijJAna ane zrutajJAnavALA-che. ane jo teo ajJAnI che to teo be ajJAna-matiajJAna ane zrutaajJAna-vALA che. bAkI badhuM teja pramANe-pUrva pramANe-jANavaM. ane te saMbaMdhe eMzI bhAMgA jANavA. yogadvAramA A pramANe prazna karavoH-"he bhagavan ! zuM beiMdriya jIvo manayogI che ? vacanayogI che ? ke kAyayogI che ? he gautama! teo vacanayogI yogadAra. ane kAyayogI che. paNa manayogI nathI." bAkI badhuM pUrvanI peThe ja jANavU ane trIMdriya tathA caturiMdriya saMbaMdhI sUtro paNa e ja pramANe kahevAM. trIMdripAdana paMceMdriyatiryaMca. 194.-paMciMdiyatirikkhajoNiyA jahA neraIyA tahA 194.-jema nairayiko kahyA tema paMceMdriya tiryaMcayoniko paNa bhANiyavvA. navaraM-jehiM sattAvIsaM bhaMgA tehiM abhaMgayaM kAyavvaM. jattha jANavA. vizeSa e ke, je sthAnovaDe nairayikomA sattAvIza bhAMgA kahyA asIti tattha asItiM ceva. che, te sthAnovaDe ahIM abhaMgaka kahe. ane jyAM nairayikomA eMzI bhAMgA kahyA che tyAM ahIM paNa eMzI bhAMgA ja kahevA. 12. 'paMciMdiya' ityAdi. 'jehiM sattAvIsaM bhaMga' tti yatra nArakANAM saptaviMzatirbhaGgAstatra paJcendriyatirazcAmabhaGgakam , tacca jaghanyasthityAdikaM pUrva darzitameva. bhaGgakAbhAvazca krodhAdyapayuktAnAM bahUnAmekadaiva teSu bhAvAditi. sUtrANi ca iha nArakasUtravadhyeyAni. navaram 1.pra. chAyAH-dvIndriyA bhagavan / kiM samyagdRSTayaH,mithyAdRSTayaH, samyagamithyAdRSTayaH gautama | samyagdRSTayo'pi,mithyAdRSTayo'pi,no samyagmidhyAdRSTayaH, samyagdarzane vartamAnA dvIndriyAH kiM krodhopayuktAH ? 2.dvIndriyA bhagavan ! kiM jJAninaH ajJAninaH ? gautama! jJAnino'pi ajJAnino'pi. yadi jJAninaHdvijJAninaH---matijJAninaH, zrutajJAninava.3.dvIndriyA bhagavan / ki manoyoginaH vacoyoginaH. kAyayoginazca ? gautama! no manoyoginaH, bacoyoginazca, kAyayoginazcaH-ana. 1. mUlacchAyAH-paJcendriyatiryagyonikA yathA nairayikAstathA bhaNitavyAH,navaram-yaiH saptaviMzatirbhaGgAH,tairabhanaka kartavyam. yatrA'zItistatrAzItizcaivaH-a. Jain Education international Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 5. zarIradvAre'yaM vizeSa:-'asaMkhejesu NaM bhaMte / paMciMdiyatirikkhajoNiyAvAsesu paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM kevaiyA sarIrA panattA ? goyamA ! cattAri. taM jahA:-orAlie, veuvie, teyae, kammae.' sarvatra cAbhaGgakamiti. tathA saMhananadvAre 'paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM - kevaiyA saMghayaNA panattA ? goyamA ! cha saMghayaNA. taM jahA:-vairosahanArAyaM, jAva-chevaTuMti evaM saMsthAnadvAre'pi 'cha saMThANA paSattA. taM jahA:-samacaurase0. evaM lezyAdvAre kei lessAo pannattA ? goyamA! cha.taM jahA:-kiNhalessA. . .. paMceMdripa.. zarIradAra. diyA ityAdi. jehiM sattAvIsaM bhaMga' ti] je sthAnakomA nArakone sattAvIza mAMgA kahyA che te sthAnakomA paMceMdriya tiyecone abhaMgaka samajavaM. je sthAnakomA abhaMgaka thAya che te sthAnako-jaghanya sthityAdika-AgaLa dazAvyAM ja che. te paMceMdriya tiyecomA ekaja kAle krodhAyapayakta ghaNA nArako hovAthI amaMgaka kahuM che. A saMbaMdhI sUtro nArakasUtranI peThe kahevA. vizeSa e ke, zarIra dvAramA A pramANe bheTa "he bhagavana ! asaMkhyeya tiyecapaMceMdriya yonikAvAsamAM vartatA tiyecapaMceMdriyone keTalAM zarIro kahAM cha? he gautama | teone cAra zarIro kI te A pramANe: audArika, vaikriya, taijasa ane kArmaNa. e badhAmA abhaMgaka jANavU. tathA saMghayaNa dvAramAM A pramANe prazna karavoH- he bhagavana! yi tiyeca yonikone keTalAM saMghayaNo kayAM che| gautama! teone cha saMghayaNo kakhAM che. te A pramANe:-vajaRSabhanArAca, yAvat-chevaDhaM-sevAta. e pramANe saMsthAna dvAramA paNa jANavU. 'teone cha saMsthAno hoya che. te A pramANe:-samacorasa' ityAdi. e pramANe leNyAdvAramA paNa karata "teone keTalI lezyAo hoya che! he gautama! teone cha lezyAo hoya che. te A pramANeH-kRSNalezyA vagere." saMghayaNadAra. saMsAna. - lezyA. manuSya. 195. -maNussA vi jehiM ThANehiM neraiyANaM asItibhaMgA 195.-nairayikomA je sthAnovaDe eMzI bhAMgA kA ke tehiM ThANehiM maNassANaM vi asItibhaMgA bhANiyavvA. jesu ThANesu te sthAnovaDe manuSyomA paNa eMzI bhAMgA kahevA. ane nairayikomA ne sattAvIsA tesa abhaMgayaM. navaraM-maNussANaM amahiyaM jahANiya- sthAnovaDe sattAvIza bhAMgA kahyA che te sthAnovaDe manuSyomAM Thiie, AhArae ya asItibhaMgA. abhaMgaka kahe. vizeSa e ke, manuSyone jaghanyasthitimA ane AhAraka zarIramAM eMzI bhAMgA che. ane e nairayiko karatAM manuSyomA adhika che. . 13. 'maNussA vitti yathA nairayikA dazasu dvAreSvabhihitAstathA manuSyA api bhaNitavyA iMti prakramaH. etadevAha:-'jehiM' ityAdi. tatra nArakANAM jaghanyasthitAvekAdisaMkhyAtAntasamayAdhikAyAm , tathA jaghanyAvagAhanAyAm , tasyAmeva saMkhyAtAntapradezAdhikAyAm , mizre cAzItirbhaGgakA uktAH, manuSyANAmapyeteSvazItireva, tatakAraNaM ca tadalpatvameveti. nArakANAm , manuSyANAM ca sarvathA sAmyaparihArAyA''ha:'jesu sattAvIsA' ityAdi. saptaviMzatibhaGgakasthAnAni ca nArakANAM jaghanyasthiti-asaMkhyAtasamayAdhika-jaghanyasthitiprabhRtIni, teSu ca jaghanyasthitau vizeSasya vakSyamANatvena tadvarjeSu manuSyANAmabhaGgakam , yato nArakANAM bAhulyena krodhodaya eva bhavati, tena teSAM saptaviMzatirbhaGgakA uktasthAneSu yujyante; manuSyANAM tu pratyekaM krodhAdyupayogavatAM bahUnAM bhAvAd na kaSAyodaye vizeSo'sti, tena teSAM teSu sthAneSu bhaGgakAbhAva iti. ihaiva vizeSAbhidhAnAyAha:-'navaram' ityAdi. yeSu sthAneSu nArakANAmazItiH, teSu manuSyANAmapyazItiH. tathA 'jesu sattAvIsA tesu abhaMgaye' ityuktam. kevalaM manuSyANAmidamabhyadhikam-yaduta jaghanyakasthitau teSAmazItiH, natu nArakANAm , tatra saptaviMzatiruktA ityabhyadhikam. tathA''hArakazarIre'zItiH, AhArakazarIravatAM manuSyANAmalpatvAt , nArakANAM tannAsyeva, ityetadapyadhika manuSyANAmiti. iha ca nArakasUtrANAm , manuSyasUtrANAM ca prAyaH zarIrAdiSu catuSa, jJAnadvAre eva ca vizeSaH. tathAhiH- asaMkhejjesu NaM maMte / maNussAvAsesu maNussANaM kai sarIrA pannattA ? goyamA ! paMcavihA. taM jahAH-orAlie, veuccie, AhArae, teyae, kammae. asaMkhejjesu NaM jAva-orAliyasarIre vaTTamANA maNUsA ki kohovauttA ? goyamA! kohovauttA vi evaM sarvazarIreSu, navaram-AhArake - zItibhaGgakAnAM vAcyA. evaM saMhananadvAre'pi. navaram-'maNussANaM bhaMte ! kai saMghayaNA pannattA ? goyamA ! cha saMghayaNA pannattA. taM jahAH-vai * 1. pra. chAyAH-asaMkhyeyeSu bhagavan ! paJcendriyatiryagyonikAvAseSu paJcendriyatiryagyonikAnAM kiyanti zarIrANi prajJaptAni ? gautama ! catvAri. tadyathAH-audArikam , vaikriyam , taijasam , kArmaNam. 2. paJcendriyatiryagyonikAnAM kiyanti saMhananAni prajJaptAni ? gautama / SaT saMhananAni. tadyathAH-vanabhanArAcam , yAvat-sevArtam. 3. pada saMsthAnAni prajJaptAni. tadyathAH-samacaturasram0. 4. kati lejhyAH prajJaptAH ? gautama! SaTa. tadyathAH-kRSNalezyA-anu. * 1. mUlacchAyAH-manuSyA api yaissthAnai rayikANAmazItirbhazAstaiH sthAnairmanuSyANAmapi azItirbhazA bhaNitavyAH. yeSu sthAneSu saptaviMzatisteSu abhanakam. navaram-manuSyANAmabhyadhikaM jaghanyasthityAma, AhArake cAzItirbhaGgAH-anu. 1. pra. chAyAH-asaMkhyeyeSu bhagavan ! manuSyAvAseSu manuSyANAM kati zarIrANi prajJaptAni ? gautama! paJcavidhAni. tadyathA:-audArikam , vakriyam , AhArakam , tejasam , kArmaNam. asaMkhyeyeSu yAvat-audArikazarIre vartamAnA manuSyAH kiM krodhopayuktAH! gautama! krodhopayuktA api. 2. manuSyANA bhagavan / kati saMhananAni prajJaptAni ? gautama ! SaT saMhananAni prajJaptAni. tadyathA-vajarSabhanArAcam , yAvat-sevArtam:-anu. Jain Education international Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1. - uddezaka 5. bhagavatudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 159 - taM romanArAe jAya chevaTTe' saMsthAnadvAre 'che saMThANA patratA se jahAH samapauraMse, jAya-huMDe. lezyAdvAre ' lessAo. taM jahA:- kinha lessA, jAya-- sukalessA.' zanadvAre 'maiNuskhANaM bhaMte ka NANANi goyamA paMca taM jahA:- AmiNicahiyaNAnaM, jApa phesajANaM.' eSu ca kevalavarjeSvabhaGgakam, kevale tu kaSAyodaya eva nAsti iti. 13. [ 'manussA vitti ] daze dvAramAM jaima nairaviko kakSA che tema manuSyo paNa kaddevA e prakama che. e ja vAtane jagAve che ko [ 'jehiM' ityAdi. ] ya syAM mArakalA prakaraNamAM ekacI mAMDI saMkhyAta samayamA vadhArAcALI jamanyasthitiyAM jaghanya avagAhanAmAM, saMkhyAtaM pradezanA badhArAcALI japanya avagAhanAmAM ane mizradRSTimAM eMzI mAMgA kathA che. tema para sthAnakomAM ahIM manuSyamakaraNamAM paNa manuSyone eMzI bhAMgA paNa kaddevA. tema hovAnuM kAraNa monuM alpapaja che. nArako ane manuSyo paraspara taina sarakhA nayI e yAtane jagAcA kahe [ 'jesu sacAyIsA' ityAdi. ] jaghanyasthiti, asaMkhyAta samayAdhika jaghanyasthiti ityAdi sthAnako mAM nArako saMbaMdha sattAvIza mAMgA kakSA che. to, jaimAM vizeSatA kahevAze evI jaghanya sthiti sivAyanAM te sthAnakomAM manuSyo saMbaMdhe abhaMgaka jANavuM. kAraNa ke ghaNA bhAge nArakone krodhano udaya ja hoya ke mATe teone te sthAnakomAM sattAvIza bhAMgA kaddevA ucita che. paNa manuSyomAM to pratyeka krodhAdiupayogavALA ghaNA manuSyo hovAthI teomAM kaSAyanA udaya saMbaMdhI vizeSa nathI. mATe teomAM te sthAnako saMbaMce abhaMga kaheM ThIka che. A na saMbaMdhe vizeSatA kadevA sAra kaI che ke:['navare' ityAdi ] 'je sthAnomAM nArakone eMzI bhAMgAM kA che. te sthAnomAM manuSyone paNa eMzI mAMgA ja kaddecA. tathA je sthAnomA nArakone sattAbIza sAMgA kathA he te sthAnomAM manuSyo saMbaMdhe abhaMgaka kaheDaM' e kathanamA mAtra manuSyoM saMbaMdha Alo bheda che ko 'manuSyone jaghanya sthitimAM eMzI bhAMgA kahevA ane nArakone tema nathI kayuM, paNa teone (nArakone) sattAdhIza bhAMgA kathA che.' eTalI bAta manuSya saMbaMdhe vizeSa che. tathA AhAraka zarIramAM manuSyone eMzI bhAMgA kahebA. kAraNa ke AhArakazarIravALA manuSyo thoDA che. ane nArakone to te AhAraka zarIra ja nathI. A bAta paNa nArako karatAM manuSyomAM adhika che. A sthaLe ghaNe bhAge nArakasUtromAM ane manuSyasUtromAM zarIrAdi cAra dvAra saMbaMdhe tathA jJAna dvAra saMbaMdheja vizeSa che. te A pramANe che:-"he bhagavan! asaMkhyeya manuSyAcAsomA rahetA manuSyone kelAM zarIro kakSAM che he gautama! vizeSa. semone pAMca prakArAM zarIro kA che se A pramANe: odArika, baikiya, AhAraka, tejasa ane kArmaNa. he bhagavan! asaMkhyeya manuSyAvAsomAM basatA ane yAvat audArika zarIramAM vartamAna manuSyoM kodhopayukta che che gautama / teo phodhopayukta paNa che. e pramANe vathA zarI rogAMkaDe vizeSa e ke AhAraka zarIramAM pUMzI bhAMgA kar3evA. e pramANe saMhanana dvAramAM paNa kahe. vizeSa e ke "he bhagavan! manuSyone saMhanana saMgha ke de gautama! temone cha saMghayaNa kathAM che. te A pramANe:-vajraRSabhanArAca yAvat cheva." saMsthAna dvAramAM "manuSyone saMsthAna cha saMsthAno che se A pramANe:- samacorasa, yAvat-dasaMsthAna" lezyA dvAramA "cha lezyAoM kahI che. te mA pramANaiH kRSNalezyA, yAMcaMda zukralezyA." jJAna dvArasAM "he bhagavan! manuSyone kelAM zAno ke de gautama! teone pAMca zAno kalAM che. te mA pramANeH- Ami- hAva cibodhika-mati - jJAna, yAvat kevalajJAna. " e pAMca jJAnamAMnA kevalajJAna sivAya bAkInA cAra jJAnamAM abhaMgaka jANavuM. ane kevalamAM to kaSAyano udaya ja nathI. vAnavyaMtarAdi. 196. vANamaMtara - jotisa - vemANiyA jahA bhavaNavAsI. paraMmAgacaM jANiva jaM assa, japa-aNutarA. jANiyavvaM sevaM bhaMte!, sevaM bhaMte ! tti jAva- viharai. 196. jaina bhavanavAsI devo kA tema vAnavyaMtara, jyotiSika ane vaimAniko jANavA. vizeSa e ke, je jenuM nAnAtva- judApaNuM -- che te jANavuM ane e pramANe yAvat - anuttara sudhI jANavuM. bhagavan ! te pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che ema kahI yAvat vihare che. 24. 'pANamaMtara' ityAdi. vyantarAdayo dazakhapi sthAneSu yathA bhavanavAsinAcA vAcyAH yatrAsurAdInAmazItirbhaGgakAH, yatra ca saptaviMzatiH, tatra ca vyantarAdInAmapi tathaiva vAcyAH bhaGgakAstu lobhamAdau vidhAya adhyetavyAH tatra bhavanavAsibhiH saha vyantarANAM sAmyameva jyotikAdInAM tu na tathA iti taisteSAM sarvathA sAmyaparihArasUcanAyAdaH paraMNAnacaM jANavalaM vaM jassa' ci yat lezyAdigatam, yasya jyotiSkAdeH nAnAtvamittarApekSayA bhedaH, tad jJAtavyamiha iti parasparato vizeSaM jJAtvA eteSAM sUtrApyadhyeyAni iti bhAvaH tatra lezyAdvAre jyoti'SkANAmekaiva tejolezyA vAcyA. jJAnadvAre trINi jJAnAni ajJAnAnyapi trINi eva; asaMjJinAM tatropapAtAbhAvena vibhaGgasyAparyAtakAvasthAyAmapi 2 bhagavaMtasummasAmipaNIe sirIbhagavaIsule paDhamasaye paMcamo uddeso sammato. 1. pra0 chAyAH Sad saMsthAnAni prajJaptAni tadyathAH - samacaturasram, yAvat - huNDam. 2. SaD lezyAH tadyathAH- kRSNalezyA, yAvat-zukralezyA. 3. manuSyANAM bhagavan kati nAma gautama parAtayAH AminimovijJAnam yAvatkevalajJAnam-anu 1. mulacchAyAyAmyantara-jyotipika-vaimAnikA yathA nayanAni naparam-nAnAdyasya yAvat-anuttarAH tadevaM bhagavan, tadevaM bhagavan ! iti yAvat viharatiH -- anu0 : Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMtarAdi lezyA. zazana. 160 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe zataka 1.udeza 5. bhAvAt. tathA vaimAnikAnAM lezyAdvAre tejolezyAdayastisro lezyA vAcyAH jJAnadvAre ca trINi jJAnAni, ajJAnAni vA iti. vaimAnika caivamadhyeyAni se gaM bhaMte / pemANiyAvAsasyasahasse egamegaMsi pemANiyApAsaMsi kepaiyA ThikANA pacatA ityevamAdIni --- bhagavAdhasvAminI zrIbhagavatI prathamate pathamodeza ke zrIabhayadevasUriviracitaM vira samAptam 14. ['cANamaMtara' ityAdi. ] jema bhavanavAsio kathA che tema do sthAnomA vyaMtarI bagere paga kahevA. je sthaLe amurAdikane aizI mAMgA hoya ane je sthaLe sattAvIza gAMgA hoya te sthaLe vyaMtarAdika saMbaMce paNa temaja kahe. mAtra mAMgA karatI yasate lomane AdimAM mUkavo. tema bhavanavAsimonI sAdhe vyaMtarAnaM samAna he paNa te pramANe jyotiSkAdituM nayI mATe bhavanavAsionI sAve jyotiSkAdikanI sadana sarakhAi nadhI e vAtane suyA kahe che ke vAtaM jAniyavyaM jaM jasma' si] je jyotiSkAdina zyAdi saMbaMdhI mitratva bIjAnI apekSAe hoya te jAga ane nahIM paraspara vizeSa jANIne te saMbaMdhI sUmo kaheyAM temAM lezyA dvAramAM jyotiShone eka ja tejolezyA kahegI. jJAna dvArama paNa jJAno kaddevAM ajJAna paNa ma kaheyAM. kAraNa ke, svAM asaMzijIvana upapAta utpAda-yato navI mATe aparyA sthApaNa viraMga jJAna hoya che. tathA vaimAniko saMbaMdhI ThevA dvAragAM tejolezyAdika RNa lezyA kahevI jJAnadvArAM Na zAno ane pama ano kaheyAM vaimAnika sUpo A pramANe heca je vAM bhaMte! vaimANivAsasavasahasse egavegaMsi mANivAvAsaMsi kemaiyA ThiDDANA paNNattA !" ityAdi arthAt "he bhagavan! saMkhyA vaimAnikAcAsomAMnA pratyeka pratyeka vaimAnikAyAsamA keTala sthitisthAnoM kA hai !" ityAdi. devarUpaH samudrerite kSArabhAre bhave'smina dAyI yaH saguNAnAM parakRtirAjInI tpkhii| asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti zAntyor dadyAt zrIvIradevaH sakalazivavaraM mArahA cAptamukhyaH // 1 // / Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1. - uddezaka 6. sUrya jeTale dUrabI ugato dekhAya ke teTale ja dUrabhI Athamato paNa dekhAya che ! - hA ugatA ane AdhamatA sUryanuM prakAzakSetra sarakhaM che ? - hA. kSetravicAra. - lokAMta alokAMtane aTake 1-zadIpAMta sAgara tine aDake !-chAyAnta AtapAMtane aDake ? hA jIvone prANAtipAta kriyA che! hA kriyAvicAra - 8--9 pramANe covIze daMDaka - mRSAvAdAdi roha nAmanA zramaNanA prazmo. - pahelo loka ke aloka 1 baje pahelA bhane baje pachI - pahelA jIvo ke ajIbo 1 - pUrvamada. - pahelA bhavyo ke abhathyo ? - pahelA siddho ke asiddha ! pahelI siddhi ke asiddhi saMsAra ? paheluM huM ke kukaDI ? pUrvavat.epramANenA aneka prazno gautamaprazna. kokaspitinA keTalA prakAra 1-ATha AkAza bagereno paraspara AdhAra Apeya mAna: senAM sAdhaka laukika udAharaNo. jIbo bhane pulo paraspara baddha che ?-hA. tenuM sAdhaka laukika udAharaNa - sUkSma snehakAya paDe! hA. te lAMbo kALa rahe - mA. dezamAi 197 20 pacAo maM bhaMte! upAsaMtarAo udayaMte sUrie cakkhupphAsaM havaM Agacchati, atthamaMte vi ya NaM sUrie tAvatiyAo caiva uvAsaMtarAo cakkhupphAsaM0 ? 197. u0 - haMtA, goyamA ! jAvaiyAo NaM uvAsaMtarAo udayaMte sUrie catuphAsaM0, atyamate pi sUrie jAva havaM Agacchati. 198.40jAcA bhaMte! khitaM udayaMte sUrie AyaveNaM savvao samaMtA obhAsei, ujjoei, tabei, pabhAsei; atthamaMte vivaNaM sUrie tApazyaM vasitaM AyapeNa sammako samaMtA omAse, ujjoei, tavei, pabhAsei ? 198. u0 - haMtA, goyamA ! jAvatiyaM NaM khettaM jAvamAse. 1990 te! kiM puhuM omAsera, apuDhaM omAser3a ? 197. pra0 - he bhagavan | jeTalA avakAzAMtarathI AphAzanA vyavadhAnathI - (jeTale dUrathI ) ugato sUrya zIghra majare jobAya che teTalA ja dUrathI Adhamato sUrya paNa zIghra najare jovAya che? 197. u0- he gautama! hA meTale dUracI ugato sUrya najare jovAca che teTalA ja dUrathI Adhamato sUrya paNa zIghra najare jopAya . 1980-he bhagavan ! ugato sUrya potAnA sApa dvArA jeTalA kSetrane sarva prakAre cAre bAjuthI - badhI dizAomAM ane badhA khuNAomA prakAzita kare che, udyotita kare che, tapAne che ane khUba uSNa kare che seTalA ja kSetrane vadhI dizAomAM ane baMdhA khUNAoma Athamato sUrya paNa potAnA tApa dvArA prakAzita kare che ? udyotita kare che ? tapAve che ? ane khUba unuM kare che ! 198. u0 - he gautama! hA, ugato sUrya jeTalA kSetrane prakAze che teTalA ja kSetrane Adhamato sUrya paNa yAvat- khUba unuM kare che. 199. 0 hai bhagavan! sUrya je kSetrane prakAzita kare che te kSetra sUryathI sparzAe N hopa che ke asparzAe N hoSa che 1. sUtacchAyAH-yAyato bhagavann avakAzAntarAd udayan sUryapakSIpramAgacchati asamayamapi ca sUryastAcatathaivA'vakAzAntarAt cakSuHparzam inta, gautama ! yAvato'vakAzAntarAd udayan sUryazcakSuH sparzam, astamayannapi sUryo yAvat zIghramAgacchati yAvad bhagavan ! kSetramudayan sUrya Atapena sarvataH samantato'bhAvayati, uddyotayati, rApati, prabhAsayati astamagaca sUryAvacaiva kSetram Atapena sarvataH samantato'yamAsayati udyotaya kSipati, prabhAsayati indra gautama yAdava bhAsavati tad bhagavan kiM mavabhAsayati amarabha ? 21 bha0 sU0 " / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 6. 199. u0--jAva-chadisiM obhAseti. evaM ujjovei, tavei, 199. u0-he gautama! te kSetra sUryathI sparzAelaM hoya che pabhAsei, jAva-niyamA chaddisiM. ane yAvat-te kSetrane cha e dizAmA prakAzita kare che, uyotita kare cha, tapAve che tathA khUba tapAve che. yAvat-coksa cha e di zAomAM (khUba tapAve che.) 200. pra0-se guNaM bhaMte! savvaM ti savvAvaM-ti phusamANa- 200. pra0-he bhagavan ! sparza karavAnA kALasamaye sarvApakAlasamayaMsi jAvatiyaM khettaM phusai tAvatiyaM 'phusamANe puDhe 'tti va- sUryanI sAthe saMbaMdhavALA---jeTalA kSetrane sarva dizAomAM sUrya sparza ttavvaM siyA ? che teTalaM te sparzAtuM kSetra 'sparzAelaM' ema kahevAya? 200. u0-haMtA, goyamA ! savvaM ti jAva-vattavvaM siyA. 200. u0-he gautama ! hA, sarva yAvat-ema kahevAya. 201. pra0-taM bhaMte ! kiM puDhe phusai, apuDhe phusai ? 201. pra0--he bhagavan ! sparzAela kSetrane sparza cha ? ke sparzAyA vinAnA kSetrane sparza che ? 201. u0--jAva-niyamA chaddisiM. . 201. u0--he gautama ? sparzAela. kSetrane sparze che. yAvatcokasa cha e dizAmAM sparze che. 1. atha SaSTho vyAkhyAyate, tasya cA'yaM saMbandhaH-anantaroddezake antimasUtreSu 'asaMkhejjesu NaM bhaMte ! jAva-jotisiya-vemANiyAvAsesu' tathA 'saMkhejjesu NaM bhaMte ! vemANiyAvAsasayasahassesu' ityetad adhItam , teSu ca jyotiSkavimAnAvAsAH pratyakSA eva, iti tadgatadarzanaM pratItya, tathA 'jAvaMte' iti yaduktamAdigAthAyAm , tacca darzayitumAhaH-'jAvaiyAo' ityAdi. yatparimANAt , 'uvAsaMtarAo'tti avakAzAntarAt-AkAzavizeSAt , avakAzarUpAntarAlAd vA-yAvatyavakAzAntare sthita ityarthaH. 'udayaMte' tti udayan udgacchan , "cakkhupphAsa' ti cakSuSo dRSTeH sparza iva sparzaH, natu sparza eva, cakSuSaH aprAptakAritvAt , iti cakSuHsparzastam. 'havvaM' ti zIghram , sa ca sarvA'bhyantaramaNDale saptacatvAriMzadyojanAnAM sahasreSu dvayoH zatayostriSaSTau ca sAdhikAyAM vartamAna udaye dRzyate, astasamaye'pyevam , evaM pratimaNDalaM darzane vizeSo'sti, sa ca sthAnAntarAdavaseyaH. 'savvao samaMta' tti sarvataH sarvAsu dikSu, samantAd vidikSu, ekArthoM ca etau. 'obhAsei' ityAdi. avabhAsayati-ISat prakAzayati, yathA sthUlatarameva vastu dRzyate. uddyotayati bhRzaM prakAzayati, yathA sthUlameva dRzyate. tapati apanItazItaM karoti, yathA vA sUkSmaM pipIlikAdi dRzyate tathA karoti. prabhAsayati atitApayogAd vizeSato'panItazItaM vidhatte, yathA vA sUkSmataraM vastu dRzyate tathA karoti iti. 1. have chaTThA uddezaka vivecana thAya che. ane teno saMbaMdha A pramANe chaH-AgaLanA uddezakamAM chalAM sUtromAM 'asaMkhejesu NaM bhaMte! jAvajoisia-vemANiAvAsesu' tathA 'saMkhejesu NaM bhaMte! vemANiAvAsasayasahassesu' e bAta kahI che arthAt te sUtromAM najaro najara jaNAtA ja jyotiSkanA vimAnAvAso kaDA che. ethI tenI aMdaranA dekhAvane AzrIne, tathA je ['jAvate'] e pada Adi gAthAmAM kayuM che. tene darzAvavA kahe chaH['jAvaiAo' ityAdi.] jeTalA [ 'uvAsaMtarAo'tti] avakAzAMtarathI-koi jAtanA AkAzathI-ke (avakAza-khAlI bhAga) rUpa aMtarAlathIarthAt jeTalA avakAzane aMtare sUrya rahelo che. [ 'udayate'tti] udaya pAmato-ugato sUrya ['cakkhupphAsaM'ti] cakSuHsparza-najare ['havvaM'ti] zIghra Ave che. ahIM 'cakSuHsparza' zabdano artha A pramANe che:-cakSuH najara ane sparza aDakavU. jo ke, 'sparza' zabdano artha 'aDakavU'.thAya che to paNa ahIM teno artha 'aDakavA jevu' karavo. kAraNa ke, najare jovAtA koi paNa padArthanuM jyAre netradvArA nirIkSaNa thAya che tyAre AMkha ane padArthano sparza thato nathI. kAraNa ke, AMkha aprAptakArI che. arthAt 'cakSuHsparza' eTale 'AMkhane aDakavA jevU.' have te sUrya ugatA ane Atha- sauthI aMdaranA mAMDalAmA kAika vadhAre 47,2,63 yojana jeTale vartato udayAvasthAmA dekhAya che ane AthamavAnI avasthAmAM paNa e ja matA sUryana rIte dekhAya che. tathA e pramANe dareka mAMDale jovAmA vizeSa che ane te. vizeSa bIjA graMthathI jANavAno che. ['savvao samaMta' ti] dUrapaNu 'sarvataH' eTale badhI dizAomAM ane 'samaMtAt' eTale badhA khUNAomAM. [obhAsei' ityAdi.] thoDaM prakAze che-je prakAzane lIdhe moTAmAM moTI ja vastu dekhAya che. khUba prakAza che-uddyota kare che, jethI moTI vastu ja dekhAya che. tape che-ThaMDakane dUra kare che, athavA e tApa evo che ke jethI nAnI kIDI vagere paNa dekhAya che. khUba tape che-ghaNo tApa thato hovAthI ThaMDakane vadhAre dUra kare che. athavA e tApa evo che ke jethI nAnAmAM nAnI vastu devAya che. 2. etat kSetramevA''zrityAhaH-'taM bhaMte !' ityAdi. yat kSetramavabhAsayati, uddyotayati, tapati, prabhAsayati ca tat kSetraM kiM bhadanta! spRSTamavabhAsayati ! aspRSTamavabhAsayati ? iha yAvat-karaNAdidaM dRzyam-"goryamA! puDhe obhAsei, no apuDhe. taM bhaMte ! ogADhaM obhAsei, 1. mUlacchAyAH-yAvat-SaDdizamavabhAsayati. evamuddyotayati, tapati, prabhAsayati, yAvat-niyamAt SaDdizam. tad nUnaM bhagavan ! sarvata iti sarvApamiti spRzyamAnakAlasamaye yAvaMtakaM kSetraM spRzati tAvatkaM spRzyamAnaM spRSTamiti vaktavyaM syAt ! hanta, gautama! sarvata iti yAvat-vaktavya syAt. tad bhagavan ! kiM spRSTaM spRzati, aspRSTaM spRzati? yAvat-niyamAt SaDdizam. 2. 59 pRSTAd nArakAhAraprakaraNaM pazyantuH-anu0 1. jUo pR-8 muMH-anu0 2. A banne zabdo eka arthavAlA che:-zrIabhaya. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1-udezaka 6. bhagavatudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 163, , aNagArDa obhAsada ? govamA ! ogArDa omAseda, no aNogADhaM. evaM anaMtarogADhaM obhAsera, no paraMparogADhaM taM bhaMte ki anuM o bhAsai, bAyaraM obhAsai? goyamA ! aNuM pi obhAsada, bAyaraM pi obhAsai. taM bhaMte! uDuM obhAsai, tiriyaM obhAsai, ahe obhAsai ? goyamA ! uDUM pi, 3. taM bhaMte ! AI obhAsai, majjhe obhAsai, aMte obhAsai ? goyamA ! AI, 3. taM bhaMte ! savisae omAse, avisae obhAsai ? goyamA ! savisae obhAsai, no avisae. taM bhaMte ! ANuputri obhAsei, aNANupuvviM obhAsei ? goyamA ! ApuSpa omAse, no anAgupuSpitaM te kadisaM omAse ? goyanA ! niyamA chadisa" ti eteSAM ca padAnAM prathamodezakanArakA''hArasUtravyAkhyA dRzyA iti. ya eva 'obhAsei' ityanena saha sUtraprapaJca uktaH, sa eva 'ujjoai' ityAdinA padatrayeNa vAcyaH darzayannAha : - ' evaM ujjovei' ityAdi. 2. hare kSetra Aone eja vAtane he che:-['taM bhaMte' ityAdi. ] je kSetrane avabhAse che, udyotita kare che, tapAce he ane khUba tapAye che. he bhagavan ! te kSetrane sparzAMne avabhAse che ke sparzyA sivAya avabhAse che ? ahIM 'yAvat' zabda mUkelo hovAthI A pramANe jANavuM :-'he gautama ! sparzIne avabhAse che, paNa sparzyA sivAya avabhAsato nathI. he bhagavan ! te kSetrane avagAhIne avabhAse che ke avagAthA sivAya avabhAse che ? he gautama ! avagAhIne avabhAse che, paNa avagAhyA sivAya avabhAsato nathI. e pramANe anaMtara avagADhane avabhAse che, paNa paraMparAe avagADhane avabhAsato nayI. he bhagavan! te aMzu kSetrane avabhAse che ke bAdara kSetrane avamAse che! he gautama! te amune paNa avamAse che ane mAdarane paNa avamAse he bhagavan! te kSetra uMce avabhAse che, tIrache avabhAse che ke nIce avabhAse che! he gautama! tene uMce, tIrache ane nIce paNa ayamAne che. he bhagavan! te kSetrane Adima, madhyama ke aMte avabhAse he he gautama! te AdinAM madhyama ane aMtama paNa adamAse che. he bhagavan! te kSetrane potAnA viSayamA avabhAse che ke paraviSayamAM avabhAse che ? he gautama! tene potAnA viSayamAM avabhAse che, paNa paraviSayamA avabhAsato nathI. he bhagavan ! te kSetrane kramapUrvaka avabhAse che ke krama sivAya avabhAse che ? he gautama / tene kramapUrvaka avamAse che, paNa krama sivAya avabhAsato nayI. he bhagavante cane veTalI dizAmAM avamAse he he gItama posa cha e dizAyAM te kSetrane avabhAse che." e badhAM padonI vyAkhyA prathama uddezakamAM kahela nArakanA AhAra sUtranI peThe kahevI. je sUtrano samUha 'avabhAse che' e kriyApada sAthai kahyo che te ja sUtrano samUha 'udghota kare che' 'tapAve che' ane 'khUba tapAve che' e traNa kriyApada sAthe paNa kahevo. e ja vAtane darzAvatAM kahe che keH - [ evaM ujjovei' ityAdi. ] 3. 'spRSTaM kSetraM prabhAsayati' ityuktam, atha sparzanAmeva darzayannAha se pUrNa ityAdi 'sabbati prAkRtAt sarvataH sarvAsu dikSu, 'sa vvAvaM-ti'tti prAkRtatvAd eva sarvAtmanA, sarveNa vA''tapenA''pattirvyAptiryasya kSetrasya tat sarvApatti athavA sarva kSetram, 'iti' zabdo 'viSayabhUtaM kSetraM sarvam, natu samastameva' ityasya arthasya upapradarzanArthaH, tathA sarveNA''tapena, Apo vyAptiryasya kSetrasya tat sarvApam. 'iti' zabdaH 'sAmAnyataH sarveNAtapena vyAptiH natu pratipradezaM sarveNa' ityasyA'rthasyopapradarzanArthaH athavA saha vyApenA''tapavyAcyA yat tat savyApam itizabdastu tathaiva 'phusamANakAlasamayaMsi 'tti spRzyamAnakSaNe, athavA spRzataH sUryasya sparzanAyAH kAlasamayaH spRzatkAlasamayaH- tatra, Atapeneti gamyate. yAvat kSetraM spRzati sUrya iti prakRtam, tAvat kSetraM spRzyamAnaM spRSTam - iti vaktavyaM syAditi praznaH. 'haMtA' ityAdyuttaram. spRzyamAna- spRSTayozca ekatvaM prathamasUtrAdavagantavyam. 3. 'spRSTa- sparzAela - kSetrane prabhAse che' ema kadhuM che. mATe have sarzanAne ja darzAvatA kahe che keH -[ 'se NUgaM' ityAdi. ] [ 'sainyaM ti'tti ] eTale sarvataHcI dizAoma[sevyAyaM titi ] sarva AtmavaDe, athavA 'savyAti' kSetra khUba tApathI vyAta he te 'sarvApatti' athavA ''ete 'sa' ane 'pI' eTale 'iti' ahIM A 'iti' zabda viSayabhUta naghA kSetrako sUcaka che. paNa je kSetra ke te badhAyano sUcaka gadhI. 'sammAna' eTale 'sarvApa' arthAt je kSetra khUba taDakAthI vyApta hoya te 'sarvApa' ane 'ti' eTale 'iti' A 'iti' zabda 'kSetrano dareka bhAge bhAga tApathI vyApta cheema nathI, paNa sAmAnya rIte kSetra tApabhI vyApta che' e arthano sUcaka hai athavA 'savvA' eTale 'samyApa' ne taDakAthI vyApta hoya te kSetra savyApa. ane 'iti' zabdano artha to pUrva pramANe ja jANavo. ['phusamANakAlasamayaMsi ' tti ] je vakhate sparza karAya che te vakhate, athavA sparza karatA -- sUryanI sparzanA-no kALa - samaya te 'spRzatkAlasamaya' temAM A ThekANe 'AtapavaDe' e artha adhyAhArya che. 'jeTalaM kSetra sUrya sparze che' e cAlu bAta che se zyamAna kSetra 'e' ema kahevAya e prazna che. [ 'haMtA' ityAdi. ] e uttarasUtra che. sRzyamAna ane sRSTanaM eka prathama sUtrI jAga lokAMtA disparzanA. 202. pra0 hote te alogaMtaM phusai, alovaMte pa phusai ? loyaMtaM - 202. u0 - haMtA, goyamA ! loyaMte aloyaMtaM phusai, aloyaMte vi loyaMtaM phusai. 202. 10 - he bhagavan ! Tokano aMta (cheDo) aThokanA aMtane sparze, alokano paNa aMta lokanA cheDAne sparze ? 202. u0 - hA, gautama ! lokano cheDo alokanA cheDAne sparze ane alokano paNa aMta khokanA cheDAne sparze. 1. jUo pR0 53, prazna 5 mAnI TIkA-perA- 13:- anu0 2. A zabdono je artha karyo che te prAkRtanA dhoraNe che:-zrI abhaya0 3, jUo pRSTha 41, prathama prazna ane tenI TIkA:- anu0 1. mulacchAyAH kAmo bhagavan kAntaM spRzati lokAnto'pi vAntaM zata inta gautama lokAntokAn srAvi alokAnto'pi lokAntaM spRzatiH - anu0 : Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokAMta. aNu. bAdara, uMce0 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe - 164 203. pra0 --- taM bhaMte! kiM puDhaM phusai, apuDhaM phusai ? 203. u0 -- jAva - niyamA chaddisiM phusai. 204. pra0 - dIvaMte bhaMte ! sAgaraMtaM phusai, sAgaraMte vi dIvaMtaM phusai ? 204. u0 - haMtA, jAva - niyamA chaddisiM phusai. 205. pra0 - evaM eeNaM abhilAveNaM- udaMte poyaMtaM phusai, chiddante dUsaMtaM, chAyaMte AyavaMtaM 0 ? zataka 1. - uddezaka 6. 203. pra0 - he bhagavan ! je sparzAya che te zuM spRSTa che ? aspRSTache ? 203. u0 - he gautama! yAvat niyamapUrvaka cha e dizAmAM sparzAya che. 204. pra0--he bhagavan ! beTano cheDo samudranA cheDAne sparze samudrano paNa cheDo beTanA cheDAne sparze ? 204. u0--hA, yAvat-niyame cha e dizAmAM sparze. 205. pra0- e pramANe e abhilApavaDe - pANIno cheDo vahANanA cheDAne sparze, chidra - kANA-no cheDo vastranA cheDAne sparze, ane chAyAno cheDo taDakAnA cheDAne sparze ? 205. u0- he gautama! yAvat-niyame cha e dizAmAM sparze. 205. u0 - jAva - niyamA chaddisiM phusai. 4. sparzanAmevAdhikRtyA''haH- 'loyaMte bhaMte ! aloyaMtaM' ityAdi. lokAntaH sarvato lokA'vasAnam alokAntastu tadanantara eveti. ihApi 'puDhaM phusai' ityAdisUtraprapaJco dRzyaH. ata evoktam- ' jAva - niyamA chaddisiM' ti etadbhAvanA caivam spRSTamalokAntam, lokAntaH spRzati, spRSTatvaM ca vyavahArato dUrasthasyApi dRSTam, yathA-cakSuH sparza ityucyate - avagADhamAsannamityarthaH, avagADhatvaM cA''sattimAtramapi syAt, ata ucyate-anantarA'vagADhamavyavadhAnena saMbaddham natu paraMparA'vagADham zRGkhalAkaTikA iva paraMparAsaMbaddham, taM cANuM spRzati, alokAntasya kacid vivakSayA pradezamAtratvena sUkSmatvAt. bAdaramapi spRzati, kacid vivakSayaiva bahupradezatvena bAdaratvAt tam Urdhvam, adhaH, tiryak ca spRzati, UrdhvAdidikSu lokAntasyA'lokAntasya ca bhAvAt taM cAdau madhye'nte ca spRzati katham ? adhastiryagU-UrdhvalokaprAntAnAmAdi-madhyA - 'ntakalpanAt taM ca svaviSaye spRzati spRSTA'vagADhAdau, nA'viSaye'spRSTAdAviti taM cAnupUrvyA spRzati, AnupUrvI ceha prathame sthAne lokAntaH, tato'nantaraM dvitIye sthAne'lokAnta ityevamavasthAnatayA spRzati, anyathA tu sparzanaiva na syAt taM ca SaTsu dikSu spRzati, lokAntasya pArzvataH sarvato'lokAntasya bhAvAt iha ca vidikSu sparzanA nAsti, dizAM lokaviSkambhapramANatvAt, vidizAM ca tatparihAreNa bhAvAditi evam dvIpAnta - sAgarAntAdisUtreSu spRSTAdipadabhAvanA kAryA. navaram - dvIpAnta - sAgarAntAdisUtre 'chaddisiM' ityasyaivaM bhAvanA - yojanasahasrAvagADhA dvIpAzca, samudrAzca bhavanti, tatazcoparitanAn, adhastanAMzca dvIpa - samudra pradezAnA''zritya UrdhvA'dhodigdvayasya sparzanA vAcyA. pUrvAdidizAM tu pratItA eva, samantatasteSAmavasthAnAt 'udaMte poyaMtaM 'ti nadyAdyudakAntaH, potAntaM nau paryavasAnam, ihApyucchrayA'pekSayA UrdhvadiksparzanA vAcyA. jalanimajjane vA iti. 'chidaMte dUsaMtaM' ti chidrAntaH, dUSyAntaM vastrAntaM spRzati, ihApi SadiksparzanAbhAvanA - vastrocchrayApekSayA, athavA kambalarUpavastrapoTTalikAyAM tanmadhyotpannajIvabhakSaNena tanmadhyarandhA'pekSayA lokAntasUtravat SaDdiksparzanA bhAvayitavyA. 'chAyaMte AyavaMtaM' ti iha chAyAbhedena padigbhAvanA evam Atape vyomavartipakSiprabhRtidravyasya yA chAyA tadantaH, AtapAntaM catasRSu dikSu spRzati, tathA tasyA eva chAyAyA bhUmeH sakAzAt tad dravyaM yAvaducchrayo'sti, tatazca chAyAntaH, AtapAntam Urdhvam, adhazca spRzati athavA prAsAda - varaNDikAderyA chAyA tasyA bhitteravatarantyAH, ArohantyA vA'ntaH AtapAntam Urdhvam, adhazca spRzati iti bhAvanIyam, athavA tayoreva chAyA -''tapayoH pudgalAnAmasaMkhyeyapradezA'vagAhitvAd ucchrayasadbhAvaH, tatsadbhAvAcca UrdhvA'dhovibhAgaH, tatazca chAyAnta AtapAntam Urdhvam, adhazca spRzati i 4. have sparzanAne ja uddezIne kahe che keH -- [ 'loyaMte bhaMte! aloyaMtaM' ityAdi . ] lokAMta eTale cAre bAjudhI lokano aMta-cheDo, alokAMta eTale lokanA cheDAnI pachIno ja bhAga, A sthaLe paNa pUrvanI peThe [ 'puDhaM phusai '] ityAdi sUtro kahevAM. mATe ja kayuM che ke: - [ 'jAva-niyamA chaddisiM' ti] enI bhAvanA A pramANe jANavI :- sparzela alokAMtane lokAMta sparze che. koi padArtha dUra rahelo hoya to paNa vyavahArathI te padArtha spRSTa kahevAya che. jema ke, AMkha, jovA sAru koi paNa padArthano sparza karatI nathI to paNa 'cakSuHsparza' zabdano prayoga thAya che, tema ahIM na samaja. mATe kahe che ke, avagADha eTale Asanna avagADhapaNuM to mAtra nikaTatArUpa ja hoya, gATe kahe che ke, anaMtarAvagADha - vyavadhAna vinA saMbaddha, paNa sAMkaLanI kaDIonI peThe paraMparAe saMbaddha-paraMparAe avagADha-nahIM. 'te aNune sparze che' kAraNa ke vivakSAthI koi sthaLe alokAMta paNa pradeza mAtra hovAthI sUkSma che. 'bAdarane paNa sparze che' kAraNa ke vivakSAthI koi sthaLe alokAMta paNa bahupradezarUpa hovAthI bAdara che. 'tene uMce, nIce 1. mUlacchAyAH -- tad bhagavan ! kiM spRSTaM spRzati ! aspRSTaM spRzati ? yAvat-niyamAt paidizaM spRzati dvIpAnto bhagavan / sAgarAntaM spRzati ? sAgarAnto'pi dvIpAntaM spRzati ? hanta, yAvat niyamAt paddizaM spRzati evam etenA'bhilApena udakAntaH potAntaM spRzati, chidrAnto dRSyAntam Jain Education Internati: chAyAnta AtapAntam ? yAvat niyamAt padizaM spRzatiH - anu vale & Personal Use Only . Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA maNuoM. zataka 1.-uddezaka 6. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, 165 ane tIrale sparza che' kAraNa ke UrdhAdi dizAomAM lokAMta ane alokAMta hoya che. 'tene AdimAM, vacamAM ane aMte sparze che' te kevI rIte? to kahe cha ke, nIcenA, tIrachA ane uMcA lokaprAMtonI AdipaNe, vacalApaNe ane aMtapaNe kalpanA karavAthI pUrva pramANe thAya che. 'tene bhAvi.. potAnA viSayamA sparze chepotAnA viSayamA eTale spRSTa ane avagADhAdimAM, paNa potAnA aviSayamAM-aspRSTAdimAM-nahIM. 'tene kramapUrvaka sparze kramaH hai| krama eTale ahIM prathama sthAnamA lokAMta ane tyAra pachI bIjA sthAnamA alokAMta, e pramANe avasthAnapaNe sparza cha, jo ema na karavAmA Ave to sparzanA ja thAya nahIM. 'tene chae dizAmAM paroM che' kAraNa ke lokAMtane paDakhe cAre bAju alokAMta che. A sthaLe khUNAonI sparzanA nathI. kAraNa ke, dizAonuM pramANa lokanA viSkama jeTaluM che. ane vidizAo lokanA parihArapUrvaka rahe che. eja pramANe dvIpAMta ane sAgarAMtAdi sUtromAM paNa 'spRSTa' vagere padonI bhAvanA karavI. vizeSa e ke, dvIpAMta ane sAgarAMtAdi sUtramA ['chadisiM'] e sUtranI bhAvanA-vicAraA pramANe karavIH-dvIpo ane samudro hajAra yojana avagADha hoya che tethI dvIpa tathA samudranA uparanA ane heThaLanA. pradezone AzrI Urdhvavi- dIpano go. zAnI ane adhodizAnI sparzanA, kahevI. pUrvAdi dizAonI sparzanA to pratIta ja che. kAraNa ke teornu (pradezonu) avasthAna cAre bAju che. [udaMte poyaMta'ti] nadI vagerenA pANIno cheDo nAvanA aMtane sparze che. ahIM paNa uMcAinI apekSAe Urdhva dizAnI sparzanA jANavI. athavA jalamAM nimajana pANIno cheDo. thayA pachI uMcAinI apekSAe te sparzanA jANavI. ['chidaMte dUsataM ti] chidrano aMta vastranA aMtane sparze che. ahIM paNa vastranI uMcAinI apekSAe kANAno cheDo. cha e dizAnA sparzanI bhAvanA karavI. athavA kAMbaLarUpa vastranI poTalimAM tenI vacce utpanna thaela koi jIve khAvAthI paDela (tenA) vacalA kANAnI apekSAe lokAMta sUtranI peThe cha e dizAnA sparzanI bhAvanA karavI. ['chAyaMte AyavaMta' ti] ahIM chAyAnA bhedathI cha dizAnI bhAvanA chAyAno cheDo. A pramANe karavIH-AtapamA AkAzamA uDatA pakSi vagere dravyanI je chAyA, ane teno je aMta te chAyAno aMta-te, AtapanA aMtane cAre dizAmA sparza che. tathA te ja chAyAnI uMcAi jamInathI mAMDI te dravya sudhInI che. tethI chAyAno aMta AtapanA aMtane uMce ane nIce sparze che. athavA havelInI ane varaMDI vagairenI bhIMta uparathI utaratI ke caDatI je chAyA, teno aMta AtapanA aMtane uMce ane nIce sparza che. ema bhAvanA karavI. athavA pudgalornu asaMkhyeya pradezomAM avagAhipaNuM hoya che tethI te ja chAyA ane Atapane ucAi hovAthI tenI uMcAi ane prakAza bhane chAra nIcAino vibhAga karavo. ane tethI chAyAno aMta AtapanA aMtane uMce ane nIce sparze che. kriyAvicAra. 206. pra0--asthi NaM bhaMte ! jIvANaM pANAivAe NaM kiriyA / 206. pra0--he bhagavan ! jIvo dvArA prANAtipAta kriyA kajjai? karAya che? 206. u0--haMtA, asthi. 206. u0--hA, karAya che. 207. pra0-sA bhaMte ! kiM puTThA kajjai ? apuTThA kajjai ? 207. pra0-he bhagavan! je kriyA karAya che te zuM spRSTa cha ? ke aspRSTa che? 207. u0---jAva-nivvAghAeNaM chaddisi, vAghAyaM par3acca siya 207. u0--he gautama ! yAvat-nirvyAghAtavaDe cha e dizAne, tidisiM, siya caudisiM, siya paMcadisiM. vyAghAtane AzrIne kadAca traNa dizAne, kadAca cAra dizAne ane kadAca pAMca dizAne sparze che.. 208. pra0-sA bhaMte / kiM kaDA kajjai ? akaDA kajjai ? 208. pra0-he bhagavan ! je kriyA karAya che te zuM kRta che ! ke akRta che ! 208. u0-goyamA ! kaDA kajjai, no akaDA kajjai. 208. u0--he gautama! te kriyA kRta che. paNa akRta nathI. 209. pra0-sA bhaMte ! kiM attakaDA kajjai ? parakaDA 209. pra. he bhagavan ! je kriyA karAya che te zuM AtmakRta kajjai ? tadubhayakaDA kajjai ? cha ? parakRtaM che? ke ubhayakRta che ! 209. u0--goyamA ! attakaDA kajjai, No parakaDA kajjai, 209. u0--he gautama ! te kriyA AtmakRta che. paNa parakRta 'no tadubhayakaDA kajjai. ke tadubhayakRta nathI. 210. pra0-sA bhaMte ! kiM ANupubdhi kaDA kajjai ? aNA- 210. pra0--he bhagavan ! je kriyA karAya che te anukramagupuri kaDA kajjai ? pUrvaka kRta cha ? ke anukrama sivAya kRta che ? .210. u0--goyamA! ANupubbi kaDA kajjai, No 210. u0--he gautama! te anukramapUrvaka kRta che. paNa anuaNANupuci kaDA kajjai. jA ya kaDA kajjai, jA ya kajissai krama sivAya kRta nathI. vaLI je kRta kriyA karAya che ane karAze te savvA sA ANupuzvikaDA, No aNANapavikaDa tti vattavvaM siyA. badhI anukramapUrvaka kRta che.paNa anukrama sivAya kRta nathI ema kahevAya. 1. mUlacchAyAH-asti bhagavan ! jIvaiH prANAtipAtaH kriyA kriyate ? hanta, asti. sA bhagavan ! ki spRSTA kriyate, aspRSTA kriyate ? yAvat-niyAghAtena SaDdizam , vyAghAtaM pratIla syAt tridizam , syAt caturdizam , syAt paJcadizama. sA bhagavan ! kiM kRtA kriyate, akRtA kriyate ? gautama | kRtA kriyate, no akRtA kriyate. sAbhagavan ! kim AtmakRtA kriyate, parakRtA kriyate. tadubhayakRtA kriyate ? gItamA AtmakRtA kriyate, no parakRtA kriyate, no tadubhayakRtA kriyate. sA bhagavan ! kim AnupUrvI kRtA kriyate, anAnupUrvI kRtA kriyate. gautama ! AnupUrvI kRtA kriyate, no anAnupUrvI kRtA kriyate. yA.ca kRtA kriyate, yA ca kariSyate sarvA sA AnupUrvIkRtA,'no anAnupUrvIkRtA iti vaktavyaM syAta:-anu. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 6. 211. pra0-asthi NaM bhaMte / neraiyANaM pANAivAyakiriyA 211. pra0--he bhagavan ! nairayiko dvArA prANAtipAta kiyA kajjai ? karAya che ? . 211. u0-haMtA, asthi, 211. u0--he gautama ! hA, karAya che. 212. pra0-sA bhaMte ! kiM puTThA kajjai ? apuTThA kajjai? 212. pra0-he bhagavan ! je kriyA karAya che te zuM spRSTa che? ke aspRSTa che? 212. 30-jAva-niyamA chadisi kajaI. 212. u0--he gautama! te yAvat-niyame cha e dizAmA karAya che. 213. pra0-sA bhaMte / kiM kaDA kajjai ? akaDA kajjai ? 213. pra0-he bhagavan ! je kriyA karAya che te zaMkRta cha? ke akRta che ? 213. u0-taM ceva jAva-No aNANupubdhi kaDa tti vattavvaM 213. u0--he gautama! te pUrva pramANe jANavU, yAvat-te siyA. anukrama sivAya kRta che ema na kahevAya. 214. jahA NeraDyA tahA egidiyavajjA bhANiyavvA jAva- 214.-nairayikonI peThe ekeMdriya sivAyanA yAvatvemANiA. egidiyA jahA jIvA tahA bhANiyavvA. vaimAnika sudhInA badhA jIvo kahevA. ane jIvonI peThe ekeMdiyo kahevA. 215.---jahA pANAivAe taMhA musAvAe, tahA adi- 215.-prANAtipAtanI kriyA peThe mRSAvAda, adattAdAna, NNAdANe, mehaNe, pariggahe, kohe jAva-micchAdasaNasalle. evaM ee maithuna, parigraha, krodha ane yAvat-mithyAdarzanazalya sudhI jANavaM. aTThArasa cauvIsaM daMDagA bhANiavvA. ane e pramANe e aDhAra pApasthAna viSe covIza daMDaka kahevA. sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ! tti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM jAva- he bhagavan! te e pramANe che. he bhagavan ! te e pramANe che. ema viharati. kahI bhagavAn gautama zramaNa bhagavaMta mahAvIrane namIne yAvatvihare che. 5. sparzanA'dhikArAdeva ca prANAtipAtAdipApasthAnaprabhavakarmasparzanAm adhikRtyA''haH-'atthi' ityAdi. astyayaM pakSaH 'kiriyA kajjaI' ti kriyate iti kriyA-karma, sA kriyate bhavati. 'puDhe' ityAdeAkhyA pUrvavat, 'kaDA kajjaitti kRtA bhavati, akRtasya karmaNo'bhAvAt. 'attakaDA kajjai'tti AtmakRtameva karma bhavati, nA'nyathA. 'aNANupuci kaDA kajjai'tti pUrva-pazcAdvibhAgo nA'sti yatra tad anAnupUrvIzabdenocyata iti. 'jahA NeraDyA tahA egiMdiyavajjA bhANiyavva' tti nArakavadasurAdayo'pi vAcyAH ekendriyavarjAH, te tvanyathA, teSAM hi dikpade 'nivvAghAeNaM chaddisiM, vAghAyaM paDucca siya tidisiM' ityAdevizeSA'bhilApasya jIvapadoktasya bhAvAt. ata evAhaH-'egiMdiyA jahA jIvA tahA bhANiyavya'tti 'jAva-micchAdasaNasalle' iha yAvat-karaNAd 'mANe mAyA-lobhe peje' anabhivyaktamAyAlobhasvabhAvamabhiSvaGgamAtraM prema. 'dose' anabhivyaktakrodha-mAnasvarUpamaprItimAtraM dveSaH. kalaho rATiH. 'abhakkhANe' asadoSA''viSkaraNam. paizUnyaM pracchannamasadoSA''viSkaraNam, 'paraparivAe' viprakIrNaM pareSAM guNadoSavacanam, 'arairaI' aratirmohanIyodayAt cittodvegaH tatphalA, ratirviSayeSu mohanIyodayAt cittA'bhiratiH aratiratiH. 'mAyAmose' tRtIyakaSAyadvitIyAzravayoH saMyogaH. anena ca sarvasaMyogA upalakSitAH. athavA veSAntara-bhASAntarakaraNena yat paravaJcanaM tad mAyAmRSA iti. mithyAdarzanaM zalyamiva vividhavyathAnibandhanatvAd mithyAdarzanazalyam-iti. prANAti pAtakriyA. AtmakRta. 5. sparzanAno ja adhikAra hovAthI prANAtipAta (hiMsA) vagere pApasthAnakathI utpanna thatI karma saMbaMdhI sparzanAne uddezIne kahe che ke:-['asthi' ityAdi.] A pakSa che-A vAta che ! [ 'kiriyA kajaitti] karAya te kriyA ane kriyA eTale karma, te thAya che ? [ 'puDhe' ] ityAdi sUtranI vyAkhyA pUrvanI peThe karavI. ['kaDA kajaitti] kRta hoya te thAya che. kAraNa ke akRta karmano abhAva che. ['attakaDA kajjaitti] karma to AtmakRta ja hoya che. paNa anyathA-parakRta-nathI hotuM. ['aNANupuci kaDA kajjai' ti] jyAM AgaLa pAchaLano vibhAga na hoya te 'anAnupUrvI' zabdathI vyavahAya che. ['jahA NeraiyA tahA egidiyavajA bhANiyavvatti] ekeMdriya jIvone varjIne nArakionI peThe asurAdika badhA jIvo paNa kahevA. ane ekeMdriya jIvo jUdI rIte kahevA. kAraNa ke teone viSe dikpadamA 'aDacaNa na hoya to cha e dizAmAM ane aDacaNa hoya to kadAca traNa dizAmAM' ityAdi vizeSa ekadiva. 1. mUlacchAyAH-- asti bhagavan / nairayikaiH prANAtipAtakriyA kriyate / hanta, asti. sA bhagavan / kiM spRSTA kriyate, aspRSTA kriyate ! yAvatniyamAt-SaDdizaM kriyate. sA bhagavan / kiM kRtA kriyate, akRtA kriyate / tadeva yAvat-no anAnupUrvI kRtA iti vaktavyaM syAt , yathA nairayikAstathA ekendriyavarjA bhaNitavyA yAvat-vaimAnikAH. ekendriyA yathA jIvAstathA bhaNitavyAH. yathA prANAtipAtastathA mRSAvAdaH, tathA'dattA''dAnam , maithunama, parigrahaH, krodho yAvat-mithyAdarzanazalyam, evamete aSTAdaza caturvizatirdaNDakA bhaNitavyAH. tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavan / iti bhagavAn gAtamaH zramaNaM bhagavantaM yAvat-viharatiH-anu. www.jainelibrary.ory Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 6. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 167 ke ane te vizeSa jIvapadamA kahelo cha. mATe ja kahe che ke, ['egidiyA jahA jIvA tahA mANianva'tti ] [ 'jAva-micchAdasaNasalle'] ahIM 'yAvat' zabda mUkavAthI mAna, mAyA, lobha, vagaire jANavA. prema-je AsaktimA mAyA ane lobhano svabhAva aprakaTa che te Asakti prega. dveSa-aprakaTa krodha ane premAdi abhimAnarUpa je mAtra aprIti te dveSa. kalaha eTale rADa-kajIo. abhyAkhyAna eTale achatA doSonuM jAhera karavaM. paizUnya eTale achatA doSonuM guptapaNe jAhera karavaM. paraparivAda-viprakIrNapaNe bIjAonA guNa doSa kahevA. [ 'arairai'tti ] mohanIyanA udayathI cittanA udvegarUpa phalavALI te arati, mohanIyanA udayathI viSayomA cittanI abhirati te rati ane te banne aratirati. mAyAmRSAvAda eTale trIjA kaSAyano ane bIjA Azravano saMyoga. A, badhA saMyogonuM upalakSaNa che. athavA mAyAmRSAvAda eTale veSa badalAvIne ke bhASA badalAvIne je bIjAne Thaga, te. aneka prakAranI pIDAnuM mithyAdarzana zalya. kAraNa hovAthI mithyAdarzana, zalyanI peThe che mATe te mithyAdarzanazalya che. zramaNa bhagavaMta mahAvIra ane Arya zrIroha. saMbaMdho-te NaM kAle NaM, te NaM samae NaM samaNassa bhagavao saMbaMdha-te kAle, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA ziSya mahAvIrassa aMtevAsI rohe NAma aNagAre pagaibhaddae, pagaimaue, roha nAmanA anagAra hatA. jeo svabhAve madra, komaLa, vinayI, pagaiviNIe, pagaiuvasaMte, pagaipayaNukoha-mANa-mAyA-lobhe, zAMta, ochA krodha, mAna, mAyA ane lobhavALA, atyaMta nirabhimiumaddavasaMpanne, alINe, bhaddae, viNIe samaNassa bhagavao mAnI, gurune Azare rahenArA, koine saMtApa na kare tevA ane mahAvIrassa adUrasAmate uDuMjANu, ahosire, jhANakohovagae saMja- gurubhakta hatA. te roha nAmanA anagAra pote ubhaDaka rahelA, nIce meNaM, tavasA appANaM bhAvamANe viharai. tae NaM se rohe aNagAre namela mukhavALA, dhyAnarUpa koThAmA peThelA tathA saMyama ane tapavaDe jAyasar3e jAva-pajjuvAsamANe evaM vadAsI: AtmAne bhAvatA zramaNa bhagavaMta mahAvIranI AjubAju vihare che. pachI te roha nAmanA anagAra jAtazraddha thai yAvat-paryupAsanA karatA A pramANe bolyAH216. pra0-pubdhi bhNte| loe, pacchA aloe ? pudi 216. pra0-he bhagavan ! pahelo loka che ane pachI aloka aloe, pacchA loe? cha ? ke pahelo aloka che ane pachI loka cha ? 216. u0-rohA! loe ya, aloe ya, pavviM pete, pacchA 216. u0--he roha ! loka ane aloka, e pahelo paNa che pete-do vi e sAsayA bhAvA, aNANupuvvI esA rohA!. ane pachI paNa che. e banne paNa zAzvata bhAva che. he roha ! e bemAM 'amuka pahelo ane amuka pachI' evo krama nathI. . 217. pra0--puTviM bhaMte ! jIvA, pacchA ajIvA ? pudi 217. pra0-he bhagavan ! jIvo pahelA che ane ajIvo pachI ajIvA pacchA jIvA ? cha? ke pahelA ajIvo che ane pachI jIvo cha? 217. u0--jaheva loe, aloe ya; taheva jIvA ya, ajIvA 217. u0--he roha ! jema loka ane aloka viSe kA ya. evaM bhavasiddhiA ya abhavasiddhiA ya, siddhI, asiddhI. siddhA, tema jIvo ane ajIvo saMbaMdhe paNa jANavU. e pramANe bhavasiddhiko, asiddhA. __ ane abhavasiddhiko, siddhi ane asiddhi-saMsAra tathA siddha ane saMsArio paNa jANavA. 218. pra0--pugviM bhaMte ! aMDae, pacchA kukkuDI ? pundhi 218. pra0-he bhagavan ! pahelo iMDaM che ane pachI kukaDI kukkuDI, pacchA aMDae ? 'rohA ! se gaM aMDae kao? bhayavaM! che ? ke pahelAM kukaDI che ane pachI iMDe che 'he roha! te iMDu kukkuDIo. 'sA NaM kukkuDI kao?' 'bhaMte ! aMDayAo.! kyAthI thayu ?' 'he bhagavan ! te iMI kukaDIthI thayu.' 'he roha ! te kukaDI kyAthI thai ?' 'he bhagavan ! te kukaDI iMDAthI thai.' 218. u0--evAmeva rohA! se ya aMDae, sA ya kakkaDI 218. u0--e ja pramANe he roha! te iMDaM ane te kukaDI pundhi pete, pacchA pete-duve sAsayA bhAvA, aNANupuvvI esA rohA!. e pahelAM paNa che ane pachI paNa che-e zAzvata bhAva che. paNa he roha ! te bemAM koi jAtano krama nathI. . 1. mUlacchAyAH-tasmin kAle, tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasyA'ntevAsI roho nAma anagAraH prakRtibhadrakaH, prakRtimRdukaH, prakRtivinItaH, prakRtyupazAntaH, prakRtipratanukodha-mAna-mAyA-lobhaH, mRdumArdavasampannaH, alInaH, bhadrakaH, vinItaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya adUrasAmante UrvajAnuH, adhaHzirAH, dhyAnakoSThopagataH saMyamena, tapasA''tmAnaM bhAvayan viharati. tadA sa roho'nagAro jAtazraddho yAvat-paryupAsIna evam avAdIta:-pUrva bhagavan! lokaH, pazcAd alokaH pUrvam-alokaH, pazcAd lokaH ? roha ! lokazca alokazca, pUrvam-api etau, pazcAd api etau-dvA api etau zAzvatau bhAvI anAnupUrvI eSA roha! pUrva bhagavan ! jIvAH, pazcAd ajIvA; pUrvam-ajIvAH, pazcAd jIvAH ? yathaiva lokaH, alokazca; tathaiva jIvAztha, ajIvAzca. evaM bhavasiddhikAca,abhavasidikAzca. siddhiH, asiddhiH siddhAH,asiddhAH. pUrva bhagavan ! aNDakam , pazcAt kukuTI? pUrve kukuTI, pazcAd aNDakam ? "roha / tad aNDakaM kutaH?' 'bhagavan ! kukuTyAH ' 'sA kukuTI kutaH? 'bhagavan ! aNDakAt'. evameva roha ! tad aNDakam , sA ca kukuTI pUrvam-api ete pazcAd api ete-TI zAzvatI bhAvau. anAnupUrvI eSA roha !:-anu0 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe 219.50 aloyaMte pacchA loyaMte ? 219. u0- rohaa| loyaMte ya, aloyaMte va jApa-aNANupuvvI esA rohA !. 220 pra0 puvi bhaMte! loyaMte, pacchA sacame upAsaMtare pucchA. 220. u0 - rohA ! loyaMte ya, sattame uvAsaMtare; puvviM pi do pi ete, jANAvI esA rohA ! evaM loyaMte va, sa cameva tanucAe, evaM dhaNacAra ghaNodahI, sattamA puDavI. evaM loyate eveNaM saMjoeyanye imehiM ThANehiM taM jahA mate loyaMte, pacchA asate pui upAsa bAtha- paNaudahi- puDhavI dIvA ya sAgarA vAsA, neraiAI asthiya samayA kammAI lessAo. diTThI daMsaNa NANA saNNA sarIrA ya joga-uvaoge, damaesA paja adA kiM puSpi choyante. 221. pra0 puSa maMte / loyaMte, pacchA sannaddhA ? 221. u0 jahA chovatenaM saMjoiA sapce ThANA ete. eva aloyaMteNa vi saMjoeyavvA savve. 222. pra0 puvaM te! sattame upAsaMtare, pacchA sattame pAe? 222. u0 evaM sattamaM upAsaMtaraM savvehi samaM saMjoeavyaM jApa sannavAe.. 223. pra0 - puvviM bhaMte! sattame taNuvAe, pacchA sa ghaNavAe ? 223. u0- e pi taheva neyavyaM, jAba- savvaddhA. evaM uvarillaM ekkekaM saMjoyaMteNaM jo jo hidvillo, taM taM chateNaM nevyaM, jAna-atI- aNAgaDA, pacchA sadhyA jAya- aNANu puvvI esA rohA !. " seyaM maMte, sevaM bhaMte! ti jAya- bihAra. * zataka 1. - uddezaka 60. 219. pra0 - he bhagavan ! pahelAM lokAMta che ane pachI alokAMta che ke paheAM aThokAMta che ane pachI lokAMta che! 219. u0 he roDa chokAMta bhane alokAMta, e bannema yAvat - he roha ! koi jAno krama nathI. w 220. pra0--he bhagavan ! pahelAM lokAMta che ane pachI sAtamu avakAzAMtara che ! ityAdi pUcha 220. u0 - he roha ! lokAMta ane sAtamuM avakAzAMtara, e bane pahelA paNa che. e pramANe yAvat-he roha ! e bemAM koi jArAno krama nadhI. e pramANe DokAMta, sAtamo sanubAta, e pramANe dhanavAta, ghanodadhi ane sAtamI pRthivI. e. pramANe eka ekanI sAthe lokAMta A nIce lakhelAM sthAno sAthe joDavo: avakAzAMtara, vAta, ghanodadhi, pRthivI, dvIpa, sAgara, varSa- kSetra, nairayikAdika jIva, astikAya, samaya, karma, lezyA, dRSTi, darzana, jJAna, saMjJA, zarIra, yoga, upayoga, dravyapradezo ane paryavo tathA zuM kALa pahelA che ane lokAMta ( pachI che ? ) 221. pra0--he bhagavan ! pahelAM lokAMta che ane pachI sarvAddhA che ! 221. u0 - he roha ! jema lokAMta sAdhe e badhAM sthAno joyAM, tema A saMbaMdha paNa jANavuM ane e pramANe e badhAM sthAno alokAMta sAdhe paNa joDavA. 1. sayyAyAH pUrvaM bhagavan kSokAntaH pacAd alokAntaH pUrvam alokAntaH pakhAd kAnnAH roDa lokAntava, alokAntava; yAvadanupUrvI ekA roDa pUrva bhagavan lokAntaH pazcAt saptamam avakAzAntaram pRcchA. roh| khekAntatha saptamamavakAzAntaram. pUrvam-api dvau api etau yAvat - anAnupUrvI eSA roha ! evaM lokAntazca saptamazca tanuvAtaH, evaM ghanavAtaH, ghanodadhiH, saptamI pRthivI evaM lokAnta ekaikena saMyojayitavya ebhiH sthAnaiH, tadyathAH - avakAza-vAta- ghanodadhi- pRthivI - dvIpAzca sAgarA varSANi nairayikAdi'astikAyAH samayAH karmANi lezyAH dRSTirdarzanaM jJAnAni saMjJA zarIrANi ca yogopayogI, dravyapradezAH paryavA addhA kiM pUrva lokAntaH. pUrva bhagavan ! lokAntaH, pazcAt sarvAddhA ? yathA lokAntena saMyuktAni sarvANi sthAnAni etAni evam alokAntenA'pi saMyojayitavyAni sarvANi pUrvaM bhagavan / saptamam avakAzAntaram, pazcAt saptamastanuvAtaH ? evaM saptamam - avakAzAntaraM sarvaiH samaM saMyojayitavyam, yAvat-sarvAddhA. pUrvaM bhagavan ! saptamastanuvAtaH pazcAt saptamo dhanavAtaH ? evam api tathaiva jJAtavyam, yAvat sarvAddhA evam uparitanam ekaikena saMyojayatA yogopakha taM taM chalA zAtavyam yAvat-a- anAgatAdvA paJcAt sarvAMDA, gAyat annAnupUrvI eSA roha tadevaM bhagavan! devaM bhagavan! 7 0 iti yAvat vidvati:-anu 222. pra0-he bhagavan ! pahelAM sArAmuM avakAzatira che ane pachI sAtamo tanuvAta che! ? 222. u0 he roha ! e pramANe sAtamuM avakAzAMtara badhA sAye jor3a bhane e pramANe yAvat sarvAddhA sudhI jANa 223. pra0 - he bhagavan ! pahelAM sAtamo tanuvAta che ane pakSI sAtamo dhanavAda che ! 223. u0 he roha ! e paNa te pramANe jANavu yAvatsarvAddhA. e pramANe uparanA eka ekane saMyojatAM ane je je heThalo hoya tene choDatAM pUrva pramANe jANavuM yAvat atIta ane anAgatakALa ane pachI sarvAddhA, yAvat-he roha ! emAM koi jAtano krama nathI. he bhagavan ! te pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che ema kahI yAvat-vihare che. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 6. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 169 6. evaM tAvad gautamadvAreNa karma prarUpitam , taca pravAhataH zAzvatam , ityataH zAzvatAn eva lokAdibhAvAn rohakA'bhidhAnamunipalabadvAreNa prarUpayituM prastAvayannAhaH-'te NaM kAle gaM' ityAdi. 'pagaibhaddae' tti svabhAvata eva paropakArakaraNazIlaH, 'pagaimaue' tti svabhAvata eva bhAvamArdavikaH, ata eva 'pagaiviNIe' tti tathA 'pagaiuvasaMtetti krodhodayA'bhAvAt , 'pagaipayaNukoha-mANa-mAyAlobhe' satyapi kaSAyodaye tatkAryA'bhAvAt-pratanukrodhAdibhAvaH. 'miumaddavasaMpanne ti mRdu yad mArdavam-atyartham ahaMkRtijayaH, tat saMpannaH prApto gurUpadezAd yaH sa tathA. 'alINe' ti gurusamAzritaH, saMlIno vA. 'bhaddae' tti anupatApako guruzikSAguNAt. 'viNIe' tti gurusevAguNAt. 'bhavasiddhiyA ya' tti bhaviSyatIti bhavA, bhavA siddhirnivRttiryeSAM te bhavasiddhikA ityarthaH. 'sattame uvAsaMtare' tti saptamapRthivyA adhovartiAkAzam-iti. sUtrasaMgrahagAthe:-'uvAsa' ityAdike. tatra 'uvAse' tti saptAvakAzAntarANi. 'vAya' tti tanuvAtAH, ghanavAtAH. 'ghaNaudahi' ti ghanodadhayaH sapta. 'puDhavi'tti narakapRthavyaH saptaiva. 'dIvA yatti jambUdvIpAdayo'saMkhyeyAH, evam-sAgarA lavaNAdayaH. 'vAsa'tti varSANi bharatAdIni sapta eva. 'neraiyAi' tti caturvizatidaNDakaH. 'asthiya' tti astikAyAH paJca. 'samaya' tti kAlavibhAgAH. karmANyaSTau. lezyAH SaT. dRSTayo mithyAdRSTayAdayastisraH. darzanAni catvAri. jJAnAni paJca. saMjJAzcatasraH. zarIrANi paJca. yogAstrayaH. upayogau dvau. dravyANi SaT. pradezA anantAH. paryavA anantAH. evam 'addha' tti atItAddhA, anAgatAddhA, sarvAddhA ceti. kiM pudi / loyaMti' tti ayaM sUtrAbhilApanirdezaH tathaiva. pazcimasUtrAbhilApaM darzayan AhaH-'puci bhaMte ! loyaMte, pacchA savvaddhe ?' tti etAni ca sUtrANi zUnya-jJAnAdivAdanirAsena vicitrabAhyA-5'dhyAtmikavastusattA'bhidhAnArthAni, IzvarAdikRtatvanirAsena ca anAditvA'bhidhAnArthAni iti. 6. e pramANe gautamadvArA karmanuM prarUpaNa thayu. ane te karma pravAhathI zAzvata che, mATe have zAzvata lokAdi bhAvone rohaka vAyaM mIroi. nAmanA munivara dvArA prarUpAvavA prastAvanA karatAM kahe che keH ['te NaM kAle gaM' ityAdi.] ['pagaibhaddae'tti] svabhAvadhI ja paropakAra munisvabhAva. karavAnA svabhAvavALo, ['pagaimaue'tti] svabhAvathI ja komaLa, mATe ja ['pagaiviNIe'] svabhAvathI vinayavALo, tathA ["pagaiuvasaMte'tti] krodhano udaya na hovAthI svabhAve zAMta, ['pagaipayaNukoha-mANa-mAyA-lobhe'] jo ke kaSAyano udaya che to paNa tenuM pariNAma na hovAthI jenA krodhAdika bhAva pAtaLA che evo, ['miumaddavasaMpanne'tti] gurunA upadezathI ahaMkAra upara atyaMta jaya meLavanAra-nirabhimAnI, ['alINe'tti] gurune Azare rahelo athavA gupteMdriya, ['bhaddae'tti] gurunI zikSAnA guNathI koine saMtApa na upajAve tevo, ['viNIe'tti] gurusevAnA guNathI vinIta-vinayavaMta. [bhavasiddhiA ya'tti] jeonI siddhi thanArI che te bhavasiddhika. [ 'sattame uvAsaMtare'tti] sAtamI pRthivInI nIce- AkAza. sUtrasaMgrahagAthA:-['uvAsa' ityAdi.] temAM [ 'uvAse'tti] 'uvAsa' eTale sAta AkAzAMtaro. [ 'vAya'tti] tanuvAta ane ghanavAta. ['ghaNaudahi'tti] sAta ghanodadhi. ['puDhavitti] sAta naraka pRthivI. ['dIvA yatti] jaMbUdvIpa vagaire asaMkhya dvIpo. e pramANe lavaNa vagere samudro. ['vAsatti] bharatAdika sAta kSetro. ['neraiyAi'tti] nairayikAdika covIza daMDaka. ['atthiya'ti pAMca astikAya. ['samaya'tti] kAlanA vibhAgo. ATha karmo. cha lezyA. mithyAdRSTi vagere traNa dRSTi. cAra darzana. pAMca jJAna. cAra saMjJA. pAMca zarIra. traNa yogo. be upayoga. cha dravyo. anaMtA pradezo. anaMta paryAyo. e pramANe ['addhatti] bhUtakALa, bhaviSyatkALa ane samagra kALa. [ 'kiM puci loyaMti'tti] A sUtra bolavAnI paddhati pUrvavat che. vaLI chellA sUtrAbhilApane darzAvatAM kahe che keH-[puci bhaMte ! loyaMte, pacchA savvaddhe?' ti] e bA sUtro zUnyavAda, jJAnavAda vagerenA nirAsapUrvaka vicitra bAjha ane sUtraprayojana. AdhyAtmika padArthonI sattAnA sUcaka che. tathA 'A jagat Izvara kRta che' ityAdi vAdanA nirAsapUrvaka jagatanA anAdipaNAnA sUcaka che. lokasthiti. 2240-bhaMte tti bhagavaM goyame samaNaM jAva-evaM SayAsI:-kar3avihA NaM bhaMte ! loyadvitI pannattA ? 224. pra0-'he bhagavan!' ema kahIne bhagavaMta gautame zramaNa bhagavaMta mahAvIrane yAvat-A pramANe karyu:-he bhagavan / lokanI sthiti keTalA prakAranI kahI che ? . 224. u0-goymaa| avihA loyahitI panattA. 224. u0-he gautama | lokanI sthiti ATha prakAranI taMjahA:-AgAsapaidie vAe. vAyapaidie udahI, udaya(hi)- kahI che. te A pramANe:-vAta-vAyu-AkAzane AdhAre rahelo che. udadhi vAyune AdhAre rahelo che. pRthivI-jamIna-udadhine 1. zUnyavAda eTale badhuM zUnya che-padArtha ke jJAna kAi ja nathI. A zUnyavAdane keTalAka bauddho svIkAre che. te mATe vizeSa vivecana sAru jUo ratnAkarAvatArikA-pR-27-32. (ya.). 2. jJAnavAda eTale je kAi badhuM dekhAya che te jJAnarUpa che ema mAnavU teH-anu. 1. mUlacchAyAH-bhagavan / iti bhagavAn gautamaH zramaNaM yAvat-evam avAdIta:-katividhA bhagavan / lokasthitiH prAptA! gautama | aSTavidhA lokasthitiH praztA. tayathAH-AkAzapratiSThito vAtaH. vAtapratiSThita udadhiH. udadhi(ka) pratiSThitA pRthivI:-anu. ma.sU. 22 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 6. paiviyA puDhavI. pRDhavipaiDiyA tasA, thAvarA pANA. ajIvA AdhAre rahelI che. trasa jIvo-hAlI cAlI zake tevA prANiojIvapaiviyA. jIvA kammapaiDiyA. ajIvA jIvasaMgahiyA. jIvA ane sthAvara jIvo-kAyama sthira rahenAra prANio-pRthivIne AdhAre kammasaMgahiyA. rahelA che. ajIbo-jaDa padArtho-jIvane AdhAre rahelA che. (sakarmaka) jIvo karmane AdhAra rahelA che. ajIvone jIvoe saMgha relA che ane jIvone karmoe saMgharelA che. 225. pra0-se keNadveNaM bhaMte / evaM vuccai-'aTTavihA 225. pra0-he bhagavan! ema kahevArnu zuM kAraNa ke, 'lojAva-jIvA kammasaMgahiyA? kanI sthiti ATha prakAranI kahI che ane yAvat-jIvone karmoe saMgharelA che ? 225. u0-goyamA! se jahANAmae keI purise batthi- 225. u0-he gautama ! jema koi eka puruSa hoya, ane mADoveDa, batthimADovettA uppi-sitaM baMdhai, baMdhaittA; moNaM gaMThiM te (puruSa) cAmaDAnI masakane pavanavaDe phulAve. pachI te masabaMdhai, baMdhaittA; uvarilaM gaThiM muyai, muittA, uvarilaM desaM vAmei, kana mukha baMdha kare, masakane vacale bhAge gAMTha bAMdhe, pachI te uvarillaM desaM vAmettA; uvarilaM desaM AuyAyassa pUrei, pUrittA masakana mukha ughADu kare ane tenI aMdarano pavana kADhI nAkhe. uppi-sitaM baMdhai, baMdhittA majjhillagaMThiM muyai, muittA; se pUrNa pachI te masakanA uparanA bhAgamA pANI bhare, pachI pArcha te masagoyamA ! se AuyAye vAuyAyassa uppiM uvarimatale ciTThai ? kana mukha bAMdhI de, pachI tenI vacalI gAMTha choDI de. to he haMtA, ciTThai. se teNadveNaM jAya-'jIvA kammasaMgahiyA'. se jahA gautama! te bhareluM pANI te pavananI upara uparanA bhAgamA rahe ! vA kei purise batthi ADovei, ADovittA kaDIe baMdhai, 'hA, rahe' te kAraNa thI yAvat-'jIvone karmoe saMgharelA che' e, baMdhittA; atthAha-matAra-maporAsiyAMsa udagaMsi ogAhejjA. se pUrva pramANe kartuM che. athavA he gautama ! jema koi eka puruSa hoya, guNaM goyamA! se purise tassa AuyAyassa uvarimatale ciTThai ? ane te cAmaDAnI masakane pavanavaDe phulAvI potAnI kaDe bAMdhe, hatA, ciTThai. evaM vA avavihA loyadiI panattA, jAva-jIvA pachI te puruSa tAga vinAnA, tarI na zakAya tevA, ane mAthoDA kammasaMgahiyA. karatAM vadhAre uMDA pANImA praveza kare. to he gautama ! te puruSa te pANInI upara uparanA bhAgamA rahe ? 'hA, rahe' e rIte lokanI sthiti ATha prakAranI kahI che, yAvat-jIvone karmoe saMgharelA che. 226.pra0--asthi NaM bhaMte / jIvA ya, poggalA ya annamana- 226. pra0--he bhagavan ! jIvo ane pudgalo paraspara saMbaddha che. baddhA, annamatrapuTThA, annamanaogADhA, aNNamaNNasiNehapaDi- paraspara vadhAre saMbaddha che, paraspara eka bIjA maLI gaelA che, paraspara baddhA, annamanaghaDatAe ciTThati ? sneha-cikAza-thI pratibaddha che ane paraspara ghaTTa thaine rahe cha ? . 226. u0-haMtA, asthi. 226. u0--he gautama! hA. 227. pra0--se keNadveNaM bhaMte | jAva-ciTThati ? 227. pra0-he bhagavan! tema kahevAnuM zuM kAraNa ke, yAvat-'teo te pramANe rahe che' ! 227. u0--goyamA / se jahANAmae harade siyA, pune, 227. u0--he gautama ! jema koi eka hRda-pANIno nadapuNNappamANe, volamANe, yosaTTamANe, samabharaghaDatAe ciTThai. che ane te pANIthI bharelo, pANIthI chalochala bharelo, pANIthI chala kAto, pANIthI vadhato cha tathA te bharelA ghaDAnI peThe rahe che. have te 1. mUlacchAyAH-pRthivIpratiSTitAnasAH, sthAvarAH prANAH. ajIvA jIvapratiSThitAH. jIvAH karmapratiSThitAH. ajIyA jIvasaMgRhItAH. jIvAH karmasaMgRhItAH. tat kenA'rthena bhagavan / evamucyate 'aSTavidhA yAvat-jIvAH karmasaMgRhItAH?' gautama | tad yathAnAmakaH kazcit puruSo bastimATopayati, yastimATopya upari tad banAti, baddhA madhye prandhi banAti, baddhA uparitanAM pranthi mugdhati, muktvA uparitanaM dezaM vamayati, uparitanaM deza camayisvA uparitanaM dezam apkAyena pUrayati, pUrayitvA upari tad badhnAti, baddhA madhyamagrandhi muJcati, muktvA tad nUnaM gautama | sa apkAyaH vAyukAyasya upari uparimatale tiSThati ? inta, tiSThati. tat tenArthena yAvat-'jIvAH karmasaMgRhItAH' tad yathA vA kazcit puruSo bastim-ATopayati,ATopya kavyA badhAti, baddhA asvAdhA-'tArA-upauruSeye, udake avagAhayet , tad nUnaM gautama! sa puruSastasya apkAyasya uparimatale tisstthti| hanta, tiSThati. evaM vA'STavidhA lokasthitiH prajJaptA, yAvat-jIvAH karmasaMgRhItAH asti bhagavan ! jIvAztha, padgalAzca anyonyabaddhAH, anyonyaspRSTAH, anyonyAvagADhAH, anyonyasnehapratibaddhAH, anyonyaghaTatayA tiSThanti hanta, asti. tat kenA'rthena bhagavan ! yAvat-tiSThanti ? gItama! tad yathAnAmako hadaH syAt, pUrNa, pUrNapramANaH, vyapalovyan , vikasan , samabharaghaTatayA tiSTatiH-anu0 . Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 6. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. kaI parise taMsi haradAsa ega mahaM nAvaM sayAsavaM, sayachidaM hRdamAM koi puruSa eka moTI, so nAnA kANAvALI, so moTA kANAogAhejA. se guNaM goyamA / sA NAvA tehiM AsavadArehiM A- vALI nAvane nAkhe. to he gautama ! te nAva te kANAothI bharAtI. paramANI. AparamANI punA, putrappamANA, volaTTamANA, vosaTTamANA, vadhAre bharAtI, chalakAtI, pANIthI vadhatI thAya ! ane te bharelA samabharapaDatAe ciTThai? haMtA, ciTThai. se teNadveNaM goyamA ! dhaDAnI peThe rahe ! 'hA, rahe' mATe he gautama | te hetuthI yAvatasthi paMjIvA ya jAva-ciTThati. 'jIvo pUrva pramANe rahe che'. 1. lokAntAdilokapadArthaprastAvAd atha gautamamukhena lokasthitiprajJApanAyAhaH-'kaivihA Na' ityAdi. AkAzapratiSThito vAyu:tanuvAta-dhanavAtarUpaH, tasyAvakAzAntaropari sthitatvAt. AkAzaM tu svapratiSThitameva iti na tatpratiSThAcintA kRtA iti. tathA vAtapratiSThita udadhiH-ghanodadhiH, tanuvAta-ghanavAtopari sthitatvAt . tathA udadhipratiSThitA pRthivI, ghanodadhInAmupari sthitatvAd ratnaprabhAdInAma, bAdalyApekSayA ca idamuktam . anyathA ISatprAgbhArA pRthivI AkAzapratiSThitA eva. tathA pRthivIpratiSThitAstrasa-sthAvarAH pANa: idamapi prAyikam-eva, anyathA AkAza-parvata-vimAnapratiSThitA api te santi iti. tathA'jIvAH zarIrAdipudgalarUpA jIvapratititAH, jIveSu teSAM sthitatvAt. tathA jIvAH karmapratiSThitAH, karmasu anudayA'vasthakarmapudgalasamudAyarUpeSu saMsArijIvAnAmAzritatvAt. anye vAha:-"jIvAH karmabhiH pratiSThitAH-nArakAdibhAvenAvasthitAH". tathA'jIvA jIvasaMgRhItAH, mano-bhASAdipudgalAnAM jIvaiH saMgRhItasvAta. athA'jIvA jIvapratiSThitAH, tathA'jIvA jIvasaMgRhItA ityetayoH ko bhedaH ! ucyate-pUrvasmin vAkye AdhArA''dheyabhAva uktaH, uttare tu saMgrAhya-saMgrAhakabhAva iti bhedaH, yacca yasya saMgrAhyaM tat tasyA''dheyamapi arthApattitaH syAt , yathA'pUpasya tailam, iti AdhArA-''dheyabhAvo'pi uttaravAkye dRzya iti. tathA jIvAH karmasaMgRhItAH, saMsArijIvAnAm udayaprAptakarmavazavartitvAt , ye ca yadvazAste tatra pratiSThitAH, yathA ghaTe rUpAdayaH, ityevam-ihA'pi AdhArA-'dheyatA dRzyA iti. 'se jahAnAmae kei' tti sa yathAnAmako yatprakAranAmA devadattAdinAmA ityarthaH. athavA 'se' iti saH, yathA iti dRSTAntArthaH. 'nAma' iti saMbhAvanAyAm. 'e' iti vAkyA'laMkAre. 'batthi' ti basti-dRtim. 'ADovei' tti ATopayed vAyunA pUrayet , 'uppi-siyaM baMdhai' ti upari sitaM 'piMJ bandhane' iti vacanAt , ktapratyayasya ca bhAvArthatvAt , karmArthatvAd vA baddhaM pranthimityarthaH. badhnAti karotItyarthaH. athavA 'uppiAsa' tti upari, 'taM' iti bastim, se AuyAe'tti so'pkAyaH tasya vAyukAyasya 'uppiM' ti upari, uparibhAvazca vyavahArato'pi syAd ityata AhaH-uparitale sarvoparItyarthaH, yathA vAyurAdhAro jalasya dRSTaH, evamAdhArA-''dheyabhAvo bhavati AkAza-ghanavAtAdInAm iti, AdhArA''dheyabhAvazca prAgeva sarvapadeSu vyajita iti. 'atyAhaMatAraMaporusiyaMsi' tti astAgham-avidyamAnastAgham-agAdhamityarthaH, astAdho vA nirastAdhastalamityarthaH, ata evA'tAram-tarItumazakyam , pAThAntareNA'pAram-pAravarjitam , puruSaH pramANamasya iti pauruSeyam , tatpratiSedhAd apauruSeyam, tataH karmadhArayaH, atastatra. makArazcehA'lAkSaNikaH. 'evaM vA' ityatra vAzabdo dRSTAntA'ntaratAsUcanArthaH. 7. lokAMta vagere lokanA padArthono prastAva hovAthI have gautamanA mukha dvArA lokasthitine jaNAvavA sAru kahe che keH-['kaivihA gaM' ityAdi. bArya zrIgotama. tanuvAta ane ghanavAtarUpa vAyu AkAzane AdhAre rahelo che. kAraNa ke, te vAyu avakAzAMtaranI upara rahelo che. ane AkAza to potAne AdhAre ja rahelaM koNa kone AdhAre ke-teno bIjo koi AdhAra nathI mATe 'AkAza kone AdhAre rahelaM che?' e saMbaMdhI vicAra nathI koM. tathA ghanodadhi, vAtane AdhAre rahelo che, kAraNa ke ghanodadhi, tanuvAta ane ghanavAta upara rahelo che. tathA pRthivI ghanodadhine AdhAre rahelI, che kAraNa ke ratnaprabhA vagere pRthivIo ghanodadhinI upara rahelI che. zaM0-A sUtramA je kayuM che 'pRthivIo ghanodadhine AdhAre rahelI che' te barAbara nathI. kAraNa ke, pRthivIo ATha che temA sAta pRthivIo to zaMkA. ghanodadhine AdhAre kahI te vyAjabI che. paNa AThamI ISatprAmbhArA (siddhazilA) pRthivI to ghanodadhine AdhAre nathI rahI. paNa te AkAzane ja AdhAre rahelI che. mATe sUtramA ISatyAgbhArA sivAyanI bIjI pRthivIo ghanodadhine AdhAre rahelI che ema kahevaM ucita cha, paNa sAmAnya prakAre sarva pRthivIo ghanodadhine AdhAre rahelI che te kathana to susaMgata nathI. samA0-pUrvanI zaMkA ThIka che. paNa sUtranuM A vacana aupacArika che. te A rIteH- samAdhAna, jema eka so mANasano samudAya jato hoya, temAM poNoso mANasa chatrIvALA hoya ane paccIza mANasa chatrI vinAnA hoya to paNa te samudAyamA chatrIvALA ghaNA hovAthI ane chatrI vinAnA thoDA hobAthI te samudAya chatrIvALo kahevAya che arthAt jenI saMkhyA vadhAre hoya teno vyavahAra mukhyapaNe thAya che. tema ja A ATha pRthivIomA sAta pRthivIo to dhanodadhine AdhAre rahelI che ane mAtra eka AThamI siddhazilA ghanodadhine AdhAre nathI rahI. to paNa vadhAre saMkhyAvALI pRthivIo dhanodadhine AdhAre rahelI che mATe ja ema kahuM che ke, 'pRthivIo ghanodadhine AdhAre rahelI che' ane ema 1. mUlacchAyAH- atha kazcit puruSastasmin hade ekA mahatI nAvaM zatAsravAm , zatacchidrAm avagAhayet , tad nUnaM gautama ! sA nauH taiH bhAnavadvAraiH ApUryamANI, ApUryamANI pUrNA, pUrNapramANA, vyapalovyantI, vikasantI samabharaghaTatayA tiSThati ! hanta, tiSThati. tat tenA'rthena gautama ! asti jIvAzca yAvat-tiSThantiH -anu. . Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 anya. zaMkA. samAdhAna zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 6. sAmAnya prakAre kahevU te ucita paNa che. trasa-hAlI cAlI zake tevA prANio ane sthAvara-hAlI cAlI na zake tevA jIvo-e banne prakAranA jIvo pRthivIne AdhAra rahelA che. A vacana paNa prAyika che. kAraNa ke pRthivI sivAya paNa jIvo AkAzane, parvatane ane vimAnane AdhAre rahelA che. tathA zarIrAdi pudgalarUpa ajIvo jIvane AdhAra rahelA che, kAraNa ke teo jIvomAM sthita che. tathA jIvo karmane AdhAra rahelA che, kAraNa ke saMsAri jIvono AdhAra anudaya avasthAmA rahela karmapudgalanA samudAya upara che. bIjAo to kahe che ke, "jIvo karmane AdhAre rahelA che eTale jIvo nArakAdi bhAve rahelA che." tathA ajIvone jIvoe saMgharelA che, kAraNa ke mananA ane bhASA vagerenA pudgalo jIvoe saMgharelA che. zaM0-'ajIvo jIvone AdhAre rahelA che' tathA 'ajIvone jIvoe saMgharelA che' e be vAkyanA arthamAM zo bheda-taphAvata-che ? samA0-AgaLanA vAkyamA AdhAra Adheya-bhAva kayo che. ane pAchaLanA vAkyamA saMgrAhya-saMgrAhaka bhAva kahyo che. e pramANe e be vAkyamA bhinnatA che. tathA pAchaLanA vAkyamAM AdhAra-Adheya bhAva paNa che ane te A rIte chaH-je jenuM saMgrAhya hoya te tenuM Adheya paNa hoya che. arthAt jema, pUDalAvaDe tela saMgrahAya che to te tela saMgrAhya paNa che ane Adheya paNa che. tema ahIM paNa samajavU. tathA jIvone karmoe saMgharelA che, kAraNa ke saMsAri jIvo udayaprApta karmane tAbe rahelA che. vaLI je jene vaza hoya te temA rahelaM hoya che, jema; ghaTanA rUpAdiguNo ghaTane vaza rahelA che mATe ja te ghaTamAM rahelA che. e pramANe ahIM paNa AdhAra Adheya bhAva jANavo. [ se jaihAnAmae~ kei' tti] koi eka devadattAdi nAmavALo puruSa, [ 'basthiti] masakane [ADovei'tti] ATope-vAyuvaDe phulAve. [ 'uppi-siaM baMdhai'tti] upara gAMTha bAMdhe. athavA ['uppisi'tti] eTale upara ane ['ta' iti ] eTale te masakane. [ se AuyAe'tti] apkAya-pANI, te vAyukAyanI upara. uparapaNuM vyavahArathI paNa hoya, mATe kahe che ke, uparane taLiye arthAt sauthI uparanA bhAgamAM. jema jalano AdhAra vAyu che e pramANe AkAza ane ghanavAtAdino paNa paraspara AdhAra-Adheya bhAva samajavo. ane te AdhAra-Adheya bhAva sarva padomA pahelA ja vyakta thai cUkyo che. ['asthAha-mAra-maporusiaMsitti] agAdha athavA taLiyA vinAnuM ghaNuM uMDaM, mATe ja na tarI zakAya tevU, athavA 'apAra' evaM pAThAMtara hovAthI apAra-pAra vinA, puruSa jeTalu uMDaM te pauruSeya ane tevU nahIM (te karatAM vadhAre uMDe) te apauruSeya, evA pANImAM. ['evaM vA' iti.] masaka, 8. lokasthityadhikArAd eva idamAhaH-- 'asthi NaM' ityAdi. anye tyAhu:-"ajIvA jIvapaiDiyA' ityAdeH padacatuSTayasya bhAvanArtham idamAhaH-'asthi NaM' ityAdi". 'poggale' ti karma-zarIrAdipudgalAH, 'annamannabaddha' tti anyonyaM jIvAH pudgalAnAm , pudgalAzca jIvAnAM saMbaddhA ityarthaH. kathaM baddhAH? ityAha-'annamannapaTTa' tti pUrva sparzanAmAtreNA'nyonyaM spRSTAH, tato'nyonyaM baddhAH-gADhatarasaMbaddhA ityarthaH. 'annamana ogADha' tti paraspareNa lolIbhAvaM gatAH, anyonyaM snehapratibaddhA ityatra rAgAdirUpaH snehaH, yadAhaH-"snehAbhyaktazarIrasya reNunA zliSyate yathA, gAtraM rAga-dveSaklinnasya karmabandho bhavati evam" iti. ata eva 'annamanaghaDatAe' tti anyonyaM ghaTAH samudAyo yeSAM te'nyonyaghaTAH, tadbhAvastattA tayA-anyonyaghaTatayA. 'harie siya' tti hRdo nadaH, syAd bhavet , 'pune' tti bhRto jalasya, sa ca kizcid nyUno'pi vyavahArataH syAt, atazcAha-'puNNappamANe'tti pUrNapramANaH-pUrNa vA jalenA''tmano mAnaM yasya sa pUrNAtmamAnaH. 'volaTTamANe ti vyapaloTyan , atijalabharaNAt chadyamAnajala ityarthaH. 'vosaTTamANe ti jalaprAcuryAd eva vikasan sphArIbhavan vardhamAna ' ityarthaH. 'samabharaghaDatAe' ti samo na viSamaH, ghaTaikadezam-anAnitatvena bharo jalasamudAyo yatra sa samabharaH, sarvathA bhRto vA samabharaH, samazabdasya sarvazabdArthatvAt , samabharazcAsau ghaTazca iti samAsaH, samabharaghaTa iva samabharaghaTaH, tadbhAvastattA tayA-samabharaghaTatayA-sarvathA bhRtaghaTAkAratayA ityarthaH. 'ahe NaM' ti 'ahe! zabdo'thArthaH. atha zabdazcA''nantaryArthaH. 'Na' iti vAkyAlaMkAre. 'mahaM' ti mahatIm, 'sayAsavaM ti Asravati-ISat kSarati jalaM yaiste AsravAH-sUkSmarandhrANi, santo vidyamAnAH, sadA vA sarvadA, zatasaMkhyA vA AsravA yasyAM sA sadA''zravA, zatAzravA vA, atastAm. evaM 'sayachidaM navaram-chidraM mahattaraM randhram. 'ogAheja' tti avagAhayet-pravezayet. 'AsavadArehiM' ti AzravacchidraH. 'ApUramANi' tti ApUryamANA 'jalena' iti zeSaH. iha dvivacanamAbhIkSNye. 'punA' ityAdi prAgvat. navaram - 'vosaTTamANA' ityAdau vRddhairayaM vizeSa ukta:-"vosaTTamANA' bhRtA satI yA tatraiva nimajati sA ucyate. 'samabharaghaDatAe' tti hRdakSiptasamabharaghaTavat-hRdasyA'dhastyodakena saha tiSThati ityarthaH. yathA nauzca, hRdodakaM cA'nyonyA'vagAhena vartate" evam jIvAzca, pudgalAzca iti bhAvanA. 8. lokanI sthitino ja adhikAra hovAthI A sUtra kahe chaH-'atthi NaM' ityAdi.] bIjAo to kahe che ke, "ajIvA jIvapaiTiA' ityAdi anyonya padAdi.. cAra padanI bhAvanA mATe A ['asthi Na' ityAdi.] sUtra kadhuM che"..[ 'poggale'tti ] karmanA ane zarIra vagerenA pudgalo, ['annamannabaddha' ti] anyonya baddha-jIvo pudgalonI sAthe ane pudgalo jIvonI sAthe ema paraspara saMbaddha, kevI rIte baddha che ? to kahe che ke, [ 'annamannapuTThA' iti] pUrve mAtra sparzathIja anyonyaspRSTa hatA ane pachI anyonyabaddha thayA-khUna saMbaddha thayA, ['annamannamogADha'tti] paraspara ekameka thaelA, paraspara snehathI pratibaddha thaelA, ahIM 1. 'se' eTale te. 2. 'yathA' e zabda dRSTAMtano sUcaka cha-3. 'nAma' e zabda saMbhAvanAno yodhaka che. 4. 'e' vAkyamA alaMkAra bhUta che. 5. 'si' dhAtu baMdhana arthamA che ane tenAthI bhAva ke karma arthamA 'kta' pratyaya lAvavAthI upara pramANe artha thAya che. 6. vahIM 'ma' alAkSaNika che bhane mA zraNe zabdono karmadhAraya samAsa karavo. 7. 'vA' zabda bIjA udAharaNano sUcaka cha:-zrIabhaya. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 6. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, 173 rAga vagere rUpa neha samajavo. kabu cha ke, "jema koi eka puruSanA, cikAzathI-telathI-lepela zarIra upara raja coMTe che tema rAga ane dveSathI klinna rAga. thaela AtmAne karmabaMdha thAya che" mATe ja ['annamanaghaDattAe'tti] jeono anyonya samudAya che te anyonyaghaTA, tepaNe arthAt paraspara samudAyapaNe. hirie siya'tti] hada-nada-hoya, te ['punetti] pANIthI bharelo hoya, kadAca te kAika adhuro paNa hoya ane vyavahArathI pUro kahevAto hoya mATe kada pane pAra kahe che ke, ['puNNappamANe'tti] jenuM pramANa pANIthI pUruM che te, ['volaTTamANe'tti] ghaNuM pANI bharAvAthI chalakato, ['vosaTTamANe ti] ghaNu pANI hovAthI ja vikasato-vadhato, ['samabharaghaDatAe'tti] ghaTanA ekabhAgarnu anAzritapaNuM hovAthI jyAM pANino samudAya viSama nathI paNa samAna che te samabhara, athavA 'sama' zabda 'sarva' arthavALo hovAthI taddana bharelo te samabhara, samabhararUpa je ghaTa te samabharaghaTa, tepaNe-taddana bharelA ghaTanA pATanI peThe ahejati] [mahaM'ti] moTI, [sayAsarvati] so nAnA Asava-(jenAthI pANI jare te) kANA-vALI, athavA hamezA kANAvALI, e pramANe so moTA kANAvALI. ['ogAhejatti] praveza karAve. ['AsavadArehiti] chidrarUpa dvArovaDe ['ApUraimANi' tti] pANIthI bharAtI. [ 'puNNa' ityAdi.] e sUtra pUrvanI peThe che. vizeSa e ke, ['vosaTTamANA'] ityAdi sUtro saMbaMdhe vRddhoe A pramANe vizeSatA jaNAvI cha:-"vosaTTamANA, eTale bharAyA pachI (je jyAM bharAya che) tyAM ja Dube te, ['samabharaghaDatAe'tti] nadamA pheMkela ane pANIthI pUrNa bharela ghaDAnI peThe arthAt nadanA nIcenA pANI sAtha rahe che-taLie besI jAya che". jema nAva ane hRdanuM pANI anyonya avagAhapUrvaka rahe che tema jIvo ane pudgalo anyonya avagAhapUrvaka rahe cha. e pramANe bhAvanA karavI. snehakAya. 228. pra0--asthi NaM bhaMte ! sayA samiyaM suhume siNeha- 228. pra0--he bhagavan ! hamezA sUkSma snehakAya-apkAya kAye pavaDai ? __ (eka jAtanuM pANI) mApapUrvaka paDe che ! 228. u0--haMtA, asthi. 228. u0-he gautama! hA, paDe che. 229. pra0-se maMte ! ki uDDe pavaDai, ahe pavaDai, tirie 229. pra0--he bhagavan ! zuM te uMce paDe che, nIce paDe che, pssddi| ke tIrache paDe che! 229. u0-goyamA ! uDDe vi pavaDai, ahe vi pavaDai, 229. u0--he gautama ! te uMce paNa paDe che. nIce paNa tirie vi pavaDai. paDe che ane tIrache paNa paDe che. 230. pra0-jahA se bAyare AuyAe anamanasamAutte 230. pra0--he bhagavan ! te sUkSma apkAya A sthUla apkAya ciraM pi, dIhakAlaM ciTThai tahA NaM se vi ? (pANI) nI peThe paraspara samAyukta thaine lAMbA kALa sudhI rahe ! .230. u0-No iNadve samaDhe. se gaM khippaM eva viddhaMsaM 230. u0--he gautama ! e artha samartha nathI-tema na rahe. Agacchai. paNa te sUkSma apkAya zIghra ja nAza pAme che. sevaM bhaMte 1, sevaM bhaMte ! tti. ___ he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe cha ema kahI yAvat-vihare che. bhagavaMtasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte paDhamasaye chaTTho uddeso sammatto. 9. lokasthitau eva idamAhaH-'atthi' ityAdi. sadA sarvadA, 'samiyaM' ti saparimANam, na bAdarApkAyavad aparimitamapi, athavA sadA iti sarvartuSu, samitamiti rAtrau, divasasya ca pUrvA-'parayoH praharayoH, tatrApi kAlasya snigdhe-tarabhAvamapekSya bahutvam , alpatvaM cA'vaseyam-iti. yadAhaH-"paDhema-carimAo sisire, gimhe addhaM tu tAsi vajettA, pAyaM Thave siNehAirakkhaNaTThA pavese vA." lepitapAtraM bahirna sthApayet snehAdirakSaNArthAya iti. sUkSmasnehakAya iti apkAyavizeSa ityarthaH. 'ur3e' tti Urdhvaloke vartulavaitAbyAdiSu, 'ahe' tti adholokagrAmeSu 'tirie'tti tiryagloke 'dIhakAlaM ciTThaI' ti taDAgAdipUraNAt, 'viddhaMsaM Agacchai'tti svalpatvAt tasyeti. bhagavarasudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUye prathamazate SaSTho dezake zrIabhaya devasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. 1. yA zabdano 'anaMtarapaNu' artha che. 2. A zabda alaMkAra sUcaka che. 3. ahIM bevaDaM uccAraNa adhikatAnuM sUcaka cha:-zrIabhaya. 1. mUlacchAyA:-asti bhagavan ! sadA samitaM sUkSmaH mehakAyaH prapatati ! hanta, asti. tad bhagavan / kim Urdhva prapatati, adhaH prapatati, tiryak prapatati ? gautama 1 Urdhvamapi prapatati, adho'pi prapatati, tiryagapi prapatati. yathA sa bAdaro'pkAyaH anyonyasamAyuktazviram api dIrghakAlaM tiSThati tathA so'pi ! nAyam arthaH samarthaH. tat kSipram eva vidvaMsam Agacchati. tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavan / itiH-anu0 1.pra. chAyAH-prathama-caramau zizire, grISme ardhe tu tayorjayitvA, pAtraM sthApayet snehAdirakSaNArtha praveze vAH-anu. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakSamapANI. 174 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 6. 9. lokasthiti viSe ja A vAta kahe che ke:-['atthi' ityAdi.] hamezA ['samiyaMti] mApasa hita, paNa sthUla apkAyanI peThe aparimita nahIM. athavA sadA eTale badhI RtuomAM, samita eTale rAtanA ane divasanA AgaLanA ane chelA prahare (pore). temAM paNa cikAza ane lukhAzane apekSI kALanuM bahutva tathA alpatva samajavU. kadhuM che ke, "snehAdinA-apkAyAdinA-rakSaNa mATe ke praveze, zizira RtumA prathama ane chellA praharane choTIne tathA grISma RtumAM te prathama ane chellA praharano aDadho bhAga varjIne bIje samaye pAtra sthApe." arthAt mehAdinA rakSaNamATe lepavALu pAtra bahAra na mUke. mehakAya eTale eka jAtano apkAya. [ 'uDDe'tti ] UrdhvalokamAM-vartula vaitAbyAdimAM, ['ahe'tti] adholoka grAmomAM, [ tirie'tti] tiryaglokamAM, ['dIhakAlaM ciTThaiti] taLAvo vageremA bharAvAthI lAMbo kALa rahe ? ['vidvaMsamAgacchai'tti] te thoDo hovAthI nAza pAme che. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin , dAyI yaH saguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tpkhii| asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyora, dadyAt zrIvIradevaH sakalazivavara mArahA caaptmukhyH||1|| Jain Education international Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 7. nairavikotpAdavicAra.-cobIze daMDaka.-nairapiphamAhAravicAra.-covIze dekhaka-nairapikacadartanavicAra.-upapanna,-udRtta-vigrahagatisamApanna,-avigrahagatisa mApana-covIze daMDaka,-devacyavana,garbhazAsa-garbhamA upajato jIva raMdriyavAlo ke iMdriya vinAno hoyA-dravyeMdriya,-bhAveMdriya.-garbhamA upajato jIva zarIravALo ke zarIra vinAno hoya-audArika, vaikriye,-AhAraka.-tejasa-kArmaNa.-garbhamA upajato jIva sauthI pahelA zaM khAya-mAtRzoNita. -pitAzaka,-garbhamA gayA pachI jIva zukhAya-mAtRzoNita sAthe mAtAe khAdhelo AhAra.-garbhamA rahela jIvane viSTA vagere hoyI-nA.-tenaM kAraNa? -AhArarnu bIje bIje rUpe pariNamana, garbhamA rahela jIva mukhavaDe khAya?-nA.-kAraNa.- AkhA zarIrathI AhArAdi kare,-mAjIvarasaharaNI nAhI. -putrajIvarasaharaNI nArI.-saMtAnane keTalAM mAtAnA aMga hoya-praNa. bArasAmA maLelA aMgo keTalA kALa sudhI rahe-saMtAna jIve tyA sudhI.garbhamA gaelo jIva narake jAya -hA.-nA.-kAraNa. -saMzI-garbhamA rahela jIvano zatru sAthe saMgrAma.-garbhamA gaelo jIva deva thAya!-hA.-~-nA. -garbhamA rahela jIvane dhArmika pacana zravaNa, jIva garbhamAM catto hoya !-paDakhA bhera hoya |-keriinii peThe kumja hoya 1-ubho hoya !-veTho hoya !suto hoya-mAtAne mukhe sukhI bhane duHkhe duHkhI hoya :-hA.-prasUtisamaye, mAthA dArA ane paga dvArA bahAra Aye to ThIka Ave.-ADo thaine bhAve to maraNa pAme.-durvarNa thAya.-uddezakasamAptiH231. pra0-neraie NaM bhaMte / neraiesu uvavajamANe kiM 231. pra0-he bhagavan ! nairayikomA utpadyamAna (upajato) deseNaM-desaM uvavajjai , deseNaM-savvaM uvavajai, savveNaM-desaM nairayika zuM eka bhAgavaDe eka bhAgane AzrI utpanna thAya, eka bhAgauvavajjai, savveNaM-savvaM uvavajaha / vaDe sarva bhAgane AzrI utpanna thAya, sarva bhAgavaDe eka bhAgane AzrIne utpanna thAya ke sarva bhAgavaDe sarva bhAgane AzrIne utpanna thAya ! 231.30-goyamA no deseNaM-desaM ukhavajaDa, no deseNaM- 231. u0-he gautama | te eka bhAgavaDe eka bhAgane savvaM uvavajjai, no savveNaM-desaM uvavajjai, savveNaM-savvaM uvavajjati: AzrIne na utpanna thAya. eka bhAgavaDe sarva bhAgane AzrIne jahA neraie, evaM jAva-vemANie. na utpanna thAya. sarva bhAgavaDe eka bhAgane AzrIne na utpanna thAya. paNa sarva bhAgavaDe sarva bhAgane AzrIne utpanna thAya. jema nairayika viSe kahyaM tema yAvat-vaimAnika sudhI jANavU. 232. pra0-neraiyA NaM bhaMte / neraiesa uvavajamANe kiM 232. pra0-he bhagavan / nairayikomA utpadyamAna nairayika zaM deseNaM-desaM AhArei, deseNaM-savvaM AhAreha, savveNaM-desaM A- eka bhAgavaDe eka bhAgane AzrI AhAra-phare, eka bhAgavaDe sarva hArei, savveNaM-savvaM AhArei / bhAgane AzrI AhAra kare, sarva bhAgavaDe eka bhAgane AzrI AhAra kare ke sarva bhAgavaDe sarva bhAgane AzrI AhAra kare ! 232. u0-goyamA / no deseNaM-desaM AhArei, no de- 232. u0-he gautama! te eka bhAgavaDe eka bhAgane seNaM-savvaM AhArei, savveNaM pA desaM AhArei, salveNaM vA savvaM AzrIne AhAra na kare. eka bhAgavaDe sarva bhAgane AAhArei. evaM jAva-vemANiA. zrIne AhAra na kare. paNa sarva bhAgavaDe eka bhAgane AzrIne AhAra kare ke sarva bhAgavaDe sarva bhAgane AzrIne AhAra kare. ane e pramANe yAvat-vaimAnika sudhI jANavU. 1. mUlacchAyA:-nairayiko bhagavan / nairayikeSu upapadyamAnaH kiM dezena-dezam upapadyate, dezena-sarvam upapadyate, sarveNa-dezam upapa'pate, sarveNa-sarvam upapadyate ! gautama | no dezena-dezam upapadyate, no dezena-sarvam upapadyate, no sarveNa-dezam upapadyate, sarveNa-sarvam upapadyate. yathA nairayikaH, evaM yAvat-vaimAnikaH. nairayikA bhagavan / nairayikeSu upapadyamAnAH kiM dezena-dezam AhArayanti, dezena-sarvam AhArayanti, sarveNa-dezam AhArayanti, sarveNa-sarvam AhArayanti? gItama! no dezena-dezam AhArayanti, no dezena-sarvam AhArayanti, sarveNa vA dezam AhArayanti, sarveNa vA sarvam AhArayanti. evaM yAvat-paimAnikAH-anu. . Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 -- 233. pra0 - reie NaM bhaMte ! neraiehiMto uvavaTTamANe kiM deseNaM-desaM uvaha ? 232. u0 hA upapamANe saheba upaTTamANe vi daMDago bhANiyo. 234. pra0 --- neraie NaM maMte ! neraiehiMto uvavaTTamANe kiM deseNaM-desaM AhAre ? 234. u0 - taba jAna save vA dete. AhAre, sacce yA savvaM AhAreha evaM jAca-mANie. zrIrAmacandra-jinAgamasaMgrahe 235. pra0 neraie NaM bhaMte ! neraiesu uvavatre kiM deseNaMdesaM uvavace ? 235. 30 eso vi taddevaM jAvasaNaM-sa upaca jahA uvavajjamANe, uvvaTTamANe ya cattAri daMDagA, tahA uvavaneNaM, uvvaTTeNa vi catAri daMDagA bhANiyavvA savveNaM savvaM uva vaNNe. savveNaM vA desaM AhArei. savveNaM vA savvaM - AhArei. eeNaM amilAveNaM upayacepi upadvega va neva 3 236. 50 ra maMte / neraie upavyamANe ki addheNaM addhaM uvavajjai, adveNaM savvaM uvavajjai, savveNaM addhaM uvavajjai, savveNaM savvaM uvavajjai ? 236.30 vA paDhamilleNaM ana daMDagA vahA adveNa ci aTTa daMDagA bhANiyanyA navaraMga deseNaM dersa upacaja, tahi agaM ayaM upavana iti bhAgiyavvaM evaM NANataM ete sane vi solasa daMDagA bhANiyavvA. zataka 1.- udezaka 7. 233. pra0-he bhagavannairapiphodhI udvartato nairapika eka bhAgavaDe eka bhAgane AdhIne udaroM ityAdi pUcha. 233. u0- he gautama! jema utpadyamAna viSe kAM, tema udvartamAna viSe paNa daMDaka kahevo. | 234. pra0-he bhgvn| nairadhikoSI udvartamAna nairavika eka bhAgavaDe eka bhAgane AdhIne AhAra kare ityAdi pUcha 234. u0--he gautama! pUrva pramANe ja jANatuM yAvatsarva bhAgavaDe eka deza AzrIne AhAra kare ane sarva bhAgavaDe sarva bhAgane AzrIne AhAra kare. tathA e pramANe yAvat - vaimAnika sudhI jANavuM. 235. pra0 - he bhagavan ! nairayikomAM upapanna nairayika zuM eka bhAgavaDe eka bhAgane AzrIne utpanna che ? ityAdi pUchavuM. 235. u0 he gautama! e daMDaka paNa se ja pramANe jANavo yAvat - sarva bhAgavaDe sarva bhAgane AzrIne utpanna che. jema utpadyamAna ane udvartamAna viSe cAra daMDaka kahyA tema upapanna ane udvRtta saMbaMdhe paNa cAra daMDaka kahevA. 'sarva bhAgavaDe sarva bhAgane AzrIne upapanna' 'sarva bhAgapaDe eka bhAgane AzrIne AhAra' bhane 'sabai bhAgapaDe sarva bhAgane AzrIne AhAra' e abhilApavaDe upapanna ane ur3ata viye paNa samaja - 236. pra0 -- he bhagavan ! nairayikomA upajato nairayika zuM ardha bhAgavaDe ardha bhAgane AzrIne utpanna thAya, ardha bhAgavaDe sarva bhAgane AzrIne utpanna thAya, sarva bhAgavaDe ardha bhAgane AzrIne utpanna thAya, ke sarva bhAgakaDe sarva bhAgane AzrIne utpanna thAya ! * 1. atha saptama Arabhyate, tasya caivaM saMbandhaH - ' vidhvaMsam - Agacchati' ityuktaM prAk, iha tu tadviparyaya utpAdo'bhidhIyate, athavA lokasthitiH prAg uktA, ihApi saiva tathA 'neraie' tti yaduktaM saMgrahaNyAM taccA'vasarAyAtam - ihocyate iti tatrAdisUtram - 'neraie NaM bhaMte! neraie upavyamANe ti nanu utpadyamAna evaM kathaM nAraka iti vyapadizyate / anutpAt tiryagAdivad iti atra ucyateutpadyamAna utpanna eva tadA''yuSkodayAt, anyathA tiryagAcA''yuSkA'bhAvAda nArakA''yuSkodaye'pi yadi nArako nAisau tadanyaH 226. u0- he gautama! jema prathamanI sAdhe ATha daMDaka kayA, tema ardhI sAtha paNa ATha daMDaka kahevA. vizeSa e ke, jyA 'eka bhAgavaDe eka bhAgane AdhIne utpanna thAya' evo pATha Ave tyA 'artha bhAgavaDe artha bhAgane AdhIne utpanna thAya' A pATha kahevo, mAtra eMTalo ja bheda che bhane e vadhA maLIne soLa daMDaka yA che. vA dezam AhArayati sarvegamA sam epo'pi yAt - 1. chAvA nairavi bhagavannairadhikebhya vartamAnaH ki dezena dezam udvartate yathA upapadyamAnastathaiva udvartamAne'pi daNDako bhi tavyaH yo bhagavannairayikebhya udvartamAnaH kiM dezena deyam AhArayati tacaiva yAvat sarve AhAravati evaM yAdavaimAnika gairaviko bhgvt| tairavineSu upapathaH kiM dezena dezam upapacaH upapannaH yathA upapadyamAne udvartamAnena catvAro daNDAH tathA upapamena usenA'pi vA daNDakA bhaNitavyAH sarve sarvam upapathaH sarveca vAdedyam AhArayati sarve vA sarvam AhArayati etenAbhilApena upapa'pi usenA'pi jJAtavyam nairaviko bhagavannairathiveSu upapadyamAnaH lie arthena apa a sarvam upayate upasarva upapadyate dayAnadaNDakAlA avA'pi vaha daNDakA bhaginyAH-yatra dezena dezam upapadyate tathA'caina artham ucyate iti bhavitavyam etad mAnAyam ete sarve'pi daNDakA bhaNitavyAH - anu0. , 3 - Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 7. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. ko'sau ? iti. kiM deseNaM-desaM uvavajjaitti dezena ca dezena ca yad utpAdanaM pravRttaM tad dezena-dezam. chAndasatvAt cAvyayIbhAvapratirUpaH samAsaH, evam uttaratrApi. tatra jIvaH kiM dezena svakIyA'vayavena, dezena nArakA'vayavinoM'zatayA utpadyate, athavA dezena dezamA''zritya utpAdayitvA iti zeSaH, evam anyatrA'pi. tathA 'deseNaM-savvaM ti dezena ca sarveNa ca yat pravRttaM tad dezena-sarvam. satra dezena svA'vayavena sarvataH sarvAtmanA nArakA'vayavitayAM utpadyate ityarthaH. Ahozvit sarveNa sarvAtmanA, dezato nArakAMzatayA utpadyate, athavA sarveNa sarvAtmanA sarvato nArakatayA iti praznaH. atrottaram-"na dezena dezatayA utpadyate, yato na pariNAmikAraNA'vayavena kAryA'vayavo nivaryate, tantunA paTApratibaddhapaTapradezavat , yathA hi-paTadezabhUtena tantunA paTA'pratibaddhaH paTadezo na nirvaya'te, tathA pUrvA'vayavipratibaddhena taddezena uttarA'vayavidezo na nivartyata iti bhAvaH. tathA na dezena sarvatayA utpadyate; aparipUrNakAraNatvAt tantunA paTa iva iti. tathA na sarveNa dezatayA utpadyate, saMpUrNapariNAmikAraNatvAt samastaghaTakAraNairghaTaikadezavat. 'savveNaM-savvaM uvavajjaI' sarveNa tu sarva utpadyate, pUrNakAraNasamavAyAd ghaTavat" iti cUrNivyAkhyA. TIkAkArastu evamAhaH-"kimavasthita eva jIvo dezamapanIya yatrotpattavyaM tatra dezata utpadyate ? athavA dezena sarvata utpadyate ? athavA sarvA''tmanA yatrotpattavyaM tasya dezena utpadyate ? athavA sarvAtmanA sarvatra? iti. eteSu pAzcAtyabhaGgo grAhyau, yataH sarveNa sarvAtmapradezavyApAreNa ilikAgatau yatrotpattavyaM tasya deze utpadyate, taddezena utpattisthAnadezasya eva vyAptatvAt , kandukagatau vA sarveNa sarvatrotpadyate, vimucyaiva pUrvasthAnam" iti. etacca TIkAkAravyAkhyAnaM vAcanA'ntaraviSayamiti. utpAde cA''hAraka ityAhArasUtram-tatra dezena dezam iti AtmadezenA'bhyavahAryadravyadezam ityevaM gamanIyam. uttaram-'savveNa vA desaM AhArei'tti utpattyanantaraM samayeSu sarvAtmapradezairAhArapudgalAn kAMzcid Adatte, kAMzcid vimuJcati, taptatApikAgatatailagrAhaka-vimocakA'pavat , ata ucyate-dezamAhArayati iti. 'savveNaM vA savvaM' ti sarvAtmapradezairutpattisamaye AhArapudgalAn Adatte eva. prathamatastailamRtataptatApikAprathamasamayapatitA'dhUpavat, ityucyate sarvamAhArayati iti. utpAdastadAhAreNa saha prAg daNDakAbhyAm uktaH. atha utpAdapratipakSatvAd vartamAnakAlanirdezasAdharmyAt ca udvartanAdaNDaka stadA''hAradaNDakena saha. tadanantaraM ca nodvartanAnutpannasya syAd iti utpanna-tadA''hAradaNDakI. utpannapratipakSatvAt ca udtta-tadAhAradaNDako iti. pustakAntare tu utpAda-tadA''hAradaNDakAnantaram utpAde sati utpannaH syAd iti utpanna-tadAhAradaNDakau, tatastu utpAdapratipakSatvAd udvartanAyAH, udvartanA-tadAhAradaNDakau. udvartanAyAM ca udttaH syAd iti udvatta-tadA''hAradaNDako, kaNThyAzca ete iti. evaM tAvadaSTAbhirdaNDakairdeza-sarvAbhyAm utpAdAdi cintitam. atha aSTAbhirevA'rdha-sarvAbhyAm utpAdAdyeva cintayan AhaH-'neraie NaM' .ityAdi. 'jahA paDhamilleNaM' ti yathA dezena. nanu dezasya ca, ardhasya ca ko vizeSaH? ucyate-dezastribhAgAdiranekadhA, ardhe tu ekadhaiva iti. 1. have sAtamA uddezakanI zaruAta thAya che. ane teno saMbaMdha A pramANe chaH-AgaLanA uddezakamA chevaTe 'snehakAya zIgha nAza pAme che' ema kayuM che ane ahIM to te nAzano viparyaya-utpAda-kahevAno che. athavA AgaLanA uddezakamAM lokasthiti saMbaMdhe kA che ane AuddezakamAM paNa te ja saMbaMdhe kahevArnu che. tathA [ 'neraie'tti] e pada AgaLa saMgrahagAthAmA kayuM che tenuM vivecana ahIM samaya prApta che, mATe te viSe ahIM kahevArnu che. temAM AdisUtra A che:[neraie NaM bhaMte ! neraiesu uvavajamANe'tti] zaMkAH-mULa sUtramA je kayuM che ke, 'nairayikomA upajato nairayika' A vAkya asaMgata lAge che. kAraNa ke zaMkA. je jIva nairayikomA utpanna thayo nathI, paNa haju utpanna thavAno che te jIva 'nairayika' kema kahevAya. jema ke, koi manuSya ke tiryaMca haju sudhI nArakimA utpanna thayA nathI, paNa have pachI upajavAnA che to paNa te nairayika' kahevAtA nathI tema ja nArakimAM upajelo nahIM, paNa have pachI upajavAno ke upajato koi jIva 'nairayika' kema kahevAya ? samA0-vartamAnakALa ane bhUtakALanA abhedane lIdhe upajato jIva paNa upajelo ja jIva gaNAya che, mATe ja samA. nArakimAM upajato jIva paNa upajelAnI peThe gaNAto hovAthI tene 'nairayika' kahevAmA harakata nathI. kAraNa ke nArakimAM upajatA jIvane nArakinA AyuSyano udaya hoya che paNa tiryaMca vagere bIjA AyuSyano udaya nathI hoto. vaLI jyAre jIvane bIjA koi AyuSyano udaya na hoya ane mAtra nArakinA AyuSyano ja udaya hoya to te 'nairayika' na kahevAya to bIjaM zuM kahevAya ? tAtparya e ke jIvane je gatinuM AyuSya udayavarti hoya te gatino te (jIva) gaNAya che. "['kiM deseNaM-desa uvavajai'tti] bhAge bhAge pravartelaM je utpAdana te dezenadeza utpAdana kahevAya. e. pramANe nIce paNa cUrNikAra. jANavU. temAM zuM jIva potAnA avayavavaDe nArakanA avayavapaNe utpanna thAya ? athavA potAnA avayavavaDe nArakanA avayavane AzrIne-utpanna karIne- dezena-deza. utpanna thAya ? e pramANe bIje ThekANe paNa jANavaM. tathA [ deseNaM-savvaM'ti] bhAgavaDe ane badhAvaDe pravartelaM je utpAdana te dezenasarva dezena-sarva. utpAdana kahevAya. temAM potAnA avayavavaDe nArakapaNe sarva AtmavaDe utpanna thAya ? athavA potAnA sarva AtmavaDe nArakapaNe aMzavaDe utpanna thAya ? sarveNa-deza, ke potAnA sarva AtmavaDe nArakapaNe sarva AtmavaDe utpanna thAya ? ahIM uttara A chaH-potAnA avayavabaDe nArakinA avayavapaNe utpanna na thAya. tenuM sarveNa-sarva. kAraNa A che, je kArya- je upAdAna kAraNa hoya te potAnA eka bhAgathI kAryanA eka bhAgane na nIpajAve. kAraNa ke upAdAna kAraNa to e ja kaheyAya ke je pote AkhU ja kAryanA rUpamA badalAi jAya. jema ke; eka kapaDaM vaNAtuM hoya, to temAM kapaDu e kArya cha ane tAMtaNA e kapaDA- upAdAna. 1. etadviSaye cUrNigataH pATho'yam:-"kAraNAvayavena kAryAvayavI na nirvaya'te, tantunA paTAnavabaddhapradeze tA (2) (paTo na baddhapradeze ca (va) tA (1) naM ca dezena sarvaH, asakalakAraNatvAt , tantunA paTa iva. na ca sarvAvayavairdezakAryAbhinivRttiH saMpUrNasamavAyasamavAyikAraNatvAt, ghaTaikadezadezavat. sarvAvayavaiH sarvaH, pUrNakAraNasamavAyAt , paTavat"-zrIbhagavatIcUrNi, 2. etadviSaye TIkA (avacUrNi) gataH pATho'yam:-"kimatrAvasthita eva jIva eka dezam-apanIya tatra dezena utpadyate, yatra utpattavyam. athavA dezena yatra utpattavyam , tatra sarvaza utpadyate. sarveNa vA zarIreNa tatra dezena utpadyate. sarveNa vA zarIreNa ilikAgatau dezena utpadyate, kandukagatau vA sarvatra utpadyate, vimucya ca pUrvasthAnam"-zrIbhagavatIavacUrNiH-anu. 1. jUo pR. 8 muMH-anu. 2. vRddhavAkya che mATe ahIM avyayIbhAvasamAsanI jevo paNa A prayoga jANavoH-zrIabhaya. 23 bha0 sa0 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkAkAra. mAhAra. 178 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 7. kAraNa che. jyAre kapaDaM vaNAvaM zaru thai gayuM ane kapaDAno keTaloka bhAga vaNAi paNa cUkyo tyAre je taMtuo kapaDAne utpanna kare che te, kapaDAno evo koi bhAga utpanna nahIM karI zake ke je bhAga pelA vaNAtA kapaDAthI alaga hoya. kAraNa ke te taMtuo pelA vaNAtA kapaDA sAthe joDAelA che. arthAt je upAdAna kAraNa potAnA kArya sAthe joDAelaM hoya te (upAdAna) potAthI utpanna thatA kAryathI jUdo koipaNa bhAga utpanna na karI zake. tevI ja rIte je jIva pUrvanI tiryaMca vagere gatimAM pratibaddha hoya ane te jIva tyAM pratibaddha rahIne potAnA eka bhAgavaDe ahIM narakamAM nArakino eka bhAga na nIpajAbI zake-eka bhAgavaDe eka bhAgapaNe na upaje. tathA eka bhAgavaDe sarvapaNe na upaje. jema, eka tAMtaNAvaDe kapaDaM utpanna thai zakatuM nathI tema jIva potAnA eka bhAgavaDe nArakinA sarva bhAgone upajAvI zakato nathI. kAraNa ke adhUrA kAraNathI saMpUrNa kArya thai zakatuM nathIeka bhAgavaDe sarvapaNe na upaje. tathA sarva bhAgovaDe eka bhAgapaNe na upaje. jema, ghaTane pedA thavAmAM jeTalAM kAraNo joie teTalAM vardhA pUrepUrAM kAraNo maLelAM hoya to tyAM cokkasa ghaDo ja utpanna thavo joie, paNa ghaDAno eka kaTako ja utpanna na thai zake. kAraNa ke jyAM saMpUrNa kAraNo bhegAM thayAM hoya tyAM kArya saMpUrNa ja thAya. tema jyAre jIvanA sarva bhAgo kAryarUpe badalAtA hoya tyAre te sarva bhAgovaDe nArakino eka bhAga ja nIpaje te asaMgata che. kAraNa ke ahIM upAdAna kAraNa Akho jIva che mATe kArya paNa AkhuMja tharbu joie. tathA ['savveNaM savvaM uvavajai'] jIva potAnA sarva bhAgovaDe nArakinA sarvabhAgone nIpajAve che-AkhA nArakipaNe nIpaje che. kAraNa ke jyA pUrNa kAraNa hoya tyAM kArya paNa pUrNa ja thAya che. ahIM paNa Akho jIva kAraNa che mATe nArakirUpa kArya paNa AkhU ja thAya che. jema, ghaDAnAM badhAM kAraNo pUrepUrA maLyAM hoya tyAre pUro ja ghaDo utpanna thAya che tema AkhA jIvavaDe AluM ja kArya utpanna thAya che." e pramANe cUrNikAranI vyAkhyA che. ane TIkAkAranI vyAkhyA to A pramANe cha:- "(1) zuM eka ThekANe rahelo ja jIva potAnA eka bhAgane dUra karIne jyAM utpanna thavAnuM che tyAM eka bhAgavaDe utpanna thAya ? (2) athavA eka bhAgavaDe sarvataH utpanna thAya ? (3) athavA jyAM sarva AtmavaDe utpanna thavAnuM che tyAM tenA eka bhAge utpanna thAya ? ke (4) sarva AtmavaDe sarvatra utpanna thAya ? e cAra bhAMgAomAM pachInA be bhAMgA-trIjo ane cotho-levA. kAraNa ke jyAM jIvane utpanna thavAnuM che tyAM jo jIva ilikAgativaDe -iyaLanI cAlavAnI paddhati pramANe-jAya to tenA (jIvanA) sarva AtmapradezanA vyApAravaDe utpanna thavAne sthaLe eka bhAge utpanna thAya. kAraNa ke jIvanA eka bhAgavaDe tene utpanna thavAnA sthaLano paNa eka ja bhAga vyApta che. ane jyAM jIvane utpanna thavAnuM che tyAM jo jIva daDAnI peThe jAya to potAnA pUrvasthAnane choDIne ja tenA sarva AtmapradezovaDe utpanna thavAne ThekANe sarvatra utpanna thAya" ane A pramANenuM TIkAkAranuM vyAkhyAna bIjI vAcanAne lAgu paDe tevaM che. utpanna thayA pachI AhAranI jarUra hoya che mATe have AhAra saMbaMdhe sUtra kahe che:-temAM 'dezena dezam' eTale AtmAnA eka bhAgavaDe khAvAnA padArthano eka bhAga khAya ? ema jANavU. uttara A chaH-['savveNa vA desaM AhArei'tti ] eTale AtmA potAnA sarva pradezovaDe khAvAnI cIjano eka bhAga khAya che. kAraNa ke utpanna thayA pachI turata ja jIva potAnA sarva pradezovaDe khAvAnA pudgalo le che. temAMnA keTalAMkane khAya che ane keTalAMkane paDatAM mUke che-khAto nathI. jema; tapI gaelI loDhImAM nAkhelo pUDalo keTaluka tela cUse che ane keTaluka tela nathI cUsato, tema pUrvokta jIva paNa keTaluka khAya che ane keTaluka paDatuM mUke che. mATe ja ema kA che ke, khAvAnI cIjano eka bhAga khAya che. [ 'savveNa vA savvaM ti] jIva jyAre utpanna thAya che tyAre potAnA badhA pradezovaDe khAvAne maLelI sarva vastuno AhAra karejache. jema; pahelethI telathI bharelI ane tapI gaelI tavImA pahele ja kSaNe paDelo pUDalo telane cUsI le che, tema pUrvokta jIva paNa sarva vastune Ahare che. mATe ja ema kartuM che ke, sarva vastune khAya che. AhAra sAthe utpAda saMbaMdhI be daMDaka AgaLa kathA. have utpAdano pratipakSa hovAthI ane vartamAnakALanA nirdezanI sarakhAine lIdhe AhAra sAthe udvartanA viSe daMDaka kahyo che. utpanna thayA vinAnA jIvanI udvartanA hotI nathI mATe have pachI AhAra sAthe utpanna jIva saMbaMdhe be daMDaka kahyA che. tathA utpannano pratipakSa hovAthI have pachI AhAra sAthe udtta saMbaMdhe be daMDaka kahyA che. bIjA pustakamAM to utpAda ane AhAranA daMDaka pachI (utpAda thayA pachI utpanna thAya che mATe) utpanna ane AhAra saMbaMdhe be daMDaka che. tyAra bAda udvartanA, te utpAdanI pratipakSa hovAthI udvartanA ane AhAra saMbaMdhe be daMDaka che ane pachI (udvartanAmAM udvRtta thAya che mATe ) udvRtta ane AhAra saMbaMdhe be daMDaka che ane e badhA daMDako spaSTa che. e pramANe ATha daMDakovaDe deza ane sarvavaDe utpAdAdi viSe vicAra karyo. have bIjA ATha daMDakovaDe ardha ane sarvavaDe utpAdAdi viSe ja ciMtana karatAM kahe che keH-['neraie NaM' ityAdi.] ['jahA paDhamilleNaM ti] jema deza (bhAga) viSe kaDaM tema ahIM paNa jANavU. zaMkAH-bhAga ane ardhamA zuM vizeSa che ? samA0-bhAga to aDadho hoya, poNo hoya ane pA hoya tathA tethI paNa ocho vadhato aneka jAtano hoya. ane aDadhuM eTale barAbara aDadhuM ane te eka jAtanuM ja hoya. vigrahagati ane devacyavana. 237. pra0--jIve NaM bhaMte ! ki viggahagatisamAvaNNae, a- 237. pra.--he bhagavan ! zuM jIva vigrahagatine prApta che ke viggahagatisamAvannae ? avigrahagatine prApta che ? 237. u0--goyamA ! siya viggahagaisamAvannage, siya 237. u0--he gautama ! te kadAca vigrahagatine prApta che aviggahagatisamAvannage. evaM jAva-vemANie. ane kadAca avigrahagatine prApta che. e pramANe yAvat-vaimAnika sudhI jANavU. a. artha bhane bhAga. 1. 'cUrNi' nAmanI zrIbhagavatIjI upara eka saMkSipta vyAkhyA che. te cUrNi banAvanAranu e mata che. teno (cUrNino) pATha AgaLa darzAvyo che:-anu. 2. TIkAkAra eTale avacUrNikAra jANavA. (avacUrNi) nAmanI paNa eka saMkSipta vyAkhyA che. je pUrvokta cUrNino artha spaSTapaNe darzAve che. te avacUrNino pATha paNa AgaLa darzAvyo che:-anu. 1. mUlacchAyAH-jIvo bhagavan ! kiM vigrahagatisamApannakaH, avigrahagatisamApannakaH ? gautama / syAd vigrahagatisamApanakaH, syAd avigrahagatisamA. pannakaH, evaM yAvat-vaimAnikaH-anu0 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 7. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 179 238. pra0--jIvA NaM bhaMte / ki viggahagaisamAvanayA, a- 238. pra0-he bhagavan ! zuM jIvo vigrahagatine prApta che ke viggahagaisamAvanagA? avigrahagatine prApta cha ? 238. u0-goyamA / vigahagaisamAvanagA vi, avigga- 238. u0--he gautama! jIvo vigrahagatine prApta che ane hagaisamAvanagA vi. . avigrahagatine paNa prApta che ? 239.pra0-neraiyA NaM bhNte| ki viggahagaisamAvannayA, . 239. pra0--he bhagavan ! zuM nairayiko vigrahagatine prApta che aviggahagatisamAvanagA ? ke avigrahagatine prApta che ? 239. u0-goyamA! savve vi tAva hoja aviggahagati- 239. u0--he gautama ! te badhA ya avigrahagatine prApta che. samAvanagA. ahavA aviggahagatisamAvanagA, viggahagatisamAvanage athavA ghaNA avigrahagatine prApta che ane ekAda vigrahagatine prApta ya, ahavA aviggahagatisamAvanagA ya, viggahagaisamAvanagA ya. evaM che. athavA ghaNA avigrahagatine prApta che ane ghaNA vigrahagatine jIva-egidiyavajjo tiyabhaMgo. prApta che. e. pramANe sarvatra traNa bhAMgA jANavA. mAtra jIva ane ekeMdriyamA traNa bhAMgA na kahevA. 240. pra0--deve NaM bhaMte ! mahar3ie, mahajjuie, mahabbale, 240. pra0--he bhagavan ! moTI RddhivALo, moTI dyutimahAyase, mahesakkhe, mahANubhAve aviukaMtiyaM cayamANe kiMcikAlaM vALo, moTA baLavALo, moTI kIrtivALo, moTA sAmarthyavALo ane harivattiyaM, dugaMchavattiyaM, parisahavattiyaM AhAraM no AhArei. maraNa samaye cyavato maheza nAmano deva zaramane lIdhe, ghRNAne lIdhe. ahe NaM AhArei AhArijamANe AhArie, pariNAmijamANe pariSahane lIdhe keTalAka kALa sudhI AhAra nathI karato. pachI pariNAmie, pahINe ya Aue bhavai. jatya uvavajjai taM AuyaM AhAra kare che ane levAto AhAra pariNata paNa thAya che. ane paDisaMvedei. taM tirikkhajoNiyAuyaM vA, maNussAuyaM vA ? chevaTe te devanuM AyuSya sarvathA naSTa thAya che, tethI te deva jyA utpanna thAya che tyAMnuM AyuSya anubhave che. to he bhagavan ! te kayuM AyuSya jANavU-tiryaMcayonikanuM AyuSya jANavU ke manuSyanuM AyuSya jANavU ? 240. u0-hatA, goymaa| deve NaM mahaDIe jAva-maNu- 240. u0-he gautama! te mahardhika devanuM yAvat-maryA sAuyaM vA. pachI manuSyanuM AyuSya paNa jANavU. 2. utpattiH, udvartanA ca prAyo gatipUrvikA bhavati, iti gatisUtrANi-'viggahagaisamAvannae' tti vigraho bakram, tatpradhAnA gativigrahagatiH, tatra yadA vakreNa gacchati tadA vigrahagatisamApanna ucyate. avigrahagatisamApanastu RjugatikaH, sthito vA, vigrahagatiniSedhamAtrA''zrayaNAt. yadi vA'vigrahagatisamApanna Rjugatika eva ucyate, tadA nArakAdipadeSu sarvadaivA'vigrahagatikAnAM yad bahatvaM vakSyati tada na syAt , ekAdInAmapi teSu utpAdazravaNAt, TIkAkAreNa tu kenA'pi abhiprAyeNa "vigrahagatisamApanna Rjagatika eva vyAkhyAtaH" iti. 'jIvA gaM bhaMte / " ityAdi praznaH. tatra jIvAnAmAnanyAt pratisamayaM vigrahagatimatAm, taniSedhavatAM ca bahunA bhAvAd Aha:-'viggahagaI' ityAdi. nArakANAM tu alpatvena vigrahagatimatAM kadAcid asaMbhavAt , saMbhave'pi ca ekAdInAmapi teSAM bhAvAt, vigrahagatipratiSedhavatAM ca sadaiva bahUnAM bhAvAd AhaH-'sabve vi tAva hoja aviggaha-' ityAdi vikalpatrayam. asurAdiSu etadevA'tidezata Aha:-'evam' ityAdi. jIvAnAM nirvizeSANAm , ekendriyANAM ca uktayuktyA vigrahagatisamApanatve, tatpratiSedhe ca bahutvameva iti na bhanatrayam. tadanyeSu tu trayameva iti 'tiyabhaMgo tti trikarUpo bhaGgastrikabhano bhanatrayam ityarthaH. . 2. utpatti ane udvartanA ghaNuM karIne gatipUrvaka hoya che mATe have gatisaMbaMdhe sUtro kahe chaH-[vimgahagaisamAvannae'tti] vigraha eTale vAkuM. vigraha. je gatimAM vAMkAi vadhAre hoya te gati 'vigrahagati' kahevAya. jyAre bIjI gatimA janAro jIva vAMko cUko cAle tyAre te jIva vigrahagatine prApta vigrahagatimA kahevAya. ane jyAre bIjI gatimA janAro jIva sIdho thaine cAle tyAre te jIva tathA nAraka vagere bhavamA rahelo jIva-gati vinAno jIva-'Rjugatika' kajugatika. kahevAya. kAraNa ke ahIM 'avigrahagatisamApana' zabdano artha A pramANe karyoM che:-vigrahagatine nahIM pAmela-game tevI sthitiyALo-gativALo ke gati avigrahagati 1. mUlacchAyAH-jIvA bhagavan / kiM viprahagatisamApanakAH, avigrahagatisamApannakAH? gautama! vigrahagatisamApanakA api, avigrahagatisamApanakA api. nairayikA bhagavan ! ki vigrahagatisamApannakAH, avigrahagatisamApanakAH ? gautama ! sarve'pi tAvad bhaveyuravigrahagatisamApanakAH. athavA aviprahagatisamApanakAH, vigrahagatisamApannakazca. athavA'vigrahagatisamApanakAzca, vigrahagatisamApannakAzca. evaM jIva-ekendriyavarjastribhaGgaH. devo bhagavan / maharSikaH, mahAdyutikaH, mahAbalaH, mahAyazAH, mahezAkhyaH, (mahAsaukhyaH) mahAnubhAvaH, avyutkrAntikam (avyavakrAntikam ) cyavamAnaH kizcitkAlaM hIpratyayam, jugupsApratyayam , pariSahapratyayam AhAraM no AhArayati. atha AhArayati, AhriyamANam AhRtam , pariNamyamAnaM pariNatam , prahINaM ca AyuSkaM bhavati. yatra upapadyate tadA''yuSkaM pratisaMvedayati. tat tiryagyonyAyuSkaM vA, manuSyA''yuSkaM vA ? hanta, gautama! devo maharSiko yAvat-manuSyA''yuSkaM. vAH-anu. 1. atra TIkAgato'yaM pAThaH-"avigraha Rju-akuTilam" zrIbhagavatIavacUrNiH-anu. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samApana no artha, 180 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 7. vinAno je jIva te 'avigrahagatisamApanna' kahevAya. jo kadAca 'avigrahagatisamApanna' zabdano artha 'sIdhI gativALo' evoja karavAmAM Ave to sUtramA kahela 'aviggahagaisamAvannagA' e zabdano artha evo thaze ke, nArakimAM sIdhI-Rju-gativALA jIvo ghaNA hoya che. ane A sUtrano e artha thavAthI ebuM nirNIta thai jaze ke, nArakimA avigrahagativALA ghaNA ja hoya che, paNa eka, be nathI hotA. ane evo artha iSTa nathI. kAraNa ke zAstro dvArA evaM saMbhaLAya che ke, 'nArakimA avigrahagativALA eka, be jIvo paNa utpanna thAya che' have jo pUrvano nirNaya kAyama rAkhabAmAM Ave to A sAMbhaLelI bAta dvArA te arthamAM bAMdho Avaze ane te paNa iSTa nathI. mATe 'avigrahagatisamApanna' zabdano artha mAtra 'sIdhI gativALo' ja na karatA, 'sIdhI gativALo ke gati vinAno' evo artha karavo. ane evo artha karavAthI sAMbhaLelI ane lakhelI banne vAto saMgata thaze. kAraNa ke 'avigrahagatisamApanna' no pUrva pramANe artha karavAthI sUtrano artha A pramANe thaze-avigrahagatisamApanna eTale sIdhI gativALA ke gati vinAnA jIvo ghaNA hoya che. ema artha thavAthI evo eka artha to nahIM thAya ke, nArakimA mAtra sIdhI gativALA jIvo ja ghaNA hoya che ane ema artha na thavAthI pelI sAMbhaLelI vAtane ane sUtramA kahelI avigrahagativALAnI bahupaNAnI vAtane mAnavAmAM bAdha nathI Avato-mATe te banne vAtane saMgata karavA pUrve kayA pramANe ja 'avigrahagatisamApanna' zabdano artha karavo. TIkAkAre to koi paNa abhiprAyathI 'avigrahagatisamApanna' zabdano sIdhI gativALA' evo ja artha koM che. ['jIvA NaM bhaMte!'] ityAdi prazna sUtra che. jIvo anaMta hovAthI ane pratyeka samaye vigraha gativALA tathA vigrahagati vinAnA jIvo ghaNA hovAne lIdhe kahe che keH-['viggahagaI'ityAdi.] jIvo karatAM nArako thoDA hovAthI temAM vigrahagativALAno kadAcit asaMbhava hoya che ane saMbhava hoya chatAM paNa temAM vigrahagativALA eka, be paNa hoya che ane vigrahagati vinAnA jIvo hamezA ja ghaNA hoya che, mATe kahe che ke, [ 'savve vi tAva hoja aviggaha-' ityAdi.] e traNa vikalpo kahyA che. asurAdi viSe e ja vAtane atidezathI kahe che ke, [ 'evaM' ityAdi. ] sAmAnya jIvo ane ekeMdriyo pUrvokta yuktivaDe vigrahagativALA ane vigrahagati vinAnA ghaNA ja hoya che mATe ahIM traNa bhAMgA nathI kahyA. ane e sivAya to traNa ja bhAMgA' jANavA. mATe kahe che ke, ['tiabhaMgo' ti] arthAt traNa bhAMgA. TIkAkAra, atideza. 3. gatyadhikArAt cyavanasUtram-'mahaDie' tti maharddhiko vimAna-parivArAdyapekSayA. 'mahajjuie' tti mahAdyutikaH zarIrA-''bharaNAdyapekSayA. 'mahabbale' tti mahAbalaH zArIraprANA'pekSayA. 'mahAyase' tti mahAyazA bRhatprakhyAtiH. 'mahesakkhe' tti mahezo mahezvara iti AkhyA'bhidhAnaM yasyA'sau mahezAkhyaH. 'mahAsokkhe' ti kvacit. 'mahANubhAve' tti mahA'nubhAvo viziSTavaikriyAdikaraNA'cintyasAmarthyaH. . 'aviukaMtiyaM cayamANe' tti cyavamAnatA kila utpattisamaye'pi ucyate, ityata AhaH-vyutkrAntiH utpattiH, taniSedhAd avyutkrAntikam / athavA vyavakrAntirmaraNam , tanniSedhAd avyavakrAntikam , tadyathA bhavati evaM cyavamAno-jIvan eva maraNakAle ityarthaH. 'aviukaMtiyaM cayaM cayamANe' tti kvacid dRzyate, tatra ca cayaM zarIram , 'cayamANe' tti tyajan , 'kiMcikAlaM' ti kiyantamapi kAlaM yAvad nA''hArayed iti yogaH. kutaH ? ityAha-hIpratyayaM lajjAnimittam , sa hi cyavanasamaye'nupakrAnta eva pazyati utpattisthAnam AtmanaH, dRSTvA ca tad devabhavavisadRzaM -puruSaparibhujyamAnastrIgarbhAzayarUpaM jahe iti hiyA ca nA''hArayati. tathA jugupsApratyayaM kutsAnimittaM zukrAderutpattikAraNasya kutsAhetutvAt. 'parisahavattiya ti iha prakramAt parISahazabdenA'ratipariSaho grAhyaH, tatazcA'ratiparISahanimittam , dRzyate cA'ratipratyayAd loke'pi AhAragrahaNavaimukhyamiti, AhAraM manasA tathAvidhapudgalopAdAnarUpam. 'ahe ' ti atha lajjA''dikSaNA'nantaramAhArayati, babhakSAvedanIyasya ciraM sodum azakyatvAditi. AhArijamANe AhArie' ityAdau bhAvArthaH prathamasatravata. anena ca / SThAkAlayor abhedA'bhidhAnena tadIyA''hArakAlasyA'lpatA uktA. tadanantaraM ca 'pahINe ya Aue bhavai' ti caH samuccaye, prakSINaM prahINaM vA Ayurbhavati, tatazca yatrotpadyate manujatvAdau 'taM Auyati tasya manujatvAderAyustadA , pratisaMvedayati anubhavati iti. 'tirikkhajoNiyAuyaM vA' ityAdau deva-nArakA''yuSoH pratiSedhaH, devasya tatrA'nutpAdAd iti. cyavana. devavarNana. 3. gatino adhikAra hovAthI have cyavanasUtra kahe che keH-[mahaDDie' tti] vimAna tathA parivAra vagairenI apekSAe moTI RddhivALo, [ mahajjuie' tti] zarIra tathA tenA ghareNAnI apekSAe moTI kAMtivALo, ['mahabbale'tti ] zArIrika prANanI apekSAe moTA balavALo, [mahAyase' tti] moTI prakhyAtivALo, [mahesakkhe' tti] 'mahezvara' nAmano. koi ThekANe ['mahAsokkhe' ti] pATha che teno artha-moTA sukhavALo. ['mahANubhAve' ti] vizeSa rIte aneka jAtanAM rUpo karavA vagere kriyAmA atyaMta balavALo, [ 'aviukkaMtiyaM cayamANe' ti] cyavamAnapaNuM utpattinA vakhate paNa hoya che mATe kayuM che ke, 'avyutkrAMtika' eTale 'utpatti nahIM' athavA 'avyavakrAMtika' eTale 'maraNa nahIM' arthAt cyavato-jIvato ja maravAnI taiyArIvALo. koi ThekANe ['aviukvaMtiyaM cayaM cayamANe' ti] evo pATha che. temAM 'caya' eTale zarIrane 'cayamANe' eTale choDato [ kiMcikAlaM'ti ] keTaloka kALa khAya paNa nahIM. zA mATe ? to kahe che ke, zaramAya che mATe. kAraNa ke jyAre deva maravAnI taiyArImA hoya che tyAre pote jyA utpanna dhavAno che te ThekANAne joine zaramAya che. zaramAvAnuM kAraNa e ke, je ThekANe potAne utpanna thavAnuM che te ThekANuM puruSadvArA bhogavAtI strIno garbhAzaya che. ane te devanA sthAna karatAM naThAruM che mATe te zaramAya che. ane tethI te AhAra karato nathI. baLI tene ghRNA Ave che, tenuM kAraNa e ke, potAnI utpattimAM gaMdakIrUpa vIrya vagere kAraNa che ema te jANe che ane tethI tene ghRNA Ave che. ['parisahavattiya'ti ] 'parISaha' zabdathI ahIM 'aratipariSaha' jANavo. kAraNa ke ahIM tenuM prakaraNa hovAthI te ja artha ghaTI zake tema che. ane te aratine lIdhe-cena na paDavAthI-te deva AhAra karato nathI. lokamAM paNa cena na paDavAthI AhAra nahIM karavAnuM prasiddha che. (devano) AhAra eTale tathAvidha pudgalone manathI grahaNa karavA. [ 'ahe NaM' ti] have lajjA vagere thai gayA pachInA samaye AhAra kare che. kAraNa ke bhUkhathI thatI pIDA lAMbA kALa sudhI tenAthI sahAtI nathI. [ 'AhArijamANe AhArie~' ] ityAdi sUtrano bhAvArtha prathama praznanA prathama sUtranI peThe jANavo. ane A kathanathI zaruAtanA ane samAptinA bakhatanI ekatA kahevAi mATe tenA (devanA) AhAranA vakhatanI alpatA kahelI che ema jANavU ane AhAra ko bAda [ 'pahINe zarama. ghRNA. arati, apa kALa, . Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 7. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. * Aue bhavai'tti ] tenuM AyuSya kSINa thAya che ane jyAM manuSya vageremA utpanna thavAnuM che [ 'tamAuyaMti ] te manuSya vagairenuM AyuSya anubhave che. AyuSya. athavA [tirikkhajoNiAuyaM vA'] tiyeca yonikanA AyuSyane anubhave che. devo devagatimA ane nArakimAM utpanna thatA nathI mATe te bane AyuSyano ahIM niSedha karyo che. garbhazAstra. 242.pra0-jIve NaM bhaMte! gamaM vakkamamANe kiM saiMdie 241. pra0- he bhagavan ! garbhamA utpanna thato jIva zaM vakkamai, aNidie vakkamai ? ___iMdriyavALo utpanna thAya ke iMdriya vinAno utpanna thAya ? 241.u.---goymaa| siya saiMdie vakkamaha, siya aNiM- 241. u0--he gautama! iMdriyavALo paNa utpanna thAya ane die vakkamai. - iMdriyavinAno paNa utpanna thAya. - 242.pra0--se keNaguNaM ? 242. pra0--he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa ? 242. u0--goyamA ! davidiyAI paDucca aNidie vakka- 242. u0--he gautama ! dravyeMdriyo-sthUla iMdriyo nI apemai, bhAviMdiyAI paDucca saiMdie pakkamai. se teNadveNaM0. kSAe iMdriya vinAno utpanna thAya ane bhAva iMdriya-caitanya-nI apekSAe iMdriyavALo utpanna thAya. mATe he gautama! te kAraNathI pUrvapramANe kA che. 243. pra0--jIve NaM bhaMte ! gabhaM vakkamamANe kiM sasarIrI 243. pra0--he bhagavan ! garbhamAM upajato jIva zuM zarIravakkamai, asarIrI vakkamai ? . vALo utpanna thAya ke zarIra vinAno utpanna thAya ? . . 243. u0--goyamA ! siya sasarIrI vakkamai, siya asa- 243. u0--he gautama! zarIravALo paNa utpanna thAya ane rIrI vakkamai. zarIra vinAno paNa utpanna thAya. 244.pra0-se keNaTeNaM ? 244. pra0--he bhagavan ! tenu zuM kAraNa ? 244.. u0-goyamA ! orAliya-veuvviya-AhArayAI 244. u0--he gautama! audArika, vaikriya ane AhArakapaDuca asarIrI vakamai. teyA-kammAiM paDuca sasarIrI vakkamai, se sthUla-zarIronI apekSAe zarIra vinAno utpanna thAya ane teNa?NaM goyamA 10. sUkSma-taijasa tathA kArmaNa-zarIranI apekSAe zarIravALo utpanna thAya. he gautama ! e kAraNathI pUrvapramANe kartuM che. 245. pra0-jIve NaM bhaMte ! gabhaM vakkamamANe tappaDhamayAe 245. pra0--he bhagavan ! jIva garbhamA utpanna thatA veMta ja zuM kiM AhAraM AhArei ? khAya che? 245. u0--goyamA ! mAuoyaM, piusukaM taM tadubhayasasiDhe 245. u0--he gautama! paraspara eka bIjAmA maLelu mAtAkalusa, kivisaM tappaDhamayAe AhAraM AhArei. Artava ane pitAnuM vIrya, je kaluSa ane kilviSa che. tene te jIva garbhamAM utpanna thatA veMta ja khAya che. 246.pra0-jIve NaM bhaMte ! gabhagae samANe kiM AhAraM 246. pra0--he bhagavan ! garbhamAM gayo chato jIva zuM AhArei ? 246. u0--goyamA! jase mAyA nANAvihAo rasaviga- 246. u0--he gautama ! garbhamAM gayo chato jIva mAtAe tIo AhAraM AhArei, tadekadeseNaM oyaM AhArai. khAdhela aneka prakAranA rasavikAronA eka bhAga sAthe mAtAnA Artavane khAya che. khAya che? 1. 'ca' zabda samuccayasUcaka che:-zrIabhaya. 1. mUlacchAyAH-jIvo bhagavan / garbha vyutkrAman ki sendriyo vyutkAmati, anindriyo vyutkAmati ? gautama! syAt sendriyo byutkAmati, syAd anindriyo vyutkrAmati. tat kenArthena ? gautama | dravyendriyANi pratIya anindriyo vyutkAmati, bhAvendriyANi pratItya sendriyo vyutkAmati. tat tenA'rthana. jIvo bhagavan ! garbha vyutkrAman / kiM sazarIrI vyutkAmati, azarIrI vyutkAmati ? gautama | syAt sazarIrI vyutkAmati, syAd azarIrI vyutkAmati. tat kenA'rthena ? gautama ! audArika-vaikriya-AhArakANi pratItya azarIrI vyakAmati. taijasa-kArmaNe pratItya sazarIrI vyutkAmati. tat tenA'rthana gautama/0. jIvo bhagavan ! garbha vyutkrAman tatprathamatayA kam AhAram AhArayati ? gautama! mAtRojaH, pitRzukaM tat tadubhayazliSTa kalaSam, kilviSaM tatprathamatayA AhAram AhArayati. jIvo bhagavan ! bhagataH san kam AhAram AhArayati ? gautama! yat tadmAtA nAnAvidhA rasavi kRtIrAhAram AhArayati, tadekadezena oja AhArayatiH-anu0 Jain Education international Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 7. 247. pra. jIvassa NaM bhaMte / gabhagayassa samANassa asthi 247. pra0--he bhagavan / garbhamA gaela jIvane viSTA hoya, uccAre ivA, pAsavaNe i vA, khele i vA, siMghANe i vA, vaMte i mUtra hoya, zleSmA hoya, nAkano mela hoya, vamana hoya ane pitta vA, pitte i vA ? hoya! 247. u0-No iNadve samaDhe. 247. u0-he gautama ! e artha samartha nathI-ena hoya. 248.50-se keNadveNaM ? 248. pra0--he bhagavan ! tenuM zaM kAraNa ! 248. u0-goyamA ! jIve NaM gabhagae samANe jaM AhArei 248. u0--he gautama! garbhamAM gayA pachI jIva je AhArane taM ciNAi, taM soiMdiyattAe jAva-phAsiMdiyattAe, advi-advi- khAya che, je AhArano caya kare che te AhArane kAnapaNe ane miMja-kesa-maMsu-roma-nahattAe, se teNadveNaM 0. yAvat-cAmaDIpaNe, hADakApaNe, majjApaNe, vALapaNe, dADhIpaNe, ruvATApaNe ane nakhapaNe pariNamAve che. mATe he gautama ! te kAraNathI garbhamAM gaelA jIvane viSTAdika nathI hotuM. 249. pra0--jIve NaM bhaMte ! gabhagae samANe pabha muheNaM 249. pra0-he bhagavan ! garbhamAM gaelo jIva mukhadvArA kokAvaliyaM AhAraM AhArittae? LiyArUpa AhArane levA zakta che? 249. u0-goyamA ! No iNadve samaDhe. 249. u0-he gautama ! e artha samartha nathI-zakta nathI. 250.pra0--se keNadveNaM? . 250. pra0-he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa ? 250. u0-goyamA ! jIveM gaM gamagae samANe savvao 250. u0--he gautama! garbhamAM gaelo jIva sarva AtmavaDe AhArei, savvao pariNAmei, savvao ussasai, savvao nissa- AhAra kare che, sarva AtmavaDe pariNamAve che, sarva AtmavaDe sai; abhikkhaNaM AhArei, abhikkhaNaM pariNAmei, abhikkhaNaM ucchvAsa le che, sarva AtmavaDe niHzvAsa le che, kadAcit AhAra ussasai, abhikkhaNaM nissasai, Ahaca AhArai, Ahaca kare che, kadAcit pariNamAve che, kadAcit ucchvAsa le che ane pariNAmei, Ahacca ussasai, Ahaca nIsasai, mAujIvarasaharaNI, kadAcit niHzvAsa le che. tathA putra jIvane rasa pahuMcADavAmA puttajIvarasaharaNI, mAujIvapaDibaddhA puttajIvaphuDA tamhA AhArei, kAraNabhUta ane mAtAne rasa levAmAM kAraNabhUta je mAtRjIvarasatamhA pariNAmei, avarA vi ya NaM puttajIvapaDibaddhA mAujIvaphuDA haraNI nAmanI nADI che te mAtAnA jIva sAthe saMbaMddha che ane putranA tamhA ciNAi, tamhA uvaciNAi se teNadveNaM jAva-no pabha muheNaM jIvane aDakelI che tenAthI putrano jIva AhAra le che ane AkAvaliyaM AhAraM AhArittae.. hArane pariNamAve che. tathA bIjI paNa eka nADI che, je putranA jIva sAthe saMbaddha che ane mAtAnA jIvane aDakelI che, tenAthI putrano jIva AhArano caya ane upacaya kare che. he gautama ! te kAraNathI garbhamAM gaelo jIva mukhadvArA koLiyArUpa AhAra levAne zakta nathI. 251. pra0-kai NaM bhaMte ! mAiaMgA pannattA ? 251. pra0--he bhagavan ! mAtAnAM aMgo keTalAM kahyA che ! 251. u0-goyamA / tao mAiyaMgA pannattA. taM jahAH- 251. u0-he gautama ! mAtAnAM aMgo traNa kahyAM che. te maMse, soNie, matthuluMge. A pramANe:-mAMsa, zoNita-lohI-ane mastulaMga-mAthA- bhejeM. 252. pra0--kai NaM bhaMte ! piiyaMgA panattA ? 252. pra0-he bhagavan ! pitAnAM aMgo keTalAM kahyAM che ? 252. u0-goyamA! tao piiyaMgA pannattA. taM jahAH- 252. u0-he gautama! pitAnAM aMgotraNa kahyAM che. te aDiM, advimiMjA, kesa-maMsa-roma-nahe.. A pramANe:-hADakAM, majA ane keza, dADhI, roma tathA nakha. sA 1. mUlacchAyAH-jIvasya bhagavan ! garbhagatasya sato'sti uccAra iti vA, prasravaNam iti vA, khela iti vA, zivAnakam iti vA, vAntam iti vA, pittam iti vA! nA'yam arthaH samarthaH. tat kenA'rthena ? gautama ! jIvo garbhagataH san yad AhArayati, tat cinoti, tat zrotrendriyatayA yAvat-sparzendriyatayA, asthi-asthimajjA-keza-zmazru-roma-nakhatayA, tat tenA'rthena0. jIvo bhagavan ! garbhagataH san prabhurmukhena kAvalikam AhAram Ahartum ? gautama! nA'yam arthaH samarthaH. tat kenA'rthena ! gautama! jIvo garbhagataH san sarvata AhArayati, sarvataH pariNamayati, sarvata ucchvasati, sarvataH niHzvasati, abhikSaNam AhArayati, abhikSaNaM pariNamayati, abhikSaNam ucchsati, abhikSaNaM niHzvasati. Ahtya AhArayati, Ahatya pariNamayati, Ahatya ucvasati, Ahatya niHzvasati; mAtRjIvarasaharaNI, putrajIvarasaharaNI, mAtRjIvapratibaddhA putrajIvaspRSTA, tasmAd AhArayati, tasmAt pariNamayati; aparA'pi ca putrajIvapratibaddhA mAtRjIvaspRSTA tasmAt cinoti, tasmAd upacinoti; tat tenArthena yAvat-no prabhurmukhena kAvalikam AhAram Ahartum. kati bhagavan ! mAtraGgAni prajJaptAni ? gautama! trINi mAtraGgAni prajJaptAni. tadyathAH-mAMsam, zoNitam, mastuluGgam . kati bhagavan ! pitranAni prajJaptAni ? gautama ! trINi pitrajJAni prajJaptAni. tadyathA:-asthi, asthi-majA, keza-zmazru-roma-nakhAH-anu0 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAraha. zataka 1.-uddezaka 7. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 253. pra0-ammApiie NaM bhaMte / sarIrae kevaiyaM kAlaM 253. pra0--he bhagavan ! te mAtA ane pitAnAM aMgo saMciTThai ? saMtAnanA zarIramA keTalA kALa sudhI rahe ! 253. u0-goyamA! jAvaiyaM se kAlaM bhavadhAraNijje sarIrae 253. u0-he gautama! saMtAna- bhavadhAraNIya zarIra-janmathI avvAvanne bhavai evatiyaM kAlaM saMciTThai. ahe NaM samae, saMmae, jIvatAM sudhI rahenAruM zarIra-jeTalA kALa sudhI Take, teTalA kALa voyasijjamANe, voyasijjamANe caramakAlasamayaMsi vocchinne bhavai. sudhI te aMgo rahe. ane jyAre te bhavadhAraNIya zarIra samaye samaye hIna thatuM jAya che ane chevaTane samaye jyAre te naSTa thAya che tyAre pelAM mAtA pitAnAM aMgo paNa nAza pAme che. 254.pra0-jIve NaM bhaMte / gabhagae samANe neraiesu uva- 254. pra0-he bhagavan ! garbhamAM gayA pachI jIva nairayikomA vajjejjA? utpanna thAya? 254. u0-goyamA ! atthegaie ughavajjejjA, atthegaie 254. u0--he gautama! koi eka thAya ane koi eka no uvavajjejjA. na thAya. 255. pra0 se keNaTeNaM? 255. pra0--he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa ? 255. 30-goyamA ! se NaM sanI paMciMdie savvAhiM pajja- 255. u0-he gautama! te saMjJI paMceMdriya ane sarva paryAptithI tIhiM pajattae vIriyaladdhIe, beubviyaladdhIe parANIeNaM AgayaM pUrNa thaelo jIva vIryalabdhivaDe, vaikriyalabdhibaDe zatrana lazkara AvelaM mocA. nisamma paese nicchabhai, nicchabhittA veubviyasamugdhAeNaM sAMbhaLI, avadhArI Atmapradezone garbhathI bahAranA bhAge pheMke che. pheMkI samohaNai, samohaNittA cAuraMgiANaM senaM viuvvai, cAuraM- vaikriyasamudghAtavaDe samavahaNI, caturaMgI senAne vikurve che, evI senAne giNiM senaM viuvittA cAuraMgiNIe seNAe parANIeNaM saddhiM vikurvI te senAvaDe zatrunA lazkara sAthe yuddha kare che. ane te paisAno saMgAmaM saMgAmeDa. se NaM jIve asthakAmae, rajakAmae, bho- lAlacu,rAjyano lAlacu,bhogano lAlacu,kAmano lAlacu, paisAmA laMpaTa. gakAmae, kAmakAmae: atthakaMkhie, rajakaMkhie, bhogakaMkhie, rAjyamA laMpaTa, bhogamA laMpaTa, kAmamA laMpaTa, paisAno tarasyo. rAjyano kAmakaMkhie; atthapivAsae, rajapivAsae, bhogapivAsae, kAmapivA- tarasyo, bhogano tarasyo ane kAmano tarasyo jIva temAM cittavALo, se| tacitte, tammaNe, tallese, tadajhavasie, tattivvajhavasANe, temA manavALo, temAM AtmapariNAmavALo, teMmA adhyavasita thaelo, tadavovautte, tadappiyakaraNe, tabhAvaNabhAvie; eyaMsi NaM aMtaraMsi temAM adhyavasAna-prayatna vALo, temAM sAvadhAnatAvALo tene mATe kAlaM kareja neraiesa uvavajaI.se teNadveNaM goyamA ! jAva-atthe- kriyAono bhoga ApanAra ane tenA ja saMskAravALo e samaye jo gaIe uvavajjejjA, atyaMgaIe no uvavajjejjA. maraNa pAme to nairayikomA utpanna thAya. mATe he gautama ! te hetuthI yAvat-koi jIva narake jAya ane koi jIva na jAya. 256. pra0--jIve NaM bhaMte ! gabhagae samANe devalogesu 256. pra.--he bhagavan ! garbhamAM gaelo jIva devaloke jAya? uvavajjejjA ? 256. u0--goyamA ! atthegaie uvavajejjA, atthegaie 256. u0-he gautama! koi jAya ane koi na jAya. no uvavajjejjA. 257. pra0--se keNadveNaM? 257. pra0--he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa ? 257. u0--goyamA se NaM sannI paMciMdie savvAhi pajattIhiM 257. u0-he gautama! te saMjJI paMceMdriya ane sarva paryAptithI pajjattae tahArUvassa samaNassa vA, mAhaNassa vA aMtie egamapi pUrNa thaelo jIva tathArUpa zramaNa ke mAhaNa (brAhmaNa) nI pAse AriyaM dhammiyaM savayaNaM socA, nisamma tao bhavai saMvegajAyasar3e, eka paNa dhArmika ane Arya vacana sAMbhaLI, avadhArI turata ja tivvadhammANurAgaratte, seNaM jIve dhammakAmae, punakAmae, saggakAmae, saMvegathI dharmamAM zraddhALu banI, dharmamA tIvra anurAgathI raMgAelo, 1. mUlacchAyAH-ambApaitRkaM bhagavan ! zarIraM kiyantaM kAlaM saMtiSThate ? gautama! yAvantaM kAlaM tasya bhavadhAraNIyaM zarIram avyApanaM bhavati etAvata kAlaM saMtiSThate. atha samaye, samaye, vyavakRSyamANam, vyavakRSyamANaM caramakAlasamaye vyucchinnaM bhavati. jIvo bhagavan ! garbhagataH san nairayikeSu upapadyeta ? gautama ! astyekaka upapadyeta, astyekako nopapadyeta. tat kenA'rthena ? gautama! sa saMjJI paJcendriyaH sarvAbhiH paryAptibhiH paryAptako vIryalabdhyA, vaikriyalabdhyA parA'nIkam AgataM zrukhA, nizamya pradezAn nikSipati, nikSipya vaikiyasamudghAtaM samavahanti, samavahanya caturaGgiNI senAM vikurvati, caturaGgiNI senA vikur2yA, caturaniNyA senayA parA'nIkena sAdha saMgrAma saMgrAmayate. sa jIvo'rthakAmukaH, rAjyakAmukaH, bhogakAmukaH, kAmakAmukaH, arthakAlI, rAjyakAhI, bhogakAhI kAmakADDI; arthapipAsakaH, rAjyapipAsakaH, bhogapipAsakaH, kAmapipAsakaH; tacittaH, tanmanAH, tallezyaH, tadadhyavasitaH, tattIvA'dhyavasAnaH, tadarthopayuktaH, tadarpitakaraNaH, tadbhAvanAbhAvitaH; etasmin antare kAlaM kuryAt , nairayikeSu upapadyate. tat tenA'rthana gautama | yAvat-astyekaka upapadyate, astyekako nopapadyate. jIvo bhagavan ! garbhagataH san devalokeSu upapadyeta ? gautama ! astyekaka upapadyate, astyekako nopapadyate. tat kenArthena ! gItama! sa saMjhI paJcendriyaH sarvAmiH paryAptibhiH paryAptakaH tathArUpasya zramaNasya vA, mAhanasya vA antike ekamapi Arya dhArmika suvacanaM zrukhA, nizamya tato bhavati saMvegajAtazraddhaH, tIvadharmA'nurAgaraktaH, sa jIvo dharmakAmukaH, puNyakAmukaH, khargakAmukaH-anu0 For Private & Personal use only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe zataka 1.- uddezaka 7. mokkhakAmae; dhammarkakhie, putrakaMkhie, saggakaMkhie, mo- te jIva dharmano lAlacu, puNyano lAlacu, svargano lAlacu, mokSano lAlacu, dharmamAM sakta, puNyamAM sakta, svargamAM sakta, mokSamAM sakta, dharmano tarasyo, puNyano, svargano ane mokSano tarasyo, temAM cittavALo, temAM manavALo, temAM AtmapariNAmavALo, temAM adhyavasi thalo, temAM tIvra prayatnavALo, temAM sAvadhAnatAvALo, temAM kriyAono bhoga ApanAro ane tenA ja saMskAravALo e samaye maraNa pAme to devaloke jAya. mATe he gautama ! te hetuthI pUrva pramANe kahyuM che. kkhakaMkhie; dhammapivAsae putrapivAsae, sagga - mokkhapicAsae, taccitte, tammaNe, tallese, tadajjhavasie, tattivvajjhavasANe, tadaTThova - utte, tadappiyakaraNe, tabbhAvaNAbhAvie eyaMsi NaM aMtaraMsi kAlaM karejja devalogesu uvavajjai. se teNadveNaM goyamA ! .. 258. pra0--jIve NaM bhaMte! gabbhagae samANe uttANae vA, pAsillae vA, aMbakhujjae vA; acchejae vA, ciTThejjae vA, nisIejja vA, tuyahejja vA, mAue suvamANIe suvai, jAgaramANIe jAgarai, suhiyAe suhie bhavai, duhiyAe duhie bhavai ? 258. u0 - haMtA goyamA ! jIve NaM gabbhagae samANe jAvaduhiyAe duhie bhavai, ahe NaM pasavaNakAlasamayaMsi sIseNa vA, pAehiM vA AgacchaMti, sammaM Agacchai, tiriyaM Agacchai, viNihAyaM Avajjai, vanavajjhANi ya se kammAI baddhAI puTThAI, nihattAI, kaDAI, paTThaviyAI, abhiniviTThAI, abhisamanAgayAI, udinAI, no uvasaMtAI bhavaMti, tao bhavai durUve, duvane, durase, duphAse, aNiTTe, akaMte, appie, asubhe, amaNutre, amaNAme; hINassare, dINassare, aNiTThassare, akaMtassare, appiyassare, asubhassare, amaNutrassare, amaNAmassare; aNAejjavayaNe, pacAyAe yA vi bhavai. vaNNavajjhANi ya se kammAI no baddhAI, pasatthaM NeyavvaM jAvaAdijjavayaNe pazcAyAe yA vi bhavai. sevaM bhaMte!, sevaM bhaMte! tti. 258. pra0 - he bhagavan ! garbhamAM gaelo jIva catto hoya, paDakhAbhera hoya, kerInI jevo kubja hoya, ubhelo hoya, beThelo hoya ke sUtelo hoya ! tathA jyAre mAtA sUtI hoya sAre sUto hoya, jyAre mAtA jAgatI hoya tyAre jAgato hoya, mAtA sukhI hoya tyAre sukhI hoya ane jyAre mAtA duHkhI hoya tyAre duHkhI pa? 258. u0--he gautama! hA, garbhamAM gaelo jIva yAvatjyAre mAtA duHkhI hoya tyAre duHkhI hoya. have jo te garbha, prasava samaye mAthAdvArA ke pagadvArA bahAra Ave, to sarakhI rIte Ave ane jo ADo thaine bahAra Ave to maraNa pAme. ( jo kadAca jIva to bahAra Ave to ) ane te jIvanA karmoM jo azubha rIte baddha hoya spRSTa hoya, nidhatta hoya, kRta hoya, prasthApita hoya, abhiniviSTa hoya, abhisamanvAgata hoya, udIrNa hoya ane upazAMta na hoya to te jIva kadarUpo, durvarNavALo, durgadhavALo, kharAba rasavALo, kharAba sparzavALo, aniSTa, akAMta, apriya, azubha, amanojJa, sAMbharyo paNa na sAro lAge tevo, hIna svaravALo dIna svaravALo, aniSTa svaravALo, akAMta svaravALo, apriya svaravALo, azubha svaravALo, amanojJa svaravALo, sAMbharyo paNa na sAro lAge tevA svaravALo ane anAdeya vacana (jenuM vacana koi na mAne tevo ) thAya ane jo te jIvanA karmoM azubha rIte baddha na hoya to badhuM prazasta jANavuM yAvat-te jIva Adeya vacana ( jenuM vacana badhA mAne tevo) thAya che. he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan / te e pramANe che. ema kahI yAvat- vicare che. bhagavaMtasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte paDhamaMsaye sattamo uddeso sammato. 1. mUlacchAyAH - mokSakAmukaH; dharmakAhI, puNyakAGkSI, svargakAGkSI, mokSakAGkSI; dharmapipAsakaH, puNyapipAsakaH, kharga- mokSa pipAsakaH; tacittaH, tanmanAH, tallezyaH, tadadhyavasitaH, tattIvrA'dhyavasAnaH, tadarthopayuktaH, tadarpitakaraNaH, tadbhAvanAbhAvitaH etasmin antare kAlaM kuryAt, devalokeSu upapadyate tat tenArthena gautama ! 0. jIvo bhagavan ! garbhagataH san uttAnako vA, pArzvayo vA, Amrakubjako vA, AsId vA, tiSThed vA, niSIded vA, khagvartayed vA, mAtari khapatyAM kha. pati, jAgratyAM jAgarti, sukhitAyAM sukhito bhavati, duHkhitAyAM duHkhito bhavati ? hanta, gautama | jIvo garbhagataH san yAvat duHkhitAyAM duHkhito bhavati, atha prasavanakAlasamaye zIrSeNa vA, pAdAbhyAM vA Agacchati, samyag Agacchati; tiryag Agacchati, vinidhAtam Apadyate, varNavadhyAni ca tasya karmANi baddhAni puSTAni, nidhattAni kRtAni, prasthApitAni, abhiniviSTAni, abhisamanvAgatAni, udIrNAni, upazAntAni bhavanti, tato bhavati dUrUpaH, durvarNaH, dUrasaH, duHsparzaH; aniSTaH, akAntaH, apriyaH, azubhaH, amanojJaH, amanomaH, hInakharaH, dInakharaH, aniSTasvaraH, akAntakharaH, apriyakharaH, azubhakharaH, amanojJasvaraH amanomakharaH; anAdeyavacanaH pratyAjAtazcA'pi bhavati varNavadhyAni ca tasya karmANi no baddhAni, prazastaM jJAtavyam yAvat-AdeyavacanaH pratyAjAtathA'pi bhavati tadevaM bhagavan!, tadevaM bhagavan / iti:- anu0 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.dezaka 7. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 185 4. utpatyadhikArAd idamAhaH - 'jIve NaM' ityAdi. 'gamaM vakkamamANe' tti garbha vyutkrAman garbhe utpadyamAnaM ityarthaH 'davviMdiyAI' ti nirvRtti-upakaraNaMlakSaNAni, tAni hi indriyaparyAptau satyAM bhaviSyanti ityanindriya utpadyate, 'bhAviMdiyAI' ti labdhi-upayogalakSaNAni, tAni ca saMsAriNaH sarvAvasthAbhAvIni iti 'sasarIra' ci saha zarIreNa iti sazarIrI, insamAsAntabhAvAt 'asarIri' ti zarIravAn zarIrI, taniSedhAd azarIrI. 'dhakSama' ci vyutkrAmati utpayate ityarthaH 'tappaTamayAe' ti tasya garbhanyutkramaNasya prathamatA rAtprathamatA rAyA, 'kiM' iti prAkRtatvAt kam 'bhAuoya' ti mAturojo jananyA ArtavaM zoNitam ityarthaH 'piunu' ti pituH zukram, iha yaditi zeSaH, 'taM' ti AhAram iti yoga:. 'tadubhayasaMsiddha' ti tayorubhayaM tadubhayam, tacca tat saMzliSTaM ca, saMsRSTaM vA saMsargavat tadubhayasaMzliSTam, tadubhayasaMsRSTaM vA. 'jaM se' tti yA tasya garbhasattvasya mAtA, 'rasavigaio' tti rasarUpA vikRtIrdugdhAdyA rasavikArAstAH, 'tadegadeseNaM' ti tAsAM rasavikRtInAm ekadezastadekadezaH, tena saha oja AhArayati iti 'uccAre i va' tti uccAro viSThA, itirupapradarzane, vA vikalpe. seto niSThIvanam 'siMghANa' ti nAsikA leSmA 'kesa-maMsu-roma - nahacAe' zi isa mazrUNi kUrvakezAH romANi kakSAdikezAH 'jI' ityAdi. 'sambao' ci sarvAganA 'abhikkhaNaM'ti punaH punaH. 'Ahata' ti kadAcid AhArayati kadAcid na AhArayati tathAsvabhAvasvAt yatazca sarpata AhArapati ityAdi tato mukhena na prabhuH kAvalikamAhAramAhartum iti bhAvaH atha kathaM sarpata AhArapati ! ityAha'bhAujIvarasaharaNI' ityAdi. raso hiyate AdIyate yayA sA rasaharaNI - nAbhinAlam - ityarthaH mAtRjIvasya rasaharaNI mAtRjIvarasaharaNI. phim ityAha- 'pujIvarasaraNI' putrasya rasopAdAne kAraNatvAt kathamevam ityAha-mAtRjIvaprativaddhA satI sA yataH 'putIpusi putrajIvaM spRSTavatI iha ca pratibaddhatA gADhasaMbandhaH, tadaMzatvAt spRSTatA ca saMbandhamAtram, atadaMzatvAt. athavA mAtRjIvarasaharaNI, putrajIvarasaharaNI ca iti dve nADyau staH tayozca AdyA mAtRjIvapratibaddhA putrajIvaspRSTA iti. 'tamhe' tti yasmAd evaM tasmAd mAtRjIvapratibaddhayA rasaharaNyA putrajIvasparzanAd AhArayati. 'avarA vi ya' tti putrajIvarasaharaNyapi ca putrajIvapratibaddhA satI mAtRjIvaM spRSTavatI 'tamha' tti yasmAd evaM tasmAt cinoti zarIram uktaM ca tantrA'ntare - " putrasya nAbhau mAtuzca hRdi nADI nibadhyate, yayA'sau puSTimApnoti kedAra iva kulyayA" iti . 4. utpattino adhikAra cAlato hovAthI have A sUtra kahe cheH - [ 'jIve NaM' ityAdi . ] [ 'gabbhaM vakkamamANe' tti ] garbhamAM upajato. [ 'davidiyAI' garbhaM. " 1. zrItandula vaicArika prakIrNakramAM ( taMdulaveAliapaiNNaga- payannA - mAM) garbha saMbaMdhe tathA zarIrasaMbaMdhe savistara hakIkata A rIte che: "do Ahorattasae puNe sAgaramammi jIvo ur3a moratama pa. ee ahoratA nidhamA jIvasta ganbhavAsAmya hIgAhiyA isa upadhAyavaseNa jAti xxx so ivIe nAmiAi sirAdugaM pupphalAdigAra tassa ma hiDA jogI mahomuddA saMThiyA kosA. tassa ya hiTThA cUasa maMjarI tArisA u maMsassa, te riukAle phuDiA soNialavayA vimuMcati. kosAyAra joNi saMpattA sukhanIsiyA hathA, tadabhAvAda tummA diyA vidhidehiM bArasa caiva muhuttA uvariM viddhaMsaM gacchai sA u, jIvANaM parisaMkhA lakkha puhuttaM ca ukkosaM. paNapaNNA ya pareNaM joNI pamilAyae mahiliANaM, paNa satarIya parao pAeNa pumaM bhave abIo. vAsasayAuyameaM pareNa jA hoi pumbakoDIo tassa bha milAyA saccAuyacIsamA yastukA va ithI saca bhAratA, piThasaMkhasaDu bArasavAsAo gammassa. dAhiNacchI purisara hoi bAmAe itvIbhAbhI marenapuMse lirie aba risAI imojI ammAge mAU piTha tadubhayasaMsiddhaM kalu kivvisaM tappaDhamayAe AhAraM AharittA ganbhattAe bakamai. gAthA-sattAhaM kalalaM hoi sattAI hoi abbuaM, abbuA jAya pesI pesIo vighaNaM bhave. to paDhame mAse kariNaM palaM jAyai, bIe mAse pesI saMjAyae ghaNA, taei mAse mAue DohalaM jaNai, cautthe mAse "jIva garbhanI aMdara baseMne sADA satyotera 277 // divasa arthAt nava mAsa upara sAdA sAta divasa sudhI rahe che. hama kA eTalA divaso sucI to jIva garnamA rahevo na joie, hane jo kadAca koI jIna upara kaheDa dinaso karatAM badhAre ke okhA divasa sudhI rahe to eka samaja ke ganepaghAta - aDacaNa - thayo che. ciraMjIva ziSya ! strInI nAbhi ( iMTI ) nIce phulanA nALanA jevA ghATavALI be nADIo hoya che, ane tenI nIce nIcA sukhavAlI bhane phulanA DoDA jenI yoni ho, ronI nIce bhavAnI mAM jaranA jevA ghATavALI mAMsanI mAMjara hoya che. te mAMjara Rtusamaye phUTe che ane temAMthI lohInA biMdu jhare che. have te jharatAM lohInA biMduomAMthI jeTalA biMduo ( puruSanA ) vIryathI mizrita thai te DoDAnA z2evA AkAravAjI yoniyAM jAma ke TalA biMduo jIvanI utpattine yogya che ema jinezvarI ke bAra muhUrta pachI te yoni (arthAda yonima AnetA pUrvokta prakAramA kohImA biduoma rahegI jIvanI utpatinI sogyatA) nAza pAge che bhane tenI aMdara babAremA vadhAre yethI navalAkha jIvo upaje che. paMcAvana varSa pachI strInI yoni mlAna thAya che arthAt te garbhotpattine mATe yogya nathI rahetI. tathA paMcottera varSa ghaNA bhAge nirbIja thai jAya che uparanI vAta so varSanI AvaradAvALA manuSyo mATe jANavAnI che ane tethI uparanI bhavaradAvALA - pUrvakoTi nimbarodha, chaTTe mAse pisaMsodhi udadhiSe satane mAjhe sata sirAsavAI, paMca pezIzapAI, na dhamaNI, namana romAni paMca pesIsayAI, nava dhamaNI, navanauI ceva romakUvasaya sahassAI nivattei viNA kesa - samasuNA; saha kesa - samaMsuNA ajuTThAo romakUvakoDIo nivvatte, aTTame mAse vittikappo havai x x x x gAthA tassa phalabiMTasarisA uppalanAlobamA havai nAbhI, rasaharaNI jaNaNIe sayAi mAmI pariSaddhA nAbhIe tIe mamI ko AIAI avaMtI upAe sIe ganbho vivaDDhei jAva jAo ti Xxxx X Auso ! tao navame mAse, tIe vA, paDupanne vA aNAgae vA caunhaM mAyA annayaraM payAi taM jahA itthi vA itthIrUveNaM, purisaM vA purisarUveNaM, napuM vAgaNaM vA vika artha bahu jo mAUna aMgAI pIche, paMcame mAye paMca piDita pAvipArya, siro jovanArA manuSyo mATe vizeSa che. te Ache devI jAtanI zrIonI yogiyArenuM AyuSya yAkI rahe ke bAre masinemA ayogya bAya ke tathA devI jAtanA puraSo jyAre yebhonA AyuSyano vIzamo bhAga bAkI rahe tyAre nirvAja bane che. RtukALane prApta bIca bhAga bAkI rahe sAre nirvAna banekA prApta bhaekI strInI yonimAM bAra muhUrta jeTalA samaye bethI nava lAkha jIvo utpanna thAya che. tathA vadhAremA vadhAre eka jIvane basaMthI navase sudhI janaka (pitA) hoi zake che ane vadhAremAM badhAre jIva garbhAvAsamAM bAra varasa sudhI rahe the. zrInI jamaNI kucha puruSa (putra) upanAma se dAdI kuThe zrI (putrI) utpanna thAya che ane DAyuM tathA jamaNaM e bannenI bacce napuMsaka paidA thAya che. tiryaMcomAM vadhAremAM vadhAre jIva garbhAvAsamA ATha varSa sudhI rahe che. jyAre mAtA ane pitAno saMyoga thAya che tyAre pahele bakhate jIva mAtAnuM sohI ane pitAnuM nIce se baneSI miti thala pugA upanete hAthI " 24 bha0 sU0 - . / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 7. tastha jAyai. appaM oyaM, bahu sukaM. puriso tastha jAyai. duhaM pi ratta- padArtha khAya che. ane tene khAine garbhapaNe upaje che. tyAra bAda sAta divase sukANaM tuAbhAve napuMsao. itthIoyasamAoge bicaM tattha jAyai.x x te garbha kalalarUpa thAya che. pachI bIjA sAta divase te garma parapoTA jebo xxx koi puNa pAvakArI bArasa sevaccharAI ukosaM, vasai gambhavAse. thAya che. pachI te parapoTAnI pezI bane che ane pachI te, kaThaNa pezI jevo x x x Auso!. ANupubveNaM aTThArasapIThakaraMDagasaMdhIo, bArasa paMsu- thAya che. pahele mahIne garbhanuM vajana eka karSa U' eka pala thAya che. liAkaraMDe, cha paMsulie kaDAhe, vihatthiA kucchI, cauraMguliA gIvA, (soLa mAsAno eka karSa tathA cAra karSano eka pala thAya che.) bIje caupaliA jinbhA, dupaliyANi acchI Ni, cauppalakavAlaM sira, battIsa mAse kaThaNa pezI jevo thAya che. trIje mAse mAtAne dohada (DoLo) daMtA, sattaMguliA jIhA, adbhuTupalayaM hiayaM, paNavIsapalaM kAlija, do utpanna kare che. cothe mAse mAtAnAM aMgone puSTa kare che. pAMcame mAse te aMtA paMcavAmA paNNattA. taM jahA-thulate ya, taNuaMte ya. tattha NaM je se pezImAthI pAMca aMkurA phUTe che-be paganA be, be hAthanA be ane mAthAno thUlaMte, teNaM uccAre pariNamai. 'tattha NaM je se taNuaMte, teNaM pAsavaNeNaM eka. chaThe mahIne pitta ane zoNita upaje che. sAtame mahIne sAtaso naso, pariNamai. do pAsA pannattA. taM jahAH-vAmapAse,dAhiNapAse tattha NaM je pAMcase mAMsapezIo, moTI nava dhamaNIo-nADIo ane DADhI tathA se bAmapAse se suhapariNAme, tattha NaM je se dAhiNapAse se duhapariNAme. mucha sivAya navANu lAkha romakUpone upajAve che, vaLI DADhI ane muchanA aauso| imammi sarIrae saTThisaMdhisayaM, sattuttari mammasayaM, tiNi maLIne sADA traNa kroDa romakUpo nipajAve che. AThame mAse te pUrepUrA ahidAmasayAI, nava nADiAsayAI, satta sirAsayAI, paMca pesIsayAI, aMgavALo bane che. xxx x (ahIM 244 mA prazna sUtrathI mAMDIne nava dhamaNIo, navanauI ca romakUvasayasahassAI viNA kesa-samaMsuNA, saha 258 sudhInA prazna sUtra sudhIno badho artha jANavo, kAraNa ke zrItaMdulakesa-samaMsuNA, achuTTAo romakUbakoDIo. Auso| imammi sarIrae cArika prakIrNakamAM (tandulaveAliya payannAmAM) ane zrIbhagavatIsUtramA saTisirAsayaM nAbhippabhavANaM udgAmiNINaM sira uvAgayANa, jAu rasaharaNIo A artha lagabhaga sarakho ja che. mATe tene ahIM dekhAkhyo nathI. je vizeSa ti yuccai. jAsiM NaM niruvaghAeNaM cakkhU-soya-ghANa-jIhAbalaM ca bhavai. che te A che:-255mA uttarasUtramA 'vibhaMgajJAnalabdhivaDe' e ane 257 mA xxx aauso| imammi sarIrae saTThisirAsayaM nAbhippabhavANaM ahogAmi. uttarasUtramA 'vakriyalabdhivaDe' 'vIryalabdhivaDe' 'avadhijJAnalabdhivaDe' eTalaM NINaM pAyatalaM uvAgayANaM. jAsiM gaM niruvaghAeNaM jaMghAvalaM bhavai. zrItaMdulavaicArika prakIrNakamAM vadhAre che ane bIjuM badhuM to sarakhA jevU ja xxx aauso| imammi sarIrae sadvisirAsayaM nAbhippabhavANaM tiri- cha. tathA AgaLa zrIbhagavatIsUtranA bIjA zatakanA pAMcamAM uddezakamAM yagAmiNINaM hatthatalamuvAgayANaM. jAsiM gaM niruvaghAeNa bAhubalaM havai. paNa A saMbaMdhe vicAra Avaze, ane te vicAra tyAthI jANI levo.) te xxx Auso! imassa jaMtussa saTThisirAsayaM nAbhippabhavANaM ahogAmiNINaM garbhane phaLanA DiMTiyA sarakhI, kamaLanA nALa jevA ghATavALI nAbhi upara gudapaviTThANaM. jAsiM niruvaghAeNaM mutta-purisa-bAukammaM pavattai. rasaharaNI nAmanI nADI hoya che ane te nADI mAtAnI nAbhi sAthe saMbaddha xxx aauso| imassa jaMtussa paNavIsa sirAu siMbhadhAriNIu, paNavIsaM hoya che, tethI te vATe garbhano jIva ojane prahaNa kare che ane te baDe jyAM sirAu pittadhAriNIu, dasa sirAu sukadhAriNIo, satta sirAsayAI purisa* sudhI janme tyAM sudhI vRddhi pAme chexxxxx vaLI he dIrghajIvi ssa. tIsUNAI isthiAe. vIsUNAI paMDagassa. Auso! imassa jaMtussa ziSya | pachI nava mAsa vItyA pachI, nava mAsa pUrA thayA pachI ke nava ruhirassa ADhagaM, vasAe addhADharga, matthuluMgassa pattho, muttassa ADhayaM, mAsa pUrA thayA pahelA te garbhavatI strI cAra jAtamAMnA eka jAtanA jIvane purisassa pattho, pittassa kulavo, siMbhassa kulavo, sukassa addhakulavo, jaM prasave che-putrIrUpe putrIne prasave che, putrarUpe putrane prasave cha, napuMsakarUpe jAhe duTuM bhavai taM tAhe aippamANaM bhavai. paMcakoTe purise, chakoTThA napuMsakane prasave cha ane viMbarUpe viMbane prasave che. jyAre vIrya ochu hoya ithiA. navasoe. purise, ikArasasoA itthiA , paMca pesIsayAI purisa- ane oja vadhAre hoya tyAre dhumrI utpanna thAya che, vIrya vadhAre ane ssa, tIsUNAI ithiAe, vIsUNAI paMDagassa.x xx x x jaM oja ochu hoya tyAre putra utpanna thAya che, oja ane vIrya banne sarA piMDiAsu aru paiTiA tadviA kaDipiTThI, kaDiaTTiveDhiAI aTThArasa hoya tyAre napuMsaka utpanna thAya che ane jyAre bInA ojano piTTiaTThINaM. do acchiahiAI, solasa gIvahiA muNeavvA, piTThIpai- (tuvatI zrIno) saMyoga thAya sAre mAtra koi paNa jAtanA AkAra viTiAu bArasa kila paMsulI huMtiH"-zrItandulavaicArikaprakIrNaka. nAno mAMsa piMDa (biMba) utpanna thAya che. koi mahApApI jIva vadhAremA vadhAre cAra varasa sudhI garbhAvAsamA rahe che. vaLI he ciraMjIva ziSya | A dehA anukrame aDhAra pIThakaraMDakanI saMdhio che. cAra pAMsaliono karaDa che. cha cha pAsaLino eka eka kaDAha che-eka tarapha cha pAMsadio cha bhane bIjI tarapha bIjI cha pAMsalio che. eka utanI kukha che. cAra AMgaLanI prIvA-Doka-che. vajanamA cAra palanI jIbha che. be palanI AMkho che. cAra palanA kapALavALu mAdhuM che. batrIza dAMto che. sAta AMgaLanI jIbha che. sADA traNa pala hRdaya che. paccIsa palanuM kALajuM che. vaLI A zarIramAM be aMta-atra(AMtaraDA!) ane pAMca vAmo che. te A rIteH-eka sthUla aMta ane bIjo sUkSma aMta, sthUla aMtavaDe nihArano pariNAma thAya che ane sUkSma aMtavaDe mUtrano pariNAma thAya che. ve pAsAM (paDasAM) kahelA che. te A pramANeH-DAbuM ane jamaNuM. DAvU paDa sukhanA pariNAmavALu che ane jamaNuM paDalaM duHkhanA. pariNAmavALu che. vaLI he AyuSman ! A zarIramA ekaso sATha sAMdhAo che, ekaso sItyotera marmasthAno che, traNaso hADamALAo che, navaseM nADIo cha, sAtaso naso cha, pAMcase pezIo che, nava dhamaNIo-moTI nADIo-che, romakUponI saMkhyA AgaLa jaNAvI che. vaLI he ciraMjIva ! A.zarIramA iMTIthI -nIkaLelI ekaso sATha naso che, je upara TheTha mAthA sudhI pahoMcelI che ane te rasaharaNI kahevAya che. jyAM sudhI te naso barAbara che tyAM sudhI AMkha, kAna, nAka ane jIbhanuM sAmarthya ThIka hoya che xxx vaLI nAbhithI nIkaLelI bIjI ekaso sATha naso che. te nIce TheTha paganA taLiA sudhI pahoMcelI che. jyA sudhI te naso barAbara hoya che tyAM sudhI jAMgharnu sAmarthya ThIka hoya che xxx tathA nAbhithI nIkaLelI bIjI paNa ekaso sATha naso che. je tIrachI TheTha hAthanA taLiyAM-hatheLI-sudhI pahoMcelI che. jyAM sudhI te naso barAbara hoya che tyAM sudhI hAtharnu sAmarthya Take che. vaLI he ciraMjIva ziSya | DaMTIthI ekasone sATha naso nIkaLI che bhane te TheTha gudA sudhI nIce gaelI che. jyAM sudhI te naso barAbara che tyA sudhI mUtra ane nihAra saMbaMdhI vAyu ThIka rIte pravarte che. vaLI he ciraMjIva / paccIza naso zleSmane dharanArI che, paJcIza naso pittane ane dasa naso vIryane dharanArI che-puruSane kula sAtaso nADIo hoya che. strIne chaseMne sItera tathA napuMsakane chaseMne eMzI nADIo hoya che. vaLI he ciraMjIva ziSya | A zarIramA eka ADhaka (ATha zera) rudhira hoya. che, cAra zera carabI hoya che, ye zera bhejeM hoya che, ATha zera mUtra hoya che, be zera viSThA hoya che, aDadho zera pitta hoya che, aDadho zera zleSma hoya che, pA zera vIrya hoya che; e badhI dhAtuomA jyAre vikAra thAya che tyAre tenuM vajana vadhe yA ghaTe che. puruSane pAMca koThA hoya che. ane strIne cha koThA hoya che. puruSane mala nIkaLavAnA nava dvAra ane strIne agyAra dvAra hoya che. puruSane pAMcase, strIne cArasaine sIttara tathA napuMsakane cAraseMne eMzI mAMsapezI hoya che.xxxxx mAMsanA piMDo upara sAthaLa rahelA che ane te upara ja kaDano pAchaLano bhAga rahelo che. pIThanA aDhAra hADakAMo kaDanA hADakAMthI viMTAelA che. AMkhano be hADako che. garadananA soLa hADakAM che bhane pIThamA bAra pAsaLIo cha:"-zrItaMdulavaicArika prakIrNaka ( taMdulaveAlia payannA):-anu. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 7. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 187 ninitti ane upakaraNarUpa dravyaMiMdriyo. jyAre iMdriyaparyApti-iMdriyonI banAvaTa-thai gai hoya che tyAre te dravyaiMdriyo hoya che ane garbhamA tAjA upajatA jIvane to iMdriyaparyApti nathI hotI, mATe te-garbhamAM upajato jIva-anidriya-iMdriyarahita-hoya che. [bhAviMdiyAIti] landhi ane maniMdiyA upayogarUpa bhAvaDaMdriyo. sarva saMsArI jIvane sarva avasthAmAM A bhAvaiMdriyo hoya che mATe A bhAva iMdriyonI apekSAe garbhamAM upajato tAjo ja jIva iMdriyaMsahita, iMdriyavALo paNa hoya che. ['sasairIri'tti ] zarIravALo. ['asarIri'tti] zarIra vinAno. [ 'vakkamai'tti] utpanna thAya che. ['tappaDhamayAe' ti] garbhamAM zarIra. upajyo ke turata ja-garbhamAM upajyo ke sauthI pahelA. ['kiM' iti ] zu. ['mAuoyaM ti] mAtArnu oja-RtusaMbaMdhI lohI. ['piusukkaM ti] pitAnuM garmano mAhAra. je vIrya. te-tadrapaAhAra-ne khAya che. ['tadubhayasaMsiTuM'ti] te bannethI saMzliSTa ke te bannenA saMsargavALu. [ 'jaM se'tti] je te garbhanA jIvanI mAtA sivigaio'tti] dudha vagaire rasavikArone. ['tadegadeseNaM ti] garbhamA rahelo jIva te rasavikAronA eka bhAganI sAthe ojano AhAra kare che. 'uccAre I vetti] uccAra eTale viSTA. khela eTale niSThIvana-thUka. ['siMghANaM'ti] nAkano mela. ['kesa-maMsu-roma-nahattAe'tti] ahIM zmazru' eTale 'dADhInA vALa' levA. roma' eTale 'kAkhalI vagerenA vALa' jANavA. ['jIve NaM' ityAdi.] [ 'savvao'tti] sarva AtmabaDe. ['abhikkhaNaM'ti] vAraMvAra ana 'Aha'tti] kadAcit---kadAcit AhAra le che ane kadAcit AhAra nathI leto. kAraNa ke teno tevo svabhAva che. garbhamAM upajelo jIva potAnA AkhA zarIravaDe AhAra kare che mATe ja mukhavaDe koLiyArUpa AhAra levAne te zakta nathI e tAtparya che. zaM0 te garbhastha jIva AkhA kavalAhAra nathI. zarIravaDe kevI rIte AhAra kare che ? to kahe che ke, ['mAujIvarasaharaNI' ityAdi.] jenAthI rasa levAya te rasaharaNI-nAbhirnu nALa. mAtAnA jIvanI mAtRjIvarasaharaNI. je rasaharaNI te mAtRjIvarasaharaNI. e zuM? to kahe che ke, [ 'puttajIvarasaharaNI'] e, putrane rasa meLavavAmAM kAraNarUpa hovAthI 'putrajIvarasaharaNI'kahevAya. putrajIvarasaharaNI. ema kevI rIte kahevAya ? to kahe cha ke, te nADI mAtAnA jIva sAthe pratibaddha che ane [ 'puttajIvaphuDa'tti] putranA jIvane aDakelI che. ahIM pratibaddhatA' eTale 'gADha saMbaMdha' artha samajavo. kAraNa ke te nADI mAtAnA jIvano eka aMza che ane 'spRSTatA' eTale 'mAtra aDakavU' samajavaM. kAraNa ke te nADI putranA jIvano aMza nathI. athavA 'mAtRjIvarasaharaNI' ane 'putrajIvarasaharaNI' nAmanI be nADIo che. te bemAM pelI nADI mAtAnA jIvasAthe gADha saMbaddha che ane athavA. putranA jIvana aDakelI che. ['tamha'tti] ema che tethI garbhastha putrarUpa jIvane mAtRpratibaddha rasaharaNI nADI aDakelI che mATete dvArA te AhAra kare che. 'avarA vi yatti] putrajIvarasaharaNI nADI paNa putranA jIva sAthe gADha saMbaddha che ane mAtAnA jIvane aDakelI che. [ 'tamha'tti] ema che tethIzarIrano caya kare che. bIjA taMtromAM paNa kathu cha:-"putranI nAbhimAM ane mAtAnAM hRdaye nADIno saMbaMdha hoya che. jethI dhoriyAvaDe jema kyAro puSTa thAya, tema garbha puSTi pAme che" bIjA zAstranI 5. garbhA'dhikArAd eva idamAha:-'kai NaM' ityAdi. 'mAiaMga' tti ArtavavikArabahulAni ityarthaH. 'matthulaMga' tti mastakabhedyakam... zAkha. anye tyAhuH-"medaH phipphisAdi mastuluGgam" iti. 'piiaMga' tti paitRkAGgAni zukravikArabahulAni ityarthaH. 'advimiMja' tti asthimadhyA'vayavaH, kezAdikaM bahusamAnarUpatvAd ekameva. ubhayavyatiriktAni tu zukra-zoNitayoH samavikArarUpatvAd mAtR-pitroH sAdhAraNAni iti. 'ammA-piieNaM' ti ambApaitRkam , zarIrA'vayaveSu zarIropacArAt , uktalakSaNAni mAtR-pitraGgAni ityarthaH. 'jAvaiyaM se kAlaM'ti yAvantaM kAlam , 'se' tti tat , tasya vA jIvasya bhavadhAraNIyaM bhavadhAraNaprayojanaM manuSyAdibhavopagrAhakam ityarthaH. 'avvAvanne tti avinaTam, 'ahe NaM' ti upacayAntimasamayAd anantarametad ambA-paitRkaM zarIrakam. 'voyasijjamANe' tti vyavakRSyamANaM hIyamAnam, garbhA'dhikArAd evA'paraM sUtram-'gabhagae samANe' tti garbhagataH san-mRtvA iti zeSaH. 'egaie'tti sagarvarAjAdigarbharUpaH. saMjJitvAdivizeSaNAni ca garbhasthasyA'pi narakaprAyogyakarmabandhasaMbhavA'bhidhAyakatayA uktAni. vIryalabdhyA, vaikriyalabdhyA saMgrAmayati iti yogaH. athavA vIryalabdhikaH, vaikriyalabdhikazca san iti. 'parANIe NaM' ti parAnIkaM zatrusainyam , 'soca' tti AkarNya nizamya-manasA'vadhArya 'paese nicchabhai' tti garbhadezAd bahiH kSipati. 'samohaNai'tti samavahanti samavahato bhavati tathAvidhapudgalagrahaNArtham , saMgrAma saMgrAmayati yuddhaM karoti, 'atthakAmae' ityAdi. arthe dravye, kAmo vAJchAmAtraM yasyA'sau arthakAmaH, evamanyAnyapi vizeSaNAni. navaram-rAjyaM nRpatvam, bhogA gandha-rasasparzAH. kAmA zabda-rUpe. kAGghA gRddhiH-AsaktiH ityarthaH. arthe kADA saMjAtA yasya iti arthakAsitaH. pipAsA iva pipAsA-prApte'pi arthe'tRptiH, 'tacitte' tti tatrA'rthAdau cittaM sAmAnyopayogarUpaM yasyA'sau taccittaH. 'tammaNe' tti tatraivA'rthAdau mano vizeSopayogarUpaM yasya sa tanmanAH, 'tallese' tti lezyA AtmapariNAmavizeSaH. 'tadajhavAsie' tti ihA'dhyavasAyo'dhyavasitam , tatra taccittAdibhAvayuktasya satastasmin arthAdau evA'dhyavasitaM paribhogakriyAsaMpAdanaviSayam asya iti tadadhyavasitaH. 'tattivvajhavasANe' tti tasmin evA'rthAdau tIvram-ArambhakAlAd Arabhya prakarSayAyi adhyavasAnaM prayatnavizeSalakSaNaM yasya sa tathA. 'tadaTThovautte'tti tadartham-arthAdinimittamupayukto'vahitastadarthopayuktaH. 'tadapiyakaraNe'tti tasmin evA'rthAdau arpitAni-AhitAni karaNAni indriyANi, kRta-kAritA-'numatirUpANi vA yena sa tathA. tabbhAvaNabhAvie' tti asakRdanAdau saMsAre tadbhAvanayA'rthAdisaMskAreNa bhAvito yaH sa tathA. 'eyaMsiNaM aMtarAMsa' tti etasmin saMgrAmakaraNA'vasare 'kAlaM' maraNam iti. 5. garbhano adhikAra ja cAlato hovAthI have A sUtra kahe che:-['kai NaM' ityAdi.] [mAiaMga'tti ] mAtAnAM aMgo eTale je aMgomAM mAtAnA mAtAnAM aMga. Artavano bhAga vadhAre hoya te (aMgo). ['matthuluMga' tti] mAthAnuM bhejeM. bIjAo to kahe che ke, "mastuluMga eTale carabI, phephasAM vagere" [ 'pii. anya. aMga' tti] pitAnAM aMgo-pitAnA vIryano bhAga jemAM vadhAre hoya te aMgo. ['advimiMja' tti] hADakAnI vacano avayava-hADakAno vacalo bhAga- pitAnA aMga. rAjjA. jhAjhA bhAge sarakhA hovAthI kezAdika eka sarakhA ja che. je aMgo mAtAnAM ane pitAnAM aMgothI jUdAM dekhAya che te aMgo mAtA ane pitA, e pannenAM sAdhAraNa aMgo kahevAya che. kAraNa ke, te aMgomAM pitAnA zukrano ane mAtAnA Artavano sarakhI rIte vikAra hoya che. ['ammApiieNaM' sAdhAraNa aMga. ti] zarIranA bhAgone paNa zarIrarUpa kalpAtA hovAthI pUrvokta lakSaNavALAM mAtA ane pitAnA aMgo. [ 'jAvaiyaM se kAlaM' ti] jeTalA vakhata sudhI keTalo kALa ! ['se'tti] te jIvanuM bhavadhAraNIya (jIve tyAM sudhI rahenAruM zarIra ) ane manuSyAdi bhavanuM upagrAhaka zarIra [ 'avvAvanne' tti] akhaMDa hoya. [ 'ahe NaM ti] upacayanA chevaTaMnA samaya pachI turata ja e mAtApitA saMbaMdhI zarIra ['coyasijjamANe ti] hIna thatuM-ghaTatuM. garbhano adhikAra hovAthI ja te saMbaMdhe A bIjaM sUtra cha:-['gabhagae samANe ti] garbhamAM gaelo jIva marIne. ['egaiMe'tti] koi eka-ahaMkArI rAjAdirUpa garbha. 'garbhastha jIva garbhastha jIvanI paNa narakane yogya karmone bAMdhe e saMbhavatuM che' e vAtanAM sucaka tarIke 'saMjJI' vagere vizeSaNo mUkyAM che. vIryalabdhibaDe ane vaikriyalabdhivaDe saMgrAma laDAi bhane naraka. 1. ahIM 'in' samAsAMta lAgyo che. 2. prAkRtanA dhoraNe A rUpa narajAtirnu samajabu.3.A zabda upapradarzanasUcaka che. 4. A zabda vikalpadarzaka che:-zrIabhaya. . Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 1.-uddezaka 7. kare che ema saMbaMdha che. athavA vIryalabdhivALo ane vaikriyalabdhivALo thaine, ['parANIe NaM' ti] zatrunA lazkarane ['soca' ti] AveDhaM sAMbhaLI manathI avadhArI ['paese nicchubhai'tti] garbhanA bhAgathI bahAranA mAge Atmapradezone pheMke che. ['samohaNai'tti] tevAM prakAranAM pudgalonA grahaNa mATe samavahata thAya che, ane yuddha kare che. ['atthakAmae' ityAdi.] jenI vAMchA dhanamA che te arthakAma. jenI kAMkSA dhanamA che te arthakAMkSita. vastu maLe to paNa na dharAvaM tenuM nAma pipAsA-taraSa. [tacitte'ti] jenu citta-sAmAnya upayoga-te arthAdikamA che te taJcitta. ['tammaNe' ti] jenuM mana-vizeSa upayogarUpa mana-te arthAdikamA che te tanmanAH. ['tallese ti] lezyA eTale eka jAtano AtmapariNAma. ['tadajhavasie'tti] ahIM adhyavasAya eTale adhyavasita ane adhyavasita eTale paribhoga karavAnI prApti saMbaMdhI kriyA. te arthAdikamAM ja tacittAdibhAvayukta je, te (pUrvokta) kriyA kare te tadadhyavasita. ['tattivvajjhavasANe' tti zaruAtathI mAMDI jeno tIvra prayatna te arthAdikamAM ja che te tattIbrAdhyavasAna kahevAya. ['taTThovautte' tti] dhanAdikane mATe ja sAvadhAna te tadarthopayukta. ['tadappiakaraNe' tti] jenI iMdriyo athavA kara, karAvaq ane anumodanarUpa kriyAo te arthAdika mATe ja arpAi cUkI che te tadarpitakaraNa. ['tabbhAvaNabhAvie' tti] anAdi saMsAramA jene anekavAra te arthAdisaMbaMdhI aneka saMskAro lAgyA che te tadbhAvanabhAvita. [ 'eyaMsi NaM aMtaraMsi' tti] e laDAine samaye ['kAlaM' ti] maraNa pAme.. 6. 'tahArUvassa' tti tathAvidhasya ucitasya ityarthaH zramaNasya sAdhoH, vA-zabdo devalokotpAdahetutvaM prati zramaNa-mAhanavacanayostulyatvaprakAzanArthaH. 'mAhaNassa' ti mA hana' ityevamAdizati svayaM sthUlaprANAtipAtAdinivRttatvAd yaH sa mAhanaH, athavA brahmaNo brahmacaryasya dezataH sadbhAvAd brAhmaNo dezaviratastasya vA. 'aMtie'tti samIpe ekamapi, AstAmanekam. Aryam ArAd yAtaM pApakarmabhya ityAryam , ata eva dhArmikam iti. 'tao' ti tadanantarameva 'saMvegajAyasar3e tti saMvegena bhavabhayena jAtA zraddhA zraddhAnaM dharmAdiSu yasya sa tathA. 'nivvadhammANurAgaratte' ti tIbro yo dharmA'nurAgo dharmabahumAnastena rakta iva yaH sa tathA. 'dhammakAmae' tti dharmaH zruta-cAritralakSaNaH, puNyaM tatphalabhUtaM zubhakarma iti. 'aMbakhujjae' tti Amraphalavat kubjaH. 'accheja' tti AsIt sAmAnyataH. etadeva vizeSata ucyate-'cidveja' tti UrdhvasthAnena. 'nisIejja' tti niSadanasthAnena. 'tuyaTTeja' tti zayIta. 'samamAgacchai'tti samamaviSamam, 'samma ti pAThe samyag anupaghAtahetutvAdAgacchati-mAturudarAd yonyA niSkAmati, 'tiriyaM Agacchai'tti tirazcIno bhUtvA jaTharAd nirgantuM pravartate yadi, tadA vinighAtaM maraNamA''padyate, nirgamA'bhAvAd iti. garbhAd nirgatasya ca yat syAt tadAhaH-'vaNNavajjhANi yatti varNaH zlAghA, vadhyo hantavyo yeSAM tAni varNavadhyAni, athavA varNAd bAhyAni varNabAhyAni-azubhAnItyarthaH. cazabdo vAkyAntaratvadyotanArthaH. 'se' tti tasya garbhanirgatasya, 'badhAI ti sAmAnyato baddhAni. 'puTThAI' ti poSitAni gADhatarabandhataH, 'nihattAI' udvartanA-'pavartanakaraNavarjazeSakaraNA'yogyatvena vyavasthApitAni ityarthaH, athavA baddhAni, katham ! yataH pUrva spRSTAni iti. 'kaDAI ti nikAcitAni sarvakaraNA'yogyatvena vyavasthApitAni ityarthaH. 'paTTaviyAI' ti manuSyagati-paJcendriyajAti-trasAdinAmakarmAdinA saha udayatvena vyavasthApitAni ityarthaH. 'abhiniviTThAI ti tIvA'nubhAvatayA niviSTAni. 'abhisamanAgayAI' ti udayA'bhimukhIbhUtAni iti. tatazca 'udinAI' ti udIrNAni khataH, udIraNAkaraNena ca uditAni. vyatirekamAhaH-'no uvasaMtAI ti. aniSTAdIni vyAkhyAtAni eva, ekArthAni vA, 'hINassare' ti alpasvaraH, 'dINassare' ti dInasyeva, duHsthitasyeva svaro yasya sa dInasvaraH. 'aNAdejavayaNe paJcAyAe yA'vi' tti ihaivamakSaraghaTanA-pratyAjAtazvA'pi samutpanno'pi cA'nAdeyavacano bhavati iti. bhagavassudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre prathamazate saptamoddezake zrIabhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. garbhastha jIvanI dharma- 6. ['tahArUvassa' ti] tevA prakAranA ucita sAdhu pAsethI. ['mAhaNassa bai' ti] pote sthUla hiMsAdikathI nivRtta hovAne lIdhe haNo nahIM'e kahenAra pravRtti ane te mAhana. athavA dezathI brahmacaryayukta hovAthI 'mAhana' eTale 'brAhmaNa'-dezavirati, tenu. [ 'aMtie' ti] pAse, vadhAre nahIM to paNa eka ja, pApakarmathI svargagamana, dUra gaelu mATe ja dhArmika. ['tao' tti] tyAra pachI turata ja [ saMvegajAyasaDDe' tti] saMvega-saMsArathI bIka, jene tethI dharmAdikamAM zraddhA thaelI che te saMvegajAtazraddha. ['tivvadhammANurAgaratte' tti] dharmanA tIvra anurAgathI je rakta che te tIvadharmAnurAgarakta. ['dhammakAmae'tti] zruta ane cAritrarUpa dharma. Anakumja. tenA phalarUpa puNya-zubha karma. ['aMbakhujjara va'tti] AMbAnA phaLanI peTe kubja-kubaDo. ['accheja'tti] sAmAnyapaNe hoya. e ja vAtane vizeSa karI garbhadhI nirgamana.' kahe cha ke, ["ciTThaja' tti] ubhavAvaDe. ['nisIejatti] besavAvaDe. ['tuyaTeja'tti] suvAvaDe. ['samamAgacchai'tti] sama eTale sarakhI rIte, ['samma' ti] evo paNa pATha che, to teno artha nukazAninuM kAraNa na hovAthI samyak-sArI rIte-Ave che-mAtAnA peTamAthI yonivATe nIkaLe che. [ 'tiriya garbhadhI bahAra bhA. Agacchai'tti] jo ADo thaine peTamAthI nIkaLavA jAya to maraNa pAme, kAraNa ke nIkaLI zake nahIM. jo kadAca te, garbhathI (jIvato) nIkaLe to vatA maraNa athavA tenu zu thAya ? te kahe che:-[ 'vaNNavajjhANi ye' ti] jenI zlAghA haNAelI che athavA je varNathI bahAra che te varNavadhya-varNavAhya arthAt azubha-naThArAM. ['se' ti] garbhadhI nIkaLela tenAM, ['badhAI ti sAmAnya rIte baMdhAelA. ['puDhAI' ti] gADha baMdhanathI puSTa thaelA. ['nihattAI'] udvartanA ane aparvartanA karaNa sivAya bIjA karaNo te karmamAM kAMi na karI zake tevAM karelAM-nidhatta. athavA baddha-bAMdhelA, te kevI rIte ? pUrva sparzAelA mATe. [ 'kaDAI'ti] koi paNa karaNa te karmamAM kAMi na karI zake tevAM karelAM-nikAcita. [ paTThaviAI' ti] manuSyagati, paMceMdriyajAti ane trasAdinAmakarma vagairenI sAthe udayapaNe vyavasthApelAM. ['abhiniviTThAI' ti] tIvra rasapaNe nivezelA. ['abhisamannAgayAI' ti] udayamA AvavAne taiyAra thaelA. ane tethI [ 'udinnAI' ti] potAnI meLe ke udIraNA karavAthI udayamA AvelA. have vyatireka kahe che ke, ['no ubasaMtAI ti] upazamelAM nahIM. 'aniTa' vagere zabdono artha kahevAi cUkyo ja che. athavA e badhA zabdo sarakhA arthavAlA che. ['hINassare ti] kSINa svaravALo. ['dINassare' tti] jeno khara rAMkanI jevo che te. ['aNAdejavayaNe paJcAyAe yAvi' tti ahIM akSaranI ghaTanA A pramANe chaH-te utpanna bhaelo hoya to paNa tenuM vacana koi mAne nahIM evo(te) thAya. 1. A zabda 'zramaNa' ane 'mAhana' e bannenAM vacano devaloka lai javAmAM kAraNarUpe sarakhAM che' e arthano sUcaka che. 2. A zabda vAkyAMtarano sUcaka cha:-zrIabhaya. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin, dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tpkhii| . asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyora, dadyAt zrIvIradevaH sakalazivavara mArahA caaptmukhyH||1|| . Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 8. ekAMtavAlaka.-ekAMtapaMDita.-aMtakriyA.-kalpopapattikA. bAlapaMDita.-devagatinuM kAraNa.-mRgaghAtaka puruSa,-kriyA.-kAyikI.-AdhikaraNikI.-prAde- . pikI.-pAritApanikI.-prANAtipAta.-tRNadAika puruSa.-dhanurdhArI puruSa.-mRgavaira.-puruSavaira.-cha mAsa.-puruSaghAtaka puruSa.-sarakhA ve puruSa,jaya bhane parAjayatuM kAraNa.-vIryavicAra.-labdhivIrya bhane karaNavIrya.-covIze daMDaka.-uddezakasamApti. saM0-yagihe samosaraNaM. jAva-evaM vayAMsI: saM0-rAjagRha nagaramAM samavasaraNa thayu ane yAvat-A pramANe bolyA ke:259. pra0-ergatabAle NaM bhaMte ! maNusse ki NeraiyAuyaM 259. pra0-he bhagavan ! ekAMta bAlaka ( mithyAtvavALo) pakareti, tirikkhAuyaM pakaroti, maNussAuyaM pakareti, devAuyaM manuSya zuM nairayikanuM AyuSya badhei, tiryaMcanuM AyuSya bAMdhe, manuSyapakarei ? NeraiyAuyaM kicA gairaiesu uvavajjati, tiriyAu yaM nuM AyuSya bAMdhe ke devatuM AyuSya bAMdhe ? ane nairayikarnu AyuSya kicA tiriesu uvavajjati, maNussAuyaM kiccA maNussesu uvava- bAMdhI nairayikamAM jAya, tiryaMcanuM AyuSya bAMdhI tiryaMcamAM jAya, jati, devAuyaM kiccA devalogesu uvavajjati ? manuSyanuM AyuSya bAMdhI manuSyamAM jAya ke devanuM AyuSya bAMdhI devalokamA jAya ! 259. u0-goyamA ! egaMtabAle NaM maNusse NeraDyAuyaM pi 259. u0--he gautama ! ekAMta bAlaka manuSya nairayikarnu pakaroti, tiriyAuyaM vipakarei, maNussAuyaM pi pakarei, devAuyaM paNa AyuSya bAMdhe. tema ja tiryaMcana, manuSyanuM ane devanuM paNa pi pakarei. NeraiyAuyaM pi kiccA Neraiesu uvavajjati, tiriyAuyaM AyuSya bAMdhe. tathA nairayikanuM AyuSya bAMdhI nairayikomA jAya ane pi kicA tiriesa ubavajjai, maNussAuyaM pi kiccA maNuesu tiryaMcanuM AyuSya bAMdhI tiryaMcamAM, manuSyanuM AyuSya bAMdhI manuSyamA uvavajjati, devAuyaM pi kiyA devalogesu uvavajjati. ane devana AyuSya bAMdhI devalokamA utpanna thAya. 260. pra0-egaMtapaDie NaM bhaMte ! maNusse kiM NeraDyAuyaM 260. pra0-he bhagavan ! ekAMta paMDita manuSya zuM nairayikanu pakareti, jAva-devAuyaM kicA devaloesu uvavajati ? AyuSya bAMdhe, ke yAvat-devacaM AyuSya bAMdhe ! ane yAvat-deva AyuSya karI devalokamA utpanna thAya ? 260. u0-goyamA! egaMtapaMDie NaM maNase AuyaM siya 260. u0--he gautama! ekAMta paMDita manuSya kadAca Apagareti, siya No pakareti; jai pakarei No NeraiyAuyaM pakareti, yuSya bAMdhe ane kadAca AyuSya na bAMdhe. jo te AyuSya bAMdhe to 1. ekasmin mUlapustake etad vAkyaM nopalabhyateH-anu. 2. mUlacchAyAH-rAjagRhe samavasaraNam. yAvat-evam avAdIta:-ekAntabAlo bhagavan ! manuSyaH kiM nairayikA''yuSkaM prakaroti, tiryagA''yuSkaM prakaroti, manuSyA''yuSkaM prakaroti, devA''yuSkaM prakaroti ? nairayikA''yuSkaM kRlA nairayikeSu upapadyate, tiryagA''yuSkaM kRtvA tiryakSu upapadyate, manuSyA''yuSkaM kRtvA manuSyeSu upapadyate, devA''yuSkaM kRtvA devalokeSu upapadyate ? gautama! ekAntabAlo manuSyo nairayikA''yuSkamapi prakaroti, tiryagA''yuSkamapi prakaroti, manuSyA''yuSkamapi prakaroti, devA''yuSkamapi prakaroti. nairayikA''yuSkamapi kRtvA nairayikeSu upapadyate, tiryagA''yuSkamapi kRtvA tiryakSu upapadyate, manuSyA''yuSkamapi kRtvA manuSyeSu upapadyaMte, devA''yuSkamapi kRtvA devalokeSu upapadyate. ekAntapaNDito bhagavan ! manuSyaH kiM nairayikA''yuSkaM prakaroti, yAvat-devA''yuSkaM kRtvA devalokeSu upapadyate ? gautama! ekAntapaNDito manuSya AyuSkaM syAt prakaroti, syAd no prakaroti; yadi prakaroti no nairayikA''yuSka prakarotiH-anu. sukamA manopura upapadyate For Private & Personal use only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 8. No tiriyAuyaM pakareti, No maNussAuyaM pakareti, devAuyaM pakaroti. nairayikarnu, tiyacarnu ane manuSyanuM AyuSya na bAMdhe, paNa No NeraiyAuyaM kicA Neraiesu uvavajati, No tiriyAuyaM kiccA devanuM AyuSya bAMdhe. tathA te nairayikarnu, tiryaMcanuM ane manuSyana tiriesu uvavajjati, No maNussAuyaM kicA maNussesu.uvavajjai, AyuSya bAMdhyA vinA nairayikA, tiryaMcamAM ane manuSyamA na jAya devAuyaM kiccA devesu uvavajjati. paNa te deva- AyuSya karI devamA utpanna thAya. 261.pra0-se keNaTeNaM jAva-devAuyaM kiccA devesu uva- 261. pra0--he bhagavan / tenu zu kAraNa ke, yAvat-devarnu vajjati ? AyuSya bAMdhI devamAM utpanna thAya ? 261. u0-goyamA! egaMtapaMDitassa NaM maNasassa kevalaM 261. u0--he gautama | sarva ekAMta paMDita manuSyanI mAtra eva do gatIo paNNAyaMti, taM jahA:-aMtakiriyA, ceva, kappova- be gatio kahI che. te A pramANe:-aMtakriyA ane kalpopapattikA. vattiyA ceva.se teNadveNaM goyamA / jAva-devAuyaM kiccA devesu mATe te hetuthI he gautama! yAvat-devarnu AyuSya bAMdhI devomAM uvavajjati. utpanna thAya. 262.pra0-bAlapaMDite NaM bhte| maNusse kiM NeraiyAuyaM 262. pra0-he bhagavan / bAlapaMDita manuSya zuM nairayikarnu pakareti, jAva-devAuyaM kiccA devesu uvavajjati ? AyuSya bAMdhe ke yAvat-devatuM AyuSya bAMdhI devomA utpanna thAya ! 262. u0--goymaa| No NeraDyAuyaM pakarei, jAva-devAuyaM 262. u0--he gautama| te nairayikarnu AyuSya na kare ane kicA devesu uvavajjati. yAvat-devatuM AyuSya bAMdhI devamA utpanna thAya. 263. pra0--se kepaTTeNaM, jAva-devAuyaM kiccA devesu uva- 263. pra0--he bhagavan ! tenu zuM kAraNa ke, yAvat-devavajjati? AyuSya bAMdhI devomA utpanna thAya ? 263. u0-goyamA ! bAlapaMDite NaM maNusse tahArUvassa 263. u0--he gautama! bAlapaMDita manuSya tathAprakAranA samaNassa vA, mAhaNassa vA aMtie egamapi AriyaM dhammiyaM suva- zramaNa ke brAhmaNanI pAsethI eka paNa dhArmika ane Arya vacana yaNaM socA, Nisamma desaM uvaramai, desaM No uvaramati; desaM paJca- sAMbhaLI, avadhArI keTalIka pravRttithI aTake che ane keTalIka kkhAi, desaM No paJcakkhAti. se teNaTeNaM desovarama-desapaJcakkhANeNaM pravRttithI nathI aTakato. keTalAkarnu paJcakkhANa kare che ane No NeraiyAuyaM pakareti, jAva-devAuyaM kiccA devesa uvavajjati. se keTalAkarnu paccakkhANa nathI karato. mATe he gautama! te hetuthIteNaTeNaM jAva-devesu uvavajjati. keTalIka pravRttithI aTakavAne lIdhe ane keTalAkarnu paccakkhANa karavAthI-te nairayikanuM AyuSya bAMdhato nadhI ane yAvat-devana AyuSya bAMdhI devomA utpanna thAya che ane te kAraNathI pUrva pramANe kartuM che. 1. garbhavaktavyatA saptamoddezakasyA'nte uktA. garbhAvAsazcA''yuSi sati, ityA''yurnirUpaNAyA''ha, tathA AdigAthAyAM yaduktam 'bAle' tti tadabhidhAnAya cA'STamoddezakaH. tatra ca sUtram:- 'egaMtabAla' ityAdi. ekAntabAlo midhyAdRSTiH, avirato vA. ekAntagrahaNena mizrA vyavacchinatti. yaccaikAntabAlatve samAne'pi nAnAvidhA''yurbandhanaM tad mahArambhAdi-unmArgadezanAdi-tanukaSAyatvAdiakAmanirjarAdi-taddhetuvizeSavazAda iti. ata eva bAlatve samAne'pi aviratasamyagdRSTirmanuSyo devAyureva prakaroti, na zeSANi. ekAntabAlapratipakSatvAd ekAntapaNDitasUtram , tatra ca 'egaMtapaMDie NaM' ti ekAntapaNDitaH sAdhuH. 'maNusse' tti vizeSaNaM svarUpajJApanArthameva, amanuSyasya ekAntapaNDitatvA'yogAt , tadayogazca sarvavirateranyasyA'bhAvAd iti. 'egaMtapaMDie NaM maNusse AuyaM siya pakarei, siya no pakarei' tti samyaktvasaptake kSapite na badhnAti AyuH sAdhuH, arvAk punarbadhnAti ityata ucyate.-'syAt prakaroti' ityAdi. 'kevalameva do gaIo paNNAyAMta' tti kevalazabdaH sakalArthaH tena sAkalyena eva dve gatI prajJAyate avabudhyete kevalinA, tayoreva 1. mUlacchAyA:-no tiryagA''yuSkaM prakaroti, no manuSyA''yuSkaM prakaroti, devA''yuSkaM prakaroti. no nairayikA''yuSkaM kRtvA nairayikeSu upapadyate, no tiryagAss. yuSkaM kRtvA tiryakSu upapadyate, no manuSyA''yuSkaM kRtvA manuSyeSu upapadyate, devA''yuSkaM kRtvA deveSu upapadyate. tat kenA'rthena yAvat-devA''yuSkaM kRtvA deveSu upapadyate ! gautama ! ekAntapaNDitasya manuSyasya kevalameva dve gatI prajJAyete. tadyathAH-antakriyA caiva, kalpopapattikA caiva. tat tenA'rthena gautama | yAvatdevA''yuSkaM kRtvA deveSu upapadyate yAlapaNDito bhagavan ! manuSyaH kiM nairayikA''yuSkaM prakaroti, yAvat-devA''yuSkaM kRtvA deveSu upapadyate ? gautama ! no nairayikA''yuSkaM prakaroti, yAvat-devA''yuSkaM kRtvA deveSu upapadyate. tat kenA'rthena, yAvat-devA''yuSkaM kRtvA deveSu upapadyate ? gautama ! bAlapaNDito manuSyastathArUpasya zramaNasya vA, mAhanasya vA'ntike ekamapi Aryam , dhArmika suvacanaM zrutvA, nizamya dezAd uparamate, dezAd no uparamate dezaM . pratyAkhyAti, dezaM no pratyAkhyAti. tat tenA'rthena dezoparama-dezapratyAkhyAnena no nairayikA''yuSka prakaroti,yAvat-devA''yuSkaM kRtvA deveSu upapadyate. tat tenA'rthena yAvat-deveSu upapadyataH-anu. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.dezaka 8. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUpa. 191 satvAd iti. 'aMtakiriya'tti nirvANam, 'kappovavattia'tti kalpeSu anuttaravimAnAntadevalokeSu upapattiryA sA eva kalpopapattikA, iha ca kalyazabdaH sAmAnyena eva vaimAnikadevA''nAsA'bhidhAyaka iti ekAntapaNDitadvitIya sthAnavartitvAd bADapaNDitasya, bhato bAlapaNDitasUtram, tatra ca 'pAcapaMDie Na' ti zrAvakaH, 'desaM uparamai' ti vimatipariNAmAddezAd uparamate virato bhavati, tato deza sthULa prANAtipAtAdikaM pratyAkhyAti - varjanIyatayA pratijAnIte. 1. sAtamA uddezakane cheDe garbha saMbaMdhI hakIkata kahI che ane garbhAyAsa AyuSya karmano udaya hoya tyAre ja saMbhavI zake che, mATe have AyuSya manuSya ye nirUpaNa karanA tathA AdimAM kahelI saMgraha gAthAmAM je [ 'bole' ci] e pada kaM chetuM vivecana karayA A AThamo uddezaka prAraMbhAya che ane mAM Adi sUtra A[maMtabAla' ityAdi ] ekAMtabAla eTale midhyAdRSTi jIva athavA virati vinAno jIva nahIM 'vAla' eTa ja na sUkartA je 'ekAMtabAla' zabda mUkyo che tenuM kAraNa e ke, ahIM taddana bAlaka ( mithyAdRSTi ) jIva levAno che paNa mizradRSTi jIva levAno nathI. jo 'bAla' eTalaM jamUkyuM hota to mizradRSTi jIva paNa AvI jAya. zaM0 - baghA ekAMtabAlakonuM ekAMtabAlakapaNuM sarakhuM hoya che to paNa koi ekAMtabAlaka deva ke zaMkA. manuSyanuM AyuSya bAMdhe che ane koI ekAMtabAlaka naraka ke tiryacanuM AyuSya bAMdhe che, tenuM zuM kAraNa ? samA0 - AyuSya bAMdhavAnAM kAraNo jUdAM jUdAM samAdhAna. hoya che mATe ekAMtavAsako paNa jUjUda AyuSyo che. je ekAMtamAlaka jIva moTA AraMbhAdivAkAM kAryoM kare ke ane asala mArga dekhADhI lokone mArge cahAne ke tathA eva na bInAM pAramaya kAryoM kare che te viryeca ke narakanuM AyuSya madhi ke ane je ekAMtamAlakanA kapAyo ochA hoya se tathA je akAmanirjarApagere vAlI hoya ke te, manuSya ke devanuM AyuSya bAMdhe . mATe jamAla sara hoya ke to paNa avirata samyadahi manuSya, devanuMja AyuSyAMce che, paNa mI AyuSya bAMdhato nathI. ekAMtapaMDita jIna ekAMtabAlaka jIvano pratipakSI ke mATe have ekAMtapaMDita niSei sUtra he che ke [ 'etatie 'ti] ekAMtapaMDita eTale sAdhu ['madhusse' ti] ekAMtapaMDita je A 'manuSya' e vizeSaNa che te mAtra sarUpasUcaka che. kAraNa ke, ekAMtapaMDita kahebAthI ja 'manuSya' e artha AvI jAya che. tenuM kAraNa e ke, manuSya sivAya bIjo koi ekAMtapaMDita hoya e saMbhavatuM nathI-manuSya sivAya bIjo koi sarvavirata sAdhu doi zakato nayI. [etadie manusse AuvaM siya pakarei, siya jo pakare' ti] cAra anaMtAnubaMdhI ane aNa mohanIya-samyaktvaka khapI gayA pI le, (sAdhu) AyuSyato gayI ane tenAkhapamA pahelA to bAMdhe mA na kare. che, kadAca AyuSya bAMdhe ane kadAca AyuSya nabhI bAMdhato. ['kevalameva do gaIo pakSAyaMti' ci] ahIM 'kevala' zabdano artha sakala che mATe ne gati sAkalyavaDe ja-sakala ekAMtapaMDitonI be gatio kevalajJAnie jANI che. kAraNa ke, teone be gatio ja hoya che. [ 'aMtakiriya' tti ] eTale nirvANamokSa . [ 'kappovavattia ' tti ] kalpa- anuttara vimAna-sudhInA devalokomAM je upapatti te 'kalpopapatti' kahevAya. ahIM mUkelo 'kalpa' zabda sAmAnya prakAre vaimAnika banA rahelono sUcaka che. ekAMtapaMDita pachI utaratI padavIbAla bAlapaMDita ke mATe have vATapaMDita vive sUpa kahe hai| ['bAlamaMtrie paMkti 'ti ] bAlapaMDita eTale zrAvaka. [ 'desaM ubaramai' tti ] amuka bhAgathI aTake che-virata thAya che tethI sthUla hiMsAdikano tyAga kare che-te sthUla hiMsAdika choDavA yogya che mATe tene na karavAnI pratijJA kareM che. vizeSa AyuSya kare mRgaghAtaka puruSa vagere. 264. pra0 - pairise NaM bhaMte ! kacchaMsi vA, dahaMsi vA, udagAMvA darpiyaMtiyA, palayaMti yA nRmaMsi vA, gahaNaNaMAMsi vA gahaNaviduggaMsi vA, pavtrayAMsa vA, pavvataviduggaMsi vA, varNAMsa vA, aNaviduggaMsi vA miyavittIe, miyasaMkappe, miyapaNihANe, miyavahAe gaMtA 'ete mie' tti kAuM aNNayarassa miyassa vahAe kUDa - pAsaM uddAti, tato NaM bhaMte ! se purise katikirie patte ? 264. u0 - goyamA ! jAvaM ca NaM se purise kacchaMsi vA, jAva-kUDapAsaM uddAi, tAvaM ca NaM se purise siya tikirie, siya catukirie, siya paMca karie. 265. pra0 - sekeNaNaM bhaMte ! evaM vuccati - 'siya tikirie, siya catukirie, siya paMcakarie' ? 264. pra0 - he bhagavan! haraNothI AjIvikA calAvanAra, haraNono zikArI ane haraNonA zikAramAM sakAlIna evo koI puruSa haraNane mAravA mATe kacchamAM nadInA pANIthI gherAela jhADIvALA sthAnamAM, dharA tarapha, pANInA vaheLAmAM, ghAsa vagerenA DhagalAmAM, goLAkAra nadInA vAMkA cukA bhAgamAM, aMdhArAbALI jagyAe, jaMgalamAM, parvatanA eka bhAgamA rahelA vanamAM, parvatamAM, DuMgarAcALA pradezayAM manA tathA aneka vRkSavALA vanamAM jar3a 'e mRgo che' ema karI koi eka mRganA vadha mATe khADA ane jaLa race. to he bhagavan! te puruSa keTalI kipAvALo kahevAya ! 264. u0--he gautama! te puruSa kanDama yAvat-ra to kadAca traNa kriyAvAlo, kadAca cAra kriyAvALo ane kadAca pAMca kriyA kahavAya. 265. pra0 - he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa ke, te puruSa kadAca traNa kiyAvAlo, kadAca cAra kriyAvAlo bhane kadAca pAMca zi yAvALI kavAya ! 1. jUo pAnuM 8 muMH- anu0 2. ahIM bIjI vibhaktino artha pAMcamI vibhakti jevo karavo:- zrIabhaya 0 1. mUlaccha puruSo bhagavan kacche vA hade vA udake yA isake vA balavA, bhUme yA gahane vA ganadurge vA parvate vA paryaMtacA vane vA, vanavidugaM vA mRgavRttika, mRgasaMkalpaH, mRgapraNidhAno mRgavadhAya gatvA 'ete mRgAH' iti kRtvA anyatarasya mRgasya vadhAya kUTapAzam uddAti, tato bhagavan / sa puruSaH katikriyaH prajJaptaH ? gautama ! yAvat ca sa puruSaH kacche vA, yAvat-kUTapAzam uddadAti tAvaca sa puruSaH syAt trikriyaH, syAt catuSkriyaH syAt pacakriyaH tat kenArthena bhagavan / evam ucyate- ' syAt trikriyaH syAt catuSkriyaH syAt pazcakriyaH' ?:- anu0 , , , / Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 8. 265. 30-goyamA ! je bhavie uddavaNayAe, No baMdhaNayAe, 265. u0-he gautama ! jyAM sudhI te puruSa te jALane No mAraNayAe, tAvaM ca NaM se purise kAiyAe, ahiMgaraNiyAe, dhAraNa kare che, ane mRgone bAMdhato nathI, tathA mRgone mArato nathI pAusiyAe-tihiM kiriyAhiM puDhe. je bhavie uddavaNatAe vi, tyAM sudhI te puruSa kAyikI, AdhikaraNikI ane prAdveSikI; e. baMdhaNatAe vi, No mAraNatAe, tAvaM ca NaM se purise kAiyAe, traNa kriyAthI sparzAela che-e traNa kriyAvALo kahevAya che. vaLI ahiMgaraNiyAe, pAusiyAe, pAritAvaNiyAe cauhi kiriyAhiM jyAM sudhI te puruSa te jALane dharI rAkhe che ane mRgone bAMdhe che, puDhe. je bhavie uddavaNatAe vi, baMdhaNatAe vi, mAraNatAe vi, paNa mRgone mArato nathI tyAM sudhI te puruSa kAyikI, AdhikaraNikI, tAvaM ca NaM se purise kAiyAe, ahigaraNiAe, pAusiAe, jAva- prAdveSikI ane pAritApanikI; e cAra kriyAthI sparzAela che-e pANAtivAyakiriyAe-paMcahi kiriyAhiM puDhe, se teNaveNaM jAva- cAra kriyAvALo kahevAya che. vaLI jyAM sudhI te puruSa te jALane paMcakirie. dharI rAkhe, mRgone bAMdhe ane mRgone mAre tyAM sudhI-te puruSa kAyikI, AdhikaraNikI, prAdveSikI, pAritApanikI ane prANAtipAtakriyA; e pAMca kriyAthI sparzAela che-e pAMca kriyAvALo kahevAya che. mATe he gautama! te hetuthI yAvat-pAMca kriyAvALo kahevAya che. 266. pra0--purise NaM bhaMte ! kacchaMsi vA, jAva-vaNavidu- 266. pra0-he bhagavan ! kacchamAM yAvat-vanavidurga-aneka gaMsi vA taNAI jasaviya, Usaviya agaNikAyaM Nisirai. tAvaM vRkSavALA vana-mAM koi puruSa taraNAMne bhegAM karI temAM Aga mUke. ca NaM se bhaMte ! purise katikirie ? to te puruSa keTalI kriyAvALo kahevAya ! 266. u0--goyamA ! siya tikirie, siya caukirie, 266. u0--he gautama! te puruSa kadAca traNa kriyAvALo, siya paMcakirie. kadAca cAra kriyAvALo ane kadAca pAMca kriyAvALo kahevAya. 267. pra0--se keNadveNaM ? 267. pra0- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa ? 267. u0-goyamA ! je bhavie ussavaNayAe tihiM. ussa- 267. u0--he gautama ! jyAM sudhI te puruSa taraNAMne bhegAM vaNatAe vi, NisiraNayAe vi, No dahaNayAe cauhiM. je bhavie kare che tyAM sudhI te puruSa traNa kriyAvALo kahevAya. ane vaLI ussavaNayAe vi, NisiraNayAe vi, dahaNayAe vi, tAvaM ca NaM se jyAM sudhI taraNAne bhegAM kare che ane temAM Aga mUke che, paNa purise kAiyAe jAva-paMcahi kiriyAhiM puDhe. se teNatuNaM goyamA!0. bALato nathI tyAM sudhI te puruSa cAra kriyAvALo kahevAya ane jyAM sudhI taraNAMne bhegAM kare che, temA Aga mUke che ane bALe che tyAM sudhI te puruSa kAyikI vagere yAvat-pAMca kriyAvALo kahevAya. mATe he gautama! te kAraNathI pUrva pramANe kayuM che. 268. pra0-purise NaM bhaMte ! kacchaMsi vA, jAva-vaNavidu- 268. pra0-he bhagavan ! haraNodhI AjIvikA calAvanAra, gaMsi vA miyavittIe, miyasaMkappe, miyapaNihANe, miyavahAe gaMtA haraNono zikArI ane haraNonA zikAramA talAlIna evo koI 'ete miya' tti kAuM aNNatarassa miyassa vahAe usu Nisirati, puruSa haraNane mAravA mATe kacchamAM yAvat-aneka vRkSovALA vanamAM tato NaM bhaMte ! se purise katikirie ? jai 'e mRgo che' ema karI koi eka haraNane mAravA sAru bANane pheMke che, to te puruSa keTalI kriyAvALo kahevAya ? 268. u0--goyamA ! siya tikirie, siya caukirie, 268. u.--he gautama ! te puruSa kadAca traNa kriyAvALo, siya paMcakirie. kadAca cAra kriyAvALo ane kadAca pAMca kriyAvALo kahevAya. . 269. pra0-se keNadveNaM? 269. pra0-he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa ! 1. mUlacchAyAH-gautama ! yo bhavya udravaNatayA, no bandhanatayA, no mAraNatayA tAvacca sa puruSaH kAyikyA, AdhikaraNikyA, prAdveSikyA tisRbhiH kriyAbhiH spRSTaH. yo bhavya udbhavaNatayA'pi, bandhanatayA'pi, no mAraNatayA tAvaca sa puruSaH kAyikyA, AdhikaraNikyA, prAdveSikyA, pAritApanikyA catasRbhiH kriyAbhiH spRSTaH, yo bhavya udvaNatayA'pi, bandhanatayA'pi, mAraNatayA'pi tAvacca sa puruSaH kAyikyA, AdhikaraNikyA, prAdveSikyA yAvat-prANAtipAtakriyayA-paJcabhiH kriyAbhiH spRSTaH, tat tenA'rthena yAvat-paJcakriyaH. puruSo bhagavan ! kacche vA, yAvat-vanavidurge vA tRNAni utsarya, utsarya agnikArya nisRjati, tAvaca sa bhagavan !puruSaH katikriyaH ? gautama ! syAt trikriyaH, syAt catuSkiyaH, syAt paJcakriyaH. tat kenA'rthena ? gautama ! yo bhavya ucchyaNatayA tisRbhiH, ucchrayaNatayA'pi, nisarjanatayA'pi, no dahanatayA catasRbhiH, yo bhavya ucchyaNatayA'pi, nisarjanatayA'pi, dahanatayA'pi, tAvaca sa puruSaH kAyikyA, yAvatpaJcabhiH kriyAbhiH spRSTaH, tat tenA'rthena gautama !.. puruSo bhagavan ! kacche vA, yAvat-vana vidurge vA mRgavRttikaH, mRgasaMkallA, mRgapraNidhAnaH, mRgavadhAya gatvA 'ete mRgAH' iti kRtvA anyatarasya mRgasya vadhAya iSu nisRjati, tato bhagavan / sa puruSaH katikriyaH / gautama | syAt trikriyaH, syAt catuSkriyaH, syAt paJcakriyaH, tat kenA'rthena ?:-anu. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.dezaka 8. 269. u0 - goyamA ! je bhavie NisiraNayAe, no viddhaMsaNayAe vi, no mAraNayAe vi tihiM. je bhavie NisiraNatAe vi, vidaMsaNatA vi, jo mAraNAe uhiM. je mavie gisiraNayAe vi, viddhaMsaNayAe vi, mAraNatAe vi, tAvaM ca NaM se purise jAvapaMcahi kiriyAhi pu. se teNadveNaM goSamA sica tikirie, siya caukirie, siya paMcAkarie. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 270 pra0 - purise NaM bhaMte! kacchaMsi vA, jAva - aNNatarasa missa bahAe ApatakaSNAyataM usuM AyAmetA pir3egA, aNNe ya (annayare ) se purise maggato Agamma sayapANiNA, asi - NA sIsaM. chiMdejjA, se ya usU tAe caiva puvvAyAmaNayAe taM miyaM vipeja se maMte / purise kiM miyavereNaM puTTe / purisavereNaM puDhe , 270. u0 - goyamA ! je miyaM mAreti, se miyavereNaM puDhe. je purisaM mArei, se purisapereNa puDhe. ! 271. 50 se gadvegaM bhate / evaM yuvai 'jAva se purisavere puDhe? ', 271. u0 se pUrNa govamA kamANe kaDe, saMghiyamANe saMghite, NivattijjamANe nivyattite, nisariz2amANe Nisiddhe tti vattavvaM siyA ? "haMtA, bhagavaM ! kajjamANe kaDe, jAva- NisiTTe ti vattavyaM siyA". se teNadveNaM goyamA ! je miyaM mArei, se miyavereNaM puDhe. ye purisaM mAreti, se purisavereNaM puDhe. aMtonhaM mAsANaM marai, phAiyAe, jAca-paMcahi kiriyAhi puDhe cAhichan mAsANaM marai, kAiyAe, jAva - pAriyAvaNiyAe cauhiM kiriyAhiM puTThe . - 272. pra0 purisenaM bhate purisaM sattIe samabhise, sayapANiNA pA se asaNA sIsaM chiMdevhA rAto NaM bhaMte se purise katiphirie ? 19.3 269. u0--he gautama! jyAM sudhI te puruSa bANane pheMke cha, paMNa mRgane vidhato nathI, tema mRgane mArato naMthI, tyAM sudhI puruSa praNa kriyAvAlo kahelAya. jyAM sudhI te puruSa vANane pheMke che ane mRgane viMdhe che. paNa mRgane mArato nathI tyAM sudhI te puruSa cAra kriyAvAlo kahevAya ane jyAM sudhI te puruSa bANane pheMke che, mRgane viMdhe che ane mRgane mAre che tyAM sudhI te puruSa pAMca kriyAvAlo kahevAya. mATe he gautama! te hetuthI kadAca praNa kri * yAvALo, kadAca cAra kriyAvALo ane kadAca pAMca kriyAvALo kahevAya. 270 pra0--he bhagavan ! pUrva prakAracALo koI eka puruSa kacchamAM yAvat-koI eka mRganA va mATe kAna sucI khAMbA karelA bANane prayatnapUrvaka kheMcIne ubho rahe. ane bIjo koi puruSa pAchaLathI AvIne te ubhela puruSanuM mAthu potAnA hAthathI tarAvaDe kApI nAkhe pachI te gANa pUrvanA khecANAthI uDaLIne te mRgane biMdhe. to he bhagavan! zuM te puruSa bhuganA vairathI sRSTache ke puruSanA vairathI spRSTa che? . 270 u0 - he gautama! je puruSa mRgane mAre che, te puruSa mRganA vairathI spRSTa che ane je puruSa puruSane mAre che te puruSa puruSanA [bairathI spRSTa. 271. pra0 - he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa ke, 'yAvat-te puruSa puruSanA vairathI spRSTa che' ? 271. u0--he gautama! te nizcita che ke, karAtuM hoya te karAyuM kahevAya, saMdhAtuM hoya te saMdhAyuM kahevAya, vaLAtuM hoya te vaLAyuM kahevAya ane pheMkAtuM hoya te pheMkAyuM kahevAya ? "hA, bhagavan ! karAtuM hoya te karAyuM kahevAya ane yAvat - pheMkAtuM hoya te pheMkAyuM kar3eyAya" mATe he gautama! te hetuthI je bhugane mAre te yuganA vairathI pRSTa kahevAya ane je puruSane mAre te purupanA bairaMdhI spRSTa kahevAya. ane jo maranAra cha mAsanI aMdara mare to mAranAra puruSa kAyikI yAvat-pAMca kriyAothI spRSTa kahevAya ane jo maranAra cha mAsa pachI mare to mAranAra jaNa kAyikI yAvat pAritApanikI kriyAthI-cAra kriyAothI spRSTa kahevAya. 272. pra0 - he bhagavan ! koi eka puruSa bIjA puruSane barachIvaDe mAre, athavA potAnA hAthe taravAravaDe te puruSatuM mAdhu kApI nAle, to se puruSa keTalI kriyAvAlo kahebA " , 1. mUlacchAyAH gautama / yo bhanyo nirjanatayA no vigatavA'pi mI mAraNatayA'pi tisRbhiH yo bhanyo nisarjanatayA'pi vidhvaMsana tayA'pi no mAraNatayA catasRbhiH, yo bhavyo nisarjanatayA'pi vidhvaMsanatayA'pi mAraNatayA'pi tAvaca sa puruSo yAvat pazcabhiH kriyAbhiH spRSTaH * tat tenA'rthena gautama ! syAt trikriyaH syAt catuSkriyaH syAt paJcakriyaH puruSo bhagavan ! kacche vA, yAvat-anyatarasya mRgasya vadhAya AyatakarNA''yatam iSum-Ayamya tiSThet, anyazca sa puruSo mArgataH ( pazcAt ) Agatya khakapANinA, asinA zIrSa chindyAt, sa ca iSuH tathA caiva pUrvA''yamanatayA taMmRgaM vidhyet sa bhagavan | puruSaH kiM mRgavaireNa spRSTaH ? puruSavereNa spRSTaH ? gautama ! yo mRgaM mArayati sa mRgavaireNa spRSTaH, yaH purupaM mArayati sa puruSarvareNa spRSTaH. tat kenA'rthena bhagavan / evam ucyate yAvat puruSare spRSTaH kimAhatam saMdhIyamAnaM saMhitam niyamAnaM nitima nisRjyamAnaM nisRSTam iti vaktavyaM syAt ? " hanta, bhagavan / kriyamANaM kRtam, yAvat nisRSTam iti vaktavyaM syAt." tat tenA'rthena gautama ! yo mRgaM mArayati sa mRgavaireNa spRSTaH, yaH puruSaM mArayati sa puruSavaireNa spRSTaH, antaH paNNAM mAsAnAM mriyate kAyikyA, yAvat paJcabhiH kriyAbhiH spRSTaH bahiH SaNNa mAsAnAM mriyate kAyikyA, yAvat pAritApanikyA catasRbhiH kriyAbhiH spRSTaH puruSo bhagavan ! puruSaM zaktyA samabhidhvaMseta, khakapANinA vA, so'sinA zIrSa chindyAt tato bhagavan / sa puruSaH katikriyaH ?:- anu0 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 zrIrAyacandra-jinAmasaMgraha- . zataka 1. uddezaka 8. 272. u0-goryamAjAvaM ca NaM se purise taM purisaM 272. u0--he gautama! jyAMsudhI te puruSa te puruSane barachIsattIe samAdhiseti, se pANiNA vA, se asiNA sasiM chiMdati, vaDe mAre athavA potAnA hAthe taravAravaDe te puruSarnu mAthu kApI tAvaM ca NaM se purise kAiyAe, ahiMgaraNiyAe, jAva-pANAti- nAkhe tyAM sudhI te puruSa kAyikI, AdhikaraNikI yAvat-prANAtivAtakiriyAe-paMcahi kiriyAhiM puDhe. AsaNNavadhaeNa ya aNavakaM- pAta kriyAvaDe--pAMca kriyAvaDe-spRSTa che. ane te puruSa, Asannavadhaka khaNavattIe NaM purisavereNaM puDhe. tathA bIjAnA prANanI darakAra nahIM rAkhanAra puruSavairathI sparzAya che. 273. pra0-do bhaMte ! purisA sarisayA, sarittayA, sari- 273. pra0-he bhagavan ! sarakhA, sarakhI cAmaDIvALA, sarakhI vvayA, sarisabhaMDa-mattovakaraNA aNNamaNNeNaM saddhiM saMgAma saMgA- umaravALA ane sarakhA dravya tathA upakaraNa (zastra vagere) vALA meti, tattha NaM ege purise parAiNati, ege purise parAyijati; koi eka be puruSa hoya ane te be puruSa paraspara eka bIjA sAthe se kahameyaM bhaMte ! evaM? laDAi kare. temAM eka puruSa jIte ane eka puruSa hAre, he bhagavan ! te kevI rIte e e pramANe thAya ? 273. u0-goyamA / evaM vucati-savIrie parAyiNati, 273. u0--he gautama ! je puruSa vIryavALo hoya te jIte avIrie parAyijjati. che ane je puruSa vIrya vinAno che te hAre che. 274. pra0--se keNadveNaM jAva-parAyijati ? 274. pra0-he bhagavan ! tenu zuM kAraNa ke, yAvat-eka hAre che? 274. u0-goyamA ! jassaNaM vIriyavajjhAI kammAiMNo 274. u0-he ' gautama! je puruSe vIryarahita karmo nadhI baddhAiM, No puTThAI, jAva-No abhisamaNNAgayAI, No udiNNAI, bAMdhyAM, nathI spazyo, yAvat-nathI prApta kayoM ane tenA te karmo uvasaMtAI bhavaMti se NaM parAyiNati. jassaNaM vIriyavajjhAI kammA- udIrNa nathI, paNa upazAMta che te puruSa jIte che. ane je puruSe iM baddhAI, jAva-udiNNAI, No uvasaMtAI bhavati; se NaM parise vIryarahita karmo bAMdhyAM che, spA che ane yAvat-tenA te karmo parAyijjati, se teNadveNaM goyamA ! evaM vuJcati-'savirie parAyi- udayamA AvelAM che paNa upazAMta nathI te puruSa parAjaya pAme che. Nati, avirie parAyijjati. mATe he gautama ! te kAraNathI ema kartuM che ke, vIryavALo puruSa jIte che ane vIrya vinAno puruSa hAre che. 2. Ayurbandhasya kriyAH kAraNamiti kriyAsUtrANi paJca. tatra 'kacchaMsi va' ti kacche nadIjalapariveSTite vRkSAdimati pradeze, 'dahaMsi vatti hRde pratIte, 'udagaMsi va ti udake jalAzayamAtre, 'daviyAMsa batti dravake tRNAdidravyasamudAye, 'valayaMsiva' tti valaye vRttAkAranadyAyudakakuTilagatiyuktapradeze, 'nUmaMsi va tti nUme avagatatamase, gahaNaMsi va' tti gahane vRkSavallIlatAvitAnavIrutsamudAye, 'gahaNavi duggaMsi va' tti gahanavidurge parvataikadezAvasthitavRkSavallyAdisamudAye, 'pavvayaMsi va' tti parvate, 'pavvayaviduggasi va' tti parvatasamudAye, 'vaNAMsa va' ti bane ekajAtIyavRkSasamudAye, 'vaNaviduggasi vatti nAnAvidhavRkSasamUhe, 'migavittIe'tti mRgairhiraNaiH, vRtti vikA yasya sa mRgavRttikaH, sa ca mRgarakSako'pi syAt, ityata AhaH-'miasaMkappe' tti mRgeSu saMkalpo vAdhyavasAyaH, chedanaM vA yasya asau mRgasaMkalpaH, sa ca calacittatayA api bhavati, ityata Aha:-'miapaNihANe' tti mRgavadhaikAgracittaH, 'migavahAe' tti mRgavadhAya 'gaMta' tti gatvA kacchAdau iti yogaH, 'kUDapAsa' ti kUTaM ca mRgagrahaNakAraNaM gartAdi, pAzazca tadvandhanamiti kUTapAzam , 'uddAi' tti mRgavadhAya uddadAti racayati ityarthaH. 'tao Na' ti tataH kUTapAzakaraNAt , 'kai kirie' tti katikriyaH-kriyAzca kAyikyAdikAH. 'je bhavie" tti yo bhavyo yogyaH-kartA iti yAvat, 'jAvaM ca NaM' iti zeSaH-yAvantaM kAlam ityarthaH. kasyAH kartA ? ityAha:-'uddavaNayAe'tti kUTapAzadhAraNatAyAH, 'tA' pratyayazceha svArthikaH, 'tAvaM ca NaM' ti tAvantaM kAlam , 'kAiyAe' ti gamanAdikAyaceSTArUpayA, 'ahiMgaraNiyAe" tti adhikaraNena kUTapAzarUpeNa nirvRttA yA sA tathA tayA, 'pAusiyAe' ti pradveSo mRgeSu duSTabhAvaH, tena nirvRttA prAdveSikI-tayA, 'tihiM kiriyAhiM' ti kriyante iti kriyAzceSTAvizeSAH 'paritAvaNiAI' tti paritApanaprayojanA pAritApanikI, sA ca baddhe sati mRge bhavati, 1. mUlacchAyAH-gautama ! yAvazca sa puruSastaM puruSaM zaktyA samabhidhvaMsate, tasya pANinA vA, tasyA'sinA zIrSa chinatti tAvaca sa puruSaH kAyikyA, AdhikaraNikyA, yAvat-prANAtipAtakriyayA paJcabhiH kriyAbhiH spRSTaH, Asannavadhakena ca anavakADhaNavRttikena puruSavaireNa spRSTaH dvau bhagavan / puruSau sadRzau, sadRktvacau, sadRgvayasau, sadRgbhANDa-mAtropakaraNau anyonyena sAdha saMgrAma saMgrAmayete, tatra ekaH puruSaH parAjayate, ekaH puruSaH parAjIyate; tat kathametad bhagavan ! evam ? gautama ! evam ucyate-savIryaH parAjayate, avIryaH parAjIyate. tat kenA'rdhena yAvat-parAjIyate ? gautama ! yasya vIryavarjAni karmANi no baddhAni, no spRSTAni, yAvat-no abhisamanvAgatAni, no udIrNAni, upazAntAni bhavantiH sa parAjayate. yasya vIryavarjAni karmANi baddhAni, yAvat-udIrNAni, no upazAntAni bhavanti; sa puruSaH parAjIyate, tat tenA'rthena gautama! evam ucyate-savIryaH parAjayate, avIryaH parAjIyateH-anu. . Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 8. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 195 prANAtipAtakriyA ca ghAtite iti. 'usavie' ti utsal-'asikkijaNa' ityarthaH, UrvIkRtyeti vA 'nisiraI' tti nisRjati nikSipati yAvata iti zeSaH. 'uK' ti bANam , 'AyayakaNNAyayaM' ti karNa yAvad AyataH AkRSTaH karNAyataH, AyataM prayatnavad yathAbhavati ityevaM karNAyataH-AyatakarNAyataH-tam , 'AyAmetta' tti Ayamya AkRSya, 'maggao' tti pRSThataH, 'sayapANiNa tti svakapANinA khakahastena. 'pavyAyAmaNayAe' tti pUrvAkarSaNena 'se NaM bhaMte ! purise' tti sa zirazchettA puruSaH, 'miavereNaM' ti iha vairaM vairahetatvAda vadhaH pApaM vA vairaM vairahetutvAditi. atha zirazchettapuruSahetukatvAd iSunipAtasya kathaM dhanurdharapuruSo mRgavadhena spRSTaH ? ityAkUtavato gautamasya tadabhyapagatamevArthamattaratayA prAha-kriyamANaM dhanuSkANDAdi, kRtamiti vyapadizyate, yuktistu prAgvat. tathA saMdhIyamAnaM pratyaJcAyAm AropyamANaM kANDam , dhanurvA AropyamANapratyaJcaM saMdhitaM kRtasaMdhAnaM bhavati. yathA nirvRtyamAnaM nitarAM vartulIkriyamANaM pratyaJcAkarSaNena nivRttitaM vRttIkRtaM maNDalAkAraM kRtaM bhavati, tathA nisRjyamAnaM nikSipyamANaM kANDaM nisRSTaM bhavati. yadA ca-nisRjyamAnaM nisRSTam , tadA nisajyamAnatayA dhanurdhareNa kRtatvAt tena kANDaM nisRSTaM bhavati-kANDanisargAca mRgastenaiva mAritaH. tatazcocyate-je miaM mAre / ityAdi. iti. 2. AyuSyane bAMdhavAmA kriyAo kAraNa che mATe have kriyA saMbaMdhe pAMca sUtra kahe che. temAM ['kacchaMsi vatti] kaccha eTale nadInA pANIthI bhRgaghAtaka puruSanI gherAela vRkSa vagerevALo bhAga, temAM ['dahaMsi batti] draha eTale dharo e pratIta che. ['udagaMsi va' tti] pANImAM-game te prakAranA jalAzayamAM. kriyA viSe vicAra. [daviaMsi batti] ghAsa vagerenA samudAya-DhagalA-mAM. [ 'valayaMsi va' ti] goLAkAra nadI vagerenA pANIthI vAMkA cUMkA pradezamA. [ 'nUmaMsi vatti] aMdhArAvALA pradezamA. ['gahaNaMsi va ti] vRkSonA, velaDIonA, latAonA ane vizALa velAnA samudAyamA. ['gahaNaviduggasi vatti] parvatanA eka bhAgamA rahela vRkSa tathA velaDIonA jatthAmAM. [ 'pavvayaMsi vatti] parvatamA. ['pavvayaviduggaMsi va' ti] parvatanA samudAyamAM. [vaNaMsi vatti] vana-eka jAtanA vRkSanA samudAya-mAM. [ 'vaNaviduggaMsi vatti] aneka jAtanA vRkSanA samUhamA. [ 'migavittIe'tti] jenI AjIvikA haraNo upara che te mRgavRttika, evo manuSya kadAca mRgano rakhavALa paNa hoya, mATe kahe. che ke, ['miasaMkappe' tti] jeno saMkalpa haraNone mAravAno che te mRgasaMkalpa, tevo manuSya caMcala paNa hoya mATe kahe che ke, ['miapaNihANa' tti] mRgane mAravAmAM ekAgra cittavALo. [ 'migavahAe' tti] mRgane mAravA mATe [gaMta' ti] te kaccha vagere pradezomAM jaine ema saMbaMdha karavo. ['kUDapAsa' ti] mRgone pakaDavAnuM kAraNa te kUTa-khADA vagere, ane pAza eTale mRgone bAMdhavAnu, te kUTapAza- [ 'uddAi' ti] te kUTapAzane mRgane mAravA sAru banAve che. ['tao NaM' ti] te kUTapAza karavAthI [ 'kaikirie' tti] te keTalI kriyAvALo kahevAya ? kriyA eTale kAyikI vagere kriyA, ['je bhavie' tti] je yogya che-karanAra che. [ 'jAvaM ca NaM'] jeTalA kALa sudhI. zeno karanAra cha ? to kahe che ke, ['uddavarNayAe' tti] kUTapAzane dharI rAkhavAnI kriyAno. ['tAvaM ca NaM ti] teTalA kALa sudhI. ['kAiyAe' ti] javaM, Avaq vagere zarIranI ceSTArUpa kAyikI kriyAvaDe, ['ahigaraNiAe'tti ] kUTapAzarUpa adhikaraNathI utpanna thaelI te AdhikaraNikI kriyA-tevaDe, ['pAusiAe' tti] mRgo saMbaMdhI je duSTa bhAva te pradveSa ane tenAthI utpanna thaelI te prAdveSikI kriyA tevaDe, ['tihiM kiriyAhiM ti] karAya te kriyA-eka jAtanI ceSTA. [ 'paritAvaNiAi' tti] jenuM prayojana paritApa che te pAritApanikI kriyA, mRgane bAMdhyA pachI te kriyA bAMdhanArane lAge che. ane mRgane mAryA pachI mAranArane prANAtipAta kriyA lAge che. [ 'Usavie'tti] uMcaM karIne ['nisirai'tti] pheMke che, [ 'usuM' ti] bANane, ['AyayakaNNAyayaM ti] kAna sudhI kheMcela te karNAyata ane Ayata-prayatnapUrvaka-je karNAyata te AyatakarNAyata, ['taM AyAmetta' tti] tene kheMcIne, [maggao' tti] pAchaLathI, [ 'sayapANiNa' tti] potAnA hAthavaDe, [ 'puvyAyAmaNayAe' tti] pUrvanA khecavAthI. [ se NaM bhaMte ! purise' tti] te mAthu kApanAra puruSa, ['miavareNa ti] bairanu kAraNa hovAthI vadha paNa vaira kahevAya athavA vairanuM kAraNa hovAthI pApa paNa vaira kahevAya. bANane chUTavAmAM kAraNarUpa mAthu kApanAro puruSa che. to dhanurdhara puruSa, mRganA vadhathI spRSTa thAya te kema saMbhavI zake 1 e pramANe abhiprAyavALA bhagavaMta gautamanA svIkRta arthane ja uttarapaNe kahe che. kriyamANa dhanuSya ane kAMDa vagere kRta che, ema vyavahAra jANavo. A saMbaMdhenI badhI yuktio pUrvanI-prathama prazna upara karela prathama prazna, vivecananI-peThe jANavI. tathA saMdhAtu-pratyaMcA-kAmaThAnI dorI-upara caDAvAtuM-dhanuSya ke kAMDa sAMdhelaM jANavU. dorI kheMcavAthI goLAkAra karAtuM te goLAkAra thaeDaM jANavU. tathA pheMkAtuM kAMDa te pheMkelaM jANaq. jyAre pheMkAtuM te pheMkelaM gaNAya che tyAre pheMkavAnI taiyArI te dhanurdhara puruSe karelI hatI mATe teNe ja te pheMkelaM gaNAya ane kAMDanA pheMkavAthI ja te dhanurdhArI puruSe mRgane mAryoM che ema gaNAya. mATe ja kayuM che ke, [je miaM mArei'ityAdi.] 3. iha ca kriyAH prakrAntAH, tAzca anantarokte mRgAdivadhe yAvatyo yatra kAlavabhAge bhavanti, tAvatIstatra darzayannAhaH-'aMtochaNhaM' ityAdi. SaNmAsAn yAvat prahArahetukaM maraNam , paratastu pariNAmAntarApAditamiti kRtvA SaNmAsAd Urca prANAtipAtakriyA na syAditi hRdayam, etacca vyavahAranayApekSayA prANAtipAtakriyAvyapadezamAtropadarzanArthamuktam. anyathA yadA kadApi adhikRtaprahArahetukaM maraNaM bhavati tadA eva prANAtipAtakriyeti. 'sattIe'tti zaktyA praharaNavizeSeNa, 'samabhidhaMseja' tti hanyAt, 'sayapANiNa' tti svakahastena, 'se' tti tasya, 'kAiAe' tti kAyikyA zarIraspandarUpayA, AdhikaraNikyA-zakti-khaDgavyApArarUpayA, prAdeSikyA-manoduSpraNidhAnena, pAritApanikyA paritApanarUpayA, prANAtipAtakriyayA mAraNarUpayA. 'Asanna' ityAdi. zaktyA abhidhvaMsakaH, asinA vA zirazchettA paJcabhiH kriyAbhiH spRSTaH, tathA puruSavaireNa ca spRSTaH mAritapuruSavairibhAvena, kiMbhUtena ? ityAhaH-Asanno vadho yasmAt vairAt tat 1. ahIM 'tA' pratyaya svArthamA lAgelo cha:-zrIabhaya. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka.1.-uddezaka 8. tathA-tena Asannavadhakena. bhavati ca vairAd vadho vadhakasya tameva vadhyamAzritya, anyato vA, tatraiva janmani, janmAntare vA. yadAha: "vaha-mAraNa-abhakkhANadANa-paradhaNapilovaNAINaM, savyajahano udayo dasaguNio ekasi kayANa" ti. caH samucaye. anavakAraNA paraprANanirapekSA, svagatA'pAyaparihAranirapekSA vA, vRttirvartanaM yatraiva vaire tat tathA-tena anavakAGkSaNavRttikena iti. kriyAdhikAre eva idamAhaH-'sarisaya' ti sadRzakau kauzala-pramANAdinA, 'sarittaya' tti sadRktvacau sadRzacchavI, 'sarivvaya' ti sadRmbayasau-samAnayauvanAdyavasthau, 'sarisabhaNDamattovagaraNa' tti bhANDaM bhAjanaM-mRnmayAdi, mAtro mAtrayA yukta: upadhiH, sa.ca kAMsyabhAjanAdi bhojanabhaNDikA. bhANDamAtrA vA gaNimAdidravyarUpaH paricchadaH, upakaraNAni anekadhA AvaraNa-praharaNAdIni, tataH sadRzAni bhANDamAtropakaraNAni yayostau tathA-anena ca samAnavibhUtikatvaM tayorabhihitam, 'savIrie' tti savIryaH, 'vIriavajjhAI ti vIrya vadhyaM yeSAM tAni-tathA. . 3. A prakaraNamA kriyAonI hakIkata kahI che ane te jeTalI kriyAo hamaNAM kahela mRgAdi vadhamAM je kAlavibhAgamAM thAya che teTalIne tyAM darzAvatAM kahe che ke, ['aMtochaNhaM' ityAdiH] cha mAsanI aMdara maraNa thAya to temAM prahArane kAraNa jANavo ane jo pachI maraNa thAya to te maraNamA bIju kAi-pariNAmAMtara-kAraNa jANavU. mATe cha mAsanI pachI prANAtipAta kriyA na lAge e tAtparya che. ane e vyavahAranayanI apekSAe prANAtipAta kriyAnA vyavahArane mAtra dekhADavA sAru jaNAvyuM che. nahIMtara kharI rIte to jyAre kyAre paNa adhikRta prahAranA kAraNathI maraNa thAya tyAre ja prANAtipAta kriyA lAge cha. [ sattIe'tti] eka jAtanA zastra-zakti-barachI-yaDe ['samabhidhaMseja' ti] haNe. ['sayapANiNa' tti] potAnA hAthavaDe. [ se' ti] tenu. ['kAiyAe'tti] zarIranA kaMpavArUpa kAyikI kriyAvaDe, barachI ke taravAranA vyApArarUpa AdhikaraNikI kriyAvaDe, mananA durvicArarUpa prAdveSikI kriyAvaDe, paritAparUpa pAritApanikI kriyAvaDe, mAravArUpa prANAtipAta kriyAvaDe. ['AsannavahaeNa ye' ityAdi.] barachIvaDe haNanAra ke taravArathI. mAthu kApanAra manuSya pAMca kriyAthI sparzAya che tathA puruSanA vairathI-mArela puruSanA vairibhAvavaDe-paNa sparzAya che. te vairibhAva kevo cha ? to kahe cha ke, je vairathI Asanna-najIkamAM-ja vadha thavAno che te Asannavadhaka vairibhAvavaDe sparzAya che. jeno ghAta karyo hoya tenAthI ke bIjAthI te ja janmamAM ke bIjA janmamA haNanArano ghAta thAya che. kayuM che ke:-"vadha, mAraNa, ALa caDAva, corI karavI; e bA ekavAra karelAM apakRtyono sauthI ochAmA ocho udaya dasagaNo hoya che." bIjAnA prANanI darakAra nahIM athavA potAnA duHkhanA nAzamAM bedarakArI te anavakAMkSaNA, je bairamAM te anavakAMkSaNArUpa vRtti che te vaira 'anavakAMkSaNavRtti' kahevAya-tevaDe. kriyAnA adhikArathI ja A sUtra kahe che ke, ['sarisaya' tti] caturAi ane zarIranA mApa vagerethI sarakhA, [ 'sarittaya' tti] sarakhI kAMtivALA, ['sarinvaya' ti] sarakhI umaravALA-sarakhI yuvA vagaire avasthAvALA, ['sarisabhaMDamattovagaraNa' ti] bhAMDa eTale mATI vagerenA vAsaNo, kAMsA vagerenA vAsaNa te mAtrA-bhojananI sAmagrI-rUpa upadhi. athavA je gaNavA lAyaka dravya bagererUpa paricchada te bhAMDamAtrA ane aneka prakAranAM vastro tathA zastro vagere te upakaraNa. je bannenAM bhAMDamAtrA ane upakaraNo sarakhAM che te be 'sadRzabhAMDamAtropakaraNa, kahevAya. A hakIkatathI te be jaNAnuM samAnavibhUtipaNuM kayuM che. ['savIrie'tti] vIryavALo. ['cIriyavajjhAIti] jenAthI vIrya haNAya cha te vIryavadhya-vIrya vinAnAM vIryavicAra. 275. pra0-jIvA NaM bhaMte ! kiM saviriyA, aviriyA ? 275. pra0---he bhagavan ! zuM jIvo vIryavALA cha. ke vIrya vinAnA che ? 275. u0--goyamA ! savIriyA vi, avIriyA vi. 275. u0--he gautama ! jIvo vIryavALA paNa che ane vIrya vinAnA paNa che. 276.pra0-se keNadveNaM. 276. pra0-he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa ? 276. u0--goymaa| jIvA duvihA patnattA. taM jahA:-saM- 276. u0--he gautama ! jIvo be prakAranA kahyA che. te sArasamAvaNNagA ya, asaMsArasamAvaNNagA ya; tattha NaM je te asaMsAra- A pramANeH-saMsArasamApanaka ane asaMsArasamApanaka. temA je samAvaNNayA te NaM siddhA, siddhA NaM avIriyA. tattha je te saMsArasa- jIvo asaMsArasamApannaka che te siddho che ane teo vIryarahita che. mAvaNNayA te dAvihA pannattA. taM jahAH-selesipaDivaNNagA ya, asele- tathA temAM je jIvo saMsArasamApanaka che te be prakAranA kahyA che. sipaDivaNNagA ya; tattha NaM je te selesipaDivacayA te NaM laddhivIri- te A pramANe:-zailezIpratipanna ane azailezIpratipanna. temA je yeNaM savIriyA, karaNavIriyeNaM avIriyA. tattha NaM je te aselesi- zailezIpratipanna che te labdhivIryavaDe savIrya che ane karaNavIryavaDe avIrya che. tathA temAM je azailezIpratipanna che te labdhivIryavaDe 1. pra. chAyAH-vadha-mAraNa-abhyAkhyAnadAna-paradhanavilopanAdInAm, sarvajaghanya udayo dazaguNita ekazaH kRtAnAm:-anu. 1. 'ca' zabda samuccayano sUcaka che:-zrIabhaya. 1. mUlacchAyAH--jIvA bhagavan ! ki savIryAH, avIryAH gautama ! savIryA api, avIryA api. tat kenA'rthena ! gautama ! jIvA dvividhAH prajJaptAH tadyathAH-saMsArasamApanakAzca, asaMsArasamApanna kAzca. tatra ye te'saMsArasamApanakAste siddhAH, siddhA avIryAH. tatra ye te saMsArasamApanakAste dvividhAH prAptAH, tadyathAH-zailezIpratipannakAca, azailezIpratipannakAzca; tatra ye te zailezIpratipanakAste labdhivIryeNa savIryAH, karaNavIryeNA'vIryAH. tatra ye teH-anu. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 8. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 197 paiDivaNNayA teNaM lakviIriyeNaM savIriyA, karaNavIrieNaM savIriyA savIrya hoya che. paNa karaNavIryavaDe to savIrya tathA avIrya paNa hoya vi, avIriyA vi. se teNadveNaM goyamA / evaM vuccar3a-'jIvA duvihA che. mATe he gautama! te hetuthI ema kA che ke, 'jIvo be jAtanA paJcattA, taM jahAH-savIriyA vi, avIriyA vi'. che-vIryavALA paNa che ane vIrya vinAnA paNa che'. 277. pra0-NeraiyA NaM maMte ! kiM savIriyA, avIriyA ? 277. pra.-he bhagavan ! zuM nairayiko vIryavALA che ke vIrya vinAnA che ? 277. u0-goyamA! jeraiyA laddhivIrieNaM savIriyA, 277. u0--he gautama ! nairayiko labdhivIryabaDe savIrya karaNavIrieNaM savIriyA vi, avIriyA vi. ..che ane karaNavIryavaDe savIrya paNa che ane avIrya paNa che. 278. pra0--se keNavaNaM? . 278. pra0--he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa ? 278. u0-goymaa| jasiNaM NeraiyANaM Atthi uhANe, 278. u0--he gautama! je nairayikone utthAna, karma. bala. kamme, bale, vIrie, parisakkAraparakame; te NaM NeraiyA lAddhivaMrieNaM vIrya ane puruSakAraparAkrama che te nairayiko labdhivIryavaDe ane vi savIriyA, karaNavIraeNa vi savIriyA. jesi NaM NeraiyANaM karaNavIryavaDe paNa savIrya che. tathA je nairayikone utthAna yAvatNatthi uhANe, jAva-parakame; te NaM NeraiyA laDivIrieNaM savI- puruSakAraparAkrama nathI te nairayiko labdhivIryavaDe savIrya che ane riyA, karaNavIrieNaM avIriyA. se teNaTeNaM. karaNavIryavaDe avIrya che. mATe he gautama ! te hetuthI pUrva pramANe kaDaM che. 279.-jahANeraiyA, evaM jAva-paMcidiyatirikkhajoNiyA. 279.-e pramANe yAvat-paMceMdriyatithaMca yoniko 'sudhInA maNUsA jahA ohiyA jIvA. NavaraM-siddhavajjA bhANiyavvA. vANa- jIvo viSe nairayikonI peMThe jANavU. ane sAmAnya jIvonI peThe maMtara-jotisa-vemANiyA jahA NeraiyA. manuSyo viSe jANavU. vizeSa e ke, siddhone varjI devA-sAmAnya jIvomA AvatA siddhonI peThe manuSyo na jANavA. tathA vAnavyaMtaro, jyotiSiko ane vaimAniko nairayikonI peThe jANavA. sevaM bhaMte!, sevaM bhaMte / ti jAva-viharai. he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che. ema kahI yAvat-vihare che. bhagavaMtasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte paDhamasaye aTThamo uddeso sammato. 4. vIryaprastAvAd idamAhaH-'jIvANa' ityAdi.' siddhA NaM avIriya' tti sakaraNavIryAbhAvAd avIryAH siddhAH. 'selesipaDivanayA ya' tti zIlezaH sarvasaMvararUpacaraNaprabhuH, tasyeyamavasthA zailezI. zailezo vA meruH, tasyeva yA avasthA sthiratAsAdhAt sA zailezI. sA ca sarvathA yoganirodhe paJcasvAkSaroccArakAlamAnA-tAM pratipannakA ye te tathA. 'laddhivIrieNaM' ti 'savIriya' tti vIryAntarAyakSaya-kSayopazamato yA vIryasya labdhiH, sA eva taddhetutvAd vIrya labdhivIrya tena savIryAH eteSAM ca kSAyikameva labdhivIryam, 'karaNavIrieNaM' ti labdhivIryakAryabhUtA kriyA karaNam , tadrUpaM vIrya karaNavIryam. 'karaNavIrieNaM savIriyA vi, avIriyA viti tatra savIryA utthAnAdikriyAvantaH, avIryAstu utthAnAdikriyAvikalAH, te ca aparyAptAdikAle avagantavyA iti. navaram -siddhavajA bhANiavva' tti audhikajIveSu siddhAH santi, manuSyeSu tu te na, iti manuSyadaNDake vIrya prati siddhasvarUpaM nAdhyeyamiti. 4. vIryano adhikAra hovAdhI have A sUtra kahe che ke, [jIvA NaM' ityAdi. "siddhA NaM avIriya' ti] sakaraNa 'vIrya siddhone nathI hotuM mATe vIryavicAra. siddho avIrya che. [ selesiplaDivannayA yatti] zIleza eTale cAritravALo jIva, tenI je avasthA te zailezI, zaileza eTale meru, tenI jevI je zailezI. 1. mUlacchAyAH-azailezIpratipannakAste labdhivIryeNa savIryAH, karaNavIryeNa savIryA api, avIryA api. tat tenA'rthena gItama! evam ucyate 'jIvA dvividhAH prajJaptAH, tadyathAH-savIryA api, avIryA api.' nairayikA bhagavan ! kiM savIryAH, avIryAH ? gautama! nairayikA labdhivIryeNa savIryAH, karaNavIryeNa savIryA api, avIryA api. tat kenA'rthena ? gautama | yeSAM nairayikANAm asti utthAnam , karma, balam , vIryam , puruSakAraparAkramaste nairayikA labdhivIyeNA'pi savIryAH, karaNavIryeNA'pi savIryAH. yeSAM nairayikANAM nAsti utthAnam , yAvat-parAkramaste nairayikA labdhivIryeNa savIryAH, karaNavIryeNa avIryAH. tat tenA'rthena0. yathA nairayikAH, evaM yAvat-pazcendriyatiryagyonikAH. manuSyA yathA audhikA jIvAH. navaram-siddhavarjA bhaNitavyAH. vAnavyantara-jyoti-. pika-vaimAnikA yathA nairayikAH tadevaM bhagavan 1, tadevaM bhagavan / iti yAvat-viharatiH-anu. 1. vIryanA be prakAra che. jemake labdhivIrya ane karaNavIrya. vIrya eTale eka jAtarnu AtmavaLa. labdhivIrya eTale eka jAtanA AtmabaLanI sattA ane karaNavIrya eTale koi paNa prakAranI kriyA karatuM AtmavaLa. labdhivIrya lagabhaga sabai saMsArI jIvone hoya che ane karaNavIrya sarvane hoya tevo niyama nathI. -2, A viSe vadhu vivecana mATe jUo pR-51nI zailezI zabda uparanI pAMcamI noTa:-anu. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 8. sthiratAvALI sthiti te zailezI. jyAre taddana yogano nirodha hoya che tyAre te zailezI nAmanI sthiti hoya che ane te, pAMca hakha akSaranu uccAraNa karavAmAM jeTalo kALa lAge teTalA kALa sudhI rahe che. te zailezI dazAne pahoMcelA-pAmelA te 'zailezIpratipannaka' kahevAya. ['laddhivIrieNaM ti] ['savIriya'tti] vIryAtarAyanA kSaya ane kSayopazamathI thaelI je vIryanI labdhi, te ja vIrya maLavAmAM kAraNarUpa che mATe vIrya-'vIryalabdhi'-kahevAya tevaDe teo vIryavALA che ane eonuM labdhivIrya kSAyika ja che. ['karaNavIrieNaM' ti] labdhivIryanI je kAryabhUta kriyA te 'karaNa' kahevAya ane tadrUpa je vIrya te karaNavIrya kahevAya. ['karaNavIrieNaM savIriyA vi, avIriyA vi' ti] temAM savIrya eTale utthAnAdi kriyAvALA, avIrya eTale utthAnAdi kriyA vinAnA. ane teo (avIrya) aparyAptAdi vakhate jANavA. ['navaraM siddhavajA bhANiyavva' ti] sAmAnya jIvomA siddho Ave che ane manuSyomAM to teo nathI AvatA, mATe manuSyanA daMDakamA vIrya viSe siddhonuM svarUpa na kahevU. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin , dAyI yaH sadguNAno parakRtikaraNAdvaitajIvI tpkhii| asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyora, dadyAt zrIvIradevaH sakalazivavaraM mArahA caaptmukhyH||1|| Jain Education international Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 9. jIvo bhArepaNu kema pAme ! -prANAtipAtAdithI.-jIvo iLavApaNuM kema pAme:-ahiMsAdithI.-cAra prazasta -cAra aprazasta.-zuM avakAzAMtara bhAre ch| haLavo che? bhArehaLavo cha ? ke bhArehaLavA sivAyano cha / te bhArehaLavA sivAyano che.-sAtamo tanuvAta mAre che / haLavo cha 1 mArehaLavo cha ? ke mArehaLavA sivAyano cha / -e saMbaMdhe vIjA pramo.-koSarahitapaNuM vagere niyone mATe sAruM che!-dA.-kAMkSApradoSa kSINa thayA pachI athavA pUrve bahu mohavALI sthitimA rapA pachI saMvRta thA zramaNa siddha thAya :-.-anyatIthiMka-eka jIva eka kALe de AyuSya kare te kema! te khoTuM.-eka jIva eka kALe eka AyuSya kare, gautamavihAra.-kAlAsyaveSiputra anagAra bhane sthaviro vace prazna.-kAlAsyaveSiputra anagArakheM ajANapaNuM.-cAra mahAnata mUkI pAMca mahAbatano svIkAra.-kAlAsyaveSiputra anagArano mokSa-zeTha, daridra, lomio ane kSatriya; e badhA eka sAthe apratyAkhyAna kriyA kare -hA.-tenuM kAraNa.-AdhAkarma apa khAvAtuM zramaNane phaLa.-prAmuka anna khAvAnuM zramaNane phaLa, asthira padArtha badalAya!-sthira padArtha na badalAya ! ityAdi.za.gautamavihAra,-uddezakasamApti-- 280. pra0--kaha NaM mate ! jIvA garuyatvaM havvaM AgacchaMti ? 280. pra. he bhagavan ! jIvo gurupaNuM-bhArepaNuM-kevI rIte ____ zIghra pAme che ! 280. u0-goyamA ! pANAivAeNaM, musAvAeNaM, adi- 280. u0--he gautama ! prANAtipAtavaDe, mRSAvAdavaDe, aNNAdANeNaM, mehuNeNaM, pariggaheNaM, koha-mANa-mAyA-lobha- dattAdAnavaDe, maithunavaDe, parigrahavaDe, krodhavaDe, mAnavaDe, mAyAvaDe, peja-dosa-kalaha-abhakkhANa-pesuna-aratirati-paraparivAya- lobhavaDe, premavaDe, dveSavaDe, kalahavaDe, ALa devAvaDe, cADI khAmAyAmosa-micchAdasaNasalleNaM; evaM khalu goyamA / jIvA garuyattaM vAvaDe, aratirativaDe, bIjAnI niMdA karavAthI, kapaTapUrvaka khoTuM havvaM AgacchaMti. bolavAthI ane mithyAdarzanazalya-aviveka-vaDe; he gautama ! e rIte jIvo zIghra bhArepaNuM pAme che. 281. pra0--kaha NaM bhNte| jIvA lahuyattaM havaM Aga- 281. pra0--he bhagavan ! jIvo laghupaNuM-haLayApaNuM-kevI cchaMti ? rIte zIghra pAme che ? 281. u0-goyamA! pANAivAyaveramaNeNaM, jAva-micchAdaM- 281. u0--he gautama! prANAtipAtano aTakAva karavAthI saNasallaviramaNeNaM, evaM khalu goyamA / jIvA lahuyattaM havaM A- ane yAvat-vivekathI, he gautama! e rIte jIvo zIghra haLavApaNuM gacchaMti. pAme che. 282.-evaM saMsAraM AulIkareMti, evaM parittIkareMti, evaM 282.-e rIte-prANAtipAtAdinA karavAthI-jIvo saMsArane. vadhAre che, lAMbo kare che ane saMsAramA bhamyA kare che tathA e rIte prANAtipAtAdithI nivRtta thaine jIvo saMsArane ghaTADe che, Tuko 1. mUlakachAyAH kathaM bhagavan ! jIvA gurukatvaM zIghramAgacchanti ! gautama ! prANAtipAtena, mRSAvAdena, adattAdAnena, maithunena, paripraheNa, koSa-mAnamAyA-loma-prema-dveSa-kalaha-abhyAkhyAna-paizunya-aravirati-paraparivAda-mAyAmRSA-mibhyAdarzanazalyena; evaM khalu gautama ! jIvA gurukatvaM zIghramAgaccha. nti. kathaM bhagavan / jIvA laghukatvaM zIghramAgacchanti ! gautama ! prANAtipAtaviramaNena, yAvat-mithyAdarzanazalyaviramaNena. evaM khalu gautama | jIvA laghukatvaM zIghramAgacchanti, evaM saMsAram AkulIkurvanti, evaM parItIkurvanti, evamH-anu0 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1. uddezaka 9. dohIkareMti, evaM hassIkareMti, evaM aNupariyati, evaM vItivayaMti. kare che ane saMsArane oLaMgI jAya che-cAra-haLavApa', saMsArane pasatthA catAri. appasatthA cattAri. ghaTADavo, saMsArane Tuko karavo ane saMsArane oLaMgavo-prazasta che ane cAra-bhArepaNu, saMsArane vadhAravo, saMsArane lAMbo karavo ane saMsAramA bhamabuM-aprazasta che. 283. pra0-sattame NaM bhaMte / uvAsaMtare kiM garue, kiM lahue, 283. pra0--he bhagavan ! zuM sAtamo avakAzAMtara bhAre cha, garuyalahue, agaruyalahue ? haLavo cha, bhArehaLavo che ke agurulaghu-bhArehaLavA sivAyano cha ? 283. u0-goyamA ! No garue, No lahue, No gurulahue, 283. u0--he gautama ! te bhAre nathI, haLavo nathI, bhAreagurulahue. haLavo nathI paNa agurulaghu-bhArehaLavA sivAyano che. 284. pra0-sattame NaM bhaMte ! taNuvAe kiM garue, lahue, 284. pra.- he bhagavan ! zuM sAtamo tanuvAta bhAre che, guruyalahue, aguruyalahue ? haLavo cha, bhArehaLavo che ke agurulaghu che ? 284. u0-goyamA ! No garue, No lahue, guruyalahue, 284. u0--he gautama! te bhAre nathI, haLavo nathI, bhAreNo aguruyalahuye. evaM sattame ghaNavAe, sattame ghaNodahI, sattamA haLavo cha paNa agurulaghu nathI. e pramANe sAtamo dhanavAta, sAtamo puDhavI, uvAsaMtarAiM savvAiM. jahA sattame uvAsaMtare, jahA taNuvAe, ghanodadhi, sAtamI pRthivI ane badhAM avakAzAMtaro jANavAM. evaM garuyalahue, ghaNavAya, ghaNaudahi, puDhavI, dIvA ya, sAyarA, avakAzAMtara viSe jema kahuM che, tanuvAta viSe jema kahyu cha e pramANe . vAsA. ghanodadhi, pRthivI, dvIpa, samudro ane kSetro viSe paNa jANavU. 285.pra0-NeraiyA NaM bhNte| kiM garuyA jAva-aguruya- 285. pra0-he bhagavan ! zuM nairayiko bhAre che, yAvat-alahuyA ? gurulaghu che ? 285. u0-goyamA ! No garuyA, No lahuyA, garuyalahuyA 285. u0-he gautama ! teo guru-bhAre-nathI, haLavA nathI, vi, aguruyalahuyA vi. bhArehaLavA che ane agurulaghu-bhArehaLavA sivAyanA-paNa che. 286. pra0--se keNaTeNaM ! 286. pra.---he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa ? 286. u0-goyamA! viubviya-teyAI paDucca No 286. u0-he gautama ! nairayiko vaikriya ane taijasa zarIgaruyA, No lahuyA, garuyalahuyA, No agaruyalahuyA. jIvaM ca, ranI apekSAe guru-bhAre-nathI, laghu-haLavA-nathI ane agurulaghukammaM ca paDucca No guruyA, No lahuyA, No gurulahuA, agaruya- bhArehaLavA sivAyanA-nathI. paNa bhArehaLavA-gurulaghu che. ane lahuyA. se teNaTeNaM, evaM jAva-vemANiyA. Navara-NANattaM jANiyavvaM jIva tathA karmanI apekSAe bhAre nathI, haLavA nathI, bhArehaLavA sarIrehiM. dhammatthikAe, jAva-jIvasthikAe cautthapaeNaM. nathI, paNa bhArehaLavA sivAyanA che. he gautama! te kAraNathI pUrva pramANe kA che. ane e pramANe yAvat-vaimAniko sudhI jANavU. vizeSa e ke, zarIrono bheda jANavo. tathA dharmAstikAya. ane yAvat-jIvAstikAya cothA padavaDe jANavA arthAt e badhA agurulaghu jANavA. 287. pra0-poggalatthikAe NaM bhaMte / kiM garue, lahae, 287. pra0-he bhagavan ! zuM pudgalAstikAya guru che, laghu garuyalahue, aguruyalahue ? che, gurulaghu che ke agurulaghu che ? - 287.'u0-goyamA ! No garue, No lahue, garuyalahue vi, 287. u0-he gautama! pudgalAstikAya guru nathI, laghu aguruyalahue vi. nathI paNa gurulaghu che. ane agurulaghu paNa che. 288. pra0-se keNaTeNaM ? 288.pra0--he bhagavan! tenu zuM kAraNa ? 1. mUlacchAyAH-dIrthIkurvanti, evaM hasvIkurvanti, evam anuparivartante, evaM vyativrajanti. prazastAni catvAri. aprazastAni catvAri. saptama bhagavan / avakAzAntaraM kiM gurukam , kiM laghukam , gurukalaghukam, .agurukalaghukam ? gautama! no gurukam, no laghukam, no gurulaghukam, agurulaghukam. saptamo bhagavan ! tanuvAtaH kiM gurukaH, laghukaH, gurukalaghukaH, agurukalaghukaH ? gautama! no gurukaH, no laghukaH, gurulaghukaH, no agurulaghukaH, evaM saptamo dhanavAtaH, saptamo ghanodadhiH, saptamI pRthivI, avakAzAntarANi sarvANi, yathA saptamam avakAzAntaram , yathA tanuvAtaH, evaM gurulaghuko dhanavAtaH, dhanodadhiH, pRthivI, dvIpAtha, sAgarAH, varSANi, nairayikA bhagavan! ki gurukAH yAvat-agurulaghukAH! gautama! no gurukAH, no laghukAH, gurukalaghukA api, agurukalaghukA api. tat kenArthena ? gautama ! vaikriya-taijasAni pratItya no gurukAH, no laghukAH, gurukalaghukAH, no agurukaladhukaH, jIvaM ca, kArmaNaM ca pratItya no gurukAH no laghukAH no gurukalaghukAH, agurukalaghukAH, tat tenArthena, evaM yAvat-vaimAnikAH, navaram-nAnAtvaM jJAtavyaM zarIraiH. dharmAstikA yo yAvat-jIvAstikAyaH caturdhapadena. padalAstikAyo bhagavan ! ki gurukaH, laghukaH, gurukalaghukaH, agurukalaghukaH ? gautama ! no gurukaH, no laghukaH, gurukalaghuko'pi, agurukalaghuko'pi. tat phenArthana:-anu. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 9. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 201 288. u0-goyamA ! garuyalahuyadavvAI paDucca No garue, 288. u0-he gautama ! gurulaghu dravyonI apekSAe guru nathI, No lahue, garuyalahue, No aguruyalahue. aguruyalahuyadavvAiM paDu- laghu nathI, agurulaghu nathI paNa gurulaghu che. ane agurulaghu dravyonI ca No garue, No lahue, No garuyalahue, aguruyalahue. samayA, apekSAe guru nathI, laghu nathI, gurulaghu nathI, paNa agurulaghu che. kammANi ya cautthapaeNaM. samayo ane karmo cothA padavaDe jANavAM arthAt teo agurulaghu che. 289.pra0-kaNhalessA NaM bhaMte ! kiM garuyA, jAva-aga- 289. pra0--he bhagavan ! zuM kRSNalezyA guru che, ke yAvatruyalahuyA ? __ agurulaghu che ? 289. u0--goyamA ! No garuyA, No lahuyA, garuyalahuyA 289. u0--he gautama ! te guru nathI, laghu nathI, paNa vi, aguruyalahuyA vi.. gurulaghu che ane agurulaghu paNa che. 290.0-se keNadeNaM ? . 290. pra. he bhagavan / tenuM zuM kAraNa ? 290. u0-goyamA ! davvalesa paDuca tatiyapaeNaM, bhAva- 290. u0-he gautama ! dravyalezyAnI apekSAe trIjA padavaDe nA. lessaM paDuca cautthapadeNaM, evaM jAva-sukkalessA. jANavU arthAt dravyalezyAnI apekSAe kRSNalezyA gurulaghu che ane bhAvalezyAnI apekSAe cothA padavaDe jANavU-bhAvalezyAnI apekSAe kRSNalezyA agurulaghu che. e pramANe yAvat-zuklalezyA sudhI jANavU. 291.-divI-dasaNa-NANa-uNNANa-sanAo cautthapadeNaM 291.-tathA dRSTi, darzana, jJAna, ajJAna ane saMjJAne cothA tavvAo. hevillA cattAri sarIrANeyavvA tatieNaM padeNaM. kammayA padavaDe agurulaghu jANavAM. heThaLanAM cAra zarIra trIjA padavaDe gurulaghu cautthaeNaM padeNaM. maNajogo, vaijogo cautthaeNaM padeNaM, kAyajogo jANavAM. kArmaNa zarIrane cothA padavaDe agurulaghu jANavU. manatatieNaM padeNaM. sAgArovaogo, aNAgArovaogo cautthapadeNaM. yoga-mana, vacanayoga-zabda, sAkAra upayoga ane nirAkAra savvadavvA, savvapaesA, savyapajavA jahA poggalatthikAo. tIyaddhA, upayoga; e badhA cothA padavaDe agurulaghu jANavA. tathA kAyayogaaNAgayaddhA, savvaddhA cauttheNaM padeNaM. zarIra, trIjA padavaDe gurulaghu jANavo. sarva dravyo, sarva pradezo ane sarva paryavo pudgalAstikAyanI peThe jANavA. atItakALa, anAgata kALa ane sarvakALa cothA padavaDe agurulaghu jANavA. 1. aSTamoddezakAnte vIryam uktam , vIryAcca jIvA gurutvAdi AsAdayanti iti gurutvAdipratipAdanaparaH, tathA saMgrahiNyAM yaduktam 'gurue' tti tatpratipAdanaparazca navamoddezakaH, tatra ca sUtram-'kahaM gaM' ityAdi. 'guruattaM' ti gurukatvam azubhakarmopacayarUpam--adhastAd gamanahetubhUtam, laghukatvaM gauravaviparItam. 'evaM AulIkareMti' ti iha 'evam' zabdaH pUrvoktA'bhilApasaMsUcanArthaH, sa ca evam:'kaha NaM bhaMte ! jIvA saMsAraM AulIkaroti ? goyamA ! pANAivAeNaM ityAdi. evam-uttaratrA'pi. tatra 'AulIkareMti' tti pracurIkurvanti karmabhirityarthaH. 'parittIkareMti' tti stokaM kurvanti karmabhireva. 'dIhIkareMti' ti dIrgha pracurakAlam ityarthaH. 'hassIkareMti' tti alpakAlam ityarthaH. 'aNupariyaTTAMta' tti paunaHpunyena bhramanti ityarthaH. 'vIivayaMti' vyatibrajanti vyatikrAmanti ityarthaH. 'pasatthA cattAri' tti laghutva-parItatva-hasvatva-vyativrajanadaNDakAH prazastAH, mokSA'GgatvAt. 'appasatthA cattAri' tti gurutvA-''kulatva-dIrghatvA-'nuparivartanadaNDakA aprazastAH, amokSAGgatvAd iti. gurutva-laghutvA'dhikArAd idamAha-'sattame gaM' ityAdi. iha ca iyaM guru-laghuvyavasthAH"nicchayao savvaguruM savvalahuM vA na vijae davvaM, vavahArao u jujjar3a bAyarakhaMdhesu na'NNesu . agurulaha cauphAsA arUvidavyA ya hoti nAyavvA, sesAo aDaphAsA gurulahuyA nicchayaNayasa." 'cauphAsa' tti sUkSmapariNAmAni, 'aTTaphAsa' tti bAdarANi. gurulaghuvyaM rUpi, agurulaghudravyaM tu arUpi, rUpi ca iti. vyavahAratastu gurvAdIni catvAryapi santi, tatra ca nidarzanAniH-gururlASTo'dhogamanAt. laghudhUma UrdhvagamanAt. gurulaghurvAyustiryagagamanAt agurulaghu AkAzaM tatsvabhAvatvAd iti. etAni cA'vakAzAntarAdisUtrANi etadgAthA'nusAreNA'vaga 1. mUlacchAyAH-gautama ! gurukalaghukadravyANi pratItya no gurukaH, no laghukaH, gurukalaghukaH, no agurukalaghukaH, agurukalaghukadravyANi pratItya no gurukaH, no laghukaH no gurukaladhukaH, agurukalaghukaH. samayAH, karmANi ca caturthapadena. kRSNalezyA bhagavan ! ki gurukA yAvat-agurukalaghukA ! gautama | no gurukA, no laghukA, gurukalaghukA api, agurukalaghukA api. tat kenArthena ! gautama ! dravyalezyAM pratItya tRtIyapadena, bhAvalezyA pratItya caturthapadena, evaM yAvat-zuklalezyA. dRSTi-darzana-jJAna-ajJAna-saMjJAzcaturthapadena netavyAH, adhastanAni catvAri zarIrANi jJAtavyAni tRtIyena padena. kArmaNaM caturthakena padena, manoyogaH, vacoyogazcaturthaMkena padena. kAyayogastRtIyena padena. sAkAropayogaH, anAkAropayogacaturthapadena. sarvadravyANi, sarvapradezAH, sarvaparyavAH yathA pudgalAstikAyaH. atItAddhA, anAgatAddhA, sarvAddhA caturthena padenaH-anu. 1. pra. chAyAH-nizcayataH sarvaguru sarvalaghu vA na vidyate dravyam , vyavahAratastu yujyate bAdaraskandheSu nAnyeSu. 2. agurulaghavaH catuHsparzAH arUpidravyANi ca bhavanti jJAtavyAni, zeSAstu aSTasparzA gurulaghukA nizcayanayasyaH-anu. 26 bha* sU. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 9. udAharaNa. ntavyAni, tadyathAH-"uvAsa-vAya-ghaNaudahi-puDhavi-dIvA ya sAgarA vAsA, neraIyAI asthiya samayA kammAiM lesAo. diTTI-dasaNanANe sannA-sarIrA ya joga-uvaoge, davya-paesA pajjava tIyA AgAmi savvaddha"tti. 'veubviya-teyAI paDucca tti nArakA vaikriya-jasazarIre pratItya garuka-laghukA eva, yato vaikriya-taijasavargaNAtmake te, etAzca gurulaghukA eva. yadAha:-"orAliya-ve bviya AhAraMga teya gurulahudavva" ti. 'jIvaM ca kammaNaM ca paDucca' tti jIvA'pekSayA, kArmaNazarIrA'pekSayA ca nArakA agurulaghukA eva. jIvasyA'rUpitvenA'gurulaghutvAt , kArmaNazarIrasya ca kArmaNavargaNAtmakatvAt , kArmaNavargaNAnAM cA'gurulaghutvAt. Aha ca:-"kammaMga-maNa-bhAsAI eyAI agurulahuAI" ti. 1. AThamA uddezakane cheDe vIrya saMbaMdhI hakIkata kahI che. ane jIvo vIryathI bhArepaNuM vagere pAme che mATe have 'bhArepaNuM' vagerenuM pratipAdana karavA tathA AgaLa AvelI saMgrahagAthAmA je [ 'gurue'tti] e pada kayuM che, tenuM pratipAdana karavA A navamo uddezaka zaru thAya che. ane temAM sUtra A che:gurutva. [kahaM gaM' ityAdi.]['guruattaM ti] mArepaNuM arthAt nIce javAmA kAraNabhUta ane naThArAM karmanA upacayarUpa je, te 'bhArepaNu' jANavU. bhArepaNAthI ulaTuM te haLavApaNuM jANavu. ['evaM AulIkarenti'tti] A sthaLe je 'evaM' zabda mUkyo che tenuM kAraNa e che ke, e pramANe-pUrvanI peThe-ahIM paNa pATha kahevo. jemake; ['kaha NaM bhaMte ! jIvA saMsAraM AulIkareMti ? goyamA ! pANAivAeNaM' ityAdi.] e pramANe nIce paNa samajavU. temA ['AulIkareMti' ti] karmavaDe saMsArane pracura kare che. [parittIkareMti'tti] karmavaDe saMsArane ocho kare che. [ 'dIhIkareMti' tti] saMsArane lAMbo-lAMbA kALavALo-kare che. ['hassIka reti' tti ] saMsArane TuMko-TuMkA kALavALo-kare che. ['aNupariyaTRti' ti] vAraMvAra saMsAramA bhame che. [ 'vIIvayaMti'tti] saMsArane oLaMge che. pisatthA cAra prazasta. cattAritti] haLavApaNuM, saMsArane ocho karavo, Tuko karavo ane oLaMgavo, e cAra daMDaka prazasta che. kAraNa ke te cAravAnAM mokSanAM aMgarUpa che. cAra baprazasta. ['apyasatthA cattAri' ti] bhArepaNuM, saMsArane pracura karavo, lAMbo karavo, ane temA rakhaDavU, e cAra daMDaka aprazasta che. kAraNa ke te cAravAnAM mokSanAM aMgarUpa nathI. gurutva ane laghutvano adhikAra hovAthI A sUtra kahe chaH-['sattameNaM' ityAdi.] A sthaLe guru-bhAre-ane laghu-haLavA-nI vyavasthA A nimaya bhane pramANe cha:-"nizcayanayanI apekSAe sauthI bhAre ane sauthI haLavaM koi dravya-vastu-nathI. paNa vyavahAranayanI apekSAe bAdara (sthUla) skaMdhomAM sauthI mArevyavahAra paNuM ane sauthI haLavApaNuM rahe cha paNa bIjAmAM te nathI." "je dravyo cAra sparzavALA hoya che ane je dravyo arUpI hoya che te badhA agurulaghu hoya che. tathA bAkInAM ATha sparzavALA je dravyo che te badhAM gurulaghu che. ema nizcayanayanuM mata che" ['cauphAsa' tti] eTale sUkSma parimANavALAM, ['aThThaphAsa'tti] bAdara-sthUla-moTA. je dravya gurulaghu hoya che te rUpavALu hoya che ane je dravya agurulaghu hoya che te rUpavALu hoya che ane rUpa vinAnu paNa hoya che. vyavahArathI to cAre jAtanAM-guru, laghu, gurulaghu ane agurulaghu-dravyo hoya che. te saMbaMdhe A pramANe udAharaNo chaH-Tephu e bhAre-guru-vastu che. kAraNa ke teno nIce javAno svabhAva che. dhUmADo e haLavo-laghu-padArtha che. kAraNa ke teno uMce javAno svabhAva che. vAyu gurulaghu padArtha che, kAraNa ke teno tIracchA javAno svabhAva che. AkAza e agurulaghu dravya che. kAraNa ke teno tevo svabhAva che. avakAzAMtara vagaire saMbaMdhenA e sUtro A gAthAne anusAre jANavA. te A pramANe:-"avakAza, vAyu, ghanodadhi, pRthivI, dvIpa, sAgaro, kSetro, nairayikAdi, astikAya-dharmAstikAyAdi, samayo, karmoM, lezyA" "dRSTi, darzana, jJAna, saMjJA, zarIra, yoga, upayoga, dravya, pradeza, paryava, atItakALa, AgAmikALa ane sarvakALa." kriya bhane tejasa. ['veunvia-teyAI paDDucca' tti] vaikriya ane taijasa zarIranI apekSAe nArako gurulaghuko ja che. kAraNa ke te banne-vaikriya ane taijasa zarIra, vaikriya ane taijasa vargaNAnA banelAM che ane te vargaNAo gurulaghu ja che. kayuM che ke, "audArika, vaikriya, AhAraka ane taijasa; enadhI jIva bhane kArmaNa. vargaNAo gurulaghu che" ['jIvaM ca kammaNaM ca paDucca' ti] jIva ane kArmaNa zarIranI apekSAe nArako agurulaghuko ja che. kAraNa ke jIva arUpI che mATe agurulaghu che tathA kArmaNa zarIra, kArmaNa vargaNAogeM banelaM che ane kArmaNa vargaNAo agurulaghu che mATe kArmaNa zarIra paNa agurulaghu che. kaj che ke, "kArmaNa, mana, ane bhASA-zabda; e badhI vargaNAo agurulaghu che". . 2. 'NANattaM jANiyavvaM sarIrehiM ti yasya yAni zarIrANi bhavanti tasya tAni jJAtvA'surAdisUtrANi adhyeyAni iti hRdayam, tatra asurAdidevA nArakavad vAcyAH. pRthivyAdayastu audArika-taijase pratItya gurulaghavaH. jIvam , kArmaNaM ca pratItyA'gurulaghavaH. vAyavastu audArika-vaikriya-taijasAni pratItya gurulaghavaH. evaM paJcendriyatiryaJco'pi. manuSyAstu audArika vaikriya-taijasA-''hArakANi pratItya iti. 'dhammatthikAe' tti iha 'yAvat' karaNAt 'ahammasthikAe, AgAsasthikAe' tti dRzyam. 'cautthapaeNaM' ti ete 'agurulahu' ityanena padena vAcyAH. zeSANAM tu niSedhaH kAryaH. dharmAstikAyAdInAm arUpitayA'guruladhutvAd iti. pudgalAstikAyasUtre uttaraM nizcayanayA''zrayam, ekAntagurulaghunostanmatenA'bhAvAt. 'guruya-lahuyadavvAI' ti audArikAdIni catvAri. 'aguruya-lahuyadavyAI ti kArmaNAdIni. 'samayA' kammANi ya cautthapaeNaM ti samayA amUrtAH, karmANi ca kArmaNavargaNAtmakAni iti agurulaghutvam eSAm, 'davvalessaM paDucca taiyapaeNaM' ti dravyataH kRSNalezyA audArikAdizarIravarNaH, audArikAdikaM ca 'gurulaghu' iti kRtvA'nena tRtIyavikalpena vyapadezyA. bhAvalezyA tu jIvapariNatiH, tasyAzcA'mUrtatvAd 'agurulaghu' ityanena vyapadezaH. ityata Aha:-'bhAvalessaM paDucca causthapaeNaM' ti 'divI-dasaNa' ityAdi. dRSTayAdIni jIvaparyAyatvenA'gurulaghutvAd agurulaghulakSaNena caturthapadena vAcyAni. ajJAnapadaM tu iha jJAnavipakSatvAd adhItam , anyathA dvAreSu jJAnapadameva dRzyate. 'hedilla' tti audArikAdIni, 'taiyapaeNaM' ti gurulaghupadena, gurulaghuvargaNAtmakatvAt. 'kammayA cautthapaeNaM' ti agurulaghudravyAtmakatvAt kArmaNazarIrANAm. manoyoga-vAgyogau caturthapadena vAcyau, tadvyANAm agurulaghutvAt. kAyayogaH kArmaNavarjastRtIyena, gurulaghutvAt tadrvyANAm iti. 'savvadavva' ityAdi. sarvadravyANi dharmAstikAyA''dIni, 1. jUo pR. 8 muM:-anu. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 9. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 203 sarvapradezAstepAgeva nirvibhAgA aMzAH, sarvaparyavA varNo-payogAdayo dravyadharmAH; ete pudgalAstikAyavad vyapadezyAH. gurulaghutvena, agurulaghutvena yetyarthaH, yataH sUkSmANi, amUrtAni ca dravyANi agurulaghUni, itarANi tu gurulaghuni, pradezAH, paryavAstu tattadrvyasaMbandhitvena tattatsvabhAvA iti. 2. [NANattaM jANiavvaM sarIrehiM' ti] jene jeTalAM zarIro hoya, tene teTalA jANIne asuravagere saMbaMdhe sUtro kahevA e tAtparya cha. temA asura vagere devo nAraka jIvonI peThe kahevA. ane pRthivI bagerenA jIvo to audArika tathA taijasa zarIranI apekSAe asurAdi. gurulaghu jANavA. ane jIva tathA kArmaNa zarIranI apekSAe agurulaghu jANavA. vaLI vAyunA jIvone to audArika, vaikriya ane taijasa zarIranI apekSAe gurulaghu jANavA. e pramANe paMceMdriyatiyeco paNa jANavA. manuSyone to audArika, vaikriya, taijasa ane AhAraka zarIranI apekSAe gurulaghu' jANavA. ['dhammatthikAe'tti] ahIM 'yAvat' zabda mUkelo hovAthI 'adharmAstikAya, AkAzAstikAya' ema dharmAstikAyAdi. jANavU. ['cautthapaeNaM' ti] 'agurulaghu' e pramANenA cothA padavaDe teo kahevA. ane bAkInA padovaDe teone na kahevA. kAraNa ke dharmAstikAya vagere arUpI hovAthI agurulaghu dravyo che. pudgalAstikAyanA sUtramA to je uttara dIdho che te nizcayanayane AzrIne dIdho che. kAraNa ke tenA (nizcaya nayanA ) mate koi paNa cIja sauthI haLavI ke sauthI bhAre nathI. [ 'guruyalahuyabvAI' ti] audArika vagere cAra dravyo, ['agurulahuyadavvAI' ti ] nizcayanaya. kArmaNa vagere dravyo. [ 'samayA, kammANi ya cautthapaeNaM' ti ] samayo amUrta che mATe agurulaghu che ane karmo, kArmaNa vargaNAnAM banelA che mATe aguru- samayAdi. laghu che. [davvalessaM paDucca taiyapaeNaM' ti] audArika zarIra vagereno je kALo varNa te dravya kRSNalezyA che. ane audArikAdika gurulaghu kathu che mATe dravya dravyalezyA. kRSNalezyA trIjA padathI kahevI arthAt gurulaghu kahebI, bhAvalezyA to jIvano pariNAma che ane te amUrta che mATe 'agurulaghu' e pramANenA cothA bhAvalezyA. padavaDe kahevI-agurulaghu kahevI. mATe kahe che ke, ['bhAvalessaM paDuca cautthapaeNaM' ti ] [ 'diTThI-dasaNa' ityAdi.] dRSTi vagere, jIvanA paryAyarUpa dRSTi vagere. che mATe agurulaghu che, ane tethI teone 'agurulaghu' e pramANenA cothA padavaDe kahevA. jJAnathI viparIta hovAthI ahIM ajJAnapada kayuM che. nahIM to dvAramA jJAnapada ja dekhAya che, paNa ajJAnapada nathI. ['hechicha' tti] audArika vagere ['taiyapaeNaM' ti] 'gurulaghu' e pramANenA trIjA padavaDe kahevAM- audArikAdi. gurulaghu kahebAM. kAraNa ke te gurulaghu vargaNAnAM banelAM che. ['kammayA cautthapaeNaM' ti] kArmaNa zarIro cothA padavaDe agurulaghu-kahevA. kAraNa ke kArmaNa zarIronI banAvaTa agurulaghu vargaNAothI thaelI che. tathA manoyoga-mana-ane vAgyoga-vacanayoga-zabda-cothA padavaDe-agurulaghu-kahevA. kAraNa ke te bannenI banAvaTa agurulaghu aNuothI thaelI che. kArmaNa sivAyano kAyayoga bIjA padavaDe-gurulaghu-kahevo. kAraNa ke, tenA dravyo gurulaghu che. ['savvadvva' ityAdi.] dharmAstikAya vagere dravyo, sarva pradezo eTale te dravyonA ja bhAga na thai zake tevA aMzo, varNa ane upayoga sarva dravya. vagere dravyanA dharmo te sarvaparyavo; e badhA pudgalAstikAyanI peThe kahevA-gurulaghu ane agurulaghu kahevA. kAraNa ke je dravyo sUkSma ane amUrta che te agurulaghuche ane je bIjAM dravyo-bAdara-sthUla ane mUrta-che te gurulaghu jANavAM. pradezo ane paryavo to te te dravyanA saMbaMdhI hovAthI te te pradeza bhane paryava. dravyanA svabhAvavALA jANavA. nirgrantha. 292. pra0-se NUNaM bhaMte ! lApaviyaM, appicchA, amucchA, 292. pra0--he bhagavan ! lAghava, ochI icchA, amUrchA, aagehI, apaDibaddhayA samaNANaM NiggaMthANaM pasatthaM ? nAsakti ane apratibaddhatA; e badhuM zramaNa nigraMthone mATe prazasta che: 292. u0-haMtA, goyamA ! lAghaviyaM, jAva-pasatthaM. 292. u0--he gautama! hA, lAghava, ane yAvat-aprati baddhatA; e badhuM nigraMthone mATe prazasta che. 293. pra0-se NaNaM bhaMte / akohattaM, amANattaM, amAyattaM, 293. pra0--he bhagavan ! akrodhapaj, amAnapaNuM, akapaTaalobhattaM samaNANaM NiggaMthANaM pasatthaM ? paNuM ane alobhapaNuM; e badhuM zramaNa nigraMthone mATe prazasta che ? 293. u0--haMtA, goyamA ! akohattaM, amANattaM; jAva- 293. u0-he gautama ! hA, akrodhapaNuM, amAnapaNuM ane pasatyaM. yAvat-e badhuM prazasta che. 294. pra0-se guNaM bhaMte ! kaMkhapadose NaM khINe samaNe 294.pra0--he bhagavan ! kAMkSApradoSa kSINa thayA pachI zramaNa NiggaMthe aMtakare bhavati ? aMtimasarIrie vA ? bahumohe vi ya NaM nigraMtha aMtakara ane aMtimazarIravALo thAya ! athavA pUrvanI avapudi viharittA, aha pacchA saMvuDe kAlaM karei, tato pacchA sthAmA bahumohavALo thai vihAra kare ane pachI saMvRta (saMvaravALo) sijhati, bujjhai, muccai, jAva-aMtaM karei ? thaine kALa kare to pachI siddha thAya, yAvat-sarva duHkhanA nAzane kare ! 294. u0--haMtA, goyamA ! kaMkhapadose khINe, jAva-aMtaM 294. u0--he gautama! hA, kAMkSApradoSa kSINa thayA pachI karei. yAvat-sarva duHkhanA nAzane kare. 3. gurulaghutvAdhikArAd idamAhaH-se guNaM' ityAdi. 'lApaviyaM ti lAghavameva lAghavikam-alpopadhitvam, 'appiccha' tti alpo'bhilASa AhArAdiSu, 'amuccha' tti upadhau asaMrakSaNA'nubandhaH, 'agehi' tti bhojanAdiSu paribhogakAle'nAsaktiH , apratibaddhatA 1. mUlacchAyAH-tad nUnaM bhagavan ! lApavikam, alpecchA, amUrchA, agRddhiH, apratibaddhatA zramaNAnAM nigranthAnAM prazastam ? hanta, gautama | lApavi. kam , yAvat-prazastam. tad nUnaM bhagavan ! akodhatvam , amAnakham , amAyatvam , alobhatvaM dhamaNAnAM nirgranthAnAM prazastam ! hanta, gautama | akodhatvam, amAnatvam, yAvat-prazastam. tad nUnaM bhagavan ! kAhApradoSe kSINe dhamaNo nirgranthaH antakarobhavati, antimazarIrako vA (bhavati) bahumohazcApi pUrva vihatya atha pazcAt saMvRtaH kAlaM karoti, tataH pazcAt sidhyati, budhyate, mucyate, yAvat-antaM karoti ! hanta, gautama! kAhApradoSekSINe yAvat-antaM karotiH-anu. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 1.-uddezaka 9. lAghavikAdi. kAMkSApradoSa. svajanAdiSu snehA'bhAvaH; ityetat 'paJcakam' iti gamyam. zramaNAnAM nirgranthAnAM prazastaM sundaram , athavA lAghavikaM prazastam. kathaMbhUtam / ityAhaH-'appicchA' alpecchArUpam ityarthaH, evam itarANyapi padAni. uktA lAghavikasya prazastatA, tacca krodhAdyabhAvA'vinAbhUtam , iti krodhAdidoSA'bhAvaprazastatA'bhidhAnArtham , krodhAdidoSA'bhAvA'vinAbhUtakAGkSApradoSakSayakAryA'bhidhAnArthaM ca krameNa sUtre, vyakte ca. navaram:kAGkSA darzanA'ntaragrahaH, gRddhirvA; saiva prakRSTo doSaH kAGkSApradoSaH, kAGkSApradveSaM vA rAga-dveSau ityarthaH. 3. gurulaghutvano adhikAra hovAthI have A sUtra kahe cha:-[ se NUNaM' ityAdi.] ['lAdhaviyaM ti] haLavApaNuM.-ochI upadhivALAparyu, ['appiccha' tti ] AhAra vageremA ochI icchA, ['amuccha'tti] upadhine sAcavavA mATenI cIvaTa-kALajI-nahIM, [ 'agehi tti ] bhojana vageremA jamavAne vakhate alaMpaTapaNuM, svajana vageremA apratibaddhapaNu-snehano abhAva; e pAMcavAnAM zramaNa nigraMthone mATe sArAM che. athavA zramaNone lAghavika sAraM che. te lAgha vika kevu cha ? to kahe che ke, [ 'appicchA' ] ochI icchArUpa. e pramANe bIjAM paNa pado jANavAM. AgaLa lAghavikarnu prazastapaNuM kahyu, ane te lAghavika tyAre ja hoi zake che, jyAre krodha vagereno abhAva hoya. mATe have krodha vagere doSonA abhAvanI prazaMsA karavA ane krodha vagere doSonA abhAva sivAya na banI zake tevU kAMkSApradoSanA kSayarnu kArya che mATe tene kahevA kramapUrvaka be sUtra kahe che. ane te banne sUtra spaSTa che. vizeSa e ke, kAMkSA eTale bIjA matamA Agraha athavA Asakti. ane tadrUpa je moTo doSa te kAMkSApradoSa athavA kAMkSA eTale rAga ane pradveSa eTale dveSa. bIjA matavALA viSe praznottara. 295. pra0--aNNautthiyA NaM bhaMte ! evaM AikkhaMti, 295. pra0-he bhagavan ! anyatIrthiko A pramANe kahe evaM bhAsaMti, evaM paNNaveMti, evaM parUveti-evaM khalu ege jIve che, A pramANe bhASe che, A pramANe jaNAve che ane A pramANe egeNaM samaeNaM do AuyAiM pakareti. taM jahAH-ihamaviyAugaM ca, prarUpe che ke, eka jIva eka samaye be AyuSya kare che. te A parabhaviyAugaM ca; jaM samayaM ihabhaviyAuM pakareti, taM samayaM parabha- pramANe:-A bhavanuM AyuSya ane para bhavanuM AyuSya. je samaye viyAuM pakareti; jaM samayaM parabhaviyAugaM pakareti, taM samayaM ihabha- A bhavanuM AyuSya kare che te samaye para bhavanuM AyuSya kare che viyAugaM pakareti; ihabhAviyAugassa pakaraNayAe parabhaciyAugaM ane je samaye para bhavanuM AyuSya kare che te samaya A bhavanuM AyuSya pakareti, parabhaviyAuyassa pakaraNayAe ihabhAviyAuM pakareti; evaM kare che-A bhavanuM AyuSya karavAthI para bhavatuM AyuSya kare che ane khalu ege jIve egeNaM samaeNaM do AuyAI pakareti. taM para bhavarnu AyuSya karavAthI A bhavanuM AyuSya kare che. e pramANe jahAH-ihabhaviyAugaM ca, parabhaviyAugaM ca. se kahameyaM bhaMte ! eka jIva eka samaye be AyuSya kare che-A bhavanuM AyuSya ane para bhavanuM AyuSya. he bhagavan ! te e e pramANe kevI rIte che ? 295. u0-goyamA / jaMNaM te annautthiA evaM Ai- 295. u0--he gautama ! anyatIrthiko je e pramANe kahe che kkhaMti, jAva-parabhAviyAugaM ca. je te evaM Ahesu micchA te evaM yAvat-para bhavanuM AyuSya. teoe je e pramANe kartuM che te khoTuM AhiMsu. ahaM puNa goyamA! evaM AikkhAmi, jAva-parUvemi. kahuM che. vaLI he gautama ! huM e pramANe kahuM chu yAvat-prarUpuM chu evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM egaM AugaM pakarei, taM jahA:- ke, eka jIva eka samaye eka AyuSya kare che. ane te A ihabhaviAugaM vA, parabhaviAugaM vA; jaM samayaM ihabhaviyAugaM bhavatuM AyuSya kare che athavA para bhavatuM AyuSya kare che. pakareti, No taM samayaM paramaviyAugaM papharoti; jaM samayaM parabhaviyA- je samaye A bhavanuM AyuSya kare che. te samaye para bhavana ugaM pakaroti; No taM samayaM ihabhaviyAugaM pakaroti; ihabhaviyAugassa AyuSya nathI karato ane je samaye para bhavanuM AyuSya kareche te samaye pakaraNatAe No parabhaviyAugaM pakaroti, parabhaviyAuyassa pakaraNatAe A bhavanuM AyuSya karato nathI. tathA A bhavanuM AyuSya karavAthI para No ihabhaviyAugaM pakareti; evaM khalu ege jIve egeNaM samayeNaM bhavanuM AyuSya karato nathI ane para bhavanuM AyuSya karavAthI A bhavana ega AugaM pakareti. taM jahA:-ihabhaviyAugaM vA, AyuSya karato nathI. ane e pramANe eka jIva eka samaye eka parabhaviyAugaM vA, AyuSya kare che-A bhavanuM AyuSya athavA para bhavarnu AyuSya. sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ! tti bhagavaM goyame jAva-viharati. he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe cha ema kahIne bhagavaMta gautama yAvat-vihare che. evaM? 1. mUlacchAyAH-anyatIrthikA bhagavan ! evamAkhyAnti, evaM bhASante, evaM prajJApayanti, evaM prarUpayanti-evaM khalu eko jIvaH ekena samayena dve AyuSI prakaroti, tadyathAH-ihabhavAyuH, parabhavAyuzca. yaM samayam ihabhavAyuH prakaroti, taM samayaM parabhavAyuH prakaroti; yaM samayaM parabhavAyuH prakaroti, taM samayam ihabhavAyuH prakaroti. ihabhavAyuSkasya prakaraNatayA parabhavAyuSkaM prakaroti, parabhavAyuSkasya prakaraNatayA ihabhavAyuSkaM prakaroti. evaM khalu eko jIvaH ekena samayena dve AyuSI prakaroti. tadyathAH-ihabhavAyuzca, parabhavAyuzca. tat kathamevaM bhagavan ! etat ? gautama ! yat te anyatIrthikA evam AkhyAnti, yAvat-parabhavAyuSkaM ca. ye te evamAhuH, mithyA te evamAhuH. ahaM punargautama ! evam AkhyAmi, yAvat-prarUpayAmi, evaM khalu eko jIvaH ekena samayena ekam AyuSkaM prakaroti. tadyathA:-ihabhavAyuSkaM vA, parabhavAyuSkaM vA. yaM samayam ihabhavAyuSkaM prakaroti, no taM samayaM parabhavAyuSpha prakaroti. yaM samayaM parabhavAyuSkaM prakaroti, no taM samayam ihabhavAyuSkaM prakaroti. ihabhavAyuSkasya prakaraNatayA no parabhavAyuSkaM prakaroti, parabhavAyuSkasya prakaraNatayA no ihabhavAyupkaM prakaroti. evaM khala eko jIvaH ekena samayena ekam AyuSkaM karoti. tadyathAH-ihabhavAyukaM vA, parabhavAyuSvaM vA. tadevaM bhagavan / tadevaM bhagavan ! iti bhagavAn gautamo yAvat-viharatiH-anu. Jain Education international Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 9.. sthaviro ane Arya zrIkAlAsyaveSiputra anagAra. 296.-'te NaM kAle NaM, te NaM samae NaM pAsAvacijje kAlA- 296.-te kAle, te samaye pArzvanAthanA vaMzamAM thaela kAlAsyasavesiyaputte NAma aNagAre jeNeva therA bhagavaMto teNeva uvAgacchati, veSiputra nAmanA anagAre je tarapha sthavira bhagavaMto hatA, te tarapha uvAgacchittA there bhagavate evaM vayAsI: therA sAmAiyaM na yANaMti; jaine te sthavira bhagavaMtone A pramANe kA keH- he sthaviro! therA sAmAiyassa aTTha Na yANaMti, therA paJcakkhANaM Na yANati, tame sAmAyika jANatA nathI, sAmAyikano artha jANatA nathI. therA paJcakkhANassa aTuM na yAti; therA saMjamaM na yANaMti, therA saM- tame paccakkhANa jANatA nathI, paJcakkhANano artha jANatA nathI. jamassa aTuM na yANaMti; therA saMvaraMNa yANati, therA saMvarassa aTuM- saMyamane jANatA nathI, saMyamanA arthane jANatA nathI. saMvara jANatA na yANaMti: therA vivagaM na yANati, therA vivegassa aTuM Na yANaMti; nathI, saMvaranA arthane jANatA nathI. tame viveka jANatA nathI, therA viussaggaM Na yANaMti, therA viussaggassa aTuM na yANaMti. vivekanA arthane jANatA nathI. vyutsargane jANatA nathI ane tae NaM te therA bhagavaMto kAlAsavesiyaputtaM aNagAraM evaM vadAsI:- vyutsarganA arthane jANatA nathI. tyAre te sthavira bhagavaMtoe kAlAsyajANAmo NaM ajo | sAmAiyaM, jANAmo NaM ajjo ! sAmAiyassa veSiputra nAmanA anagArane A pramANe kAM ke, he Arya ! sAmAaTuM, jAva-jANAmo NaM ajjo ! viussaggassa aTuM. yikane jANIe chIe ane sAmAyikanA arthane jANIe chIe yAvat he Arya! vyutsargane jANIe chIe ane vyutsarganA arthane jANIe chIe. 297. prao--tate NaM se kAlAsavesiyaputte aNagAre te there 297. pra0--tyAre te kAlAsyaveSiputra nAmanA anagAre te bhagavaMte evaM vayAsI:-jai NaM ajo! tubbhe jANaha sAmAiaM, sthavira bhagavaMtone A pramANe kayu ke, he Aryo! jo tame sAmAjANaha sAmAiyassa aTTha, jAva-jANaha viussaggassa aTuM. ke bhe yikane, sAmAyikanA arthane ane yAvat-vyutsarganA arthane jANo ajjo ! sAmAie, ke bhe ajjo! sAmAiyassa ave. jAva-ke bhe cho, to he Aryo ! sAmAyika e zu? sAmAyikano artha ezuM ane viussaggassa aTThe ? yAvat-he Aryo ! vyutsargano artha e zu? 297. u0-tae NaM therA bhagavaMto kAlAsavesiyaputtaM aNa- 297. u0--tyAre te sthavira bhagavaMtoe te kAlAsyaveSiputra gAraM evaM vayAsI:-AyA Ne ajjo ! sAmAie, AyA Ne ajjo! nAmanA anagArane A pramANe karvA ke, he Arya! amAro AtmA sAmAiyassa aTTe, jAva-viussaggassa adve. e sAmAyika che ane e ja sAmAyikano artha che tathA yAvat-e ja vyutsargano artha paNa che. - 298. pra0--tae NaM se kAlAsavesiyaputte aNagAre there 298. pra0-yAra pachI te kAlAsyaveSiputra nAmanA anabhagavate evaM vadAsI:-jai bhe ajjo ! AyA sAmAie, AyA gAre te sthavira bhagavaMtone A pramANe kayu ke, he Aryo ! jo sAmAiyassa adve, evaM jAva-AyA viusaggassa aTTe, avahaTTa AtmA e sAmAyika che, AtmA e sAmAyikano artha che ane e koha-mANa-mAyA-lobhe ki aTuM ajjo ! garahaha ! pramANe yAvat-AtmA e vyutsargano artha che, to tame krodha, mAna, mAyA ane lobhano tyAga karI zA mATe te krodha vagere niMdo cho? 298. u0--kAlAsavesiyaputta ! saMjamaTThayAe. 298. u0--he kAlAsyaveSiputra! saMyamane mATe ame kodhAdikane niMdIe chIe. 1. mUlacchAyAH-tasmin kAle, tasmin samaye pArthApatyIyaH kAlAsyaveSI putro nAma anagAro yenaiva sthavirA bhagavantaH, tenaiva upAgacchati, upAgamya sthavirAn bhagavata evamavAdItaH sthavirAH ! sAmAyikaM na jAnanti, sthavirAH! sAmAyikasya artha na jAnanti, sthviraaH| pratyAkhyAnaM na jAnanti, sthviraaH| pratyAkhyAnasya artha na jAnanti, sthavirAH! saMyamaM na jAnanti, sthavirAH / saMyamasya artha na jAnanti, sthavirAH / saMvaraM na jAnanti, sthavirAH / saMvarasya artha na jAnanti, sthavirAH / vivekaM na jAnanti, sthavirAH! vivekasya artha na jAnanti, sthavirAH! vyutsarga na jAnanti, sthviraaH| vyutsargasya artha na jAnanti. tataste sthavirA bhagavantaH kAlAsyaveSikaputramanagAramevamavAdiSuH-jAnImaH Arya ! sAmAyikam , jAnImaH Arya | sAmAyikasya artham , . yAvat-jAnImaH aary| bhyutsargasya artham. tataH sa kAlAsyaveSikaputro'nagAraH tAn sthavirAn bhagavata evamavAdItaH-yadi Arya ! yUrya jAnIta sAmAyi. kam jAnIta sAmAyikasya ardham , yAvat-jAnIta vyutsargasya artham. kiM bhavatAm Arya ! sAmAyikam ? kiM bhavatAm Arya ! sAmAyikasya arthaH ? kiMbhatAm Arya ! bhyutsargasya arthaH / tataste sthavirA bhagavantaH kAlAsyaveSikaputramanagAramevamavAdipu:-AtmA asmAkam Arya ! sAmAyikam , AtmA asmAkam Arya ! sAmAyikasya arthaH, yAvat-vyutsargasya arthaH. tataH sa kAlAsyaveSikaputro'nagAraH sthavirAn bhagavata evamavAdIta:-yadi bhavatAm Arya / AtmA sAmAgikam , AtmA sAmAyikasya arthaH, evaM yAvat-vyutsargasya arthaH, apahatya krodha-mAna-mAyA-lobhAn , kimartha Arya / garhata ? kAlAsyaveSikaputra ! saMyamArthatayAH-anu. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 9. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. . 207 299.pra0-'se bhaMte ! kiM garahA saMjame ? agarahA saMjame? 299. pra0--he bhagavaMto ! zuM gahIM (niMdA) e saMyama che ke agahI e saMyama che ? 299. u0--kAlAsavesiyaputta ! garahA saMjame, No agarahA 299. u.---he kAlAsyaveSiputra ! gahIM e saMyama che. paNa saMjame. garahA vi ya NaM savvaM dosaM paviNeti, savvaM bAliyaM pa- agardA e saMyama nathI. gahIM badhA doSono nAza kare che-AtmA sarva riNAe. evaM kha Ne AyA saMjame uvahite bhavati, evaM khu Ne mithyAtvane jANIne gardA dvArA badhA doSono nAza kare che ane e AyA saMjame uvacie bhavati, evaM khu Ne AyA saMjame uvahite pramANe amAro AtmA saMyamamA sthApita che, e pramANe amAro AtmA bhavati. saMyamamA puSTa che, e pramANe amAro AtmA saMyamamA upasthita che. 300.-ettha NaM se kAlAsavesiyaputte aNagAre saMbuddhe there bhagavaMte 300.-(ATaluM sAMbhaLyA pachI) ahIM te kAlAsyavepiputra acaMdati, NamaMsati, NamaMsittA evaM trayAsI:-eesi NaM bhaMte ! payANaM nagAra saMbuddha thayA ane temaNe te sthavira bhagavaMtone vAMdyA, namaskAra puci annANayAe, asavaNayAe, abohiyAe, aNabhigameNaM, adi- karyo. pachI te kAlAsyaveSiputra anagAre A pramANe kA ke, he TThANaM, asaANaM, assaANaM, avinAyANaM, avyogaDANaM, avo- bhagavaMto / pUrve-pahelA-e padone nahIM jANavAthI, zrutarahitapaNaM cchinnANaM, aNijjUDhANaM, aNuvadhAriANaM eamaTuM no sadahie, No hovAthI, abodhipaNuM hovAthI, anabhigama hovAthI, nahIM joelAM pattaie, No roie. iyANi bhaMte ! etesiM payANaM jANayAe, sava- hovAthI, ciMtavelAM na hovAthI, nahIM sAMbhaLavAthI, vizeSe nahIM NayAe, bohie, abhigameNaM, dihANaM, suANaM, suANaM, vinAyANaM, jANavAthI, kahelA nahIM hovAthI, anirNIta hovAthI, uddharelAM na vogaDANaM, vocchinnANaM, NijjUDhANaM, uvadhAriANaM eamaTuM saddahA- hovAthI ane e pado anavadhArita hovAthI e arthamAM meM zraddhA karI mi. pattiyAmi, roemi, evameaM se jaheyaM tumbhe vadaha. tae NaM na hatI, prIti karI na hatI, ruci karI na hatI; ane he bhagavaMto! te therA bhagavaMto kAlAsavesiyaputtaM aNagAraM evaM vayAsIH-sadahAhi hamaNA e pado jANyAM hovAthI, zrutasahitapaNuM hovAthI, bodhipaNu ajjo 1, pattiyAhi ajjo !, roehi ajo !, se jaheyaM amhe hovAthI, abhigama hovAthI, joelA hobAthI, ciMtavelAM hobAthI, vadAmo. tae NaM se kAlAsavesiyaputte aNagAre there bhagavate vaMdai, sAMbhaLyAM hovAthI, vizeSe jANyAM hovAthI, kahelA hobAthI, nirNIta namasai, namaMsittA evaM vadAsI:-icchAmi NaM bhaMte ! tubhaM aMtie hovAthI, uddharelA hovAthI ane e pado avadhArita hovAthI e arthacAujjAmAo dhammAo paMcamahavvaiyaM sapaDikamaNaM dhamma uvasaMpa- mAM huM zraddhA karuM chu, prIti karuM chu, ruci karuM cha-(he bhagavaMto!) jittA NaM viharittae. ahAsuhaM devaannuppiyaa| mA paDibaMdha. tae tame jema e kaho cho te e e pramANe che. tyAre te sthavira bhagavaMNaM se kAlAsavesiyaputte aNagAre there bhagavaMte vaMdai, namasai, toe kAlAsyaveSiputra anagArane A pramANe kA ke, he Arya! vaMdittA, namaMsittA cAujjAmAo dhammAo paMcamahavvaiyaM sapaDikamaNaM jema ame e kahIe chIe tema tuM zraddhA rAkha, prIti rAkha ane ruci dhamma uvasaMpajittA NaM viharati. tae NaM se kAlAsavesiyaputte rAkha. tyAra pachI te kAlAsyaveSiputra anagAre te sthavira bhagavaMtone aNagAre bahaNi vAsANi sAmanapariyAgaM pAuNai, pAuNittA, vAMdyA, namaskAra karyo ane A pramANe kA ke. he bhagavaMto! jassAe kIrai naggabhAve, muMDabhAve, aNhANayaM, adaMtadhuvaNayaM, tamArI pAse cAra mahAvratavALo dharma (mUkI) pratikramaNasahita ane acchattayaM, aNovAhaNayaM, bhUmisejjA, phalahasejjA, kaTThasejjA, kesa- pAMca mahAvratavALo dharma prApta karI viharavA icchaM chaM. (tyAre te loo, baMbhaceravAso, paragharappaveso, laddhAvaladdhI; ucAvayA, gAma- sthaviroe kahyaM ke,) he devAnupriya ! jema sukha thAya tema kara, kaTagA, bAvIsaM parisahevasaggA ahiyAsijjati. taM aDhaM ArAhei, vilaMba na kara. tyAra bAda te kAlAsyaveSiputra anagAre te sthavi 1. mUlacchAyAH-tad bhagavan ! kiM gardA saMyamaH, agardA saMyamaH ? kAlAsyaveSikaputra! gahI saMyamaH, no agahare saMyamaH, gahA'pi ca sarva doSaM pravinayati, sarvA vAlatAM parijJAya. evaM khalu asmAkam AtmA saMyame upahitaH bhavati, evaM khalu asmAkam AtmA saMyame upacito bhavati, evaM khala asmAkam AtmA saMyame upasthito bhavati. atra sa kAlAsyaveSikaputro'nagAraH saMbuddhaH sthavirAn bhagavato vandate, namasthati, namasthitvA evamavAdItaH-eteSAM bhagavan! padAnAM pUrvam ajJAnatayA, azravaNatayA, abodhitayA, anabhigamena, adRSTAnAm , azrutAnAm , asmRtAnAm , avijJAtAnAm , avyAkRtAnAm , avyucchinnAnAm , aniyU~DhAnAm , anavadhAritAnAm ; eSo'rthaH no ddhitaH, no prItaH (pratyayitaH ), no rucitaH, idAnI bhagavan / eteSAM padAnAM jJAnatayA, zravaNatayA, bodhitayA, abhigamena, dRSTAnAm, zrutAnAm , smRtAnAm , vijJAtAnAm , vyAkRtAnAm , vyucchinnAnAm , nirmUDhAnAm , avadhAritAnAm / enamartha zraddadhAmi, pratyemi, roce-evametat tat yathaitad yUyaM vadata. tataH te sthavirA bhagavantaH kAlAsyaveSikaputramanagAramevamavAdISuH-zraddhehi Arya !, pratyehi Arya !, rocava Arya !, tad yathaitad vayaM vadAmaH. tataH kAlAsyaveSikaputro'nagAraH sthavirAn bhagavato vandate, namasyati, namasthitvA evamavAdItaH-icchAmi bhagavan ! bhavatAmantike caturyAmAd dharmAt paJcamahAvratikaM sapratikramaNaM dharmamupasaMpadya vihartum. yathAsukhaM devAnupriya ! mA pratibandham. tataH sa kAlAsyaveSikaputro'nagAraH sthavirAn bhagavato vandate, namaspati, dandilA, namasthitvA caturyAmAd dharmAt pazcamahAvratikaM sapratikramaNaM dharmamupasaMpadya viharati. tataH sa kAlAsyaveSikaputro'nagAraH bahUni varSANi dhAmaNyaparyAyaM prApnoti, prApya (pAlayitvA) yasyArtha kriyate nanabhAvaH, muNDabhAvaH, annAnakam , adantadhUpanakam , acchatrakam , anupAnatkam , bhUmizayyA, phalakazayyA, kASThazayyA, kezalocaH, brahmacaryavAsaH, paragRhapravezaH, labdhya'palabdhiH; uccAvacA prAmakaNTakA dvAviMzatiH pariSahopasargAH adhisahmante, tamartham ArAdhayatiH-anu. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrIrAyacandra-jinAmasaMgraha- . zataka 1. uddezaka 9. ArAhittA, caramehiM ussAsa-nIsAsehiM siddhe, buddhe, mutte, pari- rone vAMdI, praNAma karI ane. cAra mahAvratavALo dharma (mUkI) nivvuDe, savvadukkhappahINe. pratikramaNavALo ane pAMca mahAvratavALo dharma svIkAryo. ane tema karI te anagAra vihare che. tyAra pachI te kAlAsyaveSiputra nAmanA anagAre ghaNA varSoM sudhI sAdhupaNuM pALyu. ane je prayojana sAra nagnapaNuM, muMDapaNuM, snAna na karavU, dAtaNa na karavU, chatra na rAkhavu, joDA na paheravA, bhoMya pathArI karavI, pATIyA upara sU, lAkaDA upara sU, kezano loca karavo, brahmacaryapUrvaka rahe, (bhikSA mATe ) bIjAnA ghare jaq, kyAya maLe ke kyAya na maLe athavA ochaM maLe (e sahavU) tathA anukUla ane pratikUla, iMdriyone kAMTA jevA bAvIza pariSaho-upasargo-ne sahavA; e badhuM karyu te prayojanane te kAlAsyaveSiputra anagAre ArAdhyuM ane te anagAra chelA ucchAsaniHzvAsavaDe siddha thayo, buddha thayo, mukta thayo, parinirvRta thayo ane sarva duHkhathI hIna thayo. 5. anyayUthikaprastAvAd idamAhaH-'te Na' ityAdi. 'pAsAvaJcijje tti pArdhA'patyAnAM pArzvajinaziSyANAm ayaM pArthApatyIyaH. 'there' ti zrImanmahAvIrajinaziSyAH zrutavRddhAH. 'sAmAiyati samabhAvarUpam , 'na yANaMti' tti na jAnanti sUkSmatvAt tasya 'sAmAiyassa aTuM' ti. prayojanaM karmA'nupAdAna-nirjaraNarUpam , 'pazcakkhANaM' ti pauruSyAdiniyamam , tadartha cA''zravadvAranirodham ; 'saMjama' tti pRthivyAdisaMrakSaNalakSaNam , tadartha cA'nAsravatvam ; 'saMvara' ti indriya-noindriyanivartanam , tadarthaM tu anAsravatvam eva; 'vivegaM' ti viziSTabodham , tadarthaM ca tyAjyatyAgAdikam , 'viusaggaM' ti vyutsarga kAyAdInAm, tadartha cA'nabhiSvaGgatAm, 'ajjo' tti he Arya! okArAntatA saMbodhane prAkRtatvAta. bhiMtetti kiM bhavatAma ! ityarthaH. 'AyA Ne' ti AtmA no'smAkaM mate sAmAyikam iti. yadAha:-"jIvo guNapaDivano nayassa davvaviyassa sAmAIyaM" ti. sAmAyikA'rtho'pi jIva eva, karmA'nupAdAnAdInAM jIvaguNatvAt jIvAvyatiriktatvAcca tadguNAnAm iti. evaM pratyAkhyAnAdi api avagantavyam, 'jai bhe ajjo / ' ti yadi bhavatAM he AryAH ! sthabirAH 'sAmAyikam AtmA, tadA 'avahaTTa' ti apahatya tyaktvA krodhAdIna kimarthaM garhace "nidAmi, garihAmi, appANaM posirAmi" iti vacanAt krodhAdIna eva, athavA 'avadyam' iti gamyate. ayam abhiprAyaH yaH sAmAyikavAn, tyaktakrodhAdizva, sa kathaM kimapi nindati ? nindA hi kila dveSasaMbhavA iti. atrottaram-saMyamArtham-iti. avaghe garhite saMyamo bhavati, avadyAnumatervyavacchedanAt. tathA gardA saMyamaH, taddhetutvAt. na kevalam-asau gardA karmAnupAdAnahetutvAt saMyamo bhavati. 'garahA vi yatti gardaiva ca sarva 'dosa' ti doSaM rAgAdikam , pUrvakRtaM pApaM vA, dveSa vA pravinayati kSapayati, kiM kRtvA ? ityAhaH-'savvaM bAliyaM' ti bAlyaM bAlatAm-mithyAtvam , 'aviratiM ca; 'pariNNAe' tti parijJAya jJaparijJayA jJAtvA, pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAya iti. iha ca garhAyAH, tadvatazca abhedAd 'ekakartRtvena 'parijJAya' ityatra ktvA-pratyayavidhiH aduSTa iti. evaM khu' tti evameva Ne' iti asmAkam , 'AyA saMjame upahie' tti upahitaH prakSipto-nyasto bhavati. athavA AtmarUpaH saMyama upahitaH prApto bhavati. 'AyA saMjame upacie' tti AtmA saMyamaviSaye puSTo bhavati, AtmarUpo vA saMyamaH upacito bhavati. 'uvaDhie' tti upasthitaH-atyantAvasthAyI, 'eesiNaM bhaMte ! payANaM ityasya 'adihANaM' ityAdinA saMbandhaH. katham adRSTAnAm ! ityAhaH-'annANayAe' tti ajJAno nirjJAnaH, tasya bhAvo'jJAnatA, tayA-ajJAnatayA-svarUpeNa anupalambhAd ityarthaH. etadeva katham ? ityAhaH-'asavaNayAe' tti azravaNaH zrutavarjitaH, tadbhAvaH tattA-tayA, 'abohie' tti abodhiH jinadharmA'navAptiH, iha tu prakramAd mahAvIrajinadharmAnavAptiH-tayA athavA autpattikyAdibuddhyabhAvena, 'aNabhigameNaM' ti vistarabodhAbhA nA, adRSTAnAM sAkSAta svayamanupalabdhAnAma . azratAnAma anyato'nAkarNitAnAm , 'assaANa' ti asmRtAnAm-darzanA-''karNa. nA'bhAvena ananudhyAtAnAm , ata eva avijJAtAnAm-viziSTabodhA'viSayIkRtAnAm, etadeva kutaH ? ityAhaH-'avvokaDANaM' ti avyAkRtAnAm-vizeSato gurubhiranAkhyAtAnAm , 'anvocchinnANaM' ti vipakSAd avyavaccheditAnAm , 'aNijjUDhANaM' ti mahato pranthAt sukhAvabodhAya saMkSepanimittam-anugrahaparagurubhiH anuvRtAnAm , ata eva asmAbhiH anupadhAritAnAm-anavadhAritAnAm , 'eyamadve' tti evaMprakAro'rthaH, athavA ayam-arthaH, 'no saddahie' tti na addhitaH, 'no pattaie' tti no naiva, pattaiyaM ti 'prItiH' ucyate, tadyomAt 'pattaie' tti prIta:-prItiviSayIkRtaH, athavA na prItitaH, na pratyayito vA hetubhiH, 'no roie' tti na cikIrSitaH, 'evameyaM se jaheyaM tujhe vayaha' tti atha yathA etad vastu yUyaM vadatha, evametad vastu iti bhAvaH. 1. mUlacchAyAH-ArAdhya caramaiH ucchvAsa-niHzvAsaiH siddhaH, buddhaH, muktaH, parinirvRtaH, sarvaduHkhaprahINaH-anu. 1.pra. chAyAH-jIvo guNapratipanno nayasya dravyArthikasya sAmAyikam. 2. pUrvArdharUpam etad gAthA zrIvizeSAvazyake 2643 gAthAyAm. (pR. 1052. ya.). 3. nindAmi, gaheM, AtmAnaM vyutsRjAmiH-anu. For Private & Personal use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.- uddezaka 9. bhagavatudharmasvAmipraNIta bhagapatIsUtra. 209 5. abhyadhika prakaraNa hovAthI ise A sUtra kahe [te NaM' ityAdi.] [[pAsAvacitre' ti ] pArzvanAtha jinanA ziSyomAMno je koI eka tero bhane 'pArzvApatyIya' kahevAya. ['there'tti] sthaviro eTale zrImahAvIra jinanA bahuzruta ziSyo, ['sAmAiyaM ti] samabhAvarUpa sAmAyika - tene, [ 'na yANaMti' tti ] mAyanA ziSya. jANatA nathI. kAraNa ke te sAmAyikanuM svarUpa dhaNuM kSINuM che. [ 'sAmAiassa ahaM' ti ] sAmAvikamA prayojanane arthAt navIna karma na bAMdhayAM ane sAmAyika purANA karmane nirjaravArUpa prayojanane. [ 'cakkhANaM' ti] pauruSI vagere niyamane ane tene mATe Asava AvavAnA mArganI aTakAyatane, ['saMja' ti] pRthivI vagerenA sAcavavArUpa saMyamane ane tene mATenA AsravarahitapaNAne, [ 'saMvaraM' ti ] iMdriya ane mananI pravRttinA aTakAvane, ane tene mATenA saMyama -saMbara. AsravarahitapaNAne, ['vivegaM'ti ] vizeSa bodhane ane tene mATe choDavA lAyaka vastunA tyAga bagerene, [ 'viussaggaM' ti ] zarIra vagerenA vyutsargane viveka-byussarga. ane tene mATe asaMgapaNAne ['aMbo' zi] he Arya [' me' ciM] tamArA matamAMzuM che ! [ 'AyA 'ti] amArA matamAM AramA bharamA sAmAjika, cikano artha paNa jIva ja che. kAraNa ke 'karma nahIM bAMdha' vagere jIvanA gugo che ane jIvanA guNodhI jIva judo namI mATe sAmAyikano artha paNa AtmA che. e pramANe pratyAkhyAna vagere paNa jAga. ['vaha me ajoti] he AryoM he khaviro jo tamArA matamAM sAmAyika AtmA che to ['avahaddu'tti ] krodhAdikane choDIne krodhAdikanI zA mATe niMdA karo cho ? kAraNa ke tame 'niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi' evaM vaMcano bolo cho tethI krodhAdikane niMdo cho ema jaNAya che. athavA tame pApane zA mATe niMdo cho ? 'pApa' e artha adhyAhArya che. ahIM tAtparya A che:- sAmAyikavALo jIva hoya che teNe krodha bagere kaSAyo choDI dIdhA hoya che mATe te kevI rIte niMdA karI zake ? kAraNa ke niMdA tyAreja saMbaMdhI zake ke, jyAre dveSa hoya tyAre arthAt AtmA e ja sAmAyika ke ema mAnanArA loko koi paNa vastunI niMdA karI ja kema zake hai ahIM upalA praznano uttara A rIte -saMyamane mATe niMdA karavAnI jarUra che pApanI niMdA vavAthI saMvama hoi zake che. kAraNa ke pApanI niMdA kara yAcI pApa saMbaMdhI anumatino vyavaccheda thAya che. saMghanamAM heturUpa hovAthI gardA saMgama che. karmavedhanamAM kAraNa na hovAthI e gardA saMyama ke eTalaM jaga nahIM paNa [ 'garahA viya' ti] ga ja badhA [ 'do' ti] rAmAdika doSane athavA pUrve karela pApane ke dveSane nAza kare che. zaMkarIne to kaheM che ke, ['savdhaM bAliyaM'ti ] bAlakapaNAne - mithyAtvane ke aviratine [ 'pariNNAe' tti ] jJAnapUrvaka jANIne ane choDavAnI buddhithI choDI ... ['evaM khu'tti ] e ja rIte [Ne'] amAro ['AyA saMjame uvahie' tti ] AtmA saMyamamAM sthApita thAya che. athavA AtmarUpa saMyama prAp che. [ 'AyA saMjame uvacie' tti ] saMyamane viSe AtmA puSTa thAya che. athavA AtmarUpa saMyama puSTa thAya che. [ 'uvaTThie' tti ] upasthita eTale atyaMta sthira rahenAra. ['eesi NaM bhaMte! payANaM' ] e vAkyano ['adiTThANaM' ] ityAdi pado sAtha saMbaMdha che. nahIM joelAM zA mATe ? to kahe che ke, [ 'annAgayAe' ti] ajJAna hovAthI sarUpathI prApti nahIM hovAthI, eja zA mATe to kaI che ke, ['asavaNayAe' ci] butarahitapaNuM hobAcI [ 'abohie' ti] abodhi eTale jinadharmI adhApti, ahIM to prakaraNavaze 'jinadharma' eTale zrImahAvIra jinako dharma jANavo, tenI amAsidhI athavA mere buddhi nahIM hovAthI, ['aNabhigamegaM' ti ] vistArapUrvaka bodha na hovAthI, aMtara sAdhAt potAne anupalabdha hovAthI, anutA nahIM sAMbhaLelAM-hovAthI, ['assuANaM' ti] joelAM ane sAMbhaLelAM na hovAne lIdhe aNacitavelAM hovAthI, ane ema che mATe ja vizeSa prakAre nahIM jANelA hovAthI. e jazA mATe ? to kahe che ke, [ 'avbokaDANaM' ti ] vizeSa prakAre gurue nahIM kahelAM hovAthI, [ 'avvocchinnANaM'ti ] vipakSathI anyayacchedita hovAne sIdhe, ['anigUDhAgaM' ti] dayAlu guruoe mujhe sabajAya te mATe moTA vathI kAM karIne nahIM uddharetAM hovAthI, ane ema che mATe ame nahIM avadhArelA hovAthI [ evamaTThe' ti ] e kArano artha athavA AA artha ['no saddahie 'ti ] sadayo nahIM, [ 'no patie' ti] miya dhayo nahIM, athavA e artha hetuodhI jAgyo nahIM, [ 'no roie' ci] karavAne icchvo nahIM [ "evameyaM se jajJeyaM tumbe vayaha'tti ] have tame jema temI sahiromAM kaho cho te e pramANe che. zraddhA. 1 e sAmAyika chekache ke dravyoMki nayanA mata pramANe guNapratipanna potAnA guNayAM ramato jIva e sAmAyika che" ane sAmA , " 6. 'cAujjAmAo' tti caturmahAvratAt, pArzvanAthajinasya hi catvAri mahAvratAni, 'na aparigRhItA strI bhujyate' iti maithunasya parigrahe antarbhAvAd iti. 'sapaDikkamaNaM' ti pArzvanAthadharmo hi apratikramaNaH, kAraNa eva pratikramaNakaraNAt, anyathA tu akaraNAt. mahAvIra jinasya tu sapratikramaNaH kAraNaM vinA api avazyaM pratikramaNakaraNAditi 'devANupiya' ti priyAmantraNam 'mA paDhibaMdha' ti mA vyAghAtaM 'kuruSya' iti gamyam. 'muMDamAne' ti muNDabhAvo dIkSitatvam, 'phalagasejja' ci pratA''vataviSkambhavakarUpA, 'pAiseja' ti asaMskRtakASThazayanam, kaSTazaSyA vA amanojJA vasatiH, 'lAlA' tiu ThAma, apalabdhiva aThAmaH, aparipUrNalAbho yA DabyApalandhi:, 'uccAnava' tti uccAvacA anukUlapratikUlAH, asamajatA yA 'gAmakaMTaka' tti grAmasya indriyasamUhasya kaNTakA iva kaNTakA vAdhakAH, zatrayo vA grAmakaNTakAH ka ete ityAha- 'vAvIsaM parisahovasanga' tti parIpahAH kSudhAdayaH, ta eva upasarga: upasarjanAd dhAMzanAt parISahopasargAH athavA dvAviMzatipariSahAH, tathA upasargA divyAdayaH. 6. [cAmA ci] cAra mahAmatavAlI, pArzvanAthajinane cAra mahAmata hai, kAraNa ke 'parimalI strI bhogavAya ' ema karIne maithunane parigrahAM samA che. ['sapavikrama' ti pArzvanAthano dharma pratikamaNa dinAno che. kAraNa ke temanA sAdhuo kAraNa hoya tyAre ja pratikramaNa kare che, nahIM to namI karatA. ane mahAvIra jinanA sAdhuo to kAraNa hoya ke na hoya to paNa pratikramaNa to cokkasa kare che, mATe mahAvIra jinano dharma pratikramaNavALo - sapratikramaNa - che. [ 'devANuppiya' tti ] e zabda priyanA AmaMtraNano sUcaka che. [ 'mA paDibaMdhaM 'ti ] vyAghAta na kara. [ 'muMDabhAve 'tti ] dIkSitapaNuM, [ 'phalagasajja' tti ] pAtaLI lAMbI ane pahoLI lAkaDAnI pathArI, [ 'kaTThaseja' tti ] kharAba (khaDabacaDA) lAkaDAnI pathArI athavA kharAba - kaSTarUpa - pathArI, ['ladbhAvaladdhi' tti ] 1.sonama okArAmA zrIama (0 0 0 1052) 2643 mI gAmA A pUrvArdha che ane tenuM uttarArdha A che:-"so ceva paJcavaTTiyassa jIvassa esa guNo" :- anu0 3. 'parijJAya' A sthaLe je 'kvA' lAgyo che. te nirdoSa che, kAraNa ke gardA ane gahavALAno abheda hovAne lIdhe samAna kartApaNuM che:- zrIabhaya 0 bhai0 0 D - pArzvanAthanA ziSyamAga carama samina muMDabhAvAdi. / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 zrIrAmacandra-jinAgamasaMpa-. zataka 1. - uddezaka 9. lAbha ane alAbha athavA acho lAbha te 'labdhApalabdhi' kahevAya, ' [ 'uccAvaya' tti ] anukUla ane pratikULa athavA asamaMjasa, [ 'gAmakaMTaya' tti ] iMdriya AmA samUhane kAMTA devA zatrurUpa-vAcaka te 'grAmarkaTaka' kahebAya. e grAma koNa che to kahe hai ke, ['pApI parisahopasamma 'ta mukha vagere pariSado ane tadrUpa upasagoM, upasarga eTale dharmadhI bhraSTa karanAra, athavA bAlIza pariSad bhane deva bagerenA upasargoM apratyAkhyAna ane AdhAkamadi. 301. pra0 vIraM vaMdai, nama'sai, bhaMte ! seTThiyassa ya, samaM caiva apacakkhANakiriyA kajjai ? / ti bhagavaM goyame samayaM bhagavaMtaM mahAvaMdittA, namaMsittA evaM vadAsI: se NUNaM taNuyassa ya, kivaNassa ya, khattiyassa ya . 201. u0tA, goyamA seDiyarasa ya jAba-apacanAgakiriyA kav 202. 50 sekeNaNaM bhaMte / 1 302. u0 - goSamA ! aviratiM pahuca se teNaNaM goyamA! evaM subai seTThiyassa ya, tanucarasa va jAyaphaMjAi - * 303. pra0 - AhAkammaM NaM bhuMjamANe samaNe niggaMthe kiM baMdha, kiM pakarei, kiM ciNAi, kiM uvaciNAi ? 302. u0 goyamA ! AhAkammaM NaM bhujamAne AuyavalAmo ta kammappagaDIo siTilaraMdhaNavadAo paNiyabaMdhaNa baDhAo pakare, jAva-aNupariyahaha. satta 204. 20 sekeNaM jAna-aNuparivaha 304. u0 - goyamA! AhAkammaM NaM bhuMjamANe AvAe dhammaM azphamada, AyAe dhammaM aikanamANe puDhavikAivaM pAvakaM sa jAtasaphA gAvasaha jesi pivaNaM jIvANaM sarIrAI AhAre jahAre te vi jIne nAvakhar3a se roNadveNaM goyamA evaM buccai - AhAkammaM NaM bhuMjamANe AuyavajjAo sattakammapagaDIo, jApa aNupariyaha. , 305. pra0--phAsu esa NijjaM bhaMte ! bhuMjamANe kiM baMdha, gAva upabhigAi / 201. pra0 'he bhagavan ! ema kahIM bhagavaMta gautame bhramaNa bhagavaMta mahAvIrane vAMdI, praNAma karI A pramANe kAM ke :- he bhagavan ! eka zeTha, eka daridra, eka lobhio ane eka kSatriya (rAjA); e badhA eka sAthe ja apratyAkhyAna kriyA kare ? 2 . 301. u0- he gIta ! hA zeTha ane pAvat-e badhA eka sAtha apratyAkhyAna kriyA kare. 302. pra0 - he bhagavan / tenuM zuM kAraNa ! 302. u0--he gautama! aviratine AzrIne ema kadhuM che ke eka zeTha, eka daridra bhane e badhA yAvat eka sAdhe alA khyAna kiyA kare che. 303. pra0 - he bhagavan! AdhAkarma dopavALA anane khAto zramaNa nigraMtha zuM bAMdhe che, zuM kare che, zeno caya kare che ane zeno upacaya kare che ! 303. u0 - he gautama! AdhAkarma doSavALA annane khAto zramaNa nirbaMdha AyuSya sivAyanI ane poce baMdhane dhAekI sAta karmaprakRtione majabUta baMdhane bAMdhalI kare che ane yAvat-saMsA mAM vAraMvAra bhane che. 304. pra0 - he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa ke, yAvat-te saMsAramA vAraMvAra bhane che 104. u0- he gItama ! AdhAkarma dopayALA ajane khAto zramaNa nirbhaya potAnA dharmane oLaMgI jAya che. ane potAnA dharmane oLagato te bhramaNa pRthivIkAyanA jIvanI darakAra karato dhI ane yAvat prasakAyanA jIvanI darakAra karato nathI. tathA je jIvonAM zarIrAne te khAya che te jIvonI paNa darakAra karato nathI. mATe he gautama! te hetuthI ema kahyuM che ke, AdhAkarma doSavALA annane khAto bhramaNa AyuSya sivAyanI sAta karmaprakRtione majabUta bAMdhe che ane yAvat saMsAramA bAraMbAra bhane che. , 1. mUlacchAyAH - 'bhagavan !' iti bhagavAn gautamaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati, vanditvA namasthitvA evamavAdItH tad nUnaM bhagavan / zreSThikasya, tanukasya, kuMpaNasya, kSatriyasya ca samameva apratyAkhyAnakriyA kiyate bhavati ? hanta, gautama / zreSThikasya ca, yAvat- apratyAkhyAnakriyA kiledArthenan gautama amiratiM pratItya sad tenArthena mItama evamucyate-kisa ca tanurUpa vAda-kriyate AmAkarma muprAnaH zramaNo nirmanyAti kiM prakaroti kiM cinoti kiM upacinoti bhIma AdhAkarma sudhAnaH AyukaH sapta karmaprakRtI zivitayandhanandrAH manthanabaddhAH prakaroti yAvada anuparivartate tat kenAbAda-anuvinatama AdhA muhAnaH Amano dharmamatikAma Atmano dharmatikrAman pRthivIkAyikaM nAvakarI bAyakArya nAyakAta yepAmapi jIvAnAM zarIrANi AhAramAiti tAnapi jIvAn nAvakAGkSati, tat tenArthena gautama / evamucyate-AdhAkarma bhujhAnaH AyuSkavarjAH sapta karma prakRtIyAMvat - anuparivartate prAsukaipaNIyaM bhagavan ! bhuSAnaH kiM vanAti ? yAvat upacinoti ? - anu0 305. pra0 --- he bhagavan ! prAsuka ane nirdoSa AhArane khAto zramaNa nirmatha zuM bAMdhe che ane yAvat - zeno upacaya kare che ! Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211. zataka 1.-uddezaka 9: bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 305. u0--goyamA ! phAsu-esaNija NaM bhuMjamANe Auya- 305. u0--he gautama ! prAsuka ane nirdoSa AhArane khAto vajAo sattakammapayaDIo ghaNiyabaMdhaNabaddhAo siDhilabaMdhaNabaddhAo zramaNa nigraMtha AyuSya sivAyanI ane majabUta baMdhAelI sAta karmaprapakaroti. jahA saMvuDeNaM, navaraM-AuyaM ca NaM kammaM siya baMdhai, kRtione pocI kare che. tathA ene saMvRta anagAranI peThe jANavo. siya no baMdhai; sesaM taheva, jAva-vIivayai.. vizeSa e ke, AyuSya karmane kadAcit bAMdhe che ane kadAcit nathI bAMdhato. ane bAkI badhuM te ja pramANe jANavu yAvat-saMsArane oLaMgI jAya che. 306.pra0--se keNadveNaM jAva-bIivayai ? 306. pra0--he bhagavan ! tenu zu kAraNa ke, e yAvat saMsorane oLaMgI jAya che ! . 306. u0-goyamA / phAsu-esaNijaM bhuMjamANe samaNe ni- 306. u0-he gautama ! prAsuka ane nirdoSa AhArane khAto ragaMthe AyAe dhammaM no aikkamai, AyAe dhamma aNaikamamANe zramaNa nigraMtha potAnA dharmane oLaMgato nathI, ane potAnA dharmane paDhavikAiyaM avakakhati, jAva-tasakAyaM avakakhai, jesi pi ya NaM nahIM oLaMgato te zramaNa nigraMtha pRthivIkAyika jIvonI darakAra kare jIvANaM sarIrAiM AhArei, te vi jIve avakakhai se teNadveNaM che, yAvat-trasakAyanA jIvonI darakAra kare che, ane je jIvonA jAva-vIivayai. zarIrono te AhAra kare che te jIvonI paNa te darakAra kare che. mATe te hetuthI yAvat-te zramaNa saMsArane oLaMgI jAya che.. 307.pra.-se guNaM bhaMte / athire paloi, no thire palodRi, 307. pra0--he bhagavan ! asthira padArtha badalAya che ! sthira athire bhajjai, no thire bhajjai; sAsae bAlae, bAliattaM asAsayaM, padArtha nathI badalAto ? asthira padArtha bhAMge che ? sthira padArtha nayI sAsae paMDie, paMDiyattaM asAsayaM ? bhAMgato ? bAlaka zAzvata che ? bAlakapaNuM azAzvata che ! paMDita zAzvata che ? ane paMDitapaNuM azAzvata che ! 307. u0-haMtA, goyamA / athire palodRi, jAva-paMDi- 307. u0--he gautama! asthira padArtha badalAya che ane yattaM asAsayaM. yAvat-paMDitapaNuM azAzvata che. sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ti jAva-viharai. he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che. ema kahI yAvat-vihare che. bhagavaMtasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte paDhamasaye navamo uddeso sammatto. *7. kAlAsyavaizikaputraH pratyAkhyAnakriyayA siddha iti tadviparyayabhUtA'pratyAkhyAnakriyAnirUpaNasUtram:-'bhaMte !' ityAdi. tatra 'bhaMte !" tti he bhadanta ! iti evam , 'Amantrya' iti zeSaH, athavA bhadanta iti kRtvA-'guruH' iti kRtvA ityarthaH. 'sedviyassa ya' tti zrIdevatA'dhyAsitasauvarNapaTTavibhUSitaziroveSTanopetapaurajananAyakasya, 'taNuyassa' tti daridrasya, 'kivaNassa' tti raGkasya, 'khattiyassa' tti rAjJaH, 'apaJcakkhANakiriya' tti pratyAkhyAnakriyAyA abhAvaH, apratyAkhyAnajanyo vA karmabandhaH, 'aviraI' ti icchAyA anivRttiH, sA hi sarveSAM samaiva iti. apratyAkhyAnakriyAprastAvAd idamAhaH-'AhAkamma' ityAdi. AdhayA sAdhupraNidhAnena yat sacetanam acetanaM kriyate, acetanaM vA pacyate, cIyate vA gRhAdikam , ghyUyate vA vastrAdikam , tad AdhAkarma. 'kiM baMdhai' tti prakRtibandhamAzritya, spRSTAvasthApekSayA vA. kiM pakarei'tti sthitibandhApekSayA, baddhAvasthApekSayA vA. 'kiM ciNAi' tti anubhAgabandhApekSayA, nidhattAvasthApekSayA vA. 'ki uvaciNAItti pradezabandhApekSayA, nikAcanApekSayA veti. 'AyAe' tti AtmanA, dharmam-cAritradharmam , zrutadharma vA. 'puDhayikAiyaM nAvakaMkhaI' tti nA'pekSate-nA'nukampate ityarthaH. AdhAkarmavipakSazca prAsukaiSaNIyam, iti prAsukaiSaNIyasUtram, anantarasUtre saMsAravyatibrajanam-uktam , tacca karmaNo'sthiratayA praloTane sati bhavati, iti asthirasUtram-tatra 'athire' tti asthAstu dravyaM loSTAdi. praloTati parivartate. adhyAtmacintAyAm-asthiraM karma, tasya jIvapradezebhyaH pratisamayacalanena asthiratvAt praloTyati-bandho-daya-nirjaraNAdipariNAmaiH parivartate. sthiraM zilAdi na praloTyati. adhyAtmacintAyAM tu-sthiro jIvaH, karmakSaye'pi tasya avasthitatvAd nA'sau pralovyati 1. mUlacchAyAH- gautama ! prAsukaiSaNIyaM bhuJjAnaH AyuSkavarjAH sapta karmaprakRtIH dRDhabandhanabaddhAH zithilabandhanabaddhAH prakaroti, yathA saMvRtaH. navaram-AyuSkaM ca karma syAd badhnAti, syAd no banAti. zeSaM tathaiva yAvat-vyativrajati. tat kenArthena yAvat-vyativrajati ? gautama ! prAsukaiSaNIyaM bhunAnaH zramaNo nirgranthaH Atmano dharma nAtikAmati. Atmano dharmam anatikrAman pRthivIkAyikam avakAhati, yAvat-trasakAyam avakAti. yeSAmapi ca jIvAnAM zarIrANi Aharati, tAnapi jIvAn avakAti, tat tenArthena yAvat-vyativrajati. tad nUnaM bhagavan ! asthiraH praloTati, no sthiraH praloTati, asthiro bhajyate, no sthiro bhajyate, zAzvataH bAlakaH, vAlikatvam (bAlasvam ) azAzvatam , zAzvataH paNDitaH, paNDitatvam azAzvatam ! hanta, gautama ! asthiraH praloTati, yavat-paNDitatvam azAzvatam . tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavan ! yAvat-viharatiH-anu. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe . zataka 1.-uddezaka 9. upayogalakSaNasvabhAvAda na parivartate. tathA asthiraM bhaGgurasvabhAvaM tRNAdi bhajyate vidalayati. adhyAtmacintAyAm-asthiraM karma, tad bhajyate vyapaiti. tathA sthiram-abhaGguram-ayaHzalAkAdi na bhajyate. adhyAtmacintAyAm-sthiro jIvaH, sa ca na bhajyate, zAzvatavAd iti. jIvaprastAvAd idamAhaH--'sAsae bAlae' tti bAlako vyavahArataH zizuH, nizcayato'saMyato jIvaH, sa ca zAzvato. dravyatvAt. 'bAliyattaM ti iha ika-pratyayasya svArthikatvAd bAlatvaM vyavahArataH zizutvam, nizcayatastu asaMyatatvam, tacca azAzvataM paryAyatvAd iti. evaM paNDitasUtramapi. navaram-paNDito vyavahAreNa zAstrajJo jIva:. nizcayatastu saMyataH iti. bhagavatsudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre prathamazate navamoddezake zrImabhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. 7. kAlAssavezikaputra nAmanA sAdhu paJcakkhANa kriyAthI siddha thayA, ema AgaLa jaNAvyuM che. have pacakkhANa kiyAthI viparIta apaJcakkhANa kriyA viSe nirUpaNa karavA sUtra kahe che ke, ['bhaMte !' ityAdi.] 'he bhagavan !' ema AmaMtrIne athavA 'guru' ema karIne. [ seTiyassa yati] jenuM moLIyu lakSmI devInI chApavALA sonAnA paTTathI zobhAyamAna che te gAmano nagara zeTha zreSThI' kahevAya-tene, 'taNuyassa' si] daridane, 'kivaNassa' apratyAkhyAna. ti] rAMkane, ['khattiyassa'tti] rAjAne, ['apaJcakkhANakiriya' ti] apratyAkhyAna kriyA athavA apacakkhANa kiyAthI thato karma ... baMdha. ['aviraI' ti] avirati eTale icchAnI aTakAyata nahIM te, te avirati dareka jIvone sarakhI na hoya che. apratyAkhyAna bhASAkarma. kriyAnuM prakaraNa hovAthI have A sUtra kahe cha:-['AhAkamma' ityAdi.] sAdhune mATe je jIvavALu nirjIva karAya, athavA je nirjIva vastu pakAvAya-ghAya, athavA sAdhune mATe je ghara vagere caNAvAya ke kapaDaM vagere vaNAvAya. te 'AdhAkarma' kahevAya. ['kiM baMdhaI' ti] prakRti baMdhane AzrIne athavA spRSTa avasthAne apekSIne, [kiM pakarei'tti] sthitibaMdhanI apekSAe athavA baddha avasthAnI apekSAe, ['kiM ciNAi'tti] anubhAga baMdhanI apekSAe ke nidhatta avasthAnI apekSAe, ['kiM uvaciNAi' ti] pradeza baMdhanI apekSAe athavA nikAcananI apekSAe. ['AyAe' ti] AtmAvaDe cAritradharmane ke zrutadharmane. ['puDhavikAiyaM nAvakaMkhaI' ti] pRthivIkAyika upara anukaMpA nathI ANato. AdhA karmano vipakSa prAsuka ane eSaNIya padArtha che, mATe have prAsuka ane eSaNIya viSe sUtra kayuM che. AgaLanA sUtramA saMsArane oLaMgavAnuM kayuM che ane te asthirAdi. karmanA asthirapaNAne lIdhe teno (karmano) nAza thavAthI thAya che, mATe have asthira padArtha viSe sUtra kahe che:-['athire' tti ] Te' vagere asthira dravyo badalAya che. adhyAtmapakSamA karma asthira che. kAraNa ke te pratyeka samaye jIvapradezothI cAle che-alaga thAya che-mATe asthira hoyAthI baMdha, udaya vyavahAra ane. ane nirjaraNa vagare parINAmovaDe badalAya che. pattharanI zilA vagere sthira vastu badalAtI nathI. adhyAtmapakSamAM jIva sthira che, kAraNa ke karmano kSaya dhyAtmapakSa. thayA pachI paNa te sthira rahe che ane tethI te tenA upayogarUpa khabhAvathI badalAto nathI. tathA nAza pAmavAnA svabhAvavALu tRNAdi bhAMgI jAya che. adhyAtmapakSamA asthira karma bhAMgI jAya che-nAza pAme che. tathA loDhAnI saLI vagere sthira padArtha bhAMgatA nathI. adhyAtmapakSamAM zAzvata hovAthI jIva sthira cha ane tethI te bhAMgato nathI-nAza pAmato nathI. jIvanuM prakaraNa hovAthI have A sUtra kahe chaH-['sAsae bAlae'tti] vyavahAra nayanI apekSAe cAlaka eTale nAnuM chokarUM. ane nizcaya nayanI apekSAe bAlaka eTale asaMyata jIva. te jIva zAzvata che. kAraNa ke dravyarUpa che. ['bAliyattaM ti] vyavahAra nayanI apekSAe bAlapaNa eTale chokaramata. ane nizcaya nayanI apekSAe bAlapaNa eTale asaMyatapaNuM. te bAlapaNa azAzvata che. kAraNa ke te paryAyarUpa che. e pramANe paMDitasaMbaMdhI sUtra paNa jANavaM. vizeSa e ke, vyavahAra nayanI apekSAe paMDita eTale zAstrano jANakAra jIva. ane nizcaya nayanI apekSAe paMDita eTale saMyamavALo jIva. 1. 'bAlikatva' ahIM 'ika'pratyaya khArthamA lAgyo che:-zrIabhaya. gheDArUpaH samudde'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin, dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tpkhii| * asmAkaM vIravIrognugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyora, dadyAt zrIvIradevaH sakalazivavara mArahA caaptmukhyH||1|| Jain Education international Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 10. anyatIrthika vaktavya-calamAna acalita.-ve paramANu paraspara na coTeM.-temAM cikAza nathI.-traNa aNu coMTe.-tenA ye sarakhA bhAga 1 // // thAya, ane traNa bhAga paNa thAya.-cAra aNu.-pAMca aNunuM karma bane.- zAzvata che.-karma cayApacaya pAme.-bolyA pahelA bhASA te bhASA.-bolAtI bhASA te bhASA nahIM.-bolyA pachInI bhASA te bhASA,-bolatAnI bhASA nahIM.-aNabolatAnI bhASA.-karyA pahelAnI kriyA te duHkharUpa.--karAtI kriyA aduHkharUpa.ko pachInI kriyA duHkharUpa.-akaraNathI.-akRlpa duHkha.-zrImahAvIra vaktavya-anyatIrthikarnu asatya.-calamAna calita.-ve paramANu paraspara coMTe.tenA ve sarakhA bhAga thAya.-traNa paramANu cauTe, tenA va bhAga thAya, paNa sarakhA na thAya.-traNa bhAga thAya.-cAra aNu.-pAMca aNuno skaMdha (karma nahI).se azAzvata.-bolyA pahelAnI bhASA te amApA.-bolAtI bhASA bhASA.-bolyA pachInI bhASA abhASA-bolatAnI bhASA.-aNavolatAnI abhASA.bhASAnI peThe kriyA-kalpa duHkha.-anyatIthikamata.-eka jIva eka samaye ye kiyA sAthe kare.-aipithikI.-sapirAyikI. te khoTu -zrImahAvIramata.--eka bIva eka samaye eka kriyA kare.-keTalA kALa sudhI narakamA jIva utpanna ja na thAya !-bAra muhUrta-vyutkrAntipada.-gautamavihAra.uddezakasamApti---zatakasamApti.308. annautthiyA NaM bhaMte ! evaM AikkhaMti, jAva-evaM 308. he bhagavan ! anyatIrthiko A pramANe kahe che parUveti-"evaM khalu calamANe acalie, jAva-nijarijamANe yAvat-A pramANe prarUpe che ke "cAlatuM te cAlyuM na kahevAya ane ANijine." yAvat-nirjarAtuM te nirjarAyuM na kahevAya." - 309.-"do paramANupoggalA egayao na sAhaNaMti. kamhA 309.-"be paramANu pudgalo eka ekane coMTatA nathI. be parado paramANupoggalA egaMtato na sAhaNaMti ? doNhaM paramANupoggalANaM mANu pudgalo eka ekane zAmATe coMTatA nathI? be paramANu pudgalomA nadhi siNehakAe, tamhA do paramANupoggalA egayao na sAhaNati." cIkAza nathI mATe te be paramANu pudgalo eka ekane coMTatA nathI." .310.-tiNi paramANapoggalA egayao sAhaNaMti. 310.-"traNa paramANu pugalo eka ekane paraspara coMTI kamhA tiNNi paramANupoggalA egayao. sAhaNaMti ? tiNhaM paramA- jAya che. traNa paramANu pudgalo eka ekane paraspara coMTe che tenuM zuM guSoggalANaM asthi siNehakAe, tamhA tiNNi paramANupoggalA kAraNa ? traNa paramANu pudgalomA caukAza hoya che. mATe te traNa egayao sAhaNati. te bhijjamANA duhA vi, tivihA vi kanjaMti. paramANu pudgalo eka ekane paraspara coMTI jAya che. vaLI jo te traNa duhA kajjamANA egayao divar3e paramANupoggale bhavai, egayao paramANuonA bhAga karavAmAM Ave to tenA be bhAga paNa thai zake vi divar3e paramANupoggale bhavai. tihA kanjamANA tiNi paramANu- che ane traNa bhAga paNa thai zake cha, jo te traNa paramANu pudgalanA poggalA bhavaMti. evaM jAva-cattAriH" be bhAga karavAmAM Ave to eka tarapha doDha paramANu Ave che ane bIjI tarapha paNa doDha paramANu Ave che. ane jo te traNa paramANu pudgalanA traNa bhAga karavAmAM Ave to traNe paramANu pudgalo eka eka ema judA judA thai jAya che. e pramANe yAvat-cAra paramANu pudgalo viSe paNa samajaq." 1. bhUlacchAyAH-anyatIthikA bhagavan ! evam AkhyAnti, yAvat-evaM prarUpayanti-evaM khalu calamAnam acalitam , yAvat-niAryamANam anirNim. dvau paramANupudgalau ekataH na saMhanyete. kasmAd dvau paramANupudgalI ekato na sahanyete ? 'yoH paramANupudgalayoH nAsti nehakAyaH, tasmAd dvA paramANupudgalI ekato na sahanyete.. trayaH paramANupudgalAH ekataH saMhanyante. kasmAt trayaH paramANupudgalA ekataH saMhanyante ! trayANAM paramANupudgalAnAm asti snehakAyaH, tasmAt trayaH paramANupudgalAH ekataH saMhanyante. te bhidhamAnA dvidhA api, trividhA api kriyante. dvidhA kiyamANA ekato dhardhaH paramANuputalo bhavati. ekato'pi spardhaH paramANupudgalo, bhavatiH tridhA kriyamANA prayaH paramANupudUlA bhavanti. evaM yAvat-catvAraH-anu. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 10. 311.-"paMca paramANupoggalA egayao sAhaNaMti, sAha- 311.-"pAMca paramANu pudgalo eka ekane paraspara coMTI NittA dukkhacAe kajjati. dukkhe viya NaM se sAsae sayA jAya che ane duHkhapaNe karmapaNe-thAya che. te duHkha-karma-zAzvata samiaM uvacijaha ya; avacijjai.ya." che ane hamezA sArI rIte upacaya pAme che tathA apacaya pAme che." 312.-"puvi bhAsA bhAsA. bhAsijjamANI bhAsA abhAsA. 312.--"bolavAnA samayanI pUrve je bhASA-bhASAnA bhAsAsamayavitikaMtaM ca NaM bhAsiA bhAsA." pudgalo che te bhASA che. bolavAnA samayanI je bhASA che te abhASA che ane bolavAnA samaya pachInI-je (bhASA) bolAelI che te bhASA che." 313.-"jA sA puvaM bhAsA bhAsA. 'bhAsijjamANI bhAsA 313.-"je te pUrvanI bhASA bhASA che, bolAtI bhASA - abhAsA. bhAsAsamayavitikaMtaM ca NaM bhAsiA bhAsA. sA kiM abhASA che ane bolavAnA samaya pachInI je (bhASA) bolAelI bhAsao bhAsA ? abhAsao bhAsA ? abhAsao NaM sA bhAsA. che te bhASA che, to zuM te bolatA puruSanI bhASA che ke aNabolatA no khalu sA bhAsao bhAsA." puruSanI bhASA che! (uttara)-aNabolatA puruSanI te bhASA che. paNa te bolatA puruSanI to bhASA nathI ja." 314.-"jA sA puvvaM kiriyA dukkhA. kajjamANI kiriyA 314.-"je te pUrvanI kriyA che te duHkhahetu che. karAtI adukkhA. kiriyAsamayavitikaMtaM ca NaM phaDA kiriyA dukkhA." kriyA duHkhahetu nathI ane karavAnA samaya pachInI-je karAelI kiyA che te duHkhahetu che.". 315.-"jA sA puvvaM kiriyA dukkhA. kajjamANI 315.-"je te pUrvanI kriyA che te duHkhahetu che. karAtI kiriyA adukkhA. kiriyAsamayavitikaMtaM ca NaM kaDA kiriyA kriyA duHkhahetu nathI ane karavAnA samaya pachInI-je karAdukkhA. sA ki karaNao dukkhA ? akaraNao dukkhA? akaraNao elI-kriyA che te duHkhahetu che to zuM te karaNathI duHkhahetu che ke 'sA dukkhA. no khalu sA karaNao dukkhA, sevaM vattavvaM siyA." akaraNathI duHkhahetu che ? (uttara)-te akaraNathI duHkhahetu che paNa te karaNathI duHkhahetu to nathI ja. te e pramANe vaktavya che." 116.-"akicaM dukkhaM, aphusaM dukkhaM, akajjamANakaDaM 316.---"akRtya duHkha cha, aspRzya duHkha che ane akridukkhaM aphaTTa akaTTha pANa-bhUa-jIva-sattA vedaNaM vedati iti yamANakRta duHkha che tene nahIM karIne, nahIM karIne prANI, vattavvaM siyA." bhUto, jIvo ane sattvo vedanAne vede che te e pramANe vaktavya che" (e badhuM pUrve jaNAveluM anyatIrthikonuM mata che.) 317. pra0-se kahameaMbhaMte ! evaM? 317. pra0--he bhagavan ! e te (anyatIrthikonuM mata) kevI rIte e pramANe hoya ? .. 317. u0--goyamA ! jaMNaM te annautthiA evaM Ai- 317. u0 he gautama ! je te anyatIrthiko kahe cha ke, kkhaMti, jAva-vedaNaM vedeti vattavvaM siyA. je te. evaM AhiMsa, "yAvata-vedanAne vede che, ema kahevAya" teoe je e pramANe micchA te evaM AhiMsa. ahaM puNa goyamA / evaM AikkhAmi evaM kA che te khoTaM kA che. vaLI he gautama ! hu~ ema kahu chuka, khala calamANe calie, jAva-nijarijamANe nijine. cAlataM te cAlyaM kahevAya ane yAvat-nirjarAta hAya ta nijarAyu kahevAya. 318.-"do paramANapuggalA egayao sAhaNaMti. kamhA 318.-"be paramANu pudgalo eka eka paraspara coTI jAya do paramANapoggalA egayao sAhaNaMti ? doNhaM paramANapoggalANaM che. be paramANu pudgalo eka eka paraspara cATA jAya cha asthi siNehakAe, tamhA do paramANapoggalA egayao sAhaNaMti. kAraNa ? be paramANu pudgalomA cIkAza che mATe be paramANu pudgalo 1. mUlacchAyAH-pazca paramANupudgalA ekataH saMhanyante, saMhatya duHkhatayA kriyante. duHkhamapi ca tat zAzvataM sadA samitam upacAyata, apacIyate. pUrva bhASA 'bhASA. bhASyamANA bhASA abhASA. bhASAsamayavyatikAntA ca bhASitA bhASA. yA sA pUrva bhASA bhASA, bhASyamANA bhASA abhASA, bhASAsamayavyatikrAntA ca bhASitA bhASA, sAkiM bhASamANasya bhASA, abhASamANasya bhASA! abhASamANasya sA bhASA. nA khalu sA bhASamANasya bhASA. yA sA pUrva kriyA duHkhA, kriyamANA kriyA adaHkhA. kriyAsamayavyatikAntA ca kRtA kiyA duHkhA. yA sA pUrva kriyA duHkhA, kriyamANA kriyA aduHkhA, kriyAsamayavyatikrAntA ca kRtA kriyA duHkhA. sA kiM karaNataH duHkhA, akaraNato duHkhA? akaraNataH sA dukhA, nA khalu sA karaNato duHkhAH tadevaM vaktavyaM syAta. atyaM daHkhama. aspRzyaM daHkhama. akriyamANakataM daHkhamaH akalA akRtvA prANa-bhUta-jAva-satvA vadanA " tat katham etad bhagavan | evam ? gautama / yat te anyatIthikA evama AkhyAti yAvata-vedanAM vedayanti vaktavyaM syAt. ye te evam AhuH, mithyA te evamAhuH. ahaM punargotama ! evam AkhyAmi-evaM khalu calamAna calitama , yAvat-niryimANaM nirNim. dvau paramANupudgalau ekataH saMhanyata kalAda do paramANupudgalo ekataH saMhanyete? dvayoH paramANupuralayoH asti nehakAyaH, tasmAddvI paramANupudgalI ekataH saMhanyeteH-anu. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.udezaka 10. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatasUtra. 215. te' bhiyanAmA duhA kati duhA kacamANA egayao paramANupo eka eka paraspara coTI jAya che. ane te me paramANu putralonA ve gle, egacao paramANupoggale marcati " bhAga thai zake che. jo te be paramANu pudgalonA be bhAga karavAmAM Ave to eka tarapha eka paramANu pudrala Ave che ane eka tarapha eka paramANu pudgala che." 219. "praNa paramANu pudrako eka eka paraspara coTI jAya che. praNa paramANu putrako eka eka paraspara coMTI jAya che tenuM zuM kAraNa ! traNa paramANu pulomA zrIkAza ke mATe traNa paramANu pudrako eka eka paraspara coMTI jAya che. ane te praNa paramANu pudrakonA ke tathA traNa bhAga paNa dhai zake che. jo tenA me bhAga karavAmAM Ave to eka tarapha eka paramANu pula Ane ke ane eka tarapha be pradezavALo eka skaMdha Ave che. jo tenA traNa bhAga karavAmAM Ave to eka eka ema traNe paramANuo judA judA yaha jAya che. 2 pramANe yAvat-cAra paramANuoM saMbaMdhe paNa samaja." - 320. - "pAMca paramANu pudraTo eka eka paraspara coMTI jAya che ane te paraspara coTI gayA pachI eka skaMdharUpe banI jAya che tathA te skaMca azAzvata che ane hamezA sArI rIte upacapa pAme che, apacaya pAme che." 319. tiSNi paramANupoggalA egayao sAhaNati, kanhA tiSNi paramANupoggalA egayao sAhaNati tinheM paramA poggalANaM asthi siNehakAra, tamhA viSNa paramANuyoggalA egaja sAhati se milamANA duhA pi tihA pikAMti. duhA phavyamANA egayao paramANupoggale, egayao dupaesie saMdhai bhavati. tihA phavyamANA timNi paramANupoggalA bhavaMti evaM bApa pacAri." 320. paMca paramANupoggalA egayao sAhaNaMti. egayao sAhaNittA saMpaNAra kati sadhe viNaM se asAsara sayA samiaM uvacijjai ya, avacijjai ya." 321. - "puvviM bhAsA abhAsA, bhAsijjamANI bhAsA bhAsA, bhAsAsamayavititaM ca NaM bhAsiA abhAsA." 323. - "puvviM kiriyA adukkhA. jahA bhAsA tahA bhANi - apyA. phiriyA pi jAca karaNao sA duphkhA no khalu sA akaraNao dukkhA seyaM tavaM sivA." - sA 322. - "jA sA puvviM bhAsA abhAsA. bhAsijjamANI bhAsA, mAsA, mAsAsamayavititaM ca me bhAsiA bhAsA abhAsA kiM bhAsao bhAsA 1 abhAsao bhAsA ? bhAsao NaM bhAsA khatu sA abhAsao bhAsA." no 322. - " je te pUrvanI bhASA abhASA che, bolAtI bhASA bhASA che ane bolyA pachInI bolAelI bhASA abhASA che. to jhuM te bolatA puruSanI bhASA che ke aNabolatA puruSanI bhASA che ! ( uttara ) - te bolatA puruSanI bhASA che. paNa aNabolatA puruSanI to te bhASA nathI ja." 324. "kiyAM dukkhe, puse duktaM, phajnamANakaDhaM dukkhaM kaTTu kaDu pANabhUmI sattA veda vedeti iti vacanaM siyA." * 321. - " pUrvanI bhASA abhASA che. boLAtI bhASA bhASA che. ane bolyA pachInI- bolAelI bhASA abhASA che." 321. " pUrvanI kriyA duHsahetu nathI, tene paNa bhASAnI peThe jANacI yAvat karaNathI te duHkhahetu che. paNa akaraNacI se duHkhahetu nathI ja. e pramANe kaddevAya." 324. duHkha che, puzpa du:kha che, kriyamANakRta duHkha che, tene karI karIne prANo bhUto, jIvo ane sacco vedanAne vede che. ema kahebAya." 1. anantaroddezake'sthiraM karma ityuktam. karmAdiSu ca kutIrthikA vipratipadyante atastadvipratipattinirAsapratipAdanArthaH, tathA saMgrahiNyAM 'calaNAo' ti yaduktaM tatpratipAdanArthazca dazamodezako vyAkhyAyate tatra ca sUtram - 'anautthiyA NaM' ityAdi. 'calamANe acalie' tti cachat karma acalitam, cachatA tena calitakAryA'karaNAt, vartamAnasya cA'tItatayA vyapadeSTumazakyatvAt evamanyatrA'pi vAcyam iti. 1. mULacchAyAH nimAnI diyA kiyete dvipA kiyamAthI ekatAH paramApuH ekaH paramApuko bhavataH zramaH paramApuH ekataH saMhanyante. kasmAt trayaH paramANupudgalAH ekataH saMhanyante ! trayANAM paramANupuGgalAnAm asti snehakAyaH tasmAt zrayaH paramANupudgalaH ekataH saMhanyante te miyamAnA dvidhA api tridhA api kriyante dvidhA kriyamANA ekataH paramANupulaH, ekataH dvipradezikaH skandhA bhavati. tridhA kriyamANAH trayaH paramANupudgalA bhavanti evaM yAvat catvAraH paJca paramANupudgalAM ekataH saMhanyante. ekataH saMhatya skandhatayA kriyante. skandho'pi ca sa azAzvataH sadA samitam upacIyate, apacIyate ca pUrvaM bhASA abhASA bhASyamANA bhASA bhASA bhASAsamayavyatikrAntA ca bhASitA bhASA abhASANA yA sA pUrva bhASA abhASA, bhASyamANI bhASA bhASA, bhASAsamayavyatikrAntA ca bhASitA bhASA abhASA sA kiM bhASamANasya bhASA, abhASamANasya bhASA ? bhASamANasya bhASA, no khallu sA abhASamANasya bhASA, pUrva kriyA aduHkhA, yathA bhASA tathA bhaNitavyA. kiyA yAvat-karaNataH sA duHkhA, no khala sA akaraNato duHkhA tadevaM vaktavyaM syAt kRtyaM duHkham spRzyaM duHkham, kA yA prANabhUta-jIpa-saramA bedanAM vedavatA-anu , 3 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 1.-uddezaka 10. 'egayao na sAhaNNati ti ekata ekatvena ekaskandhatayA ityarthaH, na saMhanyete na saMhatau syAtAm, 'natya siNeha kAe' tti snehaparyavarAzirnAsti sUkSmatvAt , tryAdiyoge tu sthUlatvAt so'sti. 'dukkhacAe kajati' tti paJca pudgalAH saMhatya duHkhatayA-karmatayA kriyantebhavantItyarthaH. 'dukkhe vi ya NaM' ti karmA'pi ca, 'se' tti tat zAzvatam anAditvAt , 'saya' tti sarvadA, 'samiya' ti samyak, saparimANaM vA cIyate-cayaM yAti, apacIyate-apacayaM yAti. tathA 'puvvaM ti bhASaNAt prAk, 'bhAsa' tti vAgadravyasaMhatiH, 'bhAsa' tti satyAdibhASA syAt , tatkAraNatvAt , vibhaGgajJAnitvena vA teSAM matamAtrametad nirupapattikam-unmattakavacanavat, ato na iha upapattiH atyartha gaveSaNIyA. evaM sarvatra api iti. tathA 'mAsijjamANI bhAsA abhAsa' tti nisRjyamAnavAgdravyANi abhASA, vartamAnasamayasya atisUkSmatvena vyavahArA'naGgatvAditi. 'bhAsAsamayavitikkaMtaM ca NaM' ti iha kta-pratyayasya bhAvArthatvAt , vibhaktivipariNAmAcca bhASAsamayavyatikrame ca 'bhAsiya' ti nisRSTA satI bhASA bhavati, pratipAdyasya abhidheye pratyayotpAdakatvAd iti. 'abhAsao NaM bhAsa' tti abhASamANasya bhASA, bhASaNAt pUrva pazcAcca taMdabhyupagamAt. 'no khalu bhAsao' ti bhASyamANAyAH tasyA anabhyupagamAd iti. tathA 'puci kiriyA' ityAdi. kriyA kAyikyAdikA, sA yAvad na kriyate tAvad 'dukkha' ti duHkhahetuH. 'kajjamANa' tti kriyamANA kriyA na duHkhA-na duHkhahetuH. kriyAsamayavyatikrAntaM ca kriyAyAH kriyamANatAvyatikrame ca, kRtA satI kriyA duHkheti. idamapi tanmatamAtrameva nirupapacikam, athavA pUrva kriyA duHkhA, anabhyAsAt. kriyamANA kriyA na duHkhA, abhyAsAt. kRtA kriyA duHkhA, anutApa-zramAdeH. 'karaNao dukkha' tti karaNam-Azritya-karaNakAle kurvataH ityarthaH. 'akaraNao dukkha' tti akaraNam-Azritya-akurvata iti yAvat. 'no khalu sA karaNao dukkha' ti akriyamANatve duHkhatayA tasyA abhyupagamAt. 'sevaM vattavvaM siyA' atha evaM pUrvoktaM vastu, vaktavyaM syAd upapannatvAd asya iti. atha anyayUthikAntaramatamAhaH-akRtyam-anAgatakAlApekSayA anirvartanIyaM 'jIvaiH' iti gamyam. duHkham-asAtam , tatkAraNaM vA karma. tathA akRtyatvAd eva aspRzyam-abandhanIyam, tathA kriyamANaM vartamAnakAle, kRtaM ca atItakAle, taniSedhAda akriyamANakRtam , kAlatraye'pi karmaNo bandhaniSedhAd akRtvA akRtvA AbhIkSNye dvirvacanam, 'duHkham' iti prakRtameva. ke . ityAhaHprANa-bhUta-jIva-sattvAH. prANAdilakSaNaM cedam-"prANA dvi-tri-catuHproktAH bhUtAstu taravaH smRtAH, jIvAH paJcendriyA jJeyAH zeSA sattvA itIritAH." 'veaNe ti zubhA'zubhaM karma, vedanAM pIDAM vA, vedayanti anubhavanti, ityetad vaktavyaM syAt, asyaiva upapadyamAnatvAt , yAdRcchikaM hi sarva loke sukha-duHkham-iti. yadAhaH-"atarkitopasthitameva sarva citraM janAnAM sukha-duHkhajAtam , kAkasya tAlena yathA'bhighAto na buddhipUrvo'tra vRthA'bhimAnaH." se kahameaMti atha kathametad bhadanta ! evam-anyayUthikoktanyAyena ? iti praznaH. 'jaM NaM te anausthiA' ityAdi uttaram. vyAkhyA cAsya prAgvat. mithyA ca etad evam-yadi caladeva prathamasamaye calitaM na bhavet , tadA dvitIyAdiSvapi tad acalitameva iti na kadAcanA'pi calet , ata eva vartamAnasyA'pi vivakSayA atItatvaM na viruddham, etacca prAgeva nirNItamiti na punaH ucyate. yaccocyate 'calitakAryA'karaNAd acalitameva' iti. tad ayuktam , yataH pratikSaNam-utpadyamAneSu sthAsa-kozAdivastuSu antyakSaNabhAvi vastu AdyakSaNe svakArya na karotyeva, asattvAt. ato yad antyasamayacalitaM kArya vivakSitaM pareNa, tad AdyasamayacalitaM yadi na karoti tadA ka iva doSo'tra , kAraNAnAM khakhakAryakaraNasvabhAvatvAd iti. kutIthiMkapralApa, 1. AgaLanA uddezakamAM 'karma asthira che' ema kaDuM che ane karma vagere parokSa vastunA kharUpamA kutIthiko vivAda kare che mATe teonA vivAdane aTakAvavA tathA AgaLa kahelI saMgraha gAthAmAM kahelaM je ['calaNAo'tti] e pada che, tenuM pratipAdana karavA A dazamA uddezakanuM vyAkhyAna karavAmAM Ave che. temAM A sutra che:- 'annautthiA NaM' ityAdi.]['calamANe acalie' ti] cAlatuM karma cAlyuM gaNAtuM nathI. kAraNa ke cAlatuM karma, cAlela karma je kArya karI zake che te, te karI zakatuM nathI. tathA vartamAnakALanI vastuno vyavahAra bhUtakALanI vastunI peThe thavo e durghaTa che. e pramANe bIje ThikANe paNa samajabu. ['egayaona sAhaNNaMti' tti] eka skaMdhapaNe joDAtA nathI-maLatA nathI. ['natthi siNehakAe' ti] teo banne paramANuo sUkSma hovAthI temAM neha-cIkAzaguNa nathI. ane jyAre traNa, cAra ke pAMca vagare paramANuo bhegA thAya che tyAre temAM sthUlapaNuM Ave che, tethI temA cikAza paNa hoya che. [ 'dukkhattAe kajaMti' ti] pAMca pudgalo bhegA thaine duHkha-karma-paNe thAya che. ['dukkhe vi ya NaM' ti] ane ['se' tti] te karma anAdinu hovAthI zAzvata-nitya-che. ['saya' ti] hamezA [ 'samiaMti] sArI rIte, athavA mApapUrvaka caya-vRddhi-pAme che ane nAza pAme che. tathA [ 'puTviM' ti] bolyA pahelAMnI je [bhAsa'tti] zabdanA aNuonI thokaDI te ['bhAsa'tti] satya vagere bhASA kahevAya che. kAraNa ke, te zabdanA aNuo bhApAnA kAraNarUpa che. athavA vibhaMgajJAnipaNAne lIdhe e pramANe te anyatIrthikornu yuktivinAnuM mata che. je unmatta manuSyanA vacananI jetuM che. mATe A sthaLe tenI siddhine sAru vadhAre yukti gotavAnI jarUra nathI. ane e pramANe bIje ThekANe paNa jANavU. tathA [ 'bhAsijamANI bhAsA abhAsa' tti] mukha dvArA bahAra nIkaLatAM zabdanA aNuo abhASA che. kAraNa ke vartamAnakALa ghaNo sUkSma hovAthI vyavahAratuM aMga nathI. [bhAsAsamayavitikkateM ca NaM' *"ti] bhASAno samaya gayA pachInI arthAt ['bhAsia' ti] mukha dvArA nIkaLelI bhASA-bolAelI bhASA-te bhASA kahevAya che. kAraNa ke, te bhASAdvArA sAMbhaLanArane arthanuM jJAna thAya che. ['abhAsao NaM bhAsa'tti] bolyAM pahelAM ke pachI bhASAno svIkAra karelo hovAthI te abhASamANa-nahIM bolatA-nI bhASA che. ['no khalu bhAsao' ti] bolAtI bhASA, bhASA tarIke nahIM svIkArelI hovAthI bolatA puruSanI bhASA, e bhASA na kahevAya. tathA [ 'puci 1. jUo AgaLa pR-:-anu. 3. 'vyatikrAnta' A zabdane cheDe rahelo 'ta' kiyAno sUcaka cha ane vibhaphionuM parivartana thatuM hobAthI ahIM bIjIno sAtamI jevo artha karavoH-zrIabhaya. . Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 10. . bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 217 kiriA' ityAdi.] kriyA eTale kAyikI vagere kriyA. jyAM sudhI te kriyA karAtI nathI tyAM sudhI ['dukkha' ti] duHkhamAM heturUpa che. ['kajjamANa' ti karAtI kriyA duHkhamAM heturUpa nathI. jyAre kriyAno samaya bItI jAya che eTale 'kriyA karAya che' e vyavahAra maTIne, 'kriyA karAelI che' evo vyavahAra thAya che tyAre karelI kriyA ['dukkhe' ti] duHkhamAM heturUpa che. A paNa teornu ja yuktivinAnuM mata che. athavA abhyAsa (Teva) na hovAne lIdhe pahelo kriyA duHkharUpa lAge che. pachI abhyAsa paDI javAthI karAtI kriyA duHkharUpa nathI lAgatI ane kriyA karyA pachI pazcAttApa thAya che, athavA thAka vagere lAge che tethI karelI kriyA duHkharUpa lAge che. ['karaNao dukkha' tti karaNane AzrIne karavAne vakhate-karatA puraSane. ['akaraNao dukkha' tti] akaraNane AzrIne-nahIM karatA puruSane. ['no khalu sA karaNao dukkha' ti] kAraNa ke, kriyAnI akriyamANa sthitimA tene (te kriyAne) duHkharUpe svIkArelI che. ['sevaM vattavvaM siyA'] e pramANe pUrvokta vastu vaktavya che. kAraNa ke, e upapanna-yuktiyukta che. have bIjA koi anyayUthikanuM mata kahe che ke, akRtya eTale bhaviSyatkALanI apekSAe jIvovaDe anirvartanIya-aniSpAdya-nahIM upaje tevaM. duHkha eTale sukha nahIM athavA tenuM kAraNa karma, tathA akRtya hovAthI ja abaMdhanIya-na baMdhAya tetuM che. tathA vartamAna kALe karAtuM te kriyamANa ane bhUtakALe karAelaM te kRta, te banneno niSedha karavAthI akriyamANakRta, arthAt vaNe kALe paNa karmanA baMdhano niSedha hovAthI duHkhane nahIM karIne nahIM karIne. koNa ? to kahe che ke, prANo, bhUto, jIvo ane sattvo. e prANa vagerenuM svarUpa A cha:-"be iMdriyavALA, traNa iMdriyavALA ane cAra iMdriyavALA jIvo 'prANa' kahevAya che. vRkSAne 'bhUto' kahevAya che. je pAMca iMdriyavALA hoya te 'jIvo' kahevAya che ane bAkInA badhA-pRthivI vagerenA jIvo-'sattvo' kahevAya che." veiaNaM ti] sArA ke narasA karmane athavA pIDAne anubhave che, ema vaktavya che, kAraNa ke e rIte e yuktiyukta che. lokamAM je kAi sukha ke duHkha dekhAya che te vadhu yAdRcchika che. kayuM che ke, "mANasone je kAi vicitra sukha ke duHkha thAya che te badhuM atarkitopasthita che-vicAra sivAya thAya che.-jema; kAgaDAne besavu ane tAr3ane paDavU te pramANe e badhuM thAya che. paNa kAMi buddhipUrvaka thatuM nathI, mATe meM kayu' evaM abhimAna rAkhaq e nakAmuM-khoTaM-cha." ['se kahameyaM ti] he bhagavan ! anyayUthike kahela nyAye e pramANe e kema hoi zake ? e prazna che. [jaNaM te annautthiA' ityAdi.] e uttara che. enI vyAkhyA pUrvanI peThe jANavI. ane te badhuM mithyA-khoTuM-A pramANe cha:-jo cAlatuM ja karma prathama te prakApanI samaye calita-'cAlelu' na hoya to bIjA samayomAM paNa te karma acalita ja hoya-koi paNa samaye te karma cAle ja nahIM. mATe ja vartamAnane paNa " vivakSAvaDe lAgatuM atItapaNuM viruddha nathI. e. viSe AgaLa ja nirNaya karyo che. mATe pharIthI kahetA nathI. je kAM che ke, calita karma je kAma kare che te kAma cAlatuM karma nathI karatuM mATe cAlatAne 'calita' kema kahevAya ? te kathana ayukta che. kAraNa ke pratikSaNe utpanna thatA 'sthAsa,' (ghaDo banAvatI vakhate mATIne je pahoLI karavI te 'sthAsa' kahevAya.) koza vagere utpanna thayA pachI chevaTe-challe kSaNe-utpanna thanAru ghaTarUpa kArya prathama kSaNe-ghaTa karavAnA AraMbha samaya-asat hovAthI potAnuM kartavya na kare e yuktiyukta ja che. ane ahIM kutIrthikoe aMta samayanuM calita karma je kArya kare che, te kAryane 'kArya' tarIke kalpeluM che. have jo te kAryane Adya samayanuM calita karma na kare to teo evo doSa dai zakatA nathI ke, calita karmanI peThe kArya na karavAthI 'cAlatuM' karma calita kahevAtuM nathI. tenuM kAraNa e ke, dareka kAraNo pota potAnAM kAryoM kare che. paNa bIjuM kAraNa bIjA kAraNanA kAryane nathI karatuM tema chatAM emAM doSa devo te kAi ja nahIM ema gaNavU yukta che. 2. yaccoktam-'dvau paramANU na saMhanyete, sUkSmatayA snehAbhAvAt tad ayuktam, ekasyA'pi paramANoH snehasaMbhavAt , sArdhapudgalasya saMhatatvena taireva abhyupagamAJca. yata uktam-'tiNNi paramANu-poggalA egayao sAhaNati, te bhijjamANA duhA vi, tivihA vi kajaMti. duhA kajjamANA egayao divar3e' tti anena hi sArdhapudgalasya saMhatatvAbhyupagamena tasya sneho'bhyupagata eva, iti kathaM paramANvoH snehAbhAvena iti. yaJcoktam-'ekataH sArdhaH, ekataH sArdhaH' iti. etad api acAru, paramANoH ardhIkaraNe paramANutvAbhAvaprasaGgAt . tathA yaduktam-'paJca pudgalAH saMhatAH karmatayA bhavanti' tad api asaMgatam , karmaNo'nantaparamANutayA anantaskandharUpatvAt , paJcANukasya ca skandhamAtratvAt. tathA karma jIvAvaraNasvabhAvamiSyate, tacca kathaM paJcaparamANuskandhamAtrarUpaM sad asaMkhyAtapradezAtmakaM jIvam-AvRNuyAt ? iti. tathA yaduktam-'karma ca zAzvatam' tad api asamIcInam , karmaNaH zAzvatatve kSayopazamAdyabhAvena jJAnAdInAM hAneH, utkarSasya ca abhAvaprasaGgAt. dRzyate ca jJAnAdihAni-vRddhI. tathA yaduktam-'karma sadA cIyate, apacIyate ca' iti. tad api ekAntazAzvatatve nopapadyate iti. yaccoktam-'bhASaNAt pUrva bhASA, taddhetutvAt tad ayuktameva, aupacArikatvAt , upacArasya ca tattvato'vastutvAt. kiJca, upacAraH tAttvike vastuni sati saMbhavati, iti tAttvikI bhApA astIti siddham. yaca uktam--'bhASyamANA abhApA, vartamAnasamayasya avyavahArikatvAt' tadapi asamyaka, vartamAnasamayasya eva astitvena vyavahArAGgatyAt, atItA-'nAgatayozca vinaSTA-'nutpannatayA asattvena vyavahArAnaGgatvAd iti. yacca uktam-'bhASAsamaya'-ityAdi. tadapi asAdhu, bhASyamANabhApAyA abhAve 'bhASAsamaya'-ityasya abhilApasya abhAvaprasaGgAt. yacca-'pratipAdyasya abhidheye pratyayotpAdakatvAt' iti hetuH, so'naikAntikaH-karAdiceSTAnAm-abhidheyapratipAdakatve satyapi bhASAtvA'siddheH. tathA yaduktam-'abhASakasya bhASA' iti. tad asaMgatataram , evaM hi siddhasya, acetanasya vA bhASAprA. ptiprasaGga iti. evaM kriyA api vartamAnakAla eva yuktA, tasyaiva sattvAditi. yaca anabhyAsA-'bhyAsAdikaM kAraNam-uktam , tacca anaikAntikam-anabhyAsAdau api yataH kAcit sukhAdirUpA eva. tathA yaduktam-'akaraNataH kriyA duHkhA' iti. tadapi pratItibAdhitam , yataH karaNakAla eva kriyA duHkhA, sukhA vA dRzyate. na punaH pUrva pazcAd vA, tadasattvAd iti. 2. vaLI je kayu cha ke, 'be paramANuo coMTatA nathI, kAraNa ke te sUkSma cha mATe cikAza vinAnA che.' te paNa ayukta che. kAraNa ke eka kutIthika pralApa paramANumAM paNa cikAza hoya che. tathA te anyatIrthikoe ja ema svIkArya cha ke, doDha doDha paramANuo paraspara coMTI jAya che arthAt ema ane tenI asatyatA. 1. ahIM eka ja zabdano ye vAra uccAra adhikatA dekhADavA ko che:-zrIabhaya. 28 bha* sU0 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe- . zataka 1.-uddezaka 10. svIkAravAthI aDadhA paramANumA paNa teonA mate cikAza hovI saMbhave che. teoe kayuM che ke, tinni paramANapoggalA egayao sAhati. te bhijamANA duhA vi, tivihA vi kajaMti. duhA kajjamANAM egayao divaDDe'tti] A sUtrathI teoe doDha doDha paramANu coMTe che' ema svIkArya che, to pachI temAM cikAza to svIkArI ja hovI joie. jyAre ema che to pachI 'be paramANuo cikAza vinAnA hovAthI coMTatA nathI' ema kahe te vyAjabI kema hoi zake? vaLI je kayuM che ke, 'eka tarapha doDha ane bIjI tarapha doDha' e paNa sAraM nathI. kAraNa ke paramANunA be bhAga thai zakatA z2a nathI.' jo tenA be bhAga karavAmAM Ave to te 'paramANu' kahevAya ja nahIM. tathA je kayuM che ke, 'coMTelA pAMca pudgalo karmapaNe thAya cha' te paNa asaMgata cha. kAraNa ke karma anaMta paramANurUpa hovAthI anaMta kaMgharUpa che ane pAMca paramANu to mAtra skaMdharUpa ja che.. tathA karma, e jIvane AvaraNa karabAnA svabhAvavAluM che, jo e mAtra pAMca ja paramANurUpa hoya to asaMkhyAta pradezavALA jIvane kevI rIte DhAMkI zake tathA je. kathaM che ke, karma, e zAzvata che te paNa ThIka nathI. jo karmane zAzvata mAnavAmAM Ave to teno (karmano) kSayopazama vagere na thavAthI jJAnAdinI hAni ane vRddhi na thavI joie. paNa lokamA 'koine thoDaM jJAna ane koine vaghAre jJAna e pramANe jJAnAdikanI hAni ane vRddhi jaNAya che. mATe karma zAzvata na hovU joie. tathA je kabuM che ke, 'karma hamezA caya pAme che ane nAza pAme che' te paNa jo karmane zAzvata mAnavAmAM Ave to ayukta che. vaLI je kA che ke, 'bhASAmA hetu hovAthI bolyA pahelAMnI bhASA kahevAya che' te ayukta ja che. kAraNa ke te kathana aupacArika che ane upacAra to kharI rIte vasturUpa nathI. vaLI jyAre koi eka satya vastu hoya tyAre tenA uparathI upacAra thai zake che mATe 'bhASA' e tAttvika vastu che ema siddha thayu. vaLI je kahuM che ke, 'bolAtI bhASA, bhASA kahevAtI nathI, kAraNa ke vartamAnakALa vyavahAratuM aMga nathI.' te paNa khoTaM che. kAraNa ke vidyamAnarUpa hovAthI vartamAnakALa ja vyavahAratuM aMga che.. ane bhUtakALa, nAza pAmela hovAthI avidyamAnarUpa che. tathA bhaviSyatkALa, asapa hovAthI avidyamAnarUpa che mATe te banne kALa vyavahAnu aMga nathI. vaLI je kayuM che ke, [bhAsAsamaya' ityAdi.] te paNa ThIka nathI. kAraNa ke mASyamANa bhASAno abhAva hovAthI ['bhAsAsamaya' ityAdi.] e sUtranA amilApano asaMbhava prasakta che. arthAt jyAre vartamAna kALanI bhASA na hoya tyAre bhUtakALanI bhASA to 'hoya janahIM. 'sAMmaLanArane arthanuM jJAna karAvavAmAM heturUpa che' e je hetu kaso che te anekAMtika-vyabhicArI-cha. kAraNa ke hAtha ane AMkha vagairenI ceSTAthI paNa sAMbhaLanArane arthaY bhAna thai zake che, to paNa te ceSTA bhASA kahevAtI nathI. vaLI je kAM che ke, 'abhASakanI bhASA che' te to vadhAre khoTu che. kAraNa ke jo tema mAnavAmAM Ave to siddhane athavA jaDane bhASAnI prApti thavI joie. e pramANe kriyA paNa vartamAnakALe ja yukta che. kAraNa ke te vartamAnakALa .ja sadrUpa che. vaLI je 'Teva tathA nahIM Teva hovArnu kAraNa lakhyuM te paNa vyabhicarI che. kAraNa ke Teva vagere na hoya to paNa koi eka kriyA sukharUpa ja lAge che. tathA je kayuM ke, 'nahIM karavAthI kriyA duHkharUpa lAge che' te kathana anubhavaviruddha che. kAraNa ke karavAne samaye ja kriyA duHkharUpa ke sukharUpa lAge che. paNa karyA pahelAM ke karyA pachI asadrUpa hovAthI kiyA sukha ke duHkharUpa ho zakatI nathI. . 3. tathA yaduktam-'akicaM' ityAdi yadRcchAvAdimatAzrayaNAt. tadapi asAdhIyaH. yato yadi akaraNAd eva karma duHkham , sukhaM vA syAt tadA vividhaihika-pAralaukikAnuSThAnA'bhAvaprasaGgaH syAt. abhyupagataM ca kiMcit pAralaukikAnuSThAnaM tairapi ca iti. evametat sarvam-ajJAnavijambhitam. uktaM ca vRddhaiH-"paraitisthiavattavvayapaDhamasae dasamayammi uddese, vibhaMgINAdasA maibheA yA visA savvA." "sama asambhU bhaMgA cattAri hoti vibhage, ummattavAyasarisaM to annANaM ti nidiTTa" sadbhate paramANau asaddhRtam-ardhAdi. asadbhute sarvagAtmani sadbhUtaM caitanyam. sadbhUte paramANau sadbhUtaM niSpradezatvam, asadbhUte sarvagAtmani asadbhUtam-akartRtvamiti. 'ahaM puNa goyamA ! evaM AikkhAmi' ityAdi tu pratItArthameva iti. navaram-'dohaM paramANupoggalANaM asthi siNehakAe' tti ekasya api paramANoH zIto-SNasnigdha-rUkSasparzAnAm-anyatarad aviruddhaM sparzadvayam-ekadA eva asti. tato dvayorapi tayoH snigdhatvabhAvAt sneha kAyo'styeva. tatazca tau viSamasnehAt saMhanyete. idaM ca paramatAnuvRttyA uktam, anyathA ' rUkSau api rUkSatvavaiSamye saMhanyate eva. yadAhaH-samainiddhayAe paMdho na hoi, samalukkhayAe vi. na hoi, vemAyaniddha-lukkhattaNeNa baMdho u khaMdhANa" ti. 'khaMdhe vi ya NaM se asAsae'tti upacayA'pacayikatvAt. ata eva AhaH-'sayA samiyaM' ityAdi. 'pubdhi bhAsA abhAsa' tti bhASyate iti bhASA, bhASaNAca pUrva na bhASyate iti na bhASA iti. 'bhAsijjamANI bhAsA bhAsa' tti zabdArthopapatteH. 'bhAsiA abhAsa' tti zabdArthaviyogAt. 'pubdhi kiriyA adukkha' tti karaNAt pUrva kriyA eva nAsti iti. asattvAdeva ca na duHkhA, sukhA'pi nAsau asattvAdeva. kevalaM paramatAnuvRtyA 'aduHkhA' ityuktam. 'jahA bhAsa' tti vacanAt 'kanjamANI kiriyA dukkhA' sattvAt. ihA'pi yat kriyamANA kriyA duHkhA ityuktam, tat paramatAnuvRttyA eva, anyathA sukhA'pi kriyamANA eva kriyA. tathA 'kiriyAsamayavitikaMtaM ca NaM' ityAdi dRzyamiti. 'kicaM dukkhaM' ityAdi. anena ca karmasattA veditA, pramANasiddhatvAd asya. tathAhiH-iha yad dvayoH iSTazabdAdiviSayasukhasAdhanasametayoH ekasya duHkhalakSaNaM phalam , anyasya itarat, na tad viziSTahetumantareNa saMbhAvyate, kAryatvAt , ghaTavat. yazcAsau viziSTo hetuH sa karma iti. Aha caH-"jo tullasAhaNANaM phale viseso na so viNA heLaM, phajjattaNao goyama ! ghaDo bva, heu ya se kamma" ti. 3. tathA yadRcchAvAdinA matane laine je kathu cha ke, ['akiccaM' ityAdi.] te paNa ayukta che. kAraNa ke jo karyA sivAya ja karma duHkha ke sukharUpa thatuM hoya to aneka prakAranAM aihika ane pAralaukika anuSThAnono abhAva Avaze. ane te anyayUthikoe paNa kAMika pAralaukika anuSThAna to 1.pra. chAH-paratIrthikavaktavyakaprathamazate dazame uddeze, vibhaGginAmAdezA matibhedAzcApi sA sarvA. sadbhUtamasadbhUte bhAmAzcatvAro bhavanti vibhar3e sanmattavAksadRzaM tato'jJAnamiti nirdiSTam. 2. etad gAthAdvayaM zrIbhagavatIavacUA. 3. samasnigdhatayA dhandhaH na bhavati, samarUkSatayA'pi na bhavati, vimA akhigdha-rUkSatvena bandhastu skandhAnAm. 4. etatsamAnaM zrItattvArthasUtre paJcamAdhyAye 32, 33, 34, 35, 36 sUtre. 5. yastulyasAdhanAnAM phale vizeSA na sa vinA hetum, kAryatvato gautama | ghaTa iva hetuzca tat karmaH 6. iyaM gAthA zrI vizeSAvazyake dvitIyagaNadharavAde 1613 (pR0689. ya.paM.)-anu. --- - Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 1.-uddezaka 10. . bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 219 svIkArya ja che. e pramANe e badhuM ajJAnanA cALArUpa che. vRddhoe kayuM che ke, "paratIrthikanI vaktavyatAvALA prathama zatakamAM dazamA uddezakamAM vimaMgajJAnionA matibhedanA prakAro che-te badhI vaktavyatA tevI ja che. sadbhata ane asadbhata e bhedavaDe vibhaMgamAM cAra bhAMgA thAya che..e anyayUthikonuM vaktavya unmattanA vacana jevU che mATe tene ajJAna kedhuM che." te cAra bhAMgA A che: cAra mAMgA. 1. sAcAmAM khoTuM. 2. khoTAmA sAcuM. 3. sAcAmA sAcuM. 4. khoTAmA khoTuM. tenAM udAharaNo A cheH-sadbhuta-sAcA-paramANumA asadbhUta-khoTuM-aDadhuM vagere. khoTA vyApaka AtmAmA sAcuM caitanya. sAcA paramANumA sAcuM apradezapaNu. ane khoTA vyApakaM AtmAmA khoTuM akartApaNuM. ['ahaM puNa goyamA! evaM AikkhAmi' ityAdi.] e badhuM to spaSTa arthavALu zrImahAvIramata. ja cha. vizeSa e ke, ['dohaM paramANupoggalANaM asthi siNehakAe' ti] ThaMDo, uno, cikaNo ane lukho e cAra sparzamAMnA koi paNa be paramANumA cikAya. aviruddha sparza eka paNa paramANumA eka ja kALe hoya che. mATe te be paramANuomAM cikAza hovAthI temA snehakAya hoya ja che. tethI te banne eka bIjA karatAM ochI vadhatI cikAzavALA hovAthI paraspara coMTI jAya che. A vAta bIjAnA matane laine kahI che. nahIM to, eka bIjA karatAM ochI vadhatI lukhAzavALA paNa paramANuo paraspara coMTI jAya ja che. kayuM che ke, "jemA sarakhI cikAza hoya ane jemA sarakhI lukhAza hoya tevA pudgalo. paraspara coMTatA nathI. paNa eka bIjA karatAM ochI vadhatI cikAza ane lukhAzavALA pudgalo paraspara coMTI jAya che" ['khaMdhe vi ya NaM se asAsae' tti] kAraNa ke te skaMdha vadhaghaTanA khabhAvavALo che. mATe ja kahe che ke, ['sayA samiya' ityAdi.] [ 'puci bhAsA abhAsa' ti] bolAya che mATe bhASA kahevAya. ane bolAyA pahelA bolAtI nathI mATe bhASA na kahevAya. [ 'bhAsijamANI bhAsA bhAsa' tti] bolAtI bhApA bhASA che, kAraNa ke zabda ane arthanI upapatti thAya che. [bhAsiA abhAsa'tti] bolAelI (bhASA) abhASA che, kAraNa ke zabda ane arthano viyoga che. [puTviM kiriyA adukkha'tti] karyA pahelAM kriyAja nathI. ane tema hovAthI ja te duHkha ke sukharUpa nathI, kAraNa ke te nathI ja. mAtra bIjAnA matane AzrIne . 'duHkharUpa nathI' ema ekalaM kaDaM che. ['jahA bhAsa'tti] ema kardA hovAthI 'karAtI kriyA duHkharUpa che. kAraNa ke te vidyamAna che..ahIM paNa je kamu che ke, 'karAtI kriyA duHkharUpa che' te paramatane AzrIne ja kayuM che. nahIM to karAtI ja kriyA sukharUpa paNa hoya che. tathA [ kiriyAsamayavitikkaMtaM ca NaM' ityAdi.] e badhu jANavU. ['kicaM dukkhaM' ityAdi.] A sUtrathI karmanI sattA jagAvI che. kAraNa ke karmanI sattA pramANothI siddha karma. che. te A pramANe:-koi eka be puruSo hoya ane te bannene iSTa zabda, iSTa gaMdha, iSTa rUpa vagere viSayasukhanA sAdhano prApta hoya. to paNa te bemAMthI eka jIvane duHkharUpa phaLa maLe che ane bIjA jIvane sukharUpa phaLa maLe che. sthUla kAraNonI sarakhI rIte sagavaDa hovA chatAM je jUdaM jUhU~ kArya nIpaje che te koi bIjA cokkasa hetu sivAya banatuM nathI. kAraNa ke je kAi kArya nIpaje che te ghaDAnI peThe kAraNa sivAya banatuM nathI. mATe pUrve kahela jUdA jUdA kAryano je koi cokkasa hetu che te karma che. kaDuM che ke, "jeonI pAse dareka sAdhano sarakhAM hoya, paNa (te sAdhanothI) phaLa maLavAmAM jUdAi hoya, to he gautama! te phaLa maLavAnI jUdAinu koi cokkasa bIjuM kAraNa hovU joie-kAraNa sivAya te thai zake nahIM. kAraNa ke je kArya thatuM dekhAya che tenu ghaDAnI peThe kAraNa hovU joie. ane je kAraNa-hetu-che te karma che." bIjA matavALAnA kriyAviSe praznottara. 325.50-anautthiA NaM bhaMte / evaM AikkhaMti, 325. pra0--he bhagavan ! anyatIrthiko e pramANe kahe cha jAva-evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM do kiriyAo pakati. ke, yAvat-eka jIva eka samaye be kriyAo kare che. te A taM jahAH-iriyAvahiaMca, saMparAiyaM ca. jaM samayaM iriyAvahiaM pramANe:-airyApathikI ane sAMparAyikI. je samaye airyApathikI kriyA pakarei taM samayaM saMparAi pakarei, jaM samayaM saMparAiaM pakarei, taM kare che te samaye sAMparAyikI kriyA kare che ane je samaye sAMparAsamayaM iriyAvahiraM pakarei-iriyAvahiAe pakaraNayAe saMparAiaM yikI kriyA kare che te samaye aiyopathikI kriyA kare che. aiyopapakarei, saMparAiAe pakaraNayAe iriyAvahiraM pakarai. evaM khalu thikI kriyA karavAthI sapirAyikI kriyA kare che ane sAMparAyikI ege jIve egeNaM samaeNaM do kiriyAo pakareMti. taM jahA:-iriyA- kriyA karavAthI airyApathikI kriyA kare che e pramANe eka jIva eka vahiaMca, saMparAiaMca." se kahaM eaMbhaMte ! evaM ? samaye be kiyA kare che-eka aiApathikI ane bIjI sAMparAyikI. he bhagavan ! e te e pramANe kevI rIte hoya ? 1. A vAta zrIbhagavatIjInI avacUrNimA che. 2. A vAtane maLatI vigatavAra hakIkata zrItattvArthasUcanA pAMcamA adhyAyamA 32, 33, 34, 35 ane 36 mA sUtramA che. 3. A gAthA zrIvizeSAvazyakasUtramA, bIjA gaNadharavAdamA 1613 mI che. (pR. 689. ya0praM.):-anu. 1. mUlacchAyAH-anyatIrthikA bhagavan / evamAkhyAnti, yAvat-evaM khalu eko jIvaH ekena samayena dve kriye prakaroti. tadyathA:-airyApathikI ca, sAMparAyikI ca. yaM samayam aipithikI prakaroti, taM samayaM sAMparAyikI prakaroti. yaM samayaM sAMparAyikI prakaroti, taM samayam airyApayikI prakaroti. airyApathikyAH prakaraNatayA sAMparAyikI prakaroti, sAMparAyikyAH prakaraNatayA aiyApathikI prakaroti. evaM khalu eko jIvaH ekena samayena dve kiye prakarotitadyathAH-aiyopathikI ca, sAMparAyikI ca. tat kathametad bhagavan / evam ?-anu0 1. 'eka kALe eka jIva be kriyA kare che' e pramANe keTalAka mahAzayornu mAnavaM che. A 325 muM sUtra paNa eka kALe be kiyA karavAnuM mAnanAra anya dArzaniko saMbaMdhe lakhAyuM che. A zrIbhagavatIsUtra jyAre hastImAM Avyu haze sAre (zrImahAvIranA samAna kALe athavA tyAra pachI) 'eka kALe eka jIva be kriyA kare cha' e pramANe mAnanArAono eka moTo paMtha ho ema A sUtrathI samajI zakAya che. 'eka kALe eka jIva be AyuSya upArjI zake che' eyu mAnanAeM paNa eka mata te kALe haze (jUo pR. 204, prazna-295) tathA te mata ane A matane bahu aMtara hoya ema jaNAtuM nathI. kAraNa ke eka kALe ve AyuSya upArjavAnuM mAnanArane paNa eka kALe ve kiyA karavAnuM mAnavaM ja joie, nahIM to eka kriyAdhI jUdAM jUdAM ve AyuSya banI jana zake. zrI vizeSAvazyaka sUtramA ' eka kALe ye kiyA thAya che' evA siddhAMtane sthApanAra AcAryano savistara hevAla jaNAnyo che. amArA dhAravA Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 1.-uddezaka 10. 325. u0-goyamA / jeNaM. te anautthiA evaM AikkhaM- 325. u0-he gautama | je te anyatIrthiko e pramANe kahe ti, taM ceva jAva-je te evaM AhiMsu, micchA te evaM AhiMsu. che, yAvat-je teoe ema kardA che te khoTuM kayuM che. vaLI he ahaM puNa goyamA / evaM AikkhAmi-evaM khalu ege jIve egasa- gautama ! huM A pramANe kaI DhuMke, eka jIva, eka samaye eka bhae eka kiriyaM pakarei, parautthiyavattavyaM NeyavvaM. sasamayavattabva- kriyA kare che. ahIM paratIrthikarnu tathA svasamayanuM vaktavya kahe yAe NeyavvaM. jAva-iriyAvahiaM, saMparAiaM vA.. yAvat-airyApathikI athavA sAMparAyikI kriyA kare che. 4. punarapi anyayUthikAntaramatamupadarzayan AhaH-'annautthiyA NaM' ityAdi. tatra ca 'iriyAvahiyaM ti IryA gamanam , tadviSayaH panthA mArgaH-IryApathaH, tatra bhavA airyApathikI-kevalakAyayogapratyayaH karmabandha ityarthaH. 'saMparAiyaM ca' ti saMparaiti bhramati prANI bhave ebhiriti saMparAyAH kaSAyAH, tatpratyayA yA sA sAMparAyikI-kaSAyahetukaH karmabandha ityarthaH. 'parautthiyavattavvaM NeyavvaM ti iha sUtre anyayU. thikavaktavyaM svayamuccAraNIyam, granthagauravamayena alikhitatvAt tasya. taccedam-'jaM samayaM saMparAiyaM pakarei, taM samayaM iriyAvahiyaM pakarei-iriyAvahiyApakaraNayAe saMparAiyaM pakarei, saMparAiyapakaraNayAe iriyAvahiyaM pakarei. evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM do kiriyAo pakarei. taM jahA:-iriyAvahiyaM, saMparAiyaM ca' iti. 'sasamayavattavyayAe NeyavvaM' 'sUtram' iti gamyam. sA ca evam:-"se kahameaM bhaMte ! evaM ? goyamA ! jaMNaM te annautthiA evamAikkhaMti, jAva-saMparAiyaM ca. je te evamAhiMsu, micchA te evamAhiMsu. ahaM puNa goyamA ! evaM AikkhAmi, evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM egaM kiriyaM pakarei. taM jahA:-" ityAdi pUrvoktAnusAreNa dAcAryasvaparatalA'pi ziSya AyAm ucyate. tatra vAya. te na pramANe ahIM 325 mA prazna sUtramA je mata jaNAvyuM che te matano sthApaka ane zrIvizeSAvazyakamA jaNAvelo te ja matano sthApaka eka ja hoya to temA kAi prAyaH aNaghaTatuM nathI. ema dhArIne ahIM zabdazaH teno hevAla ApIe chIe: "aTThAvisA do vAsasayA taiA siddhiM gayassa vIrassa, dokiriyANaM 'bhagavaMta zrImahAvIra siddha thayA pachI 228 varSe 'ullukAtIra' nAmanA diTThI ullugatIre samuppaNNA. 2424. aSTAviMzatyabhyadhike dve varSazate tadA nagaramA eka kALe be kriyAne jaNAvanAra nivono paMtha utpanna thayo. siddhiM gatasya zrImahAvIrasya atrAntare dvaikriyanihavAnAM dRSTirullukatIre 'ullukA' nAmanI nadI che, te nadIvALo deza paNa 'ullukA' kahevAya che. samutpannA iti. naikheDajaNavaulluga mahagiri dhaNagutta ajjagaMge ya kiriyA te ullukA nadIne eka kAMThe dhULanA gaDhayI viTAelu eka kheTasthAna hatuM do rAyagihe mahAtavovatIramaNinAe. 2425. ullukA nAma nadI, tadupala- ane bIje kAMThe 'ullukAtIra' nAmarnu nagara hatuM. bIjAo to kahe che ke:kSito janapado'pyullukA. ullukAna dyAzcaikasmiMstIre dhUliprAkArAvRtanagara- 'ullukAtIra' nagara ja dhULanA killAvALu che mATe tene ja kheTasthAna kahe. vizeSarUpaM kheTasthAnam AsIt , dvitIye tu ullukAtIraM nAma nagaram. vAya. te nagaramA mahAgirinA ziSya dhanagupta ane tenA paNa ziSya Arya anye tvAhuH-etadeva ullukAtIraM dhUliprAkArAvRtatvAt kheTam ucyate. tatra gaMga nAmanA AcArya rahetA hatA. e Arya gaMga nadInA pUrvanA kAMThA upara ca mahAgiriziSyo dhanagupto nAma. asyA'pi ziSya Aryagano nAmAcAryaH. hatA ane tenA guru pazcimanA kAMThA upara hatA. eka divase zarada RtumA ayaM ca nadyAH pUrvataTe, tadAcAryastvaparataTe, tato'nyadA zaratsamaye sUriva- potAnA gurune vAMdavA javA mATe te Arya gaMga nadImAM utaryA. te gaMga ndanArtha gacchan gaGgo nadImuttarati. sa ca khalvATaH. tatastasyopariSTAduSNena AcArya TAlIA hatA-tenA mAthAmA TAla hatI tethI upara taDako paDato dahyate khallI. adhastAttu nadyAH zItajalena zaityamutpadyate. tato'trAntare katha- hovAthI tenI TAlane tApa lAgyo ane nIce nadInu pANI hovAdhI tene mapi mithyAtvamohanIyodayAdasau cintitavAnH-aho ! siddhAnte yugapatki- ThaMDaka lAgI. to A samaye koi rIte mithyAtvamohanIyanA udayathI teNe yAdvayAnubhavaH kila niSiddhaH, ahaM tu ekasminneva samaye zaityam, auSNyaM ca A pramANe vicAryu ke:-aho ! AgamamAM to 'eka kALe ye kriyAno anuvedayAmi, ato'nubhavaviruddhatvAd nedam AgamoktaM zobhamAnam AbhAti. bhava na thaI zake' ema kardA che ane huM to eka ja kALe tApa ane ThaMDaka iti vicintya gurubhyo nivedayAmAsa. tatastairvakSyamANayuktibhiH prajJApito- anubhavU chu mATe AgamavAkya anubhava viruddha hovAthI asaMgata lAge che. 'sau. yadA ca svAgraha stabuddhitvAd na kiJcit pratipadyate. tadodbhAvya bAhyaH ema vicArIne teNe potAno abhiprAya gurutrIne jaNAvyo. pachI gurue aneka kRto viharan rAjagRhaM nagaram AgataH, tatra ca mahAtapastIraprabhavanAnni yuktiothI (je yuktio ahIM kahevAnI che) tene samajAvyo paNa teNe prazravaNe maNinAganAno nAgasya caityam asti. tatsamIpe ca sthito gaGgaH potAno Agraha mUkyo nahIM. pachI tene ughADo pADIne bahiSkRta koM ane parSatpurassaraM yugapatkriyAdvayavedanaM prarUpayati sma. tacca zrukhA prakupito te vihAra karato karato rAjagRha nagaramA Avyo. tyAM 'mahAtapasvIraprabhava' maNinAgastam avAdItaH-are duSTazikSaka! kimevaM prajJApayasi, yato'traiva nAmanA jharaNAmAM maNinAga nAmanA nAgarnu caitya hatuM. te caitkhanI pAse pradeze samavasRtena zrImadvardhamAnakhAminA ekasmin samaye ekasyA eva rahIne te gaMga AcArya sabhAnI samakSa "eka kALe ve kriyA anubhavAya che' kriyAyA vedanaM prarUpitam. tacca iha sthitena mayApi zrutam. tat kiM tato- evA potAnA siddhAMtane jAhera karyo. te sAMbhaLIne gusse thaelA maNinAge 'pi laSTataraH prarUpako bhavAn , yenaivaM yugapat kriyAdvayavedanaM prarUpayasi ? tene kayuM ke:-"are duSTazikSaka ! tuM A zuM jaNAve che. kAraNa ke eka tatparityaja etAM kUTaprarUpaNAm , anyathA nAzayiSyAmi tvAm. ityAditadu- vakhate A ja ThekANe padhArelA zrImahAvIra bhagavaMte eka samaye eka ja ditabhayavAkyaiyuktivacanaizca pravuddho'sau mithyAduSkRtaM dattvA gurumUlaM gatvA kiyAno anubhava jaNAvyo hato. ane te vAta ahIM rahIne meM paNa sAMbhaLI pratikrAnta iti.-(zrIvizeSAvazyake gA0 2424, 2425. pR. 971- hatI. to zuM tuM te bhramaNa mahAvIra karatAM paNa laSTa prarUpaka tha6 gayo che ke 972. ya.paM.):-anu0 jethI eka kALe ye kriyAno anubhava hovArnu jaNAve che. mATe e khoTI vAta choDI de, nahIM to tAro nAza karI nAkhIza." e pramANe maNinAganI DarAmaNIthI ane yuktiothI te gaMga AcAryane bodha thayo, pachI teNe potAnI bhulanI mAphI mAgI ane gurunI pAse jai Alocana karyu:(zrIvizeSAvazyaka gA0 2424, 2425. pR0 971-972. ya0 pra0):-anu0 1. mUlacchAyAH-gItama! yat te anyatIthikA evamAkhyAnti. tadeva yAvat-ye te evamAhuH, mithyA te evamAhuH-ahaM punargotama ! evam AkhyAmi, evaM khalu eko jIvaH ekasamaye ekA kriyA prakaroti. paratIthikavaktavyaM netavyam, khasamayavaktavyatayA netanyam. yAvat-aiyopathikIm, sAMparAyikI vAH-anu. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta] [ 'sasamayavattavyayA evaM ? goyamA ! ta evaM AhiMsuH ahaM puNa go zataka 1.-udezaka 10. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 221 adhyeyamiti. mithyAtvaM ca asya evam:-aipithikI kriyA akaSAyodayaprabhavA, itarA tu kaSAyapramavA iti kathamekasya ekadA tayoH saMbhavaH ! virodhAd iti. 4. vaLI pharIne paNa bIjA anyayUthikanA matane darzAvatAM kahe che ke:-['annautthiA Na' ityAdi.] ane temAM [iriyApahiya' ti] IyaryA eTale eka kAme milA javaM ane patha eTale mArga arthAt je javAno mArga te Iyopatha. temAM thaelI je kriyA te aiyopathikI kriyA arthAt mAtra zarIranA vyApArathI thato karma- mAnanAra mAnya. bandha. saMparAiyaM ca ti] jenAvaDe prANI saMsAramA bhame te saMparAya athot kaSAya. te kaSAyothI je kriyA thAya te sAMparAyikI-kaSAyothI thato karma- sIrSika. baMdha. parautthiyavattavvaM NeyavvaM ti.] A sUtramA paratIrthikanuM mata potAnI meLe kahe. kAraNa ke pustaka vadhI javAnA mayathI ahIM tene latyu nathI. se matano pATha A chaH-[samayaM saMparAiyaM pakarei, taM samayaM iriyAvahiyaM pakarei iriyAvahiyApakaraNayAe saMparAiyaM pakarei, saMparAiyapakaraNayAe iriyAvahiyaM pakarei. evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM do kiriyAo pakarei. taM jahAH-iriyAvahiyaM, saMparAiyaM ca' iti] |'sasamayavattavyayAe the. yavaM' ahIM 'sutra' e adhyAhArya che. te vaktavyatA A che:-['se kahameyaM bhaMteevaM? goyamA! jeNaM te annautthiyA evaM AikkhaMti, jAva-saMparAyaMca. je te evaM AhiMsu, micchA te evaM AhiMsuH ahaM puNa goyamA! evaM AikkhAmi, evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM egaM kiriyaM pakarei. taM jahAH-ityAdi.] e vadhu pUrve kayA pramANe jANavU. tenI asatyatA A pramANe che:-airyApathikI kriyAnuM kAraNa akaSAya-kaSAya vinAnI-sthiti che te matanI asalavA. ane sAMparAyikI kriyAnuM kAraNa kaSAyavALI sthiti che. mATe te banne paraspara viruddha kriyAnI utpatti eka ja kALe eka jIvA kema hoi zake ? kAraNa ke te banne kriyA paraspara viruddha che. upapAtaviraha. 326. pra0--nirayagaI NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM virahiA 326. pra0-he bhagavan / niraya gati-nArakI-keTalA kALa uvavAeNaM paNNattA ? sudhI upapAtavaDe virahita-upapAta vinAnI-kahI che? 326. u0-goymaa| jahaNNeNaM evaM samayaM, ukkoseNaM 326. u0-he gautama! jaghanye eka samaya sudhI ane bArasa muhuttA. evaM vakaMtIpayaM bhANiavvaM niravasesaM. utkRSTa bAra muhUrta sudhI nArakI upapAta vinAnI kahI che. ahIM e pramANe vyutkrAMtipada AlU~ kahevU. sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ti jAva-viharai. he bhagavan ! te e pramANe che. he bhagavan ! te epramANe che. ema kahI yAvat-vihare che. taM jahAH-ityAdi. bhagavaMtasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte paDhamasaye dasamo uddeso sammatto. 5. anantaraM kriyA uktA, kriyAvatAM ca utpAdo bhavati, iti utpAdavirahaprarUpaNAya Aha:-'nirayagaI' ityAdi. 'vakaMtIpayaM ti vyutkrAntirjIvAnAmutpAdaH, tadartha prakaraNaM vyutkrAntipadam , tacca prajJApanAyAM paSTham , taca arthalezata evaM draSTavyam-paJcendriyatiryaggatau, manuSyagatau, devagatau ca utkarSato dvAdaza muhUrtAH, jaghanyatastu ekasamaya utpAdaviraha iti. tathA-"cauvIsaI muhuttA satta ahoratta taha ya panarasa, mAso ya do ya cauro chammAsA virahakAlo u." "ukoso rayaNAIsu savvAsu jahaNNao mave samayo, emeva ya uvvadRNa, saMkhA puNa suravarA tullA." sA ceyam:--."eNgo ya do ya tiNNi ya saMkhamasaMkhA ca egasamaeNaM, uvavajaMte caiyA uvvadRtA vi emeva." tiryaggatau ca virahakAlo yathAH-"bhinnamuhutto vigaliMdiyANa samucchimANa ya taheva, bArasa muhutta gambhe ukkosa, jahannao samao." ekendriyANAM tu viraha eva nAsti. manuSyagatau tu "bArasa muhutta gabhe muhutta samucchimesu cauvIsaM, ukkosavirahakAlo dosu vi ya jahanao samao" devagatau tu "bhavaNa-vaNa-joi-sohammI-sANe cauvIsa muhuttA o, ukkosavirahakAlo paMcasu vi jahannao samao. Nava diNa vIsa muhuttA vArasa dasa ceva diNa muhuttAo, vAvIsA arddha ciya paNayAla asIi divasasayaM, saMkhejjA mAsA ANayapANayaesa taha AraNa'cue vAsA, saMkhejA vineyA gevejjesuM ao vocchaM. hehimavAsasayAI majjhi sahassAI uvarime lakkhA, saMkhejA 1. mUlacchAyAH-nirayagatirbhagavan ! kiyantaM kAlaM virahitA upapAtena prajJaptA ? gautama ! jaghanyena eka samayam , utkRSTena dvAdaza muhUrtAn. evaM vyutkrAntipadaM bhaNitavyaM niravazeSam. tadevaM bhagavan ! tadevaM bhagavan iti yAvat-viharatiH-anu. 1. pra0 chAyAH-caturviMzatirmuhUrtAH sapta ahorAtrANi tathA ca paJcadaza, mAsazca dvau ca catvAraH SaNmAsA virahakAlastu. 2. utkRSTo ratnA (ratnaprabhA)diSu sarvAsu jaghanyato bhavet samayaH, evameva ca udvartanam , saMkhyA punaH suravarAstulyAH. 3. ekazca dvau ca trayazca saMkhyAtA asaMkhyAtAzca ekasamayena, upapadyante cyavamAnA udvartamAnA api evameva. 4. bhinnamuhUrto vikalendriyANAM sammUrchimAnAM ca tathaiva, dvAdaza muhUrtA garne utkRSTena, jaghanyataH samayaH. 5. dvAdaza muhUrtA garbha muhUrtAH sammUchimeSu caturviMzatiH, utkRSTavirahakAlaH dvayorapi ca jaghanyataH samayaH. 6. bhavanavana (vyantara)-jyotiSika-saudharmezAne caturvizatirmuhUrtAstu, utkRSTavirahakAlaH paJcakhapi jaghanyataH samayaH. nava dinA viMzatirmuhUrtA dvAdaza daza caiva dinA muhUrtAstu, dvAviMzatiradha caiva paJcacatvAriMzad azItirdivaMsazatam. saMkhyeyA mAsA Anata-prANateSu tathA AraNA-'cyute varSANi, saMkhyeyAni vijJeyAni aveya keSu ato vakSye. adhastane varSazatAni madhye sahasrANi uparitane lakSANi, saMkhyeyAni vijJeyAni yathAsaMkhyaM tu niSvapi. palyAsaMkhyabhAgaH utkRSTo bhavati virahakAlastu, vijayAdiSu nirdiyaH sarveSu jaghanyataH samayaH, upapAtavirahakAlaH ityeSa varNitastu deveSu, udvartanA'pi evaM sarveSAM bhavati vijJeyA, jaghanyena eka samaya utkRSTena tu bhavanti SaNmAsAH, virahaH siddhigateH udvartanavarjitA niyamAtuH-anu0 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpAdaviraha. prajJApanA. ke. 222 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe zataka 1.udezaka 10. viSeyA mahAsaMkheNaM tu tisuM pi paliyA asaMsabhAgo ukoso hoi virahakAlo o, vijayAIsu nidiTTho saccesu jahacao samao. uvavAyavirahakAlo iya eso vanio u devesu, uvaTTaNA vi evaM savversi hoi vitreyA. jahantreNa egasamao ukkoseNaM tu hoMti chammAsA, piraho siddhigaIe upavanyA niyama" ti. iti gurugamabhaGgaiH sAgarasyA'hamasya suTamupacitajAnyaH paJcAGgasya saH, prathamazatapadArthAvartagata vyatIto vivaraNasarapotau prApya sadvIvarANAm, 5. AgahanA prakaraNamA kiyA viye hakIkata kahI hai. gane kriyAyALA jIvono utpAda utpatti-pAya se mATe huye utpAdanA viraha viSe prarUpaNa karavA kahe che ke ['niravaI' ityAdi.] kAMti eTale jIvono utpAda, ane te saMbaMdhI je prakaraNa te vyutktapada chahuM che.. teno Tuko artha A pramANe che:-- "paMceMdriyatiryacagatimAM, manuSyagatimAM ane devagatimAM vadhAremAM vadhAre bAra muhUrtano ane ochAmAM ocho eka samayano utpAda viraha che." kadhuM che ke, "renaprabhA vagere badhI narakomAM anukrame vadhAremAM vadhAre utpAdavirahano kALa A pramANe che:(1) covIza muhUrta. (2) sAta ahorAtra. (3) pannara ahorAtra. (4) eka mAsa. (5) be mAsa. (6) cAra mAsa ane (7) cha mAsa. tathA ochAmAM ocho utpAdaviraha eka samayano hoya che. e pramANe udvartanAnA viraha saMbaMdhI kALa viSe paNa jANavuM. ane nairathikonI saMkhyA to devonI samAna che. te saMkhyA Ache eka ve, paNa saMstheya ane asaMkhyeya jIvo eka samave upane che yaye ke ane ur3hateM che." tiyaMcagatimAM virahakAla A pramANe cheH-"vikarledriyono ane saMmUrchimono vadhAremAM badhAre birahakALa bhinna muhUrtano che. garbhaja jIvono vadhAremAM vadhAre virahakALa bAra muhUrtano hoya che. ane e bacAno joDAmAM olo virahakA eka samavano che." eka iMdriyavAya jIvono virahakA janathI. manuSyagatiyAM to A pramANe che:garbhaja manuSyono bAremA badhAre virahakA bAra muhUrtano ane saMmUrtima manuSyono bAremAM badhAre virahakALa covIsa rtano che ane te banne jAtAnA manuSyono ochAmA ocho virahakALa eka samayano hoya he." devagatimAM to A rIte che:-"bhavanapati ane IzAna e pAMcemAM badhAremAM badhAre virahakALa covIza muhUrtano che. ane ochAmAM ocho virahakALa eka samayano che" " ( 3 ) nava divasa ane vIza muhUrta, (4) bAra divasa ane daza muhUrta, (5) sADI bAbIza divasa, (6) pIstALIza divasa, (7) eMzI divasa, (8) so divasa ane (9-10) saMstheya mArA eka varSanI aMdara Anata bane prANatamAM tathA (11-12) AraNa bhane acyutama saMsvega varSa so varSanI aMdara, eTo kALa jAvo. tathA have maiveyaka viSe kahIza - nIcalAmAM saMkhyeya so varSa, vacalAmAM saMkhyeya hajAra varSa ane upalAmAM saMkhyeya lAkha varSa anukrame jANayAM- bagemAM pUrva pramANe kALa jAgayo. vijaya vagere vimAnamAM badhAramAM bacAre cirakALa palyopamAno asaMkhya bhAga jAgayo ane bacAnAM sauthI ochAmA ocho eka samayano virahakALa jANavo. e pramANe varNavelo devomAM upapAtavirahakALa jANavo. ane e ja rIte udvartanA paNa badhAnI jANavI." " jaghanye - ochAmAM ocho-eka samaya ane vadhAremAM badhAre cha mAsa siddhigatino upapAta virahakALa jANavo, ane te siddhigati udvartanA vinAnI jache arthAt tyAM gayA pachI maraNa hotuM nathI. " vAnavyaMtara, jyotiSika, saudharma 4 iti gurugamamhere huM vaTyo cheka mUDha nidhisama zubhasUtra pAMcamAnI sugUDha, prathama zataka TIvI dhIvarogI vidheraNa vara maukA, zIghra arthoM karIne. 1. A ' vyutkAntipada' prajJApanAsUtramAM (ka0 A0 pR0 286 - 319 ) che. temAM aneka vAto vikAsavAdane lagatI taddana navI jANavA jevI che. 2. A badhI gAthAo trailokyadIpikA (saMgrahaNI) mAM che. 3. A badhA AMkaDAo narakanA sUcaka che. 4. A badhA AMkaDAo kharganA che. sUcaka zrIbharaNa karatAM zrIabhayadevasUrijI pUrti ane avacUrti (dUo 0178 1 1 TippaNa) nuM avalaMbana kartu ke ane tethI se yene 'vivaraNapatI' eka nAma rUpa AeM ke anu0 prathama zataka samApta. yeArUpaH samudre'khilacarite kSArabhAre bhaye'khin dAsI yaH sayAnAM parakRtikaraNAtajIbI tpkhii| asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro cAiko dAntazAntrodayAt zrIvIradevaH sakalazivAya mArA yAmukhyaH // 17 / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 1. uckhAsa.--pRthivI vagerenA jIvone zvAsocchvAsa ch|-haa.-teo zvAsocchvAsamA zuM le ane zuM kADhe!-eka jAtanAM (vAsocchvAsanAM) aNuo.-te aNuomA rUpa, rasa, gaMdha bhane sparza paNa cha.-prajJApanA sUtra--nairayika,-chae dizA.-pavananA jIvone zvAsocchvAsa hoyA-nA-jIva pavanamAthI nIkaLIne pAcho, aneka bAra pavanamA bhAve-hA.-ternu maraNa kevI rIte thAya-mAghAta thavAthI.-sazarIra bhane mazarIra.-paSanane cAra zarIra.-sakarmaka mRtAdI sAdhu,prANa.-bhUta-jIva.-sasva.-viza. vettA.-akarmaka mRtAdI sAdhu.-sika-yuddha.-mukta.-pAragata.-paraMparAgata.--zrIgautamavihAra.-Arya zrI. skaMdaka. kRtaMgalA nagarI.-chatrapalAzaka caitya-zrAvastI nagarI-gardabhAla parivrAjaka.-RgvedAdi cAra veda.-itihAsa (purANa)-nighaMTu,-paSTitaMtra.gaNitazAstra.-vedanA cha aMga-zikSA.-kalpa -jyAkaraNa,-piMgaLa.-nirukta.-jyotiHzAstra.-piMgalaka game zramaNa.-vaizAlikazrAvaka-kAlyAyanagotrIya skaMdaka parivrAjaka.-skaMdaka pratye piMgalakanA prazno.-lokano chedo cha ke nathI! -jIvano cheDo che ke nathI! -siDino chaTo che ke nathI ?siddhano cheDo che ke nathI-kayA maraNadhI jIva vadhe ane ghaTe-skaMdaka parivrAjakarnu mauna. paNa bAra 'AkSepapUrvaka enAe prazno.-skaMdakane thapala . zaMkAdi.-zrImahAvIra padhAyAMnI vAta.-skaMdakano vicAra.-zrImahAvIra pAse jai pUrvokta praznanA khulAsA levAnI jizAsA.-zrImahAvIrane sevavAnI icchA. tApasano beSa.-skaMdaka parivrAjaka viSe zrImahAvIra bhane zrIgautama bacce vAtacita.-zrImahAvIranA sthAna tarapha skaMdakanuM gamana.-'skaMdaka sAdhu thaze ema zrIgautamano prazna.-hA.-skaMdakane mAvatA joine zrIgautame karelo temano Adara.-tenI gupta vAtanuM spaSTIkaraNa.-skaMdakano acaMbAvAlo 'prazna.--zrIgautamanA bharmAcArya (mahAvIra) upara skaMdakanuM bahu mAna.-gyAvRttabhojI (nityAhArI) zrImahAvIra.-onA zarIra saudarya-zrImahAvIrane maLyA pachI skaMdakane thapalo harSa-skaMdakanA pUrvokta praznonA khulAsA-dravya, kSetra, kALa ane bhAva.-amuka rIte loka vagereno cheDo cha bhane amuka prakAre veno cheDo nathI.-bAlamaraNa..-paMDitamaraNa, bAlamaraNanA bAramedavalamaraNa. -vazA''rtamaraNa,-aMtaHzalyamaraNa, tadbhavamaraNa,-giripatana.-tarupatana.jalapraveza.-agnipraveza.-viSabhakSaNa,-zasnAvapAta.-vaihAnasa.-gRhaspRSTa.-8 maraNothI jIvano saMsAra vadhe.-paMDitamaraNanA ve bheda,-pAdapopagamana.bhaktapratyAkhyAna.-nihArima. anihArima.-e maraNothI jIvano saMsAra ghaTe. skaMdakapratibodha.-dharma sAMbhaLavAnI tenI icchA.-dharmakathana.-zrImahAvIranA pravacana upara skaMdakanI aDA-prIti.-tApasa vepano parityAga.-baLatA saMsArano vicAra.-zrImahAvIra pAse sAdhu thavAnI icchA.-zrIskaMdaka sAdhu,tene zrImahAvIre ApelI zikhAmaNa.-skaMdakanu AdhyAtmika jIvana.-skaMdakanuM agyAra aMgonuM bhaNa.--pa karavA mATe zrImahAvIranI anumati.-zrIrakaMdakanI dhaNI AkarI tapasyA.-mikSunI bAra pratimA ane tenu TuMkuM svarUpa-guNaratnasaMvatsara tapa bhane tenu da svarUpa.--AkarI tapasyA karavAthI skaMdakana zarIranI kSINatA. zrImahAvIra pAse anazana karavU' evo zrIrakaMdakano vicAra.-kSamApanA.---vipula parvata.-vipula paMvata upara ghaNA sAdhubhonI sAdhe zrIrakaMdaka.bhagavaMtane vaMdanA.-pharIvAra vratano uccAra.-eka mAsa sudhI anazana.-samAdhipUrvaka zrIskaMdaka kAlagamana. tenA pAtro ane vasro sAthe sAdhubhornu punarAgamana. zrIgautamaprazna-se skaMdaka kara gatimA gayA-acyutakalpa.-bAvIza sAgaropamanI AvaradA.-mahAvidahamA mukti.-zrIskaMdakanuM jIvana samApta.1.gAhA: 1.-A bIjA zatakamAM daza uddezako che. ane te uddezakomA * UsAsa khaMdae vi a samugghAya puDhaviM-dia anausthi bhAsA ya, nIce pramANenA adhikAro che:-prathama uddezakamAM devA ya camaracaMcA samayakkhittathikAya biyasae. ane skaMdaka nAmanA anagAra viSe adhikAra che. bIjA uddezakamA samuddhAta viSe vivecana che. trIjA uddezakamAM pRthivI viSe vicAra che. cothA uddezakamAM iMdriyo viSe vicAra che. pAMcamA uddezakamA anyatIrthikano adhikAra che. chaTThA uddezakamA bhASA saMbaMdhe vivecana che. sAtamA uddezakamAM devano adhikAra che. AThamA uddezakamA camaracaMcA nAma (devanagarI)nI vAta che. navamA uddezakamAM samayakSetranuM svarUpa che ane dazamA uddezakamAM astikAya saMbaMdhe vivecana che. 1. mUlacchAyAH-gAthAH-ucchvAsaH skandako'pi ca samudrAtAH pRthivI-ndriyANi anyayUdhikA bhASA ca, devAzca camaracacA samayAH kSetram-astikAyA dvitIyazaH -anu.. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2-uddezaka 1. 2.te' NaM kAle NaM, te NaM samaye NaM rAyagihe NAma nayare 2.-te kALe, te samaye rAjagRha nAmarnu nagara hatuM. hotthA. vaNNao. sAmI samosaDhe. parisA NiggayA. dhammo kahio. varNaka. svAmI. (zrImahAvIrasvAmI) samavasaryA-padhAryA. teonI paDigayA parisA. - dezanA sAMbhaLavA sabhA. nIkaLI-maLI. teoe dharma kahyo. te sAMbhaLI sabhA visarjita thai. 3. pra0 te NaM kAle NaM, te NaM samaye NaM jeDhe aMtevAsI 3. pra0-te kALe, te samaye bhagavaMtanA moTA ziSya jAva-pajjuvAsamANe evaM vadAsI:-je ime bhaMte ! beiMdiyA, teiM- yAvat-paryupAsanA karatA A pramANe bolyAH-he bhagavan / je diyA, cauridiyA, paMciMdiyA jIvA, eesi NaM ANAmaM vA, pANAmaM A be iMdiyavALA, traNa iMdriyavALA, cAra iMdriyavALA ane pAMca vA, ussAsaM vA, nissAsaM vA jANAmo pAsAmo. je ime puDhavi- iMdriyavALA jIvo che. eonA aMdaranA ane bahAranA ucchvAsane kAiyA, jAva-vaNaphaikAiyA egidiyA jIvA; eesi NaM ANAmaM tathA aMdaranA ane bahAranA niHzvAsane jANIe chIe, dekhIe chIe. pA, pANAmaM vA, ussAsaM vA, nIsAsaM vA na yANAmo, na pAsAmo. paNa je A eka iMdriyavALA pRthivInA jIvo che, yAvat-(pANInA, ee NaM bhaMte / jIvA ANamati vA, pANamaMti vA, ussasaMti vA, vAyunA, agninA ane) vanaspatinA jIvo che. teonA aMdaranA nIsasaMti vA? ane bahAranA ucchvAsane tathA aMdaranA ane bahAranA niHzvAsane jANatA nathI, dekhatA nathI. to zuM he bhagavan ! te eka iMdriyavALA jIvo aMdaranA ane bahAranA ucchvAsane le che! tathA aMdaranA ane bahAranA niHzvAsane mUke che? 16 tA. goyamA! ee vigaM jIvA ANamati 3. u0--he gautama ! hA, e eka iMdriyavALA jIvo paNa vA, pANamaMti vA, ussasaMti vA, NissasaMti vA. bahAranA ane aMdaranA ucchvAsane le che tathA bahAranA ane aMdaranA niHzvAsane mUke che. 2.pra.-kigaM bhaMte ! ete jIvA ANamati vA, pANamaMti 4.pra0-he bhagavan ! te jIvo kevA prakAranAM dravyoMne thA, ussasaMti vA, NIsasaMti vA ? bahAranA ane aMdaranA zvAsamA le che ? tathA kevA prakAranAM dravyone bahAranA ane aMdaranA niHzvAsamA mUke cha ? .4. u0-goyamA / danvao NaM aNaMtapaesiAI davAI, 4. u0- he gautama ! dravyathI anaMta pradezavALAM dravyone. khettao asaMkhejapaesogADhAI, kAlao annayaraThitIAI, bhAvao kSetrathI asaMkhya pradezamA rahelAM dravyone, kALathI koi paNa jAtanI vaNNamaMtAI, gaMdhamaMtAI, rasamaMtAI, phAsamaMtAI ANamati vA, sthitivALA (eka paLa rahenArAM ke be paLa rahenArAM vagere) dravyone pANamaMti vA, ussasaMti vA, nIsasaMti.vA. tathA bhAvadhI varNavALAM, gaMdhavALAM rasavALAM ane sparzavALAM dravyone bahAranA ane aMdaranA zvAsamAM le che. tathA tevAM ja dravyone bahAranA ane aMdaranA niHzvAsamA mUke che. 5.pra0--jAiM bhAvao vaNNamaMtAI ANamaMti vA, pANamaMti 5. pra0-he bhagavan ! te jIvo, bhAvathI varNavALAM je vA, ussasaMti vA, nIsasaMti vA; tAI ki egavaNNAI ANamati dravyone bahAranA ane aMdaranA zvAsamAM le che tathA mUke che te dravyo vA, pANamaMti vA, usasaMti vA, nIsasaMti vA ? zuM eka varNavALAM che? 5. u0--AhAragamo Neyavvo, jAva-paMcadisaM. 5. u0 he gautama! ahIM AhAragama jANavo ane te yAvat-pAMca dizA taraphathI zvAsa ane niHzvAsanAM aNuo meLaye che. 1. mUlacchAyAH--tasmin kAle, tasmin samaye rAjagRhaM nAma nagaramabhavat . varNakaH. khAmI samavastaH. parpad nirgatA. dharmaH kathitaH, pratigatA parSat. tasmin kAle, tasmin samaye jyeSTho'ntevAsI yAvat-paryupAsIna evam avAdItaH ye ime bhagavan ! dvIndriyAH, zrIndriyAH, caturindriyAH, paJcendriyA jIvA eteSAm bhAnAmaM vA, prANAmaM vA, ucchvAsa SA, niHzvAsa vA jAnImaH, pazyAmaH, ye ime pRthivIkAyikAH, yAvat-vanaspavikAyikA ekendriyA jIvAH, eteSAm AnAma bA, prANAmaM vA, ucchvAsaM vA, niHzvAsa vA na jAnImaH, na pazyAmaH. ete bhagavan ! jIvA Anamanti vA, prANamanti vA, uccasanti vA, niHzvasanti' vA? hanta, gautama! ete'pi jIvA Anamanti vA, prANamanti vA, ucchusanti vA, niHzvasanti vA. kiM bhagavan / ete jIvA Anamanti vA, prANamanti vA, uccasanti vA, niHzvasanti vA? gautama! dravyato'nantapradezAni dravyANi, kSetrato'saMkhyeyapradezA'vagADhAni, kAlato'nyatarasthitikAni, bhAvato varNavanti, pAndhavanti, rasavanti, sparzavanti Anamanti vA, prANamanti vA, uccasanti vA, niHzvasanti vA. yAni bhAvato varNavanti Anamanti vA, prANamanti vA, uccasanti vA, niHzvasanti vA tAni kim ekavarNAni Anamanti vA, prANamanti vA, ucsanti vA, niHzvasanti vA! AhAragamo jJAtavyaH, yAvat-. paJcadizam:-anu. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 225 6.pra0 kiNaM bhaMte | nerajhyA ANamaMti vA, pANamaMti 6. pra0-he bhagavan / nairayiko kevA prakAranAM dravyone vA, ussasaMti vA, nIsasaMti vA ? bahAranA ane aMdaranA zvAsamAM le che ? ane kevA prakAranAM dravyone bahAranA ane aMdaranA niHzvAsamA mUke cha ? 6. u0-taM ceva jAva-niyamA chadisi ANamaMti vA, 6. u0-he gautama! te saMbaMdhe pUrva pramANe ja jANavu, pANamaMti vA, ussasaMti vA, nissasaMti. vA. ane yAvat-niyame chae dizAmAMdhI bahAranA tathA aMdaranA zvAsa ane niHzvAsanAM aNuone meLave che. 7.-jIca-egiMdiyA vAghAya-nivAghAyA ya mANiyavvA. sesA 7.--jIvo ane ekeMdriyo saMbaMdhe ema kahe ke, teone niyamA chadisiM. jo kAi vyAghAta-bAdhaka-aDacaNa na hoya to teo badhI dizA omAMthI zvAsa ane niHzvAsanA aNuo meLave che. ane jo teone kAMi aDacaNa hoya to te chae dizAmAMthI zvAsa ane niHzvAsanA aNuo meLavI zakatA nathI, paNa koi vAra traNa dizAmAMthI, koI vAra cAra dizAmAthI ane koi vAra pAMca dizAmAMthI zvAsa ane niHzvAsanAM aNuo meLave che ane bAkI badhA jIvo cokkasa chae dizAmAthI zvAsa tathA niHzvAsanAM aNuo meLave che. 1. vyAkhyAtaM prathamaM zatam, atha dvitIyaM vyAkhyAyate. tatrA'pi prathamoddezakaH, tasya cA'yam-abhisaMbandhaH-prathamazatA'ntimoddezakAnte jIvAnAm utpAdaviraho'bhihitaH, iha tu teSAmeva ucchvAsAdi cintyate iti evaMsaMbandhasyA'sya idam upodghAtasUtrA'nantaraM sUtram'je ime' ityAdi. yadyapi ekendriyANAm AgamAdipramANAd jIvatvaM pratIyate, tathApi samucchvAsAdInAM sAkSAd anupalambhAt , jIvazarIrasya ca nirucchvAsAderapi kadAcid darzanAt pRthivyAdiSu ucchvAsAdiviSayA zaGkA syAd iti. tannirAsAya, 'teSAm ucchvAsAdikam asti' ityetasyA''gamapramANaprasiddhasya pradarzanaparam idaM sUtram avagantavyam iti. ucchvAsAdyadhikArAd jIvAdiSu paJcaviMzatau padeSu ucchvAsAdidravyANAM svarUpanirNayAya praznayan AhaH-'kiM NaM bhaMte / jIve' ityAdi. 'kim' ityasya sAmAnyanirdezatvAt kAni kiMvidhAni davyANi ityarthaH. 'AhAragamo neyavvo tti prajJApanAyA aSTAviMzatitamA''hArapadoktasUtrapaddhatirihA'dhyeyA ityarthaH, sAca iyam:-'duvannAI, tivannAI, jAva-paMcavanAI pi. jAI vannao kAlAI tAI ki ekaguNakAlAI ? jAva-anaMtaguNakAlAI pi' ityAdiriti. 'jIva-egiMdiyA' ityAdi. jIvA ekendriyAzca 'vAghAya-nivvAghAya' tti matublopAd vyAghAta-nirvyAghAtavanto bhaNitavyAH. iha ca evaMpAThe'pi nirvyAghAtazabdaH pUrva draSTavyaH, tadabhilApasya sUtre tathaiva dRzyamAnatvAt , tatra jIvA nirvyAghAta-savyAghAtAH sUtre eva darzitAH. ekendriyAstu evam:-'puDhavikkAiyA NaM bhaMte ! kaidisaM ANamaMti0 ? goyamA / nivvAghAeNaM chaddisiM, vAghAyaM paDuca siya tidisiM' ityAdi. evam-apkAyAdiSu api. tatra nirvyAghAtena Sadizam , SaD dizo yatra AnamanAdau tat tathA. vyAghAtaM pratItya syAt tridizam , syAt caturdizam , syAt paJcadizam Anamanti. yatasteSAM lokAntavRttau alokena tryAdidikSu ucchvAsAdipudgalAnAM vyAghAtaH saMbhavati iti.' 'sesA niyamA chadisi' ti zeSA nArakAditrasAH Sadizam Anamanti, teSAM hi sanADyantarbhUtatvAt SaDdizam ucchvAsAdipudgalapraho'styeva iti. 1. prathama zatakanuM vivecana thai cUkyu. have dvitIya zatakanuM vivecana zaru thAya che. ane temAM paNa teno prathama uddezaka vivecAya che. ane teno saMrvaSa. abhisaMbaMdha A che:-'pahelA zatakanA chellA uddezakane cheDe jIvonI utpattino viraha kahyo che. ane A sthaLe to te ja jIvo saMbaMdhI ucchvAsa vagere viSe ciMtana thavAnuM che' e pramANenA saMbaMdhavALA A pahelA uddezakanu, upodghAta sUtra pachI turata ja A sUtra cha:-[je ime' ityAdi.] jo ke sUtratAtparya, pRthivI, pANI vagere (eka iMdriyavALA), jIvo che-caitanyavALA che. e vAta Agama vagere pramANothI pratIta thAya che. to paNa teone ucchvAsa ane niHzvAsa vagere hoya che ke nahIM ? e pramANe zaMkA thavI, e svAbhAvika che. kAraNa ke jema manuSya, pazu vagereno ucchvAsa ane niHzvAsa najare jaNAya che tema pRthvI, pANI vagereno ucchvAsa tathA niHzvAsa najare jaNAto nathI. zaM0-kadAca ema kahevAmAM Ave ke, jyAre te pRthvI vagere caitanya- zaMkA. vALA che, ema pratIta thai zake che, tyAre teonA ucchvAsa viSe zaMkA thavAnuM kAraNa nathI. kAraNa ke jIvamAtrane ucchvAsa ane niHzvAsa hoya che . e vAta AvALagopALane pratIta che. to ahIM tenA (pRthvI vagerenA) ucchavAsa vagera viSe zaMkA thavAnuM zuM kAraNa ? samA0-jo ke jIva mAtrane samAdhAna. ucchvAsa tathA niHzvAsa vagere hoya che, e vAta jagajAhera che. paNa keTalAka jIvatA jIvonuM (DeDakA vagerenuM) zarIra (dhaNI vAra ghaNA kALa sudhI) ucchvAsa ane niHzvAsa vinAnuM dekhAya che, mATe pRthvI vagerenA jIvo paNa tevA prakAranA che ke manuSyAdinI peThe zvAsocchvAsavALA cha / e pramANe 1. mUlacchAyAH-ki bhagavan ! nairayikA Anamanti vA, prANamanti vA, ucchrasanti vA, niHzvasanti yAtacaiva yAvat-niyamena Sadizam Anamanti vA, prANamanti vA, ucchusanti vA, niHzvasanti vA. jIva-ekendriyA vyAghAtAt, nivyAghAtAca bhaNitavyAH, zeSA niyamAt padizam:-anu. 1.pra. chAyAH-dvivarNoni, trivarNAni, yAvat-paJcavarNAnyapi. yAni varNataH kAlAni tAni kimekaguNakAlAni ? yAvat-anantaguNakAlAni api. 2. pRthivIkAyikA bhagavan ! katidizam-Anamanti ! gautama / nirvyAghAtena SaDdizam , vyAghAtaM pratItya syAt tridizam:-anu. 29 bha0 sU0 . Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 1. zaMkA thAya te susaMgata che. tathA ghaNA kALa sudhI zvAsocchvAsane nahIM lenArA jIvone paNa koi kALe to zvAsocchvAsa levo ja paDe che ane te ApaNane najare dekhAya che. paNa pRthivI bagerenA jIvono zvAsocchvAsa to koi kALe najare jaNAto ja nathI mATe paNa teone-pRthivI vagerenA jIbAne-zvAsocchvAsa che ke kema ? e saMdeha thavo e sthAne ja che. to have te zaMkAne dUra karavA sAru ane 'pRthivI vagerenA jIvone ucchvAsa vagere hoya che' e pramANenI Agama pramANathI prasiddha thaelI vAtane darzAvanAeM A sUtra samajavu. ucchvAsa vagereno adhikAra hovAthI jIvAdika paJcIza padomA ucchvAsAdikanAM aNuonA svarUpa saMbaMdhI nirNaya karavA sAru prazna karatAM kahe che ke:-['kiM' NaM bhaMte ! jIve' ityAdi.] ucchvAsa tathA prazApanA- niHzvAsanAM dravyo kevA prakAranAM hoya che ? ['AhAragamo neyavyo ti] prejJApanAsUtramA kahela aTThAvIzamA AhArapadanAM sUtro ahIM kahevA. te A zvAsocchvAsanA ma. pramANe cha:-"be varNavALAM, traNa varNavALAM ane yAvat-pAMca varNavALAM.paNa. je aNuo varNathI kALAM che, te zuM ekaguNa kALAM cha ? ke yAvat Nuo kevA ra anaMtaguNa kALAM cha? yAvat-te anaMtaguNa kALA paNa che" ityAdi. ['jIva-egidiyA' ityAdiH] jIvo ane eka iMdriyavALA jIvo [ 'vAghAyavyAghAta-nirvyAghAta. nivvAghAyai ti] vyAghAtavALA ane nirvyAghAtavALA kahevA. temAM vyAghAta vinAnA ane vyAghAtavALA jIvo sUtramA ja darzAvyA che. eka iMdriyavALA kayA kayA jIvo ke jIvo to A pramANe cha:-"he bhagavan ! pRthivIkAyiko keTalI dizAomAthI zvAsa ane niHzvAsanAM aNuo meLave che ? he gautama ! vyAghAta TalI dizAomA- na hoya to chae dizAmAMdhI ane jo vyAghAta hoya to kadAca traNa. dizAmAMthI zvAsa tathA niHzvAsanAM aNuo meLave che" ityAdi. e pramANe thI sAsa ane apkAya vageremAM paNa samajavaM. tyAM jo vyAghAta na hoya to chae dizAmAMthI ane jo vyAghAta hoya to kadAca traNa dizAmAMthI, kadAca cAra gubho meLave dizAmAMthI tathA kadAca pAMca dizAmAMthI zvAsa ane niHzvAsanAM aNuo meLave che. kAraNa ke te pRthivIkAyika vagere lokane cheDe paNa rahe che mATe tryAdi-traNa vagere-dizAmAthI zvAsa ane niHzvAsanAM aNuo meLavavAmAM alokadvArA taone vyAghAta-aDacaNa-thAya che. [ sesA niyamA chaddisiM' ti] bAkInA nairayika vagaire trasa jIvo chae dizAmAMthI zvAsa ane niHzvAsanAM aNuo meLave che. kAraNa ke teo trasanADInI aMtarbhUta hovAthI teone chae dizAmAthI zvAsa tathA niHzvAsanAM aNuo maLI zake che. vAyu. 8. pra0-vAuyAe NaM bhaMte ! vAuyAe ceva ANamaMti vA, 8. pra0-he bhagavan ! vAyukAya vAyukAyone ja aMdaranA 'pANamaMti vA, usasaMti vA, nIsasaMti ? ane bahAranA zvAsamAM le che ? tathA teone ja aMdaranA ane bahA. ranA niHzvAsamAM ke cha ? 8. u0-hatA, goyamA ! vAuAe NaM jAva-nIsasaMti vA. 8. u0--he gautama ! hA, vAyukAya vAyukAyone ja yAvat aMdaranA ane bahAranA niHzvAsamAM mUke che. 9.pra0-vAuyAe NaM bhaMte ! vAuyAe ceva aNegasayasaha- 9. pra0-he bhagavan ! vAyukAya vAyukAyamAM ja aneka ssakhutto uddAittA, uddAittA tattheva mujjo mujo paJcAyAi ? lAkhavAra marIne (bIje jaine) pAcho tyAM ja (vAyukAyamA ja) Ave-utpanna thAya ? 1. 'kim' e sAmAnya nirdeza hovAthI upara pramANe artha thayo che:-zrIabhaya. 2. prajJApanAsUtramA AhArapada 28 muM che. tenA be uddezaka che. temA prathama uddezakamAM 11 bAbatano samAveza che ane bIjA uddezakamA mukhya 13 bAbata vivecana che. tenuM saMkSipta kharUpa A che: sacittA''hAraTThI kevaiti kiM vA vi savato ceva, katibhAga sabve khalu 28 mA AhArapadanA prathama uddezakamAM nIce lakhelA viSayo paratve pariNIme ceva boddhavve. egidiyasarIrAdi lomauhAre taheva maNabhakkhI, vivecana che:-1. jIvo zuM jIvavALI vastu khAya che ke nirjIva vastu khAya . etesiM tu padANaM vibhAvaNA hoi kAyavvA.. cha2. jIvone AhAra levAno abhilASa thAya che ke kema ? 3. jIvone keTale keTale vakhate jamavAnI jarUra paDe che ? 4. je vastuone jIvo jame che te vastuornu svarUpa zuM che ? 5. jIvo potAnA zarIranA dareka bhAgadvArA AhAra lai zake cha ? 6. je aNuone khAvA mATe lIdhAM hoya, temAMno keTalo bhAga khavAya che, keTalo bhAga cakhAya che ane keTalo bhAga nAza pAme che ? 7. khAvA mATe lIdhelo badho khorAka khavAya che? 8. AhAranuM pariNAma zuM che-khAdhelo khorAka zarIramAM keve rUpe pariName che? 9. eka iMdriyavALA, be iMdriyavALA, traNa iMdriyavALA, cAra iMdriyavALA ane pAMca iMdriyavALA jIvonAM zarIranAM aNuone jIvo khAya che 1 10. lomAhAra-kaMvATAvatI levAtA AhAra-nuM svarUpa. 11. ane manobhakSo devonA AhArarnu kharUpa 'devo khAvAnI icchA kare ke turata ja dharAi jAya' te kevI rIte che ! (A prathama uddezaka pR-718 thI 736 sudhI ka0 A0 mA che.) AhAra bhaviya sainnI lessA dihI ya saMjaya kaisAe, nArNI joguM--vaoge e AhAra padanA bIjA uddezakamAM nIce jaNAvela viSayo saMbaMdhI vivevaide ya sarIra parjattI. ' cana che:-1. sAmAnya AhAra. .2. bhavya jIvono AhAra. 3. saMjhI' jIvono AhAra. 4. lezyAvALA jIvono AhAra. 5. dRSTivALA ( samyagdRSTi, mithyAdRSTi ane mizradRSTivALA ) jIvono AhAra. 6. saMyamI jIvono AhAra. 7. kaSAyavALA jIvono AhAra. 8. jJAnavALA jIvono AhAra. 9. yoga(zarIrayogAdi)vALA jIvono AhAra. 10. upayogavALA jIvono AhAra. 11. veda (puruSaveda vagere ) vALA jIvono AhAra. 12. zarIravALA jIvono AhAra. ane 13. paryAptivALA jovono AhAra. (A bIjo uddezaka pR-736 thI 750 sudhI ka* A* mAM che.)-prajJApanA sUtra mudrita, pR-718 thI 750:-anu0 3. ahIM 'matupa' pratyaya AvIne lopAi gayo che. vaLI jo ke ahIM A pATano upara pramANe nirdeza che. to paNa 'niyAMdhAta' zabdane pahelo samaH vo. kAraNa ke sUtramA teno tema ja nirdeza cha:-zrIabhaya. 1. mUlacchAyAH-vAyukAyo bhagavan ! vAyukAyAn caiva Anamanti vA, prANamanti vA, uccasanti vA, niHzvasanti ? hanta, gautama! vAyukAyA ya vat niHzvasanti vA. vAyukAyA bhagavan / vAyukAye caiva anekazatasahasrakRtvo'padrutya apadrutya tatraiva bhUyo bhUyaH pratyAyAti ?:-anu. . Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 227 9. u0-hatA, goyamA / jAva-paJcAyAi. 9. u0-he gautama! hA, yAvat-te pAcho tyAM ja Ave. 10.30-se bhaMte / kiM puDhe uddAyAti, apuDhe uddAyAti 10. pra0--he bhagavan / te vAyukAya svajAtinA athavA parajAtinA jIvo sAthe athaDAvAthI maraNa pAme ! ke koi sAthe athaDAyA sivAya maraNa pAme ! / 10. u0-goyamA ! puDhe uddAti, no apuDhe udAi. 10. u0--he gautama ! te vAyukAya svajAtinA ke parajA tinA jIvo sAthe athaDAvAthI maraNa pAme. paNa koi sAthe atha DAyA sivAya te mare nahIM.. 11. pra0-se bhaMte ! kiM . sasarIrI nikkhamai, asarIrI 11. pra0. he bhagavan / te vAyukAya marIne jyAre bIjI nikkhamai ? gatimAM jAya che tyAre zuM te zarIravALo thaine jAya che ? ke zarIra vinAno thaine jAya che? 11. u0--goyamA ! siya sasarIrI nikkhamai, siya 11. u0--he gautama ! te kathaMcit zarIravALo thaine jAya asarIrI nikkhamai. che ane kathaMcit zarIra vinAno thaine jAya che. 12. pra0--se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai-'siya sasarIrI 12. pra0--he bhagavan ! tema kahevAnuM zuM kAraNa ke, 'te nikkhamai, siya asarIrI niksamaI? kathaMcit zarIravALo. thaine jAya che ane kathaMcit zarIra vinAno thaine jAya che! 12. u0-goyamA / vAuyAyassa NaM cattAri sarIrayA paNNa- 12. u0--he gautama ! vAyukAyane cAra zarIra kahyAM che. tA, taM jahAH-orAlie, veunvie, teyae, kammae. orAliya- te A pramANe:-audArika, vaikriya, taijasa ane kArmaNa. temA veubviyAI vippajahAya teyaya-kammaehi nikkhamai, se teNadveNaM audArika ane vaikriya zarIrane choDIne jAya che mATe zarIra vinAno goyamA / evaM vuccai-'siya sarIrI, siya asarIrI nikkhamai. thaine jAya che ane taijasa tathA kArmaNa zarIrane sAthe laine jAya che mATe zarIravALo thaine jAya che. he gautama! te kAraNathI pUrva pramANe kayuM che. 2. atha ekendriyANAm ucchvAsAdibhAvAt , ucchvAsAdezca vAyurUpatvAt kiM vAyukAyikAnAmapi ucchvAsAdinA vAyunA eva bhavitavyam ? uta anyena kenA'pi pRthivyAdInAm iva tadvilakSaNena ! ityA''zaGkAyAM praznayan Aha:-'vAuyAe NaM' ityAdi. atha ucchvAsasyA'pi vAyutvAd anyena ucchvAsavAyunA bhAvyam, tasyA'pi anyeneva, evamanavasthA. naivam , acetanatvAt tasya. kiM ca, yo'yamucchavAsavAyuH sa vAyutve'pi na vAyusaMbhaviaudArika-vaikriyazarIrarUpaH, tadIyapudgalAnAm Ana-prANasaMjJitAnAm audArika-vaikriyazarIrapudgalebhyo'nantaguNapradezatvena sUkSmatayA etaccharIrA'vyapadezyatvAt , tathA ca pratyucchvAsAdInAmabhAva iti nA'navasthA. 'vAuyAe NaM maMte !' iti. ayaM ca prazno vAyukAyaprastAvAd vihitaH, anyathA pRthivIkAyikAdInAmapi mRtvA svakAye utpAdo'styeva, sarveSAmeSAM kAyasthiterasaMkhyAtatayA, anantatayA ca uktatvAt. yadAhaH-"asaMkhosappiNIossappiNIu egidiyANa cauNhaM, tA ceva U aNaMtA vaNassaIe u bodhavvA." tatra vAyukAyo vAyukAye evAnekazatasahasrakRtvaH, 'uddAitta' tti apadrutya mRtvA, 'tattheva' tti vAyukAye eva, 'paJcAyAi' tti pratyAjAyate utpadyate. 'puDhe uddAi ti spRSTaH svakAyazastreNa, parakAyazastreNa vA'padravati mriyate. 'no apaDe ti sopakramA'pekSamidam , 'nikkhamai' tti svakalevarAd nissarati. 'siya sarIri' tti syAt kathaMcit , 'orAliya-veubviyAI vippajahAya' ityAdi. ayamartha:-audArika-vaikriyA'pekSayA azarIrI, taijasa-kArmaNA'pekSayA tu sazarIrI niSkAmati iti.. 2. eka iMdriyavALA jIvone ucchvAsa vagere hoya che ane te ucchvAsAdi vAyurUpa che. to zuM vAyukAyika jIvonA paNa ucchavAsAdi vAyurUpa vAyuno ucvAda che? ke pRthivI vagerenA ucchvAsAdinI peThe vAyuthI vilakSaNa che? e AzaMkAnuM nirAkaraNa karavA have prazna karatAM kahe che keH-[ 'vAuyAe ' kevo / ityAdi.] zaM0-pRthivI pote pRthivIrUpa che ane teno zvAsa, niHzvAsa vAyurUpa che. e jarIte pANI vageremAM paNa samajavU. paNa vAyumAM tethI jUdI zaMkA. ja rIti che-vAyu pote vAyurUpa che ane teno zvAsa ane niHzvAsa paNa vAyurUpa che. jyAre vAyu vAyurUpa che to paNa tene vAyurUpa bIjA zvAsa, niHzvAsanI jarUra rahe che tyAre vAyurUpa zvAsa, niHzvAsane paNa bIjA vAyurUpa zvAsa, niHzvAsanI jarUra rahe e ghaTatuM ja che. ane jo ema thAya 1. mUlacchAyAH-hanta, gautama ! yAvat-pratyAyAti. sa bhagavan! kiM spRSTa udbhavati, aspRSTa udvati ? gautama! spRSTa udravati, no aspRSTa udvati. - sa bhagavan ! kiM sazarIrI niSkAmati, azarIrI niSkAmati ? gautama! syAt sazarIrI niSkAmati, syAda azarIrI niSkAmati. tat kenA'rthena bhagavan ! evam - ucyate-syAt sazarIrI niSkAmati, syAd azarIrI niSkAmati. gautama! vAyukAyasya catvAri zarIrANi prajJaptAni, tadyathAH-audArikam , vakriyam , tejasam, kArmaNam audArikavaikriye viprahAya taijasa-kArmaNAbhyAM niSkAmati, tat tenA'rthena gItama! evam ucyate-syAt sazarIrI, syAd azarIrI niSkAmatiH-anu. 1. pra. chAyAH-asaMkhyAvasarpiNI-utsarpiNyaH ekendriyANAM caturNAm , tAzcava tu anantA vanaspatestu yoddhavyAH-anu. . Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 1. samAdhAna tote zvAsa, niHzvAsano koi divasa Aro ja na Ave-anavasthA dUSaNa Ave. to tenu kema? samA0-zvAsa, niHzvAsanI jarUra jIvane-caitanyavALA prANine-hoya che. paNa je nirjIva hoya che tene zvAsa vagere hotA nathI. vAyu caitanyavALo che mATe tene zvAsa, niHzvAsanI jarUra che..paNa je ucchavAsayAsa, niHzvAsarUpa-vAyu che te to nirjIva-jaDa-che mATe tene vIjA zvAsa vagairenI jarUra rahe tema nathI ane tethI anavasthA paNa AvatI nathI. baLI A ucchavAsa-zvAsa, niHzvAsa-vAyurUpa che paNa te vAyukAyanA audArika ane vaikriyazarIrarUpa nathI. kAraNa ke Ana, 'prANa nAmavAlA ucchavAsazvAsa ane niHzvAsa-nAM pagalo, te audArika zarIranA ane vaikriya zarIranAM pudgalo karatAM anaMtaguNa pradezavALAM hovAthI sukSma che mATe te ucchavAsa -zvAsa, niHzvAsarUpa-vAyu te A caitanyavALA vAyunA zarIrarUpa nathI. tAtparya e ke, ucchvAsa-zvAsa, niHzvAsarUpa-vAyu jaDa cha mATe tene zvAsa. mAkhano bAyumA niHzvAsanI jarUra nathI aMne tema hovAthI anavasthA paNa nathI. [ 'vAuyAe NaM maMte' iti ] A prazna vAyukAyano prastAva hovAthI vAyukAya saMbaMdhe koM che. nahIM to A prazna pRthivIkAyikAdikamAM paNa lAgu paDe che. kAraNa ke pRthivIkAyikAdiko paNa teonI kAyasthitinA asaMkhyapaNAne tathA anaMtapaNAne lIdhe maraNa pAmIne pAchA potAnA kAyamAM janma le che. kayuM che ke:-"eka iMdriyavALA cAra prakAranA jIvonI kAyasthiti asaMkhya avasarpiNI ane utsarpiNI sudhI hoya che. ane vanaspatikAyanI kAyasthiti to anaMta avasarpiNI ane utsarpiNI sudhI jANavI." temAM vAyukAya vAyukAyamA ja aneka vAyuna maraNa. lAkhavAra [ 'uddAitta'tti] marIne [ 'tatveva'tti ] vAyukAyamA ja [ 'paJcAyAi'tti ] utpanna thAya che. [ 'puDhe uddAi' ti] potAnA kAyarUpa zastra sAdhe athavA parakAyarUpa zastra sAthe athaDAvAthI maraNa pAme che. ['no apuDhe' ti] A sUtra sopakramanI apekSAe che. [ 'nikkhamai' ti ] zarIrathI nIkale sazarIra bhane che. [siya sarIri' ti] syAt eTale kathaMcit-koi prakAre-koi rIte, [ 'orAliya-veunbiyAI vippajahAya' ityAdi.] teno A artha cha:azarIra. AdArika ane vaikriya zarIranI apekSAe zarIra vinAno thaine nIkaLe che, tathA taijasa ane kArmaNa zarIranI apekSAe to zarIravALo thaine nIkaLe che. ___ mRtA'dI anagAra. 13.pra0-maDAI NaM bhaMte ! niyaMThe no niruddhabhave, no 13. pra0-he bhagavan ! jeNe saMsArane nirodhyo-rokyo-nathI. niruddhabhavapavaMce, No pahINasaMsAre, No pahINasaMsAraveaNije, No jeNe saMsAranA prapaMcone nirodhyA nathI, jeno saMsAra kSINa thayo nathI, vocchinnasaMsAre, No vocchinnasaMsAraveaNije, no nidviadve, no jenuM saMsAravedanIyakarma kSINa thayuM nathI, jeno saMsAra vyucchinnanihiaTThakaraNije puNaravi itthatthaM havaM Agacchai ? chedAelo-nathI, jenuM saMsAravedanIyakarma vyucchinna nathI, je siddhaprayojana-kRtArtha-nathI ane jernu kAma, samApta thaela kAryanI peThe pUrNa nathI tevo mRtAdI (prAsukabhojI) nitha-anagAra-zuM pharIne paNa zIghra manuSyapaNuM vagere bhAvone pAme ? 13. u0-haMtA, goyamA ! maDAI NaM niyaMThe, jAva-puNa- . 13. u0-he gautama | hA, pUrva pramANenA svarUpavALo ravi itthatyaM havvaM Agacchai. nigraMtha yAvat-pharIne paNa zIghra manuSyapaNuM vagere bhAvone pAme. 14.0 se NaM bhaMte / kiti vattavvaM siyA ? . . 14. pra0-he bhagavan ! te nithanA jIvane kayA zabdadhI bolAvAya! 11. u0-goyamA ! 'pANe' ti vattavyaM siyA, 'bhae'tti 14. u0-he gautama ! te kadAca 'prANa' kahevAya, kadAca vattavvaM siyA, 'jIve tti vattavvaM siyA, "satte' tti vattavvaM siyA, 'bhUta' kahevAya, kadAca 'jIva' kahevAya, kadAca 'sattva' kahevAya, 'viSNu' tti vattavvaM siyA, 'veyo' tti vattavvaM siyA; pANe, bhUe, kadAca 'vijJa' kahevAya ane kadAca 'veda' kahevAya tathA kadAca jIve, satte, viNNa, vedetti vattavvaM siyA. 'prANa' 'bhUta' 'jIva' 'sattva' 'vijJa' ane 'veda' paNa kahevAya. 15.50-se keNadveNaM 'pANe' tti vattavvaM siyA, jAva- 15..pra0--he bhagavan ! te 'prANa' kahevAya ane yAvat'vinu' tti, 'veyo tti vattavvaM siyA ? 'vijJa' ane 'veda' kahevAya, tenuM zuM kAraNa ? 15. u0-goyamA ! jamhA ANamai vA, pANamai vA, 15. u0--he gautama ! te nithano jIva bahAra ane aMdara ussasai vA, Nasisai vA tamhA 'pANe' tti vattavvaM siyA. jamhA zvAsa tathA niHzvAsa le che mATe te 'prANa' kahevAya. tathA te thavAnA bhUte, bhavati, bhavissati ya tamhA 'bhae' tti vattavvaM siyA. jamhA svabhAvavALo che-thayo che, thAya che ane thaze-mATe 'bhUta' kahevAya. jIveti, jIvattaM, AuyaM ca kamma uvajIvati tamhA 'jIve' tti tathA jIve che ane jIvapaNAne tathA AyuSyakarmane anubhave che vattavvaM siyA, jamhA satte subhA'subhehi kammehiM tamhA 'satte' tti mATe 'jIva' kahevAya. tathA zubha aneM azubha karmovaDe saMbaddha che 1. mUlacchAyAH-mRtAdI bhagavan! nirgrantho no niruddhabhavaH, no niruddhabhavaprapaJcaH, no prahINasaMsAraH, no prakSINasaMsAravedanIyaH, no vyavacchinnasaMsAraH, no vyavacchinnasaMsAravedanIyaH, no niSThitArthaH, no niSThitArthakaraNIyaH punarapi ityartha. zIghram Agacchati ? hanta, gautama ! mRtAdI nirgranthaH, yAvatpunarapi ityartha zIghram Agacchati. tad bhagavan! kim iti vaktavyaM syAt ! gautama! prANa iti vaktavyaM syAt , bhUta iti vaktavyaM syAt , jIva iti vaktavyaM syAt , sattva iti vaktavyaM syAt , vijJa iti vaktavyaM syAt , vedayitA iti vaktavyaM syAt ; prANaH, bhUtaH, sattvaH, vijJaH, vedayitA iti vaktavyaM syAt. tat kenA'rthena prANa iti vaktavyaM syAt , yAvat-vijJaH iti, vedayitA iti vaktavyaM syAt ! gautama ! yasmAd Anamati. bA, prANamati vA, ucchvasati vA, niHzvasati vA tasmAt prANa iti vaktavyaM syAt , yasmAd bhUtaH, bhavati, bhaviSyati ca tasmAd bhUta iti vaktavyaM syAt. yasmAd jIvati, jIvatvam , AyuSkaM ca karma upajIvati tasmAd jIva iti vaktavyaM syAt. yasmAt saktaH zubhAzubhaiH karmabhiH tasmAt sattva itiH-anu. . Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka ?. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 229 vattavyaM siyA. jamhA titta-kaDu-kasAyaM-'bila-mahure rase jANai mATe 'sattva' kahevAya che. tathA kaDavA, kaSAelA, khATA ane tamhA 'vina tti vattavvaM siyA. vedeti ya suha-dukkhaM tamhA mIThA rasone jANe che mATe 'vijJa' kahevAya che ane sakha tathA 'vedo' tti vattavyaM siyA, se teNadveNaM pANe ti vattavvaM .siyA, duHkhane bhogave che mATe 'veda' kahevAya che. mATe te hetathI te ni jAva-vedo tti vattavvaM siyA. . thano jIva 'prANa' ane yAvat-'veda' kahevAya che. 16. pra0-maDAI NaM bhaMte ! niyaMThe niruddhabhave, niruddhabhavapa- 16. pra0-he bhagavan ! jeNe saMsArane rokyo che. jeNe vaMce. jAva-nidviaTTakaraNije No puNaravi itthatthaM havvaM Agacchai? saMsAranA prapaMcane rokyo che, yAvat-jenuM kArya, samApta thaela kAryanI peThe pUrNa che tevo mRtAdI nigraMtha zuM pharIne paNa zIghra manuSyapaNuM vagere bhAvone na pAme ? 16. u0--goyamA! maDAI NaM niyaMThe jAva-no puNaravi 16. u0--he gautama ! hA, pUrva pramANeno mRtAdI nigraMtha itthatyaM havvaM Agacchai. yAvat-pharIne paNa zIghra manuSyapaNuM vagere bhAvone pAmato nathI. 17.pra0--se NaM bhaMte ! kiM vattavvaM siyA ? 17. pra0--he bhagavan ! te nigraMthano jIva kayA zabdathI bolAvAya ? 17. u0--goyamA ! 'siddhe' tti vattavvaM siyA, 'buddhe' tti 17. u0--he gautama ! te 'siddha' kahevAya. 'buddha' kahevAya. vattavvaM siyA, 'mutte' tti vattavvaM siyA, 'pAragae' tti vattavvaM siyA, 'mukta' kahevAya. 'pAragata-pArane pAmelo'-kahevAya. 'paraMparAgata'paraMparagae' tti vattavvaM siyA; 'siddhe, buddhe, mutte, parinivvuDe, anukrame-eka pagathiethI bIje ane bIje pagathiethI trIje evI aMtakaDe, savvadukkhappahINe ti vattavvaM siyA. ' rIte saMsAranA pArane pAmelo'-kahevAya. ane te 'siddha' 'buddha' 'mukta' 'parinirvRta' 'aMtakRt' tathA 'sarvaduHkhaprahINa' kahevAya. sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ! ti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahA- he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che vIraM vaMdati, namasati, saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANe viharati. ema kahI bhagavAn gautama zramaNa bhagavaMta. mahAvIrane vAMde che, name che ane saMyama tathA tapavaDe AtmAne bhAvatA vihare che. 3. vAyukAyasya punaH punastatraiva utpattirbhavati ityuktam, atha kasyacid munerapi saMsAracakrA'pekSayA punaH punastatraiva utpattiH syAd * iti darzayan Aha:-'maDAI NaM bhaMte / niyaMThe' ityAdi. mRtAdI prAsukabhojI, upalakSaNatvAd eSaNIyAdI ca' iti dRzyam. nimranthaH sAdhurityarthaH, 'havvaM' zIghramAgacchati iti yoga:. kiMvidhaH san ? ityAha-'no niruddhabhave' tti aniruddhA'tanajanmA caramabhavA'prApta ityarthaH, ayaM ca bhavadvayaprAptavyamokSo'pi syAt , ityAha:-'no niruddhabhavapavaMce' tti prAptavyabhavavistAra ityarthaH. ayaM ca deva-manuSyabhavaprapaJcA'pekSayA'pi syAt , ityAhaH-'No pahINasaMsAre' tti agrahINacaturgatigamana ityarthaH, yata evam ata eva 'no pahINasaMsAraveyaNije tti aprakSINasaMsAravedyakarmA, ayaM ca sakRccaturgatigamanato'pi syAt , ityata Aha:-'no vocchinnasaMsAre' tti atruTitacaturgatigamanA'nubandha ityarthaH, ata eva 'no vocchinnasaMsAraveyaNije tti no naiva, vyavacchinnam anubandhavyavacchedena caturgatigamanavedyaM karma yasya sa tathA. ata eva 'no nidviyadvetti aniSThitaprayojanaH, ata eva 'no nidviyavakaraNije tti no naiva niSThitArthAnAm iva karaNIyAni kRtyAni yasya sa tathA. yata evaMvidho'sau ataH punarapi iti anAdau saMsAre pUrva prAptam , idAnIM punarvizuddhacaraNA'vApteH sakAzAd asaMbhAvanIyam 'itthatthaM ti ityartham etamartham anekazastiyaG-nara-nAki-nArakagatigamanalakSaNam. 'itthatta' iti pAThA'ntaram, tatra anena prakAreNa ittham , tadbhAva itthaMtvaM manuSyAditvam iti bhAvaH. anusvAralopazca prAkRtatvAt. 'havvaM' ti zItram, 'Agacchai' ti prApnoti, abhidhIyate ca kaSAyodayAt pratipatitacaraNAnAM cAritravatAM saMsArasAgaraparibhramaNam, yadAhaH-"jai uvasaMtakasAo lahai aNaMtaM puNo vi. paDivAya" ti. sa ca saMsAracakragato munijIvaH prANAdinA nAmaSaTkena kAlabhedena, yugapaJca vAcyaH syAd iti vibhaNiSuH praznayan AhaH-se NaM' ityAdi. tatra sa nirgranthajIvaH, kiM' zabdaH prazne, sAmAnyavAcitvAcca napuMsakaliGgena nirdiSTa iti. evam anvarthayuktatayA ityarthaH, 1. mUlacchAyAH-vaktavyaM syAt. yasmAt tikta-kaTu-kaSAya-amla-madhurAn rasAn jAnAti tasmAd vijJa iti vaktavyaM syAt. vedayati ca sukha-duHkhaM tasmAd vedayitA iti vaktavyaM syAt. tat tenArthena prANa iti vaktavyaM syAt , yAvat-vedayitA iti vaktavyaM syAt. mRtAdI bhagavan ! nimrantho niruddhabhavaH, niruddhabhavaprapaJcaH, yAvat-niSThitArthakaraNIyo no punarapi ityartha zIghram Agacchati ? gautama ! mRtAdI nirmantho yAvatno punarapi ityarthaM zIghram Agacchati. tad bhagavan ! kiM vaktavyaM syAt ? gautama | siddha iti vaktavyaM syAt , buddha iti vaktavyaM syAt , mukta iti vaktavyaM syAt , pAragata iti vaktavyaM syAt , paraMparAgata iti vaktavyaM syAt ; siddhaH, vuddhaH, muktaH, parinirvRtaH, antakRtaH, sarvaduHkhaprakSINa iti vaktavyaM syAt . tadevaM bhagavan / tadevaM bhagavan ! iti bhagavAn gautamaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati, saMyamena tapasA 'AtmAnaM bhAvayan viharatiH-anu0 1.pra. chAyAH-yadi upazAntakaSAyaH labhate anantaM punarapi pratipAtam. 2. iyaM pUrvAdharUpA gAthA zrIvizepAvazyake 1309 (pR. 569, ya.paM.).. tatraiva taduttarArdha tu "na hu bhe vIsasiyavvaM theve vi kasAyasesammi?:-anu. Jain Education international Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 'zrIrAmacandra - vinAgamasaMgrahe zava 2.dezaka. 1. vaktavyaH syAt prAkRtAvyAca sUtre napuMsakaliGgatA'sya iti anyarthayuktazabdairucyamAnaH kim asI vaktavyaH svAd iti bhAvaH atrotaram -- 'pANeti vattavvaM' ityAdi. tatra prANa iti etat taM prati vaktavyaM syAt, yadA ucchvAsAdimattvamAtram Azritya tasya nirdeza: kriyaMte. evaM bhavanAdidharmavivakSayA bhUtAdizabdapaJcakavAcyatA tasya kAlabhedena vyAkhyeyA. yadA tu ucchvAsAdidharmairyugapadasau vivakSyate tadA prANaH, bhUta, jIvaH, satya:, vijJaH, vedayitA iti etat taM prati vAcyaM syAt, athavA nigamanavAkyam eva idamana, ato na yugapada sattvaH, pakSavyA yA kAryA iti. 'jamhA jIpe' ityAdi yasmAd jIvaH AtmA'sau jIvati prANAn dhArayati tathA jIvavam upayogalakSaNama AyuSkaM ca karma upajIvati anubhavati tasmAd jIva iti vaktavyaM svAd iti. 'jamhA satte suhA 'suhehi kampehiM' ti sakta AsatA, zaMkto vA samarthaH sundarA'sundarAsu ceSTAsu, athavA saktaH saMbaddhaH zubhA'zumaiH karmabhiriti anantaroktasyainA'rthasya viparyayam AhaHmaDhAI' ityAdi. 'pAragae' ci pAragataH saMsArasAgarasya 'bhAvini bhUtabad' ityupacArAd iti. 'paraMparagae' tti paraMparayA mithyAdRSTavAdiguNasthAnakAnAm, manuSyAdigatInAM vA pAraMparyeNa gato bhavA'mbhodhipAraM prAptaH paraMparAgataH. " , , 3. AgaLanA prakaraNamAM 'vAyukAyanI pharI pharIne vAyukAyamAM ja utpatti thAya che' ema kadhuM che. mATe have 'koi muninI paNa saMsAra mRtAdI, cakranI apekSAe pharI pharIne tyAM ja utpatti thAya' e vAtane darzAvatAM kahe che ke: - [ 'bhaDAI NaM bhaMte! niyaMThe' ityAdi . ] mRta eTale nirjIva, adI paTale khAnAra mRtAdI eTale prAmuka padArthane jamanAra upalakSaNa hovAthI 'epagIya padArthane khAnAra' paNa lebo. nirbhaya eTale sAdhu aniruddhamaya ['havaM'] eTale zIghra, ( Ave che ) e pramANe vAkyasaMbaMdha che. kelo bhayo chato? to kahe che ke, [ 'no niruddhabhave 'ti ] jeNe AvatAra janmane rokvo nayI arthAt me chelo bhava prApta karyo namI evo. jege AvanAra janmane rokyo nathI evo sAdhu to ve bhaya pachI paNa mukti prApta karavAno manisvamapaMca hoya mATe kahe che ke, [ 'jo niruddhabhavapavaMce' ci] jeNe bharano vistAra aTakAvyo nathI me haju aneka bhayo pAmavAno ke te. jeNe bhavanA vi sAra vistArane aTakAvyo nathI evo sAdhu to devanA ane manuSvanA ja aneka bhavo pAmayAno hoya mATe kar3e che, [ 'jo paddInasaMsAre' ci] jeno cAra gatimAM pharavArUpa saMsAra kSINa thayo nathI evo. ema che mATe ja [ 'no pahINa saMsAraveaNijje' tti ] jenuM saMsAravedanIyakarma kSINa thayuM nathI evo. avicchinnasaMsAra jenuM saMsAravedanIyakarma kSINa thayuM nathI, evo sAdhu to eka bAra ja cAre gatimAM janAro papa hoya mATe kahe che ke, [ 'no vocchiNNasaMsAre' tti ] jene cAre gatimAM anekavAra javAnuM che evo. evo ke mATe ja [ 'jo vontisaMsAraveabhine' ti] jenuM saMsAravedanIya karma-pAre gatimAM anekavAra rakhaaniSThitArtha-karaNIya, DavAmAM kAraNabhUta karma-TuTyuM nathI evo. evo che mATe ja ['no niTThiaTThe' tti] januM prayojana asamApta - adhuruM-che evo, mATe ja ['no niTThiaTThakaraNije ' tti ] jenAM kAryoM pUrA thaela kAryoMnI peThe pUrAM thayAM nathI evo. evA prakArano e muni pharIne paNa arthAt A anAdi saMsAramAM pUrve anekavAra manuSyapaNuM vagere prApta paMha, paNa hamaNAM zuddha cAritra prApta thavAvI tenI prApti asaMbhavatI che mukta yavAnuM saMbhavatuM che evA samaye paNa karIcI [ ityatthaM' ti ] evI sthitine-anekavAra tiryeca, manuSya, deva ane nArakimAM javArUpa avasthAne -[ 'havvaM' ti ] zIghra [ 'Agacchai' tti ] pAme. A khaLe 'ityatyaM' ne badale 'tyatta' evo bIjo pATha paNa che. teno arthaH evA prakAre raddevAnuM manuSya vagere prakAre rahevAnuM zrISAdika rUpAyanA udaye karI cAritrayI aLI gaelA bhraSTa malA sAdhune saMsAramAM rasadadhuM paDhe che. te viSe kazruM che ke, "jenA kodhAdika rUpAyo upazamI gavA che evo jIva pharIne paNa saMsAramAM anaMta pratipAtane-ThebAMne pAme che." "saMsAracakramAM bhamato munino jIva prANa vagere cha nAmovaDe jUde jUde samaye ke eka samaye boTAvI zakAya e vAtane kaddevAnI icchAyALA sUtrakAra pakSa karatAM kahe che ke, [se kiM ti vatta' ityAdi.] arthAt jevI vyutpatti che tevA arthavALA prANa, jIva vagere zabdo te munine bolAvavAmAM vaparAya - e pramANe te muni 'prANa' kahevAya, 'jIva' kahevAya tenuM kAraNa! ka rIte te muni upara prANA, jIva vagere zabdono prayoga bhai zake ahIM uttara A rIte che:-[ 'pAyeti catayaM' ityAdi.] jAre te prANa suni mAtra ucchvAsa, niHzvAsapAye hoya, ema kalpIe mAre te 'prANa' kahebAya. (e pramANe jyAre te munimAM bhavanarUpa pavArUpa-dharma kallIe tyAre te 'bhUta' kahevAya ) tathA e rIte bhavana ( thavaM ) vagere dharmanI vivakSA karavAthI 'bhUta' ityAdi pAMca zabdo te munine bolAvavAmAM jUde jUde kALe vAparI zakAya che. ane jyAre eka ja kALe te munimAM ucchvAsa vagere dharmoM kalpavAmAM Ave tyAre to te muni 'prANa' 'bhUta' 'jIva' 'sattva ' 'vijJa' ane 'vedayitA' kahevAya. athavA A nigamana - upasaMhAra - sUcaka ja vAkya che mATe 'prANa vagere zabdo eka ja kALe vaparAya' evI vyAkhyA bhUta. karavI. [ 'jamhA jIve' ityAdi. ] te muni jIve cheprANone dhAraNa kare che tathA upayogarUpa jIvapaNAne ane AyuSya karmane anunaye che mATe te * sasva. 'jIva' kahevAya . [ 'jamhA satte suhAsuhehiM kammehiM' ti ] sArI ane narasI ceSTAmAM te muni Asakta che ke samartha che mATe athavA te zubha ane azubha pAragata. karmoM sAdhe saMbaMdhavALo che mATe 'sattva' kahevAya. have AgaLa kahelI vAtathI ja ulaTI vAtane darzAvatAM kahe che ke, [ 'maDAI' ityAdi. ] [ 'pArai para gae' ti ] pAragata eTale saMsArarUpa samudranA pArane pAme [ 'paraMparagae ci] paraMparAMvaDe - mivyAdRSTi vagere guNasthAnakonI ke manuSya vagere sugatinI paraMparAvaDhe saMsArarUpa samudranA pArane pAMgela te paraMparAgata 1. ahIM prAkRtanI zailIthI anukhAra lopAyo che:- zrIabhaya0 2. A artha zrIvizeSAvazyaka sUtramAM 1309 mI gAthAmAM che. (10 569, ya0 graM0 ):- anu0 3. A zabda prazna sUcaka che| ane sAmAnyavAcaka hovAthI teno, nAnyatara jAtithI nirdeza karyo che. 4. prAkRta zailIthI A zabdane napuMsakaliMge mUkyo che. 5. A muni 'pAragata' kema kahevAya ? kAraNa ke te pArane pAmelo nadhI, paNa pArane pAmavAno che, to kahe che ke, 'thavAnuM kArya paNa koi vAra 'thae' manAya che' evA vyavahArathI 'pAra pAmavAno che' to paNa 'pArane pAmelo che' ema kanuM che :- zrIabhaya 0 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2. - uddezaka 1. dharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. Arya zrIskaMdaka. parinyA 18. -- te' NaM kAle NaM, te NaM samaye NaM tae NaM samaNe bhagavaM mahAvI rAyagihAo nagarAo, guNasilAo ceiAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA bahiyA jaNavayavihAraM viharai. te NaM kAle NaM, te NaM samaye NaM kayaMgalA nAmaM nagarI hotyA. vaNNao. tIse NaM kayaMgalAe nayarIe bahiyA uttarapuratthime disimAe chattapalAsae NAne hotyA. paNa tara gaM samaNe bhagavaM mahAvIre uppa canANa-daMsaNadhare, jAva-samosaraNaM. parisA niggacchai. tIse NaM kavaMgalAe nagarIe adUrasAmaMte sAvasthI nAmaM navarI hotyA. SaNNao. tara gaM sAvatthIe nagarIe gaddabhAtassa antevAsI saMdara NArma kayAyaNassagoce parivvAvage parivasad rijuveda jajuvveda-sAmaveda-ahavvaNaveda, itihAsapaMcamANaM, nighaMTuchaTThANaM, `cauNhaM veANaM saMgovaMgANaM-sarahassANaM, sArae, vArae, dhArae, pArae, saDaMgavI, saGghitaMtavisArae, saMkhANe, sikkhA - kappe, vAgaraNe, chaMde, nirutte, joisAmayaNe, adhesu ya vahutu yamhaNaesu yasu nayesu supariniTThie yA vi hotyA. tattha NaM navarI piMgalae NAmaM niyaMThe vesAli asAyae parivasa se piMgalae NAmaM niyaMThe vesAliasAvae anayA kayAiM jeNeva saMdara kathAvaNasagoce teNeva upAgacchada, upAgacchitA saMdagaM `kaccAyaNassagottaM iNamakkhevaM pucche : -mAgahA ! kiM saaMte loe, ate loe ? samaMte jIve, aNate jIve ? samatA siddhI, aNatA siddhI sate siddhe, agaMte siye pheNa vA maraNeNaM maramANe 'jIve baDUti vA, hAyati vA ? etAvaM tAva AyakkhAhi . buccamANe evaM, tae NaM se khaMdae kaccAyaNasagotte piMgalaeNaM niyaMTheNaM, vesAliyasAyaeNaM iNamaklevaM pucchie samANe saMkie, kaMkhie, vitigicchie, bhedasamAvatre, kalusasamAvane No saMcAei piMgalayasta niyaMThassa, pesAli asAvayassa kiMci vipamoksamaksAiDa, tumi ft saMcita NaM se piMgalae niyaMThe, vesAlIsAvae khaMdayaM kaccAyaNasagottaM docaM pi, tacaM pi iNamakkhevaM pucche -mAgahA ! 'kiM samate choe, jAva phema vA maraNaM maramANe jIve paddhati thA, sAvatthIe tae NaM lokaH yAvat- kena vA maraNena mriyamANo jIvo vardhate vAH -- anu0 , " , 1. mucchAle samaya bhagavAn mahAvIro rAjarahAd nagarAt guNazilAn yat pratinidha pratiniSkramya bahiH janapadavihAraM viharati tasmin kAle tasmin samaye kRtaGgalA nAma nagarI abhavat varNakaH tasyAH kRtaGgalAyA nagaryA bahiH uttarapaurastye digbhAge chatrapalAzakaM nAma caityam abhavat varNakaH tataH zramaNo bhagavAn mahAvIra utpannajJAna- darzanadharaH, yAvat samavasaraNam. padanirAsyAH galAyA asAmante dhAvatI nAma nagarI [abhavat varNaka tatvAM dhApasyo na gamAvakhAntevAsI skandako nAma kAtyAyanasagotra paritrAjakaH parisada sAmaveda-atharvavedAnAm itihAsamAnAm nipaNDapAnAm catuNI vedAnAM sopAnAm sarasvAnAm khArakA, cAraka, pAramava pati vizAradaH saMhayAne zikSA-kanye vyAkara nirukte jyotiSAmavane, anyeSu ca bahupujAhmaNa parivAjake naveSu pariniSThitathA'pi abhavat tasyAM [Avasyako nAma niyo vaijJAnikaH parivasati tataH sa ko nAma ninyo'nyadAkadApi mandaH kAvyAyanasagotra upAgacchati upAgamya khanda kAlAya nasatotram idam AkSepa asato soDA, anamto lokaH sAnto jIvaH ananto jIva hai sAntA siddhiH, anantAsiddhiH ? sAntaH siddhaH, anantaH siddhaH ? kena vA maraNena mriyamANo jIvo vardhate vA, hIyate vA ? etAvat tAvad AkhyAhi. evam, tataH sa skandakaH kAtyAyana sagotraH zilakena nirmanthena, vaizAlika zrAvakeNa idam AkSepaM pRSTaH san zaGkitaH kAGkSitaH, bicikitsitaH, bhedasamApannaH kalupasamApanno na zaknoti piGgalasya nirmanthasya, vaizAlikadhAvakasya kiJcid api pramokSam AkhyAtum, tUSNIka: tataH sakinthaH vaidyako vipatro'pi idam Am aprItamA 2 , ucyamAna santo 18. te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra rAjagRha nagaranI pAse AvelA guNazila caityathI nikaLyA. teoe bahAranA dezama vihAra karyo. te kALe, te samaye kRtaMgalA nAmanI nagarI hatI. varNaka. te kRtaMgalA nagarInA bahAranA pradezamAM uttara ane pUrvadizAnA bhAgamAM - IzAnakoNamAM 'chatrapalAzaka' nAmanuM caitya haMtuM. varNaka. te yakhate, utpanna thaela jJAna ane darzananA dhAraMNa karanAra zramaNa bhagavaMta mahAvIra ( vyAM padhAryA ) yAvat - samavasaraNa thayuM. sabhA nikalI. te kRtaMgalA nagarInI pAse zrAvastI nAmanI nagarI hatI. varNaka te zrAvastI nagarImA kAvyApanagotrano, gardabhAtanAmanA parivAjakano ziSya skaMdaka nAmano paritrAjaka ( tApasa) raheto hato. te Rgveda, yajurveda, sAmaveda ane atharvaveda e cAra vedono, pAMcamA itihAsa - purANo-no tathA chaThA nighaMTu nAmanA kozano sAMgopAMga ane rahasya, sahita pravartaka, yAda karanAra; tathA temAM thatI bhUlono aTakAvanAra hato. vedAdi zAstrono dhAraka hato. veda vagereno pAragAmI ane cha aMgano jJAtA hato. tathA paThitaMtra ( kApilIya zAstra ) mAM vizArada hato. vaLI gaNita zAstramAM, zikSA zAstramAM, AcAra zAstramAM, vyAkaraNa zAstramAM, chaMdaHzAkhamAM vyutpatti zAstramAM jyotiSa zAstrama ane vIjA paNA brAhmaNa tathA parivrAjaka saMbaMdhI nIti tathA darzana zAstromAM paNa ghaNo catura hato. te ja zrAvastI nagarImA vaijJAnika ( zrImahAvIra ) no zrAvaka (vacana sAMbhaLanAra mATe Avaka ) piMgala nAmano nirmatha raheto hato. te vakhate vaizAlikanA vacanane sAMbhaLavAmAM rasika piMgala nAmanA sAdhue koI eka divase, je ThekANe kAtyAyana gotrano skaMdaka vApasa raheto hato, te tarapha jaine tene AkSepapUrvaka A pramANe pUchayuM ke, he mAgadha - (magadha dezamA janmela) ! zuM loka aMsavALo che ke aMta vinAno che jIva aMtavALo che ke aMta vinAno che ? siddhi aMtavALIche ke aMta vinAnI che ? siddho aMtavALA che ke aMta vinAnA che ! tathA kayA maraNavaDe marato jIva badhe athavA ghaTe arthAt jIva kevI rIte mare 3 231 . , Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe-- zataka 2:-uddezaka ?. hAyati vA / etAva tAva AikkhAhi. bucamANe evaM, tae NaM se to teno saMsAra vadhe ane ghaTe ! tuM ATalA praznono to uttara kahe.. khaMdae kaccAyaNasagotte piMgalaeNaM NiyaMTheNaM vesAlIsAvaeNaM docaM pi, (e pramANe skaMdaka tApasane te piMgalaka nAmanA sAdhue kA.) tacaM pi iNamakkhevaM pucchie samANe saMkie, kaMkhie, vitigicchie, jyAre vaizAlika zrAvaka piMgalaka nigraMthe te skaMdaka tApasane pUrva bhedasamAvanne, kalasasamAvane No saMcAei piMgalassa NiyaMThassa, pramANe pUchyuM sAre te skaMdaka tApasa, 'e praznono zaM A uttara vesAliasAvayassa kiMci vi pamokkhaM akkhAituM, tusaNIe saMci- haze ke bIjo' ema zaMkAvALo thayo, 'A praznono javAba mane dui. tae NaM sAvatthIe nayarIe siMghADaga, jAva-pahesu mahayA kevI rIte AvaDe' ema kAMkSAvALo thayo, 'hu~ javAba ApIza tethI jaNasaMmahe i vA, jaNavUhe i vA, parisA niggacchai. tae NaM tassa pUchanArane pratIti thaze ke kema ?' e pramANe avizvAsu thayo, tathA khaMdayassa kacAyaNassagottassa bahujaNassa aMtie evaM arddha socA, enI buddhi buMThI thai gai ane te klezane pAmyo. paNa te tApasa, nisamma ime eyArUte ajjhathie, ciMtie, patthie, maNogae vaizAlika zrAvaka piMgalaka sAdhune kAi paNa uttara ApI zakyo saMkappe samappajjitthA-evaM khalu samaNe bhagavaM mahAvIre kayaMgalAe nahIM ane cupacApa beTho. te vakhate vaizAlika zrAvaka piMgalaka nayarIe bahiyA chattapalAsae ceie saMjameNaM, tavasA appANaM sAdhue kAtyAyanagotranA skaMdaka parivrAjakane be, traNavAra paNa bhAvamANe viharai. taM gacchAmi NaM, samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmi, pUrva pramANe AkSepapUrvaka pUchyu ke-he mAgadha ! zuM loka aMtavALo namasAmi. seyaM khalu me samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdittA, namaMsittA, che ? yAvat-jIva kevI rIte mare to teno saMsAra vadhe ane ghaTe ? sakArittA, sammANittA, kallANaM, maMgalaM devayaM, ceiaM pajjuvA- tuM mArA e praznono to uttara Apa. jyAre pharIne paNa te vaizAlika sicA, imAiM ca NaM eyArUvAiM aTTAI, heDaI, pasiNAI, kAraNAI, piMgala nigraMthe te skaMdaka tApasane pUrva pramANe kayuM tyAre paNa.te vAgaraNAI pucchittae ti kaTu evaM saMpehei, saMpehittA jeNeva pari- skaMdaka tApasa zaMkAvALo thayo, kAMkSAvALo thayo, avizvAsu thayo, vvAyagAvasahe, teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA tidaMDaM ca, kuMDi buddhibhaMgane pAmyo ane klezane prApta thayo. paNa kAi javAba ApI ca, kaMcaNi ca, karoDiaMca, bhisi ca, kesariaM ca, zakyo nahIM ane chAno mAno beTho. te vakhate zrAvastI nagarImAM chaNNAlayaM ca, aMkusayaM ca, pavittayaM ca, gaNettiaMca, chattayaM ca, traNa khUNAvALA mArgamAM, manuSyonI gaDadIvALA mArgamAM, cAlatI vAhaNAu ya, pAuAo ya, ghAurattAo ya geNhai, geNhitA vakhate vyUharUpe goThavAela manuSyovALA mArgamA (zrImahAvIra pAse parivvAyAvasahAo paDinikkhamai. paDinikkhamittA tidaMDa-kuMDia- javA mATe) sabhA nIkaLe che. tyA aneka manuSyonA mukhathI kaMcaNia-karoDia-bhisia-kesaria-chaNNAlaya-aMkusaya-pavi- zrImahAvIra AvyAnI vAta sAMbhaLI kAtyAyanagotrI skaMdaka tApasanA ttaya-gaNettiahatthagae, chatto-vANahasaMjutte, dhAurattavatthArihie manamA potAnA viSa 'smaraNarUpa ane abhilASarUpa A prakArano sAvatthIe nayarIe majhamahoNaM niggacchai. niggacchittA jeNeva vicAra thayo ke, zramaNa bhagavaMta mahAvIra kRtaMgalA nagarInI bahAra kayaMgalA nagarI, jeNeva * chattapalAsae ceie, jeNeva samaNe bhagavaM chatrapalAzaka nAmanA caityamA saMyama ane tapavaDe AtmAne bhAvatA mahAvIre, teNeva pahArettha gamaNAe. 'goyamA / ' iti samaNe bhagavaM vihare che. mATe huM tenI pAse jAuM, zramaNa bhagavaMta mahAvIrane mahAvIre bhagavaM goyama evaM vayAsI:-dacchasi NaM goyamA ! vAdaM, namaskAra karaM. ane zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vAMdIne, puvvasaMgayaM. kaM NaM bhaMte ! ? khaMdayaM nAma. se kAhe vA, kahaM vA, namIne, teono satkAra karIne tathA teone sanmAna ApIne ane kevaJcireNa vA ? evaM khalu goyamA / te NaM kAle NaM, te NaM samaye kalyANarUpa, maMgalarUpa, devarUpa ane caityarUpa zrImahAvIranI Na sAvatthI nAma nagarI hotthA. vaNNao. tattha NaM sAvatthIe paryupAsanA karIne A e prakAranA arthAne, hetuone, praznone, nayarIe gabhAlassa aMtevAsI khaMdae nAma kaccAyaNassagotte parivvAyae kAraNone, vyAkaraNone pUrcha. to mAru kalyANa che e nakkI che. 1. mUlacchAyAH-hIyate vA? etAvat tAvad AkhyAhi. ucyamAna evam , tataH sa skandakaH kAtyAyanasagotraH pichalakena nigranthana vaizAlikadhAvakeNa dvikRtvo'pi, trikRtvo'pi idam AkSepaM pRSTaH san zahitaH, kAhitaH, vicikitsitaH, bhedasamApannaH kaluSasamApano na zaknoti piGgAlakasya nirgranthasya, vaizAlikadhAvakasya kizcidapi pramokSam AkhyAtum , tUSNIkaH saMtiSThate. tataH zrAvastyAM nagaryo zRGgATake, yAvat-pathiSu mahatA janasaMmardaina iti vA, janavyUhena iti vA, parSad nirgacchati. tasya skandakasya kAtyAyanasagotrasya bahujanAnAm antike etam artha zrutvA, nizamya ayam etadrUpa AdhyAtmikaH, cintitaH, prArthitaH, manogataH saMkalpaH samadapadyata-evaM khala dhamaNo bhagavAn mahAvIraH kRtajalAyA nagayoM bahiH chatrapalAzake naitye saMyamena, tapasA AtmAnaM bhAvayan viharati. taM gacchAmi, zramaNa bhagavantaM mahAvIra vande, namasyAmi, zreyaH khalu mama zramaNaM bhagavantaM mahAvIra vanditvA, namasthitvA, satkArga, saMmAnya, kalyANam , maGgalam , daivatam , caityaM paryupAsya, imAn etadrUpAn arthAn hetUn , praznAna , kAraNAni, vyAkaraNAni praSTum iti kRtvA evaM saMprekSate, saMprekSya yenaiva parivrAjakA''vasathama, tenaiva upAgacchati, upAgamya nidaNDaM ca, kuNDikAM ca, kAcaniko ca, karoTikAM ca, bhRzikAM (vRSikAm)ca, kezarikAM ca, SaNnAlakaMca, aGkazakaM ca, pavitrakaM ca, gaNetrikAM ca, chatrakaM ca, upAnahatha, pAdukAztha, dhAturaktAca gRhAti, gRhItvA parimAjakA''vasathAt pratiniSkAmati. pratiniSkramya tridaNDa-kuNDikA-kAzcanikA-karoTikA-bhRzikA-kezarikA-paNnAlaka-akuzakapavitraka-gaNenikAhastagataH, chatro-pAnatsaMyuktaH, parihitadhAturaktavastraH zrAvastyAM nagayAM madhyaMmadhyena nirgacchati,nirgamya yenaiva kRtAlA nagarI, yenaiva chatrapalAzakaM catyam , yenaiva zramaNo bhagavAn mahAvIraH, tenaiva prAdIdhara (pradhAritavAn ) gamanAya. 'gItama!' iti dhamaNo bhagavAn mahAvIro bhagavantaM gatimam evam avAdItUH-drakSyasi gautama | pUrvasaMgatam. ke bhagavana !? skandakaM nAma. sa kutra vA. kathaM ( kena) vA, kiyacireNa vA! evaM sala gAtamA tAlana, kAle, tasmin samaya zrAvastI nAma nagarI abhavatU. varNakaH, tatra zrAvastyAM nagaryo gardabhAlasya antevAsI skandako nAma kAtyAyanasagotraH paritrAjaka-atu Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka .. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 233 parivasaha. taM ceva, jAva-jeNeva mamaM aMtie, teNeva e pUrva pramANe te skaMdaka tApase vicArIne, jyAM parivrAjakono maTha pahArettha gamaNAe. se adUrAgate, bahusaMpatte, aDANapaDivane, che tyAM jaine tyAMthI tridaMDa, kuMDI, rudrAkSanI mALA, karoTikAaMtarA pahe vaTTai. ajeva gaM dacchasi goyamA !. 'bhaMte / ' ti mATI vAsaNa, eka jAtaveM Asana-besa', kesarikA-bAsaNone bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai, namasai, vaMdittA, sAphasupha rAkhavAno kapaDAno kaTako, trigaDI, aMkuzaka-vRkSo namaMsittA evaM vadAsI:-pahaNaM bhaMte / khedae kacAyaNasagotte devANu- uparathI pAMdaDA vagerene ekaThAM karavA sAru aMkuzanA jevaM eka ppiyANa aMtie muMDe bhavittA NaM, AgArAo aNagAriaM pvvitte| jAta, sAdhana, vITI, gaNetrikA-eka prakAraceM kalAina ghareNaM. chatra. haMtA, pabha. jAvaM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavao goyamassa pagarakhAM, pAvaDI ane dhAtu-geru-thI raMgelAM vastrone laDane nIkale eyamaI parikaheDa, tAvaM ca NaM se khaMdae kacAyaNassagote taM desaM che, nIkaLI tridaMDa, kuMDI, rudrAkSanI mALA, karoTikA, besaNaM, kesahavaM Agae. rikA, trigaDI, aMkuzaka, vIMTI ane eka jAtanuM kalAinuM ghareNuM, e badhI vastuone hAthamA gukhI, chatrane oDhI. pagarakhA paherI tathA dhAtuthI.raMgelA vastrone zarIra upara paherI te skaMdaka tApasa zrAvastI nagarInI vacovaca nIkaLe che. nIkaLI je tarapha kRtaMgalA nagarI che, je tarapha chatrapalAzaka caiya che, ane je tarapha zramaNa bhagavaMta mahAvIra che te tarapha javAno te tApase saMkalpa karyo. (te skaMdaka tApasa zrImahAvIra pAse javA nIkaLyA. have jyAM zrImahAvIra virAjyA che tyAM zuM banyuM te jaNAve che) 'he gautama! e pramANe AmaMtrI zramaNa bhagavaMta mahAvIre bhagavAn gautamane A pramANe kayuM ke:-he gautama ! (Aja) tuM tArA pUrvanA saMbaMdhIne joIza. (bhagavAn gautame kayuM ke,) he bhagavan ! huM kone joIza ! (zrImahAvIre jaNAvyuM ke,) he gautama | tuM skaMdaka nAmanA tApasane joIza. (bhagavAn gautame kahyu ke,) he bhagavan ! huM tene kyAre, kevI rIte ane keTalA samaye joIza ! (zrImahAvIre pharamAvyu ke,) he gautama ! te kALe, te samaye zrAvastI nAmanI nagarI hatI. varNaka. tyA zrAvastI nagarImA gardabhAla nAmanA tApasanA, kAtyAyanagotrIya ziSya skaMdaka nAme parivrAjaka rahetA hatA. e saMbaMdhenI badhI hakIkata AgaLa kahyA pramANe ja jANavI yAvat-te skaMdaka parivrAjake je tarapha hu~ chu te tarapha-mArI pAse-AvavAne saMkalpa koM che. ane te skaMdaka parivrAjaka (jyAM ApaNe chIe te ThekANAnI) lagabhaga pAse pahoMcavA AvyA cha, ghaNo mArga oLagI gayA che, mArga upara che, vacagALAnA mArge che. ane he gautama ! te skaMdaka parivrAjakane tuM Aja ja joIza. pachI 'he bhagavan !' ema kahI bhagavAn gautame zramaNa bhagavaMta mahAvIrane bAMdI, namI A pramANe kayuM ke:-he bhagavan ! te kAtyAyanagotrIya skaMdaka parivrAjaka Apa devAnupriyanI pAse muMDa thaine, agAra tajIne aNagArapaNuM levAne zakta che ? he gautama! hA, te skaMdaka parivrAjaka mArI pAse anagAra thavA zakta che. jyAre zramaNa bhagavaMta mahAvIra, bhagavAn gautamane pUrva pramANenI bAta kahetA hatA tevAmA ja te kAtyAyanagotrIya skaMdaka parivrAjaka te ThekANe-zrImahAvIra pAse-zIghra AvyA. zAha semacaMda otamacaMda jaina jJAna bhaMDAra zrIdAsarI 127 .3. bhU. pU. 14.| jaina saMgha-sa maya, 11/12. 63 se 1 sena, ___bhA (1), muMbaI-400014. 2.... 1. mUlacchAyA:-parivasati. tacaiva yAvat-yenaiva mama antike, tenaiva prAdIdharada gamanAya. so'dUrAgataH, bahusaMprAptaH, adhvapratipannaH, antarA pathi vartate. 'bhayeva drakSyasi gautama 1. 'bhagavan / ' iti bhagavAn gautamaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasya ti, vanditvA, namasthitvA evam avAdIta:-prabhurbhagavan / skandakaH kAtyAyanasagotro devA'nupriyANAm antike muNDo bhUtvA, agArAd anagAritAM pranajitum ? hanta, prabhuH. yAvaca bhramaNo bhagavAn mahAvIro bhagavantaM gautamam etam artha parikathayati, tAvaca sa skandakaH kAtyAyanasagotraH taM dezaM zIghram AgataH-anu. . Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 1. tae NaM bhagavaM goyame khaMdayaM kaccAyaNassagotaM adUrAgataM pachI bhagavAn gautama kAtyAyanagotrIya skaMdaka parivrAjako jANittA khippAmeva abhaTTei, abhudvittA khippAmeva pacuvaga- pAse AvelA jANIne, turata ja AsanathI ubhA thA te pachai. jeNeva khaMdae kacAyaNassagote teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA parivrAjakanI .sAmA gayA. ane jyAM kAtyAyanagotrIya skaMdaka khaMdayaM kaccAyaNassagottaM evaM vayAsI-he khNdyaa| sAgayaM, khNdyaa| parivrAjaka hatA tyAM AvyA. tathA tyAM AvIne zrIgautame kAtyAyanasasAgayaM, khaMdayA / aNurAgayaM, khaMdayA / sAgayamaNurAgayaM. khedayA! gotrIya skaMdaka parivrAjakane A pramANe kA ke:-he skNdk| se NaM tuma khaMdayA sAvatthIe nayarIe piMgalaeNa NAmaM niyaMTheNaM tamane svAgata che, he skaMdaka ! tamane sukhAgata che, he skNdk| vesAliasAvayeNaM iNamakkhevaM pcchie-maaghaa| kiM saaMte loke, tamane anvAgata che, he skaMdaka | tamane svAgataanvAgata ke. aNate loge? taM ceva jeNeva ihaM, teNeva havvamAgae, se NaNaM arthAt he skaMdaka! padhAro, bhale padhAryA. (e pramANe zrIgautame khaMdayA / aDhe smddhe| haMtA, atthi. tae NaM se khaMdae kacAyaNa- skaMdaka parivrAjakane sanmAnyA.) pachI zrIgautame te skaMdakane A ssagoce bhagavaM goyamaM evaM bayAsI-se kese NaM goymaa| tahArUve pramANe karyu ke, 'he skaMdaka| zrAvastI nagarImA vaizAlika zrAvaka NANI vA, tavassI vA ? jeNaM taba esa adve mama tAva rahassakaDe piMgalaka nAmanA nigraMthe tamane A rIte AkSepapUrvaka pralayaM hataM havvaM akkhAe, jao NaM tuma jANasi ? tae NaM se bhagavaM goyame ke, he mAgadha ! loka aMtavALo che ke aMta vinAno cha ? ityAdi khaMdayaM kaccAyaNassagottaM evaM kyAsI-evaM khalu khaMdayA ! mama badhuM AgaLanI peThe kahe. yAvat-tenA praznothI maMjhAine tamo dhammAyarie, dhammovaesae, samaNe bhagavaM mahAvIre uppancanANa-dasa- ahIM zIghra AvyA.' he skaMdaka ! kaho, e vAta sAcI ke kema ! Nadhare, arahA, jiNe, kevalI, tIa-pazupana-maNAgayaviyANae, (zrIskaMdake kayuM ke,) hA, e vAta sAcI che. pachI kAtyAyana gotrIya te skaMdaka parivrAjake bhagavAn gautamane A pramANe kaDaM savvaNNa, savvadarisI, jeNaM mama esa aDhe tava tAva rahassakaDe ke:-he gautama ! e te evA, tevA prakAranA jJAnI ane tapasvI havvaM akkhAe, jao NaM ahaM jANAmi khaMdayA !. tae NaM se puruSa koNa che, ke jeoe e mArI gupta vAta tamane zIghra kahI khaMdae kacAyaNassagotte bhagavaM goyama evaM vayAsI-gacchAmo NaM dIdhI ! jethI tame mArI chAnI vAtane jANo cho. tyAra pachI bhagagoyamA / tava dhammAyarizra, dhammovaesayaM, samarNa bhagavaM mahAvIra vAna gautame kAtyAyanagotrIya skaMdaka parivrAjakane A pramANe kahyu vaMdAmo, namasAmo, jAva-pajjuvAsAmo. ahAsuhaM devANuppiyA! mA ke-he skaMdaka ! mArA dharmaguru, dharmopadezaka zramaNa bhagavaMta mahAvIra paDibaMdha. tae NaM se bhagavaM goyame khaMdaeNaM kacAyaNassagotteNaM utpanna jJAna ane darzananA dharanAra cha, ahaMta che, jina che, kevaLI saddhi jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre, teNeva pahAretya gamaNAe. che, bhUta, vartamAna ane bhaviSyakALanA jANanAra che, tathA sarvajJa te gaM kAle NaM, te NaM samaye NaM samaNe bhagavaM mahAvIre viyabhoI ane sarvadarzI che, jeNe mane tamArI gupta vAta zIghra kahI dIdhI yA vi hotyA. tae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa viyadRbho- cha ana ha hoche ane he skaMdaka ! jethI huM tene (vAtane) jANuM chu. pachI kAtyAyanagotrIya skaMdaka parivrAjake bhagavAn gautamane A pramANe issa sarIrayaM orAlaM, siMgAraM, kallANaM, sivaM, dhanaM, maMgalaM, aNalaM kA ke:-he gautama ! tArA dharmAcArya, dharmopadezaka zramaNa bhagavaMta kiavibhUsiA, lakkhaNa-vaMjaNa-guNovaveaM, sirIe aIva aIva . mahAvIra pAse jaie ane teone vaMdana karIe, namana karIe yAvatuvasobhemANaM ciTThai. tae NaM se khaMdae kacAyaNassagote samaNassa teonI paryapAsanA karIe. (pachI zrIgautame kA ke,) he devAnubhagavao mahAvIrassa viyaTTamoissa sarIrayaM orAlaM jAva-aIva priya! jema tamane ThIka lAge tema karo, vilaMba na karo. pachI aIva uvasobhemANaM pAsai, pAsittA haha-tuddacittamANadie, Nadie, bhagavAn gautame te kAtyAyanagotrIya skaMdaka parivrAjaka sAthe jyA pIimaNe, paramasomaNasie, harisavasavisappamANahiyae jeNeva samaNe zramaNa bhagavaMta mahAvIra virAjyA che tyAM javAno saMkalpa karyo. 1. mUlacchAyAH-tato bhagavAn gautamaH skandakaM kAtyAyanasagotram adUrA''gataM jJAtvA kSipram eva abhyuttiSThati, abhyutthAya kSipram eva pratyupagacchati. yenaiva skandakaH kAtyAyanasagotrastenaiva upAgacchati, upAgamya skandakaM kAtyAyanasagotram evam avAdIta:-he skandaka! khAgatam , skandaka! sukhAgatam, skandaka! anvAgatam , skandaka! khAgatamanvAgatam. skandaka! tad nUnaM tvaM skandakaH zrAvastyAM nagayA~ piGgalakena nAma nigranthena vaizAlikathAvakeNa idam AkSepaM pRSTaH-mAgadha ! kiM sAnto lokaH, ananto lokaH ? tacaiva yenaiva iha, tenaiva zIghram AgataH, tad nUnaM skandaka! arthaH samarthaH / hanta, asti. tataHsa skandakaH kAtyAyanasagotro bhagavantaM gautamam evam avAdIt-sa ka eSa gautama! tathArUpo jJAnI vA, tapakhI vA? yena tava epo'rtho mama tAvad rahasyakRtaH zIghram AkhyAtaH, yatastvaM jAnAsi ? tataH sa bhagavAn gautamaH skandaka kAtyAyanasagotram evam avAdIt-evaM khalu skandaka! mama dharmA''cAryaH, dharmopadezakaH,zramaNo bhagavAn mahAvIra utpannajJAna-darzanadharaH, arhaH, jinaH, kevalI, atIta-pratyutpannA-'nAgatavijJAyakaH, sarvajJaH, sarvadarzI, yena mama eSo'rthastava "tAvad rahasyakRtaH zIghram AkhyAtaH, yato'haM jAnAmi skandaka | tataH sa skandakaH kAtyAyanasagotro bhagavantaM gautamam evam avAdIta-gacchAmo gautama | tava dharmA''cAryam , dharmopadezakam , zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandAmahe, namasyAmaH, yAvat-paryupAsmahe. yathAsukha devA'nupriya ! mA pratibandhaH, tataH sa bhagavAn gautamaH skandakena kAtyAyanasaMgotreNa sAdha yenaiva dhamaNo bhagavAn mahAvIraH,tenaiva prAdIdharad gamanAya. tasmin kAle, tasmin samaye zramaNoM bhagavAn mahAvIro vyAvRttabhojI cApi abhUt. tataH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya vyAvRttabhojinaH zarIrakam udAram , mAram , kalyANam , zivam, dhanyam , mAlam, analaMkRtavibhUSitam, lakSaNa-vyajana-guNopetam, thiyA atIvA'tIva upazobhamAnaM tiSThati. tataH sa skandakaH kAtyAyanasagotraH dhamaNasya bhagavato mahAvIrasya vyAvRttabhojinaH zarIrakam udAram , yAvat-atIvAtIva upazobhamAnaM pazyati, dRSTvA hRSTa-tuSTacittamAnanditaH, nanditaH, prItamanAH, paramasaumanasthitaH, harSavazavisarpahRdayo yenaiva zramaNoH-anu. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 235 bhagavaM mahAvIre. teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM te kAle, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra vyAvRttabhojI (hamezA mahAvIraM tikkhatto AyAhiNa-payAhiNaM karei, jAva-pajjuvAsai. jamanAra) hatA. te vyAvRttabhojI zramaga bhagavaMta mahAvIranaM udAra. zaNagArelA jevU, kalyANarUpa, zivarUpa, dhanya, maMgalarUpa, alaM, kAro-ghareNA-vinA zobhatuM, sArAM lakSaNo, vyaMjano ane guNothI yukta evaM zarIra zobhAvaDe atyaMta zobhatuM hatuM. pachI te kAtyAyanagotrIya skaMdaka parivrAjaka, vyAvRttabhojI zramaNa bhagavaMta mahAvIranu pUrva prakAraceM udAra yAvat-zobhAvaDe atyaMta zobhAyamAna zarIra joi harSa pAmyo, toSa pAmyo, AnaMdayukta cittavALo thayo, AnaMda pAmyo, prItiyukta manavALo thayo, parama saumanasyane pAmyo tathA harSe karIne phulAela hRdayavALo thai jyAM zramaNa bhagavaMta mahAvIra virAjyA che te tarapha jai, zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNavAra prada kSiNA karI yAvat-teonI paryupAsanA kare che. 'khaMdayA 'tti samaNe bhagavaM mahAvIre khaMdayaM kaccAyaNasagottaM pachI 'he skaMdaka!' ema kahI zramaNa bhagavaMta mahAvIre kAtyAyanaevaM vayAsI-se NaNaM tuma khaMdayA! sAvatthIe nayarIe piMgalaeNaM gotrIya skaMdaka parivrAjakane A pramANe kaDaM ke:-he skaMdaka ! niyaMTheNaM, vesAliyasAvayeNaM iNaM akkhevaM pucchie-mAgahA! kiM zrAvastI nagarImA rahetA vaizAlikazrAvaka piMgalaka nAmanA nigraMthe tane sate loe, aNaMte loe ! evaM taM ceva jAva-jeNeva mamaM A pramANe AkSepa pUrvaka pUchyuM hatuM ke, 'he mAgadha ! zuM loka aMtie teNeva havvaM Agae. se NUNaM khNdyaa| ayamaDhe aMtavALo che ke aMta vinAno che ! e badhU AgaLa kahyA pramANe samaDhe / hatA, asthi. je vi ya te khNdyaa| ayameyArUve ajjha- jANI levU, yAvat-tenA praznothI muMjhAine tuM mArI pAse zIghra thie, ciMtie, patthie, maNogae saMkappe samuSpajjitthA-kiM saaMte Avyo che.' he skaMdaka! kema e sAcI vAta che? (zrIskaMdake loe, aNaMte loe0. tassa vi ya NaM ayaM adve-evaM khalu mae kahyu ke,) hA, te sAcI vAta che. baLI he skaMdaka! tArA manamA khaMdayA ! cauvvihe loe panatte, taM jahAH-davvao, khettao, je A prakArano saMkalpa thayo hato ke, 'zuM loka aMtavALo che ke kAlao, bhAvao. davvao NaM ege loe sate, khettao NaM loe aMta vinAno che ?' teno paNa A artha che:-he skaMdaka! meM lokane asaMkhejAo joaNakoDAkoDIo AyAma-vikkhaMbheNaM, asaMkhe- cAra prakArano jaNAvyo che. te A pramANeH-dravyathI-dravyaloka. jAo joaNakoDAkoDIo parikkheveNaM paNNattA, asthi puNa se kSetrathI-kSetraloka. kALathI-kALaloka ane bhAvathI-bhAvaloka. temA aMte. kAlao NaM loe Na kayAi na AsI, na kayAi na bhavai, je dravyaloka che te eka che ane aMtavALo che. je kSetraloka che te na kayAi na bhavissai, bhaviMsu ya, bhavati ya, bhavissai ya. dhuve, asaMkhya koDAkoDI yojana sudhI laMbAi ane pahoLAivALo cha, tathA Niyae, sAsae, akkhae, anvae, avahie, Nice nasthi puNa se teno paridhi asaMkhya yojana koDAkoDIno kaho che. ane vaLI teno aMte. bhAvao NaM loe aNaMtA vaNNapajjavA, gaMdha-rasa-phAsapajjavA, aMta-cheDo-che. tathA je kALaloka che te koi divasa na hato ema aNaMtA saMThANapajjavA, aNaMtA garualahuapajjavA, aNaMtA agaru- nathI, koi divasa nathI ema nathI ane koi divasa nahIM. haze ema paNa alahuapajjavA; natthi puNa se aMte. settaM khaMdagA! davvao nathI-te hamezA hato, hamezA hoya che ane hamezA raheze-te bhuva, loe saaMte, khettao loe sate, kAlao loe aNaMte, bhAvao niyata, zAzvata, akSata, avyaya, avasthita ane nitya che. vaLI loe aNaMte. je vi ya te khNdyaa| jAva-saaMte jIve, aNaMte teno aMta nathI. tathA je bhAvaloka che te anaMta varNaparyavarUpa che, jIve, tassa vi ya NaM ayaM adve-evaM khalu jAva-dabao NaM ege anaMta gaMdha, rasa ane sparzaparyavarUpa che, anaMta saMsthAna (AkAra) jIve sate, khettao NaM jIve asaMkhejapaesie, asaMkhejapaesogADhe, paryavarUpa che, anaMta gurulaghu paryavarUpa che tathA anaMta agurulaghu 1. mUlacchAyAH-bhagavAn mahAvIraH, tenaiva upAgacchati, upAgamya zramaNa bhagavantaM mahAvIraM trikRtva AdakSiNapradakSiNAM karoti, yAvat-paryupAste 'skndk|' iti zramaNo bhagavAn mahAvIraH skandakaM kAtyAyanasagotram evam avAdIta-tada nUnaM tvaM skandakA zrAvastyAM nagayoM piralakena nigrenthena, vaizAlikathAvakeNa idam AkSepaM pRssttH-maagdh| kiM sAnto lokaH, ananto lokaH ? evaM tathaiva yAvat-yenaiva mamA'ntike tenaiva zIghram AgataH, tad nUna skandaka! ayam arthaH samarthaH / hanta, asti. yo'pi ca sa skandaka! ayam etadrUpa AdhyAtmikaH, cintitaH, prArthitaH, manogataH saMkalpaH samudapadyata-ki sAnto lokaH, ananto lokaH.. tasyA'pi cA'yam arthaH-evaM khalu mayA skandaka! caturvidho lokaH prajJaptaH, tadyathAH-dravyataH, kSetrataH, kAlataH, bhAvataH. dravyataH eko lokaH sAntaH, kSetrato loko'saMkhyAtA yojanakoTAkoTya AyAma-viSkambheNa, asaMkhyeyA yojanakoTAkovyaH, parikSepeNa prajJaptAH, asti punastasya antaH, kAlato loko na kadAcid nAsIt, na kadAcid na bhavati, na kadAcid na bhaviSyati; abhUt ca, bhavati ca, bhaviSyati ca, dhuvaH, niyataH, zAzvataH, akSataH, avyayaH, avasthitaH, nilaH nAsti punaH tasya antaH, bhAvato lokaH anantA varNapayavAH, gandha-rasaparzaparyavAH, anantAH saMsthAnaparyavAH, anantA gurukalaghukaparyavAH, anantA agurukalaghukaparyavAH; nAsti punastasya antaH. tad etat skandaka! dravyato lokaH sAntaH, kSetrato lokaH sAntaH, kAlato loko'nantaH, bhAvato loko'nantaH. yo'pi ca sa skandaka! yAvat-sAnto jIvaH, ananto jIvaH, tasyA'pi cA'yam arthaH-evaM khalu yAvat-yata eko jIvaH sAntaH, kSetrato jIvo'saMkhyeyapradezikaH, asaMkhyeyapradezA'vagAThaH-anu. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka '. asthi paNa se aMte, kAlo NaM jIve na kayAi na AsI, jAva- paryavarUpa che, vaLI teno aMta nathI. to he skaMdakA te pramANe nice, natthi pUNa se aMte. bhAvao NaM jIve aNatA NANapajjavA, dravyaloka aMtavALo che, kSetraloka aMtavALo che, kALaloka aMta aNaMtA daMsaNapajjayA, aNaMtA cArittapajjavA, aNaMtA agurulahupa- vinAno che ane bhAvaloka aMta vinAno che-loka aMtavALo ke javA, natthi puNa. se aMte, setta davao jIve sate, khettao ane aMta vinAno paNa che. baLI he skaMdaka | tane je A vikalpa jIve sate, kAlao jIve aNaMte, bhAvao jIve aNaMte. je vi thayo hato ke, zuM jIva aMtavALo che ke aMta vinAno che! teno ya te khaMdayA / ( pucchA) imeArUve ciMtie jAva-kiM satA paNa A khulAso che:-yAvat-dravyathI jIva eka che ane aMtavALo siddhI, aNaMtA siddhI, tassa vi ya NaM ayaM adve-mae khNdyaa| evaM che, kSetrathI jIva asaMkhya pradezavALo che ane asaMkhya pradezamA khalu cauvvihA siddhI paNNattA, taM jahA:-davvao, khittao, avagADha che, tathA teno aMta paNa che. kALathI jIva koi divasa na kAlao, bhAvao. davvao.NaM 'egA siddhI saaMtA, khettao NaM. hato ema nathI, yAvat-nitya che ane teno aMta nathI. bhAvadhI siddhI paNayAlIsaM joyaNasayasahassAI AyAma-vikkhaMbheNaM, egA jIva anaMta jJAnaparyAyarUpa che, anaMta darzanaparyAyarUpa che, anaMta joyaNakoDI bAyAlIsaM ca joyaNasayasahassAI tIsaM ca joyaNasa- agurulaghu paryoyarUpa che ane teno cheDo-aMta-nathI. to hassAI doNi ya auNApanajoyaNasae kiMci visesAhie pari- he skaMdaka ! e pramANe dravyajIva aMtavALo che, kSetrajIva aMtavALo che. kkheveNaM, asthi paNa se aMte. kAlao NaM siddhI na kayAi na kALajIva aMta vinAno che tathA bhAvajIva aMta vinAno che. baLI AsI, bhAvao ya jahA loyassa tahA bhANiyavvA. tattha davvao he skaMdaka ! tane je A vikalpa thayo hato ke, zuM siddhi aMtasiddhI saaMtA, khettao siddhI saaMtA. kAlao siddhI aNaMtA, vALI che ke aMta vinAnI che! teno paNa A uttara che ke:-he bhAvao siddhI aNaMtA. je vi ya te khNdyaa| jAva-kiM aNaMte skaMdaka ! maiM siddhi cAra prakAranI kahI che, te A pramANe:-dravyathI siddhe taM ceva, jAva-dabvao NaM ege siddha sate. khettao NaM siddhi eka che ane aMtavALI che, kSetrathI siddhinI laMbAi tathA siddhe asaMkhejapaesie, asaMkhejapaesogADhe asthi paNa se ante; pahoLAi pIstALIza lAkha yojananI che. ane teno paridhi eka kAloNaM siddhe sAdIe. apajjavasie, natthi paNa se ante: kroDa, betALIza lAkha, trIza hajAra, baseMne ogaNapacAsa yojana bhAvao NaM siddha aNaMtA NANapajjavA. arNatA dasaNapajjavA, karatA kAika vizeSAdhika che. tathA teno aMta-cheDo-paNa che. jAva-aNaMtA agarulahayapajjavA, natthi paNa se ante settaM kALathI siddhi koi divasa na hatI ema nathI, koi divasa nathI ema davvao NaM siddhe saaMte, khettao NaM siddha sote. kAlao nathA ana kAi divasa ta nahI haza evu paNa nathA. tathA gaM siddha aNaMte, bhAvao NaM siddhe aNate. siddhi bhAvalokanI peThe kahevI. temA dravyasiddhi ane kSetrasiddhi aMtavALI che, tathA kALasiddhi ane bhAvasiddhi aMta vinAnI chesiddhi aMtavALI paNa che ane aMta vinAnI paNa che. vaLI he skaMdaka! tane je A saMkalpa thayo hato ke, siddho aMtavALA che ke aMta vinAnA che ! teno paNa A niveDo che:-ahIM badhu AgaThanI peThe kahevU yAvat-dravyathI siddha eka che ane aMtavALA che, kSetrathI siddha asaMkhya pradezavALA che ane asaMkhya pradezamA avagADha che. tathA teno aMta paNa che. kALathI siddha AdivALA che ane aMta vinAnA che-teno aMta nathI. bhAvathI siddha anaMta jJAnaparyavarUpa che, anaMta darzanaparyavarUpa che, yAvat-anaMta agurulaghu paryavarUpa che ane teno aMta nathI arthAt dravyathI ane kSetrathI siddha aMtavALA che tathA kALathI ane bhAvathI siddha anaMta-aMta vinAnA chasiddho aMtavALA paNa che ane aMta vinAnA paNa che. 1. mUlacchAyAH-asti punastasya antaH, kAlato jIvo na kadAcid nAsIt , yAvat-nityaH. nAsti punastasya antaH. bhAvato jIvaH anantA jhAnaparyavAH, anantA darzanaparyavAH, anantAH cAritraparyavAH, anantA aguruladhuparyavAH, nAsti punaH tasya antaH, tadetad dravyato jIvaH sAntaH, kSetrato jIvaH sAntaH, kAlato jIvo'nantaH, bhAvato jIvo'nantaH. yo'pi ca sa skandaka! (pRcchA) ayam etadrUpaH cintito yAvat-ki sAntA siddhiH, anantA siddhiH, tasyA'pi ca ayam arthaH-mayA skandaka | evaM khalu caturvidhA siddhiH prajJaptA, tadyathAH-dravyataH, kSetrataH, kAlataH, bhAvataH, dravyata ekA siddhiH sAntA, kSetrataH siddhiH pazcacatvAriMzad yojanazatasahasrANi AyAma-viSkambheNa, ekA yojanakoTiH, dvicatvAriMzat ca yojanazatasahasrANi, triMzat ca. yojanasahasrANi, dve ca ekonapaJcAzadyojanazate kizcid vizeSAdhike parikSepeNa, asti punaH tasya antaH. kAlataH siddhina kadAcid nAsIt, bhAvatazca yathA lokasya tathA bhaNitavyA. tatra dravyataH siddhiH sAntA, kSetrataH siddhiH sAntA, kAlataH siddhiH anantA, bhAvataH siddhiH anantA. yo'pi ca sa skandaka! yAvat-kim anantAH siddhAH tacaiva, yAvat-dravyata ekaH siddhaH sAntaH, kSetrataH siddho'saMkhyeyapradezikA, asaMkhyeyapradezAvagADhaH, asti punaH tasya antaH, kAlataH siddhaH sAdikaH, aparyavasitaH, nAsti punaH tasya antaH, bhAvataH siddhaH anantA jhAnapayevAH, anantA darzanaparyavAH, yAvat-anantA bhagurulaghukaparyavAH, nAsti punaH tasya antaH, tadetad dravyataH siddhaH sAntaH, kSetrataH siddhaH sAntaH, kAlataH siddho'nantaH, bhAvataH siddho'nantaH-anu. Jain Education international Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka . bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. ne khaMdayA / imeyArUve ajjhathie, ciMtie, jAva- vaLI he skaMdaka ! tane je A saMkalpa thayo hato ke, jIva kevI samariyA-kaNa yA maraNeNaM maramANe jIve vaiti vA, hAyati rIte mare to teno saMsAra vadhe ane ghaTe! teno uttara A rIte tasa viyaNaM ayamadve-evaM khalu khaMdayA ! mae duvihe maraNe che:-he skaMdaka ! meM maraNanA be prakAra jaNAvyA che. te A pramANe:parate. taMjahA:-bAlamaraNe ya, paMDiyamaraNe ya. se ki taM bAlamaraNe? eka bAlamaraNa ane bIjuM paMDitamaraNa. (pra0) bAlamaraNa e zu! bAlamaraNe duvAlasavihe pannatte. taM jahA:-balayamaraNe, vasaTTamaraNe, (u0) bAlamaraNanA bAra bheda kahyA che. te A pramANe:-balanmaraNa antosallamaraNe, tanbhavamaraNe, giripaDaNe, tarupaDaNe jalappavese, (taraphaDatA taraphaDatA maravU ); vasaTTamaraNa-vazArtamaraNa (parAdhIjalapse visabhakkhaNe, satthovADaNe, vehANase, giddhapaDhe. inceteNaM natA pUrvaka rIbAine mara), aMtaHzalyamaraNa (zarIramA kAMi paNa khNdyaa| duvAlasaviheNaM bAlamaraNeNaM maramANe jIve aNaMtehiM zastrAdika pesI javAthI maravU athavA sanmArgathI bhraSTa thaine mara) neraiyabhavaggahaNehiM appANaM saMjoei, tiriya-maNua-deva-aNAiaM tadbhavamaraNa (je gatimAthI marIne pharIne pAchaM teja gatimA ca NaM aNavadaggaM, cAurataM saMsArakatAraM aNupariyaTTai, settaM maramANe Avaq-manuSyarUpe marIne pharI paNa manuSya thaq ), pahADathI paDIne vaDa, setaM pAlamaraNe, se ki taM paMDiyamaraNe / paMDiyamaraNe duvihe maravaM, jhADathI paDIne mad, pANImA DubIne maravU, agnimAM pesIne paNatte. taM jahAH-pAovagamaNe ya, bhattapaccakkhANe ya. se kiM taM mara, jhera khAine mara, zastravaDe maravU, jhADa vagere sAthe gaLApAovagamaNe ? pAovagamaNe duvihe patnatte, taM jahAH-nIhArime ya, phAMso khAine maratuM ane gidha vagere jaMgalI janAvaro Thole tethI anihArime ya niyamA appaDikamme. settaM pAovagamaNe. se kiM taM maravaM. he skaMdaka | e bAra prakAranA bAlamaraNavaDe marato jIva pote bhattapaJcapakhANe ? bhattapaJcakkhANe vihe pannatte, taMjahA:-nIhArime ya, anaMtavAra nairayikabhavone pAme che. tithaMca, manuSya ane devagatirUpa, anIhArime ya niyamA sapaDikamme, settaM bhattapaJcakkhANe. iceteNaM anAdi, anaMta tathA cAragativALA saMsArarUpa banA te jIva khNdyaa| viheNaM paMDiyamaraNeNaM maramANe jIve aNaMtehiM neraiyabhava. rakhaDe che arthAt e pramANe bAra jAtanA maraNavaDe marato te jIva gahaNehiM appANaM visaMjoei, jAva-bIyIvayai. settaM maramANe potAnA saMsArane vadhAre che. e bAlamaraNanI hakIkata che. (pra0) hAyai. settaM paMDiyamaraNe. iceeNaM khaMdayA ! duviheNaM maraNeNaM maramANe paMDitamaraNa e zu! (u0) paMDitamaraNa be prakAranu kA che. te jIve bahui thA, hAyai vA. ettha NaM se khaMdaye kacAyaNasagotte saMbuddhe A pramANe:-pAdapopagamana (jhADanI peThe sthira rahIne maravU ) ane samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai, namasai, vaMdittA, namasittA evaM bhaktapratyAkhyAna (khAna pAnanA tyAgapUrvaka maravU ). (pra0) pAdapovayAsI:-icchAmi NaM bhante / tujhaM atie kevalipanattaM dhammaM pagamana e zuM ! (u0) pAdapopagamana be prakAraceM kayuM che. te A nisAmittae. ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdha. pramANe:-nirdArima (je maranAranuM zaba bahAra kADhI saMskAravAmA Ave te maranAranuM maraNa nirhArima maraNa) ane anihArima (pUrvokta nirhArima maraNathI ulaTuM je, te anirhArima maraNa ). e banne jAtanuM pAdapopagamana maraNa pratikarma vinAnu ja che. e pramANe pAdapopagamana maraNanI hakIkata che. (pra0) bhaktapratyAkhyAna e zuM! (u0) bhaktapratyAkhyAna maraNa paNa be prakAranuM kartuM che. te A pramANe:-nirhArima ane anirhArima. e banne jAtarnu bhaktapratyAkhyAna maraNa pratikarmavALu ja che. e pramANe bhaktapratyAkhyAna maraNanI hakIkata che. he skaMdaka! e banne jAtanA paMDitaparaNavaDe marato jIva pote nairayikanA anaMta bhavane pAmato nathI, yAvat-saMsArarUpa vanane vaTI jAya che-e pramANe maratA jIvano saMsAra ghaTe che. 1. mUlacchAyAH-yo'pi ca sa skndk| ayam etadrUpaH AdhyAtmikaH, cintitaH, yAvat-samudapadyata-'kena vA maraNena triyamANo jIvo vardhate vA, hIyate vA' tasyA'pi ca ayamarthaH-evaM khalu skandaka! mayA dvividhaM maraNaM prajJaptam. tadyathAH-bAlamaraNaM ca, paNDitamaraNaM ca. tat kiM tad bAlamaraNam ! bAlamaraNaM dvAdazavidhaM prajJaptam. tadyathAH-valanmaraNam , vArtamaraNam, antaHzalyamaraNam , tadbhavamaraNam , giripatanam , tarupatanam , jalapravezaHjvalanapravezaH viSabhakSaNam , zastrA'vapATanam , vaihAnasam , gRdhraspRSTam, iti etena skndk| dvAdaza vidhena bAlamaraNena mriyamANo jIvo'nantai, nairayikabhavapraNaiH AtmAnaM saMyojayati, tiryag-manuSya-devA'nAdikaM ca anavanatAgram , cAturantaM saMsArakAntAram anuparyaTati, tadetad niyamANo vardhate, tad etad bAlamaraNam. atha kiM tat paNDitamaraNam ! paNDitamaraNaM dvividhaM prajJaptam , tadyathAH-pAdapopagamanaM ca, bhaktapratyAkhyAnaM ca. atha kiM tat pAdapopagamanam ! pAdapopagamanaM dvividhaM prajJaptam , tadyathAH-ni:rimaM ca, anirhA rimaM ca niyamena apratikarma. tad etat pAdapopagamanam. atha kiM tad bhaktapratyAkhyAnam ! bhaktapratyAkhyAnaM dvividhaM prajJaptam , tadyathA:-nirhA rimaM ca, anihArimaM ca niyamena sapratikarma, tad etad bhaktapratyAkhyAnam . iti etena skandaka! dvividhana paNDitamaraNena priyamANo jIvo'nantaiH nairayikabhavagrahaNaiH AtmAnaM visaMyojayati, yAyat-vyatitra jati. tadetad niyamANo hIyate. tad etat paNDitamaraNam, iti etena skndk| dvividhena maraNena niyamANo jIvo vardhate vA, hIyate vA. atra sa skandakaH kAtyAyanasagotra: saiSuddhaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati, banditvA, namasthitvA evam avAdItH-icchAmi bhagavan / tava antike kevaliprajJaptaM dharma nizamitum . yathAsukha devAnupriya ! mA pratibandhaH-anu. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 10 e pramANe paMDitamaraNanI hakIkata che. he skaMdaka! e-pUrvokta ve prakAranA-maraNavaDe maratA jIvano saMsAra vadhe che ane ghaTe che. (ATalI vAta sAMbhaLyA pachI) te kAtyAyanagotrIya skaMdaka paribrAjaka bodha pAmyo ane teNe zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vAMdI, namI A pramANe kayuM ke:-he bhagavan ! tamArA mukhathI kevaLie kahela dharmane sAMbhaLavAne icchu chu. (zrImahAvIre kahyaM ke,) he devAnupriya ! jema ThIka lAge tema kara, vilaMba na kara. eNaM samaNe bhagavaM mahAvIre khaMdayassa kacAyaNasagottassa, tIse ya tyAra pachI zramaNa bhagavaMta mahAvIre kAtyAyanagotrIya skaMdaka mahaimahAliyAe parisAe dhamma parikahei. dhammakahA bhANiavvA. parivrAjakane ane tyAM maLelI moTAmA moTI sabhAne dharma kaho. ahIM tae NaM se khaMdaye kaccAyaNasagoce samaNassa bhagavao mahAvIrassa dharmakathA kahevI. pachI te kAtyAyanagotrIya skaMdaka parivrAjaka zramaNa aMtie dhamma socA, Nisamma, haTTa-tuDhe jAva-hiyahiyae udyAe bhagavaMta mahAvIranA mukhathI dharmane sAMbhaLI, avadhArI harSa pAmyo, toSa uddheDa, udvittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNa-payAhiNaM pAmyo, yAvat-vikasita hRdayavALo thayo ane pachI teNe ubhA thai. karei, pharicA evaM vayAsI:-saddahAmi NaM bhante / NiggaMthaM pAvayaNaM, zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNa pradakSiNA dai A pramANe kA keH-he pattiyAmi NaM bhante / NiggaMthaM pAvayaNaM, roemi NaM bhante ! NiggaMthaM bhagavan ! nirgrathanA pravacanamA huM zraddhA rAkhuM chu. he bhagavan ! nigraMthanA pAvayaNaM, abhadremi gaM bhante / NiggaMthaM pAvayaNaM, evameaM bhante !, pravacanamA huM prIti rAkhaM chaM. he bhagavan ! nirgrathana pravacana mane tahameaM bhante !, avitahameaM bhante !, asaMdiddhameaM bhante !, ruce che. he bhagavan ! nigraMthanA pravacanano huM svIkAra karuM cha. icchiameaM bhante!, paDicchiameaM bhante !, icchia-paDi- he bhagavan ! e e pramANe che. he bhagavan ! e te rIte che. he bhagacchiameaM bhante / , se jahoM tabbhe padaha ti kaTTu samaNa van / te satya che. he bhagavan ! te saMdeha vinAnuM che. he bhagavan / bhagavaM mahAvIraM vaMdai, namasai, vaMdittA, namaMsittA uttara- te iSTa che. he bhagavan ! te pratISTa che ane he bhagavan ! e iSTa, purasthimaM disIbhAyaM avakkamai, avakkamittA tidaMDaM ca, kuMDiaM pratISTa che je tame kaho cho. ema karIne te skaMdaka tApasa zramaNa ca, jAva-dhAurattAo ya egaMte eDei, eDittA jeNeva samaNe bhagavaM bhagavaMta mahAvIrane vAMde che, name che pachI uttara pUrvanI dizAnA, mahAvIre, teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM bhAgamA (IzAnakhUNAmAM) jaine te skaMdaka parivrAjake tridaMDane, tikkhutto AyAhiNa-payAhiNaM karei, karicA jAva-namaMsittA evaM kuMDikAne, yAvat-dhAtu-geru-rakta vastrone ekAMte mUkyAM ane pachI vayAsIH-Alitte NaM bhante ! loe, palitte NaM bhante ! loe, Ali- jyAM zramaNa bhagavaMta mahAvIra virAjyA che tyAM AvI, zramaNa bhagavaMta ttapalitte NaM bhaMte ! loe jarAe, maraNeNa ya. se jahANAmae kei mahAvIrane traNa vAra pradakSiNA karI te skaMdaka parivrAjaka A gAhAvaI agAraMsi jhiyAyamANaMsi, je se tattha maMDe bhavai, pramANe bolyAH-he bhagavan ! ghaDapaNa ane motanA duHkhathI A appabhAre, mollagurue, taM gahAya AyAe egaMtamaMtaM avakamai. esa loka-A saMsAra-saLagelo che, vadhAre saLagelo che ane te eka me nitthArie samANe pacchA, purAe hiyAe, suhAe, khemAe, nisse- kALe ja saLagelo tathA vadhAre saLagelo che. jema koi eka gRhastha yasAe, ANugAmiyattAe bhavissai. evAneva devANuppiyA / majjha hoya ane tenuM ghara saLagatuM hoya, tathA te saLagatA gharamA teno vi AyA ege bhaMDe ihe, kaMte, pie, maNuNNe, maNAme, theje, bahu mUlyavALo ane ochA vajanavALo sAmAna hoya, te sAmAnane 'vessAsio, saMmae, aNumae, bahumae bhaMDakaraMDagasamANe; mA NaM te gRhastha baLavA deto nathI. paNa te sAmAnane laine ekAMte jAya sIaM, mA NaM uNhaM, mA NaM khuhA, mA NaM pivAsA, mA NaM corA, che. kAraNa ke te gRhastha ema vicAre che ke, jo thoDo paNa . 1. mUlacchAyAH-tataH zramaNo bhagavAn mahAvIraH skandakAya kAtyAyanasagotrAya, tasyai ca mahAtimahatyai parSade dharma parikathayati. dharmakathA bhaNitavyA. tataH sa skandakaH kAtyAyanasagotraH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike dharma zrutvA, nizamya, hRSTa-tuSTaH- yAvat-hRtahRdaya utthAnena uttiSThati, utthAya zramaNa bhagavantaM mahAvIraM trikRtvaH AdakSiNa-pradakSiNAM karoti, kRtvA evam avAdIta:-zraddadhAmi bhagavan ! namranthaM prAvacanam , pratyemi bhagavan / nainya prAvacanam , rocaye bhagavan ! nairgranthaM prAvacanam , abhyuttiSTha bhagavan ! nairgranthAya prAvacanAya, evametad bhagavan !, tathA etad bhagavan !, avitatham etad bhagavan / , asaMdigdham etad bhagavan !, Ipsitam etad bhagavan / , pratIpsitam etad bhagavan !, Ipsita-pratIpsitam etad bhagavan!, tad yathedaM yUyaM vadatha iti kRlA zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati, vanditvA, namasthitvA uttara-paurasse digbhAge avakAmati, avakramya tridaNDaM ca, kuNDikAM ca yAvat-dhAturaktAzca ekAnte eDayati, eDayilA yenaiva dhamaNo bhagavAn mahAvIraH tenaiva upAgacchati, upAgamya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vikRtva AdakSiNapradakSiNAM karoti, kRtvA yAvat-namasthikhA evam avAdIta:-AdIpto bhagavan ! lokaH, pradIpto bhagavan ! lokaH, AdIpta-pradIpto bhagavan ! loko jarayA, maraNena ca. tad yathA nAma ko'pi gRhapatiH agAre dhmAyamAne (dahyamAne ) yat tat tatra bhANDaM bhavati, alpabhAram , mUlyagurukaM tad gRhItvA AtmanA ekAntam bhantam avakAmati. etad me nistAritaM sat pazcAt , purA hitAya, sukhAya, kSemAya, niHzreyasAya, anugAmitAyai bhaviSyati. ekameva devA'nupriya ! mamA'pi AtmA ekaM bhANDam iSTaH, kAntaH,priyaH, manojJaH, mano'maH, sthairyam , vaizvAsikaH, saMmataH, anumataH, bahumataH,bhANDakaraNDakasamAnaH, mA(tam) zItam , mA uSNam , mA kSudhA, mA pipAsA,mA caurAH-anu0 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.1. bhagavatsudharmasyAmipraNIta bhagavatIsUtra. 219 mI NaM vAlA, mA NaM daMsA, mA NaM masayA, mA NaM vAiya-pittiya- sAmAna bace to mane te AgaLa pAchaLa hitarUpa, sukharUpaM, kuzasaimiya-sacivAiva vivihA rogAyakA parIsahopasaggA kusaMtu cilarUpa, ane chevaTe kalyANarUpa yaze. e pramANe ja he devAnapriya ag esa me nirathArie samANe paraloyarasa hivAra, suhAe, semAe, mAro paNa AtmA eka jAtanA sAmAnarUpa ke ane te iDa, phAMta, nIsesAe ANugAmiattAe bhavissai. taM icchAmi NaM devANuppiyA ! priya, suMdara, mana gamato, sthiratAvALo, vizvAsapAtra. saMmata, sayameva pavvAviaM, sayameva muMDAviaM, sayameva sehAviaM, sayameva anumata, bahumata ane ghareNAnA karaMDiyA jevo che, mATe tene TADha,. siktApinaM, sayameva AdhAra goyaraM nirNaya veNaviva-caraNa- taDako, mukha, taraca, cora, bAgha ke sarpa, DAMsa, machara, bAta, karaNa - jAyA - mAyAvattiyaM dhammamAMikkhiuM. pirA, zreSya-saLekhama vagere bane sanipAta vagere aneka prakAranA rogo ane jIvaleNa darado tathA pariSaha ane upasargo nukazAna na kare bhane jo huM tene pUrvokta vinodhI bacAvI chauM to te mAro AmA mane paralokamA hitarUpa, sukharUpa, kuzalarUpa ane paraMparAe kalyANarUpa thaze. mATe he devAnupriya ! huM icchaM chaM ke, ApanI pAse hUM pramAjita dhAuM. muMDita pAI pratilekhanAdi phipAone zIkhaM. sUtra ane tenA artho bhaNuM; tathA huM icchaM chaM ke tame AcArane, vinayane, vinayanA phaLane, cAritrane, piMDavizuddhayAdika karaNane, saMyamaMyAtrAne ane saMyamanA nirvAhaka AhAranA nirUpaNane arthAt evA prakArA dharma kaho. . evaM sUvuM, khAvuM, aTThe zramaNa bhagavaMta mahAvIrano tae gaM samaNe bhagavaM mahAvIre saMdayaM kamAvaNasagocaM savameva pachI zramaNa bhagavaMta mahAvIre pote jase kAvyAyanagotrIya jAveda, pampamAiki evaM devaapuppiyaa| gaMtavvaM, evaM skaMdapha parivAjakane pravAjita karmoM ane yAvat-poteja dharma - ! ciTThiavvaM, bhuMjiavvaM, ciapvaM evaM nisI, evaM tuyahaadhyaM evaM mujia kahyo ke: he devAnupriya A pramANe a, A pramANe rahe, bhAsianaM, evaM uDAe uDDAya pANehiM, bhUehi, jIvahi sacehiM A pramANe besanuM, A pramANe sUI, A pramANe sAI, A pramANe saMjameNaM saMyabhizavyaM, zasti ca NaM aDe go kici viSamAianya viSe saMyamapUrvaka barta tathA bhA yAcatamAM jarA paNa ALasa bolavu ane A pramANe uThIne prANa, bhUta, jIva tathA sattvo taraNaM se saMdara kacAyaNasagoce samaNassa bhagavao mahAvIrassana rAkhI pachI te kAvyAyanagotrIya skaMdaka munie se amanaimaM eArU pambhirva upae sammaM saMpavivya tamANAra taha pUrva pramANeno dhArmika upadeza sAMrI gacchai, taha ciTTha, taha nisIai, taha tuyahai, taha bhuMjai, taha rIte svIkAryo. ane je pramANe zrImahAvIranI AjJA che te pramANe bhAsai, taha uTThAe uTThAya pANehiM, bhUehiM, jIvehiM, sattehiM saMjameNaM te skaMdaka muni cAle che, rahe che, bese che, suve che, khAya che, saMjamera, assi caNaM saTTe No pamAvada tae NaM se saMdara kathA bole che tathA uDIne prANa, bhUta, jIva ane sacco tarapha vaNarAgote, aNagAre jAte, iriyAsamie, bhAsAsamie, esaNA- dayApUrvaka parve che tathA e bAbattama jarA paNa bhALata rAkhatA nathI. have te kAtyAyanagotrIya skaMdaka anagAra thayA, tathA IryAsamie, AyANabhaMDama ttanikkhevaNAsamie, uccAra- pAsavaNa - khela - samita cAlAmAM sAvadhAnatA bALA, bhASAsamita bolavA sAva jalla-siMghANapAriTThAvaNiAsamie, maNasamie, vayasamie, kAya- dhAnatAvALA, eSaNAsamita - khAna pAna lAvavAnAM ane. levAmAM samie, maNagutte, vayaguce, kAyaguce, gutte, gutidie, guttaraMbhavArI, sAvadhAnatAyAlaya, AdAnabhAMDamAtra nikSepaNAsa mita- potAnA sAmAcAI, lajjU, dhane, khaMtikhame, jiiMdie, sohie, aNiyANe, nane tathA pAtrone levAmAM ane mUkavAmAM kALajIvALA, uccAra " , 1. mukhacchAyAmA vyAkhayAH, mA daMzAH mA mazakAH mAyAtika-vaittika-vaimika zAMnipAtikavividhAH royA''tAH pariSahopasargAH spRzantu iti kRtyA eSa se nivAritaH san paralokakha hitAya, sukhAya, domAya, niHzreyasAya, anugAmitAne niSyati tad icchAmi devA'nupriya khayameva prabhAvitam svayameva muNDitam sAyameva rodhitam khayameva zikSitam khayameva AcAragocaraM vinayacaika-caraNa-karaNa-yAtrA-mAtrAprAyaM dharmam AyAta zramaNo bhagavAn mahAvIraH khayameva prAyati vAda-dharmam AzvAti evaM devApriya gantavyam evaM sthAtamyam evaM vittavyam evaM vyagyartitavyam evaM moktavyam evaM bhASitavyam evam utthAya utthAya prANaiH bhUtaiH jIne saMyamena saMyatavyam adhi ana 2 2 2 J 2 kiJcid api pramaditavyam, tataH sa skandakaH kAtyAyanasagotraH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya imam etadrUpaM dhArmikam upadezaM samyak saMpratipadyate, tam AjJayA tathA gacchati, tathA tiSThati, tathA niSIdati, tathA tvagvartate, tathA bhuGkte, tathA bhASate, tathA utthAya utthAya prANaiH, bhUtaiH, jIvaiH savaiH saMyagena saMgamayati, ali ana pramAdayati sataH sadA kAlApanamonamA jAtA, devImita, bhASAsamitaH epaNAsamita AdAnabhANDamAtra nikSepanAsamitaH ucAra-praNakheDa-zirAmataH manaspatiH vayasAmitaH yati manataba " kAyaguptaH, guptaH, guptendriyaH, guptabrahmacArI, tyAgI, RjuH, dhanyaH, kSAntikSamaH, jitendriyaH, zodhitaH, anidAnaH- anu0 3 " , " Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 1. appassae, abahillese, susAmaNNarae, daMte, iNameva niggaMthaM pAvayaNaM prasravaNa-khela-jalla-ziMghAnakapariSThApanikAsamita-kaLaze javAmA purao kAuM viharai.. bhane nADAchoDa-vaDI nIti ane laghu nItine-karavAmAM, mukha tathA. kaMThano mela nAkhavAmAM, koi paNa jAtano melaM nAkhavAmA tathA nAkano mela nAkhavAmAM sAvadhAna, ' mAnasika kriyAmA sAvadhAna, vacananI kriyAmAM sAvadhAna, zarIranI kriyAmA sAvadhAna, manane vaza rAkhanAra, vacanane vaza rAkhanAra, kAyane vaza rAkhanAra, sarvane vaza rAkhanAra, iMdriyane vaza rAkhanAra, gupta brahmacArI, tyAgI, saraLa, dhanya, kSamAthI sahana karanAra, jiteMdriya, vrata vagerenA zodhaka, nidona vinAnA-koi prakAranI AkAMkSA vinAnA, utAvaLa vinAnA, saMyama sivAya bIje sthaLe cittane nahIM rAkhanAra, suMdara sAdhupaNAmAM lIna ane dAMta evA skaMdaka anagAra A ja nigraMtha pravacanane AgaLa karI vihare che. tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kayaMgalAo nayarIo, have zrIzramaNa "bhagavaMta mahAvIra kRtaMgalA nagarIthI, chatrapalAzaka chattapalAsayAo ceiyAo paDinikkhamai, paDinikkhAmattA bahiyA nAmanA caityathI bahAra nIkaLI janapada vihAre vihare che. tyAra jaNavayavihAraM viharaha. tae NaM se khaMdara aNagAre samaNassa bAda te skaMdaka anagAra zramaNa bhagavaMta mahAvIranA tathArUpa bhagavao mahAvIrassa- tahArUvANaM therANaM aMtie sAmAi- sthaviro pAse sAmAyika vagere agyAra aMgone zIkhe che ane yamAjhyAI ekArasa aMgAI ahijbAi, ahijjhittA jeNeva samaNe zIkhIne, jyAM zramaNa bhagavaMta mahAvIra virAjyA che tyAM jaine, * bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vAMdI, namI A pramANe bolyA ke:-he mahAvIraM vaMdai, namasai, vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI:-icchAmi bhagavan | jo tame anumati Apo to mAsika bhikSapratimAne gaM bhaMte ! tumbhehiM abbhaNuNNAe samANe mAsi bhikkhupaDimaM dhAraNa karI vicaravA icchu chu. (zrImahAvIra bolyA ke,) he devAupasaMpajittA NaM viharittae, ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMgha. nupriya ! jema sukha thAya tema karo, vilaMba na karo. pachI zramaNa tae NaM se khaMdaye aNagAre samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM abbhaNunAe bhagavaMta mahAvIranI anumati lai te skaMdaka anagAra harSavALA thai samANe have, jAva-namaMsittA mAsiaM bhikkhupaDimaM upasaMpajittA yAvat-zrImahAvIrane namI mAsika bhikSupratimAne dhAraNa karI vihare NaM viharai. tae NaM se khaMdaye aNagAre mAsi bhikkhupaDimaM che. tyAra bAda te kaMdaka anagAra mAsika bhikSupratimAne sUtrane ahAsuttaM, ahAkappaM, ahAmaggaM, ahAtacaM, ahAsammaM kAraNa anusAre, AcArane anusAre, mArgane anusAre satyatApUrvaka ane phAsei, pAlei, sobhei, tIrei, pUrei, kiTTei, aNupAlei, ANAe sArI rIte kAyavaDe sparze che, pALe che, zobhAve che, samApta kare che, ArAhei, samma kAyeNa phAsittA jAva-ArAhettA, jeNeva samaNe pUrNa kare che, tenuM kIrtana kare che, tenuM anupAlana kare che bhane bhagavaM mahAvIre, teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA, samaNaM bhagavaM tene AjJApUrvaka ArAdhe che; tathA tene kAyavaDe sparzAne, yAvatjAva-namaMsittA, evaM vayAsI:-icchAmi NaM bhante / tumahiM abbha- ArAdhIne, jyAM zrIzramaNa bhagavaMta mahAvIra virAjyA che tyAM AvIne, NumAe samANe domAsiaMbhikkhupaDima uvasaMpajittA NaM viharittae, temane yAvat-namIne zrIskaMdaka anagAra A pramANe bolyA ke:ahAMsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM, taM ceva, evaM temAsiyaM, he bhagavan ! jo tame anumati Apo to hu~ dvimAsika bhikSupraticAummAsiyaM, paMcamAsiyaM, chammAsiyaM, sattamAsiyaM, paDhamaM sattarA- mAne dhAraNa karIne viharavA icchu chu. (zrImahAvIra bolyA ke,) iMdiyaM, docaM sattarAiMdiyaM, tacaM sattarAiMdiyaM, ahorAiMdiyaM, he devAnupriya ! jema sukha upaje tema karo, vilaMba na karo. egarAiyaM. tae NaM se khaMdae aNagAre egarAiyaM bhikkhupaDimaM e pramANe trimAsika, caturmAsika, paMcamAsika, chamAsika, sapta 1. mUlacchAyAH-alpautsukyaH, abahirlezyaH, suzrAmaNyarataH, dAntaH, idam eva naigranthaM prAvacanaM purataH kRtvA viharati. tataH zramaNo bhagavAn mahAvIraH kRtajhalAto nagarItaH, chatrapalAzataH caityAt pratiniSkAmati, pratiniSkamya bahirjanapadavihAra viharati. tataH sa skandako'nagAraH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya tathArUpANAM sthavirANAm antike sAmAyikAdikAni ekAdaza aGgAni adhIte, adhItya yenaiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastenaiva upAgacchati, upAgamya bhramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandaMte, namasya ti, vanditvA, namasthitvA evam avAdIta:-icchAmi bhagavan ! yuSmAbhiH abhyanujJAtaH san mAsi kI bhikSupratimAm upasaMpadya pihartum , yathAsukhaM devA'nupriya | mA pratibandham. tataH sa skandako'nagAraH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa abhyanujJAtaH san hRSTaH, yAvat-namassitvA mAsikI bhikSupratimAm upasaMpadya viharati. tataH sa skandako'nagAro mAsikI bhikSupratimAM yathAsUtram , yathAkalpam , yathAmArgam , yathAtathyam , yathAsamyak kAyena sparzayati, pAlayati, zobhayati, tIrayati, pUrayati, kIrtayati, anupAlayati, AjJayA ArAdhayati; samyak kAyena sparzayitvA, yAvat-ArAdhya, yenaiva zramaNo bhagavAn mahAvIraH, tenaiva upAgacchati, upAgamya bhramaNaM bhagavantaM yAvat-namasthitvA evam avAdIta:-icchAmi bhagavan / yudhmAbhirabhyanujJAtaH san dvaimAnidhI bhikSupratimAm upasaMpadya vihartum, yathAsukha devA'nupriya ! mA prativandham, tat caiva. evaM traimAsikIm , cAtumAsikIm , pacamAsikIm , SaNmAsikIm , saptamAsikI. prathamA sapta rAtriMdivA, dvitIyA sapta rAtridivA, tRtIyA sapta rAtridiyA, ahorAtridivA, ekarAtrikI. tataH sa skandako'na gAraH ekarAtrikI bhikSupatimAm:-anu. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2-uddezaka ?. maMgavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 241 aMhAsattaM. jAva-ArAhettA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva mAsika, prathama sAta rAtrI divasanI, bIjI sAta rAtrI divasanI, uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM jAva-namaMsittA evaM trIjI sAta rAtrI divasanI, cothI ahorAtrInI ane pAMcamI rAtrI vayAsI:-icchAmi NaM bhante / tumehiM abbhaNucAe samANe guNarayaNaM divasanI; e pramANe bAra bhikSupratimAne ArAdhe che. tathA chellI saMvaccharaM tavokama uvasaMpajjittANa viharittae, ahAsuhaM devANu- eka rAjA - eka rAtrI divasanI bhikSupratimAne sUtrAnusAre ArAdhI, jyAM zrIzramaNa bhagavaMta mahAvIra virAjyA che tyAM AvI, zramaNa bhagavaMta mahAvIrane ppiyA! mA paDibaMdhaM. namI yAvat-te skaMdaka anagAra A pramANe bolyA ke:-he bhagavan ! jo tame anumati Apo to hu~ guNaratna saMvatsara nAmanA tapane dhAraNa karIne viharavA icchu chu.. (zrImahAvIra bolyA ke,) he devAnupriya ! jema ThIka paDe tema karo, vilaMba na karo. tae NaM se khaMdae aNagAre samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM pachI te skaMdaka anagAra zramaNa bhagavaMta mahAvIranI anumati lai, abbhaNucAe samANe jAva-namaMsittA guNarayaNasaMvaccharatavokammaM yAvat-temane namI guNaratna saMvatsara nAmanA tapa karmane dhAraNa karIne upasaMpajittA NaM viharati. taM jahA:-paDhamaM mAsaM cautthaM- vihare che. te (guNaratna tapano vidhi) A pramANe:-pahelA mAsamAM cauttheNaM aNikkhitteNaM tapokammeNaM diyA ThANakkaDae sarAbhimahe niraMtara upavAsa karavA, ane divase sUryanI sAmI najara mAMDI jyA taDako Avato hoya tevI jagyAmAM-AtApanabhUmimAM-ubhaDaka besI AyAvaNabhUmIe AyAvemANe, ratiM vIrAsaNeNaM avAuDeNa ya. : rahe. tathA rAtrIe kAi paNa vastra oTyA ke paheryA sivAya vIrAsane evaM docaM mAsaM chaTuMchaTveNaM aNikkhitteNaM diyA ThANukkar3ae sarAbhi besI rahe. e pramANe bIje mahIne niraMtara chaTTha-babe upavAsa-karavA mahe AyAvaNabhUmIe AyAvemANe, ratiM vIrAsaNeNaM avAuDeNa ane divase sUryanI sAmI najara mAMDI taDakAmAM ubhaDaka besI pa. evaM tavaM mAsaM ahamaMahameNaM, cautthaM mAsaM dasamaMdasameNaM, dasamadasamaNa, rahe tathA rAtre kAi paNa paheryA ke oDhyA sivAya vIrAsane besI paJcamaM mAsaM bArasamaMbArasameNaM, chaTheM mAsaM cauddasamaMcauddasameNaM, rahe. e pramANe zrIje mAse niraMtara aTThama-traNa upavAsa-karavA. sattamaM mAsaM solasamaMsolasameNaM, aTThamaM mAsaM aTThArasamaMaTThArasameNaM, cothe mAse dazama-cAra cAra upavAsa-karavA. pAMcame mAse dvAdazanavamaM mAsaM vIsaimaMvIsaimeNa, dasamaM mAsaM bAvIsaimaMbAvIsaimeNa, pAMca pAMca upavAsa-karavA. chaThe mAse caturdaza-cha cha upavAsaekkArasamaM mAsaM cauvIsaimaMcauvIsaimeNaM, bArasamaM mAsaM chanvIsaima- karavA. sAtame mAse SoDaza-sAta sAta upavAsa karavA. AThame chavvIsaimeNa, terasamaM mAsaM aTThAvIsaimaMaTThAvIsaimeNa, cauddasamaM mAse aSTAdaza-ATha ATha upavAsa karavA. navame mAse viMzatimAsaM tisaimaMtisaimeNa, paNNarasamaM mAsaM battIsaimabattIsaimeNa, nava nava aura nava nava upavAsa-karavA. dazame mAse dvAviMzati-daza daza upavAsa karavA, agyArame mAse caturvizati-agyAra agyAra upavAsa karavA. solasaM mAsaM cottIsaimaMcottIsaimeNaM aNikkhitteNaM tabokammeNaM bArame mAse SaDviMzati-bAra bAra upavAsa-karavA. terame mAse diyA ThANukuDue sUrAbhimuhe AyAvaNabhUmIe AyAvemANe, rAta ayAviMzati-tera tera upavAsa-karavA. caudame mAse triMzat-cauda vIrAsaNeNaM avAuDeNaM; tae NaM se khaMdaye aNagAre guNarayaNasaMvacchara cauda upavAsa-karavA. pannarame mAse dvAtriMzat-pannara pannara upavAsatavokarma ahAsutaM, ahAkappaM, jAva-ArAhettA jeNeva samaNe karavA. ane soLame mAse niraMtara catastriMzat-soLa soLa upavAsabhagavaM mahAvIre, teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM karavA, ane sUryanI sAmI najara mAMDI taDakAvALI jagyAe ubhaDaka mahAvIraM vaMdai, namasai, vaMdittA, namaMsittA bahuhiM cauttha-chaTTha- besI taDako lebo tathA rAtrIe koi paNa paheryA ke oDhyA sivAya 1. mUlacchAyAH-yathAsUtram , yAvat-ArAdhya yenaiva zramaNo bhagavAn mahAvIraH tenaiva upAgacchati, upAgamya zramaNaM bhagavantaM mahAvIra yAvat-namasthitvA evam avAdItaH-icchAmi bhagavan ! yuSmAbhirabhyanujJAtaH san guNaratnaM saMvatsara tapaskarma upasaMpadya-vihartum , yathAsukhaM devA'nupriya ! mA pratibandham. tataH sa skandako'nagAraH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa abhyanujJAtaH san yAvat-namasthitvA guNaratnasaMvatsaratapaskarma upasaMpadya viharati. tadyathAH-prathamaM mAsa caturthacaturthena anikSiptena tapaskarmaNA divA sthAnotkuTukaH sUryAbhimukha AtApanabhUmau AtApayan , rAtrau vIrAsanena aprAvRtazca, evaM dvitIyaM mAsaM SaSThaSaSThena anikSiptena divA sthAnotkuTukaH sUryA'bhimukha AtApanabhUmau AtApayan , rAtri vIrAsanena aprAvRtazca. evaM tRtIya mAsam aSTamamaSTamena, caturtha mArsa . dazamaMdazamena,paJcamaM mAsaM dvAdazaMdvAdazatamena, SaSThaM mAsaM caturdazaMcaturdazatamena, saptamaM mAsaM SoDazaMSoDazatamena, aSTamaM mAsam aSTAdazamaSTAdazatamena, nayama mAsaM viMzativiMzatitamena, dazama mAsaM dvAviMzatidvAviMzatitamena, ekAdazatamaM mAsaM caturvizaticaturviMzatitamena. dvAdazatamaM mAsaM SaDvizatiSaviMzatitamena, trayodazatama mAsam aSTAviMzatimaSTAviMzatitamena, caturdazatamaM mAya triMzatatriMzattamena, paJcadazatanaM mAsaM dvAtriMzadvAtriMzattamena, SoDazatama mArsa catutriMzacadvAtriMzattamena anikSiptana tapasUkarmaNA divA sthAnoskuTukaH sUryAbhimukhaH bhAtApanabhUmau AtApayan , rAtrI vIrA''sanena aprAtaH, tataHsa skandako'nagAro guNaratnasaMvatsara tapaskarma yathAsUtram , yathAkalpam , yAvat-ArAdhya yenaiva zramaNo bhagavAna mahAvIraH, tenaiva upAgacchati, upAgamya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namaspati, vanditvA, namasthitvA bahubhiH-anu. 31 bha* mU . Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zaptaka 2.-uddezaka 1. ahama-dasama-duvAlasehi, mAsaddhamAsakhamaNehiM vicittehiM tavo- vIrAsane besI rahe.. pachI te skaMdaka anagAra guNarana saMvatsara' kammehi appANaM bhAvemANe viharai. nAmanA tapakarmane sUtrAnusAre, AcArAnusAre yAvat-ArAdhIne jyA zramaNa bhagavaMta mahAvIra virAjyA che . tyA AvI zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vAMdI, namI aneka upavAsa, chaDa, ahama, dazama tathA dvAdazarUpa tapakarmavaDe ane mAsakhamaNa tathA ardhamAsakhamaNarUpa vicitra tapakarmavaDe AtmAne bhAvatA vihare che. ... tae Na se khaMdae aNagAre teNaM urAleNaM, viuleNaM, have te skaMdaka anagAra pUrvokta prakAranA udAra, vipula, pradatta, payatteNaM, paragahieNaM, .kallANeNaM, siveNaM, ghaneNaM, maMgalleNaM, pragRhIta, kalyANarUpa, zivarUpa, dhanyarUpa, maMgalarUpa, zobhAyukta. sassirIeNaM, udaggeNaM, udatteNaM, uttameNaM, udAreNaM, mahANa- uttama, udAtta-ujjvala, suMdara, udAra ane moTA prabhAvavALA bhAgeNaM tavokammeNaM sake, lakkhe, nimmase, advi-cammAvaNaddhe, tapakarmathI zuSkathayA, rUkSa thayA, mAMsarahita thayA, mAtra hADakA ane kiDikiDiyAbhUe, kise, dhamaNisaMtae jAe yAvi hotthA. jIvaM- cAmaDAthI ja avanaddha-DhaMkAelA-rahyA, cAle tyAre hADakAM khaDakhaDe jIveNa gacchai, jIvaMjIveNa ciTThai, bhAsaM bhAsittA vi gilAi, evA thayA, dubaLA thayA ane tenAM zarIra upara badhI nADIo tarI bhAsaM bhAsamANe gilAi, bhAsaM bhAsissAmIti gilAyati..se jahA- AvI evA thayA. have te mAtra potAnA AtmabaLathI ja gati ane nAmae kaDasagaDiyA ivA, pattasagaDiyA ivA, patta-tila-maMDagasa- sthiti kare cha, tathA evA dubeLa thai gayA che ke, bolI rahyA pachI gaDiyA ivA, eraMDakaTThasagaDiyA ivA, iMgAlasagaDiyA i vA uNhe. ane bolatA bolatAM tathA bolavAnuM kAma paDe tyAre paNa glAni diNNA sukA samANI sasadaM gacchai, sasaI ciTThai, evAmeva khaMdae pAme che. jema koI eka lAkaDAthI bharelI sagaDI hoya, pAMdaDAthI vi aNagAre sasaI gacchai, sasaI ciTThai, uvacie taveNaM, ava- bharelI sagaDI hoya, pAMdaDA, tala ane bIjA koi sukA sAmAnadhI cie maMsa-soNieNaM, huyAsaNe viva bhAsarAsipaDicchaNNe taveNaM, bharelI sagaDI hoya, eraDAnA lAkaDAthI bharelI sagaDI hoya tathA teeNaM, tava-teyasirIe atIva atIva uvasobhemANe ciTThai. aMgArAthI bharelI sagaDI hoya; jyAre te badhI sagaDIone taDake te NaM kAle NaM, te NaM samaye NaM rAyagihe nagare samosaraNaM. jAva- sukavyA pachI DhasaDavAmAM Ave tyAre te sagaDIo avAja karatI parisA paDigayA. tae NaM tassa khaMdayassa aNagArassa aNNayA karatI gati kare che ane avAja karatI karatI ubhI rahe che. e ja phayAI puvvarattAvarattakAlasamayaMsi dhammajAgariyaM jAgaramANassa 'pramANe skaMdaka anagAra paNa jyAre cAle che tathA ubhA rahe che imeyArUve ajjhAtthie, ciMtie jAva-samuppajjitthA evaM khala tyAre khaDakhaDa zabda thAya che ane te anagAra tapathI puSTa che, ahaM imeNaM eyArUveNaM orAleNaM jAva-kise, dhamaNisaMtae jAe, mAMsa tathA lohithI kSINa che ane rAkhanA DhagalAmA bhArela agminI jIvaMjIveNa gacchAmi, jIvaMjIveNa ciTThAmi, jAva-gilAmi, peThe tapavaDe, tejavaDe tathA tapa ane tejanI zobhAvaDe bahu bahu jAva-evAmeva ahaM pi sasaiM gacchAmi, sasaI ciTThAmi, taM asthi zobhatA rahe che. te kAle, te samaye rAjagRha nagaramA samavasaraNa tA me uhANe, kamme, bale, vIrie, purisakkAraparakkame taM jAva- thayu. ane yAvat-(dharma sAMbhaLIne ) sabhA pAchI cAlI gaI. have tA me asthi uTThANe, kamme, bale, vIrie, purisakAraparakame, koi eka divase rAtrIne pAchale pahore jAgatA jAgatA dharma viSe jAva-ya me dhammAyarie, dhammovadesae, samaNe bhagavaM mahAvIre vicAra karatAM te skaMdaka anagAranA manamA A pramANe saMkalpa jiNe suhatthI acchiti (viharai ), tAvatA me seyaM kallaM pAuppa- thayo keH-hu~ pUrva prakAranA udAra tapakarmavaDe yAvat-dubaLo thai bhAyAe rayaNIe, phulluppalakamalakomalummiliyammi ahApaMDure gayo chu ane mArI badhI nADIo bahAra tarI AvI che. tathA huM . 1. mUlacchAyAH-caturtha-SaSThA-'STama-dazama-dvAdazaiH, mAsA'rdhamAsakSamaNaiH vicitraH tapaskarmabhiH AtmAnaM bhAvayan viharati. tataH sa skandako'nagAraH tena udAreNa, vipulena, prayatnena (pradattena ) pragRhItena, kalyANena, zivena, dhanyena, maGgalyena, sazrIkeNa, udagreNa,. udAttena, uttamena, udAreNa, mahAnubhAgena tapaskarmaNA zuSkaH, rUkSaH, nirmAsaH, asthicarmA'vanaddhaH,kiTIkiTIkAbhUtaH, kRzaH, dhamanIsaMtato jAtazcA'pi abhUt. jIvaMjIvena gacchati, jIvaMjIvena tiSThati, bhASAM bhASitum api glAyati, bhASAM bhASamANo glAyati, bhASA bhASiSye iti glAyati. atha yathA nAma kASThazakaTikA iti vA, patrazakaTikA iti vA, patra-tila-bhANDakazakaTikA iti vA, eraNDakASThazakaTikA iti vA, anArazakaTikA iti vA uSNe dattA zuSkA satI sazabdaM gacchati, sazabdaM tiSThati, evam eva skandako'pi anagAraH sazabdaM gacchati, sazabdaM tiSThati, upacitaH tapasA, apacito mAMsazoNitena, hutAzana iva bhasmarAzipraticchannaH tapasA, tejasA, tapastejaHzriyA atIva atIva upazobhamAnaH tiSTati. tasmin kAle, tasmin samaye rAjagRhe nagare * samavasaraNam. yAvat- parSat pratigatA. tataH tasya skandakasya anagArasya anyaMdA kadAcit pUrvarAnA'pararAtrakAlasanaye dharmajAgarikA jAprataH bhayam etadrUpaH AdhyAtmikaH, cintito yAvat-samudapadyata-evaM khalu aham anena etadrUpeNa udAreNa yAvat-kRzaH, dhamanIsaMtato jAtaH, jIvaMjIvena gacchAmi, jIvaMbhIvena tiSThAmi, yAvat-glAyAmi, yAnat-evameva ahamapi sazabdaM gacchAmi, sazabdaM tiSThAmi, tad asti tAvad mama utthAnam, karma, balam , vIryam, puruSakAraparAkramaH, tad yAvat tAvad mama asti utthAnam , karma, balam , vIryam, puruSakAraparAkramaH, yAvaca mama dharmAcAryaH, dharmopadezakaH, bhamaNo bhagavAn mahAvIro jinaH zubhArthI (suhastI) Aste (viharati), tAvatA mama zreyaH, kalyaM prAduSprabhAtAyAM rajanyAM phullotpalakamalakomalonmIlite yathApANDure:-anu. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.dezaka 1. pebhAe, rattAsoyappakAse, kiMsuya - suyamuha - guMjaddharAgasarise, kamalAgarasaM pohae, uyimmi sUre sahasArassimmi dinayare teyasA jalaMte samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdittA, namAMsittA jAva - pajjuvAsittA, samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM abbhaNuNNAe samANe sayameva paMca mahavyayANi AropetA, samaNA ya samaNIo va sAmeNA, tahA rUpahiMyerehiM kAhi sarva pipulaM paNyayaM saNivaM saNiyaM duru hitA mehapaNasaMnigAeM, devasacivAtaM puDhacIsilApahaM paDile hittA, dambhasaMdhAraNaM saMparitA, davyasaMvArovagayarasa, lihaNA zosaNAbhUti assasa, marA- pANapaDiyAikliyarasa, pAocagavarasa, kAlaM aNavarkakhamANA pihariyara cika evaM sapehera, saMpehittA kale pAuppabhAyAe rayaNIe jAva - jalaMte jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre, teNeva jAva - pajjuvAsai. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 'khaMdayA' ! i samaNe bhagavaM mahAvIre khaMdayaM aNagAraM evaM. payAsI:- se pUrNa taca saMdayA ! puSparAparataphAlasamasa jAvajAgaramANassa imeyArUve ajjhatthie jAva samuppajjitthA - evaM salu nahaM imeNaM eyArUpeNaM taveNaM orAlegaM, piuleNaM taM caiva jAva-kAla aNavarkasamANassa viharitae ci kaTTu evaM saMpehesi, (saMpeheti) sapeohitA kaI pAuppabhAvAe jAva jalaMte jeNeva mamaM aMtie teNeva havvabhAgae. se NUNaM aTThe samaTThe ? hantA, atthi. ahAsuhaM devANuppiyA !, mA paDi - - khaMdayA 243 + mAtra AtmabaLathI ja gati ane sthiti karuM huM yAvat-bolatAM bolatAM paNa chAna thai jAuM khuM yAvat-e sagaTIonI ja pramANe huM paNa cAluM huM ane besuM luM tyAre khaDakhaDa zabda thAya che. AvI sthitimAM paNa mane utthAna che, karma che, baLa che, vIrya che ane puruSakAraparAkrama paNa che, to jyAM sudhI mane utthAna, pharma, vaLa, bIrya bhane puruSakAraparAkrama paNa che ane jyAM sudhI mArA dharmAcArya, dharmopadezaka ane zubhArthI zramaNa bhagavaMta mahAvIra jina vihare che, tyAM sucI arthAt zrImahAvIranI samakSa mAruM kalyANa che mATe AvatI kAle prakAzavALI rAtrI yA pachI masakUM thayA pachI phomaLa kamaLa sIlyA pachI tathA eka jAtanA hariNanI AMkho utpA pachI, nirmaLa prabhAta thayA pachI ane rAtA azokanI jevA prakAzabALo, kesuDAM, popaTanI cAMca ane caNoThInA aDadhA bhAga jevo lAla, kamaLanA samUhavALA vanakhaMDone vikasAvanAro, hajAra kiragovALo tathA tejathI jaLahaLato evo dinakara-sUrya ugyA pachI zrIzramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse jai, romane yAMdI, namI tathA yAvat teonI paryupAsanA karI, bhramaNa bhagavaMta mahAvIranI anumati lai, pAMca mahAvratone AropI, zramaNa tathA zramaNIo - sAdhvIone khamAvI, tevA prakAranA yogya sthaviro sAthe vipula parvata upara dhIme dhIme caDI, meghanA samUhanI jevA varNavALA bhane devone utaravAnA ThekANArUpa pRthivIzilApaTTakanuM pratilekhana karI, tenA upara dAbhano saMdhArI pAtharI, AtmAne saMlekhanA tathA jhopaNAcI yukta karI, khAna pAnano tyAga karI, vRkSanI peThe sthira rahI mAre kALanI avakAMkSA na karatA vihakhaM joie. e pramANe vicAra karI, prAtaHkALa thavA pachI yAvat sUrya umyA pachI jyAM zramaNa bhagavaMta mahAvIra virAjyA che, tyAM jai yAvat-teonI paryupAsanA kare che. pachI 'he skaMdaka' ! ema kahI zramaNa bhagavaMta mahAvIre skaMdaka. anagArane A pramANe ka ke: he skaMdaka ! rAtrInA pAchaDA pahore jAgatA jAgatA dharma viSe ciMtana karatAM tane A pramANe saMkalpa thayo hato ke huM e pUrva prakAranA udAra ane vipula sapakaDe bahu dubaLo thayo huM mATe ( ahIM vadhuM e pramANe kahetuM ) yAvat- mAre kALanI avakAMkSA na karatAM bihara e ucita che. ane e pramANe " , 1. mUlacchAyAH prabhAte, raktAzokaprakAze, kiMzuka zukamukha-murAsada kamalAkarakhaNDabodha ucite sUrye sahasrarazmI dinakare tenAti (sa) bhagavana mahAvIra manditvA namastviA mAmatpAkha zramamena bhagavatA mahAvIreNa abhyanujJAtaH san khayameva pakSa mahAmatAni Arogya zramaNAMca zramaNItha kSamayilA tathArUpaiH sthaviraiH kRtAdibhiH sArdhaM vipulaM parvataM zanaiH zanaiH dUruhya meghaghanasannikAzam devasannipAtaM pRthivIzilApaTTakaM pratilena varmAcaM tI dAropagatakhanA-jISaNAnupitasya pratyAsthAttabhakta pAnastra, pAdapopagatasya kAm anAmA i prati kRtvA evaM saMprekSate, saMprekSya kalyaM prAduSprabhAtAyAM rajanyAM yAvat-jvalati yenaiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastenaiva yAvat paryupAste. 'skandaka !' iti zramaNo bhagavAn mahAvIraH skandakam an2agAram evam avAdItH - tad nUnaM tava skandaka! pUrvarAtrA'pararAtrakAlasamaye yAvat jAgrataH ayam etadrUpa AdhyAtmiko yAvat-samudapadyata evaM khalu aham anena etadrUpeNa tapasA udAreNa, vipulena tacaiva yAvat kAlam anavakA mANasya vihartum iti kRtvA yAtAyAM yAvaddevamAsenaiva zIghramAgacchati taddaka arthaH samarthaH inta ati. yathAsukhaM devA'nupriya ! mA pratibandhaH - anu0 evaM / teM vicAra karI savAra thatAM ja yAvat-sUrya ugyA pachI tuM zIghra mArA tarapha Avyo che. to he skaMdaka ! tuM kahe ke esAcI vA 2 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 1. bancaM. tee NaM se khaMdae aNagAre samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM che ! (zrIskaMdake kA ke,) hA e sAcI vAta che. (zrImahAvIre amaNunAe samANe hadva-tuTTa0 jAva-hayahiyae uThAe udvei, kayuM ke,) he devAnupriya ! jema sukha thAya tema karo, paNa bilaMba udvittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhatto AyAhiNappayAhiNaM na karo, pachI te skaMdaka anagAra zramaNa bhagavaMta mahAvIranI anukarei, jAva-namaMsittA sayameva paMca mahavvayAI Aruhei, Aru- mati laine havALA, toSavALA yAvat-vikasita hRdayavALA thaine hittA samaNA ya, samaNIo ya khAmei. tahAravehi there ikaDAI ubhA thayA. ubhA thai zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNa vAra pradakSiNA hiM saddhiM vipulaM pavvayaM saNiyaM saNiyaM duruhei, mehaSaNasacigAsaM, Arope karI yAvat-namaskAra karI potAnI meLe ja pAMca mahAnatone AropI sAdhu ane sAdhvIone khamAve che, khamAvI devasannivAyaM puDhavisilAvaTTayaM paDilehei, paDilehittA uccAra- tevA prakAranA yogya sthaviro sAthe vipulaparvata upara dhIme dhIme 'pAsavaNa-bhUmi paDilehei, paDilahitA, dambhasaMthAraM (saMtharar3a) caDI. meghanA samUhanI jevA prakAzavALA ane devanA raheThANarUpa saMtharittA, puratthAbhimuhe saMpaliyaMkanisane karayalapariggahiyaM pRthivIzilApaTTakane paDilehe-cAre bAju tapAse-che, tema karI vaDI dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTu evaM kyAsI:-namo'tyu NaM nIti ane laghu nIti karavAnA sthAnane tapAse che. pachI te zilAarihaMtANaM, bhagavaMtANaM, jAva-saMpattANaM. namo'tthu NaM samaNassa paTTaka upara DAbhano saMthAro pAtharI, pUrva dizAmA mukha rAkhI, bhagavao mahAvIrassa jAva-saMpAviukAmassa. baMdAmi NaM bhagavaMtaM paryakAsane besI, daze nakha sahita banne hAthane bhegA karI-mAthA tatthagayaM ihagae, pAsau me bhagavaM tatthagaye ihagayaM ti kaTu vaMdai, sAthe aDakAvI-mAthA sAthe banne hAthane joDI A pramANe bolyA 'namasai, namaMsittA evaM vayAsI:-pabi pi mae samaNassa bhagavao ke:-arihaMta, bhagavatane yAvat-acaLa svarUpane prApta thaelAone mahAvIrassa aMtie sabbe pANAivAye pacakkhAe jAvajjIvAe, namaskAra thAo. tathA acaLa sthAnane pAmavAnI icchAvALA zramaNa jAva-micchAdasaNasalle paJcakkhAe jAvajjIvAe. iyANiM pi ya NaM bhagavaMta mahAvIrane namaskAra thAo. tyAM rahelA zramaNa bhagavaMta samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie savvaM pANAivAyaM paJcakkhAmi mahAvIrane ahIM rahelo huM vAM, chu, tyAM rahelA zramaNa bhagavaMta mahAjAvajIvAe, jAva-micchAdasaNasalaM paJcakkhAmi. evaM savvaM vIra ahIM rahelA mane jUo. ema karIne bhagavaMtane vAMdI, namI asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM caunvihaM pi AhAraM paccakkhAmi A pramANe bolyA ke:-meM pahelA paNa zramaNa bhagavaMta mahAvIranI jAvajIvAe, 'jaM pi ya imaM sarIraM i8, kaMta, piyaM, jAva-phasanta pAse 'koi paNa jIvano vinAza na karavo-koi paNa prakAre koine tti kaTTa eaMpiNaM caramehiM ussAsanIsAsehiM vosirissAmi ti duHkha na devu' evo niyama jyAM sudhI jIMdagI Take tyA sudhI lIdho kaTu saMlehaNA-jhUsaNAjhUsie, bhatta-pANapaDiyAikkhie, pAo- hato ane yAvat-'vastunuM jJAna, jevI vastu hoya tevU ja karavU, vagae, kAlaM aNavakaMkhamANe viharai. paNa tethI jUduM ke ulaTuM na samajavu' evo paNa niyama jyAM sudhI jI, tyAM sudhI pALavAno nirNaya ko hato ane hamaNAM paNa zramaNa 1. mUlacchAyA:-tataH sa skandako'nagAraH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa abhyanujJAtaH san hRSTa-tuSTaH yAvat-itahRdaya utthayA uttiSThati, utthAya zramaNaM bhagavantaM mahAvIra vikRtva AdakSiNa-pradakSiNAM karoti, yAvat-namasthitvA khayameva paJca mahAvratAni Arohati, Aruhya zramaNAMzca zramaNIMzca kSamayati, tathArUpaiH sthaviraiH kRtAdibhiH sArdhaM vipulaM parvataM zanaiH zanaiH dUrohati, meghadhanasagnikAzam , devasannipAtaM pRthivIzilApaTTakaM pratilekhayati, pratilekhya uccAra-prasravaNabhUmi pratilekhayati, pratilekhya darbhasaMstArakaM ( saMstRNoti,) saMstIrya, paurastyA'bhimukhaH saMpalyakaniSaNNaH karatalaparigRhItaM dazanakhaM zirasA''vata mastake'jali kRlA evam avAdIta:-namo'stu arhadbhyaH , bhagavadbhyaH, yAvat-saMprAptebhyaH, namo'stu zramaNAya bhagavate mahAvIrAya yAvat-saMprApnukAmAya, vande bhagavantaM tatragatam ihagataH, pazyatu mama bhagavAn tatragata ihagatam iti kRtvA vandate, namasyati, namasyitvA evam avAdIta:-pUrvamapi mayA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya anti ke sarvaH prANAtipAtaH pratyAkhyAto yAvajjIvam , yAvat-mithyAdarzanazalyaM pratyAkhyAtaM yAvajIvam . idAnImapi ca zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike sarva prANAtipAtaM pratyAkhyAmi yAvajIvam , yAvat-mithyAdarzanazalyaM pratyAkhyAmi. evaM sarvam azana-pAna-khAdima-svAdimaM caturvidhamapi AhAra pratyAkhyAmi yAvanIvam , yad api ca idaM zarIram iSTam , kAntam , priyam , yAvat-spRzantu iti kRtvA etadapi caramaiH ucchrAsaniHzvAsa vyutsrakSyAmi iti kRtvA saMlekhanA-joSaNAjuSitaH pratyAkhyAtabhakta-pAnaH pAdapopagataH, kAlam anavakAGkhamANo viharatiH-anu. 1. rAjagRha ( jUo pR-13 mArnu 1. gUjarAtI TippaNa,) nagarathI aDadhA gAu jeTale cheTe pAMca pahADo AvelA che:-1. vibhAragiri, 2. vi. pulagiri, 3. udayagiri, 4. suvarNa(sovana)giri, ane 5. rayaNa ( ratna )giri. (jUo pR-17-mAMnu / A nizAnIvALu TippaNa.) te pAMca pahADomA eka vipulaparvata nAmano pahADa che. prAyaH zrIskaMdake paNa A pahADa upara jaine anazana karya hoya ema jANI zakAya che. 'zrIsametazikhararAsa' (e rAsa vikrama saMvat 1661 mAM zrIvijayadevasarinA samaye kalyANavijaya upAdhyAyanA ziSya jayavijaye banAvyo che ane temAM je hakIkata lakhI che te prAyaH prathakAre najare joelI che.) nAmanA pustakamAM e pahADo saMbaMdhe nIce pramANe jaNAvyuM che: "vebhAragiri thakI utarI caDhiu nipulagiriMda re / paTa parimANa eha jiNaharu pUja kareM jinacaMda re // 61 // jayo0 // comukha eka udayagiri paMca sovanagiri jANa re| rayaNagiri siri upari doya prAsAda cayANa re // 6 // jyo||pNc e parvata pharasIyA" x x x x vastu-vibhAragirivara vibhAragirivara upari / zrIjinaviMba sohAmaNAM ekaso paMcAsa thuNIi / nava vipulagiri upari udayagiri siri ghyAra bhaNIi / vIsa sovanagiri upari rayaNagiri siri pNc|"-(shriismetshikhrraas, pR08rA-rA-cImanalAla DAhyAbhAI):-anu. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-udezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 245 bhagavaMta mahAvIra pAse jyAM sudhI jI, tyAM sudhI 'koine koi paNa prakAre duHkha na de,' ane yAvat 'vastunuM jJAna, tenA svabhAva uparathI karavU paNa tethI jUtuM na karavU' evA niyamo lauM chaM tathA sarva prakAranI khAvAnI vastuno, sarva prakAranA pANIno, sarva prakAranA mevA, miThAino ane sarva prakAranA mazAlA tathA mukhavAsano-ema cAre jAtanA AhArano jyA sudhI jIq tyAM sudhI tyAga karu . vaLI je A duHkhane na devA lAyaka yAvat-iSTa, kAMta ane priya mAruM zarIra che, tene paNa huM mArA chellA zvAsocchavAse-- maravAnI chellI ghaDIe-tyAga karI daiza, ema karI teNe saMlekhanA ane jhUSaNA karI, khAna, pAnano tyAga karyo, tathA te jhADanI peThe sthira rahI, kAlanI avakAMkSA na karatA vihare che-rahe che. tae NaM se khaMdae aNagAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa have te skaMdaka anagAra zramaNa bhagavaMta mahAvIranA tevA prakArana tahArUvANaM therANaM aMtie sAmAiyamAiyAI ekArasa aMgAI saviNa pAse sAmAyika vagere yAra aMgole bhI ahijetA. bahapaDipaNNAI duvAlasavAsAiM sAmaNNapariyAgaM varSa sadhI sAdhapaNaM pALI-sAcavI-eka mahInAnI saMlekhanAvaDe pAuNittA, mAsiAe saMlehaNAe attANaM jhUsittA, sahi AtmAne saMyojI, sATha TaMka khAdhA vinAnA vItAvI, Alocana bhattAI aNasaNAe chedettA, AloiyapaDikante, samAhipatte ane pratikramaNa karI, samAdhi prApta karI kramapUrvaka kALadharmaneANapavIe kAlagae. tae NaM te therA bhagavaMto khaMdayaM maraNane-pAmyA. pachI te sthavira bhagavaMto skaMdaka anagArane maraNa aNaNAraM kAlagayaM jANittA parinivvANavattiyaM kAusaggaM kareMti, pAmela jANI. tenA parinirvANa nimitte kAusagga-kAyotsarga-eka karittA patta-cIvarANi giNhaMti, geNhittA vipulAo pavvayAo prakAranaM dhyAna kare che. ane tenAM vastro ane pAtro le che. pachI saNiyaM saNiyaM paccosakaMti, pacosakittA jeNeva samaNe bhagavaM te vipula parvata uparathI dhIme dhIme utarI, jyAM zrIzramaNa bhagavaMta mahAvIre teNeva uvAgacchai, samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai, namasai, mahAvIra virAjyA che tyAM AvI, zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vAMdI, namaMsittA evaM vayAsI:-evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI khaMdae namI te sthaviroe A pramANe kayuM ke:-Apa devAnupriyanA ziSya nAma aNagAre pagaibhaddae, pagaiviNIe, pagaiuvasaMte, pagaIpayaNu- skaMdaka nAmanA anagAra, je prakRtie-svabhAve-bhadra, vinayI, zAMta. koha-mANa-mAyA-lobhe, miumaddavasaMpanne, allINe, bhaddae, viNIe. olA krodha. mAna, mAyA ane lobhavALA, atyaMta nirabhimAnI, se NaM devANuppiyahi~ abbhaNunAe samANe sayameva paMca mahavvayANi gurunI othe rahenArA, koine saMtApe nahIM evA ane gurubhakta hatA. ArovittA, samaNA ya samaNIo ya khAmettA, amhahiM saddhiM tathA je Apa 'devAnupriyanI anumatithI potAnI meLe ja pAMca vipalaM pavvayaM taM ceva niravasesaM jAva-ANupuvIe kAlagae. ime mahAvatone AropI. sAdhu-zramaNa-ane zramaNI-sAdhvI-one ya se AyArabhaMDae. bhaMte ! tti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM va gAyama samaNa bhagava khamAvI, amArI sAthe vipula parvata upara AvyA hatA (ahIM badhuM mahAvIraM vaMdai, namasai, namaMsittA evaM vayAsI:-evaM khalu devA- pUrva pramANe kahevU ) yAvat-te (skaMdaka anagAra ) kramapUrvaka ppiyANaM antevAsI khaMdae nAma aNagAre kAlamAse kAlaM kicA kALadharmane pAmyA che. ane A tenA upakaraNo-vastra, pAtro-che. kahiM gae, kahiM uvagae ? 'goyamAdi' | samaNe . bhagavaM mahAvIre have 'bhagavana !' ema kahI bhagavAn gautame zramaNa bhagavaMta mahAvIrane bhagavaM goyama evaM vadAsI-evaM khalu goyamA ! mama antevAsI vAMdI, namI A pramANe kardA ke:-Apa devAnupriyanA ziSya skaMdaka khaMdae NAmaM aNagAre pagaibhaddae, jAva-se NaM mae abbhaNanAe nAmanA anagAra kAlamAse kALa karI kyA gayA che ane kyAM 1. mUlacchAyAH-tataH sa skandako'nagAraH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya tathArUpANAM sthavirANAm antike sAmAyikAdikAni ekAdaza aGgAni adhItya bahapratiparNAni dAdazavarSANi dhAmaNyaparyAya pAlayitvA.: mAsikyA saMlekhanayAM AtmAnaM joSitvA, SaTibhaktAni ana.. zanena chittvA, AlocitapratikrAntaH, samAdhiprAptaH AnupUrvyA kAlagataH, tataste sthavirA bhagavantaH skandakam anagAraM kAlagataM jJAtvA parinivANavRttika kAyotsarga kurvanti, kRtvA pAtra-cIvarANi gRhanti, gRhItvA vipulAta parvatAta zanaiH zanaiH pratisaMkAmanti, pratisakramya yeneva bhramaNI bhagavAn mahAvIrastenaiva upAgacchati, bhramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate. namasyati ( vanditvA.) namasyikhA evam avAdIta:-evaM khala devA'nupriyANAm antavAsA skandakA nAma anagAraH prakRtibhadrakaH, prakRtivinItaH, prakRtyupazAntaH. prakRtipratanukodha-mAna-mAyA-lobhaH, mRdumAdevasaMpannaH, AlInaH, bhadrakaH, vinItaH. sa devAnupriyaiH abhyanujJAtaH san khayameva paJca mahAvratAni Aropya, zramaNAMva, bhramaNIzca kSamayikhA, asmAbhiH sAdhaM vipula parvataM tacaiva niravazeSaM yAvat-AnupUrvyA kAlagataH, idaM ca tasya AcArabhANDakam, 'bhagavan / ' iti bhagavAn gautamaH zramaNa bhagavanta mahAvAra vandate, namasyati, namasthitvA evam uvAcaH-evaM khalu devA'nupriyANAma antevAsI skandako nAma anagAraH kAlamAse kAlaM kRtvA kutra gataH, kutra upagataH ? 'gautmaadi|' dhamaNo bhagavAna mahAvIro bhagavantaM gautama evama avAdIta-evaM khala gautm| mama antevAsI skandako nAma anagAraH prakRtibhadrakA, yAvat-sa mayA abhyanujJAtaH-anu. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 . zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 1. samANe sayamevaM paMca mahavvayAiM AruhettA, te ceva savvaM avasesiaM utpanna thayA che! tyAre 'he gautama vgere| ema AmaMjIta neyavaM. jAva-AloiapaDikate, samAhipatte kAlamAse kAlaM mahAvIre bhagavAn gautamane A pramANe kAM ke. he gautama! te kiccA accae kappe devattAe uvavanne, tattha NaM atthegaiyANaM devANaM svabhAve bhadra yAvat-mArA ziSya skaMdaka nAme anagAra mArI anubAvIsaM sAgarovamAI liI paNNattA, tassa NaM khaMdayassa vi devassa matithI potAnI meLe ja pAMca mahAvratone AropI (ahIM badhuM pUrva 'bAvIsaM sAgarovamAiM ThiI paNNattA. se gaM bhante ! khaMdae deve pramANe ja kahevU) yAvat-Alocana ane pratikramaNa karI, samAdhi tAo devaloyAo AukkhaeNaM, bhavakkhaeNaM, ThiikkhaeNaM aNaMtaraM pAmI kAlamAse kALa karI acyutakalpamA devapaNe utpanna thayA che. cayaM caittA, kahiM gacchihii, kahiM uvavajihii ? ti. goyamA / te kalpamA keTalAka devona bAvIza sAgaropamarnu AyuSya kayuM che mahAvidehe vAse sijjhihiti, bujhihiti, mucihiti, pariNivvA- ane te skaMdaka deva- paNa bAvIza sAgaropamarnu AyuSya che. hiti, savvadukkhANaM antaM karohiti. .. (zrIgautame kahyu ke) he bhagavan ! te skaMdaka deva, te AyuSyano kSaya thayA pachI, te bhavano kSaya thayA pachI ane te sthitino kSaya thayA pachI te devalokathI cyavIne turata ja kyA jaze ane kyA utpanna thaze ! he gautama ! te skaMdaka deva potAnuM AyuSya pUruM karyA pachI mahAvideha kSetramA siddha thaze, buddha thaze, mukta thaze, pari nirvANa pAmaze ane sarva duHkhono vinAza karaze. khaMdao sammatto. ahIM zrIskaMdakanuM jIvanavRtta pUruM thayu. 4. iha anantaraM saMyatasya saMsAravRddhi-hAnI ukte, siddhatvaM ca iti. adhunA tu teSAm-anyeSAM ca arthAnAM vyutpAdanArtha skandakacaritaM vivakSuridamAhaH-'te NaM kAle NaM' ityAdi. 'uppannanANa-dasaNadhare' iha yAvat-karaNAt 'arahA, jiNe, kevalI, savvannU, savvadarisI, AgAsagaeNaM chatteNe' ityAdi samavasaraNAntaM vAcyamiti. gabhAlassa' tti gardabhAlAbhidhAnaparivrAjakasya, riuvveda-jajubvedasAmaveda-athavvaNaveda' tti iha SaSThIbahuvacanalopadarzanAd Rgveda-yajurveda-sAmavedA-'tharvaNavedAnAmiti dRzyam. itihAsaH purANam , sa paJcamo yeSAM te-tathA teSAm , 'cauNhaM veyANaM ti vizeSyapadam, nigdhaMTuchaTThANaM' ti nighaNTurnAmakozaH. 'saMgovaMgANaM' ti aGgAni zikSAdIni SaT, upAGgAni taduktaprapaJcanaparAH prabandhAH, 'sarahassANaM' ti aidaMparyayuktAnAm, 'sArae'tti sArako'dhyApanadvAreNa pravartakaH, smArako vA-anyeSAM vismRtasya sUtrAdeH smAraNAt. 'vArae ti vArako'zuddhapAThaniSedhAt. 'dhArae tti kacit pAThaH, tatra dhArako'dhItAnAmeSAM dhAraNAt. 'pArae' tti pAragAmI. 'SaDaGgavit' iti SaDaGgAni zikSAdIni vakSyamANAni, 'sAGgopAGgAnAm' iti yaduktam , tad vedaparikarajJApanArtham, athavA 'SaDaGgavit' ityatra tadvicArakatvaM gRhItam , 'vida vicAraNe' iti vacanAt, iti na punaruktatvamiti. 'sadvitaMtavisArae'tti kApilIyazAstrapaNDitaH. 'saMkhANe ti gaNitaskandhe supariniSThita iti yogaH, paDaGgavedakatvameva vyanakti-sikkhAkappe' tti zikSA akSarasvarUpanirUpakaM zAstram , kalpazca tathAvidhasamAcAranirUpakaM zAstrameva; tataH samAhAradvandvAt zikSA-kalpe. 'vAgaraNe' tti zabdazAstre, 'chaMde' ti padyalakSaNazAstre, 'nirutte' tti zabdavyutpattikArakazAstre, 'joisAmayaNe' tti jyotiHzAstre, 'baMbhaNNaesu' tti brAhmaNasaMbandhiSu, 'parivAyaesa' tti parivrAjakasatkeSu nayeSu-nItiSu, darzaneSu ityarthaH. 'niyaMThe' tti nimranthaH, zramaNa ityarthaH. 'vesAliasAvae' tti vizAlA mahAvIrajananI, tasyA apatyamiti vaizAliko bhagavAn , tasya vacanaM zRNoti tadasikatvAditi vaizAlikazrAvakaH-tadvacanAmRtapAnanirata ityarthaH. 'iNamakkhevaM' ti etamAkSepaM praznam , 'pucche tti pRSTavAn. 'mAgaha' tti magadhajanapadajAtatvAd mAgadhaH, tasyA''mantraNamhe mAgadha 1. 'baDaI' tti saMsAravardhanAt. 'hAyai' tti saMsAraparihAnyeti. 'etAvaM tAva' ityAdi. etAvat praznajAtaM tAvad AkhyAhi. ucyamAnaH pRcchayamAnaH, evamanena prakAreNa, etasminnAkhyAte punaranyat prakSyAmi, iti hRdayam, 'saMkie' ityAdi, kimidamihottaram ! idaM vA ! iti saMjAtazaGkaH. idamihottaraM na sAdhu, idaM ca na sAdhu, ataH kathamatrottaraM lapsye, iti uttaralAbhAkAGkSAvAn kAsitaH. asminnuttare datte kimasya pratItirutpatsyate na vA ? ityevaM vicikitsitaH. bhedaM samApannaH-materbhaGgaM kiMkartavyatAvyAkulatvalakSaNamApannaH. kaluSasamApannaH-nAhamiha kizcid jAnAmItyevaM svaviSayaM kAluSyaM samApanna iti. 'no saMcAei' tti na zaknoti. 'pamokkhaM akkhAiDa' ti pramucyate paryanuyogabandhanAdanena iti pramokSa uttaram-AkhyAtum-vaktum. 1. mUlacchAyAH-san khayameva paJca mahAvratAni Aruhya taccaiva sarvam, avaziSTa jJAtavyam , yAvat-AlocitapratikAntaH, samAdhiprAptaH kAlamAse kAlaM kRtvA acyute kalpe devatayA upapannaH, tatra astyekakAnAM devAnAM dvAviMzatiH sAgaropamANi sthitiH prajJaptA, tasya skandakasyA'pi devasya dvAviMzatiH sAgaropamANi sthitiH prajJaptA. sa bhagavan / skandako devastato devalokAda AyaHkSayeNa, bhavakSayeNa, sthitikSayeNa anantaraM caya tyaktvA, kutra gamiSyati, kutra utpatsyate / iti. gautama | mahAvidehe varSe setsyati, bhoraspati, mokSyati, parinirvAsyati, sarvaduHkhAnAm anta kariSyAta. skandakaH samAptaH-anu0 1. pra. chA:-arhaH, jinaH, kevalI, sarvajJaH, sarvadarzI, AkAzagatena chatreNaH-anu0 . Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, 247 8. AgaLanA prakaraNamA saMyamavALA jIvanA saMsArano badhAro, ghaTADo ane siddhapaNuM-saMsArano sarvathA nAza-ra badhu kayuM che ane have to pUrvokta vAta tathA bIjI vAtonA vyutpAdanane nimitte kaMdakamuninu caritra kahevAnI icchAvALA mULakAra A sUtra kahe cha:-['te NaM kAle ' Arya zrIskaMdaka. ityAdi] [ 'uppannanANa-dasaNadhare' ] A pada sAthe 'yAvat' zabda mUkelo cha mATe nIce lakhelA pado vadhAre jANavA:-['arahA' (arihaMta ), 'jiNe (jina) kevalI' (kevalajJAnI), 'savvannU' (sarvajJa), 'savvadarisI' (sarvadarzI-badhuM jonAra), 'AgAsagaeNaM chatteNaM' (AkAzamAM addhara rahela chatrayukta)] ityAdi samavasaraNa sudhInI varNanA kahevI. [ 'gaddabhAlassa'tti ] gardabhAla nAmanA parivrAjakano. ['riDavveda-jajuvveda-sAmaveda-athavvaNaveda' niveza Rgveda, yajurveda, sAmaveda ane atharvaNaveda; e cAra vedono, itihAsa eTale purANa, e pAMcamuM che arthAt veda pachI ejeM sthAna che.. ['cauNDaM purANa. veyANaM ti] e vizeSyarUpa pada che. [ 'nigghaMTuchaTThANaM' ti] nighaMTu e nAmono koza che. ('saMgovaMgANaM' ti ] vedanAM cha aMgo che. jema ke zikSA, nighaMTu ane zikSA kalpa, vyAkaraNa, nirukta, chaMdazAstra ane jyotiHzAstra. tathA vedanA arthAne je graMtho vistArapUrvaka jaNAve te ( graMtho ) vedanA upAMgo kahevAya che. vagere aMgo. ['sarahassANaM' tti ] rahasyavALA e vedAdikane [ 'sArae' tti ] bhaNAve che mATe teno pravartaka che athavA je koi bIjA loko vedAdikane visarI gayA cha tene yAda karAve che mATe teno smAraka-yAda karAvanAra-che. [ 'vArae' tti ] je koi loko vedAdikano azuddha uccAra kare che teno aTakAvanAra che mATe vAraka che. koi sthaLe [ 'dhArae' tti ] evo pATha che. teno artha-bhaNelA vedAdika zAstrone nahIM bhUlanAra. [ 'pArae' tti ] vedAdika zAstrano pAraMgata che. 'SaDaGgavit ' eTale pUrva pramANe nAmavALAM zikSA vagere cha zAstrono jANanAra. te nAmo saMbaMdhe hamaNAM vivecana karavAmAM Avaze. zaM0-'sAMgopAMga vedono jANanAra' ema AgaLa kayuM che, to pachI ahIM 'cha aMgone jANanAra' e kahevU nakAmuM che. kAraNa ke 'sAMgopAMga' zaMkA. ema kahevAthI ja cha aMgo AvI jAya che. mATe eka ja vAtane pharIthI kahevAmAM punarukti doSa che. chatAM zAmATe ema kayuM ? samA0-AgaLa je samAdhAna. 'sAMgopAMga' evaM vizeSaNa kayuM che te vedono parikara jaNAvavA kayuM che. athavA 'SaDaGgavit' e zabdano artha 'cha aMgone jANanAra' ema na karavo paNa 'cha aMgone vicAranAra' evo artha karavo. evo artha karavAthI punarukti doSa Avaze nahIM. kAraNa ke A artha pUrvanA artha karatAM jUdo che. [ 'sahitaMtavisArae'tti] kapilanA zAstrane jANanAra, ['saMkhANe' ti] gaNita zAstramA pravINa, 'vedanA cha aMgone jANe che' e vAtane prakaTa kare gaNita vagere bhane cha:-[ 'sikkhA-kappe' ti] akSaranA kharUpane jaNAvanAeM zAstra te zikSA, tathAprakAranA AcAranu jaNAvanAeM zAstra te kalpa, te banne zAstramA, tathA zAstro. ['vAgaraNe' tti ] vyAkaraNa-zabda-zAstramAM, ['chaMde' tti] kavitAnA svarUpa sUcaka zAstramAM-piMgaLamAM, [ 'nirutte' tti ] zabdanI vyutpatti darzaka zAstramA, ['joisAmayaNe' tti ] joti zAstramA, [ 'baMbhaNNaesu'tti ] brAhmaNa saMbaMdhI, tathA [ 'parivvAyaesutti] parivrAjaka saMbaMdhI darzana zAstramA te skaMdaka parivrAjaka pravINa hato. ['niyaMThe' ti ] nigraMtha eTale zramaNa. ['vesAliasAvae' tti] vizAlA eTale zrImahAvIranI mAtA arthAt trizalA devI, vaizAlika mahAvIra teno putra te vaizAlika-bhagavAn mahAvIra. tenA vacanano rasika hovAthI je tenuM vacana sAMbhaLe te vaizAlikazrAvaka-zrImahAvIranA vacanarUpa amRtane pIvAmAM lIna-evo piMgalaka nAmano sAdhu hato. [ 'iNamakkhevaM' ti] eNe AkSepapUrvaka e praznane [ 'pucche'tti] pUchyo. [ 'mAgaha' tti] magadha dezamAM. praznapRcchA. janmelo mATe mAgadha. he mAgadha!' e zabda saMbodhanasUcaka che. ['vaDDai' tti ] saMsAra vadhavAthI vadhe che. [ 'hAyai' tti ] saMsAra ghaTavAthI ghaTe che. [etAvaM tAva' ityAdi. ] eTalA praznone to kahe arthAt eTalAno uttara ApyA pachI vaLI bIjaM kAMi pUchIza, e tAtparya che. [ 'saMkie' ityAdi.] zaMkAdi. A praznano a' A uttara che ke A uttara cha ? e pramANe zaMkAne pAmela, A prazna mATe A uttara sAro nathI ane A uttara paNa ThIka nathI, to huM pUchanArane javAba kevI rIte daiza ? e rIte uttara meLavavAnI AturatAvALo, huM je uttara ApIza tethI pUchanArane saMtoSa thaze ke kema-vizvAsa Avaze ke kema ? e pramANe DoLAi gaela cittavALo, 'have zuM karavU' e rIte muMjhavaNamAM paDelo, 'are!!! huM A saMbaMdhe kAi jANato paNa nathI e pramANe potA upara khinna thaelo te skaMdaka tApasa [ 'no saMcAei' tti ] zakyo nahIM [pamokkhaM akkhAiuM' ti ] uttara kahevAne arthAt te kAi' javAba dai zakyo nahIM. pramokSa eTale jevaDe praznarUpa baMdhanathI chUTA thavAya te-uttara. 5. 'mahayA jaNasaMmade i vA, jaNabahe i vA' iti. atra idam-anyad dRzyam-"jaNabole i vA, jaNakalakale i vA, jaNummI i vA, jaNukaliyA i vA, jaNasannivAe i vA, bahujaNo annamanassa evamAikkhai-evaM khalu devANuppiyA / samaNe bhagavaM mahAvIre, Aigare, jAva-saMpAviukAme, puvvANupug icaramANe, gAmANugAma duijamANe kayaMgalAe nayarIe, chattapalAsae ceie ahApaDirUvaM uggaI ugiNhittA saMjameNa tavasA appANaM bhAvamANe viharai. taM mahapphala khalu bho devANuppiyA! tahArUvANaM arahaMtANaM, bhagavaMtANaM nAma-goyassa vi savaNayAe, kimaMga puNa abhigamaNa-vaMdaNa-namaMsaNapaDipucchaNa-pajjuvAsaNayAe ? egassa vi Ariassa dhammiyassa suvayaNassa savaNayAe, kimaMga puNa viulassa aTThassa gahaNayAe ? [ 'etAvaM tAva uttara cha ke A uttara te uttara meLavavAnI bhramaNo bhagavAn mahAvIraH sAsA'AtmAnaM bhAvayan viharati. tada mAnatayA? ekasya api Aryasya dhAmakArayAmaH, saMmAnayAmaH, kalakArakhA 1. A padanI chaTThI vibhakti lopAelI che:-zrIabhaya0. 2. "varNa-kharAdyuJcAraNaprakAro yatropadizyate sA zikSA. (je graMthamA varNa ane kharone bolavAnI rIta zikhavAya te graMtha zikSA-RgvedabhASya-zabdaciMtAmaNi pR-1250):-anu. 3. 'vida' dhAtuno 'vicAra' paNa artha cha:-zrIabhaya. 1.pra. chAyAH-janabolo vA, janakalakalo vA, janomirvA, janotkalikA vA, janasaMnipAto vA, bahujanaH anyonyam evamAkhyAti-evaM khala devAnupriya! zramaNo bhagavAn mahAvIraH AdikaraH, yAvat-saMprApnukAmaH, pUrvAnupUrvI caramANaH, grAmAnugrAmaM dravan kRtajalAyAM nagaryo chatrapalAzake caitye yathApratirUpamavagrahamavagrahya saMyamena tapasA AtmAnaM bhAvayan viharati. tad mahAphalaM khalu bho devAnupriya! tathArUpANAm arhatAm , bhagavatAM nAma-gotrasyA'pi zravaNatayA, kimaGga punaH abhigamana-vandana-namasyana-pratipracchana-paryupAsanatayA? ekasya api Aryasya dhArmikasya suvacanasya zravaNatayA, kimA punavipulasya arthasya prahaNatayA ? tad gacchAmo devaanupriy| zramaNaM bhagavantaM mahAvIra candAmahe, namasyAmaH, satkArayAmaH, saMmAnayAmaH, kalyANam, maGgalam , daivatam , caisam (iva) paryupAsmahe. etad asmAkaM presa bhave hitAya, sukhAya, kSemAya, niHzreyasAya, anugAmitayA bhaviSyati iti kRtvA cahava uprAH, upraputrAH, bhogAH, rAjanyAH, kSatriyAH, brAhmaNAH, bhaTAH, yodhAH, mAlakinaH, leccha kinaH, anye ca bahavo rAje-vara-talabara-mADambikakauTumbika-ibhya-zreSThi-senApati--sArthavAhaprabhRtayaH utkRSTa-siMhanAda-yola-kalakalaraveNa samudraravabhUtamiva (nagaram ) kurvANAH zrAvastyAM nagaryo madhyaMmadhyena nirgacchantiH-anu0 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe--- . zataka 2.-uddezaka .. taM gacchAmo NaM.devANappiyA 1, samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo, namasAmo, sakAremo, sammANemo, kallANaM, maMgalaM, devayaM, ceha. pajjuvAsAmo. ea No pece bhave hiAe, suhAe, khemAe, nisseyasAe, ANugAmiattAe bhavissai ti kaTu bahave uggA, uggaputtA, bhogA, rAinA, khattiyA, mAhaNA, bhaDA, johA, mallaI, lecchaI, anne ya bahave rAI-sara-talavara-mADaMvia-koDubia-pama-saddhiseNAvai-satthavAhapabhiyao jAva-ukkiTi-sIhanAya-bola-kalayalaraveNaM samuddaravabhUyaM piva karemANA sAvatthaei nayarIe majhamajoNaM niggacchanti." asyAyamarthaH-zrAvasyAM nagaryAm , yatra 'mahaya' tti mahAn janasaMmardaH tatra bahujano'nyo'nyasyaivamAkhyAtIti vAkyArthaH. tatra janasaMmarda uroniSpeSaH, itirupapradarzane, vA samuccaye, pAThAntare 'zabda' iti vA. janavyUhazcakrAdyAkAro janasamudAyaH. bolo'vyaktavarNo dhvaniH. kalakalaH sa eva upalabhyamAnavacanavibhAgaH. UrmiH saMbAdhaH, kallolAkAro vA janasamudAyaH. utkalikA samudAya eva laghutaraH, janasaMnipAto'parAparasthAnebhyo janAnAM mIlanam, yathApratirUpamityucitam. tathArUpANAM saMgatarUpANAm, 'nAma-goyassa' ti nAno yAdRcchikasyA'bhidhAnasya, gotrasya ca guNaniSpannasya, 'savaNayAe' zravaNena 'kimaMga puNa' ti kiMpunariti pUrvoktArthasya vizeSadyotanArthaH. aGgelyAmantraNe. abhigamanam-abhimukhagamanam , vandanam-stutiH, namasyanam-praNamanam , pratipracchanam-zarIrAdivArtApraznaH, paryupAsanamsevA. teSAmabhigamanAdInAM bhAvastattA-tayA. AryasyetyAryapraNetRkatvAt , dhArmikasya dharmapratibaddhatvAt. 'vaMdAmo' ti stumaH namasyAma iti praNamAmaH, satkArayAmaH-AdaraM kurmaH, vastrArcanaM vA, sammAnayAma ucitapratipattibhiH. kiMbhUtam ! ityAha-kalyANaM kalyANahetum, maGgalam-duritopazamanahetum , daivatam daivam , caityam-iSTadevapratimA, caityamiva caityam / paryupAsayAmaH-sevAmahe. etat Ne' tti naHasmAkam , pretyabhave janmAntare, hitAya pathyAnnavat , sukhAya zarmaNe, kSemAya saMgatatvAya, niHzreyasAya mokSAya, AnugAmikatvAya paraMparayA zubhAnubandhasukhAya bhaviSyati, iti kRtvA-iti hetoH.. bahavaH ugrA AdidevAvasthApitarakSakavaMzajAtAH, bhogAH-tenaivAvasthApitaguruvaMzajAtAH, rAjanyAH bhagavadvayasyavaMzajAH, kSatriyA rAjakulInAH, bhaTAH zauryavantaH, yodhAH temyo viziSTatarAH, mallakinaH, lecchakinazca rAjavizeSAH, rAjAno nRpAH, IzvarA yuvarAjAH, tadanye ca maharSikAH, talavarAH-pratuSTanarapativitIrNapaTTabandhavibhUSitA rAjasthAnIyAH, mADambikAH-sannivezavizeSanAyakAH, kauTumbikA:-katipayakuTumbaprabhavo rAjasevakAH; utkRSTizcAnandamahAdhvaniH, siMhanAdazca pratItaH, bolazca varNavyaktivarjito mahAdhvaniH, kalakalazca vyaktavacanaH sa eva, etallakSaNo yo ravastena samudraravabhUtamiva jaladhizabdaprAptamiva-tanmayamivetyarthaH, 'nagaram' iti gamyate iti. etasyArthasya saMkSepaM kurvannAha 'parisA niggacchai' iti. 2 . . zrAvastI nagarImA 5. ['mahayA jaNasaMmadde hai vo, jaNabUhe i vA' iti] zrAvastI nagarImA, 'jyAM ['mahaya' ti] manuSyonI moTI bhIDa che tyAM SaNA kokornu zrImahA- mANaso paraspara eka bIjAne A pramANe kahe che' e pramANe vAkyano artha che. bIje sthaLe 'sadda' 'zabda'evo pATha che. teno vIra pAse navaM. artha-jyA mANasono ghoMghATa che. cakra vagerenA AkAravALu mANasonuM ToLu te janavyUha. aspaSTa varNavALo zabda te bola. chUTA chUTA saMbhaLAya tevAM vacanovALo avAja te kalakala. dhakkAdhakkI-saMbAdha-te 'Urmi. athavA pANImAM cAlatA taraMgonI je mANasonU ToLa te Urmi. mANasonuM nAnuM ToLu te utkalikA. jUde jUde ThekANe mANasono meLo te janasaMnipAta. ghaNAM mANaso paraspara A pramANe vAta kare che ke, he devAnupriyo! zramaNa bhagavaMta mahAvIra, je Adikara che, ane yAvat-mukta thavAnA che te anukrame vihAra karatA, gAme gAme pharatA kRtaMgalA nagarImA chatrapalAzaka nAmanA caityamA ucita-yathApratirUpa-avagrahane dhAraNa karI saMyama ane tapavaDe AtmAne bhAvatA vihare che. to he devAnupriyo / tevA prakAranA-saMgatarUpa-arahaMta bhagavaMtotuM nAmai tathA gotre sAMbhaLavAthI paNa ApaNuM kalyANa che. to pachI teonI sAme javAthI, vaMdana karavAthI, namana karavAthI, teone kuzala samAcAra pUchavAthI ane teonI sevA karavAthI zA mATe kalyANa na hoy| vaLI eka paNa Arya-Arya puruSe kahela-ane sudhArmika vacana sAMbhaLavAthI kalyANa thAya che to pachI tevo ghaNo artha sAMbhaLavAthI zA mATe kalyANa na hoya / mATe he devAnupriyo! ApaNe zramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse jaie ane teone vAMdIe, namIe, teono satkAra-Adara, athavA vasrathI satkAra-ane ucita rItethI sanmAna karIe tathA kalyANanA hetu-kalyANarUpa, pApanI zAMtimA nimitta-maMgalarUpa, daivatarUpa te zramaNa bhagavaMtanI caityanI-iSTa devanI mUrtinI-peThe paryupAsanA karIe. ema karavU e amane bIjA bhavamA pathya annanI peThe hitarUpa, sukharUpa, kSema-saMgatatva-rUpa ane muktirUpa tathA paraMparAe kalyANarUpa thaze, ema vicArI ghaNA ugro, ugraputro, bhogo, rAjanyo, kSatriyo, brAhmaNo, zUrAo-bhaTo, prakhyAta zUravIro-yodhAo, maleki, lecchaki ane bIjA ghaNA rAjAo, yuvarAjo tathA bIjA ghaNA mahardhika talavaro, moDaMbiko, kauTuMbiko, ibhyo, zeThiAo, senApatio ane sArthavAho vagere utkRSTi, siMhanAda, bole ane kalakalarUpa zabdavaDe jANe samudra na gAjato hoya ema nagarane gajAvatA zrAvastI nagarInI vacovaca nIkaLe che. e rIte sabhA nIkaLe cheH-[parisA niggacchai' iti ] 1. 'iti' zabda upapradarzanasUcaka che. 2. 'vA' zabda samuccayasUcaka che. 3. koi paNa prakAranA artha- lakSya rAkhyA vinA-jema icchA Ave vemapADelI saMjJA te nAma. 4. je guNayukta hoya te gotra. 5. zrIAdIzvare sthApela rakSakavaMzamAM thaelA loko. 6. zrIAdinAthe sthApela guruvaMzanA puruSo. 7. bhagavaMtanA mitranA vaMzamAM thaelA naro. 8. rAjakulamA thaelA te. 9-10. mallaki ane lecchaki, e banne eka jAtanA aitihAsika rAjavaMzo che. 11. rAjAe jeo upara prasanna thaine baMdhAvela pahAthI zobhatA evA rAjasthAnIya puruSo te talavara. 12. eka prakAranA saMnivezamA mAliko. 13. pheTalAka kuTuMbanA svAmI ane rAjAnA nokaro. 14. AnaMdano moTo avAja. 15. aspaSTa dhvanivALo te. 16. spaSTa vacanavALo teH-zrIabhaya. Jain Education international Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2. - uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 249 6. 'tae NaM' ti tato'nantaram, 'imeArUve' tti ayaM vakSyamANatayA pratyakSaH, sa ca kavinA ucyamAno nyUnAdhiko'pi bhavati ityata Aha - etadeva rUpaM yasyA'sau etadrUpaH, 'ajjhatthie' tti AdhyAtmika AtmaviSayaH, 'ciMtie' tti smaraNarUpaH, 'patthie' tti prArthitaH abhilASAtmakaH, 'maNogae' tti manasi eva yo gataH na bahiH, vacanenA'prakAzanAt sa tathA saMkalpo vikalpaH, 'samuppajjittha' ti samutpannavAn, 'seyaM' ti zreyaH kalyANam. 'pucchittae' tti yoga:. 'imAI ca NaM' ti prAkRtatvAd imAn anantaroktatvena pratyakSA''sannAn, cazabdAd anyAMzca 'eyArUvAiM'ti etadrUpAn uktavarUpAn, athavA eteSAmeva anantaroktAnAm arthAnAM rUpaM yeSAM praSTavyatAsAdharmyAt te tathA jJAn-arthAn bhAvAn lokasAntatvAdIn, tadanyAMzca. 'heUI' ti anvaya - vyatirekalakSaNahetugamyatvAd hetavo lokasAntatvAdaya eva, tadanye ca atastAn. 'pasiNAI' ti praznaviSayatvAt praznA ete eva, tadanye vA, atastAn. 'kAraNAI' ti kAraNam upapattimAtram, tadviSayatvAt kAraNAni ete eva tadanye vA, atastAni. 'vAgaraNAI' ti vyAkriyamANatvAd vyAkaraNAni ete eva, tadanye vA, atastAni. 'pucchittae' tti praSTum, 'ti kaTTu' iti kRtvA, anena kAraNena evam. 'saMpehei' tti evam uktaprakAraM bhagavadvandanAdikaraNam ityarthaH . saMprekSate paryAlocayati. 'parivvAyAvasahe' tti parivrAjakamaThaH kuNDikA kamaNDaluH kAJcanikA rudrAkSakRtA. karoTikA mRdbhAjana vizeSaH. bhRzikA AsanavizeSaH kezarikA pramArjanArtha cIvarakhaNDam SaDnAlakaM trikASThikA. aGkuzakaM tarupalatragrahaNArtham aGkuzA''kRtiH. pavitrakam aGgulIyakam. gaNetrikA kalAcikA''bharaNavizeSaH. 'ghAurattAo' tti zATikA iti zeSa: 'tidaMDa' ityAdi. tridaNDikAdIni daza haste gatAni sthitAni yasya sa tathA 'pahAretya' tti pradhAritavAn saMkalpitavAn, gamanAya gantum. 'goyamAi' tti gautama / iti evam 'Amantrayeti zeSaH, athavA 'ayi' iti AmantraNArtha eva. 'se kAhe va' tti atha kadA kasyAM velAyAm ityarthaH. 'kahaM va' tti kena vA prakAreNa sAkSAd darzanataH, zravaNato vA. 'kevaJcireNa va' tti kiyato vA kAlAt. 'sAvatthI nAmaM nayarI hottha' tti vibhaktipariNAmAd astI - tyarthaH, athavA kAlasyA'vasarpiNItvAt prasiddhaguNA kAlA'ntare evA'bhavat nedAnIm iti. 'adUrAgate' tti adUre AgataH, sa cA'vadhisthAnA'pekSayA'pi syAt, athavA dUrataramArgA'pekSayA krozAdikam api adUraM syAd ata ucyateH - 'bahusaMpate' ISad UnaH saMprApto bahusaMprAptaH, sa ca vizrAmAdihetorA''rAmAdigato'pi syAt, ata ucyate : - ' addhANapaDivane' tti mArgapratipannaH kim uktaM bhavati ? 'aMtarApahe vaTTai' tti vivakSitasthAnayorantarAlamArge vartate iti. anena ca sUtreNa 'kathaM drakSyAmi' ? ityasya uttaram uktam kathaM ? yatoSdUrAgatAdivizeSaNasya sAkSAd eva darzanaM saMbhavati tathA 'ajjeva NaM dacchasi' ityanena 'kiyaccirAt' ? ityasya uttaram uktam 'kAhe ' ityasya ca uttaraM sAmarthyagamyam - yato yadi bhagavatA madhyAhnasamaye iyaM vArtA'bhihitA tadA madhyAhnasamayasyopari muhUrtAdyatikrameNa yA velA bhavati tasyAM drakSyasi iti sAmarthyAd uktam adUrAgatAdivizeSaNasya hi tadezaprAptau muhUrtAdireva kAlaH saMbhavati, na bahuta iti . 'agArAo' tti niSkramya iti zeSaH anagAritAM sAdhutAM pratrajituM gantum, athavA vibhaktipariNAmAd anagAritayA pravrajituM pravrajyAM pratipattum, 'abbhuTTeti' tti AsanaM vyajati yacca bhagavato gautamasyA'saMyataM prati abhyutthAnaM tad bhAvisaMyatatvena tasya pakSapAtaviSayatvAt, gautamasya cAkSINarAgatvAt tathA bhagavadA''viSkRtatadIyavikalpasya tatsamIpagamanatastatkathanAd bhagavadjJAnA'tizayaprakAzanena bhagavati atIva' bahumAnotpAdanasya cikIrSitatvAd iti. 'he khaMdarya' tti saMbodhanamAtram, 'sAgayaM khaMdaya' tti svAgatam - zobhanam AgamanaM tava skandaka ! mahAkalyANanidherbhagavato mahAvIrasya saMparkeNa tava kalyANanibandhanatvAt tasya 'susAgayaM' ti atizayena svAgatam, kathaMcid ekArthoM vA zabdau etau. ekArthazabdoccAraNaM ca kriyamANaM na duSTam, saMbhramanimittatvAd asya iti 'aNurAgayaM khaMdaya'tti rekasyA''gamikatvAd anvAgatam anurUpamAgamanaM skandakA ! tava iti dRzyam 'sAgayamaNurAgayaM' ti zobhanatvA'nurUpatvalakSaNadharmadvayopetaM tavA''gamanam ityarthaH . 6. [ 'tae NaM' ti ] tyAra bAda, [ 'imeArUtre' tti ] hama kar3evAze mATe A pratyakSa kahenAra kavi tene ocho vaghato paNa kahe mATe kahe che ke - evA ja prakArano-evI ja jAtano, [ 'ajjhatthie' tti ] AdhyAtmika, ['ciMtie' tti ] smaraNarUpa [ 'patthie' tti ] abhilASarUpa, [ 'maNogae' tti ] manamAM thaelo, kAraNa ke bahAra jaNAvelo nathI evo saMkalpa [ 'samuppajjitva' tti ] utpanna thayo. zrIskaMdakano saMkalpa. [ 'seyaM' ti] kalyANa [ 'pucchittae' tti ] pUchavaM e arthAt pUchavaM e kalyANane mATe che. [ 'imAI ce NaM' ti] hamaNAM kalAM mATe pratyakSAsanna, [ 'payArUbAI' ti ] kahela svarUpavALAM athavA pUchavAnI sarakhAine lIdhe AgaLa kahela svarUpavALA arthonI jevA arthone'zuM loka aMtavALo che?' ityAdi ane bIjA arthene, [ 'heUI' ti ] je anvaye ane vyatirekarUpai hetuthI jaNAya te hetu - loka sAMtalyA di ane bIjA 'arthone, ['pasiNAI' ti ] e je praznone ane bIjAne, [ 'kAraNAI' ti ] kAraNa eTale upapattimAtra, te upapattino viSaya hovAthI kAraNone-te ane bIja arthAne, [ 'vAgaraNAI' ti ] spaSTa karavA yogya te ane vIjA arthene, [ 'pucchittae' tti ] pUchavAne, ['ti kaTTu'] ema karInee kAraNarthI ema [ 'saMpehei' tti ] ukta prakAravALA bhagavadvaMdanAdi saMbaMdhe vicAra kare che. [ 'parivvAyAva sahe' ci ] parivrAjakono-tApasono-maTha. kuNDikA - kamaMDalu-kamaMDaLa kAMcanikA-rudrAkSanI mALA. karoTikA - eka jAtanuM mATInuM vAsaNa. bhRzikA-eka jAtanuM Asana. kesarikA - sAphasUpha karavAnuM lugaDaM-lugaDAno kaTako. SaDnAlaka-trikASTikA - trigaDI. aMkuzaka-vRkSa uparathI pAMdaDAM levA mATe aMkuzanA jevuM eka prakAranaM sAdhana. pavitraka - vIMTI. gaNetrikA - eka jAtanuM kalAinuM ghareNuM . [ 'ghAurattAo' tti ] pahevAnAM kapaDAM - zATikA. [ 'tidaMDa' ityAdi . ] tridaMDa vagere daza vastu 1. 'ca' zabda anyano sUcaka cheH - zrI abhaya 2. amuka hoya tyAre amuka hoya ja evo je niyama te anvaya 3. amuka na hoya tyAre amuka na ja hoya evo je niyama te vyatirekaH - anu0 12 bha0 sU0 zrIskaMkano sAmAna. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkA. samAdhAna. da bahumAna. 250 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe zataka 21. jege hAthamA rAkhI hai, eyA se skaMdaka parivAjake [ 'pahAretya' ti] jayAne mATe saMkalpa ka. 'goyamAI' ti] 'de gautama! e pramANe maMtrI [ [ se kAhe 'ti ] have te kase basate, [ 'kaI va' ti] kathA prakAre jovAthI ke sAMbhaLAcI, [ 'kevabhirega va 'si] ane kelA pata skaMdakane galIza [ ega zrIgautame bhagavaMtane pUjyaM have bhagavaMta teno uttara kahe ). [ 'sAvAcI nAma nagarI ho' si] vastI nAmanI nagarI che, athavA zrAvastI nAmanI prasiddha guNavALI nagarI hatI. zaM0 ---te zrAvastI nagarI hamaNa paNa che to tene 'hatI' ema zAmATe kahI ? samA0-3 jevI asalanA bakhatamAM te nagarI hatI tevI atyAre nathI, kAraNa ke avasarpiNIkALa paDato kALa che mATe te nagarI AgaLanA jevI samRddhivALI na hovAthI atyAre che, to paNa tene 'itI' kahI. [ 'adUrAgate' tti ] pAse Avyo che, avadhisthAnanI apekSAe paNa najIka Avelo hoya athavA ghaNI cheTI pATanI apekSAra 'eka gAu' kore mArga adUranajIka gamAya che, mATe kahe ke [ 'bahusaMpate' ] atyaMta pAne AyI gaeko, eco manuSya visAmo vagere kAraNane lar3ane bagIcA bageremAM paNa gayo hova mATe kaI che; [ 'adyAgapavica' ti] mArga upara pabelo raste paDelo, tenuM tAtparya zuM che to kahe che ke, [ 'aMtarApahe vaTTaha 'tti ] jyAM javAnuM che ane jyAMthI nIkaLyo che, te be sthAnanI vacenA mArga upara che. (AgaLa zrIgautame bhagavaMta mahAvIrane pUchayuM hatuM ke, huM te skaMdakane kayA prakAre joiza ? te praznanA uttara sAru [' aMtarApahe vaha ' tti ] A sUtra kalyuM che) A sUtrathI te praznaMno uttara kevI rIte maLe che to kaI che ke, je AyanAra manuSya najIkanA mArga uparaM doSa tathA lagabhaga najIka AdhI gaeko hoya teno meya maLanAra jaNane sAkSAt ja thAya che, to A skaMdaka parivrAjaka paNa lagabhaga najIka AvI gaelo che tethI te zrIgautamane sAkSAt maLaze, jyAra ema spAre te kevI rIte manIza te pracano uttara 'te, zrIgautamane sAkSAt maLaze evA tAtparyavAcaM sUpa kahebAcI ja kahebAi gayo tathA 'huM tene kelA samaye joIza" evA prakAranA zrIgautamanA prazano uttara ['ajevaNaM dacchasi ] A sUtrayI pAya arthAt 'tene Aja ja joIza' tathA 'tene kyAreTalA vA joIza e prazano uttara anumAnacI ja jANI zakAya tema che. jo zrImahAvIra bhagavaMte A kaMdaka saMbaMdhI bAta napore kahI hoya to kyora pahInA samaye eka muhUrta pachI vA thoDA badhAre samaya pachI te kaMda zrIgautamane maLyo joie. kAraNa ke je najIkamAM AvI pahoMcela hoya tene AvatA vaMdhAre samaya lAgato nadhI, paNa muhUrta yA thoDo badhAre samaya lAge che. paNa vadhAre vakhata lAgI zake nahIM . [ 'agArAo' tti ] 'gharathI 'nIkaLIne' e adhyAhAra che arthAt gRhavAsa mUkIne sAdhupaNAne prApta karavA athavA sAdhupaNe pravrajyA levAne samartha che ['ammudre' ti] umA cAya ke potAnuM Asana choTI de che. skaMdaka paribrAjaka asaMvata che to paNa tene bahu pAse Avelo jANIne zrIgautama bhagavAn umA dhAya he tenuM kAraNa Ahe te kaMdaka parivAjaka bhaviSyakALAM sAdhu bhavAno ke mATe ronA upara zrIgautamane ( pote rAgavALA hovAcI ) pakSapAta kAya he tathA zrImahAvIra bhagavaMte te kaMdaka saMbaMdhI je kAMi vAtacita zrIgautamane kahelI che te yAtacita svaMdakane mahepAdhI zrImahAvIramozanAtizaya prakaTa karavo ane te dvArA te skaMdakane zrImahAvIra tarapha bahumAna mAya ( mATe te zrIgautama ubhA pahane kaMdaka parivrAjakanI sAmA gayA. ) [ 'he khaMdaya !' tti ] e saMbodhana che. [ 'sAgayaM khaMdaya !' tti ] he skaMdaka ! tAruM AvakuM ThIka thayuM che, kAraNa ke mahAkalyANanA sAgara zrImahAvIra bhagavaMtanA saMsargacI tane kalyANa pavAnuM kAraNa che. [ 'susArgeyaM' ti] vadhAre svAgata che. [ 'anuroga saMdaya' ti] he skaMdaka! tAI Aya ucita madhuM che. [ 'sAgayamapurAgayaM' ti] tAraM Agamana sAgata ane anyAgatarUpa che. - tti " 7. jeNeva iti yasyAmeva dizi idaM bhagavatsamavasaraNam, 'teva'ti tasyAmeva dizi 'aye samasye 'ti asti eSo'rtha:'aDDe samar3e' ti pAThAntaram, kAkA ca idamanyeyam, tatazcArthaH kiM samarthaH saMgataH iti praznaH syAt uttaraM tu 'haMtA, asthi' sadbhUto'yamartha ityarthaH. 'NANI' ityAdi. asyA'yam abhiprAyaH - jJAnI jJAnasAmarthyAd jAnAti, tapasvI ca tapassAmarthyAt, devatAsAMnidhyAd jAnAti iti naH kRtaH 'rahasAkaDe' si rahaskRtaH pracchannakRtaH hRdaye. evA'vadhAritatvAt 'dhammAcarie' si kuta etat iyA:"dhammovaesae' ti utpanajJAna- darzanadharaH, natu sadA saMzuddhaH, arhad bandanAdyatvAt jino rAgAdijetRtvAt kevalI asahAyajJAnatvAt, ata evA'tIta--pratyutpannA-'nAgatavijJAyakaH sa ca dezajJo'pi syAd ityAhaH sarvajJaH sarvadarzI. 'viyaTTabhoi' tti vyAvRtte, vyAvRtte sUrye muGkte ityevaMzIlo vyAvRttabhojI - pratidinabhojI ityarthaH. 'orAlaM' ti pradhAnam, 'siMgAraM' ti zRGgAro'laMkaraNAdikRtA zobhA, tadyogAt zRGgAramiva zRGgAraM atizayazobhAd ityarthaH kalyANaM zrepa: zivam anupadravam, anupadravaheturvA dhanyaM dharmadhanandham, tatra vA sAdhu, tad vA'Iti maGgasyaM maGgale hitArthaprApake sAdhu maGgasyam, alaMkRtaM mukuTAdibhiH vibhUSitaM vakhAdibhiH tanniSedhAd analaMkRtavibhUSitam, 'chakkhaNa-paMjaNa-guNopaye' ti lakSaNaM mAno-nmAnAdi tatra mAnaM jaladroNamAnatA, jalabhRtakuNDikAryA hi mAtavyaH puruSaH pravezyate, tatpraveze ca yad jalaM tato nissarati tad yadi droNamAnaM bhavati tadA'sau mAnopeta ucyate unmAnaM tu ardhabhAramAnatA. mAtavyapuruSo hi pito yadi abhAramAno bhavati tadA unmAnopeto'sI ucyate pramANaM punaH sA'GgulenA'yo tarAzatocchrayatA padAdda:"jaledoNaM admamAraM saMmuhAi samUsio u jo gayao, mANu- mmANapamANaM tihi satu lakkhaNaM evaM" vyaJjanaM matilakAdikam athavA saharja kSaNam, pacAd bhayaM vyaJjanamiti guNAH sImAmyAdayaH, ukSaNa vyaJjanAnAM vA ye guNAstairupetaM yat sat tathA upa " * 1. A rUpamAthI 'ayi' agyya paNa nIkaLI zake che ane te 'ayi' avyaya AmaMtraNArthaka che. 2. vibhaktino pheraphAra thavAthI vartamAna kALano artha thayo che. 3. vibhaktinA vipariNAmane lIdhe A rIte artha thayo che. 4. A banne zabdo sarakhA arthavALA che. sarakhA arthavALA zabdone bolavA e dUSita nathI, kAraNa ke, eka sarakhA zabdonuM uccAraNa mAnasika vegane dekhADe che. 5. ahIM bhupino prayoga hovAthI rakAra lAgelo cheH zrIabhaya * 1. chAna mAnA trivimetat-anu / Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka. 2. - uddezaka 1. bhagavattudharmasyAmipraNIta bhagavatIsUtra. 251 apaita ityetasya sthAne niruktivazAd upapeta bhavati iti. 'sirIe' tti lakSmyA, zobhayA vA. 'haTTa tuTTa - cittamANaMdie' tti hRSTa- tuSTam avyartha tumvA vismitam tuSTaM ca sopavacittaM mano yatra tat tathA tad dRSTa-tuSTacittaM yathA bhavati evam Anandita Ipad mukhasampatAdibhAvaiH samRddhimupagataH, tataca 'maMdira' tti nanditastaireva samRddhataratAm upagataH 'pIImaNe' ti prItiH prINanam ApyAyanaM manasi yasya sa tathA 'paramasomaNasie' ti paramaM saumanasyaM sumanaskatA saMjAtaM yasya sa paramasImanasthitaH, tadrA pasvA'sti iti paramasaumanasikaH. 'harisavasavisappamANahiyaya' vizena visarpad vistAraM ajad hRdayaM yasya sa tathA ekArthAni ca etAni pramodaprakarSapratipAdanArthAni iti . , 7. ['jeNeva ihaM' ti] je dizAmAM bhagavaMtanuM samavasaraNa che [' teNeva ' ti] te ja dizAmAM. ['atthe samatthe' tti ] e vAta che ? ['aTThe samaTThe' ti] evaM pAThAMtara che. tAtparya eja ke, 'zuM e bAta saMgata che ?' e pramANe prazna karavo. teno uttara A che: - ['haMtA, asthi'] e vAta sAcI che. ['NANI' ityAdi . ] A sUtrano abhiprAya A cheH- jJAnanA baLe jJAnI parokSa vAtane jANe che tathA tapanAM baLe ane devanI sahAyatAthI tapakhI paNa parokSa vAtane jANe che, tethI pUrvapramANe prazna karyo che. [ 'rahassakaDe ' ti ] chAnA karelA - mAtra manamAM ja avadhArelA che mATe gupta. [ 'dhammAyarie' tti ] dharmAcArya che, dharmAcArya che kAraNa to bar3e cheke, [ 'dhammovarasae' si] dharmopadezaka ke mATe. jyArathI bhagavaMta mahAvIrane ( dhAvika) jJAna ane darzana utpanna para che tyArathI teo saMzuddha che, paNa hamezA saMzuddha nathI. zrImahAvIra arhata che, kAraNa ke te vaMdanIya ane pUjanIya che. teNe rAga vagere upara jaya meLavyo che mATe jina che. te, koinI garama na paDhe rovA zAnayukta hovAthI kevaLI he ane te kevaLI che mATe bhUta, bhaviSyat tathA vartamAna ema nikAlanA vizeSe karIne jANanAra che. jene thoDaM thoDaM trikALajJAna hoya, te paNa trikALavettA kahevAya ane zrImahAvIra tevA nathI mATe kahe che ke, te sarvajJa che, sarpadarzI che. ['vimoha'ti] je je divase sUrya vyAvRtta bhAva te te divase AhAra lenAra arthAt nitya AhAra tenAra se vyAvRttabhojI (ra) (vyAvRte, vyAvRte sUryete ityevaMzIko myAmojI pratidinamojI ityarthaH) [ 'orAla' ti] udAra pradhAna, [["siMgAraM' ti] ghareNAM yagerebI je zomA mAitIzrI se zRMgAra-rAmagAra, ane tenI ne arthAt atyaMta zobhAvAluM kalyANarUpa upadravarahita, athavA zAMtinuM kAraNa, dharmarUpa panane pAmela athavA dharmarUpa dhanamAM sAdhu athavA dharmarUpa dhanane yogya, maMgalya-vAMchita vastune meLavavAmAM sArA sAdhanarUpa, je mukuTAdivaDe alaMkRta tathA vastrAdivaDe vibhUSita te alaMkRtavibhUSita kahevAya ane je tevA nahIM te analaMkRtavibhUSita, [ 'lakkhaNa-vaMjaNa - guNovaveaM' ti ] mAna tathA unmAna vagererUpa lakSaNa. lakSaNa kahevAya. mAnanuM svarUpa A che:- eka pANInI kuMDI chalochala bharelI hoya, temAM koi puruSa praveza kare ane je puruSanA pravezathI te kuMDIgAMdhI eka droNa (batrI zera) jeTalaM pANI mahAra nIvaLe te puruSa mAnopeta kaddevAya unmAnanuM khasta AA he eka puruSane moThA kAMTA (bhAjapA) mAM ubho rAkhI toLIe ane tenuM vajana aDadhA bhAra ( cAra hajAra tolA ) jeTaluM thAya to te puruSa unmAnopeta kahevAya. pramANanuM svarUpa A che:je puruSa potAnA AMgaLathI ekaso ATha AMgaLa uMco hoya te puruSa pramANopeta kahevAya. kayuM che ke, "eka droNa pANI nIkaLe to (mAna), aDadho mAra vajana yA to (ummAna) ane je puruSa mukhanI uMcAI karata navagaNona guNa uMco hoya arthAt mukhanI uMcAI bAra mAMgaLa gaNAya ke tenA karatAM navagaNo ekasone ATha AgaLa uMco hoya se ( pramANa ). e pramANe lakSaNa traya prakAra che." zarIramAM je mata ane tala bhAva ke te ane mahAvIra. vyaMjana kahevAya che. athavA je sahaja-janmathI hoya te lakSaNa ane je pAchaLathI thaeluM hoya te vyaMjana. saubhAgya vagere guNo che athavA lakSaNa ane vyaMjananA je guNo, tethI ne dukta te lakSaNa vyaMjananA guNabhI upapeta kaddevAya ['zarIesi] zobhAvaDe ke lakSmIvaDe, ['haDa-khaMDa cittamArga-die' tti ] hRSTatuSTa eTale atyaMta tuSTa athavA hRSTa eMTale vismaya pAmelaM ane tuSTa eTale toSavALu je rIte citta hRSTaM, tuSTa thAya te rIte AnaMdita thalo-thoDI thoDI dukhanI saumyatA vagere bhAgobhI samRddhine pAmelo, eyo che teSI 'maMdie' si] teja mAvovaDhe bacAre samRddha calo, [pII[ maNe' tti ] prItiyukta manavALo, [ 'paramasomaNasie' tti ] parama sumanaskatAvALo, [ 'harisavasa visappamANahiyaya'tti ] harSavaDe jenuM hRdaya vizALatAne pAmeluM che te. e badhA zabdo sarakhA arthavALA che ane atyaMta harSane sUcavavA sAru ahIM mUkyA che. " " " 8. 'davya NaM ege loe sate' ti paJcA'stikAyamayaikadravyatvAd lokasya sAnto'lI. 'AgrAmaviksaMga' ti AyAmo daim viSkambho vistAraH pariSakhevega' ti parivinA 'bhavi va' tti 'abhavat' ityAdibhizva padeM pUrvokapadAnAmeva tAtparyamuktam. 'ghuve 'ti dhruvaH, acalatvAt sa cA'niyatarUpo'pi syAt, ata Aha: - 'Niae' tti niyataH ekasvarUpatvAt niyatarUpaH kAdAcitko'pi syAt, ata Aha:- 'sAsa' tti zAzvataH pratikSaNaM sadbhAvAt sa ca niyatakAlApekSayA'pi syAt ityata Aha :- 'akkha' i akSayaH, avinAzitvAt, ayaM ca bahutarapradezApekSayA'pi syAt ityata Aha: - 'avvae' ti avyayaH, tatpradezAnAmavya yatvAt, ayaM ca dravyatayA'pi syAt, ityAha-'avaTThie' tti avasthitaH, paryAyANAmanantatayA'vasthitatvAt kimuktaM bhavati - nitya iti. 'vaNNapajjava' varNavizeSAH - ekaguNakAlatvAdayaH, evamanye'pi gurulaghuparyavAstadvizeSA bAdaraskandhAnAm, agurulaghuparyavAH aNUnAm, sUkSmaskandhAnAm, amUrtAnAM ca. 'gANapavvA' ti jJAnaparyAyAH jJAnavizeSAH, buddhihatA vA'vibhAgaparicchedAH anantA gurupuparyAyAH, audArikAdizarIrANi Azritya itare tu kArmaNAdidravyANi jIvasvarUpaM cAzrityeti 'je vi ya te khaMdayA ! puccha' ttiH anena samagraM siddhipraznasUtram, upalakSaNatvAcca uttarasUtrAMzazca sUcitaH tacca dvayamapyevam- 'je vi ya te khaMdayA ! imeyArUve jAva - kiM saantA siddhI, 1. 'upa', 'apa' 'ane ita' e zabdanuM 'upApeta' rUpa thadhuM joie, paNa niruktivaze tenuM rUpa 'upapeta' banyuM cheH - zrI abhaya 0 / Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 lokavicAra. / jIvavicAra. lisivicAra. zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 1.. aNaMtA siddhI ? tassa vi ya NaM ayamaDhe-evaM khalu mae khaMdayA! caunvihA siddhI pannattA, taM jahA:-davvao, khettao, kAlao, bhAvao' ti. 'davvao NaM egA siddhi' tti iha siddhiryadyapi paramArthataH sakalakarmakSayarUpA, siddhAdhArA, AkAzadezarUpA vA, tathA'pi siddhAdhArA AkAzadezapratyAsannatvena ISatprAgbhArA pRthivI siddhiruktA. 'kiMci visesAhie parikkheveNaM' ti kiJcinyUnA ganyUtidvayAdhike dve yojanazate ekonapaJcAzaduttare bhavata iti. 8.divvao NaM ege loe saaMte'tti] loka, pAMca astikAyarUpa eka dravya hovAthI e sAMta-cheDAvALo-che. ['AyAmavikkhaMbheNaM ti] AyAma eTale laMbAi, viSkaMbha eTale pahoLAi, ['parikkhevaNaM' ti] paridhi-gherAvo-tevaDe, [ 'bhaviMsu yatti] eTale thayu. 'thayu' vagere kriyApado dvArA pUrvokta padona ja tAtparya kayuM che. [ 'dhuve' tti ] acala hovAthI dhruva che, dhruva padArtha aniyatarUpa paNa hoya mATe kahe che ke, [Niae'tti ] eka svarUpavALo hovAthI niyata che, niyata padArtha kAdAcitka (cirasthAyI nahIM paNa amuka kALa sudhI ja rahenAro) paNa hoya mATe kahe che ke, [ 'sAsae' tti ] sarvakSaNe vidyamAna hovAthI zAzvata che, zAzvata padArthanA zAzvatapaNAnI paNa hada hoya che mATe kahe che ke, ['akkhae'tti] avinAzI hovAthI akSata che, akSaya vastu paNa bahutara pradezanI apekSAe hoya, mATe kahe che ke, ['avvae' tti] tenA pradezo avyaya hovAthI avyaya che, koi padArtha dravyathI paNa avyaya hoya mATe kahe che ke, [ 'avahie' tti] te avasthita che, kAraNa ke tenA paryAyo anaMta cha mATe te avasthita che. tAtparya eja ke, te nitya che. [ 'vaNNa-pajjava' tti ] ekagaNuM kAlU vagere ane bIjA paNa sthUlaskaMdhonA gurulaghu paryAyo tathA aNuonA, sUkSmaskaMdhonA ane amUrta vastuonA agurulaghu paryAyo-varNaparyAyo. ['NANapajjava' tti ] jJAnaparyAyo-jJAnavizeSo athavA buddhikRta nirvibhAga (jeno bIjo bhAga na thai zake tevA) vibhAgo, audArika vagere zarIrone AzrIne anaMta gurulaghuparyAyo. kArmaNa vagere zarIrone (dravyone ) tathA jIvane AzrI agurulaghuparyAyo. ['je vi ya te khaMdayA ! puccha' tti ] A sUtrathI siddhisaMbaMdhI prazna- ane tenA uttarasUtranA aMzana sUcana karyu che. te banne A rIte cha:-'vaLI he skaMdaka! tane je siddhiviSe saMkalpa thayo hato ke, zuM siddhi aMtavALI che ke aMta vinAnI,che ? teno paNa A artha chaH-he skaMdaka ! meM siddhinA cAra prakAra kayA che, te A pramANeH-dravyasiddhi, kSetrasiddhi, kALasiddhi ane bhAvasiddhi. ['davvaoNaM egA siddhi' tti ] kharI rIte vicArIe to sarva karmanA kSayarUpa siddhi che athavA siddhanA AdhAra evA AkAzanA bhAgarUpa je sthaLa te siddhi che. to paNa ahIM siddhi zabdathI ISatyAgbhArA (siddhazilA) pRthavI lIdhI che, kAraNa ke te siddhanA AdhArabhUta AkAzanI pAse AvelI che. ['kiMci visesAhie parikkhevaNaM' ti] te siddhazilAno gherAvo 1,42,30,000 (eka kroDa, beMtALIza lAkha ane triza hajAra ) yojana karatAM kAika vizeSAdhika che. je vizeSAdhika che te A cha:-249 yojana upara kAika UNI be gavyUti cha arthAt sarva maLIne 1,42,30,249 yojana upara kAika UNI be ganyUti jeTalo gherAvo che. . .. 9. 'valayamaraNe' tti balato bubhukSAparigatatvena valavalAyamAnasya, saMyamAd vA bhrazyato maraNaM tad balanmaraNam, tathA, vazena indriyavazena, Rtasya pIDitasya dIpakalikArUpA''kSiptacakSuSaH zalabhasyeva yad maraNam , tad vazArtamaraNam, tathA, antaHzalyasya dravyato'nuvRtatomarAdeH, bhAvataH sAticArasya yad maraNam , tad antaHzalyamaraNam. tathA, tasmai bhavAya, manuSyAdeH sato manuSyAdAveva baddhAyuSo yad maraNam , tat tadbhavamaraNam , idaM ca nara-tirazcAmeveti. 'satthovADaNe' tti zastreNa kSurikAdinA'vapATanaM vidAraNaM dehasya yasmin maraNe tat zastrAvapATanam, 'vihANase' tti vihAyasi AkAze bhavam-vRkSazAkhAdyudvandhanena yat tad niruktivazAda vaihAnasam. 'giddhapaTTe' tti gRdhaiH pakSivizeSaiH, gRrvAi mAMsalubdhaiH zRgAlAdibhiH, spRSTasya vidAritasya, kari-karabha-rAsabhAdizarIrAntargatasvena yad maraNam , tad gRdhraspRSTaM vA, gRddhaspRSTaM vA, gRdhairvA bhakSitapRSThasya yat tad gRdhrapRSTham, 'duvAlasaviheNa bAlamaraNeNaM' ti upalakSaNatvAdasya, anyenA'pi bAlamaraNAntaHpAtinA maraNena mriyamANa iti. 'vaDai vai va' tti saMsAravardhanena bhRzaM vardhate jIvaH, idaM hi dvirvacanaM bhRzArthe iti. 'pAovagamaNe' tti pAdapasyevopagamanamaspandatayA'vasthAnaM pAdapopagamanam , idaM ca caturvidhAhAraparihAraniSpannameva bhavatIti. 'nihArime ya' tti nihAreNa nirvRttaM yat tad nirhArimam-pratizraye yo mriyate tasya etat , tatkaDevarasya nirhAraNAt. anirhArimaM tu yo'TavyAM mriyata iti. yaccA'nyatra iha sthAne iGgitamaraNamabhidhIyate, tad bhaktapratyAkhyAnasyaiva vizeSaH, iti neha bhedena darzitamiti. 9. [ 'balayamaraNe' tti] kaDakaDatI bhuna lAgelI hovAthI vaLavaLatA-taraphaDIyAM mAratA evA jIvana athavA saMyamathI bhraSTa thatA jIvana je maraNa te 'balanmaraNa' kahevAya. tathA dIvAnI kaLInA rUpathI aMjAi gaela AMkhavALA pataMgiyAnI peThe iMdriyanA , paravazapaNAthI duHkhI thaela jIvanuM je maraNa te 'vazArtamaraNa' (vosaTTamaraNa ) kahevAya. tathA dravyathI-sthUla dRSTIe-zarIramA pesI gaela tomara (eka prakAraceM astra ) vagerenA nahIM mikaLavAthI nIpajatuM je maraNa ane bhAvathI-kharI rItie-aticAravALA-dUSita-jIvanU je maraNa te 'aMtaHzalya maraNa' kahevAya. te bhavane mATe je maraNa te 'tadbhavamaraNa' kahevAya arthAt manuSyano deha mUkIne pharIvAra paNa manuSya thavaM, tiryacano deha mUkIne pharIvAra paNa tiryaMca dhaq te 'tadbhavamaraNa' kahevAya. A maraNa manuSya ane tiryaMcomA ja saMbhave che. paNa deva ane narakamAM saMbhavatuM nathI, kAraNa ke deva marIne turata ja pharIvAra deva thato nathI ane nArakI paNa marIne turata ja pharIvAra nArakI thato nathI. ['satthovADaNe' tti ] charI vagere zastradvArA zarIrane phADavAthI nIpajatuM je maraNa te 'zastrAvapATana maraNa' kahevAya. [ 'vihANase' tti] AkAzamAM thaevaM arthAt jhADa vagere sAthe gaLA phAMso bAMdhI nIpajAvAtuM je maraNa te 'vaihAnasa maraNa' kahevAya. ['giddhapaTTe ti] hAthInA bhavamAM, uMTanA bhavamA ane gadheDA vagerenA bhavamAM gidha pakSionA TholavAthI maraNavicAra. bAmaraNa. azAtarmaraNa. maMtAzasyamara vagavamaraNa. zunAvapATana, baidAnasa gRDaspRSTa. 1. mA zabda niruktithI banyo che:-zrImabhaya. . Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 1.. athavA te satya che e pramANeno temA vizvAsa rAkhu chu. [roemiti] te nigraMthanA pravacanamA ruci karuM chaM. 'anbhuTemi' ti] te nigraMtha pravacanano svIkAra karuM chu. have zraddhAna vagere saMbaMdhe ullekha darzAve che:- nigraMtha, pravacana sAmAnya prakAre e e pramANe che, jema e tame kaho cho. ['tahameaMtite vizeSa prakAre paNa tema che. ['avitahameaMti] e sAcuM che. ['asaMdiddhameaMti] emAM zaMkA nathI. ['icchi ame' ti] e iSTa che. [paDicchiameaM' ti] meLavabAne e iSTa che. ['icchia-paDicchiaMti] te eka ja kALe iSTa ane meLavavAne iSTa che. [ 'ti kaTTha'tti] e pramANe karIne. athavA ['evameaM bhante !'] ityAdi badhAM pado yathAyoga samAna arthavALAM che ane 'bhagavaMtanA pravacana tarapha zrIskaMdakano ghaNo Adara che' e vAtane zrIrakaMdakanI jaNAvAM ahIM mUkyAM che. [ 'Alitte gaM' ti] cAre bAjuthI saLagelo cha, ['loe'tti] jIvaloka, [ 'palitte NaM' ti] vadhAre saLagelo che, e rIte e bhAvanA. loka eka ja kALe na hoya, paNa kadAca bhinna bhinna kALe hoya mATe kahe che ke e loka eka ja kALe saLagelo ane vadhAre saLagelo che. ['jarAe maraNeNa yatti] jarA ane maraNarUpa AgavaDe te loka saLagalo che. ['ziyAyamANaMsi'ti] dhuMdhavAtuM hoya ke baLatuM hoya tyAre [ 'appabhAre' tti] ochA vajanavALU, ['AyAe' ti] AtmAvaDe (pote) ekAMta jagyAe jAya che. ['pacchA purA yatti ] amuka kALa gayA pachI ke amuka samaya pahelA-AgaLa pAchaLa-hamezA ja. ['theje' ti] sthiratAvALo hovAthI sthairyarUpa, vizvAsarUpa prayojanavALo hovAthI vaizvAsika, teNe karela sarva kAryoM saMmata, hovAthI saMmata, bahu prakAre, bahu loko dvArA ke ghaNo mAnelo te bahumata, kAi bagADa kare ane bagADa karyA pachI paNa jene mAnavAmAM Ave te anumata, ['bhaMDakaraMDasamANe'tti] grAkha hovAthI AtmA ghareNAMnA DAbalA (karaMDiyA) jevo che, mATe te bhAMDakaraMDasamAna' kahevAya ['mA 'NaM sI' ] ityAdi padomA 'mA' zabdano niSedha artha che. A sthaLe jema ThIka lAge tema 'spRzantu' kriyApadano saMbaMdha karavo. athavA 'e AtmAne na sparze' ema vyAkhyA karavI. ['vAlae'tti jaMgalI janAvaro ane so ['mA NaM vAia-pittia-siMmia-sannivAi'tti] ['rogAyaMka' ti] je darado ghaNA lAMbA kALa sudhI Take che te 'roga' kahevAya che ane je darado prANIno jaladI nAza kare che te 'AtaMka' kahevAya che, [ parisahovasagga' ti] A sUtrano ['mA '] e pada sAthe saMbaMdha che. 'spRzantu' eTale sparza kare-thAya. ['tti kaTu'] ema vicArIne. 'jenuM pAlana karyu che' e adhyAhAra che. te zuM ? to kahe zrIbhagavaMta pote va che ke, [ 'esa me' ityAdi.] ['taM icchAmi'tti] tethI icchu chu ke, ['sayameva ti] zrIbhagavaMta pote jamane rajoharaNa vagererUpa veSa daine pravaujitavadhU kare to ThIka. dIkSita-kare athavA mane dIkSA ghe, mAthAno loca karavApUrvaka mane muMDita kare, paDilehaNa vagere aneka kriyAo zikhabIne mane sehita kare, sUtra ane tenA artho bhaNAvI mane zikSita kare, tathA zrutajJAnAdi saMbaMdhI je anuSThAna-kAlAdhyayana vagere-te AcAra, bhikSA sAru pharavU te gocara, te bannene zrImahAvIra pote ja kahe ema icchu chu, ema saMbaMdha che. vinaya eTale namratA, je vinayanuM phaLa (karmakSayAdirUpa ) te vainayika, vrata vagere te caraNa, piMDavizuddhi vagere te karaNa, saMyama saMbaMdhI je yAtrA te saMyamayAtrA, ane te saMyamanA nirvAha mATe ja je AhAratuM grahaNa te mAtrA-AhAramAtrA; e vinaya vagere jemA rahe che te 'vinayAdivRttika' kahevAya. ane tevA dharmane zrImahAvIra pote ja kahe ema icchu chu. 11. 'evaM devANuppiyA! gaMtavvaM ti yugamAtrabhUnyastadRSTinetyarthaH. 'evaM cihi avvaM' ti niSkramaNa-pravezAdivarjite sthAne saMyamA-sssma-pravacana-bAdhAparihAreNa UrdhvasthAnena sthAtavyam, 'evaM nisIiavvaM ti niSattavyamupaveSTavyam , saMdaMzaka-bhUmipramArjanAdinyAyenetyarthaH. "evaM tuyaTTiavvaM ti zayitavyaM sAmAyikocAraNAdipUrvakam, 'evaM bhuMjiavvaM' ti dhUmAGgArAdidoSavarjanataH. 'evaM bhAsiavvaM' ti madhurAdivizeSaNopapannatayeti. 'evaM utthAya' evamutthAyotthAya pramAda-nidrAvyapohena vibudhya vibudhya, prANAdiSu viSaye yaH saMyamo rakSA, tena saMyantavyaM yatitavyam, 'etamANAe' tti etadanantaram , AjJayA Adezena, 'iriyAsamie' ti IryAyAM gamane, samitaH samyak pravRttaHIryAsamitaH, samyak pravRttatvarUpaM hi samitatvam, 'AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamie' tti AdAnena grahaNena saha bhANDamAtrAyA upakaraNaparicchedasya, yA nikSepaNA nyAsaH, tasyAM samito yaH saH tathA, 'uccAra' ityAdi. iha ca khele' ti kaNTha-mukhazleSmA, sicAnaka ca nAsikAzleSmA. 'maNasamie' ti saMgatamanaHpravRttikaH, 'maNagutte' tti manonirodhavAn, 'gutte' tti manoguptatvAdInAM nigamanam , etadeva vizeSaNAyAhaH-'guttidie' ti. 'guttabaMbhayArI' ti guptaM brahmaguptiyuktam , brahma carati yaH saH-tathA, 'cAi' tti saMgatyAgavAn , 'lajju' tti saMyamavAn , rajjuriva vA rajjuravakravyavahAraH, 'dhanne' tti dhanyo dharmadhanaM labdhetyarthaH. 'khaMtikhame' tti kSAntyA kSamate, na tu asamarthatayA, yo'sau kSAntikSamaH, jitendriyaH, indriyavikArAbhAvAt , yacca prAga 'guptendriyaH' ityuktam , tadindriyavikAragopanamAtreNA'pi syAditi vizeSaH. 'sohie' tti zobhitaH-zobhAvAn , zodhito vA nirAkRtAticAratvAt, sauhRdaM maitrI sarvaprANiSu, tadyogAt sauhRdo vA. 'aNiyANe' ti prArthanArahitaH, 'appussue' tti alpautsukyaH-tvarArahitaH, 'abahillese ti avidyamAnA bahiH saMyamAd bahistAt , lezyA manovRttiryasyAsAvabahirlezyaH, 'susAmaNNarae' ti zobhane zramaNatve rataH, atizayena vA zrAmaNyarataH 'daMte' tti dAntaH krodhAdidamanAt, dvayanto vA rAga-dveSayorantArtha pravRttatvAt. 'iNameva' tti idameva pratyakSam, 'purao kA ti agre vidhAya, mArgAnabhijJo mArgajJanaramiva puraskRtya vA pradhAnIkRtya, viharati Aste iti. zrIbhagavaMtanI zi- 11. ['evaM devANuppiyA! gaMtavyaM ti] he devAnupriya ! eka dhUsarA jeTalI jagyAmAM AgaLa dRSTi rAkhIne cAlavu. ['evaM ciTThiavvaMti ] he devAnupriya ! je jagyAe ghaNA loko nIkaLatA na hoya ane pesatA na hoya te jagyAe saMyamane, AtmAne ane pravacanane bAdhA na thAya te prakAre ubhaDaka rahe-ubhA rahe. [evaM nisIiavvaM' ti | saMDAsA ane besavAnI jagyAne pramArjIne upayogapUrvaka besabu. ['evaM tuyaTTi abbati] khAmaNa. 1. 'Na' zabda vAkyanA alaMkAra mATe che. 2. ahIM pelI vibhaktirnu vahuvacana lopAelaM. che. 3. ahIM 'kta' pratyaya bhAvamAM paNa cha:-zrIabhaya. Jain Education international Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatapha 2.-uddezaka ?. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 255 sAmAyika vagerenA uccAraNapUrvaka zayana karavaM. ['evaM bhuMjiavvaM' ti] dhUmAMgAra vagere doSane TALIne zuddha AhAra levo. [evaM bhAsiavvaM' ti.] mIThAza vagere guNayukta bolavU. e pramANe uThI uThIne-pramAda ane nidrAnA tyAgapUrvaka jAgI jAgIne prANAdinI rakSA karavAmAM yatna karavo joirU. etamANAe'tti zrImahAvIra bhagavaMte pUrvokta zikhAmaNo didhA pachI teonI AjJAvaDe, ['iriyAsamie'tti] cAlavAmAM sAvadhAnatAvAloM, sArI spAsamitAdi vizepravatti rAkhavI te jasamitapaNaM'che. 'AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamie'tti] upakaraNone levAM ane mUkavA tamAM sAvadhAnatAvALo, ['uccAra' ityAdi.] paNavALA bhIskaMdaka. ahIM [khele' ti] khela eTale kaMThano ane mukhano zleSmA, siMdhAnaka eTale nAsikAno zleSmA. [ 'maNasamie' ti] jenI mananI pravRtti saMgata ke te. ['maNagutte' tti] manane vaza rAkhanAra, ['gutte' tti] gupta che, A pada 'manogupta' vagere padonA upasaMhArarUpa che. e javAtanI vizeSatA mATe kahe ke ke pratidie'tti] gupta iMdriyavALo. ['guttabaMbhayArI' ti] brahmacaryanI guptipUrvaka je brahmacarya pALe te guptabrahmacArI kahevAya. ['cAi'tti) saMgano tyAgI-asaMga [ 'lajju ti] saMyamavALo athavA sIdhI doraDInI peThe sarala vyavahAravALo, ['dhanne' ti] dharmarUpa dhanane pAmanAra. [khaMtikhame' tti ] pote navaLo cha mATe sahanazIla che ema nathI, paNa potAmAM baLa che chatAM kSamApUrvaka duHkhone sahanAra te 'kSAMtikSama'. iMdriyonA vikAra na hobAne lIdhe jiteMdriya. pahelA je 'gupteMdriya evaM vizeSaNa Apyu hatuM teno evo artha paNa thAya ke 'iMdriyonA vikArone chUpAvanAra' mATe A 'jiteMdriya' e vizeSaNa iMdriyonA vikAranA abhAvane sUcavayA jaNAvyu che ane tethI temA vizeSa che. [ 'sohie'tti] zobhita, zodhita, ke sauhRda. zobhAvALo te zobhita, nirdoSa-vratomA doSo rahita-te zodhita ane sarva prANimA mitratAnI buddhivALo te sauhRda. ['aNiyANe'tti] koi jAtanI prArthanA nahIM karanAra-'jo mAraM tapa sAcaM hoya to hu~ cakravartI rAjA thAuM ke deva thAuM' evI buddhi vinAno, [ 'appussue ti], utAvaLo nahIM-dhIro, [ 'abahillese'tti] saMyama sivAya bIje ThekANe manovRtti nahIM rAkhanAra, ['susAmaNNarae'tti ] suMdara zramaNapaNAmAM ujamALa athavA zramaNapaNAmAM khUba ujamALa, ['daMte' tti ] krodhAdi zatruonuM damana karanAra athavA benA-rAga ane dveSanA-aMta-nAza-mATe pravRtti karanAra. [ 'iNameva' ti] A ja-pratyakSa, ['purao kArDa' ti] AgaLa karIne arthAt jema rastAne nahIM jANanAra puruSa, rastAne jANanAra puruSane AgaLa karIne cAle tema A zrIskaMdaka anagAra, bhagavaMtanA pravacanane AgaLa karIne vihare che-rahe che. . 12. 'ekArasa aMgAI ahijjai' tti iha kazcidAha-nanu anena skandakacaritAt prAgeva ekAdazAGganiSpattiravasIyate, paJcamANAntarbhUtaM ca skandakacaritamidamupalabhyate iti kathaM na virodhaH ? ucyate-zrImanmahAvIratIrthe kila nava vAcanAH, tatra ca sarvavAcanAsu skandakacaritAt pUrvakAle ye skandakacaritAbhidheyA arthAste caritAntaradvAreNa prajJApyante, skandakacaritotpattau ca sudharmasvAminA jambUnAmAnaM vazi'SyamanIkRtyAdhikRtavAcanAyAmasyAM skandakacaritamevAzritya tadarthaprarUpaNA kRtA iti na virodhaH. athavA sAtizayitvAd gaNadharANAmanAgatakAlabhAvicaritanibandhanamaduSTamiti. bhAviziSyasaMtAnApekSayA'tItakAlanirdezo'pi na duSTa iti. 'mAsiaMti mAsaparimANam , 'bhikkhupaDima ti bhikSucitamabhigrahavizeSam , etatsvarUpaM ca-"gacchA viNikkhamittA paDivajjai mAsikaM mahApaDimaM, dattegabhoyaNassa pANassa vi ega jA mAsa" ityAdi. nanvayamekAdazAGgadhArI paThitaH, pratimAzca viziSTazrutavAneva karoti, yadAha-"gacche ciya nimmAo jA puvvA dasa bhave asaMpuNNA, navamassa taIyavatthU hoi jahanno suyAhigamo" iti kathaM na virodhaH? ucyate-puruSAntaraviSayo'yaM zrutaniyamaH, tasya tu sarvavidupadezena pravRttatvAd na doSa iti. 12. tathA [ 'ekkArasa aMgAI ahijjai'tti] agyAra aMgone bhaNe che.zaM0-zrIskaMdaka pote sAdhu thayA pachI agyAra aMgone bhaNyA che mATe ema pratIta zrIskaMdakarnu adhyayana thAya che ke zrIskaMdaka pote sAdhu thayA te pahelA agyAra aMgo banelo hovAM joie arthAt jyAre zrIskaMdaka, parivrAjaka sthitimA haze tyAre agyAra ane zaMkA. aMgo banI gayAM haze. jyAre ema hoya tyAre zrIbhagavatIjI nAmanA pAMcamA aMgamA (je aMga, zrIskaMdaka sAdhu thayAM pahelAna banyuM che-je aMga banyu tyAre zrIskaMdaka, tApasanI sthitimA haze) te zrIskaMdakanuM sAdhu tarIkenuM jIvana kema hoi zake ? kAraNa ke je graMthamA jenuM jIvana hoya te puruSa te graMthanI pahelA hayAta hovo joie, A jIvana saMbaMdhe ema nathI mATe kAi virodha kema na hoya ? samA0-zrImahAvIra bhagavaMtanA tIrthamAM nava vAcanA thaelI che samAdhAna, ane te dareka vAcanAomA skaMdakanI pahelAM thaelI, skaMdakacaritranA jevI aneka binAo Ave che, te badhI binAo (jyAM sudhI kaMdakanI vidyamAnatA nathI tyAM sudhI) vIjA koinA caritradvArA jaNAvAya che ane jyAre zrIskaMdaka utpanna thayA tyAre te skaMdakanA jevI binAne zrIsudharmAsvAmIe potAnA jaMbU nAmanA ziSyane uddezIne A cAlu vAcanAmAM zrIskaMdakanA caritrano AdhAra laine kahI che mATe virodha jevU kAi nathI. athavA gaNadharo atizayayukta jJAnavALA hoya che mATe bhaviSyatkALanI bInA kahevAmAM teone harakata nathI ane je ahIM 'bhUtakALa' no nirdeza karyo che te thanArA ziSyasamUhune apekSIne karo che mATe te paNa nirdoSa che. [ 'mAsiaMti ] eka mahinA jeTalI-eka mahinA sudhI [ 'bhikkhupaDimaM' ] bhikSune ( sAdhune) bhikSupratimA. 1. 'dhUmAMgAra' e. AhArasaMbaMdhI doSa che. te vivecana A che: "rAga-dosehi dhUmaiMgAla" tathA "rAga-dveSAbhyAM premA'premAbhyAm "prApta thaela AhArane premapUrvaka ke dveSapUrvaka khAvo te 'dhUmAgAra' doSa. thAhAraviSayAbhyoxxx cAritrendhanasya dhUmAyamAnatAkaraNam, anArakaraNaM kAraNa ke tevI rIte AhAra levAthI cAritrarUpa iMdhaNAne dhUma lAge che ca"iti-zrIpaJcAzake trayodazamapazcAzake 49 gAthAyAm:-anu0 athavA te baLIne aMgArArUpa thai jAya cha mATe 'dhUmAMgAra dopa' kahevAya che:-zrIpaMcAzakanuM teramuM paMcAzaka, gAthA 49:-anu. 1.pra chAyAH-gacchAd viniSkamya pratipadyate mAsikI mahApratimAm, dattyekabhojanasya pAnasyA'pi ekA yAvad mAsam, 2. gacche eva nirmAto yAvat pUrvANi daza bhaved AsapUrNAni, navamasya tRtIyavastu bhavati jaghanyaH zrutAdhigamaH-anu. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka / yogya eka jAtano abhigraha-tapa-tene, e bhikSupratimAnuM svarUpa A rIte cha:-"gacchathI-sAdhunA-samudAyathI-nIkaLIne-jUdA rahIne eka mahinA 1. sAdhuonI pratimA viSe saMkSipta samajUtI A che: pratimAyaMtra. pratimAH samayaH vizeSa vidhiH 1 lI.. eka mAsa. anna ane pANInI eka datti levI. 2 jI. be mAsa. anna ane pANInI be datti levI. RNa mAsa.. ___, traNa , 4thI. cAra mAsa. pAMca mAsa. , pAMca , 6hI. cha mAsa. 7 mI. sAta mAsa. " sAta , 8 mI. | pANI pIdhA vinA ekAMtara upavAsa karavA. pAraNe AMbila.gAmanI bahAra sAta rAtrI divasa. | rahe, cattA ke paDakhe sUvu ane ubhaDaka besIne je Ave te sahavaM. tathA ubhaDaka raheg ane vAMkA lAkaDAnI peThe suSu vagere. 1.mI. tathA godohAsana ane vIrAsana. saMkocAine besa. 11 mI. eka ahorAtra. | pANI vinAno cha?-be upavAsa. gAmanI bahAra hAthane laMbAvIne rahe_. 12 mI. eka rAtrI. aTThama-traNa upavAsa. nadI vagerene kAMThe bhekhaDa upara rahevaM, AMkho na paTapaTAvavI. sAdhunI bAra pratimA viSa savistara vivecana zrIharibhadrasUrikRta zrIpaMcAzaka nAmanA graMthamA aDhAramA paMcAzakamA pahelethI vIza gAthA sudhI ApayaM che. mATe bistararuci jijJAsuoe te ThekANethI bAra pratimA viSernu vivecana jovuH-anu. 2. A gAthA zrIharibhadrasUriviracita zrIpaMcAzaka nAmanA graMthamA aDhAramA paMcAzakamAM sAtamI che. tyA te gAthAnI TIkAmAM je vivecana cheteno * sAra A che: gacchAt sAdhusamUhAd viniSkramya taM vimucya ityarthaH. tatra yadi A- sAdhunA ToLAthI vahAra nIkaLIne pratimAvahanAdi karavAnuM che. jo cAryAdirasau tadA alpakAlikaM sAdhvantare khapadanikSepaM kRtvA zubheSu dravyA- pratimAne vahanAra koi AcArya hoya, to teNe potAne sthAne koI kAmacadiSu zaratkAle sakalasAdhvAmantraNapUrvakaM [ uktaM caH-"khAmei tao saMgha lAu sAdhune nimavo ane pachI sArA dravyAdinA yoge zaratkAlamA badhA sabAlabAI jahociyaM evaM, arthataM saMviggo puna viruddha viseseNaM. ja kici sAdhune AmaMtrIne ne kArya karavU. kaDuM che ke, "te pratimAne vahanAra puruSa, pamAeNaM na sahabhe vaTTiyaM mae purdiba, taM bhe khAme mi ahaM nissallo nikasA- bALa ane yuddho sahita AkhA saMdhane yathocita rIte khamAve che ane potAnA o" ti. ] pratipadyate'bhyupagacchati, mAsikI mAsapramANAm , mahApratimA virodhione to vizeSatAvaDe khamAve che. te saMvina purupa kahe che ke, je gurukapratijJAm, tatra ca dattiravicchinnadAnarUpA, ekA ekaiva, bhojanasya kAi mArA pramAdathI tamArI sAthe pahelA sArI rIte na vAyu hoya te annasyA'jJAtoJcharUpasya uttaraiSaNApaJcakA'nyataropAttasya alepakAriNaH kRpa mATe hu~ nikhAlasa rIte ane kaSAya rahita thaine tamane khamA hu~." ema NAdibhijikSitasya ekakhAmisatkasyaiva agurviNI-vAlabatsApIyamAnastanAbhidAyamAnasya ela (la) kAviSkambhaNataH, tathA pAnasyA'pi pAnakA''hA- kahIne te pUrvokta AkarA tapane svIkAre che ane nirdoSa AhArapUrvaka rasya ca ekaiva tena prADA mAsamekaM yAvad iti. rahe che. tathA te anna ane pANInI eka eka dRtti le che. - Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 257 zrI mahApatimAne-moTI pratimAne-eka jAtanA tapane-svIkAre che arthAt eka mahinA sudhI anna ane pANInI eka dattI kare che. dattinaM svarUpa datti. A tti zabdano artha dAna-devU' thAya che. denAra jyAre anna ke pANIne deto hoya tyAre devAtA anna ke pANInI jyA sudhI eka dhAra hoya ane te eka dhAramA Ave teTaluja levu tathA dhAra tuTI gayA pachI jarA paNa na levU te 'datti' kahevAya che." ityAdi. zaM0-zrIskaMdaka anagAra kA.' ayAra aMgone bhaNyA cha ema AgaLa jaNAvyuM che. to te, pratimAne kevI rIte karI zake kAraNa ke je vizeSa prakAre zrutajJAnanA abhyAsI hoya teo ja pratimAne karI zake che. kakhu cha ke-'jeNe gacchagAM (sAdhunA samudAyamAM) ja rahIne pratimA karavA mATe (duHkha vagere sahavAno) sAro abhyAsa koM hoya, tathA jene kAika ochA dazapUrva sudhInuM jJAna hoya ane ochAmA ochu to navamA pUrvanI tRtIya vastu sudhI to jJAna hovU ja joie. sojate pratimAne karI zake che" have jyAre zAstramA kahyA pramANe pUrvokta prakArano puruSa ja pratimA karI zake che, to zrIskaMdaka te pratimAne kevI rIte karI zake, kAraNa ke teone koipaNa pUrva- jJAna hA ja nahIM. mATe teonI pratimA karavAnI bInA virodhavALI kema na hoya ! samA0-'amuka samAdhAna. pUrva sudhInA abhyAsavALo puruSa ja pratimAne karI zake' evo niyama bIjA puruSone mATe che, paNa zrIskaMdakane te niyama lAgu paDato nathI. kAraNa ke sarvajJa bhagavaMta zrImahAvIranA upadezathI zrIskaMdake pratimA karavAnI pravRtti karI hatI mATe koi jAtano doSa nathI. 13. 'ahAsattaM ti sAmAnyasUtrA'natikrameNa, 'ahAkappaM' ti pratimAkalpA'natikrameNa, tatkalpavastvanatikrameNa vA, 'ahAmaggaM ti jJAnAdimokSamArgAnatikrameNa vA, kSAyopazamikabhAvA'natikrameNa vA, 'ahAtacaM ti yathAtattvam-tattvA'natikramaNa-'mAsikI bhikSapratimA' iti zabdArthAnatilacanenetyarthaH. 'ahAsamma ti yathAsAmyam-samabhAvA'natikrameNa, 'kAeNaM' ti na manorathamAtreNa, . 'phAseI' ti ucitakAle vidhinA grahaNAt , 'pAlei' tti asakRdupayogena pratijAgaraNAt, "sohei' tti zobhayati pAraNakadine gurvAdidattazeSabhojanakaraNAt, zodhayati vA'ticArapaGkakSAlanAt, 'tIrei' tti pUrNe'pi tadavadhau stokakAlAvasthAnAt , 'pUrei'tti pUrNe'pi tadavadhau tatkRtyaparimANapUraNAt, 'kiTei' tti kIrtayati pAraNakadine idaM ca idaM caitasyAH kRtyam , tacca mayA kRtamityevaM kIrtanAt , 'aNupAlei' tti tatsamAptau ca tadanumodanAt, kimuktaM bhavati ityAha-AjJayA ArAdhayati iti. evametAH sapta saptamAsAntAH. tato'STamI-prathamA saptarAtriMdivA saptAhorAtramAnA, evaM navamI, dazamI ceti, etAstisro'pi caturthabhaktenA'pAnakeneti, uttAnakAdisthAnakRtastu vizeSaH. 'rAiMdiya' tti rAtriMdivA ekAdazI ahorAtraparimANA, iyaM ca SaSThabhaktena. 'egarAi ti ekarAtrikI, iyaM cASTamena bhavatIti. 13. ['ahAsutta'ti] sAmAnya sUtramA kahyA pramANe, ['ahAkappaMti] pratimAnA kalpamA kahyA pramANe athavA kalpanI vastuo jema che tema, pratimA nirvahana. ['ahAmaggaM ti] jJAnAdirUpa mokSanA mArganI maryAdApUrvaka athavA kSAyopazamika bhAva pramANe, ['ahAtacaM ti] tattva pramANe arthAt 'mAsikI bhikSupratimA' e zabdanA artha pramANe, ['ahAsammati sama bhAvapUrvaka, [ 'kAraNaM ti] mAtra manoratha karavAthI ja nahIM, paNa zarIradvArA pravRtti karavAthI, [ 'phAsei'tti] ucita samaye vidhipUrvaka grahaNa karavAthI, ['pAlei'tti] vAraMvAra upayogapUrvaka sAvadhAnatA rAkhavAthI pALe che, ['sohei'tti] pAraNAne divase guruvagerethI apAela zeSa bhojana karavAthI vratane zobhAve che, athavA vratamAM dUSaNarUpa kacaro na AvavAthI vratane zodhe che, ['tIrei'tti] tenI maryAdA pUrI thayA pachI paNa thoDo kALa rahe che, ['pUrei'tti] tenI maryAdA pUrI thayA pachI paNa te saMbaMdhI kAryoMrnu parimANa pUru kare che, [ 'kiTTei'tti] pAraNAne divase 'vrata saMbaMdhI A A kArya che ane te meM karyu che' e pramANe kIrtana kare che, [' aNupAlei'tti ] vrata pUruM thayA pachI tenI anumodanA (prazaMsA ) 1. bhA gAthA zrIharibhadrasUriviracita zrIpaMcAzaka nAmanA graMthamA aDhAramA paMcAzakamA pAMcamI che. tyAM te gAthAnI TokAmA je vivecana che teno sAra A che:gaccha eva sAdhusamudAyamadhya eva tiSThan , nirmAtaH pratimAkalpaparikarmaNi je sAdhunI evI bhAvanA hoya ke, pote 'bhikSupratimA'ne bahavA icche AhArAdiviSaye pariniSThitaH, Aha caH-"paDimAkappiatullo gacche cia che. to teNe sAdhunA ToLAmA ja rahIne 'bhikSupratimA' saMbaMdhI AcAro kuNai duvihaparikamma, AhAro-vahimAisu taheva paDivajae kappaM." pALavAnI Teva rAkhavI joie-bhikSupratimA tapa karatI vakhate je jAtano AhArAdipratikarma darzayiSyate. parikarmaparimANaM caivam:-AsAmAdyAsu nIrasa AhAra levAto hoya yA jevI jAtarnu dhyAna ane vicaraNa thatuM saptasu yA yAvatparimANA tasyAstatpramANameva pratikarma. tathA varSAsu naitAH hoya te badhuM "bhikSupratimA' ne svIkAryA pahelA potAnI jAta upara pratipadyate, na ca pratikarma karoti. tathA Adyadvayamekatrava varSe. tRtIya- ajamAvaq joie, jethI te tapano svIkAra karyA pachI barAbara sAvadhAnIthI catuthyauM caikaikasmin varSe. anyAsAM tu timRNAmanyatra varSe pratikarma, anyatra tenuM nirvahana thAya. A ja prakAranI hakIkata bIjA graMthomAM paNa kahI gha pratipattiH. tadevaM navabhiH AdyAH sapta samApyante iti. atha tasya che. 'je bhikSu pratimA jeTalA kALa sudhI nirvahavAnI hoya teTalA kALa sudhI kiyAn zrutAdhigamaH bhavati / ityAha-yAvat pUrvANiM, 'daza' iti pratItam- teno abhyAsa karavo joie' e niyama zaruAtanI sAta bhikSupratimAone asaMpUrNAni kiMcid UnAni, saMpUrNadazapUrvadharo hi amoghavacanatvAd dharma- lAgu paDe che. comAsAnI mosamamA te bhikSupratimAo levAtI nathI, tema dezanayA bhavyopakAritvena tIrthavRddhikAritvAt pratimAdikalpaM na pratipadyate. teno abhyAsa paNa thato nadhI. sAta pratimA pachI nI pelI ane bIjI pratimA bhavet syAt , zrutAdhigama iti yogaH, utkRSTazcAyam , jaghanyasya vakSyamANa- (banne)no sAthe eka varSamA abhyAsa thai zake che ane te pachInI trIjI svAta: atha jaghanyameva AhaH-navamasya pUrvasya pratyAkhyAnanAmadheyasya tRtIya- pratimAnA abhyAsa mATe eka varSanI jarUra che tathA cothI pratimA mATe paNa vastu AcArAkhyaM tadbhAgavizeSam, 'yAvat' iti vartate. bhavati syAt, ema che. vIjI RNa pratimAono abhyAsa jUde varSe thAya che tathA teno jaghanyaH alpIyAn , zrutAdhigamaH zrutajJAnam-sUtrato'rthatazca. etacchutavi- aMgIkAra paNa jUde varSe thAya che-eka ja varSamA sAthe teno abhyAsa ane kalo hi niratizayajJAnatvAt kAlAdi na jAnAti iti. (pR-279, aMgIkAra thai zakato nathI. to e pramANe zaruAtanI sAta pratimAo nava zrImabhayadevasUribhagavatIvivaraNapraNetA.):-anu. varSovaDhe samApta thAya che. have je sAdhu pratimAne lai tenuM nirvahana karavA icche cha teno zAstrAbhyAsa kevA prakArano-keTalo hovo joie, te viSe jaNAve che-vadhAremAM vadhAre to teno zAstrAbhyAsa lagabhaga dasa pUrva jeTalo (dasamuM pUrva pUraM nahIM) hovo joie ane jochAmA ocho teno zAstrAbhyAsa navamA pUrvanI trIjI vastu sudhI hovo joie. je muni pUrepUrAM dase pUrva jANato hoya te 'bhikSupratimA' vagere AkarA tapane svIkArato nadhI. kAraNa ke teTalA abhyAsI muninI vANI amogha hoya che ane tema che mATe te, tIrthajinazAsana-nI vRddhi karavApUrvaka lokakalyANamA siddhahasta-siddhavAk-hoya che. arthAt e muni potAnI zaktino upayoga lokakalyANamA ja kare che. (pR-279, bhagavatI vivaraNapraNetA zrIabhaya devasUri.):-anu. 33 bha0 sU0 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dareka pratimAno samaya. Asana meda. guNarasa saMvatsara tapa ma tenuM svarUpa. zk utkuDakAsana vIrAsana, 258 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.dezaka 1. kare che bane khANe arthAt atane AzApUrvaka Ave che. e pramANe e sAta pratimA sAta mAsa supI pAle he pahelI pratimA eka mAsa mImI pratimA mAsa ane e pramANe sAtamI pratimA sAta mAsa sudhI cAle che. tyAra pachI AThamI pratimA Ave che te 'prathamA ' kahevAya che. tenuM parimANa sAta rAtrI divasanuM che. ane navamI tathA dazamI pratimA paga eja prakAranI hai tathA eNe (AThamI, navamI, dazamI) pratimAmAM codhidvAro ( pANi pIdhA vinAno) upavAsa karo joie. yahI eka pratimAnAM uttAnaka' vagere sthAnayI vizeSatA he e zNe pratimAyAM besavAnAM AsanoM jUrdA jUdAM che mATe vizeSatA che. [ 'rAIdiya 'tti ] agyAramI pratimA ahorAtra sudhI cAle che ane temAM chaTTa (be upavAsa) karavAno che. [' egarAiaM 'ti] bAramI pratimA eka rAtrI sudhI cAle che ane temAM aTThama ( traNa upavAsa ) karavAno che. 14. 'guNaravaNasaMcaccharaM' ti guNAnAM nirjarAvizeSANAm, racanaM saMvatsareNa satribhAga varSeNa yasmiMstapasi tad guNaracanaM saMvatsaram guNA eva vA sanAni yatra sa tathA guNaratnaH, guNaratnaH saMvatsaro yatra tad guNaratnasaMvatsaraM tapaH iha ca trayodaza mAsAH saptadazadinAdhikAH tapaHkAlaH, trisaptatizca dinAni pAraNakakAla iti evaM cAyam - "painarasa vIsa cauvvIsa ceva cauvvIsa panavIsA ya, cauva upasA canIsAya. tIsA tetIsA vi caDapIsa chabbIsa advayIsA va tIsA battIsA vi ya solasamAsesa tayadivasA pecarasa dasaTTa cha paMca caura paMcasu ya tiNNi tiNNi tti, paMcasu do do ya tahA solasamAsesu pAraNagA." iha ca yatra mAse aSTamAditapaso va dinAni na pUryante tAvanti ametanamAsAd AkRSya pUraNIyAni, adhikAni ca apretanamAse kSetavyAni 'carapaMcaurameNa' ti caturtha bhaktaM yAvad bhaktaM tyajyate yatra taccaturtham, iyaM copavAsasya saMjJA. evam, SaSThAdikamupavAsadvayAderiti 'aNikkhi teNaM' ti avizrAntena, 'diva' ti divA divase ityarthaH, 'ThAkura'ti sthAnamAsanam, utkuTukamAdhAre putA'ganarUpaM yasyAsau sthAnokudukaH, 'vIrAsaNeNa' ti siMhAsanopaviSTasya bhUnyastapAdasya apanItasiMhAsanasyeva yadavasthAnam, sadvIrAsanaM tena, 'apAuDeNa ya' ci prAvaraNAbhAvena ca. 14. ['guNarayaNaivaccharaM' ti] jeM tapa karavAmAM Ave tyAre soLa mahinA sudhI eka jAtanI nirjarArUpa guNonI racanA ( utpatti ) thAya te tapa 'gugarayagavacchara' vadevAya athavA je tapana, guNarUpa ratano Asu varSa bItAyAva che te tapa 'guNaravaNasaMcacchara' kahevAya. A rUpamA tera mAsa ane sattara divasa sudhI tapa karavAnuM che ane totera divasa pAraNAno vakhata che. te A pramANe :- "prathama paTelA mAsamAM pacara divasa, mInA mAsamA bIsa divasa, pInA mAsamAM covIsa divasa, covA mAkhamAM covIza divasa, pAMcamA mAsAM pacIsa divasa, ghaTTA mAsamA codI divasa, sAtamA mArAma ekavIsa divasa, AThamA mAsamAM covIsa divasa navamA mArAma sAvIsa divasa, dazamA mAsama pIza divasa, agyAramA mAsamAM tetrIza divasa, bAramA mAsamAM covIza divasa, teramA mAsamAM chavvIza divasa, caudamA mAsamAM ayAvIza divasa, paramA mAsamA zrIza divasa ane soLamA mAsamAM batrIza divasa tapa karavAnA che. tathA prathama mAsamAM pannara divasa, bIjA mAsamAM daza divasa, trIjA mAsamAM ATha divasa, cothA mAsamA cha divasa, pAMcamA mAsamAM pAMca divasa, chaTThA mAsamAM cAra divasa, sAtamA mAsamAM traNa divasa, AThamA mAsamAM traNa divasa, nacamA mArAmaNa divasa, dazamA mAsAM traNa divasa, amvAramA mAsamAM paNa divasa tathA bAramA, teramA, caudamA, paramA ane socamA mAsamAM paNa me ve divasa pAraNAnA he zaM0-AgaLa je tapanA divasa gaNAcyA ke temAM ema ema kache ke koI mAsamA maMtrI divasa tapa karavo, to ekathana kevI rIte saMgata bAda, kAraNa ke mAsanA divaso to pIca jaddoSa samA0je mAsama aTTama vagere tapanA neTalA divaso pUrA na tA hoya-sUTatA hotA divaso Agar3hanA mAsadhI cIne pUrA karavA arthAt je mAsama bIca divasa tapa karavAnuM ka hoya, to te mAsanI pAsenA mAsanA me divaso uparanA mAsamAM khecI ThevA ane ne mAsamAM tapa karatAM badhAre divaso hoya te divaso tenI pachInA mAsamAM meLavI devA arthAt koi mAsamAM ekavIrA divasa tapa karavAnuM kathuM hoya to te mAsanuM tapa pUruM thayA pachI nava divaso vadhe che mATe te nava divaso te mAsa pachInA mAsamAM meLavI devA. ['cautthaMca uttheNaM'ti ] cauttha eTale caturtha - upavAsa. 'caturtha' zabdano zabdArtha A cheH - je vratamAM cothA TaMka sudhI jamAya nahIM te vrata 'caturthabhakta' kahevAya arthAt sAdhAraNa rIte eka divasanA ne TaMka gaNAya che ane e ja prakAre traNa divasonA maLIne cha TaMka thAya che. to Ane eka TaMka khAda, bIje divase banne TaMka na khAi ane codhuM TaMka Ave tyAM suSI paNa ma jamavuM te caturthamakta' kavAya. ena. pramANe 'cha' pa me upavAsa tathA 'aTu' ra Na upavAsanI saMjJA ne matamAM ur3A TaMka sudhI jamAya nahIM te 'cha' ane je atama AThamA Teka sudhI jamAva nahIM. te 'ama' e pramANe sarvatra jApa [ 'abhinaM' ti] niraMtara visAmo sIdhA vinA-roja ['diya' ti] divase, ['ThAkura' ci] sthAna eTale Asana ane utkuTuka eTale ubhaDaka arthAt je ubhaDaka bese, kiMtu nitaMbanA bhAgane jamIna sAdhe na aDakavA de te 'utkuTuka AsanavALo ' 'sthAnokuTuka' kahevAya. [ 'vIrAsaNeNaM' ti ] vIrAsanavaDe, vIrAsananuM svarUpa A che:-jema, koi eka manuSya siMhAsana upara beThela hoya ane teNe tenA paga, nIce mUkelA hoya, e bakhate te siMhAsana lai lIdhA pachI pelA beThela manuSyanuM je Asana - besavAnI rIta - te 'vIrAsana' kahevAya. [ 'avAuDeNa ya' tti ] kAMi oDhyA ke paheryA sivAya. 1. pra0 chAH paJcadaza viMzatiH caturviMzatireva caturviMzatiH paJcaviMzatizva caturviMzatiH ekaviMzatiH caturviMzatiH saptaviMzatizva triMzat trayastriMzad pitutiH zivirazAzatiSa, viSad dvAtriMzad api na SoDazamAneSu tapodivasA 1 pada dazA aTI pada pakSa paravAra patha trayastraya iti paJcasu dvau dvau ca tathA poDazamAseSu pAraNakAniH anu0 3. zrIpravacanAdAra nAmanAma' nAmanA upasaMbaMdhI nIce pramANe hakIkata : ec guNarayamaccharamya solasa mAtA iti savacaraNe, evaMtayayAsA 'guNaratna saMvatsara' nAmanuM tapa karatAM soLa mahinA lAge che. te tapamA paDhame mAsammi kAyavvA. ThAyavvaM ukkaDaAsaNeNa divase, nisAi puNa nicaM pahele mahine ekAMtara upavAsa karavA paDe che. ane divase, gAyane dohatA mIrArAnie tA ho yA AmAlA sarAda DIemabApeThe uraka Asane rahe pave che tathA rAtrI kAMdapaNa ovA jA solasame solasa upavAsA huMti mAsammi ke paheryA sivAya vIrAsane besI dhyAna dhyAvuM paDe che. e pramANe pahelo mAsa bItAvavo paDhe che. bIje mAse babe upavAsa karI pAraNuM ane e rIThe yAvat-soLame mAse soLa soLa upavAsa karIne pAra kara arthAt dara mahine eka eka upavAsa padhArIne pAra kara" (zrIpravacanasArodAra dvAra- 201 gAvA-580-581-582.) 0-0 2 " : Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.dezaka 1. bhagapatsudharmasvAmipraNIta bhagapatItUna. 259 " - " , , 15. 'orAleNaM' ityAdi. orAlena AzaMsArahitatayA pradhAnena. pradhAnaM cAlpamapi syAt, ityata Aha-vipulena vistIrNena bahudinatvAt. vipulaM gurubhirananujJAtamapi syAt, aprayatnakRtaM vA syAt, ata Aha- 'payatteNaM' ti pradattena anujJAtena gurubhiH, prayatnena vA prayatnavatA pramAdarahisenetyarthaH evaMvidhamapi sAmAnyataH pratipannaM syAt ityAha-pragRhItena bahumAnaprakarSAd Azritena tathA, kalyANena nIrogatAkAraNena, zivena zivahetunA dhanyena dharmadhanasAdhunA, maGgalyena duritopazamanasAdhunA, sanIkeNa samyapAlanAt sazobhena, udameNa unnataparyavasAnena- uttarottaraM vRddhi - matoM ityarthaH, udAttena unnatabhAvapatA, 'uttameNa' ti UrdhvaM tamasaH ajJAnAt yat tattathA tena jJAnayuktenetyarthaH, uttamapuruSA''se visatyAd yA uttamena, udAreNa audAryamatA niHspRhatvAtirekAt mahAnubhAgena mahAprabhAveNa 'suke'tti zuSko nIrasazarIratvAt, 'luphle'ti yumukSAvazena rUkSIbhUtatvakatvAt, asthIni carmAvanaddhAni yasya so'sthicarmAvanaddhaH, kiTikiTikA nirmAsAsthisaMbandhI upavezanAdikriyAsamutthaH zabdavizeSaH tAM bhUtaH prApto yaH sa phiTikiTikAbhUtaH kRzo durbalaH, dhamanIsaMtato nADIvyataH mAMsaveNa dRzyamAnanADIkanyAt, 'bIjI' ti anusvArasyAgamikatvAd jIvajIvena jIvabalena gacchati, na zarIrabalenetyarthaH. 'bhAsaM bhAsittA' ityAdau kAlatrayanirdeza:. 'gilAyAtta' glAyati glAno bhavati. 'se jahA NAma e'tti 'se'tti athArthaH, 'yathA' iti dRSTAntArthaH, 'nAma' iti saMbhAvanAyAm, 'e' iti vAkyAlaMkAre, 'kaTTasagaDia'tti kASThabhRtAH zakaTikAH kASThazaphaTikAH, 'pacasagaDija' ti palAzAdipatrabhRtA gar3I, 'pattatilamaMDagasagaDija' ti patrayuktavidyAnAm bhANDaphAna mRNmayabhAjanAnAM bhRtA gaGgItyarthaH, 'tilasaMgasagaDiya'tti kvacit pAThaH pratItArthakSa. 'eraMDaTsagaDiati eraNDakASThamayI eraNDakASThabhUtA yA zakaTikAH, eraNDakASThagrahaNaM ca teSAmasAratvena tacchakaTikAyAH zuSkAyAH savyAH atizayena gamanAdau sazabdatvaM syAditi aGgArazakaTikA aGgArabhRtA ganI, 'unhe dinA, sukA samANI' iti vizeSaNadvayaM kASThAdInAmArdrANAmeva saMbhavatIti yathAsaMbhavamAyojyamiti hutAzana iva bhasmarAzipraticchannaH 'taveNaM teeNaM' ti tapolakSaNena tejasA. ayamabhiprAyaH- yathA bhasmacchanno'gnirbahirvRtyA tejorahitaH, antarvRttyA tu jvalati,evaM skandako'pi apacitamAMsa - zoNitatvAd bahirnistejAH, antastu zubhadhyAnatapasA jvalatIti. uktamevArthamAhaH - 'tava - tea -' ityAdi. , ', 15. [ 'orAleNaM' ityAdi. ] udAra eTale pradhAna koi paNa jAtanI AzA vinAnuM tevaDe, koi pradhAna padArtha evo hoya ke je pradhAna hoya ane tapAsA. anya paNa hoya, mATe kar3e che ke, vipula-dhamA divasa sudhI pahoMce tetuM honAcI vistIrNa vizAla tevaDhe, koi vipula evaM paga hova ke nemAM gurunI anumati na hoya athavA jene zaru karavAmAM kAMi prayatnanI jarUra na hoya, mATe kahe che ke, [ 'payatteNaM' ti] gurue dIghela - gurudvArA anumati meLavIne Apare athavA prasAdane choDIne prayatnapUrvaka karela tevaDhe ekA prakAra paNa sAdhAraNapaNe svIkAreluM hoya, mATe kahe che ke, pragRhItapaNA mAnnapUrvaka Azare tevaDhe tathA nirogiNAnA kAraNabhUta tevaDhe, kalyANanA hetubhUta tevaDhe, dharmarUpa dhanamAM sAdhubhUta-tevaDe, pApane zamAyayAmAM nimittabhUta tevaye. , sArI rIte pALelaM che mATe zobhAvAluM - tevaDe, jenuM chevaTa sAruM che tevaDe, uttarottara vadhArAvALu tevaDe, unnatabhAvavALu - tevaDe, [ 'uttameNaM' ti ] ajJAna rahita-tevaDe, arthAt jJAnavALA tapavaDe, athavA uttama puruSoe - sevelaM che mATe uttama - tevaDe, te tapamAM niHsvArthapaNAno bhAga vadhAre hovAthI te udAra che tevaDhe mahAprabhAvabALA te tapapaDe zrIkaMdaka anagAra [ 'sujhe' si] zuSka thayA arthAt zarIramAMthI rasa kasa jato rahevAcI sukAi gayA, [ 'lukle' si] bhUsanA prabhASe sukhA rakhA vaha gayA, cAmaDIcI DhaMkAla hATakAcALA gayA, je manuSyanA zarIramAM mAMsa na hoya, paNa mApa chATakA~ hoya, ane jyAre te mAtra hADakAnA kholAbATa manuSya mese, uThe ke gati bagere koi paNa kriyA kare vAre teno avAja yAya che ane te avAjane 'kiTikiTikA' kahe che arthAt khaTuM khaT ke kaT kaT. jyAre zrIskaMdaka anagAra hAle cAle che tyAre paNa pUrvokta prakArano zabda - avAja - thAya che mATe teone 'kiTikiTikAbhUta' kathA. vaLI teo pAtaLA thayA, tejonI AkRti (zarIra) mAMsarahita hovAcI temAM pAre tarapha gADIoja jaNAya che--mATe nADIvyApta thai gayA, [ ''jIvaMjIveNaM' ti ] zarIranA baLe nahIM, paNa jIvanA baLe cAle che, [ 'bhAsaM bhAsittA' ] e badhAmAM traNe kALa sUcavyA che. [ 'gilAyatti' ] glAni pAme che. [' se ' jahA~ naoNma aiM' tti ] [ 'kaTThasagaDia ' tti ] lAkaDAthI bharelI sagaDIo, [ 'pattasagaDia ' tti ] khAkharA vagere zAvanA pAMDAothI bharelI sagaDIo-nAnI gADIo, [ 'pattatila-maMDagasagaDima' ci] pAMDAvALA salanA zAdapAzrI talasarAocI mane mAdInA bANothI bharelI sagaDIo, [ 'tilasaMgasagaDija' si ] e pramANeno pATha bInA ko pustakamAM che ane teno artha spaSTa che talanA sAMThAjI - talasarAothI - bharelI sagaDIo.' [ 'eraMDakaTThasagaDia ' tti ] eraDAnA lAkaDAthI banelI tene sUkavIne sagaDImAM bharI jyAre sagaDI calAvavAmAM Ave tyAre teno avAja ghaNo thAya TikA eTale aMgArAcI marelI sagar3I, [ unhe dikhA, sukhA samANI' ] sItAM lAkaDAMbhone vizeSaNo- 'taDake mUkelI ane sUkavelI' jyAM lIlAM lAkaDAMno saMbhava hoya tyAM ja lagADavAM. rAkhamAM bhArela abhinI peTha te skaMdaka anagAra [ 'taveNaM zrIskaMdakanuM aMtara. pUrNa' ti ] taparUpa tejapate dedIpyamAna chema rAkhamAM bhArelo ani bahArabhI teja vinAno ane aMdarathI to baLato va doSa che, tema zrIskaMdaka zarIra mAMsa ane lohI vinAnuM thai gayuM che mATe te bahArathI nisteja lAge che ane aMdarathI to pavitra tapavaDe jAjvalyamAna che. kahelI ja vAtane (pharIbI) kahe che ke, [ 'rAma-' ityAdi ] ke bharelI sagaDIo, eraDAnAM lAkaDAM polAM hoya che mAr3he che mATe ahIM eraDAnAM lAkaDAM grahaNa karyo che. aMgArazakatapAnavAnI bane suruvavAnI jarUra rahe ke mATe Ane 16. 'pumbarAvarakAlasamasi' ti pUrvarAtrazca rAtreH pUrvI bhAgaH, aparAdha apakRSTA rAtriH pazcimastadvAga iyarthaH, lakSaNo yaH kAlasamaya:- kAlAmakaH samayaH sa tathA tatra, athavA 'pUrvarAtrApararAtrakA samaye' isatra rephaDhoparAt 'cummaracAcarakAlasamasi' ti syAt. dharmajAgarikAM jAnataH kurvata ityarthaH ' asthitA meM' ci tadevamapi asti tAvat mama utthAnAdi-na sarvathA kSINamiti bhAvaH 'taM jAva tA me asthi' ti tat tasmAt yAvat 'tA' iti bhASAmAtre, me mama asti; 'jAva' tti yAvacca 'suhatthi' tti zubhArthI bhavyAn prati, suhastI vA puruSavaragandhahastI, etacca bhagavatsAkSiko'nazanavidhirmahAphalo bhavatItyabhiprAyeNa, bhagavannirvANe zokaduHkhabhAjanaM mA bhUvamaham, iniprAyeNa vA cintitamaneneti 'kala' ityAdi 'ka' ti dhaH, prAduH prAkAzye, tataH prakAzaprabhAtAyAM rajanyAm phulopaTakamakomaTo 1. ahIM 'anusvAra' RSivacanathI thayo che. 2. A zabdano 'atha' artha che. 3. A zabda darzatasUcaka che. 4. 'nAma' A zabda saMbhAvanAdarzaka che. 5. A zabda, vAkyamAM alaMkArarUpa cheH zrIabhaya0 zArIrika kSINatA. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha-~ zataka 2.-uddezaka. nmIlite, phulaM vikasitam , tacca tadutpalaM ca phullotpalam , tacca kamalazca hariNavizeSaH-phullotpala-kamalau, tayoH komalamakaThoram , unmIlitaM dalAnAm ,nayanayozca unmIlanaM yasmiMstathA tasmin atheti rajanIvibhAtAnantaram ,pANDure prabhAte raktAzokaprakAzena kiMzukasya,zukamukhasya,gujArdhasya carAgeNa sadRzo yaH sa tathA tasmin , tathA, kamalAkarAH hRdAdayasteSu khaNDAni nalinIkhaNDAni, teSAM bodhako yaH sa kamalAkarakhaNDabodhakaH, tasmin utthite'bhyudgate, kasmin ! ityAha-'sUre' punaH kiMbhUte ? ityAhaH-'sahassarassimmi' ityAdi.'kaDAIhiMti, iha padaikadezAt padasamudAyo dRzyastataH kRtayogyAdibhiriti syAt , tatra kRtA yogA pratyupekSaNAdivyApArAH yeSAM santi te kRtayoginaH, AdizabdAt priyadharmANaH, dRDhadharmANaH, ityAdi gRhyate iti. 'viula' tti vipulam-vipulAbhidhAnam , 'mehaghaNasaMnigAsaM' ti dhanameghasadRzam-sAndrajaladasamAnaM kAlakamityarthaH. 'devasaMnivArya'ti devAnAM sannipAtaH samAgamoramaNIyatvAd yatra sa tathA tam , 'puDhavIsilApaTTayaMti pRthivIzilArUpaH paTTakaH AsanavizeSaHpRthivIzilApaTTakaH, kASThazilA'pi zilA syAt , atastanyavacchedAya pRthivIgrahaNam, 'saMlehaNA-asaNAjhasiassa'tti saMlipyate kRzIkriyate'nayeti saMlekhanA tapaH, tasyA joSaNA sevA, tayA juSTaH sevitaH, jhUSito vA kSapito yaH sa tathA tasya, 'bhatta-pANapaDiyAikkhiassa' tti pratyAkhyAtabhakta-pAnasya, 'kAlaM'ti maraNam , 'tikadR'tti iti kRtvA-idaM viSayIkRtya, 'evaM saMpehei'tti evam-uktalakSaNameva, saMprekSate paryAlocayati saMgatAsaMgatavibhAgataH. 'uccArapAsavaNabhUmi paDilehei'tti pAdapopagamanAd ArAd uccArAdestasya kartavyatvAd uccArAdibhUmipratyupekSaNaM na nirarthakam . 'saMpaliaMkAnasanne' tti padamAsanopaviSTaH, sirasAvattaM' ti zirasA'prAptamaspRSTam , athavA zirasi Avarta:-AvRttirAvartanaM paribhramaNaM yasyAsau saptamyalopAt zirasyAvartaH-tam , 'sAvibhattAI ti pratidinaM bhojanadvayasya tyAgAt triMzatA dinaiH SaSTirbhakkAni tyaktAni bhavanti. 'aNasaNAe' tti prAkRtatvAd anazanena 'cheitta' ti chittvA parityajya, 'AloiapaDikate' ti AlocitaM gurUNAM niveditaM yadaticArajAtam , tat pratikrAntamakaraNaviSayIkRtaM yenAsAvAlocitapratikrAntaH, athavA * AlocitazcAsAvAlocanAdAnAt , pratikrAntazca mithyAduSkRtadAnAt AlocitapratikrAntaH. 'pariNivvANavattiyaM' ti parinirvANaM maraNam , tatra yaccharIrasya pariSThApanaM tadapi parinirvANameva, tadeva pratyayo heturyasya sa parinirvANapratyayaH-atastam , 'kahiM gae' tti kasyAM gato, 'kahiM uvavanne' tti ka devalokAdau ! iti. 'egaiANaM' ti ekeSAm , na tu sarveSAm , 'AukkhaeNaM' ti AyuSkakarmadalikanirjaraNena, 'bhavakkhaeNaM' ti devabhavanibandhanabhUtakarmaNAM gatyAdInAM nirjaraNena, "ThiikkhaeNaM'ti AyuSkarmaNaH sthitervedanena'aNaMtaraMti devabhavasaMbandhinam , 'carya' ti zarIram , 'caitta'tti syaktvA, athavA 'cayaM' ti cyavaM cyavanam , 'caitta' tti vyutvA kRtvA anantaraM kva gamiSyati? ityevamanantarazabdasya saMbandhaH kAryaH. ___bhagavatsudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre dvitIyazate prathama uddezake zrIabhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. zrIskaMdakano 16. [ 'puvvaratAvarattakAlasamayaMsi' ti] rAtrIno pUrva bhAga ane rAtrIno pazcima bhAga-te vakhate dharma jAgaraNa karatAM zrIskaMdakane vicAra thayo ke, ['taM atthi tA me'tti] meM AqAkaruM tapa karyu to paNa mArI uThavA, besavA vagairenI zakti taddana nAza pAmI nathI, mATe ['taM jAva to me atthi' ti] jyAM sudhI mArI zakti che ane [ 'jAva' tti ] jyAM sudhI zramaNa bhagavaMta mahAvIra ['suhatthi' tti] zubhArthI che arthAt bhavyone lAbha de che athavA uttama gaMdhahastInI peThe puruSomAM uttama tarIke jagatamA vidyamAna che tyAM sudhI tenI pAse jai anazana karUM. zrIskaMdake je pUrva pramANe vicAra karyo tenuM anazananu kAraNa. kAraNa e ke, jo anazanano vidhi bhagavaMtanI sAkSie karavAmAM Ave to tenuM moTuM phaLa thAya che athavA bhagavaMtanuM nirvANa thayA pachI mane zokajanya duHkha na thAya mATe bhagavaMta nirvANa pAme te pahelA ja huM teonI pAse jaine anazana karUM.(pUrvokta vicAranAM A be kAraNo jaNAya che.) ['kalaM' ityAdi.] kAleAvatI kAle prakAzathI rAtrI ujaLI thayA pachI, vikasela utpalanI pAMkhaDIo ane eka prakAranA haraNanI AMkho komaLatApUrvaka ughaDyA pachI, dhoDhuM prabhAta thayA pachI tathA rAtA AsopAlavanI jebo, kesuDAMnI jevo, popaTanI cAMca jevo ane caNoThInA aDadhA bhAga jevo lAla coLa tathA kamaLanA gharAomA rahelAM kamalinInAM khaMDone vikasita karanAra, hajAra kiraNavALo sUrya ugyA pachI ityAdi. ['kaDAIhiM' ti] jeo paDilehaNa-pratilekhana-vagere kriyAomA kuzaLa che, dharmapriya ane dharmamA dRr3ha che, teonI sAthe [ 'viula' tti ] vipula nAmanA parvata upara, [ 'mehaghaNasaMnigAsaM' ti ] aMdhArela meghanI jevI arthAt kALI, [ 'devasaMnivArya' ti ] jenI suMdaratAthI jyAM devo Ave che evI [ 'puMDhavIsilApaTTayaM ti] kALI zilA upara. [ 'saMlehaNA-jhUsaNAjhasiassa'tti ] jenAthI kRza thavAya te saMlekhanA arthAt eka jAtanuM tapa, te tapanI sevAthI juSTa thaela athavA te tapanI sevAthI kSapita thaela-tenA, ['bhatta-pANapaDiyAikkhiassa' ti] jeNe jamavAnuM ane pIvAnuM choDI dIdhuM che-tenA. [ 'kAlaM'ti] maraNane, [ti kaTTha' ti] ema karIne-evaM lakSya rAkhIne, [ 'evaM, saMpaheI' tti ] pUrve kayuM te saMgata che ke asaMgata che ema samAloce che. [ 'uccAra-pAsavaNabhUmi paDilehei' tti ] pAdapopagamana avasthA svIkAryA pahelAM tene laghuzaMkA vagairenI jarUra rahe che mATe te sAru jagyAna paDilehaNa karavu upayukta che-nakAmuM nathI. [ saMpaliaMkanisanne' ti] padmAsane beThela, [ 'sirovattaM' ti] mAthA sAthe nahIM aDakela athavA mAthAmAM AvartavALu-tene. [ 'saTibhattAI' ti] sATha TaMka sudhI [ 'aNasaNAe' tti] jamyA sivAya ['cheitta'tti] vItAvIne ['AloiapaDikkaMte' ti] gurue jaNAvela aticArone nahIM karanAra athavA AlocanAnA dAnathI Alocita ane mithyAduSkRta devAthI pratikrAMta te 'AlocitapratikrAMta' kahevAya. [pariNivvANavattiyaM' ti] parinirvANa eTale maraNa athavA zarIrane paraThavaq te, zrIsvakarnu paraloka jemA parinirvANa nimitta che te-tene. ['kahiM gae' tti ] kai gatimAM, [ 'kahiM uvavanne' tti] kayA devaloka vageremA utpanna thayA che / [ 'egaiANaM ti] badhAnI nahIM, paNa keTalAkanI, ['AukkhaeNaM' ti AyuSya karmanA daLiAMnI nirjarA thavAthI, [ 'bhavakkhaeNaM' ti] devabhavanA kAraNabhUta gatyAdi karmonU nirjaraNa thavAthI, ["ThiikkhaeNaM' ti] AyuSya karmanI sthitine bhogavI levAthI, [ 'aNaMtaraM' ti] devana, ['cayaMti] zarIra, ['caitta'tti ] choDIne athavA ['cayaMti] ['caitta'tti] devabhavathI cyavIne turata ja kyAM jaze ? e rIte 'anaMtara' zabdano saMbaMdha karavo. vicAra. anazana. gamana. 1. 'pUrvarAtrApararAtra' A zabdamAMthI, 'apara' zabdanA 'ra'no lopa karavAthI paNa upalo zabda bane che. 2. A zabda,bhASAnI zobhArUpa che. 3. jyAM padano eka bhAga jaNAnyo hoya tyAM te eka bhAgadhI padano samudAya paNa jANI zakAya che mATe ahIM 'kRta' padathI 'kRtayogI' pada jANavU. 4. ahIM lAkaDAnI zilA na levAya mATe 'pRthivI' zabda mUkyo che. 5. mA zabdamA sAtamI vibhakti paNa che:-zrIabhaya. gheDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin, dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tpssii| asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyora, dadyAt zrIvIradevaH sakalazivavara mArahA cAptamukhyaH // 1 // Jain Education international Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 2. samudghAta keTalA !-sAta.--vedanAsamudghAta.-kaSAyasamudghAta.-maraNasamudghAta.vaikriyasamudghAta.-taijasasamudghAta.-AhArakasamudghAta.-kevalisamudghAta. -bhAvitaAtmA managAra.-samudghAtapada (prazApanAsUtra).- . 19. pra0--kei NaM bhaMte / samugdhAyA pannattA ! 19. pra0-he bhagavan ! keTalA samudghAto kahyA che! 19. u0-gomayA / satta samugdhAyA patnattA, taM jahA:- 19. u0 hai gautama! samudghAto sAta kahyA che. te A vedaNAsamugdhAye, evaM samugghAyapadaM chAumatthiyasamugghAyavaja bhANi- pramANe:-vedanAsamudghAta vagere-(kaSAyasamudghAta, mAraNAMtikayavyaM, jApa-vemANiyANaM. kasAyasamugdhAyA, appAbahuyaM. samudghAta, vaikriyasamudghAta, taijasasamudghAta, AhArakasamudghAta ane kevalisamudghAta.) A ThekANe prajJApanA sUtramA AvelaM, chatrIzamuM-chelU-samudghAtapada jANavU, paraMtu temAM AvatI chAmasthikasamudghAtanI hakIkata na kahevI ane e pramANe yAvat-vaibhA niko sudhI jANavU tathA kaSAyasamudghAto ane alpabahutva kahe. 20.pra0-aNagArassaNaM bhaMte / bhAviyappaNo kevalIsamugghAye 20. pra0-he bhagavan ! bhAvitAtmA anagArane kevalisamudghAta jAva-sAsataM, aNAgayaddhaM ciTThati / / yAvat-AkhA bhaviSyakALa sudhI zAzvatarIte rahe ! / 20. u0-samugghAyapadaM neyavyaM. 20. u0--he gautama ! ahIM paNa upara kaDuM te-samudghAtapada-jANavU. bhagavaMtasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte bIe saye bIo uddeso sammatto.. 1. atha dvitIyaH prArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH- 'keNa vA maraNeNaM maramANe jIve vaDai ?' tti prAguktam , maraNaM ca mAraNAntikasamudAtena samavahatasya, anyathA ca bhavatIti samuddhAtasvarUpamihocyate iti evaMsaMbandhasyAsyedaM sUtram-'kai NaM bhante / samugdhAyA' ityAdi. tatra 'han hiMsA-gatyoH' iti vacanAd hananAni ghAtAH, 'sam ' ekIbhAve, 'ut' prAbalye; tatazca ekIbhAvena prAbalyena ca ghAtAH samudAtAH. atha kena saha ekIbhAvaH ucyate, yadA AtmA vedanAdisamuddhAtagato bhavati, tadA vedanAdyanubhavajJAne pariNata eva bhavatIti vedanAdyanubhavajJAnena sahaikIbhAvaH. atha prAbalyena ghAtAH katham ? ucyate, yasmAd vedanAdisamuddhAtapariNato bahUn vedanIyAdikarmapradezAn kAlAntarAnubhavayogyAn udIraNAkaraNena AkRSya, udaye prakSipya, anubhUya nirjarayati-AtmapradezaiH saha liSTAn zAtayatItyarthaH, ataH prAbalyena ghAtA iti. 'satta samugghAya' tti vedanAsamuddhAtAdayaH, ete ca prajJApanAyAmiva draSTavyAH. ata evAha-'chAumatthi' ityAdi. 1. mUlacchAyAH-kati bhagavan / samudghAtAH prAptAH ? gautama! sapta samudghAtAH prajJaptAH, tadyathAH-vedanAsamudghAtaH, evaM samudghAtapadaM chAmasthikasamudghAtavarja bhaNitavyam, yAvat-vaimAnikAnAm. kaSAyasamudghAtAH, alpavahutvam. anagArasya bhagavan ! bhAvitAtmanaH kevalisamudghAto yAvat-zAzvatam bhanAgatAdaM tiSThanti samudrAtaparda jJAtavyam:-anu. . Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe zataka 2. - uddezaka 2. 'chAumatthiasamugdhAyavajjaM'ti ' kei NaM bhante ! chAumatthi asamugdhAyA paNNattA' ? ityAdisUtravarjitam 'samugghAyaparyaM' ti prajJApanAyAH SaTtriMzattamaM padaM samuddhAtArthamiha netavyam, tacaivam - " kei NaM bhante ! samugdhAyA paNNattA ? goyamA ! satta samugdhAyA paNNatA. taM jahA:peyaNAsamugdhAe, kasAyasamugdhA" ityAdi. isa saMgrahagAthA- 'veNa kasAya maraNe baiuthiyoue ya AhAre, kelie caiva bhave jIva- maNussANa satteva.' jIvapade manuSyapade ca sapta vAcyAH, nArakAdiSu tu yathAyogamityarthaH tatra vedanAsamudghAtena samuddhata AtmA vedanIyakarmapudrakhAnAM zAtaM karoti, kapAyasamudrAtena kaSAyapuGgalAnAm, mAraNAntikasamudvAtena AyuSyakarmapudralAnAm vaikurvikasamudrAtena samuddhato jIvaH pradezAn zarIrAd bahirniSkAzya zarIrviSkambha bAhalyamAtram AyAgataca saMkhyeyayojanAni daNDaM nisRjati, nisRjya ca yathAsthUlAn vaikriyazarIranAmakarmapudgalAn prAgbaddhAn zAtayati, yathAsUkSmAMzcA''datte. yathoktam- " verDevviyasamugdhAeNaM samohana, saMkhejjAI goNAI daMDa nisiraha, ahAcAyare pongale parisADher3a, ahAsuDume poggale Aiyaci." evaM tejasA ''hArakasamudrAtAvapi vyAkhyeyo. kevalisamudghAtena tu samuddhataH kevalI vedanIyAdikarmapudgalAn zAtayatIti eteSu ca sarveSvapi samudvAteSu zarIrAd jIvapradezanirgamo'sti. sarve caite'ntarmuhUrtamAnAH, navaram - kevalikoTasAmayikaH, ete caikendriya vikalendriyANAmAditastrayaH, vAyu-nArakANAM cAcAraH, devAnAm, paJcendriyatirakhAM ca patha, manuSyANAM tu sapta. " bhagavAsudharmasyAmipraNIte zrIbhagavatI sUtre dvitIyate dvitIya uddeza zrImayadevasUriviracitaMsamApta 1. ve bInA uddezakAnI zaruAta thAya che ane teno saMbaMdha ApramANe che jIva kevI rIte mare to teno saMsAra badhe "e makAno AgaLanA uddezakAM karSo to arthAt e prazanA peTAmAM maraNa saMbaMdhI bInA AvI jAva che. e maraNa ne rIte thaha zake che eka to mAraNAMtika muddhApUrvaka 262 ane bIjuM mAraNAMtikasamudghAta sivAya. mATe vAMcanArane sahaja saMdeha thAya ke, 'samudghAta e zuM ?' to te zaMkAne TALavA sAru A bIjA uddezakamAM samudghAtanuM khArUpa kaddevAnuM che A rIte pahelA ane bIjA uddezakano paraspara saMbaMdha che ane tenuM pahetuM sUtra A che ['rUha me te samupAyA vicAra ityAdi. ] samuddhAta zabdano yA artha hai- sam- maLI tIna ke ekameva utpala ne pAta inana, i arthAt ekameka yathApUrvaka prabalatAvaDe inana te samudghAta tenuM savistara vivecana A che-jema, koi eka jIva vedanAsamudghAtavADha hova to te vedanAnA anubhava jJAnanI sAthai ekameka bhai jAya che. tema thavA sivAya te, vedanAsamudghAtayAlo banI zakato nathI. ekameka kyA pachI AtmA sAdhe saMbaddha bhae vedanIyakarmanAM pudralo upara te jIva prabalatApUrvaka prahAra kare che mAro inana calAne ke arthAt je vedanIyakarma kALAMtare vedavA yogya che tene udIraNAkaraNa dvArA cI udaya nAMkhI (tene) AtmAcI sarvathA jU karI nAMve che. A prakAranaM svarUpa vedanIyasamudghAtayALAnuM ke bedanIyasamudghAtanuM hoya che. eja rIte bIjA samudghAtomATe paNa jAga. tAtparya e ke jevA samudghAtayAM AtmA vartato hoya tenA anubhavajJAna sAdhe ekameka thai te saMbaMdhI karmoMne AtmAthI sarvathA jUdAM kare che, e svarUpa sAmAnya samudghAtanuM che. ['satta samugdhAya'tti ] te vedanAsamudghAMta vagere sAta samudghAto saMbaMdhI savistara vivecana 'prajJApanA' sUtramAM kazyA pramANe jANavuM. ['chAumatthi asamugdhAyavajjaM 'ti] paNa 'prazIpanA' sUtramAM kahela [ 'kai NaM maMte / chAumatthi asamugdhAyA paNNattA 1- 'he bhagavan ! 1. pra0chAH --- kati bhagavan ! chAdmasthikasamudghAtAH prajJaptAH ? 2. kati bhagavan ! samudghAtAH prajJaptAH ? gautama / sapta samudghAtAH prajJaptAH rAyathAH vedanAsamudyataH 2. nA kAya maraNaM pairvikatha AhAraka, phenalika evaM bhaved jIva-manuSyAna 4. vaikurvimupAtena samabanti saMyAti yojanAni daNDaM nisRjati yathAvAdarAn pukhAn paridhArayati yathAsUkSmAn khAn dadAti anu* 1. jainadarzanamAM mukhya A ve vastuoM che-eka AtmA ane bIjuM karma. AtmA zuddha, sat cid ane AnaMdamaya che. karma e jaDa aNurUpa hoi AtmAnA mULa svarUpane prakaTa thavAmAM naDatararUpa che. jema jaDa padArthanA aNuo hoya che tema AtmAnA paNa aNuo jene jaina paribhASAmA pradezo tarIke oLakhayAmAM Ave che. cetanAtmaka asaMkhya aNuonA samudAyane ASmA vAmAM Ave che. nahIM A bAta bAba lakSyarmA rAkhavAnI che ke, jaDa padArthanA ( A sthaLe 'jaDa' zabda pudgalamAM saMketyo che. ) aNuomAM bhane AtmIya aNuomA. A eka moTuM aMtara che-- jema jaDa aNuo vikharAi jadda taddana jUdAM jUdAM thai zake che--eka eka thai alaga rahI zake che, tema AtmIya pradezo kadI paNa koi paNa prakAre judA jUdA thai zakatA ja nathI- hamezA te pradezo bhegA ja rahe che. te aNuono eka bIjAno saMbaMdha akRtrima ane avinazvara che. 'vaLI te AtmIya pradezomAM saMkocazakti ane vikAsazakti-e ve zaktio che. saMkocazaktinA prabhAve AtmA nAnAmAM nAnA kuMthuAnA zarIramAM paNa samAi zake che ane vikAsazaktinA prabhAve AtmA AkhA brahmAMDamAM paNa vyApI zake che. jema eka dIvo baLato hoya ane teno prakAza AkhA oraDAne ajavALato hoya. have jo te dIvA upara suMDalo ke pAlI DhAMkI devAmAM Ave to teno prakAza teTalA ja sthAnamAM vyApe che. jema prakAzamAM saMkocAvAnI ane vyApavAnI zakti che-jeTalaM sthAna maLe teTalA sthAnamAM prakAza rahI zake che tema AtmAmAM paNa saMkocAvAnI ane vyApavAnI zakti che- jeTalaM zarIra maLe teTalA zarIramAM AtmA samAi zake che arthAt je zarIra jeTala lAMbu, paholuM, uMcuM TuMkuM ke nIcuM hoya, te zarIramA rahenAro AtmA paNa teTalo ja sA~co, paholo, uMcI, DhaMko ke nIco hoya. ( o tatvArthasUtra a0 50 sU0 16.) AtmA e amUrta padArtha che to paNa zarIranI apekSAe temAM aMbAda vagerene jaNAvI che. keTalIeka vAra keTalaoNka kAraNone laine AtmA potAMnA pradezone zarIrathI bahAra paNa prasarAve che tathA pAchA saMkocI le che ane te kriyAne jaina paribhASAmA 'samudghAta' kahe che. zrI prajJApanAsUtramAM (ka0 A0 pR0 793 thI 848 sudhI ) A samudghAta viSe vivecanA sAra 'samudghAta' nAmanuM chatrIzanuM pada mUkyuM che. temAM samuddhAta saMbaMdhI savistara vivecana che. tyAM te vivecananI zaruAtamAM jANavA jevI bhAvAta lakhI che: " idda sapta samuddhAtA bhavanti tadyathA-vedana- kasAya - maraNe' ti. davedana- kaSAya-maraNam xxx tasthin viSaye trayaH samuddhAtA bhavanti, tadyathA-vedanAsamudghAtaH, kaSAyasamudghAtaH, maraNa* samuddhAtazca. 'veubviya'tti vaikiyaviSayazcaturthaH samuddhAtaH taijasaH pacamaH samudghAtaH, SaSThaH 'AhAra' iti AhArakazarIra viSayaH saptamaH kevalikaH - samupAta sAta dinasamupAta pAyasamuddhAta maraNasamupAta. siddhAta tejayasamudghAta AhArasamudyAta ane - ghAta. sthUla dRSTie jema, koi eka pakSI hoya ane tenI pAMkho upara khUba dhULa caDI gai hoya tyAre te pakSI potAnI pAMkhone pahoLI karI tenA uparanI dhULa khaMkherI nAkhe che tema A AtmA, potA upara caDhela karmanA Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 263 kevaliSu bhavati. atha samuddhAtaH iti kaH zabdArthaH ? ucyate, sam iti aNuone khaMkheravA A 'samudghAta' nAmanI kriyA kare che. jyAre koi jIva ekIbhAve.ut prAbalye, ekIbhAvena prAbalyena ghAtaH samuddhAtaH kena saha ekI- vedanA (pIDA) thI rivAya che tyAre te anaMtAnaMta karmaskaMdhothI viTAelA bhAvagamanam / iti cedU ucyate, arthAd vedanAdibhiH. yadA AtmA vedanAdi- potAnA pradezone zarIrathI bahAranA bhAgamA paNa prasarAve che. te pradezo samuddhAtagato bhavati, tadA vedanAdyanubhavajJAnapariNata eva bhavati, nAnyajJA- mukhanA ane jaThara (hojarI) vagerenA polANamAM tathA karmaskaMdhAdinA napariNataH. prAbalyena kathaM dhAtaH? iti ced ucyate, iha vedanIyAdi- AMtarAmAM bharAi rahe che tathA laMbAi ane paholAimAM zarIra jeTalI jagyAmA samuddhAtapariNato bahun vedanIyAdikarmapradezAn kAlAntarA'nubhavayogyAn vyApIne eka antarmuhUrta sudhI te prakAre jIva rahe che ane teTalA kALamAM te, udIraNAkaraNena bhAkRSya, udayAvalikAryA prakSipya, anubhUya nirjarayati- azAtA vedanIya karmanAM ghAM pudralone (je karma pudgalono rasa bIje vakhate bhAtmapradezaiH saha saMkliSTAn zAtayatIti bhAvaH.xxx tathAhi-vedanAsamu- anubhavamA AvanAra che tene paNa udIraNAkaraNavaDe kheMcI, udayAvalikAmA dvAtaH asadvedyakarmAzrayaH, kaSAyasamuddhAtaH kaSAyAkhyacAritramohanIyakarmAzrayaH, nAkhI vede che)-potA uparathI khaMkherI nAkhe che-kheravI nAstre che. e mAraNAntikasamuddhAto'ntarmuhUrtazeSAyuHkarmAzrayaH, vaikurSika-taijasA-''hAraka- kriyAnuM nAma 'vedanAsamuddhAta' che. jyAre jIva kaSAyanA udayathI gherADa samuddhAtA yathAkramaM vaikriyazarIra-taijasazarIra-AhArakazarIranAmakarmAzrayAH, jAya che-krodhAdiyukta dazAmAM hoya che-tyAre te potAnA pradezone bahAranA kevalisamuddhAtaH sadasavedyazubhAzubhanAmocainIcairgotrakarmAzrayaH. tatra vedanA- bhAgamA prasarAve che ane te pradezo mukha ane peTa vagerenA polANamA tathA samuddhAtagata AtmA asAtavedanIyakarmapudgalaparizAtaM karoti. tathAhi- karma skaMdhAdinA AMtarAmA bharAi rahe che. tathA zarIra jeTalI lAMbI ane vedanApIDito jIvaH svapradezAn anantAnantakarmaskandhaveSTitAn zarIrAd pahoLI jagyAmAM vyApIne te prakAre jIva, eka aMtarmuhUrta sudhI rahe che ane bahirapi vikSipati, taizca pradezaivedana-jaTharAdirandhrANi karmaskandhAdyapAntarA- e pramANe rahIne eTalA vakhatamAM kaSAyakarmanAM ghaNAM pudgalone te potA lAni ca ApUrya AyAmato vistaratazca zarIramAtraM kSetram-abhivyApya uparathI kheravI nAkhe che ane te kriyA 'kaSAyasamudghAta'nA nAme oLakhAya antarmuhUrta yAvad avatiSThate. tasmizca antarmuhUrte prabhUtA'sAtAvedanIyakarma- che. koi eka jIva potAnuM cAla AyuSya bhogave che ane te AyuSya bhogapudgalaparizAtaM karoti. kaSAyasamudghAtasamuddhataH kaSAyAkhyacAritramohanIya- vAM bhogavatAM jyAre mAtra aMtarmuhUrta jeTalaM AyuSya bAkI rahe che tyAre karmapudgalaparizAtaM vidhatte. tathAhi-kaSAyodayasamAkulo jIvaH pradezAn te, potAnA pradezone bahAra prasarAve che ane te pradezo mukha ane peTanA bahirvikSipati, taiH pradezaiH vadano-darAdirandhrANi karmaskandhAdyapAntarAlAni ca polANamA tathA skaMdhAdinA AMtarAmA bharAi rahe che tathA zarIra karatA bhArya AyAmato vistaratazca dehamAnaM kSetram abhivyApya vartate. tathAbhUtazca ochAmA ochI AMgaLanA asaMkhyeya bhAga jeTalI moTI ane vadhAremA prabhUtAn kaSAyakarmapudgalAn parizAtayati. evaM maraNasamudghAtagata AyuH- vadhAre asaMkhya yojana moTI jagyAmA vyApIne te prakAre jIva, eka aMtapharmapudgalAn parizAtayati, navaram-maraNasamuddhAtagato vikSiptakhapradezo muMhUrta sudhI rahe che ane teTalA vakhatamA te, AyuSya karmanAM aneka pudgalone vadanodarAdirandhrANi skandhAdyapAntarAlAni cA''pUrya viSkambha-bAhulyAbhyAM potA uparathI kheravI nAkhe che, A kriyA 'maraNasamudghAta'ne nAme jaina svazarIrapramANam AyAmataH,khazarIrAtirekato jaghanyato'lAsaMkhyeyabhAgam, paribhASAmAM prasiddha che. devomAM, nArakiomA, pavanamA ane keTalAka utkarSato'saMkhyeyAni yojanAni ekadizi kSetram abhivyApya vartate iti manuSya tathA paMceMdriya tithaMcomAM rUpa pheravavAnI zakti hoya che arthAt vaktavyam . vaikriyasamuddhAtagataH punarjIvaH pradezAn zarIrAd bahiniSkAsya potAnA zarIrane lAMbuM karavU, TuMkU karavaM, paholU karavU, ucuM karavU, sAMkaDe zarIraviSkambhavAhalyamAnam AyAmataH saMkhyeyayojanapramANaM daNDaM nisRjati, kara, suMdara lAvaNyavArTja karavU ke potArnu rUpa badalI bIjuM rUpa ghara e nisRjya ca yathAsthUlAn vaikriyazarIranAmakarmapudgalAn prAgvat zAtayati. xx prakAranI zakti hoya che. te zaktine mATe jainazAstramA vikriyA' zabdanI xxx evaM taijasA-''hArasamuddhAtAvapi bhAvanIyo. navaram-taijasasamuddhAtaH vaparAza che. ane te zaktithI phAraphera thai je kAi bane che tene 'vaikriyazarIra' tejolezyAvinirgamakAle. sa ca taijasanAmakarmapudgalaparizAtahetuH. AhAraka- kahevAmAM Ave che. jema koi eka pramatta muni hoya, tenuM zarIra jINa. samuddhAtagatastu AhArakazarIranAmakarmapudgalAn parizAtayatIti. kevalisamu. prAya thayu hoya. ane te evaM icche ke mAre mAruM zarIra suMdara, puSTa ane eka dvAtagataH kevalI sadasavadyAdikarmapudgalaparizAtaM karoti. xxx nairayikANAm deva sarakhaM banAvaq che to te, potAnA pradezone bahAra eka daMDanA AkAramA AdyAzcalAro vedanAdisamuddhAtAH.xx asurakumArAdInAM sarveSAmapi devAnAM prasarAve che. te daMDanI pahoLAi ane jADAi to potAnA zarIra jeTalI ja (AdyAH) paJca samudghAtAH.xx vAyukAyavarjaekendriya-vikalendriyANAm thavA de che. paNa tenI laMbAi saMkhyeya yojana jeTalI kare che. tema karIne bhAdyAstrayaH samudghAtAH.xx vAyukAyikAnAM pUrve trayo vaikriyasamudghAta- te, eka aMtarmuhUrta sudhI Take cha bhane teTalA vakhatamAM vaikriyazarIra nAmasahitAzcatvAraH. xx paJcendriyatiryagyonikAnAm (AdyAH) paJca. xx karmanAM sthUla pudalone (jene laine zarIranuM sauMdarya hIj thayuM che) potA manuSyANAM tu (AdyAH) SaDapi. xx (zrImalayagirisUri, prajJApanA, pR0793 uparathI kheravI nAkhe che ane vaikriyazarIra nAma karmanAM bIjAM navAM tathA 794-826. ka0 A0):-anu0 sUkSma pudgalone (jene laine zarIrane dhAre tevU karI zakAya che) le che. A kriyAne jaina paMDitoe 'vaikriyasamudghAta'nuM nAma dIdhuM che. tapasvione tapasyA karatA jema aneka vibhUtio maLe che temAMnI eka 'tejolezyA' nAmanI paNa vibhUti che, je tejolezyAnA prabhAve aneka gAma ke aneka dezone tapasvI saLagAvI mUke che. jyAre tejolezyAno vinirgama thAya che tyAre taijasasamudghAta thAya che ane te samudghAtathI taijasa nAmakarmanAM punalo AtmAthI chuTAM paDI vikharAi jAya che. e pramANe AhArakasamudghAta viSe paNa samajavu arthAt jainazAstrakAroe pAMca prakAranA zarIro kahAM che. ( jUo tattvArthasUtra, a0 2, sU0 37 thI 39) temAM eka 'AhAraka' nAma, paNa zarIra che. te zarIra sarva jIvone nathI hotuM paNa manuSyone ane temAM paNa caudapUrvanA jANanArane ja te AhArakazarIra hoya che. te caudapUrvI AhArakasamudghAta kare che ane te dvArA potAnA AtmA upara rahelA AhAraka zarIra nAmakarmanAM pudalone vikherI nAkhe che. have eka chelo kevaLisamudghAta che. ane tenuM spaSTIkaraNa A cha:-jene kevaLajJAna hoya te ja kevaLisamuddhAta karI zake che. mAtra A eka ja samudghAtano vakhata ATha samaya jeTalo che ane eTalA vakhatamA kevaLI jIva, kevaLisamudghAta dvArA potA upara rahelA AyuSya sivAyanAM traNa aghAtI karmanAM putalone kheravI nAkhe che. e pramANe sAte samudavAta saMbaMdhI saMkSipta vivecana yahI jaNAnyu che. vizeSa jANavAnI icchAvALA mahAzayoe upara kayuM te prajJApanAsUtranuM samudghAta pada joQ tathA sthAnAMgasUtramA cothu sthAna (ka. A. pR0 341) ane sAtamu sthAna (ka. A0 pR. 468) mULa ane TIkA sAye gaveSavaM. 'samudghAta' zandano artha TokAnA anuvAdamA vivecAyo che mATe tene ahIM pharIthI lakhyo nathI. eTalaM jaNAvavArnu cha ke, keTalA samudghAta kone hoya? te A che:-sAta samudghAtamAMnA pahelA cAra, nairayikone hoya che. asurakumAra vagere devone pahelA pAMca samudghAta hoya che. vAyukAya-pavananA jIva-sivAya bIjA ekeMdriya ane vikaleMdriya (be iMdriya vagere) jIvone pahelA traNa samudghAta hoya che. vAyukAyane pahelA cAra samudghAta hoya che. paMceMdriya tiryacone pahelA pAMca samudghAta hoya che vakhata AThadhAta he. anene ke dvArA pA e upara kAryu te prazamaTAsA sAye gaveSavaM. 'samRdayAta te A ke . Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 2.-uddezaka 2. prazApanA sUtra. samudghAtarnu phaLa. chAdmasthikasamuddhAto keTalA kayA che'] e hakIkata ahIM jANavAnI nathI, mATe ja mULa sUtramA tene niSedhI che. ['samugdhAyaparya'ti prajJApanA sanamA samudghAta saMbaMdhI vivecanavALu 'samudghAtapada' nAmarnu chatrIzamuM pada che. te A rIte che:-'he bhagavan ! samudghAto keTalA kahyA che ? he gautama! samudghAto sAta kasA che. te A rIteH-vedanAsamudghAta, kaSAyasamuddhAta,' ityAdi. A sthaLe saMgrahagAthA chaH vedanA, kaSAya, maraNa, vaikriya, taijasa, AhAraka ane kevalisamuddhAta (e sAta samudghAta che ) ane e sAte, jIva ane manuSyomA hoya che." nAraka vageremA to je ghaTe te hoya che. vedanAsamuda ghAtavALo jIva vedanIyakarmanAM pudgalono nAza kare che, kaSAyasamudghAtavALo jIva kaSAyanAM pudgalono nAza kare che, mAraNAMtika samuddhAtavALo jIva AyuSyakarmanAM pudgalono nAza kare che, vaikriyasamudghAtavALo jIva potAnA pradezone zarIrathI bahAra kADhI teno, eka moTo saMkhyeya yojana lAMbo daMDa banAve che, te daMDanI pahoLAi ane jADAi to potAnA (daMDa banAvanAranA ) zarIra jeTalI hoya che. te daMDa karyA pachI, AgaLanAM bAMdhelA ane jADAM vaikriyazarIranAmakarmanAM pudgalono nAza kare che ( nAza karyA pachI) jevAM joie tevAM sUkSma vaikriyazarIranAmakarmanAM pudgalone le che. kartuM che ke, jIva vaikriyasamudghAta kare che, pachI saMkhyeya yojana lAMbo daMDa banAve che, tyArabAda jADAM pudgalone vikherI nAkhe che ane jevAM joie tevAM sUkSma pudgalo le che" e pramANe taijasasamudghAta ane AhArakasamudghAta viSe paNa jANavU. kevaLisamudghAtavALo kevaLajJAnI jIva vedanIyakarma vagere cAra aghAtI karmanAM pudgalono nAza kare che. e badhA ya samudghAtomA zarIrathI bahAra AtmAnA pradezo nIkaLe che. kevaLisamudghAta sivAyanA e cha samuddhAtano kALa aMtarmuharta jeTalo che ane kevaLisamuddhAtano kALa mAtra ATha samayano che. eka iMdriyavALA, be iMdriyavALA, traNa iMdriyavALA ane cAra iMdriyavALA jIvone zaruAtanA traNa samuddhAta, pavana ane nArakione cAra samuddhAta, deva tathA paMceMdriya tiryaMcone pAMca samuddhAta ane manuSyone sAte samuddhAto saMbhave che. ane chadmastha manuSyone to pahelA cha samudghAta hoya che tathA chello-sAtamo-samudghAta kevaLajJAnine hoya che. (zrImalayagirisUri, prajJApanA, pR-793-794-826. ka. A.) vaLI 'kayo samudghAta kone hoya ?' 'kayo samudghAta keTalA vakhata sudhI Take ?' 'kayo samudghAta kayA karmane lIdhe thAya ?' ane kayA samudghAtarnu kayuM phaLa che ?' e hakIkatane jaNAvavA mATe nIce 'samudghAtayaMtra' nAmano eka koTho Apyo che tenAthI uparanI jijJAsAo zAMta thai jaze mATe te vAta A TippaNamA lakhI nathIH-anu. samuddhAtayaMtra. samudghAtakALa, kayA samudghAto kone! samudghAta. kone hoya! keTalo samaya? kayA karmathI? pariNAma. sarva chadmastha jIvane. vedanAsamuddhAta. aMtarmuhUrta. azAtA vedanIya karmanA aNuono azAtA vedanIya karmathI. nAza. kaSAyasamuddhAta. kaSAya nAmanA cAritra mohanIya karmadhI. kaSAya karmanA aNuono nAza. maraNasamuddhAta. AyuSya karmathI. AyuSya karmanA aNuono nAza. | vaikriyasamuddhAta. nairayikone,vyaMtarone, jyotiSkone, vaimAnikone, paMceMdriya tiryacone, pavanane ane chadmastha manuSyone. vaikriyazarIra nAmakarmathI. | vaikriya zarIra nAmakarmanA jUnA pudgalono nAza ane tenAM navAM pudgalonU prahaNa. / taijasasamuddhAta. vyaMtarone, jyotiSkone, vaimAnikone, paMceMdriya tiryaMcone ane chadmastha manuSyone. | taijasazarIra nAmakarmathI. taijasazarIra nAmakarmanAM pudgalono nAza. | AhArakasamuddhAta. ___ manuSyane-caturdazapUrvadharane. AhArakazarIra nAmakarmathI. AhArakazarIra nAmakarmanAM pudgalono nAza. kevalisamuddhAta. manuSyane-kevaLajJAnavALAne. ATha samaya, AyuSya sivAyanAM traNa | AyuSya sivAyanA praNa aghAtI aghAtI karmathI. karmapudgalono nAza. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin , dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tpkhii| asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyor, dadyAt zrIvIradevaH sakalazivavaraM mArahA cAptamukhyaH // 1 // . Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 3. pRthivIo keTalI che -sAta.-rasaprabhA.-zarkarAprabhA.-vAlukAprabhA.-paMkaprabhA.-dhUmaprabhA.-tamaprabhA.-tamatamAprabhA.-sarva jIvo narakarmA, pUrva anekavAra utpanna dhayA che!-hA.-jIvAbhigamasUtrano bIjo uddezaka. 21. pra0--kei NaM bhaMte ! puDhavIo paNNattAo ! . 21. pra0-he bhagavan ! pRthivIo keTalI kahI che ! 21. u0-jIvAbhigame neraiyANaM jo bitio uddeso so 21. u0--he gautama! jIvAbhigama sUtramA kahelo, nairayikono Neyavvo. puDhavI ogAhittA nirayA saMThANameva bAhalaM, jAva0-. bIjo uddezaka jANavo. te uddezakamAM pRthivIo saMbaMdhI hakIkata che, tathA nArako saMbaMdhI, teonAM saMsthAna (zarIranA ghATa ) saMbaMdhI, naraka pRthivInI jADAi saMbaMdhI ane yAvat-bIjI paNa hakIkato che. 22.pra0-kiM savvapANA uvavannapuvA ? 22. pra0-he bhagavan ! zuM sarva jIvo upapannapUrva che arthAt zuM badhA jIvo ratnaprabhA pRthivInA trIza lAkha narakomA AvI gaelA che! 22. 30-haMtA, goyamA! asaI, aduvA aNaMtakkhutto.. 22. u0-he gautama! hA, anekavAra athavA anaMtavAra badhA: puDhavI-uddeso. jIvo ratnaprabhA pRthivInA trIza lAkha narakomA AvI gayA che. yAvat-pRthivI uddezo kahevo.. bhagavaMtasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte bIe saye taio uddeso sammato. 1. atha tRtIya Arabhyate, asya cA'yam abhisaMbandhaH-'dvitIyodezake samudghAtAH prarUpitAH, teSu ca mAraNAntikasamudghAtaH, tena ca samavahatAH kecit pRthivISu utpadyante' iti iha pRthivyaH pratipAdyante ityevaMsaMbandhasya asyedam AdisUtram- 'kai NaM bhaMte ! puDhavIo paNNattAo' ityAdi. iha ca jIvA'bhigame nArakadvitIyodezake arthasaMgrahagAthA:-"puDhevI ogAhittA nirayA saMThANameva bAhallaM, vikkhaMbha parikkhevo vaNNo gaMdho ya phAso ya." sUtrapustakeSu ca pUrvArdhameva likhitam , zeSANAM vivakSitArthAnAM yAvacchabdena sUcitatvAd iti. tatra * 'puDhavi' pRthivyo vAcyAH, tAzca evam:-"kei NaM bhaMte ! puDhavIo paNNattAo ? goyamA! satta, taM jahA:-rayaNappabhA" ityAdi. 'ogAhittA nirayatti pRthivIm avagAhya kiyahare nArakAH? iti vAcyam, tatra, asyAM ratnaprabhAyAm-azItisahasrottarayojanalakSabAhalyAyAm uparyekaM yojanasahasram avagAhya, adho'pi eka varjayitvA, triMzannarakalakSANi bhavanti, evaM zarkarAprabhAdiSu yathAyogaM vaktavyam. 1. mUlacchAyAH-kati bhagavan / pRthivyaH prajJaptAH? jIvAbhigame nairayikANAM yo dvitIya uddezakaH sa jJAtavyaH. pRthivIravagAhya nirayAH saMsthAnam eva bAhalyam, yAvat-. kiM sarvaprANA utpannapUrvAH ? hanta, gautama ! asakRd athavA anantakRtvaH. pRthavyuddezakaH-anu. 1.pra.chAyA:-pRthivIravagAha nirayAH saMsthAnameva vAhalyam , viSkambha-parikSapau varNo gandhazca sparzazca. 2. kati bhagavan ! pRthivyaH prajJaptAH ? gautama ! sapta, tadyathAH-ratnaprabhAH-anu0 34 bha0 sU0 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha-~ zataka 2.-uddezaka 3. saMThANameva' ti nArakasaMsthAnaM vAcyam , tatra, ye AvalikopaviSTAste vRttAH, vyasrAH, caturasrAzca, itare tu nAnAsaMsthAnAH. 'bAhallI ti narakANAM bAhalyaM vAcyam , tacca trINi yojanasahasrANi, katham ? adha ekam , madhye zuSiram ekam , upari ca saMkoca ekam iti. 'vikkhaMbha-parikkhevo' ti etau vAcyau, tatra, saMkhyAtavistRtAnAM saMkhyAtayojana AyAmaH, viSkambhaH, parikSepazca. itareSAM tu anyathA iti. tathA varNAdayo vAcyAH, te ca atyantamaniSTAH, ityAdi bahu vaktavyaM yAvad ayamuddezakAntaH. yaduta 'ki savvapANA' ityAdi. asya ca evaM prayogaH-asyAM ratnaprabhAyAM triMzannarakalakSeSu kiM sarve prANAdaya utpannapUrvAH ? atrottaram-'asaI ti asakRd anekazaH, idaM ca velAdayAdAvapi syAt , ato'tyantabAhulyapratipAdanAyA''ha,-'aduva' ti athavA 'aNaMtakkhutto' tti anantakRtvo'nantavArAn . bhagavarasudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre dvitIyazate tRtIya uddezake zrIabhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. 1. have trIjA uddezakanI zaruAta thAya che ane bIjA tathA trIjA uddezakano saMbaMdha A pramANe cha:-'bIjA uddezakamAM samudrAta saMbaMdhI hakIkata kahI che ane temAM mAraNAMtika samuddhAta viSe paNa jaNAvyuM che. to te mAraNAMtika samuddhAta dvArA samavahata thaelA keTalAka jIvo pRthivIomA utpanna thAya che mATe te pRthivIo saMbaMdhI hakIkata A uddezakamAM kahevI e prasaMgopAtta che' e rIte bIjA ane trIjA uddezakano saMbaMdha che. A trIjA jIvAmigama sUtra. uddezakanuM prathama sUtra A che:-['kai NaM bhaMte ! puDhavIo paNNattAo' ityAdi.] jIvAbhigamasUtramA AvelA nAraka saMbaMdhI bIjA uddezakanI arthasaMgrahagAthA ahIM jaNAvI che. te A che:- ["puDhavI ogAhittA nirayA saMThANameva bAhalaM, vikhaMbha-parikkhevo vaNNo gaMdho ya phAso ya."] sUtrapustakomA aDadhI gAthA (pUrvArdha) jalakhI che, kAraNa ke bAkInA iSTa arthoM ' yAvat ' zabdathI sUcavyA che. te gAthAno artha A che:-'pRthivI' eTale pRthivIo kahevI. te A rIteH-'he bhagavan / pRthivIo keTalI kahI che ? he gautama ! pRthivIo sAta kahI che. te A pramANeH-ratnaprabhA' ityAdi. [ogAhittA prathivImo. nirayatti ] 'pRthivIthI AgaLa keTale dUra jatA nArako rahe che' e vAta kahevI. te A rIteH-eka lAkha ane eMzI hajAra yojana jADI ratnapramA nArako kyA ! pRthivImAM nIcenA hajAra yojana choDI daie tyAre trIza lAkha narako Ave che tathA upara eka hajAra yojana AgaLa jaie tyAre trIza lAkha narako Ave che arthAt ratnaprabhA pRthivInI upara ane nIcenA eka hajAra yojana jeTalA bhAgamAM narako nathI. e pramANe zarkarAprabhA nArakono ghATa vagere pRthivIbhomAM jema ghaTe tema jANavU. [ 'saMThANameva 'tti ] nArakionA zarIrano ghATa kahevo. je nArakio AvalikAmAM AvelA che teono ghATa goLa, traNa khuNio ane cAra khuNio che tathA te sivAyanA bIjA nArakiono ghATa aneka prakArano che. ['bAhalaM' ti] narakonI jADAi bAlya kahavI. te A che:-traNa hajAra yojana narakapRthivI jADI che. te kevI rIte? to kahe che ke, nIce eka hajAra yojana, vacamA eka hajAra yojana vikama-parikSepa. zuSira ane upara eka hajAra yojana saMkucita che. [ 'vikkhaMbha-parikkhevo' tti ] viSkaMbha ane parikSepa, e banne kahevA. je pRthivIo saMkhyAtA vistAravALI che tenI laMbAi, pahoLAi ane gherAvo saMkhyAta yojana che ane te sivAyanI-bIjI-pRthivIonI laMbAi vagere tethI jUdI rIte che. tathA sarva prANoM pUrva nara- 'varNa' vagere nArakimAM kahevA. te varNa vagere dhaNA ja kharAba hoya che. ityAdi A uddezakanA cheDA sudhI ghaNuM kahevA che. [ 'kiM savvapANA' ityAdi.] 'kamA gyaa| A sUtrano prayoga A rIte cha:-zuM sarva jIvo, A ratnaprabhA pRthivInA trIza lAkha narakomA pUrve AvI gaelA che? ahIM uttara A che: [asaI 'ti] anekavAra, be, traNavArane paNa anekavAra' kahevAya mATe ahIM atyaMta bAhulya jaNAvavA mATe kahe che ke, [ 'aduva 'tti] athavA ['aNaMtakkhutto'tti] anaMtavAra arthAt jIvo anaMtavAra nArakimA AvI gaelA che. 1.jainonA junAmAM junA graMtho aMga' yA 'upAMga' tarIke oLakhAya che. A 'jIvAbhigama' nAmarnu sUtra paNa eka 'upAMga' che. je ThekANe je padArthaM pradhAnapaNuM rAkhato hoya te ThekANe te padArtha, lokarUDhie 'aMga' tarIke oLakhAya che ane te padArthanA saMbaMdhI bIjA padArthone upAMga-aMganA sahAyakagaNavAmAM Ave che. jainonA mukhya bAra zAstro che. te 'aMga' kahevAya che ane tene lagatA bIjA keTalAka graMtho 'upAMga' tarIke oLakhAya che. 'sthAnAMga' sUtra nAmarnu eka zAstra che, je, bAra aMgomAMnuM trIjaM aMga che. (jUo pR09 ane 11 mAMgeM sthAnAMga uparatuM TippaNa) te aMgarnu A 'jIvAbhigama' nAmarnu upAMga che. A 'jIvAbhigama' nAmarnu upAMga koi eka amuka vyaktie ja racyu ema nathI, paNa aneka sthaviroe maLIne tenI saMkalanA karI hoya tema tenA mULapATha uparathI spaSTa jaNAya che:__" iha khalu jiNamaya, jiNANumayaM, jiNANulomaM, jiNappaNItaM, jiNapa- "A saMsAramA je padArtha jine mAnela che, tene-jinane-anumata che, tene rUviaM, jiNakkhAyaM, jiNANuciNNaM. jiNapaNNataM, jiNadesiaM, jiNappasatthaM anukULa che, teNe jenuM praNayana karyu che, prarUpaNa karyu cha, kathana karyu che, aNuciMtima taM saddahamANA, taM pattiyamANA, taM taM roemANA therA bhagavaMto jene teNe anucaryo che, jaNAvyo che, upadezyo che ane prazasta gaNyo che tene ..nIvAjIvAbhigama NAmajjhayaNaM paNNavaiMsu"-(zrIjIvAbhigamasUtra, ka. A. buddhipUrvaka vicArIne temAM zraddhA karatA, prIti karatA ane ruci karatA sthavira (vRddha sAdhu) bhagavaMtoe "jIvAjIvAbhigama nAmanuM adhyayana prasapyu che-jaNAvyuM che"-(zrIjIvAbhigamasUtra, ka* bhA0 pR05.) A pATha uparathI ema paNa jaNAya che ke, AnuM nAma to 'jIvAjIvAbhigama adhyayana' che. paNa te nAmane TuMkuM karIne tene 'jIvAbhigama' e nAmathI oLakhavAmAM Ave che. ane 'adhyayana' ne badale 'sUtra' zabda prayojAya che. vaLI e TuMkuM nAma paNa kAi arvAcIna nathI, kAraNa ke e TuMkA nAmano ullekha zrIbhagavatIjI jevA prAcIna graMthamA paNa che. e 'jIvAbhigama' sUtramA jIva ane ajIva viSe tathA tene lagatI bIjI aneka bAbato upara vivecana che. temAM aneka rItie jIvanA be prakAra, praNa prakAra, cAra prakAra, pAMca prakAra, cha prakAra, sAta prakAra, ATha prakAra, nava prakAra ane daza prakAra yuktipUrvaka varNavyA che. upara je jIvAbhigamasUtranA nAraka saMbaMdhI bIjA uddezakanI sAkSI ApI che te bIjo uddezaka, cAra prakAranA jIvonuM prarUpaNa karatA, nArakionA prarUpaNa prasaMge jaNAnyo che bhane te bIjo uddezaka (pR. 245 thI 309 sudhI ka. A.) mA che tathA upara je saMgraha gAthA bhApI che te,te uddezakamAM (pR. 308 mAM) che:--anu0 beTArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin , dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tpkhii| asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyo, dadyAt zrIvIradevaH sakalazivavara mArahA cAptamukhyaH // 1 // Jain Education international Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 4. iMdriyo keTalI cha ?-pAMca.-sparzaiMdriya.-rasaiMdriya.-ghANaiMdriyaH-netraiMdriya.-karNaiMdriya.-pazApanA sUtrano iMdriyasaMbaMdhI prathama uddezaka.-diyonA bhedo.. iMdriyono bhAkAra.-driyonI jADAi-iMdriyono viSaya vagere. - 23.50-kaNaM bhaMte / iMdiyA pannattA ? 23. pra.----he bhagavan ! keTalI iMdriyo kahI che! 23. u0-goyamA ! paMca iMdiyA paNNattA, taM jahAH-paDha- 23. u0-he gautama ! pAMca iMdriyo kahI che. te A pramANe:millo iMdiyauddesao neyavvo, saMThANaM, bAhalaM, pohatta, jAva-alogo. sparza (cAmaDI) vagere. ahIM prajJApanA sUtramA kahelo iMdriya saMbaMdhI iMdiyauddeso. uddezaka kahevo. tathA temAM kahyA pramANe iMdriyono ghATa, jADAi ane pahoLAi paNa kahevI. tathA yAvat-aloka sudhInA vivecanavALo Akho iMdriyauddezaka kahevo. bhagavaMtasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte bIe saye cauttho uddeso sammatto. 1. tRtIyodezake nArakA uktAH, te ca paJcendriyAH, iti indriyaprarUpaNAya Aha caturthodezakaH. tasya ca AdisUtram-'kai Na' ityAdi. 'paDhAmillo iMdiyauddesao neyavyoti prajJApanAyAmindriyapadAbhidhAnasya paJcadazapadasya prathama uddezako'tra netavyo'dhyetavyaH. tatra ca dvAragAthA"saMThINaM bAhalaM pohattaM kaipaesa ogADhe, appAbahu puTTha-paviTTha visaya aNagAra AhAre". iha ca sUtrapustakeSu dvAratrayameva likhitam zeSAstu tadarthA 'yAvat' zabdena sUcitAH. tatra saMsthAnaM zrotrAdIndriyANAM vAcyam , taccedam-zrotrendriyaM kadambapuSpasaMsthitam. cakSurindriyaM masUraka-candrasaMsthitam-masUrakamAsanavizeSaH, candraH zazI, athavA masUracandro dhAnyavizeSadalam . ghANendriyam atimuktakacandrakasaMsthitamatimuktakacandrakaH puSpavizeSadalam . rasanendriyaM kSuraprasaMsthitam . sparzanendriyaM nAnAkAram . 'bAhallaM'ti indriyANAM bAhalyaM vAcyam , taccedamsarvANi, aGgulAsaMkhyeyabhAgabAhalyAni. 'pohattaMti pRthutvam , taccedam-zrotra-cakSu-rghANAnAmaGgulAsaMkhyeyabhAgaH, jihvendriyasya aGgulapRthaktvam , sparzanendriyasya ca zarIramAnam . 'kaipaesa' tti anantapradezaniSpannAni pazcApi. 'ogADhe' tti asaMkhyeyapradezAvagADhAni. 'appAbahu' tti sarvastokaM cakSuravagAhataH, tataH zrotra-prANendriye krameNa saMkhyAtaguNe, tato rasanendriyam asaMkhyeyaguNam , tataH sparzanaM saMkhyeyaguNam ityAdi. 'puTTha-paviTTha' ti zrotrAdIni cakSurahitAni spRSTamartham , praviSTaM ca gRhNanti.. 'visaya' tti sarveSAM jaghanyato'GgulasyAsaMkhyeyabhAgo viSayaH, utkarSatastu zrotrasya dvAdaza yojanAni, cakSuSaH sAtirekaM lakSam , zeSANAM nava yojanAnIti. 'aNagAre' tti anagArasya samudghAtagatasya ye nirjarApudgalAH, tAn na chadmastho manuSyaH pazyatIti. 'AhAre'tti nirjarApudgalAn nArakAdayo na jAnanti, na pazyanti, AhArayanti ceti. evamAdi bahu vAcyam . atha kimanto'yamuddezakaH ! ityAha-yAvad alokaH-alokasUtrAntaH, taccedam- "aloge NaM bhante ! kiNA 1. mUlacchAyAH-kati bhagavan ! indriyANi prajJaptAni ? gautama ! paJca indriyANi prajJaptAni. tadyathA:-prAthamika indriyoddezako jJAtavyaH. saMsthAna bAhalyaM pRthutvaM yAvat-alokaH indriyoddezakaH. ...1. pra. chAyAH-saMsthAnaM pAhalyaM pRthutvaM katipradezamavagADham , alpabahu spRSTa-praviSTaM viSayaH anagAra AhAraH. 2. aloko bhagavan / kena spRSTaH, katibhivoM kAyaiH spRSTaH ? gautama | no dharmAstikAyena spRSTaH, yAvat-no AkAzAstikAyena spRSTaH, AkAzAstikAyasya dezena spRSTaH, AkAzAstikAyasya pradezaiH spRSTaH, no pRthivIkAyena spRSTaH, yAvara-no addhAsamayena spRSTaH, eko'jIvadravyadezaH, agurulaghukairanantaH, aguruladhukaguNaiH saMyuktaH sAkAzo'nantabhAgonaH-anu. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iMdriya. prajJApanA. 268 zrArAyacandra-jinAmamasagraha zataka 2. - uddezaka 4. - 3 phuDe, sahi yA kAhiM phuThe ? govamA ! no dhammatthiphAeNaM phuDhe jAva no jAgAsatmikAraNaM puDhe; AkAsAtvikAyarasa deseNaM kuThe, AgAsatthikAyassa paesehiM phuDe, no puDhavikAyeNaM phuDe, jAva - no adghAsamaeNaM phuDe, ege ajIvadavvadese, agurulahuehiM aNantehiM, agurulahuyaguNehiM saMjutte savvAgAse aNaMtabhAgUNe" tti nA'loko dharmAstikAyAdinA, pRthivyAdikAyaiH, samayena ca spRSTaH - vyAptaH, sepa tatrA'sAt, AkAzAstikAya dezAdibhizva spRSThaH teSAM rAtra saratvAt, ekavAsI ajIvadravyadezaH, AkAzadravyadezatvAt tasya iti. bhagavAdharmasvAmipragIte zrIbhagavatIsutre dvitIyazate caturtha uddeza zrImabhayadevasUribhirta vivaraNa samAptam 1. trIjA uddezakamAM nArako saMbaMdhI hakIkata kahI che. te nArakone pAMce iMdriyo hoya che mATe have 'iMdriyo saMbaMdhI vivecana karavuM te kramaprApta che. to te vivecana karavA sAru A pothA uddezakAnI zaruAta cAya ke ane tenuM petuM sUtra yA che:- ['phai ' ityAdi.] [ 'paDhamilo iMdivaudesao nevavyo' [ka] prejJApanA sutramAM Avela, pannaramA iMdriyapadano prathama uddezaka ahIM kahevo. temAM dvAragAthA che:-[ "saMThANaM bAhalaM pohattaM kaipaesa ogADhe, appAbahu pu 1. jaina RSioe iMdriyonA bhedo A pramANe jaNAvyA cheH --- nirvRti-upara imendriyam upayogI bhAvendriyam rAtra nirvRttiH AkAraH, sA ca bAhyA abhyantarA ca tatra bAhyA anekaprakArA. " abhyantarA punaH krameNa zrotrAdInAM kadambapuSpa - dhAnyamasUra - atimuktakapacamAnAkArasthAnA upakaracIndi viSayagrahaNe samartham cheyacchedane samasyaiva dhArA pasmin upar3ate nisadbhAve'pi viSayaM na gRhNAti (indriyam ) iti labdhIndriyaM yastadAvaraNakSayopazamaH upayogendriyaM yaH svaviSaye vyApAraH iti - ( zrIsthAnAze pazcame sthAne pR0 390, 0 0 ): anu iMdriyahetuka jJAnane rokanA karmoMno va ane upathama te arthAt te upayogaiMdriya. - zrIsthAnAMgasUtra, pAMcama sthAna, ( pR0 390, ka0 A0 ) ibbaiMDiya nibihAramo ane aMdarano ghATa. ) (indra eTale jAte iMdriya) te iMDiyana mukhya bheda che:- eka dravyaiMdriya ane bIjuM bhAva iMdriya. temAM dravya iMdriyanA be bheda cheH-nirvRtti ane upakaraNa nirvRtti eTale AkAra. te AkAra paNa be jAtano cha:- eka aMdarano ane bIjo bahArano. temAM aMdaranA AkAranuM vivecana 'iMdriyayaMtra' sAmanA koTAmA AyuM che. ane bahAro AkAra aneka prakArano che, jaise, koi eka kApavAnI vastune kApavAmAM taravAranI dhAra samartha che temaje iMdriya saMbaMdhI aNuo viSayane prahaNa karavAmAM samartha che te upakaraNa iMdriya kAna upakaraNa iMdiya na hoya to nidiya nakAmI ja vanI zakti se udaya ane te zaktino pota potAnA viSaya upayoga, iMdriya. upakaraNa-padArtha oLakhavAmAM sAdhanarUpa aNuo.) " X x vizeSata indriyapariNAma nirUpaNArthamidam Arabhyate-atra ca dvau uddezaka rAtra prayamo ke ye aryAdhikArAH, tatmAkam idaM gAthAdvayam - xxx prathamam indriyANAM saMsthAnaM vaktavyam. saMsthAnaM nAma AkAravi zeSaH tato vAha nAma bahulatA piNDAvA danantaraM pRthutvaM vaktavyam, pRthutvaM vistAraH tadanantaram x x x katipradezam-indriyam ? iti vaktavyam. tataH x x x katipradezAvagADham - indriyam iti vAcyam, tadanantaram avagAhanAdiviSayaM karkAdicApa bahutvam. tataH x x x spRSTAspRSTaviSayaM sUtraM vaktavyam tadanantaram xxx pravizatrabhinipayacintAviSayam tato viSayaparimANam x x tadanantaram AdarzaviSayam +++ (zrIpari nAsUra 10 419, ka0 A0 ) ? bhAIdiya labdhi - ( jANavAnI zakti. ) 2. zrIpAsUna (0 0 0 19451) AIdivapada panaranuM che. rogAM iMdiyo piye samira vivecana i nizAstra yo vivecana karatAM pAMje upodyAta Apyo che se A ja - vizeSa prakAre iMdriyonA pariNAmane nirUpavA A prakaraNanI zarUAta thAya che. A iMdriyapadamAM be uddezaka che temAM je je viSayo Ave che te nIce pramANe che:- pahelaM iMdriyonA AkArasaMbaMdhI vivecana che. pachI iMdriyonI jADA hevAnI che pachI iMdriyogI pahocAinuM vivecana che pachI pratyeka iMdriya keTalA pradezavALI che ? te viSe vivecana che pachI pratyeka iMdiya keTalA pradezomAM avagADha che ? te viSe vivecana che. tyAra pachI avagAhanAdiviSayaka ane 'karkaza' vagere guNaviSaya alpabahutvasaMbaMdhI vivecana che. pachI ' viSayane ( padArthane) aDakIne ke aDakyA sivAya iMdriya padArthane oLakhI zake che' pu viSe vivecana che. tyAra bAda 'praviSTa ke apraviSTa nidhavane idiyo Age hai e saMbaMdhI viSeka . pachI 'pheTale TebI iMDiyo dvArA cIna vinA parimANavivecana pa "kAca pratiSidhuMe saMbaMce vicAra che. (zrImagiri prakSa panAsUtra, pR0 419, ka0 A0 ) tyAra pachI paNa aneka viSayoM saMbaMdhI vivecano che paNa te cAlu prasaMga sAthai saMbaddha na hovAthI ahIM lakhyAM nathI. te sivAya A saMbaMdha vadhAre jANavA mATe jUo pR 39 mAM AvelI pahelI gUjarAtI pATIkA tathA sthAnAMgasUtranuM pAMcamuM sthAna (ka0 A0 pR0 390 ) :- anu0 upayoga - ( jANArI zakti. ) :- anu0 - Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iMdriyayaMtra. zataka 2.-uddezaka 4. kone hoya! iMdriya. . keTalA / kevo AkAra ? | keTalA prade-| viSayarnu prahaNa | pahA pahoLAI. | | pradezavALI! zamA rahelI| kayA prakAre! viSayaparimANa. sparzaiMdriya-cAmaDI -jenAdhI sarzana jJAna thAya te. sarva sakarmaka jIvane. | aneka jAtano AkAra. AMgaLanA asaMkhya zarIra jeTalI. anaMta bhAga jeTalI. pradezavALI. asaMkhya pradezamA rahelI. .... ochAmA orcha AMgaLanA a- vadhAremA vadhAre nava yojana aDakelA viSayarnu kA pasaMkhya bhAga jeTale dUrathI A- jeTale dUradhI AvelA aNu-1 kara. velA aNuonA sparzane jANe. onA sarzane jANe. , aNuonA rasane jANe., aNuonArasane jANe. rasaneMdriya-jibha ve iMdriyavALA-kara- jenAthI rasanuM jJAna thAya te. miA-vagerene. sajAyA jevo AkAra. be AMgaLathI nava bhAMgaLa jeTalI. , aNuonA gaMdhane jANe., 'aNuonA gaMdhane jANe. ghrANeMdriya-nAkajenAthI gaMdharnu traNa iMdriyavALA- | atimuktaka-caMdra jJAna thAya te. | kIDI-vagerene. | jevo AkAra. AMgaLanA asaMkhya bhAga jeTalI. che zrotra(kAna) vagere iMdriyono ghATa kevo che? te jaNAvaq.te A che:-kadaMbanA phulanI jevo ghATa kaNeMdriyano che. masuranI jebo tathA caMdranI jevo ghATa netre- iMdriyono bhAkAra. paviTTha visaya aNagAra AhAre."] ahIM sUtrapustakomA RNa dvAra ja lakhelAM che ane vAkInA artho 'yAvat' zabdathI sUcavyA che. te gAdhAno artha A bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. netraMdriya-AMkha cAra iMdriyavALA- jenAthI rUpana | bhamarA-vagerene. jJAna thAya te. masUranI DALa jevo AkAra. viSayane aDakyA ochAmA ochu AMgaLanA * vadhAremA vadhAre lAkha sivAya tenuM grahaNa asaMkhya bhAga jeTale dUra | yojana dUra rahela padArthane rahela rUpane jUe. kare. .. zrotraMdriya-kAna-pAMca iMdriyabALA-kadaMbanA puSpa jevo | jenAthI avAjanuM manuSya-vagerene. AkAra. jJAna thAya te. aDakelA viSayanuM ochAmA orcha AMgaLanA vadhAremAM vadhAre bAra yojana | prahaNa kare, | asaMkhya bhAga jeTale dUrathI| jeTale dUrathI AvelA Avela avAjane sAMbhaLe.. zandane sAMbhaLe. * A niyama teja vinAnI vastu mATe che. ane je vastu, pote tejavALI hoya te to lAkha yojanathI paNa vadhAre dUra hoya to paNa AMkha dvArA joi zakAya che.-zAstrakAraH-anu. 269 . Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 4. driyano che. masara zabdanA be artha cha-masUra eTale eka jAtaveM Asana athavA masUra eTale eka jAtanuM dhAnya, (dhAnyapakSe ahIM sarakhAmaNImAM masUranI DALa levAnI che.) sajAyA jevo ghATa jiDeMdriyano che. atimuktakacaMdranI jevo ghATa nAsikeMdriyano che. atimuktakacaMdra eTale eka jAtanA phulanI pAMkhaDI. sparzAIdiyano diyonI jADAi ghATa aneka prakArano che. [ 'bAhalaM'ti ] iMdriyonI jADAi kahevI. te A rIteH-badhI iMdriyo, AMgaLanA asaMkhyeyabhAga jeTalI jADI che. 'pohattaMti] bane paholAi. iMdriyonI pahoLAi kahevI. te A pramANe:-kaNeMdriya, netraMdriya ane nAsikeMdriyanI pahoLAi AMgaLanA asaMkhya bhAga jeTalI che. jihAiMdriyanI paDoLADa pradezo. avagAda. bethI nava AMgaLa jeTalI che. ane sparzaiMdriyanI pahoLAi zarIra jeTalI che. [ 'kaipaesa' tti ] pAMce iMdriyo, anaMta pradezathI banelI che. 'ogAde'tti te iMdriyoH asaMkhyeya pradezamA avagADha che. [ 'appAbahu'tti ] netraiMdriyanI avagAhanA sauthI thoDI che. tethI saMkhyAtagaNI avagAhanAvALI karNaiMdriya ane nAsikeMdriya kramapUrvaka che. tethI jilAiMdriya asaMkhyeyagaNI avagAhanAvALI che. ane tenA karatAM sparzaiMdriya saMkhyeyagaNI avagAhanAvALI che. spRSTa bhane praviSTa. ityAdi. ['puTa-paviTa 'tti ] netra sivAyanI bIjI badhI iMdriyo aDakelA ane praviSTa thaelA viSaya- grahaNa kare che. [ visaya tti] badhI iMdriyono viSaya. viSaya ochAmA ocho AMgaLanA asaMkhya bhAga jeTalo cha arthAt ochAmA ochu AMgaLanA asaMkhyeya bhAga jeTale rahelA viSayane te iMdriyo jANI zakele. have vadhAremA vadhAre te iMdriyono viSaya jaNAbe che:-karNaiMdriyano vadhAramA vadhAre viSaya bAra yojanano cha arthAt vadhAremA vadhAre bAra yojanathI AvelA zabdane karNaiMdriya sAMbhaLI zake che. netraiMdriyano vadhAremAM vadhAre viSaya lAkha yojana karatAM vadhAre che-lAkha yojana jeTale dUra rahelA padArthane te jANI (joi ) zake che. ane bAkI badhI iMdriyono vadhAramA vadhAre nava yojana jeTalo viSaya che-nava yojana jeTale dUra rahelA padArthane te iMdriyo, oLakhI zake che. ['aNagAre 'tti samuddhAtavALI dazAmA rahela muninA nirjarApudgalone chadmastha manuSya joi zakato nathI. ['AhAre ti nArako vagere te nirjarApudgalone joi ke jANI zakatA nathI, paNa tena khAya che. e pramANe gheNuM kahevAnuM che. A uddezakane aMte zuM che ? te vAtane have jaNAve alokane yoga che, A uddezakane cheDe aloka saMbaMdhI sUtra che. ane te A cha:-"he bhagavan! alokane koNa aDakelaM che? ane keTalA kAyo alokane aDakelA abkyu| che? he gautama ! alokane dharmAstikAya ane yAvat-AkAzAstikAya aDakyA nathI. paNa tene AkAzAstikAyano deza ane pradezo aDakyA che. tene pRthivIkAya aDakyo nathI yAvat-tene addhAsamaya paNa aDakyo nathI. te eka agurulaghurUpa ajIvadravyadeza che ane anaMta agurulaghu guNothI saMyukta che. tathA anaMta mAga Una sarvAkAzarUpa che. alokane dharmAstikAya tathA pRthivIkAya vagere aDakyA nathI, tenuM kAraNa e ke, teo tyAM nathI. tathA alokane AkAzAstikAyanA deza, pradeza vagere aDakyA che tenuM kAraNa e ke, te tyAM che. tAtparya e ke, aloka, eka ajIvadravyadezarUpa che, kAraNa ke te, AkAzadravyano eka deza che. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin , dAyI yaH saguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tpsvii| asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoda, dadyAt zrIvIradevaH sakalazivavara mArahA caaptmukhyH||1|| Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 5. manyatIthikamata.-devane strIo na hoya.-eka ja jIva eka kALe ve vedone (ve sthitine ) anubhave. te khoTuM che. devane strIo hoya.-eka jIva eka kALe eka vedane anubhave. pheTalA bakhata sudhI udakano garbha Take ? -eka samaya ane cha mAsa.-keTalA vakhata sudhI tiryaMcayonikano garbha Take ?-aMtarmuhUrta bane ATha varasa.-keTalA bakhata sudhI manuSyano garbha Take -aMtarmuhUrta ane bAra varasa.-kAyabhavasya keTalA kALa sudhI Take 1-aMtarmuhUrta ane covIza varasa.-manuSya bhane tivaicapaMceMdriyanA bIjamAM bIjatva kyA sudhI Take -aMtarmuhUrta ane vAra muhUrta.-eka jIva eka bhave keTalAno putra thAya:-eka, ne, praNano ke baseMthI navaseMno.-eka jIvane eka mave keTalA putra thAya 1-eka, ne, praNa ke bethI nava lAkha, tenuM kAraNa.-maithunathI thato asaMyama.-zrImahAvIravihAra.tuMgikA nagarI-tuMgikA nagarInA zrAvako ane teornu svarUpa.-pArzvanAthanA sthavira ziSyo.-teonI pAse javA mATe tuMgikAnA zrAvakono vicAra, monI taiyArI ane vinItatA. te sthavirono dharmopadeza.-te zrAvakonA prazno.-saMyamarnu ane taparnu zuM phaLa?-anAbhava.-vyavadAna.-devo devalokamAM thAya ternu zuM kAraNa ? kAlikaputra-pUrvatapa.-medhila spavira-pUrvasaMyama.--AnaMdarakSita-karmikA.-kAzyapa sthavira-saMgikA.-Avakornu pratigamana ane sthavirono vihAra.-zrIhaMdrabhUti anagAra.-tornu tapa ane pAraNu,-mikSA mATe javaM. teone sthavironI vAta sAMbhaLI thaluM kautuka.-mikSAthI pAchA pharyA pachI, baela kautukatuM zrImahAvIrane nivedana ane khulAso.-sAdhusevArnu zuM phaLa ?-zAstrazravaNa.-tenu zuM phaLa 1-zAna, tenu zuM phaLa :-vijJAna.tenuM zuM phaLa !pazcakkhANa, tenuM zuM phaLa-saMyama.---saMyamarnu zuM phaLa-anAthava-anAvarnu zuM phaLa 1--tapa-tenuM zuM phaLa ...myavadAna.-tenuM zuM phaLa ? akriyA, tenu zuMphaLa ? -siddhi.-rAjagRhanA kuMDa saMbaMdhe anyatIthikano mata bhane zrImahAvIrano mata.-udezakasamApti. - 24.pra0-annautthiyA NaM bhaMte / evaM AikkhaMti, bhAsaMti, 24.pra0- he bhagavan ! anyatIrthiko A pramANe kahe che, bhASe panavaMti, parUveMti, taM evaM khalu niyaMThe kAlagae samANe devabhU- che, jaNAve che ane prarUpe che ke, "koi paNa nigraMtha maryA pachI deva eNaM appANeNaM se NaM tattha No anne deve, no aNNesiM devANaM devI- thAya ane te deva, tyAM bIjA devo sAthe ke bIjA devonI devIo o ahijaMjiya, ahijaMz2iya pariyAreiNo appiNiciyAo devIo sAthe paricAraNA karato-viSayasevana karato-nathI. tema ja potAnI mahijaMjiya abhijuMjiya pariyArei appaNAmeva appANaM viunviya, devIone vaza karIne teonI sAthe paNa paricAraNA karato nathI, viubviya pariyArei ege vi ya NaM jIve egeNaM samaeNaM do vedaM paNa te deva, pote ja potAnA navAM be rUpa kare che. temAM eka rUpa vedei, taM jahA:-isthivedaM, purisavedaM ca; evaM parautthiyavattavayA devarnuane bIjuM rUpa devInuM hoya che ane te pramANe be rUpa banAvI te neyavvA, jAva-isthivedaM ca, parisavedaM ca; se kahameyaM bhaMte ! deva (kRtrima) devI sAthe paricAraNA kare che. e pramANe eka jIva eka ja kALe be vedane anubhave che. te A pramANe:-puruSaveda ane strIveda. e pramANe paratIrthikanI vaktavyatA kahevI ane te yAvat-strIveda ane te puruSaveda." he bhagavan ! e te e pramANe kema bane ! evaM? 1. mUlacchAyAH-anyayUthikA bhagavan ! evam AkhyAnti, bhASante, prajJApayanti, prarUpayanti-tad evaM khalu nirgranthaH kAlagataH san devabhUtena AtmanA sa tatra no anyAn devAn , no anyeSAM devAnAM devIH abhiyujya, abhiyujya paricArayati; no AtmIyA devIH abhiyujya, abhiyujya paricArayati; AtmanA eva AtmAnaM vikur2yA, vikuLa paricArayati; eko'pi ca jIva ekena samayena dvivedaM vedayati, tadyathAH-strIvedaM ca, puruSavedaM ca; evaM parayUthikavaktavyatA jJAtavyA, yAvat-strIvedaM ca puruSavedaM ca; tat kathametad bhagavan evam ? 1. 'jIva, eka kALe ye kriyA kare che' evA AzayanA sUcaka ( 295 mo ane 325 mo prazna ) ema ve prazno AvyA che ane mA bAta paNa tevA ja Azayane vyakta kare che:-anu0 / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 24. u0 - gomA ! jaM NaM te anautthiyA evaM AikkhaMti, jAba - itthavedaM 'ca, purisavedaM ca. je te evaM AhiMsu, micchaM te evaM AhiMsu. ahaM puNa. goyamA ! evaM AikkhAmi, bhAsAmi, patra, parUma - evaM khalu niyaMThe kAlagae samANe annayaresu devaloesu devatAe ubavattAro bhavaMti mahar3iesu, jAva - mahANubhAvesu, dUragatIsu, ciradvitIesa. seNaM tattha deve bhavai mahar3ie, jAva - dasa disAo ujjovemANe, pabhAsemANe jAya-paDirUve. tattha NaM se ane deve, anesiM devANaM devIo abhirjujiya, abhirjujiya pariyAreha; appaNicciyAo devIo abhijuMjiya, abhijuMjiya pariyArei; no appaNAmeSa appANaM viuvviya, viubviya pariyArei; ege vi ya NaM jIve egeNaM samaeNaM evaM vedaM vedeha, taM jahA :- itthavedaM vA, purisavedaM vA; jaM samayaM itthiveyaM beei No taM samayaM purisavedaM vedei, jaM samayaM purisaMveyaM veei no taM samayaM itthaveyaM vedei, itthaveyassa udaraNaM no purisaveyaM veei, purisaveyassa udayeNaM no itthiveyaM veei, evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM evaM vedaM vedei, taM jahA :itthIveyaM vA, purisaveyaM vA. itthI, itthiveeNaM udiNNeNaM purisaM .patthe, puriso, purisaveeNaM udiSNeNaM itthi patthei . dI vi te aoraNaM pttheti taM jahA- itthI vA purisaM, purise vA itthi . zrIrAyacandra - jinAgama saMgrahe zataka 2. - uddezaka 5 24. u0- he gautama! je te anyatIrthiko e pramANe kahe che, yAvat - strIveda ane puruSaveda. te abhyatIrthikoe je e pramANe ka che te khoTuM kathuM che. vaLI he gautama! huM to A pramANe kahuM luM, bhAnuM dhuM, jaNAvuM huM ane prarUpaM chu ke koi paNa nirmantha maryA pachI koi eka devalokomAM utpanna thAya che, je devaloko moTI RddhivALA, yAvat-moTA prabhAvavALA, dUra javAnI zaktisaMpanna devovALA ane lAMbI AvaradAvALA hoya che. etrA devalokomA jaine te nirbaMtha moTI RddhivALo ane yAvat - daze dizAne ajavALato, zobhAvato, yAvat - atyaMta dekhAvaDo deva thAya che ane tyAM te deva bIjA devo sAdheM tathA bIjA devanI devIo sAthe teone vaza karIne paricAraNA kare che ane potAnI devIone vaza karIne teonI sAdhe paNa paricAraNA kare che. paNa pote potAnAM be rUpa banAvIne paricAraNA karato nathI. ( kAraNa ke) eka jIva eka samaye eka vedane anubhave che. te A pramANe :- strIveda, ke puruSaveda. je samaye strIvedane vede che te samaye puruSavedane nathI vedato. je samaye puruSavedane vede che te samaye strIvedane nathI vedato. strIvedanA udayathI puruSavedane nathI vedato. puruSavedanA udayathI strIvedane nathI vedato. mATe eka jIva eka samaye eka vedane vede che. te A pramANe :- strIveda, ke puruSaveda. jyAre strIvedano udaya thAya tyAre strI puruSane prArthe che ane jyAre puruSavedano udaya thAya tyAre puruSa strIne prArthe che arthAt te banne paraspara eka bIjAne prArthe che. te A pramANe :- strI puruSane prArthe che ane puruSa strIne prArthe che. 1. anantaram indriyANi uktAMni, tadvazAcca paricAraNA syAd iti tannirUpaNAya paJcamodezakasya idam AdisUtram -'aNNautthie ' ityAdi. 'devabhUNaM' ti devabhUtena AtmanA karaNabhUtena no paricArayati iti yogaH 'se NaM' ti asau nirmandhadevaH, tatra devaloke, no naiSa, 'ane' tti anyAn AtmavyatiriktAn devAn surAn tathA no anyeSAM devAnAM saMbandhinIrdevIH 'abhijujiya' ci abhiyujya vazIkRtya, AzliSya vA paricArayati parimuGkte. 'No appiNiciAo' tti AtmIyAH, 'appaNAmeva appANaM viubvia' tti strI-puruSarUpatayA vikRtya-evaM ca sthite, 'ege vi yaNa' ityAdi. 'parautthi avattavayA Neyavva' tti evaM ceyaM jJAtavyAH- "jaM samayaM itthaveyaM veei taM samayaM purisaveyaM veei, jaM samayaM purisaveyaM veei taM samayaM itthaveyaM veei, itthaveyassa veyaNAe purisaveyaM veei purisaveyarasa veyaNAe itthiveyaM veei, evaM khalu ege vi ya NaM" ityAdi. mithyAtvaM ca eSAm evam - strIrUpakaraNe'pi tasya devasya puruSatvAt puruSavedasyaiva ekatra samaye udayaH, na strIvedasya vedaparivRttyA vA strIvedasyaiva, na puruSavedasyodayaH, parasparaviruddhatvAd iti. 'devaloesu' tti devajaneSu madhye, 'uvavattAro bhavaMti' tti prAkRtazailyA, upapattA bhavatIti dRzyam 'mahiDie' ityatra 'yAvat' karaNAd idaM dRzyam jjuie, mahAbale, mahAyase, mahAsokkhe, mahANubhAge, hAravirAiavacche, kaDaya - tuDiyathaMbhiyabhue" truTikA bAhurakSikA, "aMgayai - kuMDalama - TThagaMDa- kaNNapIThadhArI" aGgadAni bAhyAbharaNavizeSAn, kuNDalAni karNAbharaNavizeSAn; mRSTagaNDAni collikhitakapolAni, karNapIThAnika - - 1. mUlacchAyAH - gautama ! yat te abhyayUthikA evam AkhyAnti yAvat strIvedaM ca puruSavedaM ca yat te evam UcuH, mithyA te evam UcuH. ahaM punargautama! evam AkhyAmi, bhASe, prajJApayAmi, prarUpayAmi evaM khalu nirvranthaH kAlagataH san anyatareSu devalokeSu devatayA upapattA bhavati mahardhikeSu, yAvat-mahA'nubhAveSu, dUragatiSu, cirasthitiSu sa tatra devo bhavati maharSiko yAvat daza diza udyotayan prabhAsayan yAvat pratirUpaH, tatra sa amyAn devAn, anyeSAM devAnAM devIH abhiyujya, abhiyujya paricArayati; AtmIyAH devIH abhiyujya; abhiyujya paricArayati; no AtmanA eva AtmAnaM vikurvya, vikurvya paricArayati; eko'pi ca jIva ekena samayema ekaM vedaM vedayati, tadyathAH - strIvedaM vA puruSavedaM vA; yaM samayaM strIvedaM vedayati no taM samayaM puruSaMvedam, N yaM sayamaM puruSavedaM vedayati no taM samayaM strIvedaM vedayatiH strIvedasya udayena no puruSavedaM vedayati, puruSavedasya udayena no strIvedaM vedayati; evaM khalu eko jIva ekena samayena ekaM vedaM vedayati, tadyathAH-strIvedaM vA, puruSavedaM vA; strI, strIvedena udIrNena puruSaM prArthayate, puruSaH, puruSavedena udIrNena strI prArthayate, dvau api to anyonyaM prArthayete, tadyathAH- strI vA puruSam, puruSo vA striyam:- anu0 1. pra0 chAyAH - yaM samayaM strIvedaM vedayati taM samayaM puruSavedaM vedayati yaM samayaM puruSavedaM vedayati taM samayaM jIvedaM vedayati, strIvedasya vedanayAM puruSavedaM vedayati, puruSavedasya vedanayA strIvedaM vedayati, evaM khalu eko'pi ca 2. mahAdyutiH, mahAbalaH, mahAyazAH, mahAsaukhyaH, mahAnubhAgaH, hAravirAjitavakSAH kaTaka - truTikAstandhabhujaH 3. azada- kuNDalamRSTagaNDa-karNapIThadhArIH- anu0 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 5. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 273 bharaNavizeSAna dhArayatItyevaM zIlo yaH sa tathA, "vicittahatthAbharaNe, vicittamAlAmaulimauDe," vicitramAlA' ca kusumasaka, maulau mastake. makaTaM ca yasya sa tathA, ityAdi yAvat-"riDIe, juIe, pabhAe, chAyAe, acIe, teeNaM, lesAe, dasa disAo ujoemANe" tti tatra RddhiH parivArAdikA, yutiriSTArthasaMyogaH, prabhA yAnAdidIptiH, chAyA zobhA, arciH zarIrastharatnAditejojvAlA, tejaH zarIrAciH. lezyA dehavarNaH. ekArthA vaiteH udyotayan prakAzakaraNena, 'pabhAsemANe' tti prabhAsayan zobhayan. iha 'yAvat' karaNAda idaM dRzyama.. "pAsAie" draSTaNAM cittaprasAdajanakaH, "derasaNije" yaM pazyaJcakSurna zrAmyati, "abhileve" manojJarUpaH, "paDirave"tti dRSTAraM draSTAra prati rUpaM yasya sa tatheti. ekena ekadA eka eva vedo vedyate, iha kAraNam AhaH-'itthI itthivaeNa' ityAdi.. 1. AgaLanA prakaraNamA iMdriyo viSa hakIkata kahI che. jo te iMdriyo hoya to paricAraNA-viSayavilAsa-thai zake che mATe have paricAraNA saMbaMdhI hakIkata jaNAvavA mATe pAMcamA uddezaka- A AdisUtra cha:-['aNNautthie' ityAdi.) ['devabhUeNa' ti] marIne deva thaela nigraMtha, devatvavALA devanI strI viSa AtmAvaDe paricAraNA karato nathI, ema saMbaMdha karavo. [ se ' ti] e nigraMtharUpa deva, te devalokamAM potAthI [ 'anne tti ] judA devone tathA anyatIthikono vicAra. vIjA devonI devIone ['abhimuMjiya'tti] vaza karIne ke AliMgIne paricAraNA-paribhoga-karato nathI. ['No appiNiciAo' tti] potAnI devIo sAthe vilAsa karato nathI. paNa ['appaNAmeva appANaM viudhia' tti ] pote potAne ja strI ane puruSarUpe banAvIne vilAsa kare che. jyAre ema che tyAre ege vi ya NaM' ityAdi.] arthAt ['parautthiavattavayA Neyaba'tti] paratIrthikanI vaktavyatA kahevI. te A pramANe cha:-"je samaye strIvedane vede che te eka kALe ye anubhava, samaye puruSavedane vede che ane je samaye puruSavedane vede che te samaye strIvedane vede che. strIvedane vedavAthI puruSaveda vedAya che ane puruSavedane vedavAthI sIveda vedAya che ane e pramANe eka paNa jIva eka kALe be vedane vede che"ityAdi. teornu A kathana juLu cha ane tenI juThAi A pramANe che:-te deva tenI asalyatA. paruSarUpe hovAthI tene eka kALe puruSavedano ja udaya hoi zake che, paNa strIvedano udaya thAya te asaMbhavatuM che.jyAre te deva strI- rUpa dhAraNa kare ke pyAre tene strIvedano ja udaya hoi zake che, paNa puruSavedano udaya thAya te aNaghaTatuM che.te be vedo eka ja kALe eka jIvane udayamA hoi zakatA nathI, kAraNa ke te banne vedo paraspara eka bIjA viruddha che. jebe vastuo paraspara viruddha hoya che te nirapekSapaNe eka kALe eka ja ThekANe rahI zakatI nathI. jema aMdhAra ane ajavALa. 'devaloesuti devalokomA ['uvavattAro bhavaMti' ti] utpanna thAya che. [ 'mahiDDie'tti] moTI RddhivALo, ahIM 'yAvat' zabda mU. kelo hovAthI A pramANe jANavuH-"moTI dyutivALo, moTA baLabALo, moTI kIrtivALo, moTA sukhavALo, moTA sAmarthyavALo, hArathI zobhatA haiyAvALo, kaDA ane baherakhAMthI zaNagArela hAthavALo, hAthanAM ghareNAMne ane kAnanAM kuMDalone dhAraNa karanAra, caLakatA gAlavALo tathA karNapITha-eka jAtanA kAmanA ghareNAMne paheranAra, vaLI vicitra hastAbharaNabALo, mastaka upara vicitra mAlA (phulanI mAlA ) ane mukuTane paheranAra, vaLI RddhivaDe, yutivaDe, prabhAbaDe, chAyAvaDe, arcivaDe, tejavaDe ane lezyAvaDe daze dizAne potAnA prakAzavaDe ajavALato. Rddhi parivAra vagere. icchita vastuno saMyoga te yutivAhana bagerenI zobhA te prabhA. zobhA te chAyA. zarIra upara rahela ratna vagerenA tejano caLakATa te arci. zarIrano caLakATa te teja. zarIrano varNa te lezyA. athavA e badhA zabdo samAna arthavALA che. ['pabhAsemANe' tti] dizAone zobhAvato. ahIM yAvat' zabda mUkelo hovAthI. A pramANe jANavuH te deva jonAranA cittane prasannatA pamADe tevo che, tene vAraMvAra jotAM paNa AMkha thAkatI nathI. tenuM rUpa manane game tevU che ane tenuM rUpa daraka jonAranI AMkhe tare che evo e deva che. mULa vAta e che ke, eka jIva eka kALe eka ja vedane anubhave che. tenuM kAraNa kahe che ke:-['itthI itthiveeNaM' ityAdi.] eka kALe eka anubhava. garbhavicAra. 25. pra0-udagagabbhe NaM bhaMte ! 'udagagabbhe'tti kAlao 25. pra0-he bhagavan ! udakagarbha e keTalA samaya sudhI kevaciraM hoi ? 'udakagarbha' rUpe rahe ? 25. u0--goyamA! jahaNeNaM eka samayaM, ukkoseNaM 25. u0--he gautama! te ochAmA ochu eka samaya sudhI. chammAsA. ane vadhAremAM vadhAre cha mahinA sudhI 'udakagarbha'rUpe rahe. 26. pra0--tirikkhajoNiyagambhe NaM bhaMte ! 'tirikkhajoNiya- 26. pra0-he bhagavan ! tiryagyonikagarbha e keTalA samaya gambhe' ti kAlao kevaciraM hoI ! sudhI 'tiryagyonikagarbha'rUpe rahe ! 26. u0-goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhattaM, ukkoseNaM aTTa 26. u0--he gautama! te ochAmA ochu aMtarmuhUrta sudhI ane. saMvaccharAI. vadhAramA vadhAre ATha varasa sudhI 'tiryagyonikagarbha'rUpe rahe. 1. pra. chAyAH-vicitrahastAbharaNaH, vicitramAlAmaulimukuTaH. 2. RjyA, yutyA, prabhayA, chAyayA, arciSA, tejasA, lezyayA daza diza uddyotayan. 2. prAsAdIyaH, 4. darzanIyaH, 5. abhirUpaH 6. pratirUpaH-anu. 1. prAkRtazailIthI eka vacanane badale bahuvacana thayu chaH-zrIabhaya. 1. A saMbaMdhe pR-181 thI 188 sudhI jUoH-anu. 1. mUlacchAyAH-udakagarbho bhagavan ! 'udakagarbha'iti kAlataH kiyacire bhavati ! gautama! jaghanyena ekaH samayam , utkRSTena SaNmAsAna, tiryagyonikagoM bhagavan / tiryagyonikagarbha' iti kAlataH kiyaciraM bhavati ? gautama ! jaghanyena antarmuhUrtam , utkRSTena aSTa saMvatsarANi:-anu0 35 bha0 sUta . Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 5. 27. pra0--maNussIgame NaM bhaMte ! 'maNussaugabhe' tti kAla- 27. pra0-he bhagavan ! manuSIgarbha e keTalA samaya sudhI o kevacciraM hoi ? 'manuSIgarbha' rUpe rahe ! 27. u0-goyamA ! jahaNNeNaM aMtomahattaM, ukkoseNaM bArasa 27. u0-he gautama! te ochAmA ochu aMtarmuharta sudhI ...saMvaccharAI. . ane vadhAremAM vadhAre bAra varasa sudhI 'manuSIgarbha'rUpe rahe. 28. pra0-kAyabhavatthe NaM bhaMte ! 'kAyabhavatthe' tti kAlao 28. pra0--he bhagavan ! kAyabhavastha e keTalA samaya sudhI kevaciraM hoi ? 'kAyabhavastha' rUpe rahe? 28. u0--goyamA / jahaNNeNaM aMtomuhattaM, ukkoseNaM cau- 28. u0-he gautama! te ochAmA ochu aMtarmuhUrta sudhI vIsaM saMvaccharAiM. ane vadhAremAM vadhAre covIza varasa sudhI 'kAyabhavastha' rUpe rahe. 29. pra0-maNussa-paMceMdiyatirikkhajoNiyabIe NaM bhaMte ! 29. pra0--he bhagavan ! manuSI ane paMceMdriya tiryaMcaNI saMbaMdhI joNiyabbhUe kevatiyaM kAlaM saMciTThai ? yonigata bIja (vIrya) te keTalA kALa sudhI yonibhUta' rUpe rahe ? 29. 30-goyamA! jahaNNeNaM aMtomahattaM, ukkoseNaM bArasa 29. u0--he gautama ! te ochAmA ochu aMtarmuharta sudhI muhuttA. ane vadhAremAM vadhAre bAra muhUrta sudhI yonibhUta' rUpe rahe. .. 30. pra0--egajIve NaM bhaMte ! egabhavaggahaNeNaM kevaiyANaM 30. pra0--he bhagavan ! eka jIva eka bhavamA keTalA jaNano puttattAe havvaM Agacchai ? putra (zIghra) thAya ! 30. u0-goyamA ! jahaneNaM ikassa vA, doNha vA. tiNNi 30. u0--he gautama! eka jIva ochAmA ocho eka jaNano, 'vA; ukkoseNaM sayapahattassa jIvANaM puttattAe havvaM AgacchaMti. be jaNano ke traNa jaNano ane vadhAremA vadhAre baseMthI nabaseM jaNano . (jIvono) putra thAya. 31. pra0--egajIvassa NaM bhaMte ! egajIvabhavaggahaNaNaM keva- 31. pra0-he bhagavan ! eka jIvane eka bhavamA keTalA putro iyA jIvA puttattAe havvaM AgacchaMti! - (zIghra) thAya ? 31. u0-goyamA / jahaneNaM eko vA, do vA, tiNNi vA 31. u0--he gautama ! ochAmA ochA eka, be ke traNa ane ukoseNaM sayasahassapahattaM jIvA NaM prattattAe havvaM Agacchai. vadhAremAM vadhAre bethI nava lAkha jeTalA putra thAya, 32. pra0-se keNadveNaM bhaMte ! evaM vucai, jAva-havvaM Agacchai? 32. pra0--he bhagavan ! tema thavAnuM zuM kAraNa ! ' . 32. u0-goyamA / itthIe parisassa ya kammakaDAe jo- 32. u0--he gautama! strI ane puruSane karmakRta (kAmojIe mehuNavattie nAmaM saMjoe samuppajjai. te dahao siNehaM saMci- ttejita ) yonimAM 'maithunavRttika' nAmano saMyoga utpanna thAya che. NaMti, saMciNittA tattha NaM jahaNNeNaM eko vA, do vA, tiNi vAH syAra pachI te banne vIrya ane lohIno saMbaMdha kare che ane pachI temAM ukkoseNaM sayasahassapuhattaM jIvA NaM puttacAe havaM Agacchai, se ochAmA ochA eka, be ke traNa ane vadhAremA badhAre bethI nava teNaDeNaM jAva-havvaM Agacchai. lAkha sudhI jIva putra tarIke (zighra ) utpanna thAya che. he gautama ! te mATe pUrvapramANe kartuM che. 33. pra0--mehuNeNaM bhaMte ! sevamANassa kerisie asaMjame 33. pra0-he bhagavan ! maithunane sevatA manuSyane kevA prakAkajjai ? rano asaMyama hoya? 33. u0--goyamA ! se jahA nAmae keI parise rUyanAliyaM 33. u0--he gautama ! jema koi eka puruSa hoya ane te tavA, baranAliyaM vA tatteNaM kaNaeNaM samaviddhaMsejA, erisaeNaM goyamA! pAvela sonAnA sarIyAvaDe rUnI naLIne ke bUranI naLIne bALI nAkhe. mehuNaM sevamANassa asaMjame kajai. he gautama ! tevA prakArano maithunane sevatA manuSyane asaMyama hoya. sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ! jAva-viharai. ... he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe cha ema kahI yAvat-vihare che. 1. mUlacchAyAH-manuSyagarbho bhagavan / 'manuSyagarbha' iti kAlataH kiyaciraM bhavati? gautama ! jaghanyena antarmuhUrtam , utkRSTena dvAdaza saMvatsarANi. kAyabhavastho bhagavan ! 'phAyabhavastha' iti kAlataH kiyaciraM bhavati? gautama! jaghanyena antarmuhartam, utkRSTena caturvizati saMvatsarANi. manuSyapavendriyatiyegyonikabIjaM bhagavan / yonikabhUtaM kiyantaM kAlaM saMtiSTate ? gautama! jaghanyena antarmuhUrtam, utkRSTena dvAdaza muhUton. ekajIvA bhagavan ! ekanavagrahaNena kiyatAM putratayA zIghram Agacchati! gautama! jaghanyena ekasya bA, dvayovo, trayANAM vA; utkapeNa zatapRthaklasya jIvAnAM putratayA zIghram Agacchati. ekajIvasya bhagavan ! ekajIvabhavagrahaNena kiyanto jIvAH putratayA zIghram Agacchanti ! gautama! jayanyena eko vA, dvau bA, prayo vA; utkarSaNa zatasahasrapRthaktvaM jIvAH putratayA zIghram Agacchanti. tat kenA'rthena bhagavan ! evam ucyate, yAvat-zIghram Agacchati? gautama ! khiyAH puruSasya ca karmakatAyAM yonyA maithanavRttiko nAma saMyogaH samatpadyate. tau dvidhA snehaM saMcinutaH, saMcitya tatra jaghanyana ekA vA, dvA vA, yo vA; utkRSTena zatasahasrapRthaktvaM jIvAH putratayA zIghram Agacchanti. tat tenA'rthena yAvat-zIghram Agacchanti. methunena bhagavan / sevamAnasya kIdRzaH asaMyamaH kriyate ? gautama ! tad yathA nAma ko'pi puruSo rUtanAlikA vA. baranAlikA vA taptena kanakena samabhidhvaMseta, idazo giitm| maithuna sevamAnasya asaMyamaH kriyate. tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavan / yAvat-viharatiH-anu. prayogacchatiH gautama ! striyAH puruSasya ca pRthaktva jIvAH putratayA zIghram zatanAlikA thA, dUrnAlika AgAhAvA, trayI vA; utarela patarAtamA tad yathA nAma ko vinAsAyada-vihara . Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 5. bhagavatudharmasvAmipraNIta bhagavatI sUtra 275 " " , 2. paricAraNAyAM kila garbhaH syAt, iti garbhaprakaraNam. tatra 'udgagame NaM' kacid 'dagagame NaM' ti dRzyate, tatra udakagarbhaH kAlAntareNa pravarSaNahetuH pulapariNAmaH tasya ca avasthAnaM jaghanyataH samayaH, samayA'nantarameva pramarpaNAt utkRSTatastu paNmAsAn paNa mAsAnAm upari varSaNAt. ayaM ca mArgazIrSa pauSAdiSu vaizAkhAnteSu sandhyArAga - meghotpAdAdiliGgo bhavati yadAhaH - " pauSe samArgazIrSe sandhyArAgo'mbudAH sapariveSAH nA'tyarthaM mArgazire zItaM paudhe'tihimapAtaH" ityAdi. 'kAyamapatye NaM mate ' ityAdi. phAye jananyudaramabhyavyavasthita nijadehe eva yo bhayo janma sa kAyabhayaH, tatra tiSThati yaH sa kApamavasthaH sa ca 'kAyabhavastha' iti etena paryAyeNa ityarthaH 'caucIsaM saMpacchAI' ti strIkArya dvAdaza varSANi khilyA, punarmRtvA tasmin eva AtmazarIre utpadyate dvAdazavarSasthitikatayA, ityevaM catuvaiizativarSANi bhavanti kecidAhuH "dvAdaza varSANi sthitvA punastatraivA'nyavIjena taccharIre utpadyate dvAdazavarSAsthitiriti 'egI NaM bhaMte!' ityAdi manuSyANAm, tirakhAM ca bIjaM dvAdaza muhUrtAn yAvat yonibhUtaM bhavati, tatazca gavAdInAM zatapRthaktvasyA'pi bIjaM gayAdiyoniprayiSThaM bIjam eva tatra ca bIjasamudAye eko jIva utpadyate sa ca teSAM dIvasvAminAM sarveSAM putro bhavati iti ata uktam'ukkoseNaM sayapuhuttassa' tti. 'sayasahassa- puhuttaM ' ti matsyAdInAmekasaMyoge'pi zatasahastrapRthaktvaM garbhe utpadyate, . niSpadyate ca iti ekasya ekabhavagrahaNe lakSapRthaktvaM putrANAM bhavati iti manuSyayonau punarutpannA api bahavo na niSpadyante iti. ' itthIe purisassa ya' ityetasya 'mehuNavattie nAmaM saMjoe samupajjai' ityanena saMbandhaH kasyAmasau utpadyate ? ityAha- 'kammakaDAe joNIe' ti nAmakarmanirvartitAyAM yonI athavA karma madanodIpako vyApAraH, tatkRtaM yasyAM sA karmakRtA, atastasyAm, maithunasya vRttiH pravRttiryasmin asau maithunavRttikaH maithunaM yA pratyayo hetubhinnasau, svArthike kapratyaye maithunapratyadhikaH, 'nAma' ti nAma-nAmayatorabhedopacArAd etanAmetyarthaH saMyogaH-saMparkaH, te iti strIpuruSI 'ho' ci ubhayataH khedaM retaH zoNitalakSaNaM saMcinutaH saMbandhayataH 'mehuNavacie nAma saMjoe ti prAguktam, atha maithu nasyaivA'saMyamahetutAprarUpaNasUtram-- 'rUyanAliaM va' tti rUtaM kArpAsavikAraH, tadbhUtA nAlikA zuSiravaMzAdirUpA - rUtanAlikA, tAm evaM nUranAlikAmapi, naMvarambUraM vanaspativizeSAvayavavizeSaH 'samamighaseja' cirUtAdisamamibhyaMsanAt iha cAyaM vAkpazeSo dRzyaHevaM maithunaM sevamAno yonigatasattvAn mehanenAbhidhvaMsayet, ete ca kila pranthAntare "paJcendriyAH zrUyante" iti. 'erisiMeNaM' ityAdi ca nigamanamiti. 2. paricAraNA karavAdhIna garbha rahe che mATe have garbha saMbaMdhI prakaraNa zaru thAya che. temAM A sUtra :- ['udgagame vaM'] koI pustakamAM] ['gaganme ] evo pATha che. kALAMtare pANI varasavAmAM heturUpa je pudgalano pariNAma te 'udakagarbha' kahevAya. tenuM avasthAna jaghanye eka samaya sudhI hoya che, kAraNa te eka samaya rahyA pachI turata ja varase che. ane tenuM vadhAremAM vadhAre avasthAna cha mAsa sudhI hoya che, kAraNa ke te cha mAsa pachI varase che. mAgazara, poSa ane vaizAkha sudhInA mahinAomAM dekhA to saMdhyAno raMga tathA meghano utpAda ( varasAda ) vagere, e udakegarbhanAM nizAno che. kac che ke: 1. zrIsthAnAMga nAmanA zrIjA aMgamAM mULamAM tathA TIkAmAM 'udakagarbha' saMbaMdha A pramANe hakIkata che: 2 "cattAri dagaganbhA paNNattA taM jahA:-ussA, mahiA, sobhA, usiNA. cAra udgagamA paNNatta se jahA:-magA, anyasaMpadA, sIosiyA, paMcarUniyA silogo mAhe umagA manmA ammacaDA, sIo sigAo] ya citte, isAI paMcarUvizA." (sthAnAMgasUtra ka sa 339-340)'dagagabbhe' ti dakasya udakasya garbhA iva garbhA dakagarbhAH - kAlA ntare tAtita avazyAyaH kSapAjalam mahikA bhUmikA zItAni tAni evam upno dharmaH ete hi yatra dine utpannAH, tasmAd utkarSeNa avyAhatAH santaH SaDbhiH mAsaiH udakaM sunate anyaiH punarevamuktaH pavanAd garjitazoto SNa-razmi-pariveSAH, jalamatsyena sahoktAH dazadhA cAmbuprajana hetuH " tathA - zItavAtAtha vinduva garjitaM pariveSaNam, sarvagarbheSu zaMsanti nirmanthAH sAdhudarzanAH tathA sapta saptame mAse sapane hame'hani dharmAH pArka nivacchanti vArazAtAra phala diye tuhinam tadeva himakam rAsate hamakAdimapAtarUpA isa 'ammapada' ti asaMtAni metheH zAkA cchAdanAni ityarthaH khantike zItoSNe, pacAnAM rUpANAM varjita dyud-jala- bAtA - 'tralakSaNAnAM samAhAraH paJcarUpam tadasti yeSAM te paJcarUpikA udakagarbhAH iha matAntaramevam - "pauSe samArgazIrSe saMdhyArAgo'mbudAH pariveSAH nAma] mArgazire ko pIpe'tihimapAtaH mAthe pramo "kALAMtare pANIne varasavAmAM je nimittarUpa hoya te 'dakagarbha' ke 'udagarbha' kahevAya te 'udakagarbha' cAra prakArano ko che se A pramANe:osa, dhUmasa, khUpa ThaMDaka ase khUpa to A bAramonI ko vastu divase vAya te divasa mAMDIne bAremA badhAre cha mAsa pachI to jarUra pANIne varasAve, jo te akhaMDita hoya to. vaLI bIjAoe to Ama :- "pAcInI pedAzamAM dasa jAtana nimitta ena vAda varasAda, bijalI, yAjavijaka, garamI, phirama pariveSa-sUrya ane caMdranI pharatu meghanuM kuMDAkuM- ane jalamAchaluM." vaLI ThaMDo pavana, biMdu, garjanA ane pariveSa eva bacI jAtamA gaumAM hoya ema pavitra nirmatho kahe che. tathA jevA prakAranA garbho sAtame sAtame mahine ane sAtame sAtame divase pAka pAme che teyuM phaLa maLe che. vaLI udakagarbho cAra prakAramA kAche se A pramAdimAta mALAbhovI AkAzarnu , - paNa ThaMDI ane garamI tathA yAja dijaLI, pANI, pavana ane bAdae badhAye ho arthAt paMcarUpI pAMca ha mAsAsamA himapAta, phAgaNa mArAmAM vAdaLAMno perAyo, petramA atyaMta ThaMDI ane garamI tathA vaizAkha mAsamAM paMcarUpI garbha hoya che. ahIM matAMtara A pramANe che :- " mAgazara ane pauSa mAsamAM saMdhyAno raMga thavo, pariveSa sahita megho mAgaghara mAsamA bahu ThaMDaka nahIM ane pauSa mAsamo dupArI vidhavA atizIta sapanA mAnoratodavau po himapAta dhAna, mahA mAyama prama pahana ane sUrya tathA caMdanI bandI, phAlgunamA yaH pacano'NDavAH nigdhAH pariyepAsa poti tuSAradvArA kalapita ati ThaMDaka, mepasahita sUrvaane sakalAH kapilastAmro ravizva zubhaH pavanaghanavRSTiyuktAH caitre garbhAH zubhAH Athamavu, phAgaNa mahinAmAM lukho caMDa pavana, vAdaLAMono nigdha saMplava supariveSAH panapananitaiya hitAya vaizAkhaH" iti (zrI sakala parine tAmra (khAla) raMge ho, caitramAsama sthAnAMgasUtra, caturtha sthAna, ka0 A0 pR0 340 ). pavana ane vRSTisahita pariveSavALA garbho hoya che tathA vaizAkha mAsamAM ghana pavana marasAda jI ne garjanA e udakayarmanI nizAnI se " ( pIsthAnAMgasUtrasthAna 00 240 ): anu , --- bha udakagarbha Take 1 eka samaya bhane cha mAsa. / Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 5. "mAgazara ane poSa mahinAmAM saMdhyAno raMga thAya, megho kuMDALAvALA dekhAya, mAgazara mahinAmA bahu ThaMDa na paDe ane poSa mahinAmAM hima bahu pdde|" kAyamavastha. ( ityAdi.) e vAM udakagarbhanAM nizAno che. ['kAyabhavatthe NaM bhaMte !! ityAdi.] mAtAnA peTanI bacce rahela garmanuM zarIra te kAya' kahevAya. te zarIramA je utpanna tharbu te 'kAyamava' kahevAya ane temAM ja je janmyo hoya te 'kAyabhavastha' kahevAya. te kAyabhavastha, covIsa varSa.. kAyabhavastharUpe ['cauvIsaM saMvaccharAI' ti] covIza varSa sudhI rahe. te, kayA prakAre covIza varSa sudhI rahe che? te vAtano khulAso karatAM jaNAve che ke, jema koi eka jIva hoya ane tenuM zarIra garbhamAM racAi gaDe hoya. pachI te jIva, te zarIramA potAnI mAtAnA udaramA bAra varSa sudhI rahI, maraNa pAmI pAlo pote racela tenA te zarIramA utpanna thai pharIne pAcho bAra varSa sudhI rahe. ane e prakAre te covIza varSa sudhI kAyAbhavastharUpe rahI zake che. keTalAko kahe che ke,-"bAra varSa sudhI rahIne, pharIne bIjA vIryavaDe tyAM ja teja manuSya ane tiryaMcanA * zarIramAM bAra varSanI sthitiyukta thaine janme, e rIte covIza varSa gaNAya." [ 'egajIve NaM bhaMte !' ityAdi.] manuSyo ane tiryaMconuM vIrya bAra vijamAM bijalvazakti. muhUrta sudhI yonibhUta gaNAya che, arthAt bAra muharta sudhI te vIryamAM saMtAnotpAdikA zakti rahe che. jyAre ema che tyAre bAra muhUrta jeTalA kALamAM gAya dAra muhUrta. vagairenI yonimAM paDeluM baseMthI navase sAMDha vagerenuM paNa vIrya, te vIrya ja gaNAya ane te vIryanA samudAyamA je eka jIva utpanna thAya che te, te badhAeka bhavamA eka jI- ono (jeonuM vIrya yonimA gaeDaM che) putra kahevAya. mATe ja kahyu che ke, ['ukkoseNaM sayapuhuttassa' tti ] ['sayasahassapuhuttaM' ti ] mAchalAM vagere vanA baseMthI navaseM jyAre ekavAra saMyoga kare che tyAre paNa tenA garbhamAM bethI nava lAkha jIvo putrarUpe utpanna thAya che ane janma paNa le che mATe eka jIvane eka bhavamA pitA ne bethI " bethI nava lAkha putro hoi zake che. tathA manuSyastrInI yonimA jo ke ghaNA jIvo utpanna thAya che, paNa teo jeTalA utpanna thAya che teTalA badhA janmatA naba lAkha putra. 'nathI. [ 'itthIe purisassa ya'] e vAkyano [ mehuNavattie nAma saMjoe samuppajai'] A vAkya sAthe saMbaMdha karavo. e saMyoga kayAM utpanna thAya cha ? to kahe che ke, [ 'kammakaDAe joNIe' ti] nAmakarmathI banela yonimAM athavA jemAM kAmottejaka kriyA thai che te yonimAM. maithunavRttika eTale maithunanI vRttivALo athavA maithanapratyayika-maithunarUpa hetuvALo.'nAma'ti] nAma ane nAmavALAno kAlpanika rIte abheda paNa hoi zake che mATe te 'saMyoga' nuM nAma 'maithunavRttika' ke maithunapratyayika' kahuM che. saMyoga eTale saMparka-saMbaMdha. te banne-strI ane puruSa-ubhayataH vIrya ane lohIno saMbaMdha kare che' AgaLanA sUtromAM ['mehuNavattie nAma saMjoe' ti] maithunavRttika' ke 'maithunapratyayika' nAmano saMyoga thAya che ema kayuM che mATe have maithunamA ja methunayI yato rahelaM asaMyamanuM hetupaNuM prarUpavA A sUtra kahe chaH-['rUyanAliaMva' tti] rUtanAlikA eTale jemAM rU bhareluM che tevI polA vAMsaDA vagairenI naLI teasaMyama. tene, e pramANe bUranAlikA saMbaMdhe paNa samajavu. vizeSa e ke, bUra eTale eka jAtanI vanaspatino eka jAtano bhAga- ['samabhidhaMsejja' tti] rU vagereno nAza karavAthI teno dhvaMsa kare. ahIM A pramANenuM vAkya adhyAhRta jANavuH-e prakAre maithunane sevato puruSa potAnA mehana-puzcita-dvArA yonimA rahela jIvono nAza kare che. "te jIvo pAMca iMdriyavALA che" evI vAta bIjA graMthamAM saMbhaLAya che. [ 'erisieNaM' ityAdi.] e upasaMhArasUtra che. tuMgikA ane rAjagRha nAgaramA praznottara. 34.-tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre rAyagihAo nagarAo, 34.-tyAra pachI zramaNa bhagavaMta mahAvIra rAjagRha nagarathI, guNa guNasilAo ceiyAo paDinikkhamai, paDinikkhamaittA bahiyA ja- zilaka nAmanA caityathI nIkaLI bahAra janapadavihAre vihare che. te kALe, NavayavihAraM viharai. teNaM kAle NaM, te NaM samae NaM, taMgiyA nAma / - te samaye tuMgiko nAmanI nagarI hatI. varNaka. te tuMgikA nagarIma bahAra-uttara ane pUrvanA digbhAgamA puSpavatI nAmarnu caitya hatuM nayarI hotthA. vaNNao. tIse NaM tuMgiyAe nayarIe bahiyA uttara " varNaka. tyA tuMgikA nagarImA ghaNA zramaNopAsako-zrAvako-raheta purathime disIbhAge puSphavatIe nAma ceie hotthA. vaNNao. tattha hatA. te zramaNopAsako Aya-aDhaLaka dhanavALA ane dedIpyamAna NaM tuMgiyAe nayarIe bahave samaNovAsayA parivasaMti, aDDA, dittA, hatA. teonAM rahevAnAM bhavano-gharo-vizALa ane ghaNAM uMca vitthina-vipulabhavaNa-sayaNA-''saNa-jANa-vAhaNAiNNA, bahudhaNa- hatA. tathA teonI pAse zayano-pathArIo, Asano, gADA bage 'meghamAlA' nAmanA saMskRta graMthamA paNa 'udakagarbha' viSe nIce pramANe jaNAvyu cha: "sarvavarNAstathA meghA jAyante ca pRthak pRthak, kArtike caitramAse tu "kArtika ane caitra mAsamA badhA raMgavALA megho jUdA jUdA paDI jAya IdRzaM garbhalakSaNam. kArtike puSpaniSpattirmArge snAnaM mataM kila, pauSe tvatra zubho te 'udakagarbha'nu nizAna che, kArtika mahinAmAM phulanI utpatti, mAgazaramAM vAto nityaM mAdho dhanAnvitaH. phAlgunaH phalguvAtaH syAt caitre kiMcit payo- snAna, poSa mAsamA suMdara vAyu, mahA mAsamA varasAda, phAgaNa mAsamAM ditam, vaizAkhaH paJcarUpI ca jyeSThazcoSmAnvitaH zubhaH"-(meghamAlA, kartA suMdara pavana, caitra mAsamA kAMika kAika vAdaLAM, vaizAkha mAsamA pacaraMgI vijayaprabhasUri zloka-5-6-7). hAlata ane jeTha mAsamAM garamI paDe" e badhAM 'udakagarbha' nA nizAno che. -(meghamAlA, kartA vijayaprabhasUri, zloka--5-6-7):-anu0 1. mUlacchAyAH-tataH zramaNo bhagavAna mahAvIro rAjagRhAd nagarAt, guNazilakAt caityAt pratiniSkAmati, pratiniSkramya bahiH janapadavihAra viharati. tasmina kAle, tasmin samaye, tugikA nAma nagarI abhavat . varNakaH. tasyAH tugikAyA nagaryAH bahiH uttarapaurastye digbhAge puSpavatI nAma caityam-abhavat. varNakaH, -tatra tujhikAyo nagayoM bahavaH zramaNopAsakAH parivasanti, ADhyAH , dIptAH, vistIrNa-vipulabhavana-zayanA-''sana-yAna-vAhanA''kINoH, bahudhana-:-anu. 1. A tuMgiA (tuMgikA ) nagarI kaye ThekANe che te mATe nIcenI TuMkI hakIkata paNa upayogI cha:-"asI kosa balI tihAM thakI pATalipura vikhyAta . ta3 Ixxx dasa kosa nayarI tuMgiA e saMpratinAma vihAra tau / "-(dhIsametazikhararArA, pR. 3-4, rA-rA-cImanalAla DA0) tAptaye eka, banArasayA (kAzIthI) esI koza dUra pATalipura (paTaNA) nAmarnu zahera che ane tyAMdhI dasa koza (gAu) dUra tuMgiA nAmanI nagarI che. A vAta lakhAyA Aja 311 varSa thayAM che:-anu. . Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 5. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 277 bahujAyarUva-rayayA, Ayoga-payogasaMpauttA, vicchaDDiyavipula- yAno ane baLada vagere vAhano puSkaLa hatA, teonI pAse dhana, bhatta-pANA, bahudAsI-dAsa-go-mahisa-gavelayappabhUyA, bahuja- sonuM ane rU' paNa ghaj hatuM, teo vyAjano vyavasAya karI paisAne Nassa aparibhUyA, abhigayajIvA-ujIvA, uvaladdhapuNNa-pAvA, bamaNo, tamaNo karavAmAM ane bIjI kaLAmAM paNa kuzaLa hatA, Asava-saMvara-nijhara-kiriyA-'hikaraNabaMdha-mokkhakusalA, asa teone tyAM eThavADa ghaNo thato hato, kAraNa ke teone ghare aneka jaNo bhojana karatA hatA, athavA teone tyA vividha prakAranA hejadevA-'sura-nAga-suvaNNa-jakkha-rakkhasa-kinara-kiMpurusa khANAM tathA pINAM hatA, teone tyA aneka cAkaro cAkaraDio, garula-gaMdhavva-mahoragAIehiM devagaNehiM niggaMthAo pAvayaNAo gAyo, pADAo ane gheTAo rahetA hatA, ghaNA mANasothI paNa teo aNatikamaNijjA, NiggaMthe pAvayaNe nissaMkiyA, nikaMkhiyA, nivi- . va gAMjyA jAya tevA na hatA, teo jIva (cetana) ane ajIva tigicchA, laddhaTThA, gahiyaTThA, pucchiyaTThA,abhigayaTThA, viNicchiyaTThA, (jaDa ) ne sArI rIte oLakhatA hatA, teone puNya ane pApa advimiMjapemANarAgarattA, ayamAuso / niggaMthe pAvayaNe ahe, ayaM viSe khyAla hato, teo Asrava, saMvara, nirjarA, kriyA, adhikaraNa paramadde, sese aNadve. UsiyaphalihA, avaMguyaduvArA, ciyattaMteura- baMdha ane mokSa; eTalAM vAnAmA kayu grAhya che ane kayu agrAhya che gharappavesA, vahahiM sIlanvaya-guNa-veramaNa-paJcakkhANa-posaho-vavA- e sArI peThe jANatA hatA, teo koi paNa kAryamA bIjAnI AzA sehiM cAuddasa-dvamu-diva-puNNamAsiNIsu paripuNNaM posahaM sammaM upara nirbhara na hatA, athavA teo nigraMthanA pravacanamAM evA to aNupAlemANA, samaNe niggaMthe phAsu-esaNijjeNaM asaNa-pANa- juttA hatA ke samaya davA, asurA, nAgA, jyAtiSkA yakSA, rAkSaso,. khAima-sAimeNaM, vattha-paDiggaha-kaMbala-pAyapuMchaNeNaM,pIDha-phalaga kiMnaro, kiMpuruSo, garuDo-suvarNakumAro, gaMdharvo ane mahoraga vagere bIjA devo paNa teone nirgrathanA pravacanathI koi rIte caLAvI sejjA-saMthAraeNaM, osaha-bhesajjeNaM paDilAbhamANA ahApaDiggahi zakatA nahIM, teo nigraMthanA pravacanamA zaMkA ane vicikitsA ehiM tavokammahiM appANaM bhAvemANA viharaMti. vinAnA hatA, teoe zAstranA arthAne meLavyA hatA, zAstranA arthone cokasatApUrvaka grahyA hatA, zAstranA arthomAM saMdehavALAM ThekANAM pUchI nirNIta koM hatA, zAstranA arthAne abhigamyA hatA ane zAstronA arthornu rahasya teoe nirNayapUrvaka jANyuM hatuM tathA teone nigraMtha pravacana uparano prema hADohADa vyApI gayo hato, tene laine teo ema kahetA ke-"he ciraMjIva ! A nigraMtha- pravacana e ja artha ane paramArtharUpa che ane bAkI bIjaM badhuM anartharUpa che," vaLI teonI udAratAne lIdhe teonA daravAjAonI pachavADe raheto AgaLio hamezA uMco ja raheto hato ane teonA daravAjA hamezAne mATe badhAne sAru ughADA ja rahetA hatA, vaLI te zrAvako jene ghare ke jenA aMta:puramA jatA teone prIti upajAvatA, tathA zIlavata, guNavrata, viramaNa, pratyAkhyAna, pauSadha ane upavAsobaDe caudaza, AThama, amAsa tathA pUnamane divase paripUrNa pauSadhane sArI rIte AcaratA tathA zramaNa nigraMthone nirdoSa ane grAhya khAna, pAna, khAdima, svAdima, vastra, pAtra, kAmaLa, rajoharaNa, pITha-pATiyuM, zayyA, saMthAro ane osaDa vesaDa; e badhuM ApI yathApratigRhIta tapakarmavaDe AtmAne bhAvatA te zrAvako vihare che... 1.mUlacchAyA:-bahujAtarUpa-rajatAH,Ayoga-prayogasaMprayuktAH , viccharditavipulabhakta-pAnAH, bahudAsI-dAsa-go-mahiSa-velakaprabhUtAH, bahujanasya aparibhUtAH, abhigatajIvA-'jIvAH, upalabdhapuNya-pApAH, Asrava-saMvara-nirjara-kriyA'dhikaraNavandha-mokSakuzalAH, asahAyyadevA-'suranAga-suvarNa-yakSa-rAkSasa-kinnara-kiMpuruSa-garuDa-gAndharva-mahoragAdibhiH devagaNaiH nairgranthAt prAvacanAd anatikramaNIyAH, nairgranthe prAvacane niHzakitAH, niSkAdikSatAH, nirvici. kitsAH, labdhArthAH, gRhItArthAH, pRSTArthAH, abhigatArthAH, vinizcitArthAH, asthi-majjApremA'nurAgaraktAH, idam AyuSman ! naigranthaM pravacanam-arthaH, idamparamArthaH; zeSam anarthaH. ucchritaparighAH, aprAvRtadvArAH, tyaktA'ntaHpura-gRhapravezAH, bahubhiH zIlavata-guNa-viramaNa-pratyAkhyAna-paupadho-payAsaiH caturdazIaSTamI-uddiSTA-(amAvasyA )-pUrNamAsISu pratipUrNa pauSadhaM samyag anupAlayantaH, zramaNAn nimranthAn prAsukai-paNIyena azana-pAna-khAdima-khAdimena, vana-patagraha-kambala-pAdaproJchanena, pITha-phalaka-zayyA-saMstArakena, auSadha-bhaiSajyena pratilAbhayantaH yathApratigRhItaH tapaHkarmabhiH AtmAnaM bhAvayanto viharantiH -anu. . Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 5. teNaM kAle NaM, te NaM samaye NaM pAsAvaJcijjA therA bhagavaMto te kALe, te samaye pArzvanAthanA ziSyo sthavira bhagavaMto anukrame jAtisaMpannA, kulasaMpannA palasaMpannA, rUbasaMpannA, viNayasaMpannA, vicaratA, gAmo gAma jatA ane pAMcase sAdhuo sAthe vihAra karatA je tarapha tuMgikA nagarI che ane je tarapha puSpavatI nAmarnu caitya cha NANasaMpanA, dasaNasaMpannA, carittasaMpannA, lajjAsaMpannA, lAghavasaMpanA, "" te tarapha AvyA. tyA AvIne yathApratirUpa avagrahane dhAraNa karIne oyaMsI, teyaMsI, vacaMsI, jasaMsI; jiakohA, jiamANA, saMyama ane tapavaDe AtmAne bhAvatA vihare che. je sthavira bhagavaMto jiamAyA, jialohA, jianidA, jiiMdiyA, jiaparIsahA, jAtisaMpanna, kulasaMpanna, balasaMpanna rUpasaMpanna, vinayasaMpanna, jJAnajIviAsA-maraNabhayavippamukkA, jAva-kuttiyAvaNabhUA; bahussuyA, saMpanna, darzanasaMpanna, cAritrasaMpanna; lajjAlu, namratAvALA, ojasyI; bahuparivArA, paMcahi~ aNagArasaehi saMddhiM saMparivuDA ahANapabviM tejasvI, pratApI ane kIrtivALA hatA, vaLI jeoe krodhane, mAnane, mAyAne, lobhane, nidrAne, iMdriyone ane parISahone jitI caramANA, gAmANugAmaM duijamANA, suhaMsuheNaM viharamANA jeNeva lIdhA che, tathA jeone jIvavAnI darakAra nathI ane maraNa saMbaMdhI tuMgiyA nagarI, jeNeva puSpavaIe ceije teNeva uvAgacchaMti, bIka paNa nathI, vaLI jeo yAvat-kutrikApaNarUpa hatA arthAt uvAgacchittA, ahApaDirUvaM oggahaM origaNhittA NaM saMjameNaM, jema kutrikApaNamAMthI je joie te vastu maLI zake tema teo pAsetavasA appANaM bhAvemANA viharati, tae gaM taMgiyAe nayI thI jebo joie tevo bodha maLI zakato, tathA te zramaNo bahazrata ane bahuparivAravALA hatA. 'e zramaNa nigraMtho tuMgikA nagarImA 'siMghADaga-tia-ghaukka-cacara-mahApaha-pahesu, jAva-egadisAbhi-. "" AvIne yAvat-eka dizA tarapha rahIne dhyAna kare che' evI vAta muhA NijjAyaMti. tae NaM te samaNovAsayA imIse kahAe laTThA tuMgikA nagarImA siMgoDAnI jevA AkAravALA rastAmAM, traNa zerI samANA haTTha-tuTThA, jAva-sahAveMti, evaM vayAsiH-evaM khalu maLe evA rastAmAM, cAra zerI maLe evA rastAmAM, aneka zerI maLe devANuppiyA / pAsAvadhijjA therA bhagavaMto jAtisaMpannA, jAva- tevA rastAmA rAjamArgamA tathA sAmAnya zerImA arthAt Theka ThekANe ahApaDirUvaM oggahaM oggiNhitA NaM saMjameNaM, tavasA appANaM . yAvat-vistarI gai. tethI te nagarImA rahenArA zramaNopAsako paNa te vAtane jANI harSavALA ane toSavALA thayA, tathA teoe eka bhAvamANA viharati. bIjA zramaNopAsakone bolAvI paraspara A pramANe vAtacita karIHhe devAnupriya ! pArzvanAthanA ziSya sthavira bhagavaMto ( jeo 'jAtisaMpanna' vagere pUrvokta vizeSaNavALA che) yAvat-yathApratirUpa ava prahane dhAraNa karI saMyama ane tapavaDe AtmAne bhAvatA vihare che. taM mahAphalaM khalu devANuppiyA ! tahArUvANaM therANaM bhagavaMtANaM to he devAnupriya! tathArUpa sthavira bhagavaMtonuM nAma ke gotra paNa nAma-goyassa vi savaNayAe, kimaMga puNa abhigamaNa-baMdaNa-namasaMNa- ApaNe kAne paDI jAya to paNa moTuM phaLa che, to pachI teonI sAme javAthI, teone vAMdavAthI, namavAthI, kuzala samAcAra pUchavAthI ane paDipucchaNa-pajjuvAsaNayAe, jAva-gahaNayAe ? taM gacchAmo teonI sevA karavAthI yAvat-grahaNatAthI to kalyANa bhAya temAM NaM devANuppiyA! there bhagavaMte vaMdAmo, namasAmo, jAva-pajjuvAsAmo, navAi ja zI! mATe he devAnupriya ! ApaNe badhA te sthavira bhagaeyaM Ne ihabhave vA, parabhave vA, jAva-ANugAmiyattAe bhavissati, vaMto pAse jaie ane teone vAMdIe, namIe ane yAvat-teonI iti kaTTha aNNamaNNassa aMtie eyamahU~ paDisuNeti. jeNeva sayAiM, paryupAsanA karIe. e kAma ApaNane A bhavamAM ane parabhavamA 1. mUlacchAyAH-tasmin kAle, tasmin samaye pArthApatyIyAH sthavirA bhagavantau jAtisaMpannAH, kulasaMpannAH balasaMpannAH, rUpasaMpannAH, vinayasaMpannAH, jJAnasaMpannAH, darzanasaMpannAH, cAritrasaMpannAH, lajjAsaMpannAH, lAghavasaMpannAH ojakhinaH, tejakhinaH, varcasvinaH, yazakhinaH, jitakrodhAH, jitamAnAH, jitamAyAH, jitalobhAH jitanidrAH, jitendriyAH, jitapariSahAH, jIvitAzA-maraNabhayavipramuktAH, yAvat-kutrikApaNabhUtAH, bahuzrutAH, bahuparivArAH, paJcabhiH anagArazataiH sArdha saMparivRtAH yathA'nupUrvI carantaH, prAmA'nugrAmaM dravantaH, sukhasukhena viharanto yenaiva tuGgikA nagarI, yanaiva puSpavatI caityam, 'tenaiva upAgacchanti, upAgala yathApratirUpam avagraham avagRhya saMyamena, tapasA AtmAnaM bhAvayanto viharanti. tataH tuGgikAyA nagaryAH zRGgATaka-trika-catuSka-catvaramahApatha-pathiSu, yAvat-ekadizA'bhimukhA nidhyAyanti. tataste zramaNopAsakA asyAH kathAyAH labdhArthAH santo hRSTa-tuSTAH, yAvat-zabdAyante, evamUcuH-evaM khalu devA'nupriyAH / pApitsIyAH sthavirA bhagavantoM jAtisaMpannAH, yAvat-yathApratirUpam avagraham avagRhya saMyamena, tapasA AtmAnaM bhavayanto viharanti. tad khalu mahAphalaM devA'nupriyAH 1 tathArUpANAM sthavirANAM bhagavatAM nAma-gotrasya api zravaNatayA, kimA punaH abhigamanavandana-namasyana-pratipracchana-paryupAsanatayA, yAvat-praNatayA ! tad gacchAmo devAnupriyAH! sthavirAn bhagavato vandAmahe, namasyAmaH, yAvat-paryupAsmahe, etad naH ihabhave vA, parabhave vA, yAvat-anugAmitayA bhaviSyati, iti kRtvA anyonyasya antike etam-artha pratizRNvanti, yenaiva khakAniH-anu. 1. ku eTale pRthvI, trika eTale traNa ane bhApaNa-dukAna. je dukAnamAMthI devaloka, manuSyaloka ane nAgalokanI vastu maLe te dukAna 'kRtrikApaNa':-anu0 . Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatakara.-uddezaka 5.. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. saiyAI gihAI teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA vhAyA, kayaba- hitarUpa che tathA yAvat-paraMparAe kalyANarUpa thaze, e pramANe likammA, kayakouya-maMgala pAyacchittA, suddhappavesAI, maMgallAI, vAtacita karI e vAtano eka bIjA kane svIkAra karAve che ane vatthAI pavaraparihiA, appa-mahagghAbharaNAlaMkiyasarIrA sarahiMto sa- pachI teo pota potAne ghare jAya che. ghare jaine snAna karI, baliehiMto gehehito paDinikkhamaMti.paDinikkhamittA egayao melAyaMti. karma-gotradevI pUjana-karI, kautuka ane maMgalarUpa prAyazcitta karI. melAyittA pAyavihAracAreNaM tuMgiyAe nayarIe majhamajoNaM nigga- bahAra javAne yogya ane maMgalarUpa zuddha vastrone uttamatApUrvaka paherI cchaMti. niggacchittA jeNeva puSphavatIe ceie teNeva uvAgacchaMti. ' teo pota potAne gharethI bahAra nIkaLe che ane te badhA eka ThekANe maLe che, pachI page cAlIne tuMgikA nagarInI vacovaca nIkaLe che. : uvAgacchittA there bhagavaMte paMcaviheNaM abhigameNaM abhigacchati, taM chAta, ane je tarapha puSpavatI caiya che tyAM AvI te sthavira bhagavaMtone jahAH-sacittANaM davvANaM viusaraNayAe, acittANaM davvANaM pAMca prakAranA abhigamavaDe abhigame che arthAt sthavira bhagavaMtonI aviusaraNayAe, egasADieNaM uttarAsaMgakaraNeNaM, cakSupphAsaM pAse jatAM teo potAnI pAse rahelA sacitta dravyone kore mUke che, aMjalippagraheNaM, maNaso egattIkaraNeNaM jeNeva therA magavaMto acitta dravyone sAthe rAkhe che, eka zATika uttarAsaMga kare che teNeva uvAgacchaMti. uvAgacchittA tikkhatto AyAhiNapayAhiNaM (khesane janoinI peThe dhAraNa kare che), temane jUe ke turata ja karei. karittA jAva-tivihAe pajjavAsaNAe pajjavAsaMti. tae hAtha joDe che ane manane ekAgra kare che, e pramANe pAMca abhigamo terA bhagavato temi samaNovAsayANaM, tIse mahAmahAliyAe sAcavI te zramaNopAsako te sthavira bhagavaMtonI pAse jai, cAujAmaM dhamma parikahati. jahA kesisAmissa, jAva-samaNovA- traNa pradakSiNA de che ane yAvat-traNa jAtanI sevAvaDe teonI paryupAsanA kare che. pachI te sthavira bhagavaMtoe te zramaNosiyattAe ANAe ArAhae bhavaMti jAva-dhammo kahio. pAsakone tathA te moTAmAM moTI sabhAne cAra mahAvratavALA dharmano upadeza karyo ane kezivAminI peThe yAvat-te zramaNopAsakoe potAnI zramaNopAsakatAvaDe te sthavira bhagavaMtonI AjJAnuM ArAdhana karyu ane e pramANe yAvat-dharmakathA pUrI thai. pae NaM te samaNovAsayA therANaM bhagavaMtANaM aMtie dhamma te zramaNopAsako te sthavira bhagavaMto pAsethI dharmane sAMbhaLI, soccA, nisamma haTTha-tuha0 jAva-hayahi ayA tikkhutto AyAhi- avadhArI harSavALA, toSavALA ane yAvat-vikasita hRdayavALA NapayAhiNaM karoti. jAva-tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsaMti, thayA ane teoe te sthavirone traNavAra pradakSiNA karI yAvat-traNa pajjuvAsittA evaM vayAsi: jAtanI sevAvaDe te sthavironI paryupAsanA karI A pramANe kAM ke:35. pra0-saMjame NaM bhante / kiNphle| tave NaM bhante ! . 35. pra0-he bhagavan ! saMyamanu zuM phaLa che ! he bhagavan / kiMphale ? taparnu zuM phaLa che ! . 35. 30--tae NaM te therA bhagavaMto te samaNovAsae evaM 35. u0-yAra pachI te sthavira bhagavaMtoe te zramaNopAsakone payAsiH-saMjame NaM ajjo ! aNaNhayaphale, tave vodANaphale. tae NaM A pramANe kaDaM ke:-he Aryo! saMyamanuM phaLa AsravarahitapaNuM che te samaNovAsayA there bhagavaMte evaM vayAsi:-jaha NaM bhante / saMjame ane tapa, phaLa vyavadAna che. (vyavadAna eTale kApavU ke sApha aNaNhayaphale, tave vodANaphale. karavaM, arthAt karmone kApavAM ke karmarUpa kiccaDathI malina AtmAne sApha karavo e tapanuM phaLa che. A uttarathI 'saMyamane ArAdhavAthI 1. mUlacchAyAH-khakAni gRhANi tenaiva upAgacchanti, upAgamya snAtAH, kRtabalikarmANaH, kRtakautuka-maGgala-prAyazcittAH, zuddhAtmaveSANi ( zuddhapravezyAni) mAGgalikAni vastrANi pravaraparihitAH, alpa-maharghA''bharaNA'laMkRtazarIrAH qhakebhyaH, khakebhyo gRhebhyaH pratiniSkAmanti, pratiniSkamya ekato milanti, mililA pAdavihAracAreNa tujhikAyA nagaryA madhyaMmadhyena nirgacchanti, nirgamya yenaiva puSpavatI caityaM tenaiva upAgacchanti, upAgamya sthavirAn bhagavataH paJcavidhena abhigamena abhigacchanti, tadyathAH-sacittAnAM dravyANAM vyavasarjanatayA, acittAnAM dravyANAm-avyavasarjanatayA, ekazATikena uttarAsaGgakaraNena, cakSussparzam 'aJjalipragraheNa, manasa ekatvIkaraNena yenaiva sthavirA bhagavantastenaiva upAgacchanti, upAgamya vikRta AdakSiNapradakSiNAM kurvanti, kRtvA yAvat-trividhayA paryupAsanayA paryupAsate. tatastesthavirA bhagavantastebhyaH zramaNopAsakebhyaH, tasyai mahAtimahatyai cAturyAmaM dharma parikathayanti, yathA kezikhAminaH, yAvat-zramaNopAsakatayA AjJAyA ArAdhakA bhavanti. yAvat-dharmaH kathitaH. tataste zramaNopAsakAH sthavirANAM bhagavatAm antike dharma zrutvA, nizamya hRSTa-tuSTAH yAvat-hRtahRdayAH trikRtva AdakSiNapradakSiNAM kurvanti, yAvatU-trividhayA paryupAsanayA paryupAsate, paryupAsya evam UcuH-saMyamo bhagavan ! kiMphalaH ? tapo bhagavan / kiMphalam / tataH sthavirA bhagavantaH tAn zramaNopAsakAn evam-avocan-saMyama AryoH ! anAbhavaphalaH, tapo vyavadAnaphalam . tataste zramaNopAsakAH sthavirAn bhagavata evam avAdipuH-yadi bhagavan ! saMyama anAzrayaphalaH, tapo vyavadAnaphalam :-anu. . Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 280 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 5. deva thavAya che' e vAta baMdha besatI AvatI nathI mATe te zramaNo pAsako pharIthI pUche che ke:-) 36. pra0--kiMpattiyaM NaM bhante! devA devaloesu uvavajjati ? 36. pra0- he bhagavan ! devo devalokomA utpanna thAya che tenuM zuM kAraNa ! 36. 30-tattha NaM kAliyapatte nAma there te samaNo-: 36. u0--A praznano uttara devA te sthaviromAMnA kAliM kaputra nAmanA sthavire, te zramaNopAsakone A pramANe karvA ke:pAsae evaM vayAsiH-puvvataveNaM ajjo ! devA devaloesu uvavajjati.. he Aryo! pUrvanA tapavaDe devo devalokomA utpanna thAya che. pachI te tattha NaM mehile nAma there te samaNovAsae evaM vayAsiH-puvvasaMjameNaM sthaviromAMnA medhila nAmanA sthavire te zramaNopAsakone A pramANe ajjo / devA devaloesu uvavajjAta, tattha Na ANadarAkkhae nAma kA ke:-he Aryo ! pUrvanA saMyamavaDe devo devalokomA utpanna thAya there te samaNovAsae evaM vayAsiH-kammiyAe ajjo 1 devA che. pachI temAMnA AnaMdarakSita nAmanA sthavire te zramaNopAsakone A devaloesu uvavajjati. tattha NaM kAsave nAma there te samaNovAsae pramANe karvA ke:-he aaryo| karmipaNAne lIdhe devo devalokamA utpanna evaM vayAsi:-saMgiyAe ajjo ! devA devaloesu uvavajati. puvva thAya che ane pachI temAMnA kAzyapa sthavire te zramaNopAsakone A pramANe kAM ke:-he Aryo! saMgipaNAne lIdhe devo devalokomA taveNaM, puvvasaMjameNaM, kammiyAe, saMgiyAe ajo| devA devaloesu utpanna thAya cha arthAt he Aryo! pUrvanA tapavaDe, pUrvanA saMyamavaDe, uvavajanti. sacce NaM esa adve, 'no ceva NaM AyabhAvavattavvayAe. karmipaNAne lIdhe ane saMgipaNAne lIdhe devo devalokomA utpanna thAya che. e vAta sAcI che mATe kahI che paNa ame amArA abhi mAnathI kahetA nathI. taeNaM te samaNovAsayA therehiM bhagavaMtehiM imAiMeyAravAI vAga- pachI jyAre te sthavira bhagavaMtoe te zramaNopAsakone e pUrva raNAI vAgariyA samANA haTTha-tuTThA there bhagavate vaMdati, namasaMti, prakAranA javAbo ApyA tyAre teoe harSavALA ane toSavALA thai namaMsittA pasiNAI pucchaMti, pasiNAI pacchittA aTThAI uvAdiyaMti, uvAdiettA uThAe udventi, udvittA there bhagavaMte tikkhutto baMdaMti, ' te sthavira bhagavaMtone vAMdI, namI bIjA paNa prazno pUchayA ane namasaMti, namaMsittA therANaM. bhagavaMtANaM aMtiyAu, papphavatiyAo teonA arthonuM grahaNa karyu, pachI uThIne te sthavirone traNa pradakSiNA ceiyAo paDiNikkhamaMti, paDinikkhamittA jAmeva disiM pAubhaA daine, vAMdI, namI te sthaviro pAsethI ane puSpavatI nAmanA caityathI tAmeva disi paDigayA. tae NaM te therA annayA kayAI tuMgiyAo nIkaLI teo jyAMcI AvyA hatA tyAM pAchA gayA. ane te pupphavatiyAo ceiyAo paDiniggacchati, bahiyA jaNavaya- sthaviroe paNa anya koi divase tuMgikA nagarIthI, puSpavatI nAmanA vihAraM viharaMti. caityathI bahAra nIkaLI janapada vihAre vihAra karyo. te NaM kAle NaM, te NaM samaye NaM, rAyagihe nAma nagare. jAva- te kALe, te samaye rAjagRha nAmarnu nagara hatuM. yAvat-sabhA pArasA paDigayA. te NaM kAle NaM, te NaM samaye NaM samaNassa pAchI pharI. te kALe, te samaye dhamaNa bhagavaMta mahAvIranA moTA bhagavao mahAvIrassa jeTe antevAsI iMdabhuI nAmaM aNagAre, jAva- ziSya iMdrabhUti nAmanA anagAra hatA, jeo yAvat-saMkSipta ane saMkhitta-vipulateyalesse. chaTuMchadreNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM, vipula tejolezyAvALA hatA ane jeo niraMtara chaha chahanA tapasaMjameNaM, tavasA appANaM bhAvamANe jAva-viharai. tae NaM se karma pUrvaka saMyama ane tapavaDe AtmAne bhAvatA yAvat-vihare che. bhagavaM goyame chaDakkhamaNapAraNamaMsi paDhamAe porisIe sajjhAyaM pachI te bhagavAn gautama chaTanA pAraNAne divase pahelI pauruSIe karei, bIyAe porisIe jhANaM jhiyAi, taiyAe porisIe aturi- svAdhyAya kare che, bIjI pauruSIe dhyAna dhyAve che ane trIjI pauru 1.mUlachAyAH-kiMpratyayaM bhagavan / devA devalokeSu utpadyante / tatra kAlikaputro nAma sthaviraH tAn zramaNopAsakAn evam-avAdIta:-pUrvatapasA aaryaaH| devA devalokeSu utpadyante. tatra medhilo nAma sthaviraH tAn bhramaNopAsakAn evam uvAca:-pUrvasaMyamena AryAH ! devA devalokeSu utpadyante. tatra AnandarakSito nAma sthaviraH tAn zramaNopAsakAn evam avAdIta:-karmitayA AryAH devA devalokeSu utpadyante. tatra kAzyapo nAma sthaviraH tAn dhamaNopAsakAn evam avocat-:satiyA aaryaaH| devA devalokeSu utpadyante, pUrvatapasA, pUrvasaMyamena, karmitayA, sanitayA AryAH / devA devalokeSu utpadyante. satya eSo'rthaH, no caiva AtmabhAvavaktavyatayA. tataste zramaNopAsakAH sthaviraiH bhagavadbhiH imAni etadrUpANi vyAkaraNAni vyAkRtAH santo hRSTa-tuSTAH sthavirAn bhagavato vandante, namasyanti, namasyitA praznAn pRcchanti, praznAn pRthvA, arthAn upAdadati, upAdAya utthayA uttiSThanti, utthAya sthavirAn bhagavataH trikRtvo vandante, namasyanti; namasthikhA sthavirANAM bhagavatAm antikAt, puSpavatyAH caityAt pratiniSkAmanti, pratiniSkramya yAm eva dizaM prAdurbhUtAH tAm eva diza pratigatAH. tataste sthavirA anyadA kadAcit tujhikAyAH puSpavayAH caivAt pratinirgacchanti, bahiH janapadavihAraM viharanti. tasmin kALe, tasmin samaye, rAjagRhaM nAma nagaraM yAvat-parSat pratigatA. tasmin kAle, tasmin samaye dhamaNasya bhagavato mahAvIrasya jyeSTho'ntevAsI indrabhUtinAma anagAraH, yAvat-saMkSipta-vipulatejoleiyaH SaSThaMSaSThena anikSiptena tapaskarmaNA, saMyamena, tapasA AtmAnaM bhAvayan yAvat-viharati. tataH sa bhagavAn gautamaH paSThakSamaNapAraNake prathamAyAM pAradhyAM khAdhyAyaM karoti, dvitIyAyAM pauruSyAM dhyAnaM dhyAyati, tRtIyAyAM paurapyAm akharitam:-anu. vigatAH. tataste sthAna pratigatA. talina kAyamena, ta Jain Education international Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 zataka 2.-uddezaka 5. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. yama-cavalama-saMbhaMte muhapottiyaM paDilehei, paDilehittA bhAyaNAI, pIe zArIrika tathA mAnasika capaLatA rahita thai asaMbhrAMta jJAnapatthAI paDilehei, paDilahitA bhAyaNAI pamajjai, pamajjittA bhAyaNAI vALA te gautama bhagavaMta muhapattIne paDilehe che, pachI pAsaNone upamahai, uMggahittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai. ane vastrone paDilehe che, vAsaNone sApha kare che ane pAsaNone uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIra vaMdai, namasai, namasittA evaM laine zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse AvI, namI, vAMdI te gautama anagAre A pramANe kahyu ke:-he bhagavan ! Aje chaTanA pAravayAsiH-icchAmi NaM bhante ! tumbhehiM abbhaNuNNAe chaTTakkhamaNa NAne divase ApanI anumatithI hu~ rAjagRha nagaramA ucca, nIca pAraNagaMsi rAyagihe nagare ucca-nIa-majjhimAI kulAI gharasamu- ane madhyama kalomA bhikSA levAnI vidhipUrvaka bhikSA meLavavA sAru dANassa bhikkhAyariyAe aDittae, ahAsuhaM devANuppiyA ! mA pharavAne icchaM chu. ( bhagavate kaDaM ke:-)he devAnupriya! jema sukha paDibaMdhaM, tae NaM bhagavaM goyame samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM thAya tema kara, pratibaMdha na kara. zramaNa bhagavaMta mahAvIranI anumati 'abbhaNunAe samANe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo, guNa yAA, guNa- maLyA pachI bhagavAn gautama zramaNa bhagavaMta mahAvIranI kanethI, guNasilAo ceiyAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA aturiyama- zilaka caityathI nIkaLe che. nIkaLI zArIrika ane mAnasika utAvacavalama-saMbhate, jugaMtarapaloyaNAe diDIe, purao riyaM sohamANe, Lane choDI dai asaMbhrAMta jJAnavALA te bhagavAn gautama yugAMtara-dhuMsasohamANe jeNeva rAyagihe Nagare, teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA rAvA-dRSTithI IryAsamitine zodhatA zodhatA rAjagRha nagaramA AvI rAyagihe Nagare ucca-nIa-majjhimAI kulAI gharasamudANassa tyAM rahela ucca, nIca ane madhyama kulomAM bhikSA levAnI vidhipUrvaka bhikkhAyariyaM aDai. mikSA levAne phare che. tae NaM se bhagavaM goyame rAyagihe nagare jAva-aDamANe bahaja- tyA rAjagRha nagaramA bhikSAne mATe pharatA bhagavAn gautame ghaNA NasaI nisAmei. evaM khala devANappiyA / taMgiyAe nayarIe mANasonA moDhe A pramANe sAMbhaLyu keH-"he devAnupriya ! tuMgikA bahiyA pupphabaIe ceie pAsAvacijjA therA bhagavaMto samaNovA nagarIthI bahAra, puSpavatI nAmanA caityamA pArzvanAthanA ziSyo saehi imAI eyArUvAI vAgaraNAiM pucchiyAH-"saMjame NaM bhante / sthavira bhagavaMto padhAryA hatA ane tyAMnA zrAvakoe teone A prakAranA prazno pUchayA hatA ke:-he bhagavan ! saMyamanuM zuM phaLa che ! kiMphale, tave NaM kiMphale ? tae NaM te therA bhagavanto te samaNovAsae taparnu zuM phaLa che? tyAre te sthavira bhagavaMtoe te zramaNopAsakone evaM cayAsi:-saMjame NaM ajo| aNaNhayaphale, tave bodANaphale, A pramANe javAba Apyo ke:-he Aryo ! AsravarahitapaNuM e saMtaM ceva jAva-puvvataveNaM, puvasaMjameNaM, kammiyAe, saMgiyAe yamanaM phaLa cha ane karmano nAza karavo e tapanuM phaLa che (e badhuM ajjo ! devA devaloesu uvavajjaMti, sace NaM esamaDhe, No ceva NaM pUrva pramANe kahevU ) ane yAvat-pUrvanA tapavaDe, pUrvanA saMyamavaDe, AyabhAvavattavvayAe" se kahameaM mane evaM. tae NaM samaNe bhagavaM karmipaNAcI ane saMgipaNAne lIdhe devo devalokomA utpanna thAya goyame imIse kahAe laDhe samANe jAyasar3e jAva-samuppanna- che. e vAta sAcI che mATe kahI che paNa amArA abhimAnathI kahI kouhalle ahApajattaM samudANaM geNhai, geNhittA rAyagihAo naya- nathI, e te e pramANe kema manAya?" e prakAranI vAta lokonA morAo paDinikkhamai, ariyaM jAva-sohemANe jeNeva samaNe bhagavaM ma- DhethI sAMbhaLI zramaNa bhagavaMta gautama te vAtanI jijJAsAmA zraddhAbALA hAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa thayA ane yAvat-te vAtane mATe teone kutUhala upajyu. have 1. mUlAcchayAH--acapalam , asaMbhrAnto mukhavatrikA pratilekhayati, pratilikhya bhAjanAni, vastrANi pratilekhayati, pratilikhya bhAjanAni pramArjayati, pramANaM bhAjanAni udgRhNAti, udgRhya yenaiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastenaiva upAgacchati, upAgamya zramarNa bhagavantaM mahAvIraM yandate, namasyati, namasthitA evam avAdIta:- icchAmi bhagavan ! yuSmAbhiH abhyanujJAtaH SaSTakSamaNapAraNake rAjagRhe nagare ucca-nIca-mapyamAni kulAni gRhasamudAnasya bhikSAcaryayA aTitum. yathAsukhaM devA'nupriya ! mA pratibandham , tato bhagavAn gautamaH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa abhyanujJAtaH san zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antikAt, guNazilakAt caityAt pratiniSkAmati, pratiniSkramya atvaritam , acapalam, asaMbhrAntaH yugAntarapralokanayA dRdhyA purato ritaM zodhayan, zodhayan yenaiva rAjagRhaM nagara tenaiva upAgacchati, upAgamya rAjagRhe nagare ucca-nIca-madhyamAni kulAni gRhasamudAnasya bhikSAcaryAm aTati. tataH sa bhagavAn gautamo rAjagRhe nagare yAvat-aTan bahujanazabdaM nizamayati. evaM khalu devaanupriyaaH| tujhikAyA nagaryA bahiH puSpavatyAM caitye pAvApatyIyAH sthavirA bhagavantaH zramaNopAsakaH imAni etadrUpANi vyAkaraNAni pRSTAH-saMyamo bhagavan / kiphalaH, tapaH kiMphalam / tataste sthavirA 'bhagavantastAn zramaNopAsakAn evam avAdItaH-saMyama AryAH ! anAthavaphalaH, tapo vyavadAnaphalam , tat caiva yAvat-pUrvatapasA, pUrvasaMyamena, pharmitayA, ' sahitayA bhAryAH / devA devalokeSu utpadyante. satyaH eSo'rthaH, no caiva AtmabhAvavaktavyatayA, tat katham etad manye evam tataH zramaNo bhagavAn gautama etasyAH kathAyA labdhArthaH san jAtazraddhaH, yAvat-samutpannakutUhalo yathAparyApta samudAnaM gRhNAti, gRhIlA rAjagRhAd nagarAd pratiniSkAmati, bhatvaritaM yAvata-zodhayan yenaiva guNazilakaM caityam , yenaiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastenaiva upAgacchati, zramaNasya bhagavato mahAvIrassaH-anu. 1. cAlatA cAlatA eka dhusarA jeTalI jagyA supimA dRSTi rAkhavI te:-anu0 JainEducation international 36 bha0 sU0 . Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 5. adarasAmate gamaNAgamaNAe paDikamai, esaNa-maNesaNaM Alo- bhagavan gautama joie teTalI-pUratI-bhikSA meLavIne, rAjagRha ei, AloetA bhatta-pANaM paDidasei, samaNaM bhagavaM mahAvIra jAva-evaM nagarathI bahAra nIkaLI, dhIre dhIre yAvat IryAsamitine zodhatA vadAsiH-evaM khalu bhante / ahaM tu bhehiM abbhaNanAe samANe rAyagihe zodhatA guNazilaka caitya tarapha zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse nayare ucca-nIa-majjhimANi kalANi gharasamadANassa bhikkhAya- AyA, AvAna ta AvyA, AvIne teonI pAse rahI javA AvavA saMbaMdhI aticAronuM ciMtana kayu, bhikSA letAM lAgelA doSonuM Alocana karyu, pachI riyAe aDamANe bahujaNasaI NisAmemi, "evaM khalu devANuppiyA! - lAvelo AhAra ane pANI zramaNa bhagavaMta mahAvIrane dekhADyo bhane tuMgiyAe nayarIe bahiyA pupphavaIe ceie' pAsApacijjA therA pachI teo (bhagavAn gautama ) A pramANe bolyA keH-he bhagavan ! bhagavaMto samaNovAsaehiM imAI ethArUvAiM vAgaraNAI pucchiA:- jyAre haiM ApanI anumati meLavI rAjagRha nagaramA ucca, nIca ane saMjame NaM bhante / kiMphale, tave kiMphale? taM ceva jAva-sace NaM madhyama kaLamAM bhikSA levAnI vidhipUrvaka bhikSA levAne pharato hato esamaDhe, No ceva NaM AyabhAvavattavvayAe." tyAre meM ghaNA mANasone moDhethI A pramANe sAMbhaLyu ke:-he devAnupriya! tuMgikA nagarIthI bahAra puSpavatI nAmanA caityamA pArzvanAthanA ziSyo sthavira bhagavaMto padhAryA hatA ane tyAMnA zrAgakoe teone A prakAranA prazno pUchayA hatA keH-he bhagavan ! saMyamanuM phaLa zuM che ? ane tapa, phaLa zuM che ? (e badhu pUrva pramANe kahe ane) yAvat-e. vAta sAcI che mATe kahI che, paNa amArI baDAine lIdhe nathI kahI." taM pabha NaM bhante / te therA bhagavaMto tesiM samaNovAsayANaM to he bhagavan ! zuM te sthavira bhagavaMto te zramaNopAsakone evA imAI eyArUvAI vAgaraNAI vAgarettae ? udAha appama ? samiA prakArano javAba devA samartha che ! ke asamartha che ? he bhagavana te gaM bhante / te therA bhagavaMto tesiM samaNovAsayANaM imAI eyArU. . sthavira bhagavaMto te zramaNopAsakone evA prakArano javAba devAne abhyAsavALA cha ? ke anabhyAlI che ? he bhagavan! te sthavira bhagabAI vAgaraNAI bAgarettae ! udAhu assamiA ? AujiyA Na to te zramaNopAsakone evA prakArano javAba devAne upayogavALA bhante / te therA bhagavaMto tesiM samaNovAsayANaM imAI eyArUvAI ? ke upayoga vinAnA che? he bhagavan ! te sthavira bhagavaMto vAgaraNAI vAgarettae ? udAhu aNAujjiyA ? paliujiyA NaM te zramaNopAsakone (he Aryo! pUrvanA tapavaDe, pUrvanA saMyamavaDe, bhante / te therA bhagavaMto tesiM samaNovAsayANaM imAI eyArUvAI karmipaNAthI ane saMgipaNAne lIdhe deyo devalokamAM utpanna thAya vAgaraNAI vAgarettae 1 udAha apaliujiyA pavataveNaM ajjo| cha, e bAta sAcI che mATe kahI cha, paNa amArI baDAIne lIdhe devA devaloesu uvavajjati. puvvasaMjameNaM, kammiyAe, saMgiyAe kA kahI nathI.) evA prakArano javAba devAne vizeSajJAnI cha ? ke ajjo ! devA devaloesu uvavajanti, sacce gaM esamaTeNo ceva sAdhAraNa cha ? (zrImahAvIre kahyu ke:-) he gautama / te sthavira ! bhagavaMto te zramaNopAsakone tevA prakArano javAba devAne samartha che, AyabhAvavattavvayAe. pabhU NaM goyamA ! te therA bhagavaMto tesiM . paNa asamartha nathI. (bAkI badhuM te ja pramANe jANavU ) yAvatsamaNovAsayANaM imAiM eyArUvAI vAgaraNAiM vAgarettae, No ceva NaM te sthavira bhagavaMto tevA prakArano javAba devAne abhyAsaMvALA che, appam. taha ceva NeyavvaM avasesiaM, jAva-pabhU-samiyaM, Au- upayogavALA che ane vizeSajJAnI che ane yAvat-te vAta sAcI jiya-paliujjiyA, jAva-sace NaM esamaDe, No ceva gaM che mATe kahI paNa AtmAnI baDAine mATe kahI nathI. vaLI he 1. mUlacchAyAH-adUrasAmante gamanAgamanAni pratikAmati, eSaNA-'neSaNam Alocayati, Alocya bhakta-pAnaM pratidarzayati, zramaNaM bhagavantaM mahAvIra yAvat-evam avAdIta:-evaM khalu bhagavan ! yuSmAbhiH abhyanujJAtaH san rAjagRhe nagare ucca-nIca-madhyamAni kulAni gRhasamudAnasya bhikSAcaryayA aTan bahujanazabdaM nizamayAmi, evaM khala devA'nupriyAH / tujhikAyA nagaryA bahiH puSpavatyAM caitye pArthApatyIyAH sthavirA bhagavantaH zramaNopAsakai imAni etadrUpANi vyAkaraNAni pRSTAH- saMyamo bhagavan ! kiMphalaH, tapaH kiMphalam ? tacaiva yAvat-satya eSo'rthaH, no caiva AtmabhAva-vaktavyatayA, tat prabhavo bhagavan ! te sthavirA bhagavantaH teSAM zramaNopAsakAnAm imAni etadrUpANi vyAkaraNAni vyAkartum ? utAho'prabhavaH ? samitA bhagavan / te sthavirA bhagavantaH teSAM zramaNopAsakAnAm imAni etadrUpANi vyAkaraNAni vyAkartum ! utAho asamitAH ? AyogikAH bhagavan / te sthavirA bhagavantasteSAM zramaNopAsakAnAm imAni etadrUpANi vyAkaraNAni vyAkartum ! utAho anAyogikAH ? gAyogikA bhagavan ! te sthavirA bhagavantasteSAM zramaNopAsakAnAm imAni etadrUpANi vyAkaraNAni vyAkartum ? utAho aprAyogikAH ? pUrvatapasA Arya ! devA devalokeSu utpadyante, pUrvasaMyamena, karmitayA, saMgitayA Arya | devA devalokeSu utpadyante. satya eSo'rthaH, no caiva AtmabhAvavaktavyatayA, prabhayo gautama ! te sthadirA bhagavantasteSA zramaNopAsakAnAm imAni etadrUpANi vyAkaraNAni vyAkartum , naivA'prabhavaH. tathA caiva jJAtavyam , avazeSakam , yAvat-prabhu-samitAH, AyogikaprAyogikAH yAvat-satyaH eSo'rthaH, no naivaH-anu. . Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. udezaka 5. bhagavatsu dharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 292 AyabhAvavattavvayAe, ahaM piNaM goyamA ! evamAikkhAmi, bhAsAmi, gautama ! huM paNa ema kahuM huM, bhASaM kuM, jaNAvuM huM ane prarUpuM panavemi, parUvemi-puvvataveNaM devA devaloesu uvavajjanti, pubvasaMjameNaM devA devalora upameti, kampiyAra devA devaloesa uvavajjaMti, saMgiyAe devA devaloesu uvavajjati, puvvataveNaM, puvvasaMjameNaM, kammiyAe, saMgiyAe ajjo ! devA devaloesu uvavajjaMti, sacce NaM esamaTTe, No ceva NaM AyabhAvavattavvayAe. luMke, pUrvanA tapavaDe, pUrvanA saMyamavaDe, kArmapaNAthI ane saMgipaNAne sIdhe devo devaDokomA utpanna pApa ke arthAt hai Apa 'pUnA tapavaDe, pUrvanA saMyamapaDe karmipaNAcI ane saMgipaNAne sIdhe devo devalokomAM utpanna thAya che ane e vAta sAcI che mATe kahI che paNa amArI baDAi karavA kahI nathI' e prakAranuM te sthavira bhagatonuM kathana sAyuM che. 2 ( have zrIgItameza ke:-) 37. pra0tahArUpaM bhaMte samaNaM vA mAhaNaM pA panpurAsamANassa kiMphalA panyupAsaNA 37. u0- govamA ! savagaphalA. 38. pra0 se NaM bhaMte ! savaNe kiMphale 38. 30 naphale. 39. pra0 - se NaM bhaMte / NANe kiMphale ? 29.40 vA. 40. pra0 - se NaM bhaMte / vicANe kiMphale 1 40. u0paca khANaphale. 41. pra0 se naM bhate / pacakhANe kipha 1 41. u0- jamate. 42. pra0 se NaM bhaMte ! saMjame kiMphale ? 42. u0 - aNaNyaphale. 42. 20 evaM apaNye! 42. u0 phale 44. pra0 - tave 1 44. u0 -- vodANaphale. 45. pra0 se NaM bhante ! vodANe kiMphale ? 37. pra0--he bhagavan / tevA prakAranA bhramaNa ke brAhmaNanI paryupAsanA karanAra manuSyane tenI sevAnuM phaLa zuM maLe ? 37. u0 he gautama! teonI paryupAsanAnuM phaLa zravaNa he arthAt teonI paryupAsanA karanArane satzAstrAne sAMvA phaLa maLe che. * 38. pra0 - he bhagavan ! te zravaNanuM phaLa zuM che ! 38. u0 - he gautama! tenuM phaLa jJAna che arthAt sAMbhaLavAthI jANavAnuM banI zake che. 39. pra0 - he bhagavan / te jANavAnuM phaLa jhuM che! 39. u0--he gautama ! tenuM phaLa vijJAna che arthAt sAdhAraNa jANyA pachI vivecanapUrvaka jANI zakAya che. 40 pra0-he bhagavan / te vijJAna phaLa che ! 40. u0--he gautama tenuM phaLa pratyAkhyAna che arthAt vizeSa jANyA pachI sarva prakAranI vRttio ApoApa zAMta paDe che. 41. pra0 - he bhagavan ! te pratyAkhyAnanuM phaLa zuM che !. 41. u0- gautama tenuM phaLa saMyama hai arthAt pratyAkhyAna prApta thayA pachI sarvasvatyAgarUpa saMyama prApta thAya che. 42. pra0 -- he bhagavan ! te saMyamanuM phaLa zuM che ! 42. u0--he gautama! tenuM phaLa AsravarahitapaNuM che arthAt vizuddha saMyama prApta thayA pachI puNya ke pApano sparza paNa thato nathI, paNa AtmA potAnA mULa rUpamA ja ramaNa kare che. 43. pra0 - he bhagavan ! te AsravarahitapaNAnuM phaLa zuM che ! 43. u0--he gautama! tenuM phaLa tapa che. 44. pra0-he bhagavan! te tapanuM phaLa zuM che 44. u0 he gautama! tenuM phaLa karmarUpa melane sApha karavAnuM che. 45. pra0-he bhagavan! karmarUpa meDa sApha thayAthI dhuMdhAya 1. mulacchAyAH AmabhAvavaktavyatayA ahamapi gautama evam AkhyAni bhASe, prajJApayAmi, prarUpayAmi pUrvatapasA devA devalokeSu utpadyante, pUrvasaMyamena devA devalokeSu utpadyante, karmitayA devA devalokeSu utpayante, sanitayA devA devalokeSu utpadyanteH pUrvatapasA pUrvasaMyamena karmitayA, saGgitayA AryAH / devA devalokeSu utpadyante, satya eSo'rthaH, no caiva AtmabhAvavaktavyatayA tathArUpaM bhagavan / zramaNaM vA mAhanaM vA paryupAsInasya kiMphalA paryupAsanA ? gautama / zravaNaphalA. tad bhagavan / zravarNa kiMphalam ? jJAnaphalam tad bhagavan ! jJAnaM kiMphalam ? vijJAnaphalam tad bhagavan ! vijJAnaM kiMphalam ! pratyAkhyAnaphalam tad bhagavan ! pratyAkhyAnaM kiMphalam ? saMyamaphalam tad bhagavan ! saMyamaH kiMphalaH ? anAzravaphalaH evam anAzravaH ? tapaHphalaH tapaH ? vyavadAnaphalam atha bhagavan ! vyavadAnaM kiMphalam ?:-- anu0 : Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 5. 45. u0--(vodANe ) akiriyAphale. 46. pra0-se NaM bhante / akiriyA kiMphalA ? 46.30-siddhipajjavasANaphalA panattA goyamA / grAhA:- .. savaNe NANe ya vinANe.paJcakkhANe ya saMjame, aNaNhaye tave ceva vodANe akiriyA siddhI. 15. u0-he gautama ! te thayAthI niSkriyapaNu prApta thAya, 46. pra0-he bhagavan ! te niSkriyapaNAthI zulAma thAya! 46. pra0--he gautama | tenuM phaLa siddhi cha, arthAt akriya paNuM prApta thayA pachI chevaTe siddhi meLavAya che, ema kartuM che. gAthA: (upAsanAthI) zravaNa, zravaNathI jJAna, jJAnathI vijJAna, vijJAnathI pratyAkhyAna, pratyAkhyAnathI saMyama, saMyamathI anAsrava, anAsravathI tapa, tapathI karmano nAza, karmanA nAzathI niSkarmapaNuM ane niSkarmapaNAthI siddhi-ajarAmarapaNu-prApta thAya che.. 3. pUrva tiryaga-manuSyotpattirvicAritA, atha devotpattivicAraNAyAH prastAvanAyedamAha-'tae NaM samaNe- ityAdi. 'aDa' tti ADhyA dhana-dhAnyAdibhiH paripUrNAH, 'ditta' tti dIptAH prasiddhAH, dRptA vA darpitAH, 'vitthiNNavipulabhavaNa-sayaNA-''saNa-jANa-vAhaNAiNNA' vistIrNAni vistAravanti, vipulAni pracurANi, bhavanAni gRhANi, zayanA-''sana-yAna-vAhanairAkIrNAni yeSAM te tathA, athavA vistIrNAni vipulAni bhavanAni yeSAM te, zayanA-''sana yAna vAhanAni cAkIrNAni guNavanti yeSAM te tathA, tatra yAnaM gaLyAdi, vAhanaM tvavAdi. 'bahudhaNa-bahujAyarUva-rayayA' bahu prabhUtam , dhanaM gaNimAdikam , tathA bahu eva jAtarUpaM suvarNam , rajataM ca rUpyaM yeSAM te tathA, 'Aoga-paogasaMpauttA' Ayogo dviguNAdivRddhyA'rthapradAnam , prayogazca kalAntaram , tau saMprayuktau vyApAritau yaiste tathA, 'vicchaDDiavipulabhatta-pANA' vicchaditaM vividhamujjhitam , bahulokabhojanataH ucchiSTAvazeSasaMbhavAt , viccharditaM vA vividhavicchittimada vipulaM bhaktaM ca pAnakaM ca yeSAM te tathA, 'bahudAsI-dAsa-go-mahisa-gavelayappabhUA' bahvo dAsIdAsA yeSAM te, go-mahiSa-gavelakAzca prabhUtA yeSAM te tathA, gavelakA urabhrAH. 'bahujaNassa aparibhUA' bahorlokasya aparibhavanIyAH. 'Asava' ityAdau kriyAH kAyikyAdikAH, adhikaraNaM gantrI-yantrakAdi. 'kusala' tti AzravAdInAM heyopAdeyatAsvarUpavedinaH, 'asahejja' ityAdi, avidyamAnaM sAhAyyaM parasAhAyyakam , atyantasamarthatvAd yeSAM te, 'asAhAyyAste ca devAdayazca' iti karmadhArayaH, athavA vyastamevedam , tena asAhAyyAH Apadyapi devAdisAhAyakAnapekSAH-'svayaM kRtaM karma svayameva bhoktavyam' ityadInamanovRttaya ityarthaH, athavA pAkhaNDibhiH prArabdhAH samyaktvAvacalanaM prati na parasAhAyakamapekSante, svayameva tatpratighAtasamarthatvAt , jinazAsanAtyantabhAvitatvAcceti. tatra devAH vaimAnikAH, 'asure' tti asurakumArAH, 'nAge' ti nAgakumArAH, ubhaye'pyamI bhavanapativizeSAH. 'suvaNNe' tti sadvarNA jyotiSkAH, yakSa-rAkSasa-kinnara-kiMpuruSA vyantaravizeSAH; 'garula' tti garuDadhvajAH suparNakumArA bhavanapativizeSAH. gandharvAH, mahoragAzca vyantaravizeSAH. 'aNatikamANija' tti anatikramaNIyA acAlanIyAH. 'laDha' tti arthazravaNAt , 'gahiaTTa' tti arthAvadhAraNAt , 'pucchiaTTa' tti sAMzayikArthapraznakaraNAt , 'abhigahi aTTa' ti pranitArthasyAbhigamanAt, viNicchiaTTa' ti aidaMparyArthasyopalambhAd ata eva 'avi-miMjapemmANurAgarattA' asthIni ca kIphasAni, mijA ca tanmadhyavartI dhAtuH-asthi-minAstAH premAnurAgeNa sArvajJapravacanapratItirUpakusumbhAdirAgeNa raktA iva raktA yeSAM te tathA, athavA asthi-miAsu jinazAsanagatapremAnurAgeNa raktA ye te tathA, kenollekhena ? ityAha-'ayamAuso!' ityAdi. 'ayaM' iti prAkatatvAd idam, 'Auso' ti AyuSman ! iti putrAderAmantraNam, 'sese' tti zeSaM nirgranthapravacanavyatiriktaM dhana-dhAnya-putra-kalatra mitra-kupravacanAdikamiti. devotpatti. ___3. AgaLanA prakaraNamA tiryecanI ane manuSyanI utpati saMbaMdhe vivecana thai cUkyuM che. have devanI utpati saMbaMdhe vicAra karayA sAru A sUtra tuMgiyAnA bhAvakonI kahe.che ke:-['tae NaM samaNe!' ityAdi.] [ 'aDDa' ti] dhana ane dhAnya vagere padArthothI jeo paripUrNa hoya teo ADhya kahevAya. [ 'ditta' ti] dIpsa di ane vyavasAya. arthAt prakhyAta, athavA dRpta eTale garvita, vitthiNNavipulabhavaNa-sayaNA-''saNa-jANa-vAhaNA-iNNA'] jeonAM vizALa ane uMcA gharo pathArI othI, asanothI, yAno-gADAMo-thI ane vAhano-baLada, azva vagere-thI bharelA che, athavA jeonAM gharo vizALa ane uMcAM che tathA jeonAM zayano, Asano, yAno ane vAhano suMdara che. bahudhaNa-bahujAyarUva-rayayA'] jeonI pAse ghaNuM dhana, ane ghaNuM sonuM rUpuMche, 'dhana' eTale Ayoga ane prayoga, gaNavA yogya dravya vagere. ['Aoga-paogasaMpauttA' ] bamaNu, tamaNaM karavAno uddeza rAkhI nANuM dhIravU te Ayoga ane koi jAtanI kaLAhunnara ta prayoga, te ve kAryamA tuMgikA nagarInA zrAvako catura hatA. [ 'vicchaDDiavipulabhatta-pANA'] jeone tyAM ghaNA mANaso jamatA hovAthI eThavADa ghaNo paDe cha, athavA jeone tyAM khANaM, pIj ghaNu ane vividha prakAracaM che, bahadAsI-dAsa-go-mahisa-gavelayappabhUA'] jeoe aneka cAkara ane cAkaraDio rAkhI che tathA aneka gAyo, pADAo ane gheTAM pALyAM che, bahajaNassa aparibhUA'] jeone harAvavAne ghaNA manuSyo paNa asamartha cha. ['Asava'] ityAdi vAkyamA kAyikI vagere te kriyA ane gADaM tathA saMco vagere te adhikaraNa. ['kusala' ti] 'Azrava vagaire padArthomAM ko 1. mUlacchAyAH-(vyavadAnam ) akriyAphalam. tadU bhagavan / akriyA kiMphalA! siddhiparyavasAnaphalA prajJaptA gautama ! gAthA:-zravarNa zAnaM ca vijJAnaM pratyAkhyAnaM ca saMyamaH, anAnavaH tapazcaiva vyavadAna akriyA siddhiH-anu. Jain Education international Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 5. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. padArtha choDI devA yogya che ane kayo padArtha grahaNa karavA yogya che' ityAdi hakIkatane sArI peThe samajanArA, ['asaheja' ityAdi.] jeo pote asAhAyya. ghaNA baLavAna hovAthI bIjAnI sahAyatAne letA nathI arthAt 'karelu karma karanAre ja bhogavad joie' evI aDaga manovRtti rAkhI darakhanA prasaMge paNa jeo devAdikanI sahAyatA letA nathI, athavA aMtyata sAmarthya ne lIdhe ghaNA baLavAn devavagerethI paNa jeo svapratijJAthI acAlya ke, athavA jyAre pAkhaMDio teone samyaktvathI caLAvavA teonA upara AkramaNa kareM che tyAre jeo potAnuM samyaktva sAcavavA bIjAnI sahAyatA letA nathI. kAraNa ke teo te pAkhaMDione haThAvavA samartha che ane jinazAsanA atyaMta custa che. temAM vaimAniko te devo, 'asare tti ] asarakamAro, amarAvatI nAgetti] nAgakumAro, e banne eka jAtanA bhavanapatio che. ['suvaNe' tti] sArA varNavALA-jyotiSika devo te suvarNo, yakSa, rAkSasa, kinnara kramaNIya, ane kiMpuruSa e badhA eka jAtanA vyaMtaro che. ['garula'tti] garuDanI nizAnIvALA suparNakumAro, teo eka jAtanA bhavanapatio che. gaMdharva ane maDorago e eka jAtanA vyaMtaro che. 'aNatikkamaNija' ti] jeo caLAvavA jevA nathI, ['laTTha' tti ] jeo arthane sAMbhaLavAthI labdhArtha che, labdhArtha. hiaTa ti ] arthano nirNaya thavAthI gRhItArtha cha, [ 'pucchiaTTa' ti] saMdehavALA arthAne pUchavAthI pRSTArtha cha, [ 'abhigahiaTTha' tti ] pUchelA gRhItArtha, pRSTArtha arthonuM abhigamana karavAthI abhigRhItArtha cha, 'viNicchiaTTa' ti] rahasyane prApta karavAthI vinizcitArtha che, evI jAtanA che mATe ja [ 'aTThi-mija- syAdi. pemmANurAgarattA'] jANe jeonAM hADakA ane majjA, sarvajJanA vacana uparanA vizvAsarUpa kasuMbA vagerenA raMgadhI raMgAelA na hoya, athavA hADakA ane majjAmAM jinazAsana saMbaMdhI premAnurAgathI jeo raMgAelA che. kevA prakAranA ullekhathI to kahe che ke, ['ayamAuso' ityAdi.] ayama-A, 'Auso' eTale he ciraMjIva !, ['sese' ti ] nigraMthanA pravacanathI jUhU~ je kAi-paiso, anAja, putra, strI, bhAibaMdha ane kupravacana-bIjAM zAstro vagere. 4. 'siaphaliha' ti "ucchitamunnatam , sphaTikamiva sphaTikaM cittaM yeSAM te ucchitasphaTikA:-maunIndrapravacanAvAptyA parituSTamAnasA ityarthaH" iti vRddhavyAkhyA. anyetvAhuH-"ucchritaH---argalAsthAnAdapanIyorvIkRto na tirazcIna:-kapATapazcAbhAgAdapanIta ityarthaH, parigho'rgalA yeSAM te ucchitaparighAH, athavA utsRtaH gRhadvArAdapagataH, parigho yeSAM te utsRtaparighA:-audAryAtizayAd atizayadAnadA. yitvena bhikSukANAM gRhe pravezArthamanargalitagRhadvArA ityarthaH. 'avaMguaduvAre' tti "aprAvRtadvArAH kapATAdibhirasthagitagRhadvArA ityarthaH, saharzanalAbhena na kuto'pi pAkhaNDikAd bibhyati, zobhanamArgaparigraheNodghATazirasastiSThantIti bhAvaH," iti vRddhavyAkhyA. anye tvAhuH"bhikSukapravezArthamaudAryAdasthagitagRhadvArAH" ityarthaH. 'ciyattateura-gharappavesA'ciyatto ci lokAnAM prItikara eva antaHpure vA, gRhe vA pravezo yeSAM te tathA, atidhArmikatayA sarvatrA'nAzaGkanIyAste ityarthaH. anye tvAhuH-"ciyatto' tti nA'prItikaraH, antaHpura-gRhayoH pravezaH ziSTajanapravezanaM yeSAM te tathA, anIrSyAlutApratipAdanaparaM cetthaM vizeSaNam iti. athavA 'ciyatto' tti tyaktaH, antaHpura-gRhayoH parakIyayoryathAkathaMcit pravezo yaiste tathA, 'bahUhi' ityAdi. zIlavatAni aNuvratAni, guNAguNavratAni, viramaNAni aucityena rAgAdinivRttayaH, pratyAkhyAnAni pauruSyAdIni, pauSadhaM parvadinAnuSThAnam , tatropavAso'vasthAnaM pauSadhopavAsaH, eSAM dvandvaH, atastairyuktA iti gamyam 'pauSadhopavAsaH' ityuktam , pauSadhaM ca yadA yathAvidhaM ca te kurvanto viharanti tad darzayannAha-'cAuddasa' ityAdi. iha udiSTA amAvAsyA. 'paDipuNNa posaha tti AhArAdibhedAt caturvidhamapi sarvataH. 'vattha-paDiggaha-kaMbala pAyapuMchaNeNaM' tti iha patagRhaM pAtram , pAdaproJchanaM rajoharaNam. 'pIDha' ityAdi. pIThamAsanam , phalakamavaSTambhanaphalakam , zayyA vasatiH, bRhatsaMstArako vA; saMstArako vA laghutaraH, eSAM samAhAradvandvaH, atastena. 'ahApariggahIehi ti yathApratipannaiH-na punassaM nItaiH. 4. [Usiaphaliha' ti]"ucchita eTale unnata ane sphaTika eTale sphaTikanI jevU arthAt jeonuM mana sphaTika ratnanI peThe unnata cha-munIMdranuM prava- ucchritaparapa. cana prApta karavAthI jeornu mana parituSTa che." e pramANe vRddhonI vyAkhyA che. bIjAo to kahe che keH-"ucchita eTale uMco karelo, arthAt AgaLIAne ThekANethI dUra karIne uMco karelo-vAMko paDelo nahIM-bAraNAnA pAchalA bhAgathI dUra karelo, parigha eTale AgaLio, 'arthAt jeonAM bAraNAnI pAchaLa AgaLio lAgyo nathI athavA potAnI udAratAne lIdhe potAne tyA bhikSukone AvavA javA mATe jeoe dharanA daravAjA ughADA rAkhyA che." ['ayaMguaduvAre' aprAvRtadvAra, tti "jeonA gharanA daravAjAo kamADathI asaMvRta che-sAro mArga (dharma) prApta thayo che mATe koi paNa pAkhaMDithI bItA nathI-sArA mArgano lAma dhavAthI ughADe mAthe rahe che" e pramANe vRddhonI vyAkhyA che. bIjAo to kahe che ke:-"bhikSukonA pravezane sAru potAnI udAratAne laine jeonA daravAjAo khullA che." ["ciyattateura-gharappavesA' ] aMtaHpura ke gharamA jeonA pravezathI loko khuza thAya cha arthAt jeo atyaMta dharmacusta cha mATe teonA tyAta aMtaHpura upara koine koi paNa jAtanI zaMkA ja nathI AvatI. bIjAo to kahe cha ke-"jeonA aMtaHpura ke gharamA koi satpuruza praveza kare to jeone aprIti praveza. dathI thatI, kAraNa ke teone IrSyA nathI. A vizeSaNa 'teo adekhA nathI' e vAtane sUcavavA Apyu che. athavA bIjAnA aMtaHpura ke ghare javAna jeoe mAMDIvALyu che. ['bahUhiM' ityAdi.] aNuvrata te zIlavrata, guNavrata te guNa, ucitatApUrvaka rAga, dveSa vagerethI nivartavaM te viramaNa. pauruSI (porazI) vagere paJcakkhANa, parvanA divasa saMbaMdhI anuSThAna te pauSadha, temAM je raheQ te pauSadhopavAsa. hamaNAM 'pauSadhopavAsa' ema kardA, have jyAre pauSadhane karIne jevI rIte rahe che te vAtane jaNAvatAM kahe che ke:-['cAuddasa' ityAdi.] a hI uddiSTA' zabdano amAvAsyA-amAsa-artha karavo. [paDipuNNaM posaha ti] AhAra vagerenA bhedayI sarvathA cAre prakAranA pauSadhane. [vattha-paDiggaha-kaMbala-pAyapuMchaNeNaM' ti] ahIM pratigraha eTale pAtra-vAsaNa, pAdapronchana eTale ranoharaNA, ['pI' ityAdi.] pITha eTale Asana, phalaka eTale oThIMgaNa devA sAru pATiyu, zayyA eTale vasati athavA moTo saMthAro nAno saMdhAro te saMstAraka. ['ahApariggahIehiM ti] yathApratipanna arthAt hAsane nahIM pAmelAM. 1. prAkRtazailIne lIdhe A zabdanI nAnyantara jAti jANavI. 2. A zabda putra vagerenA AmaMtrano sUcaka che. 3. ahIM badhA zabdano dvandva samAsa karavAno che:-zrIabhaya. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 'zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 2.-uddezaka 5. 5. 'there' ti zrutavRddhAH.. 'rUpasaMpanna' tti iha rUpaM suvihitanepathyam , zarIrasundaratA vA; tena saMpannA yuktA rUpasapannAH, 'lajjAlAghavasaMpanna' tti lajjA prasiddhA, saMyamo vA; lAghavaM dravyato'lpopadhitvam , bhAvato gauravasyAgaH. 'oyaMsi' tti ojasvino mAnasAvaSTambhanayuktAH, teyAMsa tti tejakhinaH zarIraprabhAyuktAH, vacasi' tti varcakhino viziSTaprabhAvopetAH, vacakhino vA viziSTavacanayuktAH, 'pasaMsi' tti khyAtimantaH, anusvArazcaiteSu prAkRtatvAt. "jIviAsA-maraNabhayavippamukke' tti jIvitAzayA, maraNabhayena ca vipramuktA ye te tathA, iha 'yAvat' karaNAd idaM dRzyam-"tavappahANA, guNappahANA" guNAzca saMyamaguNAH, tapaH-saMyamagrahaNaM ceha tapaH-saMyamayoH pradhAnamokSAGgatAbhidhAnArtham, tathA "karaNappahANA, caraNappahANA" tatra karaNaM piNDavizudhyAdi, caraNaM vrata-zramaNadharmAdi. "niggahappahANA" nigraho'nyAyakAriNAM daNDaH, "nicchayapahANA" nizcayo'vazyaMkaraNAbhyupagamaH, tattvanirNayo vA. "maddavappahANA, ajjavappahANA" nanu jitakrodhAditvAd mArdavAdipradhAnatvamavagamyate eva, tat kiM 'mArdava' ityAdinA ? ucyate, tatra udayaviphalatA uktA, mArdavAdipradhAnatve tUdayAbhAva eveti. "lAghavapahANA"-lAghavaM kriyAsu dakSatvam, "khaMtippahANA, muttipahANA, evaM vijA-maMta-veya-baMbha-naya-niyamasaca-soyappahANA, cArupaNNA" satprajJAH. "sohi"-zuddhihetutvena zodhayaH, suhRdo vA mitrANi jIvAnAmiti gamyam, "aNiyANA, appussuyA, abahillesA 'susAmaNNarayA, acchiddapasaNavAgaraNA" tti-acchidrANyaviralAni nirdUSaNAni vA praznavyAkaraNAni yeSAM te tathA. 'kuttiAvaNabhUya' tti kutrikaM svarga-martya pAtAlalakSaNaM bhUmitrayam , tatsaMbhavaM vastu api kutrikam , tatsaMpAdaka ApaNo haTa:-kutrikApaNaH-tadbhUtAH. samIhitArthasaMpAdanalabdhiyuktatvena, sakalaguNopetatvena vA tadupamAH, 'saddhiM tti sArdham , sahetyarthaH. saMparivRtAH-samyak parivAritAH-parikarabhAvena parikaritA ityarthaH. paJcabhiH zramaNazataireva. 'siMghADaga' ti zRGgATakaphalakAraM sthAnakam , trikam-rathyAtraya-. * mIlanasthAnam, catuSkam-rathyAcatuSkamIlanasthAnam , catvaraM bahutararathyAmIlanasthAnam , mahApatho rAjamArgaH, panthA rathyAmAtram , 'yAvat' karaNAt 'bahujaNasadde i vA' ityAdipUrvamAkhyAtamatra dRzyam. sthavira bhagavaMtotuM 5. ['there' tti] sthaviro zrutavRddho-jJAnavRddho, [rUvasaMpanna'tti] ahIM rUpa eTale suvihita veSa athavA zarIranI suMdaratA, tenAthI je yukta te rUpasaMpanna, varNana. ['lajjA-lAghavasaMpanna' ti] lajA eTale lAja athavA saMyama, lAghava eTale dravyathI ochI upadhi rAkhavI ane bhAvadhI abhimAnano tyAga karavo. [ oyaMsitti] mananI sthiratAvALA-aDaga vRttivALA, [.'teyaMsi ti] tejavALA-zarIranI prabhAvALA, [ 'vaicaMsitti] viziSTa sAmarthyavALA athavA prabhAvayukta vaktA, [ 'jaisaMsi' tti] prakhyAtivALA, ['jIviAsA-maraNabhayavippamukke' ti] je sAdhuo jIvavAnI darakAra vinAnA che ane maraNanA bhayathI rahita che. ahIM 'yAvat' zabda mUkyo che tethI A pramANe samajavu:-"te sAdhuo mukhyapaNe tapasvio che, guNavato-saMyama saMbaMdhI guNathI yukta-che, 'tapa ane saMyama e banne mukhyapaNe mokSanA kAraNa che' e vAtane jaNAvavA sAru ahIM tapa ane saMyama e bannenuM grahaNa karyu che. tathA te sAdhuo karaNapradhAna che, caraNapradhAna che. karaNa eTale piMDavizuddhi vagaire ane caraNa eTale vrata ane sAdhuno dharma vagere. "te sAdhuo nigrahapradhAna cha arthAt anyAya karanArAone daMDavAmAM mukhya tarIke che. nizcayapradhAna che-'A kArya to cokkasa karavU ja che' evI aDaga vRttivALA athavA tattvano nirNaya zaMkA. karavAmAM mukhya che. te sAdhuomAM komaLatA ane saraLatA e banne guNo mukhya che. za0-te sAdhuoe krodha, mAna vagere AMtara zatruo upara jaya meLavyo samAdhAna che' ema kahevAthI ja 'teomAM saraLatA ane komaLatA che' e vAta svataH jaNAi jAya che to paNa tene pharIthI ahIM zA mATe khii| samA0-je sthaLe te sAdhuoe krodha mAna vagere AMtara zatruo upara jaya meLavyo che' ema kayuM che te sthaLe ema sUcanyuM che ke, te sAdhuone kadAca krodhAdika kaSAyano udaya thato, paNa te kaSAyodaya teone kAi karI zakato na hato arthAt te kaSAyodaya nakAmo ja che. ane ahIM je kayuM che ke, 'te sAdhuomAM saraLatA ane komaLatA che' ethI to ema sUcavAya che ke, teone krodha vagaireno udaya ja thato na hato. e rIte e banne vizeSaNo bhinna bhinna arthanA sUcaka hovAthI sArthaka che. tathA te sAdhuo kriyA karavAmAM kuzaLa hatA, tathA teo mukhya rIte kSamAvALA, muktivALA, e pramANe vidyAvALA, maMtravALA, vedavALA, brahmacaryavALA, nayavALA, niyamavALA, satyavALA ane pavitratAvALA che, teo sArI buddhivALA cha, zuddhimAM heturUpa che athavA sarva jIvonA suhRt-mitra-rUpa cha, 'amane amuka tapathI amuka phaLa maLe' evI icchA vinAnA-nidAnarahita-che, utAvaLarahita dhIrA-che, teonI cittavRtti saMyama sivAya bIje sthaLe nathI, teo sArI rIte sAdhupaNAmAM lIna che, teonAM praznattaro avirala athavA doSarahita kutrikApaNa jevA.. che. tathA teo kutrikApaNabhUta che-svargaloka, martyaloka ane pAtAlaloka e je praNa loka te 'ku (pRthvI )trika' kahevAya. te praNa lokamA pado thanArI vastu, je dukAne maLe te dukAna 'kutrikApaNa' kahevAya, te sAdhuo A kutrikApaNabhUta cha arthAt icchita padArthane meLavI ApavAma samartha cha, athavA sarva guNa saMpanna che. evA che mATe ja teonI sarakhAmaNI kutrikApaNa sAthe karI che. ['sadi' ti] sAthe, saMparIvRta eTale sArI bhaMgATaka. rIte parivarelA-sArA parivAra sahita padhArelA-pAMcase sAdhuo sAthe samavasarelA. ['siMghADaga' ti] siMgoDAnA jevo ghATavALo mArga, jyAM traNa trika.catuSka. calara, zerIo bhegI thAya te trika, jyAM cAra zerIo bhegI thAya te catuSka-coka, jyAM aneka zerIo bhegI thAya te catvara, rAjamArga te mahApatha-- mahApatha. patha, sarIyAma rasto, mAtra eka zerI te paMtha, ahIM yAvat'-zabda mUkelo hovAthI AgaLanI hakIkata jANavAnI che. te A cha:-'te rastAomA aneka mANasono zabda thato hato' ityAdi. 1. A badhA zabdomA prAkRtazailIne lIdhe anusvAra thayo che:-zrIabhaya. Jain Education international Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2. - uddezaka 5. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 287 6. 'paDisurNeti' tti abhyupagacchanti 'sayAI ti svakIyAni 'kayabalikamma' tti snAnAnantaraM kRtaM balikarma yaiH svagRhadevatAnAM te tathA, 'kayako - maMgala - pAyacchitta' tti kRtAni kautukamaGgalAnyeva prAyazcittAni duHsvapnAdivighAtArthamavazyaM karaNIyatvAd yaiste tathA, anyetvAduH--''pAyacchitta' tti pAdena, pAde vA chuptAH cakSurdoSaparihArArthaM pAdacchuptAH - kRta kautukamaGgalAzca te pAdacchuptAzceti vigraha:-taMtra kautukAni matrItilakAdIni, maGgalAni tu siddhArthaka - dadhya-kSata - dUrvAGkurAdIni " 'sukhapyAvesAI' ti zuddhAtmAni veSyANi veSocitAni athavA zuddhAni ca tAni pravezyAni ca rAjAdisabhApravezocitAni zuddhapravezyAni 'vatthAI pavarAI parihiya' ti kacida dRzyate, kacicca 'vatthAI pavaraparihiya' tti tatra prathamapATho vyaktaH, dvitIyastu pravaraM yathA bhavatItyevaM parihitAH pravaraparihitAH 'pAyavihAracAreNaM' ti pAdavihAreNa na yAnavihAreNa yazvAraH gamanaM sa tathA tena, 'abhigameNaM' ti pratipattyA'bhigacchanti - samIpaM gacchanti, 'sacittANaM' ti puSpatAmbUlAdInAm 'viusaraNayAe' tti vyavasarjanayA - tyAgena, 'acittANaM' ti vastra - mudrikAdInAm 'aviusaraNayAe' tti atyAgena, 'ega - sADieNaM' ti anekottarIyazATakAnAM niSedhArthamuktam, 'uttarAsaMgakaraNeNaM' ti uttarAsaGgaH - uttarIyasya dehe nyAsavizeSaH cakSusparze dRSTipAte, 'egattIkaraNeNaM' ti anekatvasya anekAlambanatvasya ekatvakaraNamekAlambanatyakaraNamekatvIkaraNaM tena, 'tivihAe pajjuvAsaNAe' ' tti iha paryupAsanAtraividhyaM mano - vAk - kAyabhedAditi. 'mahaimahAliAe' tti Alapratyayasya svArthikatvAd mahAtimahatyAH 'aNaNyaphale' tti na AzravaH anAzravaH, anAzravo navakarmAnupAdAnaM phalamasyetyanAzravaphalaH saMyamaH, 'bodAnaphale' tti 'dAp lavane' athavA ' daip zodhane' iti vacanAd vyavadAnaM pUrvakRtakarmavanagahanasya lavanam, prAkkRtakarmakacavarazodhanaM vA phalaM yasya tad vyavadAnaphalaM tapa iti. 'kiMpattiyaM" ti kaH pratyayaH-kAreNaM yatra tat kiMpratyayam - niSkAraNameva devA devalokeSUtpadyante tapaH- saMyamayoruktanItyA tadakAraNatvAdityabhiprAyaH. 'puvvataveNaM' ti pUrvatapaH sarAgAvasthAbhAvitapasyA, vItarAgAvasthA'pekSayA sarAgAvasthAyAH pUrvakAlabhAvitvAt evaM saMyamo'pi ayathAkhyAtacAritramityarthaH tatazca sarAgakRtena saMyamena, tapasA ca devatvAvAptiH, rAgAMzasya karmabandhahetutvAt 'kammiyAe' tti karma vidyate yasyAsau karmI, tadbhAvastattA tayA - karmitayA anye tvAduH- "karmaNAM vikAraH kArmikA, tayA akSINena karmazeSeNa devatvAvAptirityarthaH " 'sAMga - yAe' tti saMgo yasyA'sti sa saMgI, tadbhAvastattA tayA - saMgitayA; tatsaMgo hi dravyAdiSu saMyamAdi yukto'pi karmabanAti tataH saMgitayA devatvAvAptiritiM. Aha caH-'"puvvaitava - saMjamA hoMti rAgiNo pacchimA arAgassa, rAgosaMgo vRtto saMgA kammaM bhavo teNaM." "sacce NaM' ityAdi. satyo'yamarthaH, kasmAt ? ityAha- 'no ceva NaM' ityAdi naiva AtmabhAvavaktavyatayA'yamarthaH - AtmabhAva eva svAbhiprAya eva na vastutattvam, vaktavyo vAcyo'bhimAnAd yeSAM te AtmabhAvavaktavyAH, teSAM bhAvaH AtmabhAvavaktavyatA ahaMmAnitA, tayA-na vayamahaMmAnitayA evaM brUmaH, apitu paramArtha evAyamevaMvidha iti bhAvanA. taiyArI. abhigama. arthAt [ 'uttarAsaMgakaraNeNaM' ti ] 6. [ 'paDisurNeti' tti ] svIkAra kare che. ['sayAI' ti ] potAnAM [ 'kayabalikamma' tti ] nhAyA pachI jeoe (je zrAvakoe) potAnA gRhadevatA- AyakonI svaviropAse javAnI onI pUjA karI hatI, ['kayakoua - maMgala - pAyacchitta' tti ] jeoe khAsa karavAM jevAM hovAthI duHsvama vagerenA nAzane mATe kautuka ane maMgaLarUpa prAyazcitta karyo che. bIjAo to kahe che ke, "pAyacchitta' eTale pAdacchuta arthAt netranA rogane dUra karavA mATe jeo potAnA page amuka jAtanAM telanuM vilepana kare che ane jeoe kautuka ane maMgala kayuM che." kautuka eTale maSanuM tilaka vagere. maMgala eTale sarasava, dahIM, cokhA ane dharono aMkura vagere. ['suddhappAvesAI' ti] cokkhAM ane veSane (paheravAne ) yogya athavA cokkhAM ane rAjasabhA vagere sthaLe paherIne javA yogya evAM ['vatthAI pavarAI parihia' tti ] uttama vastrone jeoe paherelA che. koi ThekANe [ 'vatthAI pavaraparihia' tti ] evo pATha che. teno artha A cheH-jeoe vastrone uttama prakAre paheryo che. [ 'pAyavihAracAreNaM' ti] page cAlIne, nahIM ke gADAmAM besIne, [ 'abhigameNaM' ti] bahumAnapUrvaka pAMca prakAra pAse jAya che. ['saccittANaM' ti ] phUla ane taMboLa vagerene [ 'viusaraNayAe' tti ] choDI daine, [ 'accittANaM' ti] kapaDAM ane vIMTI vagere [ 'aviusaraNayAe' ti] pAse rAkhIne, [ 'egasADieNaM' ti] eka khesa rAkhIne, nahIM ke aneka kheso rAkhIne khesane janoinI peTha rAkhIne tathA te sAdhuoMnI najara paDe ke turata ja cittane [ 'egattIkaraNeNaM' ti] ekAgra karIne arthAt aneka viSayamAM bhamatA cittane eka viSayamAM sthira rAkhIne, [ 'tivihAe pajjuvAsaNAe' tti ] mana, vacana ane kAyapUrvaka sevA karIne-e RNa prakAranI sevAvaDe te zrAvako te sAdhuonI upAsanA kare che. [ 'mahaimehAliAe' tti ] te sAdhuoe te moTAmAMmoTI sAbhAmAM dharmano upadeza karyo. ['aNaNyaphale' tti ] navAM anAbhava. karmonuM grahaNa na karavuM te anAzrava, jenuM phaLa anAzrava che te 'anAzravaphala' arthAt saMyama, [ 'bodaNaphale' tti ] vyavadAna eTale karmanA gahana vyavadAna. vananuM kApa ke jUnAM karmoM rUpa kacarAnuM zodhana karavuM, je kriyAnuM phaLa vyavadAna che te 'vyavadAnaphala' arthAt tapa. [ 'kiMpattiyaM' ti ] devone debonI devalokama devalokamA utpanna thavAnuM zuM karaNa che ? AgaLa kahela rIta pramANe, saMyama ane tapa e bannemAMnuM eka paNa deva thavAmAM kAraNa nathI, tyAre zuM devo utpattinuM kAraNa? vinA kAraNe ja devalokamAM utpanna thAya che ? [ 'puvvataveNaM' ti ] je tapazcaryA rAgavALI sthitimAM karI che te 'pUrvatapa' kahevAya, kAraNa ke rAgabALI pUrvetapa sthiti, rAga rahita sthitithI pUrva kALe hoya che. e pramANe saMyama saMbaMdhe paNa jANavu arthAt ahIM 'saMyama' eTale 'ayathAkhyAtacAritra' samajavu. 1. pra0 chAyAH - pUrvatapaH saMyamA bhavanti rAgiNaH, pazcimA ArAgasya, rAgaH saMga uktaH, saMgAt karma, bhavastenaH - anu0 1. ahIM 'Ala' pratyaya khArthano sUcaka che. 2. 'vodANa' e vyavadAna zabdanuM prAkRtarUpa che. te 'vyavadAna' zabda ve dhAtuodhI banI zake che. eka to 'kApavA' arthavALA 'dAp' dhAtuthI ane 'sApha karavuM' arthavALA 'dep' dhAtuthI; mATe tenA ve arthaM karyA cheH-zrIabhaya 0 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 5. tAtparya e ke, rAgano bhAga karma baMdhana kAraNa hoya ja che mATe rAgavALI sthitimA tapela tapa ane Acarela saMyama, e banne deva thavAmAM kAraNa che. karmipaNu. ['kammiyAe' ti] karmavALo hoya te 'karmI' ane teno je svabhAva te karmitA karmipaNuM-tevaDe. bIjAo to kahe che ke,-"karmano vikAra te saMgipa'. 'kArmikA'-tevaDe arthAt karmanA bAkI rahela bhAgavaDe devapaNuM pAmI zakAya che. ['saMgiyAe' tti] saMgavALo hoya te 'saMgI' ane teno je svabhAva te saMgitA-saMgipaNu-tevaDe-dravyAdikamA saMyamAdithI yukta paNa saMga karma baMdhanuM kAraNa che mATe te saMgipaNAthI devapaNuM pAmI zakAya che. kayuM che keH "rAgavALA prANinA tapa ane saMyama te 'pUrvatapa' 'pUrvasaMyama' kahevAya ane vItarAganA tapa tathA saMyama te 'pazcimatapa' ane 'pazcimasaMyama' kahevAya. tainI satyatA zAthI? rAga eTale saMga, saMgathI karma baMdhAya che ane tenAthI saMsAra upaje che." [ 'sace ' ityAdi.] A vAta sAcI che, zAthI ? to kahe che keHAtmazlAghA vinAnA- ['no cevaNaM' ityAdi.] jeo mAtra potAno abhiprAya ja jaNAve paNa vastusvarUpane na kahe te 'AtmabhAvavaktavya' arthAt abhimAnI-tepaNuM ane cha tethI. tevaDe-ame amArI baDAi jaNAvavA kAMi kahetA nathI, paNa e pramANe sAcI vAta che mATe kahIe chIe ema bhAvanA karavI. 7. 'aturiaMti kAyikatvarArahitam, 'acavalaM' ti mAnasacApalarahitam , 'asaMbhaMte' ti asaMbhrAntajJAnaH, 'gharasamudANassa' gRheSu samudAnaM bhaikSaM gRhasamudAnam , tasmai gRhasamudAnAya 'bhikkhAyariyAe' tti bhikSAsamAcAreNa,-'jugaMtarapaloaNAe' ti yugaM yUpaH tatpramANamantaraM vadehadezasya, dRSTipAtadezasya ca vyavadhAnaM pralokayati yA sA yugAntarapralokanA, tayA dRSTyA, 'riyaM' ti IryA gamanam , 'se kahameaMmane evaM ti atha katham etat-sthaviravacanam 'manye' iti vitarkArtho nipAtaH evam-amunA prakAreNa, iti bahujanavacanam . 'prabha Na ti prabhavaH-samarthAH, 'te samiA Na ti 'samyag' iti prazaMsAdhuM nipAtaH, tena samyaktve vyAkartuM vartante-aviparyAsAste ityarthaH, samaJcantIti vA samyaJcaH, samitA vA samyakpravRttayaH, zramitA vA abhyAsavantaH, 'Aujia tti AyogikAH-upayogavanto jJAnina ityarthaH-jAnantIti bhAvaH. 'paliMujia tti pari samantAt, yogikAH parijJAnina ityarthaH-parIjAnantIti bhAvaH. atvarita vagere. 7.['aturiaM' ti] zArIrika capalatA sivAya, ['acavalaM' ti] mAnasika vega sivAya, [ 'asaMbhaMte' tti ] asabhrAMta jJAnavALo, ['gharasamudANassa'] yugAMtara pralokana. samudAna eTale bhikha, gharone viSe je bhikha te gRhasamudAna-tene mATe, ['bhikkhAyariyAe' tti] bhikSA levAnI vidhipUrvaka, [ 'jugaMtarapaloaNAe' ti] cAlatI vakhate potAnA zarIrano bhAga ane najare bhaLAto bhAga, ebe bhAganI vacce (sarA jeTalaM je aMtara te 'yugAMtara' kahevAya, yugAMtara sudhI te ema kema! jonArI najara te yugAMtara pralokanA-tevaDe, ['riyaM' ti] IryA athavA gamana-javU. [ se kahameaM mainne evaM' ti] 'have e sthaviranuM vacana e pramANe prabhu. samita. kema hoya ?' e pramANe aneka mANasonU kahevaM che. ['pabhU NaM' ti] te sAdhuo samartha che ? ['te samiA NaM' ti] samyaktva viSayaka kathana karavAmAM Ayogika. samartha che-viparIta jJAna vinAnA che ? athavA teo sArI pravRttivALA ke abhyAsio che ? ['Aujia ti] upayoga-jJAna-vALA che-zuM teo prAyogika. e vAtane jANe che / [ 'paliujia ti] sarva prakAre jJAnavAlA che ? 8. anantaraM zramaNaparyupAsanAsaMvidhAnakam uktam . atha sA yatphalA tadarzanArtham Aha-tahArUvaM' ityAdi. tathArUpam-ucitasvabhAvam / kaMcanapuruSam , zramaNaM vA tapoyuktam , upalakSaNatvAdasya uttaraguNavantarmityarthaH. mAhanaM vA-khayaM hanananivRttatvAt paraM prati 'mA hana' iti vAdinam ,upalakSaNatvAdeva mUlaguNayuktamiti bhAvaH 'vA' zabdau samuccaye, athavA zramaNaH sAdhuH, mAhanaH zrAvakaH. 'savaNaphale' tti siddhAntazravaNaphalA, 'NANaphale' tti zrutaM jJAnaphalam , zravaNAd hi zrutajJAnamavApyate, "vinANaphale' tti viziSTajJAnaphalam , zrutajJAnAd hi heyopAdeyavivekakAri vijJAnamutpadyate eva, 'paJcakkhANaphale' tti vinivRttiphalam , viziSTajJAnI hi pApaM pratyAkhyAti, 'saMjamaphale' tti kRtapratyAkhyAnasya hi saMyamo bhavatyeva, 'aNaNhayaphale' tti anAzravaphalaH, saMyamavAn kila navaM karma nopAdatte, 'tavaphale' tti anAzravo hi laghukarmatvAt tapasyatIti. 'vodANaphale' tti vyavadAnaM karmanirjaraNam , tapasA hi purAtanaM karma nirjarayati, 'akiriyAphale'tti yoganirodhaphalam , karmanirjarAto hi yoganirodhaM kurute, 'siddhipajjavasANaphale' tti siddhilakSaNaM paryavasAnaphalam-sakalaphalaparyantavartiphalaM yasyAH sA tathA, 'gAha' tti saMgrahagAthA. etallakSaNaM caitad "viSamAkSarapAdaM vA" ityAdi chandaHzAstraprasiddhamiti.. sAdhusevArnu uttaro- 8. AgaLanA prakaraNamA sAdhusevA viSenI hakIkata kahI che ane have te sAdhusevAthI zuM lAbha thAya che te vAtane dekhADavA kahe che keH-['tahArUvaM' cara phaLa. ityAdi.] tathArUpa-ucita svabhAvavALA-koi puruSane athavA tapasvi zramaNane, A vAta upalakSaNarUpa hovAthI koi paNa uttaraguNavALAne, vA mAhanane, je pote hiMsAthI aLago hoya ane bIjAne 'haNo nahIM' ema kahenAro hoya, te 'mAhana'. A vAta upalakSaNarUpa hovAthI koi paNa zAkhazravaNa, 'mUlaguNavALAne' athavA zramaNa te sAdhu ane mAhana te zrAvaka-tene. ['savaNaphale' ti] zAstranuM zravaNa karavU e sAdhuonI sevAnuM phaLa che. zAna. vijJAna. ['NANaphale' tti] zAstranuM zravaNa karavAthI jJAna thAya che-zrutajJAna, sAMbhaLavAthI ja thAya che, ['vinnANaphale' tti] zrutajJAnathI vijJAna thAya che*pratyAkhyAna. zrutajJAnathI 'A cIja tyajavA lAyaka 'cha' 'A cIja rAkhavA lAyaka che' e pramANe viveka karanAraM vijJAna thAya ja che, ['paJcakkhANaphale' ti] saMyama. vijJAnathI nivRtti maLI zake cha arthAt jene vizeSa jJAna hoya te pApathI aTake che, ['saMjamaphale' tti] nivRtti pAmanAra manuSyane saMyama hoya anAmatra. tapa. ja che, [ 'aNaNhayaphale' ti] saMyamarnu phaLa anAzrava cha arthAt saMyamavALo jIva navaM karma bAMdhato nathI, ['tavaphale' tti] Azrava vinAno jIva vyavadAna, bhakriyA. haLukarmI hovAthI tapa kare che, [ 'bodANaphale' ti] vyavadAna eTale karmanu kharI paDavU, tapa karavAthI jUnuM karma nAza pAme che, [ 'akiriyAphale' tti] siddhi. ane tema thabAthI badhA yogo nirodhAya che arthAt karmanI nirjarA thavAthI jIva yogano nirodha kare che, [ 'siddhipajavasANaphale' tti] ane yoga nirodha karavAthI sauthI chevaTa -chelAmA chelu-siddhi-mukti-rUpa phaLa maLe che. [gAha' ti] gAthA eTale saMgraha gAthA. enuM lakSaNa "jenA pAda viSama akSaravALA hoya" ityAdi prakAre chaMdaHzAstramA prasiddha che. 1. A zabda vitarkasUcaka avyaya che. 2. banne 'vA' zabda samuccayasUcaka cha:-zrIabhaya. . Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 5. 289 bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. rAjagRhano unApANIno kuMDa. -annautthiyA NaM bhaMte! evaM AikkhaMti, bhAsaMti, 17. pra0-he bhagavan / anyatIrthiko A pramANe kahe che, A pannati, parUveti-evaM khalu rAyagihassa nayarassa bahiyA vebhArassa pramANe bhASe che, jaNAve che ane prarUpe che ke:-"rAjagRha nagarathI pavvayassa ahe ettha NaM mahaM ege harae appe ( ape) panatte, bahAra vaibhAraparvatanI nIce eka moTo pANIno huda Avelo te aNegAI joyaNAI AyAma-vikkhaMbheNaM, nANAdumakhaMDamaMDitauddese, . hRdanI laMbAi ane pahoLAi aneka yojana jeTalI che. tathA te sassirIe jAva-paDirUve. tattha NaM bahave urAlA balAhayA saMseyaMti, hRdano AgaLano bhAga aneka jAtanA vRkSakhaMDothI suzobhita che, saMmacchaMti, vAsaMti; tavvairitte ya NaM sayA samio usiNe, usiNe zobhAvALo che ane yAvat-te, jonArAonI AMkhone ThAre tevo che. AukAe abhinissavai. se kahaM evaM bhaMte / evaM ? te hRdamAM aneka udAra megho saMsvede che, saMmULe che ane varase che vaLI taduparAMta te hRdamAMthI hamezA unu unu apkAya-pANI-jharyA kare che" he bhagavan ! te e e pramANe kevI rIte che 47.u0-goyamA / jaMNaM te anautthiyA evaM AikkhaMti. jAya- 47. u0-he gautama! te anyatIthiko je kAi kahe je te evaM AikkhaMti micchaM te evaM AikkhaMti, jAva-savvaM neyavvaM. che ane yAvat-te anyatIrthikoe je kayuM che te ( badhuM ahaM paNa goyamA ! evaM AikkhAmi, bhAsAmi, panavemi, paravemi- upara pramANe jANavU ) khoTaM kahyaM che. baLI he gautama / hUM to A evaM khala rAyagihassa nayarassa bahiyA vebhArapavvayassa AdUrasAmaMte pramANe kaI chaM, bhASU chu, jaNAvaM chu ane prarUpuM chu ke, rAjagRha ettha NaM mahAtavovatIrappabhave nAma pAsavaNe panatte, paMca dhaNusayAI nagaranI bahAra vaibhAraparvatanI pAse 'mahAtapopatIraprabhava' nAmarnu AyAma-vikkhaMbheNaM, NANAdumakhaMDamaMDitauddese, sassirIe, pAsAdIe, prasravaNa-jharaNuM che. tenI laMbAi ane pahoLAi pAMcase dhanuSya jeTalI darisaNije, abhirUve, paDirUve tattha NaM bahave usiNajoNIyA che, teno AgaLano bhAga aneka jAtanA vRkSakhaMDodhI suzobhita che. jIvA ya, poggalA ya udagattAe vakkamati, viukamAMta, cayaMti, suMdara che, prasannatA pamADe tevo cha, darzanIya che, ramaNIya che uvacijati. tavvairitte vi ya NaM sayA samiaM usiNe, usiNe ane jonArane saMtoSa upajAve tevo che. te jharaNAmAM aneka uSNaAuyAe abhinissavai, esa NaM goyamA / mahAtavovatIrappabhave yonivALA jIvo ane pudgalo pANipaNe utpanna thAya che, nAza pAme pAsavaNe, esa NaM goyamA ! mahAtavovatIrappabhavassa pAsavaNassa che, cyave che ane upacaya pAme che. taduparAMta te jharaNAmAMthI hamezaaDhe pannatte. * unu utuM pANI jharyA kare che. he gautama ! e 'mahAtapopatIraprabhava' ' nAmarnu jharaNuM che ane e 'mahAtapopatIraprabhava' nAmanA jharaNAno artha che. sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ! ti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che vaMdai, namasai. ema kahI bhagavaMta gautama zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vAMde che ane name che. bhagavaMtasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte bIe saye paMcamo uddeso sammatto. 9. tathArUpasyaiva zramaNAdeH paryupAsanA yathoktaphalA bhavati, nA'tathArUpasya, asamyagbhASitvAt. iti asamyagbhASitAmeva keSAMcid darzanAya AhaH-'anausthiA' ityAdi. "pavvayassa ahe' ti adhastAt tasyopari parvate ityartha. 'harae' tti hRdaH, 'ape' ti aghAbhidhAnaH, kvacit tu 'harae' tti na dRzyate 'agha' ityasya sthAne 'appe' tti dRzyate. tatra ca ApyaH apAM prabhavaH hRda eva iti. 'orAla' 1. mUlacchAyA:-anyayUthikA bhagavan evam AkhyAnti, bhASante, prajJApayanti, prarUpayanti-evaM khalu rAjagRhasya nagarasya bahiH vabhArasya parvatasya adho'tra mahAn eko hRdaH ApyaH (adhaH) prajJaptaH, anekAni yojanAni AyAma-viSkambheNa nAnAdrumakhaNDamaNDitoddezaH, sazrIko yAvat-pratirUpaH. tatra bahavaH udArA balAhakAH saMsvedante, saMmUrcchanti, varSanti; tadvyatiriktazca sadA samitaH uSNaH, uSNaH apkAyo'bhinistravati. tat katham etad bhagavan ! evam ? gautama ! yat te anyayUthikA evam AkhyAnti, yAvat-ye te evam AkhyAnti mithyA te evam AkhyAnti, yAvat-sarva jJAtavyam. ahaM punItama ! evam AkhyAmi, bhASe, prajJApayAmi, prarUpayAmi-evaM khalu rAjagRhasya nagarasya bahiH vaibhAraparvatasya adUrasAmante atra mahAtapopatIraprabhavo nAma prasravaNaH prajJaptaH, paJca dhanuHzatAni AyAma-viSkambheNa nAnAmakhaNDamaNDitoddezaH, sazrIkaH, prAsAdIyaH,darzanIyaH, abhirUpaH, pratirUpaH, tatra bahava uSNayonikA jIvAzca, pudgalAca udakatayA avakAmanti, vyutkrAmanti, cyavante, utpadyante. tadvyatirikto'pi ca sadA samitam uSNaH, uSNo'pkAyaH abhinistravati, eSa gautama ! mahAtapopatIraprabhavaH prasravaNaH, eSa gautama ! mahAtapopatIraprabhavasya prasravaNasya arthaH prajJaptaH. tadevaM bhagavan / , tadevaM bhagavan / iti bhagavAn gautamaH zramaNaM bhagavantaM mahAtIraM vandate, namasyatiH-anu. 37 bha. sU. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zatakaM 2.-uddezaka 5. tti vistIrNAH, 'balAhaya' tti meghAH 'saMseAMta' tti saMsvidyante-utpAdAbhimukhIbhavanti, 'samucchati' tti saMmUrchanti-utpadyante, 'tavvairitte ya' tti hRdapUraNAd atiriktazca utkalita ityarthaH AuyAye' ti apkAyaH, 'abhinissavai' tti abhiniHsravati kSarati. 'micchaM te.evaM AikkhaMti',tti mithyAtvaM caitadAkhyAnasya vibhaGgapUrvakatvAt / prAyaH sarvajJavacanaviruddhatvAt , vyAvahArikapratyakSeNa prAyo'nyathopalambhAccAvagantavyam, 'adUrasAmaMte' tti nAtidUre, nApyatisamIpe ityarthaH. 'ettha NaM' ti prajJApakenopadaryamAne 'mahAtavovatIrappabhave nAma pAsavaNe' ti bhAtapa ivAtapa uSNatA, mahAMzvAsAvAtapazceti mahAtapaH, mahAtapasyopatIraM tIrasamIpe prabhava utpAdo yatrAsau mahAtapopatIraprabhavaH, prasravati kSaratIti prasravaNaH-prasyandana ityarthaH. 'vakkamanti' utpadyante, 'viukkamanti' vinazyanti, etadeva vyatyayenAha-cyavante 'ceti' utpadyante ceti. "ukkamevArtha' nigamayannAha-'esa ' ityAdi. eSaH-anantaroktarUpaH, eSa vA anyayUthikaparikalpitaH 'Apya saMjJaH mahAtapopatIraprabhavaH prasravaNa ucyate. tathA eSa yo'yamanantaroktaH-'usiNajoNIe' ityAdi. sa mahAtapopatIraprabhavasya prasravaNasyA'rtho'bhidhAnAnvarthaH prajJaptaH. bhagavatsudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre dvitIyazate pazcama uddezake zrIabhayadevasUriviracitaM vivaraNa samAptam. 9. AgaLanA prakaraNamA sAdhusevAnA phaLa saMbaMdhI hakIkata kahI che, AgaLa sAdhusevArnu je phaLa darzAvyuM che te phaLa jevA tevA sAdhuonI sevAthI maLatuM nathI, paNa tathA prakAranA uttama saMtapuruSonI sevA karavAthI ja pUrvokta prakAraceM phaLa maLe che. kAraNa ke uttama sAdhuo satyabhASaka-satyavAdIaba hadavive anya- hoya che ane halakA sAdhuo jhuThA bolA hoya che. have A prakaraNamAM keTalAka jhuThA bolA sAdhuo viSe hakIkata jaNAve che ke, ['annautthiA ' - tIthikamata. ityAdi.] ['pavvayassa ahe' tti parvatanI nIce arthAt parvatanI uparanA bhAgamAM nIce, ['harae' ti] hRda-kuMDa, ['aghe' ti] te kuMDanu nAma 'agha' Aya. che. koi pustakamAM to ['harae' tti] evo pATha nathI, ane [ 'agha'] zabdane badale ['appe' tti evo pATha che 'appa' eTale (pANI arthavALA 'apa' zabda uparathI) Apya arthAt pANInI pedAzanuM sthAna hRda ja, ['orAla' ti] udAra-vistAravALA, ['balAya' ti] megho [ saMseaMti' ti] paDavAnI taiyArImA hoya che, ['saMmucchaMti' ti] paDe che, ['tanvairitte yatti te kuMDa bharAi gayA uparAMta, temAthI ukaLelu-ud- 'AuyAye' ti] pANI tenI asalyatA. ['abhinissavaI' tti] jhare che. ['micchaM te evaM AikkhaMti' tti] teornu A kathana khoTuM che, kAraNa ke teo vibhaMgajJAnI che, tathA ghaNuM karIne teornu kathana sarvajJanA vacanathI virUddha che ane vyAvahArika pratyakSa ( AMkhathI thatA pratyakSa ) vaDe paNa prAyaH teonA kahevA karatA ulaTuM jaNAya che. ( A kAraNothI teornu kathana khoTuM che.) ['adUrasAmaMte' tti] bahu dUra nahIM ane bahu najIka paNa nahIM lagabhaga pAse, ['ettha NaM' ti] A ThekANe bhAtapopatIrapramavaH (prajJApaka dvArA dekhADAtA ThekANe ) ['mahAtavovatIrappabhave nAmaM pAsavaNe' tti] Atapa-uSNatA, moTo Atapa te mahAtapa, jenI pedAza mahAtapanI pAse che te 'mahAtapopatIraprabhava' kahevAya. je jhare te prasravaNa-jharaj.['vakkamaMti' ti] utpanna thAya che, ['viukkamaMti' tti] vinAza pAme che, eja vAtane bhinna prakAre kahe che-nAza pAme che ane utpanna thAya che. kahelI vAtano ja upasaMhAra karatA kahe che ke, ['esa NaM'ityAdi.] e-hamaNAM kahela te bane cApya eka. athavA anyayUthikoe kalpelo je 'Apya' hada che te 'mahAtapopatIraprabhava' nAmarnu saraguM kahevAya. tathA hamaNAM kahela [ 'usiNajoNIe' ityAdi.] e sUtrano artha te 'mahAtapopatIraprabhava' nAmanA jharaNAno zabdArtha che. 1. A jharaNArnu nAma zrIvizeSAvazyaka sUtramA paNa Ave che:___x rAyagihe mahAtavotIra-maNinAe" x rAjagRhanagaramAgataH tatra "te rAjagRha nagaramA Abyo ane tyAM mahAtapastIraprabhava nAmanAM ca mahAtapastIraprabhavanAmni prasravaNe xx gA. 2425. (ya. pra. pR.- jharaNAnI pAse"gA0 2425. (ya.pra.pR-972):-anu. . 972):-anu. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin , dAyI yaH saguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapakhI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyod, dadyAt zrIvIradevaH sakalazivavara mArahA cAptamukhyaH // 1 // Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 6. bhASA avadhAriNI che|-prshaapnaa sUtra.-bhASApada 48.pra0-se NaNaM bhaMte / mannAmi iti ohAriNI bhAsA ! 48. u0-evaM bhAsApadaM bhANiyavyaM. 18.pra0-he bhagavan ! 'bhASA avadhAriNI che ema hu~ mArnu ! 48. u0 he gautama | upalA praznanA utara mATe AkhaM bhASApada jANavU. ( bhASApada prajJApanA sUtramA agyAramuM che.) bhagavaMtasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte bIe saye chaTTho uddeso sammatto. .1. paJcamodezakAnte'nyayUthikA mithyAbhASiNa uktAH, atha SaSThe bhASAsvarUpamucyate, tatra sUtram-'se guNaM bhante ! macAmIti ohAriNI bhAsa' ti sezabdaH athazabdArthe, sa ca vAkyopanyAse. nUnamupamAnAvadhAraNatarkapraznahetuSu, ihAvadhAraNe. bhadanta ! iti gumitraNe. manye avabudhye, iti evam , avadhAryate'vagamyate'nayetyavadhAraNI avabodhabIjabhUtA ityarthaH bhASyate iti bhASA, tadyogyatayA pariNAmita-nisRSTanisRjyamAnadravyasaMhatiriti hRdayam , eSa padArthaH. ayaM punarvAkyArtha:-atha bhadanta / evamahaM manye 'avazyamavadhAraNI bhASA' iti, evamamunA sUtrakrameNa bhASApadaM prajJApanAyAmekAdarza bhaNitavyamiha sthAne. iha ca bhASA dravya-kSetra-kAla-bhAvaiH, satyAdibhizca bhedaiH, anyaizva bahubhiH paryAyairvicAryate iti. bhagavassudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre dvitIyazate SaSTha uddezake zrIabhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. 1. pAMcamA uddezakane cheDe anyayUthikone mithyAbhASI kayA che. (mithyAbhASipaNuM ke satyabhASipaNuM bhASA vinA saMbhavI zakatuM nathI mATe) have A chaTThA uddezakamAM bhASAnA svarUpa saMbaMdhe jaNAve che. temAM paheluM sUtra A che:-[ se jUNaM bhaMte ! mannAmi iti ohAriNI bhAsa' ti] mannAmi-manye-mArnu ? iti-e pramANe. jenA dvArA avadhAraNa thAya te avadhAraNI arthAt jJAnamAM kAraNarUpa. bolAya te bhASA-zabdapaNe pariNamelI, bhASA. 1. mUlacchAyAH-tad nUnaM bhagavan! manye iti avadhAraNI bhASA! evaM bhASApadaM bhaNitavyam:-anu. 1. A bhASApada (ka. A0) prajJApanA sUtramA pR0 360 thI 390 sudhI che. tyA bhASA viSe aneka navI jANavA jevI vAto lakhI che. vizeSArthi mumukSuoe te bhAga tyAMthI joi levoH-anu0 - 1. se' 'atha-have' arthavALo che ane te vAkyanI zaruAtamAM mUkAya che. 2. 'nUnam' A zabda upamAna, avadhAraNa, tarka, prazna ane hetu arthamA cha. A ThekANe teno artha avadhAraNa-nirNaya-che. 3. A zabda gurunA AmaMtraNano sUcaka che:-zrIabhaya. . Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 6. zabdapaNe bahAra kADhelI ane zabdapaNe bahAra kaDhAtI je dravyasaMhati te bhASA. e pramANe zabdArtha che. vAkyano artha to A pramANe he bhagavana / 1. samasta saMsAramA 'bhASA' e eka moTuM tattva cha. jene laine manuSyono, suzikSita (sArI rIte paDhAvelA) paMceMdriya tiryaMcono (menA, popaTa vagereno,) be iMdriyavALA jIvono, traNa iMdriyavALA jIvono, cAra iMdriyavALA jIvono tathA azikSita ( nahIM paDhAvelA ) paMceMdriya tiryaMcono ane devo tathA dAnavono vyavahAra cAle che. eka iMdriyavALA vRkSAdika prANI sivAya jagatamAM bIjaM evaM eka paNa prANI nathI, ke je pote koi paNa prakAre bolatuM na hoya. jyAre thAma che tyAre. bhASA e zuM ? bhASA kyAMdhI thai ? bhASAno AkAra kevo che ! bhASA kayA prakAre bolAya che ? ityAdi praznotuM udbhavana vicArako mATe kAi navAi jevU nathI. A cAlu uddezaka ane temA sAkSI tarIke jaNAvela prajJApanA sUtranuM bhASApada,'A saMbaMdhe jUnI zailIe paNa kAi prakAza pADe tevu che. ane te hetuthI ja ahIM tenuM savistara vivecana Apay te upayogI che. jainonI padArthagaNanAmA pradhAnapaNe eka jIva ane bIjo ajIva che. jANavaM. anubhavavaM, yAda karavU ane yAvat-duHkharahita sarvathA sukhamA ramaNa karavU; e badhA jIvanA khAbhAvika guNo che. jaina RSioe ajIva tattvane ve vibhAgamA vecyu cha-eka to arUpI ajIva bhane bIjo rUpI ajIva. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNe arUpI ajIva che. ane mAtra pudgalAstikAya e rUpI ajIva gaNAya che. ApaNe je zabdone bolIe chIe ke sAMbhaLIe chIe te zabdornu upAdAna kAraNa paNa e pudgalAstikAya ja che. jo ke e pudgalAstikAyanA (pudgalanA ) ghaNA bhedo saMbhavI zake che, to paNa jo tenA saMkSepapUrvaka bhedo pADavA hoya to te ATha prakArarnu hoi zake cha:bhASAnAM pudgalo (bhASAvargaNA,) mananA pudgalo (manovargaNA ), zvAsocchvAsanAM pudagalo (zvAsocchvAsavargaNA), audArika pudgalo ( audArikavargaNA,) vaikiya pudgalo (vaikriyavargaNA) AhAraka pudgalo (AhArakavargaNA), taijasa pudgalo (taijasavargaNA) ane kArmaNa pudgalo (kArmaNavargaNA). jagatamA AkAra dharanArI je kAMda jaDa cIja che te badhIno samAveza A ATha jAtanAM pudgalomA ja thAya che. A ATha sivAya koi paNa bIjI vastu nathI ke je pudgalarUpa hoya. e padalanA khAbhAvika guNo A chaH-sparza, rasa, gaMdha, varNa (rUpa ), zabda ( avAja ), baMdha (paraspara saMbaMdha), sUkSmapaNuM, sthUlapaNu, koi jAtanA AkAre rahevAparyu, koi rIte phATa_-nokhA thaq-bhedAvaM, aMdhAra, chAyo, Atapa ane udyota. (jUo tattvAryAdhigamasUtra, paMcama adhyAya, sUtra 23-24 ) pudgalamA pratyeka aNue aNue tathA cheka moTA skaMdhomAM paNa te caude guNo hoya che. mAtra vizeSatA eTalI ja ke koi aNumAM ke skaMdhamAM amuka guNarnu Adhikya hoya bhane amuka guNanI UNapa hoya, yA koi aNumAM ke skaMdhamAM amuka guNanI ja prabaLatA hoya ane amuka guNanI aprabaLatA hoya-game tema hoya paNa pratyeka aNumA pUrvokta badhA guNonu raheThANa to hoya hoyane hoya ja. naiyAyika ane vaizeSika vidvAnono evo khyAla che ke, sparza vAyumA ja che, rasa pANImAM ja che, gaMdha pRthivImA ja che, varNa amimAM ja chai ane zabda AkAzamA ja che arthAt sparza vagere vAyu vagerenA ja guNo che. sAMkhya vidvononuM evaM mata che ke, sparzatanmAtrAthI vAyu thayo che, rasatanmAtrAthI pANI thayu che, gaMdhatanmAtrAthI pRthivI banI che, rUpatanmAtrAthI ami banyo che ane zabdatanmAtrAthI AkAza banyu cha arthAt sparzAdikanA aNuo vAyu vagairenI utpattimA kAraNarUpa che. amArA jANavA mujaba 'tanmAtrA', 'paramANu' bhane 'vargaNA' e traNe zabdono lagabhaga samAna artha cha. astu. game tema ho paNa ATalaM to sunirNIta ja che ke e badhA guNono Azraya koi eka AkAravaMta jaDa tattva 2. ane AtmA-jIva-to mAtra teno anubhavitA ane sAkSI che. AkAzatattva paNa jainadRSTie be jAtanuM che-jIvane upayogamA AvatuM AkAza ( lokAkAza ) bhane bIjuM tethI paranuM AkAza ( alokAkAza ) upara batAvela AThe jAtanA pudalonA dharevara e lokAkAzamAM bharAelA che. ApaNe je zabdo bolIe chIe tathA sAMbhaLIe chIe te zabdonA aNuo paNa te ja lokAkAzamA ThasoThAMsa bharAelA che. jainaparibhASAmA te zabdanA aNuone 'bhASAvargaNAnA pudgalo' kahevAmAM Ave che. te aNuonuM kharUpa A cha:-te aNuo lokAkAzamA sthita che, anaMta pradezavALAM che, teo rahevA mATe asaMkhya pradeza jeTalI jagyA roke che. te eka samaya sudhI ane asaMkhya samaya sudhI paNa eka sthaLe TakI zake che paNa vadhAre TakartA nathI. te aNuomAM pAMce ( kALo, nIlo, lAla, pauLo ane dhoLo ) varNa che. ve (sugaMdha ane durgadha) gaMdha che. jo ke badhA maLIne ATha (kaThaNa, komaLa, bhAre, haLavo, ThaMDo, uno, cikaNo ane lukho) sparzI che paNa bhASAnA aNuomAM phakta cAra ( ThaMDo, uno, cikaNo ane lukho) sparza che ane pAMca ( tikho, kaDavo, kaSAelo, khATo bhane madhura) rasa che. te bhASAnAM aNuomAM paNa be jAtAM aNuo hoya che:-keTalAMka bhASApaNe prahaNane yogya ane keTalAMka sAdhAraNa. AgaLa je svarUpa kahevAmAM AvyuM che te bhASAnA sAdhAraNa aNuornu cha bhane bhASApaNe prahaNane yogya aNuo(r) to A kharUpa che:-bhASApaNe prahaNane yogya aNuomA koimA eka gaMdha ane kohamA be gaMdha hoya che, koimAM eka raiga, ve raMga, traNa raMga, cAra raMga ke koimAM pAMce raMga hoya che. koimA eka rasa, be rasa, traNa rasa, cAra rasa ane koimo pAMce rasa hoya che tathA koimA ( eka sparza to koi aNumA hoto ja nayI.) be sparza; traNa sparza ane koimAM cAre sparza hoya che. bolanAra jaNa lokAkAzamA rahelA sarva aNuone bhASApaNe vAparato nathI. paNa jyAM teno AtmA rahelo che tyAM (bhASAnA-zabdanA) je aNuo rahelA hoya tene ja bolavAnI caparAzarmA The che. temA paNa je aNuo ekadama AtmAnI lagolaga rahelA che te aNuone ja UMcethI, nIcethI, tirachethI, AdithI, vaccedhI ke cheDethI lai kramapUrvaka vaparAzarmA le che. te aNuornu prahaNa AMtare AMtare thAya che ane niraMtara paNa thAya che tathA te aNuone vAparI mUkI devAno-yolIne bahAra kADhavAnosamaya to AMtare AMtare ja hoya che. jo koi bolanAra mahAprayatnavALo hoya to teNe bolela zabdanAM aNuo cheka lokane cheDe jai zabdapaNuM mUkI daha vikharAi jAya che bhane jo koi bolanAra maMda prayatnavALo hoya to teNe kADhela zabdanA aNuo amuka yojana sudhI jai pachI zabdapaNuM choDI dada vikharAi jAya che. tAtparya eche ke, zabdamA evI paNa gati utpanna thai zake che ke jethI te brahmAMDa paryaMta paNa pahoMcI zake che. zabdanAM aNuo viSe ATalI . Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 6 bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, 293 I ema mAna ke bhASA e avadhAraNI che / A pramANe sUtranA kramapUrvaka ahIM A bhASApada kahevU ane e bhASApada prajJApanA sUtramA agyArasuM che. prazApanA. saMkSipta mAhItI zrIprajJApanA sUtranA agyAramA bhASAMpada (ka. A0 pR0 360-390) uparathI udarI che. baLI bhASAviSe saralatAe mAhItI maLe e mATe eka koSTaka paNa ApyuM che. te A cha: bhASAvicAra koSTaka. aNuo bhASAnA bhASA- bhASAnI bhASAno bhASAno bhASAne bolanArA bhASAne nahIM bola- bhASAprahaNano kevo bhASAne mUkavAno bhASAnAM prakAra. | mAdi | utpatti ghATa aMta kyA? koNa ane | nArA koNa ane | ane keTalo / kevo bhane keTalo | kyAMcI kAraNa ! zAthI! kevo! keTalA? keTalA! kALa! kALa? maLe! 111 | jIva. zarIrathI. vajanI | lokane paryApta manuSyo, naira- aparyApta jIvo, kevo-sAMtara ane ni- kevo-sAMtara. | - jevo. / cheDe. | yiko, asurakumAro, siddho, zailezI prati- ratara. keTalo sAMtara- keTalo sAMtara-o-dizAmA stanitakumAro, jyo- pannajIvo ane eka ochAmA ocho eka chAmA ochA ye thI. tiSiko, vaimAniko | iMdriyavALA jIvo. samaya ane padhAremA samaya bhane vadhAre. bhane suzikSita tirya-| bhASAne nahIM bola- vadhAre asaMkhyeya sama- mAM vadhAre asaca paMceMdriyo. satya- | nArA jIvo anaMta ya.keTalo niraMtara-o- khyeya sAmayika bhASI sauthI chAmo ochA be samaya aMtarmuhUrta. thoDA che. ane vadhAremA vadhAre asaMkhyeya samaya. " asatya bhASA. | " asatyabhASI pUrva karatA asaMkhya guNa che. satyamRSA , | , | " " bhASA. , satyamRSAbhASI pUrva karatAM asaMkhya guNa che. asatyabha- , " | mRSA bhAL. be iMdriyavALA,traNa iMdriyavALA, cAra iMdriyavALA ane azikSita pAMca iMdriyavALA tiryaca asatyaamRSAbhASI pUrva karatAM asaM. khyaguNa che. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 2.-uddezaka 6. te bhASA padamA dravya, kSetra, kALa ane bhAvavaDe tathA satya vagere bhedovaDe vaLI bIjA aneka paryAyobaDe bhASA saMbaMdhe vicAra ko che. satyAdi bheda. 1. bhASAnA bhedornu sUcaka A eka vRkSa cha: bhASA. paryApta. (sAMbhaLanArane koi jAtano nirNaya karAvanArI bhASA.) aparyApta. (sAMbhaLanArane koi jAtano nirNaya na karAvanArI bhASA.) sAcI ane khoTI. sAcI khoTI ane sAcI nahIM tema khoTI nahIM. dasa bheda. dasa bheda. dasa bheda. dasa bheda. A bhedo saMbaMdhe savistara hakIkata to te ja bhASA padathI jANavAnI che:-anu. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin , dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tpsvii| asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyora, dadyAt zrIvIradevaH sakalazivabara mArahA cAptamukhyaH // 1 // Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2. - uddezaka 7. devo keTalA prakAranA che 1--cAra prakAra. bhavanavAsI devona sthAno paryA che ! - prazApanA sUtranuM sthAnapada svagano AdhAra vimAnonI jADhAraM vimA nonI uMcAI vimAnono AkAra -- jIvAbhigama sUtrano vaimAnika uddezaka.49. pra0--tivihANaM bhaMte ! devA pattA ? 49. u0- govamA / caumvihA devA pacatA, taM jahA:bhavaNavai - vANamaMta - joisa - bemANiyA . 50. pra0 kahi NaM bhaMte ! bhavanavAsINaM devAnaM ThANA pacatA 50. u0 - goyamA ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe jahA- ThANapade devAgaM pattavayA sA bhANiyacyA, gavaraM - ( bhavaNA pacatA) . ubavAeNaM loyassa asaMkhejjaibhAMge evaM savvaM bhANiyavvaM, jAvasiddhagaMDiyA sammatA, kappANa paTTA bAhulaya evaM saMThANaM, bInAbhigame jAca- bemANiuddeso bhANiyanyo sacco. 49. pra0-he bhagavan ! devo keTalA prakAranA kayA hai ? 49. u0- he gautama! devo cAra prakAranA kathA che. te A pramANeH - bhavanapati, vAnavyaMtara, jyotiSika ane vaimAnika. 50. pra0-he bhagavan / bhavanavAsI devonAM sthAno kaye ThekANe AtA he ! 50. u0- he gautama / te bhavanavAsI devonAM sthAno ratnaprabhA pRthivInI nIce che ityAdi vadhuM sthAnapadamAM kahela devonI vaktavyatAnI peThe kahetuM. vizeSa e ke, (bhavano kahevAM) ane teono upapAta khokanA asaMkhya bhAgamA cApa che, e badhuM kahetuM yAvat siddhagaMDikA pUrI kahevI. vaLI kalponuM pratiSThAna, jADAI, uMcAI ane AkAra; e badhuM jIvAbhigama sUtramAM kahela yAvat-vaimAnika uddezakanI peThe kahetuM, bhagavaMtasummasAmipaNIe sirIbhagavaIsute bIe saye sattamo uddeso sammatto.. tasya cedamAdisUtram - 'kai NaM' ityAdi. 'kai NaM' ti kati devAH ? jAtyayathA yatprakArA yAdRzI prajJApanAyA dvitIyasthAnapadAcye pade devAnAM vakta kvacid dRzyate, tasya ca phalaM na samyagavagamyate. devavaktavyatA caivam 1. bhASAvizuddherdevatvaM bhavatIti devodezakaH saptamaH samArabhyate, pekSayeti gamyam katividhA devA iti hRdayam, 'jahA ThAgapae 'ti vyatA' se 'ti tathAprakArA bhaNitavyeti. 'navaraM bhavaNA pacatta' tti "imI se rayaNaSmabhAra puDhabIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe, uvariM egaM joyaNasahassaM ogAhettA, heTThA cegaM joyaNasahassaM vajjettA, majhe attare joyaNasahasse ettha NaM bhavaNavAsINaM devANaM satta bhavaNakoDIo, bAvantariM ca bhavaNAvAsasayasahassA bhavantItimavakhAyaM" ityAdi. taGgatamevAbhidheyavizeSaM vizeSeNa darzayati- 'upacAeNaM loyassa jasaM sevaibhAge ti upapAto bhavana patisvasthAnaprAtyAbhimukham, tena upapAtamAzrityarthaH Dhokasya azvetame bhAge vartante bhavanavAsina iti evaM sacce mAgin' ti evamuktanyAyenAnyadapi bhaNitavyamtacedam--"samunyAveNa soyarasa asaMsebadabhAge" - mAraNAntikAdisamuddhAvartino bhavanapatayo lokasyAsaMkhyeya eva bhAge vartante tathA sApeNaM Tovarasa asalele mAge" - svasthAnasya uktabhavanAvAsasAtirekakoTIsa phalakSaNasya lokasaMkhyeyabhAgavartitvAditi evamasurakumArANAm, evaM teSAmeva dAkSiNAtyAnAm zrIdIpyAnAm evaM nAgakumArAdibhavanapatInAm yathaucityena vyantarANAm, jyotiSkANAm, vaimAnikAnAM " " ca sthAnAni vAcyAni kiyad dUraM yAvat ? ityAha- 'jAva siddhe' tti yAvat-siddhagaNDikA siddhasthAnapratipAdanaparaM prakaraNam, sA caivam"rkehiM NaM bhante ! siddhANaM ThANA paNNattA ?" ityAdi. iha ca devasthAnAdhikAre yat siddhagaNDikAbhidhAnam, tat sthAnAdhikArabalAd 1. cchAyAH katividhA bhagavan devA asA gautama caturvidhA devAH praptAH sapacAH bhavanapati yAnamtara jyotiSka vaimAnikAH kutra bhagavan ! bhavanavAsinAM devAnAM sthAnAni prajJaptAni ? gautama / asyAH ratnaprabhAyAH pRthivyA yathA - sthAnapade devAnAM vaktavyatA sA bhaNitamyA, navaram-bhavanAni prajJaptAni. upapAtena lokasya asaMkhyeyabhAge evaM sarvaM bhaNitavyam, yAvat siddhigaNDikA samAptA, kalpAnAM pratiSThAnaM bAhulyo - catvam . eka saMsthAnam jIvAmi yAvat-vaimAnikAdezako bhavitavyaH sarvaH- anu0 1. pra0 chAyAH - asyAH ratnaprabhAyAH pRthivyA azItyuttarayojanazatasahasrabAhulyAyA upari ekaM yojanasahasram avagAhya, adhacaikaM yojanasahasraM varjayitvA madhye aSTasaptatiryojana sahasrANi atra bhavanavAsinAM devAnAM sapta bhavanakoTayaH, dvAviMzatidha bhavanA''vAsazatasahasrANi bhavanti iti AkhyAtam. 2. samudghAtena lokasya asaMkhyeyabhAge. 3. svasthAnena lokasya asaMkhyeye bhAge. 4. kutra bhagavan ! siddhAnAM sthAnAni prajJaptAni ? : - anu0 / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 7. ityavaseyam . tathA idamaparamapi jIvAbhigamaprasiddhaM vAcyam. tadyathA:-'kappANa paidvANaM' kalpavimAnAnAmAdhAro vAcya ityarthaH, sa caivam"sohammIsANesaNaM bhante / kappesu vimANapuDhavI kiMpaidviyA paNNattA ? goyamA ghaNodahipaiDiyA paNNattA" ityAdi. Aha caH-"ghaNaudAhipaidvANA surabhavaNA hu~ti dosu kappesu, tisu vAupaidvANA tadubhayasupaidviyA tisu ya. teNa paraM uvarimagA AgAsaMtarapaiviyA save" ti bAhalle' tti vimAnapRthivyAH piNDo vAcyaH, sa caivam:-"sahimmIsANesu NaM bhaMte ! kappesu vimANapuDhavI keiyaM bAhalleNaM paNNatA ? goyamA / sattAvIsaM joyaNasayAI" ityAdi. Aha ca:-"sattAvIsasayAiM Aimakappesu puDhavivAhalaM, ekikahANi sese du duge ya dage caukke ya" aveyakeSu dvAviMzatiryojanAnAM zatAni, anuttareSu tu ekaviMzatiriti. 'uccatameva'tti kalpavimAnoccatvaM vAcyam tacaivam-"sohemmIsANesa NaM bhaMte / kappesa vimANA kevaiyaM uccatteNaM pannattA ? goyamA ! paMca joyaNasayAI" ityAdi. Aha ca:-"paMcasaya uccatteNaM Aimakappesa hoti u vimANA, ekekavur3i sese du duge ya duge caukke ya" aveyakeSu daza yojanazatAni, anuttareSu tu ekAdazeti. 'saMThANaM'ti vimAnasaMsthAnaM vAcyam , tacaivam-"sohaeNmmIsANesu NaM bhante / kappesu vimANA kiMsaMThiyA paNNattA ? goyamA ! je AvaliyApavidvA te vaTTA, taMsA, cauraMsA; je AvaliyAbAhirA te NANAsaMThiya" tti. uktArthasya zeSamatidizannAha-'jIvAbhigama' ityAdi. sa ca vimAnAnAM pramANa-varNa-prabhA-gandhAdipratipAdanArthaH. bhagavarasudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre dvitIyazate saptama uddezake zrIabhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. 1. AgaLanA uddezakamAM bhASA viSe hakIkata kahI che. jo bhASAnI vizuddhi prApta karI hoya to devapaNuM pAmI zakAya che mATe have deva saMbaMdhI hakIkata kahevA A sAtamo uddezaka prAraMbhAya che ane tenuM pahelu sUtra A che:-[ 'kai NaM' ityAdi.] ['kai NaM' ti] devo keTalA cha arthAt devo keTalI prazApanA. jAtanA che ? [ 'jahA ThANapae' ti] prajJApanA sUtranA bIjA 'sthAna' nAmanA padamAM je prakAre devonI vaktavyatA kahI che ['se' ti] te prakAre TIkAkArano samyag ahIM kahevI. 'navaraM-bhavaNA patnatta' ti] evo pATha koi ThekANe dekhAya che. paNa teno artha ThIka prakAre jANI zakAto nathI. devanI vaktavyatA A anavagama. pramANe cha:-"eMzI lAkha yojana jADI ratnaprabhA pRthivI upara eka hajAra yojana avagAhI, nIce eka hajAra yojana varjI ane bacce aThyotera hajAra yojana jeTalI jagyAmAM bhavanavAsI devonA sAta kroDa ane bahotera lAkha bhavano cha ema kayuM che." te prakaraNamA rahela vizeSa arthane vizeSatApUrvaka jaNAve chaH- 'uvavAeNaM loyassa asaMkhejaibhAge' tti] upapAta eTale bhavanapatinI potAnI sthAna prApti saMbaMdhenI tatparatA, tene AzrIne lokanA asaMkhyeyatama bhAgamAM bhavanavAsio rahe che-[evaM savvaM bhANiavvaM' ti] e pramANe pUrvokta nyAyathI bIjuM paNa kahevU. te A che:-"samuddhAtavaDe lokanA asaMkhyeyabhAge rahe che arthAt mAraNAMtikAdi samuddhAtamA vartanArA bhavanapatio lokanA asaMkhyeya ja bhAgamA rahe che tathA potAnA sthAnavaDe lokanA asaMkhyeya bhAgamA rahe che, kAraNa ke teonA sAta kroDa uparanA bhavanAvAso lokanA asaMkhyeya bhAge rahe che. e pramANe asurakumAro saMbaMdhe paNa jANaq. tathA dakSiNanA ane uttaranA asurakumAro, nAgakumArAdika bhavanapatio, yathocitapaNe vyaMtaro, jyotiSko ane vaimAniko; e badhAnAM paNa sthAno kahevA. te badhaM keTale sudhI kahevU ? to kahe che ke, [ 'jAva siddhe' tti] siddhanA sthAna viSenI hakIkata jaNAvanAra siddhagaMDikA nAmanA prakaraNa sudhI. te A pramANe:-"he bhagavan ! siddhonAM sthAna kyA kahAM che ?" ityAdi. zaM0-devasthAna saMbaMdhI prakaraNamA siddhasthAna saMbaMdhI hakIkata kahevAnuM zuM kAraNa ? samA0 jIvAbhigama.. sAmAnya sthAna- prakaraNa cAlatuM hovAthI koi paNa sthAna saMbaMdhe kahevAmAM harakata nathI. vaLI A bIjuM paNa jIvaubhigama sUtramA kahelaM ahIM jANavAnuM che. ['kappANa paiTThANa' ] arthAt kalpavimAnonA AdhAra saMbaMdhe kahe. te A pramANeH- "he bhagavan ! saudharma ane IzAna kalpamA vimAnanI pRthivI kone AdhAre rahelI che ? he gautama ! te ghanodadhine AdhAre rahelI che." ityAdi. kadhU che ke:-"be kalpomA rahelAM devabhavano ghanodadhine AdhAre rahelAM che. traNamA vAyune AdhAre rahelA cha, traNamA te bannene-ghanodadhi ane vAyune-AdhAre rahelAM che, ane tyAra pachInA badhAM uparanAM vimAno AkAzane AdhAre rahelAM cha" tathA 'bAhalle tti vimAnapRthvInI jADAI kahevI. te A pramANe:-"he bhagavan ! saudharma ane IzAna kalpamA vimAnapRthivInI keTalI jADAI kahIche ? he gautama ! tenI jADAI sattAvIzase (2700) yojana kahI che" ityAdi. kayuM che ke, "AdinA kalpomA 2700 yojana pRthivInu bAhalya (jADAI) che. bAkInAmAM bemAM, bemAM, bemAM ane cAramAM-eka eka so yojana ochAM karavAM." aveyakamA 2200 yojana ane anuttaramA 2100yojana vimAnaprathivInI jADAI cha. 'uccattameva' ti] kalpavimAnonI uMcAi kahevI. te A pramANe:-"he bhagavan ! saudharma ane IzAna kalpamA vimAno keTalA uMcAM cha? he gautama ! pAMcase yojana uMcAM che" ityAdi. kayuM che ke, "AdinA kalpomAM vimAnonI uMcAi pAMcase yojananI che. bAkInAmAM-bemA, bemAM, bemA ane cAramAM-eka eka so yojanano umero karavo' aveyakamA eka hajAra yojana ane anuttaramA 1100 yojana vimAnanI uMcAI che. [. 'saMThANaM' ti] vimAnono AkAra kahevo. te A pramANe:-"he bhagavan ! saudharma ane IzAna kalpamA vimAnono AkAra kevA prakArano che ? he gautama | je vimAno AvalikApraviSTa (hArabaMdha ?) che te goLa, trikoNa ane cArakhuNiA che ane je vimAno AvalikApraviSTa nathI te aneka prakAranA AkAravALA che."kahela vAtanA bAkInA bhAgane atidizatA kahe che keH-['jIvAbhigama' ityAdi.] vimAnonuM pramANa, raMga, kAMti ane gaMdha vagerene jaNAvavA sAru te atideza karyo che, 1. pra.chAyAH-saudharma-zAnayoH bhagavan ! kalpayoH vimAnapRthivI kiMpratiSThitA prajJaptA ? gautama dhanodadhipratiSThitA prajJaptA. 2. ghanodadhipratiSThitAni surabhavanAni bhavanti dvayoH phalpayoH, triSu vAtapratiSThitAni, tadubhayasupratiSTitAni triSu ca. tena param uparimakANi AkAzAntarapratiSThitAni sarvANi iti: 3. saudharmezAnayoH bhagavan ! kalpayoH vimAnapRthivI kiyatI bAhalyena prajJaptA ? gautama ! saptaviMzatiH yojanazatAni. 4. saptaviMzatizatAni AdimakalpayoH pRthivIvAhalyam , ekaikahAni zeSe dvayoH dvayozca dvayozcatuSke ca. 5. saudharme-zAnayorbhagavan ! kalpayoH vimAnAni kiyad uccatvena prajJaptAni ! gautama | paca yojanazatAti. 6.paJca zatAni uccatvena AdimakalpayoH bhavanti tu vimAnAni, ekaikavRddhi zeSe dvayoH dvayozca dvayozcatuSke ca.7. saudharme-zAnayorbhagavan ! kalpayoH vimAnAni kiMsaMsthitAni prajJaptAni ? gautama / yAni AvalikApraviSTAni tAni vRttAni, vyatrANi, caturasrANi; yAni AvalikAbAhyAni tAni nAnAsasthAnAni iti. - 1. A sthAnapada prajJApanA sUtramA (ka. A.pR. 77-135) sudhI che bhane temAthI pR. 94 thI 13. sudhIrnu bhahI jANavAnuM che. 2. A sthaLe jIvAbhigama sUtramA kahelI ( ka. A0 900-955 ) pAnAnI hakIkata jANavI:-anu. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin, dAyI yaH saguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapakhI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAnyora, dadyAt zrIvIradevaH sakalazivavara mArahA cAptamukhyaH // 1 // Jain Education international Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 8 camaranI sudharmA sabhA kyA 01-jaMbUdvIpamA maMdara parvatanI dakSiNe.-aruNavara dvIpa.-teno vedikAMta.-utpAtaparvata nAme tigicchakakUTa, tenu pramANa,gaustubha nAme bhASAsaparvatanI samAnatA.--padamavaravedikA. vanakhaMDa,-se bannenuM varNana.-eka prAsAdAvataMsaka.-tenuM pramANa ane varNana.-maNipIThikA.-aruNodaya'samudra. -camaracaMcA rAjadhAnI. teno kilo.-sudharmA sabhA.-jinagRha.-upapAta sabhA.-ida.-abhiSeka.-alaMkAra-vijayadeva.-camara kapaNu. 51.50-kahiM NaM bhaMte / camarassa asuriMdassa asura- . 51. pra0--he bhagavan / asurakumAronA iMdra ane teonA kumAraraNNo sabhA suhammA paNNatA ? . rAjA camaranI sudharmA nAmanI sabhA kyA kahelI che-te sabhA kaye ThekANe AvI che! 51. u0 -goyamA ! jaMbUdIve dIve maMdarassa pavvayassa 51. u0--he gautama ! jaMbudvIpa nAmanA dvIpamA rahela maMdara dAhiNeNaM tiriyamasaMkheje dIva-samudde pIivaittA aruNavarassa (meru ) parvatanI dakSiNa bAjue tIrachA asaMkhya dvIpa ane samudro dIvassa bAhirillAo veiyaMtAo aruNodayaM samuI bAyAlIsaM oLaMgyA pachI aruNavara nAmano dvIpa Ave che, te dvIpanI vedikAnA joyaNasayasahassAI. ogAhittA, ettha NaM camarassa asurindassa bAyalA cheDAthI AgaLa vadhIe tyAre aruNodaya nAmano samudra Ave * asurakumAraraNNo tigicchayakaDe nAma uppAyapavyae pannatte, sattarasa- che, e aruNodaya samudramA tALIza lAkha yojana uMDA utaryA - bAda-te ThekANe asuranA iMdra ane asuranA rAjA camarano tigicchaekavIse joyaNasae uDU uccatteNaM, cattAritIse joyaNasae kosaM ca / kakUTa nAmano utpAtaparvata Ave (kahyo) che, tenI uMcAI 1721 uvveheNaM, gothumassa AvAsapavvayassa pamANeNaM neyavvaM, navaraM- yojana ke teno udvedha 430 yojana ane eka koza che. A uvarillaM pamANaM majjhe bhANiyavaM-[ mUle dasabAvIse joyaNasae parvatanaM mApa gostabha nAmanA AvAsaparvatanA mApanI peThe jANavaM. vikkhaMbheNaM. majhe catAri cauvIse joyaNasae vikkhaMbheNaM vizeSa e ke, gostubhanA uparanA bhAganuM je mApa che te mApa ahIM uvariM sattatevIse joyaNasaye vikkhaMbheNaM, mUle tiNNi joyaNa- vacalA bhAga mATe samajavU arthAt te (tigicchakakUTa ) parvatano sahassAI, doNNi ya battIsuttare joyaNasae kiMci visesUNe viSkaMbha mULamA 1022 yojana che, bacce ( vacalo viSkaMbha ) 424 parikkheveNaM, majhe ega joyaNasahassaM tiNi ya iguyAle joyaNasae yojana che ane upalo viSkaMbha 723 yojana che. teno parikSepa 1. mUlacchAyAH-kutra bhagavan ! camarasya asurendrasya asurakumArarAjasya sabhA sudharmA prajJaptA ? gautama ! jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya dakSiNena tiryagasaMkhyeyAn dvIpa-samudrAn, vyatibajya aruNavarasya dvIpasya bAjhAd vedikAntAd aruNodayaM samudraM dvicatvAriMzadyojanazatasahasrANi avagAya, atra camarasya asurendrasya asurakumArarAjasya tigicchakakUTo nAma utpAtaparvataH prAptaH, saptadaza-ekaviMzatiryojanazatAni Urdhvam uccatvena, catustriMzadyojanazatAni kozaM ca udvedhena, gostubhasya AvAsaparvatasya pramANena jJAtavyam , navaram-uparitanaM pramANaM madhye bhaNitavyam-mUle dazadvAviMzatiryojanazatAni viSkambheNa, madhye catvAri caturviMzatiryojanazatAni viSkambheNa, 'upari saptatrayoviMzatiryojanazatAni viSkambheNa; mULe trINi yojanasahasrANi, de ca dvAtriMzatottare, yojanazate kiJcid vizeSone parikSepeNa, madhye eka yojanasahanaM trINi ca ekacatvAriMzadyojanazatAniH-anu. [ ] etadantargataH pAThaH pustakAntaragataH, yazca TIkAkRtA darzitaH-anu. 38 bha* sU0 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29.8 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe zataka 2. - uddezaka 8. kiMpi visene paripaseveNaM, upari doSi va joyaNasahastAI, dociM mULamA 3232 yojana tathA kAMika vizeSona che, bacalo parikSepa yachatasIe joSaNasae kipi visesAhie erikseyegaM ] mUle 1241 yojana tathA kAMika vizepona che bhane upalo parikSeSa cityaDe, majjhe saMkhiye, uthi visAle, majo parapaharaviggAhie, sAMkaDo che ane upara vizALa che. teno yacalo bhAga uttama va jaiva 2286 yojana tathA kAMika vizeSona che. te mULamAM vistRta che, bacce mahAmauMdasaMThANasaMThie, sadhvarayaNAmae acche jAva - paDirUve, se NaM che, moTA mukundanA ghATa jevo che ane te pahADa Akho ratnamaya che, suMdara vajra ) egAe paumavaracer3avAe, egeNaM vaNasaMDeNa va saccao samatA saMpari pisate. paDamavarahayAe, yaNasaMdarasa va paNajo tassa NaM tigi cchAkuDassa uppAthapavyayasta upi bahusamaramaNije bhUmibhAge pacace, o tassa huma-ramaNijasa bhUmibhAgassa bahumajAdesamAge nnn eravaNaM mahaMege pAsAvayaDiye pacate. aDhAibAI joyaNasavAI uDUM uccatteNaM, paNavIsaM joyaNasayAI viksaMbheNaM. pAsAyavaNNao. ulloyabhUmivaNNao. aTThajoyaNAiM maNipeDhiyA, camarassa sIhAsaNaM saparivAraM bhANiyapyaM. tassa NaM tiniSkUTarasa dAhiNaM koDi sae, paNa phoDIo, paNatI ca savasahasAI, paNNAsaM ca sahassAI agodara samudde tiriyaM pIvatA Ahe rayaNapyabhAe puDhabIe cattAlIsaM joyaNasahassAiM ogAhittA, ettha NaM camarassa asuridA asurakumArarago camarapaMcA e nAma rAgahANI paNNattA. egaMjoyaNasavasahassaM AyAma piksaMmeNaM jaMbUdIyapyamANA. pAgAro dina jopaNasa u ucategaM, mUle pacAsaM joyaNAI piksaMgaM, upari aterasajoyaNAI visaMmeNaM. kavisIsA adajoSaNA AvAmeNaM, korsa picasaMmeNaM, desUNaM adanoSaNaM uhUM upaceNaM. egamegAe bAhAe paMca paMca dArasayA adAilAI jovaNasabAI urdU uccatteNaM, addhaM vikkhaMbheNaM, uvAriyale NaM solasajoyaNasahassAI AyAma viksaMmeNaM, pacAsaM joyaNasahassAI paMca va sacAgaDa va joyaNasae kiMci visesUNe parikkheveNaM savvapyamANeNaM vemANiyappamANassa addhaM neyavvaM. sabhA suhammA, uttarapuratthimeNaM jiNagharaM, che tathA yAvat pratirUpa che, te paryaMta uttama kamaLanI eka vedikAthI ane eka vanakhaMDacI sarva prakAre cAre bAjucI biThAe che. A sthaLe te vedikA ane vanakhaMDanuM varNana jAga se tigacchakUTa nAmanA utpAtaparvatano uparano bhAga taddana sarakho-khADA khaDiyA vinAno- ane manohara che. tenuM paNa varNana ahI jAgaI. se sadana sarakhA bhane ramaNIya upatA bhAganI bahu vaye vayovaca eka moTo vacce-baccovacca prAsAdAvataMsaka - mahela - mahAlaya - che. te mahelanI uMcAI 250 yojana che, teno viSkaMbha 125 yojana che. ahIM te mahelanuM varNana pharayuM te mahelanA uparanA bhAganuM ( agAzItuM varNana kara. ATha yojananI maNipIThikA che. camaranuM siMhAsana parivArasahita kahe. have te timicchakUTa paryaMtanI dakSiNe aruNodaya samudramAM chaseM kroDa, paMcAvana kroDa, pAMtrIza khAsa ane pacAsa hajAra yojana tIradhuM gayA pachI nIce ratnaprabhA pRthivIno 40 hajAra yojana jeTako bhAga avagAdyA pachI-e ThekANe - amureMndra ane amaranA rAjA camaranI camaracaMcA nAmanI rAjadhAnI Ave che. te rAjadhAnIno AyAma ane viSkaMma eka lAkha yojana che se rAjadhAnI jaMbudvIpa jevaDhI che. teno killo doDhaso yojana uMco che, te killAnA mULano viSkaMbha pacAsa yojana che, tenA uparanA bhAgano viSkaMbha sADA tera yojana ke tenAM kAMgarAnI laMbAI aTo yojana hai ane pahoLAi eka koza che tathA te kAMgarAnI uMcAI aDadhA yojanathI. koika UNI che. baLI eka eka bAnumAM pAMcase pAMcase daravAjA ke ane tenI uMcAI 250 yojana che, uMcAI karatAM adho viSkaMbha ? che. ucAriyala ( gharanA pIThabaMdhanI jevA bhAga) no AyAma ane viSkaMbha soLa hajAra yojana che ane teno parikSepa 50527 yojana karatAM kAMika vizeSona che. sarva pramANavaDe vaimAnikanA pramANa karatAM ahIM badhuM aDadhuM pramANa jANavuM. sudharmA sabhA, uttara - . . - , 1. sukhacchAyAH kici vizeSona parikSepeNa upari dve ca yojanasale dve va paDazItiyoMjana kicidu vizeSA'dhike parikSepega muLe vistRtaH madhye saMkSiptaH upari vidyAlaH madhye baravajamihitaH mahAmukunda saMsthAnasthitaH sarvaratnamayaH acchI bhArat pratirUpaH ekayA padmavara vaidikayA, ekena vanakhaNDena ca sarvataH samantataH saMparikSiptaH padmavaravedikAyAH, vanakhaNDasya ca varNakaH tasya tigicchakUTasya utpAta -- parvatasya upari bahumaragIya bhUmibhAgaH prataptaH varga ta bahusamaramaNIya bhUmibhAgasya bahumadhyadezamAne atra mahAn ekaH prAsAdAvartakaH prajJaptaH ardhatRtIyAniyojanazatAni kartham upatyena pathAviMzaviyojanazatAni viSkambhega, prAsAdavarNakA uokabhUmivarNakaH sRSTayojanAni maNipIThikA, camarasya siMhAsanaM saparivAraM bhaNitavyam, tasya tigicchakUTasya dakSiNena SaTkoTizatAni paJcapaJcAzat ca koTayaH, citAni paJcAzat ca sahasrANi aranodaye samujhe virya vyavivajya bhayo rAjaprabhAvAH pRthivyAH catvAriMzadyojana sahakhANi avagAjha chAtra camarasya asurendrasya asurakumArarAjasya camaracazcA nAma rAjadhAnI prajJaptA. ekaM yojanazatasahasram AyAma-viSkambheNa jambUdIpapramANA. prAkAro dva. yojanazatam Um upatyena muLe pAzadyAni vimmeNa upari arthatrayodazayojanAni vimmeNa kapizIrSakANi ayojanam AyAmena pho viSkambheNa dezonam ayojanam Urdhvam ubale ekaikasmin vAdI paca patha dvArAtAni tRtIyAniyojanazatAni kam upatyena ardhava meNa upariyojanA AyAma-viSkambhena pathAzadyojagasahasrANi patha ca saptanavavidha yojanazatAni vizeona paripe pramANe vaimanasya arthAtavyam samA sumo, uttarapaurastyenajagRham anu : : Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2. - uddezaka 8. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 299 * tatovavAyasabhA, harao, abhiseya, alaMkAro jahA vijayassa. ane pUrvamAM jinagRha, tyAra bAda upapAta sabhA, hada, abhiSeka ane akAra e vadhuM vijayanI peThe kahe. upapAta, saMkalpa, abhiSeka vibhUSaNA, vyavasAya arcanikA ane siddhAyatana saMbaMdhI gama tathA camarano parivAra ane tenuM RddhisaMpannapaNaM. 3. uparAo kappo abhiseya vibhUSaNAya barasAo, aJccaNiya siddhAyaNa gamo vi ya camara parivAra iDataM. 9 1. atha devasthAnA'dhikArAt camacamA'vidhAnadevasthAnAdipratipAdanAya aSTamodezakaH, tasya ca idaM sUtram 'kahiM NaM' ityAdi 'aridassa' tti asurendrasya, sacezvaratAmAtreNA'pi syAt ityAha- asurarAjasya vazavartyasuranikAyasyetyarthaH, 'upapAyapavvae 'tti tiryag lokagamanAya yatrAgavyotpatati sa utpAtaparyaMta iti 'gothumarasa' ityAdi tatra gostumo upasamudramadhye pUrvasyAM dizi nAgarAjAvAsaparvataH tasya cAdimadhyA'nteSu viSkambhapramANamidam - " kaimaso vikkhaMbho se dasabAvIsAiM joyaNasayAI, satta sara tevIse, cattAri sae ya cauvIse." ihaiva vizeSamAha 'navaram' ityAdi tatadamApatram-"le dasadhAcIse joyasara viksaMgaM, mo pacAri paThavIse, ucariM sacateSIse, mUle ti NNi joyaNasahassAiM, doni ya battIsuttare joyaNasae kiMci visesUNe parikkheveNaM, majjhe egaM joyaNasahassaM tiNNi ya iguyAle joyaNasae kiMci visesUNe parikkheveNaM, uvariM doNNi ya joyaNasahassAI, doNNi ya chalasIe joyaNasae kiMci visesAhie parikkheveNaM." pustakAntare svetat sakalamastyeveti. 'varavairaviggahie' tti varavajrasyeva vigraha AkRtiryasya saH, svArthike kapratyaye sati varavajravigrahiko madhye kSAma ityarthaH etadevAha 'mahAmauMda' ityAdi mukundo vAdyavizeSaH, 'acche' ti svacchaH- AkAzasphaTikavad 'pAyat' karaNAd idaM dRzyam - 'sahe'- lakSNaH zravaNapudranirvRttatvAt 'lamhe'- masRNaH, 'paDhe'-pRSTha iva pRSTaH kharazAnayA pratimeva maTha iva pRSTaH sukumArazAnayA pratimeva, pramArjanikayeva vA zodhitaH, ata eva 'nirae' - nIrajA - rajorahitaH, 'nimmale ' - kaThinamalarahitaH, "nippaMke' - ArdramalarahitaH, 'nikkaMkaDacchAe"-nirAvaraNadIptiH, 'sappa bhe' - samprabhAvaH, 'samiriIe' - sakiraNaH, 'saujjoe ' - pratyAsannavastU dayotakaH, 'pAsAIe. ' hammAmaNIe sirIbhaga bIe saMveouso sammo 1. AgaLanA uddezakamAM devanAM sthAno saMbaMdhe hakIkata jaNAvAi che to have A uddezakamA 'camaracaMcA' nAmanA devasthAna vagere saMbaMdhe hakIkata jaNAvAya to te ucita che ane te saMbaMdhI sUtra A che: - [ 'kahiM NaM' ityAdi. ] [ 'asuriMdaissa' tti ] asuranA iMdra saMbaMdhI, asureMdrapaNaM mAtra aizvaryathI paNa saMbhave che, mATe kahe che ke, asuranA rAjA saMbaMdhI arthAt asurano samUha jene tAbe rahelo che tevA asureMdra saMbaMdhI. [ 'uppAyapavvae' tti ] jyAre camarane tiryaglokamAM AvakuM hoya che tyAre te sauthI pahelo eka parvata upara Ave che. te parvatanuM nAma utpAtaparvata che. 'utpAtaparvata' zabdanI vyutpatti A pramANe che:- tiryaglokamAM javA sAru jyAM AvIne camara utpatana kare - uDe - te sthaLanuM nAma 'utpAtaparvata' kahevAya. utpAtaparvata. [ 'gothubhassa' ityAdi. ] lavaNasamudranI bacce pUrva dizAmAM gostubha nAmano paryaMta nAgarAjano AvAsaparvata he, tenA Adi bhAganaM, bacachA bhAganuM ane gomata paTanA bhAganuM viSkaMbhapramAga sAno mapUrvaka viSkaMbha A :-1022 yojana, 723 yojana ane 424 yojana" ahIM na vizeSa vAtane kar3e che ke, ['navare' ityAdi.] ahIM tAtparya A pramANe :- "tenA mULano viSkaMbha 1022] yojana hai, bacatA bhAgano viSkaMbha 424 yojana che ane uparanA bhAgano viSkaMbha 723 yojana che. tenA sUno parikSepa 2232 yojana karatAM kAMiDa vizeSona he, bacachA bhAgo parikSepa 1241 yojana karatAM kAMika vizeSona ke ane upaThA bhAgano parikSepa 2286 yojana karato kAMika vizeSAdhika che." bIjA pusatakarmA to AdhI ikIkata mULamAMja hai. [ 'baravaradhidie' si] jeno ghATa uttama vajanI jevo che te 'varavajavimAhita' arthAt baca pAtaLa eva bAta kahe che ke, ['mahAmauMda' ityAdi. ] mukuMda eTale eka jAtanuM vAsuM [ 'acche'ti ] AkAzasphaTikanI peThe nirmaLa, ahIM yAvat' zabda mUkyo 'che mATe A pramANe jANavuH - 'saNhe' cikaNA pudgalothI banelo che mATe cikaNo, 'lamhe' suMvALo, 'ghaTTe' zarANa upara ghaselI -pAlesa karelI - pratimAnI 1. mUlacchAyAH -- tataH upapAtasabhA, hadaH, abhiSekaH, alaMkAraH, yathA vijayasya upapAtaH saMkalpo'bhiSeko vibhUSaNA ca vyavasAyaH, arcanikA vidvAyatanaM samo'pi ca camaraparivArala 1. zrIjIvAbhigamasUtre samupadarzito vijayadevAdhikAraH atra saMyojanIyaH, sa ca tatra (ka0 A0 521 - 632 ) :- anu0 + 5. zrIjI (0521632) vijayadeva vive adhikAra ke sAMdhI se adhikArane ajavAna a 1. pra0 chAyAH - kramazo viSkambhastasya dazadvAviMzatiryojanazatAni sapta zatAni trayoviMzatidhatvAri zatAni ca caturviMzatiH 2. mUle dazadvAvinizatAni viSkamme madhye pakSaH ziviH upari sahaprayoviMzatimuLe , 2 dvedvAre vize yojanazatAni vidu vizeSazenAni parikSepe upayojana, dveSa payati , pariNamadhye ekajanA yojanazate kicid vizeSAdhike parikSepeNa:- anu0 2 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka da. peThe ghaselo, 'maDhe' sukumALa zarANa upara caDAvelI pratimAnI peThe zuddha athavA pramArjanikAthI ( sAvaraNIthI ) ja jANe sApha na koM hoya, eyo samAja nirae' niraja-rajavinAno, 'nimmale' mela vinAno 'niSpake' gArAvinAno, 'nikkaMkaDacchAe' khulI kAMtivALo, 'sappabhe' sArA prabhAvayALo, 'samiriIe' kiraNovALo, 'saujjoe' paDakhenA padArthono uddyota karanAra, 'pAsAIe' prasannatA pamADanAra.. 2. paramavaraveiAe vaNasaMDassa ya vaNNao' tti vedikAvarNako yathA-"soNaM paumavaraveiyA addhaM joyaNaM uDaM uccatteNaM, paMca ghaNusayAI vikkhaMbheNaM, savyarayaNAmaI, tigicchakuDauvaritalaparikkhevasamA parikkheveNaM tIse NaM paumavarakheDyAe imeyArUve vaNNAvAse paNNatte." varNakavyAso varNakavistaraH, "vayarAmayA nemA" ityAdi. 'nema' tti stambhAnAM mUlapAdAH. vanakhaNDavarNakastvevam-"se NaM vaNasaMDe desaNAI do joyaNAI cakkavAlavikkhaMbheNaM, paumavaravejhyA parikkhevasame parikkheveNaM kiNhe kiNhobhAse" ityAdi. 'bahusamaramaNijje tti atyantasamo ramajIyazcetyarthaH 'vaNNao' tti varNakastasya vAcyaH,sa cAyam-"se jahA nAma e AliMgapukkhare ivA"-AliMgapukkharaM murajamukham , tadvatsamamityarthaH. "muMiMgapukkharei vA, saratale i vA, karatale i vA, AyasamaMDale i vA, caMdamaMDale ivA" ityAdi. 'pAsAyavaDisae' tti prAsAdo'vataMsaka iva zekharaka iva pradhAnatvAt prAsAdAvataMsakaH 'pAsAyavanao' ti prAsAdavarNako vAcyaH, sa caivam-"abbhuggayamUsiya-pahasie" abhyudgatamabhrodgataM vA yathA bhavatyevamucchritaH, athavA makArasyAgamikatvAt abhyudgatazvAsAvucchritazcetyabhyudgatochti:--atyarthamucca ityarthaH, prathamaikavacanalopazcAtra dRzyaH, tathA prahasita iva prabhApaTalaparigatatayA prahasitaH, prabhayA vA sitaH, zuknaH, saMbaddho vA prabhAsita iti. 'maNikaNagarayaNabhatticitte'-maNikanakaratnAnAM bhaktibhirvicchattibhizcitro vicitro yaH sa tathA, ityAdi. 'ulloyabhUmivaNNao' ti ullokavarNakaH-prAsAdasyoparibhAgavarNakaH sa caivam-"tassa NaM pAsAyavaDiMsagassa imeyArUve ulloe paJcatte, IhAmiga-usama-turaga-nara-magaravihaga-bilADa-kinnara-karu-sarama-camara-kuMjara-vaNa-valaya-paumalayabhatticitte, jAva-sabbatavaNijjamae, acche, jAva-paDirUve." bhamivarNakasta evam-"tassa NaM pAsAyavaDiMsayassa bahusama-ramaNijje bhUmibhAge paNNatte, taM jahA-AliMgapukkhare ivA" ityAdi. 'saparivAraM' ti camarasaMbandhiparivArasiMhAsanopetam, taccaivam-"tessa NaM siMhAsaNassa avaruttareNaM, uttareNaM, uttarapurasthimeNaM ettha NaM camarassa causaTTI sAmANiyasAhassINaM, causaTThI bhaddAsaNasAhassIo pannacAo, evaM purasthime NaM paMcaNhaM aggamahisINaM saparivArANaM paMca bhadAsaNAI saparivArAI, dAhiNapurasthime NaM abhitariyAe. parisAe cauvvIsAe devasAhassINaM cauvvIsaM bhaddAsaNasAhassIo, evaM dAhiNeNaM matimAe aTThAvIsaM bhaddAsaNasAhassIo, dAhiNapaJcatthime NaM bAhirAe battIsaM bhaddAsaNasAhassIo, paJcatthime NaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM satta bhaddAsaNAI, caudisaM AyarakkhadevANaM cattAri bhaddAsaNasahassacausaDIo" ci 'tetIsaM bhoma' tti, vAcanAntare dRzyate tatra "bhaumAni viziSTasthAnAni nAgarAkArANi" ityanye. 'uvAriyaleNaM' ti gRhasya pIThabandhakalpam. banakhaMDa 2.paumavaraveiAe vaNasaMDassa ya vaNNao' ti] vedikArnu varNana A rIte che:-te uttama padhanI vedikAnI uMcAI ardha yojana che, teno viSkaMbha pAMcase dhanuSya che, te AkhI ratnamaya-ratnanI banelI-cha, teno parikSepa tigicchakUTanA uparanA bhAganA parikSepa jeTalo che, te uttama padhanI vedikArnu saMkSipta varNana A prakAre chaH-['vayarAmayA nemA' ityAdi.] nema eTale thAMbhalAnA mULa pAyA. vanakhaMDanu varNana A 'pramANe cha:-"te vanakhaMDano gherAyo dezona ve yojana che, teno parikSepa padmavedikAnA parikSepa jeTalo che te kRSNa che ane kRSNa-kAMtivALo cha" ityAdi. bahasamaramaNije' tti ] teno bhUmibhAga taddana sarakho ane ramaNIya che. [ 'vaNNao' ti ] te bhUmibhAganuM varNana kartuM ane te A pramANe che:-te bhUmibhAga murajamakha samAna cha, tathA te mRdaMgapuSkaranI jevo, sarovaranA taLiyAnI jevo, AdarzamaMDaLanI jevo, hAthanA taLIyAnI jevo, ane caMdramaMDaThanI jevo che" ityAdi. pAsAyavAsie' tti] prAsAdomAM zekhara jevo arthAt sauthI sAro ane uMco prAsAda, ['pAsAyavannao' ti te prAsAdano varNaka kahevo ane te A rIte prAsAdavarNa ke. 1.pra. chAyAH-sA padmavaravedikA adhayojanam Urdhvam uccatvena, paJca dhanuHzatAni viSkambheNa, sarvaratnamayI, tigicchakUTauparitalaparikSepasamA parikSepeNa tasyAH padmavaravedikAyAH ayametadrUpaH varNakavyAsaH praptaH. 2. vajramayI nemA. 3. tad vanakhaNDaM dezone dve yojane cakravAlaviSkambheNa, padmavaravedikAparikSepasamaH parikSepeNa kRSNaM kRSNAvabhAsam.4. tad yathA nAma AlijapuSkaram iti vA.5. mRdanapuSkaram iti vA, sarastalam iti vA, karatalam iti vA, AdarzamaNDalam iti vA, candramaNDalam iti vA. 6.abhyudgata ucchritaHprahasitaH. 7. tasya prAsAdAvataMsakasya ayametadrUpaH ullocaH prajJaptaH, IhAmRga-RSabha-turaga-nara'makara-vihaga-biDAla-kinnara-kara-zarabha-camara-kulara-vana-valaya-padmalatAbhakticitro yAvat-sarvatapanIyamayaH, acchaH, yAvat-pratirUpaH. 8. tassa prAsAdAvataMsakasya bahusama-ramaNIyo bhUmibhAgaH prajJaptaH, tadyathA-AliGgapuSkaram iti vA. 9. tasya siMhAsanasya aparottareNa, uttareNa, uttarapaurastyena atra namarasya catuHSaSTiH sAmAnikasAhasrINAm , catuHSaSTiH bhadrAsanasAharUyaH prajJaptAH. evaM paurastye paJcAnAm agramahiSINAM saparivArANAM paJca bhadrAsanAni saparivArANi, dakSiNapaurastye abhyantarikAyAH parSadaH caturvizaterdevasAhanINAM caturviMzatibhadrAsanasAharUyaH, evaM dakSiNena madhyamAyA aSTAviMzatibhadrAsanasAharUyaH, dakSiNapazcime bAhyAyA dvAtriMzad bhadrAsanasAharUyaH, pazcime saptAnAm anIkAdhipatInAM sapta bhadrAsanAni, caturdizam AtmarakSakadevAnAM catannaH bhadrAsalasahasracatuH-- SaSTayaH-anu. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 8. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 301 te prAsAda yAdaLAMnI peThe uMco cha tathA te prAsAda atyaMta caLakATa mArato hovAthI jANe hasato hoya evo lAge che athavA te prAsAda kAMtithI ghoLo cha athavA te prabhAsita che, te prAsAda maNi, sonuM ane ratnanI kArIgarIthI vicitra che' ityAdi. ['ulloabhUmivaNNao' ti] prAsAdanA uparanA mAgano varNaka kahevo. te A pramANe che:-te uttama prAsAdano uparano bhAga A prakArano kahyo che, (te A-) te uparanA bhAgamA varu, vaLada, ghoDo, puruSa, magara, pakSI, miMdaDo, kinnara, sAMbara, zarabha, camara, hAthI, vana, baloyuM ane padmanI vela; e badhAnAM kArIgarIvALA citra hatAM yAvat te Akho bhAga sAva sonAno che, te svaccha che ane yAvat-dekhAvaDo che. bhUmino varNaka to A rIte cha:-"te uttama ane uMcA prAsAdano bhUmibhAga taddana sarakho ane suMdara che-jevU murajanuM mukha hoya tevo che" ityAdi. [ 'saparivAra' ti ] camara saMbaMdhI parivAranA siMhAsana sahita siMhAsana kahe. te A pramANe:-"te siMhAsananI pazcimottare, uttare ane uttarapUrva camaranA cosaTha hajAra sAmAnika devonAM cosaTha hajAra bhadrAsano che. e pramANe pUrvamA parivArasahita pAMca paTTarANIonAM pAMca bhadrAsano saparivAra che. dakSiNa ane pUrvamA aMdaranI sabhAnA covIza hajAra devonA covIsa hajAra bhadrAsano che, e pramANe dakSiNe vacalI sabhAnA aTThAvIza hajAra bhadrAsano che, dakSiNa ane pazcime bAyalI sabhAnA batrIza hajAra bhadrAsano che. pazcime sAta senAdhipatinA sAta bhadrAsana che ane cAre dizAmA AtmarakSaka devonAM cosaTha hajAra cosaTha hajAra bhadrAsano che."[ 'tettIsaM bhoma' tti ] evo pATha bIjA * pastakamAM dekhAya che. temAM bhauma eTale "nAgarAkAra viziSTa sthAna" e pramANe bIjAono mata che. [ 'uvAriyaleNaM' iti ] gharanA pIThabaMdha jevo bhAga. 3. 'savvappamANaM vemANiappamANassa addhaM neyavvaM' ti ayamarthaH yat tasyAM rAjadhAnyAM prAkAra-prAsAda-sabhAdivastu, tasya sarvasyocchayAdipramANaM saudharmavaimAnikavimAnaprAkAra-prAsAda-sabhAdivastugatapramANasyAdhaM netavyam , tathAhi-saudharmavaimAnikAnAM vimAnaprAkAro yojanAnAM trINi zatAni uccatvena, etasyAstu sArdha zatam , tathA saudharmavaimAnikAnAM mUlaprAsAdaH paJca yojanAnAM zatAni, tadanye catvArastatparivArabhUtAH sArdhe dve zate, pratyekaM ca teSAM caturNAmapi anye parivArabhUtAzcatvAraH sapAdaM zatam , evamanye tatparivArabhUtAH sArdhA dviSaSTiH, evamanye sapAda ekatriMzat , iha tu mUlaprAsAdaH sArdhe dve yojanazate, evamardhArdhahInAstadapare, yAvad antimAH paJcadaza yojanAni, paJca ca yojanasyASTAMzAH, etadeva ca vAcanAntare uktam-"cattAri parivADIo pAsAyavaDiMsagANaM . addhaddhahINAo" ti, eteSAM ca prAsAdAnAM catasRSvapi paripATISu trINi zatAni ekacatvAriMzadadhikAni bhavanti, etebhyaH prAsAdebhyaH uttarapUrvasyAM dizi sabhA sudharmA, siddhAyatanam , upapAtasabhA, hRdaH, abhiSekasabhA, alaMkArasabhA, vyavasAyasabhA ceti, etAni ca sudharmAsabhAdIni saudharmavaimAnikasabhAdibhyaH pramANato'rdhapramANAni, tatazcocchya ihaiSAM SaTtriMzad yojanAni, paJcAzad AyAmaH, viSkambhazca paJcaviMzatiriti eteSAM ca vijayadevasaMbandhinAmiva "aNegakhaMbhasayasaMniviTThA abhuggayasukayavairaveiyA" ityAdivarNako vAcyaH tathA "daurANAM uppi bahave aTTha aDha maMgalajjhayA chattAichattA" ityAdi. alaMkArazvasabhAdInAM vAcyaH, sarva ca jIvAbhigamoktaM vijayadevasaMbandhi camarasya vAcyam , yAvadupapAtaH upapAtasabhAyAm , saMkalpazcAbhinavotpannasya 'kiM mama pUrva pazcAd vA kartuH zreyaH,' ityAdirUpaH, abhiSekazca abhiSekasabhAyAm , mahA sAmAnikAdidevakRtaH, vibhUSaNA ca vastrAlaMkArakRtA alaMkArasabhAyAm , vyavasAyazca vyavasAyasabhAyAM pustakavAcanataH, arcanikA ca siddhAyatane siddhapratimAdInAm , sudharmasabhAgamanaM ca sAmAnikAdiparivAropetasya camarasya, parivArazca sAmAnikAdiH. RddhimattvaM ca evam-'mahiDiya' ityAdivacanairvAcyamasyeti, etacca vAcanAntare'rthataH prAyo'valokyata eva. bhagavatsudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre dvitIyazate aSTama uddezake zrIabhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. 3. [ 'savvappamANaM vemANiappamANassa addhaM neyavvaM' ti ] teno artha A che:-te rAjadhAnImA je killo, mahala tathA sabhA vagere vastu che tenuM uMcAi vagairenuM pramANa saudharma vimAnanA killA, mahela ane sabhAnA pramANa karatAM aDadhuM jANavU. te A pramANeH-saudharma devalokamA rahenArA devonA vimAnonI AsapAsa rahela killAnI uMcAI traNase yojana che ane ahIM rahela killAnI uMcAI doDhaso yojana che. tathA saudharma devono mULa mahela pAMcase yojana uMco che ane te mahelanA parivArarUpa bIjA cAra mahelo che, teonI uMcAI aDhIseM yojana che. te cAra mahelamAMnA pratyeka mahelanI AsapAsa bIjA cAra cAra mahelo che ane teonI uMcAI savAso yojana che, e pramANe te cAra mahelomAMnA pratyeka mahelanI AsapAsa bIjA cAra cAra mahelo che ane teonI uMcAI 62 // yojana che, tathA e pramANe bIjA cAra mahelo che ane teonI uMcAi 31 // yojana che. ahIM to mULa mahelanI uMcAI 250 yojana che, tenI pharatA bIjA mahelonI uMcAI tenA karatAM aDadhI aDadhI che ane cheka chevaTanA mahelanI uMcAI pannara yojana tathA eka yojananA pAMca aSTAMza-che. e ja vAtane vAcanAMtaramAM kahI cha:-["cattAri parivADIo pAsAyavaDiMsagANaM addhaddhahINAo" tti ] cAre paripATiomA e badhA maLIne 341 prAsAdo che. e prAsAdothI uttarapUrvamAM-IzAnakhUNAmAM-sudharmA sabhA, siddhAyatana, upapAta sabhA, hada, abhiSeka 1.pra. chAyAH-catasraH paripATyaH prAsAdAvatasakAnAm ardhAhInAH, 2. anekastambhazatasaMniviSTA abhyudgatamukRtavanavedikA. 3. dvArANAm upari bahavaH aSTau aSTau mAladhvajAH chatrAticchatrAH-anu. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAbhigama. 302 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 8. samA, alaMkAra sabhA ane vyavasAya sabhA che. te badhArnu pramANa sIdharmamA rahenAra vaimAnika devonI sabhA vagerenA pramANa karatAM adhU jANavaM. tethI teonI uMcAI 36 yojana che, laMbAI paccAsa yojana che ane viSkama paccIza yojana che. vijayadevanI sabhA vagairenI peThe "te sabhA vagere sthAnomAM aneka thAMbhalA che, temA uMcI ane suMdara vajramaya vedikA che" e prakAre e badhAnuM varNana karavaM. tathA "daravAjA upara chatra upara chatrane AkAra rahelA ghaNA ATha ATha maMgaladhvajo che' ityAdi. vaLI samAdikano alaMkAra kahevo. vijayadeva saMbaMdhI je kAi jIvAbhigamamA kayuM che te badhuM ahIM camaranA viSe upapAta sudhI kahe. upapAta sabhAmAM. te tAjA utpanna thaela devano saMkalpa A prakArano che:-mAru (karanAranu) AgaLa pAchaLa zuM kalyANa cha / ityAdi. sAmAnikAdi devoe moTI RddhithI abhiSeka sabhAmA karelo abhiSeka. kapaDA ane ghareNAMthI alaMkAra sabhAmA karelo zaNagAra. pustakanA vAcanathI vyavasAya sabhAmA karelo vyavasAya. siddhAyatanamA siddhonI mUrti vagerenuM pUjana. sAmAnikAdirUpa parivArathI yukta thai camaratuM sudharmA sabhAmAM Avaq. sAmAnikAdirUpa parivAra kahevo. tenuM maharSikapaNuM A che:-['mahiDDie'] ityAdi zabdothI tenuM mahardhikapaNuM kahevu. bIjI vAcanAmA e badhI vAta arthathI jaNAya ja che. ghedArUpaHsamudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin , dAyI yaH sadguNAno parakRtikaraNAdvaitajIvI tpkhii| asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyo, dadyAt dhIvIradevaH sakalazivavara mArahA cAptamukhyaH // 1 // . Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 9. samayakSetra e zu!-aDhI dIpa ane ye samudra.-zrIjIvAbhigamasUtranI sAkSI. 52. pra.---'kimidaM bhaMte ! samayakhette tti pavucati ? 52. pra0--he bhagavan ! A samayakSetra e zuM kahevAya ! 52. u0-goyamA ! aDAijjA dIyA, do ya samuddA, esa 52. u0--he gautama ! aDhI dvIpa ane be samudra, eTalaM e NaM evaie samayakhetteti pavucati, tattha NaM ayaM jaMbuddIve dIve samayakSetra kahevAya, temAM je A jaMbUdvIpa nAmano dvIpa che te badhA savvadIva-samudANaM savyamaMtare, evaM jIvAbhigamavattavvayA neyavvA, dvIpa ane samudronI vacovaca che. e pramANe ahIM badhaM jIvAbhigamamAM jAva-abhitaraM pukkharaddhaM joisavihaNaM. kahyA pramANe kahe. yAvat-abhyaMtara puSkarAI. paNa temAM jyoti SikanI hakIkata na kahevI. bhagavaMtasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte bIe saye navamo uddeso sammatto. 1. camaracaJcAlakSaNaM kSetram aSTamoddezake uktam , atha kSetrA'dhikArAd eva navame samayakSetramucyate, ityevaM saMbandhasya asyedaM sUtram'kimidaM' ityAdi. tatra samayaH kAlaH, tenopalakSitaM kSetraM samayakSetram , kAlo hi dina-mAsAdirUpaH sUryagatisamabhivyaGgayo manuSyakSetre eva, na parataH, parato hi nAdityAH saMcariSNava iti evaM jIvAbhigamavattavvayA neyavva' tti eSA caivam-"eMge joyaNasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM" ityAdi. 'joisavihaNaM' ti tatra jambUdvIpAdimanuSyakSetravaktavyatAyAM jIvAbhigamoktAyAM jyotiSkavaktavyatA'pyasti, tatastadvihInaM yathA bhavatyevaM jIvAbhigamavaktavyatA netavyeti, vAcanAntare tu 'joisaahavihUNaM' ti ityAdi bahu dRzyate, tatra-"jabuddIve NaM bhaMte ! kai caMdA pabhAsiMsu vA, kai sUrIyA taviMsu vA, kai nakkhattA joiM joiMsu vA ? ityAdikAni pratyekaM jyotiSkasUtrANi, tathA, "sekeNadveNaM bhaMte ! evaM buccai jaMbuddIve ? goyamA / jaMbuddIve NaM dIve maMdarassa pavvayassa uttareNaM lavaNassa. dAhiNeNaM jAva-tattha tattha bahave jaMvarukkhA, jaMbUvaNA, jAva-uvasobhemANA. ciTThati, se teNadveNaM goyamA ! evaM vuccai jaMbuddIve dIve" ityAdIni pratyekamarthasUtrANi ca santi, tatazcaitadvihInaM yathA bhavatyevaM jIvAbhigamavaktavyatayA neyamasyoddezakasya sUtram , 'jAva-imA gAha' tti saMgrahagAthA, sA ca, "arihaMtasamaya-bAyara-vijU-thaNiyA balAhagA agaNI, Agara-nihi-naI-uvarAga-niggame vur3ivayaNaM ca" asyAzvArthastatrAnena saMbandhanAyAtaH-jambUdvIpAdInAM mAnuSottarAntAnAmarthAnAM varNanasyAnte idamuktam-"jAvaM ca NaM mANusattare pavvae tAvaM ca NaM assiM loe tti ) sudhI che, tyAMcI tene basa 1. mUlacchAyA-kimidaM bhagavan ! samayakSetram iti procyate ! gautama ! ardhatRtIyA dvIpAH, dvau ca samudrau, etad etAvat samayakSetram iti procyate, tatrA'yaM jambUdvIpo dvIpaH sarvadvIpa-samudrANAM sarvA'bhyantare, evaM jIvA'bhigamavaktavyatA jJAtavyA, yAvat-abhyantaraM puSkarA'rtha jyotiSikavihInam:-anu. 1. iyaM ca vaktavyatA zrIjIvAbhigamasUtre jyotiSikoddezake samasti. sA ceha neyA. tatra (ka. A. 431-90.)-anu. . 1. A vadhI vaktavyatA zrIjIvAbhigamasUtramA jyotiSika uddezakamAM (ka0 A0 431-900 ) sudhI che, tyAMthI tene ahIM joDavIH-anu0 1. eSa ca sarvaH uddezakAntaparyantaH prAkRtapAThaH zrIjIvAbhigamasUtre mAnuSottaraparvatAdhikAre ( ka. A0 792-803):-anu0 1. pra. chAyAH--eka yojanasahanam AyAmaviSkambheNa. 2. jambUdvIpe bhagavan ! kati candrAH prAbhAsiSata vA, kati sUryAH atApsurvA, kati nakSatrA. thutimadyotiSata vA ? 3. tat kenArthena bhagavan ! evam ucyate jambUdvIpaH gautama ! jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya uttareNa lavaNasya dakSiNena yAvattatra tatra bahavo jambuvRkSAH, jambuvanAni yAvat-upazobhamAnAni tiSThanti, tat tenArthena gautama ! evam ucyate jambUdvIpo dvIpaH. 4..aIt-samayabAdara-vidyut-stanitA balAhakA agnayaH, Akara-nidhi-nadI-uparAga-nirgamo vRddhivacanaM ca . 5. yAvaca mAnuSottaraH parvataH tAvaca asmin loka iti procyateH-anu. AyAmaviSkambheNa. 2. mana mAnuSottaraparvatAdhikAra . Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe zataka 20 - uddezaka 9. pabuccai" - manuSyaloka ucyate ityarthaH tathA 'arihante' tti - "jAvaM ca NaM arahaMtA, cakavaTTI jAva - sAviyAo maNuyA pagaIbhaddayA viNIyA tArSaM ca NaM assi loe tti pavuccai" 'samaya' tti - "jIvaM ca NaM samayAi vA, AvaliyAi vA jAva - assi loe ti pavuccai. evaM ca jAvaM bApare vinduvAre, dhAvare vaNiyasade, jAvaM ca mahane urAlA pAhayA saMseti" 'agaNi' sivAca NaM mAyare teuvAe jAvaM caNaM AgarAi vA nihIi vA, naIi vA, " 'uvarAga' tti - "caMdoverAgAi vA sUrovarAgAi vA tAvaM ca NaM assi loe tti payucai uparAgo grahaNam, 'niggame buDivayaNaM ca ' ti - yAvacca nirgamAdInAM vacanaM prajJApanaM tAvan manuSyaloka iti prakRtam tatra "jovaM caNaM caMdamasUriyAgaM vApa-tArArUvANaM agamaNaM, niggamaNaM, buddhi, nivuTTI Apani tAvaM ca NaM assi Toe ci panucaiti, atigamanamihottarAyaNam, nirgamanaM dakSiNAyanam, vRddhirdinasya vardhanam, nivRddhistasyaiva hAniriti " bhagavatsudharmasvAmipraNIye zrIbhagavatIce dvitIyadyate narama uddeza zrI abhayadevasUriviracitaM vivaraNa samAptam. 4. AgaLanA AThamA udezakamA samarapaMcAnAmanA kSetra saMbaMdhI hakIkata kahI che, to have kSetrano adhikAra cAlato hovAthI bhayamA uddezakamAM samayakSetra saMbaMdhI ikIkata kahebAnI che ane e pramANenA saMbaMdhayA A navamA udezakanuM Adi sUtra A che' kimidaM ityAdi. temAM samaya eTale kALa te kALacI upakSita ne kSetra te 'samayakSetra' kahevAya. sUryanI gatithI oLakhato divasa ane mAsAdirUpa kALa manuSyakSetramAM ja che, paNa AgaLa gayI, kAraNa ke AgaLa rahenArA sUryo gativAlA nathI. evaM jIvAbhigamavarUpayA neyavya' ci] e pramANe jIyAnigamanI vaktavyatA devI ane te A pramANe che0 "eka hajAra yojanano AvAma ane viSkaMma che" ityAdi. ['joisavi' ti ] jyAM jIvAbhigama sUtramAM jaMbUdvIpa bagere manuSya kSetro saMbaMdhI vaktavyatA kahI che, tyAM jyotiSiko viSe paNa hakIkata kahI che to te ( tyAM kahelI ) jyotiSiko vidhenI hakIkata ana kabI. bIjI vAcanAmAM to ['joisaaTThavihUNaM' ti ] e prakArano ghaNo pATha che temAM "he bhagavan ! jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamA keTalA caMdro prabhAse che? keTA sUryo tape che| ane kelAM nakSatro jhagamage che"? ityAdi eka eka jyotiSika saMbaMdhI supo tathA "he bhagavan ! te kaddevAnuM zuM kAraNa ke, AdvIpa jaMbUdvIpa nAme che ? he gautama maMdara parvatanI uttare ane lavaNasamudranI dakSiNe jaMbUdvIpa nAme dvIpa che ane yAvat tyAM tyAM-te te ThekANeghaNAvudAnA ko che, paNa jAMbuDAnAM pana che ane yApatte zobhatA zobhatA rahe che mATe he gautama 1 te hetuthI A dvIpane saMvRdvIpa rukho ityAdi pratyeka arthasUtro che. to e bAta sivAyanI bIjI jIvAbhiganamAM kahelI bAtacaDe A uddezakana sUtro janavAM yAvat [ 'jAva imA gAha' tti ] e pada sudhI badhuM jANavu. ahIM eka saMgraha gAthA che te A che: - [ 'arihaMta' ityAdi. ] tyAM A saMbaMdhavaDe eno artha prasaMgaprApta che:aMbUdvIpa vagerethI mAMDI monuSocara sumInA varNanane cheDe kA pramANe kacheyAM suSI mAnuSottara parvata he tyAM sudhI A soka ( manuSyaloka) kaddeyAya che." 'ArihaMte' tti "jyAM sudhI arhata che, cakravartI che, yAvat-AvikAo che, manuSyo moLA ane vinIta che. tyAM sudhI A Thoka kavAya che." 'samaya' ci "jyAM sudhI samayo che, AmaThikAma che, tyAM sudhI Thoka kahenAva " " pramANe jyAM sudhI skUla vijalI he, meghanA skUla gaDagaDATa che ane jyAM sudhI skUla meSo barase che tvAM sudhI loka kaddevAya che" 'agaNi' ciyAM sudhI sthUla adhikAya che, jyAM sudhI Agara, nidhi, naMdI che tyAM sudhI loka kahevAya che" 'uvarAga' tti "jyAM sudhI caMdragrahaNa tathA sUryagrahaNa che tyAM sudhI loka kahevAya che." "niggame vuDvivayaNaM * "sudhI caMdra sUrvonuM ane tArAonuM atigamana, nirgamana vRddhi ane nivRddhi kaddevAya che tyAM sudhI Thoka che" arthAt jyAM sudhI manuSyaloka che. nirgana eTale dakSiNAyana, atigamana eTale uttarAyaNa, vRddhiM eTale divasa bacaco ane nivRddhi eTale divasa ghaTado te. 1. yAvacca arhantaH, cakravartinaH yAvat zrAvikA manujAH prakRtibhadrakAH vinItAH tAvaca asmin loka iti procyate. 2. yAvacca samayA vA, AvalikAdayo vA yAvat-asmin loka iti procyate evaM ca yAvaca bAdaro vidyuccAraH, bAdaraH stanitazabdaH, yAvaca bahava udArAH balAhakAH saMkhedante. 3. yAvaJca bAdaraH tejaHkAyaH, yAvacca AkarA vA, nidhayo vA nadyo vA. 4. candroparAgA vA, sUryoparAgA vA tAvaca asmin loka iti procyate. 5. yAca candra-sUryoda-sArArUpANAm atigamanam nirgamanam vRddhiH nivRddhiH AkhyAyate tAvaca asmin soka iti praSyaH , 1. abhI badhIta zrIvAbhigamanama (0 0 792 803) pInA mAnuSottara patanA adhikAramA cheanu0 beDArUpaH samudre'khilajaccarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH saguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIdI tapakhI / asmAkaM vIravaro'nutana bAiko dAnto dayA zrIradeyaH samAradA cAsamuyaH // 1 // " / Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 10. mastikAya keTalA 1-pAMca,-dharmAstikAyamA keTalA varNa bagere che! te varNAdithI rahita ane avasthita cha.-dharmAstikAyanA pAMca bheda-dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvadhI bane guNathI.- pramANe mathA astikAyo.-jIvarmA keTA varNa vagere :-temA varNAdi nathI.-gatiguNa dharmAstikAya.-sthitiguNa adharmAstikAya.-avagAyanAguNa AkAzAstikAya.-upayogaguNa jIvAstikAya.-prahaNaguNa pudgalAstikAya,-pudlAstiphAyamA pheTalA varNa vagere-pAMca varNa, pAMca rasa, gaMdha bhane ATha sparza.-dharmAstikAyano eka pradeza ke aneka pradeza dhamAstikAya kaDevAya-nahIM.- jyAM sudhI eka paNa pradeza UNo hoya tyA sudhI dharmAstikAya na kaDevAya. lADavo bhAkho hoya to na lADavo kadevAya, paNa aDayo hoya to lAivAno kaTako kahevAya.-e pramANe badhA bhastikAyo.-AkAza, jIva ane pudgalanA anaMta pradezo cha.-jIva.-utthAnAdika sahita jIvano jIvabhAva.-upayogalakSaNa jIva.-AkAza.AkAzanA keTalA prakAra hai--lokAkAza ane alokAkAza.-lokAkAza jIvarUpa, jIvadezarUpa, jIvapradezarUpa, ajIvarUpa, bhajIvadezarUpa bhane ajIvapradezarUpa cha.-rUpI ajIvanA cAra prakAra.-skaMdha, skaMdhadeza , skaMdhapraveza bhane paramANupudgala.-arUpI bhajIvanA pAca prakAra.-alokAkAza.te ajIvadravyadeza cha.---agurulaghu che.-lokAkAzamA keTalA varNa vagere che!-temA vargAdika nathI.-dharmAstikAya vagairenuM pramANa tathA sparzanA - jAstikAya kevaDo moTo-loka jevaDo.- pramANe lokAkAza bhane vadhA astikAya.-dharmAstikAyanA kedalA bhAgane adholoka bhaDake :-avadha jhAjherA bhAgane.-tiracho loka keTalA bhAgane aDake ! --asaMkhyeya bhAgane.-Urvaloka keTalA bhAgane aDake!-abdha mATherA bhAgane.-dharmAstikAya sAthai ratnaprabhAnI, ghanodavinI ane avakAzAMtaranI sparzanA,-e pramANe sAte pRthvI.-jaMbUdIpAdika dIpa samudro.-saudharma kalpa bhane yAvat-pitmAgabhArA pRthivI.-temaja adharmAstikAya ane lokAkAza.-gAthA.- . 53. pra0-kai NaM bhaMte ! asthikAyA paNNattA ! 53. pra0-he bhagavan ! astikAyo keTalA kathA cha ! 53. u0-goyamA ! paMca asthikAyA paNNatA, taM jahA:- 53. u0-he gautama! astikAyo pA~ca kahyA che. te A dhammatthikAe, adhammatthikAe; AgAsatthikAe, jIvatthikAe, pramANeH-dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvApoggalasthikAe. stikAya ane pudgalAstikAya. 54. pra0-dhammatthikAe NaM bhaMte / kativaNNe, katigaMdhe kati- 54. pra-he bhagavan | dharmAstikAyamA keTalA raMga che, rase, katiphAse ? keTalA gaMdha che, keTalA rasa che ane keTalA sparza che ! 54. u0-goyamA ! avaNNe, agaMdhe, arase, aphAse; arUvI, 54. u0--he gautama | dharmAstikAyamA raMga, gaMdha, rasa ke ajIve, sAsae, avavie logadabve sparza nathI arthAt dharmAstikAya arUpI che, ajIva che ane zAzvata, avasthita lokadravya che. 55. ma0-se samAsao paMcavihe paNNatte,taM jahA:-davvao, 55. mU0-saMkSepathI kahIe to dharmAstikAyanA pAMca prakAra o. kAlao. bhAvao. gaNao. davaoNaM dhammatthikAye che. te A pramAgeH-dravyathI dharmAstikAya, kSetrathI dharmAstikAya, ege davve, khettao NaM logappamANamette, kAlao na kayAyi na kALathI dharmAstikAya, bhAvathI dharmAstikAya ane guNadhI dharmAstikAya. Asi, na kayAyi nasthi, jAva-Nice, bhAvao avaNNe, agaMdhe, dharmAstikAya dravyathI eka dravya che. kSetradhI te lokapramANaarase, aphAse; guNao gamaNaguNe. ahamasthikAe vi evaM ceva, jevaDo loka che tevaDo-che. kALadhI te kadApi na hato 1. mUlacchAyAH-kati bhagavan ! astikAyAH prajJaptAH ? gautama | paJca astikAyAH prAptAH, tadyathAH-dharmAstikAyaH, adharmAstikAyaH, AkAzAstikAyaH, jIvAstikAyaH, pudgalAstikAyaH. dharmAstikAyo bhagavan / kativarNaH, katigandhaH, katirasaH, katisparzaH gautama | avarNaH, agandhaH, arasaH, asparzaH, arUpI,ajIvaH, zAzvataH, avasthito lokadravyam. sa samAsataH paJcavidhaH prajJaptaH, tadyathAH-dravyataH, kSetrataH, kAlataH, bhAvataH, guNataH; dravyato dharmA'stikAyaH eka dravyam , kSetrato lokapramANamAtraH, kAlato na kadAcid nAsIt , na kadAcid nAsti, yAvat-nityaH, bhAvato'vaNaH, agandhaH, arasaH, asparzaH; guNato gamanaguNaH. adharmA'stikAyo'pi evaM caivaH-anu0 39 bha. sU. . Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 10. nevaraM-guNao ThANaguNe. AgAsasthikAe vi evaM ceva, navaraM-khettao ema nathI, kadApi nathI ema nathI ane yAvat-te nitya che. bhAvathI NaM AgAsatthikAe loyAloyappamANamette, aNate caiva jAca-guNao te raMga vinAno, gaMdha vinAno, rasa vinAno ane sparza vinAno avagAhaNAguNe. che. guNathI te gatiguNavALo che. e pramANe adharmAstikAya saMbaMdhe paNa samajaq. vizeSa e ke, te (adharmAstikAya ) guNadhI sthiti-. guNavALo che. AkAzAstikAya saMbaMdhe paNa eja prakAre jANavaM. vizeSa e ke, te AkAzAstikAya kSetrathI lokAlokapramANa-lokAloka jevaDo-che anaMta che ane yAvat-guNathI te avagAhanAguNavAlo che. 56.pra.--jIvasthikAe NaM bhaMte / kativaNNe, katigaMdhe 56. pra0-he bhagavan / jIvAstikAyamA keTalA raMga che, katirase, katiphAse! keTalA gaMdha che, keTalA rasa che ane keTalA sparza che! 56. u0-goyamA ! avaNNe, jApa-arUvI, jIve sAsae, 56. u0--he gautama ! te jIvAstikAya raMga vinAno che avadie logadavve, se samAsao paMcavihe paNNatte, taM jahA:- ane yAvat-arUpI che, te jIva che, zAzvata che ane avasthita davvao, jAva-guNao, davvao NaM jIvatthikAe aNaMtAI jIva- lokadravya che. saMkSepathI kahIe to, te jIvAstikAyanA pAMca prakAra davAI, khettao logappamANamette, kAlaona kayAi na AsI. kahyA che. te A pramANe:-dravyathI jIvAstikAya ane yAvat-guNathI jAva-nice, bhAvao puNa avaNNe, agaMdhe arase, aphAse; guNao jIvAstikAya. jIvAstikAya dravyathI anaMta jIvadravyarUpa che, kSetrathI mAtra lokapramANa-loka jevaDo che, kALathI te kadApi na uvaogaguNe. hato ema nathI ane te yAvat-nitya che. vaLI bhAvathI te jIvA. . stikAya raMga vinAno, gaMdha vinAno, rasa vinAno ane sparza vinAno che tathA guNathI te upayogaguNavALo che. 57. pra0-poggalatthikAe NaM bhaMte / kativaNNe, katigaMdha- 57. pra0-he bhagavan | pudgalAstikAyamA keTalA raMga che, rasa-phAse ? ____ keTalA gaMdha che, keTalA rasa che ane keTalA sparza che! / 57. u0-goyamA ! paMcavaNNe, paMcarase, dugadhe, aTThaphAse, 57. u0--he gautama ! pudgalAstikAyamA pAMca raMga che, pAMca rUbI, ajIve, sAsae, avadhi, logadavve se samAsao paMcavihe rasa che, be gaMdha che ane ATha sparza che. te rUpavALo che, ajIva che, paNNatte jahAna zAzvata cha bhane avasthita lokadravya che. TuMkamAM kahIe to tenA pAMca davvao gaM poggalatthikAe aNaMtAI davvAI, khettao loyappamANa prakAra che. te A pramANe:-dravyathI pudgalAstikAya, kSetrathI pudgalAstimette, kAlao na kayAi na AsI, jAva-Nice bhAvao vaNNamaMte kAya, kALathI pudgalAstikAya, bhAvathI pudgalAstikAya ane guNadhI pudgalAstikAya. dravyathI pudgalAstikAya anaMta dravyarUpa che, kSetrathI te gaMdha-rasa-phAsamaMte. guNao gahaNaguNe. mAtra loka jevaDo che, kALathI te kadApi na hato ema nathI ane yAvat-nitya cha, bhAvadhI te raMgavALo, gaMdhavALo, rasavALo bhane sparzavALo che tathA guNadhI te grahaNaguNavALo che. 58. pra0-ege bhante ! dhammatthikAyapadese dhammatthikAye tti 58. pra0-he bhagavan ! dharmAstikAyano eka pradeza te vattavvaM siyA ? 'dharmAstikAya' ema kahevAya ! 58.u0--goyamA / NoM iNadve samave. evaM doNi vi, 58. he gautama 1 te artha samartha nathI-arthAt dharmAstikAyano tiNi vi, cattAri vi, paMca, cha, satta, aTTa, nava, dasa, saMkhejjA, eka pradeza te 'dharmAstikA ema na kahevAya. e ja rIte be pradeza asaMkhejA. traNa pradeza, cAra pradeza, pAMca pradeza, cha pradeza, sAta pradeza, ATha pradeza, nava pradeza, daza pradeza, saMkhyeya pradeza ane asaMkhyeya pradezo paNa 'dharmAstikAya' ema na kahevAya. ' paJcavidhaH prAptaH, tadyathAH-dravyataH mAnavaNaH, agandhaH, bharasaH, asazaH, zAvataH, avasthitto 1. mUlacchAyAH-navaram-guNataH sthitiguNA. AkAzAstikAyo'pi evaM caiva, navaram-kSetrata AkAzAstikAyo lokA-'lokapramANamAtraH, anantavana yAvat-guNato'vagAhanAguNaH, jIvAstikAyo bhagavan / kativarNaH, katigandhaH, katirasaH, katisparzaH! gautama | avarNaH, yAvat-arUpI, jAvA zAbataH, avAsthatA lokadravyam / sa samAsataH paJcavidhaH prAptaH, tadyathAH-dravyataH, yAvat-guNataH, dravyato jIvAsti kAyo'nantAni jIvadravyANi, janatA lAkapramANamAtraH, kAlato na kadAcid na bhAsIt, yAvat-nityaH, bhAvataH punaH bhavarNaH, agandhaH, bharasaH, aspazeH,guNataH upayogaguNA. pudalAstikAyo bhagavan / kativarNaH, katigandha-sa-sparzaH? gautama | paJcavarNaH. paJcarasaH, dvigandhaH, aSTaspazeH, rUpI, ajIvaH, pAvataH, avAsthatA lAkavyam, sa samAsataH paJcavidhaH prajJaptaH, tadyathAH-dravyataH, kSetrataH, kAlataH, bhAvataH. guNataH dravyataH pudgalAstikAyo'nantAni dravyANa, kSatratA lokapramANamAtraH, kAlato na kadAcid nAsIt , yAvat-nityaH, bhAvato varNavAna, gandha-rasa-sparzavAn, guNato prahaNaguNaH, eko bhagavan / dhamo'stikAyapradazA dhamAstikAya iti vaktavyaM syAt / gautama | nA'yam marthaH samarthaH. evaM dvau api, prayo'pi, calAro'pi, paJca, Sad, sapta, aSTa, nama, daza, saMkhyeyAH, asaMkhyeyAH -anu. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatapha 2.-uddezaka 10. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 307 59. pra0-bhate' / dhammasthikAyapaesA 'dhammatthikAe' ti 59. pra0---he bhagavan ! dharmAstikAyanA pradezo e 'dharmAstipattavvaM siyA-1 kAya' e pramANe kahevAya ! 59. u0-goyamA / No iNadve samave. 59. u0--he gautama | e artha samartha nathI-na phahevAya. - 60.10-egapaesUNe vi ya NaM maMte | dhammasthikAe 60.pra0-he bhagavan ! jyA sudhI 'dharmAstikAya' eka pradeza dhammatthikAe tti vattavya siyA ? paNa UNo hoya tyAM sudhI 'dharmAstikAya' e pramANe phahevAya ! 60. u0-No iNaDhe samave. 60. u0-he gautama | e artha samartha nathI-na kahevAya. 61. pra0-se keNadveNaM bhaMte ! evaM yuJcai-ege dhammasthikA- 61. pra0-he bhagavan / tema kahevArnu zuM karaNa ke, 'dharmAyassa paese no dhammasthikAye tti vattavvaM siyA, jAva-egapaesUNe stikAyano eka pradeza ane yAvat-jyAM sudhI eka pradeza UNo viyaNaM dhammatthikAye no dhammasthikAe ti battavvaM siyA? hoya tyAM sudhI dharmAstikAya na kahevAya ! 61. u0-se guNa goymaa| khaMDe cakke ? sagale cake ? bhagavaM! 61. u0-he gautama ! cakrano bhAga te cakra kahevAya ke AkhaM sakale cakke, no khaMDe cakke; evaM chatte, camme, daMDe, dUse, Auhe, cakra te cakra kahevAya ! he bhagavan ! cakrano eka bhAga te cakra na moyae; se teNadveNaM goyamA ! evaM vucai ege dhammatthikAyapadese kahevAya, paNa AkhaM cakra te cakra kahevAya. e pramANe chatra, carma, No dhammasthikAe tti vattavvaM siyA, jAva-egapaesUNe vi ya NaM daMDa, vastra, zastra ane modaka saMbaMdhe paNa jANavU arthAt te badhuM dhammatyikAe no dhammatthikAe tti vattavyaM, siyA. AkhU hoya to ja chatra vagere kahevAya, paNa teno eka bhAga te chatra vagere na kahevAya. he gautama ! te kAraNathI ema kayuM che ke, dharmAstikAyano eka pradeza ane yAvat-jyAM sudhI eka pradeza UNo hoya tyAM sudhI dharmAstikAya na kahevAya. 62. pra0-se kiM khAie NaM bhante / dhammatthikAe tti 62. pra0-he bhagavan ! tyAre baLI kaho ke. 'dharmAstikAya' vattavvaM siyaa| e pramANe zuM kahevAya ! ..62. u0-goyamA / asaMkhejA dhammatthikAe paesA, te 62. u0-he gautama ! dharmAstikAyamA asaMkhya pradeza che. savve kasiNA, paDipaNNA, niravasesA, egagahaNagahiyA esa NaM jyAre te badhA, kRtsna-pUreparA, pratipUrNa, eka paNa bAkI na rahe evA goyamA | dhammatthikAe tti vattavya siyA, evamahammatthikAe vi, ane eka zabdathI ja kahI zakAya tevA hoya tyAre te (asaMkhya AgAsatthikAe vi, jIvatthikAya-poggalatthikAe vi evaM ceva, pradezo) dharmAstikAya ema kahevAya. e pramANe adharmAstikAya, AkAnavaraM-tiNNaM pi padesA arNatA bhANi avvA, sesaM taM va. zAstikAya, jIvAstikAya ane pudgalAstikAya viSe paNa e ja pramANe jANavU. vizeSa e ke, traNa dravyanA-AkAzAstikAya, jIvAstikAya ane pudgalAstikAyanA-anaMta pradezo jANavA. bAkI badhuM te ja pramANe samajabuM. 1. anantaraM kSetram uktam , taccA'stikAyadezarUpam , ityastikAyA'bhidhAnaparasya dazamodezakasya AdisUtram-'kai NaM' ityAdi. asti-zabdena pradezA ucyante, atasteSAM kAyA rAzayaH, astikAyAH, athavA 'asti' ityayaM nipAtaH kAlatrayAbhidhAyI, tato'stIti santi, Asan , bhaviSyanti ca ye kAyAH pradezarAzayaH, te astikAyA iti. dharmAstikAyAdInAM copanyAse'yameva kramaH, tathAhi-dharmA. stikAyAdipadasya mAGgalikatvAd dharmAstikAya AdAvuktaH, tadanantaraM ca tadvipakSatvAd adharmAstikAyaH, tatazca tadAdhAratvAd AkAzAstikAyaH, tato'nantatvA'mUrtatvasAdhAja jIvAstikAyaH, tatastadupaSTambhakatvAt pudgalAstikAya iti. 'avaNNa' ityAdi. yata evAvarNAdirata evArUpI amUrtaH, natu niHsvabhAvaH, natraH paryudAsavRttitvAt. zAzvato dravyataH avasthitaH pradezataH 'logadavve' tti lokasya paJcAstikAyAtmakasyAMzabhUtaM dravyaM lokadravyam, bhAvata iti-paryAyata: 'guNao' tti kAryataH 'gamaNaguNe' tti jIva-pudgalAnAM gatipariNatAnA gatyupaSTambhaheturmatsyAnA jalamiva iti. 'ThANagaNe' tti jIva-pudgalAnAM sthitipariNatAnAM sthityupaSTambhaheturmatsyAnAM sthalamiva iti. 'avagA 1. mUlacchAyAH-bhagavan | dharmA'stikAyapradezA dharmA'stikAya iti vaktavyaM syAt ! gautama ! nA'yam arthaH samarthaH. ekapradezono'pi ca bhagavan / dharmA'stikAya iti vaktavyaM syAt ! nA'yam arthaH samarthaH tat kenA'rthena bhagavan / evam ucyate-eko dharmAstikAyasya pradezo no dharmAstikAya .iti vaktavyaM syAt yAvat-ekapradezono'pi ca dharmAstikAyo na dharmAstikAya iti vaktavyaM syAt / tadU nUnaM gautama ! khaNDaM cakram ? sakalaM cakam ! bhagavan | sakalaM cakram, no kharDa cakram. evaM chatram, carma, daNDaH, dUdhyama, Ayudham, modakaH, tat tenA'dhana gautama / evam ucyata ekA dharmAstikAyapradezo no dharmAstikAya iti vaktavyaM syAt, yAvat-ekapradezono'pi ca dharmAstikAyo na dharmAstikAya iti vaktavyaM syAt. tat kiM punaH (khyAtam ) bhagavan ! dharmAstikAya iti vaktavyaM syAt ! gautama | asaMkhyeyA dharmAstikAyapradezAH, te sarve kRtsnAH, pratipUrNAH, niravazeSAH, ekana. haNagRhItAH, eSa gautama | dharmAstikAya iti vaktavyaM syAt, evam adharmA'stikAyo'pi, AkAzAstikAyo'pi, jIvAstikAyaH, pudalAstikAyo'pi, evaM caiva, navaram-trayANAmapi pradezA anantA bhaNitavyAH, zeSaM tat caivaH-anu. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 zrIrAyacaMndra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 10. haNAgaNe ti jIvAdInAmavakAzaheturbadarANAM kuNDamiva. 'uvaogaguNe' tti upayogazcaitanyaM sAkArA-'nAkArabhedam, 'gahaNagaNe' tti prahaNaM paraspareNa saMbandhanaM jIvena vA audArikAdibhiH prakArairiti. 1. AgaLanA prakaraNamA kSetra viSe hakIkata kahI che ane te kSetra, astikAyanA eka dezarUpa che mATe have astikAya saMbaMdhe vivecana thAya te susaMgata che to te vivecana karavA sAru A dazama uddezaka zaru thAya che ane tenuM Adi sUtra A che:-[ 'kai NaM' ityAdi.] asti eTale pradeza ane kAya eTale samUha arthAt astikAya eTale pradezono samUha. athavA 'asti' e zabda traNe kALano sUcaka nipAta (avyaya ) che. arthAt je thAya cha, thayA ane thaze evA je pradezono samUha te 'astikAya' kahevAya. zaruAtamA jaNAvyuM che ke, pAMca astikAyo che - ane te A ch|-dhrmaastikaay, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya ane pudgalAstikAya. zaM0-A pAMca astikAyone lakhavAmA upalo ja krama vaparAye che ane je upalo krama rAkhyo che tenuM zuM kAraNa ! samA.-'dharmAstikAya' e zabdamA AdimAM 'dharma' zabda che ane te 'dharma' zabda maMgaLasUcaka che mATe bA tattvomA pahelaM tattva dharmAstikAya lekhyuM che. tyAra bAda tenAthI ulaTuM che mATe adharmAstikAyane jaNAvyu che. AkAza tattva, e banne tattvanA AzarArUpa che mATe tene trijuM jaNAvyuM che. te AkAza anaMta ane amUrta che tathA jIva paNa anaMta ane amUrta cha, e rIte e banne tattvanI sarakhAi hovAne lIdhe cothu jIvatattva gaNyuM che ane te jIva tattvanA upayogamA pudgala tattva Ave che mATe tene sauthI chelu-pAMcamuM-jaNAvyuM che. avarNa. [ 'avaNNa' ityAdi.] dharmAstikAya vagere varNAdirahita che mATe ja arUpI che-amUrta-che. te badhA varNAdirahita che eTale temAM koi paNa jAtano dharma (guNa) nathI ema nathI. kAraNa ke 'avarNa' e zabdamA rahelo Adino akAra jema varNanI vidyamAnatAnA niSedhano sUcaka che tema te sAthe sAthe eTalaM paNa sUcave che ke 'jo ke temA varNa nathI paNa bIjuM kAi cha' arthAt naJ paryudAsamAM varte che. te dharmAstikAya vagere dravyathI zAzvata che, pradezathI lokaraNya. avasthita che, 'logadavve' tti] te dharmAstikAya lokadravya cha arthAt pAMca astikAyarUpa lokanA aMzarUpa dravya che. bhAvathI eTale paryAyathI. gamamaguNa. [guNao' ti] guNathI eTale kAryathI [ 'gamaNaguNe' ti] gamana-gati-guNavALo che. tAtparya echa ke, jema mAchalAne cAlavAmA pANI sahAyatA Ape che tema gatikriyAmA pariNata thaela jIva ane pudgalane sahAyatA Ape che mATe dharmAstikAya tattva gatiguNavALu che. ['ThANaguNe tti sthitiguNayukta cha arthAt jema mAchalAne ubhA rahevAmAM jamIna sahAyatA Ape che tema sthitikriyAmA pariNata thaela jIva ane pudgalane avagAhanAguNa. sahAyatA Ape che mATe adharmAstikAya tattva sthitiguNavALu cha. [ 'avagAhaNAguNe' ti] jema borone rAkhavA mATe kuMDaM AdhArabhUta cha tevI rIte upayogaguNa. AkAza tattva jIvAdine avakAzana kAraNa che mATe te avagAhanA guNavALu che. [ 'uvaogaguNe' ti] upayoga eTale caitanya-citzakti. tenA grahaNaguNa. be bheda chaH-sAkAra-AkAravALo upayoga ane nirAkAra-AkAra vinAno upayoga. jIva tattva caitanyaguNavALu che. ['gahaNaguNe' ti] grahaNa eTale paraspara saMbaMdha, pudgala tattva grahaNaguNavALu cha kAraNa ke audArikAdi aneka pudgalo sAthe prANI-jIvano saMbaMdha che athavA prANadhArI jIva audArikAdi aneka jAtanAM pudgalo grahaNa karyA kare che. 2. 'khaMDe cakke' ityAdi. yathA khaNDaM cakraM cakraM na bhavati, khaNDacakramityevaM tasya vyapadizyamAnatvAt , api tu sakalameva cakraM cakra bhavati, evaM dharmAstikAyaH pradezenApyUno na dharmAstikAya iti vaktavyaH syAt , etacca nizcayanayadarzanam , vyavahAranayamataM tu ekadezena Unamapi vastu vastveva, yathA khaNDo'pi ghaTo ghaTa eveti, chinnako'pi zvA zvaiva, bhaNati ca 'ekadezavikRtamananyavat' iti. 'se ki khAi' tti atha kiM punarityarthaH savve' tti samastAH te ca dezA'pekSayA'pi bhavanti, prakArakAsnye'pi sarvazabdapravRtteriti; ata Aha'kasiNa' tti kRtsnAH -natu tadaikadezApekSayA sarve ityarthaH te ca svasvabhAvarahitA api bhavanti iti, ata Aha-pratipUrNA:-AtmasvarUpeNA'vikalAH te ca pradezAntarApekSayA svasvabhAvanyUnA api tathocyante, ityAha-'niravasesa' tti niravazeSAH-pradezAntarato'pi svasvabhAvenA'. nyUnAH tathA 'egaggahagagahitti ekagrahaNenaikazabdena 'dharmAstikAya' ityevaM lakSaNena gRhItA ye te tathA-ekazabdAbhidheyA ityarthaH, ekArthA vaite zabdAH. 'paesA aNatA bhANaavva' ttidharmA'dharmayorasaMkhyeyAH pradezA uktAH, AkAzAdInAM punaH pradezA anantA vAcyAH, anantapradezikatvAt trayANAmapIti. 2.[khaMDe cakke' ityAdi.] jema cakra-paiDA-no khaMDa-eka bhAga-te cakra na kahevAya, paNa cakrakhaMDa kahevAya ane jo AkhaM cakra hoya to ja te cakra kahevAya, tema ja jyAM sudhI eka paNa pradezanI UNapa hoya tyAM sudhI te dharmAstikAya na kahevAya, paNa jyAre pUrepUrA pradezo hoya tyAre ja te nizcaya bhane vyava. dharmAstikAya kahevAya arthAt jyAre pUrepUrI-AkheAkhI vastu hoya tyAre ja te vastu kahevAya, paNa jarA ya adhUrI vastu vastu na dhAra naya. kahevAya, e pramANe nizcayanayana mata che. vyavahAra nayanI dRSTie to jarAka adhUrI vastu paNa AkhI vastu lekhI zakAya che, te vyavahAra naya ghaDAnA laukika nyAya. TukaDAne paNa ghaDo kahe che ane je kUtarAnA kAna kapAyA che-je kUtaro bUco che-te paNa kUtaro ja kahevAya che arthAt je vastuno koi bhAga vikRta thayo hoya to paNa te vastu mULavastu jevI ja gaNAya che-'temAM thaelo vikAra mULa vastunI oLakhamAM bAdhaka thato nathI.' e pramANe vyavahAra nayana maMtavya che. [ se kiM khAi'tti ] have zuM vaLI. [ 'savve' ti] sarva eTale badhA, 'thoDA ghaNA padArthoM hoya to paNa te badhA padArthoM che' ema kahI zakAya che, kAraNa ke.'sarva' zabda eka dezIya sarvatAno paNa sUcaka che. A sthaLe 'sarva' zabdano pUrvokta artha na levAya mATe kahe cha ke [ 'kasiNa' tti ] kRtsa eTale badhA-pUrepUrA nahIM ke eka bhAganI apekSAe badhA, kiMtu sarva prakAre badhA. teo badhA hoya, paNa teo potapotAnA svabhAvarahita hoya mATe kahe che ke, teo badhA pratipUrNa hoya-pota potAnA svabhAvathI bharelA hoya. bIjA pradezanI apekSAe svasvabhAvarahita hoya, to paNa pratipUrNa pradezo kahevAya mATe kahe che ke, ['niravasesa' tti] niravazeSa arthAt pradezAMtarathI paNa svasvabhAvathI nyUna nahIM. tathA [ 'egaggahaNagahia' tti] dharmAstikAyarUpa eka zabdathI kahI zakAya tevA. athavA e badhA zabdo samAna arthavALA che. ['paesA aNaMtA bhANiabba' tti ] dharmAstikAya ane adharmAstikAyanA asaMkhya pradeza kayA che, vaLI AkAza vagere traNa tattvanA-AkAza, jIva ane pudgalanA-to anaMta pradezo kahevA, kAraNa ke e praNenA anaMta Jain Education international Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 2.-uddezaka 10. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIMsUtra. 309 jIva. jIveNaM bhante / sauDANe, sakamme, sabale, savI- 63. pra0-he bhagavan ! 'utthAnavALo, karmavALo, baLavALo. rie, saparisakAraparikkame, AyabhAveNaM jIvabhAva uvadaMsetIti vIryavALo ane puruSakAraparAkramavALo jIva AtmabhAvavaDe jIvavattavvaM siyA ? bhAvane dekhADe' ema kahevAya ? hotA . goymaa| jIve NaM jAva-uvadaMsetIti 63. u0--he gautama! hA, 'tevA prakArano jIva yAvatavattavvaM siyA. jIvabhAvane dekhADe' ema kahevAya. 64.pra.-se keNadveNaM jAva-vattavvaM siyA ? 64. pra0--he bhagavan! tema kahevAnuM zuM kAraNa ke, yAvat 'te jIvabhAvane dekhADe' ema kahevAya ! 64. u0--goyamA ! jIve NaM aNaMtANaM AbhiNiyohiyaNA- 61. u0-he gautama ! jIva, Abhinibodhika jJAnanA anaMta NapajjavANaM evaM suyaNANapajavANaM ohimANapajjavANaM, maNapajjavaNANa- paryavonA, e pramANe zrutajJAnanA anaMta paryavonA, avadhijJAnanA pajjavANaM, kevalaNANapajjavANaM, maiannANapajjavANaM, suaaNNA- anaMta paryavonA, manaHparyavajJAnanA anaMta paryavonA, kevalajJAnanA pajavANaM. vibhaMgaaNNANapajjavANaM, cakkhudaMsaNapajjavANaM, aca- anaMta paryavonA, matiajJAnanA anaMta paryavonA, zrutaajJAnanA anaMta kkhadasaNapajjavANaM, ohidasaNapajjavANaM, kevaladasaNapajjavANaM uva- paryavonA, vibhaMgaajJAnanA anaMta paryavonA, cakSadarzananA anaMta ogaM gacchai, upaogalakSaNe NaM jIve se eeNadveNaM, evaM vaccai paryavonA, acakSudarzananA anaMta paryavonA, avadhidarzananA anaMta goyamA ! jIve gaM sauhANe, jAva-vattavvaM siyA. paryavonA ane kevaLa darzananA anaMta paryavonA upayogane prApta kare che-jIva e upayogarUpa che. he gautama! te kAraNadhI ema kartuM che ke, 'utthAnavALo jIva yAvat-jIvabhAvane dekhADe' ema kahevAya. 3. upayogaguNo jIvAstikAyaH prAgdarzitaH, atha taddezabhUto jIva utthAnAdiguNaH, iti darzayannAha-'jIve NaM' ityAdi. iha ca maTANe, ityAdIni vizeSaNAni muktajIvavyudAsArthAni 'AyabhAveNaM' ti AtmabhAvena utthAna-zayana-mana-bhojanAdirUpeNa AtmapariNAmavizeSeNa 'jIvabhAvaM' ti jIvatvaM caitanyam upadarzayati prakAzayati iti vaktavyaM syAt, viziSTasya utthAnAdeviziSTacetanApUrvakasyAditi aNatANaM AbhiNibohia' ityAdi. paryavAH prajJAkRtA vibhAgAH-paricchedAH, te cAnantAH. AbhinibodhikajJAnasya. ato'nantAnAmAbhinibodhikajJAnaparyavANAM saMbandhinamanantAbhinibodhikajJAnaparyavAtmakamityarthaH upayogaM cetanAvizeSaM gacchatIti yogaH, utthAnAdAvAmabhAve vartamAna iti hRdayam, atha yadi utthAnAdi AtmabhAve vartamAno jIva AbhinibodhikajJAnAdi-upayogaM gacchati. tat kimetAvatA eva jIvabhAvamupadarzayatIti vaktavyaM syAt ! ityAzaGkayAha-'uvaoga' ityAdi. ata upayogalakSaNaM jIvabhAvam utthAnAdi AtmabhAvena upadarzayati iti vaktavyaM syAd eva iti. 3. jIvAstikAya upayogarUpa guNavALo cha ema AgaLa dekhADayuM che. have te jIvAstikAyanA bhAgarUpa eka jIva 'utthAnAdi guNavALo e vAtane dekhADatA kahe che ke, ['jIve NaM' ityAdi.] ahIM je ['sauTThANe']-'utthAnavALo' ityAdi vizeSaNo Apyo che tenu kAraNa e bIpamImAMsana. ke, A sthaLe mukta jIva levAno nathI. ['AyabhAveNaM' ti] utthAna-uThavU, zayana-sUvaM, gamana-javu ane bhojana-jamavaM, ityAdirUpa eka prakAranA AtmapariNAma dvArA [ 'jIvabhAva' ti] jIvapaNAne-caitanyane dekhADe che ema kahevAya. kAraNa ke jyAre viziSTa cetanA zakti hoya tyAre viziSTa utthAnAdi hoya che. [ 'aNaMtANaM AbhiNibohia' ityAdi.] paryavo eTale buddhithI karelA vibhAgo, Abhinibodhika jJAnanA tevA paryavo anaMta hoya che ethI utthAnAdi bhAvamA vartato AtmA Abhinibodhika-mati-jJAna saMbaMdhI anaMta paryavonA upayogane Abhinibodhika jJAnanA paryavarUpa eka prakAranA caitanyane pAme che e tAtparya che. zaM0-have jo utthAnAdi AtmabhAvamA vartato jIva AbhinibodhikajJAnAdikanA upayogane pAme, to zuM tethI zaMkA. teNe potArnu caitanya prakAzyu ema kahevAya ! samA0-(mULakAra ja kahe che ke,) [uvaoga' ityAdi.] pUrva pramANe che mATe utthAnAdirUpa AtmabhAva samAdhAna. dvArA upayogarUpa jIvabhAvane darzAve che ema kahevAya. 1. mUlacchAyA:-jIvo bhagavan ! sotthAnaH, sakarmA, sabalaH, savIryaH, sapuruSakAraparAkramaH, AtmabhAvena jIvabhAvam upadarzayati iti vaktavyaM syAt / inta gautama ! jIvo yAvat-upadarzayati iti vaktavyaM syAt. tat kenA'rthena yAvat-vaktavyaM syAt ! gautama ! jIvo'nantAnAm AbhinibodhikahAnaparyavANAm , evaM zrutajJAnaparyavANAm , avadhijJAnaparyavANAm , manaHparyavajJAnaparyavANAm , kevalajJAnaparyavANAm , matyajJAnaparyavANAm , zrutA'jJAnaparyavANAm, vibhA'jJAnaparyavANAm , cakSurdarzanaparyavANAm , acakSurdarzanaparyavANAm , avadhidarzanaparyavANAm , kevaladarzanaparyavANAm upayogaM gacchati, upayogalakSaNo 'bIvaH saH anenArthena evam ucyate gautama ! jIvaH sotthAnaH, yAvat-vaktavyaM syAta:--anu. ' Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 10. AkAza. 65. pra0--ketivihe NaM mante / AgAse paNNatte ? 65. pra0---he bhagavan ! AkAzanA keTalA prakAra kahyA cha ? 65. u0-goyamA ! duvihe AgAse paNNatte, taM jahA- 65. u0-he gautama ! AkAzanA be prakAra kahyA che. te loyAgAse ya aloyAgAse ya. zrA pramANe:-lokAkAza ane alokAkAza. 66.pra0-loyAgAse gaM bhaMte / kiM jIvA, jIvadesA, 66. pra0-he. bhagavan ! zuM lokAkAza e jIvo che. jIvanA jIvappaesA; ajIvA, ajIvadesA, ajIvappaesA? dezo che, jIvanA pradezo cha, ajIvo che, ajIvanA dezo che ke ajIvanA pradezo cha? 66.30-goyamA ! jIvA vi, jIvadesA vi, jIvappaesA vi; 66. u0--he gautama! te jIvo paNa che, jIvanA dezo paNa che. ajIvA vi, ajIbadesA vi, ajIvappaesA vi. je jIvA te ni: jIvanA pradezo paNa che, ajIvo paNa che, ajIvanA dezo paNa che, ane yamA egidiyA, iMdiyA, teiMdiyA cauridiyA, paMciMdiyA, ajIvanA pradezopaNa che. je jIvo che te coksa ekeMdriyo che, beiMdiyo aNidiyA; je jIvadesA te niyamA egidiyadesA, jAva-aNidi- che, trIMdriyo che, caturiMdiyo che, paMceMdriyo che ane anidriyo che. yadesA, je jIvapaesA te niyamA egidiyapaesA, jAva-aNiMdiya- je jIvanA dezo che te cokkasa ekeMdriyanA dezo cha bhane yAvatpaesA; je ajIvA te duvihA paNNattA, taM jahAH-rUvI ya, arUvI anidriyanA dezo che. je jIvanA pradezo che te cokkasa ekeMdriyanA ya, je rUSI te caunvihA paNNatA, taM. jahAH-khaMghA, khaMdhadesA, pradezo che. ane yAvat-aniMdiyanA pradezo che. je ajIvo che khaMdhapaesA, paramANupoggalA; je asvI te paMcavihA paNNattA, te be prakAranA kahyA che. te A pramANe:-rUpI ane arUpI. je rUpI taM jahA:-dhammasthikAe, no dhammatthikAyassa dese, dhammasthikAyassa che tenA cAra prakAra kahyA che. te A pramANe:-skaMdha, skaMdhadeza, paesA; adhammathitkAe, no adhammatthikAyassa dese, adhammatthi- skaMdhapradeza ane paramANupudgala. je arUpI che tenA pAMca prakAra kAyassa paesA, addhAsamaye. kahyA che. te A pramANe:-dharmAstikAya, no dharmAstikAyano deza, dharmAstikAyanA pradezo; adharmAstikAya, no adharmAstikAyano deza ane adharmAstikAyanA pradezo tathA addhAsamaya. 67. pra0- alogagAse NaM bhate / kiM jIvA, pucchA taha . .67. pra0- he bhagavAn ! zuM alokAkAza e,jIvo cha ! vev| ityAdi pUrva pramANe pUchaq. 67. u0-goyamA / no jIvA, jAva-no ajIvappaesA, 67. u0--he gautama ! te (alokAkAza ) jIvo nathI ege ajIvadavvadese, aguruyalahue, aNaMtehiM aguruyalahuyaguNehiM yAvat-ajIvanA pradezo paNa nadhI. te eka ajIvadravyadeza che, saMjutte, savvAgAse aNaMtabhAgaNe. agurulaghu che. tathA agurulaghurUpa anaMta guNothI saMyukta che ane anaMta bhAgathI UNuM sarva AkAzarUpa che. 68. pra0-(loyAgAse NaM mante / kativaNNe? pucchA.) 68. pra0-he bhagavAn ! lokAkAzamA keTalA varNa cha.. ityAdi pUchaq. 68. u0--(goyamA! avaNNe, arase, agaMdhe jAva-aphAse. 68. u0-he gautama ! lokAkAzamA varNa nathI, rasa nathI, ege ajIvadavvadese agurualahue, aNaMtehiM agurualahuaguNehiM gaMdha nathI yAvat-sparza nathI. te eka ajIvadravyadeza che, agurulaghu saMjutte, savvAgAsassa aNaMtabhAge.) che, agurulaghurUpa anaMta guNothI saMyukta che bhane sarva AkAzanA anaMta bhAgarUpa che. 1. mUlacchAyA:-katividhaM bhagavan / bhAkAzaM prAptam ! gautama ! dvividham AkAzaM prAptam , tadyathAH-lokAkAzaM ca, alokA''kAzaM ca. lokAsskAzaM bhagavan / kiM jIvAH, jIvadezAH, jIvapradezAH, ajIvAH, ajIvadezAH, ajIvapradezAH! gautama ! jIvA api, jIvadezA api, jIvapradezA api; bhajIvA api, ajIvadezA api, ajIvapradezA api. ye jIvAste niyamAd ekendriyAH, dvIndriyAH, trIndriyAH, caturindriyAH, pazcendriyAH, anindriyAH; ye jIvadezAste niyamAd ekendriyadezAH, yAvat-anindriyadezAH; ye jIvapradezAste niyamAd ekendriyapradezAH, yAvat-anindriyapradezAH; ye'jIvAste dvividhAH prAptAH, tadyathAH-rUpiNazca arUpiNazca. ye rUpiNaste caturvidhAH prAptAH, tadyathAH-skandhAH, skandhadezAH, skandhapradezAH, paramANupudalAH, ye'rUpiNaste pazcavidhAH prAptAH, tadyathAH-dharmAstikAyaH,no dharmAstikAyasya dezaH, dharmAstikAyasya pradezAH adharmAstikAyaH, no adharmAstikAyastha dezaH, adharmAstikAyasya pradezAH, zraddhAsamayaH. alokA''kAzaM bhagavan / ki jIvAH, pRcchA tathA caiva ! gautama / no jIvAH, yAvat-no'jIvapradezAH, ekaH bhajIvadravya dezaH, agurukalaghukaH anantaiH bhagurukalaghukaguNaiH saMyuktaH, sarvA''kAzo'nantabhAgonaH. lokAkAzaM bhagavan / phativarNam / pRcchA. gautama / bhavarNam , arasam , agandham , yAvat-asparzam, ekam , majIvadravyadezaH, agurukalaghukam, anantaiH bhagurukaladhukaguNaiH saMyuktam, sarvAkAzasya anantabhAga:-anu. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.10. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 311 4. anantaraM jIvacintAsUtramuktam, atha tadAdhAratvenAkAzacintAsUtrANi 'kativihe NaM bhante ! ityAdIni tatra lokA - slokAsskAzayorlakSaNam idam-dharmAdInAM vRttirdravyANAM bhavati yatra tat kSetraM tairdravyaiH saha lokaH tadviparItaM hi alokASSkhyam iti. 'loyAgAse' yAdI pad praznAH-rAtra chokAkAze'dhikaraNe 'jIva' ci saMpUrNAni jIvadravyANi 'jIvadesa' tti jIvasyaiva dudviparikalpitA brahmAdayo vibhAgAH 'japiesa' ti tasyaiva buddhikatA evaM prakRSTA dezAH pradezA nirvibhAgA bhAgAH ityarthaH 'ajIba' ti dharmAstikAyAdayaH nanu DokAkAze jIvA ajIvAzvetyukte tadeza-pradezAstatroktA eva bhavantIti, jIvAdyavyatiriktatvAd dezAdInAm tato jIvA'jIvagrahaNe kiM dezAdigrahaNeneti, naivam, 'niravayavA jIvAdayaH' iti matavyavacchedArthatvAdasyeti. atrottaram - 'goyamA ! jIvA vi' ityAdi anena cAdyapraznayasyanirvacanamuktam, athAntyasya praznatrayasya nirvacanamAhaH - 'je ajIve' ityAdi. 'rUvI ya' tti mUrtA: pudgalA ityarthaH 'arUvI ya' tti amUrtA dharmAstikAyAdaya ityarthaH 'saMgha' tti paramANupracayAtmakAH skandhAH skandhadezA hlAdayo vibhAgAH skandhapradezAstasyaiva giraMzA aMzAHparamANupudgalAH skandhabhAvamanApannAH paramANava iti, tato lokAkAze rUpidravyApekSayA 'ajIvA vi,' 'ajIvadesA vi,' 'ajIvappaesA vi iti etadarthataH syAt agUnAm, skandhAnAM cA'jIvagrahaNena grahaNAt. " 4. AgaLanA prakaraNAM jIvanA vicAra saMbaMdhe sUpa kayuM che. hune AkAza saMbaMdhI vicAragAM sUtro kaddevAnAM che. kAraNa ke AkAza jIvanA AdhArarUpa . [ 'katividde me bhete ) ityAdi sUco AkAza saMbaMdhe che. AkAzanA ve vibhAga hai-lokAkAza ane alokAkAza se bane rUpa jA he nAkAzanImAMna je kSetramA dharmAstikAya vagere dravyo rahe te kSetra te dravyosahita loka-lokAcA ane ke kSetra tevI uThaTuM che te aThoDa alokAkAza kahe-. vAya. [ 'loyAgAse NaM' ] ityAdi sUtramAM cha prazno che. temAM lokAkAzarUpa adhikaraNa- AdhAra-mAM [ 'jIva' tti ] saMpUrNa jIvadravyo - jIvo - rahe che. ['jIvadesa' si] jIvanA dezo arthAt buddhicI kallA jIvanA ja (ve RNa bagere) vibhAgo ['jIvappaesa' ti] jIvanA pradezo arthAt te jIvadezanA ja buddhivI kalletA va sUkSma bhAgo karIvAra ke bhAganA bIjA nAga na yaha zake tevA bhAgo. 'jIvati] ajIbo-dharmAstikAya vagere. zaM0- 'lokAkAzamAM jIvo ane ajIvo che' ema kahevAthI ja ' jIvonA ane ajIvonA dezo ane pradezo paNa lokAkAzamAM che' e bAta jaNAya te zaMkA. sahaja ja che, kAraNa ke jIvanA ane ajIvanA dezo tathA pradezo jIva ke ajIvathI nokhA nathI-jIvo, jIvadezo ane jIvapradezo e badhuM eka ja che tathA ajIvo, ajIvadezo ane ajIvapradezo e badhuM paNa eka ja che. mATe ahIM jIvadezo vagerene jUdA zA mATe kA ? samA0- e pramANe samAdhAna. zaMkA karavI yukta nathI, kAraNa ke jIvAdikanuM grahaNa karyA chatAM je tenA dezAdikanuM jUnuM grahaNa kartuM che te sakAraNa che. te kAraNa A che:-keTalA konuM mata evaM che ke, jIvo vagere avayavarahita vastu che, to te matanA nirAsane mATe ane 'jIvo vagere sAvayava vastu che' e vAtane sUcavavA mATe jIvade- anyamata nirAsa zAdika maNa kaI che. pUrve je cha prokA che teno uttara Ache ['godhanA ! jIvA vi' ityAdi ] A sUcI rujatanA paNa pradhonA uttaro jaNAvyA che. have chelA traNa praznonA uttaro kahe che, [ 'je ajIve' ityAdi. ] [ 'rUvI ya'tti ] pudgalo mUrta che-rUpavALA che. [ 'arUbIyati ] paryAstikAya vagere amUrta apIche. ['saMgha' ti] paramANunA samUharUpa te kaMdho me paga vagere skaMdhanA bhAgo te kaMpadezo skaMdha dezanA ja jenA bhAga na thai zake tevA aMzo te skaMdhapradezo. skaMghabhAvane nahIM pAmelA je paramANupudgalo te paramANuo. tethI lokAkAzamAM rUpI skaMSapradeza. paramANu. dravyanI apekSAra ['ajImA vi ajIvadesA vi, ajIvaNarasA vi'] 'ajIyo ajIvadezo ane ajIvadezo paNa che' e bAta arthAt samajAya " tema che. kAraNa ke ajIvanuM grahaNa karavAthI aNu ane skaMdhonuM grahaNa paNa thai jAya che. , 5. 'je te paMcavA' ityAdi anyatra arUpiNo dazavidhA uktAH, tadyathAH- AkAzAttikAyaH, tadezaH, sApradezaceti, evaM dharmA'dharmAstikAyau, samayazceti daza, iha tu sabhedasyAkAzasyAdhAratvena vivakSitatvAt tadAdheyAH sapta vaktavyA bhavanti, na ca te'tra vivakSitAH, vakSyamANakAraNAdH ye citAratAnAha'' iti kathamityAhaH 'dhammasthikAya' ityAdi. ida jIvAnAM pulAnAM ca bahutvAdekasyA'pi jIvasya pudrasya vA sthAne saMkocAditathAvidhapariNAmavazAd bahano jIvAH pudrAkSa tathA tadezAH sApradezAzca saMbhavantIti kRtvA jIvAzca, jIvadezAzca, jovapradezAzca; tathA rUpidravyApekSayA'jIvAzva, ajIvadezAzca, ajIva pradezAzceti saMgatam, ekatrApyAzraye bhedavato vastutrayasya sadbhAvAd dharmAstikAyAdI tu dvitayameva yuktam yato yadA saMpUrNa vastu vivakSyate sadA 'dharmA'tikAyAdi' zayuSyate, tadaMza vi yakSAyAM tu tatpradezA iti teSAmavasthitarUpatvAt tadezakalpanAtyayuktA teSAmanavasthitarUpatvAditi yadyapi cAnavasthitarUpalaM jIvAdidezAnAmapyasti tathA'pi teSAmekAzraye bhedena saMbhayaH prarUpaNAkAraNam, iha tu tajAti, dharmAstikAyAderekatvAda asaMkocAdidharmatyAceti, ata eva dharmAstikAyAdideza niSedhAyA''haH- "no 'ghammAtthikAyassa dese' tathA ' no adhammatthikAyassa dese' ti. , " 1 5. je asa te paMcavA' ityAdi.] bIje ThekANe arUpionA daza prakAra che. te ApramANe AkAzAzivAya, AkAzAstikAyadeza AkAzAzivAyapradeza, dharmAstikAya, dharmAtikAdeza, dharmAstikAyapradeza, adharmAstikAya, adharmAstikAyadeza, adharmAstikAyapradeza bhane samaya zaM0 - jyAre bIje sthaLe arUpinA daza bheda kalA che tyAre ahIM pAMca bheda kalA tenuM zuM kAraNa ? samA0-ahIM traNa bhedavALA AkAzane AdhAra zaMkA samAdhAna. tarIke gaNyuM che mATe tenA traNa bheda ahIM gaNyA nathI. AkAzanA traNa bheda bAda karatAM bAkI sAta bheda rahe che temAM paNa te sAte bhedanI ahIM vivakSA nathI karI, tenuM kAraNa AgaLa upara jaNAze ane je bhedonI vivakSA karI che te bhedone kahe cheH - [ 'paMca' iti ] pAMca pAMca kevI rIte 1 to kahe che ke, [ 'dhammatthikAya' ityAdi. ] jIvo ane pudgalo ghaNA che mATe ja ema kahevuM yukta che ke, 'jIvo jIvadezo, jIvapradezo ane pudgalo, pudgaladezo, pudgalapradezo.' athavA jIvamAM ane pudgalamAM saMkocAvAnI ane vistaravAnI phelAvAnI-zakti che mATe eka ja jIva yA pudgala jeTalI jagyAmAM samAi zake che teTalI ja jamyAmAM aneka jIvo tathA aneka pugalo samAi zake che ( tethI ghaNA jIvo ane ghaNA pudgalo saMbhavI zake che ) mATe paNa eka ucita che ke 'jIvo jIvadezo ane jIvadezI tathA pula, puladezo ne pulapradeza tathA rudriyanI apekSAra 'ajIyo , 1 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education international Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAtaka 2.-uddezaka 10. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 313 70. pra0-aMholoe NaM bhaMte ! dhammatthikAyassa kevaiyaM 70. pra0 he bhagavan! dharmAstikAyanA keTalA bhAgane adhophusati ? loka sparze che-aDake cha ? . 70. u0--goyamA! sAtiregaM adaM phusati. 70. u0--he gautama ! adholoka dharmAstikAyanA aDadhAthI vadhAre bhAgane aDake che. 71. pra0--tiriyaloe NaM bhaMte ! pucchA ? 71. pra0--he bhagavan ! dharmAstikAyanA keTalA bhAgane tirya gloka sparze cha ? 71. u0--goyamA ! asaMkhejjaimAgaM phusai. 71. u0-he gautama! tiryagloka dharmAstikAyanA asaMkhyeya bhAgane aDake che. 72. pra0--uDaloe NaM maMte ! pucchA ? 72. pra0--he bhagavan! dharmAstikAyanA keTalA bhAgane Urdhvaloka sparza che! 72. u0-goyamA ! desUrNa addhaM phusai. 72. u0--he gautama! dharmAstikAyanA dezona-kAika ochA-ardha bhAgane Urdhvaloka aDake che. 73. pra0-imA NaM bhaMte / rayaNappabhApuDhavI dhammatthikAyassa 73. pra0-he bhagavan ! A \ ratnaprabhA pRthivI dharmAstikAkiM saMkhejjaibhAgaM phusai, asaMkhejjaibhAgaM phusai, saMkheje bhAge phasai, yanA saMkhyeya bhAgane aDake che, asaMkhyeya bhAgane aDake che, asaMkheje bhAge phusai, savvaM phusai ! saMkhyeya bhAgone aDake che, asaMkhyeya bhAgone aDake cha ke tene AkhAne aDake che? " 73. u0--goyamA ! No saMkhejjaibhAgaM phasai, asaMkhejjai- 73. u0--he gautama ! te saMkhyeya bhAgane aDakatI nathI, mAgaM phusai; No saMkhejje, No asaMkheje, no savvaM phusai. paNa asaMkhyeya bhAgane aDake che. tathA te saMkhyeya bhAgone, asaMkhyeya bhAgone ane AkhAne paNa aDakatI nathI. 74. pra0-imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe ghaNodahI 74. pra0--he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivIno ghanodadhi, dhammatthikAyassa pucchA-kiM saMkhejjaibhAgaM phusai dharmAstikAyanA keTalA bhAgane sparze che-a' saMkhyeya bhAgane sparze che ! ityAdi pUcha. . 74. 30-jahA rayaNappamA tahA ghaNodahI, ghaNavAya-taNa- 74. u0-he gautama! jema ratnaprabhA saMbaMdhe kachu tema ghanovAyA vi. dadhi saMbaMdhe paNa jANavU ane te ja pramANe dhanavAta tathA tanuvAta / saMbaMdhe paNa samajavu. * 75. pra0-imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe uvAsaMtare 75. pra0he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivInuM avakAzAMtara dhammasthikAyassa kiM saMkhejjaibhAgaM phusai, asaMkhejjaibhAgaM phasai, zuM dharmAstikAyanA saMkhyeya bhAgane aDake, asaMkhyeya bhAgane jAva-savvaM phusai ? aDake ke yAvat-tene AkhAne aDake ? 75. u0-goyamA ! saMkhejjaibhAgaM phasai, No asaMkhejjai- 75. u0-he gautama! te saMkhyeya bhAgane aDake paNa asaMkhyeya mAgaM phusai, No saMkheje, No asaMkheje, No savvaM phusai. uvA- bhAgane na aDake, tathA saMkhyeya bhAgone na aDake, asaMkhyeya bhAgone na saMtarAiM savvAI, jahA rayaNappabhAe puDhavIe vattavvayA bhaNiA, evaM aDake ane tene AkhAne paNa na aDake. e jarIte badhA avakAzAMtaro jAva-ahesattamAe, jaMbUdIvAiyA dIvA, lavaNasamuhAiyA samadA, evaM jANavA. ratnaprabhA saMbaMdhe kahela vaktavyatAnI peThe yAvat-sAtamI pRthivI sohamme kappe jAva-IsIpabbhArA puDhavI phusai, te savve vi asaMkhejai- sudhI samajabu. tathA jaMbUdvIpAdika dvIpo ane lavaNasamudrAdika samudro, bhAgaM, sesA paDisehiyavA; evaM adhammatthikAe, evaM loyAgAse saudharma kalpa, yAvat-ISatprAgbhArA pRthivI; te badhA ya asaMkhyeya bhAgane sparze che. bAkInA bhAganI sparzanAno niSedha karavo. e pramANe adharmAstikAya ane lokAkAzane aDakavA viSe paNa jANavU. vi. 1. mUlacchAyAH--adholoko bhagavan / dharmAstikAyasya kiyantaM spRzati! gautama! sAtirekamadhaspRzati. tiryagloko bhagavan ! pRcchA ! gautama! asaMkhyeyabhArga spRzati. Urdhvaloko bhagavan / pRcchA! gautm| dezonamaH spRzati. iyaM bhagavan / ramaprabhApRthivI dharmAstikAyasya kiM saMkhyeyabhAgaM spRzati, asaMkhyeyabhArga spRzati, saMkhyeyAn bhAgAn smRti, asaMkhyeyAn bhAgAn spRzati, sarva spRzati ? gautama! no saMkhyeyabhAgaM spRzati, asaMkhyeyabhAgaM spRzati, no saMkhyeyAn , no asaMkhyeyAn, no sarva spRzati. asyA bhagavan / ramaprabhAyAH pRthivyA ghanodadhiH dharmAstikAyasya pRcchA-ki saMkhyeyabhArga spRzati / yathA. ramaprabhA tathA ghanodadhiH, dhanavAta-tanuvAtAvapi. asyA bhagavan! ratnaprabhAyAH pRthivyA avakAzAntara dharmAstikAyasya ki saMkhyeyabhAgaM spRzati, arsasyeyabhArga spRzati, yAvat-sarva spRzati ? gItama! saMkhyeyabhArga spRzati, no asaMkhyeyabhArga spRzati; no saMkhyeyAn, no asaMkhyeyAn, no sarva spRzati. avakAzAntarANi sarvANi, yathA ramaprabhAyAH pRthivyAH vaktavyatA bhaNitA, evaM yAvat-adhaHsaptamyAH, jambUdvIpAdikA dvIpAH, lavaNasamudrAdikAH samudrAH, evaM saudharmaH kaspo yAvat-ISatprArabhArA pRthivI spRzati, te sarve'pi asaMkhyeyabhAgam , zeSAH pratiSevyA epamadharmAstikAyaH, evaM lokAkAzo'pi:--anu. . Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 2.-uddezaka 10. 76. gohAH 76. gAthA:puDhavodahI ghaNa-taNa kappA gevejaNuttarA siddhI, pRthivI, udadhi, ghanavAta, tanuvAta, kalpa, aveyaka, anuttaro saMkhejjaibhAgaM aMtaresu sesA . asaMkhejA, ane siddhi. e badhAnAM aMtaro dharmAstikAyanA saMkhyeya bhAgane aDake cha bhane bAkI badhA dharmAstikAyanA asaMkhya bhAgane aDake che, bhagavaMtasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte bIe saye dasamo uddeso sammatto. 7.. athA'nantaroktAn dharmAstikAyAdIn pramANato nirUpaMyannAha-'dhammatthikAe' ityAdi. 'kemahAlae' tti luptabhAvapratyayAd nirdezasya kiM mahattvaM yasyA'sau kiMmahatvaH, 'loe' ti lokaH-lokapramitatvAt , lokavyapadezAd vA, ucyate ca-"paMcesthikAyamaiyaM loya" ityAdi. loke cAsau vartate, idaM cA'pranitamapyuktam , ziSyahitatvAdAcAryasyeti. lokamAtro lokaparimANaH, sa ca kiJcinyUno'pi vyavahArataH syAt , ityata AhaH-lokapramANaH-lokapradezapramANatvAt tatpradezAnAm , sa cAnyonyAnubandhena sthita ityetadevAha-'loyaphuDe' tti lokena lokAkAzena sakalakhapradezaiH spRSTo lokaspRSTaH. tathA lokameva ca sakalakhapradezaiH spRSTvA tiSThati iti. 'pudgalAstikAyo lokaM spRSTyA tiSThati' ityanantaramuktamiti sparzanAdhikArAdadholokAdInAM dharmAstikAyAdigatAM sparzanAM darzayan idamAha-'aholoe NaM' ityAdi. 'sAtiregaM addhaMti lokavyApakatvAd dharmA'stikAyasya, sAtirekasaptarajjupramANatvAcca adholokasya. 'asaMkhejaibhAgaM' ti asaMkhyAtayojanapramANasya dharmAstikAyasya, aSTAdazayojanazaMtapramANastiryagloko'saMkhyAtabhAgavartIti tasyA'sAvasaMkhyeyaM bhAgaM spRzatIti. 'desoNaM addhaM' ti dezonasaptarajjupramANatvAd Uryalokasya iti. 'imANaM bhaMte !' ityAdi. iha pratipRthivi paJca sUtrANi, devalokasUtrANi dvAdaza, praiveyakasUtrANi trINi, anuttare-patprAgbhArAsUtre dve,evaM dvipaJcAzat sUtrANi-dharmAstikAyasya 'kiM saMkhyeyaM bhAgaM spRzati'ityAdyamilApenAvaseyAni, tatra avakAzAntarANi saMkhyeyabhAgaM spRzanti, zeSAstvasaMkhyeyabhAgamiti nirvacanam . etAnyeva sUtrANi adharmAstikAya-lokAkAzayoriti. ihoktArthasaMgrahagAthA bhAvitAthaiva iti. zrIpaJcamAGge gurusUtrapiNDe zataM sthitAnekazate dvitIyam / . anaipuNenApi mayA vyacAri tatsUtrayogajJavaco'nuvRttyA // 1 // dharmAstikAya kevaDo? 7. have hamaNAM kahela dharmAstikAyAdikane pramANathI nirUpatAM kahe che ke, ['dhammatthikAe' ityAdi.] [ 'mahAlae' ti] dharmAstikAyarnu loka jevaDo. keTalaM mahattva che-dharmAstikAya keTalo moTo che? ['loe' ti] dharmAstikAya loka jevaDo che mATe athavA te saMbaMdhe 'loka' zabdano ' vyapadeza thAya che mATe, te loka che. kathuche ke,-"loka paMcAstikAyamaya che" ityAdi. athavA te, lokamAM rahelo cha mATe 'loka' kahevAya che. AcArya ziSyanA hitaiSI hovAthI (teoe) A vAtano uttara pUchyA vinA paNa Apyo che. te lokaparimANa che, kAika ocho hoya to paNa vyavahArathI lokaparimANa kahevAya mATe kahe che ke, te lokapramANa che-jeTalA pradezo lokanA che teTalA pradezo dharmAstikAyanA paNa che. te paraspara maLIne rahelo che. e ja vAtane kahe che ke, ['loyaphuDe' ti] tenA badhA pradezo lokAkAzanI sAthe aDakelA che mATe te 'lokaspRSTa' che. tathA te (dharmA stikAyAdi ) potAnA badhA pradezo vaDe lokane aDakIne rahelo che. 'pudgalAstikAya lokane aDakIne rahelo che' e vAta hamaNAM kahI che mATe arthAt sparzanA sparzanAno adhikAra hovAthI have dharmAstikAyAdi saMbaMdhI adholokAdinI sparzanAne dekhADatAM A sUtra kahe che ke, [ 'aholoe gaM' ityAdi.] [ 'sAtiregaM addhaM' ti ] kAraNa ke dharmAstikAya lokavyApI che ane adholokanuM pramANa sAta rajju karatAM kAMika vadhAre che. [ 'asaMkhejahabhAgaM'ti] kAraNa ke dharmAstikAyanuM pramANa asaMkhyAta yojana che ane tiryaglokanuM pramANa aDhArase yojananu cha mATe tiryagloka dharmAstikAyane asaMkhyAta bhAge che ane tema cha mATe te, tenA asaMkhya bhAgane aDake che. ['desoNaM addha' ti] kAraNa ke UryalokanuM pramANa dezona sAta raju-sAta raju karatAM kAika ochu-che. ['imA NaM bhaMte !' ityAdi.] ahIM pratyeka pRthivI viSe pAMca sUtro arthAt sAte pRthivInAM maLIne pAMtrIza sUtro, devaloka viSe bAra sUtro, aveyaka viSe traNa sUtro, anuttara vimAna ane ISatprAgbhArA viSe ve sUtro; e pramANe bA maLIne bAvana sUtro kahevAM, ane e sUtromAM 'zu dharmAstikAyanA saMkhyeya bhAgane aDake cha ?' e pramANe abhilApa kahevo. temAM 'avakAzAMtaro saMkhyeya bhAgane aDake che ane bIjA badhA asaMkhyeya bhAgane aDake che' e uttara che. vaLI adharmAstikAya ane lokAkAza saMbaMdhe paNa e ja sUtro kahevA. ahIM kahela arthasaMgrahagAthAno artha spaSTa ja che. vitaraNakAranI nira jemA rahelAM zatako aneka eN paMcamAMga gurusUtra yukta, bhimAnitA bhane vicAryu tenuM zataka dvitIya sUtrajJavAkye caturauihINe. zataka samAmi 1. mUlacchAyAH-gAthAH-pRthivyudadhI ghana-tana kalpA praiveyakA'nuttarI siddhiH, saMkhyeyabhAgam-antareSu zeSA asaMkhyeyAH-anu. 1. pra. chAH-paJcAstikAyamayaM lokam:-anu. . 1. ahIM bhAvasUcakapratyaya-va-no lopa thaelo che:---dhIabhaya0. 2. zrITIkAkAre A vivaraNa, sUtrajJa puruSonAM vAkyone anusarIne karyu che ema mA vizeSaNathI jANavArnu che. 3. A vizeSaNa zrIvivaraNakAra-zrIabhayadevasUri-rnu cha bhane tenuM nirabhimAnipaNuM sUcave che:--anu. dvitIya zataka samApta. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin , dAyI yaH saduNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tpkhii| asmAkaM bIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoda, dadyAt zrIvIradevaH sakalazivavara mArahA cAptamukhyaH // 1 // Jain Education international Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahelaM. bhAI bhati 37 149 bhaikkama aikamamANa aigamaNa* 21. 214 bhaIvaM auNApatra bhao* aMkusaya azaka aMga* aMga* aDa 28 272 aMgaya* aMjalippaggaha 279 81 aMDA aMta aMta aMtakaDa zrIbhagavatIsUtramUla-TIkAgatazabdAnAma akArAyanukrameNa sUcA / ma gU0 prA. saM. akkhA AkhyAta 234 akkhAiu(tuM) AkhyAtum kahevAne. ati, ghaj. akkheva AkSepa AkSepa. atikAmati atikrame che-oLaMge che. 210 akaMta akAnta naThAra. atikrAmat atikramato-jato. akaMtattA* akAntatA naThArAI. atigamana uttarAyaNa-uttara dizAmAM akaMtassara akAntakhara naThArA avAjavALo. 184 jaq. akanjamANa akriyamANa nahIM karAtuM. 214 atIva atyaMta. ___234 akaDu akRtvA nahIM karIne. ekonapazcAzat ogaNa paccAsa-(49). 236 akaDA akRtA nahIM karelI. 165 ataH have, pachI. 221 akamma akarma halAvayu, calAvaq ityAdi jhADa uparathI pAMdaDAne kriyA nahIM te. levAnuM aMkuzanI jevU eka akaraNao akaraNataH nahIM karavAyI. hathIyAra. akAmaaNhANaga akAmA'nnAtaka nahIM nhAvAmAM thatA guNa aGga graMtharUpa avayava. doSonA khyAla sivAya komaLatAne sucavanAra nahIM nhAvaM. avyaya. akAmachuhA akAmakSu mukhyA rahevAmA thatA guNa agada bAjubaMdha. doSonA khyAla sivAya aJjalipragraha aMjalinuM grahaNa karavu 84 bhukha sahavI. hAtha joDavA.. akAmataNhA akAmatRSNA taraNyA rahevAmA thatA aNDaka guNa doSonA khyAla si 4 anta nAza. vAya taraSyA rahe. anta cheDo. akAmanijjarA* potAnI khyAla pUrvaka kri- . akAmanirjarA yA vinA karmonu kharI javU. 1.9 jeNe duHkhano nAza kayoM antakRta cha te. 229 akAmavaMbhaceravAsa akAmabrahmacaryavAsa brahmacArI rahevAmA thatA guNa doSonA khyAla sivAsarva duHkhono nAza karanAra. 130 antakara ya athavA sAmagrInI tANa antakriyA sarva duHkhanA nAzanI hovAthI brahmacArI rahe. 4 kriyA-nirvANa. 1.8 akAmasIta akAmazIta ThaMDI sahavAmA thatI lAma antakriyApada nirvANa viSayaka hakIka hAnI samajyA sivAya tane sUcavanAru prajJApanA TADha khamavI. 84 sUtramA AvelaM 20 muM akicca akRtya akRtya-akriyA. 214 pada-prakaraNa. 108 akiriyA akriyA niSkriyapaNuM. 204 antara aMtare. akiriyAphala akriyAphala niSkriyapaNAno lAbha. 284 antika pAse. akohatta akodhana krodhapaNuM nahIM-kSamA. 203 antimazarIrika dhAraNa karelo deha, eja aggamahisI* apramahiSI paTTarANI. . 3.. jeno challo che te. 137 aggi * agni agnikumAra-te nAmanA antaHpura rANIvAsa. 277 antevAsin ziSya.. agandha gandharahita. antarmuhUrta eka kALarnu mApa. jUo agaNikAya anikAya agni-Aga. pR044mAna 5 muM TippaNa. 69 agarahA agahIM niMdA nahIM te. 207 AntamauhUrtika aMtarmuhUrtamA banelaM te. 72 agAra agAra 233 antaHzalyamaraNa zarIra ke AtmAmAM koI agurulahubha agurulaghuka guruladhu nahIM. jAtanA zalyasahitapaNe aguruyalahuA agurukalaghuru agurulaghu.. maraNa. aguruyalahuyaguNa agurukalaghukaguNa aguruladhu guNavALu. 31. bhAmrakubjaka kerInI jevo kubja ghATa agurualahuapajjava agurukalaghukaparyava agurulaghu pariNAmavALU. 235 vALo garbha. 184 agehi alolupa bhAva. 03 amla khATuM. 227 agha agha rAjagRha nagara pAse bhAveDo akSata AkhU. 235 * 'agha' nAme unA pANIno akSaya nAzarahita. 985 aMtakara aMtakiriyA aMtakiriyApaya 183 aMtara aMtima* aMtimasarIrikSa deva. aMteura - aMtevAsi bhaMtomuhutta agaMdha 192 ghara. bhaMtomuhuttiya / aMtosallamaraNa 31. bhaMvatuma agRdhi aMbila akkhana akkhaya 18 1. etacipitAH sarve'pi zabdAH TIkAgatA avase yAH-anu. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha--- aJcaNiA-aNijina. saM0 Yo aNNa adhi* acua 28 290 aNNahA ___ 242 atttthii-(2||). 290 yI . bIjA tIrthane mAnanAra. 204 bemAMthI koda eka. paraspara. mAthI koi eka. 191 bIjI rIte-jUde prakAre. 129 snAna na karavU te.... 207 nahIM oLaMgato.. 211 sAdhu. anarSa, 257 karmonu na jharaya-anAnava. 283 konA na jharavArUpa phala. 279 nahIM oLaMgAya te.. 277 vistArapUrvaka jJAnanI aprApti. 200 nahIM zaNagArela. nahIM icchato. icchA vinAnI vRttivALo. majabUta. ThekANA vinAno. ' Adi ane aMta vinAno. 230 acalita 243 2.6 233 sAdhvI. 69 prA0 gU0 prA0. saM. bhavaNiA arca nikA khargamA rahela siddhAyatana- aTTAina arghatRtIya devamaMdira. anya acaMta* atyanta ghaj, vadhAre. aNNautthi anyatIrthika arcis kAMti, nUra. 273 aNNatara* anyatara acyuta 'acyuta' nAmano varga. 108 aNNamaNNa* anyo'nya accha accha khaccha-acchu. aNNayara anyatara acchattaya acchatraka chatra ke chatrI e bemAMthI anyathA kAMi na rAkhaq. 207 aNhANaya annAnaka acchiti / asti vidyamAna che. aNaikamamANa anatikramamANa acchecae AsIt hato. aNagAra anagAra acakhudaMsaNa acakSudarzana netra sivAya bIjI iMdriya aNa? anartha ke mana dvArA yatuM sA aNaNya anAnava . mAnya jJAna. acaritti* acaritrin cAritrarahita. aNaNhayaphala anAmavaphala acalia acalita nahIM caLela. 213 aNatikamaNiba anatikramaNIya acalita aNabhigama anamigama bhacavala acapala capala nahIM-sthira. 281 bhacitta acitta citta vinAnu-nirjIva. 279 aNalaMki analaMkRta aja Arya Aya. aNavarkakhamANa anavakAThamANa aba adya Aja. aNavakhaNa- . . anavakADhaNavRttika ajavappahANa* pradhAnapaNe saraLatAvALo. 286 batti ajiA* AryikA aNavagalla* . anavakalya ajjhatthaviso- adhyAtmavizodhiyukta adhyAtma saMbaMdhI aNavadvia *. anavasthita . dhijutta* zuddhivALo. aNavadagga anavanatAna ajjhasthi AdhyAtmika AtmA saMbaMdhI kriyA aNavayagga anavanatApra -saMkalpa. aNNANa* ajJAna ajIva ajIva . ajIva. aNNANi ajJAnin ajIvadavvadesa ajIvadravyadeza ajIva dravyano bhAga. aNAia anAdika ajIvadesa ajIvadeza ajIva-jaDapadArtha-no aNAisesi* anatizeSin bhAga. 31. aNAujia anAyojita ajIvappaesa ajIvapradeza ajIvano pradeza-jatthAmA aNAejavayaNa anAdeyavacana rahelo paramANu jeTalo bhAga. aNAgatakAla anAgatakAla Arta dhyAna. aNAgaya anAgata artha graMthano ke sUtrano artha, 15 aNAgayaddhA anAgatAdA aSTa ATha-(8). aNAgAra anAkAra... aTTha vAta, kathana, artha. aNAghAijbamANa anAghrAyamANa aDhatIsa* aSTatriMzat ADanIza-(38). aNANupubvI* anAnupUrvI aTThaphAsa* aSTasparza ATha sparzavALu. aNANupuvvIkaDA anAnupUrvIkRtA aTThamaMaTThama aSTamamaSTama traNa praNa upavAsa. 241 aNAbhogani- anAbhoganivartita aTThamabhatta aSTamabhakta traNa upavAsa. vyattima aTThamI AThama. 277 aNAyara* anAdara aTThaviha* aSTavidha ATha prakAracaM. aNAyA sanAtmA aTThasahassa aSTasahasa ATha hajAra-(8000). 24 aNAraMbha anArambha aTThahattara aSTasaptati avyotera-(78). sahArasa* aSTAdaza aDhAra-(18). aNAsAijamANa anAkhAyamAna aTThArasama aSTAdazatama ATha upavAsa. 241 aNAhArima anAhArita aTThAvIsa aSTAviMzati avyAvIza-(28). aNAhArija- anAhAriSyamANa . aTThAvIsaha aSTAviMzatitama tera upavAsa. 241 ssamANa bhaTThi asthi hADakuM. aNikkhitta / anikSipta aTThimiMjA asthimajjA hADakAMno vacalo bhAga, 182 / aNicchigattA* anIpsitaptA aTTa mADhya bharapUra, dhanATya. 276 | aNijjina anirjIrNa 122 167 151 48 ajJAna. ajJAnI. bhAdi vinAnu. atizaya rahita. nahIM joDelaM. koi na mAne tevA vacanavALo. bhaviSyatkALa. 202 184 aTTa* Ata aTTha aTTha 201 151 bhaviSyatkALa. AkAra vinAnu. nahIM suMdhAtu krama vinAnu. vinA krame karela.. ajANapaNe thaelo. aSTamI apamAna, anAdara. 129 AtmA sivAya bIjaM-jaha. 132 koi jAtanA AraMbha vinAnA. nahIM cakhA. aNakhAdhela. AhAranA kAryamA na.. . Ave tevAM. niraMtara. pAmavAne anicchelapaNu. 6 nirjarela nahIM te.' 213 241 For Private Personal Use Only . Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNijUDha-anAgayadA. zabdasUcA. prA0. yANibUDha aniyUMDha prA0 aNaMtara aNaMtarogADha anantara anantarAvagADha Atman AtmakRtA atta artha 312 ANi aniSTa aNidrayA* aniSTatA bhaNi?ssara aniSTakhara aNidAya aniyata aNidi anindriya ANi diya anindriya aNidiadesa . anindriyadeza ANi diappaesa anindriyapradeza aNiyANa anidAna moTA graMthamAthI saMkSepapUrvaka uddharela nahIM te. 207 aniSTa. aniSTapaNuM. aniSTa avAjavALo. 184 niyata nahIM. iMdriyarahita mukta jISa. 310 iMdriyarahita jIva. 11 anidriyanA bhAgo. 310 aniMdiyanA pradezo. , koI paNa prakAranI thAkAMkSA vinAnA. 239 senAno adhipati. attakaDA attha atthakaMkhi atthakAma atthapivAsa atthamaMta athAha asthi 317 ---- gU0 pR. AMtarA vinAnu. 152 aNaAMtare ayagAhela. 59 AtmA, jIva. 11. AtmA dvArA karela. 165 prayojana. paisAnI kAMkSAvALo. 183 paisAnI kAmanAvALo. paisAnI pipAsAvALo. 183 Athamatu. 161 uMDe-tAga vinAnu. 150 vidyamAnatA sUcaka kiyApada ke avyaya. 33 jIvAstikAya vagere mukhya dravyo. 168 arthakAhita arthakAmaka arthapipAsaka astamayat astApa asti 183 asthima astikAya caMcala. 11.. . asthikAya atthitta 223 . astikAya astitva astu astyekaka hayAtI. atyu . 11 atdhegai . atAra atAra aNiyAhiba aNihua* aNu aNuggaha aNudrANa aNuttara aNuttara aNudi* aNudijaMta* aNudiNNa aNunA* . aNupariai aNupAlei aNupAlemANa aNubhAga anIkAdhipati anibhRta aNu anupraha anutthAna anuttara anuttara anudita anudIsamAna anudIrNa anujJA anuparivartate anupAlayati anupAlayat anubhAga ghaj. sUkSma. 54 dayA. 129 uThavU nahIM te. 121 sauthI chelA. 'anuttara'nAme devavimAna. 143 udayamA nahIM Avela. 127 udayamA nahIM AvatuM. 125 anudIrela. anumati. 116 bhame che. sAcave che, pALe che. 240 sAcavato, pALato. 277 karmano rasa. jUo pR. 51 nI 3 jI TippaNI. 131 atIta atIva alarita asthira adRSTa adattAdAna aduHkhA thAo. 138 koieka. na tarI zakAya tevu. 150 bhUtakALa-bItI gaela. 136 ____84 utAvaLe nahIM. 28. sthira nahIM. 211 nahIM joela. nahIM didhelaM lebu-corI. 166 duHkharahita. 214 pAse. 23 207 adUra 132 213 aNubhAgakamma aNubhAva aNumaya* aNurAga aNurAgaya atI atIva aturia athira adiha adiNNAdANa adukkhA adUra adUrasAmaMta adUrAgata adaMtadhUvaNaya addha addhajoyaNa addhaterasa addhaddhahINa addhabhAra" addhamAsakhamaNa addhA addhANa addhAsamaya adhammatyikAya anubhAgakarma anubhAva anumata anurAgaanvAgata aNuvrata 128 173 298 aNuvvaya* adUrasAmanta adUrAgata adantadhUpanaka ardha ardhayojana ardhatrayodaza ardhAhIna ardhabhAra ardhamAsakSamaNa addhA adhvan addhAsamaya adharmAstikAya aNuvakaya* pAse Avela. dAMtane sApha na karavA te. 207 aDadhuM. aDadho yojana. saaddaavaar-(12||). 298 aDadhuM aDadhuM hIj. cAra hajAra tolA. 250 aDadhA mAsanA upavAsa. 242 samaya. 168 rasto-mArga. 233 samaya. sthitimAM sahAya ApanAra te nAmarnu eka jaDa tattva. 305 anupakRta aNuvadhAriza anupadhArita aNusamaya* aNega aNesaNA aNegaMtima* aNogADha aNovAhaNaya karmano rasa. anumata. anurAga, prIti. 277 khAgata. 234 aNuvrata, jIvana saMbaMdhI nAnA niyamo. jenA upara upakAra na thayo hoya te. 129 upadhArela nahIM teanavadhArela. niraMtara. ghaNAM. bhikSA karatAM lAgela doSo. 282 aikAMtika nahIM. 3 avagAhela nahIM. pagarakhAM paheryA sivAya calAva. 207 anaMta. anaMtavAra. 265 anaMtagaNuM karkaza. anaMtagaNuM lu, anaMta pradezavALa. anaMta bhAga. anusamaya aneka aneSaNA anaikAntika anavagADha anupAnaka atra anya bIju. arNata ananta arNataktta anantakRtaH arNataguNakakkhaDa* anantaguNakarkaza aNataguNalukkha* anantaguNarUkSa arNatapaesi* anantapradezika aNaMtanAga anantabhAga annautthi annayarahitI annayarasaMThiya anayarI* anANayA annamanaghaDattA anAgArovayoga anyatIrthika anyatarasthitika anyatarasaMsthita anyatarA ajJAnatA anyo'nyaghaTatA anAkAropayoga bIjA matavALo. 215 koi eka sthitivALu. 224 koi eka AkAre rahela. 154 bemAthI koi eka. 78 ajJAnapaNu. 207 paraspara saMghaTTapaNuM. 170 AkAra vinAnu-sAmAnya jJAna. 201 bhaviSyatkALa. 164 anAgayA anAgatAdA Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 zrIrAyacandra-jinAgamasaMyo anihArima-amANatta. pR. 121 baLarahita. jenI cittavRtti bahAra nathI rakhaDatI te. bAdharahita samaya. ajJAna. khoTuM ALa caDAva. 240 116 58 166 jene anumati maLI chete. 240 appa 84 240 appa* 303 100 chuTAparyu. vadhAre. aMdara, aMdaranu. aMdaranI. uMce gaela. . 300 AdarapUrvaka uThIne. ,234 AdarapUrvaka uThe che. 234 AdarapUrvaka urcha . 238 khIkAra karavAthI thaelI vedanA. abhaya denAra. muktine ayogya-abhavya-jIva. 155 aNabolatAnuM. 214 132 18 abhAva. prA0 saM0 . saM. anihArima anihArima . koi paNa jAtanA ami abala abala dAhAdika saMskArane na abahilesa abahilezya pAmI zake tevA puruSarnu maraNa. 237 abAha avAdha anaMtaguNa* anantaguNa anaMtagaNuM. abohiyA abodhitA appa Apya rAjagRha pAse Avelo abhakkhANa* abhyAkhyAna pANItho bharelo unA anbhakkhANadANa* abhyAkhyAnadAna pANIno kuMDa. abhaNuNNAbha abhyanujJAta 'alpa thoDaM. anbhaNunAya abhyanujJAta Atman AtmA. anmahima abhyadhika appakammataraga alpakarmataraka ochA karmavALa. abhaMtara abhyantara appacakkhANa- apratyAkhyAnakriyA koi paNa jAtano niyama abhitariyA abhyantarikA kiriyA na karavo te. abbhuggaya* abhyudgata appaDikamma ___ apratikarma sAphasUpha na karavU te. abbhuTTitA abhyutthAya appaDibaddha apratibaddha chuTo. anbhuTei. abhyuttiSTati appaDibaddhayA apratibaddhatA 203 anbhuTe mi abhyuttiSThAmi appaDihaya apratihata nahIM haNeluM. 84 anmovagamiA AbhyupagamikI appaDihayavara- apratihatavarajJAna- kyAi na aTake tevA zAna nANadaMsaNadhara darzanadhara ane darzanavALo. abhayadaya abhayadaya appatara alpatara ghaj thoDaM. abhavasiddhi abhavasiddhika appabhAra alpabhAra : ochA vajanavADhuM. appabhu aprabhu asamartha. 282 abhAva abhAva appamattasaMjaya apramattasaMyata pramAdarahita saMyamI. abhAsao abhASamANa-abhAappaveaNatarAga alpavedanataraka ochI vedanAvALu. SamANasya appavesa Atmaveza potAno veSa. 279 abhAsA abhASA appasatya aprazasta prazasta nahIM. appasarIra alpazarIra nAnA zarIravALu. abhikkhaNa abhikSaNa Atman-AtmA AtmA, jIva. abhiggaha abhigraha appAbahuya alpabahuka thoDaMghaj. 261 abhigacchaMti abhigacchanti appicchA alpecchA thoDI icchA. abhigama abhigama appiTThiya* alpardhika thoDI RddhivALo. 104 abhigamaNa abhigamana appiNiciya AtmIya potArnu. 271 abhigaya abhigata appiya priya nahIM te. abhigayada abhigatArtha appiyattA* apriyatA apriyapaNuM. abhinividva abhiniviSTa appiyassara apriyakhara apriyakharavALo. 184 appuNarAvittiya apunarAvRttika jyAM gayA pachI pharIvAra abhinissavaha abhininavati Avaq na paDe te-nirvANa. 18 abhimuha abhimukha appussua alpautsukya ochI utAvaLavALo. 240 abhirUva* abhirUpa apacakkhANa apratyAkhyAna koi paNa jAtanI abhilAva abhilApa aTakAyata nahIM te. 21. abhisamannAgaya abhisamanvAgata apajjavasi aparyavasita paryavasAnarahita. . apamAya* apramAda pramAda nahIM-jAgRti. 129 abhise abhiSeka aparise sima aparizeSita abhihANa* abhidhAna apaliujiya apariyojita nahIM yojela. 282 abhaMgaya* abhar3aka api*. api paNa. ammApiisa ambApaitRka aspRSTa nahIM aDakela. amaNAma amano'ma apurisakAraparakama apuruSakAraparAkrama apuruSArtha. 121 amaNAmattA* amano'matA apuca* apUrva amaNAmassara amano'makhara aporasiya apauruSeya mAthoDA karatAM vadhAre uDu. 150 aphAsa asparza sparzarahita. 305 amaNunattA* amanojJatA aphAsAijjamANa aspRzyamAna nahIM aDakAtuM. 72 | amaNunassara . amanozakhara aphusa aspRzya nahIM aDakavA yogya. 214 / amANatta amAnatva appA apriya 84 zabdapaNe nahIM pariNamelAM zabdanAM aNuo. 214 pratyeka kSaNe. niyama-pratijhA. 12 (teo) sAme jAya che. 279 pAmavaM. 207 sAme javu. 278 prApta. 277 jIvAdipadArthane jANanAra. 277 abhiniviSTa-tIvarasapaNe nivezela. jhare che. 289 sAme. suMdara. vAkyaracanA. udayamA AvavAne taiyAra thaela karma, meLavela. 184 abhiSeka karavAna sthAna. 299 nAma. bhAMgArahita. mAtApitA saMbaMdhI. manane aNagamatuM. ___ manane aNagamApaj. manane aNagamatA avAjavALo. 184 asaudarya. asuMdara kharavALo. : nirabhimAnipaNuM. 212 59 apUrva. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amAyatta-asAsaya zabdasUcA. 319 prA0 saM0 apacIyate bhamAyatta mAyi amucchA amuMcatA ayaM ayala ayasivaNa 142 amAyala amAyin amUcho amuJcat-tA idam-ayam acala atasivana arati arasa aratha javaNavAdabAra ara arasa baraha* 246 bharahaMta bharayA arahA nirmAyipaNuM. mAyA vinAno. anAsakta bhAva. nahIM mUkatA. 144 A. 15 acala. aLasInuM vana. cena na paDe te. rasarahita. ratha vinAno-parigraha vinAno. pUjAne yogya. pUjya puruSe. 132 pUjAne yogya. . 234 rAga nahIM. 287 zatru. zatrubhUta. (rAgAdi) zatrune haNanAra. 303 (teo) yogya che. roga vinAnu. 18 te nAmano eka dvIpa. , 297 te nAmano eka samudra. 297 nahIM ugarnu. 4 rUparahita dravya-amUrta arAga* ari* bharibhU* arihaMta arihaMti arhat aIt-arhatA aIt-arhan arAga ari aribhUta arihanta arhanti aruja aruNavara aruNodaya arohat arUpin 152 238 .. 207 aru aruNavara aruNodaya aruhaMta* arUvi arUvidanva* bhallINa bhalo prA0 saM0 avacijjai hIj thAya che. 214 avaDia avasthita sthira. avaNNa avarNa varNa-rUpa-rahita. avaNaddha avanada DhaMkAela. avanavAi* avarNavAdin avarNavAda bolanAra vAMkuM bolanAra. 110 avaratta apararAtra rAtano pAchalo bhAga. 242 avarA aparA bIjI. 182 avaruttara* aparottara vAyavya khUNo. avaladdhi avalabdhi aprApti. avasesi avazeSita bAkIna. avaha apahRtya avaharIne-lai laine. 206 avAuDa aprAvRta jeNe kAi oDhyu ke pa heryai nathI te. 241 aviukaMtia avyutkrAntika utpatti sivAyano kALa. 179 aviusaraNa avyutsarjana pAse rAkha. 279 aviggaha avigraha bAMkunahIM-sidhuM. aviggahagati avigrahagati sidhI gati. 178 avitaha avitatha satya. avinAya avijJAta nahIM jANela.. aviraia aviratika virati vinAno. avirati abirati virati nahIM. avirahi* avirahita viraharahita-niraMtara. 57 avirAhiasaMjama avirAdhitasaMyama akhaMDa saMyamavALo. 108 avirAhiasaM avirAdhitasaMyamAsaMyama akhaMDa zrAvaka dharmavALo. , jamAsajama aviriya avIrya vIrya vinAno. avisaya* aviSaya aviSaya. avisuddhalessatarAga avizuddhalezyataraka avizuddhalezyAvALo. avisuddhavanatarAga avizuddhavarNataraka avizuddhavarNavALo. aviriya avIrya avIrya. 121 aveittA aviditvA bhogavyA sivAya. 112 asaMghayaNi asaMhananin koi paNa jAtanA zArI rika bAMdhA vinAno. 149 asaMjaya asaMyata saMyamarahita. assamisa abhramita zramarahita-anabhyAsI. 282 asakRt anekavAra. 265 azaTha zaTha nahIM-bhalo. 128 asaNNi asaijhin mana vinAno akAma ni.. jerAvALo jIva. 1.8 asaNavaNa azanavana azana nAmanA vRkSanuM vana. 84 asaNNibhUSa asaMjJibhUta mithyAdRSTi jIva. 92 asaniAuya asaMjJiAyuSka asaMjJi jIvana AyuSya. 1" asannibhUma asaMjJibhUta asaMzione thatI vedanA. 98 asambhu asadbhUta sadbhUta-sAcuM-nahIM. 218 asarIri azarIrin zarIra vinAnu. 181 asavaNayA azravaNatA nahIM sAMbhaLavApaj. 207 asahAya* asahAya asahAya-sahAya vinAnu. / asaheja asahAyya assAyAve- asAtAvedanIya duHkha bhogavavAmA nimiyaNija tabhUta karma. . 1 asAvaja asAvadha niSpApa-pApa vinAnu. 128 asAsaya / azAzvata asthira. 211 163 310 aloaMta aloga alobhakta aloyAgAsa alaM alaMkAra alaMki anvaya avyAbAha anvAvanna avyogaDa bhabyocchinna avaMguaduvAra asaI 'arUpidavya AlIna * gurune Azare rahenAra. 167 aloka jyAM koi paNa jAtano eka paramANu nathI paNa mAtra AkAza che te sthala. 167 alokAnta alokano cheDo. 163 / aloka aloka. 267 alobhala alobhapaNu. alokAkAza alokasaMbaMdhI AkAza. alam thayu 138 alaMkAra ghareNAM rAkhavArnu ThekANu. 299 alaMkRta zaNagArela. avyaya nAzarahita. . avyAyAdha * bAdhArahita. 18 avyApana vipatti nahIM pAmela, / 183 avyA(vyuta)kRta vizeSa prakAre na kahela. 207 avyucchinna anirNIta. 207 aprAvRta(apAkRta)dvAra gharanA daravAjAne baMdha nahIM karanAra. 277 avakAmati jAya che. avakramya jaine. 230 avakramet 132 avakAhuti icche che. 210 avagADha avagAhela. avagADagADha sArI rIte avagAhela. avagAhanAguNa samAvI levAno guNa. 3.6 avaca pratikULatA. 207 apacita apacaya (nAza) vALu. 242 asaTha 238 jAya. avakkama avakamittA avakkamejA avakaMkhai avagA?* avagADhagADha avagAhaNAguNa avaca avaci. 58 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 mA0 asAhAraNa* asi adhiuttarajoya Nasayasahassa asiddha agada asI * asItibhaMga assua asua mamudra asunnakAla asubha asubhassara apura asurakumAra asurakumArAvAsa asuha aselesipaDi vaNNaya asoa asaMkhejjabhAga asaMjaya asaMjayabhaviya davvadeva adiva aha ! ahatA * sammakA ahamvaNaveda saM0 asAdhAraNa asi ahavA asa* ahA* ahAkappa zItyutarayojana zatasahasra asiddha asiddhi azIti azItibhaGga asmRta azruta azuddha azUnyakAla azubha azubhakhara asura asurakumAra asurakumArAvAsa azubha alepratipaka asaMdigdha asaM puNNa* apUrNa asaMbhaMta asaMbhrAnta asaMjama asaMyama asaMvuDa asaMvRta asaMsArasamAvaNNaga asaMsArasamApatraka azoka asaMkhyeyamAtha asaMyata asaMyatabhavyadravyadeva asogavaNa azokavana asaMkhijjabhAga asaMkhyeyabhAga asaMkheja asaMkhyeya asaMkhejjaibhAga azvaiyabhAga asaMkhejjaguNa asaMkhyeyaguNa asaMkhyeyapradeza asaMkhejjapaesa asaMkhejapaesia asaMkhyeyapradezika apasIgADha ayeyapradezAvagADa azya pradezamAM atha adhastAt adharmAstikAya atharvaNaveda athavA ahasa yathA yathAkalpa gU0 sAdhAraNa nahIM.' taravAra. eka lAkha eMzI hajAra yojana. saMsArano prANI. saMsAra, eMzI. eMzI bhAMgA. azuddha. narakamA rahela nArakio je kALe na badhe tema na ghaTe te kALa. azubha nahAI naThArA kharavALo. eka jAtanA deva. adhuro rahekAma naThAeM. 145 151 yAdImAM nahIM Avela te 207 nahIM 207 128 nahIM pAmela juo pR0 51 mAMnuM 5 muM TippaNa. azoka nAmanuM vRkSa-A sopAva azokanuM vana. asaMkhya bhAga. asaMkhya. asaMkhya bhAga. zrIrAmacandra-jinAgamasaMgrahe asaMkhya guNa. asaMkhya pradezabAkuM. "" samAela. asaMkhya bhAga. saMyamarahita deva manAne yogya saMyama vinAno jIva. saMde adhUruM. saMbhramarahita. asaMyama. rela-saMvararahita. saMsArane nahIM pAmela siddha. have. nIce. apamatikAya mana ekada athavA. nahIM hasanAra. jema. kalpa pramANe. pR0 138 193 295 167 " 105 76 184 56 67 153 149 196 242 * 70 306 313 111 58 235 224 61 108 108 238 255 281 274 81 76 108 62 313 231 144 110 24 240 prA0 ahAkamma ahAtaca mahApu ahAnigaraNa ahApaDagmahibha ahApajjata ahApavima ahApAMDura ahAmagga ahAsuta ahAsamma ahAsudda ahioma aDhikaraNa ahikiya ahigama ahigaraNiya ahijuMjiya himba amitA ahijjhiattA * ahiya* ahiyAsita Ahe he ahorata* ahorAI diya moloba ahosira AdanavAda* AikvaMti AikkhAmi Aikvi* Aigara Aisamaia * AiNNa Aima* Aiya Aiyatti * Aukkhaya (bha) sAniya Auya * saM0 yathAkarma yathAtathya yathAnupUrvI yathAnikaraNa AuyAya AulIkaraiti yathApratigRhIta paryA yathApratirUpa. yathApANDura yathAmArga yathAsUtra yathAsamyak yathAsukha abhiyoga adhikaraNa adhikR adhigama AdhikaraNikI abhiyujya adhIte adhItya abhidhyeyatA adhika adhisAnte adhas atha ahorAtra korAmadina adholoka adhaH ziras Adi AkhyAti AkhyAnti AkhyAmi AyA AilA AukAya * apkAya AukAiya ( a ) apakAyika AkhyAtum Adikara AdiSTasamayita AkIrNa Adima Adika AdadAti AyuHkSaya Ayogika AyuSaka A apkAya AkulI kurvanti asAhAraNa jAlI kareti gU0 karma pramANe. jematema krama pramANe. sAdhanone anusAra. dhuM pUrva ucita. mArgane anusAra. sUtra ne anusAra. samyak prakAre. 242 240 240 240 sukha pAya tema. 207 vaza karavAnI vidyA ke maMtra. 110 adhikaraNa. apekSIne 277 54 255 jA 192 271 240 240 adhikaraNathI yatI kriyA. abhiyoga karIne. (te) bhaNe che. bhaNIne. vAraMvAra abhilASa thavo. badhAre. sahavAsa Aye nIce. iye. rAta divasa. " adholoka. namela mAthu rAkhanAra. 'Adi, prathama. (te) kahe che. (o) kahe . (I) kaI chaM. kaddevAne. tIrthano prathama pravartaka. vartamAna kALanA. sAMkaDe bharapUra. pahelaM. Adi. (te) kare che. pahelI. pANI. pANI saMbaMdhI-pA pR0 133 140 278 133 277 jIva. AvaradAna nAthA jJAnI. AyuSyakarmanAcI A varadA baMdhAya te. pANI. Akula kare che. 281 278 62 69 207 59 171 221 240 313 33 k 28 204 "3 33 18 106 84 296 313 262 101 77 155 246 282 65 170 199 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Auha-AhaSa. zabdasUcA. 321 10 Ayudha 18 Avone. so 132 AgAmi* 33 114 224 prA. prA0 Auha zastra. Ayaria AcArya Akaviya* AkRSya kheMcIne.. AkAsasthikAya* AkAzAstikAya - AkAza. 268. Agacchada* Agacchati (ta) Ave che. Ayava Atapa Agamma Agamya 193 AyavaMta / AtapAnta Agaya Agata Avelo. AyA Atman-AtmA Agara Akara khANa. 84 AyANabhaMDamatta- AdAnabhANDamAtraAgAmin AvatuM, AvanAra. 202 nikkhevaNAMsamima nikSepaNAsamita AgAsa AkAza AkAza, polANa. . AyAma AyAma AgAsaga* AkAzagata AkAzamA adhara rahela. 24 AyAmaNayA AyAmanaMtA AgAsatthikAma* AkAzAstikAya AkAza. 268 AyAmettA AyAmayitvA AgAsapaidvia AkAzapratiSThita AkAzane AdhAre rahela. 169 AyAra* AcAra AgAsaphaliha* AkAzasphaTika eka jAtano nirmaLa 24 AyArrama AtmArambha sphaTika. Aghavijai AkhyAyate kahevAmAM Ave che. 304 AyArabhaMDaa AcArabhANDaka AjIvitra AjIvika eka jAtarnu pAkhaMDa,namapaNe rahenAra gozAlakano ziSya. 108 AyAvaNabhUmi AtApanabhUmi ADoveha ATopayati (te) pavanadvArA phUlAve che. 150 AyAvemANa AtApayat ADovettA ATopya pavanadvArA phUlAvIne. 170 AyAhiNapayAhiNa* AdakSiNapradakSiNa ANaMdarakkhina AnandarakSita te nAmano pArzvanAthanA AraMbha Arambha vaMzano ziSya. 280 AraMbhiA ArambhikI ANamaMti Anamanti (teo) aMtaHzvAsa le che. 224 AraNa AraNa ANaya Anata khargarnu nAma. ArAha ArAdhaka ANAo* AjJAtaH AjJAdhI. 129 ArAhaNA* ArAdhanA ANA AjJA AjJA-ANa, ArAhitA* ArAdhya ANAma AnAma aMtaHzvAsa. ArAhei ArAdhayati ANugAmibha(ya)tta AnugAmikala (kalyANarUpe) pAchaLa ja- ArAhettA ArAdhya pApaNuM,(kalyANarUpe)para Ariya Arya parAe javApaNuM. Aruhei Arohati ANupuvvI* AnupUrvI anukrama. AruhaNa* ArohaNa ANUpunvikaDA AnupUrvIkRtA kramavAra karelI. ArovettA Aropya Atava Atapa tApa, taDako. AliMgapukkhara AliGgapuSkara AdijavayaNa Adeyavacana jenuM vacana badhA prahaNa kare evo. 184 Alita . AdIpta AdiTTha AdiSTa koi jAtanA vizeSaNavATuM. 105 Alittapalita AdIptapradIpta Adesa* Adeza Adeza. Aloei Alocayati ApUramANI ApUryamANA bharAtI. AloettA Alocya AbhiNiyohia- AbhiniyodhikamAna matijJAna-sarva iMdriyajanya AvaliA* AvalikA (ya)NANa jJAna. 151 AbhiNiyohima- AbhinibodhikajJAna- matijJAna- pariNAma. 309 AvaliApaiTTa AvalikApraviSTa (ya)NANapajava paryava AvaliAbAhira* AvalikAbAdha bhAbhiogia Abhiyogika vidyA ane maMtravaDe vI- Avasaha Avasatha jAne vaza karanAra. AvAsapanvaya AvAsaparvata 108 bhAbhoganivvattima* Abhoganirvartita khyAlapUrvaka thaela. 57 AyaMka AtaGka zIghra nAza karanAra roga. 239 AsaNa Asana AryasamaMDala* AdazemaNDala goLa Ariso. 300 Asama Azrama AyakkhAhi AkhyAhi (tuM) kahe. Asava Akhava Ayata Ayata lAMbu, kheMcelaM. 193 bhAsA AzA AyabhAva AtmabhAva AtmapaNuM. pAsAyaMti* AkhAdayanti AyabhAvavattabvayA bhAtmabhAvavaktavyatA AtmapaNA saMbaMdhI Asi AsIt prarUpaNa. AsI AsIt AyaramANa* Acarata Acarato. AiMsu AhuH Ayari* Acarita Acarela. 128 / Ahaba Ahatya 41 bha.ma. sAdhusaMghano uparI, jinapravacananA sUtra ane athaino jANakAra. taDako. taDakAno cheDo. AtmA. pAtrane levAmA tathA mUkavAmAM sAvadhAna. laMbAI. 289 kheMcANa, kheMcaq. 193 kheMcIne, lAMbuM karIne. 193 AcAra. pote jAte AraMbha(kriyA) karanAra. AcArane sacavAvanArI 245 sAmagrI. sAdhuone tapavAnI jagyA. 241 tApa leto. 241 pradakSiNA. upadrava karavo, duHkha devaM. 77 AraMbhathI thaelI kriyA. 92 eka kharganuM nAma. 143 ArAdhanA karanAra. 114 ArAdhanA. ArAdhIne. (te) ArAdhe che. ArAdhIne. Arya puruSoe kahela. (te) caDe che. 244 upara caDa. 128 AropIne-caDAvIne. 243 muraja(tabalA)nA mukhanI jevu sarakhaM. saLagela. 230 vadhAre saLagela. (te) Aloce che. AlocIne. 282 eka jAtarnu kAnuM mApa, 'aMtomuhutta' zabda juo. 304 oLabaMdha. 296 oLathI bahAra. maTha. eka prakAranA devone rahe. vAno parvata. 297. Asana. 276 tyAgionuM raheThANa. 4 pApa ane puNyano mArga. 277 AzA. 278 (teo) cAkhe che. (te) hatuM. 235 (teoe) kahyu. kadAcida. 240 183 23 218 232 231 305 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe AhAkamma-uNha. gU. gU0 .prA0 AhAkamma saM0 AdhAkarma prA. inbhaH saM0. ibhya bhAhAra iya* iyara* 222 AhAra* AhAra AhAraka AhAragama AhArArtha AhArArthin AhAryanANa iti * itara . idAnIm .. airyApathika mAhAragama AhAra?* AhAraTThi.. AhArijamANa iMyANiM iriyAvahiba pR0 dhanavaMta, hAthIne DhAMkI zakAya eTalA dhanavALo. 248 e pramANe. bIjuM. hamaNAM. mArgamA cAlatA thaelo. vyApAra-kriyA. 219 sAvadhAnatApUrvaka cAlanAra.. nahIM rahelo. 244 A bhavanuM. A bhavanI AvaradA. 204 iriyAsamisa IryAsamita nena sAdhuo sAru ja karela annAdi. 210 bhojana, te nAmarnu eka zarIra. .158 AhAra viSayaka pATha. : 224 AhArano abhilASa. 57 AhArano abhilASI. 53 khAvAmA khapa AvatI vastu. khAvAmAM AvanAra vastu. 53 khAvAmAM Avela vastu. 53 / prajJApanA sUtranA aTTayA- .. vIzamAM padamA AvelaM . . AhArasaMbaMdhI hakIkatane jaNAvanAeM prathama prakaraNa.. 53 (te) khAya che. . 175 (teo) khAya che. . 53 parimita kSetra viSayaka avadhijJAnavALo, 'ohi'. zabdano artha jUo. AhArijassamANa AhArayiSyamANa AhAria AhArita AhAruddesama AhAroddezaka ihagata ihabhavia. ihabhaviyAuga -ihagata aihabhavika ibhavAyuSka AhArayati .. 248 AhArei AhAreMti Ahohi* AhArayanti Adho'vadhika Isara* IsANa* IsIpabbhArA IhAmiga Izvara IzAna ISatprArabhArA IhAmRga yuvarAja. e nAmano vIjo devaloka. 296 siddhazilA. varu. 313 Ahohia to. *. 300 io pUraka avyaya. ahIMthI, havethI. 138 eka. aMgArAthI bharelI sagaDI. 242 ekatALIza. .274 33 ukvidvi utkRSTa ukosa utkRSTa ukkosiyA utkRSTi ugga* ugra uggatava upratapas uggaputta* ugraputra uggaha .avagraha ugga hittA udgRhya uggahei udgRhAti uccatta uccatva . uccAra uccAra uccArapAsavaNabhUmi uccAraprasravaNabhUmi uccArea(ya)vva uccArayitavya ucchUDhasarIra utkSiptazarIra icchela. iSTa. AnaMdano mahAdhvani. 248 vadhAremA vadhAre. vadhArAvALI sthiti. 143 ugra.. ugra tapasvI. ugra jAtanA kSatriyano putra. 28 avagraha-niyama,Azraya(?). 24 grahaNa karIne. 281 ' (te) grahaNa kare che. 281 uMcAI. 182 pezAva ane jhADAnI jagyA. 244 kahevArnu. 136 zarIranI sAravAra nahIM karanAra. (te) ajavALe che. ajavALato. iSTapaNuM. itaH eka iMgAlasagaDiA / aGgArazakaTikA iguyAla ekacatvAriMzat icchAmi icchAmi icchi icchit| Ipsita icchiyattA . icchitatA) IpsitatA icchiapaDicchiA icchitapratIcchita / IpsitapratIpsita / iSTa . idvattA Rddhatva iTTi tti itthatta itthaMtva isthattha itthI itthiveda strIveda itihAsa. itihAsa iMdabhUi muri viSTA. vadhAre iSTa. iSTa, vahAlaM. iSTatA iSTapaNuM. 68 ujjoei uThavU. ityartha strI 228 272 12. RddhapaNuM, samRddhapaNu. 299 Rddhi, dolata. 104 ujjovemANa A prakAre. 229 uTThA e artha.. uThAya strI. uhANa strIdharmanI sUcaka pravRtti. 271 purANa zAstra. 231 te nAmanA mahAvIranA mukhya ziSya. juo pR. 16 nuM gaNadhara saMbaMdhI 1lu TippaNa. 33 urdujANu iMdriyo--AMkha vagere. 223 iMdriyasaMbaMdhI hakIkatane uddalo jaNAvanAeM prakaraNa. 267 } uNha uTTittA uTTiya udveda udveti uddyotayati uddyotayamAna utthA utthAya utthAna utthAya utthita uttiSThati uttiSThanti Urva UrdhvajAnu UrvatA Urdhvaloka uSNa 243 35 uThIne. uThavU. uThIne. ubho thaela. (te) ubho thAya che. (teo) ubhA thAya che. ubhu, ucuM. ubhaDaka beThela. uMcAI. kharga-uparano loka. garama, garabhI, ....8 nAthAya cha. 280 iMdiya iMdiyauddesa indriya indriyauddezaka udRttA* 313 230 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttama-uvaTTaNA. zabdasUcA. 323 pR0 utpatti saMbaMdhI pakSa. zraddhALu. saMzayavALA. uttara 143 uttarao 142 . upalu. 241 utpalanu pAMdaDaM. upajAvIne. eka parvata, juo pR. 299, TIkAno anuvAda. 297 upara. 170 undhi uma* 165 bedhI thaela. ve bhavamA sAthe rahenAra. 79 dheno AraMbha. khoTo rasto. unmattanI vANI. 218 toLavU. vikasela. apavartana. (teoe) apavartana kayu. 54 (teo) udvarte che. (teo) udvartaze. udAra. 152 304 250 242 55 121 udadhi udadhi bolaq. " prA0 saM0 'prA0 uttama uttama uttama. 242 uppaNNapakkha utpannapakSa uttara uttara, gauNa prakRti. uppaNNasaTTa utpannazraddha upara, vadhAre. uppaNNasaMsaya utpanna saMzaya uttarataH uttarathI. uppala .utpala uttarapurasthima uttarapaurastya uttara bhane pUrvanI vacceno uppalapatta* utpalapatra bhAga-IzAna khUNo. uppAettA* utpAdya uttaraveuvviya uttaravaikriya vAraMvAra pherabadalI thai uppAyapavvaya(a) utpAtaparvata zake evaM gauNa zarIra. 149 uttarAsaMga uttarAsasa khesa. 279 upari uttarilla* uttarIya uttaramA rahetuM. ubha uttANa uttAnaka cattuM. . .184 ubhayakaDa ubhayakRta udaga udaka pANI. 191 ubhayabhaviya ubhayabhavika udagga udagra 242 ubhayAraMbha ubhayArambha udagagambha udakagarbha pANIno garbha-vAdaLA. 273 ummagga* unmArga udagatta udakala pANIpaNu, pANIrUpa. 289 ummattavAya* unmattavAda(cA) udatta udAtta uttama. 242 ummANa* unmAna udaMta udakA(udA)nta pANIno cheDo. ummilia unmIlita udaya udaya karmano udaya. uyaha udvarta udayaMta udayat udaya pAmato. uyaDiMsu udghartitavantaH udayANaMtarapa- udayAnantarapazcAtkRta udaya pachI turata ja uyoti udvartayanti cchAkaDa karelu. uyaTTe ssaMti udvartayiSyanti udahi udadhikumAra. urala* udAra udahi samudra. 313 urAla udAra. uddavaNatA udgavaNatA upadrava karavo. 192 ullAya* ullApa uddavaNayA . 192 ullo* ulloca udahipaiTThibha udadhipratiSThita (ghana) udadhine AdhAre ulloyabhUmi ullocabhUmi rahela... uvAsaMti upadizanti uddAi (te) banAve che. 191 uvautta* upayukta uddAi apadravati (te) maraNa pAme che.. 225 upadeza uddAittA apadrutya marIne. 227 uvaoga upayoga uddAyAti apadravatiH (te) maraNa pAme che. uvaogaguNa upayogaguNa udAra udAra udAra. uvaogalakkhaNa upayogalakSaNa udAhu utAho athavA. uvaka miA aupakramikI uddiTTha uddiSTa uddezela. uvagaMdha upagata udiNNa udIrNa udIrela-udayamAM ANela. 89 uvacia. . upacita udina* udIrNa ...127 uvacijjai upacIyate udIrai udIrayati (te) udIre che. 12. udIraNA* udIraNA balAtkArathI udayamAM uvacijaMti upacIyante lAvaq. udIraNAbhaviya. udIraNAbhavya udIraNAne yogya. 121 uvaciNai upacinoti udIrijamANa udIryamANaH udIrAtuM. uvaciNaMti upacinvanti udIriya udIrita . udIrela. uvaciNAi upacinoti udIrissaMti. udIrayiSyanti (teo) udIraze. . 124 uvaciNissaMti upaceSyanti udIreMti * udIrayanti . . udIre che... uvaciNiMsu upacitavanta udIreM .udIritavantaH teoe udIraNA karI. 114 uvajIvati upajIvati uddeza . uddeza-zAstranuM eka uvajjhAya upAdhyAya prakaraNa, 104 uvva udvarta uddesa sthAnano AgaLano bhAga, 289 udvartate upaciya upacita. puSTa. 207 uvaNa udvartana uppajjamANakAla* utpadyamAnakAla upajato padArtha. unvata* udvartamAna uppaNa utpanna pedA thaela. utvamANa uppaNakouhAla utpannakutUhala kutUhalI. udvartanA uddadAti uvaesa 239 42 49 caMdaravo. 300 caMdaravo vAMdhavAnI jagyA. 298 (teo) upadize che. upayogavALo. upadeza. upayoga-jJAna. 143 upayogarUpa guNa. 306 upayogasvarUpa. .309 upakramathI thanArI kiyA. 132 prApta thaela. jAmI gaela. (tenAthI) upacaya pamAya che. 214 ( teothI) upacaya pamAya che. (te) upacaya pAme cha. 9 (teo) , 114 'uvaciNaI' zabda juo. 182 (teo) upacaya pAmaze. 114 (teoe) upacaya karyo. 114 (te) prANa dhAraNa kare che. 228 bhaNAvanAra, ojhA. .3 apavartana. apavarte che. 106 apavartana. apavartana pAmato. 221 176 pheraphAra. 222 1 uddesa 176 utvada* 137 uvaNA* Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha upahAejA-eya. saM. saM0 avakAza-khAlI jagyA. 168 AkAza AMtara. 11 uMcAI. gU. upasthita thAya. upasthita, hAjara. uparA upara DhAMkela. (te) dekhADe che. avadhArela. (teo) pAse jAya che. 253 (te) aTake che. 190 caMdra ke sUryanuM prahaNa. 303 upara. 298 uparano bhAga. uparatuM. . prA. uvAsa uvAsaMtara umbeha ussavaNayA ussasaha ussasaMti ussAsa usappiNI* usama usiNa usiNajoNiya avakAza avakAzAntara udvedha ucchvaNatA ucchvasati ucchvasanti ucchvAsa utsarpiNI uvarAga* RSabha 3.. 289 upari uSNa uSNayonika ghAsa ekaDaM karavU. 192 (te) ucchvAsa le che. 182 (teo) ucchvAsa le che. . ucchvAsa. 224 utsarpiNI-caDato-kALa. 227 baLada. unu.. jenu utpatti sthAna urnu che evA jIvo. 289 ghaj uMcuM. sphaTikanI peThe uttama cittavALo. ughADA daravAjArAkhanAra. 207 bANa. 193 29 // usiya usiyaphaliha ucchita ucchritasphaTika) ucchritaparigha ) unu * prA0 ubaTTAebA upatichet upaTTita upasthita uvatthaDa upastRta uvadaMseti upadarzayati uvadhArima upadhArita uviMti* upayanti uvaramaha uparamati uvaramati uparAga uvari uvaritala uparitala uvarima uparimakA uparimaga uvarimagevijaa uparimapraiveyaka uvarimatala uparimatala uparikSa uparitana uvaladdha upalabdha uvalaMbha* upalambha uvavajaha upapadyate uvavajjati uSavajjamANa upapadyamAna ukvajate* upapadyante / uvavajihida upapatsyate uvavajjejA upapadyeta uvavamANa upavartamAna uvavahe upavartate ubavaNNa* upapanna ubavattAro upapattR-upapattAraH uvavatti* upapatti upavana upapanna uvavannaga upapannaka uvavannapuSya upapannapUrva uvavAya* . upapAtaM uvavAyavirahakAla* upapAtavirahakAla uvavAyasabhA upapAtasabhA upavAsa upavAsa uvaveja upeta uvasagga* upasarga uvasaMta* . upazAnta uvasaMtakasAna* upazAntakaSAya uparatuM praiveyaka vimAna. 108 uparano bhAga. upararnu. 168 prApta thaela. 277 prApti. (te) upapanna yAya che. 106 189 upapanna thatuM. 1.8. (teo) upapanna thAya che. 221 (te) upapanna thaze. 246 (te) upapanna thAya. 183 apavartata. 156 udvarte che. upapanna. upapanna thanAra. 84 upapatti. upapanna. ekavIsa ekasi* etat ekaviMzati ekazaH ekAdaza ekArasa ekeka ekavIza (21). eka vAra. agiyAra. (11) eka eka. ekagaNuM. ekagaNuM kALu ekaka ekaguNa* ekaguNakAla* ekaguNa ekaguNakAla eka 155 ega* koi eka. egatiya* egagahaNagahima egaguNa* egaguNakakkhaDa* egatta egaTTha egaphAsa egamega egayao egavaNNa egavanna egarAiya . ekagrahaNagRhIta ekaguNa ekaguNakarkaza ekatva ekArtha ekasparza eka sAthe lai zakAyatevA. 300 ekagaj. ekagaNuM karkaza. ekapaY. sarakhA arthavALu. eka sparzavALU. eka eka. eka eka sAye. eka varNavA?. 277 ekaika ekataH ekavarNa / 120 58 ekavarNa ekarAtrikI egaMtato egaMtapaMDiya egidi egidiadesa egidiapaesa pahelA utpanna thaela. 265 devono ke nArakino janma. 107 upapAta na hoya evo kALa. 222 devane janmavAnuM sthAna. 299 upavAsa. yukta, sahita. 234 pIDA. upazamela. jenA kaSAyo upazamelA 127 upazama. 124 upazama samyaktva. 127 (te) upazamAve che. 121 zobhatuM. 84 sthApela. 207 pAse Ave che. 24 pAse AvIne. pagarakhA. 232 prahaNa karIne. (teo) gRhIta thAya che. 28. uparano bhAga. 296 uvasama* uvasamasamma uvasAmei uvasobhamANa uvahita uvAgacchada uvAgacchittA* uvANaha uvAdiettA uvAdIyaMti uva riyala 'ekaikataH ekAntapaNDita ekendriya ekendriyadeza ekendriyapradeza upazama upazamasamyak upazamayati upazobhamAna upahita upAgacchati upAgamya upAna upAdAya upAdIyante uparitala eka rAtA pUrI thanArI kriyA. 240 eka ekane. saMyamI. 189 eka iMdriyavALo jIva. . 310 eka iMdriyavALAno eka bhAga.3.. eka iMdriyavALAno eka. bhavibhakta bhAga. 31. ogaNapazcAsa. (45) 4 mUkIne, choDIne. 238 (te) mUke che, choDe che. 230 bhahI. 116 24 eguNapannAsa* eDittA eDei ekonapaJcAzat eDayitvA eDayati 28. atra etat . . Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyArUva-kaMbala. zabdasUcA. saM0 prA0 eyArUva etadrUpa 'ereDakaTThasagatiA eraNDakASThazakaTikA erisa etAdRzaka etAdRza erisa* evaM . evaM evam , eSaNA esaNA kaccha esaNAsami esaNija eSaNAsamita eSaNIya kone. .. kAhapradoSa, nIceno zabda jumao. kAlApradoSa.juopR0204.203 kADDAmohanIya. juo pR0 115. . 113 kAhita. juo pR0117.114 kAtyAyana gotrano.. 231 nadInA pANIthI gherAela jhADIvALo pradeza. 191 rudrAkSanI mALA. karAya che. 165 kAryapaNaM. 218 (teo) karAya che. karAtuM. kAjaLa. karAze. 165 karIne. lAkaDAthI bharelI sagaDI. 242 muvAnuM lAyuM ane pAtaLu pATIyu. pharela. 213 samAvaM. 20 oggaha yogADha ogAhaNa ogAhaNA ogAhaNaTThayA* ogAhaNAThANa avagraha abagADha avagAhana avagAhanA avagAhanArthatA avagAhanAsthAna 297 kaDayo kaDe. avagAha avagAhayet avagRhNAti avagRhma avabhAsayati jainamuninI kriyAmA kuzala. kaDa. tikhaM. . 24 pR0 / prA0 erUpavALu. kim-kam eraMDAnA lAkaDAthI bharelI . | kaMkhapaosa . kAGkSApradoSa sagaDI-nAnI gADI. 242 274 kaMkhapadosa kaMkhAmohaNija kAGkSAmohanIya nirNaya sUcaka avyaya. e rIte. phaMkhiya kAsita mikSA mATe nirdoSa rIte kaccAyaNassagotta kAtyAyanasagotra kALajI pUrvaka gaveSaNa. 282 kaccha eSaNA kriyAmAM sAvadhAna. 239 kALajI pUrvaka tapAsIne kaMcaNiA kAcanikA ANelo nirdoSa AhAra. 210 kiyate kajjattaNa* kAryatva kajati kriyante kajjamANa kriyamANa avagraha. 278 kabala* samAela. 115 kanissaha kariSyate 143 kRtvA 148 kaTThasagaDiA kASThazakaTikA samAvAnI apekSA. 98 kaTThasejjA kASThazayyA zarIranA vibhAgo, juo pR. 148, TIkAno anuvAda. 148 kaDa kRta samAine, vyApIne. kaTaka samAya, vyApe. 170 kaDAi kRtayogin avaprahe che. avagraha karIne. 24 kaDi kaTi prakAze che. 161 kaDa(ya)* ojavALo. kaTTijamANa* kRSyamANa udAra, moTuM. kaNhalesa kRSNalezya manuSya vagerernusthUla zarIra. 155 kaNhalesa bahulapaj. kaNhalessA kRSNalezyA avasarpiNI kALa, juo 19 mAM pAnAmA 59 kaNhA kRSNA TippaNa. 227 kaNNapITa* karNapITha auSadha. 277 kaNa kanaka jJAnamAM kAraNarUpa bhASA. 191 kaNaya avadhijJAna, jUo pArnu kaNNAyata karNAyata 139, 1luM TippaNa. 152 katthaI* avadhidarzananA AkAro. 309 kati kiriya katikriya avadhijJAnanA AkAro. 309 katibhAga katibhAga . sAdhAraNa. kAnta sAdhAraNatAvALI. kaMtAra kaaraa kaMdappa* kaMdappakahAkahaNa* kandarpakathAkathana kaMdappuvaesa* kandarpopadeza karela. karNa keTalaM. kappa kalpa keTalI dizA tarapha. kappaMtara kalpAntara keTalo bhAga. kappovavattiA kalpopapattikA keTalA prakAracaM. zAthI, kyAthI. 165 kavyaDa karyaTa khaDavacahUM. kaMbala kambala ogAhittA ogAhejA ogiNhA ogihittA bhobhAsei zrobhAseti oyaMsI orAla thorAliya* osanna* osappiNI* ".. 278 kheMcAtuM, AgaLa lai javAtuM. 14 kRSNa lezyAvALo. ojakhI udAra audArika avasAna avasarpiNI so kRSNa lezyA-kharAva vRtti. 1 kALI, 152 kAna eka jAta, ghareNuM. 242 24 sonU. osaha ohAriNI auSadha avadhAraNI avadhi " bhohi kutrApi bhohidasaNapajjava ohinANapajava bhohiya ohiyA avadhidarzanaparyava avadhijJAnaparyava audhika auSikI kaita kheMcIne kAna sudhI ANela. 193 koi paNa sthaLe. keTalI kriyAvALo. keTalo bhAga, manohara. 154 jaMgala. 230 kAma. kAma saMbaMdhI vAta kahevI. 110 kAma saMbaMdhI upadeza devo. 110 11. AcAra zAstra. 231 AcAranI bhinnatA. 125 kalpa-anuttara vimAna sudhInA khargomAM utpanna thaq. 19. kharAba nagara, kAmaLI. kaidisa 'kaibhAga* phaiviha ko ekkhaDa kRta kati katidiza katibhAga katividha kutaH karkaza 18 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 zrIrAyacandraM-jinAgamasaMgrahe kamma-kiTTei. kamma* karman 174 kammaga* kamma karmaka .kammakaDA karmakRtA karmaka kArmaNa karmatA kammadabyavaggaNA karmadravyavargaNA . kammappaiTriya karmapratiSThita kammapagaDi karmaprakRti kartum kamnasaMgahi kamhA karmasaMgRhIta kasmAt karmikA kamala : kamsiyA kamala kayara* katara kRtakalA 183 kathaMgalA kayAI kara* 151 kadAcit kara.. karaNa.. karaNa karaNataH . karaNapradhAna karaNavIrya karaNa karaNao karaNappahANa* 279 / prA0 karma-AtmAnI zaktinuM kahakahakaha* kahakahakaha .rodhaka jaDarUpa tattva. .4 katham karmamaya zarIra. 155 kahi kutra. karmathI karela. kahi* kathita 'kamma' zabda juo. kahi kutra 202 kAanva kartavya karmapaNu. kAiyA kAyikI karmadravyanI vagaNA-paramANu, 54 kAu.. kApota karmane AdhAre rahela. 150 karmano mULa bheda, karmano - kAuM khabhAva.. 131 kAulessa kApotalezya karmathI saMgnahela. kAulessA * kApotalezyA zAthI. 213 kAusagga kAyotsarga karmathI banelI. 28. kamaLa. 242 kAUNa* kRtvA karela. 196 kAmakaMkhi kAmakAsita bemAMthI eka. 18 kAmakAma kAMmakAmaka zrAvastI (sAvatthI) naga kAmapivAsa kAmapipAsaka rInI pAse . Avela te kAya kAya - nAmanI nagarI. . 231 koi divasa. kAyagutta kAyagupta kAyajo kAyayoga, hAtha. AhArazuddhi vagere kiyA. 239 kAyajoga kara. kAyajogi kAyayogin / karavAthI. 214 kAyabhavattha kAyabhavastha karaNanI mukhyatAvALo. 286 kriyA karavAnI zakti. : . kAyayogi kAyayogin rUpa vIrya. 196 kAyasamikSa kAyasamita karIne. (teo) kare che. 214 kAraNa (teo) karaze. kAla kAla (teoe) kayu. kAla .(4) kare che. 110 kAla . kAla karato." kAla* kAlataH (te) kare. 183. kAlagaa(ya) kAlagata (tuM) kara. kAlamAsa kAlamAsa 145 (teo) kare che. kAlavanna* kAlavarNa (veoe) kayu. kAlasamaya kAlasamaya (te) karaze. 246 kAlAsavesiyaputta kAlAsyavaizikaputra eka jAtanuMmATInuM vAsaNa. 232 * AvatI kAla. 242 kAliANuoga*. . kAlikAnuyoga kalakala avAja. kAliyaputta kAlikaputra kalyANa. malInatA. 181 kAvalia- kAvalika 'malInatAvALu. kAsava kAzyapa kAMgarAM. 298 rAgAdika kaSAya. kAhe kaSAyasamudghAta. juopR. 262 naM 1luM TippaNa, '261 kRtvA / vadhu, A. 307 kiMciMkAla kiJcitkAla kema, kayA prakAre. 120 / kiTTaI kIrtayati hasatAM thato avAja. 110 kema, kayA prakAre. kyAM . 295 kahela. kyAM.. karavA yogya. 157 zarIrathI thanArI kriyAH 1920 eka prakAranI AtmavRtti-.. kApota-lezyA. 152 karavAne. 191 kApotalezyAvALo. kApotalezyA. 151 dhyAna karavA sAru eka prakAraceM Asana. 245 karIne. kAmanI icchAvALo. 183 kAmanI kAmanAvALo. kAmano tarasyo. 183 zarIra.. 239 zarIrane vaza rAkhanAra. 239 zarIrathI thatI kiyA. " 201 zarIrajanya kriyAvALo. 151 mAtAnA peTamA rahela potAnA . garbhazarIramA rahenAra. 274 'kAyajogi' juo. 155 zarIra prati nirdoSapaNe . , sAvadhAnatA rAkhanAra. 239 kAraNa.. samaya, vakhata. kALu. maraNa. . 183 samayanI apekSAe. maraNa pAmela. 245 maravAno mahino.. 4 kALo varNa. samaya... 162 te nAmanA zrIpArzvanAthanI . paraMparAMnA muni. 206 amuka kALe ja paMcAya evaM zAstra-uttarAdhyayana vagere. 61 te nAmanA zrIpArzvanAthanI / paraMparAnA muni. 28. koLiyArUpa AhAra. 182 kazyapathI cAlelaM-kAzyapa gotra. 200 kaye ThekANe. 239 prazna sUcaka zabda. karIne thoDo kALa. 15 (te) kIrtana kare cha. .56 . kAraNa . kAratA kariMti karissaMti karisu kareI* . kRkhAM karanti . kariSyanti akAryuH karoti kurvan kuryAt kAla* kareMta* . kareja . karejAhi* kurvanti 1370 kareMti* kareMsu karehiti karoDiA kalayala kalaha . akAryuH kariSyati karoTikA kalya . kalakala kalaha kalyANa kaluSa kaluSasamApana kapizIrSaka kaSAya kaSAyasamudghAta kalaha. kAlANa 232 kalusa kalasasamAvanna kavisIsaga 231 kasAya kasAyasamugghAya. kim kicA kasiNa kRtna katham Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiDikiDiyAbhUa-sema. zabdasUcA. 327 prA0 saM0 kiDikiDiyAbhUa kiTikiTikAbhUta 'cAle tyAre hADakAM khakhaDe evo manuSya. prA. kevaliba kevalipannatta kevalisamugdhAya 262 242 kevalika kevaliprajJapta kevalisamudghAta kiNhai kALu. kRSNa kRSNAvabhAse kiNhobhAsa kALI camaka (prakAza) bAbu kesa kesariA keza kezarikA 182 279 kesaloa kesisAmi kezaloca . . kezikhAmin kinnara kimpurisa kiMphala kibisi(ya) kibbisiyA kiriyA* kivaNa kibdhisa kisa kiMsaMThiya kiMsuya kIliA kinnara kimpuruSa kiMphala kilbiSika kilbiSikA kriyA kRpaNa kilviSa kRza kiMsaMsthita koi* kouya* ko'pi kautuka 21. kevalie jaNAvela. 237 kevali samudghAta, juo pR0262- 1lu TippaNa 261 vALa. sApha karavAno kapaDAno .. kaTako-puMjaNI. 232 vALano loca-hAthe kheMcavU. 207 . te nAmanA zrIpArzvanAthanA ziSya. 279 koi paNa. saubhAgya prApti mATe nAnAdi karavaM. kutuhaLa. 281 koThalo. kroDa (saMkhyA). kuTuMbano upari. komaLa. komaLa taLiyu. gAu. 297 krodha. krodhavALo. eka jAvanA deva. 277 kayA phaLavAIM. mAtra bhekhadhArI sAdhu. 108 kilbiSika muninI vRtti. 110 kiyA. lobhio. apavitra. dubaLu. kayA AkAre rahela. 296 kesuIM. khIlI. . kayo khabhAva. kayo prakAra. kAma saMbaMdhIcALA karanAra.11.. kukaDI. guMcaDhuM vaLela. 11. 243 kiMzuka 243 .m4" kIsa kouddala . . . kutUhala koTTha koSTha koDi koTi koDaMbiya* kauTumbika komala komala komalatala* komalatala. koza koha . . krodha kohovautta krodhopayukta kIlikA kiMkhatA kIdRzatA kaukucyita kosa . 144 kukuTI 167 ___144 kIsattA kukuMia* kuchaDI kuMci* kuMjara kuMDala* kuMDiA kuNai kuttiAvagabhUma hAthI. kuJcita kuMjara kuNDala kuNDikA. karoti kutrikApaNabhUta 278 kSayopazama kSAyopazamika kSatriya kSAntikSama kSAntipradhAna skandaka kulasaMpanna kubbaI khaMjha kusala phulasaMpanna karoti kuzala kusumita kusumbhavana kUTa 223 kusumiya kusuMbhavaNa kUDa. khaMdhattA skandha skandhatA skandhadeza skandhapradeza .. kim-kaH * kiyat kiyanmahAlaya 206 296 312 301 saya kuMDaLa. 272 kuMDI. 232 khaovasama* (te) kare che. 110 khaovasami* traNe lokanA padArthane khattima vecanArI dukAna. khaM tikhama kulIna-kuLavaMta. 277 khaMtippahANa* (te) kare che. 110 kuzaLa. '277 phulavALu. kasuMbAnuM vana. jaMgalI pazuone pakaDa khaMdhadesa vAno khADo vagere. khaMdhapaesa koNa ? keTalaM. khaMbha* keTalaM moTuM. kharapuDhavI* 274 khalu* 313 khavinaMti* 142 khAia keTalo samaya. khAima khAmeha keTalA lAMbA vakhata sudhI. 273 khAmettA 232 221 khippaM ekala. kevalajJAna: 159 kevala jJAnanAM parivartano. kheDakevala darzananAM parivartano. khettao* kevaLI. . stambha kSaya kharapRthivI keiya* kemahAlaa kerisa kerIsa kevaia kevaiya kevaikAla kevaiyaMkAla kevaciraM keyacireNa kevatiyakaMvala . kevalaNANa* kevalaNANapajava kevaledasaNapajjava kecali* kIza kevu. ke. keTalaM. kSaya ane upazama. 124 kSaya ane upazamadhI dhaela. 127 kSatriya. 21. kSamAthI sahanAra. pradhAnapaNe kSamA rAkhamAra. 286 te nAmanA eka muni (vIranA ziSya). bhAga. 215 skaMdhapaNu. skaMdhano bhAga. 31. skaMdhanI sAthe joDAela paramANu. 310 thAbhalo. nAza. kaThaNa jamIna. cokasa. khapAya che. prasiddhapaNuM. khAvAnI cIja. khamAve che. khamAvIne 243 kSetra, sthaLa. zIghra. 153 nAza pAmela. mukha. - 210 dhULanA gaDhagarcha gAma. kSetrathI. kalyANa. 238 kIdRza kiyat kiyat kiyatkAla kiyatkAla kiyacciram kiyacireNa kSapyante khyAta khAdima. kSamayati kSamayilA kSetra 67 kiyat kevala keTalaM. kSipram 137 khINa* kSINa kSudhA kheTa kevalajJAna kevalajJAnaparyava kevaladarzanaparyava kevalin kSetrata . khema kSama Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe gaa-ghara, prA0 'prA0 gU0 vR0 gata gharadhaNI. prahaNa kare. (teo) le che. gidhe Tholelu. unALo. parvatathI paDIne marayu. (te) glAni pAme che. gaela. sAdhuno saMgha. (te) jAya che. (teo) jAya che. (9) jAuM chu. (ame) jaie chIe. (te) jaze. gAMTha. gAla. gAhAvai giNhe 245 - giNiMti giddhapaTTa 11. giripaDaNa 232 gilAyati 246 guMjA 170 guNa 272 guNao. gama gaccha gacchadda gacchati gacchAmi gacchAmo gacchihida gaMThi gaMDa* gaNa* gaNahara* 173 235 242 gacchati gacchanti . gacchAmi gacchAmaH gamiSyati pranyi gaNDa gaNa gaNadhara gilAi gRha(gAthA)pati gRhNIyAt gRhanti gRdhraskRSTa prISma giripatana glAyati glAyati gujA guNa guNataH guNakara guNapradhAna guNapratipanna guNaratnasaMvatsara 242 243 . guNakara* 119 . gaNettiA gaNetrikA guNazilaka caNoThI. guNa, 234 guNadhI. guNane karanAra. pradhAnapaNe guNI. guNane pAmela. 200 te nAmarnu eka tapa, juo pR0258nu3 ju TippaNa, 250 te nAmarnu eka sthAna (a. tyAre bihAra prAMtarmA Avela navAdA sTezana pA. senuM guNAyA.) 13 zarIrAdikane vaza rAkhanAra. 239 sarvathA sAvadhAnapaNe brahmacArI. iMdriyone vaza rAkhanAra. 239 gati gati 190 gaMtava gahamAla gantavya / gardabhAla gupta guptabrahmacArin bhAre. maMdha gaMdhao* gaMdhaguNa* gaMdhava gaMdhapajjava gaMdhamaMta* gamma gabhagama(ya) gama gandha gandhataH gandhaguNa gAndharva gandhaparyava gandhavat garbha garbhagata gama guptendriya guruka gurukalaghuka gurulaghuka gulmita . gUDhahRdaya gRhNAti gRhNanti gRhIlA praiveyaka bhAre haLavU. 200 200 velaDionA jaghyAvAIM. 4 uMDA manavALo. (te) grahaNa kare che. 132 (teo) grahaNa kare che. 55 grahaNa karIne. 232 te nAmarnu devanuM sthAna.. 221 gAya ke paLada. 277 gucchAvAIM. eka parvata. gammaMtI* sAdhunA saMghanA upari. juo guNappahANa* pR. 16nuM gaNaghara uparanuM guNapaDivatra* TippaNa. guNarayaNasaMvacchara eka prakAracaM kalAina ghareNu. 232 guNasila gati. javA yogya. zrIvIrano samakAlIna te nAmano eka parivrAjaka. 231 gutta gaMdha. guttavaMbhayAri gaMdhathI. gaMdharUpa guNa. gutiMdiya gAMdharva (deva). 277 guru gaMdhano pariNAma. 235 guruyalahua gaMdhavALU. gurulahua garbha. 181 gulaiya garbhamA gaela-rahela. 182 gUDhahiya* amuka viSaya saMbaMdhI zA geNDA khano pATha. gehaMti javAya che. geNhittA javaM. 232 geveja javAno kALa. gamana guNavALo. gocchiya javA yogya. 118 gothubha . gaela. 312 goya niMdA. goyama (ta) niMde che. 120 goyamasagutta (tame) niMdo cho. goyara (huM) niMdu chu. bhAre. bhAre haLavA paryAya. bhArepaNuM. bhAre haLag. garuDa. ghaDattA gheTuM. ghaNa grahaNa karavA yogya. ghaNaudahi gAthA. gAmaDuM. ghaNavA iMdiyone koTArUpa. 207 gAmegAma. 24 ghaNodahi 114 / ghara gamyante gamana gamanakAla gamanaguNa 84 gamanIya. gotra. gata gahoM 207 gucchita gostuma gotra gautama gautamasagotra gocara gautama gotrano. gii| garhata bhikSA saMbaMdhI kriyA, 239 208 gamaNa gamaNakAla* gamaNaguNa gamaNijja gaya* garahA garahai garahaha garihAmi garu garualahuapajjava garuyatta garuyalahuA garula gavelaya gaheavva* . gAthA gAma gAmakaMTaga gAmANugAma* gAhA 2.. ghaDo. 20. 277 garhAmi guruka gurukalaghukaparyava gurukatva gurukalaghuka garuDa gavelaka grahItavya gAthA grAma grAmakaNTaka mAmAnugrAma ghaTa ghaTatA ghana ghanodadhi 277 ghasela, suvALu karela. 299 218 saMghaTTapaNu. 170 ghanodadhi, ghanavAta. 313 ghanodadhi, eka prakAranu ghana pANI. dhanavAta, eka prakArano. dhana pavana. 168 ghanodadhi. 160 ghara. 84 ghanavAta ghanodadhi gRha gAthA gAthA. Jain Education international Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAi-ciNisu. zabdasUcA. 329 prA. saM0 ghAi 142 191 ghora caMda m 304 catura-catvAri catvAriMzat catuSkriya candra candramas candamaNDala candroparAga campakavana carman camaracachA cyava cyavante cyavamAna carakaparivrAjaka cAra. cALIsa. . cAra kriyAvALo. cAMdo. 304 cAMdAceM maMDaLa. caMdaceM gharaNa. caMpArnu vanacAmaDaM. . 242 te nAmanI eka devanagarI. 223 nAza. nAza pAme che. 289 cyavato. 179 ghADanI bhikSAvaDe nirvAha karanAra tridaMDio. 108 cAritra, cAritra- saMbaMdhI kriyAo. pradhAnapaNe cAritravALo. 286 cAritrarahita. 246 caiyoM coka.. caturtha cothu. 241 caraNapradhAna caraNarahita caraNahIna carama caramANa caritta caritra cAritramoha 142 cautisa* cauddasa* gU0 pR0 / prA0 ghAtin AtmAnI zaktinAM ghAtaka cattAri* karmoM. 124 cattAlIsa gheppamANa gRhamANa prahaNa karAtuM. catukiriya ghora iMdiyAdika pratye nirdaya. 33 ghoraguNa ghoraguNa asAdhAraNa guNavALo. 33 caMdama ghoratavassi ghoratapakhin ghora tapasvI. 33 caMdamaMDala ghoravaMbhaceravAsi ghorabrahmacaryavAsin kaThaNa brahmacaryane pALanAra. 33 caMdovarAga* caMpayavaNa camma camaracaMcA samuccayasUcaka avyaya. 3 caya caittA cyutvA cyavIne. 246 cayaMti cyutA(cyavamAna(?)) vyavIne,(cyavato marato.) 221 cayamANa cataka catuSka 28 caramaparivvAyaga' caukka* catuSka cAra. 296 caucattA* catuzcatvAriMzat cumALIsa. caraNa cauTThANavaDi* catuHsthAnapatita cAra prakAranA cauttha 201 caraNappahANa* cauttha caturthaka caraNarahi* cautthaMca uttha caturthacaturtha eka eka upavAsa. caraNahINa* cautthapa caturthapada cothu pada. 201 carama cautthapada 201 caramANa* cautthabhatta caturthabhakta upavAsa. cautthI caturthI cothI. 152 carittamoha catutriMzat cotrIza. . caturdaza cauda. carittasaMpanna cauddasamaMcauddasama caturdazatamacaturdazatama cha cha upavAsa. 241 carittAcaritta* cauddisa* caturdiza cAre dizA tarapha. caritti* cauddisi caturdiza 70. caritaMtara caudisi carima* caunANovagaa caturjJAnopagata cAra jJAnavALo. cauphAsa catuHsparza cAra sparza. caubhaMgI* caturbhanI cAra vikalpa. . calamANa caubheda caturbheda cAra bheda. caummuha* caturmukha jyAM cAra zerI bhegI thAya cAi te mArga cAujjAma caurAsIi caturazIti corAzI. 142 cAuddasI catur-catvAraH cAra. cAummAsiya cauraisa caturanna corasa-cAra khuNIuM. 296 cAuraMgiNI cauriMdiya caturindriya cAra iMdriyavALo jIva. cAuraMta caunviha caturvidha cAra prakArac. 54 caThavIsa caturvizati covIza. cArittapajjava cauvIsaha caturvizati cArupaNNa* cauvIsaimaMcaTha- caturviMzatitama- agyAra agyAra ci vIsaima caturviMzatitama upavAsa. cchirA causahi catuHSaSTi cosaTha. citi cakra. ciTThA cakavaSTi* cakravartin / sArvabhauma rAjA. ciTThati cakavAlavikkhaMbha* cakravAlaviSkambha goLapaNe gherAvo. ciTThiavva cakkhiMdiya cakSurindriya AMkharUpa iMdriya. 74 ciTujA cakkhudaya cakSurdaya AMkhane (jJAnane) ApanAra. 18 ciTThamANa caknuphAsa cakSuHsparza AMkhe jobu, 161 ciNissaMti calara cAra rastAno bheTo. 28 | ciNiMsu 42 bha* sU. cAritrasaMpanna cAritrAcAritra caritrin caritrAntara carama calana calaNa* 114 calia calamAna calita . tyAgin / cAturyAma 28 caturdazI carato, jato. cAritra. cAritra viSayaka moha. (mUDhatA). cAritravALo. thoDo saMyama. cAritravALo. cAritranA bhedo. chola. 'calana' saMbaMdhI uddezaka sUcaka zabda. cAlato. cAlela. lAgI. 239 cAra mahAvratavALo saMyama. 207 caudaza. 277 cAra mahinA. 240 cAra vibhAgavALI. 13 cAra cheDAvALu. camara. cAritrano pariNAma. 236 sArI buddhivALo. saMgrahela. 114 sirA-nADI. 149 ekaThA karAya che. (te) sthiti kare che. (teo) , 17. sthiti karavA yogya 219 (a) sthiti kare. sthiti karatuM. 114 (teo) caya karaze. (teoe) caya ko. 114 cauro cAturmAsika caturaGginI cAturanta cAmara cAritraparyaSa cAruprajJa cAmara* " 221 cita zirA 142 cakra cIyante tiSThati tiSThanti sthAtavyaM tiSThet tiSThat ceSyanti aceSuH 114 cabara . Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330. prA0 ciya ciyatta ciradviti cirai cillaNA ciMtia cua culasIa* cyavaNa cerr ceva* cottIsa* cottIsa maM. bolIsama posa * coisapuvvi cora ** chaumattha chakoDi chaTu * pahuMDa chaTTabhatta chata chaNNAlaya chatta* chattaya chattapalAsabha chattAicchata* chattIsa* chattodava channaui chammAsa* chalasIa chavvIsa * chaMda chAumatthiya samugdhAya chAyaMta chAyA * chAyAlA * chAyAra chinamANa chiddata chiMdebA bh chiMdava cita vyakta cirasthiti ciram cillaNA cintita cyuta 'caturazIti saM0. cUtavana caitra ya maina da catustriMzattamacatukhi zatama caturdaza caturdazapurvan caura 11114912 Sad chadmastha SaTroTi SaSTha SaSThaSaSTha SaSThabhakta chat SaNNAlaka chatra chatraka chatrapalAzaka pazid chatraughavana SaDdiza SaNyati SaDmAsa paddhayoti SaDviMzati chanda chAdmasthika samudghAta chAyAnta chAyA SaTcatvAriMzat SaTsaptatitama chidyamAna chidrAnta chindyAt chitra chinatti cha gU0 ekaThu karela. choDI dIdhela. vicA lAMbA kALa sudhI. T te nAmanI zreNika rAjA nI rANI. citavela. neta corAzI bAnuM vana. caila nizcayasUcaka avyaya. cotrIza. soLa soLa upavAsa. cauda. cauda pUrvane jANanAra. cora. cha. kevalahAna vinAno jIva. choTa. uj. babe upavAsa. be upavAsa. zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe khoDa miDI chatra. " se nAma eka raheAna cha. cha mAsa. chAzI. chabvIza. chedAtra. chadmasthano samudghAta. chAyAno cheDo. chAyA. chetALIza. choTe chedAtuM. choDo. have. * chedela. (te) chede che. pR0 54 277 272 173 13 232 84 154 * 13 54 142 241 70 33 238 77 upara uparaM chatranA ghATa jevuM. 301 chatrIza. 24 chatrISa nAmanA vRkSanuM vana. 84 dizA taratu 162 142 ** 298 15 241 4 168 232 24 232 231 221 298 258 231 261 164 273 142 142. 41 164 193 prA0 41. detA cheva jai* jao* jakkha jajuvveda jaDa* jaNa* jaNakalakala* jaNagatta* jaNabola* jaNavaya jaNavUha jaNasadda jaNasaMnivAa* jaNasaMmada jaNuka liA * jamma* jamaliya jamdA * jayamANa* jarA jala jala * jalaNappavesa jalappavesa jalaMta jassa jasaMsi jaha* jaddaNNa jahaNaa* jaNiyA jahaniyA jahA * jahAsaMkha* saMpa jaMbUdIya jAgarai jAgaraMmANa jANa jANaa 194 jANayA saM0 chittvA sevArta yadi yataH yakSa yajurveda jaDa jana janakalakala janakatva janavyUha janabola janapada janavyUha janazabda janasaMpa janasaMba janotkalikA janomiM yamalita yasmAt yatamAna jarA yata jala jvalanapraveza jalapraveza jvalat yat-yasya yazakhin yathA jaghanya jaghanyaka jayanyikA "3 yathA yathAsaMkhya yat jantu jalpati (rupayati jambUdvIpa jambUvRRkSa jambUvana jAgarti jAmat yAna ja jhAyaka jJAnatA gU0 chedIne. badhAM zarIromAM sauthI DI zarIra jo. kAraNa ke. yakSa. yajurveda.. jaDa. manuSya. manuSyano ghoMghATa. janakapa manuSyanuM do manuSyano gaNagaNAra. deza. manuSyanuM ToluM manuSyano zabda. manuSyonI bhIDa. manuSyogI moDa ciya- jANayA. manuSyonuM nAnuM ToluM. taraMganI peThe manuSyono saMgha. yugala. jethI. yatna karato. ghaDapaNa mela pANI. amimAM baLI marakhaM. pANImAMnI mara jaLatuM - baLatuM. jenaM. jazavALo. jema. oma " ochAmAM ochI jema. anu. je. jIva. (te) kahe the. yUDIpa sAva jAMbunuM vana. (d) jAge che. jAga yAna-gADu. jANanAra. pR0 245 158 61 3 277 231 128 18 247 129 247 247 2.31 232 281 247 232 247 1 247 r 77 238 * 250 237 237 243 207 278 33 53 221 141 148. 31 222 48 69 110 313 303 102. 14V EXE 276. 1 207 . Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANavaa-NANata. zabdasUcA. 331 prA0 jANava* 18 joi 221 234 joisiyoM joiMsu joisAmayaNa joga* saM0 jyotis jyotis jyotiSika adyotiSuH jyotiSAmayana yoga yogya yonikabhUta jyotis yojanakoTi yodha gU0 jyotiSika deva. prakAza. eka jAtanA deva. (teoe) prakAzavAllaM kayu. 303 jyotiSazAstra. . . 231 kriyA. 110 yogya. 115 yonibhUta-yonimA raheDhaM te.274 jyotiSika deva. 159 koDa yojana.: laDavaiyo. 248 dezanA manuSyo. (tuM) jANe che. (tame) jANo cho. (9) jANuM chu. ame jANIe chIe. jANIne. jANavA yogya. jAtivaMta. sonuM. jene kutUhala thayuM che te. zraddhAvALA. saMzayavALA. saMyamarUpa yAtrA. jyAM sudhI. 234 153 278 joga* 277 37 joNianbhUa . jotisa joyaNakoDi joha 37 jAnapada jAnAsi jAnIta jAnAmi jAnImaH jJAtvA jJAtavya jAtisaMpanna jAtarUpa jAtakautuharu saarsth jAtasaMzaya yAtrA yAvat yAvatka yAvajjIva yAvat yAvatka jitakrodha jitanidra jitapariSaha jitamAna jitamAya jitalobha jitendriya 239 18 jeTalaM. jIve tyA sudhI. jANati jANaha jANAmi jANAmo jANittA jANiavva jAtisaMpanna jAyarUva jAyakouhalla jAyasava jAyasaMsama jAyA 'jAva jAvaiya jAvajIva jAvaMta jAvatiya jiakoha jianidda jiaparIsaha jiamANa jiamAya jialoha jiiMdina jiiMdiya jiNa* jiNaghara jimbhidiya jiyarAga* jIva* 161 244 jhANa jhiyAi jhiyAyamANa jhUsima jhosaNA dhyAna dhyAyati ghamAyamAna jhUSita jhoSaNA dhyAna. __ 33 (te) dhyAna kare che. 280 baLata, dhuMdhavAtuM. khapAvela. 243 khapAvavAnI kiyA. 243 238 162 kodha upara jaya meLavanAra. 278 nidrAne jitanAra. 278 pariSahone jitanAra. mAnane jitanAra. 278 mAyAne jitanAra. 278 lobhane jitanAra, 278 iMdriyone jitanAra. u* 278 239 sthApayet sthAna sthAnaguNa sthAnapada sthiti sthitikSaya sthiti sthitisthAna ThANaguNa ThANapada Thiha Thihakkhana Thiti ThitiTThANa sthApe, rAkhe. ThekAj. 18 sthitirUpa guNavALo. 306 / sthAna viSayaka prakaraNa. 295 sthiti. sthitino nAza. 246 sthiti. sthitinuM ThekAj. jina jinagRha 298 143 jIvatta jIvaMjIva . 220 242 ujjhamANa dazamAna baLa. jihvendriya jitarAga jIva jIvatva jIvajIva jIvAstikAya jIvapratiSThita jIvaruta jIvasaMgRhIta jIvAbhigama Na jIvatthikAma jIvapaiTThi jIvara* jIvasaMgahima jIvAbhigama rAga dveSane jitanAra. jinamaMdira., jihvA iMdriya-jIbha. rAgane jitanAra. 129 jIva. jIvapaNuM. jIvanuM baLa. . jIva. 200 jIvane AdhAre rahela. 170 pazu pakSionA zabdo. 110 jIve saMgrahela. . 170 te nAmanuM eka zAna. juo pR0266 nuM 1lu TippaNa. 265 jIvana. (a) jIve che. 228 kAMti. 273 yugamA mukhya. cAlatA cAlatAM eka dhoMsarAvA AgaLa najara rAkhavI. 281 joDAya che. 201 joDela. Nagara gatthi * NamAmi* Namo Nayara 278 jIvitra jIveti jui jugappavara* jugaMtarapaloyaNA jIvita jIvati dyuti yugapravara yugAntarapralokanA NayaMtara na+kara-nagara nAsti namAmi . namas nagara nayAntara naraka nava navaka sAta 129 Narama* Nava* niSedha sUcaka avyaya. kara vinAnuM te-nagara, nathI.. namaskAra kara chu. namaskAra. nagara. bhinna bhinna nayo-abhiprAyo.125 narakabhUmi. nava. 221 navagaNuM. 250 nhAela. vAkyamA zobhArUpa avyaya. 13 harSa pAmela. eka jAtanA deva. jJAna, keLavaNI. judA judA agAIM, judAI. Nava* NhAya jujjaha* jata* yujyate yukta - Nam joDu. 142 84 juyalaya jubaliya jeTTa jeNa joaNa yugalaka yugalita jyeSTha yena yojana moTo. je tarapha. yojana. di NAgakumAra NANa NANa? NANatta nandita nAgakumAra jJAna nAnArtha nAnAkha 235 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 zrIrAyacandra-jinAgamasaMpahe-. NANadaMsaNadhara-tavaNahANa, pR. te*. tad. te (sarvanAma) triju. taya tRvIya tRtIya taIya tae* tataH prA. . . saM. NANadasaNadhara bAnadarzanadhara prANapajavAnaparyava NANaphalahAnaphala NANasaMpanna jJAnasaMpanna NANAghosa ..nAnAghoSa zANAvaraNija* jJAnAvaraNIya NANAvaMjaNa nAnAvyaJjana NANi zAnin NAma jJAta nAzaka NiaimA. . niyatikA NikAya nikAya NikAyaNa nikAcana NikAyiMti nikAcayanti nAman NAya *NAsabha* 241 yAra bAda. traNa. tyAra pachI. tarka-vicAra. 125 sAcuM. traNavAra. 231 temAM cittavALo. 192 eka jAtano pAtaLo vAyu.313 210 eka jAtano pAtaLo vAyu. 160 183 jJAna ane darzanane dharanAra. 137 jJAna- pariNAma. 236 jenuM phaLa jJAna che te..283 jJAnI. judA judA avAjavALo. 49 jJAnane DhAMkanAra karma. 133 judA judA vyaMjanavALo. 49 jJAnavALo. 151 nAma. jANela. nAza karanAra. . niyamita. samUha. karmane khUba saghanapaNe bAMdhavU. 54 (teo) karmane khUba saghanapaNe bAMdhe che. 54 (oe) karmane khUba saMghanapaNe bAMdhyu. . (o) karmane khUba . saghanapaNe bAMdhaze. bahAra nIkaLI. hamezA, dhruva... (teo) Atma pradezothI karmane khaMkhere che. nIkaLe che. nirjarela. "NijareMti' juo. 54 bIjA prathomAMthI tAravela. 207 taraj. daridra. NikAyiMsu nikAcitavantaH 311 tapela " NikAyessati nikAcayiSyanti tao tri-prayaH tao tataH taka taca tathya taca tri(tRtIya)kRtvaH tacitta tacitta taNa tRNa . . taNu taNuya tanuka taNuvA tanuvAta taNuvAya tatta tapta tattatava taptatapas tatti * tapti tattivvajjhavasANa tattIvAdhyavasAna . tatti* , tAvat .. tataH / tatra tatthagaya tatragata tati tatIyapakSa . tRtIyapada tadajhavasima tadhyavasita tadavovautta tadarthopayukta tadappiakaraNa tadaptikaraNa tapasvI. saMtApa. temA tIvra pariNAmaghAlo. 183 . NiggayA *NiSa NijjareMti nirgatA nitya nirjarayanti tatto tatya* 152 niryAnti nirjIrNa 278 yAra pachI. temAM. syA rahela. 116 244 tRtIya triju. niyUDha nidrA 201 nidrA. NijAyaMti NijiNNa . NijjUDha. NihA* Niya NiyaMTha NivattijjamANa NissasaMti NisAmemi: NisiTTha Nisiraha NisiraNayA Nisirati NihattaNa 65 niyata nirgrantha niryamAna niHzvasanti nizAmyAmi nisRSTa nisRjati nisarjanatA nisRjati nidhattana nidhattitavantaH tadubhayakaDa tadubhayabhaviya tadubhayAraMbha tappaDhamayA tappAugga niyamela. 235 sAdhu. 272 vaLAtuM. 193 (o) niHzvAsa le che. 224 (huM) sAMbhaLu chu. 282 tajela, pheMkela. 193 (te) taje che. tajavApaj. (d) taje che. karmane saghana paNe bAMdhavaM. 54 (teoe) karmane saghanapaNe. bAdhyu. (teo) karmane saghanapaNe bAMdhaze. 54 (teo) niHzvAsa le che. '53 nizcayasUcaka avyaya. 1 amAraM. 206 jANavA yogya, laijavA yogya. tadubhayakRta tadubhayabhavika tadubhayArambha tatprathamatA tatprAyogya tadbhava tadbhavamaraNa triju pada (prakaraNa). . 2.1 tenA adhyavasAyavALo. 183 tene mATe ujamALa. 183 tene mATe iMdriyono bhoga ApanAra. 13 te bee karela. te be bhavarnu. te bee karela AraMbha. 6 tenI zaruAta-pahelavelaM. 181 tene yogya. te bhava. maryA pachI jevA hoie tevA tha. . te vAsanAthI yukta. 183 temAM manavALo. 183 tedhI. 28 te nAmanI sAtamI naraka. 141 11 tabbhava* Nihatisu tambhavamaraNa 237 Nihattessati nidhattayiSyanti NIsasaMti . gUNaM niHzvasanti tanbhAvaNAbhAvia tadbhAvanAbhAvita tammaNa tanmanas tamhA* tasmAt tamatamA tamatamA taru tarupaDaNa tarupatana nUnam asmad-naH netavya jhADa. tavva yava talavara* jhADathI-paDavu-paDIne mara. koTavALa. temA lezyAvAko. taMduparAMta. 248 raya* tallesa 100 netavya nairayika nairayika nairayikasaMsArasaMsthAnakAla nairayikAyuSka Neraiya paraiyasaMsArasaciTThaNakAla NeraiyAuna 53 talabaraH tallezya tayatirikta tadvidha tapas tapanIyamaya tapaHpradhAna nArakino jIva. nArakino jIva. tamvarita nArakine narakamA rahevAno taviha* kALa. 105 tava nArakirnu AyuSya. 189 tavaNijamaya* nahIM. 54 / tavappahANa* tevu. tapa. sonAnu. mukhyapaNe tapasvI. 86 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavaphala-thAvara. zabdasUcA. m m mA0 saM0 tavaphala prA. tiviha tisaimaMtisaima tI tItakAla tItaddhA saM0 trividha triMzattamatriMzattama atIta atItakAla atItAddhA jenuM phaLa tapa che te. tapasyA. tapasvI.' (teo) tapyA. (te) tape-tapAve-che. gatizaktivALA jIva. traNa prakAraceM. cauda cauda upavAsa. vItelaM, bhUtakALa. 241 234 tavassi . taviMsu* tavei 161 tasa* jAva. 7 tIya* atIta 202 1 tasakAya * taha tahA* tathA, tema. tIyakAla tIyaddhA tema. tIreda atItakAla atItAddhA tIrayati triMzat 201 24. 141 pUrUM kare che.. triza. tahArUva* te prakAranA. tIsa temaja. tIsA 141 taheva tasa* tArArUva* to. 33 tAva* 304 tuDiyo tapaHphala tapas tapakhin atApsuH tapayati prasa trasakAya tathA tathA tathArUpa tathaiva jyatra tArArUpa tApa tAvatka tAvatA tAvatka tApasa iti trika trikRtvaH trikAla trikriya trika tri-trINi tikta tIrtha 'tIrthakara tridaNDa teTalaM. tuyada tuyahiavva tuyaheja 161 trAMsu-traNa khuNIyu. tArAo. 161 taDako. 161 teTale. 242 teTalaM. tapa karanAra (vaidika) sAdhu.108 e pramANe. traNa- ToTu. 114 praNa vAra. traNe kALa. traNa kriyAvALo. 191 tarabheTo. 143 tAvaiya tAvatA tAvatiya tAvasa vi* ti tikkhutto* tikAla* tikiriya tiga* tiNi turaga* tuSTa truTika toTati-bagvartate toTitavya toTet turaga tulya tulyasAdhana tuSNIka tunikA . 258 tulla tulasAhaNa* tusiNIma tuMgiyA 231 praNa.. titta* titya* kaDavU. teiMdiya teu* trIndriya tejas 'te. tityagara tidaMDa tejas teua . tejaska 232 tIrtha tIrthano karanAra. tridaMDa-vaidika sAdhuo' rAkhe che te. traNe dizA. traNa, traNa sparzavALu. tiyacane yogya asaMzithI baMdhAtI AvaradA. 111 tiryacornu utpatti sthAna. 33 tiryaMca. 74 tiryacanI AvaradA. 111 tiryaMcano garbha. eka jAtarnu hAtharnu ghareNu. 272 (te) pathArImA ALoTe che. 239 pathArImA AloTavU. 239 (te) pathArImA ALoTe, 184 ghoDo. 3.. sara. 105 sarakhA kAraNavALu. 218 cUpa rahe. te nAmanI eka nagarI, juo 216 meM pAne 'tugikA' uparatuM prathama TippaNa. 276 traNa iMdiyavALo jIpa. 73 Aga-ani kAya. 7 tejolezyA. 154 taijasa zarIra 'teya' zabda juo. . 262 agni. ___304 tejolezyAvALo. tejolezyA. te tarapha. tetriza. traNa mAse thanArI te nAmanu zarIrasahacArI sUkSma zarIra. prakAza. taijasa zarIra. dAha utpanna karanArI eka jAtanI zakti. tejavaDe. tejavALo. 278' tiryaca saMbaMdhI. trevIza. 299 58 teuyA* teulesa teulessA teNa tettIsa temAsiba teya tejaskAya tejolezya tejolezyA tena trayastriMzat traimAsika tejasa 173 teya teya tejas taijasa 141 teyalessA . tejolezyA tidisi* tridizA tini* tri-trINi . tiphAsa* . trisparza tirikkhaasa- tiryagasaMjJiAyuSka niAuna tirikkhajoNi tiryagyoni tirikkhajoNiya* tiryagyonika. tirikkhajoNiyAuya tiryagyonikAyuSka tirikkhajoNi- tiryagyonikagarbha yaganbha tirikkhasaMsAra- tiryasaMsArasaMciTThaNakAla saMsthAnakAla tirikkhAuya tiryagAyuSka tiriya* tiryak tiriyaloa tiryagloka tiriyAu* tiryagAyuS tila tila tilagavaNa tilakavana tilasaMThaga* tilasaMsthaka tIvra tivvadhammANu- tIvadharmAnurAgarakta rAgaratta trivarNa tithaMcano saMsAramA rahevAno kALa. 105 tiryacanuM AyuSya. 3. 243 tirachu. teyasA teyaMsi tericchiya tevIsa tejas-tejasA tejakhI tairazcIna . prayoviMzati 313 tiracho loka. tiryaMcanuM AyuSya. tala. 243 84 thaNiya te nAmanA deva. 58 tivva tilaka vRkSanuM vana. talano sAMTho-talasara. tIvra. dharmanA anurAgadhI sUba stanita stanitakumAra sta nitazabda thaNiyakumAra thaNiyasadda 81 raMgAela. tivana* medhano zabda-barasAdano gaDagaDATa. 304 gucchAvAlu. 84 sarvathA gati vinAno jIva. 150 183 thavaiya 225 / thAvara traNa varNavAlu. staba kita sthAvara Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe thira-duhiya. prA. gU0 238 sthira sthai rya sthavira stoka stambhita sthira. 211 sthiratA. vRddha, anubhavI. 206 thor3eM. 67 staMbhanI peThe thaela-sajjaDa thaela. thova prA. . dAhiNa* dakSiNa dAhiNa* dakSiNataH dAhiNapaJcatthima* dakSiNapazcimIya dAhiNapurathima* dakSiNapaurastya dijai* dIyate diTTha diSTa diTThi dRSTi diTippahANa* dRSTipradhAna yamiya* ___272 143 #FREE EEEE jama'. dakSiNa-jamaNI korathI. 142 dakSiNa ane pazcimanI vacce. 300 dakSiNa ane pUrvanI vace. 300 (a) devAya che. 64 anugamyo-banAvyo. 6 najara. pradhAnapaNe dRSTimAM-darzanamAM-tatpara. didhela. 242 divasa. 243 dIpela tapavALo. dIpela rUpavALo. 241 dakagarbha dagaganma dacchasi diNNa drakSyasi diNa* dagdha 221 - danbhasaMthAraga sUrya. darbhasaMstAraka datti datti* pANIno garbha-vAdaLa. 205 (tuM) joIza. baLelu. 41 DAbhanI pathArI. 243 eka prakAraceM vrata. juo pR0 257 mA datti. 255 jovA yogya-dekhAvaTuM. 273 padArtha-zarIranA avayavo vagere. diNayara dittatava dittarUva* diyA divaDDara dina dinakara dIptatapas dIptarUpa divA ghardha divasa divasapRthaktva dizA divasa. darasaNija* daba* darzanIya dravya doDha. divasa divasa. bethI nava divasa. davao* davyathI. dazvaTThi* dravyataH dravyArthika dizA. dizA. divasapuhutta disA disiM* disIbhA dINassara dIpa 75 142 33 dizA digbhAga dInakhara dravyapradeza dravyalezyA dravyendriya davapaesa davvalessA dabidiya 184 dizAno bhAga. rAMka kharavALo. dvIpa, beTa. dIva* . daviya* dasa dIvaMta dIhakAla dIhamaddha dIhIkareMti dvIpa dvIpAnta dIrghakALa dIrghAva dIrghAkurvanti beTano cheDo. lAMvo kALa. lAMbA mArgavALo. lAMvo kare che. 200 dasaguNa* dasaguNi dasaNacchada dasamaya* dravya daza dazaguNa dazaguNita dazanacchada dazamaka dazamadazama daza vidha be. duHkha. duHkhapaNuM. duHkhavALI dazA. dasamaMdasama 214 dasaviha 133 dahaNayA draha dahanatA daNDa daNDaka daMDa* dravyano arthI-prAhaka-nayadravya saMbaMdhI abhiprAya. 208 dravyano pradeza. 168 raMga, rUpa. * 201 sthUla iMdiyo. juo 268 meM 1lU TippaNa. 181 padArtha, vastu. dasa. dasagaNuM. 58 dasagaNuM. 196 oTha. 110 dasamuM. 2.0 cAra cAra upavAsa. 241 dasa prakAra. pANIno dharo. bALavApaj. 192 daMDa-lAkaDInI jevo ghATa. 262 nAraki vagere daMDaka-jyAM jIvane daMDAbu paDe te. 90 zAnta. 240 DAMsa. . samyakta. darzananA bhinna bhinna prakAra. 125 darzananA pariNAma. 236 darzana viSayaka moha. 65 darzana viSayaka muMjhavaNamA nAkhanAra karma. 133 darzana vinAno. darzana rahita veSadhArI. darzanane DhAMkanAra karma. dekhADato. darzanathI yukta. cAkara. cAkaraDI. 277 111 148 215 122 EEEEEEEE: 25 duphAsa* daMta dAnta daMza duHsparza 184 daMsa darzana dukkha dukkhattA* duHkhatA dukkhA duHkhA dvika dugaMchAvattiya jugupsApratyaya duppaesAhiba(ya) dvipradezAdhika dupaesia dvipradezika duppaNihANa* duSpraNidhAna dvisparza duphAsa. dunbhigaMdha durabhigandha druma durasa duruhitA duvaNNa duvAlasa dvAdaza durUva duviha dusamayAhiya dvisamayAdhika dvidhA(taH) duhattA duHkhatA duhA dvidhA duHkhita duma dasaNa daMsaNaMtara dasaNapajava dasaNamoha* desaNamohaNija* 289 darzanAntara darzanaparyava darzanamoha darzanamohanIya dUruddha ghRNAnuM kAraNa, be pradezathI vadhAre. be pradezaceM. kharAba ciMtana. be sparzavAIM. kharAba sparzavAlu.. durgaghi. jhADa. kharAba rasavALU. upara caDIne. kharAba varNavAlu. bAra. kharAba rUpavALo. be jAtana. be samayathI vadhAre. be taraphathI. duHkhapaNu. be prakAre. duHkha pAmela. .184 243 184 242 durvarNa dvividha 274 dasaNarahima dasaNavAvannaga dasaNAvaraNija* dasata dasaNasaMpanna dAsa dAsI darzanarahita darzanavyApatraka darzanAvaraNIya darzayat darzanasaMpanna dAsa dAsI 278 184 duhiya 184 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUijjamANa-nArayamavaMtara. zabdasUcA. 335 prA. saM0 dUijjamANa* dravamANa jato, gati karato. 24 prA0 dhammAyariba dhammovaesa gU0 dharmano AcArya. dharmano upadeza. (te) dhAraNa kare che. gesthI raMgela. dhAraNa karanAra. dUragati 234 234 106 232 dUragati dharai* ghAuratta para saM0 dharmAcArya dharmopadeza gharati dhAturakta dhAraka dhArin dhArayamANa dhruva 307 dhAraa 231 dhAri* 272 114 dhAremANa dhuva dhAraNa karato. nizcaLa. 111 devaya naI* nadI nakkhatta* 3 naggabhAva nakSatra namabhAva nagara da 207 nagara dUra javAnI zaktivALo. 272 dUSya kapaDuM. dUsaMta dUSyAnta kapaDAno cheDo. 164 deva deva. devaasaniua devaasaMjJikAyuSka asaMjJI dvArA baMdhAtuM devatuM AyuSya. devattA devatA devapaNuM. 84 devalo devaloka kharga. 189 devaloga 189 daivata . daivata. 232 devasaMnivAta devasaMnipAta devIne bhegA thavAnI jagyA. 243 devasaMsArasaM- devasaMsAra saMsthAnakAla devone saMsAramA rahevAno ciTaNakAla kALa. 105 devAuya devAyuSka devanI AvaradA. devI devanI strI. desa bhAga. 113 desabhA~ dezaka upadeza denAra. desapaJcakkhANa dezapratyAkhyAna thoDI aTakAyata. desasadda.. dezazabda 'deza' evo zabda. 312 desi* dezita upadezela. 107 dezona thoDaM Uj. 313 desovarama dezoparama thoDI aTakAyata. dvi-dvau doca dvi(tIya)kRtvaH be vAra. 231 droNa batrIza zera vajananuM mApa. 250 domAsiya dvimAsika be mAsamA thanAra. doSa-dveSa 122 na, nahIM. nadI. nakSatra. nagnapaNuM. nagara, zahera. 'Nagara' zabda juo. 231 nagarI. nathI. nathIpaNuM. namaskAra. (te) name che. devI deza nagarI nagarI natthi natthitta namokAra* namasai* namaMsati nAsti nAstila namaskAra namasyati desUNa think. laminil. ribbero namasaNa* 258 namasaNayA* namasamANa namaMsAmi namaMsAmo namaMsittA* namasyana namasyanatA namasyamAna namasyAmi namasyAmaH namasthitvA naya doNa* 240 namana karavU. namaskArapaNuM. namaskAra karato. (hu) namuM chu. (ame) namIe chIe. 234 namana karIne. eka jAtano (taTastha) abhiprAya. 208 mAnyatA, siddhAMta. 231 AMkha. 11. pradhAnapaNe nayanemAnanAra. 286 dosa* dveSa. naya* naya dhana nayaNa* naya nayana nayapradhAna nagara bADham nagara. nayappahANa* nayara nayarI nara* 289 nagarI nagarI. dhaNa dhaNiya dhaNu dhanna * dhamma dhammakahA dhammakAma dhammakakhima dhammajjha* 231 18 puruSa. dhanuS dhanya dharma dharmakathA dharmakAmaka dharmakAsita dharmadhvaja nara* naraka. naraga* nara naraka naraka navan navama nakha nava navama naha dhana, paiso. ghaj. vAma-cha phuTanuM mApa. dhanya. dharma. dharmasaMbaMdhI vAta. dharmanI icchAvALo. 183 dharmanI icchAvALo. 184. eka (dharma saMbaMdhI) moTI dhajA. dharma saMbaMdhI vicAra. 242 dharmAstikAya nAmano padArtha.200 dharmAstikAyano pradeza. 306 dharmane denAra. 18 dharmano upadezaka. 18 dharmano netA. dharma mATe tarasyo. 184 | dharma mATe eka moTA cakravartI jevo. 18 dharmarUpa rathane hokanAra. 18 dharma mATe prema. 183 nava. navamuM. nakha. nakhapaNu.. eka jAtanA deva. nakhatA nahattA nAga nAgakumAra NMN nAga nAgakumAra jJAna nANa* dhammajAgariyA dharmajAgarikA dhammatthikAma dharmAstikAya dhammatthikAyapadesa dharmAstikAyapradeza dhammada dharmadaya dhammadesa dharmadezaka dhammanAyaga dharmanAyaka dhammapivAsa dharmapipAsaka dhammavaracAuraMta- dharmavara cAturantacakavahi cakravartin dhammasArahi dharmasArathi dhammANurAga dharmAnurAga . . nANatta nANAviha* nANaMtara nAma nAyabva* nArayabhavaMtara* nAnAtva nAnAvidha jJAnAntara nAma jJAtavya nArakabhavAntara jJAna. judAi. 100 judA judA prakAraceM. judAM judA jJAno. nAma. jANavA yogya. anaMtAnaMta kALa sudhI nArakinuM vanaspatimA rahe. 1.7 . 201 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe nArAya-nIlalesa. prA0 nArAya* nArAca be lAkaDAnA saMpuTanI peThe hADakAno eka jAtano prA. nimmala* nimmA* nimitta nimmaMsaniyahiya bAMdho. 255 11. nirmala nirmita nimitta nirmAsa nirvartita niyama niyamapradhAna niyama nAMvA nikkhamai nikuruMba* nikaMkaDacchAya* nikaMkhi niggama* niggamaNa niggaya* niggahappahANa* nAva, hoDI. 171 (te) nikaLe che... 227 samUha. 23 AMtarA vinAnI chAyAvADhuM.299 kAMkSA vinAnA. 277 dakSiNAyana. niyamappahANa* nAvA niSkAmati nikurumba niSkaNkaTacchAya niSkAzita nirgama nirgamana nirgata nigrahapradhAna 986 125 niyamaMtara niyaMTha nirama 107 niraya niyamAntara nirgrantha nirajas niraya nirayAvAsa nitpatya niravazeSa nirukta nigama nikaLela. pradhAnapaNe iMdiyAdikano nigraha karanAra. 303. mukhyapaNe vaNikonA raheThANavALu gAma. nigoda. 107 nigama . nirayAvAsa niravaca* niravasesa nista sAdhu. 231 nigo niggaMdha* nighaMTu nicchubhai nicchubhittA nicchayao* nicchayaNaya* nigoda nirgrantha nighaNTu nikSipati nikSipya nizcayataH nizcayanaya niruddhabhava niruddhabhavapavaMca niruvakiTTa* nillevi* nillevaNakAla* niruddhabhava niruddhabhavaprapacca nirupakliSTa nirlepita nirlepanakAla .. 201 nicchayappahANa niciya* nijjara nijjarae nizcayapradhAna nicita nirjara(rA) nirjarayet nirjarAphala nicaraphala nijarAti mela vinAnu. 299 banAvela. nimitta. mAMsa vinAnu. banela. 253 avazya-cokasa. 129 pradhAnapaNe niyamone sAcavanAra. aneka niyamo. sAdhu.. 228 raja vinAnu-nirmaLa. naraka. 141 narakano AvAsa. 141 saMtAna rahita. 14 samagra. 221 zabdonI vyutpattinuM darzaka zAstra. bhava-saMsAra-ne rokanAra. 228 saMsAranA vistArane rokanAra.228 kleza vinAno. 69 taddana khuTI gaela. 106 jyAre narakamAM eka paNa nAraki na hoya evo kALa. 107 vaLela. 193 aDacaNa vinAnu. mukti . aTakAvela. 128 phala saMbaMdhI zaMkA vinAno. 277 divasanI TuMkAi thavI. 304 beThela. sAMbhaLIne. (te) niHzvAsa le che. pheMkAtuM. 193 niHzvAsa. zaMkA vinAno. 277 sAMbhaLavAne. 237 (te) sAMbhaLe che. 281 nisarje che.. (te) bese che. 239 vesavu. (te) bese. 184 kalyANa. 238 je karmane udvartanA ane apavartanA karaNa sivAya bIjA karaNo na pheravI zake te. 184 kasoTI upara sonAno kasa. 33 je maranAranuM mRtaka bahAra kADhI saMskArita karAya tenuM maraNa. 235 nidhi. nIlo raMga.. nIla lezyAvALo. nAmono koza. . 231 (te) pheMke che. 183 pheMkIne. 183 nidhayathI. sarvathA saJcAI darzAvanAra eka abhiprAya. 201 pradhAnapaNe aDagavRttivALo. 286 nibiDa. AtmAthI karmane juhu~ pADavu.257 (te) AtmAthI karmane . judAM pADe. jenuM phaLa nirjarA che te. 77. (teo) AtmAthI karmane . . judA pADe che. AtmAthI karmane judA pADato. (o) AtmAthI karmane judA pADaze. 114 (te) AtmAthI karmane judA pADe che. 122 (teo) , 114 (teo) nirjaryA. nirjarela. nirjarayanti 244 nivarijjamANa nirjIyamANa nivattita nivvApA nivvANa* nivAriya* ninvitigiccha nivvuTTi nisanna - nisamma nissasaha nisarijamANa nissAsa nissaMkiya nisAmittae nisAmei nisiraha* nisIai nisIiavva nisIeja nisseyasa nihatta 182 nivartita nirvyAghAta nirvANa nivArita nirvicikitsa nivRddhi niSaNNa nizamya niHzvasiti nisRjyamAna niHzvAsa niHzakSita nizamayitum nizamayati nisRjati niSIdati niSattavya niSIdet niHzreyasa nidhatta nibarissaMti nirjariSyanti 224 nijareda nirjarayati 122 nijareti nijareMti nijareMsu nijiNNa nijinna 239 nirjarayanti nirjaritavantaH nirjIrNa nirjIrNa niSThitArtha . 40 " niTiaTTha jenI icchAo pUrI thai che te. 228 228 238 niTiaTThakaraNija niSThitArthakaraNIya nityAria nistArita niTTi nirdiSTa / nisa* nirdeza niMdAmi* nindAmi nihasa nihArima nikaSa nihArima 218 bacAvela. nirdezela, nirdeza. (huM) niMduM chu. cikAzadAra. gArA vinAnu. (te) bAMdhe cha-kare che. 312 208 niddha nigdha 218 nihi nippaMka nibaMdha niSpaGka nivadhAti nIla* nIlalesa nidhi nIla nIlalezya 109 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIlalessa-paDibaddha. zabdasUcA. 102 237 pazca / pazcama nela* neva naiva 149 295 296 paryApta 152 padmanI vela. paryava paesa* aMta. 284 115 mA0 saM0 prA. saM0 gU0 nIlalessa nIlalezya nIla lezyAvALo. pacuvagacchada pratyupagacchati (te) sAme jAya che. 234 nIlA* nIlA nIlalezyA. 154 paccosakittA pratyavazakya nIce utarIne. 245 nIliyA nIlikA 152 paccosakaMti pratyavazaknuvanti (teo) nIce utare che. 245 nIsasati niHzvasanti (teo) niHzvAsa le che. 91 pacchA pazcAt pachI. 130 nIsesa niHzreyas kalyANa. pacchima pazcima pazcima, pAchaLanaM. 11 nIsaMka niHzaSTa zaMkA vinAnu. 125 pacchovavaNNaga pazcAdupapannaka pAchaLa utpanna thaela. nIhArima nihArima 'nihArima' zabda juo. pacchovavannaka pazcAdupapatraka nema* . nema thAbhalAno mULa pAyo.. 300 paMca . pAMca. . 141 netavya neyamva pAmavA-jANavA-jevU. 100 paMcakiriya(a) pAMca kriyAvALo. paJcakriya 197 neraiya nairayika nArakI. paMcadisi paJcadiz pAMca dizA. 165 neraiyaasagnibhAua nairayikaasaMjhiAyuSka asaMjJidvArA baMdhAtuM nairayi paMcama* pAMcamuM. kane yogya AyuSya. paMcamAsiba pazcamAsika pAMca mAsA pUrUM thanAra. 240 nairayikAyuSka neraiyAuya paMcami(mI)A pAMcamI. pazcamikA . nArakirnu AyuSya. 152 paMcamahabbaiya pAMca mahAvratavADaM. naila paJcamahAbatika gaLIno vikAra. 23 paMcarasa paJcarasa pAMca rasavALu. nahIM ja. paMcavaNNa pazcavarNa pAMca varNavAlu. nevAiya* nepAtika nipAtathI banatuM. paMcavanna* 225 nahIM. paMcaviha* paJcavidha pAMca prakAraceM. paMciMdiya* paJcendriya pAMca iMdriyavALu. paMciMdiyatirikkha- pazcendriyatiryagyonika pAMca iMdriyavALo paiTThANa pratiSThAna AdhAra. joNia(ya) tiryaca. 197 paiTi* pratiSThita upara rahela. pajjatta paryAptivALo. paumavaraveiyA padmavaravedikA uttama kamaLanI vedikA. 298 pannatti paryApti paryApti-pUrI banAvaTa. 183 paumalayA(ya)* padmalatA pariNAma. 168 pradeza vastu sAthe joDAelo pajjavasANa paryavasAna paramANu. pajuvAsaNa paryupAsana. sevA. 278 paesakamma pradezakarma pradezarUpa karma. 132 pajjavAsaNA paryupAsanA sevA. paesagga pradezAna pradezApra-karmanAM daLiyAMnu pajjuvAsaMti paryupAsate (teo) sevA kare cha. 279 pariNAma. pajuvAsamANa paryupA(samAna)sIna paryupAsanA karato. 37 paoga prayoga . jIvadvArA thatI kriyA. 117 pacuvAsAmo paryupAsmahe. (ame) paryupAsanA karIe pakkha pakSa pakhavADiyu. 67 chIe. 234 pakaraNayA prakaraNatA kara. pajuvAsittA paryupAsya sevIne. pakarittA* prakRtya karIne. paMjaliuDa . prAtalipuTa hAtha joDavA. pakare prakaroti (te) kare che. paTTa paTTa pATo. pakareti 189 paTTaNa paTana jyA aneka ThekANethI kapakareMti prakurvanti (teo) kare che. 219 riyANAM vecAvAM AvatA pakaremANa prakurvan karato. 111 hoya te pattana. pakAsa prakAza prakAza.. paTThavikSa prasthApita udayapaNe sthApela. 184 paMka gAro. paDiuccAreavva pratyucArayitavya bolavU. paggaha pramaha joDavU, grahaNa kara. 279 paDikkamada pratikAmati (te) pratikrame che-A. . paggahiya pragRhIta prakarSapUrvaka prahaNa karavaM. 242 loce che. 282 pagaiuvasaMta prakRtyupazAnta zAMta prakRtivALo. 167 paDikata pratikrAnta Alocela. 246 pagaibhadda prakRtibhadraka bhadra prakRtivALo. 167 paDigayA pratigatA pAchI pharI-visarjita thai.18 pagaimaubha . prakRtimRduka komaLa-narama-prakRtivALo.167 paDiggaha pratigraha pAtra. pagaiviNIma prakRtivinIta namra prakRtivALo. 165 paDicchaNNa praticchanna DhAMkelaM. - 242 prakRti prakAra, bheda. 131 paDicchiya * pratIpsita vizeSa icchelaM. 238 macakkhAi pratyAkhyAti (te) niyama kare che. * 190 paDidasei pratidarzayati (te) dekhADe che. 202 cakkhANaphala pratyAkhyAnaphala jenuM phaLa pratyAkhyAna chete. 283 paDinikkhamittA. pratiniSkamya nIkaLIne. 279 cakkhAmi pratyAkhyAmi (1) niyama karUM chu. 24 paDinikkhamaMti pratiniSkAmanti (teo) nIkaLe che. 279' cakkhAyapAvakamma pratyAkhyAtapApakarman aTakAvela pApakarmavALo. 84 paDiniggacchaMti pratinirgacchanti (teo) nIkaLe che. 28. catthima* pazcima paDipucchaNa pratipracchana kuzala (samAcAra) pUchabu. 278 cAyA pratyAyAta utpanna thaela. 184 paDipuNNa pratipUrNa cuppanna pratyutpanna vartamAna kALa saMbaMdhI. 234 / paDibaddha pratibaddha 170 saMbaMdhavALu. 204 232 paka 84 277 pagaDi pazcima. bha. ma. JainEducation intamati4. . Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe paDibaMdha-paramAhohia. saM0 207 243 pannata 298 prA. paDibaMdha paDiyAikkhiya. paDirUva* paDilAmemANa paDilehaNA. paDilehittA paDileheda paDiloma paDivabaha paDivaNNa* paMDisuNeti paDisehela(ya)vva paDisaMvedei paDuca* paDappaNNa . paDappaNNakAla paMDia paMDiavIriyattA paMDiyatta paMDiyamaraNa paDhama paDhama paDhamila 278 pratibandha pratyAkhyAta pratirUpa . pratilAbhayat pratilekhanA pratilikhya pratilekhayati pratiloma pratipadyate pratipanaka pratizRNvanti pratiSeddhavya pratisaMvedayati pratyuta pratyutpanna pratyutpannakAla paNDita paNDitavIryatA paNDitala paNDitamaraNa prathama prathamaka prAthamika prApta prajJAyante prajJApanA 211 paNatta* 15 paNNAyaMti paNNavaNA pR0 saM0 vyAghAta, vilaMba paMcAzat / taMjela. prApta yogya. panarasa paJcadaza Apato. pannavaNA prajJApanA upakaraNonI tapAsaNI. 77 panavIsa paJcaviMzati upakaraNone tapAsIne. 281 pannAsa pazcAzat (ta) upakaraNone tapAse che.281 pabhA prabhAta pratikUla. pabhAsaMta* prabhAsamAna khIkAre che. 255 pabhAsiM* prAbhAsiSata pAmela. pabhAi prabhAsayati paraspara svIkAra kare che. pabhAsemANa prabhAsamAna niSedhaq. 121 pabhiyao prabhRtayaH * anubhave che. prabhu apekSA karIne. 60 pabhUya(a) prabhUta vartamAna. pamhagora padmagIra vartamAna kALa. pamhalesa padmalezya saMyamI. pamajjA pramArjayati saMyamirnu AtmabaLa. pamajjittA pramArya saMyamipaNuM. pamatta pramatta saMyaminuM maraNa. pamattajoga pramattayoga pahelu. 116 pamattasaMjaya pramattasaMyata pahelaM. pamAiavva pramaditavya pamANa pramANa jaNAvela. pamANattA , pramANatA jaNAvAya che. 19. pamANaMtara pramANAntara te nAmarnu Arya zrIzyAmA- pamAda pramAda cAryanuM banAvela (samavAya pamAya pramAdyati nAmanA cothA aMgarnu) upAMga.53 pamokkha pramokSa jaNAvato. 52 jaNAve che. 204 pratanu jJAna. 125 payatta pradatta pacAsa. 298 payattha padArtha pAMtrIza. 290 payAhiNAvatta* __ pradakSiNAvarta praNAma kare che. payoga prayoga praNAma karIne. namI gaela. parautthiyavattavya paratIthikavaktavya pistALIza. parakaDa parakRta paragharappavesa paragRhapraveza paMcAvana, paratityi* paratIthika pacciza. 298 paradavva paradravya pAmela. 246 paradhaNavilovaNa paradhanavilopana pAtra. paraparivA* paraparivAda pAdahUM. 242 vizvasta, prIta. 207 paraMparaga paraMparagata pAMdaDAthI bharelI sagaDI. 242 paraMparogADha paraMparAvagADha vizvAsa karUM dhuM. 207 parabhavi* parabhavika vizvAsa kara, prIti kara. 207 parabhaviyAuga parabhavikAyuSka (d) prArthanA kare che. 272 paramakaNhA paramakRSNA (teo) prArthanA kare che. 252 paramaTTha paramArtha prArthela, abhilaSita. 232 paramasomaNasija paramasaumanasthita pada. paramANupoggala paramANupudgala 'paesa' zabda juo. 31. paramAhohima paramAdhovadhika pradezathI vadhAre. 148 / pacAsa. 142 jaNAvela. pannara. 141 'paNNavaNA' zabda jumo. 97 paccIza. 141 pacAsa. prAtaHkALa.. 243 prakAza pADato. prakAzyA, prakAze che. 161 prakAzato. 272 vagere. 246 samartha. 182 ghaj. 277 padma jevo dhoLo. padma lezyAvALo. sApha kare che. 281 sApha karIne. 281 pramAdavALo. 129. pramAdavALI kiyA. pramAdavALo saMyamI. 76 bedarakArI rAkhavI. 239 mApa. 295 pramANapaNaM. 312 bhinna bhinna pramANo. pramAda. 120 pramAda kare che. javAba. vibhaktivALo zabda, thoDaM. dIdhela. 241 . padano artha. AgaLa pAchaLa vaLela. 23 koi jAtanI kaLA. 277 bIjo. 48 bIjA matavALAnuM kathana. 220 bIjAe karela. 165 bIjAnA gharamA pesavaM. 207 bIjA matavALo. 218 bIjo padArtha. 312 bIjAnA dhanano nAza. 196 mizrapaNe bIjAnA guNadoSo kahevA. anukrame gaela-pAra pAmela.229 paraMparAe maLela. parabhavarnu. bIjA bhavaDhaM AyuSya. 204 atyaMta kRSNa lezyA. paramArtharUpa. 277 parama saumanasyavALo. 234 paramANu pudgala. 213 parama Adhovadhika. 'mAhohiba' zabda juo. 130 paya* payaNa prajJApayat prajJApayanti prajJA paJcAzat paJcatriMzat praNamati praNamya praNata paJcacatvAriMzat .1.1 para 2Y 221 298 paNNavayaMta paNNaveMti paNNA paNNAsa paNatIsa paNamae paNamittA paNamiya* paNayAla* . paNayAlIsa paNavanna paNavIsa patta patta patta pattaia(ya) pattasagaDiA pattiyAmi pattiyAhi patthe pattheti patthiA pada padesa padesAhiya(a) 245 paJcapaJcAzat paJcaviMzati prApta pAtra .patra pratyayita patrazakaTikA pratyemi 'pratyehi prArthayate prArthayante prArthita pada pradeza pradezAdhika :16636 54 . Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parAiNati-pANAivAya. zabdasUcA. 339 pR. parAiNati parANIya prA0 pavvAvibhapavAveha pavaDaha pavayaNamAi saM0 pravAjita pravrAjayati prapatati.. pravacanamAtR parAyaNa* dIkSAnuM prahaNa, 239 (a) dIkSA de che. 239 (te) paDe che. .13 dharmane sAcavanArI (mATe mAtArUpa) ATha rItio. 137 sArI rIte, sAra 279 jenAthI utpanna thAya te. 120 peThela. . 265 (te) viNe che-dUra kare che. 207 vIMTI. 232 (te) kahevAya che. 303 jaNAvela, 84 pavara pavaha paviTTha paviNeti pavittaya pavuJcati paveiya pavedita pavesa* pali* pravaha praviSTa pravinayati pavitraka procyate pravedita 152 114 114 praveza palya 222 paliujima pariyukta 179 282 paliovama* palitta paloi 199 pasattha pasavaNa pasiNa pasiNApasiNa* paha* saMtApa. prA0 saM0 .. parAjayate harAve che. 194 parAnIka bIjAnuM sainya. 183 parAyaNa tatpara. 129 parAraMbha parArambha parane athavA paravaDe AraMbha karanAra. parikkheva parikSepa gherAvo. 265 parikaheha parikathayati kahe che. 233 parikilesittA pariklizya duHkhI karIne. parikilesaMti pariklizyanti (teo), duHkhI kare che. pariggaha parigraha paripraha. paricAya* parityAga parityAga. pariTThAvaNi- pariSThApanikAsamita dizAe jaq vagere kriyAmA samikSa sAvadhAna. 239 pariNamaMti pariNamanti (teo) pariNAma pAme che. 54 pariNamissaMti pariNasyanti (teo) pariNAma pAmaze, 54 pariNaya pariNata pariNAma pAmela. pariNAma* pariNAma pariNAma. 124 pariNAmijjamANa pariNamyamANa pariNAma pAmatuM. pariNAmiya pariNAmita pariNAma pAmela. 159 pariNAmati pariNamayanti (teo) pariNAma pAme che. 91 pariNAya parijJAya jANIne. 207 pariNinyAyaMti parinirvAnti parinirvANa pAme che. 137 pariNivyAhiti parinirvAsyati nivArNa pAmaze. 246 parittIkareMti paritIkurvanti TuMkuM kare che. paridAha paridAha 'parinivvAi parinirvAti nirvANa pAme che. parinivvANavattiya parinirvANapratyaya nirvANa nimittaka. parinivvuDa parinirvRta nirvANa pAmela. 208 paripIlaittA* paripIDya pIlIne. paripuNNa : paripUrNa pUrUM, bharela. pariyAre paricArayati paribhoga kare che. parivajima parivarjita rahita. parivaNNeavva parivarNayitavya kahevA yogya. parivasai parivasati 231 parivADi paripATi anukrama. parivAyaga parivrAjaka parivrAjaka, tApasa. parivvAyagAvasaha parivrAjakAvasatha tApasano maTha. 232 parivAyAvasaha parivrAjAvasatha parividdhaMsittA* parividhvaMsya parisaha* pariSaha bhukha, taraSa vagerenu duHkha. 20 parisavattiya pariSahapratyaya pariSaha nimittaka. 179 parisA sabhA. 18 parisADaittA* saDAvIne, kheravIne. parisADei parizATayati (te) saDAve che, kherave che. 262 parisesi* parizeSita bAkIna. parihima parihita paherela. parUveMti prarUpayanti (teo) prarUpe che. 204 parUvemi prarUpayAmi (1) prarUpuMchu. 204 pavvaima* pravrajita dIkSita thaela. pavvaittae pravajitum dIkSA levAne. 233 pavvata parvata 191 pavvatavidugga parvatavidurga DuMgarAvALo pradeza. panvaya parvata pahADa, palyopama pradIpta praloTati prazasta prasavana prazna praznAprazna patha prahRSTa prahasita pradhArita(vat )vAn prahIyamANa 110 pahaTTa 23 pahasi* pahArettha pahinnamANa pahINa pahINasaMsAra 271 prahINa prahINasaMsAra praveza 173 palyopama-eka jAtanuM kALanuM mApa. pariyogavALA-te viSayanA jANanAra. palyopama. saLagela. 238 (te) badale che. 211 prazaMsAvALu. jaNa, prasavaq. 184 prazna. 232 khAvidyA vagere. mArga. 28 harSa pAmela. caLakato mATe hasato. dhAraNA karI. 232 hAsa pAmatuM. hAsa pAmela. 41 hasela-hAsa pAmelasaMsAravALo. 228 hasela-hAsa pAmela-saMsAra saMbaMdhI vedanIyavALo. 228 samartha. 233 cAkhaDI. (te) pAme che. khIkArIne. 207 prakaTela prabhAta-paroDhiyu. 242 prAdurbhavela-Avela. 33 pradveSathI thanArI eka jAtanI kriyA. 192 vRkSanI peThe sthira rahIne . maravU te. 298 kALajeM eka jAtanuM mApanIrogI, yuvAna puruSano eka ullAsa ane niHzvAsa. 69 (teo) zvAsa le che. te nAmano kharga. 221 jIvahiMsA. 165 pahINasaMsAraveaNijja prahINasaMsAravedanIya 122 231 prabhu 232 d. 232 .. nAza karIne. pAuA pAuNa pAuNittA pAuppabhAya pAunbhU pAusiyA pAdukA prApnoti prApya prAduSprabhAta prAdurbhUta prAdve(do)SikI parSata parizATya pAovagamaNa pAdapopagamana 237 232 pAgAra kilo. pANa* prAkAra prANa pANamaMti parvata. pANaya 143 191 pANaya prANamanti prANata prANataka prANAtipAta 191 pANAvAya Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe pANAivAyaveramaNa-poggala. gU. 195 17. prA0. saM0 pANAivAyaveramaNa prANAtipAtaviramaNa pANAma prANAma pANi pANi pUrepUrUM. pUnama. 224 277 puNa* vaLI. prA. puNNappamANa pUrNapramANa puNNamAsiNI pUrNamAsinI punaH puNaravi puttajIvapaDibaddhA putrajIvapratibaddhA puttajIvaphuDA putrajIvaspRSTA puttajIvarasaharaNI putrajIvarasaharaNI pAya* 173 punarapi 279 pAyacchitta pAyavihAra pAyapIDha pAyapuMchaNa pAraNa prAyazcitta pAdavihAra pAdapITha pAdaprogchana pAraga chaNa puttattA. putratA 274 puSa pAraga 229 pAraNaga* pAraj. pharI paNa. 228 putranA jIva sAthe prativaddha. 182 putranA jIva sAthe spRSTa. 182 putranA jIvane rasa pahoMcADanArI. 182 putrapaNuM. pUrU. puNyanI icchAvALo. puNyanI kAMkSAvALo. pUrepUrUM. puNyano taraSyo. te nAmarnu eka caitya. 276 AgaLa. AgAmI. pUrvamA. AgaLa. 184 pAragata pAraNaka pAlayati pApa pravacana prAvacanAntara pAleda pAva pAvayaNa* pAvayaNatara 184 jIvahiMsAthI aTaka. zvAsa. hAtha. pAtra. Avazyaka kriyA, page cAlavU. paga rAkhavAna. rajoharaNa, 277 pAra pAmanAra, pAra pAmelamukta yaela. pAragata. 258 (te) pALe che. 240 pApa. siddhAMta-paMtha. pravacanane jANanAra bhinna bhinna puruSa. 125 phAMso, pAsalo. 191 mUtra. mUtaravAnI jagyA. prasannatA pamADanAra. (ame) joie chIe. 224 mahAlaya-mahela, 298 moTo mahela.. pArzvanAthanA vaMzothaela. 278 paDasA bhera. 184 paNa. pitA saMbaMdhI aMga, 182 pitAnuM vIrya. 181 te nAmano eka jaina ziSya.233 luMbI. punakAma puNyakAma punnakaMkhima puNyakAsita punappamANa pUrNapramANa punapivAsaka puNyapipAsaka pupphavatI puSpavatI purataH purakkhaDa puraskRta purastha purA purA purima* purisa* puruSa purisakAraparakama puruSakAraparAkrama purisakAraparakama purisalakkhaNadhara* puruSalakSaNadhara purao* paurastya pAsa prasravaNa 182 244 273 pUrva. puruSa. puruSArtha. 298 purisavaragaMdhahatthi puruSadharagandhahastin pi* 10 paitRkAra puruSavarapuNDarIka puruSaveda puruSavaira piDi puruSottama CY 182 pUrva puruSanA cihone dhAraNa karanAra. puruSomA uttama gaMdhahastI jevo. puruSomA uttama kamaLa jevo. 18 puruSalasUcaka zakti. 251 puruSa- vaira. uttama puruSa. 18 193 pUrva- tapa. rAtrIno pUrvabhAga. . pUrvano snehI. 232 pUrvano saMyama. AgaLa AgaLa anukrama, 24 pUrve Aharela. prathama utpanna thaela. pUrva. pAsa pAsavaNa pAsavaNabhUmi prasravaNabhUmi pAsAiya* prAsAdIya pAsAmo pazyAmaH pAsAya - prAsAda pAsAyavaDiMsaya prAsAdAvataMsaka pAsAvaJcija pArthApatyIya pAsillama pArSIya api piiyaMga piusuka pitRzuka piMgalaa piGgAlaka piNDI pitta pitta pittiya paittika pivAsA pipAsA pIimaNa prItimanas pIta pIta pRcchA pucchiaTTha pRSTArtha pucchittae pucchittA pRSTvA aprAkSIt pucchejA* pRcchet pRcchanti pUjya puTTha puDhavAi pRthivyAdi puDhavikAiya pRthivIkAyika puDhavisilApaTTa pRthivIzilApaTTa puDhavI pRthivI puDhavIkAiya pRthivIkAyika puDhavIpaiTThiya pRthivIpratiSThita puNNa 280 purisavarapuMDarIbha purisaveda purisavera purisuttama punva pucatava punvaratta puSvasaMgaya puvvasaMjama puvvANuputhvI* puvvAhAriya punvovavaNNaga puvvovavannaga puhattiya pittathI thaela. taraSa. . 238 premayukta manavALo. pIlu. prazna. jeoe artha pUchelo che te. 277 pUchavAne. pUrvatapas pUrvarAtra pUrvasaMgata pUrvasaMyama pUrvAnupUrvI pUrvAhRta pUrvopapannaka 280 pucchA praSTum 232 pUchIne. pucche pUcha. 231 bahula. bethI nava sudhInI saMkhyA. pUjA. 28. pucchaMti / pujja pUA(ya)* pUrittA pRthakSita pRthaktva pUjA pUrayitvA pUrayati presa pUrIne. spRSTa deha pUrIne. paraloka. peca peja prema prema. (teo) pUche che. pUjavA yogya. aDakela. pRthivI vagere. pRthivInA jIvo. pASANanI moTI zilA. 243 pRthivI. pRthvIno jIva. pRthivIne AdhAre rahela. 170 277 pema prema 277 pesunna paizunya cADI karavI-achatA doSo kahevA. pudgala-rUpavALI jaDa vastu. 199 poggala pudgala pUrNa Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poggalatthikAya-biya. zabdasUcA. 341 prA0 bali* prA0 saM0 poggalatthikAya pudgalAstikAya paurANa* . . purANa porisI pauruSI gU0 pR. pudgala-rUpavALI jaDa vastu. 200 jUnuM. je kALe puruSapramANa chAyA Ave te kALa. 280 pauSadha vrata. 277 pahoLAI. saM0 bali valikarma bahu-bahavaH balikamma bahave* bahira posaha pohatta pauSadha pRthutva bahiyA bahiM bahujaNa bahutara bahuppaesa bahujana bahutara bahupradeza phalagasejjA phalakazayyA - pAtaLA ane lAMbA lAkaDAnI pathArI. 277 278 sparza. 238 235 203 bahupaDipuNNa bahupratipUrNa bahuparivAra bahuparivAra bahuma bahumata bahumajjhadesabhAga bahumadhyadezabhAga bahumANapuSva bahumAnapUrva bahumoha bahumoha bahuyara* bahutara bahusama bahusama bahussua(ya) bahuzruta bahusaMpatta bahusaMprApta phAsa phAsaguNa* phAsapajjava phAsamaMta* phAsAditi phAsittA phAsiMdiya phAsiMdiyattA phAsu phAsei 116 sparza sparzaguNa sparzaparyava sparzavat sparzayanti spRSTvA sparzendriya sparzendriyatA prAsuka sparzayati spRSTa / sphuTa 240 210 gU0 te nAmano eka iMdra. gRha-gotra-devI- pUjana. 279 ghaNA. 24 bahAra. 193 ghaNA mANaso. 232 vadhAre. ghaNA pradezavATuM-ghaNA karmanAM daLiyAvADhuM. .81 pUrepUrUM. 245 ghaNA parivAravALo. bahumata adhavace. 290 bahumAna pUrvaka. ghaNA mohavALo. vadhAre, taddana sarakhaM. 298 bahuzruta-bahujJAnI. 278 bahu saMprApta-ghaNo najIka Avela. moTuM. sthUla agnisthUla bhAga. 201 sthUla meghano zabda. sthUla megha. sthUla vijaLI. betALIza. bAra. prathama zatakanA navamA uddezakano prathama zabda. bALaka-tyAga vinAno puruSa.211 bALa-ajJAna-jIvarnu tapa. 109 keTaleka aMze tyAgI ane keTaleka aMze atyAgI. 190 bAlapaMDitanuM vIryapad. . 131 bALa-ajJAnI-jIvana maraNaM. 23. ajJAnI jIvanuM vIryapaNu. 131 bAlakapaNuM. sparzarUpa guNa. spaze payoya. sparzavALu. (teo) sparza che. spIne-AcarIne. sparzedriya-cAmaDI. 73 sparzadriyapaNuM. 182 nirjIva. (te) sparza che-aDake che. 240 sparzela. sphuTa. vikasela. 242 (te) sparza che. 162 sparza-aDakavaM. 312 sparza kare. aDakatuM. aDakIne. 233 * lm lh lm bAyara bAdara bAyaraagaNi* bAdarA'mi bAyarakkhaMdha bAdaraskandha bAyarathaNiya bAdarastanita bAyarabalAhaa(ga)* bAdarabalAhaka bAyaravijaNa bAdaravidyut bAyAlIsa dvAcavAriMzat bArasa* dvAdaza bAla bAla . ... SARAN . . . phusada phusaNa* lh spRzati sparzana spRzantu spRzat spRSTvA phusaMtu 239 lh phusamANa phusittA* 312 bajhaMti* batthi badhyante basti baddha 33 baMdha badhnAti 170 baMdhana. 210 211 207 bAlaa bAlaka baMdhAya che. 253 bAlatava* bAlatapas masaka. 170 bAlapaMDia bAlapaNDita battIsa dvAtriMzat batrIza. 297 battIsairmabattIsaima dvAtriMzattamadvAtriMzattama panara pannara upavAsa. 241 bAlapaMDia(ya)- bAlapaNDitavIryatA baddha bAMdhela. vIriyattA baMdha* bandha puNya ke pApano baMdha.. bAlamaraNa bAlamaraNa (te) bAMdhe che. baMdhaittA bAMdhIne. bAlavirIyattA bAlavIryatA baMdhaNa bandhana bAliatta bAlakala baMdhaNatA bandhanatA baMdhanapaNuM. bAliya bAlatA baMdhaNayA 192 bAvattari dvAsaptati baMdhati badhnanti (teo) bAMdhe che. 120 bAvIsa dvAviMzati baMdhujIvagavaNa bandhujIvakavana baporIyAnuM vana. bAvIsai dvAviMzati baMbhaceravAsa brahmacaryavAsa brahmacArI rahe. bAvIsaimaMbAvI- dvAviMzatitamadvAviMbrahmapradhAna mukhyapaNe brahmacArI. 286 saima zatitama baMbhalo brahmaloka te nAmano eka kharga. 109 bAhA bAhu baMbhI* brAjhI te nAmanI mukhya lipi. 3 bAhirA* bAjha bamhaNNa brahmanaya brAhmaNano siddhAMta. 231 bAhirilla bala bala bala. bAhula bAhulya balayamaraNa baladumaraNa vaLavaLatA jIvarnu maraNa, 237 dvitIya balasaMpanna balasaMpatra balathI yukta. 278 biDAla balADhya balAhaka meSa, 289 | biya dvitIya 142 bahotera. vAvIza. vAvIza. dasa dasa upavAsa. 84 . baMbhappahANa* bAhu-bAMya. vahArak. viI bahulapaNuM. bIjaeN. bilADo. bilADa mIjuM. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 142 filled me hindi m bhavaggaNa* bhavaNa* bhavaNa bhavaNavada bhavaNavAsI * bhavati bhavaMti bhavadhAraNija bhavasavi saM0 budhyate budhyante buddhavantaH bhotsyati buddha budha sUranAkA dIndriya boddhavya bola bodhaka bodhita bhakta bhagavat-bhagavataH bhagavat-bhagavatA bhanna bhaGgAntara bhajyate bhraSTa bhaTa bhANDa bhANDakaraNDaka mANDakazakaTikA bhaNyante bhaNita bhaNet bhaNita bhakta bhakti bhagavat-bhagavan bhadraka bhadrAsana bhaNyave bhramara bhaya bha bhajanA bhava bhavagrahaNa bhavana bhavana bhavanapati bhavanavAsin bhavati bhavanti bhavadhAraNIya bhavasiddhika gU0 bodha pAme che. (tesro) .. buddha thayA. (te) bodha pAmaze. tattvano jANanAra. paMDita. sUrInI (pUra-eka jAtanI vanaspati.) zrIma jANavA yogya. avyakta zabda. jaNAvanAra. jagApela. kille kara bhagavaMta bhagavAne. vikalpa. judA judA vikalpa, bhaMgAya che. bhraSTa. sahayo zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe vastu. ghareNAMno karaMDiyo. mATInA vAsaNothI bharelI sagaDI-nAnI gADI. bhaNAya che. pahela kahe. pahela akasmAt thanAra - vIjaLI padavI vagere pIka vikalpa. ghara. bhavanaprati pR0 81 137 137 246 18 274 56 102 248 tine yogya jIva 18 207 110 24 15 145 125 211 81 344 238 238 bhAta AhAra, sevA. he bhagavan bhai-mo. 167 eka jAta sAI Asana. 300 kahevAya che. 116 bhamaro. 23 242 312 61 312 116 243 39 15 janma, janmAMtara. 83 saMsAra bhaga bhavanapati eka jAtanA deva. 221 276 295 20 151 48 69 228 215 (se) ho (teo) " jIvatAM sudhI saMsAramAM dhAravA yogya zarIra. 149 167 prA0 bhavittA bhayiyavva bhAi bhavissati bhavisu bhane bhANiavva bhANiyavva bhAyaNa* bhAva* bhAvao* bhAvaNA* bhAvasA* bhAvasthA bhAvia bhAviMdiya bhAvemANa* bhAsao bhAsai bhAsaMti bhAsamANa bhAsA * bhAsAsamaya bhAsAsamia (ya) bhAsianva bhAsia bhAsinamANI mAvitA bhAs mikpaDiyA bhiMga* bhijaMti mijamANa bhijjiyattA bhinna bhinnamuhutta * bhisiA bhujjatara muMgya niyan bhumo * bhuma bhuyamoyaga* mu bhUa* bhUikamma* bhUta bhUmibhAga bhUmise bhe jamAvaNa saM0 bhUtvA bhaktavya bhaviSyati 33 abhUvan bhavet bhaNitavya bhAjana bhAva bhAvataH bhAvanA bhAvasAdhu mAvazyA bhASita bhAvendriya bhAvayat bhASamANa (pa) bhASate mApante bhASamANa bhASA bhASAsamaya bhASAsamita bhASitavya bhASita bhASyamANA bhAvivA bhASiSye mikSupratimA bhRGga bhidyante miyamAna yatA mina bhinnamuhUrta kRSikA bhUyastara mukte bhoktavya bhUyaH K bhU bhujamocaka abhUt bhUta bhUtikarma bhUta bhUmibhAga bhUmizayyA bhavat bhavatAm bheda samApana bujjhai ime asamAvana, gU0 cane. vikalpavA yogya. (te) haze. "3 (teo) thayA hatA. (te) doSa-pAya. kahevA yogya. sthAna. bhAva. bhAvathI. bhAvanA. dhu AtmAnI prati bhAvita sahita upayoga. bhAvatA-vAsita karatA. bolanAranI. (te) boke, (teo), bolato. suMdarapaNaM. bhedAela. antarmuhUrta. eka jAtanuM Asana. vadhAre. (te) khAya che. khAvA yogya. vAraMvAra. bhava. eka jAtanuM rana. (te) thayuM - hatuM. ela-rahe tAva vagere rogavALAne mUrtidevI eu rahe. bhUmibhAga. sauMpa padhArI. pR0 137 144 242 bhASA-zabdanA paramANuo. 202 bolavAno samaya. . 214 bolavAmAM sAvadhAna. 239 bolavAnuM. 239 bola 214 bolelI. 214 bolIne 242 (I) bo 242 eka prakAranuM sAdhunuM vrata. 140 bhagarI, eka jAnakIvo 23 (teo) medAya che. 54 medA 41 6 41 Apane bhedane pAmela 235 136 135 55 113 53 107 3 58 110 5 201 183 181 24 214 239 204 107 239 4 939 239 53 110 23 136 110 228 298 207 206 125 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da-mahAsokkha. zabdasUcA. pU0 gU0 prA0 bheda medasamAvanna bhediya . bheda bhedasamApana bhedita. bheya bheda bhedaka bheda. bheya bhesaja 158 bheSaja bheda. 114 bhedane pAmela. bhedAela-bhedavALu. bheda.. 114 122 auSadha. 277 bhoga-te nAmano kSatriyavaMza.248 bhoganI kAmanAbALo. 183 bhoganI kAsAvALo. 183 bhogano taraSyo. 183 eka jAtanuM sthAna. bhojana, 255 bhoga 232 bhogakAma mogakaMkhi bhogapivAsa bhoma* bhoga bhogakAmaka bhogakAvita. bhogapipAsaka maMta* bhauma bhoyaNa* bhojana maiannANapajjava matiajJAnaparyava matijJAnin matibhraMza matibheda mRduka mukuTa markaTabandha mainANi mainbhasa maibhe* s'r mauDa* makaDabaMdha magga* matino bheda. marato. 231 mAlAi mallaki mArga mArgataH . mArgAntara mArgadaya makara matiajJAnano AkAra. 309 matijJAnavALo. 157 buddhinI bhraSTatA. 122 218 komaLa. 24 mukuTa. 273 eka jAtano hADakAMno bAMdho. 34 mArga. pAchaLathI. 193 bhinna bhinna mArgo. 125 mArga denAra. magara. maMgaLa. maMgaLarUpa dhvaja. kaoNra. bacce. 170 vacalo. 143 baccovaca. 232 vacalo. mAMsa prA0 maNussa manuSya . manuSya. maNussaloga manuSyaloka manuSyaloka. maNussasaMsArasaMci- manuSyasaMsArasaMsthAna- saMsAramA rahevAno TuNakAla kAla.. manuSyano kALa.. 105 maNussAvAsa manuSyAvAsa manuSyano AvAsa. maNussIganbha manuSIgarbha mAnava strIno garbha. 274 maNoga manogata mananA rahela. maNosilA* manaHzilA maNasila. matra maMtra. 11. matthuluMga mastulana magaja. 182 maMda manda maMda. maddavappahANa mArdavapradhAna. mukhyapaNe komaLatAvALo. 286 manussa* manuSya mANasa. 103 manussaasanniA- mnussyaa'sNshyaayussk| asaMjhie vAMdhela manuSyane uya(a) yogya AyuSya. mayaMtara matAntara bhinna bhinna mata. 125 marai mriyate (te) mare che. maraNabhaya maraNabhaya maraNano bhaya. 278 maramANa niyamANa mala mala mala. te nAmanI eka kSatriyanI jAti. masaga mazaka macchara. masaya maMsa mAMsa. maMsu dADhImUcha.. mahaimahAliyA mahAtimahatI moTAmAM moTI. mahagdha mahacaparisA* mahA parSata moTI pUjAvALI sabhA, 33 mahajuia(ya) mahAdyutika moTI dyutivALo. 179 mahaDDhia(ya) maharSika moTI RddhivALo. 179 mahabbala mahAbala moTA baLavALo. 179 mahayA. mahat-mahatA moTAvaDe. mahavvaya mahAvata moTuM vrata-sarvathA yAgarnu 21 mahAkammatara mahAkarmatara moTAM karmavALo. mahAkammatarAga mahAkarmataraka mahANubhAga mahAnubhAga moTA prabhAvavALo. mahANubhAva mahAnubhAva moTA sAmarthyavALo. 15 mahAtavovatI- mahAtapopatIraprabhava rAjagRha pAsenA parvatamA rappabhava te nAmarnu eka jharaj. 289 mahApaha mahApatha moTo mArga. mahApaDimA* mahApratimA moTI pratimA. 255 mahAbala* mahAbala moTA baLavALo. 271 mahAmauMda mahAbhukunda eka jAtarnu vArju. 298 mahAyasa mahAyazas moTo rAzakhI. 179 mahAvvaya* mahAvata moTuM vrata. mahAvideha mahAvideha te nAmarnu eka kSetra, 246 mahAvIra* mahAvIra mahAvIra jina. mahAveyaNa mahAvedana moTI vedanAvALo. mahAsarIra mahAzarIra moTA zarIravALo. mahAsokkha mahAsaukhya moTA sukhavALo. 272 mathu mAla maggato maggaMtara maggadaya magara* maMgala* maMgalajjhaya* paMjarI majjJa majhama majhamajjha majjhima majjhiAla mahArya moghu. majaladhvaja majarI madhyaM / madhyamaka madhyaMmadhya madhyama " 170 272 maTTha mRSTa vrata. ma. 242 maDha maDaMba maDAi maMDita maNa maNagutta maNajo maNajogi. maNapajjavaNANa mRta maDamba mRtAdi maNDita manas manogupta manoyoga manoyogin manaHparyavajJAna sApha-caLakatuM. marela. sauthI dUra rahela sthAna. nirjIva vastune khAnAra. zobhelaM. mana. manane vaza rAkhanAra. mananI kiyA. mananA vyApAravALo. mananI vRttine jANanA 125 151 151 jJAna. maNaya* maNayogi* maNasamiya maNipeDhiyA gaNuAua(ya) maNuna maNuya manAk manoyogin manaHsamita maNipIThikA manujAyuSka manojJa manuja thor3eM. 128 'maNajogi' zabda juo. 155 mananI kriyAmA sAvadhAna.239 maNinI pIThikA. manuSyanuM AyuSya. 155 manuSya. 298 suMdara. 204 For Private & Personal use only . Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe mahiDDiya-mohapattiya. prA0 prA0 miyavaha mRgavadha mRgavRttika mahura madhura 229 28 mRgavara mRgasaMkalpa . gU. 40 mRgane mAravo. 191 mRgadvArA vRtti-AjIvikA -calAvanAra. 191 mRgasaMbaMdhI vaira. 193 mRgane mAravAno saMkalpa karanAra. 191 mizrakALa. 105 mizra, 107 mizrakALa. mizratAvALI. 152 mRdAno upalo bhAga. 300 mUkIne. 170 mokSa. . 33 (teo) mukta thAya che. 137 (te) mukta thaze. muMDa-sAdhu. 233 muMDapaNuM. 207 muMDAela. 239 munimA iMdra jevA. mokSa pAmela. 18 pradhAnapaNe mukti tarapha cAhavALo. mizrakAla : mizraka mizrakAla' mizrikA mRdaGgapuSkara muktvA mokSa mucyante mokSyate muNDa muNDabhAva muNDita munIndra mukta muktipradhAna mukkha mAna. 122 144 286 muddha mUrdhan mAdhuH . gU0 mahiDDiya mahadhika moTI RddhivALo. 104 mahisa .mahiSa pADo. 277 miyavittIya madhura. mA mA nahIM. miyavera mAi mAyin mAyAvALo. . 98 miyasaMkappa mAi(yoga mAtRanna mAtAnuM zarIra. missakAla. mAiya mayUrita mAravADaM mAila* mAyAvat mAyAvALa. mIsa* mAuoya mAtRojas mAtAnuM oja. mIsakAla . mAujIvapaDibaddhA mAtRjIvapratibaddhA mAtAnA jIva sAye mIsiyA pratibaddha. muiMgapukkhara* mAujIvaphuDA mAtRjIvaspRSTA mAtAnA jIva sAthe muittA aDakela. mAujIvarasaharaNI mAtRjIvarasaharaNI mAtAnA jIvane rasane mucaMti pahoMcADanAra. muccihiti mAgaha mAgadha magadha dezamA thaela. 231 mArDabiya mADambika maDambano mAlika. 240 muMDabhAva mANa mAna 144 muMDAvitra 'mANasa* mAnasa mAnasika. muNiMda* mANovautta mAnopayukta ahaMkAra sahita. mutta mAyA mAyA mAyA. muttipahANa* mAyAmosa mAyAmRSA . kapaTapUrvaka khoTuM. mAyAvattimA mAyApratyaya 'mAyA nimittaka. mAyAvattiya mAtrApratyaya saMyamopayogI AhAra muyaha nimittaka. musAvA mAyovautta mAyopayukta mAyAvALo. mAraNa* mAraNa mAravU, marAva. mAraNatI mAraNatA muhapottima mAraNayA. 192 mAre mArayati (a) mAre che. mAreti muhuttapuhutta 193 mUla mAlA* mAlA mALA. mAsa mahino. mAsakhamaNa mAsakSamaNa meDhibhUma* mahinAnA upavAsa. mAsima mAsika metta* mahinAmA thanAra. mANa mAhmaNa brAhmaNa. melAyaMti mi(ya) mRga melAyittA 191 mRga. miccha mithyA khoTuM. micchatta* . mithyAkha mithyAva-jIva ane dehanI mehila bhinnatA saMbaMdhI ajJAna. 127 micchadidvi mithyAdRSTi mithyAtvavALo. micchaamithyaa| khoTaM. mehuNavattiya micchAdihi mithyAdRSTi mithyAtvavALo. mokkha micchAdasaNa - mithyAdarzana mithyAla. mokkhakAmakSa micchAdasaNavattiA mithyAdarzanapratyayA mithyAnimittaka. . mokkhakaMkhima micchAdasaNasala mithyAdarzanazalya mithyAtvarUpa zalya. . mokkhapivAsa micchAdasaNasalave. mithyAdarzanazalyavi. mithyAtvarUpa zalyathI mottUNa ramaNa ramaNa aTakavU. 191 moyana micchAnANa mithyAjJAna mithyAtva. 122 mollagurubha mijamANa niyamANa marato. moha bhiyapaNihANa mRgapraNidhAna mRganA vadha saMbaMdhI vicA mohaNijja rakhALo. 191 / mohapattiya 239 144 muha 196 192 muhatUraba* muzcati / mRSAvAda mukha mukhatUrya mukhapatrikA muhUrta muhUrtapRthaktva (te) mUke che. 170 khoTuM bolavu. moDhuM. 182 moDhAthI vAju vagADavU. 110 muhapattI. 281 eka jAtanA kALanuM mApa. 221 bedhI nava muhUrta. 75 mULa. 297 muhutta mUla me* mArUM. mAsa* yuSmad-sama medhibhUta. mAtra melayanti melayitvA megha medhila AdhAra jevo. thoDaM. bhegA thAya che. bhegA thaine. 279 megha. te nAmano pArzvanAthanA vaMzano sAdhu. 280 meha 243 272 . mehuNa maithuna 204 maithuna maithunapratyaya mokSa mokSakAmaka mokSakADita mokSapipAsaka muktvA maithunanimittaka vyApAra. 274 mokSa. 133 mokSanI kAmanAvALo. 184 mokSanI kAMkSAvALo. 184 mokSano taraSyo. 184 mUkIne. mUkAvanAra. kiMmatathI bhAre, 238 moha. 124 mohanIya. 121 muhAttI. 281 18 mocaka maulyaguruka moha ... mohanIya mukhavatrikA . Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ya-lohiya. zabdasUcA. prA0 saM0 pR0 prA0 ya yA~ yANati samuccayasUcaka.avyaya. (veo) jANe che. lakkharai jAnanti cihna. lakkhaNa* lajjAsaMpanna lakSaNa lajjAsaMpanna Rju| ra rati laNha* rakkhaNa* rakSaNa laMtaka rAkSasa rakkhasa rajakaMkhi rajakAma rajjapivAsa raNo* ramela-tatpara. 240 prIti. 166 bacAva-sAcava. 173 rAkSasa. .277 rAjyanI kAMkSAvALo. 183 rAjyanI kAmanAvALo. 183 rAjyano taraSyo. rAjAno. rakta-Asakta. rAta. laTTha laddhAvaladdhi laddhivIriya zlakSNa lAntaka labdhArtha labdhyapalabdhi labdhivIrya lava lava ratta* 241 lavaiya rAjyakAhita rAjyakAmaka rAjyapipAsaka rAjan-rAjJaH . rakta rAtrI ramaNIya ratnaprabhA ratnA-(ratnaprabhA) ratnamaya rajanI rajata suMdara. ratti ramaNijja rayaNappabhA rayaNA* rayaNAmaya rayaNI rayaya 298 lava kita labhate laghuka laghukatva alAbuvana lApavika lAghavapradhAna lAkha (100000). 221 .250 lajjAlu-lAjALa. 278 saMyamI. dorInI peThe saraLa. 239 suMvAlu, cika'. te nAmano eka kharga. 109 arthane pAmela. 277 lAbha ane alAbha. 207 sattAmA rahela vIrya. 196 sAta stokano eka lava ( kALanuM mApa ). 69 aMkurAvALu. (te) meLave che. 127 haLa, nAnu. . 200 haLavApaj. 199 tuMbaDAnuM vana. 84 laghutAI-alpopadhipaNu. 203 pradhAnapaNe lAghavavALonirabhimAnI. 286. lAghavavALo. 278 bhinna bhinna veSa. akSara. lu. te nAmano eka aitihAsika rAjavaMza. 248 lezyA-sakarmaka AtmAnI vRtti . 242 rUpuM. rasa .60 rasaguNa* rasato 235 rasapajjava rasamaMta* rasavigati lAghavasaMpanna liGgAntara lipi rUkSa licchaki rahassa rA* lessA lezyA rAiMdiya rasaguNa rasataH rasaparyava rasavat rasa vikRti rahasya rAjan rAtriMdiva rAjanya rAga rAjagRha rAjadhAnI rAjan-rAjA rAzi Rgveda Rddha rAina* lezyA lekha lakha.. loka. rAga rAyagiha rAyahANI rAyA rAsi rijuvveda riddha* riddhi* ratnaprabhA naraka. lahua lahua(ya)tta ratnanu. 298 lAuvaNa lApavitra rAta. 277 lAghavappahANa rasa. rasarUpa guNa. lAghavasaMpanna rasathI. liMgaMtara rasano paryAya. livi rasavALu. lukkha rasarUpa vikArI padArtha. 181 lecchA * rahasya.. 234 rAjA. 248 rAta divasa. 240 kSatriya. 248 lesA* rAga. rAjagRha nagara. leha* rAjadhAnI. lo* rAjA, logadavya rAzi-Dhagalo. 42 loganAha Rgveda. samRddha. logappamANa logappamANamatta sAcuM. logapaIva logapajjoyagara logahi jhADa. eka jAtarnu janAvara. 300 loguttama lomAhAra rUyarthI bharelI naLI. 274 loyaTThiti rUpa yukta. 278 loya rUpavADaM. rocela. loyappamANa 207 (huM) ruci rAkhaM chu. loyaphuDa (tuM) ruci rAkha. loyametta roga. 239 loyAkAsa raMvATuM. 182 loyAgAsa (tene) ruce che. 132 loyAloyappamANa te nAmanA eka sAdhu. 167 / lohiya lokarUpa dravya.. 231 lokano nAtha. loka jevaTuM. 18 305 18 Rddhi 273 riya risaha* ru* RSabha pATo. zabda: 110 loka lokadravya lokanAtha lokapramANa lokapramANamAtra lokapradIpa lokapradyotakara lokahita lokottama lomA(romA)hAra lokasthiti loka lokapramANa lokaspRSTa lokamAtra lokAkAza rukkhauM ruru 303 18 ruta vRkSa ruru rUtanAlikA rUpasaMpanna rUpin rocita. rocayAmi rocaya roga rUyanAliA svasaMpanna savi - lokamAM dIvA jevo. 18 lokamAM uddyota karanAra. 18 lokane hitarUpa. 18 lokamAM uttama. raMvADAthI levAto AhAra. 52 lokanI sthiti. loka. 295 lokanI jevahUM. 312. lokane aDakela. lokanI jevaTuM. 312 lokamAM rahela AkAza. 312 310 loka ane aloka jeTalaM.306 lAla. roia MMMM. roemi roehi 207 roga roma roman royaha rocate lokAlokapramANa roha lohita Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe vya-vAla. saM0 va peThe. vaMdati vaMdAmi vaMdAmo 151 151 vandate vandana vandate vande vandAmahe vanditvA badhaka varNa varNaguNa varNavadhya varNita vaittA* vannaguNa* vani* baya* vrata vayaNa* vayarAmaya* vacogupta vadana vajramaya vacaHsamita 289 181 272 vaccha 239 baja* vara* avAdIta vara varavajraviprahita valaya (te) vAMde che. vaMdana-vAMdavU. (te) vAMde che. (9) vAMdu chu. (ame) vAMdIe chIe. vAMdIne. vadha karanAra. 'vaSNa' jUo. 70 varNarUpa guNa. ' 6. 'vaNNavajjha jUo. 184 varNavela. 222 vrata-niyama. 128 vacanane saMyamamA rAkhanAra.239 mukha. 110 vajranuM banela. bolavAmAM sAvadhAnatA rAkhanAra. 'vadAsI jUo. uttama. uttama vajrathI banela dehavALu. goLAkAra nadIno vAMko cuko bhAga.. goLa, baloyu. * vyavahAra. 312 iMdriyAdimAM Asakta thaela jIvanuM maraNa. 237 vadha. 191 athavA. 48 vAyu. bolanAra-vAda karanAra. 129 vAtajanya roga. 239 vAyu. vAyuno jIva. 155 te nAmanA deva. 142 vAyune AdhAre rahenAra. 296 vAyu. 226 valaya vahIM valaya vyavahAra vazArtamaraNa prAka bhA0 vaMdaha vaMdaNa* 218 vaca vANI. 125 vaijoma vacoyoga bolavAnI kriyA. ghaijogi vacoyogin bolanAra. vaMdittA* uktvA bolIne. 33 vagha vaiyogi* vacoyogin 'vaijogi' jUo. vanna vahara vajra vajra. 298 vairaveiyA vajravedikA vajranI vedI. vannavajjha * vairosahanArAya(a) varSabhanArAca zarIranA majabUtamA maja bUta bAMdhAnuM nAma.. 159 vatIpaya vyutkrAntipada . prajJApanA sUtramA Avelu utpatti saMbadhI eka prakaraNa.221 vayagutta vakama avakAmyati, avakAmati (te) utpanna thAya che. 181 vakamanti avakAmanti (teo) , vakamamANa avakrAmat utpanna thatuM. vayasamikSa vakSas haiyu-chAtI. vana. vayAsI* vajja vayaM heya-varjavAna. vanarisahanArAya- pajarSabhanArAca- 'vairosahanArAya' varavairaviggahi saMghayaNa* saMhanana jUo. vaMjaNa vyanjana masa, tala, lAluM vagere. 234 valaya bajima (ya) varjita varjita. 222 vajettA* varjayitvA varjIne. 153. goLa. vabahAra* 296 vaha vartate (te) varte che. vasahamaraNa vardhate vati 231 vaDeMsagadhara avataMsakaghara zekhara-mukuTa-ne dhAraNa vA* karanAra. vaNNa varNa varNa-raMga. vAi ghaNNa varNanasUcaka prakaraNa. vAiya vaNNapajjava varNaparyava varNarUpa pariNAma. vaNNamaMta* . varNavat varNavALu. vAukAiya vaNNavajjha(ja) varNavadhya, varNavarya varNahIna. 184 vAukumAra vaNNAvAsa* varNakavyAsa vigatavAra varNana. vAuppaiTThANa* vaNNeyanva varNayitavya varNavavA yogya. 70 vAuyA (A) vana vAnavyaMtara deva. 221 vAuyAya vaNa vana vana-vagaDo. 191 vAeda vaNapphaikAyiya vanaspatikAyika vanaspati saMbaMdhI jIva. 224 vAgaraNa vaNavidugga vanavidurga aneka jAtanA vRkSovAlu vAgaraNa vana. 191 vaNassai vanaspati vanaspati. vAgariya vaNassaikAiya vanaspatikAyika 'baNapphaikAyiya' jUo. vAghAya ghaNasaMDa vanakhaMDa vanakhaMDa. 298 vANamaMta vattha vastra vana. vANamaMtara vastu vastu. yattavva vaktavya kahevAna. vAmettA vattavyayA vaktavyatA vAya* vaMta bAnta 182 vAya vaMtariya* vyantarika vyaMtara deva. vAyapaiTThiya ghadaha vadata (tame) bolo cho. 207 badAmo vadAmaH (ame) bolIe chIe. 207 vAra vadAsI avAdIt (te) bolyo. 206 / pAla 233 313:: BEEEEEEEEEEEEEEEEEEE: e nesten all ist vil sambh kita. vaha vadha vA* varNaka vAu* vAta vAdina vAtika vAyu vAyukAyika vAyukumAra vAyupratiSThAna vAyukAya vAyukAya vAcayati vyAkaraNa vyAkaraNa vaNa* 170 155 vyAkRta vyAghAta vAnavyantara 232 vatthu* vAmeha 123 136 271 (a) vaMcAve che. zabdazAna. vizeSa sphuTa karavA yogya vAta. vizeSa sphuTa karela. 280 aDacaNa. eka AtanA deva. 295 75 (te)udhuM vALe che-Thalave che.170 ThalavIne. 170 vAda. vAyu. vAyune AdhAre rahela. 169 vANIvaDe. bhUlone aTakAvanAra. 231 sarpa vagere kara janAvara. 239 vamana. vamayati vamayitvA vAda vAta vAtapratiSThita vAca-vAcA vAraka vyAla 218 168 110 vAyA* Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAluyA-vihi. zabdasUcA. 347 prA0 pU0 veLu. vAluyA vAvajjati vAsa vAsaMti 89 vipula vAsasahassa vAsa vAhaNa vAhaNA vi* viAipaNNatti* viukkamati viula* viuvvara biubbiya viuvittA viusagga viusaraNayA vikkhaMbha* vikiNNa viggaha* 218 18 279 152 viraha. 178 viggahagai viggahiya vigacchaMta vigayaya* vigala* saM0 prA0 saM0 vAlukA vinANaphala vijJAnaphala vipadyante (teo) nAza pAme che. 129 vinAya vijJAta vAsa rahe. vineya* vijJeya varSanti (teo) varase che. vippajahAya viprahAya varSasahasra hajAra varSa. vippamukka* vipramukta vaSa bharata vagere kSetra. viSpariNamissati vipariNasyati vAhana baLada vagere. vippariNAmaittA* vipariNamayya upAnaha pagarakhAM. vipula api paNa. vyAkhyA (vivAha) prajJapti bhagavatIsUtra. vibhaMga* vibhA. vyutkrAmanti (teo) nAza pAme che. 289 vinbhaMgaaNNANapajava vibhaGgAjJAnaparyava vipula ghaj. vinbhaMgi* vibhanin vikurvati bIju rUpa dhAraNa kare che. 183 vibhUsiya vibhUSita vikurvita vikurvela. 271 vimANa vimAna vikuya vikurvaNa karIne. 183 viyadRchauma vyAvRttachadma vyutsarga tyAga karavo. 206 viyahabhoi vyAvRttabhojin vyutsarjanatA choDI devU. viyANa vijJAyaka viSkambha pahoLAI. viyANai vijAnAti vikIrNa bharela. vigraha sthUla zarIramA rahyA sivAya viyANAhi* vijAnIhi sUkSma zarIra sAthe jIvanI viyAhi* vyAkhyAta vAMkI gati. viraha* viraha vigrahagati virahakAla* virahakAla vigrahita zarIrasahita. 298 virahima virahita vigacchat nAza pAmatuM.. virAiya* virAjita vigataka nAza pAmela. virAha* virAdhaka vikala adhUro-pUrI pAMca iMdriyo virAhi asaMjama virAdhitasaMyama vinAno jIva. 155 virAhiasaMjamA- virAdhita saMyamAvikalendriya saMjama saMyama anupayogi vAta. vivariya* viparIta vicchardita vadhAre choDela. 277 viviha vividha . vicitra. 273 vivega viveka (te) vidyamAna che. visappamANahiaya visarpamANahRdaya te nAmarnu svargarnu vimAna. 222 visabhakkhaNa viSabhakSaNa te nAmano eka deva. 299 visamAu viSamAyuH vidyApradhAna pradhAnapaNe vidyAvALo. 286 visamovavannaga viSamopapannaka vidyutkumArendra eka jAtanA deva. visaya* viSaya vidyucAra vijaLInI hayAtI. 304 visAraa vizArada vinaya vinaya. visuddhalessataraga vizuddhalezyataraka vinata namI gaela-phaLothI visuddhavanataraga vizuddhavarNataraka lacI gaela. visesa* vizeSa viniSkamya visesahINa* vizeSahIna 255 vinizcitArtha arthano nizcaya karanAra. 277 visesUNa vizeSona vinighAta visesei* vizeSayati nAza. 184 vinayavALo. visaMjoei visaMyojayati 167 vinIta vihara viharati jANakAra-paMDita. viharamANa* viharamANa 228 vistRta 298 viharati viharanti vistIrNa 276 viharittae phala saMbaMdhI saMzayavALo. 125 viharitA vihRtya vihADeMti* 114 vighaTayanti vyatikAnta vihANa vidhAna 214 vidhyet (te) vidhe. vihANamaggaNa* vidhAnamArgaNa vidhvaMsanatA vijJAna vihAra 83 vihi* vidhi jenuM phaLa vijJAna che te. 283 vizeSa jANela. 132 vizeSa jANavA yogya. 129 choDI daIne. chuTo-rahita. (a) vipariNAma pAmaze. 133 vipariNAma pamADIne. 60 rAjagRha nagarI pAse Avelo eka parvata. 244 eka jAtarnu avizada jJAna. 152 vibhaMga ajJAnanAM pariNAmo.309 vibhaMgavALo. zobhA pAmela. 234 vimAna. zaThatA vinAno. hamezA jamanAra(1). 234 jANakAra. 234 (te) vizeSapaNe jANe che. 48 (tuM) jANa. kahela. 221 virahano samaya. 221 virahavALu. 221 zobhelaM. virAdhanA karanAra. saMyamanI virAdhanA karanAra.108 zrAvaka dharmanI virAdhanA karanAra. 108 ulaTuM. vividha. viveka. hapaMthI uchaLatA hRdayavALo.234 jhera khAvaM. viSama AvaradAvALo. 93 sAthe utpanna nahIM thaela. 93 viSaya. paMDita. 231 vizuddha lezyAvALo. vizuddha varNavALo. vizeSa. vadhAre hI'. vadhAre UNu. (te) vizeSa kare che. 52 (te) chUTo thAya che. 230 (te) rahe che, vihAra kare che. 33 viharato. teo vihare che. 277 viharavAne. viharIne. (teo) nAza kare che. 253 bheda, vidhAna. vizeSa gaveSaNa. 231 " vikathA vigale diya* vigahA* vicchaDia vicitta* vijae* vijaya vijaya vijApahANa vijjukumAreMda vijjuyAra* 206. vicitra vidyate vijaya vijaya 142 viNa viNamiya vinaya. vinaya. nIkaLIne. 116 vinIta viNaya viNikkhamittA* viNicchiyaTTha viNihAya viNI viNIya* viSNu . vitthaDa vitthina viti kicchima vitigiMchima mitikata vijJa vistarela. vihRtam vicikitsita 203 " . vItela. basaNayA 193 nAza, vizeSa jJAna. 193 vihAra vihAra. vidhi. 65 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe vIarAgasaMjaya-saMga, saM0 maM0 297 prA0 vIarAgasaMjaya vIivaittA vIIvayaha vItivayaMti vIrAsaNa vItarAgasaMyata * vyativrajya vyativrajati vyativrajanti vIrAsana 83 241 vIriya (a) vIriyattA vIriyaladdhi vIriyavajjha vIsa* vIsaimaMvIsaima vIsasA bucaMti vudhamANa vIrya . vIryatA vIryalabdhi vIryavadhya viMzati viMzatitamaviMzatitama visrasA ucyante ucyamAna vRddhi vRddhivacana veda 241 buDi jA buDhivayaNa* ve veima veijamANa veiyaMta veunviya(a) vedita vedyamAna vedikAnta r vaikurvika veragviyaladdhiA 'vaikurvikalabdhika 183 183 'prA0 rAgadveSa rahita saMyamI. vehANasa caihAyasa jhADa vagere sAthe gaLA- . AgaLa jaIne. phAMso khAine maravu. 237 (te) bhame che. vogaDa vyAkRta gurue vizeSa prakAre kahela.207. (teo), vocchaM* 200 vakSye kahIza. 221 nIce paga rAkhIne siMhAsana vocchinna vyucchinna nAza pAmela. 183 upara beThela puruSa jevU vocchinnasaMsAra vyucchinnasaMsAra jeno saMsAra nAza pAmela Asana. che te. 228 vIye. 120 vocchinnasaMsAra- vyucchinnasaMsAravedanIya jenuM saMsAravedanIya nAza bIryatA. 131 veaNijja pAmyuM che te. 228 vIryano lAma-vIryanI sattA.183 vodANa vyavadAna karmarUpa melanI zuddhi. 283 vIryahINa. 194 vodANaphala vyavadAnaphala jenuM phaLa vyavadAna che te. 279 vIza. 221 voyasijjamANa vyavakRSyamANa ghasAtuM, hIj thatuM. 183 nava nava upavAsa. volahamANa vyapalovyat pANIthI chalochala bharelo. 170 khabhAva. vosaTTamANa vikasat vikasato-vadhato. 170 kahevAmAM Ave che. vosirAmi* vyutsRjAmi choDuM chu. 208 kahevAto. vosirissAmi vyutsrakSyAmi choDIza. 244 divasa, vadhaq. vRddhi saMbaMdhe kahevU. 303 Rgveda vagere veda. anubhavela. saa (ya)* zata prAyaH daza uddezakavALo anubhavAtuM. zataka nAmano bhagavatI vedikAno cheDo. sUtrano bhAga. 218 rUpAMtaro thai zake evaM saa(ya) zata so (100). 236 zarIra. 149 saaMta sAnta aMtavALU. vaikuvika zarIranI labdhi- saiMdia (ya) sendriya iMdriyavALu. . 181 vALo. saujjo* soyota uddyota sahita. 299 vaikurvikasamuddhAta. sauTThANa sotthAna utthAna sahita. 309 (te) vede che. sakarA zarkarA zarkarAprabhA nAme dhIjI (teo) vede che. nArakI.. anubhavato.. sakamma sakarman karma sahita. anubhavIe chIe.. saMkappa saMkalpa saMkalpa, 232 vinaya saMbaMdhI. 239 saMkama saMkrama ekamAM bIjU maLavU. anubhavaq-bhogavaq. sakAra* satkAra satkAra. 'vea' zabda jUo. sakAritA satkArya satkAra karIne. 232 vedanA. 214 sakAremo* satkurmaH . (ame) satkAra karIe. 240 vedanAsamuddhAta. saMkAmaNa saMkramaNa ekamAM bIju maLavU. 114 saMkAmiMsu samakramayan saMkramAvyu. (teo) vedaze. saMkAti saMkramayanti (teo) saMkramAve che. (te) vede che. saMkAmessaMti * saMkramayiSyanti (teo) saMkramAvaze. 54 saMkiya(a) zaGkita zaMkAvALu. . (teo) vede che. saMkilissaMti* saMklizyante klezita thAya che. 253 (te) vedaze. saMkoyaNa saMkocana saMkocaq-TukuM karavaM. teoe veyu. 114 saMkhA* saMkhyA. 221 vimAnavALo deva. saMkhAia saMkhyAtIta asaMkhya. vaimAnikornu raheThANa. saMkhANa saMkhyAna vaimAnika saMbaMdhI uddezaka. 295 gaNita. saMkhitta aniyata kALa. saMkSipta. saMkSipta 218 saMkheja. saMkhyeya saMkhyAthI mapAya te. jANanAra-vedanAra. . 228 vedanAsamuddhAta. saMkhejaguNa * . 262 saMkhyeyaguNa saMkhyeyagaNuM.' poDA. samgakaMkhi khargakAGkita kharganI kAMkSAvALo. 184 pradhAnapaNe jJAnavALo.. 286 saggakAma khargakAmaka kharganI kAmanAvAno. 183. vairAgya. 253 saggapivAsa khargapipAsaka khargano pipAsu-taraSyo. 184 aTakayu. 277 khaka potArnu. 116 vizvAsapAtra. 238 sagaDiyA zakaTikA sagaDI. 242 vizAlA nagarImA thaela sakala 130 mahAvIra, 231 / saMga* saGga saMga-rAga, 285 132 Qu. veda veda 231 261 vedela. veuvviyasamugdhAya vaikurvikasamuddhAta veei vedayati veeMti vedayanti veemANa vedayamAna veemo vedayAmaH veNayiya vainayika veda - veda vedaNA vedanA vedaNAsamugdhAya vedanAsamuddhAta vediya vedita vedissaMti vetsyanti vedei vedayati vedayati vedayanti vedessai vetsyati vedeMsu avatsuH vemANi vaimAnika vemANiyAvAsa* vaimAnikAvAsa vemANiuddesa vaimAnikoddeza vemAya* vimAtrA veya veyaNA* veyaNA* vedanA veyappahANa* vedapradhAna veraga* veramaNa viramaNa vestAsi vaizvAsika sAlia. vaizAlika vedeti vedeti 121 229 114 132 saMkhyA 231 290 veda vedanA vairAgya saMga sagala* badhuM. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgAma-samacauraMsasaMThANa. zabdasUcA.. 237 saMta' sat prA. saMgAma saMgAmeha saMgiA saMgovaMga saMghayaNa saM0 saMgrAma saMgrAmayate saGgitA sAjhopAGga saMhanana saMghAtatA satya satyapradhAna zaknoti saMtiSThate saMghAyattA* 154 zastrathI phADavu. vidyamAna. 127 niraMtara. paraspara saMzleSathI bhAcchAdita.85 (te) saMthare che. 244 saMtharIne. 243 saMthAro. 277 zabda. * 312 huM zraddhA karUM chu. 207 zraddhA rAkha. 205 zraddhA karela. 207 (teo) bolAve che. 278 sAthe. 193 saha sacca saccappahANa saMcAera saMciTThai saMciNati saMciNittA sacitta sajjhAa saMjama* saMjamaphala saMjamiavva saMjaya saMjayAsaMjaya saMcinutaH saMcitya sacitta khAdhyAya. 271 sadi* 24 saMyama saMdhAtu. saMghAyu. saMjJA. saMyamaphala saMyamitavya saMyata saMyatAsaMyata sani* 152 76 sanniviTTa* saMjAyakouhala saMjAyasaTTa saMjAyasaMsa mm 299 237 saMjutta saMjAtakutUhala saMjAtazraddha saMjAtasaMzaya saMyukta saMyojita saMyojayitavya saMyojayati khasthAna 168 saMjoia saMjoea(ya)vva 201 saMjJAvAlu. pAse. 243 samyakkhavALo. saMnipAta janya roga. nivezela. 301 pratikramaNa sahita. 207 prabhA sahita. saMskAra sahita. parivAra sahita. 298 saMprayojela. (te) svIkAre che. saMpanna. kaSAya janya kriyA. 219 gherAela-viTAela. 298 parivarela. 278 sArI rIte padmAsana. 244 pAmavAnI icchAvALo. 18 puruSakAra parAkrama sahita. 309 sArI rIte vicArIne. 232 (te) sArI rIte vicAre che. 232 243 277 239 saMjoei pR0. prA. saM0. saMgrAma-laDAI. 183 / satthovADaNa zastrAvapATana (te) laDAI kare che. 183 saMgipaNuM. saMtayA* saMtata aMga ane upAMga sahita. 231 saMthaDa saMstIrNa zarIrano bAMdho. . 143 saMthaDai saMstRNoti saMghAtapaNuM. saMtharitA saMstIya sAcuM. saMdhAraNa saMstAraka pradhAnapaNe satya kahenAra. 286 zabda (te) zake che. 231 sadahAmi zraddadhAmi , bese-rahe-che. saddahAhi zraddhehi . (teo ve) ekaLu kare che. saddahima zraddhita ekaLu karIne. saddAveMti zabdAyante sajIva. sArdham sArka adhyayana-sajjhAya. 5 saMdhijjamANa saMdhIyamAna saMyama-sarvatyAga. saMdhita saMdhi(hi)ta jenuM phaLa saMyama che te. 283 sannA saMjJA saMyama. saMjhin saMyamavALo. sannigAsa sannikAza zrAvaka-keTaleka aMze saM sannibhU saMjJibhUta yamavALo ane keTaleka sannivAiya sAnnipAtika aMze asaMyamI. sanniviSTa kutUhalabALo. sappaDikkamaNa sapratikramaNa zraddhAvALo. sappabha* saprabha saMzayavALo. sapaDikamma sapratikarma saMyukta. 310 saparivAra saparivAra saMyojela. saMpautta saMprayukta saMyojavA yogya. saMpaDivajaha saMpratipadyate (te) saMyoje che. 237 saMpanna saMpanna potAnuM sthAna. .. 295 saMparAiya sAMparAyika sATha (60). saMparikkhitta saMparikSipta sAMkhya matarnu zAstra. 231 saMparivuDa saMparita zarIrano AkAra-ghATa. 143 saMpalibha(ya)ka saMpalya saMsthAnanA pariNAma. 235 saMpAviukAma saMprAptukAma amaka ghATe rahela. 33 sapurisakAraparakama sapuruSakAraparAkrama vedanA cha aMgone jANanAra.231 saMpehittA saMprekSya saMpehei saMprekSate lucco. saMpeheti sUkSma, jhINI. saMpehesi / saMprekSase zaNanuM vana, sanbhU* AhAra vagere cAra saMjJA. 168 sabala sabala padArtha saMbaMdhI sAmAnya jJAna.125 saMbuddha. saMbuddha samyaktvavALo. 92 saMbhava saMbhavati bharavADanI jhoka vagere sthAna.84 sabhA sabhA dhIme. 243 samma samyak sAta (7). samma sammata prANI. 129 sammatta samApta sAtamu. 168 sammadasaNa samyagdarzana sAta mAsamA thanAra. 240 sattara (17). sammadiDhi samyagdRSTi sAdaDarnu vana. satyAvIza (27). sama satyotera (77). sama samaya sattANuM (97). samaia sAmayika 'sattavIsA' jUo. 144 samakamma samakarman eka jAtanuM zastra-barachI. 193 samakiriya samakriya sAta hAtha uMco. 33 samagga* samagra sArthavAha-sAthane sAthe samacauraMsasaThANa samacaturasrasaMsthAna lai janAra. . 248 saTThANa* SaSTi 245 SaSTitantra saMsthAna saMsthAnaparyava saMsthita SaDaGgavit khaNDa khaMDa, zaThazIla 243 218 sAcuM. baLasahita. saMbuddha. 237 saTTi sadvitaMta saMThANa saMThANapaJcava saMThiya saDaMgavi saMDa saDhasIla saha saNavaNa saNNA * saNNA saNNibhUa saNNidesa saNiyaM satta satta* sattama sattamAsiya sattarasa sattavanavaNa sattavIsA* sattahattari* sattANau -sattAvIsa satti sattusseha satthavAha 297 184 zaNavana saMjJA saMjJA saMjJibhUta saniveza zanaiH sapta sattva saptama saptamAsika saptadaza saptaparNavana saptaviMzati saptasaptati saptanavati saptaviMzati zakti saptotsedha sArthavAha saMbhave che. 106 sabhA. sArI rIte. sammAnela. 238 samApta. deha ane AtmAnI judAI *-viveka. 151 deha ane AtmAne pRthak samajanAra. sarakhu. 258 sama* samaya. 298 samayamAM dhanAra.. sarakhA karmavALo. sarakhI kriyAvALo. vadhuM. vadhI vAjue sarakho evo zarIrano ghATa. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe samacauraMsasaMThiya-saMvaremANa. saM0 prA0 samacaurasasaMThiya* samacaturanasaMsthita prA. samuha samUsiya* 15 zramaNI. 279 161 sayaM samaTTha samartha samaNa ' zramaNa / samaNI samaNovAsaya zramaNopAsaka samaNovAsiyattA zramaNopAsakatA samaMtA samantAt samaniddhayA : samanigdhatA. samabharaghaDattA samabharaghaTatA samamidhaMseja samabhidhvaMseta samamidhaMseti samabhidhvaMsayati samaya samaya samayakkhetta samayakSetra samayAhiga samayAdhika samalukkhayA* samarUkSatA samalessa samalezya samavadhaMseja samavadhvaMseta samavanna samavarNa samaveyaNa samavedana samasarIra samazarIra sammAmicchAdasaNa samyagmithyAdarzana sammAmicchadiTThI samyamithyAdRSTi 254 173 saratala* sarama* 231 sammANittA - sammAnya sammANemo* sammAnayAmaH 248 sarakhaM. 173 saM0 vadhI bAjue.zarIranA khamukha potArnu mukha. 250 sarakhA ghATavALo.. samucchrita uMco. samartha. 108 samovavannaga samopapannaka sAthe utpanna yaela. 93 sAdhu - samosaDha samavasta samavasarela-padhArela. 224 sAdhyA.. 243. samosaraNa samavasaraNa mahAtmAnuM padhAra. 18 zrAvaka. 276 samohaNittA samavahatya samudghAta karIne. 183 zrAvakapaNuM. samohanada samavahanti (te) samudghAta kare che.. 262 cAre bAju. saya zata so (100). 143 sarakhI cikAza. 218 khayam pote. 239 bharelA ghaDAnI peThe. sayaMkaDa khayaMkRta pote karela. nAza kare. sayacchidda zatacchidra . so kANAMvALu. 171 (d) nAza kare che. sayaNa khajana potAno manuSya, kuTuMba. 276 samaya. sayapuhutta zatapRthakla baseMthI navaseM. samayakSetra. sayala sakala badhuM. 4 samayathI vadhAre.. 143 sayasahassa. zatasahasra eka lAkha. 141 sarakhI lukhAza. 218 sayasahassapuhutta zatasahasrapRthakva be lAkhadhI nava lAkha. 274 sarakhI lezyAvALo. sayA sadA hamezA. dhvaMsa kare. 274 sayAsava sadAzrava) hamezA jharatuM, saraMkhA varNavALo. 92 zatAdhava so kANAMvAlu. 171 sarakhI pIDAvALo. saraNada zaraNadaya zaraNa denAra. 18 sarakhA zarIravALo. sarastala taLAvatuM taLiyu. 3.. samyaktva ane mithyAtva. 151 zarabha aSTApada-eka janAvara. samyaksa ane mithyAtva sarasAI* sarakhatI sarakhatI-vANI.. vALo. sarahassa sarahasya rahasyavALu. sammAna karIne. 232 sarAgasaMjaya sarAgasaMyata rAgasahita saMyamI. - (ame) sammAna karIe sarittaya sahakkhan sarakhI cAmaDIvAlu.. chIe. saribbaya sahagvayas sarakhI umaravALu. sAraM Acarela. 128 sarisa* sadRza sarakhA AyuSyavALo. 93 sarisabhaMDamattovakaraNa sadRmbhANDamAtropakaraNa sarakhI sAmagrIvALu. sArI rIte Ayukta. sarisaya vidyamAna. sadRzaka sarakhaM. 182 sarIra vidyamAna. zarIra zarIra. 12. 242 sarIraya zarIraka pAmela. sarIrasaMghAyattA zarIrasaMghAtatA zarIrano saMghAta. samApanna-pAmela. sarva sarva.. sarakhA AhAravALA. savao sarvataH badhI bAjuthI. samAdhi. 245 savvakkharasaMnivAi sarvAkSarasaMnipAtin sarva akSarane jANanAra. sArI rIte-mApa sahita. 214 savvaguru sarvaguru badhAthI guru. savvajana* 18 samRddha. sauthI ochu. savvaTThasiddha sarvArthasiddha eka kharga. 108 mApavALU. savvaNNu sarvajJa sarvane jANanAra. 18 kiraNasahita. karaMDiyo. sabbaddhA sarvAddhA badho kALa. 168 samvadanda sarvadravya badhAM dravyo. samuddhAta. 261 savvadarisi sammUche che. sarvadarzin sarvane jonAra. sabbadukkhappahINa sarvaduHkhapahINa sarva duHkharahita. 208 mAtA ane pitAnA saMyoga sivAya janmato jIva. 107 savvapaesa sarvapradeza badhA pradeza. 201 samudra. sarvapayaMva sanvapajjava 297 badhA paryAya. samudra jevo zabda. 248 savvappaNayA sarvAtmatA sarvAtmapaj. samudAna, 312 savvabhAsANugAmiNI sarvabhASAnugAminI badhI bhASAne anusaranAra. 33 mikSAno samUha. savvalahu sarvalaghu (te) utpanna thAya che. savaNa zravaNa sAMbhaLavaM. utpanna thayu. savaNaphalA zravaNaphalA jenuM phaLa sAMbhaLaj che te. , kutUhalavALo. zravaNatA sAMbhaLavU. zraddhAvALo. saMvacchara saMvatsara varSe. saMzayavALo. saMvara iMdriyo ane kaSAyano utpanna thaela. aTakAva. sarakhA ucchvAsa ane saMvaraha saMvRNoti (te) saMvara kareche. niHzvAsavALo. saMbarebhANa saMvRNvat saMvarato. 114 194 samAcIrNa samAyuSka samAyukta - samAna-sat satI samApanaka samApana samApanaka samA''hAra samAdhi samita 149 samAiNNa* samAu samAutta samANa samANI samAvaNNa samAvanna samAvanna samAhAra samAhi sami samiddha samiya samiriI* samugga" samugdhAya saMmucchaMti samucchima 178 savya* 33 2.1 sarvajaghanya samRddha 173 253 samita samaricika samudra samuddhAta sammUchanti sammUrchima 201 18 samudaya* 281 sauthI laghu. 201 samudda samudra samuddarava* samudrarava samudaya samudANa samudAna samuppajjai samutpadyate samuppajjitthA samudapadyata samuppaNNakouhAla samutpannakutUhala samuppaNNasava samutpannazraddha samuppaNNasaMsa samutpannasaMzaya samuppanna(Na) samutpanna samussAsanIsAsa samocchAsaniHzvAsa 232 savaNayA saMvara 1 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savvAva-sunnaddhA. zabdasUcA. 351 saM0 saM. 162 coTIne. badhAthI vyApela. potAno viSaya. sahasrI , savIrya 194 203 234 sasala* 81 .. vIrya sahita. saMvarela. saMvegathI zraddhAvALo. zabda sahita. 242 potAno siddhAMta.. zarIra sahita. 181 zalya sahita. zaMkA. prazaMsA. 110 "saMsArarUpa vana. saMsAramA rahevAno kALa. 105 saMsArI jIva. saMsAripaNuM. 196 saMsArI jIva. lakSmI ke zobhA sahita. 242 saMsargavALu. 181 saMsvede che. hajAra. sUrya. janmathI jJAnI. eka kharga. sahAyatA. khAdavAlu. 244 vadhArAsahita. Adara mAna. 234 prA0 sAhaNittA saMhatya 214 sAhassI* hajAra. sAhu sAdhu sAdhu. sAti* sAdhayanti (teo) sAdhe che. sikkhA zikSA zikSAzAstra. ___231 sikkhAvidha zikSita zikhava-zikSA. 239 siMgAra zuzAra zaNagAra. siMghADaga* nATaka ziMgoDAnA ghATa jevo mArga-jyA traNa zerI bheLI / thAya te mArga. sijjhai sidhyati (te) siddha dhAya che. sijjhaMti* sidhyanti (teo), sijjhihiti setsyati (a) siddha thaze. sijjhissaMti setsyanti (teo) , sijjhisu asaitsuH (..) siddha thayA.. siDhila zithila DhIlaM. siNeha vIrya ane lohIrUpa sneha. siNeha neha cikAza. 170 siNehakAya(a) snehakAya sUkSma pANI. 173 siddha siddha. siddhagaMDiyA siddhagaNDikA ... siddhasaMbaMdhI eka prakaraNa. 295 siddhatthavaNa siddhArthavana dhoLA sarasavanuM vana. siddhAyaNa siddhAyatana siddhonuM maMdira. 299 siddhi siddhi nirvANa. siddhigainAmadheya siddhigatinAmadheya / jenuM nAma siddhi che te- 18 siddhipajjavasANaphalA siddhiparyavasAnaphalA. jenuM chevaTaceM phaLa nirvANa che te kriyA. 284 siya kadAcit. siyA thAya. sira* ziraja, ziroja vALa. six khii fik.sialid neha prA0 savvAva sarvApa savisa* khaviSaya savisaya savIriya saMkhuDa saMvRta saMvegajAyasaTTa saMvegajAtazraddha . sasadda sazabda sasamaya khasamaya sasarIra sazarIra sazalya saMsa* saMzaya saMsA* zaMsA saMsArakatAra saMsArakAntAra saMsArasaMciTThaNakAla saMsArasaMsthAnakAla saMsArasamAvaNNaga saMsArasamApanaka saMsArasamAvaNNayA saMsArasamApannatA saMsArasamAvannaga saMsArasamApanaka sassirIya sazrIka saMsiTTha saMsRSTa saMseyaMtI saMsvedante sahasra sahassarassi sahasrarazmi sahasaMbuddha sahasaMvuddha sahassAra sahasrAra sahAyatta* sahAyatva sAima khAdima sAirega sAtireka sAgaya khAgata sAgayamaNurAgaya khAgatA'nvAgata sAgara sAgara sAgara sAgaraMta sAgarAnta sAgarovama sAgaropama sAgAra sAkAra sAgArovaoga sAkAropayoga sADia zATika sAtirega sAtireka sAdI sAdika sAmaNNapariyAga zrAmaNyaparyAya 'sAmanapariyAga sAmaveda sAmaveda sAmAiya(a)* sAmAyika sAmANi* sAmAnika sAyagaruma* sAtaguruka sAgara 'sArabha smAraka sArIra* zArIra sAva zrAvaka sAvajacAgarUva* sAvadyatyAgarUpa sAvatthI zrAvastI siddha sahassa. 243 syAt sirI zrI zrI. sAgara sirIbhagavaI siva sisira 18 183 sIya* 151 sIlanvaya sIsa sIhaNAya* sIhAsaNa* zrIbhagavatI ziva zizira zIta zIlavata zIrSa siMhanAda siMhAsana zruta bhagavatIsUtra. nirvANa. ziyALo. ThaMDaM. zIlavata. mAthu. siMha jevo apAja. siMhAsana. zAstra. ciMtavela. sAMbhaLela. zruta jJAna- pariNAma.. 277 184 RXG su smRta 207 sAgaropama. samudra. 168 samudrano cheDo. kALaceM eka mApa. AkAravAIM. bhAkAravALo upayoga. kapaDaM-vastra. 'sAirega' jUo. Adisahita. sAdhupaNAno paryAya. 245 207 sAmaveda. sAmAyika. samAna sthitivALo (deva). 300 sukhano abhimAnI. 110 sAgaropama. smaraNa karAvanAra. 231 'zarIrak. zrAvaka. sAvadya (sapApa)no tyAga. 129 kRtaMgalA nagarInI pAse Avela (dhAvastI) nagarI. 231 dhAvikA. 304 nitya rahenAra. 211 . 231 128 sukuM. " 309 242 ve 159 sA(yora* sua sua suaNANapabava sukka sukkalesa sukkalessA* sukaya* sukila* sukumAla* sudubhara . suNeavva* satta* suttatthaviDa* zruta zrutajJAnaparyava zuSka zuklalezya zuklalezyA sukRta zukla sukumAra suSTutara zrotavya sUtra sUtrArthavit zuklalezyAvALo. zuklalezyA. sAraM karela. ghoLu. suvAlu. badhAre sAra. . sAMbhaLavA yogya. * 231 sUtra ane arthane jANanAra. 5 zrAvikA zAzvata zAzvata sAdhaka sAnoti saMhanyete muddhappavesa suddhA* . sAviA* sAsa sAsaya sAhakSa* sAhaba sAiti / zuddhAtmaveSa zuddhA sAdhanAra. zuddha veSa. eka jAtanI pRthvIkuMvArI pRthvI. zUnyakALa. . (te) sAdhe che. (teo be) coTe che. sunnakAla 48 213 / sunaddhA zUnyakAla zUnyAdA Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 vi.nagara, zriIrAyacaudra jinAgamasaMgrahe supaiDiya-hoti. prA. saM0 so* saM0 supratiSThitasupariniSThita surabhigandha zubha supaiTThiya* suparinidvima mubhigaMdha subha . 231 prA0 tad-saH soiMdiya zrotrendriya soiMdiyattA* zrotrendriyatA socA* zrutvA soNi zoNita sobheDa zobhayati soyappahANa* zaucapradhAna soyavinANAvaraNa* . zrotravijJAnAvaraNa kAna, kAnapaNuM. sAMbhaLIne. lohI. (te) zobhAve che. pradhAnapaNe cokkhAivALu. 286 kAnanA jJAnane aTakAva suyaNANI* 156 nAra. 184 241 suyanANa' suyamuha surabhavaNa* suravara* surUvattA suvai . suvaNNa* . suvaNNattA : suvanakumAra suvamANI suvayaNa suvibhatta susAgaya susAmaNNa sussUsamANa suha zrutajJAnin zrutajJAna zukamukha surabhavana suravara surUpatA khapiti suvarNa suvarNatA suvarNakumAra khapatI suvacana suvibhakta sukhAgata suzrAmaNya zuzrUSamANa zubha sukha sukhatA suhastin / shubhaarthin| soyAvaraNa* zrotrAvaraNa solasa* SoDaza solasama SoDazatama solasamaMsolasama, SoDazatamaSoDazatama sohamma saudharma . sohamANa zobhamAna sohia zobhita) zodhita kAnanu AvaraNa. soLa (16). soLamuM. sAta sAta upavAsa. prathama varga, zomatuM. zobhela, zodhela. 281 sArI rIte rahela. sAro nipuNa. surabhigaMdha. zubha. 228 sAMbhaLela. 132 zrutajJAnavALo. 157 zrutajJAna. popaTarnu mukha. 243 deva-sura-tuM bhavana. 29 uttama deva. 221 surUpapaNuM. (te) suve che. suvarNakumAra deva.. suvarNapaNuM.. 'suvaSNa' jUo. sUtI. suvacana. juduM juIM. sAraM AdaramAna. sAraM sAdhupaguM. sevA karato. sAraM. sukha. 229 sukhapaNuM. puruSomA uttama hastI mevA, bhavyo pratye zubhanA arthI. 242 zrImahAvIranA paTTadhara gaNadhara. te mATe 14 mA pAnAmA 'te saMbaMdhI TippaNa jUo. 14 'suhamma' zabda jUo. 111 te nAmanI devasabhA. 297 sukhapUrvaka. sukhavALo. 184 A 183 239 240 37 hRSTa-khuzI.. hAthamA Avela. hAtharnu ghareNu. hatthaga hatthAbharaNa* 232 273 haSTa hastagata hastAbharaNa . asmad-aham hantR-hantA / hanta suhattA haMtA* suhatthI haMtA haNanAra. khIkAra sUcaka avyaya dharo. hara suhamma sudharma 179 234 harivattiya harisavasa havvaM hassakAla . 199 81 sudharmakhAmin sudharmA sukhasukha mukhita hIpratyaya harSavaza havyam hakhakAla hasati hasana hasvIkurvanti jahAti lajjAnimittaka. harSane AdhIna. zIghra. TuMko kALa. (4) hase che. hasavu. (teo) TuMI kare che. (te) hIna thAya che.. 278 hasai muhammasAmi suhammA muhaMsuha muhima suhiya suhuma sUra sUribha sUrIya* sUrovarAga* isaNa* 110 110 sUkSma, hassIkareMti hAyai hAyati 230 173 241 sUrya 231 hAra Rum hAridra (sUro) sUryoparAga sUryenuM grahaNa. 304 hAlidda hiaya hiya hiMsa* hRdaya tat zreSTin hita hiMsaka seTTi 248 129 seNi zreNika sena sainya zeTha. zreNika nAmano rAjagRhano rAjA, te mATe 13 meM pAne TippaNa jUo. senA. kalyANa. bhaviSyat kALa. zailezIne pAmela. 183 bhavanti hutAzana zreyas huyAsaNa hAra. haLadara jevU. hRdaya. 234 hita. 238 hiMsA karanAra.. nizcayasUcaka avyaya. 129 taddana vAMkA cuMkA AkAravALu zarIra. (teo) thAya che. 142 agni. 242 hetu-kAraNa. 210 heThaLa. 295 heThaLai. 143 168 (te) thAya che. thAya. (ta) thayo. 13 (teo) thAya che. hetu eSyatkAla zailezIpratipannaka seya* seyAla* selesipaDivaNNaya selesipaDivanaya sevamANa sesa sehAvi heTA* heTima adhaH adhastana sevamAna zeSa 274 hoi* sevato. bAkIna. pratilekhanAdi kriyA saMbaMdhI bhavati bhavet 14 sedhita 155 144 hoja hojA hotthA hoti seMbhiya zikSaNa, gleSmano vyAdhi. dhimaka 239 abhUta bhavanti .