Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01

SR No.: 004640
Original Sutra Author: N/A
Author: Bechardas Doshi
Publisher: Dadar Aradhana Bhavan Jain Poshadhshala Trust
Total Pages: 372
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_bhagwati
File Size: 15 MB

Page 116

समुच्चय,
श्रीरायचन्द्र-जिनागमसंग्रहे
शतक १.-उद्देशक २. समक्रिय.
४. समकिरिय'त्ति सम-तुल्य, क्रियाकर्म बांधवामां कारणरूप आरंभिकी वगेरे क्रिया, जेओनी क्रिया सरखी छे तें समक्रिय. 'आरंभिय'त्ति आरंमिकी.
आरंभ पृथिवीवगेरेना जीवनुं उपमर्दन-हनन-करवं, जे क्रियामां आरंभ कारण छे ते 'आरंभिकी' क्रिया. [ 'पारिग्गहिय'त्ति] परिग्रह धर्मना उपकरणपारिग्रहिकी.
धर्मना काममा खपमा आवता सामान-सिवाय बीजी वस्तुओनो स्वीकार अने धर्मना उपकरणमा ममता, जे क्रियानुं कारण परिग्रह छे ते 'पारिग्रहिकी'
क्रिया.['मायावत्तिय'त्ति] माया सरलपणुं नहीं-वक्रता, उपलक्षण होवाथी क्रोध, मान वगेरे पण 'माया' शब्दथी स्वीकारवा. जे क्रियानुं निदान-कारणपया.माया छे ते 'मायाप्रत्यया' क्रिया. ['अपचक्खाणकिरिय'त्ति] अप्रत्याख्यान प्रत्याख्यान नहीं अर्थात् कोइ पण बाबतथी निवृत्ति नहीं-परंतु सर्वत्र
यानक्रिया. प्रवृत्ति, तेथी-अप्रत्याख्यानथी-कर्मबंध वगेरेनुं करवू ते अप्रत्याख्यानक्रिया. [पंच किरियाओ. केजंति'त्ति पांच क्रियाओ थाय छे. [ 'मिच्छादसणवत्तिय'त्ति] पिथ्यादर्शन..
जे क्रियानु कारण मिथ्यादर्शन छे ते 'मिथ्यादर्शनप्रत्यया' क्रिया. शंकाः-शास्त्रमा 'मिथ्यात्व, अविरति, कषाय अने योगो ए बधा कर्म बांधवामां
कारणरूप छे' एवी प्रसिद्धि छे. अने अहीं तो कर्म बांधवाना कारणरूप आरंभ वगेरे कह्या छे, तो आ शास्त्रनो बीजा जिनवचन साथे विरोध केम न विरोध छ। आवे? समाधानः-अहीं 'आरंभ' अने 'परिग्रह' शब्दथी योगर्नु ग्रहण करवू, कारण के, योगो आरंभ अने परिग्रहरूप छे. अने बाकीना पदो बडे
बाकीना कर्म बंधना हेतुओनो खीकार (करेलो) छे ए स्पष्ट ज छे. तेमां सम्यग्दृष्टि जीवोने मिथ्यात्व न होवाथी चार ज क्रियाओ होय छे अने बाकीना जीवोने पांचे क्रियाओ होय छे. कारण के, अहीं सम्यगमिथ्यात्वने पण मिथ्यात्व तरीके ज गण्यु छे तेथी सम्यमिथ्यात्ववाळा-मिश्रदृष्टि
बाळा-जीवो सम्यक्त्वी सिवायना बाकीना जीवोमा आवी जाय छे. ['सब्वे समाउया' इत्यादि] ए प्रश्न- भावन निर्वचननी चतुर्भगीवडे थाय चतुर्भग.
छे अर्थात् ए प्रश्नना उत्तर तरीके चार भांगा देखाडे छै. ते आ छे:-सरखा आयुष्यवाळा अने साथे उत्पन्न थएला. जेमके, केटलाके दश हजार वर्षतुं आयुष्य बांध्यु छे-अने तेओ एक काले-साथे-उत्पन्न थएला छे. ए प्रथम भंग छे. सरखा आयुष्यवाळा अने साथे नहीं उत्पन्न थएला. जेमके, केठलाके दश हजार वर्षतुं आयुष्य बांध्यु छे, पण तेओ केटलाक पहेलां उत्पन्न थया अने केटलाक पछी उत्पन्न थया. ए बीजो भंग छे. जुदा जुदा आयुष्यवाळा अने साथे उत्पन्न थएला. जेमके, केटलाके जुहूं जुएं आयुष्य बांध्यु छ, अर्थात् घणाओए दश हजार वर्षनी स्थितिवाळा नरकोमा उत्पन्न धृवानु अने घणाओए पन्नर हजार वर्षनी स्थितिवाळा नरकोमा उत्पन्नथवानुं आयुष्य बांध्युं छे. अनेए बधानी उत्पत्ति एक ज साथे छे. ए बीजो भंग छे. छे. जुदा जुदा आयुष्यदाळा अने जुपा जुदा काळे उत्पन्न थएला. गोमके, केटलाक सागरोपमना आयुष्यवाळा अने केटलाक दश हजार वर्षना आयुष्य'वाळा अने जुदा जुदा काळे उत्पन्न थएला. ए चोथो भंग छे. अहीं संग्रह गार्थी कहे छ:-"आहारादिमा समान, कर्ममा, वर्णमां, लेश्यामां, बेदनामा तेम ज क्रियामां पण समान तथा आयुष्य तथा उत्पत्तिमां चार भांगा छे”. अर्थात् आ प्रकरणमा ए विषयोनी समानता विषे पूछ्युं हतुं.
असुरकुमारादि. ८३ प्र०--असुरकुमारा णं भते । सव्वे समाहारा, समसरीरा? ८३. प्र.- हे भगवन् ! बधा असुरकुमारो सरखा आहारवाळा
अने सरखा शरीरवाळा छे! इत्यादि पूर्वनी पेठे सघळा प्रश्नो
करवा. - ८३ उ०—जहा नेरइया तहा माणिअव्वा, नवरं-कम्म-वण्ण- ८३. उ०-हे गौतम ! असुरकुमारो संबंधे बधू नैरयि • लेस्साओ परिवण्णेअव्वाओ-पुव्वोचवण्णा महाकम्मतरा, अविसु- पेठे कहे. विशेष ए के, असुरकुमारोना कर्म, वर्ण अने श्याओ
दवण्णतरा, अविसुद्धलेसतरा. पच्छोववण्णा पसत्था, सेसं तहेव. नैरयिकोथी विपरीत कहेवा. अर्थात् जे असुरकुमारो पूर्वोपपन्नक छे. एवं जाव-थणियकुमारा णं.
तेओ महाकर्मतर छे अने अविशुद्ध वर्ण तथा लेश्यावाळा छे. अने जे असुरकुमारो पश्चादुपपन्नक छे तेओ प्रशस्त छे, बाकी बधु ए ज २
प्रमाणे जाणवू. ए प्रमाणे यावत्-स्तनितकुमारो सुधी जाणवू. ५. 'असुरकुमाराणं भंते'। इत्यादिना असुरकुमारप्रकरणम्-आहारादिपदनवकोपेतं सूचितम् , तच्च नारकप्रकरणवन्नेयम्. एतदेवाहः-'जहा नेरइया' इत्यादि. तत्राहारकसूत्रे नारकसूत्रसमानेऽपि भावना विशेषेण लिख्यते-असुरकुमाराणामल्पशरीरत्वम्-भवधारणीयशरीराऽपेक्षया जघन्यतोऽङ्गुलाऽसंख्येयभागमानत्वम. महाशरीरत्वं तु उत्कर्षतः सप्तहस्तप्रमाणत्वम्, उत्तरवैक्रियाऽपेक्षया तु अल्पशरीरत्वं जघन्यतोऽङ्गुलासंख्येयभागमानत्वम्. महाशरीरत्वं तु उत्कर्षतो योजनलक्षमानमिति. तत्र एते महाशरीरा बहुतरान् पुद्गलान् आहारयन्ति, मनोभक्षणलक्षणाऽऽहाराऽ पेक्षया, देवानां ह्यसौ स्यात्, प्रधानश्च, प्रधानाऽपेक्षया च शास्त्रे निर्देशो वस्तूनां विधीयते. ततोऽल्पशरीरमाह्याऽऽहारपुद्गलापेक्षया बहुतरांस्ते तानाहारयन्ति इत्यादि प्रागवत्. अभीक्ष्णमाहारयन्ति. अभीक्ष्णमुच्छ्वसन्ति च; इत्यत्र ये चतुर्थादेरुपर्याहारयन्ति, स्तोकसप्तकादेश्वोपर्युच्छ्वसन्ति, तानाश्रित्याभीक्ष्णमित्युच्यते. उत्कर्षतो ये सातिरेकवर्षसहस्रस्योपरि आहारयन्ति, सातिरेकपक्षस्य चोपरि उच्छ्वसन्ति, तानङ्गीकृत्य, एतेषामल्पकालीनाऽऽहारोच्छ्वासत्वेन 'पुनः पुनराहारयन्ति' इत्यादिव्यपदेशविषयत्वादिति. तथाऽल्पशरीरा अल्पतरान् पुद्गलानाहारयन्ति, उच्छ्वसन्ति च अल्पशरीरत्वादेव. यत् पुनस्तेषां कदाचित्कत्वमाहारो-च्छ्वासयोस्तद् महाशरीराहारोच्छ्वासान्तरालाऽपेक्षया बहुतमाsन्तरालत्वात् तत्र हि अन्तराले ते नाहारादि कुर्वन्ति, तदन्यत्र कुर्वन्तीत्येवं विवक्षणादिति. महाशरीराणामप्याहारो-च्छ्वासयोरन्तरालमस्ति, किन्तु तदल्पमित्यविवक्षणादेवाभीक्ष्णत्युक्तम. सिद्धं च महाशरीराणां तेषामाहारो-च्छ्वासयोरल्पाऽन्तरत्वम्, अल्पशरीराणां तु महान्तरत्वम्. यथा
१. आ प्रयोग कर्मकर्तरि छ:-श्रीअभयदेव.
१. मूलच्छायाः-असुरकुमारा भगवन् ! सर्वे समाऽऽहाराः, सर्वे समशरीराः? यथा नैरयिकास्तथा भणितव्याः, नवरम्-कर्म-वर्ण-लेश्याः परिवर्णयितव्याः-पूर्वोपपनका महाकर्मतराः, अविशुद्धवर्णतराः. अविशुद्धलेश्यतराः पश्चादुपपत्रकाः प्रशस्ताः, शेषं तथैव. एवं यावत्-स्तनितकुमारा:-अनु.