Page Text
________________
शतक १.-उद्देशक २. भगवत्सुधर्मस्वामिप्रणीत भगवतीसूत्र.
९७ सौधर्मदेवानां सप्तहस्तमानतया महाशरीराणां तयोरन्तरं क्रमेण वर्षसहस्रद्वयम् , पक्षद्वयं च. अनुत्तरसुराणां च हस्तमानतयाऽल्पशरीराणां त्रयस्त्रिंशर्षसहस्राणि, त्रयस्त्रिंशदेव च पक्षा इति. एषां च महाशरीराणामभीक्ष्णाऽऽहारो-च्छ्वासाभिधानेनाऽल्पस्थितिकत्वमवसीयते, इतरेषां तु विपर्ययो वैमानिकवदेवेति. अथवा लोमाहाराऽपेक्षयाऽभीक्ष्णमनुसमयमाहारयन्ति महाशरीराः पर्याप्तकाऽवस्थायाम्, उच्छ्वासस्तु यथोक्तमानेनाऽपि भवन् परिपूर्णभवाऽपेक्षया पुनः पुनरित्युच्यते. अपर्याप्तकावस्थायां तु अल्पशरीरा लोमाहारतो नाऽऽहारयन्ति, ओजआहरत एव आहारणाद इति-कदाचित ते आहारयन्तीत्युच्यते, उच्छ्वासाऽपर्याप्तकाऽवस्थायां च नोच्छवसन्ति, अन्यदा तु उच्छ्वसन्तीत्युच्यतेआहयोच्छवसन्तीति. 'कम्म-वण्ण-लेस्साओ परिवण्णेअव्वाओ'त्ति कर्मादीनि नारकाऽपेक्षया विपर्ययेण वाच्यानि, तथाहिः-नारका ये पूर्वोत्पन्नास्तेऽल्पकर्मक-शुद्धतरवर्ण-शुभतरलेश्या उक्ताः . असुरास्तु ये पूर्वोत्पन्नास्ते महाकर्माणः, अशुद्धवर्णाः, अशुभतरलेश्याश्चेति. कथम् ? ये हि पूर्वोत्पन्ना असुरास्तेऽतिकन्दर्पदर्पाऽऽध्मातचित्तत्वाद् नारकान् अनेकप्रकारया यातनया यातयन्तः प्रभूतमशुभं कर्म संचिन्वन्ति इत्यतोऽभिधीयन्ते ते महाकर्माणः. अथवा ये बद्धायुषस्ते तिर्यगादिप्रायोग्यकर्मप्रकृतिनिबन्धनाद् महाकर्माणः, तथाऽशुद्धवर्णाः, अशुभलेश्याश्च ते, पूर्वोत्पन्नानां हि क्षीणत्वात् शुभकर्मणः शुभो वर्णो, लेश्या च हसतीति. पश्चादुत्पन्नास्त्वबद्धाऽऽयुषोऽल्पकर्माणः बहुतरकर्मणामबन्धनात, शुभकर्मणामक्षीणत्वाच्च शुभवर्णादयः स्युरिति. वेदनासूत्रं च यद्यपि नारकाणामिवासुरकुमाराणामपि, तथापि तद्भावनायां विशेषः, स चायम् :ये संज्ञिभूतास्ते महावेदनाः, चारित्रविराधनाजन्यचित्तसंतापात्. अथवा संज्ञिभूताः संज्ञिपूर्वभवाः, पर्याप्ता वा, ते शुभवेदनामाश्रित्य महावेदनाः. इतरे त्वल्पवेदना इति. एवं नागकुमारादयोऽपि औचित्येन वाच्याः.
५. ['असुरकुमारा णं भंते!' इत्यादि] ए सूत्रवडे आहारादि नव पदयुक्त असुरकुमारप्रकरण सूचित थयु. ते नारकप्रकरणनी पेठे जाणवू. ए ज अमुरकुमारो संकेचे वातने कहे छे के:-['जहा नेरइया' इत्यादि ] अर्थात् जेम नैरयिक कह्या तेम समजवु. तेमां आहार संबंधि सूत्र नारकना सूत्रनी समान छे, तो पण पूर्व प्रमाणेनी हकीते संबंधे विशेष लखीए छीएः असुरकुमारोना शरीरनुं नानापणुं भवधारणीय शरीरनी अपेक्षाए छे. ते ओछामा ओछु अंगुलना असंख्येय भाग जेटलुं का छे. तेओना शरीरनुं मोटापणुं वधारेमां वधारे सात हाथ जेटलुं छे. वळी उत्तरवैक्रिय शरीरनी अपेक्षाए तेओना शरीरनुं नानापणुं ओछामां ओछु अंगुलना संख्येय भाग जेटलु छे. वधारेमां वधारे मोटापणुं एक लाख योजन जेटलं छे. तेमां ए महाशरीरवाळा (असुरकुमारो) घणा पुद्गलोनो आहार करे छे. मनोभक्षणरूप आहारनी अपेक्षाए देवोने ए आहार छे तथा ते (आहार) प्रधान पण छे. शास्त्रमा पण प्रधान पदार्थनी अपेक्षाए वस्तुना निर्देशो होय छे. माटे तेओ (मोटा शरीरवाळा असुरकुमारो) अल्पशरीरवडे लेवाता आहारना पुद्गलो करतां घणा पुद्गलोनो आहार करे छे. इत्यादि बधुं पूर्वनी पेठे जाणवू. वारंवार आहार करे छे' ए जे कयुं छे ते जे असुरकुमारो चतुर्थादिथी उपर (पहेला ) आहार करे छे तेनी अपेक्षाए जाणवू. 'पारंवार उच्छ्वास ले छे' ए जे कयुं छे ते जे असुरकुमारो सात स्तोकादि करतां पहेला उच्छ्वास ले छे तेनी अपेक्षाए जाणवं. कारण के, जे असुरकुमारो वधारेमा वधारे हजार वर्ष करतां काइक अधिक काळ पहेला आहार करे छे अने वधारेमां वधारे एक पखवाडीया करतां कांइक अधिक कळ पहेला उच्छ्वास ले छे, तेओनी अपेक्षाए एओनो आहार अने उच्छ्वास अल्पकालीन होवाथी 'एओ वारंवार खाय छे' एवो व्यवहार करवामां हरकत नथी. जेओ असुरकुमारो अल्प शरीरवाळा छे तेओ अल्पतर पुद्गलोनो आहार करे छे अने अल्पतर पुद्गलोने उच्छ्वासमां ले छे, कारण के, तेओ नाना शरीरवाळा छे. वळी ते असुरकुमारोना आहारर्नु अने उच्छ्वासनुं जे कदाचित् लेवापणु कयुं छे ते, महाशरीरवाळाना आहार
अने उच्छ्वासना अंतरालनी अपेक्षाए जाणवू. कारण के, त्यां घj अंतराल छे अने ते अंतरालमा तेओ आहारादि करता नथी पण तेथी जुदे समये तेओ आहारादि करे छे. ए प्रमाणे विवक्षण करेलुं छे. महाशरीरवाळा असुरकुमारोने पण आहार अने उच्छ्वासन अंतराल छे पण ते थोडं होवाथी अहीं तेने गण्डे नथी माटे - वारंवार आहार करे छे' एम कयुं छे. आथी सिद्ध थयु के, महाशरीरवाळा असुरकुमारोने आहार अने उच्छ्वासनु अल्प अंतर छे अने अल्स शरीरवाळा असुरकुमारोने मोटुं अंतर छे. जेम के, सात हाथ उंचा होवाथी मोटा शरीरवाळा सौधर्मदेवोने आहारनुं अंतर बे हजार वर्षतुं छे अने उच्छ्वासनुं अंतर बे पखवाडीआनुं छे त्यारे नाना शरीरवाळा अनुत्तर देवोने एक हाथ उंचा होवाथी आहारनुं अंतर तेत्रीश हजार वर्षतुं छे अने उच्छ्वासनुं अंतर तेत्रीश पखवाडीआनुं छे. ए महाशरीरवाळा असुरकुमारोने वारंवार आहार अने उच्छ्वास लेवानुं कयुं छे. तेथी तेओनी अल्प स्थिति (ओछी आवरदा ) जणाय छे अने बीजाओने तो तेथी उलटुं वैमानिकोनी पेठे ज जणाय छे. अथवा पर्याप्त अवस्थामा महाशरीरवाळा असुरकुमारो लोमाहारनी अपेक्षाए वारंवार आहार करे छे अने उच्छ्वास तो यथोक्तमानपूर्वक थतो होय तो पण आखा भवनी अपेक्षाए वारंवार कहेवाय छे. अपर्याप्त अवस्थामा तो अल्प शरीरवाळा असुरकुमारो लोमाहारथी आहार करता नथी पण ओजआहारथी ज आहार करे छे माटे 'तेओ कदाचित् आहार करे छे' एम कहेवाय. उच्छ्वासापर्याप्त अवस्थामा उच्छ्वास लेता नथी तथा उच्छ्वासपर्याप्त अवस्थामां उच्छ्वास ले छ माटे तेओ कदाचित् उच्छ्वास ले छ' एम कहेवाय. ['कम्म-वण्ण-लेस्साओ परिवण्णेअव्वाओ 'त्ति ] कर्म, वर्ण तथा लेश्या नारको करतां उलटी रीते कहवा. ते ज कहे छ :.--.जे नारको पूर्वोत्पन्न छ तेओ ओछा कर्मवाळा, शुद्ध वर्णवाळा अने शुभतर लेश्यावाळा छे, एम कथु छ अने अहीं जे असुरकुमारो पूर्वोत्पन्न छे तेओ महाकर्मवाळा, अशुद्ध वर्णवाळा अने अशुभतर लेश्यावाळा छे. शंकाः-ते केम? समाधानः-जे असुरकुमारो पूर्वोत्पन्न छे तेओनुं चित्त अतिकंदर्प अने दर्प संयुक्त होवाथी तेओ अनेक प्रकारनी यातनावडे नारकोने पीडा पमाडता घणु अशुभ कर्म एकळं करे छे. माटे कहेवाय छे के, तेओ महाकर्मवाळा छे. अथवा जे असुरकुमारोए भविष्यनी गतिनुं आयुष्य बांधेलं होय तेओए तियेचादिगतिने योग्य कर्मप्रकृति बांधली होवाथी तेओ महाकर्मवाळा छे. पूर्वोत्पन्न असुरकुमारोनुं शुभ कर्म क्षीण थएवं होवाथी तेओनो शुभ वर्ण अने शुभ लेश्या घटी जाय छे माटे तेओ अशुद्ध वर्णवाळा अने अशुभ लेश्यावाळा छे. पश्चादुत्पन्न असुरकुमारो तो अबद्घायुष्क होवाथी अल्प कर्मवाळा छे, कारण के तेओए
१३ भ० सू०
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org.
| SR No. | 004640 |
| Book Title | Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bechardas Doshi |
| Publisher | Dadar Aradhana Bhavan Jain Poshadhshala Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 372 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_bhagwati |
| File Size | 15 MB |