________________
२८४
श्रीरायचन्द्र-जिनागमसंग्रहे
शतक २.-उद्देशक ५.
४५. उ०—(वोदाणे ) अकिरियाफले. ४६. प्र०-से णं भन्ते । अकिरिया किंफला ? ४६.30-सिद्धिपज्जवसाणफला पनत्ता गोयमा ।
ग्राहा:- ..
सवणे णाणे य विनाणे.पञ्चक्खाणे य संजमे, अणण्हये तवे चेव वोदाणे अकिरिया सिद्धी.
१५. उ०-हे गौतम ! ते थयाथी निष्क्रियपणु प्राप्त थाय, ४६. प्र०-हे भगवन् ! ते निष्क्रियपणाथी शुलाम थाय!
४६. प्र०—हे गौतम | तेनुं फळ सिद्धि छ, अर्थात् अक्रिय पणुं प्राप्त थया पछी छेवटे सिद्धि मेळवाय छे, एम कर्तुं छे. गाथा:
(उपासनाथी) श्रवण, श्रवणथी ज्ञान, ज्ञानथी विज्ञान, विज्ञानथी प्रत्याख्यान, प्रत्याख्यानथी संयम, संयमथी अनास्रव, अनास्रवथी तप, तपथी कर्मनो नाश, कर्मना नाशथी निष्कर्मपणुं अने निष्कर्मपणाथी सिद्धि-अजरामरपणु-प्राप्त थाय छे..
३. पूर्व तिर्यग-मनुष्योत्पत्तिर्विचारिता, अथ देवोत्पत्तिविचारणायाः प्रस्तावनायेदमाह-'तए णं समणे- इत्यादि. 'अड' त्ति आढ्या धन-धान्यादिभिः परिपूर्णाः, 'दित्त' त्ति दीप्ताः प्रसिद्धाः, दृप्ता वा दर्पिताः, 'वित्थिण्णविपुलभवण-सयणा-ऽऽसण-जाण-वाहणाइण्णा' विस्तीर्णानि विस्तारवन्ति, विपुलानि प्रचुराणि, भवनानि गृहाणि, शयना-ऽऽसन-यान-वाहनैराकीर्णानि येषां ते तथा, अथवा विस्तीर्णानि विपुलानि भवनानि येषां ते, शयना-ऽऽसन यान वाहनानि चाकीर्णानि गुणवन्ति येषां ते तथा, तत्र यानं गळ्यादि, वाहनं त्ववादि. 'बहुधण-बहुजायरूव-रयया' बहु प्रभूतम् , धनं गणिमादिकम् , तथा बहु एव जातरूपं सुवर्णम् , रजतं च रूप्यं येषां ते तथा, 'आओग-पओगसंपउत्ता' आयोगो द्विगुणादिवृद्ध्याऽर्थप्रदानम् , प्रयोगश्च कलान्तरम् , तौ संप्रयुक्तौ व्यापारितौ यैस्ते तथा, 'विच्छड्डिअविपुलभत्त-पाणा' विच्छदितं विविधमुज्झितम् , बहुलोकभोजनतः उच्छिष्टावशेषसंभवात् , विच्छर्दितं वा विविधविच्छित्तिमद विपुलं भक्तं च पानकं च येषां ते तथा, 'बहुदासी-दास-गो-महिस-गवेलयप्पभूआ' बह्वो दासीदासा येषां ते, गो-महिष-गवेलकाश्च प्रभूता येषां ते तथा, गवेलका उरभ्राः. 'बहुजणस्स अपरिभूआ' बहोर्लोकस्य अपरिभवनीयाः. 'आसव' इत्यादौ क्रियाः कायिक्यादिकाः, अधिकरणं गन्त्री-यन्त्रकादि. 'कुसल' त्ति आश्रवादीनां हेयोपादेयतास्वरूपवेदिनः, 'असहेज्ज' इत्यादि, अविद्यमानं साहाय्यं परसाहाय्यकम् , अत्यन्तसमर्थत्वाद् येषां ते, 'असाहाय्यास्ते च देवादयश्च' इति कर्मधारयः, अथवा व्यस्तमेवेदम् , तेन असाहाय्याः आपद्यपि देवादिसाहायकानपेक्षाः-'स्वयं कृतं कर्म स्वयमेव भोक्तव्यम्' इत्यदीनमनोवृत्तय इत्यर्थः, अथवा पाखण्डिभिः प्रारब्धाः सम्यक्त्वावचलनं प्रति न परसाहायकमपेक्षन्ते, स्वयमेव तत्प्रतिघातसमर्थत्वात् , जिनशासनात्यन्तभावितत्वाच्चेति. तत्र देवाः वैमानिकाः, 'असुरे' त्ति असुरकुमाराः, 'नागे' ति नागकुमाराः, उभयेऽप्यमी भवनपतिविशेषाः. 'सुवण्णे' त्ति सद्वर्णा ज्योतिष्काः, यक्ष-राक्षस-किन्नर-किंपुरुषा व्यन्तरविशेषाः; 'गरुल' त्ति गरुडध्वजाः सुपर्णकुमारा भवनपतिविशेषाः. गन्धर्वाः, महोरगाश्च व्यन्तरविशेषाः. 'अणतिकमाणिज' त्ति अनतिक्रमणीया अचालनीयाः. 'लढ' त्ति अर्थश्रवणात् , 'गहिअट्ट' त्ति अर्थावधारणात् , 'पुच्छिअट्ट' त्ति सांशयिकार्थप्रश्नकरणात् , 'अभिगहि अट्ट' ति प्रनितार्थस्याभिगमनात्, विणिच्छिअट्ट' ति ऐदंपर्यार्थस्योपलम्भाद् अत एव 'अवि-मिंजपेम्माणुरागरत्ता' अस्थीनि च कीफसानि, मिजा च तन्मध्यवर्ती धातुः-अस्थि-मिनास्ताः प्रेमानुरागेण सार्वज्ञप्रवचनप्रतीतिरूपकुसुम्भादिरागेण रक्ता इव रक्ता येषां ते तथा, अथवा अस्थि-मिआसु जिनशासनगतप्रेमानुरागेण रक्ता ये ते तथा, केनोल्लेखेन ? इत्याह-'अयमाउसो!' इत्यादि. 'अयं' इति प्राकतत्वाद् इदम्, 'आउसो' ति आयुष्मन् ! इति पुत्रादेरामन्त्रणम्, 'सेसे' त्ति शेषं निर्ग्रन्थप्रवचनव्यतिरिक्तं धन-धान्य-पुत्र-कलत्र
मित्र-कुप्रवचनादिकमिति. देवोत्पत्ति. ___३. आगळना प्रकरणमा तिर्येचनी अने मनुष्यनी उत्पति संबंधे विवेचन थइ चूक्युं छे. हवे देवनी उत्पति संबंधे विचार करया सारु आ सूत्र तुंगियाना भावकोनी कहे.छे के:-['तए णं समणे!' इत्यादि.] [ 'अड्ड' ति] धन अने धान्य वगेरे पदार्थोथी जेओ परिपूर्ण होय तेओ आढ्य कहेवाय. [ 'दित्त' ति] दीप्स दि अने व्यवसाय. अर्थात् प्रख्यात, अथवा दृप्त एटले गर्वित, वित्थिण्णविपुलभवण-सयणा-ऽऽसण-जाण-वाहणा-इण्णा'] जेओनां विशाळ अने उंचा घरो पथारी
ओथी, असनोथी, यानो-गाडांओ-थी अने वाहनो-बळद, अश्व वगेरे-थी भरेला छे, अथवा जेओनां घरो विशाळ अने उंचां छे तथा जेओनां
शयनो, आसनो, यानो अने वाहनो सुंदर छे. बहुधण-बहुजायरूव-रयया'] जेओनी पासे घणुं धन, अने घणुं सोनुं रूपुंछे, 'धन' एटले आयोग अने प्रयोग, गणवा योग्य द्रव्य वगेरे. ['आओग-पओगसंपउत्ता' ] बमणु, तमणं करवानो उद्देश राखी नाणुं धीरवू ते आयोग अने कोइ जातनी कळाहुन्नर त
प्रयोग, ते वे कार्यमा तुंगिका नगरीना श्रावको चतुर हता. [ 'विच्छड्डिअविपुलभत्त-पाणा'] जेओने त्यां घणा माणसो जमता होवाथी एठवाड घणो पडे छ, अथवा जेओने त्यां खाणं, पीj घणु अने विविध प्रकारचं छे, बहदासी-दास-गो-महिस-गवेलयप्पभूआ'] जेओए अनेक चाकर अने चाकरडिओ राखी छे तथा अनेक गायो, पाडाओ अने घेटां पाळ्यां छे, बहजणस्स अपरिभूआ'] जेओने हराववाने घणा मनुष्यो पण असमर्थ छ. ['आसव'] इत्यादि वाक्यमा कायिकी वगेरे ते क्रिया अने गाडं तथा संचो वगेरे ते अधिकरण. ['कुसल' ति] 'आश्रव वगैरे पदार्थोमां को
१. मूलच्छायाः-(व्यवदानम् ) अक्रियाफलम्. तदू भगवन् । अक्रिया किंफला! सिद्धिपर्यवसानफला प्रज्ञप्ता गौतम ! गाथा:-श्रवर्ण शानं च विज्ञानं प्रत्याख्यानं च संयमः, अनानवः तपश्चैव व्यवदान अक्रिया सिद्धिः-अनु.
Jain Education international
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org