________________
शतक १.-प्रश्नोत्थानः
भगवत्सुधर्मस्वामिप्रणीत भगवतीसूत्र.
तथा पष्ठाङ्गे उपोद्घात एवं दृश्यते, यथा किल 'मुधर्मस्वामिनं प्रति जम्बूनामा प्राहः-"जइ णं भंते ! पंचमस्स अंगस्स विआहपण्णत्तीए समणेणं भगवया महावीरेणं अयमढे पण्णत्ते, छहस्स णं मंते । के अढे पण्णत्ते?" ति. तत एवमिहाऽपि सुधर्मैव जम्बूनामानं प्रति उपोद्घातमवश्यमभिहितवानित्यवसीयत इति. अयं च उपोद्घातग्रन्थो मूलटीकाकृता समस्तशास्त्रमाश्रित्य व्याख्यातोऽप्यस्माभिः प्रथमोद्देशकमाश्रित्य व्याख्यायते, प्रतिशतं प्रत्युद्देशकमुपोद्धातस्येह शास्त्रेऽनेकधाऽभिधानादिति. अयं च प्राग व्याख्यातो नमस्कारादिको अन्यो वृत्तिकृता न व्याख्यातः कुतोऽपि कारणादिति.
२.शंकाः-हवे, आ केवी रीते निश्चित थइ शके के श्रीसुर्धर्मस्वामिए जंबूस्वामि प्रति गुरुपरंपरास्वरूप ] संबन्धग्रंथ कह्यो छे ?.समा०-कहिए छीएः सुधर्म- सुधर्माए भैप कयो ?
मगहा गुन्बरगामे जाया तिन्नेव गोयमसगुत्ता, कुल्लागसंनिवेसे जाओ वियत्तो सुहम्मो य. ६६ मोरियसंनिवेसे दोभायर मंडिमोरिया जाया, अयलो य कोसलाए मिहिलाए अकंपिओ जाओ. ६७ तुंगियसंनिवेसे मेयजो वच्छभूमीए जाओ, भगवं पि य पभासो रायगिहे गणहरो जाओ. ६८ जिहा कत्तिय साई सवणो हत्थुत्तरा महाओ य, रोहिणी उत्तरसाढा मिगसिर तह अस्सिणी पुस्से. ६९ वसुभूई धणमित्तो धम्मिल धणदेव मोरिए चेव, देवे वसू य दत्ते बले य पियरोगणहराणं. ७० पुहवी य वारुणी महिला य विजयदेवा, तहा जयंती य नंदा य वरुणदेवा अइभद्दा य मायरो. ७१ तिनि य गोयमगुत्ता भारहा अग्गिवेस वासिहा, कासव-गोयम-हारिअ कोडिन्नदुर्ग च गुत्ताई. ७२ पन्ना च्छायालीसा बायाला हुँति पन्न पत्रा य, तेवन पंचसही अडयालीसा य छायाला. ७३ छत्तिसा सोलसग अगारवासो भवे गणहराणं, छउमत्थ परियागं अहङ्कर्म कित्तइस्सामि, ७४ तीसा बारस दसगं बारस बायाल चउदसदुर्ग च, नवगं बारस दस अहगं च छउमत्थपरियाओ. ७५ छउमत्थपरियागं अगारवासं च वुकसित्ताण, सव्वाउयस्स सेसं जिणपरियागं वियाणाहि. ७६ बारस सोलस अट्ठारसेव अट्ठारसेव अटेव सोलस, सोलस तह इकवीस चउद्दस सोले य सोले य. ७७ बाणउई चउहत्तरि सत्तरि तत्तो भवे असीई य, एगं च सयं तत्तोः तेसीई पंचणउई य. ७८ अत्तरिं च वासा तत्तो च बात्तरिं च वासाई, बावही चत्ता खलु सव्वगणहराउयं एयं. ७९ सव्वे य माहणा जच्चा सब्वे य अज्झावया विऊ, सब्वे दुवालसंगीआ सवे चउद्दसपुग्विणो. ८० परिनिव्वुया गणहरा जीवंते नायए नव जणा ओ, इंदभूई सुहम्मो अ रायगिहे निव्वुए वीरे. ८१ मासं पाओवगया सव्वे वि य सव्वलद्धिसंपन्ना, वजारसहसंघयणा समचउरंसा य संठाणे. ८२-आवश्यकनियुक्ति ( यशो० ग्रं०) पृ० ११०-११९-अनु०
१. अयं पाठः श्रीमता वृत्तिकृता ज्ञाताङ्गात् संक्षिप्य लिखितः, तत्रैवं विस्तीर्णः पाठः- “जइ णं भंते ! समणेणं भगवया महावीरेणं आइगरेणं तित्थगरेणं सयंसंबुद्धेणं, लोगणाहेणं, लोगपईवेणं, लोगपज्जोयगरेणं, अभयदएणं,' सरणदएणं, चक्खुदएणं, मग्गदएणं, धम्मदएणं, धम्मदेसएणं, धम्मवरचाउरंतचक्कवट्टिणा, अप्पडिहयवरणाण-दसणधरेणं, जिणेणं, जावएणं, बुद्धणं, बोहएणं, मुत्तेणं मोयगेणं, तिण्णेणं, तारएणं सिवमयलमरुअमगंतमक्खयमव्वाबाहमप्पुणरावित्तियं सासयं ठाणमुवगएणं पंचमस्स अंगस्स अयमहे पण्णत्ते. छट्ठस्स णं अंगस्स भंते ! णायाधम्मकहाणं के अढे पण्णते?" ज्ञाता० (क० आ०) पृ-२७-२८-अनु. २. प्र.छायाः-यदि भगवन् ! पञ्चमस्याङ्गस्य, विवाहप्रज्ञप्तेः श्रमणेन भगवता महावीरेणायमर्थः प्रज्ञप्तः, षष्ठस्य भगवन् ! कोऽर्थः प्रज्ञप्तः ? इति.
१. "काश्यपगोत्रीय श्रमण भगवंत महावीरना अंतेवासी-शिष्य-अग्निवैश्यायनगोत्रीय आर्य श्री सुधर्मा स्थविर हता. ते आर्यसुधर्मस्थविरतुं स्वरूपजीवनवृत्त आ प्रमाणे छे:-कुल्लागनामना सनिवेश-आभीरपल्लि-मां धम्मिलनामना विप्रना अने भद्दिलनामनी स्त्रीना ते ( आर्यसुधर्मस्वामी) पुत्र हता. ते चौद विद्याना जाणनार हता. तेओए पचास वर्षना अंते प्रव्रज्या लीधी हती. ३० वर्ष श्रीवीरनी सेवा करी हती. श्रीवीरना निर्वाणपछी वारवर्षे एटले . जन्मथी बाणुं वर्षे तेओए केवलज्ञान मेळव्यु हतुं. त्यारबाद आठ वर्ष सुधी केवलिपणु परिपाली पोताना स्थाने श्रीजंबूस्वामिने संस्थापी सो वर्षना आयुष्यवाळा ते आर्यसुधर्मा मुक्ति प्रत्ये गया-अजरामर थया.-कल्पसूत्र आठमो क्षण. २. अग्निवैदयायनगोत्रीय श्रीआर्यमुधर्माना शिष्य काश्यपगोत्रीय आर्य श्रीजंवूनामना स्थविर हता. श्रीजंबूस्वामिनुं खरूप आ प्रमाणे छेः-राजगृह नगरमां, ऋषभश्रेष्टीना अने धारिणीधेष्टिनीना ते आर्यजंबू पुत्र हता. तेओ पंचमखर्गथी च्यवीने मनुष्यदेह पाम्या हता. तेओए आर्य श्री सुधर्माखामिपासे धर्मश्रवणपूर्वक शील अने सम्यक्त्व स्वीकार्यु हतुं अने माता पिताना दृढ आग्रहथी तेओ आठ कन्याओने परण्या हता; तोपण कन्याओनी स्नेहयुक्तवाणीथी व्यामोहित थया न हता. यतः-सम्यक्त्व अने शीलरूप बे तुंबडावडे भवरूपसमुद्र सुखपूर्वक तरी शकाय छे, तो शील अने सम्यक्त्वरूप बे तुंबडाने धारण करनार जंवूमुनि श्रीरूप नदीओमां केम बुडे ?-नज बुडे. विवाहित थया वाद ज परणेली आठे कन्याओने रात्रीमा प्रतिबोधता जंधूखामिए चोरी करवा आवेल चारसो नवाणु चोरना परिवारवाळा प्रभव (नामना चोर )ने प्रबोध्यो. त्यार बाद प्रातःकाळे पांचसो चोर, आट कन्याओ, आठे कन्याओना माता पिता अने पोताना माता पिता साथे-कुल पांचसो छब्बीश माणसो साथे पोते पांचसो सत्तावीशमा थइ नवाणुकोटि सुवर्णनो त्याग करी श्रीसुधर्माखामिपासे प्रव्रज्या लीधी. पछी क्रमथी केवली थइ एंशी वर्षतुं आयुष्य परिपाळी एटले १६ वर्ष गृहस्थ अवस्थामां, २० वर्ष साधुपणे छद्मस्थ अवस्थामां अने ४४ वर्ष केवलिअवस्थामा ए प्रमाणे एंशी वर्षनुं आयुष्य भोगवी पोताना स्थाने श्रीप्रभवखामिने संस्थापी आर्यजंबूखामी सिद्धि पाम्या. अत्र कवि कहेछे के:-जबूखामिसमान कोइ कोटवाळ थयो नथी अने थशे नहीं, कारण के जे जंवूखामीए चोरोने पण शिवमार्गना वाहक साधु बनाव्या हता; चोरीथी धनने लुटता प्रभवखामीए अनर्थ्य अचौर्यहर, अने अद्भुत (ज्ञान, दर्शन अने चारित्ररूप ) त्रण रत्नो मेळव्यां छे ते प्रभव प्रभु पण जय पामो. भगवान् श्रीमहावीर पछी वार वर्षे श्रीगौतम, वीश वर्षे श्रीसुधर्मा अने चोसठ वर्षे श्रीजंवूखामी सिद्ध थया. श्रीजंवूखामी सिद्ध थया पछी नीचे उल्लेखेला दश स्थानो व्युच्छिन्न थयां छे. “१ मनःपर्यज्ञान. २ परमावधिज्ञान, जे परमावधिज्ञाननी उत्पत्ति थया बाद अन्तर्मुहूर्ते केवलज्ञान थाय छे. ३ पुलाकलब्धि-जे पुलाकलब्धिवडे चक्रवतीनो सेनाना पण चूरेचूरा करवा समर्थ थइ शकाय छे. ४ आहारकशरीरलब्धि. ५क्षपकणि. ६ उपशमश्रेणि. ७ जिनकल्प. ८ संयमत्रिक-परिहारविशुद्धिकसंयम, सूक्ष्मसंपरायसंयम अने यथाख्यातसंयम. ९ केवलज्ञानी अने १० सिद्धिप्राप्ति" अत्र आर्य जंबू माटे कवि कहे छे के:-जंवूखामी महामुनिनुं सौभाग्य खरेखर लोकोत्तर छे, केमके जे आर्य जंवूने पति तरिके पामी शिवश्री-मोक्षरूपलक्ष्मीआज सुधी पण बीजा पतिने इच्छती नथी अर्थात् आर्यजंबू पछी मुक्तिप्राप्ति व्युच्छिन होवाथी कोइ जीव (आ क्षेत्रथी) सिद्धिने मेळवी शक्यो नथी.-कल्पसूत्र, आठमो क्षण.-अनु.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org