Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01

SR No.: 004640
Original Sutra Author: N/A
Author: Bechardas Doshi
Publisher: Dadar Aradhana Bhavan Jain Poshadhshala Trust
Total Pages: 372
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_bhagwati
File Size: 15 MB

Page 78

श्रीरायचन्द्र-जिनागमसंग्रहे
शतक १.-उद्देशक'. १२. "तत्थे णं जे से आभोगनिव्वत्तिए, से णं असंखेज-समइए अंतोमुहुत्तिए आहारहे समुप्पज्जइ." असंख्यातसामयिकः पल्योपमादिपरिमाणोऽपि स्यादत आहः-'अंतोमुहुत्तिए' त्ति इदमुक्तं भवति-'आहारयामि' इत्यभिलाष एतेषां गृहीताहारद्रव्यपरिणामतीव्रतरदुःखजननपुरस्सरमन्तर्मुहूर्ताद् निर्वर्तते इति. 'किं वा आहारेति' त्ति किंस्वरूपं वा वस्तु नारका आहारयन्ति ! इति वाच्यम् . वा-शब्दस्समुच्चये, तत्रेदं प्रश्ननिर्वचनसूत्रम्:-"णेरइया णं भंते ! किमाहारमाहारेति ? गोयमा ! दव्वओ अणंतपएसियाई" अनन्तप्रदेशवन्ति पुद्गलद्रव्याणि इत्यर्थः, तदन्येषामयोग्यत्वात्. "खेतओ असंखेज्जपएसावगाढाई" न्यूनतरप्रदेशावगाढानि हि न ग्रहणप्रायोग्यानि, अनन्तप्रदेशावगाढानि तु न भवन्त्येव, सकललोकस्याप्यसंख्येयप्रदेशपरिमाणत्वात्. कॉलओ अण्णतरहिइयाई" जघन्य-मध्यमो-स्कृष्टस्थितिकानीत्यर्थः. स्थितिश्च आहारयोग्यस्कन्धपरिणामेनावस्थानमिति. "भावओ वण्णमंताई, गंधमंताई, रसमंताई, फासमंताई आहारैति, जाइं भावओ वनमंताई आहारोति, ताई कि एगवन्नाइं आहारोंति ? जाव किं पंचवन्नाई आहारिति ?. गोयमा ! ठाणमग्गणं पडुच एगवन्नाई पि आहारिंति, जाव पंचवन्नाई पि आहारिति. विहाणमग्गणं पडुच कालवनाई पि आहारोंत, जाव सुकिलाई पि आहारैति." तत्र 'ठाणमग्गणं पडुच' त्ति तिष्ठन्यस्मिन्निति स्थानं सामान्यम् , यथा-एकवर्णम् , द्विवर्णमित्यादि. 'विहाणमग्गणं पडुच्च' त्ति विधानं विशेष:-कालादिरिति. "जाई वन्नओ कालवन्नाई आहारेंति , ताई कि एगगुणकालाई आहारैति? जाव दसगुणकालाई आहारैति ? संखेजगुणकालाई ? असंखेज्जगुणकालाई ? अनंतगुणकालाई आहारोंति ?. गोयमा ! एकगुणकालाई पि आहारेति, जाव अनंतगुणकालाई पि आहारेंति. एवं जाव. सुकिलाई. एवं गंधओ वि. रसओ वि."
१२. "तेमां (आभोगनिवर्तित अने अनाभोगनिर्वर्तित ए बे प्रकारमा) जे आभोगनिर्वर्तित आहार छे तेनो अभिलाष असंख्येयसमयवाळा काळमां आमोगजन्यनो उत्पन्न थाय छे." असंख्यातसमयवाळो काळ तो पल्योपमादि परिमाणवाळो पण होय, माटे कहे छे के; ['अंतोमुहुत्तिए' त्ति] असंख्यातसमयवाळा
काळ. अन्तर्मुहूर्तवाळो. अहीं आ प्रमाणे तात्पर्य छे केः नारकोने पूर्व ग्रहण करेला आहारद्रव्यना परिणामवडे अत्यन्त तीव्र दुःख उत्पन्न नरयिको शुं खायी थवापूर्वक अन्तर्मुहूर्तमा 'आहार करूं' ए प्रमाणे अभिलाषा थाय छे. तथा [कि वो आहारेति' ति] नैरयिको. केवा स्वरूपवाळी
वस्तुनो आहार करे। ए प्रमाणे कहे. तेने विषे आ प्रमाणे प्रश्नोत्तरसूत्र छ:-"हे भगवन्! नैरयिको आहारने योग्य क्या पदार्थनो आहार करे छ। हे गौतम! नैरयिको द्रव्यथी अनन्तप्रदेशवाळा पुद्गलोनो आहार करे छे. कारण के अनन्तप्रदेशथी न्यूनप्रदेशवाळा पुद्गलो आहारने अयोग्य छे. क्षेत्रथी असंख्येयप्रदेशो साथे अवगाढ थयेला पुद्गलोनो आहार करे छे." कारण के (असंख्येय प्रदेशो करतां) न्यून प्रदेशोनी साथे अवगाढ थयेला पुद्गलो ग्रहणने योग्य नथी. (अहीं कदाच कोइ एम आशंके के, जेम अनन्तप्रदेशवाळां पुद्गलो कहां तेम अनन्तप्रदेशावगाढ केम न कयां ? तो कहे छे के:-) समस्तलोक पण असंख्येयप्रदेश परिमाणवाळो होवाथी कोइ पण पुद्गलो अनन्तप्रदेशावगाढ होता ज नथी. "काळथी जघन्य, मध्यम तथा उत्कृष्ट स्थितिमाथी कोइ पण स्थितिवाळा पुद्गलोनो आहार करे छे.” स्थिति एटले पुद्गलो- आहार योग्य स्कंधना परिणामरूपे अवस्थान-अमुक काल सुधी रहे. "भावथी वर्णवाळा, गंधवाळा, रसवाळा तथा स्पर्शवाळा पुद्गलोनो आहार करे छे. हे भगवन्! वर्णवाळा जे पुद्गलोनो आहार करे छे तेशुं एक ज वर्णवाळा पुद्गलो (नो आहार करे) छे, के यावत् पंचवर्णवाळा पुद्गलो (नो आहार करे) छे? हे
गौतम! स्थान (सामान्य) मार्गणाने अवलंबीने एकवर्णवाळा पुद्गलोनो पण आहार करे छे, यावत् पांचवर्णवाळा पुद्गलोनो पण आहार करे छे. विधान स्थानमार्गणा.
(विशेष) मार्गणाने अवलंबीने कृष्णवर्णवाळा, यावत् शुक्लवर्णवाळा पुद्गलोनो पण आहार करे छे." ['ठाणमग्गणं पडुच्च' ति जेने विषे (विशेषो) स्थित विधानमार्गणा. रहे ते स्थान-सामान्य-कहेवाय, जेवी रीते-एक वर्णवाळा पुद्गलो, बे वर्णवाळा पुद्गलो वगेरे. ['विहाणमग्गणं पडुच्च' ति] विधान एटले विशेष, जेवी
रीते-काळो वगेरे. "वर्णथी काळावर्णवाळा जे पुद्गलोनो आहार करे छे तेशुं एकगुण काळा, यावत् दशगुण काळा, संख्येयगुण काळा, असंख्यगुण काळा के अनन्तगुण काळा पुद्गलो (नो आहार करे) छे ?. गौतम! एकगुण काळानो पण आहार करे छे, यावत् अनन्तगुण काळा पुद्गलोनो पण आहार करे छे. एज प्रमाणे आहारार्थ ग्रहण करेला यावत् शुक्ल पुद्गलो पण समजी लेवा. आ प्रमाणे गंधथी तथा रसथी पण" (अर्थात् जेम एकगुण गंधवाळा, यावत् अनन्तगुण गंधवाळा पुद्गलोनो आहार करे छे. तेम एकगुण रसवाळा यावत् अनन्तगुण रसवाळा पुद्गलोनो आहार करे छे.)
१३. “जाई भावओ फासमंताई ताई ठाणमग्गणं पडुच्च णो एगफासाइं आहारेंति, णो दुफासाई आहारोंति, नो तिफासाई आहारोंति.” एकस्पर्शानामसंभवाद् , अन्येषां चाल्पप्रदेशिकता-सूक्ष्मपरिणामाभ्यां ग्रहणाऽयोग्यत्वात् “चउफासाई पि आहारेंति जाव अट्ठफासाई पि आहारैति." बहुप्रदेशिकता-बादरपरिणामाभ्यां ग्रहणयोग्यत्वादिति. "विहाणमग्गणं पुडुच्च कक्खडाई पि
१. प्र.छायाः-तत्र योऽसावाभोगनिवर्तितः, सोऽसंख्येयसामयिक. आन्तौहर्तिक आहारार्थः समुत्पद्यते. २. नैरयिका भगवन् ! किमाहारमाहारयन्ति ! गौतम ! द्रव्यतोऽनन्तप्रदेशिकानि. ३. क्षेत्रतोऽसंख्येयप्रदेशावगाढानि. ४. प्र.छायाः-कालतोऽन्यतरस्थितिकानि. ५. भावतो वर्णवन्ति, गन्धवन्ति, रसवन्ति, स्पर्शवन्त्याहरन्ति. यानि भावतो वर्णवन्त्याहरन्ति, तानि किमेकवर्णानि आहरन्ति ! यावत् किं पञ्चवर्णानि आहरन्ति ? गौतम ! स्थानमार्गणां प्रतीत्य एकवर्णान्यपि आहरन्ति, यावत् पश्चवर्णान्यपि आहरन्ति. विधानमार्गणां प्रतीत्य कालवर्णान्यपि आहरन्ति यावत् शुक्लान्यपि आहरन्ति. ६. यानि वर्णतः कालवर्णान्याहरन्ति, तानि किमेकगुणकालान्याहरन्ति, यावद् दशगुणकालान्याहरन्ति, संख्येयगुणकालानि, असंख्येयगुणकालानि, अनन्तगुणका. लान्याहरन्ति ? गौतम! एकगुणकालान्यपि आहरन्ति, यावद् अनन्तगुणकालान्यपि आहरन्ति, एवं यावत् शुक्लानि, एवं गन्धतोऽपि. रसतोऽपिः-अनु.
१. 'वा' शब्द समुच्चय अर्थनो बोधक छः-धीअभयदेव. १प्र.छायाः-यानि भावतः स्पर्शवन्ति तानि स्थानमार्गणां प्रतीत्य नो एकस्पानि आहरन्ति, नो द्विस्पर्शानि आहरन्ति, नो त्रिस्पर्शानि आहरन्ति. २. चतुःस्पर्शान्यपि आहरन्ति, यावदष्टस्पर्शान्यपि आहरन्ति. ३. विधानमार्गणां प्रतीत्य कर्कशान्यपि आहरन्ति, यावद् रूक्षाण्यपि आहरन्ति. यानि स्पर्शतः कर्कशान्यपि बाहरन्ति तानि किमेकगुणकर्कशान्यपि आहरन्ति, यावदनन्तगुणकर्फशाम्यपि आहरन्ति ! गौतम | एकगुणकर्कशान्यपि भाहरन्ति, यावदनन्तगुणकर्कशान्यपि आहरन्ति. एवमष्टावपि स्पर्शा भणितव्याः, यावदनन्तगुणरूक्षाण्यपि आहरन्ति. यानि भगवन् ! अनन्तगुणरुक्षाणि भाहरन्ति तानि किं स्पृष्टानि भाहरन्ति ! अस्पृष्टानि आहरन्ति ? गौतम | स्पृष्टानि आहरन्ति, नोऽस्पृष्टानि आहरन्तिः-अनु.
www.jainelibrary.org.