________________
२१२ श्रीरायचन्द्र-जिनागमसंग्रहे
. शतक १.-उद्देशक ९. उपयोगलक्षणस्वभावाद न परिवर्तते. तथा अस्थिरं भङ्गुरस्वभावं तृणादि भज्यते विदलयति. अध्यात्मचिन्तायाम्-अस्थिरं कर्म, तद् भज्यते व्यपैति. तथा स्थिरम्-अभङ्गुरम्-अयःशलाकादि न भज्यते. अध्यात्मचिन्तायाम्-स्थिरो जीवः, स च न भज्यते, शाश्वतवाद् इति. जीवप्रस्तावाद् इदमाहः—'सासए बालए' त्ति बालको व्यवहारतः शिशुः, निश्चयतोऽसंयतो जीवः, स च शाश्वतो. द्रव्यत्वात्. 'बालियत्तं ति इह इक-प्रत्ययस्य स्वार्थिकत्वाद् बालत्वं व्यवहारतः शिशुत्वम्, निश्चयतस्तु असंयतत्वम्, तच्च अशाश्वतं पर्यायत्वाद् इति. एवं पण्डितसूत्रमपि. नवरम्-पण्डितो व्यवहारेण शास्त्रज्ञो जीव:. निश्चयतस्तु संयतः इति.
भगवत्सुधर्मस्वामिप्रणीते श्रीभगवतीसूत्रे प्रथमशते नवमोद्देशके श्रीमभयदेवसूरिविरचितं विवरणं समाप्तम्.
७. कालास्सवेशिकपुत्र नामना साधु पञ्चक्खाण क्रियाथी सिद्ध थया, एम आगळ जणाव्युं छे. हवे पचक्खाण कियाथी विपरीत अपञ्चक्खाण क्रिया विषे निरूपण करवा सूत्र कहे छे के, ['भंते !' इत्यादि.] 'हे भगवन् !' एम आमंत्रीने अथवा 'गुरु' एम करीने. [ सेटियस्स यति] जेनुं मोळीयु
लक्ष्मी देवीनी छापवाळा सोनाना पट्टथी शोभायमान छे ते गामनो नगर शेठ श्रेष्ठी' कहेवाय-तेने, 'तणुयस्स' सि] दरिदने, 'किवणस्स' अप्रत्याख्यान. ति] रांकने, ['खत्तियस्स'त्ति] राजाने, ['अपञ्चक्खाणकिरिय' ति] अप्रत्याख्यान क्रिया अथवा अपचक्खाण कियाथी थतो कर्म
... बंध. ['अविरई' ति] अविरति एटले इच्छानी अटकायत नहीं ते, ते अविरति दरेक जीवोने सरखी न होय छे. अप्रत्याख्यान भाषाकर्म. क्रियानुं प्रकरण होवाथी हवे आ सूत्र कहे छ:-['आहाकम्म' इत्यादि.] साधुने माटे जे जीववाळु निर्जीव कराय, अथवा जे निर्जीव
वस्तु पकावाय-घाय, अथवा साधुने माटे जे घर वगेरे चणावाय के कपडं वगेरे वणावाय. ते 'आधाकर्म' कहेवाय. ['किं बंधई' ति] प्रकृति बंधने आश्रीने अथवा स्पृष्ट अवस्थाने अपेक्षीने, [किं पकरेइ'त्ति] स्थितिबंधनी अपेक्षाए अथवा बद्ध अवस्थानी अपेक्षाए, ['किं चिणाइ'त्ति] अनुभाग बंधनी अपेक्षाए के निधत्त अवस्थानी अपेक्षाए, ['किं उवचिणाइ' ति] प्रदेश बंधनी अपेक्षाए अथवा निकाचननी अपेक्षाए. ['आयाए' ति] आत्मावडे चारित्रधर्मने के श्रुतधर्मने. ['पुढविकाइयं नावकंखई' ति] पृथिवीकायिक उपर अनुकंपा नथी आणतो. आधा
कर्मनो विपक्ष प्रासुक अने एषणीय पदार्थ छे, माटे हवे प्रासुक अने एषणीय विषे सूत्र कयुं छे. आगळना सूत्रमा संसारने ओळंगवानुं कयुं छे अने ते अस्थिरादि. कर्मना अस्थिरपणाने लीधे तेनो (कर्मनो) नाश थवाथी थाय छे, माटे हवे अस्थिर पदार्थ विषे सूत्र कहे छे:-['अथिरे' त्ति ] टे' वगेरे अस्थिर द्रव्यो
बदलाय छे. अध्यात्मपक्षमा कर्म अस्थिर छे. कारण के ते प्रत्येक समये जीवप्रदेशोथी चाले छे-अलग थाय छे-माटे अस्थिर होयाथी बंध, उदय व्यवहार अने. अने निर्जरण वगरे परीणामोवडे बदलाय छे. पत्थरनी शिला वगेरे स्थिर वस्तु बदलाती नथी. अध्यात्मपक्षमां जीव स्थिर छे, कारण के कर्मनो क्षय ध्यात्मपक्ष. थया पछी पण ते स्थिर रहे छे अने तेथी ते तेना उपयोगरूप खभावथी बदलातो नथी. तथा नाश पामवाना स्वभाववाळु तृणादि भांगी जाय छे.
अध्यात्मपक्षमा अस्थिर कर्म भांगी जाय छे-नाश पामे छे. तथा लोढानी सळी वगेरे स्थिर पदार्थ भांगता नथी. अध्यात्मपक्षमां शाश्वत होवाथी जीव स्थिर छ अने तेथी ते भांगतो नथी-नाश पामतो नथी. जीवनुं प्रकरण होवाथी हवे आ सूत्र कहे छः-['सासए बालए'त्ति] व्यवहार नयनी अपेक्षाए चालक एटले नानुं छोकरूं. अने निश्चय नयनी अपेक्षाए बालक एटले असंयत जीव. ते जीव शाश्वत छे. कारण के द्रव्यरूप छे. ['बालियत्तं ति] व्यवहार नयनी अपेक्षाए बालपण एटले छोकरमत. अने निश्चय नयनी अपेक्षाए बालपण एटले असंयतपणुं. ते बालपण अशाश्वत छे. कारण के ते पर्यायरूप छे. ए प्रमाणे पंडितसंबंधी सूत्र पण जाणवं. विशेष ए के, व्यवहार नयनी अपेक्षाए पंडित एटले शास्त्रनो जाणकार जीव. अने निश्चय नयनी अपेक्षाए पंडित एटले संयमवाळो जीव.
१. 'बालिकत्व' अहीं 'इक'प्रत्यय खार्थमा लाग्यो छे:-श्रीअभय.
घेडारूपः समुद्देऽखिलजलचरिते क्षारभारे भवेऽस्मिन्, दायी यः सद्गुणानां परकृतिकरणाद्वैतजीवी तपखी। • अस्माकं वीरवीरोग्नुगतनरवरो वाहको दान्ति-शान्त्योर, दद्यात् श्रीवीरदेवः सकलशिववर मारहा चाप्तमुख्यः॥१॥
Jain Education international
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org