Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01

SR No.: 004640
Original Sutra Author: N/A
Author: Bechardas Doshi
Publisher: Dadar Aradhana Bhavan Jain Poshadhshala Trust
Total Pages: 372
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_bhagwati
File Size: 15 MB

Page 153

१३३
शतक १.-उद्देशक ४.
भगवत्सुधर्मस्वामिप्रणीत भगवतीसूत्र. वेदणाए वेदेस्सइ. अहाकम्म, अहानिगरणं जहा जहा तं भगवया यथाकर्म-बधिल कर्मने अनुसारे, निकरणोने अनसारे जैसी दिढ़ तहा तहा तं विप्परिणमिस्सतीति. से तेणद्वेणं गोयमा ! नेरइ- भगवंते ते जोयुं छे तेम तेम ते विपरिणमशे-विपरिणाम पामशे. यस्स वा जाव-मुक्खे.
माटे हे गौतम 1 ते हेतुथी एम कर्दा छे के, यावत्-करेल कर्मोने अनुभव्या विना नैरयिकनो, तिर्यचयोनिकनो, मनुष्यनो के देवनो मोक्ष नथी.
१. अनन्तरोदेशके कर्मण उदीरण-वेदनादि उक्तमिति तस्यैव भेदादीन् दर्शयितुम् , तथा द्वारगाथायां 'पगइत्ति यदुक्तं तच्चाभिधातुमाहः'कइ णं' इत्यादि व्यक्तम्. नवरम्-'कम्मप्पगडीए'त्ति प्रज्ञापनायां त्रयोविंशतितमस्य कर्मप्रकृत्यभिधानस्य पदस्य प्रथमोद्देशको नेतव्यः. एतद्वाच्यानां चार्थानां संग्रहगाथाऽस्ति, इत्यत आह-'गाहा' सा चेयम्-'कई इत्यादि. तत्र 'कइ प्पगडी'त्ति द्वारम्. तच्च एवम्:-"कैइणं भंते । कम्मप्पगडीओ पण्णचाओ ? गोयमा ! अट्ट. तं जहा:-णाणावरणिज" इत्यादि. 'कह बंधइ'त्ति द्वारम्. इदं चैवम्:- कह भंते । जीवे अद्र कम्मप्पगडीओ बंघइ ? गोयमा! णाणावरणिज्जस्स कम्मस्स उदएणं दंसणावरणिज्ज कम्मं निगच्छइ." विशिष्टोदयाऽवस्थं जीवस्तद आसादयतीत्यर्थः. "दरिसैणावरणिज्जस्स कम्मस्स उदएणं दसणमोहणिज्ज कम्मं निग्गच्छइ" विपाकाऽवस्थं करोतीत्यर्थः. "दसणमोहणिजेस्स कम्मस्स उदएणं मिच्छत्तं निगच्छइ. मिच्छत्तेणं उदिनेणं, एवं खलु जीवे अट्ठ कम्मप्पगडीओ बंधइ" इत्यादि. न चैवमिहेतरेतराश्रयदोषः, कर्मबन्धप्रवाहस्याऽनादित्वाद् इति. 'कइहिं च ठाणेहिंति द्वारम्. तच्चैवम्:-“जीवे णं भंते ! णाणावरणिज्ज कम्म काहिं ठाणेहिं बंधइ ? गोयमा ! दोहिं ठाणेहिं. तं जहाः-रागेण य, दोसेण य” इत्यादि. 'कइ वेदेइ यत्ति द्वारम्. इदं चैवम्:-"जीवेणं मंते । कइ कम्मप्पगडीओ वेएइ ? गोयमा! अत्थेगइए वेएइ, अत्थेगइए नो वेएइ. जे वेएइ से अट्ट" इत्यादि. "जीवेणं भंते! णाणावरणिज कम्मं वेएइ? गोयमा ! अत्यंगइए वेएइ,अत्यंगइए नो वेएइ." केवलिनोऽवेदनात्. “णेरइए णं भंते ! णाणावरणिजं कम्मं वेएइ? गोयमा! नियमा वेएड" इत्यादि. 'अणुभागो कइविहो कस्सत्ति, कस्य कर्मणः कतिविधो रस इति द्वारम् . इदं चैवम्:-"णाणावरणिज्जस्स णं भंते ! कम्मस्स कतिविहे अणभागे पण्णते? गोयमा ! दसविहे अणुभागे पन्नत्ते.तं जहाः-सोयावरणे, सोयविनाणावरणे" इत्यादि. द्रव्येन्द्रियावरणः. भावेन्द्रियावरणश्चेत्यर्थः.
१. आगळना उद्देशकमां कर्मर्नु उदीरण तथा वेदन वगेरे कयुं छे. हवे आ चालु उद्देशकमां ते ज कर्मना भेदोने दर्शाववा तथा आगळ कहेल द्वार गाथामा जणावेल [ 'पंगइ'] पदनी व्याख्या करवा सारु कहे छे के:-[ 'कइ गं' इत्यादि] ए सूत्र स्पष्ट छे. विशेष ए के, [ 'पगडीए'त्ति प्रज्ञा- प्रज्ञापना. पना सूत्रमा कहेल कर्मप्रकृति नामना त्रेवीशमा पदनो प्रथम उद्देशक अहीं समजवो. ए उद्देशकमां कहेल अर्थोनी संग्रह गाथा छे. माटे कहे छे केः['गाहा'] ते गाथा आ छे:-['कई' इत्यादि.] तेमां ['कइ पगडी'] ए नामनुं द्वार छे. ते आ प्रमाणे:-"हे भगवन् ! कर्मप्रकृतिओ केटली कही छे । कर्मप्रकृति केटली ! हे गौतम! कर्मप्रकृतिओ आठ कही छे. ते आ प्रमाणेः-ज्ञानावरणीय, इत्यादि. ['कह बंधइ'त्ति] ए द्वार छे. ते आ प्रमाणेः- "हे भगवन्! जीव आठ कर्मप्रकृतिओने केवी रीते-कये प्रकारे-बांधे छे? हे गौतम! ज्ञानावरणीय कर्मनो उदय थवाथी (विशिष्ट उदयावस्थावाळा ) दर्शनावरणीय केवी रीते पां? कर्मने जीव पामे-बांधे-छे. दर्शनावरणीय कर्मनो उदय थवाथी जीव दर्शनमोहनीय कर्मने विपाकावस्थ करे छे. दर्शनमोहनीय कर्मनो उदय थवाथी जीव मिथ्यात्वने प्राप्त करे छे. अने मिथ्यात्वनो उदय थवाथी जीव ए प्रमाणे आठे कर्मप्रकृतिओने बांध छे" इत्यादि. पूर्व प्रकारे कर्मनो बंध थवामां इतरेतराश्रय दोष होइ शकतो नथी. कारण के कर्मबंधनो प्रवाह अनादिनो छे. ['कइहिं च ठाणेहिं ति] ए द्वार छे. ते आ प्रमाणे छ:-"हे भगवन्! केटलां स्थान ? . जीव केटलां स्थानोवडे ज्ञानावरणीय कर्मने बांधे छे ? हे गौतम! बे स्थानोवडे बांधे छे. ते आ प्रमाणेः-रागवडे अने द्वेषवडे" इत्यादि. ['कइ वेदेइ य'त्ति ] ए द्वार छे. ते आ प्रमाणे:-"हे भगवन् ! जीव केटली कर्मप्रकृतिओने वेदे छे ? हे गौतम ! केटलीकने जीव वेदे छे अने केटलीकनै जीव नथी केटली वेदे । वेदतो. जेने जीव वेदे छे ते आठ कर्मप्रकृतिओ छे' इत्यादि. "हे भगवन् ! जीव ज्ञानावरणीय कर्मने वेदे छे ? हे गौतम! कोइ जीव वेदे छे? अने कोइ जीव नथी वेदतो" कारण के केवली ज्ञानावरणीय कर्मने नथी वेदतो. "हे भगवन् ! नैरयिक जीव ज्ञानावरणीय कर्मने वेदे छे? हे गौतम!
१. मूलच्छायाः-वेदनया वेदयिष्यति. यथाकर्म, यथानिकरणं यथा यथा तद् भगवता दृष्टं तथा तथा तत् विपरिणस्यति. इति. तत् तेनाऽर्थेन गौतम । . नैरयिकस्य वा यावत्-मोक्षः-अनु.
१. अयं च सविस्तरः, सटीकश्च प्रज्ञापनायामस्ति. ( क. आ० ६६०-६७३ ):-अनु.
२.प्र. छायाः--कति भगवन् ! कर्मप्रकृतयः प्रज्ञप्ताः ? गौतम ! अष्ट. तद्यथा:-ज्ञानावरणीयम्. ३. कथं भगवन् ! जीवोऽट कर्मप्रकृतीबंधाति ? गौतम! ज्ञानावरणीयस्य कर्मण उदयेन दर्शनावरणीयं कर्म निर्गच्छति. ४. दर्शनावरणीयस्य कर्मण उदयेन दर्शनमोहनीय कर्म निर्गच्छति. ५. दर्शनमोहनीयस्य कर्मण उदयेन मिथ्यात्वं निर्गच्छति, मिथ्यात्वेन उदीन, एवं खलु जीवोऽष्ट कर्मप्रकृतीनाति. ६. जीवो भगवन् ! ज्ञानावरणीयं कर्म कतिभिः स्थानभ्राति ! गौतम! द्वाभ्यां स्थानाभ्याम्. तद्यथाः-गेण च, दोषेण च. ७. जीवो भगवन् ! कति कर्मप्रकृतीर्वेदयति ? गौतम ! अस्त्येकका वेदयति, अस्त्येकका नो वेदयति. या वेदयति ता अष्ट. ८. जीवो भगवन् ! ज्ञानावरणीयं कर्म वेदयति ? गौतम ! अस्त्येकको वेदयति, अस्त्येकको नो वेदयति. ९. नैरयिको भगवन्! ज्ञानावरणीय कर्म वेदयति ? गौतम ! नियमाद् वेदयति. १०. ज्ञानावरणीयस्य भगवन् ! कर्मणः कतिविधोऽनुभागः प्रशप्तः ! गौतम | दशविधोऽनुभागः प्रज्ञप्तः. तद्यथाः-श्रोत्रावरणः, श्रोत्रविज्ञानावरण:-अनु. १. जूओ पृष्ठ ८ मुं. २. आ उद्देशक विस्तारपूर्वक अने टीकासहित प्रज्ञापना सूत्रमा छे. (क० आ•-६६०-६७३):-अनु.