Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01

SR No.: 004640
Original Sutra Author: N/A
Author: Bechardas Doshi
Publisher: Dadar Aradhana Bhavan Jain Poshadhshala Trust
Total Pages: 372
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_bhagwati
File Size: 15 MB

Page 91

1. अधः
शतक'.-उद्देशक १.
भगवत्सुधर्मस्वामिप्रणीत भगवतीसूत्र. कोलओ अन्नयरहिइयाई इत्यादि दृश्यम्. 'निवाघाएणं छदिसिं'ति. व्याघात आहारस्य लोकान्तनिष्कुटेषु संभवति नान्यत्र, ततो निष्कुटेभ्योऽन्यत्र षट्सु दिक्षुः कथम् ! चतसृषु पूर्वादिदिक्षु, ऊर्ध्वमधश्च पुद्गलग्रहणं करोति, तस्यः स्थापना:
'वाघायं पड़चत्ति व्याघातं प्रतीत्य, व्याघातश्च निष्कुटेषु, तत्र च 'सिय तिदिसिं'ति स्यात् कदाचित. १. पूर्व. तिसषु दिक्ष आहारग्रहणं भवति. कथम् ? यदा पृथिवीकायिकोऽधस्तने, उपरितने वा कोणेऽवस्थितः
स्यात् तदाऽधस्तादलोकः, पूर्वदक्षिणयोश्चाऽलोक इत्येवं तिसृणामलोकेनाऽऽवृतत्वात् तदन्यासु तिसृषु पुद्गल५. ऊवं. ३. उत्तर. -४. दक्षिण. ग्रहणम् . एवम्-उपरितनकोणेऽपि वाच्यम्. यदा पुनरधः, उपरि चाऽलोको भवति तदा चतसृषु दिक्षु.
- यदा तु पूर्वादीनां षण्णां दिशामन्यतरस्यामलोको भवति तदा पञ्चस्विति. 'फासओ कक्खडाई ति. इह २. पश्चिम.
कर्कशादयो रूक्षान्ताः स्पर्शा दृश्या.. 'सेसं तहेव'त्ति शेषं भणितावशेषम् तथैव-यथा नारकाणां तथा
प्रथिवीकायिकानामपि. तच्चेदम्:-"जाई भंते । लुक्खाइं आहारेति, ताई कि पुहाई, अपुट्ठाई? जाई पटाई ताई कि ओगाढाई, अणोगाढाइं?" इत्यादि. 'णाणत्तति नानात्वम्-भेदः पुनः पृथिवीकायिकानां नारकापेक्षयाऽऽहारं प्रति इदम्, यथाः-'कइभार्ग' इत्यादि. तत्र 'फासादिति'त्ति स्पर्श कुर्वन्ति-स्पर्शयन्ति-स्पर्शेन्द्रियेणाऽऽहारपुद्गलानां कतिभागं स्पृशन्तीत्यर्थः, अथवा स्पर्शनाऽऽस्वादयन्ति, प्राकृतशैल्या 'फासादिति,' स्पर्शेण वाऽऽददति गृहन्ति-उपलभन्त इति 'फासादिति'. इदमुक्तं भवति-यथा रसनेन्द्रियपर्याप्तिपर्याप्तका रसनेन्द्रियद्वारेणाऽऽहारमुपभुञ्जाना आस्वादयन्तीति व्यपदिश्यन्ते, एवमेते स्पर्शनेन्द्रियद्वारेणेति. 'सेसं जहा नेरइयाण'ति. तञ्चैवमः-"पैढविक्काइयाणं भंते ! पुव्वाहरिया पोग्गला परिणया?" इत्यादि.प्राग्वच्च व्याख्येयमिति. 'एवं जाव-वणस्सइकाइयाणं'ति. अनेन . पृथिवीकायिकसूत्रमिवाऽप्कायिकादिसूत्राणि समानीत्युक्तम् , स्थितौ पुनर्विशेषः, अत एवाह:-'नवरम्-ठिई वण्णेयव्वा जा जस्स'त्ति. तत्र जघन्या सर्वेषामन्तमुहूर्तम्. उत्कृष्टा तु अपां सप्त वर्षसहस्राणि. तेजसामहोरात्रत्रयम् . वायूनां त्रीणि वर्षसहस्राणि, वनस्पतीनां दशेति. उक्ता चेयं प्रथिव्यादिक्रमेण:- बावीसई सहस्सा, सत्त सहस्साइं, तिनि अहोरत्ता, वाए तिनि सहस्सा, दस वाससहस्सिया रुक्खे"त्ति.
२२. हवे भुवनपतिनी वक्तव्यता पछी, दंडकना अनुक्रमथी ज पृथिवी वगैरेनी स्थित्यादिनुं निरूपण करतां कहे छ:-पुढवी' इत्यादि । पृथिवीकायिक-वगेवनस्पति सूत्र सुधी स्पष्ट छे. विशेष, ['अंतोमुहुत्त' ति] अंतर्मुहूर्त-अंतर अभ्यंतर, मुहूर्त मुहूर्त अर्थात् भिन्नमुहूर्त-मुहर्तनी अंदर, ए प्रमाणे अर्थ रेनुं स्थित्यादि. थाय छे. [ 'उक्कोसेणं बावीसं वाससहस्साई' ति] 'उत्कृष्टथी बावीस हजार वर्ष पर्यन्त स्थिति छे' ए प्रमाणे जे कयुं ते खरपृथ्वीने आश्रीने जाणवं. क छ केः-लक्ष्ण-सूक्ष्म-झीणी, शुद्ध-कुंवारी-नहीं वपराएली माटी, वालुका, मनःशिला, शर्करा अने खरपृथ्वी. ए छ पृथ्वीओ अनुक्रमे एक प्रकारनी माटी. हजार, बार हजार, चौद हजार, सोल हजार, अढार हजार, अने बावीस हजार वर्षनी स्थितिवाळी होय छे." ['वेमायाए' त्ति ] विषम अथवा विविध जे मात्रा-कालविभाग-ते विमात्रा कहेवाय. ते विमात्रा वडे (श्वासोच्छ्वास ले छे) तेथी एम कम्युं केः-पृथ्वीकायनी उच्छ्वासादि क्रिया विषमकाळवाळी छे माटे 'आटला काळे थाय छे' ए प्रमाणे निरूपण करी शकाय नहीं. [ 'जहा नेरइयाणं' ति] 'जेवी रीते नैरयिकोने' आ प्रमाणे अतिदेश करवाथी, "क्षेत्रथी असंख्य प्रदेशोनी साथे अवगाढ थयेला पुद्गलोनो आहार करे छे. काळथी जघन्य, मध्यम अने उत्कृष्ट स्थितिमांथी कोइ पण स्थितिवाळा पुद्गलोनो आहार करे छे." इत्यादि नैरयिकना प्रकरणनी जेम अहीं पण जाणवू. ['निव्वाघाएणं छद्दिसिं' ति] 'व्याघात न होय तो छ दिशाओमां' आहारनो व्याघात लोकांतना निष्कुटोने-खूणांओने-विषे संभवे छ, अन्यस्थले-निष्कुटोथी अन्यत्र-आहारनो व्याघात संमवतो नथी, माटे व्याघातरहित स्थळे छ दिशामांथी आहार करे छे. केवी रीते? (ते कहे छे-) पूर्वादि चारे दिशाओने विषे रहेला पुद्गलोने अने ऊर्श्वभागे तथा अधोभागे रहेला पुद्गलोने (आहारमाटे) ग्रहण करे छे. तेनी (छ दिशानी) स्थापना आ प्रमाणे छ:
['वाघायं पडुच्च' ति] 'व्याघातने आश्रीने,' (लोकान्तना) निष्कुटोने-खूणाओने-विषे व्याघात संभवे छ । अने तेओने विषे ['सिय तिदिर्सि' ति] कदाचित् त्रण दिशाओमा रहेला पुद्गलोने आहारार्थ ग्रहण करे छे. केवी रीते ? (ते बतावे छे)ज्यारे पृथ्वीकायनो जीव नीचेना अथवा उपरना खूणाने विषे रहेलो होय छे त्यारे नीचे
अलोक होय छे, तेम ज पूर्व तथा दक्षिणने विषे अलोक होय छे; आ प्रमाणे त्रणे दिशाओ अलोकवडे आच्छा३. उत्तर.
५. ऊप. दक्षिण, दित थयेली होवाथी अन्यत्रण दिशाओमा रहेला पुद्गलोने ग्रहण करे छे. आ प्रमाणे उपरना खूणाने विषे पण ६.अधः.
कहे. वळी ज्यारे नीचे अने उपर अलोक होय त्यारे चार दिशाओने विषे रहेला पुद्गलोनो आहार करे
अने ज्यारे पूर्वादि छ दिशाओमांनी कोइ पण एक दिशामा अलोक होय तो पांच दिशाओमा २. पश्चिम
रहेला पुद्गलोनो आहार करे छे. [ 'फासओ कक्खडाई' ति] 'स्पर्शथी कर्कश,' अहीं कर्कशथी लुखास्पर्श सुधीना आठे स्पर्शो लेवा. [सेसं तहेव'त्ति] शेष-बाकीनु-ते प्रमाणे जाणवु अर्थात् उपर
१. पूर्व.
कहेलामा जे काइ बाकी होय ते जेवी रीते नैररिकोने कयुं. तेवी रीते पृथ्वीकायिकोने पण कहे. ते आ प्रमाणे छ:-"हे भगवन् ! जे लुखा पुद्गलोनो आहार करे छे ते पुद्गलोने शुं आत्मप्रदेशोनी साथे स्पृष्ट समजवां के अस्पृष्ट ? जो स्पृष्ट पुद्गलोनो आहार करे तो शुं तेओ अवगाढ समजवां के अनवगाढ?" इत्यादि. ['णाणत्तं!] नानात्व-भेद-अर्थात् विशेष, नैरयिकोनी अपेक्षाए पृथ्वीकायिक जीवोमा आहार संबंधे नानात्व-भेद-आ
१.प्र. छायाः--कालतोऽन्यतरस्थितिकानि २. यानि भगवन् । रूक्षाणि आहरन्ति, तानि कि स्पृष्टानि, अस्पृष्टानि ? यानि स्पृष्टानि, तानि किमवगाढानि, अनवगाहानि ?. ३. पृथिवीकायिकानां भगवन्! पूर्वाहृताः पुद्गलाः परिणताः १. ४. द्वाविंशतिः सहस्राणि, सप्त सहस्राणि, त्रीणि अहोरात्राणि, वाते त्रीणिसहस्राणि, दश वर्षसहस्राणि वृक्षः-अनु.