Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01

SR No.: 004640
Original Sutra Author: N/A
Author: Bechardas Doshi
Publisher: Dadar Aradhana Bhavan Jain Poshadhshala Trust
Total Pages: 372
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_bhagwati
File Size: 15 MB

Page 175

शतक १.-उद्देशक ५.
भगवत्सुधर्मस्वामिप्रणीत भगवतीसूत्र. १९२. उ०-गोयमा ! कोहोवउत्ता वि, माणोवउत्ता वि, मा- १९२. उ०—हे गौतम! तेओ क्रोधोपयुक्त पण छे, मानोपगोवउत्ता वि, लोभोवउत्ता वि. एवं पुढविक्काइयाणं सव्वेसु युक्त पण छे, मायोपयुक्त पण छे अने लोभोपयुक्त पण छे. ए वि ठाणेसु अभंगयं. नवरं-तेउलेस्साए असीतिभंगा, एवं आउक्काइया प्रमाणे पृथिवीकायिकोने बधा य पण स्थानोमा अभंगक छे. विशेष. वि. तेउकाइया, वाउक्काइयाणं सव्वेसु वि ठाणेसु अभंगयं. वणस्स- ए के, तेजोलेझ्यामा एंशी भांगा कहेवा. ए प्रमाणे अप्काय-जलइकाइया जहा पुढविकाइया.
काय-पण जाणवो. तथा तेजस्काय अने वायुकायने सर्व पण स्थानोमा अभंगक छे. वळी वनस्पतिकायिको पण पृथिवीकायिकनी पेठे जाणवा.
१०. 'एवम् पुढविकाइयाणं सव्वेसु वि ठाणेसु अभंगय'ति पृथिवीकायिका एकैकस्मिन् कषाये उपयुक्ता बहवो लभ्यन्त इत्यभङ्गक दशस्वपि स्थानेषु. 'नवरम्-तेउलेस्साए असीई भंग' त्ति पृथिवीकायिकेषु लेण्याद्वारे तेजोलेश्या वाच्या, सा च यदा देवलोकाच्युतो देव एकोऽनेको वा पृथिवीकायिकेषूत्पद्यते तदा भवति, ततश्च तदैकत्वादिभवनाद् अशीतिर्भङ्गका भवन्तीति. इह पृथिवीकायिकप्रकरणे स्थितिस्थानद्वारं साक्षाल्लिखितमेवास्ति, शेषाणि तु नारकवद् वाच्यानि. तत्र च नवरम्-'णाणतं जाणियव्वं' इति एतस्याऽनुवृत्तेर्नानात्वमिह प्रश्नतः, उत्तरतश्चावसेयम् , तच्च शरीरादिषु सप्तसु द्वारेण्विदम्-'असंखिज्जेसु णं भंते ! पुढविकाइयावाससयसहस्सेसु जाव-पुढविकाइयाणं कइ सरीरा पन्नत्ता ? गोयमा ! तिन्नि, तं जहा:-ओरालिये, तेयए, कम्मए.' एतेषु च 'कोहोवउत्ता वि माणोवउत्तो वि' इत्यादि वाच्यम् . तथा असंखेज्जेसु णं जाव-पुढविकाइयाणं सरीरगा सिंघयणी' इत्यादि तथैव. नवरम्-पोर्नगला मणुन्ना, अमणुना सररिसंघायत्ताए परिणमंति' एवं संस्थानद्वारेऽपि. किंतु उत्तरे 'हुंडेसठिया' एतावदेव वाच्यम् , नतु 'विहा सरीरगा पन्नत्ता, तं जहा:-भवधारणिज्जा य, उत्तरवेउव्विया य' इत्यादि. पृथिवीकायिकानां तदभावादिति. लेण्याद्वारे पुनरेवं वाच्यम्-'पुर्वैविक्काइयाणं भंते ! कइ लेस्साओ पन्नत्ताओ ? गोयमा ! दत्तारि, तं जहाः कण्हलेस्सा, जाव तेउलेस्सा' एतासु च तिसृष्वभङ्गकमेव. तेजोलेश्यायां त्वशीतिभङ्गकाः. एतच्च प्रागेवोक्तमिति. दृष्टिद्वारे इदं वाच्यम्-'असंखेज्जेसु जाव-पुढविक्काइया कि सम्मदिही, मिच्छदिट्ठी, सम्ममिच्छादिट्ठी? गोयमा ! नियमा मिच्छदिट्ठी' शेषं तथैव.ज्ञानद्वारेऽपि तथैव. नवरम्
काइया णं भंते । किं णाणी, अण्णाणी? गोयमा! णो णाणी, अन्नाणी, नियमा दोअन्नाणी' योगद्वारेऽपि तथैव. नवरम्-'पुढविक्काइया गं भंते ! कि मणयोगी, वइयोगी, काययोगी? गोयमा! नो मणजोगी, नो वयजोगी, काययोगी.' एवम्-आउक्काइया वित्ति पृथिवीकायिकवदप्कायिका अपि वाच्याः. ते हि दशस्वपि स्थानकेषु अभङ्गकाः. तेजोलेश्यायां चाशीतिभङ्गकवन्तः, यतस्तेष्वपि देव उत्पद्यत इति. 'तेउकाइआ' इत्यादौ 'सव्वेसु वि ठाणेसु' त्ति स्थितिस्थानादिषु दशवप्यभङ्गकम् , क्रोधाद्युपयुक्तानामेकदैव तेषु बहूनां भावात् , इह देवा नोत्पद्यन्ते इति तेजोलेश्या तेषु नास्ति, ततस्तत्संभवा नाऽशीतिरपि इत्यभङ्गकमेवेति. एतेषु च सूत्राणि पृथिवीकायिकसमानि, केवलं वायुकायसूत्रेषु शरीरद्वारे एवमध्येयम्-'असंखेज्जेसु णं भते । जाव-वाउकाइयाणं कइ सरीरा पन्नत्ता ? गोयमा! चत्तारि. तं जहाः ओरालिए, वेउव्विए, तेयए,कम्मए'त्ति 'वणस्सइकाइया' इत्यादि.वनस्पतयः पृथिवीकायिकसमाना वक्तव्याः. दशस्वपि स्थानकेषु भङ्गकाऽभावात्. तेजोलेश्यायां च तथैव,अशीतिभङ्गकसद्भावादिति. ननु पृथिव्य-ऽम्बु-वनस्पतीनां दृष्टिद्वारे सास्वादनभावेन सम्यक्त्वं कर्मग्रन्थेष्वभ्युपगम्यते, तत एव ज्ञानद्वारे मतिज्ञानम् , श्रुतज्ञानं च, अल्पाश्चैते, इत्येवमशीतिभङ्गाः सम्यग्दर्शन-आभिनिबोधिक-श्रुतज्ञानेषु भवन्तु.नैवम् , पृथिव्यादिषु सास्वादनभावस्याऽत्यन्तविरलत्वेनाविवक्षितत्वात्. तत एवोच्यतेः-"उभयाभावो पढवाइएस, विगलेस होज उववेण्णो"त्ति उभयं प्रतिपद्यमान-पूर्वप्रतिपन्नरूपमिति.
१०. [एवं पुढविक्काइयाणं सव्वेसु वि ठाणेसु अभंगयंति] एक एक कषायमा उपयुक्त थएला पृथिवीकायिको घणा होय छे माटे ते संबंधे दशे पृथिवीकायिक स्थानमां अभंगक समजवू. ['नवरं-तेउलेस्साए असीई भंग' त्ति] पृथिवीकायिक संबंधी लेश्याद्वारमा तेजोलेश्या कहेवी. ज्यारे कोइ देव के देवो देवलोकथी च्यवी पृथिवीकायिकमां उत्पन्न थाय छे त्यारे पृथिवीकायिकमां तेजोलेश्या होय छे अने तेथी तेना एकत्वादिपणाने लीधे एंशी भांगा थाय छे. तेजोलेश्या.
१. मूलच्छायाः-गौतम | क्रोधोपयुक्ता अपि, मानोपयुक्ता अपि, मायोपयुक्ता अपि, लोभोपयुक्ता भपि. एवं पृथिवीकायिकानां सर्वेष्वपि स्थानेष्वभकम्. नवरम्-तेजोलेश्याया अशीतिज्ञाः, एवं अप्कायिका अपि. तेजस्कायिका (नाम् ) वायुकायिकानां सर्वेष्वपि स्थानेष्वभङ्ग कम्. वनस्पतिकायिका यथा पृथिवीकायिकाः-अनु.
१. प्र. छायाः-असंख्येयेषु भगवन् | पृथिवीकायिकावासशतसहस्रेषु यावत्-पृथिवीकायिकानां कति शरीराणि प्रज्ञप्तानि ! गीतम! त्रीणि. तद्यथाः-औदारिकम् , तैजसम्, कार्मणम्. २. क्रोधोपयुक्ता अपि, मानोपयुक्ता अपि. ३. असंख्येयेषु यावत्-पृथिवीकायिकानां शरीराणि किसंहननीनि! . ४. पुद्गला मनोज्ञाः, अमनोज्ञाः शरीरसंघाततया परिणमन्ति. ५. हुण्डसंस्थितानि, ६. द्विविधानि शरीराणि प्रज्ञप्तानि, तयथाःभषधारणीयानि च, उत्तर क्रियाणि च. ७. पृथिवीकायिकानां भगवन् ! कति लेश्याः प्रज्ञप्ताः ? गौतम। चतस्रः. तद्यथा:-कृष्णलेश्या यावत्तेजोलेश्या. ८. असंख्येयेषु यावत्-पृथिवीकायिकाः किं सम्यग्दृष्टयः, मिथ्यादृष्टयः, सम्यग्मिध्यादृष्टयः ? गौतम | नियमाद् मिथ्यादृष्टयः. १. पृथिवीकायिका भगवन् । किं ज्ञानिनः, अज्ञानिनः ? गौतम | नो ज्ञानिनः, अज्ञानिनः, नियमाद् द्यज्ञानिनः, १०. पृथिवीकायिका भगवन् । कि मनोयोगिनः, 'बचोयोगिनः, काययोगिनः ! गौतम | नो मनोयोगिनः, नो वचोयोगिनः, काययोगिनः. ११. असंख्येयेषु भगवन् ! यावत्-वायुकायिकानां कति शरीराणि प्रज्ञप्तानि ? गौतम! चत्वारि. तद्यथाः-औदारिकम्, वैक्रियम्, तैजसम्, कार्मणम्. १२. उभयागावः पृथिव्यादिकेषु विकलेपु भवेद् उपपन्नः-अनु.