Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01

SR No.: 004640
Original Sutra Author: N/A
Author: Bechardas Doshi
Publisher: Dadar Aradhana Bhavan Jain Poshadhshala Trust
Total Pages: 372
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_bhagwati
File Size: 15 MB

Page 215

शतक १.-उद्देशक ८. भगवत्सुधर्मस्वामिप्रणीत भगवतीसूत्र.
१९५ प्राणातिपातक्रिया च घातिते इति. 'उसविए' ति उत्सl-'असिक्किजण' इत्यर्थः, ऊर्वीकृत्येति वा 'निसिरई' त्ति निसृजति निक्षिपति यावत इति शेषः. 'उK' ति बाणम् , 'आययकण्णाययं' ति कर्ण यावद् आयतः आकृष्टः कर्णायतः, आयतं प्रयत्नवद् यथाभवति इत्येवं कर्णायतः-आयतकर्णायतः-तम् , 'आयामेत्त' त्ति आयम्य आकृष्य, 'मग्गओ' त्ति पृष्ठतः, 'सयपाणिण त्ति स्वकपाणिना खकहस्तेन. 'पव्यायामणयाए' त्ति पूर्वाकर्षणेन 'से णं भंते ! पुरिसे' त्ति स शिरश्छेत्ता पुरुषः, 'मिअवेरेणं' ति इह वैरं वैरहेतत्वाद वधः पापं वा वैरं वैरहेतुत्वादिति. अथ शिरश्छेत्तपुरुषहेतुकत्वाद् इषुनिपातस्य कथं धनुर्धरपुरुषो मृगवधेन स्पृष्टः ? इत्याकूतवतो गौतमस्य तदभ्यपगतमेवार्थमत्तरतया प्राह-क्रियमाणं धनुष्काण्डादि, कृतमिति व्यपदिश्यते, युक्तिस्तु प्राग्वत्. तथा संधीयमानं प्रत्यञ्चायाम् आरोप्यमाणं काण्डम् , धनुर्वा आरोप्यमाणप्रत्यञ्चं संधितं कृतसंधानं भवति. यथा निर्वृत्यमानं नितरां वर्तुलीक्रियमाणं प्रत्यञ्चाकर्षणेन निवृत्तितं वृत्तीकृतं मण्डलाकारं कृतं भवति, तथा निसृज्यमानं निक्षिप्यमाणं काण्डं निसृष्टं भवति. यदा च-निसृज्यमानं निसृष्टम् , तदा निसज्यमानतया धनुर्धरेण कृतत्वात् तेन काण्डं निसृष्टं भवति–काण्डनिसर्गाच मृगस्तेनैव मारितः. ततश्चोच्यते-जे मिअं मारे । इत्यादि. इति.
२. आयुष्यने बांधवामा क्रियाओ कारण छे माटे हवे क्रिया संबंधे पांच सूत्र कहे छे. तेमां ['कच्छंसि वत्ति] कच्छ एटले नदीना पाणीथी भृगघातक पुरुषनी घेराएल वृक्ष वगेरेवाळो भाग, तेमां ['दहंसि बत्ति] द्रह एटले धरो ए प्रतीत छे. ['उदगंसि व' त्ति] पाणीमां-गमे ते प्रकारना जलाशयमां. क्रिया विषे विचार. [दविअंसि बत्ति] घास वगेरेना समुदाय-ढगला-मां. [ 'वलयंसि व' ति] गोळाकार नदी वगेरेना पाणीथी वांका चूंका प्रदेशमा. [ 'नूमंसि वत्ति] अंधारावाळा प्रदेशमा. ['गहणंसि व ति] वृक्षोना, वेलडीओना, लताओना अने विशाळ वेलाना समुदायमा. ['गहणविदुग्गसि वत्ति] पर्वतना एक भागमा रहेल वृक्ष तथा वेलडीओना जत्थामां. [ 'पव्वयंसि वत्ति] पर्वतमा. ['पव्वयविदुग्गंसि व' ति] पर्वतना समुदायमां. [वणंसि वत्ति] वन-एक जातना वृक्षना समुदाय-मां. [ 'वणविदुग्गंसि वत्ति] अनेक जातना वृक्षना समूहमा. [ 'मिगवित्तीए'त्ति] जेनी आजीविका हरणो उपर छे ते मृगवृत्तिक, एवो मनुष्य कदाच मृगनो रखवाळ पण होय, माटे कहे. छे के, ['मिअसंकप्पे' त्ति] जेनो संकल्प हरणोने मारवानो छे ते मृगसंकल्प, तेवो मनुष्य चंचल पण होय माटे कहे छे के, ['मिअपणिहाण' त्ति] मृगने मारवामां एकाग्र चित्तवाळो. [ 'मिगवहाए' त्ति] मृगने मारवा माटे [गंत' ति] ते कच्छ वगेरे प्रदेशोमां जइने एम संबंध करवो. ['कूडपास' ति] मृगोने पकडवानुं कारण ते कूट-खाडा वगेरे, अने पाश एटले मृगोने बांधवानु, ते कूटपाश- [ 'उद्दाइ' ति] ते कूटपाशने मृगने मारवा सारु बनावे छे. ['तओ णं' ति] ते कूटपाश करवाथी [ 'कइकिरिए' त्ति] ते केटली क्रियावाळो कहेवाय ? क्रिया एटले कायिकी वगेरे क्रिया, ['जे भविए' त्ति] जे योग्य छे-करनार छे. [ 'जावं च णं'] जेटला काळ सुधी. शेनो करनार छ ? तो कहे छे के, ['उद्दवर्णयाए' त्ति] कूटपाशने धरी राखवानी क्रियानो. ['तावं च णं ति] तेटला काळ सुधी. ['काइयाए' ति] जवं, आवq वगेरे शरीरनी चेष्टारूप कायिकी क्रियावडे, ['अहिगरणिआए'त्ति ] कूटपाशरूप अधिकरणथी उत्पन्न थएली ते आधिकरणिकी क्रिया-तेवडे, ['पाउसिआए' त्ति] मृगो संबंधी जे दुष्ट भाव ते प्रद्वेष अने तेनाथी उत्पन्न थएली ते प्राद्वेषिकी क्रिया तेवडे, ['तिहिं किरियाहिं ति] कराय ते क्रिया-एक जातनी चेष्टा. [ 'परितावणिआइ' त्ति] जेनुं प्रयोजन परिताप छे ते पारितापनिकी क्रिया, मृगने बांध्या पछी ते क्रिया बांधनारने लागे छे. अने मृगने मार्या पछी मारनारने प्राणातिपात क्रिया लागे छे. [ 'ऊसविए'त्ति] उंचं करीने ['निसिरइ'त्ति] फेंके छे, [ 'उसुं' ति] बाणने, ['आययकण्णाययं ति] कान सुधी खेंचेल ते कर्णायत अने आयत-प्रयत्नपूर्वक-जे कर्णायत ते आयतकर्णायत, ['तं आयामेत्त' त्ति] तेने खेंचीने, [मग्गओ' त्ति] पाछळथी, [ 'सयपाणिण' त्ति] पोताना हाथवडे, [ 'पुव्यायामणयाए' त्ति] पूर्वना खेचवाथी. [ से णं भंते ! पुरिसे' त्ति] ते माथु कापनार पुरुष, ['मिअवरेण ति] बैरनु कारण होवाथी वध पण वैर कहेवाय अथवा वैरनुं कारण होवाथी पाप पण वैर कहेवाय. बाणने छूटवामां कारणरूप माथु कापनारो पुरुष छे. तो धनुर्धर पुरुष, मृगना वधथी स्पृष्ट थाय ते केम संभवी शके १ ए प्रमाणे अभिप्रायवाळा भगवंत गौतमना स्वीकृत अर्थने ज उत्तरपणे कहे छे. क्रियमाण धनुष्य अने कांड वगेरे कृत छे, एम व्यवहार जाणवो. आ संबंधेनी बधी युक्तिओ पूर्वनी-प्रथम प्रश्न उपर करेल प्रथम प्रश्न, विवेचननी-पेठे जाणवी. तथा संधातु-प्रत्यंचा-कामठानी दोरी-उपर चडावातुं-धनुष्य के कांड सांधेलं जाणवू. दोरी खेंचवाथी गोळाकार करातुं ते गोळाकार थएडं जाणवू. तथा फेंकातुं कांड ते फेंकेलं जाणq. ज्यारे फेंकातुं ते फेंकेलं गणाय छे त्यारे फेंकवानी तैयारी ते धनुर्धर पुरुषे करेली हती माटे तेणे ज ते फेंकेलं गणाय अने कांडना फेंकवाथी ज ते धनुर्धारी पुरुषे मृगने मार्यों छे एम गणाय. माटे ज कयुं छे के, [जे मिअं मारेइ'इत्यादि.]
३. इह च क्रियाः प्रक्रान्ताः, ताश्च अनन्तरोक्ते मृगादिवधे यावत्यो यत्र कालवभागे भवन्ति, तावतीस्तत्र दर्शयन्नाहः-'अंतोछण्हं' इत्यादि. षण्मासान् यावत् प्रहारहेतुकं मरणम् , परतस्तु परिणामान्तरापादितमिति कृत्वा षण्मासाद् ऊर्च प्राणातिपातक्रिया न स्यादिति हृदयम्, एतच्च व्यवहारनयापेक्षया प्राणातिपातक्रियाव्यपदेशमात्रोपदर्शनार्थमुक्तम्. अन्यथा यदा कदापि अधिकृतप्रहारहेतुकं मरणं भवति तदा एव प्राणातिपातक्रियेति. 'सत्तीए'त्ति शक्त्या प्रहरणविशेषेण, 'समभिधंसेज' त्ति हन्यात्, 'सयपाणिण' त्ति स्वकहस्तेन, 'से' त्ति तस्य, 'काइआए' त्ति कायिक्या शरीरस्पन्दरूपया, आधिकरणिक्या-शक्ति-खड्गव्यापाररूपया, प्रादेषिक्या-मनोदुष्प्रणिधानेन, पारितापनिक्या परितापनरूपया, प्राणातिपातक्रियया मारणरूपया. 'आसन्न' इत्यादि. शक्त्या अभिध्वंसकः, असिना वा शिरश्छेत्ता पञ्चभिः क्रियाभिः स्पृष्टः, तथा पुरुषवैरेण च स्पृष्टः मारितपुरुषवैरिभावेन, किंभूतेन ? इत्याहः-आसन्नो वधो यस्मात् वैरात् तत्
१. अहीं 'ता' प्रत्यय स्वार्थमा लागेलो छ:-श्रीअभय.