Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01

SR No.: 004640
Original Sutra Author: N/A
Author: Bechardas Doshi
Publisher: Dadar Aradhana Bhavan Jain Poshadhshala Trust
Total Pages: 372
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_bhagwati
File Size: 15 MB

Page 80

श्रीरायचन्द्र-जिनागमसंग्रहे
शतक १.-उद्देशक,
सविसए आहारैति, ताई कि आणुपुर्दिवं आहारैति ? अणाणुपुलिं आहारैति ?. गोयमा ! आणपब्दि आहारति, नो अणाणपब्दि आहारैति." तत्राऽऽनुपूा यथासन्नं नातिक्रम्य, "जोई भंते ! आणुपुलिं आहारेति ताई कि तिदिसिं आहारति ? जाव छरिसि आहारति गोयमा । नियमा छादिसि आहारेति." इह नारकाणां लोकमध्यवर्तित्वेन षण्णामप्यू;दिदिशामलोकेनाऽनावृतत्वात् षट्स दिक्षु आहारग्रहणमस्ति, तत उक्तम्-नियमात् षड्दिशि. दिक्त्रयादिविकल्पास्तु लोकान्तवर्तिषु पृथिवीकायिकादिषु दिशां प्रयस्य, द्वयस्य, एकस्याश्चाऽलोकेनावरणे भवन्तीति. यद्यपि वर्णतः 'पञ्चवर्णानि' इत्याद्युक्तम् , तथापि प्राचुर्येण यद्वर्ण-गन्धादियुतानि द्रव्याण्याहारयन्ति तानि दर्शयति-"ओसैनं कारणं पडुच"त्ति बाहुल्यलक्षणं कारणमाश्रित्य, तत्र च प्रकृत्यऽशुभानुभाव एव कारणमिति. "वनओ कालनीलाई, गंधओ भिगंधाइं, रसओ. तित्त-कडयरसाइं, फासओ कक्खड-गुरुय-सीय-लुक्खाई" एतानि च प्रायो मिथ्यादृष्टय एवाऽऽहारयन्ति, नतु भविष्यत्तीर्थकरादय इति. अथ तानि यथास्वरूपाण्येव नारका आहारयन्ति, अन्यथा वा ! इत्यस्यामाशङ्कायामभिधीयतेः"तेसिं पोराणे वनगुणे, गंधगुणे, रसगुणे, फासगुणे विपरिणामइत्ता, परिपीलइत्ता, परिसाडइत्ता, परिविद्धंसइत्ता." विपरिणामादयो विनाशार्थत्वेनैकार्था एव घनयः. “अन्ने य अपुब्वे वनगुणे, रसगुणे, गंधगुणे, फासगुणे, उप्पाएत्ता आयसरीरोगाढे पोग्गले सव्वप्पणयाए आहारं आहारेंति". 'सव्वप्पणयाए'त्ति सर्वात्मना सर्वैरात्मप्रदेशैरित्यर्थः. ३६. व्याख्यातं सूत्रे संग्रहगाथायाः किं वाऽऽहारेति'त्ति इति पदम्.
गादि. मध्य. मंत.
स्वविषय.
आनुपूर्वी.
छ ए दिशामांधी आहार मेळवे.
१४. "भगवन् ! जे ऊर्ध्व, अधः अथवा तिरछा पुद्गलोनो आहार करे छे, ते पुद्गलोनो शुं आदिमां (आदिसमयमां), मध्यमां (मध्यसमयमा) के अन्तमा (अन्तसमयमां) आहार करे छे ?. गौतम! त्रणे रीते करे छे." अर्थात् अन्तर्मुहूर्त समय प्रमाणवाळा आभोगनिवर्तित आहारने आदिसमयमां, मध्यसमयमा अथवा अन्तसमयमांथी कोइ पण समये आहरे (खाय) छे. "हे भगवन्! जे पुद्गलोनो आदिमां, मध्यमां अथवा अन्तमा आहार करे छे, तेओनो स्वविषयमा आहार करे छे, के अखविषयमा आहार करे छे ?. गौतम! खविषयमा आहार करे छे, परंतु अखविषयमा आहार करता नथी." स्वविषय एटले स्व-खकीय-पोतानो स्पृष्टअवगाढ अने अनन्तरावगाढरूप विषय अर्थात् स्पृष्टअवगाढ अने अनन्तरअवगाढ पुद्गलोनो आहार करवो ते स्वविषय कहेवाय, तेमां-खविषयमां-आहार करे छे. "भगवन् ! खंविषयमा जे पुद्गलोनो आहार करे छे, तेओनो आनुपूर्वीपूर्वक आहार करे छे के आनुपूर्वी विना आहार करे छे?. गौतम! आनुपूर्वीपूर्वक आहार करे छे, परंतु आनुपूर्वीरहित करता नथी." आनुपूर्वी एटले आसन्न (पासेना पुद्गलो) - उलंघन न क अर्थात् पासेनां पुद्गलोनो प्रथम आहार करवो. "भगवन्! आनुपूर्वीपूर्वक जे पुद्गलोनो आहार करे. छे, ते त्रण दिशामा रहेला पुद्गलोनो आहार करे छे, के यावत् छ दिशामां व्यवस्थित पुद्गलोनो आहार करे छे ?. गौतम ! नियमथी छ दिशामा व्यवस्थित पुद्गलोनो आहार करे छे." नैरयिको लोकना मध्यवर्ती होवाने लीधे ( तेओनी ) ऊर्ध्वादि छए दिशाओ अलोकवडे ढंकायेली नहीं होवाथी छ दिशामा आहार करे छे. माटे कयुं के नियमथी छ दिशामां आहार करे छे. 'त्रण दिशामां आहार करे छे' 'चार दिशामां आहार करे छे' वगेरे विकल्पो तो लोकना अन्ते वर्तवावाळा पृथ्वीकायादिकमां, ज्या अलोकवडे त्रण दिशानु, बे दिशानुं अने एक दिशानुं आवरण होय त्यां समजवा. ज़ो के वर्णथी पांच वर्णोवाळा पुद्गलोनो आहार करे छे एम कर्तुं, तो पण बहुलताथी-घणेभागे-जे वर्ण, गंध वगेरे वडे युक्त द्रव्यनो आहार करे छे ते बतावे छः-(बहुलताथी एटले के-) तेओने विषे विशेषपणे अशुभानुभावरूप कारणने आश्रीने "वर्णथी काळी, लीला गंधथी दुर्गधवाळा, रसथी कडवां, तीखां अने सर्शथी कर्कश, भारे, ठंडा तथा लुखा द्रव्यो समजवां." आवा प्रकारना द्रव्योनो प्रायः मिथ्यादृष्टि नैरयिको ज आहार करे छे, परंतु भावितीर्थकरादि आहार करता नथी. हवे नैरयिको जेवां खरूपवाळा द्रव्यो होय तेवा ज स्वरूपवाळाओनो आहार करे छे, के बीजा (स्वरूपवाळाओ) नो आहार करे छे?. आ प्रमाणेनी आशंकाना निवारणने माटे कहे छे:-(जे पुद्गलो आहारने माटे ग्रहण करेला छे) तेओना प्राचीन-जूना-वर्णगुणोनो, गंधगुणोनो, रसगुणोनो अने स्पर्शगुणोनो विपरिणाम करी, परिपीडन करी, परिशाटन करी अने परिविध्वंस करी-नाशैकरी-ने; "अन्य अपूर्व वर्णगुणो, गंधगुणो, रसगुणो अने स्पर्शगुणोने उत्पन्न करीने आत्मशरीरावगाढ पुद्गलोनो सर्वात्मपणे (आत्माना सर्व प्रदेशोवडे) आहार करे छे." ३६. आ प्रमाणे सूत्रने विषे कहेली संग्रहगाथाना [कि वाऽऽहारेन्ति'] "शुं आहार करे छे ?” ए पदनी व्याख्या करी.
१५. अथ 'सव्वओ वा वि' इति व्याख्यायते, तत्र सर्वतः सर्वप्रदेशै रयिका आहारयन्ति इति, 'वाऽपि' इति वचनादभीक्ष्णमाहारयन्ति इत्यपि वाच्यम् , तच्चैवम्:-"नेरइया णं भंते ! सवओ आहारेंति, सव्वओ परिणामेति, सबओ उससंति, सव्वओ नीससंति, अभिक्खणं आहारैति, अभिक्खणं परिणामेति, अभिक्खणं उससंति, अभिक्खणं नीससंति, आहच आहरति ? हंता गोयमा ! नेरइया सव्वओ आहारोति." 'सव्वओ'त्ति सर्वात्मप्रदेशैः, 'अभिक्खणं ति अनवरतं पर्याप्तत्वे सति. 'आहञ्च' इति कदाचिद् न सर्वदा-अपर्याप्तकावस्था
काळा. दुर्गधी. फडवा. कठोर. भावितीर्थकर.
पुदलपरिवर्तन.
१. प्र. छायाः-यानि भगवन् ! आनुपूर्व्याऽऽहरन्ति, तानि कि त्रिदिशि आहरन्ति यावत् षड्दिशि आहरन्ति ?. गौतम ! नियमात् षड्दिशि आहरन्ति. २. अवसन्नं कारणं प्रतीत्य. ३. वर्णतः काल-नीलानि, गन्धतो दुरभिगन्धानि, रसतस्तिक्त-कटुकरसानि, स्पर्शतः कर्कश-गुरुक-शीत-रूक्षाणि. ४. तेषां पुराणान् वर्णगुणान् , गन्धगुणान् , रसगुणान्, स्पर्शगुणान् विपरिणमय्य, परिपीड्य, परिशाव्य, परिविध्वंस्य. ५. अन्यांधापूर्वान् वर्णगुणान् , रसगुणान् , गन्धगुणान् , स्पर्शगुणानुत्पाद्यात्मशरीरावगाढान् पुद्गलान् सर्वात्मतयाऽऽहारमाहरन्तिः-अनु.
१. चार दिशाओमा व्यवस्थित, पांच दिशाओमा व्यवस्थितः-अनु.
२. 'विप्परिणामइत्ता, परिपीलइत्ता, परिसाडइत्ता, अने परिविद्धंसइत्ता' आ चारे पदो 'नाश करीने आ एक ज अर्थवाळा होवाथी समान-तुल्यअर्थवाळां छ:-श्रीअभयदेव.
१.प्र. छायाः-नैरयिका भगवन् ! सर्वत आहरन्ति, सर्वतः परिणमयन्ति, सर्वत उच्चसन्ति, सर्वतो निःश्वसन्ति; अभिक्षणमाहरन्ति, अभिक्षण परिणमयन्ति, अभिक्षणमुच्छ्रसन्ति, अभिक्षणं निःश्वसन्ति आहत्याहरन्ति !. हन्त गौतम | नैरयिकाः सर्वत आहरन्तिः-अनु.