________________
११२
श्रीरायचन्द्र - जिनागमसंग्रहे
शतक १. उद्देश २.
',
१७. असंशी देनेषूत्पद्यते इत्युक्तम् स चायुपा इति तदायुर्निरूपपनाहः- रुचि णं' इत्यादि व्यक्तम् नवरम्- 'असविआाउए' त्ति असंही सन् यत् परभवप्रायोग्यमायुर्वभाति तदसंख्यायुः, 'नेरइयंगसाचआउत्ति नैरथिकप्रायोग्यमसंश्यायुनैरधिकाऽसंश्यायुः एवमन्यान्यपि. एतच्चासंज्ञ्यायुः संबन्धमात्रेणापि भवति, यथा 'भिक्षोः पात्रम्' अतस्तत्कृतत्वलक्षणसंबन्धविशेषनिरूपणायाऽऽह : - 'असनी' इत्यादि व्यक्तम्. नवरम् - पति बनात, 'दस पाससहस्साई ति रत्नप्रभाप्रथमप्रतरमाश्रित्य 'उकोसेनं पतिओमस्स असंसेव्वद्भागं ति रत्नप्रभाचतुर्थप्रतरे मध्यमस्थितिकं नारकमाश्रित्येति कथम् ? यतः प्रथमप्रस्तटे दश वर्षाणां सहस्राणि जघन्या स्थितिः, उत्कृष्टा नवतिः सहस्राणि द्वितीये तु दशलक्षाणि जघन्या, इतरा तु नवतिर्लक्षाणि एषा एव तृतीये जघन्या, इतरा तु पूर्वकोटी. एषा एवं चतुर्थे जघन्या, इतरा तु सागरो - पमस्य दशभागः. एवं चात्र पल्योपमाऽसंख्येयभागो मध्यमा स्थितिर्भवति तिर्यग्सूत्रे यदुक्तम्- 'पलि ओवमस्स असंखेज्जइभागं' ति तन्मिथुनकतिरश्चोऽधिकृत्येति. 'मणुस्साउअं वि एवं चेव 'त्ति जघन्यतोऽन्तर्मुहूर्तम्, उत्कर्षतः पल्योपमाऽसंख्येयभाग इत्यर्थः तत्र चासंख्येयभागो मिथुनकनरानाश्रित्य 'देवाउअं जहा नेरइयाउए' त्ति 'देवा' इति असंज्ञिविषयं देवाऽऽयुरुपचारात् तथा वाच्यम्, 'जहा नेरइयाउअं' ति यथा असंज्ञिविषयं नारकायुः, तच्च प्रतीतमेव नवरम् - भवनपति - व्यन्तरानाश्रित्य तदायुरवसेयमिति 'एयस्स णं भंते ।" इत्यादिना यदस्यायुषो ऽत्यमुक्तं तदस्य हस्व-दीर्घमायेति
भगवतधर्मस्वामिणी श्रीभगवतीसुत्रे प्रथमशते द्वितीयोदेश के श्री अभयदेवसूरिविरचितं विवरणं समाप्तम्
अशिमायुष्य विषे १७. असंज्ञी जीव देवोमां उत्पन्न थाय छे एम कयुं छे अने ते उत्पत्ति आयुष्यथी थाय छे, माटे हवे अज्ञिओनुं आयुष्य निरूपता कहे छे के:भेदपूर्वक विचार [ 'कइविहे णं' इत्यादि ] सूत्र व्यक्त छे. विशेष ए के, ['असन्निआउए' त्ति ] जे जीव पोते असंज्ञी होतो परभवने योग्य आयुष्य बांधे ते 'असंज्ञ्यायुः
असंज्ञिनुं आयुष्य' कद्देवाय ['नेर अनि आउ ति] नैरक्किने योग्य जे असंश्याः ते नैरसिक असंश्याः ए प्रमाणे बीजां पण जगवां ए असंश्यायुः संबंधमात्रधी पण भाग, जंग के, 'भिक्षुनुं पात्र' माटे 'तेणे करे' एस्प विशेष संबंध निरुपवा कहे छे के [ 'असली' इत्यादि] सूत्र व्यक्त छे. विशेष ए के [ 'पकरे 'ति ] एटले बांचे छे. [ 'इस वाससहस्साई ति ] रत्नप्रभाना प्रथम पापडाने आश्रीने दश हजार वर्षेनुं आयुष्य बांधे छे. ['उहोणं पलिओचमस्स असंसेबइभागं 'ति ] स्वप्रमाना चोथा प्रतरमा मध्यम स्थितिवाय नारकने आमीने ए कर्त्तुं छे. केम तो कहे छे केःप्रथम पाघडामां जघन्ये दश हजार वर्षनी स्थिति कही छे अने उत्कृष्ट नेषु हजार वर्षनी स्थिति कही है. बीजामां तो जघन्ये दश लाख वर्षनी अने उत्कृष्टे नेवु लाख वर्षनी स्थिति कही छे. त्रीजामां जघन्ये नेवु लाख वर्षनी अने उत्कृष्टे पूर्वकोटि वर्षनी स्थिति कही छे. चोथामां जघन्ये पूर्वकोटिनी अ उत्कृष्टे सागरोपमनो दशमो भाग स्थिति कही छे. अने ए प्रमाणे आ चोथा पाथडामां पल्योपमनो असंख्येय भाग मध्यम स्थिति थाय छे. तिर्येचना सूत्रां जे छेके, [पतिओमर असंसेबइभानं ति ] ते सुगलिया निर्देचने आश्रीने सुं छे. ['मनुस्साउअं वि एवं चैत्र'त्ति ] जघन्ये अंतर्मुहूर्त अने उत्कृष्टे पल्योपमनो असंख्येय भाग. तेमां युगलमनुष्योने आश्रीने पल्योपमनो असंख्येय भाग जाणवो. ['देवा जहा नेरइयाउअं' ति] देवो एटले उपचारथी असंज्ञिविषयक देवनुं आयुष्य, ते असंज्ञिविषयक नैरयिक आयुष्यनी पेठे जाणवुं. अने ते प्रतीत ज छे. विशेष ए के, ते भवनपति अने व्यंतरोने श्रीने जा. [ 'अस्सणं मेते!' इत्यादि ] सूक्ष्वी असं आयुष्वनी वे अल्प बहुता कहीं छे ते तेनी हसता अने दीर्घताने अपेक्षीने कही है.
उद्देशकसमाप्ति.
Jain Education International
.
बेडारूपःसमुद्रेऽखिलजलचरिते क्षारभारे भवेऽस्मिन् दायी यः सद्गुणानां परकृतिकरणाद्वैतजीवी तपस्वी । अस्माकं वीरवीरोऽनुगतनरवरो बाहको दान्ति - शान्त्योर, दयात् श्रीवीरदेवः सकलशिववरं मारहा चाप्तमुख्यः ॥ १ ॥
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org/