________________
१८८ श्रीरायचन्द्र-जिनागमसंग्रह
शतक १.-उद्देशक ७. करे छे एम संबंध छे. अथवा वीर्यलब्धिवाळो अने वैक्रियलब्धिवाळो थइने, ['पराणीए णं' ति] शत्रुना लश्करने ['सोच' ति] आवेढं सांभळी मनथी अवधारी ['पएसे निच्छुभइ'त्ति] गर्भना भागथी बहारना मागे आत्मप्रदेशोने फेंके छे. ['समोहणइ'त्ति] तेवां प्रकारनां पुद्गलोना ग्रहण माटे समवहत थाय छे, अने युद्ध करे छे. ['अत्थकामए' इत्यादि.] जेनी वांछा धनमा छे ते अर्थकाम. जेनी कांक्षा धनमा छे ते अर्थकांक्षित. वस्तु मळे तो पण न धरावं तेनुं नाम पिपासा-तरष. [तचित्ते'ति] जेनु चित्त-सामान्य उपयोग-ते अर्थादिकमा छे ते तञ्चित्त. ['तम्मणे' ति] जेनुं मन-विशेष उपयोगरूप मन-ते अर्थादिकमा छे ते तन्मनाः. ['तल्लेसे ति] लेश्या एटले एक जातनो आत्मपरिणाम. ['तदझवसिए'त्ति] अहीं अध्यवसाय एटले अध्यवसित अने अध्यवसित एटले परिभोग करवानी प्राप्ति संबंधी क्रिया. ते अर्थादिकमां ज तचित्तादिभावयुक्त जे, ते (पूर्वोक्त) क्रिया करे ते तदध्यवसित. ['तत्तिव्वज्झवसाणे' त्ति शरुआतथी मांडी जेनो तीव्र प्रयत्न ते अर्थादिकमां ज छे ते तत्तीब्राध्यवसान कहेवाय. ['तट्ठोवउत्ते' त्ति] धनादिकने माटे ज सावधान ते तदर्थोपयुक्त. ['तदप्पिअकरणे' त्ति] जेनी इंद्रियो अथवा कर, करावq अने अनुमोदनरूप क्रियाओ ते अर्थादिक माटे ज अर्पाइ चूकी छे ते तदर्पितकरण. ['तब्भावणभाविए' त्ति] अनादि संसारमा जेने अनेकवार ते अर्थादिसंबंधी अनेक संस्कारो लाग्या छे ते तद्भावनभावित. [ 'एयंसि णं अंतरंसि' त्ति] ए लडाइने समये ['कालं' ति] मरण पामे..
६. 'तहारूवस्स' त्ति तथाविधस्य उचितस्य इत्यर्थः श्रमणस्य साधोः, वा-शब्दो देवलोकोत्पादहेतुत्वं प्रति श्रमण-माहनवचनयोस्तुल्यत्वप्रकाशनार्थः. 'माहणस्स' ति मा हन' इत्येवमादिशति स्वयं स्थूलप्राणातिपातादिनिवृत्तत्वाद् यः स माहनः, अथवा ब्रह्मणो ब्रह्मचर्यस्य देशतः सद्भावाद् ब्राह्मणो देशविरतस्तस्य वा. 'अंतिए'त्ति समीपे एकमपि, आस्तामनेकम्. आर्यम् आराद् यातं पापकर्मभ्य इत्यार्यम् , अत एव धार्मिकम् इति. 'तओ' ति तदनन्तरमेव 'संवेगजायसड़े त्ति संवेगेन भवभयेन जाता श्रद्धा श्रद्धानं धर्मादिषु यस्य स तथा. 'निव्वधम्माणुरागरत्ते' ति तीब्रो यो धर्माऽनुरागो धर्मबहुमानस्तेन रक्त इव यः स तथा. 'धम्मकामए' त्ति धर्मः श्रुत-चारित्रलक्षणः, पुण्यं तत्फलभूतं शुभकर्म इति. 'अंबखुज्जए' त्ति आम्रफलवत् कुब्जः. 'अच्छेज' त्ति आसीत् सामान्यतः. एतदेव विशेषत उच्यते-'चिद्वेज' त्ति ऊर्ध्वस्थानेन. 'निसीएज्ज' त्ति निषदनस्थानेन. 'तुयट्टेज' त्ति शयीत. 'सममागच्छइ'त्ति सममविषमम्, 'सम्म ति पाठे सम्यग् अनुपघातहेतुत्वादागच्छति-मातुरुदराद् योन्या निष्कामति, 'तिरियं आगच्छइ'त्ति तिरश्चीनो भूत्वा जठराद् निर्गन्तुं प्रवर्तते यदि, तदा विनिघातं मरणमाऽऽपद्यते, निर्गमाऽभावाद् इति. गर्भाद् निर्गतस्य च यत् स्यात् तदाहः-'वण्णवज्झाणि यत्ति वर्णः श्लाघा, वध्यो हन्तव्यो येषां तानि वर्णवध्यानि, अथवा वर्णाद् बाह्यानि वर्णबाह्यानि–अशुभानीत्यर्थः. चशब्दो वाक्यान्तरत्वद्योतनार्थः. 'से' त्ति तस्य गर्भनिर्गतस्य, 'बधाई ति सामान्यतो बद्धानि. 'पुट्ठाई' ति पोषितानि गाढतरबन्धतः, 'निहत्ताई' उद्वर्तना-ऽपवर्तनकरणवर्जशेषकरणाऽयोग्यत्वेन व्यवस्थापितानि इत्यर्थः, अथवा बद्धानि, कथम् ! यतः पूर्व स्पृष्टानि इति. 'कडाई ति निकाचितानि सर्वकरणाऽयोग्यत्वेन व्यवस्थापितानि इत्यर्थः. 'पट्टवियाई' ति मनुष्यगति-पञ्चेन्द्रियजाति-त्रसादिनामकर्मादिना सह उदयत्वेन व्यवस्थापितानि इत्यर्थः. 'अभिनिविट्ठाई ति तीवाऽनुभावतया निविष्टानि. 'अभिसमनागयाई' ति उदयाऽभिमुखीभूतानि इति. ततश्च 'उदिनाई' ति उदीर्णानि खतः, उदीरणाकरणेन च उदितानि. व्यतिरेकमाहः-'नो उवसंताई ति. अनिष्टादीनि व्याख्यातानि एव, एकार्थानि वा, 'हीणस्सरे' ति अल्पस्वरः, 'दीणस्सरे' ति दीनस्येव, दुःस्थितस्येव स्वरो यस्य स दीनस्वरः. 'अणादेजवयणे पञ्चायाए याऽवि' त्ति इहैवमक्षरघटना-प्रत्याजातश्वाऽपि समुत्पन्नोऽपि चाऽनादेयवचनो भवति इति.
भगवस्सुधर्मस्वामिप्रणीते श्रीभगवतीसूत्रे प्रथमशते सप्तमोद्देशके श्रीअभयदेवसूरिविरचितं विवरणं समाप्तम्. गर्भस्थ जीवनी धर्म- ६. ['तहारूवस्स' ति] तेवा प्रकारना उचित साधु पासेथी. ['माहणस्स बै' ति] पोते स्थूल हिंसादिकथी निवृत्त होवाने लीधे हणो नहीं'ए कहेनार प्रवृत्ति अने ते माहन. अथवा देशथी ब्रह्मचर्ययुक्त होवाथी 'माहन' एटले 'ब्राह्मण'-देशविरति, तेनु. [ 'अंतिए' ति] पासे, वधारे नहीं तो पण एक ज, पापकर्मथी स्वर्गगमन, दूर गएलु माटे ज धार्मिक. ['तओ' त्ति] त्यार पछी तुरत ज [ संवेगजायसड्डे' त्ति] संवेग-संसारथी बीक, जेने तेथी धर्मादिकमां श्रद्धा थएली छे ते
संवेगजातश्रद्ध. ['तिव्वधम्माणुरागरत्ते' त्ति] धर्मना तीव्र अनुरागथी जे रक्त छे ते तीवधर्मानुरागरक्त. ['धम्मकामए'त्ति] श्रुत अने चारित्ररूप धर्म. आनकुम्ज. तेना फलरूप पुण्य-शुभ कर्म. ['अंबखुज्जर व'त्ति] आंबाना फळनी पेटे कुब्ज-कुबडो. ['अच्छेज'त्ति] सामान्यपणे होय. ए ज वातने विशेष करी गर्भधी निर्गमन.' कहे छ के, ["चिट्ठज' त्ति] उभवावडे. ['निसीएजत्ति] बेसवावडे. ['तुयटेज'त्ति] सुवावडे. ['सममागच्छइ'त्ति] सम एटले सरखी रीते, ['सम्म'
ति] एवो पण पाठ छे, तो तेनो अर्थ नुकशानिनुं कारण न होवाथी सम्यक्-सारी रीते-आवे छे-माताना पेटमाथी योनिवाटे नीकळे छे. [ 'तिरिय गर्भधी बहार भा. आगच्छइ'त्ति] जो आडो थइने पेटमाथी नीकळवा जाय तो मरण पामे, कारण के नीकळी शके नहीं. जो कदाच ते, गर्भथी (जीवतो) नीकळे तो वता मरण अथवा तेनु शु थाय ? ते कहे छे:-[ 'वण्णवज्झाणि ये' ति] जेनी श्लाघा हणाएली छे अथवा जे वर्णथी बहार छे ते वर्णवध्य-वर्णवाह्य अर्थात् अशुभ-नठारां.
['से' ति] गर्भधी नीकळेल तेनां, ['बधाई ति सामान्य रीते बंधाएला. ['पुढाई' ति] गाढ बंधनथी पुष्ट थएला. ['निहत्ताई'] उद्वर्तना अने अपर्वर्तना करण सिवाय बीजा करणो ते कर्ममां कांइ न करी शके तेवां करेलां-निधत्त. अथवा बद्ध-बांधेला, ते केवी रीते ? पूर्व स्पर्शाएला माटे. [ 'कडाई'ति] कोइ पण करण ते कर्ममां कांइ न करी शके तेवां करेलां-निकाचित. [ पट्ठविआई' ति] मनुष्यगति, पंचेंद्रियजाति अने त्रसादिनामकर्म वगैरेनी साथे उदयपणे व्यवस्थापेलां. ['अभिनिविट्ठाई' ति] तीव्र रसपणे निवेशेला. ['अभिसमन्नागयाई' ति] उदयमा आववाने तैयार थएला. अने तेथी [ 'उदिन्नाई' ति] पोतानी मेळे के उदीरणा करवाथी उदयमा आवेला. हवे व्यतिरेक कहे छे के, ['नो उबसंताई ति] उपशमेलां नहीं. 'अनिट' वगेरे शब्दोनो अर्थ कहेवाइ चूक्यो ज छे. अथवा ए बधा शब्दो सरखा अर्थवाला छे. ['हीणस्सरे ति] क्षीण स्वरवाळो. ['दीणस्सरे' त्ति] जेनो खर रांकनी जेवो छे ते. ['अणादेजवयणे पञ्चायाए यावि' त्ति अहीं अक्षरनी घटना आ प्रमाणे छः-ते उत्पन्न भएलो होय तो पण तेनुं वचन कोइ माने नहीं एवो(ते) थाय.
१. आ शब्द 'श्रमण' अने 'माहन' ए बन्नेनां वचनो देवलोक लइ जवामां कारणरूपे सरखां छे' ए अर्थनो सूचक छे. २. आ शब्द वाक्यांतरनो सूचक छ:-श्रीअभय.
बेडारूपः समुद्रेऽखिलजलचरिते क्षारभारे भवेऽस्मिन्, दायी यः सद्गुणानां परकृतिकरणाद्वैतजीवी तपखी। . अस्माकं वीरवीरोऽनुगतनरवरो वाहको दान्ति-शान्त्योर, दद्यात् श्रीवीरदेवः सकलशिववर मारहा चाप्तमुख्यः॥१॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org.