________________
१३८
वा!
श्रीरायचन्द्र-जिनागमसंग्रहे-..
शतक १.-उद्देशक ४. करेंति वा, करिस्संति वा: सब्वे ते उप्पन्नणाण-दसणधरा, अरहा, करे छे अने करशे ते बधा उत्पन्नज्ञानदर्शनधर, अरिहंत. जिन जिणा. केवली भवित्ता, इओ पच्छा सिमंति, जाव-अंतं करेस्संति अने केवली थइ त्यार पछी सिद्ध थाय छे यावत्-सर्व दुःखोनो
नाश करशे ! .१६२. उ०–हता, गोयमा । अतीतं, अणंतं, सासयं जाव- १६२. उ०—हे गौतम ! हा, वीतेला अनंत शाश्वत काळने अंतं करिस्संति वा.
विषे यावत्-सर्व. दुःखोनो नाश करशे. १६३. प्र०-से गुणं भंते ! उप्पण्णणाण-दसणघरे, अरहा, १६३. प्र०—हे भगवन् ! ते उत्पन्नज्ञानदर्शनधर, अरिहंत जिणे केवली, 'अलमत्यु'त्ति वत्तव्वं सिया? . जिन अने केवली अलमस्तु-पूर्ण-कहेवाय !
१६३. उ०—हता, गोयमा ! उप्पण्णणाण-दसणधरे, अ- १६३. उ०—हे गौतम ! हा, ते उत्पन्नज्ञानदर्शनधर, अरिरहा, जिणे, केवली 'अलमत्थु'त्ति वत्तव्वं सिया. हंत, जिन अने केवली पूर्ण कहेवाय अर्थात् पूर्णज्ञानी कहेवाय. सेवं भंते !, सेवं भंते । ति.
हे भगवन् ! ते ए प्रमाणे छे, हे भगवन् ! ते ए प्रमाणे छे, एम कही यावत्-विहरे छे.
भगवंतसुहम्मसामिपणीए सिरीभगवईसुत्ते पढमसये चउत्थो उद्देसो सम्मत्तो.
६. अनन्तरं स्कन्ध उक्तः, स्कन्धश्च स्वप्रदेशापेक्षया जीवोऽपि स्याद् इति जीवसूत्रम् ; जीवाधिकाराच्च प्रायो यथोत्तरप्रधानजीववक्तव्यतामुदेशकान्तं यावदाहः–'छउमत्थे ण' इत्यादि. इह छद्मस्थोऽवधिज्ञानरहितोऽवसेयः, न पुनरकेवलिमात्रम् ; उत्तरत्रावधिज्ञानिनो वक्ष्यमाणत्वाद् इति. 'केवलेणं'ति असहायेन, शुद्धेन वा, परिपूर्णेन वा, असाधारणेन वा. यदाह:-"केवलमेगं सुद्धं वा सगलमसाहारणं अणंतं च" 'संजमेणं'ति पृथिव्यादिरक्षणरूपेण, 'संवरेणं'ति इन्द्रिय-कषायनिरोधेन, सिझिंसु' इत्यादौ च बहुवचनं प्राकृतत्वादिति. एतच्च गौतमेनानेनाभिप्रायेण पृष्टम्-यदुत उपशान्तमोहाद्यवस्थायां सर्वविशुद्धाः संयमादयोऽपि भवन्ति, विशुद्धसंयमादिसाध्या च सिद्धिरिति सा छमस्थस्यापि स्यादिति. 'अंतकरें'त्ति भवान्तकारिणः, ते च दीर्घतरकालाऽपेक्षयाऽपि भवन्ति इत्यत आहः-'अंतिमसरीरया वत्ति अन्तिमं शरीरं येषामस्ति तेऽन्तिमशरीरिकाश्वरमदेहा इत्यर्थः. वाशब्दौ समुच्चये. 'सव्वदुक्खाणं अंतं करसु' इत्यादौ 'सिझिसु, सिज्झांति' इत्याद्यपि द्रष्टव्यम्, सिद्धाद्यविनाभूतत्वात् सर्वदुःखान्तकरणस्येति. 'उप्पण्णणाण-दसणधरे'त्ति उत्पन्ने ज्ञान-दर्शने धारयन्ति ये ते तथा, नतु अनादिसंसिद्धज्ञानाः, अत एव 'अरह'त्ति पूजार्हाः, 'जिण'त्ति रागादिजेतारः. ते च छद्मस्था अपि भवन्ति, इत्यत आहः-'केवालि'त्ति सर्वज्ञाः. 'सिझंति' इत्यादिषु चतुर्षु पदेषु वर्तमाननिर्देशस्य शेषोपलक्षणत्वात्, 'सिलिंस, सिज्झांति, सिझिस्संति' इत्येवमतीतादिनिर्देशो दृष्टव्यः. अत एव 'सव्वदुक्खाणं' इत्यादौ पञ्चमपदेऽसौ विहित इति. 'जहा छउमत्थो' इत्यादेरियं भावना-'आहोही णं भंते ! मणसे तीतं-अणंतं सासयं' इत्यादि दण्डकत्रयम् , तत्राधः परमावधेरधस्ताद् योऽवधिः सोऽधोऽवधिः, तेन यो व्यवहरति असावाधोवधिकः-परिमितक्षेत्रविषयावधिकः, 'परमाहोहिओ'त्ति परम आधोवधिकाद् यः स परमाधोवधिकः, प्राकृतत्वाच्च व्यत्ययनिर्देशः. 'परमोहिओ'त्ति कचित् पाठः, व्यक्तश्च. स च समस्तरूपिद्रव्याऽसंख्यातलोकमात्राऽलोकखण्डाऽसंख्याताऽवसर्पिणीविषयाऽवधिज्ञानः. तिनि आलावग'त्ति कालत्रयभेदतः. 'केवली गं' इत्यादि. केवलिनोऽप्येत एव त्रयो दण्डकाः. विशेषस्तु सूत्रोक्त एवेति. 'से ' इत्यादिषु कालत्रयनिर्देशो वाय्य एवेति. 'अलमत्यु ति वत्तव्वं सिय'त्ति अलमस्तु पर्याप्तं भवतु, नातः परं किञ्चिद् ज्ञानान्तरं प्राप्तव्यमस्यास्ति, इति एतत् , वक्तव्यं स्याद् भवेत् , सत्यत्वादस्य इति.
भगवस्सुधर्मस्वामिप्रणीते श्रीभगवतीसूत्रे प्रथमशते चतुर्थोद्दशके श्रीअभयदेवसूरिविरचितं विवरणं समाप्तम्.
- १. मूलच्छायाः-कुर्वन्ति वा, करिष्यन्ति वा; सर्वे ते उत्पन्नज्ञान-दर्शनधराः,अर्हाः, जिनाः, केवलिनो भूत्वा इतः पश्चात् सिध्यन्ति, यावत्-अन्तं करिष्यन्ति वा ! हन्त, गौतम ! अतीतमनन्तम्, शाश्वतं समयं यावत्-अन्तं करिष्यन्ति वा. तद् नून भगवन्! उत्पन्नज्ञान-दर्शनधरः, अईः, जिनः, केवली 'अलमस्तु' इति वक्तव्यं स्यात् ? हन्त, गौतम ! उत्पन्नज्ञान-दर्शनधरः, अर्हः, जिनः, केवली 'अलमस्तु' इति वक्तव्यं स्यात्. तदेवं भगवन् !, तदेवं' भगवन् ! इतिः-अनु.
१.प्र.छायाः-केवलमेकं शुद्ध वा सकलमसाधारणम् अनन्तं चः-अनु. Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org.