________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अवटरणी
( ७५ )
अवधू
प्रवटणौ, (बौ)-क्रि० [सं० अपवर्तयति] १ युद्ध करना । अवदंस-पु० [सं० अवदंशः] १ मद्यपान पर अच्छा लगने वाला
२ घूमना, फिरना । ३ चक्कर लगाना। ४ देखो 'पावटणौ'। नमकीन पदार्थ । २ गजक । ३ बलवर्द्धक पदार्थ । प्रवटारणी, (बौ) (वरणौ, बौ)-क्रि० [सं० अपवर्तापयति] | अवदान-पु० [सं० अवदान, अपदान] १ अच्छा कार्य ।
१ उबालना । २ ताप देकर द्रव पदार्थ को कम करना । २ शुद्ध पाचरण । ३ तोड़-फोड़, खण्डन । ४ त्याग, उत्सर्ग । ३ हैरान करना।
५ कुत्सित दान । ६ वध । ७ आच्छादन । अवठारणौ (बौ)-क्रि० पराजित करना, हराना। देखो 'अवटारगो' अवदात, (दीत)-वि० [सं० अवदात] १ साफ, स्वच्छ ।
अवठौ-वि० कटु । कड़ा । तीक्ष्ण । -पु० उपालंब । कटु शब्द । २ सुन्दर । ३ बेदाग । ४ सफेद । ५ पीला । ६ शुभ्र, • अवड, (ढ), अवढ़ियौ-वि० जो कटा न हो।
उज्ज्वल । ७ चितरंगा । ८ पुण्यात्मा । ९ शुद्ध, निर्मल । प्रवडौ, (ढौ)-सर्व० (स्त्री० अवडी, अबढ़ी) १ ऐसा । २ इतना। -पु० [अवदातः] १ हंस । २ एक मात्रिक छंद ।
-वि० १ बहुत बड़ा। २ भयंकर । ३ विचित्र । ४ कठिन, ३ शुल्क वर्ण, गौरवर्ण । ४ श्रेष्ठता । ५ चरित्र । दुर्गम । ५ टेढ़ा, तिरछा । ६ संकटमय ।
६ नतीजा, परिणाम । -चळ-पु० हंस । प्रवरणासी-देखो 'अविरणासी'।
अवदारण (क)-पु० [सं०] १ फावड़ा। २ कुदाल । ३ खुरफा । अवरिण (पी)-देखो 'अवनि'।
अवदाळ-देखो 'अबदाळ' ।
अवदिसा-स्त्री० [सं० विदिशा] १ विपरीत दिशा । २ दिशा । अवतंस-पु० [सं०] १ भूषण, अलंकार । २ शिरोभूषण टीका । ३ सिरपेच । ४ श्रेष्ठ व्यक्ति । ५ दूल्हा । ६ सबसे
३ दिशाओं के बीच का कोण । उत्तम हार । ७ मुकुट । -वि० निष्कलंक, पवित्र । प्रवदीक-पु० युद्ध, समर ।
अवदोह, (ण)-पु० [सं० प्रवदोहः] १ दूध । २ दोहन । अवतमस-पु० [सं० अवतमसम्] अंधेरा, तम ।
प्रबद्ध-देखो 'अबद्ध'। अवतरण-पु० [सं० अवतरणम्] १ तरना, उतरना, पार होना।
| अवद्या-देखो 'अविद्या'। क्रिया । २ जन्म ग्रहण करना। ३ अवरोहण । ४ नमूना।
| अवध, (धि, धी)-स्त्री० [सं० अयोध्या] १ अयोध्या नगरी । ५ प्रतिकृति, नकल । ६ प्रादुर्भाव, उदय । ७ उद्धरण ।
२ अवध की भाषा । [सं० प्रायुध] ३ शस्त्र, अस्त्र । अवतार।
[सं० अवधि] ४ अवधि, समय । -क्रि०वि० अल्प काल अवतरणी-स्त्री [सं०] १ ग्रंथ की भूमिका, प्रस्तावना ।। के लिये । -ईस, नरेस, पति, पती, राज-पु. अवधेश, २ परिपाटी ।
श्रीरामचन्द्र । अयोध्या के राजा । -पुर, पुरी-स्त्री० अवतरणौ (बौ)-क्रि० [सं०अवरतणम्] १ प्रगट होगा। २ उत्पन्न अयोध्या नगरी।
होना, जन्म लेना । ३ अवतार लेना। ४ पार होना, तरना। | अवधांन-पु० [सं० अवधान] १ चित की एकाग्रता, मनोयोग ।
५ उतरना । ६ उदय या प्रादुर्भाव होना। ७ उद्धरित होना । २ समाधि । ३ सावधानी, चौकसी । [सं० प्राधान] अवतार (रौ)-पु० [सं०] १ ईश्वर या किसी देवता द्वारा ४ गर्भ। [सं० अभिधाम्] ५ नाम । ६ कथन, निरूपण ।
शरीर धारने की अवस्था । २ जन्म । ३ नीचे पाना या अवधा-स्त्री० [सं० अभिधा] १ नाम । २ अभिधा । उतरना क्रिया । ४ आगमन । ५ प्रादुर्भाव । ६ आकार । अवधार-पु० [सं० अवधारः] १ सहायक, रक्षक । २ निश्चित, ७ चौबीस की संख्या । ८ दश की संख्या ।
निर्णय । ३ निश्चित मत । अवतारणौ (बौ)-क्रि० [सं० अवतारणम्] १ ईश्वर या देवता | अवधारण-वि० सीमा बद्ध करने वाला, बंधन बांधने वाला ।
का शरीर धारण करना । २ द्विव्य शक्तियों सहित | अवधारणौ (बौ)-क्रि० [सं० अवधारणाम] १धारण करना । जन्मना । ३ नीचे पाना, उतरना । ४ आगमन होना।।
ग्रहण करना । २ मानना, स्वीकार करना । ३ पूजन ५ प्रादुर्भाव होना । ६ रचना करना ।
करना । ४ नमस्कार करना । ५ विचार करना, निश्चय अवतारी-वि० [सं०] १ अवतार लिया हुआ । २ दिव्य शक्ति करना । ६ सहायता करना । सम्पन्न ।
अवधि, (धी)-स्त्री० [सं० अवधि:] १ समय, काल । २ मियाद । प्रवतौका - स्त्री० [सं० अवतोका] वह स्त्री या गाय जिसका ३ अंत समय । ४ सीमा। ५ अयोध्या । ६ अवध प्रदेश की कारणवश गर्भपात हुअा हो।
भाषा। -ग्रव्य तक, पर्यन्त । -ग्यांन पु० अतीन्द्रिय ज्ञान । प्रवत्यी-स्त्री० [सं० अपस्थानम् ] पराजय, हार ।
-मान-पु० सागर, सिंधु। प्रवथरि, (री)-क्रि० वि० तीव्र वेग से ।
| अवधू, अवधूत-पु० [सं० अवधूतः] १ योगी, संन्यागी ।
For Private And Personal Use Only