Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ jenadarzananuM padArtha vijJAna *.. . ka T . mAM 2281 je kare lekhaka : pArekha khubo kebalabdhava (banAsakAMThA) dvitiyAvRtti. prata : 1800 vi. saM. 2037 prakAzaka . laheracaMda amIcaMda zAha 35, AnaMdabhuvana navA mAdhupurA-amadAvAda dravyasahAyaka taraphathI bheTa (pacAsa na. 2. peTa kharcanA mekalavA) mudraka : maNilAla chagganalAla zAha , , rAkeza pri presa-muM sAdarA sTe, DohA (eTIpI relave zrAhioi || |||||||
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama sahAyaka thanAra saddagRhasthonI nAmAvali nAma. gAma nakala 1 . pArekha caMdulAla kAlacaMdanA smaNArthe temanA suputrI zrI mahendrabhAI, praviNabhAI tathA kanaiyAlAla taraphathI vAvuM 500 2 paramapUjya munivarya zrI pudayavijayajI mahArAja sAheba tathA pU. mu zrI vimalaprabha vi. ma. sAhebanA sadupadezathI. ' (1) zrI paca poravAladira bhagavAnanI peDhI taraphathI. - zivagaMja (rAja) 50 (2) zA bAbulAla varadIcaMdajI e ke sela taraphathI. ' . navI (rAja) 50 (3) zA. cenamala TekacaMdajI solakI taraphathI. !! che . zivagaMja (rAja.) 100 brija pharma-selaMkI javelarsa zAha cenala Teca da enDa kuM sepa na. 40. akhAdevI reDa. muMbaI-2 3 parama pUjya AcAryadeva zrI vijaya bhuvana zekhara sUrIzvarajI mahArAja sAhebanA ziSyaratna zrI mahimA vijayajI masA.nA sadupadezathI zrI budhdhitilaka
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma jaina jJAna madira - bhAbhara ( banAsakAMThA ) taraphathI vADIlAla devasIbhAInI kAM. hA. amadAvAda 4 AcAryadeva zrI devendra sAgara ma. sA nA suziSya pU 5. ma sA. zrI ma. sA. nA sadupadeza (1) zrI vRjalAla harIbhAI, tAnA upAzraya taraphathI. vADIlAla (3) zrI. jJAnakhAtAnA hA zAMtIlAla TAlAla taraphathI. (2) zA. kAntIlAla taraphathI. 77 bhAratItI devasAgara 10752 (13) zA. cImanalAla gIradharalAla (14) zA. pAnAcaMda maganalAla (15) zA. pAnAcaMda vrajalAlanI peDhI jayapura kapaDava ja kapaDavaMja kapaDavuM ja kapaDavaMja (4) zA. ramaNalAla nahAlaca da (5) zA. magaLajIbhAI hemacaM da (6) zA, mIThAbhAI kalyANaca dharma TrasTapeDhI kapaDavaMja (7) zA. ratanacaMda cheraca da (8) zA. sAmAbhAI punamacaMda (9) zA. aMbAlAla kIlAbhAI (10) zA. vADIlAla manasukhabhAI (11) zrI. abhayadevasUrI jJAnama dira (12) DaoN. sumanabhAI mANekalAla hA. vidyAena kapaDava ja kapaDavaMja kapaDavaMja kapaDavaMja kapaDavaMja ma kapaDavaMja kapaDavaMja kapaDava-ja kapaDavaMja 00 10 11 10 5 5 5 5 5 5 10 ma p 5 LLL 1
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 7 7 7 7 7 7 de che. 7 - * - nAma gAma nakala (16) zrI mahilAmaMDala. kapaDavaMja (17) zA. jesaMgabhAI somAbhAI kapaDavaMja (18) zAvADIlAla gIradharalAla kapaDavaMja (18) gAdhI araviMdakumAra kapaDavaMja (20) zAzakaralAla pAnAca dA hA. jasubhAI kapaDavaMja ' (21 zA mANekali maganalAla - hA. zAtilAla - 5 kapaDavaMja (22) zokaturalAla choTAlAla kapaDavaMja (23) zA amulakhabhAI lalubhAI kapaDavaMja (24) eka saggaha taraphathI bhAvanagara 5 5.pU. A ma. sA. zrI rAjendrasUrI (DahelAvALA)nA sadupadezathI (1) luhAranI paLa-jaina upAzrayanA jJAnakhAtAmAMthI amadAvAda 50 (2) A zrI. rAjendrasUrijI sthA pita, zrI surendrasUri jenadharma prasAraka TrasTa amadAvAda , 50 6 pU 5. zrI jinaprabha vi. ma sA nA sadupadezathI zrI tapagaccha jena upAzrayanA jJAnakhAtA * taraphathI. " ", ' ' dhAnerA (banAsakAMThA) 100 7 pu. 5. zrI yazobhadavi e sA.nA - sadupadezathI (1) zA. ramaNalAla maphatalAla . ' ', muMbaI - 50 (2) zA mahendrakumAra ca dulAla - - muMbaI ' '' 25 (3) zA. bAbulAla viThThaladAsaM - mubaI ' 25
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ mu baI 197 nAma gAma nakala - 8 mahAsatIjI zrI caitanyadevI ( vizva zAti cAhaka) nI preraNAthI, zrImatI AzitAbena kAntI lAla zeTha 9 5. pU. A. zrI rUcakacadrasUrijI ma sA nA sadupadezathI zAhapura magaLapArekhanA khAcAnA jaina upAzrayanA jJAnakhAtA tathrI amadAvAda 10 parama pUjya tapasvI A de zrI rAjatilakasUrijI ma sA. nA sadupadezathI upAzraya sa ghanA jJAnakhAtA taraphathI junADIsA, 11 pU mu.zrI variSaNa vi ma sa nA sadupadezathI jaina jJAnakhAtA taraphathI dAtarAI (rAja) 30 12 gaNivarya zrI pradyumna vi. ma. sA.nI , preraNAthI suzrAvikA kaMcanabena jayaMtilAla-zAha tarasthI amadAvAda 13 pU. mu. zrI vAriNuM vi. . sA.nA sadupadezathI eka sagrahastha 14 praviNabhAI je zAha 15 caMdrahAsa. ema trivedI kaDa majadAvAda. 16 sApavIjI mahArAja zrI --- 4 zrIjInA sadupade thI 4 17 vADIlAla je. zAha 18 lAlabAga .mU. tapagaccha jainadhu taraphathrI DIsA 15
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma gAma nakke 19 De. jitendrabhAI pI. zAha pAlanapura 20 mu. zrI caMdraya vi. ma sA.nA sadu padezathI zAMtIlAla bhAyAlAla bIlImorA 21 zA. pipaTalAla maNIlAla sAMgalI vALA hastaka (1) sAmajIbhAI rAjapALa. zeTha sAMgalI (2) cAMpasIbhAI padamasIbhAI zeTha sAgalI (3) muLajIbhAI lAlazIbhAI zeTha sAMgalI 22 TI gulAbacaMda jaina kelahApura 23 ca dulAla abajIbhAI amadAvAda 24 ke Ara muthA enDa ku. kalyANa hA. muthA sukharAja rAmacaMdrajI (AhAravALA) AhAra (rAjasthAna) 10 25 zAha hIrAlAla gulAbacaMda keparalI 26 gulAbacaMda ThAkarabhAI jhaverI muMbaI 27 maganalAla cApasI. gAlA hastaka (1) eka sadagRhastha taraphathI (2) sva. kacubhulAnA suputro zrI bhavAnajI tathA khImajI taraphathI muMbaI (3) zrI morArajI rAyasI. gAma rAmANIthI vALA taraphathI muMbaI : 10 28 jaina tasvaijJAna*preNike, hai. amRtalAla ki vasA beMgalora 29 5 paM. zrI bhuvanavijayajI ma. sA. (zrI jayavi. ma. sA. nA ziSya)nA 8 * sadupadezethI eka sadagRhastha taraphathI sirohI. muMbaI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya nivedana Atmatattvane ane Atmahitakara mArgane visarAI jaI, mAtra dehAdhyAsamA ja magna banAvI rAkhanAra, bhautikavAdanAM ja nagAmAM cAre bAju vAgI rahyAM che, tevA A samaye khAsa karIne AjanA zikSitavane tema ja ugatI prajAne AdhyAtmika mArge doravA jainadharmAMnA maulika siddhAntA, tenu UMcu tattvajJAna, AcAro ane mAnyatA vagerethI paricita karavAnI atyadhika AvazyakatA che. ane te mATe zakaya eTalI saralabhASAmAM tAttvika sAhityanA prakAzananI khAsa jarUra che. tattvarUci AtmAe AvA pustaka vAMcI - vicArIne AdhyAtmika vikAsanA mArge joDAI, mAnavajIvanane samULa karavAnI rUcivALA bane che. bhUtapUrva dhArmika adhyApaka zrI khumaca dabhAI kezavalAlabhAI e saralabhASAmAM tattvajJAnane samajAvatAM judA judA pustako lakhyA che tattvajijJAsuva mA te pustake khUba ja prazaMsanIya anI rahelA hAI, jyAre jyAre teozrI navu kAI pustaka chapAvavAnI jAherAta kare che, tyAre tattvarUci bhAvikA taraphathI te pustakanA kharca mATe ati paTAImamAM ja temane anukULatAM prApta thaI je jAya che. jo ke Aje keTalAka leAkAne AvA tattvajJAnanA viSaya zuSka lAge che, jethI AvA pustaka tevAone rUcikara ochAM ane che, te paNa ghaNA : h 3) }, 3,1 '',
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSaka tarIke rahI ghaNA AtmAne zrI vitarogazAsananA parama zraddhALuM ane tattvajJAnanA siMka banAvyA che jethI ghaNA guNAnurAgI ane kRta abhyasake , tathA temanI pAse bhaNelAM sAdhvIjI mahArAjAo haju paNa temane bhUlI zaktA nathI mahesANe zrI yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALAmAM abhyAsa karI, sattara vasenI nAnI uMmare pahelavahelA ja teo merabI jaina pAThazALAmAM zikSaka tarIke gayA hatA ane tyA cha varasa rahI, rabI jainasaMdhane khUba ja prema saMpAdana karyuM hatuM potAnA vidyAgurU pratyenuM RNa adA karavA, hAle padhArthe muMbaI vasatA, morabInA bhUtapUrva vidyArthIvarge, cAlIza varSa jeTalA dIdhuM TAIme paNa khubaca dabhAIne yAda karI mubaImAM AcArya zrI kIrticaMdrasUrijI mahArAja sAhebanI nizrAmAM bahumAna samAraMbhanA Ayojana dvArA zrI khuca dabhAInuM yathAzakti sanmAna, vizALa janamedanI vacce, pAyadhUnI zrI naminAtha jaina upAzrayamAM karyuM hatuM. sirohI (rAjasthAna) jainasaMghe paNa khubacaMdabhAInI kAmagIrIthI khUba ja saMtuSTha banI, tenI kadara karavApUrvaka bahu ja sArI rIte sanmAna karyuM hatuM. Aje paNa sirohI jenasaMdhanA AbAlavRddho, khubacaMdabhAIne bhUlI zakyA nathI. - : chellA daza varSathI pate nokarIthI nivRta banI rahI, divasano vizepabhAga to samyaga jJAnanA vAMcana-lekhana-ciMtana, ItyAdi rIte svAdhyAyamAM ja vyatIta kare che teo zrI haju paNa avAranavAra jena tAtvika viSayanAM vadhu pustako taiyAra karI bALajIvone tatvajJAnarasika banAve e ja zubhecchA. lI. laheracaMda amIcaMda zAha 35, AnaMdabhuvana, navA mAdhupurA amadAvAda, piSa zudi saMvata-2037 -
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustaka ane lekhakano paricaya pustaka paricaya -jenadarzananuM padArthavijJAna nAmanA A pustakamAM jenadarzanakathita padArthavijJAnanI jhINavaTabharI rIte tAtvika ane sAtvika vicAraNA karavAmAM AvI che. viSaya atya ta jaTila ane gahana hovA chatAM lekhake lekagya ane vidvabheca zailimAM sAdI ane saraLa bhASAmAM samajAvavAne suMdara prayAsa karyo che. sAthe sAthe Adhunika vaijJAnike zuM mAne che, ane zuM mAnatA hatA, e viSayane vizada rIte caca, jainadarzananI khUbI, akhI rIte pradarzita karI, jijJAsuvarga mATe atyaMta upayogI sAmagrI purI pADI che. eTale pustaka atyaMta upayogI nIvaDaze, e hakIkata che. lekhaka paricaya - pustakanA lekhaka vAva (banAsakAMThA) nivAsI, ane ghaNA varSo sudhI sirohI (rAjasthAna) pArzva jainazALAnA mukhya dhArmika adhyApaka tarIke kAma karI, tyAMnA jainasaMghanI hArdika cAhanA ane prema prApta karanAra zrI khubaca dabhAI kezavalAla che. vaLI teozrIe Aja sudhI aneka tAttvika pustaka lakhI janatAne pitAnA jJAnane apUrva lAbha Ape che. kalyANa mAsikamAM (jaina) teozrInI ghaNA TAIma sudhI cAlu rahela tAtvika lekhamALAe jenatatvane abhyAsIonuM sArU evuM AkarSaNa jamAvyuM che. AvA eka zradhdhALu lekhaka, dhArmika adhyApaka, ane jainazAsananI prabhAvanAnI tamannA dharAvanAra sugya vyaktinuM sanmAna ane bahumAna karavuM, e paNa ApaNuM eka kartavya che tema samajIne A bhavya samAraMbhanuM AyeAjana atre karavAmAM AvyuM che. (zrI vizvanaMdikara jaina saMgha taraphathI arUNa sesAyaTI (pAlaDI) amadAvAdamAM tA. 26-11-17nA roja, pU pAda jainAcArya zrImad vijaya lakSmaNasUrizvarajI mahArAja tathA zatAvadhAnI pU. AcArya vijaya kIrticadrasUrijI mahArAja Adi munivaronI nizrAmAM, A pustakanI prathamavRttinuM prakAzana ane samarpaNa vidhinA bhavya samAraMbha prasaMge, prakAzita Ama traNa patrikAmAMthI sAbhAra udadhRta) - 1
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ A vizva zuM che thAmAMthI vastuthayuM che. kema utpanna thayuM che ? keNe utpanna karyuM chevividhapadArthomAM vividhatA zAthI ? kevI kevI zakti pracchannabhAve ane pragaTabhAve padArthAMmAM rahelI che ? prANIonA sukha-duHkhanuM sarjakatattva zuM che? vAstavika sukhaduHkha kone kahevAya ? vizvanuM upAdAna tattva zuM che? vizvamA maulika tattva zuM che? sukha ane du.kha zAmA che? prANImAtra sukhaneA ja abhilASI hAI sukha mATe ja prayatna karatA heAvA chatAM duHkhI kema ? kANu sukhI ? keNu du khI ? AvI aneka bAbatAnI vicAradhArA dareka manuSyanA manamAM aharniza vahetI ja rahe emAM Azcarya nathI aneka tattvaciMtakoe svamuddhi anusAra upazakta bAbatanA khulAsA prati karyAM che chatAM te sarvAM khulAsAmAthI mAnasika samAdhAna haju keAI karI zakayu nathI. pUrvAgraha cheDIne satyazodhaka buddhie tapAsIe to jainAgamanA dravyAnuyoga viSayI vanamAMthI ja A bAbatanuM satya nirAkaraNa sahelAIthI thaI zake tevu che. sireAhI (rAjasthAna ) jaina pAThazALAmA adhyApaka tarIke savata 2010thI savata 2020nI sAla sudhImAM mArA tyAMnA vasavATa daramyAna, saMvata 2022mAM dakSiNadezeAdhAraka AcAya deva zrI lakSmaNasUrIzvarajI mahArAja sAhebanu tyAM cAturmAsa hatuM. te samaye tezrInA vidvAnaziSya AcAryadeva zrI kIrtticaMdrasUrIjI. mahArAje A viSaya aMgenuM pustaka lakhI, chapAvI, prakAzita karavA mane prerNA karI. ane te mATe teezrIe mane keTalIka samayeAcita sUcanAo paNa karI vaLI A viSaya aMge mArA saMgrahita ane kalyANa
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAsikamAM prakAzita lekho vAcI "pU.A. bha. zrI lakSmaNasUrIzvarajI mahArAja sAhebe temAM keTalAka sudhArAvadhAra karAvI, A viSaya aMgenI keTalIka mArI zakAonuM paNa teozrIe samAdhAna karyuM. A samaye A viSaya ane mane teozrI pAsethI ghaNuM ghaNuM jANavA samajavAnuM maLyuM. ane tenI presa kepI taiyAra karI chevaTa saMvata 2024nI sAlamAM "jenadarzananuM padArtha vijJAna" nAme pustakanI prathamavRtti prakAzita thaI zakI ane te samaye pUA. zrI rAjendrasUrIjI mahArAja (DahelavALA), tathA pU A.ma zrI bhuvanatilaka sUrIzvarajI mahArAja, tathA pU mu zrI pudayavijayajI mahArAja, ane pU A. bha. zrI kIrticaMdrasUrIjI mahArAja sAhebanA sadupadezathI keTalAka sadgaha taraphathI, A pustakanA prakAzana kharcanI paNa sa pUrNa prAptithI te samaye te kAma mane khUba ja sarala banI rahyuM. te samaye A pustakanuM prakAzana karAvavAmAM pU A. bha. zrI kIrnicaMdrasUrIjI ma. sAheba, mane mAtra utsAha prerita ja nahiM banI rahetAM, AvuM sAhitya lakhavAnI mArI jIjJAsA ane utka ThA, vadhune -vadhu banI rahe te mATe ane jaina saMgha, AvA sAhityanI kadara kare, e hisAbe, teozrIe pU. A. bha. zrI lakSmaNasUrIzvarajI mahArAja sAhebane vinaMtI karI ke A pustakanuM jAhera janatAmAM prakAzanavidhinuM Ayojana thAya te sArUM. pUjyazrIne paNa te vAta ucita jaNAI. ane pitAnA vi. saM. 2024nI sAlanA mAsAmAM pAlaDI-amadAvAdamAM "vizvanaMdikara jainasaMghane" A bAbata samajA vatAM te saMdhanA agresaroe te vAtane saharSa mAnya rAkhI, arUNa sosAyaTInA derAsaranA kampAunDamAM karela bhavya samArabhamAM A pustakanI prathamavRttinuM khUba ja utsAhapUrvaka prakAzana thayuM. prakAzita thayela A pustaka tattvajijJAsu vargamA khUba ja priya thaI paDavAthI punaH tenI bIjI AvRtti chapAvavAnI ghaNuM tattvapremI
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 va taraphathI mane preraNA maLatI rahetI hatI pa'tu visa`vata 2025nI sAlamAM mArI zArIrika pratikuLatAnA kAraNe sirAhI (rAjasthAna) jaitapAThazALAnI neAkarIthI nivRtta thaI mArA vatana vAva (anAsakAMThA)mA ja nivRtta banI rahevApUrvaka mAre sthAyI rahevAnu thayu chellA daza varSanA mArA nivRtta jIvanamA paNa samyagajJAnanI AradhanArUpa, jainananA tattvajJAna aMgenA, AtmavijJAna bhA.1-2-3, kamImAsA, jainadarzananeA kavAda, jaina-darzanamA aNuvijJAna, e sAta pustako tathA AtmavijJAna pahelA bhAganI dvItiyAvRtti, prakAzIta karI zakAyA. tattvapremI sagRhasthA taraphathI A prakAzane mATe pahelethI ja Arthika anukuLatA sApaDI rahetA, te pustakanuM jJAnabhaDArAne, pU. sAdhusAdhvI mahArAja sAhebeAne ane tattvajijJAsuone bheTathI yogya rIte vitaraNa thaI zakyuM. ane A pustakanA sadupayoga thAya tevA sthAne ja pustake pahoMcI zakayAM. chevaTa keTalAka pUjya gurUdevAnI preraNAthI ane keTalAka tattvapremI sagRhasthA taraphthI svacchAe arpita Arthika sahAyathI A jainadarzananu padArthavijJAna '' pustakanI dvItiyAvRttinuM prakAzana thaI zakayu che. A dvItiyAvRttimAM - upayogazuddhi ane dhyAnayoga nAme chelluM caudamu prakaraNa navuM umerAyu che, re mArA dareka prakAzAmAM AcArya devazrI bhuvanazekhara sUrIzvarajI mahArAja sAheba tathA temanA ziSya pU mu.zrI mahimA vijayajI mahArAja sAhebe, AcArya devazrI rAjendrasUrIzvarajI mahArArAja sAhebe (DahelAvALA),` AcArya zrI rAjatilaka sUrIzvarajI mahArAja sAhebe, AcAya devazrI rUcaka dra sUrIzvarajI mahArAja sAhebe,'pUjaya 5 nyAsajI mahArAja sAhebazrI jinaprabhavijayajI mahArAja sAhebe,. pUrvamu.zrI vASiNa vijayajI mahArAja sAhebe, pUnya panyAsarthya mahArAja sAheba zrI naradevasAgarajI mahArAja sAhebe,pUMjya sAdhvIjI mahArAja sAhebazrI
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ sucanAzrIjI mahArAja sAhebe, (A. zrI. zAMticaMdrasUrIjI ma. sA.nA samudAyanA), sUjaya sAdhvIjI mahArAja sAheba zrI padmalatAzrIjI mahArAja sAhebe (pU. A. zrI labdhi sUrIzvarajI mahArAja sAhebanA samudAyanA). pU. mu. zrI mahAyaza vijayajI mahArAja sAheba tathA pU. mu. zrI dhuraMdhara vijayajI mahArAja sAhebe, pUjaya paMnyAsajI zrI kuMdakuda vijayajI mahArAja sAhebe (pU. paM. zrI bhadraMkara vijayajI mahArAja sAhebanA ziSya) mane khUba ja protsAhana ApI Arthika sahAyakone preraNuM karavApUrvaka mane khUba ja sahAnubhUti darzAvI che. vaLI mahAsatIjI zrI caitanyadevI (vizvazAticAhaka)nI khAsa preraNAthI zrImatI AzitAbena kAntIlAla zeTha. muMbaIvALAe paNa A pustaka prakAzananA kAryamAM sAre phALo Ape che. te sarvene huM ataH karaNapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. pU. mu. zrI pu ya vi. ma. sA., tathA mu. zrI. vimalaprabha vi. ma sA nI lAgaNI mATe to huM temane khUba ja AbhArI chuM. chaghAvasthAmAM kSati saMbhavita che. khUba sAvacetI rAkhavA chatAM matidoSathI yA upagazUnyatAthI AvA kaThina viSayamAM saheje bhUla thaI javA pAme che. jethI A pustakamAM je kaMI sArU che, te to jinezvara deve kaheluM che, paraMtu te hakIkatane A pustakanA vAMcake samakSa, mArI bhASAmA-mArI zilImAM mUkavA jatAM mArAthI je kaMI ajANapaNe prabhu AjJAthI viparIta lakhAI gayuM hoya te badala micchAmi dukakaDaM cAhuM chuM. mArAM lekhita dareka pustaka chapAvavAnuM kAma pahelethI ja amadAvAda-navaprabhAta prInTIMga presamAM ja karAvAya che. A presanA mAlika zrI maNIlAlabhAI chaganalAlabhAIe tathA teozrInA suputra zrI jayaMtIlAlabhAIe dareka vakhate mArAM pustake jadI ane samayasara chApIne ApyAM che, te badala temane dhanyavAda che. prasa dhanamAM
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTi doSanA kAraNe kSati rahevA pAmI hoya agara kaMI viparIta lakhAI gayuM hoya te badala kSamApanA cAhuM chuM. paramapUjya AcArya bhagavaMta zrI bhuvanatilaka sUrIzvarajI mahArAja sAhebe mArI upara kRpA karI, A pustakamAM lekhita viSayanI sa pUrNa mAhitIne saMkSepamAM - gAgaramAM sAgaranI jema darzAvatI, A pustakanI prathamavRttinI prastAvanA (prAphikathana) lakhI Apela, te ja prastAvanA A dvItiyAvRttimAM chApI che. hAle to svargastha banI rahela A pUjyazrIne AbhAra huM kema bhUlI zakuM? pustaka chapAInuM kAma, amadAvAdamAM karAvAtuM hoI presa aMgenA dareka kAmamAM ane pustakanI vyavasthA karavAmAM dareka vakhate, hAle amadAvAda rahetA vAvanivAsI laheracaMda amIca de mane khUba ja sahAya karI che, ane karI rahyA che, te badala temane khAsa AbhAra mAnuM chuM. Ama A pustakanA prakAzana kAryamAM vividha rIte pratyakSa ke pakSapaNe jeonI mane sahAya maLI che, e saune huM RNI chuM. bhagavAna zrI jinezvaradeve prarUpita, A pustakamAM darzAvela tAtvika viSayane manana-ciMtanapUrvaka vAMcI-vicArI, jainazAsananA avihaDa zraddhALu banI, zrI arihaMta paramAtmAe darzita mArgane anusarI, sarva jI Atmazreya sAdhe, e ja zubhecchA li. piSa dazamI. pArzvaprabhunA janmakalyANanedina. khubacaMda kezavalAla-pArekha vi. saM. 2037 vAva (banAsakAMThA) vIra, saM. 2507
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkkathana.. . (prathamavRttinuM) - 1 jenA darzananA Adya kathanAra sarvajJo che sarvane jANe te sarvajJa kahevAya che trikAlAbAdhita jJAna-vijJAna nizcita hoya che. koI paNa kALe koI paNa vyakti teonA vacanone ni sAra' ke nirarthaka sAbita karI zake ja nahi. jena siddhAntomAM tatvajJAnane ajaba prajAne bharapUra bhareluM che. temAMya karma ane tenA prakara, karmanI sattA, udaya, udIraNuM, baMdha, vagere ghaNuM ja gUDha ane marmasparzI jJAna che. vItarAga praNIta jinAgama cAra anugomAM vahecAyeluM che. dravyAnuga gaNitAnuga-caraNakaraNAnuga ane dharmakathAnuyoga. A cAreya anugonuM jJAna-vijJAna, AtmAneDa kemerahita banAvI svasvarUpane pragaTa karavAmAM puSTAvala bana jevuM mahattvapUrNa che. temAya dravyAnuyegane. vijaya sUkSma ane tIkSaNabuddhigamya che. prAcIna kALamAM meha zramaNe pitAnI lAkhe pUrvanA AyuSyo A dravyAnuyoganA viSacenA ciMtavanamAM ja pasAra karatA hatA. sarvArthasiddha vimAnanA deva tetrIza sAgaropamanuM lAbu AyuSya paNa A ja vyAnuganI vicAraNuM ane dhAraNAmAM je parikare che. nayavArda nikSepavAda; karmavAda, vividhi paugalika vairgaNanI vicAraNa, vya-guNa-paryAya, AvuM saghaLuMya jJAna, te davyAnuganA mahAsAgaramAM chelechala bharela che enaMtanI paNa akhila AyuSya kathe chatAMya te anaMtajJAnane amuka ja bhAga kathI zake che jANe che teTaluM kathI zaktA ja nathI abhilAya padArtho
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kacyA che. enAthI e keIguNa anabhilApya padArtho bAkI che. abhilApya eTale kathana karI zakavA gya ane anabhilAya eTale kathana nahIM karI zakyA gya. - A jenadarzananuM padArtha vijJAna" nAmanuM pustaka bahAra paDe che e pustakanI mULa kepI mane maLI hatI. ane tatvapremI tathA sujJa mAstara zrI khubacaMdabhAIe enuM pAkathana lakhavA mane preryo ke AvA tatvanA carcAmaya graMthanuM pAphakathana lakhavAmAM ghaNo ja samaya joIe, paraMtu chApavAnuM kAma tvarAe cAlu hovAthI meM si hAvalekanI vRttithI A pAkathana AlekhyuM che. mahAre pahelA jaNAvI devuM joIe ke adhyAtmapremI zrI khubacaMdabhAInA lekho ghaNA vakhatathI huM aneka patramAM vAMcI rahyo hato. temanA lekhe eTale tatvajJAnanAM saravaratemanA lekho eTale vA vA zabde zabda jinadarzananI aDaga zraddhAnuM, UDI jJAnAbhyAsanuM darzana. Aja sudhImAM teoe mUrtipUjAne zAstrokta sAbita kare eka avalekanIya graMtha bahAra pADyo che. temaja karmanA viSayane lagatuM paNa "jaina darzanane karmavAda" nAmanuM eka apUrva pustaka teozrIe lakhI prakAzIta karyuM che. ane vartamAna aNuvijJAnanI sAme lAlabattI dharatuM "zrI jainadarzananA aNuvijJAnanI mahattA " nAmanuM pustaka paNa hamaNAM ja prasiddha karyuM che. A padArthavijJAnanuM atI payogI pustaka paNa teo 'ni svArtha bhAvathI, janopakAra buddhithI pragaTa karI rahyA che. Aje jaina samAjamAM vidvAna ane tattvajJAnanA jijJAsuo AvA pustakanI khUba ja mahattA ane upayogItA samaje che ane A pustakane khUba ja ci tana-manana ane nididhyAsana pUrvaka vAce cheAvA pustaka lakhanArA adhyApake jena samAjamAM virala che. tevI ja rIte rasapUrvaka samajavAvALA ane vAcavAvALAo paNa ghaNI ja alpa
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 sakhyAmAM che. chatAM vidbhAgya viSayane paNa bALabhogya zailImAM lakhI zakavAnI A lekhakanI kaLA,jijJAsuone avazya sa tApadAyaka thaze. A pragaTa thatA graMthamAM judA judA viSayo para tera prakaraNI che, ane pratyeka prakaraNAmA jaina siddhAMtanA pratipAdanamAM jainasiddhAMtanuM rakSaNu khatlR ja kALajIpUrvaka karAyeluM che. lekhakanA lakhANathI eTalu tA spaSTa samajAya che ke lekhaka pAtte jainasiddhAtanI ajanma zraddhA dharAve che. ane dareka prakaraNAmA Adhunika yuganA skhalita zraddhALuone dRDha banAvavA punaH punaH prayAsa karelA che. << dravya mimAMsA " nAme pahelA prakaraNamAM jinakathita dravyone vistArathI carcyA che. tema ja saiddhAMtika pramANeA, buddhigamya tarko, anumAna ane kalpita dRSTAMtAthI adRzya dravyAne ya paNa mAnavAM ja paDe, e mATe dRDha prayatna Adaryo che tr ,, guNa ane paryAya " nAme khIjA prakaraNamAM zuddha ane azuddha pAMcAnI UMcI vicAraNA- rzAvI che. ane AtmA zuddhaparyAyI kayAre kahevAya ? zAthI? e viSaya ghaNo ja rasI ane leAkapriya AlekhAyA che Izvara jagatane! kartA nathI ' e trIjA prakaraNamAM AtmA ja karmanA kartA che, bhAtA che, ane hartA che, e viSayA yuktipuraskara carcyA che. izvarane kartA mAnavAthI rAga-dveSanA kIcAthI Izvara kevA dUSita Thare che, e viSaya khUba ja avalAkanIya che. tr pudgala svarUpa vicAra" nAme ceAthA prakaraNamAM paramANuvAdanuM satya jJAna ane pudgalAnuM sAmarthya temaja pudgalA kevAM ? keTalI jAtanAM ? kevI rIte saMyukta bane che ? kevI rIte vikhUTA paDe che? e bAbate ghaNI ja suMdara lakhAyelI najare paDe che. A prakaraNa <<
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAMcatAM AjanA vadhatA vinAzaka bhautika vijJAna prati kaI jAtano moha ja nahi rahe. zabda-adhakAra ane chAyA" nAme pAMcamuM prakaraNa paNa pudagalanI vizeSa mAhitI darzAvavA sAthe jinezvara paramAtmAnA jJAnanI viziSTatA batAve che. Aje je aMzenI vaijJAnika dvArA sAbitIo thaI rahI che, te jJAna hajAro varSa pahelAMnuM jenAgamamAM samAeluM che, evuM spaSTa dekhAI Ave che. Atapa-udyota-prabhA" A chaThTha prakaraNa paNa pugalanA bhinnabhinna pratine ja darzAve che. "sUkSma paulika jaththAonuM vizvamAM astitva" A prakaraNamAM vizvanA carama nayanathI nahIM dekhI zakAtAM evA pudgalenAM saghAtanuM varNana karAyuM che. AvAM pudgalene atIndriya jJAnIo ja dekhe che, kathe che. A viSayane tarkathI ghaNe ja majabUta ane samajavA jevuM mane raMjaka banAvyA che. sukha prAptinI samajamAM bhautika vaijJAnikenI bhramaNa" nAme AThamuM prakaraNa AjanA yugavatIone khUba ja mArgadarzana karAve che. cAre bAju nAstitAnAM nagArA gagaDe che. viSama kALanI viSamayI havA prasarI rahI che. mAtra tuccha ane kSaNika sukhane pradhAnasthAna ApIne je bhramajAlamAM jagata mUjhAyuM che-phasAyuM che, tene nistAra karavA A prakaraNa dhyAnathI vAcavA vicAravA jevuM amola che. kAryotpattimAM pAMca samavAya kAraNe" nAme navamuM prakaraNa te jenasiddhAMtanA pAyAnA jJAnane samajAve che. keIpaNa kArya thAya che, tenI pAchaLa A pAcakAraNo ja nimittabhUta che. emAM ekapaNa kAraNano abhAva hoya te kAryaniSpatti thatI nathI. A viSayane ghere samajAvyuM che. akATaya dalIlene darIye ja ahIM ubharAya che.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ prArabdha ane puruSArtha" nAme dazamuM prakaraNa khUba ja mananIya che. Aje ghaNA loke AnI carcA karatA hoya che ane ekanA ja haThAgrahamAM paDI jAya che. tevAoe A prakaraNa vAMcavAthI ubhayanI AvazyaktAne khyAla temane sahaja samajAI jAya che. "bAhya ane atyaMtara pusvArtha." A agiyAramuM prakaraNa batAve che ke bAhya je purUSArtha thAya che e te eka adhIratAnAM phiphAM mAravAnuM che. atyaMtara purUSArtha ja phaLadAyI bane che, evu nirNita thAya che. AdhyAtmika vikAsakrama" nAme bAramu prakaraNa, AtmAne caDhavAnI sopAnazreNInI samaja pADe che. A guNasthAnene Aroha karatAM AtmA kevI zuddha pariNati pAme che? vigere spaSTa samajAvAyu che. "bhAva paMcaka" nAme teramuM prakaraNa to AtmAnuM ajaba svarUpa ane zuddhadarzana karAvatuM jAya che. A sarva prakaraNe khUba ja uccatAthI lakhAyelAM che. je vAMcatAM vAcaka mahAzaye enI mahattA sahaja samajI zakaze. AvA lekhake sAce ja jaina siddhAMtanA zubhAzayI pracArake ja che. jo ke Aje lekhakane rAphaDe phATa che. paNa e lekhakomAM ghaNA kharA te mAtra bAhyADaMbara zAbdika zaNagAra ane mAtra manoraMjanane ja pIrasI sastI kIrti kamAvA ja maLI rahyA che. paraMtu AvA marmasparza, UMDA siddhAtAvagAhI lekhake sAce ja virala che, ochA ja che. huM to mArI ata.karaNanI zuddha kAmanA jAhera karU chuM ke AvA lekhakane sAga sthAne rokIne sukamAtisUkSma jainasAhityane vipula pramANamAM pracAravuM joIe ane ghare ghare ugatA yuvakane rasa letA karavA joIe jevI ulaTI zraddhA ke ulaTuM jJAna levAthI bacI jAya.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 adhyApaka khubacaMdabhAI hAla ( sa. 2024mAM ) ziAhImAM vidyAthI one cauda varSathI dhArmika jJAnanI rasalhANa karI rahyA che. teo AvA anekadhA graMthe pragaTa karIne samAjane zraddAnA ramAM draDhIbhUta manAve evI zubhecchA. jaina upAzraya pI'DavADA (rAjasthAna) khesatu va vi. sa0 2024 li kavikulakirITa svargIstha 50 pU. AcAya devazrI vijaya labdhisUrIzvarajI paTTAla kAra A vijayajIvanatilakasUri
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiMcita-vaktavya jiyAjinendragIgaMgA, svaccha saMvaradA hi yA / sAdhuhaMsaiHzritAtyaktA, paMkAkula jaDAzayaiH / / kharekhara ! citravicitra ghaTanAothI chalakAI rahelA A vizvamAM anabhilAya ane abhilA ema be jAtanA padArtho hoya che. abhilASya padArtho paNa be rItie vibhakta che. temAM eka aprajJApanIya ane bIjo prajJApanIya che. anabhilAyanA anaMtamA bhAge abhilAkha hoya che. ane abhilAyanA anaMtamA bhAge prajJApanIya che. ane prajJApanIya ane tamo bhAga sUtromAM grathita karavAmAM AvyuM che. prajJApanIya padArthone kahevA, te zrI tIrthaMkara paramAtmAne vAgaga che. ane te zrotAonA bhAvakRtanuM kAraNa che. tethI tene davyadyuta paNa kahI zakAya che. - mRtasAgarane pAra pAmelA kevalajJAnI bhagavaMte vANIne varasAda varasAve che. ane gaNadharabhagavaMte te vANIne sUtrarUpe gUMthIne puNyAbhAone plAvita kare che. kharekhara jene guMthaNa game che, te ja A amAthI prakAzamayapaMtha meLavI zake che. zivAya cUMthaNa game che, tevA dayanIya vaDAo AjIvana cIM cIM ja karatA rahe che. sAthe sAthe bhAgyazALI AtmAo sUtromAM pIrasAelA sabodhamAMthI, sArabhUta padArthonI zodha karIne sanmArge saMcare che. prasa gavazAta sadarahu pustakanA lekhaka zrI khUbacaMdabhAInI khUbIo yAda karavI Avazyaka lekhAze. sevAbhAvi-zraddhALu-zrAddhavarya zrI khUbacaMdabhAI, varSo pahelAM jaina dhArmika prAdhyApaka tarIke samyajJAnapipAsu puNyAtmAone jenadarzananuM samyagurIyA adhyayana karAvI rahyA hatA. teo pitAnA pazamanA baLe jainadarzananA cAra anuyoge
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ paikI "davyAnuyoga ke je jainadarzananI mahattA ane mauliktAnA pratIkarUpe manAya che, te dravyAnuga jevA gahanAtigahana viSaya upara sArU evuM prabhutva meLavI zakyA che, te kharekhara prazaMsanIya ane seMdhapAtra che. zrI khUbacaMdabhAI chellA paMdareka varSothI potAnI kasAyelI kalame le kabhogya viSayaka sAhityanuM sarjana karI, samAjane pIrasI rahyA che, te sAce ja anumodanIya che. AjasudhImAM teozrI AtmavijJAna bhA.1--3, karmamImAMsA, jenadarzanamAM upaga, jainadarzanano karmavAda, ne jenadarzanamAM aNuvijJAna jevA tAtvika ane samAjopayogI pustakonuM prakAzana karI cUkyA che ane vartamAnamAM "jainadarzananuM padArthavijJAna," e zubha nAmathI ala kRta pustakanI dvitiyAvRtti, TuMka TAImamAM ja karmavAdanA vettAonA karakamaLamAM sthApita karaze. Aje teo zArIrikaddaSTie jarjarita dazAmAM che, tathApi kevala mAnasika baLa upara, pustakanuM lekhana-prakAzana karI rahyA che. ane haju paNa teo navasarjananuM Ayojana vicArI rahyA che A take yogya sUcana karavuM sthAne lekhAze ke karmasAhitya upara kalama uThAvavA mATe udyata thayelA utsAhI AtmAone yogya uttejana ApavuM e ApaNI pharaja che. Apa sau ke I sajajane saheje samajI zake che ke, jainadarzana te kevala, karmavAdanA baLe anyadarza nene parAsta karavA mATe paryApta che. eTaluM ja nahiM ki-tu, karmavAbA baLa upara ja jagatamAM vijayavaMtu banatuM AvyuM che. ane vijayavastu banI raheze . lI. AcArya vijaya bhuvanazekhara sUrinA dharmalAbha. araNa. (rAjasthAna). vi. saM. 2037 zrI pArzvanAtha janmakalyANa dina.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAva (banAsakAMThA) zrI jainasaMghanI dharmabhAvanAnA - varNanapUrvaka zrI caMdulAla kAlacaMdanA kuTuMbane saMkSipta paricaya jeonA suputroe potAnA sva. pitAnI puNyasmRtirUpe A pustakanA prakAzanamAM 500 nakalanA kharcanI Arthika sahAya udArabhAve apela che, te sva. bhAIzrI caMdulAla kalacaMdane janma, uttara gujarAtanA banAsakAMThA jIllAnA, ati ramaNIya jinamaMdirothI suzobhita evA vAva zaheramAM thaye hati. adbhuta AhAdakArI, zAtara samagra mudrAvALI, bhavya parikarathI suzobhita, parama pAvanakArI zrI ajItanAtha bhagavAnanI ane pragaTaprabhAvI purisAdANI zrI goDI pArzvanAtha bhagavAnanI mUrtithI vibhUSitagaganacuMbI vizALakAya jinamaMdirethI suzobhita evuM vAvazahera e kharekhara ! eka dharmabhUminuM ja kSetra che. AjubAjunA gAmonuM A kendrasthAna hoI, A zaheranI dharmabhAvanAthI te AjubAjunAM gAme paNa dharmavAsanAthI vAsita banI rahyAM che. ' ahi prativarSa, dharmabhAvanAnI dhUna jagAvatAM occhava, mahotsava, tapazcaryAo, vagere viziSTa dharma thatAM ja rahe che. avAranavAra vidvAna ane saMyama gurUbhagavaMtenuM AvAgamana ane cAturmAsathI dinapratidina ahIMnI dharmabhAvanAmAM vRddhi ja thatI rahe che. A badhA ahiMnA dharmasaMskAronuM bIjAropaNa ane prabhubhaktimAM draDhatA karAvanAra, A pradezanA jainasaMdhanA mukhya upakArI, Agama dvArakA
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 25 AcAryadeva zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA vidvAna ziSya sva. zrI matisAgarasUrIzvarajI mahArAja sAheba, tathA teozrInA ziSya, ane A ja gAmanA suputta, saviratidhara sayamI munizrI kesarasAgarajI mahArAja sAheba ja che. A banne gurUziSyA svargavAsa pAmyA hovA chatAM vAvasaMdhamAM temanI smRti cira smaraNIya banI raheze. bhUmi rasakasavALI ane vAvetarane yAgya hoya to ja tevI bhUmimAM vAvelu khIja, vRkSarUpe navapallavita khatI, svAduphaLane ApanArU banI zake che. ukharabhUmimAM vAvelu khIja te| niSphaLa khanI rahe che. vi. saMvata 1982 nI sAlamA pUrva panyAsajI zrI dhavijayajI mahArAja ( DahelAvALA ) sAhebanAM AjJAvattI prazAntamUrtti, viduSI sAdhvIjI zrI tilakazrIjI mahArAja ane zrI zAMtizrIjI mahArAja ( amadAvAda hAjA paTelanI pALanA AraDInA upAzrayavALA tarIke oLakhAtAM ) sAhebanuM cAturmAsa vAva zaheramAM thavAne suyeAga, vAva jainasaMdhane maLyA. te vakhate loko sarala%0hAlu ane dhane pAtra hovA chatA dharmajJAnathI bahu ja ochA paricita hatA. dhArmika anuSThAno--kriyAkAMDo dararoja karanArA teA bahu ja alpa pramANamAM hatA. vAva ane tenI AjubAjunA gAmAmAM jinamaMdirAnI paristhiti bahu ujjavala na hatI. jinamaMdiramAM bhAgye ja darzanArthio dekhAtA. dana-pUjA vagerenI upekSA hatI. keTalAka va tA mUrtipUjAne niraka mAnanArA banI jaI, judA ja paMthanA anuyAyI banI gayeA hato. Ama te. TAIme vAvaneA jainasaMdha te e ' phirakAmAM vhecAI gayA hatA. mUrttipUjA aMge je lokonI zradhdhA hajI sthira banI rahelI
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ hovA chatAM, prabhudarzana-pUjA vageremAM upekSAkAraka hatA, temanI zraddhAne ja banAvI prabhubhaktimAM apramAdi banAvI rAkhavAnI A pradezamAM te samaye pahelI AvazyakatA hatI. haMmezAM viparIta saMskArane cepa jaldI lAgI jAya che, paraMtu susaMskAronuM sthirikaraNa khUba ja muzkelI bhUta ja banI rahe che. paraMtu AvuM sthirikaraNa karAvanAra sAdhu bhagavaMtanuM AvAgamana te samaye javalle ja thatuM hatuM, ghaNA varSo pahelAM to aneka raMdhara vidvAna gurUbhagavaMtonA punita pagalAthI A bhUmi, pavitra banI rahetI hatI. paraMtu temAM ghaNe TAIma vatyA pachI ahiM dharmabhAvanAmAM oTa AvI javA pAme hato. prakhara vidvAna paMnyAsajI zrI ratnavijyajI mahArAja sAheba (DahelAvALA tarIke oLakhAtA) tathA vAgaDadezadhAraka puNyAtmA zrI jItavijayajI dAdAnAM cAturmAsa je ke A sadImAM ja ahI thayAM hatAM, paraMtu tene paNa ghaNAM varSo vItI gayAM hatA vi. saMvata 1982nI sAlamAM vAva cAturmAsa padhArela uparokta sAdhvIjI mahArAja sAhebane A kSetra mATe lAgaNI uddabhavI. kSetra sAruM che. vAvela dharma beMja navapallavita bane tevuM che. paratuM tenuM siMcana karanAra koI mahApurUSa-zaktizAlI mALInI khAsa jarUrIAta teozrIne samajAI. khera ! I pu -bhavitavyatAe ApoApa tevA mahAtmAone bheTe ahinA saMdhane thaI jaze, evI AzAe tevA putyanI prApti mATe prathama te zrI saMghane jinamaMdirane jirNoddhAra karAvavAnI teozrIe vAvasaMdhane preraNA karI. utsAhI ane dharmabhAvanAthI otapreta raMgAyela vAvanA be yuvAne desI rIkhavacaMda trIbhovanadAsa tathA zeTha zrI kALIdAsa kakalacaMdane A
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjyasAdhvIjI mahArAja sAheoe A kAmanA sukAnI banAvyA. jinamaMdiranA jirNoddhAranuM kAma A bane navayuvAnee khUba vegava ta banAvyuM. jIrNodhdhAranA kharca mATe ahiMnA bhAvika zrAvakane bahAragAma- TIpa karavA mokalyA. pUjaya panyAsajI zrI dharmavijayajI mahArAja sAheba AdinA sadupadezathI A kArya mATe dezAvaramAthI sArI rakama prApta karI zakAI. pachI te AjubAjunA gAma, paNa jirNodhdhAranA kAryo zarU thayAM. ane dhIme dhIme jinamadire suzobhita banI gayA. leke darzana ane pUjana vageremAM joDAvA. lAgyA. jinapUjA te AtmAne tAranArI che, paramasukhane prApta karAvanArI che, "jinapratimA jinasArIkhI che" ItyAdi zradhdhAmAM vRddhi thavA lAgI. ATale vikAsa thayA pachI saMghanA pudaye vi. saMvata 1986nI sAlamAM prakhara vidvAnavatA ane prabhAvazAlI AcAryadeva zrI matisAgara sUrIzvarajI mahArAja sAheba, potAnA ziSya muni zrI kesarasAgarajI mahArAja sAheba sAthe, paramaAlhAdakArI-samatArasamagsa mukavALI zrI ajItanAtha bhagavAnanI mUrtinA darzanArthe vAva padhAryA AvI camatkArika ane AkarSaka jinamUrtinAM darzana karI AcArya mahArAja sAheba khUba ja Ana dita thayA. bhAratabharamAM ajoDa, kalpavRkSa ane ciMtAmaNI ratnathI paNa adhika mahimAvaMta AvI pratimAnA darzananA cegane te mahApunyazAlI AtmAo ja pAmI zake aho bhAvika zrAvake ! tamArA te ghara AgaNe ja kalpavRkSa che. tame te mahAbhAgyazALI che. ema zrAvakane samajAvI pratimAnI nIce Alekhita saM. 36 zrAvaNa vada 15 zrI ajitanAtha pratimA kArita" lekha batAvI pratimA pUjananI prAcinatA darzAvI. ane tyArabAda keTalAya varSothI apratiSThita besI.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 rahela bhagavAnanI mUrtinI pratiSThA karAvavAnuM A AcArya bhagavaMtanA sadupadezathI prerAI vAva sadhe nakkI karyuM. ane TAI dhanyapaLe teja varSe vaizAkha sudichaE mahA dhAmadhUmapUrvaka utsAhapUrNa bhAve A mahApurUSanA hAthe ja bhagavAnanI pratiSThA ane daMDa-zikhara tathA dhvajArANunu kAma nivighne pUrNa thayuM. basa ! tyArathI ja vAva sadyane abhyudaya zarU thayA. ane dharmAnuSThAneAmAM leke rasapUrvaka joDAvA lAgyA. pachI te A mahApurUSa AcAryaM bhagava tanA sadupadezathI A pradezamAM prabhupUjA-bhaktinA pAye! mamruta banyA. pUjyazrIe eka evI killebadhIthI te pAyAne majabuta banAvyA ke A vAtane pacAsa vanAM vhANAM vyatIta thavA chatAM te killAnI eka paNu kaNane naSTa karavA koI zaktimAna banI zakyu ja nahiM. jANe A kA mATe ja temane vAva padhAravA adhiSThAyaka deve preraNA karI haze tyArabAda tA prativa, dhUraMdhara vidvAna ane sa yamI gurU bhagavatAnA cAturmAsa thatAM ja rahevAthI leka khUba ja dharmabhAvI ane kriyAnuSThAnanA vadhu ne vadhu rasiyA banavA lAgyA. hAle te cauda-paMdara varSanAM bALaka bAlikAe paNa vAvamAM mAsakSamaNa jevI gra tapazcaryA karanAra nIkaLI ja rahe che. saMdhanA A punyAya kaI Ache na kahevAya. A badhA prabhAva vAva saMdhamAM dhakhIjanu vAvetara karanAra A. zrI matisAgara sUrIzvarajI mahArAjane ja che. L have tA AjubAjunA gAmeAmAM paNa AvI sthiti sarjAI che. ane AkhA ya pradeza hAle tA eka dharma bhUmi tarIkenI khyAtine pAmI rahyo che. aneka vakhata prabhubhaktinA enna-mahAtsaveA, pratiSThA mahAtsA, dIkSAmahAtsavA, upadhAna mahAtsava, gurU bhagava'tanA nagara 1
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 praveza mahatsavo khUba ja ThAThathI ujavAya che. AvAM sukRtyomAM leke. udArabhAve pANInA dhodhanI jema lakSmIne sadvyaya kare che. pAMjarApoLa, upAzraye, AyaMbilazALA, pAThazALA vagere dhArmika saMsthAo paNa badhI rIte Aje A gAmamAM khUba ja vikasita banI rahI che. AvI dharmabhUmi samAna A vAva zaheramAM bhAIzrI caMdulAla kakalacaMda pArekhane, potAnA keI vaDIla thaI gayelA bhagA pArekhanA nAmathI "bhagANa" tarIke oLakhAtA bhagANa pAMcaseha vorA kuTuMbamAM vi saM. 1974nI sAlamAM janma thayo hato. A bhagANuM kuTuMbamAMthI be badhuyugala punyAtmAo sarvaviraticAritrane aMgIkAra karI munizrI mahendrasAgarajI tathA munizrI saubhAgyasAgarajI banyA che. zrI ca dulAlabhAInAM mAtApitA khUba ja bhoLAM, bhalAM, sarala, zraddhAvAna ane nItiparAyaNa hatA temanA pitAzrInA avasAna thavA samaye zrI caMdulAlabhAI tathA temanA badhue vADIlAlabhAI nAnI umaranA hoI temane vikaTa paristhitimAM mUkAvuM paDayuM hatuM. mAtA divALIbAI pitAnA putro caMdulAla tathA kAntIlAlane laIne amadAvAdadha dhArthe jaIne rahyAM. tyA dha dha karatA dhIme dhIme te bhAIo zAMtithI pitAne jIvananirvAha calAvI zakavAnI sthitine pAmI zakyA. chevaTa banne bhAIonAM lagna paNa thaI gayAM A rIte jIvana vyatIta karatAM caMdubhAIno sa vata 2032nI sAlamAM dehatsarga thayo caMdulAlabhAInAM dharmapatnI moghIbena te eka susaskArI mAtApitAnA suputrI che. meMghIbenanI bAlyAvasthA, muMbaImAM vyatIta thayela hoI, dharmasaMskArene sArI rIte pAmI zakyA che. A saMskAranuM sicana teo pitAnA putromAM paNa karatAM rahI, teoe putrane paNa kaDhadhamI banAvyA che jayeSThaputra mahendrabhAIe surata zaheramAM hIrAnA dhaMdhAmAM pitAnI Arthika sthitine khUba ja unnata banAvI hovA chatA leza
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30. mAtra abhimAna, temanA jIvanane sparzI zakyuM nathI. potAnA laghu adhu praviNabhAI tathA kanaiyAlAlane paNa potAnI sAthe ja dhaMdhAmAM joDI pitAnA vyApArane khUba ja vikasita banAvyo che. moMghIbena te haMmezA sAmAyika, pratikramaNa, prabhupUjA, pauSadha ane tapazcaryAmA ja pitAnuM jIvana vyatIta karI rahyA che. potAnAM mAtuzrInI AjJAnuM sAra, mahendrabhAI keIpaNa satkAryamAM sadA tatpara banI rahe che. vi. saM. 2035nI sAlamAM meghIbenanI IcchAnusAra zrI mahendrabhAIe parama pUjya AcArya bhagavaMta zrI kArasUrIzvarajI mahArAja sAheba banI nizrAmAM vAvamAM upadhAna karAvI doDhathI be lAkha rUpiyAno sadavyaya karavApUrvaka tapasvIonI bhakti ane mahotsavane sAro lAbha lIdhe ha. jo ke A agAu paNa pa pU panyAsajI mahArAja sAheba zrI caraNavijyajI mahArAja sAhebanI nizrAmAM sa vata 1995nI sAlamAM ane pU. AcAryazrI devendrasAgarajI mahArAja sAhebanI nizrAmAM saMvata 2011nI sAlamAM paNa vAvasaMdha taraphathI vAvamAM upadhAna thayelA hatAM. paraMtu A saM. 2035 nI sAlamAM mahendrabhAIe karAvela upadhAnamAM tapasvIonI saMkhyA vadhu hatI. zrI vADIlAla bhAI tathA kAntIlAlabhAI paNa pitAnA bhatrIjAne haMmezA dharmakAryomAM khUba ja utsAhaprerakapUrvaka sahAyaka banI rahe che. pUjya AcAryadeva zrI kArasUrIzvarajI mahArAja sAhebanI vAva saMdha upara khUba ja kRpAdRSTi che. vAvanA nutana jinamadira nirmANanuM kArya A AcArya bhagavaMtanA ja mArgadarzana pUrvaka thayuM hatuM. ane te maMdiramAM zrI goDI pArzvanAtha bhagavAnane pratiSThA mahotsava paNa A pUjyazrInI nizrAmAM ja khUba ThAThathI thayo hato. ane devadravyanI khUba ja sArI upaja thaI hatI. A pustakanA prakAzanamAM potAnA pitAnI puNya smRtirUpe 500 nakalanI Arthika sahAya arpanAra zrI mahendrabhAI khUba ja
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31. dharmazraddhALu, vivekI, ane namra heI, udAratAthI zubha kAryomAM svadravyane vyaya karavAmAM sadA utsAhI che. teoe rUA. 15001, hastagIrInA derAsaranA thAMbhalAmAM. rU. 15001 vAva pAMjarApoLamAM, rU. 5001 vAmaja hAIskUlamAM, rUA. 501 vaDAvI hAIskulanA daravAjA mATe, rU. 25001 meDA (Adareja) hAIskUlamAM ApI prAptalakSmIne sArthaka banAvI che, bAkI temanI nAnI sakhAvata te haMmezAM cAlu ja hoya che. teo sadAne mATe AvAM sukRtyomAM svadravyayane vyaya karavApUrvaka punyAnubaMdhi punyane upAje e ja zubhecchA.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 1 lu 2 jI" 3 4 thuM pa muka 6 . 7 mu 8 mu 9 muM : 10 mu 11 mu 12 su 13 muM 14 mu abhiprAya ... ... 1: : ... ... 144 viSayAnukrama vyamimAMsA guNa ane paryAya Izvara jagatanA kartA nathI pudgala svarUpa vicAra zabda aMdhakAra chAyA Atapa-udyota-prabhA sUkSma paudgalika jaththAnu vizvamAM astittva sukha prAptinI samajamAM bhautika vaijJAnikonI bhramaNA kAtpattimAM pAMca samavAya kAraNo prArabdha ane puruSA bAhya ane abhya tara puruSA AdhyAtmika vikAsakrama bhAva paMcaka upayoga zuddhi ane dhyAnayoga ane anumeAdanIya patra pAnu 1 thI 17 18 thI 34 31 thI 50 51 thI 82 83 thI 127 128 thI 153 154 thI 191 192 thI 201 202 thI 210 211 thI 225 226 thI 233 234 thI 242 243 thI 272. 273 thI 305 306 thI 12
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ jenadarzananuM padArtha vijJAna prakaraNa 1 luM dravyamImAMsA jJAnIone nizcaya che ke AtmajJAna vaDe ja AtmAnI zuddhi thAya che. AtmAmAM anaMta zakti che. te AkhA vizvanA prakAzaka che. AkhA vizvane dhrujAvavAnuM baLa tenAmAM che. paNa te badhuM jyAre AtmA anya dravyanA saMyegathI rahita bane tyAre ja. AtmA paradravyathI taddana jude che. mATe paradravya je zubhAzubha karmo che, tene AtmAthI alaga karavA hoya te AtmasvarUpanI bhAvanA karavI. huM AtmasvarUpa chuM, te hakIkatanuM akhaMDa smaraNa karyA karavuM. AtmasvarUpane vicAra nahi karanAra te varavyano tyAga karI zakato ja nathI. mATe AmAnA dravya, guNa ane paryAyane vicAra karavo jarUrI che. huM AtmA zAzvata chuM, evI prabaLa bhAvanA vadhAravI. AtmAnI anaMta zaktine tema ja jJAtA-draSTApaNAnA guNane vicAra kare. AtmAnA dareka pradezamAM huM anaMta baLavAna chuM,
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnavAna AtmA chuM, evI jAgRti karI mUkavI te ja paradravyane AtmAthI alaga karavAno upAya che. AtmAne paradravyathI alaga karavAnI IcchAvALAe para dravyane paNa jANavuM joIe. je paradravyane jANatA nathI, te Atmadravyane grahaNa karI zakatuM nathI. kharAba padArthonI hayAtine lIdhe ja sArA padArthonI kiMmata thaI zake che. duHkha che te sukhanI adhikatA samajAya che. duHkhadAyI padArtho che, te ja sukhadAyI padArthonI IcchA kare che. paradravyane sAga ahitakArI ja che. e ja duHkhanI vAstavika jaDa che. e pachI ja AtmadrArA te saMyogane viyega karavAnI pravRtti karAya che. jyAM sudhI paradravyanA svarUpane jIva jANI ke samajI zaka nathI, tyAM sudhI AtmA potAnA zAzvata sukhanI prAptino prayatna karI zaktA nathI. AtmA sivAya anya kayAM dravya jagatamAM vidyamAna che? temAMthI kayuM dravya AtmAne ahitakArI che? AtmAne ahita dazAmAM mUkanAra te dravya kevA svarUpe (kevI avasthAvaMta) banI rahela hoya te ahitakArI che? te prakAranA ahitakArI svarUpanuM nirmANa te dravyamAM kevA saMgane laIne thAya che? A badhI samaja prApta karI paradravyathI virakta thavA ane svadravya tarapha prema rAkhavA mATe A jagatanA tamAma mULabhUta (maulika) dravyane khyAla meLave jarUrI che. ane te mULabhUta dravyene oLakhavA mATe prathama te dravyanuM lakSaNa samajavuM joIe.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ A jagatanA padArtha-vastune jainadarzanamAM dravya evuM nAma Apela che. te dravyane cha jAtanA dravyamAM vaheMcI temAM vizvanA sarva padArthono samAveza karyo che. A cha dravya sivAya keIpaNa vastu A jagatamAM nathI. cha dravyanuM yathArtha svarUpa samajavAthI ja jagatanA sarva padArthanI samaja prApta thAya che. A cha dravya aMgenA viSayane "dravyAnuga" kahevAya che. vaijJAnika bhASAmAM jene "padArtha vijJAna" kahe che, tene ja jaina pAribhASika zabdomAM "dravyAnuga" kahevAya che, dravyAnuyeganA viSayanuM svarUpa te zrI jinezvara prabhunA vacane pratye zraddhALu hoya te ja samajI zake ane sahI zake. kevaLajJAnI sivAya A vastuo koIne paNa pratyakSa thatI nathI. anaMta upakArI paramatAraka zrI jinezvara prabhunAM vacane uyara avihaDa zraddhALune ja A badhuM hRdayamAM UtarI zake. sarvajJa prabhunAM vacano upara pUrNa zraddhA che tyAre ja Ave ke jyAre e nizcaya thAya ke e prabhu aDhAra dUSaNa rahita hatA. rAga-dveSanA sarvathA tyAgI hatA. jethI asatya belavAnuM eka paNa kAraNa temanAmAM na hatuM. pote kevalajJAnI thaI jagatanA jIvanA ekAnta kalyANa mATe ja emaNe A badhuM prarUpyuM che A rItanA ciMtavanathI AtmA prasannatAne pAme che. viSaya-kaSAyathI mana vegaLuM bane che. pUrva maharSie dravyAnuyeganA svarUpa ciMtavanamAM ja pitAne jIvanakALa pasAra karatA hatA. dravya-guNa ane paryAyane rAsa vagere graMthamAM A viSaya sArI rIte samajAvyA che.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 buddhizALI mumukSu jIvAe A viSayane gurUgamathI zIkhavAnA khapa karavA joI e. dravya--guNu-paryAyane viSaya jANavAnI IcchAvALA jinavacananA ArAdhake kevA prakAranI cAgyatA peAtAnAmAM keLavavI joI e, te darzAvatAM AcAya zrI siddhasena divAkarasUrijI mahArAje * sanmati prakaraNa ' graMthamAM kahyuM che ke-- jo jvAya pakkhammi, heuo Agame ya Agamio / so samaya paNNatrao, sidvrata virAhao anno || a--je hetuvAdanA viSayamAM hetuthI ane AgamavAdanA viSayamA mAtra AgamathI pravarte che, te svasamayasiddhAMtanA prarUpaka--ArAdhaka che ane khIjo siddhAMtane virAka che. zAstrIya vacanAmAM keTalAka hetuvAda ane keTalAka ahetuvAda che. je vacanA pratyakSa, anumAna ke tarkathI siddha nahi. hetAM mAtra Agama prAmANya ane AptapurUSanAM vacana vizvAse ja mAnya karavAnAM che, tevAM vacane te ahetuvAda kahevAya che. jemake jIvanuM svarUpa, jIvanA asa khyAta pradeze, pratyeka pradezanuM amuka svarUpa, karmo ane jIvanA anAdi saMkha'dha, eka ja zarIramAM anaMta nigaDha jIvAnu hovApaNuM, jIveAnA bhavya tathA abhavyarUpe vibhAga, 'dharmAstikAya Adinu astitva, ItyAdi keTalIka bAkhatAnu svarUpa siddha karavA mATe game teTalI yukti lagAvIe te paNa chevaTe te te Agama
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAda upara ja avalaMbita hoI te viSaye aMgenuM zAstrIya vacana "ahetuvAda" che. je zAstrIya vacane pratyakSa yA anumAna ke nayavAda AdithI siddha thatAM hoya te vacane bahetuvAda che. jemake bhavya ane abhavyanA jAti vibhAganAM zAstrokta lakSaNe mAnI lIdhA pachI samyagudarzanAdi guNavALA mANasane joI temAM bhavyatA hovAnuM anumAna karavuM te "hetuvAda che. vaLI cetanA Adi lakSaNo dvArA padArthomAM jIva ane ajIvAdinuM anumAna karavuM te paNa hetuvAda che. A pramANe uparokta bane vAdanI viSayamaryAdA samajIne ja pratyeka tatvane grAhya karavuM joIe. arthAt pitapatAnAmAM chevaTanuM divyajJAna jyAM sudhI na thAya tyAM sudhI ahetuvAda viSayI tano svIkAra karavAmAM kevaLa buddhi ke tarkathI ja siddha karavAno Agraha nahi karatAM zraddhAthI ja mAnya rAkhavuM joIe. ene hetavAda viSayI tattvane tarka ke yuktivAdapUrvaka samajavA mATe keziSa karavI joIe. tarka ke yukti karavAmAM paNa potAnA jJAnanA kSapazamanuM lakSa hovuM joIe. Agrahavaza banI kutarka ke yuktimAM ghasaDAI na javAya te mATe tarka ke yukti paNa zAstrajJa gurunA Azraye hevI joIe. A pramANe hetuvAda ane ahetuvAda zAstrIya vacanane samajavAmAM upara mujaba gyatA dharAvanAra ja jaina siddhAMtane ArAdhaka banI zake che. tethI viparIta yogyatAvALe eTale ahetuvAdamAM paNa buddhivAdano AgrahI banI rahenAre te
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 jinavacanane virAdhaka bane che. ATaluM prasaMgopAta vicArI have zAstrakAra bhagavaMte e kahelI dravyanI vyAkhyA samajIe, 1. A jagatamAM padArtha che che ne che. eTale haMmezAM (trikALI hayAti-astitva dharAve che. tethI je "sat " che, je astitva dharAve che te dravya kahevAya che. je vastu nitya ane anitya eka ja samaye hoya te sat che. 2 dareka padArthamAM--dareka dravyamAM-sat vastumAM be jAtanA dharmo rahelA che eka te svAbhAvika dharma ane bIje vibhAvika-kSaNika-badalAte arthAt pheraphAra pAmate dharma svAbhAvika dharma te nitya dharma che. te vastunI sAthe ja chUTe nahi paDe tevA samavAya saMbaMdhathI rahelo hoya che. tene "guNa" kahe che ane vibhAvika-anitya dharmane paryAya kahevAmAM Ave che. guNa sivAya guNI vastu (ke jemAM guNa rahelA che te) no vicAra ja thaI na zake. tethI vastunuM svarUpa tenA guNadvArA ja jANI zakAya che. vastunI sAthe otapretarUpe rahela je dharmo tenuM nAma "guNa che. te guNa avinAzI che te vastunI sAthe sarvakALa rahe che. avyApti -ativyApti ane asaMbhava e traNa deSarahita hoya tene ja guNa kahevAya che. dAkhalA tarIke dAhaka zakti e agninI guNa che. jJAna e AtmAne guNa che. paryAya te vastunI sAthe sarvathA rahe ja nahi. paryAya eTale pheraphAra-badalavuM te. dAkhalA tarIke mATImAMthI ghaDe banAvavAmAM Ave te ghaDe,
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATIne paryAya che, ghaDo bhAgI jAya ke tene kaTakA thaI jAya te kaTakA paryAya che. Ama paryAyanI apekSAe vastu mAtramAM pheraphAra thayA kare che. have samajAze ke dravyamAM nityadharma ane anityadharma rahelA che, temAM nityadharma eTale guNa ane anityadharma te paryAya. AvA guNa ane paryAyathI yukta hoya tene "dravya" kahevAya che. 3 dareka dravyamAM dareka kSaNe navA paryAyanI utpatti thAya che ane junA paryAyano nAza thAya che. chatAM vasturUpe te dravya tevuM ne tevuM ja sthira-nitya yA dhruva rahe che. eka manuSya jyAre bALaka maTI yuvAna thAya che, tyAre bALapaNanA paryAye nAza pAmyA ane yuvAnInA paryAnI utpatti thaI. paraMtu manuSya tarIke te teno te ja rahyo. vaLI eka manuSya maraNa pAmI deva thaye tyAre manuSya paryAyane nAza thaye ane deva paryAyanI utpatti thaI. chatAM te bane sthitimAM AtmA te te ja nitya rahyA. A uparathI ema paNa kahI zakAya ke utpatti, vyaya yA nAza, ane nityatA-dhruvatA-dhrauvya e traNathI cukta te dravya kahevAya che. upara vicAryuM tema dravyanA traNa lakSaNa thayAM. (1)Le sarjakSaNa. jenuM lakSaNa sat che te dravya che (2) guNa paca yukta . je guNa ane paryAyathI yukta che, te dravya che. (3) rAceca brIja yuiLe. utpatti, nAza ane nityatAthI je yukta che, te draya.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinavacananA virAdhaka bane che. ATaluM prasage pAta vicArI have zAstrakAra bhagavaMtAe kahelI dravyanI vyAkhyA samajIe. t 1. A jagatamAM padArtha che che ne che. eTale hu'mezAM ( trikALa ) hayAti--astitva dharAve che, tethI je sat' che, je astitva dharAve che te dravya kahevAya che. vastu nitya ane anitya eka ja samaye hAya te sat che. 2. dareka padArtha mAM--dareka dravyamAM sat vastumAM e jAtanA dharmAM rahelA che; eka te svAbhAvika dhama ane khIjo vibhAvika-kSaNika-badalAtA arthAt pheraphAra pAmatA dha. * svAbhAvika dhama te nitya dharma che. te vastunI sAthe ja chUTo nahi paDe tevA samavAya saMkha`dhathI rahelA hoya che. tene 'guNu'kahe che, ane vibhAvika-anitya dharmone paryAya' kahevAmAM Ave che. guNa sivAya guNI vastu (ke jemAM guNa rahelA che te) nA vicAra ja thaI na zake. tethI vastunu` svarUpa tenA guNadvArA ja jANI zakAya che. vastunI sAthe Ata pretarUpe rahela je dharmAM tenu nAma 'guNa' che. te zuSu avinAzI che. te vastunI sAthe sakALa rahe che. avyApti -ativyApti ane asaMbhava e traNa deSarahita hAya tene ja guNa kahevAya che. dAkhalA tarIke dAhaka zakti e agnine guNu che. jJAna e AtmAnA guNa che. paryAya te vastunI sAthe sathA rahe ja nahi. paryAya eTale pheraphAra-badalavuM te. dAkhalA tarIke mATImAMthI ghaDe anAvavAmAM Ave te ghaDe,
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ha. mATIno paryAya che, ghaDe bhAMgI jAya che tenA kaTakA thaI jAya te kaTakA paryAya che. Ama paryAyanI apekSAe vastu mAtramAM pheraphAra thayA kare che. have samajAze ke dravyamAM nityadharma ane anityadharma rahelA che, temAM nityadharma eTale guNa ane anityadharma te ryAya. AvA guNa ane paryAyathI yukta hoya tene "dravya kahevAya che. 3 dareka dravyamAM dareka kSaNe navA paryAnI utpatti thAya che ane junA paryAne nAza thAya che. chatAM vasturUpe te dravya tevuM ne tevuM ja sthira-nitya yA dhruva rahe che. eka manuSya jyAre bALaka maTI yuvAna thAya che, tyAre bALapaNAnA paryAye nAza pAmyA ane yuvAnInA paryAyanI utpatti thaI. paraMtu manuSya tarIke te tene te ja rahyo. vaLI eka manuSya maraNa pAmI deva thaye tyAre manuSya paryAyano nAza thayela ane deva paryAyanI utpatti thaI. chatAM te banane sthitimAM AtmA te te ja nitya rahyA. A uparathI ema paNa kahI zakAya ke utpatti, vyaya yA nAza, ane nityatA-dhruvatA-dhrauvya e traNathI yukta te dravya kahevAya che upara vicAryuM tema dravyanAM traNa lakSaNa thayAM. (1) cuM saMrakSa. jenuM lakSaNa sat che te dravya che. (2) gukha paca yukta caM. je guNa ane paryAyathI yukta che, te dravya che. (3) rapaca eNaue yuvataMgyuM. utpatti, nAza ane nityatAthI je yukta che, te dravya.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ A traNe lakSaNe! keTalAka bALa jIveAne kadAca bhinna jaNAze. paraMtu sUkSma rIte vicAratAM te sa lakSaNA eka ja anAM sUcaka che. ahi' kadAca e paNa savAla upasthita thAya ke jJAnIoe A lakSaNa judI judI rIte kema jaNAvyAM ? tenuM samAdhAna e che ke vastunuM svarUpa bALajIveAe samajavu e vikaTa kAya che. tethI jJAnIe ekanA eka vicAratu paNa judA judA rUpe pratipAdana kare che. koI ne amuka rUpamAM te vicAra sahelAIthI samajAya ane bIjo kaI khIjA rUpamAM samajI zake. bhe uparanI traNe vyAkhyAo eka ja lakSaNa jaNAvanArI che, te A rIte spaSTa che. je sat te dravya ema jaNAvyu te temAM satnI vyAkhyA jainadarzanamAM e che ke ttiyAnityaM sat vastu nitya ane anitya eka ja samaye hAya te 'sat' kahI zakAya. nitya zabda dhruvatA yA dhrauvyanuM pratipAdana thAya che, ane anitya zabdathI utpAda ane vyayanu prati pAdana thAya che. AthI utpAda vyaya ane dhrauvyathI yukta > vastu te 'sat ' vastu Thare che ane dravyanu lakSaNu 'sat hAvAthI utpAda, vyaya, ane prautryavALI vastu te ja ' dravya' che, ema siddha thAya che. dravya, nitya hAvAthI tema ja dravyanA guNa te dravyanA nityadharma hovAthI tenu dhrauvya siddha thAya che. ane dravyanA paryAya te dravyanA anitya dhama hAvAthI utpAda tathA vyayane" sUcave che. AthI guNaparyAya yukta te dravya, ane utpAda-vyaya ane dhrauvya yukta te dravya, e banne vyAkhyA eka bIntathI judI paDatI nathI. m
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ A vyAkhyAnusAra jagatamAM 1 dharmAstikAya, 2 adharmAstikAya, 3 AkAzAstikAya, 4 jIvAstikAya, pa pudaMgalAstikAya ane 6 kALa, e cha ja dravya (mULabhUta padArtho) trikALa vidyamAna che. e cha sivAya koI sAtamo padArtha, jagatamAM kadApi hoI zaka nathI. mULabhUta dravyanA keTalAka paryAne paNa AkRti vizeSa ane guNa vizeSanA AdhAre vyavahAramAM "dravya" kahevAya che. jema ke vastra, pAtra, anAja, enuM rUpuM, paththara, pANI ityAdi. vAstavamAM e sarva mULabhUta padArtha nahi hetAM pudgaladravyanA paryA ja che. eTale tene ApekSika dravya kahI zakAya. jagatamAM je kaI iMdriyagamya padArtho che, te sarva padgaladravyanA vividha saMjJAothI oLakhAtA paryAye ja che. tene ApekSika bhAve bhale padArtha kahevAya, paraMtu vAstavamAM te pudgaladravyanA kamabhAvI parAvartana dharmarUpa paryAco ja che. uparokta cha mULabhUta dravyamAM (1) dharmAstikAya dravya te che ke jagatamAM gatipariNAme pariNamelA (halanacalananI kriyAmAM pravartatA) jIvana ane pudgalene sahAya Ape che. jIva ane pudgalenI gatikiyA te svayaM zaktithI ja thAya che. nahi ke dharmAstikAyanI preraNAthI. paraMtu te gatikriyAmAM sahAyaka te dharmAstikAya ja che. svayaM zakita hovA chatAM paNa dharmAstikAyanI sahAya vinA jIva ane pagale gati karI zakatAM nathI. A dharmAstikAya dravya te rUpa-rasa-gadha ane sparza rahita hovAthI iMdriyane agamya che. kta kevalI
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 paramAtmA ja temanI kevalajJAna cakSuthI joI zake che. te cauda raju pramANa hAI samagra leAkAkAzamAM anAdi ana takALa sapUrNa vyApta hoI eka ja che. (2) adharmAstikAya dravyanI hakIkata paNa upara mujaba dharmAstikAyane lagatI ja che. para Mtu phera eTale cheke dharmAstikAyane svabhAva gati sahAyaka che, tema adharmAstikAyanA svabhAva sthira sahAyaka che. (3) AkAzAstikAya, avagAhanA eTale jagyA Ape che. e kAraNathI dharmAstikAyAdi pAMca dravyeA kSetrI eTale kSetramAM rahenArAM ane AkAzAstikAya kSetra che. te pAMca drabse Adheya che, ane AkAza AdhAra che. AdhAra vinA Adheya rahI zake nahi. mATe AkAzAstikAyanuM astitva siddha ja che. leke jene AkAza kahIne khelAve che, te kharI rIte AkAza nathI. paNa visrasA (kAInA prayatna vinA svayaM) piraNAme pariNamelA pudgalaskA ja vAlI ra'ganA dekhAya che e spadhA teA rUpI heAvAthI dekhAya che, jyAre AkAza te arUpI hAvAthI cakSuthI dekhI zakAya nahi. phakta sana bhagavAna ja jJAnathI joI zake che. AkAzAstikAya te leAka ane aleAka anne ThekANe vyApIne rahyo che. temAM jeTalA AkAzamA dharmAstikAyAdi chae dravye che, teTalA AkAzanu nAma leAkAkAza, ane khAkIne badhA aleAkAkAza che. aleAkAkAzamAM mAtra eka AkAzAstikAya ja dravya che. zeSa pAMca dravya temAM nathI. AkAzAstikAya sakhyAthI te eka ja che.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. paraMtu dharmAstikAyAdi kSetrI dravya havA ane nahi hovAnA hisAbe lekAkAza tathA alakAkAza ema be vibhAga karavAmAM AvyA che. anAdi anaMta evA A AkAzAstikAyane AkAra pilA geLA sarakhe che. (4) rUpa-rasa-gaMdha-sparzayukta jagatamAM vartate je padArtha te pudgalAstikAya che. A dravyamAM paramANuonuM maLavuM ane vikharAvuM agara te pratisamaya tenA varNAdimAM hAni-vRddhi thayA ja kare che. eka paramANu svarUpe, yA. sa khyAta-asa khyAta-anaMta ane anaMtAnaMta pradezanA skaMdha svarUpe vividhapaNe banI rahela te pudgaladravya, caudaraju pramANa kAkAzamAM ana tAnaMta saMkhyAo anAdikALathI. vidyamAna che ane anaMtakALa sudhI rahevAnuM che. (5) jagatanI vastuomAM navApaNuM ane junApaNuM upajAvanAra te kALadravya che. vyatIta samayane bhAva te pUrANu kahevAya, ane vartamAna samayamAM vartate bhAva te na kahevAya. kALane abhAva mAnIe te vastumAM junApaNuM ane navApaNuM kahevAne AdhAra rahe ja nahi. kALa te naiyika ane vyAvahArika emane mArI che ane vyAnA vartatA paryAya te naiyika vAta che. evA klI ItyAdi bhedarUpa vyavahAra karI che. nizcayika kALa. save dravyamAM sarvatra vyApta che ane vArika kALa aDhI kI ne e samudra jeTalA kSetramAM ja taiyaeNnka kALa... ve jonI titI pari T ET 1
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 Natizya che ane vyavahAra kALa, sUryacaMdrAdinA bhramaNathI utpanna thayela che. vyatIta thayela anaMta samaye tathA bhaviSyanA anaMta samAna avidyamAnatA hovAthI vidyamAna te eka vartamAna samaya ja che, mATe kALadravya vartamAna eka samayarUpa che. jethI sa khyAthI eka che, paNa vyavahArathI te samaya, Avali ItyAdi aneka bhedanI apekSAe aneka che. kSetrathI, naikSayika kALa kaleka pramANa che. ane vyAvahArika kALa te aDhI dvIpa be samudra pramANa che. A banne prakAranA kALa anAdi kALathI che, ane anaMta kALa sudhI rahevAnA che. kALa te varNAdi rahita hovAthI arUpI che. (6) cetanA lakSaNayukta te jIvAstikAya che. cetanA te upayoga samaja upaga be prakArano che. (1) jJAnega ane (2) dazanepaga. jIva te amUrta che, paNa vyavahAranI apekSAe karmadhIna hoI mUrtimaMta kahevAya che. cauda rajupramANa kAkAza kSetramAM ja astitva dharAvavAvALA te jIve anaMtAnaMta saMkhyA pramANa che. alekAkAzamAM te AkAza sivAya anya ke dravya nahi hovAthI jIvanuM astitva paNa tyAM na hoya. kAkAzamAM jIvAstikoya anadi kALathI che ane anaMtakALa sudhI rahevAvALA che. varNAdi rahita che. AkArathI bhinna bhinna vyaktie vicArIe te vicitra AkAranA che. paraMtu eka jIva potAnI avagAhanA samagra laMkAkAza pramANu phelAvavAnA sAmarthyavALe che. - ka
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 pUrvokta cha dravyamAM chavadravya vinA zeSa pAMcadra. ajIva che. jIvanA lakSaNathI ajIvanuM lakSaNa taddana juduM che. jIvamAM caitanya lakSaNanI mukhyatA che ane ajIvamAM jaDa lakSaNanI mukhyatA che. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya. ekeka dravya che. jIvadravya jagatamAM anaMtA che. tenI gaNatrI karIe te saMjJi manuSya saMkhyAtA, asaMjJi manuSya asaM khyAtA, nArakI asaMkhyAtA, devatA asaMkhyAtA, tiryaMca paMcendriya, beIdriya, teIdriya, caurindriya paNa asaMkhyAtA. ane pRthvi Adi pAMcakAyanA jIva paNa asaMkhyAtA che. te thakI siddhanA jIve anaMtA, te thakI bAdara nigedanA jI anaMtaguNa che. bAdaranigada eTale kaMdamULa, Adu, sUraNa, vagere. seyanA agrabhAga jeTalA pradezamAM tenA anaMtA jIve che. vaLI sUkSmanigada jIve te sarvathI anaMtaguNa che. jeTalA lekAkAzanA pradeza, teTalA goLA che. ekeka gaLAmAM asaMkhyAtI nigada (anaMta jIvanuM piMDabhUta zarIra) che. ekeka nigeTa maLe anaMtAjIva che. pugaladravyanI saMkhyA paNa anaMtAnaMta che. saMsArI ekekA jIvanA asaMkhyAtA pradeza che, ane ekekA pradeze anaMtI karmavarga lAgelI che. ekekagaNuM madhye anaMtA pudgalaparamANu che. evA anaMtA pudgala paramANu te pratyeka saMsArI jIvanI sAthe lAgyA che ane te thakI anaMtaguNa paramANu jIvathI rahita eTale chUTA che.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 kALadravya te nizcayathI eka samayarUpa hovAthI eka ja che. paraMtu vyAvahArika naye, samaya ItyAdirUpe aneka che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, kAkAza ane jIvA stikAmAM keIpaNa eka ja dravyanA pradeza darekanA asaMkhyAtA ane a nya samAna che. ekanA be bhAga na thAya tevA paramANu, jeTalI AkAzanI jagyAne vyApIne rahI zake teTalA aMzane pradeza kahevAmAM Ave che. pudgalAstikAya anaMta paramANu yA anaMta pradezevALa paNa che. kALadravya te vartamAna eka samayarUpa ja hAI pradezapiMDavALuM nathI. eTale ja tene astikAya kahevAmAM AvatuM nathI. nayacakramAM te pAMcadravyanA agurulaghu paryAyane ja kALa kahele hAI tene upacarita nayathI ja dravya kahevAmAM Ave che. pudagalAstikAya sivAya koIpaNa dravyane eka paNa pradeza (avibhAjya aMza) jagatamAM chUTe thaI zakato ja nathI. anya pradezathI koIpaNa pradeza chUTo te phakta pudagalAstikAyane ja rahI zake che. pradeza chUTo rahe tene paramANu kahevAya che. badhA maLIne vizvamAM cha dravyo (mULabhUta padArtha) che. te dravyanI apekSAe kaI paNa padArtha utpanna thatA nathI, tema nAza paNa thato nathI. dravya sadAkALa che, ne che ja, paryAyanI apekSAe sarva padArtha utpanna thAya che ane
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 nAza paNa pAme che. eka AkAra badalI khIjo AkAra dhAraNa karavA, te rIte jIvane mATe eka upayAga badalI khIje upayAga dhAraNa karavA, e paryAya kahevAya che. je AkAra ke upayega malyA tene nAza thaye, ane je AkAra ke upayega dhAraNa karyAM tenI utpatti thaI. Ama paryAyanI apekSAe che e dravyeAmAM utpatti ane vinAza thayA kare che. chatAM te utpatti ane nAzanA khanne prasaMgamAM je vastunu mULa dravya che, te te kAyama ja rahe che. pudgalanA game teTalA AkAro badalAya paNa mULadravya te kAyama ja rahe che. temaja AtmAnA game teTalA upayegA badalAya pazu Atmadravya teA kAyama ja rahe che. mATe dravyanI apekSAe badhAM dravyeA avinAzI che. ' A dravyeAmAM tenA judAjudA avibhAjya aMzeArUpa avayaveAnuM ekIkaraNa yA maLavApaNu thAya te milanadazAne jainadarzanamAM ska dha nAme ALakhAvI che. nyAya Adi danA tene avayavI kahe che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, lokAkAza ane jIvAstikAya, e cAra dravye te asaMkhya pradeza (avibhAjya aMza) yukta skadharUpe ja sadA hoya che. svataMtra rUpe nahi rahetAM anya aMze sAthe saMbaMdhita thaIne rahelA pratyeka aMzane pradeza kahevAya che ane anya aMze sAthe saMbadhitarUpe nahi rahetAM svataMtra ekAkI rahenAra aMzane paramANuM kahevAya che. cha e drabyA paikI phakta puddagala dravyanA ja pradeza svata'tra rahI zakate hAvAthI te pradeza, paramANunI
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 saMjJAne pAmI zake che, eTale pudgaladravya te skadharUpe ane paramANu rUpe ema anne rUpe hoya che. L je dravya skadharUpe hoya yA dharUpe thavAnI zaktivALu hAya te ja dravyane' astikAya kahevAya che. pAMca mULabhUta dravye astikAya che, ane chaThThuM kALadravya te astikAya nathI, kemake kALanA avibhAjya azarUpa vamAna samaya vinaSTa thayA pachI ja khInne samaya Ave che. eka samaya sAthe anya samayanu' milana thatuM nathI. skaMdha e jAtanA che. (1) janya ane (2) anAdi. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane jIvAstikAyanA dha anAdi che. te cAramAM prathama traNa dravyanA skaya eTeka ja che ane jIvAstikAya te jagatamAM anaMtA hAvAthI tenA sTA paNu anaMta che. paNa dareka jIvane skadha ane have pachI AgaLanA prakaraNamAM kahevAtA tenA guNa ane paryAya vagere svataMtra che, A cAre dravyAmAM skadhanA avibhAjya aMzarUpa eka paNa pradezanI nyUnAdhikatA, koI kALe thaI nathI, thavAnI nathI, ane thatI paNa nathI. eTale te dhA, te te pradezayukta ane teTalA teTalA ja pradezayukta rahevAnA hAI zAzvata (sadAkAlina) che. pudgalAstikAyanA dheA janya che, ane anatAna ta che. kAraNa ke pudgalanu lakSaNa ja pUraNa ane galana hAI tenA dheAmAM paramANuenI sakhyAmAM nyUnAdhiktA thatI
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 ja rahe che. keI vivakSita skaMdhamAMthI eka yA vadhu saMkhyApramANe paramANunI nyUnAdhikatA thAya eTale te anya skaMdharUpe kahevAya che. ane te vivakSita skaMdhamAMthI chUTA paDelA paramANuo je skaMdhathI alaga samUharUpa banI rahe, tene paNa ska dha kahevAya che. skaMdharUpe banI rahela amuka saMkhyApramANu paramANu samUhamAMthI eka paNa paramANunI kadAca amuka TAIma sudhI nyUnAdhiktA na thAya, ane tenA AkArAdinI ja bhinnatA thAya to paNa te anya kaMdharUpe kahevAya che. A sarva hakIkta vicAratA pagaladravyanA che "janya che, paNa anAdi hoI zakatA nathI. zAstramAM merU Adi parvate, zAzvatamaMdire, zAzvata pratimAo, jaMbu AdizAzvata vRkSa, zrIdevI vigerenAM zAzvata kamaLa, devavimAne, vagere pagalika zAzvata padArthonuM je varNana Ave che, temAM zAzvatapaNuM te te te prakAranA AkAra ane sthaLa AdinI apekSAe kahyuM che. e skomAMthI paNa dareka samaye anaMta junA pradeza chUTA paDe che ane bIjA anaMta navA pradeze AvI maLe che. paraMtu temAM eTalA badhA vadhAre pradeza, chUTA na paDe ke jethI nyUnatA dekhAya, temaja eTalA badhA vadhAre pradeze AvI na maLe ke vizeSatA dekhAya. paNa lagabhaga jeTalA chUTA paDe, teTalA navA maLe. mATe padArtharUpe ja te zAzvata kahevAya che.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 2 juM guNa ane paryAya dravyanI sAthe je cirakALa avicchinnapaNe rahe, athavA jenA vinA dravya, te dravya kahevAya nahi, tene guNa kahevAya che. tathA dravya svabhAvataH avikata rahIne anaMta parivartananI aMdara je dekhAya te paryAya kahevAya che. yA keIpaNa dravyanuM sahabhAvI ke kramabhAvI bhedamAM badalAtA rahevuM tene poya kahevAya che. arthAt dravyanI hAlatane paryAya kahevAya che. guNa ane paryAya vinAnuM keI dravya nathI ane dravya vinA guNa ke paryAya paNa hoI zake ja nahi. AtmAnA jJAnAdi guNa che. pudagalamAM rUpa-rasAdi guNa che. dhamastikAyamAM, jIva ane pudgalane gati karavAmAM sahAya ApavAne svabhAva hoI "gati sahAyaka" guNa che, adharmAstikAyamAM sthiti sahAyakatA " guNa che. AkAzAstikAyamAM "avagAhanAkAraNatA" guNa che. ane kALamAM "vartanakAratA" (navA-purANa karavAno guNa che. guNa ane guNane abheda saMbaMdha che. guNane mUkIne guNa na hoya. Ama guNa ane guNIne tadrupa saMbaMdha che. bemAMthI ekeno abhAva karatAM ane abhAva thAya ane jyAM ekanI hayAti hoya tyAM bIjAnI paNa hayAti hoya ja,
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryAya aMge vicAratAM utpatti ane vinAzane prApta thAya te "paryAya" kahevAya che. kahe che ke-- anAdi nidhane dravye, svaparyAyAH pratikSaNam / unmajaMti nimajati, jalakallola vnyjl|| anAdi ane anaMta evA dravyamAM tene pitAne varyA jaLataraMganI jema kSaNe kSaNe utpanna thAya che ane nAza pAme che. dharmAstikAya amuka jIva ane pudgalane gati sahAyaka thavA samaye je AkAra dhAraNa kare che, te ja AkAra bIjAne madada ApatI vakhate hote nathI. padArthanI jADAI, laMbAI, thoDA-jhAjhA vagerenI ape. lAe te dharmAstikAyanI avasthArUpa paryAya che. eTale gatisahAya prApta karanAra padArthanI jADAI, laMbAI, DA-jhAjhA vagerenA thatA parivartanamAM dharmAstikAyanA paryAye paNa badalAyA ja kare che. evI rIte adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa dravyanA paryAye aMge samajavuM, jIvanA guNa "jJAna" che ane jJAna te zeyanA AdhAre hovAthI ya padArthanA paryAya anusAre ja jIvadravya pratisamaya parAvartana pAme che. A pramANe pagalAstikAya sivAya pAMca dravyamAM pratisamaya vartatI utpatti ane vinAza te paraparyAnI apekSAe thayA kare che. pudgalAstikAya dravyamAM te utpatti ane vinoza te svaparyAyApekSAe ja thAya che.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 dareka samaye dareka dravyamAM tenA guNonI hAni ane vRddhi thAya che. eTale amuka dravya vivakSita samaye jevA paryAyavALuM hatuM, tevA ja paryAyavALuM rahe te paNa guNemAM te hAni ane vRddhi thAya ja che jemake padgala dravyanA amuka vivakSita eka paramANumAM jeTalA aMzavALA varNagadha-gsa ane sparza, vivakSita samaye che, tenAthI bIje samaye varNamAM yA gadhamAM cA rasamA ke sparzamAM kaMIpaNa pheraphArI thAya ja. vivakSita samaye je varNa anaMta aMzavALe hatuM, te ja varNa anaMtamA bhAga jeTale jUna thaI jAya. athavA te varNa mULathI ja badalAIne kALo hoya te veta thAya ane veta hoya te pita thAya. thAvat keI paNa judA varNavALe thaI jAya. je judA varNavALA na thAya te te varNanA aMza ochAvattA thAya. have je varNa mULathI na badalAye ane aMza paNa ochAvattA na thAya to varNanI mAphaka gaMdha badalAya. athavA gaMdha ochovatto thAya. kadAca varNa ane gaMdha e bane kAyama rahe te rasa badalAya athavA ochevatto thAya, ane vANuM-kAMdha ane rasa e traNe na badalAya te aMte sparza te avazya badalAya ke ochevatto thAya, jethI vivakSita paramANu, vivakSita samayathI bIje samaye hAni-vRddhivALe hoya e nizcita che. have je bIje samaye varNAdi ghaTe te keTale aMze ghaTe che ane vadhe te keTale aMze vadhe? te jANavA mATe jenazAstramAM cha prakAranI hAni ane cha prakAranI vRddhi kahI che. eTale dhAro ke vivakSita paramANu prathama samaye satkRSTa zyAma varNavALe che, e
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zyAma varNanI utkRSTatAna, buddhivaDe sUkSma vibhAga kalpIe te anaMta aMza--vibhAga paDe. tevA anaMtA aMza jeTalI zyAmatA prathama samaye che, emAMthI bIje samaye anaMta bhAga nyUna zyAmatA thAya. athavA asaMkhya bhAga nyUna zyAmatA thAya, athavA saMkhya bhAga nyUna zyAmatA thAya, athavA saMkhya guNa nyUna zyAmatA thAya, athavA asakhya guNa nyUna zyAmatA thAya, athavA anaMta guNa nyUna zyAmatA thAya. jethI pudgala paramANu dravya prathama samaye je zyAma hato tenAthI bIje samaye anaMtabhAgAdi cha prakAramAMthI keI paNa eka prakAranI (zyAma varNanI apekSAe) hAnivALo thaye kahevAya. e pramANe cha prakAranI vRddhivALe thAya te A pramANe- vivakSita paramANu prathama sarva jaghanya zyAmavarNavALe chatAM paNa anaMta aza (sarvotkRSTanI apekSAe ati alpa aMza) zyAma varNavALo che te bIje samaye anaMta bhAga vRddhivALo, athavA asaMkhya bhAga vRddhivALe, athavA saMkhyabhAga vRddhivALe thAya. athavA sa khyaguNa ke asa khyaguNa ke - anaMtaguNa vRddhivALe thAya. eTale anukrame adhika (cha prakAranI vRddhimAMthI keIpaNa eka prakAranI vRddhivALa) thAya. ahiM hAni saba dhamAM "guNa' zabdanI saphaLatA guNAkArarUpe judI rIte che. te A pramANe hAninA saMbaMdhamAM saMkhyAdiguNa eTale je saMkhyA vartatI hoya temAMthI saMguNa, asaMkhya guNa, anaMta guNa nahi, paraMtu vartatI saMkhyAnI hAni thatAM zeSa rahetI saMkhyAthI saMkhya, asaMkhya, anaMtaguNa hAni samajavI. jema saMkhyAtabhAga hAnimAM 100nI
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 zyAma varNanI utkRSTatAnA, buddhivaDe sUkSma vibhAga kalpIe tA ana'ta aMza-vibhAga paDe. tevA anatA aza jeTalI zyAmatA prathama samaye che, emAMthI khIje samaye anaMta bhAga nyUna zyAmatA thAya, athavA asa`khya bhAga nyUna zyAmatA thAya, athavA saMkhya bhAga nyUna zyAmatA thAya, athavA sakhya guNa nyUna zyAmatA thAya, athavA asaMkhya guNa nyUna zyAmatA thAya, athavA ana ta guNu nyUna zyAmatA thAya. jethI pudgala paramANu dravya prathama samaye jeve| zyAma hattA tenAthI khIje samaye anaMtabhAgAdi cha prakAramAMthI koI paNa eka prakAranI (zyAma varNanI apekSAe ) hAnivALA thayeA kahevAya. e pramANe cha prakAranI vRddhivALA thAya te A pramANe vivakSita paramANu prathama sava jaghanya zyAmavarNavALe chatAM paNu anaMta aza (sarvAMtkRSTanI apekSAe ati alpa a za) zyAma varNa vALA che. te khIje samaye anaMta bhAga vRddhivALA, athavA asa`khya bhAga vRddhivALA, athavA sakhyabhAga vRddhivALA thAya. athavA sa byaguNu ke asa khyaguNu ke ana taguNu vRddhivALA thAya. eTale anukrame adhika ( cha prakAranI vRddhimAMthI koIpaNa eka prakAranI vRddhivALA ) thAya. ahiM hAni saMbaMdhamAM guNu'zabdanI saphLatA guNuAkArarUpe judI rIte che. te A pramANe; hAninA sabaMdhamAM sakhyAdirguNa eTale je sakhyA va tI heAya temAMthI sakhya guNu, asAMkhya guNa, anaMta guNu nahiM, paraMtu vatI sakhyAnI hAni thatAM zeSa rahetI sa`khyAthI sakhya, asaMkhya, anataguNAti samajavI. jema sa'khyAtabhAga hAtimAM 100nI
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 sakhyAmAMthI samajavA mATe vIsanI saMkhyA bAda karIe te 80 rahe. temAM khAda karelI vIsanI saMkhyA te saMkhyAtame bhAga che ane bAkI rahelI 80 nI saMkhyA te khAda karelI vIsanI saMkhyAtaguNI che. eTale 100 nI sakhyAmAMthI sakhyAta bhAga hAni karavI hAya teA vIsa echA thAya ane saMkhyAtaguNa hAni karavI hoya te 80 echA thAya. aphri vIsanI saMkhyAne ja sayAtabhAganI kahI te samajavA mATe ja che bAkI egaNIsa, aDhAra vagerene paNa sakhyAta bhAganI kahI zakAya. tApa e che ke, sakhyAtaguNa nyUna karatI vakhate sakhyAtabhAga hAni karatAM je javAba Avye hoya te ja sakhyA nyUna karavI. e pramANe sauMkhya guNu, asakhya guNa ane anaMta guNu hAni aMge samajavuM, cha cha prakAranI vRddhimAM te jyAM bhAgavRddhi kahevAnI hAya tyAM mULa rakamane teTalAMe bhAga ApatAM je javAba Ave te umerI devAnA haiAya che. ane guNavRddhimAM mULa rakamane teTalAe guNAkAra karavAnA hAya che. e guNuAkArathI AvelA javAba mULa rakamamAM umeravA nahi, paNa je guNAkArane javAba Ave teTalI ja guNavRddhi jANavI. A pramANe keTalIka svaparyAyanI apekSAe, keTalIka paraparyAyanI apekSAe, ane keTalIka svapara paryAyanI apekSAe, hAnivRddhie dareka dravyamAM sadAkALa pravarte che. A hAnivRddhi thavArUpa dravyane je svabhAva che, te svabhAvanuM' nAma azurUlaghu paryAya kahevAya che. pratisamaya
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 dareka dravyamAM A anurUlaghu paryAya te sadAkALa pravarte che. zAstramAM dravya ane paryAya e ja svarUpe padArthAM prarUpyA che. eTale ja padArthanuM svarUpa dravvAthikanace ane paryAyArthi ka naye ja prarUpyu che. para`tu kacAMya guNAthi kanaya tarIke varNana nathI. jethI guNane te paryAyanA eka prakAra tarIke varNavI lIdhA che. sahabhAvI eTale dravyanI sAthe satatarUpe rahenAra guNune "sahabhAvI paryAyarUpe" ane dravyanI sAthe kayAreka hovAvALI ane kayAreka nahi' hovAvALI avasthAne kramabhAvI paryAyarUpe kahela che. khAkI paryAyamAM sahabhAvI ane kramabhAvIrUpa vividhatA samajavA mATe guNa ane paryAyanI bhinnatA kalpavI, te vyavahAramAM ayeAgya tA nathI ja. jema kramabhAvIne paryAya kahevAya che, tema ekanu' aneka karanArane paNa paryAya kahevAya che. A hisAbe dravyane anekarUpe karanAra guNu che. jJAnAtmA, danAtmA, cAritrAtmA, vIryaMtmA, ema AtmAne anekarUpe judA pADanAra guNa che evI rIte pudgugala paramANune vadhu vALA, gaMdhavALA, ema ema judA pADIne aneka karanAra guNu che, mATe aneka karavArUpa svarUpavALe guNa te paryAya che. jethI karIne AtmA e padArtha che. tenI aMdara vijJAnazakti che, te tenA sahabhAvI paryAya ' kahevAya che. ane AtmAne sukha-du:kha, harSI ane zeka vagere thAya che, te tenA kramabhAvI paryAya che. athavA pratisamaya vartatA hAni-vRddhirUpa anurUlaghu paryAya te svAbhAvika paryAya che. ane nara, nArakAdi gatinu upajavuM '
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ temaja viNasavuM tathA mananA paryAyanuM je lakSaNa upajavuM ane viNasavuM te kamabhAvI paryAya kahevAya che. e rIte eka dravyanI aMdara anaMtA paryAyo thavAno saMbhava che. te tamAma paryAyonuM (1) vyaMjanaparyAya ane (4) aparyAya, ema be rIte vargIkaraNa thaI zake che. je sadA pariNAmapravAha keIpaNa eka zabdano vAcya banI vyavahArya thAya che, arthAt je padArthanI sAthe dIrghakALa sudhI anugata rahe che, yA traNe kALa rahe che, te paryAyane vyaMjanaparyAya' kahevAya che. vyaMjanaparyAyonA aneka avAMtara paryAyo pikI je paryAya atima hovAthI avibhAjya hoya, athavA je avibhAjya nahi chatAM paNa avibhAjya je bhAse te "arthaparyAya' kahevAya che. dIrghakALa paryata vartate paryAya pravAha te vyaMjanaparyAya" ane vartamAna kALa pUrato ja, yA kSaNamAtra sthAyI te "artha paryAya" che. dRSTAMta tarIke jIvadravyanA saMsArItva, manuSyatva, purUSatva, Alakatva, Adi aneka bhedarUpa paryAyanI nAnImoTI aneka paraMparAo che. temAM jyAre manuSyarUpe janma levAya che, tyAre janmathI mAMDI maraNa sudhI te jIva "manuSya manuSya evA zabdathI vyavahArAya che, tethI manuSyarUpa sadezaparyAya pravAhu e jIvane "vyaMjanaparyAya ane e manuSyarUpa sazapravAhamAM bAlya, yuvAna, vRddhatva Adi, agara tethI
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 paNa sUkSamatara je anya paryAye rahelA che, te badhA "arthaparyAyo " kahevAya che. eTale koIpaNa prakAre thate vyaMjanaparyAya te aneka avAMtara paryAyonA samudAya svarUpe hovAthI te pratyeka avAMtara paryamAM "vyaMjana paryAyane pravAha te cAlu ja cheSa che. arthaparyAye te anya anya zabdathI bhale vyavahArAya, paNa bhinna bhinna zabdathI vyavahAratA arthaparyAyomAM samAna zabdathI vyavahAra je paryAya te vya janaparyAya che. eTale je manuSya te kaI vakhata bALa, kaI vakhata yuvAna, keI vakhata vRddha, ItyAdi bhinna bhinna zabdathI vyavahArata hovA chatAM te dareka prasaMge tenAmAM manuSya paryAya te vattI rahe te heI, manuSyatva te vyaMjanaparyAya che. A pramANe dareka dravyamAM vartatA vividha vyaMjanaparyAya ane artha paryAya mATe samajI levuM. | vyaMjanaparyAya ane arthaparyAya paNa vividha rIte anaMta prakAre hovA chatAM te banne paryAye zuddha, azuddha, dravya ane guNavaDe karIne skUlapaNe cAra cAra prakAramAM vicArI zakAya. je paryAya anya dravyanA saMbaMdhajanya nahi hetAM svAbhAvika hoya te zuddha ane anya dravyanA saMbaMdha janya hoya te azuddha kahevAya che. uparokta cAra cAra prakAramAM vicAratAM vyaMjana paryAya ane arthaparyAyanA kula ATha bheda thAya.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) zuddha drazya vyaMjana paryAya- (2) azuddha dravya vyaMjana paryAya. (3) zuddha dravya artha paryAya. (4) azuddha dravya artha paryAya, (5) zuddha guNavyaMjana paryAya, (6) azuddha guNa vyaMjana paryAya. (7) zuddhaguNa artha paryAya ane (8) azuddha guNa artha paryAya. A dareka prakAranI spaSTa samajaNa dareka dravyamAM A pramANe che. (1) siddhapaNuM yA sarvathA karmathI mukta dazArUpa vartate. je paryAya, te jIvane zuddha dravya vyaMjanaparyAya kahevAya che. (2) jIvamAM svAbhAvika ane kSaNamAtra sthAyI rahevAvALe te jIvane zuddha dravya arthaparyAya kahevAya che. (3) jIvanA je cerAsI lAkha nInA bheda, yA manuSyatva, devatva, nArakatva, ane tiyacatva te jIvana azuddha dravyavyaMjana paryAya kahevAya che. (4) jIvamAM anya dravyanA saMbaMdhajanya kSaNa mAtra. sthAyI paryAya te jIvane azuddhadravya artha paryAya che. (5) jIvanI aMdara anaMtajJAna, darzana, sukha ane vIrya vagere guNa che, te jIvana zuddhaguNavyaMjana paryAya kahevAya che. (6) jIvanI aMdara matijJAnAdi guNe varte che, te jIvane azuddha guNavyaMjana paryAya kahevAya che. (7) jIvana kevalajJAna paryAyamAM yapadArthanA AdhAre vavidha hAni-vRddhirUpa je parAvartana thAya che, te kSaNabhede thatA rAvata nane ' zuddha guNa arthe paryAya" kahevAya che.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtramAM kevalajJAna ane kevaladarzananA sAdi saparyavAsita kathanathI kadAca kaI evA bhramamAM paDe che ane ekavAra utpanna thAya che, ane pachI kadApi nAza pAmatAM ja nathI. jethI zuddha guNa vyaMjana paryAya kAyama cAlu rahe che. paraMtu zuddha guNaarthaparyAyanI saMbhAvanA kevI rIte hoI zake? ahiM samajavuM joIe ke pUrva kevaLajJAna-darzana paryAyane nAza, ane navIna kevaLajJAna-darzanane paryAya utpanna thata ja rahetuM hovAthI temAM arthaparyAya hoI zake che. jemake kevaLI. paramAtmAne zarIrAvasthAmAM je zarIragata paryAye vartatA. hoya che, te paryAe mokSa prApti samaye zarIranI sAthe ja naSTa pAme che. zarIrAvasthAmAM zarIranA dekhAtA paryAye te karmapadagala ane jIva e bannenA saMcAganuM ja pariNAma hovAthI dehagata paryAye te pudgala uparAMta jIvanA paNa che ja. mATe zarIragata paryAnA nAza pAmavA samaye AtmA paNa te rUpe nAza pAmya kahevAya. ane AtmA te kevaLarUpa hevAthI kevaLa paNa te rUpe nAza pAmyuM kahevAya. jethI AtmA siddha thavA TAIme siddhaparyAyapaNe utpanna thaye, tyAre kevaLa paNa siddhapaNe utpanna thayuM kahevAya. A pramANe zarIrAvasthAne kevaLaparyAya ane siddhAvasthAne kevaLaparyAya ema bheda paDatA hovAthI tathA saMsma saMve, baLa pU varlDa bALa, e "sanmati prakaraNanA kathanathI tathA pama samaya sajogi bhavattha kevalanANe apaDhama samaya sajogi bhavattha vaDhanA che. A rItanA Agama vacanathI samaya samayanuM kevala
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 jJAna bhinna hovAnuM spaSTa nirUpaNa hovAthI, zuddha guNamAM paNa artha paryAya hovAnI mAnyatA yathArtha che. mATe kevalajJAna -darzana te vyaMjanaparyAyanA hisAbe "sAdi aparyavAsita" ane arthaparyAyanA hisAbe "sAdi saparyavAsita" kahevAya che. kAraNa ke kevaLarUpa paryAya prava rahevA chatAM pratikSaNa jJAnadarzanaparyAya te utpatti ane nAzane pAmate ja rahe che. (8) samaya-samayanuM kevalajJAna bhinna hovAnuM nirUpaNa spaSTa che. te pachI mati Adi jJAnamAM paNa samaya samayanI bhinnatA hovAnuM spaSTa che. eTale mati Adi jJAnane (kevalajJAna sivAya) kSaNa mAtra sthAyI je paryAya te azuddha guNa artha paryAya kahevAya che. have pugaladravya aMge vicAratAM (1) pudagalano je avibhAjya paramANu te pudgalane zuddha dravyavyaMjanaparyAya" che. (ra) dvayaNuka vagerethI banelo pudgalaskaMdha te pudagalane azuddha dravyavyaMjana" paryAya che. (3) eka paramANu dravyamAM vartate kSaNamAtra sthAyI paryAya te pudagalane "zuddha dravya artha"paryAya che. () drayagukAdi skaMdhamAM vate kSaNamAtra sthAyI paryAya te pudgalane "azuddha dravya artha paryAya" che. (5) paramANu dravyamAM eka varNa--gaMdha-rasa ane avirUddha be sparza rahe che, te pudagalane "zuddha guNa vyaMjana" paryAya che.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 (6) kayaNukAdi gugala dhamAM je varNa-gaMdharasa ane sparza rahe che, te "azuddhaguNavyaMjana" paryAya kahevAya che. (7) paramANumAM vartatA amuka eka varNagaMdharasa ane avirUddha be sparzamAM vartate kSaNamAtra sthAyI paryAya te pudgalane "zuddha guNa artha" paryAya che. (8) prayANakAdi yugala skaMdhamAM vartatA varNa--gaMdharasa ane sparzane je kSaNamAtra sthAyI paryAya te "azuddha guNa artha" paryAya che. ahiM kSaNamAtra sthAyI je paryAya che, te ja arthaparyAya che, ema kahyuM. paraMtu eka paryAya lAMbA kALa sudhI rahete hevA chatAM je tenA karatAM paNa vadhu lAMbA kALa sudhI rahevAvALA anya paryAyane vyApya hoya te te vadhu lAMbA kALa sudhInA paryAyanI apekSAe alpakALa sthAyI bananAre A paryAya, bIjAne sApekSa rahetuM hovAthI tene paNa arthaparyAya kahevAya che. , sanmati tarkamAM kahyuM che ke - purisa sammi purisa saddo, jammAI maraNakAla pajjato tassau bAlAiA, pajjavabheyA bahu viyappA | 2 22 artha-janmathI mAMDI maraNa samaya sudhI purUSanI aMdara purUSa e zabda vaparAya che, tenA ja bALa vagere. aneka prakAranA paryAya aMze che.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 , A AAkAnusAre jIva, manuSyAdi gatimAM purUSarUpe janamyA che, te janmathI Ara'bhIne maraNapayata purUSa kahevAya che, ane temAM khALa-yuvAna-vRddha vagere paryAM che, tene 8 a paryAya ' kahI zakAya che. ahiM mALa-yuvAna vRddha paryAya te kSaNamAtra sthAyI nathI, paNa dIrghakALa sthAyI che. chatAM vadhu dIrghakALa sudhI rahevAvALA manuSyatvarUpa paryAyane vyApya hovAthI manuSyatva paryAyanA kALanI apekSAe alpakALa sthAyI banatA hovAthI tene " artha paryAya " kahI zakAya che. vastusvarUpa kathanamAM kahenAranA draSTikoNanA khyAla hoya te ja te kathana yathAsvarUpe samajI zakAya, nahi Mtara samajavAmAM bhrama pedA thAya. eka kSaNa mAtra rahenAra paryAyane ja a paryAya gaNAya che. te kathana RnusUtra nayanA mate samajavAnu' che. have dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya, e traNe akhaMDa ane ekarUpa hovAthI temAM zuddhadravya vyajanaparyAMya te spaSTa samajI zakAya che. tathA temAM zuddha dravya a paryAya, te kevalajJAnamAM jaNAvela a paryAya pramANe samajI levuM, nirapekSapaNe te A traNe zuddhe dravya che. paraMtu ghaTAkAza, paTAkAza, ItyAdi rIte te te dravyeAne sApekSa karIne, vividha vastune gati-sthiti ane avakAza prApta karavA samaye sahAyakArI banavA TAIme tenA khaMDa pADI zakAya che. te kharUpa traNe byA azuddha gaNI temAM rahelA paryAye
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 vyaMjana ane artha paNe vicArI zakAya. jema jIva dravyamAM pagalarUpa paradravyanI apekSAe utpanna thatA manujAdi paryAye azuddha che, tevI rIte dhamastikAya AdinA saMcagAdi paryAyamAM paNa paradravyanI apekSAthI ja azuddhapaNuM mAnavuM. eka pagala dravya ja evuM che ke jemAM dvita tuka vagere azuddha paryAye yugalarUpa svajAti dravyanI apekSAe heAya che dareka dravyanA paryAye pratisamaya anaMtabhAgAdi bAra prakAre hAni-vRddhivALA hovAthI kSaNamAtra sthAyI paryAya dareka dravyamAM hoI zake che. temAM jIvadravyanI hAni-vRddhi, jJAnAdi guNane aMge che. ane te jJAna, yanA AdhAre hevAthI seyanI jema hAni-vRddhi thAya che, tema jJAnanI paNa hAni -vRddhi thAya che. e pramANe keTalIka hAni-vRddhio svaparyAyApekSAe ane keTalIka paraparyApekSAe ane keTalIka svaparaparyAyApekSAe pratisamaya thayA kare che. A pramANe vyaMjana ane arthaparyAyarUpe vargIkaraNa karela eka dravyanA vikAlika paryAye keTalA hoI zake ? te aMge vicAratAM jainamata pramANe pratyeka padArtha pratisamaya utpAda-vyaya ane dhrauvyAtmaka hovAthI anaMtakALe keIpaNa eka dravya, anaMta paryAyarUpe pariName che. eTaluM ja nahi paraMtu AcArya zrI siddhasena divAkarasUrijIe te sanmati prakaraNamAM kahyuM che ke koIpaNa eka dravya vivakSita eka ja samayamAM paNa sahabhAvI anaMta pa rUpe pariName che. eka samayammi egadaviyassa, bahuyAvi hoMti uppAyA / uppAya mamA vigamA, ThiIu ussagga oNiyamA / 3 / 41 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha_eka samayamAM eka dravyamAM bahu paNa utpAde hoya che. vinAze paNa utpAda jeTalA ja hoya che. ane sthitie paNa teTalI ja sAmAnyarUpe niyata che. upara mujaba keI paNa eka dravya, vivakSita eka ja samayamAM sahabhAvI anaMta paryAyarUpe pariNamavA TAIme eka ja sAthe pUrvavatI anaMta nAze, ane uttaravatI anaMta paryAnA anaMta utpAda temAM vartatA hoya ja che. e pramANe vizeSarUpe pariNAma pAmatuM te dravya anaMta sAmAnyarUpe sthita hoI anaMta sthitie dhAraNa kare che. A hakIkatane eka jIvadravya dvArA "sanmati prakaraNamAM siddha karI che. -mana-va-jiriyA, hava6 vijeso vavize saMjoya bheyI jANaNAya, daviyassa UppAo // 3 / 42 / / artha-zarIra, mana, vacana, kriyA, rUpa Adi ane gatinA vizeSathI temaja saMga vibhAgathI ane jJAnanA. viSayatvathI dravyane utpAda che. saMsArI jInA paryAmAM keTalAka paryAye paugalika ane keTalAka paryAye Atmika hoya che. A banne prakAranA paryAye jIvanA ja prayatnajanya hoI temAMnA paugalika paryA mAtra pudagalAzita ja nathI. ane Atmika paryAe paNa kevala, cetanazcita ja nathI. paraMtu te banne prakAranA paryAye pugala ane cetana ubhayAzrita kahevAya che. jemake manevagaNanA, vacanavargaNAnA ane kAyavagaNanA pudgala ska, jIvaThA grahaNa karAyA bAda tenuM mana-vacana ane kAyAsvarUpe
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 pariNamana thavA TAIme vartate paryAya te paugalika hovA chatAM, te pariNati, jIvanA pariNAma ane vIrya vizeSanA saMbaMdhathI ja saMbhavatI hovAthI te paryAya cetanAzrita paNa che ja, vaLI jJAna ane vIrya vizeSa svarUpe vartatA jIva- dravyane abhyatara paryAya te Atmika paryAya hovA chatAM karma pudgala sApekSa hovAthI pudgalAzrita paNa che ja. eTale dehadhArI jIvamA manarUpe pariNamato pudgala paryAya, vacanarUpe pariNamate pudgalaparyAya, sUkSma ke sthUla deharUpe pariNamate pudgalaparyAya, asaMkhya AtmapradezamAM thatI kAyika Adi kiyAo vaDe vartate jIvaparyAya, mana-vacana ane zarIrarUpa pariNamana pAmatA pudagalomAM rUpAdinI hAni-vRddhi, karmabaMdharUpa pudgalaparyAya, karmaudayarUpa pudgalaparyAya, jIve grahita kAmaNavargaNAnA pudgalaska dha samUhamAMthI jJAnAvaraNIyAdi karmarUpe pariNAma pAmate pudgalaparyAya, vividha viSayaka jJAnAdiparyAya, svapara jJAna viSayavarUpa yatva AdiparyAya, tathA anya anaMta sahuvatti paryAya ItyAdi navIna pacenA utpAdo, pUrvaparyAnA vinAze, ane pUrvottara paryAyamAM anugata sAmAnyarUpe sthitio, e badhuM eka ja samayamAM saMbhavatuM heI, eka saMsArI jIva eka samayamAM paNa anaMta paryAya yukta heI zake che. A pramANe dareka dravya anaMtA paryAne pAmavAnI gyatAvALuM che. paraMtu sAthe sAthe eTaluM samajI levuM jarUrI che ke eka vivakSita mULa dravyamAM je paryAye pAmavAnI
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ gyatA hoI zake che, te ja paryAne pAmavAnI gyatA anya pAMca dravyamAM paNa hoI zake tevuM nathI. jema dareka dravya svataMtra che, tema dareka dravyanA pitAnA guNa ane paryA paNa svataMtra che. je guNa ke je paryAya je jAtinA mULa dravyamAM haI zakatuM hoya, te guNa ke te paryAya te jAtinA ja mULa dravyamAM hoI zake. paraMtu anya jAtinA mULa dravyamAM hoI zake nahi. jemake jIvanA je guNa ane paryA che, te jIva dravyamA ja hoI zake che. ane pudgalanA je guNa ane paryA che te, pudgala dravyamAM ja hoI zake.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 3 ju Izvara jagatano kartA nathI dareka mULabhUta padArthamAM paryAya aMge vicAratAM dareka jIvamAM AtmapradezasamUharUpa anAdi skaMdhamAM vartatA paryAno utpAda ane vinAza te prAyagika (prayatnajanya) che. kAraNa ke saMsArI AtmA pitAnI bhAvi dazA pote ja pitAnA prayatna karIne saje che. jyAre koI AtmA krodhAdi zubhAzubharUpe pariName che, tyAre te pariNAmAnusAra pitAnI bhAvi sthiti sarje che. mATe ja pitAnI avasthAne pote ja karyA hovAthI tenA paryAyane utpAdaka ane vinAza tenA prayatnanI apekSAe prAcegika (prayatnajanya) kahI zakAya. game te dizAmAM vartatA jIvana paryAye tenA abhisaMdhija (arthAt IcchAjanya) yA abhisaMdhija (arthAt anicchAjanya) vIryajanita hAI progika ja che. AkAzAstikAya, dharmAstikAya ane adharmAstikAyanA pradezasamUhurUpa banI rahela anAdi skaMdhamAM vartatA paryAye utpAda ane vinAza te prAyogika nahi hetAM, vastrasika (aprayatnajanya svAbhAvika) che. kAraNa ke A traNe dravyamAM thate utpAda ane vinAza te parasApekSa che. vaLI A traNemAM gatikiyAne abhAva hovAthI temAM prayatnane avakAza ja nathI. mATe
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 ja te dravyanA paryAye prayatnajanya nahiM hatAM aprayatna janya che, pudgala dravyane paramANu e janya nathI. anAdi che. anAdi vastuno nAza hoI zake nahi, te paNa tenA varNadimAM thatA palTArUpe eka paramANumAM paNa samaye samaye paryAne utpAda ane vinAza thate ja rahe che. A paramANu, sAmAnya manuSyanI apekSAe atIndriya che. eTale te paramANune chastha manuSyo te joI zake ja nahi. paramANu eTale badhe bArika hoya che ke agni yA zastrAdithI tene nAza karI zakAtuM nathI, atizayavALA jJAnIo ja paramAzunA svarUpane joI zake che. ghaNA paramANuo ekaThA thaI sthUla AkAra dhAraNa kare che, tyAre ja chadmastha manuSya tene joI zake che. jethI eka paramANu upara jIvana keIpaNa prayoga thaI zakate nahIM hovAthI te paramANumAM thatA cha cha prakAre hAni-vRddhirUpa tenA paryAya te prAyogika nahIM hotAM vaiRsika hoya che. jainazAstramAM pudagalanI vagaNAonuM je varNana Ave che, te varganA pratyeka kaMdhe paNa prAgika nahi hotAM vaidmasika che. vaLI AkAzamAM thatAM vAdaLAM, iMdradhanuSa, Adi pudgala dravyanA ja paryAya che, ane te paNa vaiRsika che. A sivAya anya je kaMI padArtho jagatamAM draSTigocara thAya che, te sarva prAgika (keIne kAIpo jIvanA prayatnajanya) ja che. eTale tevA padArtha svarUpe pariNAma pAmela te nI utpattimAM kaIne keI jIno prayatna avazya hoya che.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 pudagala dravyamAM ka che te janya I pugala dravyane paryAya che. tene utpAda ane vinAza sAmudAyika kahevAya che. kAraNa ke temAM eka karatAM ghaNA pudgala paramANuone ekI sAthe utpAda ane vinAza che. A sAmudAyika urapAda ane vinAza bane, prAgika ane vaiRsika ema babbe prakAre hevAthI, vizvasipaNe te iMdradhanuSa ane vAdaLAM AdinA utpAda ane vinAzamAM che. tathA prAyogipaNuM te ghaTa-paTa AdinA utpAda ane vinAzamAM hoya che. prAgika yA vaistrakipaNAthI thatA sAmudAyika vinAzamAM paramANurUpa avayanuM chUTA paDI jaI skaMdhapaNuM tyajI devArUpa vinAza paNa hoya che. ane avayanA vibhAga thayA. sivAya skaMdhane pUrva AkAra cheDI daI bIjA AkAramAM badalAI javA svarUpe paNa vinAza hoya che. AmAM pahelA prakAranA vinAzane "sAmudAyika vibhAga mAtra" ane bIjA prakAranA vinAzane "arthAtara bhAva prApti" kahevAya che. (1) vAdaLAM tathA iMdra-dhanuSanu vikharAvuM. (2) makAna tUTavAthI IMTa vagere avayanuM vikharAvuM. (3) bhautika saMgo ke tunA prabhAva AdithI baraphanuM pANunA rUpamAM ane pANInuM havAnA rUpamAM badalAI javuM. (4) kaDAmAMthI kula AdinuM banAvavuM, A cAre anukrame (1) vizvasA samudAya vibhAga. (2) prAyogika samudAya vibhAga. (3) vizvasA artha tara bhAva prApti ane (4) prAyogika arthAtara bhAva prAptinAM dRSTAMta samajavAM. A pramANe vizvanA pratyeka padArthamAM thatA 9TH
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 utpAda ane vyaya ( vinAza)nI spaSTa samajaNa mAtra jainadanane mAnya heAvAthI ja jainadana Izvara kartutvavAdI nathI. janya padArthane utpAda ane vinAza te IzvarAdhIna yA Izvara prayatnajanita heAvAnu jainadarzanane mAnya nathI. jainadarzana tA kahe che ke janma padmAnA utpAda ane vinA je IzvarAcIna hAya tA saghaLA utpAda ane vinAza prayatnajanya ja hota. paraMtu keTalAkamAM vesTasikapaNu` svAbhAvikapaNuM paNa jovAmAM Ave che, eTale IzvarakatvanI siddhi thaI zakatI nathI. vaLI prAyeAgika yA prayatnajanya padArthoM aMge paNa jainadananI mAnyatA evI che ke temA I paNa prANIne prayatna tA avazya che, paraMtu saghaLA prAyogika utpAda ane vinAzamAM keI eka amuka ja prANInA prayatna nahi hotAM anya anya prANIne vividharIte prayatna haiAya che, jagatamAM vAdaLAM, AkAzIraLa vagere keTalAka padArthA sivAya anya je koI padArtho pRthakpRtharUpe ane milanasvarUpe dRSTigocara cAya che, te saghaLA padArthoM koine koI paNa prANInA prayatnajanya ja che. jemake kAcanI banAvaTa retImAMthI thAya che, paraMtu retI e pRthvIkAya chavAnA zarIrasamUha hoI te pratyeka zarIranI utpatti, vesasikapaNe pariNAma pAmela pudgugala drabyamAMthI pRthak pRthaka pRthvIkAyI jIvAnA prayatna vaDe ja thayelI che. A hakIkata jainazAstrAmA darzAvela vividha paulika vaNAonA ane nAmakarmanI prakRtienA svarUpane jANavAthI ja samajI zakAya che.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ chUTaka paramANuo yA paramANusamUharUpa banI rahela pudgalaskaMdhanA paraspara milanathI vaiRsikapaNe utpatti pAmela audArika vagaNArUpa pudgala paryAya, pRthvIkAya jInA prayatna vaDe nAza pAmI, pRthvIkAya jInA zarIrarUpa retIsvarUpe utpattine pAme che. te zarIramAthI AyuSyanI pUrNatAe te jIve cAlyA gayA bAda, javanA saMga vinAne te retIrUpa padagala paryAya, manuSyanA prayantaDe nAzapAmI, kAcarUpa paryAyanI utpattine pAme che. A rIte A padArtho aMge paNa pudgala vargaNAo ane nAmakarmanI prakRtio dvArA spaSTa rIte samajI zakAya che. eTale padArthanI utpatti ane vinAzamAM IzvarakartRtva siddha thaI zakatuM nathI. jIvana paryAnI utpatti ane vinAzamAM vastrakipaNuM te hAI zakatuM ja nathI, para tu prAgika yA prayatnajanya paryAnA utpatti ane vinAzamAM paNa Izvara kAraNavAdane te sthAna nathI ja. IzvarakartutvavAdane mAnanAra keTalAMka jainetara dazanenI mAnyatA eTalI te jarUra che ke, saMsArI jInI bAhya ane AMtarika bhinna bhinna avasthArUpa paryAnI utpatti ane vinAza te karmajanya ja che. ane karmanI utpatti te prANI janya ja hovAthI karmajanya sukha duHkhanA saMyegavALI avasthAnI prApti, jIvanA pitAnA prayatnane ja AbhArI che. paraMtu sAthe sAthe teo evI mAnyatA dharAve che ke "jIva prayatnavaDe janyakarmo jaDa hovAthI kaI cetananI preraNAvinA
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 jIvanA sukhaduHkharUpe paryAnI utpatti karavAmAM asamartha che. ane temAM paNa anya keI cetananI preraNA nahi hotAM, karmathI sarvathA muktajInI apekSAe paNa jemAM kaMIka vizeSatA che, evA IzvaranI preraNA ja mAnavI joIe. mATe jInA paryAnI utpatti ane vinAzamAM paNa IzvarakatuMtyavAda mAna joIe." jainadarzana kahe che ke, "kama e pudgala che. cetananI sAthe saMba ane nahi pAmela pudagale, jIvane anugraha ke upaghAta karavAne asamartha che. jema bATalAmAM bharIne rAkhI mUkela zarAba yA rAkhI mUkela brAhmIpramukha auSadhi te jIvane upaghAta ke anugrahu karavAmAM asamartha hoI madyapAna ane brAhmInuM sevana karanAra jIva ja upaghAta ke anugrahane pAmI zake che tevI rIte jIvana prayatnavaDe grahaNa karAyela kArmaNa vargaNArUpa paryAyane pAmela pugale ja jIva sAthe zrIranIravat cA lehAgnivata saMbaMdhane pAmI, karmaparyAye pariNamI, amuka samaya bAda ja jIvane anugraha ke upaghAta karavAmAM samartha che. te anugatu ke upaghAta samaye jIva vividha avasthArUpa paryAyane pAme che. vaLI jema madyapAna ke brAhmIpramukha auSadhionA sevana bAda tenAthI thatI asara pragaTa thavAmAM, cA te keI garama cIja khAdhA bAda taDakAmAM UbhA rahenAra mANasane tarasa lAgavAmAM keInI paNa preraNAnI jarUra nathI, tema jIvaDhArA svaprayatnavaDe grahaNa karAyelA karmayugalenA phaLane bhegavavA TAIme anya keI cetananI preraNAnI jarUra ja hoI zakatI nathI. eTale karmane
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 saMbaMdhathI jIvanA keI paNa utpAda yA vinAza pAmatA paryAyamAM kRtakRtya Izvarane hastakSepa karavAnI AvazyakatA hoI zakatI ja nathI. jagatanA sarva prANuo tAtvidRSTithI te Izvara ja che. paraMtu karmasaMbaMdhanA kAraNe ja jainadarzanakAree sarva jIvonuM AdyAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA rUpa traNa paryAyasvarUpe vargIkaraNa kareluM che. temAM prathamanA be payAmAM ane trIjA paryAyamAM viSamatAnuM je kaMI paNa kAraNa hoya to karyAvaraNa ja che. prathamanA be paryA dharAvatA AtmAnI zaktio, kamavaraNethI gherAI gayelI che. paraMtu jIva jyAre svapuruSArtha dvArA te AvaraNane potAnAmAMthI haThAvI daI potAnI sarvazakitaone pUrNa rUpe prakAzita kare che, tyAre te jIva, paramAtmasvarUpa paryAyane prApta kare che. A paramAtmA te ja Izvara che. paramAtmapaNuM prApta karavAmAM sarva jIvone sarakho ja hakaka che. anaMta jIvo paramAtmA banyA che, ane banaze. paramAtmadazArUpa paryAya karatAM tethI adhika zaktivALe jIvano anya keI paryAya hoI zo ja nathI. paramAtmadazA eTale muktadazA. mATe muktadazAne pAmela jIva karatAM IzvaramAM kaI vizeSatA che ja nahi. chatAM temAM viSamatA mAnanAre tenuM kAraNa batAvavuM joIe. kAraNa vinA kArya saMbhavI zakatuM ja nathI. kevaLa viAvAsanA baLa upara Izvara eka ja hovAnI mAnyatAne svIkAra karavo te ucita kahevAya nahi. jIva ane IzvaranI viSamatAnuM kAraNa te
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 aupAyika karma ja che. karma bilakula haTI javAthI paNa jIva ane IzvaramAM je viSamatA rahetI hoya te te muktine kaMI artha ja nathI. mATe karmavAdane mAnya rAkhanAre te karmavAda anusAre mAnavuM ja joIe ke jIva ane IzvaramAM viSamatAnI sImA karmasaMbadha sudhInI ja hoI, Izvara ane sAMsArika prANIomAM, samagra saMsArI prANIonI vicitratAmAM, tathA vaLI eka ja saMsArI prANamAM paNa bhinna bhinna samaye bAhI ane AMtarika paryAnI utpatti ane vinAzarUpa avasthAmAM je bhinnatA jovAmAM Ave che, te bhinnatAnuM kAraNa jIvana vividha prakAre thatA prayatnajanya karmane upazama, upazama, audAyika ane kSAyikabhAva che. eTale jIvanI dareka avasthA pota potAnA ja prayatnajanya ane anya keInI paNa preraNAnA AlaMbana rahita ja che. karmathI sarvathA mukta banI paramAtmA yA IzvarapaNuM prApta karanAra jIvamAM paNa vividha hAnivRddhirUpa je agurUlaghuparyAya vate che, te hAnivRddhi paNa, te te paryAyane dhAraNa karanAra te te muktajInA ja prayatnajanya hoya che. keI vivakSita muktajIvanA te agurulaghu paryAyamAM keI anya mukatajIvano prayatna nahi vartatAM te ja muktajIvano prayatna temAM vartate hoya che. saMsArI jemAM vartatA paryA tathA yudgaladravyanA prAyogika (prayatnajanya) paryAye te saMsArI jIvAnA ja prayatnajanya hoya che. pugaladravyanA vikAlika sarva paryAnI utpatti ane vinAzamAM vartate prayAga te
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadAnA mATe keI amuka eka jIvane ja hoya tevuM banatuM nathI. vividha samaye vividha pudgalaparyAye vividha jInA prayatnajanya hoya che. pugaladravyanA paramANuo anaMtAna ta che. teo svataMtra paNa rahI zake che, ane eka yA adhika saMkhyA pramANamAM ekatra banI dharUpe paNa rahe che. skaMdhasvarUpe banI rahelAmAM vyakti svarUpe je je paramANuo hoya tene te ja kAyama rahetA nathI. temAMthI amuka samaye amuka paramANuo alaga paDI anya pudgalaskaMdhamAM jaI bhaLe, yA alaga paDele samUha anya samUhamAM bhaLyA sivAya skaMdhapaNe paNa rahe, yA chUTA paDelA samUhamAMthI paramANuo chUTA paDI jaI svataMtra eka eka paNa rahe je skamAMthI A pramANe eka yA adhika paramANusamUha chUTo paDe te skaMdhamAM anya koI eka paramANu yA paramANusamUha AvIne paNa maLe ane junA paramANuo alaga thatA paNa rahe. ema pudgalanA vividha skamAM paramANuonI nyUnAdhikatA thatI ja rahe che. A rIte eka sthaLethI anya sthaLe maLatA ane viparAtA pugala paramAzuo sadAkALa zAzvata che. jeTalA che teTalAne teTalA ja che. kaI kALe jagatamAM eka paNa paramANu vadhate ke ghaTate ja nathI. te ekeka paramANu svataMtrarUpe yA anya paramANuo sAthe maLIne eka skaMdhathI anya ka dhamAM maLavA ane vikharavAvaDe karIne AgaLa atItakALe anaMtI anaMtIvA2 ekeka vastumAM pariNamI cUkyo. tyAM je vastumAM pariNamIne
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ pharI je vakhate te vastuthI chUTe paDyo te vakhate te vastunA paryAyane vyaya thaye, ane bIjI vastumAM jaI pariNamyo te vastunA paryAyano utpAda the. ema hajI anaMtakALa jaze te paNa paramANuo to tenA te ja raheze. e rIte ekeka pudgala paramANuo ekekI vastumAM anaMtI anaMtIvAra judA judA bhAve pariNamyA che. tethI ana tIvAra te te vastuno paryAya thaye. A pramANe eka eka vastumAM thatA paryAyarUpa parivartanamAM aneka parivartane manuSyAdi prANIvarganA prayatnanI apekSApUrvakanAM paNa hoI zake che ane prayatnanI apekSA vinAnAM paNa hoya che. manuSyAdi prANIonA prayatnanI apezrAvinAnAM parivartana te jaDatanA vividhasvarUpe thatI saMgothI utA, vega Adi zakitaothI banatAM rahe che. patthara Adi cIjone ekaThA thavAthI nAnA moTA DhagalA yA parvata banI javuM, judA judA sthaLonA prANapravAho ekatra thavAthI nadIrUpe banI javuM, varALanuM pANIrUpe varasavuM ane pANInuM varALarUpe banI javuM, ItyAdi parivartana te prANI-varganA prayatnanI apekSA rAkhyA vinAnA daSTAMtarUpe che. temAM sAmAnya prANI ke IzvarAdi kaI paNa cetana tatvanA prayatnane avakAza che ja nahi, e spaSTa hakIkata che. have yugaladravyanAM je parivartane cetanadravyanA prayananI apekSApUrvaka thanAra che, te parivartanarUpa paryAyAmAM kama pudgalathI saMbaMdhita banI rahelA saMsArI jIno ja
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 prayatna heAya che. paraMtu tevA koIpaNa paryAyanI utpatti ane vinAzamAM kasama dharahita jIvAnA te prayatna hAI zakatA ja nathI. kAraNa ke prayatnajanya pudgalaparyAyamAM vizeSe karIne jIvanA rAgadveSAdi bhAvA ja kAraNarUpa hAI kama thI mukta AtmA, tevA paryAyanI utpatti ane vinAzamAM prayatnazIla anatA ja nathI. sa`sArIAtmAne peAtAne dhAraNa karAtA. zarIrarUpe, zvAseAcchavAsarUpe, bhASAsvarUpe, vicArasvarUpe, kama svarUpe yA koI bhautika sAmagrIsvarUpe ja pudgaladravyanu vividhasvarUpe parivartana karavAnI AvazyakatA rahe che. Ave koIpaNa pudgala paryAya, peAtAnI sAthe saMbaMdhita anI rahelA bhUtapUrva karma pudgalarUpa nimittane pAmIne ja jIva utpanna karI zake che. koIpaNa jIvane upayAgI zarIra, zvAsechavAsa, bhASA, mana ane kanu nirmANu, te jIvanI peAtAnI ja sAthe sabaMdhita khanI rahelA bhUtapUrva kama pudgalarUpa nimittadvArA ane peAtAnA ja prayatnadvArA thAya che. peAtAnA mATe nirmANa karAtA uparokta pudgalaparyAyAmA anya koI jIvane prayatna ke anya koI jIvanI sAthe sama'prita khanI rahela karma puddagalarUpa nimitte, upayeAgI banI zakatuM nathI. khAkI upAkta sAmagrI sivAya eka jIvanA prayatnathI nimita anya vyavahAra pacegI paudgalika sAmagrI anya jIvAne paNa upayAgI thaI zake che. AvI amuka jIveAnA prayatnathI nimita ane anya aneka jIvAnA upayeAgamAM AvatI sAmagrI te bhinnabhinna jIveAdvArA tyakta bhinnabhinna zarIrAnA mizraNarUpe anI rahela pudgalapA~cAmAMthI, yA mizraNarUpa niha banatA,
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 mAtra tyakta keI eka zarIramAMthI ja banelI hoya che. keI khanIja padArtha, pANI, vanaspati vagere, ekendriya jInAM tyakata zarIre che. AvA tyakata zarIrarUpa padArthothI cA beiMdriya, teidriya, cauridriya, pazu, pakSI AdinA tyakata zarIrinA keTalAka avayavamAMthI je lepacegI sAmagrI vividha manuSyadvArA nirmANa karAya che, te sAmagrIo pudgaladravyanA ja tevA prakAranA paryAye hoI tenA nirmANa karanAra manuSya sivAya paNa aneka jInA upayogamAM AvatI sAmagrInA dRSTAMtarUpe che. zarIrAdi sAmagrInuM nirmANa saMsArIjIva, kevA prakAranA paryAyane pAmela pugaladravyamAMthI ane kevA prakAranA karmasvarUpane pAmIne kevI rIte kare che, tenI spaSTa samajaNa jainadarzanakAree ati vistRta svarUpe varNavela che. AvA prakAranI samajanA abhAve ja keTalAMka jainetara darzane, sRSTi nirmANamAM IzvarakavavAdanI mAnyatAvALAM banI rahe che. muktajIne uparokta zarIrAdinI temaja anya saMsArapagI paugalika sAmagrInI AvazyakatA che ja nahi. jethI tevI sAmagrIne utpanna karavAmAM nimittarUpe bananAra karmapagaleno saMbaMdha paNa temanAmAM hotuM nathI. muktapaNAnI sthitimAM AtmAne parapadArthone saMga hotuM nathI. te AtmA pitAnA svabhAvamAM ja pariNamI rahe che. tethI tene koIpaNa prakAranI utsukatA hotI ja nathI. merUnI mAphaka te svabhAve aDela arthAt sthira hoya che. vibhAvamAM pariNama
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 vApaNuM nahi hovAthI tyAM keIpaNa prakArane AtmAne kaleza nathI. temaja svarUpanI prApti thayela hovAthI te kRtArtha hoya che. eTale tene have kAMIpaNa karavApaNuM rahetuM ja nathI. karmamala tenAmAM nahi hovAthI karmathI utpanna thanArI pharI avatAra levArUpa upAdhi paNa temane hotI nathI. te siddha paramAtmA yA Izvara, niraMtara AtmAnI AnaMdamaya sthitimAM rahe che. mATe AvA Izvarane sRSTi nirmANanI upAdhivALe kahI zakAya ja nahi. jainadarzananA atisUkSma tatvajJAnanI anabhijJatAnA kAraNe keTalAka leke evI mAnyatAvALA che, ke jene Izvarane mAnatA nathI. mATe jainamata jUThe ane nisAra che. e kAraNathI tevA leke jainadarzananA tatvajJAnane jANavA samajavAthI dUra bhAge che. ane potAnI managhaDaMta bhramajALamAM ja phasAyelA rahe che. paraMtu pUrvagahano tyAga karI satyane ja grahaNa karavAnI saralatA hRdayamAM pragaTe te spaSTa samajAze ke jene Izvara paramAtmAne kadApI InkAra karatA ja nathI. paraMtu paramAtmAne pitAne ucca Adarza mAne che. jainadarzananA pratyeka zAstranI racanA samaye prAra bhamAM ja ma galAcaraNarUpe paramAtmAnI stuti karavAmAM Ave che. pratyeka granthana AdimAM paramAtmAnA guNAnuvAda gAvApUrvaka namaskAra karavAmAM Ave che. te granthamAM seMkaDe sthAne paramAtmAne parameSThI, paramati , vItarAga, sarvajJa, hitopadezI, niraMjana, nivikAra, siddhi Adi nAmathI stavyA che. satya vAta te e che ke paramAtmA-IzvaranuM yathocita
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 Adara-sanmAna, jaine jeTaluM karyuM che, teTaluM anya keIe. karyuM ja nathI. kAraNa ke jenonI Izvara pratyenI bhakti tathA bahumAna evI rItanuM che ke jethI IzvaratAne dUSaNa na Ave. arthAt jaina darzanamAM paramezvaranI mAnyatA ane mahattA te, bhautika padArthonA mahimAne lakSamAM rAkhIne ke zatruvinAzaka daSTie nathI. vaLI saMsArasRjaka tarIke paNa Izvara hovAnuM jainadarzanane mAnya nathI. A viSaya para vicAra kaaAthI. spaSTa mAluma paDe che ke Izvarane jagatakartA tarIke mAnavAthI te IzvaramAM ghaNAM dUSaNa pedA thaI jAya che. ane je guNonA. thAna tarIke ApaNe Izvarane mAnIe chIe, te guNonuM astittva IzvaramAM rahI zakatuM nathI. evI mAnyatAthI te IzvaramAM ane saMsArI jIvanamAM kaMI paNa bheda rahI zakato. nathI. A viSaya aMge ghaNuM pustake lakhAI cUkyAM che. mAsika yA aThavADika vartamAnapatromAM paNa anekavAra lekhe. prakAzita thaI cUkyA che. paraMtu e viSaya eTale badhe vizALa che ke kartAvAdI tene sAMgopAMga sthira cittathI vAMcatA nathI. vaLI temAM kaThinatA paNa eTalI che ke sAdhAraNa buddhinA manuSyonI samajamAM paNa jhaTa AvavuM muzkela che. jainadarzana kathita AtmasvarUpa, vividhanI bAhya ane AMtarika vividha avasthA, aNupagalavAda, karmavAda Adi dravyAnuyoganA viSanuM talasparzI jJAna je manuSya potAnA pUrvagrahono tyAga karI satyAgaveSaka buddhie prApta karavA ziSa kare che, te manuSyo ja jainadarzanakathina IzvaratAnA paramAtmAnA vizvAsu banI zake che.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 jainadhama mAM Izvara-paramezvaranI je mahattA mAnavAmAM ArvI che, te kevaLa AtmAnA svarUpane sAcI rItie jaNAvI AtmAnA asAdhAraNa guNNAne, asAdhAraNa rItie rAkavAvALAM evAM kameCnA AvavAnA ane khAMdhavAnA rastA samajAvI, tenA vipAkAnI bhaya karatA sAcI rIte varNavIne, tevAM adhama karmAne rAkavAnA sAdhanA ane madhAyelAM kama ne sa thA teDI nAMkhI sarvathA ane sadAne mATe AtmAnA zuddha svarUpe AtmAne rahevAnu samajAvanAra heAvAthI, jenee paramezvaranI mahattA mAnI che. evA paramezvaranI mUrtie khanAvarAvI temAM suvihita jainAcArye+ pAse prANapratiSThA karAvI, vizALa jainama dizamA sthApita karI bahumAna pUrvaka temanI bhakti kare che. stavanA ane pUjanA kare che ane te paramezvaranI smRtie sanmukha sAMsArika rAga-raMgamAM lipta anI rahelA evA peAtAnA AtmAnI niMdA karavA pUrvaka paramAtmAnA zuddha svarUpanI prazaMsA karI peAtAnA zuddha svarUpane pragaTa karavAnI preraNA prApta kare che. prabhubhakitanI ekeeka kriyA te zuddha AtmasvarUpane pragaTa karavAnA ja uddezavALI heAya che. tyAM nathI hAtI bhautika sukhanI IcchA ke nathI heAtI bhakta kahevarAvavAnI lAlasA. jainadhama nA ArAdhake prabhunI pAse je prAthanA kare che, te prAthanA paNu eTalI badhI rahasyapUrNa che ke tenI spaSTa samaja jANavA IcchanAra, te prAthanAsUtra " jayavIyarAya" sUtra tarIke rainAnI caityava dana kriyAmAM prasiddha che, tene jANe ane vicAre.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 jainadana te kahe che ke je dharmazAstromAM paulika, Ahya, Adhibhautika, pArthAne kevala upAdhirUpa ane saMsArarUpa manAya che, te dha zAstro pratye zraddhA rAkhanArAoe paramezvaranI maruttA ADhi bhautika padArthonA sarjaka ane visarjanakamAM nahi mAnatAM Atmadarzana ane AtmasvarUpanA AvirbhAvaka tarIke ja mAnavI ucita che. java ane jagata teA anAdikALathI che ja. ene bhagavAna jevu. keAI utpanna karanAra che ja nahi. jo bhagavAne ApaNane utpanna karyAM. mAnIe te bhagavAnane Ne utpanna karyAM ? kANe ane jo bhagavAna anAdikALathI heAya te teNe jagatane ane jIvane zA mATe utpanna karyAM ? peAtapeAtAnA AtmAmAM sattArUpa rahela pugalivapAkI kama prakRtie vaDe te ka prakRtine dhAraNa karanAra AtmA, peAtAnA ja mATe zarIra racanA karI zake che. jagatamAM vastumAtrane banAvavArUpa jagatakartRtva tarIke Izvarane gaNavA te vyAjamI nathI. zarIra manAvavAmAM IzvaranA ke bIjA koI ne prayatna ke preraNA nathI ja. prayatna mAtra che te te zarIrane dhAraNa karela jIvane ja. A hakIkata buddhigamya ane vaijJAnika siddha che. ATalu ahi' prasa`geApAta vicArAyuM che. have AgaLanA prakaraNamAM padArthavijJAnanI hakIkata aMge pudgala padmAnI hakIkata vicAraze.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNuM 4 thuM yugala svarUpa vicAra jainapAribhASika zabdathI jene dravyAnuga kahevAya che, tene vartamAna vaijJAnika bhASAmAM "padArtha vijJAna" kahevAya che. padArtha vijJAna te jagatamAM be prakAranuM vate che. (1) sarvajJa AviSkAti ane (2) chadmastha AviSkArita. padArtha vijJAna jANavAmAM jeo bilakula IndriyAdhIna nahi hetAM, IndriyenI apekSA vinA paNa rUpI-arUpI sarva padArthaviSayane saMpUrNapaNe ane trikAla abAdhita rIte AtmasAkSAt jANI rahyA che, teo zrI vItarAga sarvajJa kahevAya che. padArtha viSayane jANavAmAM inidrAdhIna hovAthI jeonI jJAnazaktine vikAsa, rUpIpadArtha pUratuM ja sImita che, tevA chadmastha kahevAya che. ' chadmastha manuSyanI AviSkArazakti te indriyagrAhya padArthavijJAna sudhInI ja che. je padArtha AMkhathI dekhI zakAya, yA kAnathI sAMbhaLI zakAya, yA jihAthI AsvAdI zakAya, yA nAsikAthI sUMghI zakAya, yA zarIrathI spazI zakAya, tevA padArthavijJAnane ja chadmastha jI prAgadvArA AviSkArI zake che. IdrayagrAhya padArtho te rUpa, rasa, gaMdha ane sparza
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ para yukata hoya. evA padArthone ja rUpI padArtha kahevAya. dareka rUpI padArtho mAtra rUpayukta ja, yA gaMdhayukta ja, yA rasayukta ja, ke sparzayukta ja nahi hotAM rUpAdi cAreyathI yukta hoya. AvA rUpI padArthonA paNa saMpUrNa ane abAdhitapaNe AviSkAraka te vItarAga sarvajJo ja hoI zake. chadmastha manubenI te rUpa padArtha aMgenI paNa AviSkArazakti apUrNa hoya che. mATe rUpIpadArthanI svarUpavicAraNA paNa sarvajJakathita Agama anusAre ja ahiM karavAnI che. dareka rUpIpadArthamAM, varNa, gaMdha, rasa ane sparza cAre hovA chatAM dareka vastuomAM varNAdi cArenuM astitva sarakhA aMzayukta ja hoya, ke dareka rUpIpadArtho a nya eka jevA ja varNAdivALA agara samAna aMzayukta varNAdi vALA hoya evuM niyata nathI. jainadarzana te kahe che ke jagatamAM vartatA anekAneka rUpIpadArthanA aNuomAM ane skaMdhamAM varNAdi cAreyanuM astitva SaguNa hAnivaddhi rUpe hoya che. keTalAMka padArtho evA paNa hoya che ke tenA varNAdicAremAMthI keAI eka yA be cA traNa ane keIkanA te cAre paNa Indriyagamya banI zakatA nathI. varNAdi cAre hovA chatAM paNa indriyagamya nahi banI zakavAnuM kAraNa te te viSayAMzenI nyUnatA che. varSAdine jANI zakavAnuM sAdhana indri che. mATe Indriyo jANuM zake teTalA jaththA pramANa ja varNAdi viSayo
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 - - hoya te ja te viSayane jANI zakAya che. varNAdi viSayane jANavAmAM IndriAnI tAkAta dareka prANIone ekasarakhI haI zakatI nathI. keTalAka prANIonI amuka Indriye vadhu sateja hovAthI zabdAdi viSayAze nyUne pramANavALA hovA chatAM paNa te viSayane te prANIo jANI zake che. eTale keI prANIne amuka Idriya sateja hoya che, te kaI prANIne bIjI amuka Indriya sateja hoya che. jene je Indriya sateja hoya te prANI te IndriyanA viSayane sahelAIthI ane jhaTa samajI 1 zake. IndriyanI tAkAta nyUna hovAthI nyUna azaM pramANa 4 zabdAdi viSane keI na jANI zake, teTalA mAtrathI te ke padArthamAM te te viSa nathI ema kahI zakAya ja nahi. keTalAMka jAnavara gaMdhathI je vastune oLakhI zake che, ke te vastumAM rahela gaMdhane ApaNe samajI paNa zakatA nathI. che tema chatAM te vastumAM gaMdha nathI ema ApaNAthI kahI zakAze nahi. je gaMdha nathI te te vastune te jAnavare nAsikAthI ke kevI rIte jANI ? mATe temAM gaMdha te che paNa te gaMdhanA aMze eTalA badhA ochA pramANamAM che ke tene jANI zakatvAnI tAkAta ApaNI nAsikAmAM nathI. haraNe eka vizeSa prakAranA gaMdhanI sahAyatAthI eka bIjAnI nikaTa rahe che. haraNa jyAre ghAsa khAya che tyAre pitAnAM nasakorAmAMthI gaMdha cheDe che. te gadhane sUMghIne che bhaTakatA haraNe rastAne patto lagADe che, ane pitAnA samUha bhegA thaI zake che. kutarAM eka bIjAne gaMdhathI oLakhI le Ksy che.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 che. te sUdhyA bAda ja eka bIjAthI prema kare che. te sUMghavA dvArA jANI le che ke te ApasamAM pitAnA vaMzanA che ke bIjAnA vaMzanA che. vaLI sAMbhaLavAnI indriya paNe kutarAne bahu teja hoya che. eka kutaruM te, manuSyanI apekSA dazagaNuM adhika dUrathI sAbhaLI zake che. keTaleka ThekANe ceranA sagaDa, hoziyAra paga dvArA paNa nahi meLavI zakAtAM gunhAhita jagyA para kutarAne laI javAya che. te jagyAne te kutaruM pitAnI nAsikA vaDe sUMghI le che ane gaMdhane sU ghate suMghate te kutare, gunhegAra jyAM hoya che tyAM sudhI pahoMcI gadha vaDe te gunhegArane oLakhI laI ApaNane batAvI de che. A rIte jAnyuArI sana 1964mAM "Darmana prinsara jAtanI jarmanI vaMzanI katarI blekIe ratalAma-godharA vibhAga relve lAInanA pATAthI zizleTa kADhanArane saphaLatApUrvaka zodhI kADhaye hatuM. A kutarI muMbaI relve pilIsakhAtA pAse che. A samAcAra amadAvAdathI nIkaLatA dainika patra saMdezamAM pragaTa thayA hatA. A uparathI spaSTa samajAya che ke keTalAka padArthomAM rahela varNadine ApaNe jANI zakatA nahi hovA chatAM anya prANIo ke jene je Indriya je viSayagrAhyamAM vadhu sateja hoya che, tene te viSaya jaldI indriyagrAhya bane che. vAyu ApaNuM zarIrane sparze che, tyAre tenA zIta yA ukNa sparzane ApaNane khyAla Ave che. paNa tenA rUpano
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15. ApaNane khyAla AvI zaktA nathI. rUpa eTaluM badhu sUkSma che ke ApaNuM cakSumAM tene jovAnuM sAmarthya nathI. te paNa vAyumAM rUpa nathI ja ema te kahI zakAya ja nahi. sAyanTIphIka paddhatithI hAIDrojana ane okasIjana vAyunuM mizraNa thavAthI te vAyune pANuM svarUpe ApaNe spaSTa joIe chIe. A baMne vAyunA mizraNapaNAthI ja pANI banyuM hovAthI te pANImAM ANuo te vAyunA ja che. te aNuo ane vAyurUpe bhinna bhinna hoya che, te TAIme te aNuonuM rUpa, sUma hovAthI ApaNe joI zaktA nathI. bhinna bhinna vAyumAM rahelA aNuonuM mizraNa thavAthI te aNue sUphamapaNathI paTo pAmI zUlapaNAne pAmyA ane ApaNuM cakSuIndriya grAhya banyA. vizvamAM evA paNa pudgala padArthanI vidyamAnatA che ke jenA rUpa, rasa, gaMdha ane sparza e cAra paikI ekane paNa khyAla Indri dvArA kaI paNa prANane pAmI zakAte nathI. tenuM kAraNa e che ke te padArthamAM rahelA rUpAdi cAre viSayAMzenuM pramANa eTaluM badhuM a5 che ke game tevI sateja Idriyo dvArA paNa teno khyAla AvI zakate nathI. tema chatAM tevA padArthonI thatI sAmUhika kriyAo dvArA te padArtho dacira svarUpane pAmI zakatA hovAthI tenA dRSTiagocara svarUpanuM astitva paNa siddha thAya che. AkAzamAM phelAtAM vAdaLAMne ekaThAM thatAM ane bilakula vikharAI jatAM paNa ApaNe joIe chIe, AkAzamAM je aNuo vAdaLa
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva svarUpe tevAmAM te kayAMthI AvyAM ? zuM ! te aNuenI utpatti navI thaI ? khilakula adRzya thayAM tyAre kayAM gayAM ? zuM ! te aNuene nAza thaye ? prANIenA janma thayA mAda zarIranA pramANa ane vajanamAM vadhAro thatu jAya che. te vRddhi pAmatAM te aNue zarIramAM kAMthI AvyAM ? zuM te aNuenI utpatti navI thaI ? ahiM utpatti ke vinAza nathI. kAraNa ke bhAratIya mahiSa Anu kathana che ke :~ nAsato vidyate bhAvo, nA bhAvo vidyate sataH / ubhayorapi dRSTo'ntastva - nayostattvadarzibhiH // sat ane asat tattva aMge jJAnI puruSA dvArA jovAyuM che ke asat vastunuM astittva ane sa abhAva nathI. mATe mAnavu paDaze ke vADheLa ane zarIramAM dekhAtA aNuenI utpatti ke nAza nathI. te aNue te zAzrvatapaNe vizvamAM sadA vidyamAna ja che. vAdaLa ane zarIra te ta sAmUhika kriyAsvarUpe pudgala aNunu astitva che. sAmUhika kriyA dvArA te aNuenA saMghaTTana pahelAM ane vighaTana pachI te aNusamUha| sUkSmasvarUpe vatA hAvAthI koI paNa prANIne dRSTigocara thaI zakatA nathI. chatAM tenuM astiva tA che ja, A rIte koI padArthInA varNAdi cAre viSayAmAthI kAI
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa7 paNa eka viSaya ApaNane iMdriyagamya na thAya tethI karIne te te viSaya te padArthamAM nathI ema ApaNAthI kahI zakAya nahi. vaLI keTalAka padArthanA varNAdi cAreya viSayamAMthI eke ya viSaya ApaNane iMdriyagocara na thAya tethI karIne varNAdiyukta te padArthanuM jagatamAM astitva ja nathI ema paNa na kahI zakAya. mATe iMdriyagamya na thaI zake evA paNa rUpIpadArthonuM astitva A jagatamAM hoI zake che. jainadarzana prarUpita maulika cha dravyamAM pAMca dravya arUpI che ane pugaladravya ja eka rUpI che. pudagala zabdano vyavahAra mAtra jainadarzanamAM ja pracalita che. anya kaI darzanamAM kadAca te zabda pracalita haze te kaI anya artharUpe haze. paNa je artharUpe jainadarzanamAM pracalita che, te artharUpe anya darzanamAM te nathI pudagala zabda jaina pAribhASika hovA chatAM vyutpattika che. purInuM pUta paDhicIri Dha' arthAt pUrNa svabhAvathI pUta ane galana svabhAvathI tri, e be avayanA meLathI pudgala zabda banya che. pUraNa ane galananuM hevApaNuM pugalamAM kevI rIte ghaTI zake te hakIkata AgaLa vicArAI gaI che. Adhunika vijJAna jene meTara (Matter) kahe che, te meTara zabdane paryAyavAcI zabda pudgala kahI zakAya. AjanuM aNa vijJAna te jaina pAribhASika zabdathI kahIe te "yugala -vijJAna ja che. Adhunika vijJAna jene maulika ta ke mizrita to kahe che, te badhA padArtha jainadarzananI dRSTie
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 eka mAtra pudagala dravyane ja paryAya svarUpe che. te badhAmAM mULa dravyarUpe te pugalavya ja che. jJAnI puruSoe dareka rUpI padArtha (pudgala)ne varNa, gaMdha, rasa, ane sparza e cAre yukta kahyA che te barAbara che. chastha manuSya dvArA thatA padArtha vijJAnanA AviSkAre mAtra pudgala dravyanA ja hoI zake. temAM paNa game tevI sateja iMdrivALA prANane paNa bilakula IdriyagrAhya na thaI zake tevA ati mUna varSAdiyukta avasthA savarUpe vartatA yugalavyane AviSkArita karavAnI zakti chadmastha manuSyamAM haiI zakatI nathI. ane tethI ja dRzya jagatanuM upAdAna kAraNa, sarvajJadarzana sivAya anya koI dazanamAM ke chAghasthika vijJAnamAM upalabdha thaI zakatuM nathI. te pachI arUpI padArthonA vAstavika ane saMpUrNa svarUpanA khyAlane te sarvajJadarzana sivAya kayAMthI prApta karI zakAya ? ahiM A kathana sarvajJadarzana pratyenA daSTirAgathI nathI. paNa satyanI gaSaNa pUrvakanuM ane buddhigamya che. jainadarzananA drabAganA A pustakane pUrvagraDanA tyAga pUrvaka sAta vAcanArane te avazya samajAze. ya jagatanuM upAdAne kAraNe paramANu hovA chatAM paNa phakta eka ja paramANu dazya vivanuM upAdAnakAraNa banI zakatA nathI. keTalI saMkhyA pramANa aNusamUha svarUpe banI rahela pudagala padArtha, dazya jagatanuM prAraMbhika upAdAna kAraNa hoI zake tenI vistRta samaja sarvadarzanamAM kahyA mujaba AgaLa vicArAze, paraMtu badhA prANIone iMdriyagazya banI zakatI
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 pudgala avasthAnuM svarUpa vicAryA pachI, dRzya jagatanA prAraMbhika upAdAna kAraNarUpa pudgala-avasthAne vicArAze. game tevI sateja Idriye paNa jenA varNAdi cArene bilakula grAhya na karI zake tevA rUpI padArthanA svarUpa aMge prathama je kahevAmAM AvyuM che, tevA svarUpe vartAtA pudgalemAMthI ja keTalAMka pagale, dRzya jagatanuM prAraMbhika upAdAna kAraNa banI zake che. jagatamAM pudgaladravya be rIte raheluM che. aNusvarUpe ane skaMdhasvarUpe ANu eTale avibhAjya aMza, ane skadha. eTale paraspara joDAyela-ekameka banI rahela asamUha. paraspara sparzela mAtra hoya te skaMdha na kahevAya svataMtrarUpe (anya aNu sAthe sAjita thayA vinA) avibhAjya aMzasvarUpa aNuM, anaMtasaMkhyA pramANa A jagatamAM sadA vidyamAna hoya che. vaLI asamUhasvarUpa ska dha paNa keI Dhipradeza yukta, keI tripradezayukta, yAvat anaMta pradezayukata, ema vividha prakAre ane te dareka prakAra paNa anaMta saMkhyA pramANe, A jagatamAM sadA vidyamAna hoya che. ANu svarUpe rahela sarve pugalanA rUpa-rasa-gaMdha ane sparza te game tevI sateja iMdriyane paNa grAhya thaI zaktA nathI. ane skaMdha svarUpe rahela pugamAM paNa keTalAka skonA rUpAdi cAre indriyane agrAhya che, keTalAkane te cAre grAhya che, ane keTalAkanA te cAre grAhya nahi banI zakatAM ekAdi nyUna grAhya banI zake che.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 jagatamAM nAnA moTA je padArtha netradazya che, te jainadazananI dRSTie te skaMdha ja che. skaMdhanI bAbatamAM eka vAta khAsa yAda rAkhavI jarUrI che ke jemAM eka karatAM vadhu evI keI prakAranI saMkhyApramANa paramANunA ekIbhAvane skaMdha kahevAya che, tema vividha skonA paNa ekI bhAvane tathA skomAMthI eka karatAM adhika evI game te saMkhyA pramANa ekIbhAva paramANuvALA jeTalA TukaDA tUTI jaI alaga paDe che te sarvane paNa skaMdha kahevAya che. Adhunika vijJAna jene aNu, paramANu, preTona, nyUTrona ane IlekaTrena kahe che, te sarva jainadarzananI mAnyatAnusAra te skadha ja kahevAya che. AvA paugalika dhonuM astitva jagatamAM vividha svarUpe vartatuM hovAthI vyavahAramAM te bhinna bhinna saMjJAothI oLakhAya che. padArthanuM avasthAntara thavAthI temAM zaktinuM paNa rUpAtara thAya che. eTale padArthanI avasthAntara dizAmAM vartatI padArtha zakti anusAra te padArtha bhinna bhinna saMjJAthI vyavahArAya che. sarvajJa bhagavatee vastunI A rItanI yathArtha saMjJAone pRthaka pRthaka svarUpe nahi varNavatAM bAhya dekhAtA sarva rUpIpadArthone mAtra pudagala saMjJAthI ja pratipAdana karela che. kAraNa ke bhinna bhinna saMjJAthI vyavahAya thatA jagatanA sarvarUpI padArthomAM mULa dravyarUpe te paugalitA ja zAzvata che. padArthonI bhinna bhinna saMjJAo te pudgaladravyanI bhinna
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhinna avarathA sUcaka che. A pudgala dravyanI avibhAjya. ane savibhAjya dizAno khyAla pedA karavA mATe te mane dazAonAM jaina zAstramAM anukrame paramANupudagala ane skaMdhapudagala nAme apAyAM che. paramANusvarUpa aMge jainadarzana kahe che ke jyAM sudhI te skaMdhagata che, tyAM sudhI te avibhAjya aMzane pradeza kahevAya che. ane pitAnI pRthaka avasthAmAM tene paramANu kahevAya che. A paramANupudgala te avibhAjya, acchedya adAhya, ane agrAhya che. tenI nathI laMbAI ke nathI pahoLAI ke nathI jADAI. temAM pAMca prakAranA raMgamAMthI keI eka varNa, be gaMdhamAMthI koI eka gaMdha, pAMca rasamAMthI koI eka rasa, ane cAra sparzemAMthI keI be sparza hoya che. eTale traNa yA snigdhamAMthI eka, ane zIta yA uSNamAMthI eka, ema be sparza hoI zake. paramAmAM cakSurindriya, dhrANendriya, rasanendriya, ane sparzaneMdriyane viSaya, varNa--gaMdha-rasa ane sparza hoya che, paraMtu zrotrendriyane viSaya zabdaguNa, eka paramANumAM hoI zakatuM nathI. zabda te skane ja nirUpa pariNAma che. skaMdha pugalamAM je ke paramANuM te che ja, paNa svataMtra rahelA paramANune dhvanirUpa pariNAma hoI zakatuM nathI. paugalika vastumAtramAM upAdAna te paramANuM ja hevAthI aMdhanirmANanuM anya kAraNa te paramANu ja che. te sUkSamatama che. bhUtamAM hato, vartamAnamA che, ane bhaviSyamAM raheze. te AMkha agara anya koI pArthiva sAdhana-prasAdhanathI dekhI
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakAtuM nathI. tenA svarUpane te kevalajJAnI tathA paramaavadhijJAnI ja jANe che ane dekhe che. anya chadmastha manuSya te paramANuonA sAmUhika kriyA-kalApathI ja paramANunuM astitva samajI zake che. paramANumAM jIvanimitta keI kiyA agara gati thaI zakatI nathI. kemake jIvadvArA paramANu grahaNa thaI zakatuM nathI ane grahaNa karyA vinA pudgalamAM pari zamana karAvavAnI jIvamAM zakti hotI nathI. jIva te nAnA moTA skadhapugalene ja prabhAvita karI zake che. pugala paramANu jaDa hovA chatAM paNa gati karI zake che. paNa te sadA gatimAna ja hoya evuM nathI. kyAreka gati kare che ane kyAreka nathI paNa karatA. paramANu eka samayamAM cauda rAjalakanA pUrva caramAntathI pazcima caramAnta sudhI, uttara aramAntathI dakSiNa caramAnta sudhI ane adha caramAnsathI urdhva aramAnta sudhI gati karavA vaDe pahoMcI zake che. tIvra gati karavAmAM paramANu keTaluM sAmarthya dharAve che, te A uparathI spaSTa samajAya che. jema pagalanA avibhAjya aMzanI saMjJA, paramANu che, tema kALa (TAIma) nA avibhAjya aMzanI saMjJA "samaya" che. AMkhanA eka palakArAmAM asaMkhyasamaya eTale kALa vyatIta thaI jAya, AvA sUkSmasvarUpI eka samayamAM paNa, brahmAMDanA adhe caramAntathI urva caramAta sudhI pahoMcI zakavAnI tAkAta eka paramAzumAM hoya che. te pachI asaMkhya ke anaMta paramANunA ekI bhAvarUpa skaMdhapudagalamAM AvuM gati sAmAcyuM hoya temAM zuM Azcarya ?
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahIM brahmAMDa paNa keTale? cauda rAja pramANu. rAja, e eka jAtanuM mApa che. nimiSa mAtramAM eka lAkha ejana janAre deva cha mahinA sudhImAM jeTaluM aMtara kApe tene eka raju kahevAya che. athavA 381ra7970 maNane eka bhAra, evA eka hajAra bhAravALA leha gaLAne keI deva hAthamAM laI jerajezathI anaH AkAzamAM uchALe, te leDhAne gaLe ekadhAre avicchinnapaNe paDato paDate cha mAsa, cha divasa, cha pahera, cha ghaDI, ane cha samayamAM jeTale nIce Ave, tyAM sudhInuM mApa "eka rAja" kahevAya. evA cauda rAja pramANu A lokAkAza (brahmAMDa) che. A mApa sAMbhaLIne bhaDakI javAnuM nathI. AjanA khoLe paNa AkAzI aMtara batAvavA mATe AvA ja upamAnone Azraya lIdho che. padArthonI gatimAM graho vagerenA aMtaramAM hAlanA vaijJAnike paNa "prakAzavarSa vagere upamAnene AvI ja rIte upayoga kare che. A te thaI paramANunI utkRSTa (vadhumAM vadhu) gatinI vAta. paNa tenI alpatama (ochAmAM ochI) gati aMge paNa jenadarzana kahe che ke, ochAmAM ochI gati karate paramANu eka AkAzapradezathI joDenA bIjA AkAzapradezamAM jaI zake che. AkAzapradeza eTale brahmAMDanuM avibhAjya sthAna. paramANu phiyAvAna paNa hoya che. vividha kriyAmAM pravartavA aMge bhagavatI sUtramAM kahyuM che ke paramANu kyAreka kampana kare che, kyAreka vividha kampana kare che, yAvata parisumana kare che. ahi yAvat zabda te paramANunI aneka
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyAne sUcaka che. bhagavatI sUtramAM sija ane vireja muddagalenI sthitinA vicAramAM kahyuM che ke he bhagavan! ananta pradezika skanya keTalA kALa sudhI saija (sakampa) hoya ? he. gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa AvalikAne asaMkhyAtame bhAga hoya. niraja (akampa) te jaghanyathI eka samaya ane urakRSTathI asaMkhyAta kALa sudhI hoya. A pramANe paramANunI gati ane kriyA te svatapaNe thAya che ane anya pugalenI preraNAthI paNa thAya che. gatimAne paramANu game tevI leDhAnI dIvAlane yA parvatone bhedIne paNa nIkaLI jAya che. gati karatA te paramANune kadAca svAbhAvika pariNAmathI savega gati karatA anya paramANune bheTa thaI jAya tevA samaye tenI gati pratihata thaI jAya che. vaLI te pratihata nahi thatAM sAme gati karI Avate paramANu paNa pratihata pAmI jAya evuMya bane. A thaI avibhAjya aMzasvarUpa pagaladravyanI vAta. have avibhAjya aMzasvarUpa pudagaladavya aMge vicAratAM tevuM pudagaladravya te skaMdha (Mobecule) saMjJAthI jainadarzanamAM prasiddha che. jo ke skaMdhamAM saMyukta keI savibhAjya bhAga. te "deza tarIke oLakhAya che. te paNa te bhAga skaMdhane ja hAI pudagala padArthane paramANu ane skaMdha ema be svarUpe ja ahiM vicAryuM che. paramANu samUhanA paraspara ekIbhAva (piMDIbhUta) thavA rUpa A skaMdhanirmANane AdhAra te pudgalamAM rahela sni
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhatA (cIkAza) ane RkSatA (lukhAza) che. nIce mujaba snigdhatA ane kSatAnA niyama paramANuo paraspara saMyejita banI skaMdhapaNuM pAme che. anya dayadhika azenI taratamatAvALA snigdhaspazI paramANunuM anya snigdhaspazI paramANuonI sAthe saMjana thaI zake che. evI rIte sakSaspazI paramANuo aMge paNa samajavuM. A rIte samajAtIyaspazI paramANuonuM paraspara saMjana, upara mujaba kayadhika aMzenI taratamatAe ja thaI zake che. paraMtu vijAtIyaspazI paramANuonI paraspara thatI saMjanAmAM te te paramANuo cAhe samaaMzaspazI hoya, ke viSamaaMzaspazI heya te paNa skaMdhanuM nirmANa thaI zake che. paraMtu AmAM eka apavAda che ke jaghanyaguNI saMkhyAvALA vijAtIyaspazI paramANuo paraspara saMjita thaI zakatA nathI. snigdhaspazI paramANunuM snigdhaspazI paramANu sAthe ane vakSasparza paramAnuM akSaspazI paramANu sAthe thatuM saMcajana te sajAtIyaspazI saMjana kahevAya che. snigdha spazI paramANuonI sAthe thatuM trAkSaspazI paramANunuM saMjana te vijAtIyaspazI saMyeAjana kahevAya che. ahiM sAjana eTale paradhara guMthAI javuM. pudgalanA paraspara guMthAI zakavAnA guNane "sa ghAta" kahevAya che. ane saMghAtaguNanA pragaTa thavAthI pudgala paramANuo paraspara guMthAI jAya tene baMdha kahevAya che. A pramANe baMdha thavAthI
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja paramApudgala te skaMdhaparyAyane pAme che. paraspara guMthAI gayA vinA aMtara vinA paNa mAtra paraspara sparzIne rahela paramANu samUhane skaMdha kahI zakAya nahiM. A pramANe vividha skaMdhane paNa ekIbhAva thavAthI eka skaMdharUpe banI rahevAmAM upara mujaba ja snigdha ane rAkSasparzanA niyama samaje. pudgalane paraspara guMthAI javArUpa bandha te traNa prakAranA hoya che. (1) jIvana prayatna vaDe thayele banya, (2) jIvanA prayana vinA svAbhAvika thayela banyA ane (3) je bandha thavAmAM chavaprayAga ane svAbhAvikapaNuM bannene saMyoga heya. A traNe prakArene zAstrIya bhASAmAM anukrame (1) prAgakRta bandha (2) vizvasAbaMdha ane (3) mizrabaMdha kahevAya che. jIvamAtramAM zarIranuM thatuM nirmANa te prAkRta baMdhathI thayeluM hoya che. ukApAta, vAdaLAM, IndradhanuSa vagere vizrasA baMdhathI thAya che. mANase makAna banAve, vAsaNa banAve ityAdi mithabaMdhathI thayuM gaNAya che. baMdha te paramANu sAthe paramANuno paNa thAya. skandhana ane paramANuno paNa thAya. tathA skarSa ane skanyane paNa thAya. temAM game te rIte thatA baMdha te upara mujaba snigdha ane jakSa sapathI ja jANa. skandamAMthI pugalaparamANunuM chUTuM paDavuM tene bheda kahevAya che. skalpamAMthI chUTo paDato te bhAga eka paramANurUpe hoya ane eka karatAM vadhu saMkhyA pramANa paramANu samUharUpe paNa hoya. arthAt saMghAtapaNe hAya.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMghAtane pAmela paramANuo sadAne mATe saMghAtapaNe ja na hoya. keI vahelAM chUTAM paDe ane keImaDAM chUTAM paDe. vaLI jagatamAM koI paNa paramANu e nathI ke kaI paNa kALe saMghAtapaNuM pAmyA vinAne heya. kAraNa ke paramANunI svataMtra avasthA ke saMghAta avasthAne kALa vadhumAM vadhu asaMkhyAta kALa sudhI ja heya. meDAmAM meDe paNa asaMkhya kALa vyatIta thayA bAda te avazyate avasthAntarane pAme. potAnA saMghAtaguNa dvArA baMdha pariNAmane pAmela ANusamUhamAMthI snigdhatA-kSatAmAM pheraphAra thaI javAthI paramANuo bhedapariNAmane pAme che. arthAt skaMdhamAMthI paramANu chUTA paDe che. vaLI kadAca snigdhatA-kSatAnA pramANamAM pheraphAra na thAya te paNa (1) skadhAmAM svAbhAvika utpanna thatI gatithI (2) dravyAntaranA bhedathI ane (3) zAstramAM asaMkhyAkALa pramANa skanI je sthiti kahevAmAM AvI che teno kSaya thavAthI arthAt sthitinA kSayathI, ema traNa kAraNe paikI paNa kaI eka yA adhika kAraNe teno bheda thavA pAme che. pudagalonA saMghaTana (saMghAta) ane vighaTana (bheda)nI samaja A rIte jainazAstromAM ApelI che. jainazAstramAM nIla, pIta, zukala, kRSNa ane lAla ema maulika varNa pAMca prakAre, sugaMdha ane durgadha ema maulika gaMdha be prakAre, tikata-kaTuka-Ansa-madhura ane kaSAya ema
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 maulika rasa pAMca prakAre, ane mRdu kaThina guru laghu--zIta -uSNu-snigdha-RkSa ema sparza AThe prakAre kahyo che. chUTaka eka paramANu pudgalAmAM te pAMca vaNu mAMthI koI eka varNa, e gadhamAthI koI eka gadha, pAMca rasamAMthI koI eka rasa, ane RkSa yA snigdhamAMthI koI eka tathA zIta cA uSNumAMthI kaMI eka ema be sparza hoya che. A uparathI ema paNa kahI zakAya ke pugalamAM maulika sparza te snigdha RkSa zIta ane uSNa e cAra ja che. kAraNa ke mRdu-kaThina-guru ane laghu e cAra sparzAmAMthI tA eka paNa sparzI, paramANu pudgalamAM te hete ja nathI. skadhapudagaladravyamAM te vividha paramANu pi'DIbhUta thayela hAvAthI koI paNa eka skadha te pAMce varNa, mane gadha, pAMce rasa ane AThe spa vALA hAI zake che, paraMtu sparzamAM eka apavAda che ke sthUla ska'dhamAM ja AThe sparza hAya. sUkSmamAM sUkSma skaMdha te zIta-uSNu tathA snigdha RkSa e cAra sparzayukta hAI zake. eTale sparzInI apekSAe catuHspazI skaMdha ane aSTaspazI'ska dha ema skaMdhanI e jAtA hoya. potAnI jAtinA (pudgalapaNAnA) tyAga karyA vinA prAceAgika kriyA AdithI utpanna thavAvALA pudgaladravyanA je paryAya (avasthA) te pudgala pariNAma kahevAya che. game teTalA paramANuenA saghAtapaNAthI anela koI paNa eka skadha ke sadhAtabhAve rahela ana taskaMdho hovA
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69 chatAM te evA pariNAmane pAmela hoya ke te eka Indriya grAhA athavA beIndriya grAhya yAvat pAMca Indriya grAhya banI zake evA skaMdha pariNAmane bAdara pariNAma kahevAya che. ane eka paNa Indriyane grAhya banI na zake evA pudragala pariNAmane sUkSma pariNAma kahevAya che. paramANu pudgala te sUkSma pariNAmI ja hoya che. ane skaMdhapugala te sUkSama pariNAmI paNa hoI zake ane bAdara pariNAmI paNa hoI zake che. sarva sUkSamatA ane sthUlatA eka sarakhI nahi hetAM aneka prakAranI che. temAM paramANunI sUkSamatA te atyanta sUkSmatA kahevAya che. kAraNa ke tenA karatAM vadhu sUkSamatA kaI paNa pariNAmane pAmelA pudagala padArthamAM heI zakatI nathI. evI rIte jenAthI moTI vastu traNe kALamAM keIpaNa ThekANe bIjI na hoya evI ATha sparzavALI jagatamAM rahelI moTAmAM moTI vastunI skUlatA te atyanta sthUlatA kahevAya che. ahiM sthUlatA ke sUkSmatAne AdhAra te mAtra vastunA vizALa ke nAnA kadanA hisAbe ja hoI zaka nathI. kAraNa ke zAstromAM darzAvela acitta mahAtkaMdha te lekavyApI mahApadArtha hovA chatAM, cAra spazI hovAthI, sUkamariNAmavALe che. mATe tenI moTAI chatAM tene sthUla pariNAmI kahevAya nahi. evI rIte keIpaNa skaMdhamAM paramANu samUhanI kevaLa saMkhyAnI nyUnAdhikatAnA hisAbe paNa sUmatA ke sthUlatA
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahI zakAya nahiM, kAraNa ke vadhu saMkhyA pramANa paramANu samUhathI banela skaMdhanI kSetra avagAhanA ochI ane tenA kastAM ochI saMkhyA pramANa paramANu samUhathI banela skadhanI kSetra avagAhanA vadhu, ema paNa bane, eTale tyAM ochI kSetraavagAhanavALA ane vadhu saMkhyA pramANa paramANu samUhathI banela skaMdhane pariNAma te sUkSma hoya che. jaina zAstramAM kahela pagala vargaNAomAM vividha saMkhyA pramANa paramANu samUhathI banela pudgalanI jAtemAM) pUrvanI vargaNuM karatAM pachInI vargaNAnA pratyeka skaMdha, te vadhu saMkhyA pramANa paramANusamUhavALA hovA chatAM, pUrvanI vargaNonA skaMdha karatAM vadhu sUkamapariNAmI kahevAya che. mATe kevaLa kadanI vizALatA ke laghutAnI dRSTie ke skaMdhamAnA paramANu samUhanI saMkhyAnI dRSTie sthUlatA ane smatA nahi gaNatA idri dvArA je pugalene jANa nahiM zakAya, te pagalene sUkrama pariNAmI kahevAya. ane eka yA adhika Indriye vaDe jANI zakAya te pudgalene bAdara pariNAmI kahevAya che. sparzatAne anulakSIne vicAratAM krispazI, catuHspazI tathA sukSmapariNAmI aSTaspazI pugala te sUkSma hoya che. ane te sivAyanA anya pudagalaska bAdara hoya che. pradeza samUhanI dRSTie apradezI yA paramANu, dvipradezI skaMdha yAvat sa khyAta pradezI, asaMkhya pradezI tathA sUkSmapariNamI anantapradezI yugalaskaMdhane sUkSma kahevAya che. ane anaMtapradezI bAdarapariNAmI pugalaskaMdhane
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adara kahevAya che. ahiM sparzatA tathA pradezasamUhanI apekSAe kahela sUkSamatA ane skUlatAmAM paNa idrinuM aya ane ayapaNuM te che ja. - sUkSamatA ane skUlatAne (1) Atyanika (2) ApekSika ane (3) svAbhAvika ema traNa rIte samajavI joIe. sUphama pariNAmane e traNa rIte vicAratAM eka paramANu te atyAtika sUkSma pariNAma, caNakanI apekSAe kayAka skaMdhane sUkSma kahe te ApekSika pariNAma, ane indriyane agrAhI athavA catusparza skaMdharUpe agurulaghu guNavALA, athavA sUkSma nAmakarmathI utpanna thayelA pariNAmavALA je audArikAdi ska bene sUphamapariNAma te svAbhAvika sUmapariNAma jANave. A traNe rIte bAdara pariNAma aMge paNa vicAravuM. - sUkSamatA ane latAnI dRSTie sarva prakAranA pugalakavyanuM vargIkaraNa jenazAstramAM cha prakAre karavAmAM AvyuM che. paryAyanI apekSAe pudgala dravya aneka prakAranuM hovAthI te sarva prakAranA pagalemAM cha prakAramAMthI kaIne kaIpaNa eka prakAranuM sUma yA zUlapaNuM hoI zake che. te cha prakAra A pramANe che.. (1) atisthUla (2) pUla (3) sthUla-sUkSma (4) sUkSma -sthUla (5) sUma ane (6) ati sUkSma. . ! je pudgalaska baMnuM chedanabhedana tathA anyatra vahana thaI
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ SR zake evA pudgalaskaMdhane 'atisthUla'kahevAya che. jemake paththara, sAnu', tathA rUpuM Adi narasvarUpI padArthAM je pudgalaska dhanu chedanabhedana thaI na zake. para tu anyatra vahana thaI zake te puddagalaska dhane 'sthUla 'kahevAya che, jemake ghI, jaLa, tela Adi pravAhI padArthoM. je pudgalasTa dhanu chedanabhedana paNa thaI na zake ane anyatra vahuna paNa na thaI zake evA netrathI dRzyamAna puddagalaska dhane sthUla sUkSma' kahevAya che. jemake chAyA, prakAza Adi. je padArtha netrathI jANI na zakAya, paraMtu netra sivAyanI zeSa kAIpaNa indriyanA viSayabhUta hoya te pudgalaska dhane ' sUkSma-sthUla ' kahevAya che. jemake vAyu tathA anya prakAranA gesa, dhvani a di. je pudgalaskA khilakula atindriya che, tene ' sUkSma ' kahevAya che. jemake jainadarzanamAM kahelI paramANu sivAyanI dvipradezI Adi skadhavAe tathA anya atindriya pu gala skra. ke ' atindriya puddagalaska dheAmAM sUkSmamAM sUkSma pudgala, jene paramANu kahevAya che, te atisUkSma ' yA 'sUkSmasUkSma ' che. kAraNa ke paramANu karatAM vadhu sUkSmapiraNAmI koipaNa pudgala padArtha vizvamAM hAI zake ja nahui. sUkSma ane atisUkSma puddagala te atindriya hAvAthI
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 chadrastha ne pratyakSa siddha te nathI, paNa kAryaliMganI apekSAe anumAnathI jANuM zakAya che. vizvamAM vividhasvarUpe rahela sarva pudgalapadArthonuM vargIkaraNa A pramANe cha prakArathI jainadarzanamAM jema batAvyuM che, tema vartamAna vaijJAnika kSetramAM sarva pagalapadArthone samAveza (1) Thesa (nakkara) (2) tarata (pravAhI) ane (3) A5 (vAyu-gesa Adi) ema traNa prakAramAM ja karyo che. je jenadarzana kathita cha prakAro paikI pahelA, bIjA ane cothA prakAra svarUpe che. paraMtu A traNa prakAramAM ja sarva yugala padArthone samAveza thaI zakatuM nathI. kAraNa ke jo ema mAnavAmAM Ave ke A traNa prakAra sivAya anya koI prakAre pudagalapadArthanuM astitva che ja nahiM, te vaijJAnikoe kahela paramANune vibheda thavAthI vividha prakAre thatA padArtha kaNene A traNa prakAramAMthI kayA prakAramAM gaNa? paraMtu te sUphamakaNo te e traNe prakArathI anya prakAre ja che. mATe sava pudagala padArthanuM e traNa svarUpe karela vagIkaraNa adhurUM ja hovAthI vaijJAnika kSetramAM jeTalA pudagala padArthone khyAla che, te sivAya paNa keTalAka atindriya padArthonuM jagatamAM astitva che. AvA padArthonA astitvanI sAbitI pratyakSarUpe bhale nahiM manAya, paraMtu kAryaliMganI apekSAe anumAnathI te jANI zakAya che. jagatamAM prANImAtra zarIradhAraka che, nAnA ke moTA prANuonAM zarIra, vividha svarUpe ApaNe AMkhothI pratyakSa
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 jaIe chIe. A zarIra racanAnuM upAdAna kAraNa haju sudhI kaI vaijJAnika zodhI zakyA nathI. zarIramAM amuka amuka prakAranA je padArthonuM astittva teo batAve che, te padArtho zarIranA piSaka tattva tarIke gaNAya, nahi ke zarIranA upAdAna kAraNa tarIke. vaLI janma samaye prANIonuM zarIra je pramANavALuM hoya che, tenA karatAM tyArabAda dhIme dhIme vRddhi pAmatuM jAya che, e paNa ApaNe jANI ane samajI zakIye, chIye. eTale kahevuM ja paDaze ke vRddhi pAmatAM A zarIramAM dhIme dhIme anya AsamUhanI Ava che. e aNusamUha eTale badhe sUkSama hoya che ke prati samaya Agamana dvArA zarIra sAthe saMbaMdhane pAmate hovA chatAM tadu samaye te ApaNe joI zakatA nathI. paraMtu ApaNane cakSugocara thaI zake eTalA pramANamAM zarIra sAthe ekatra banI rahe che tyAre ja ApaNe joI zakIe chIe ke zarIra vRddhi pAmyuM. te zarIramAM vRddhi karavAvALAM A pudgale kyAMthI AvyA? tene pratyuttara kaI vaijJAnika ApI zake tema nathI. vRddhi pAmatA zarIramAM navAM pugalenA AvAgamanane te ApaNe niSedha karI zakIe tema nahiM hovAthI te yugalanA aNu samUhanuM jagatamAM atindriyasvarUpe paNa astittva to che ja, ema svIkAryA vinA cAlI zake tema nathI. vaLI ApaNe belIe chIe tyAre, agara te ajIva padArthonA paraspara gharSaNa thavA TAIme dhvanitaraMge utpanna thaI ApaNA ane bIjAnA kAne athaDAvA dvArA zabdonuM
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ upa bhAna karAve che, e ApaNe pratyakSa anubhavIe chIe. keI ochuM sAMbhaLatuM hoya te tenA kAna pAse ApaNuM meM rAkhI bolIe te te tarata sAMbhaLe che. eTale zabdoccAranuM bhAna. thavAmAM dhvani taraMgo kAne athaDAvA ja joIe. kAnamAM athaDAtA A davani taraMge kyAMthI AvyA ? ghaNI vakhata joradAra vani kAnanA paDadAne paNa teDI nAMkhe che. eTale jIvanA prayatna vaDe ke keI ajIva padArthonA gharSaNAdi vaDe utpanna thaI ApaNI zrotrendriya dvArA anubhavAtA te dhvanitaraMgonA upAdAna kAraNa svarUpe vartatA keI padArthanuM anya svarUpe paNa jagatamAM astittva te hovuM ja joIe. kAraNa ke te sivAya dhvani taraMgonI utpatti saMbhavI zake nahiM. vaLI ApaNA ci tana ane manana dvArA paNa AkAzamaMDaLamAM amuka aNusamUhanI vividha AkRtio ane che. A AkRtio eTalIbadhI sUkSma hoya che ke ApaNane Indriyagecara thaI zakatI nathI. chatAM te sUkSmaAkRti svarUpe, utpanna thatA taraMgonI asara vAtAvaraNamAM thAya che. maMtronA japa dvArA thatI ciMtananI AkRtio dvArA devenuM AkarSaNa thatuM hovAnI mAnyatA ApaNA dezamAM ghaNuM pUrvakALathI manAtI Ave che. manuSyane koI vastunI laganI lAge ane te eka ja vastunuM manamAM ciMtana thayA kare tyAre te hAlatamAM ka9panAnuM rUpa saMkalpamAM badalI jAya che. ane te saMkalpa sthira thaye tenA phaLarUpe manamAnI vastu pratyakSa thAya che. keTalAka bhagavAnanA bhaktanuM paNa evuM ja bane che. emane IzvaradarzananI laganI.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ haka evI te lAgelI hoya che ke emanuM mana kAyama e ja bhAvanAmAM ramyA kare che. ke pariNAme emanI ekAgra vicAradhArA ja emaNe pelI bhagavAnanI mUrtinuM rUpa dhAraNa kare che. je bhaktane jevA rUpanI kalpanA thaI hoya tene tevA ja rUpane bhAsa thAya che. A eka ekAgre vicAradhArAnuM ja pariNAma che. emane bhagavAnarUpe dazyamAna thAya che. paNa bhaktone bhaktinI tallInatAmAM A vastusthitinI satyatAne khyAla nathI hatA. emane te mAtra khyAla Izvaradarzanane ja hoya che. vaLI uMghate mANasa svapnamAM judI judI AkRtio dekhe che te paNa nidrAvasthAmAM vartatI avyavasthita vicAradhArAnuM ja pariNAma che. eTale vANIrUpe thatA manuSyanA prayatna dvArA AkAzamaMDaLamAM jema dhvani taraMgonI utpatti thAya che, tema manana-ciMtana-vicAra svarUpe thatA manuSyanA prayatna dvArA paNa amuka taraMgenI utpatti thaI, te taraMga vividha prakAranI AkRtiorUpe phelAya che. je vastunuM ciMtana karavAmAM Ave che, tenAM mAnasa citro, sthUla padArthonI mAphaka ja hAlanA sAhasika vaijJAnikonA adUbhUta kemerA dvArA kheMcI zakAya che. dareka kSaNe mastakamAMthI vicArane pravAha cAlatuM ja hoya che. mAnavanI kalpanA pramANe vicArenuM citra kheMcAya che. vizvamAM vyApta AkAzatatvamAM, uThatI mAnasika vIjaLInI laherane "vicAra" kahevAmAM Ave che, AkAzamAM te laherone pravAha jarA paNa aDacaNa vagara cAlu rahe che. vicAra taraMgenI gati, prakAzanI tulanAmAM anekagaNI vadhAre
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 che, ema vijJAne sAbita karyuM che. vicAra taraMgenI gatine. mukhya AdhAra mANasanI kalpanAzakti, ekAgratA ane IcchAzakti para che. temAM kaMpana utpanna thavA mATe A traNe-- yanI AvazyakatA che. A badhI hakIkta uparathI sAbita thAya che ke vicArataraMge eka mUrtimAna padArtha che, jene vaijJAnika yaMtranI sahAyathI pratyakSa jovAmAM saphaLatA maLI che. vijJAna kahe che ke tame vicAra kare che eTale magajamAMthI thoDAka mAIkreTasanI zakita dharAvatA vidyuta mejA thAya che. je jIbha, gaLuM tathA hoThane anairichaka rIte saMkece che. A mejAne pUratA pramANamAM moTAM banAvavAmAM Ave ane temane ekAda philma para jhIlavAmAM Ave che te tamArA vaNabelAyelA vicArone Alekha banI raheze. vIjaLImAM AvAM mejA tathA tenA Alekhane vijJAnanI bhASAmAM "IlekaTra mAgrAmsa" TUMkamAM "I. ema. jI.' kahe che. prANiyenA zarIrarUpe vRddhi pAmatI avasthAne prApta thavA pahelAM vizvamAM anya avasthAmAM rahelAM, tathA uccAra ane ciMtana dvArA utpanna thatAM "vANuM ane vicAranA taraMgarUpa pudagala padArthone dArzanike yA vaijJAnike game te vividha saMjJAthI bhale saMbodhe, paNa eka padArtharUpe te tenuM astittva vizvamAM avazya che ja. jIvanA prayatna dvArA zarIra, vANuM ane vicArasvarUpe pariNAma (avasthA) ne prApta A pudgala padArthanA upAdAna kAraNane te jainadarzanakAro ja ati spaSTa ane buddhigamya thaI zake evI rIte batAvI.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ ge ' zakayA che. paraMtu A padArthA atindriya hovAthI pudaMgala vargIkaraNanA cha prakAre paikI * atisthUla (ThAsa), sthUla (pravAhI), ane sUkSmasthUla (bASpa vAyu Adi,) e traNa prakAramAMthI eke prakAramA tene nahuM' gaNAvatAM, 'sUkSma' nAme pAMcamA prakAramAM gaNAvyA che. A sUkSma nAme pAMcamA prakAramAM puddagala---dravyanI anya vaNAe (jAteA) paNu jaina danakArAe batAvI che. ane paramANune atisUkSma' nAme chaThThA prakAramAM gaNAvyA che. jIva prayAga vinA jagatanA dezya padArthAnuM nirmANa thaI zakatuM nathI. dazyajagatanuM upAdAna kAraNu paramANu ja che. paraMtu eka paramANu upara jIvane kaI paNa prayAga thaI zakatA nathI. amuka sakhyAmAM saMgaThita anI rahela paramANu samUhurUpa 'dheTa upara ja jIvanA prayAga thaI zake. mATe je pudagala ska ! jIvanA pahelavahelA ja pratyeAganI ceAgyatAvALA che, te ja skA dRzyajagatanA upAdAna kAraNu tarIke gaNAya. tevA ska'dhArUpa puddagala vaNAe tathA te sivAya anya keTalIka pudgala skadhanI vaNAe ke je dRzyajagatanA nirmANumAM upayegI anI zakatI nathI, paNa atindriya che, evI puddagalavAe ja jaina daOna kathita sUkSma' nAme pAMcamA prakAravALI che. 4 Adhunika vijJAna, jagatanA dRzya padArthInA upAdAna kAraNane zeAdhI zakavAmAM hajI bilakula saphaLa thaI zakayuM nathI. paulika padArthAMmAM maulika tattvanI amuka sakhyA batAvI tene jagatanA upAdAna kAraNa tarIke te bhale jaNAve,
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ ee paraMtu jema jema navI vaijJAnika zodhe thatI rahe che, tema tema temanI te maulika tattvanI sakhyAmAM pheraphAra thatA ja rahetA hovAthI maulika tattva yA upAdAna tattva tarIke- kahevAtI temanI tattva sakhyA, kevaLa anumAna dhAraNAvALI ja anI rahe che. eTale dRzyajagatanA upAdAnatattvanI satya samaja te jaina darzanamAM khatAvela * atindriya ' evA puddagala va NuAethI ja maLI zake che. C IndriyagAcara thaI zake evA padArthoM paikInA paNa keTalAka padArthoM jevA ke chAyA-prakAza Adine vata mAna vaijJAnika- kSetramAM padArtha tarIke nahi' gaNutAM mAtra eka zakti tarIke gaNAvyA che. para tu zakti e te padArthanA guNa che. gu guNa huMmezAM guNIne azrita ja rahe che. tene guNIthI alaga karI zakAtA nathI. jemake agninA guNa tApane agninA paramAhyuethI alaga pADI zakAya. ja nahiM. jyAM jyAM tApazakti haze tyAM tyAM agninAM paramANue avazya hAvAnAM ja. mATe ja jaina danakArAe karela cha prakAranA pudgalavagI - karaNamAM padArtha ane zakti banne sammilita che. puddagalanI paribhASA anusAra zakti paNa paudgalika ja siddha thAya che. zaktimAM paNa sparza, rasa, gandha ane vaNu hAya che. prakAza je zaktinA ja eka paryAya che, te paudgalika che. kemake temAM rUpa che. jainadananA siddhAnta anusAra je vastumAM sparzI-rasa ane gadha tathA sparzamAMthI kaI paNa ekanu astittva jIva vaDe Indriya dvArA anubhavAtuM hoya te te
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 vastumAM prakaTa yA aprakaTa rUpe paNa zeSa traNa avazya hevA ja joIe. mATe prakAzamAM rUpa anubhavAya che te sparza, rasa ane gadhanuM astittva paNa siddha thAya che. jo ke te eTalA badhA sUphama che ke tene sparzendriya, rasanendriya ane dhrANendriya, lakSita karI zakatI nathI. te paNa tenuM astitva te avazya che. atyAra sudhI zakti yA guNane vaijJAnike. pIgalika padArtha svarUpe mAnatA na hatA. jethI teoe phakta zaktisvarUpe ja svIkArela prakAza Adine, traNa prakAre karela padArtha vagIkaraNamAM keIpaNa prakArarUpe gayAM nathI. paraMtu prakhyAta vaijJAnika AInasTAIne pUrvanA vaijJAnikanI pudgala ane zaktine bhinna gaNavAnI mAnyatAne asatya TherAvI che. teNe spaSTa karyuM che ke dravya ane zakti te ekabIjAthI atyanta bhina nathI. vijJAnanA kSetramAM AInasTAInane A eka krAntikArI nirNaya rahyo che. A pramANe padArtha ane zaktimAM je rIte bhinnatAnI mAnyatA hatI te have navA vijJAnamAM rahI nathI. A vAta kta prakAzanA ja viSayane aMge nahiM, paNa zaktinA anya sarvarUpamAM have zakti ane padArthanuM tAdAbhya spaSTa nakkI banI rahyuM che. jaina darzanakAe chAyA, Atapa, prakAza, Adine paNa paugalika batAvyAM, paraMtu vijJAne te sarvane zaktinA rUpamAM svIkAra karyo hate. jaina darzananuM kahevuM e hatuM ke padArthathI judI, zaktinAmanI kaI pRthakasattA nathI. arthAt
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnanA zabdomAM kahIe te je padArthone ame zaktinA nAmathI oLakhIe chIe te pudgala padArthonuM ja sUmarUpa che. pUrvanA vaijJAnikee zaktine padArtha nahi mAnavAnuM kAraNa phakta e ja hatuM ke teo zakitane bhArazanya pravAha mAnatA hatA. paraMtu AInsTAInanA sApekSavAde batAvyuM ke zakti e bhArarahita tatva nathI. kAraNa ke temAM paNa nizcita maryAdAthI padArtha che. reDiyezana paNa eka zakita che, je sUryathI pravAhita thAya che ane tethI sUryamAMthI prativarSa 1 kharaba ane 38 araba Tana padArtha (Mass) kaNe khare che. jethI zakti ane padArtha eka vastu vizeSanAM be prathaka nAma che. vaijJAnikanI A spaSTatAthI have sAbita thaI cUkayuM che ke jainadarzananI mAnyatAnusAra zakti nAme keI sattA, padArthathI pRtha nathI ja, prasannatAnI vAta e che ke padArtha ane zakti saMbaMdhamAM vijJAna paNa have jainadarzananI mAnyatAne saMsmata banI gayuM che. A uparathI samajI zakAya che ke vaijJAnikoe agAu saMzodhana karI vizvanA tamAma pugala padArthonuM Thesa, tarala ane bASpa ema traNa svarUpe ja vargIkaraNa kareluM che, te adhurUM ja che. kAraNa ke jene teo padArtha svarUpe nahi svIkAratAM mAtra zaktirUpe ja oLakhAvatA hatA te prakAza, chAyA Adi padArthonI gaNatrI uparokta traNa svarUpe paikI eka paNa svarUpe na hatI. paraMtu have to te prakAza Adi, eka padArtha- svarUpe hovAnuM vaijJAnika kSetramAM paNa sAbita thayuM hovA chatAM
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 te chAyA, prakAza Adine uparokta traNa padArtha svarUpa uparAMta cethA keI svarUpe haju paNa zALA kolejanAM pAThyapustakamAM darzAvela hotuM nathI. jethI vidyAthIo sahita Ajane mAnava samudAya A adhurI mAnyatAone ja lagabhaga sAcI ane saMpUrNa mAnI rahela che. jenadarzana te pahelethI ja mAnatuM AvyuM che ke chAyA. prakAza Adi, pudagalane ja eka paryAya che. eTale pudgalapadArthanA vagIkaraNane cha vibhAgomAM tene "skUlasUphama" nAme cothA prakAramAM gaNAvyuM che. A rIte vaijJAnike e batAvela padArthanA traNa svarUpe uparAMta sthUlasUkSma, sUkSama, ane sUkSma sUTama, nAme traNa svarUpavaMta padArthonuM paNa astitva vivamAM hovAnuM sAbita thAya che. eTale jenadarzanakAree tamAma paugalika padArthonA, sUmatA ane sthUlatAnI draSTie karela vagIkaraNamAM, cha prakArimAM ja padArthajJAnanI pUrNatA che. jyAre vaijJAnie batAvela traNa prakAramAM padArtha jJAna adhuruM ja rahe che.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNupa zabda-aMdhakAra ane chAyA pratyeka padArtha te paramANunI viziSTa racanA che. para- mANunI A viziSTa racanAo te pudgalanA paryAye kahevAya. paryAyamAtra parivartanazIla che. paryAya eTale padAInuM rUpAMtara. padArthanuM rUpAMtara thayA ja kare che. paNa padArthana nAza nathI. vizvamAM paramANuo anaMta saMyA pramANa che. eTale pudgala dravyanA palaTAtA paryAmAM pUrva paryAyanA paramANuo, pachIne paryAyamAM hovA joIe evuM ekAnta nathI. keTalAka paryAmAM pUrva paryAyanA paramANuonuM astitva cAlu rahevA chatAM tenA varNa, gaMdha, rasa ane sparzanuM paryAvasAna thAya, ane paramANuonA vighaTana saMghaTanathI thayela keTalAka paryAcenI utpatti samaye pUrvaparyamAM vartatA paramANuonI paNa jUnAdhikatA thAya. A rIte vividha paryAyane prApta yugaladrA vividha zaktidhAraka bane che. vividha zaktidhAraka te yugaladravya vizvamAM vividha saMjJAthI vyavahArAya che. pugalanI je je
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 zaktione vizvanA prANajIvanamAM anukULa yA pratikULa khanI zakatI, jIvA anubhave che, tevA zaktivaMta pudgalaparyAyAne ja manuSya amuka padArtha svarUpe pIchANe che. khAkI evA aneka zaktivaMta pudgalaparyAye paNa heAI zake che ke jene dunyavI jIvA paricaya paNa pAmI zakatA nathI. kayA kayA dravyamAM kevA kevA prakAranA paryAcAne pAmavAnI caiAgyatA rahelI che, ane te paryAyeAnI pragaTatA te te dravyamAM kevI rIte thavA pAme, e rItanA trikAlika paryaMcAnA jJAnane jIva, kevaLa iMdriyadvArA ke buddhidvArA ja dharAvI zakatA nathI. tenI paripUrNa jJAna prAptimAM te AtmazaktinI saMpUrNa ujjavalatA joI e. ane tevI sa`pUrNa ujajavalatAnA dhAraka te cAra ghAtI karmone kSaya karanAra kevalajJAnIparamAtmA ja hAya. vizvamAM vividha pudgala pA~ce paikI keTalAka pAMce evA che ke iMdriyageAcara thaI zakatA hovA chatAM paNa va - mAnavijJAna kSetramAM padmA svarUpe nahi manAtAM, kevaLa zakti svarUpe ja sanAtA hatA. paraMtu AInsTAInanA sApekSa vAda siddhAMtanI prarUpaNA vaijJAnikamAM svIkAya thayA khada, kevaLa zaktirUpe ja manAtAM te svarUpo paNu vaijJAnika kSetramAM padArtha tarIke svIkRta thayAM che. AvA padArthAM te zabda, aMdhakAra. udyota, prabhA, chAyA, Atapa, ItyAdi che. temA prathama zabda aMge vicArIe. bhidyamAna ANuonA dhvanirUpa pariNAmane zabda kahevAya
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 che. e divaninA skaMdha eTalA badhA sUphama che ke ApaNe tene AMkhathI joI zakatA nathI. paNa tenA vaDe thatA kAryothI ApaNe tenuM astitva mAnIe chIe. grAmaphenanI rekarDathI ApaNe samajI zakIe chIe ke zabdasvarUpa pudgala skaMdhane bIjA padArtha upara saMskArIta paNa karI zakAya che. ane tethI ja saMskArIta zabdo ApaNe pharIpharIne paNa sAMbhaLI zakIe chIe. zrotrendriya grAhya banI zakavAnI zaktidhAraka te pugalaskane ApaNe vani saMjJAthI paNa oLakhIe chIe. davani yA zabda saMjJAne prApta te pudagalamAM rahela zrotrendriya grAhya thavAnI gyatA, te tenI mukhya zakti che. kAraNa ke pudgala dravyanA aneka pariNAmamAM mAtra zrotrendriyagrAhya pariNAma te zabda ja che. zabda e zrotrendriyane viSaya heI, zabdanAM ANue karNa upara upaghAta kare che. ane gaMdha padArthonI mAphaka vAyunA anukULapaNAne laIne phelAya che. jIvanI zabdagrahaNa zaktine zabdanAM pagale kevI rIte abhivyakata kare che, te aMge jaina zA kahe che ke zarIrane lAgelI dhULanI peThe sparza mAtrane prApta thayelA ane nivRtti IndriyamAM pravezelA zabdane ja jIva sAMbhaLe che. te jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga dUrathI AvelA ane utkRSTathI Ara ejana durathI AvelA. nahiM chedAyelA, tathA anya zabdo vaDe agara vAyu vagerethI jenI zakti haNAI nathI evA zabdone sAMbhaLe che bAra ejananI AgaLa AvelA
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ ? zabdapudgalA tathAsvabhAvathI tevA prakAranA mantra pari NAmavALA thaI jatA heAtrAthI peAtAnA viSayanu zretrajJAna utpanna karavAne samartha thatA nathI. vaLI zrAtrendriyanu paNa tevA prakAranuM vadhAre adbhuta khaLa nathI ke jethI vadhu AgaLathI AvelA zabdone sAMbhaLe. bAkI koI sAdhana dvArA te mAra ceAjana karatAM dUranA zabda paNa sAMbhaLI zakAya che. zretrendriya te spaSTa ane praviSTa zane ja sAMbhaLe che, e rItanA jainazAstranA kathanathI zabdanu paudgalikapaNu siddha thAya che. naiyAyika zabdane AkAzanA guNu kahe che te siddha thaI zakatuM nathI. kAraNa ke AkAza te savyApI hAvAthI te zabda je AkAzane guNu heya te najIkanA ke dUranA zabdane sAMbhaLavAmAM phera paDavA na joI e, zabda e padArtha (pudgala) hoI te caudarAja pramANa pUrA leAkAkAza (brahmAMDa)mAM cAre tarapha phelAI zake che. prANendriyAdinA viSayabhUta dravya karatAM zabdadraSya te sUkSma ane ghaNAM che. temaja te te kSetramAM rahela zabdaceAgya anya dravyane vAsita karanAra che. zabda ceAgya pudgalA sUkSmarUpe paNa AkhA brahmAMDamAM bharelAM che. tenA upara zabdarUpe pari Numaila pudgalanI asara thAya che. ane jema pANImAM eka ThekANethI utpanna thayela taraga AgaLanA pANImAM navAM taraMga upajAve che, tema zabdanAM pugale paNa tara`gArUpe thavA dvArA
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 87 kAkAza (brahmAMDa)nA aMta sudhI phelAya che. A rIte eka ThekANethI utpanna thaI dUra dUra sudhImAM phelAtA zabdanA te taraMgene vacce vacce tathA prakAranA tevA sAdhano dvArA zrotrendriya grAhya banAvI zakavAnI vAte paNa jainazAstramAM varNavelI che. zrI tIrthakara prabhunA kalyANakAdi prasaMge asaMkhya pejana dara rahelA vimAnomAM vasatA devadevIone kalyANaka utsavamAM javAnI sUcanA devA mATe indra mahArAjanI AjJAthI hariNuMgameSa deva vaDe devalekamAM rahelI suSA nAmathI divya ghaMTA vagADavAmAM Ave che. te suSA ghaMTAne zabda asaMkhyAtA. jana sudhI dUra dUra rahelA ghaMTAmAM utarI te te raNakAranI asara thavA dvArA te te ghaMTAo svayaM vAgavA mAMDe che. e uparathI zrI tIrthakaradevanA kalyANaka utsavamAM javAnI sUcanAne tyAM tyAM rahelA devadevIone khyAla AvI jAya che. A suSA ghaMTAnI hakIkta te dUra dUranA zabdane paNa tathA- prakAranA sAdhana dvArA zrotrendriya gAhA banAvI zakavAnA diSTAMtarUpe che. saMdezavAhananI jainazAstrakathita A hakIkata hAla kevaLa zraddhAno ja viSaya nahiM rahetA, Adhunika vijJAnakSetramAM dhAela TelIgrApha, reDiye Adi dvArA pratyakSa svarUpe satya sAbita thaI cUkI che. ane vartamAna vijJAnane ja sarvazaktimAna gaNavAnA garvane haThAvI dIdhuM che. bAkI judA judA. jamAnAmAM mANase potapotAnI vividha buddhinA pazama dvArA vividha pragathI dUra dUrane zabdane zredriya grAhya banAvavA mATe vividha sAdhanono AviSkAra karatA rahyA che,
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane kare che. tevA AviSkAra paikI keTalAka AviSkAra evA che ke jyAM vartamAna vaijJAnikenI paNa buddhi pahoMcI zakatI nathI. keIpaNa yAMtrika sAdhana vinA seMkaDo mAIla dUranA bhAga para saMdezA calAvI zakavAnA esTelIAnA keTalAka jaMgalI AdivAsI lekenA A rahasyathI Adhunika vijJAna paNa ajJAta che. A jaMgala TelIgrApha te "sulagAvAyara"nA nAme tyAM oLakhAya che. saMdezAvAhananI ajAyaba rItanI A hakIkata satya che, ane ghaNuM sudharelA mAnavIoe AdivAsIo sAthe A rItane anubhava karyo che. AphrikAnA jaMgalemAM ema kahevAya che ke jaMgalIe sUkA jhADanA upara prahAra karI TakerA mAre che. thaDA aMtare bIje jaMgalI te sAMbhaLe che, eTale te pharI evA kerA mAre che. ane A pramANe amuka varganI AkhI ToLImAM saMdeza pharI vaLe che. kerAnI Dhaba ane saMkhyA uparathI teo saMdezAnI hakIkata upara anumAna bAMdhe che. paNa osTrelIAnA jaMgalIonI saMdezA Apa lenI vidhi ekadama gUDha che. tenuM rahasya keI ukelI zakatuM nathI. paNa ghaNA ja aMtare thate banAva najIvA samayamAM jagalInI madadathI jANavAmAM AvI jAya che, tyAre sudharele manuSya vismaya pAme che. ane osTrelIAmAM haju paNa keTalAka evA bhAge che ke jyAM gerAe jaI zakatA nathI. saMdeza mokalavAnI AdivAsIonI rIta sudharelA lekone navAI pamADe che, paraMtu AdivAsIonA manane te eka baccAnA khela samAna che. chatAM paNa koI mULa rahevAsI, gorA pAse A rahasyane
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 pheTa karatuM nathI. keTalAya garAoe A viSe khAtarI karI lIdhI che. tyAMnA jaMgalIomAM paNa badhA ja A kaLA jANatA nathI. temAMnA DAkamAM ja A kaLA hoya che, ane teoe bahu mahenata karI zIkhelI hoya che. paNa A kaLA ghaNA varSothI tyAM jANItI che. I. sa. 1908 mAM brama jillAmAM eka vahela mAchalI taNAI AvI hatI ane te marI gayelI hatI, helamasyanuM tAjuM mAsa te je galIone baDu priya hoya che. eTale te marI gaI tene vIsa kalAka paNa nahiM thayA hoya tyAM te taraphathI jaMgalIo umaTI AvyA, ane tenI ujANI karavA lAgyA. teonI saMkhyA Azare pAMca hajAranI hatI. eka gerAe temAMnA keIne pUchayuM ke teone hela marI gayAnI kyAMthI khabara paDI gaI? te teNe javAba Ape mulagAvAyara." A sivAya teNe bIjuM kAMI paNa kahevA nA pADI, hela marI gayAnA sthAnathI so mAIla dUranA mULa rahevAsIo kheMcAIne AvyA hatA. vadhu navAInI vAta e che ke saMdezA vAhananI kriyAmAM samAcAra pAThavanAranA hAthamAM badhuM nathI. tenI marajI na hoya te paNa keTalIka vAra tenI pAsethI saMdezA jAya che, ane meLavAya che. A viSe nIcenuM daSTAMta che. bArDa--krIka ToLakIne buma pAse rahete "sura"
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ o nAme jaMgalI DekaTara ke je jAdugara hatuM. te tenI IlmI zaktio vize jANItuM hatuM. banyuM evuM ke e vistAramAM kaI jahAja lAMgayuM. jahAjanA badhA ja musAphare kinArA para gayA hatA, teno lAbha laIne "turA" aMdara ghUsyuM, ane teNe jalada dArUnI bATalInI uThAMtarI karI. teNe tyAMne tyAM ja bATalI pIne khalAsa karI. paNa banavA joga ke te pAchA pharatI vakhate jahAjanA sUtaka parathI lapasya ane UMDA pANImAM paDI gaye, tethI tenI ToLakInA mANase vilApa karavA lAgyA ane jahAjanA mANasane khabara paDatAM teoe keziSa karI tene pANImAMthI bahAra kADhavyo. paNa kamanasIbe te marI gaye hato. tarata ja be mANaso AgaLa AvyA, ane teoe saMjJAthI samajAvyuM ke teo jahAjanA kaptAnane khAnagImAM maLavA mAge che. kaptAne rajA ApI, eTale bane kebInamAM dAkhala thayA ane teoe tenAM dvAra ba dha karyo kepTanane teoe bhAMgI tUTI aMgrejImAM ghaNuM ja haLavekathI kAnamAM kahevA mAMDyuM ke tame A viSe mauna ja sevaahiMthI so mAIla dUra rahetAM lekhADInA lekene "turA" nA. maraNanI bhALa thaze te teo amArA para Aphata lAvaze. amAre na rakSaNahAra banAvavA vidhi karavI paDaze, tenI pahelAM je te lokone "mulagAvAyara"thI turAnA maraNanI khabara paDI jaze ke teo temanA dUta mAraphata amane raMjaDaze. amane tame maDaduM seMpI de, paraMtu te viSe maherabAnI karI eka zabda ya belaze nahi. teoe umeryuM ke lobADInA bIdhI leke baha bhayaMkara che. ane kaptAna tathA
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ brama lekenI cupakIdI ne sAvacetI hoya chatAM paNa je thaDA zabda havAmAM nIkaLI jAya te teo sahelAIthI pakaDI pADe che. kaptAna ane tene bIjA gerA mitranA mAnavAmAM A na AvyuM. paNa lembaDIne ke tarata ja vAta jANI gayA, ane teoe bArDa-kIka ToLakI para vera vALyuM temaNe e hetu mATe jAdugara nIce, ane teNe Ilama ajamAvyuM, jethI te varSane Akhe jaMgalI baTATAno pAka niSphaLa gaye. bArDa--kIka ToLakInA mANasone mukhya AdhAra te pAka para ja hate. eka TApu parathI bIjA TApu para mulagAvAyara rItathI ja saMdezAnI Apa le thaI zake che. "sanaDe dvIpamAM ghaNAM varSothI raheto hADalI nAme gere paNa A hakIkatane pUti Ape che. jaMgalIo jhADanI nIce TakerA mArIne ke dhumADAnA goTA kADhIne nahiM, paNa kaI guDha rItathI saMdezAnI Apa le kare che, ema temanuM mAnavuM che. vadhArAmAM te jaNAve che ke "gorAoe kALA mULa rahevAsIo pAse je kaMI hatuM te paDAvI lIdhuM che. have teo eTalI maherabAnI kare ke mULavAsIo pAsenI mulagAvAyaranI yukti, temanI pAsethI khuMcavI levAnI nIcatA na kare. kAraNa ke temanI pAse have te ja bAkI rahyuM che, ane khacIta mAnaje ke koI gore Avo prayAsa karaze tene narI niSphaLatA ja maLaze.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra TomIkalAka nAme yuropIyane janmathI ja mULa rahevAsIe sAthe vasavATa karyAM hatA, ane te teonA sArA piracayamAM hA, kAsArka nAmanA geArA mathakathI 150 mAIla dUranA AMtarika bhAgamAM tene ekavAra senAnI khANa maLI AvI. te ja sAMje kesAkanA resIDenTa mejIsTreTa pAse tene khIndhI nAkara chekarI AvyA ane melyA, TAmIne * peAInaDInA khAte sAnAnI khANa maLI AvI che.' mejIsTreTa paNu mulagAvAyaranI zaktimAM mAnatA hatA. tethI pratIti karavA teNe hakIkata ane samaya tathA tArIkhanI noMdha karI lIdhI. jaMgalanA vikaTa mArgomAM jatAM jyAM eka divasamAM pacIsa mAIla paNa kApavuM bhAre thaI paDe tyAM cha kalAkanA gALAmAM bInsIe 150 mAIla dUranI hakIkatanI jANa karI lIdhI hatI. eka mahinA mAda te TAmI, khanijanA sempale laI ne kAsAka AvI pahoMce, tyAre mejIsTreTa tene tenI siddhinA divasa kahI ApyuM. TomI te jANIne vismayamAM paDatro. aejIsTreTe tenI hakIkata meLavI teA jANyu ke, khANanI prApti thayA pachI 7 kalAkamAM ja khIndhI chekarAne khakhara paDI gaI hatI. bannee kamRla karyu* ke mULa rahevAsIomAM saMdezA mATenI karka gUDha Dhama che. zruma khAtenI rASTraka hoTelamAM phlegara nAme peAlIsanu khUna thyuM. anAvanA e kalAka pachI tyAMthI 120 mAIla cheTe AvelA sthaLa para rahetA yurApIyanane levIka ToLakInA mANase
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ khabara ApI ke te hoTalamAM manIlAvAsIe (phIlIpAIna. TApune) phalecarane ThAra karyo che. keImULa rahevAsI AvI khabara Ape tyAre sudharele mANasa tene vigata pUche te te mauna ja dhAre che. ane eTaluM ja bole che ke "sulagAvAyarane khabara maLyA. - mULa rahevAsIomAMnA keTalAka te yuropIyanone bevakUpha samaje che. kAraNa ke teo jaMgalamAM rasto zodhavA bInalAyaka che. ane meTA moTA sAdhane vinA saMdezA calAvI zatA nathI. saMdezAnI Apalene abhyAsa karavAnI amuka jagalIene ja chUTa maLe che. cheka pukhta vayano thAya tyAre meTerAo taraphathI tene cha mAsanI sakhata tAlImanI keLavaNI maLe che.. A gALAmAM te zikAra, saMdezA, samAja-vyavahAranuM jJAna, bhedabharyA rahasya ane kaLAo zIkhI le che. pachI te game. tyAM jAya paNa pitAnI yuktio viSe bhAre mauna seve che. parApUrvathI cAlatA AvelA rivAjone anusaranArA osTrelIana mULavAsIomAM bheda pheTa karavAnA kAma mATe matanI ja zikSA apAya che. ane teo amuka rahasyane bahAranA manuSyathI chupAvI ja rAkhe che. A rIte alpa samayamA paNa dUra dUra sudhI saMdezavAhakanI kaLA, vartamAna vijJAna uparAMta jaMgalI gaNAtA evA osTrelIyAnA Adi vAsIomAM paNa rahelI che.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 jaina dArzanikoe kahyuM ke tIvra prayatnathI prerita zabdapravAha ati alpa TAImamAM paNa kAnta sudhI pahoMcI jAya che. jyAre vijJAna anusAra zabdanI gati, dara eka sekanDe 1100 phUTa che. zabda pravAhanI gatisaMbaMdhamAM jaina darzana ane vijJAnamAM ATale mAnyatA bheda che. te paNa seMkaDe mAIla cheTethI reDiye sTezana parathI Avate kAryakrama te ja kSaNe ApaNane saMbhaLAya che, tenuM kAraNa vijJAna e batAve che ke reDiye sTezana para avAjanAM bhejanuM vidyuta -cuMbakIya mojamAM rUpAMtara thAya che. eTale tenI jhaDapa eka sekanDanA 1,86000 mAIlanI thAya che. tethI takSaNe te majA ApaNe reDiye seTa para jhIlAya che. tyAM temanuM pAchuM avAjamAM rUpAMtara thAya che. arthAt mAIkrena, reDiye Adi yaMtramAM zabda taraMge vidyapravAha svarUpe parivartita banI AgaLa vadhe che, ane lakSya sthAna para te vidyuta pravAha, pharI zabdataraMganA rUpamAM pariNata banI ApaNane saMbhaLAya che. vartamAna vijJAnanI A hakIkata tathA osTrelIAnA AdivAsIonI saMdezAvAhakanI hakIkatate, vartamAna vaijJAnika kSetramAM paramANuvAdane janma thayA pahelAM paNa jainadarzana kathita, eka ThekANathI utpanna thaI dUra dUra phelAtA zabdanA taraMgane vacamAMvamAM paNa amuka sAdhano dvArA endriya zrAdA banAvI zakavAnI hakIkatane satyasvarUpe pUravAra karavAvALI che. jainadarzana kahe che ke jIvanI vANI dvArA bolAtA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdo sivAya thadhvani te gamete pugala skamAMthI utpanna thAya che. paraMtu beIdriya vagere bolavAnI zakti dharAvatA jInI vANuuccAra dvArA zabdasvarUpe thatI, yugalaparyAyanI utpattinA upAdAna kAraNarUpe te eka khAsa jAtane pudgalasamUha, belanAranA zarIranI aMdara tathA AjubAjuthI mAMDIne veTha caudarAja lekanA aMta sudhI arthAt AkhA lekamAM bhareluM che. ane te "bhASA vargaNAnA pagale nAme oLakhAya che. te sUkSma hovAthI IMdriyagrAhya thaI zaktA nathI. tenuM zabdarUpe pariNamana thayA bAda ja zregendriyagrAhya banI zake che besavAnI IcchA samaye jIva pitAne zarIranA prayatna vizeSe karIne, paryApta nAma karmanI madadathI banelI bhASAparyAptI nAmanI, zarIramAMnA paigalika janArUpa sAdhananA baLathI, vANInA pudgalene kheMcI, belavAnI bhASAne lAyaka pariNumAve che ane pachI bhASA tarIke belIne tene vizvamAM choDI de che. eka samaye grahaNa karAtAM te bhASA pudgalene bIjA samaye ja jIva cheDI de che. cheDI devAtAM te pudagale, sonuM rUpuM Adi dhAtunA thatA TukaDAnI mAphaka, abarakhanA paDanI mAphaka, maga-aDada AdinA cUrNanI mAphaka, zeraDInI chAlanI mAphaka ane maga-aDadAdinI sInI mAphaka bhedAyelAM paNa cheDAya che ane nahiM bhedAelAM paNa choDAya che. kAraNa ke kahyuM che ke vaktAnA be prakAra che. manda prayatnavALe ane tIvra prayatnavALe. temAM je vyAdhi vizeSathI ke anAdarathI manda prayatnavALe che, te tevA ja prakAranA sthala khaMDavALAM arthAt bheda pamADyA vinAnAM bhASAdri cheDe
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 anela mAnyA. paraMtu zabdarUpe thayela pariNamana te zabdapravAha zarU thayA tyArathI cAlu ja hAya che. te pariNamana naSTa thatuM nathI. paraMtu temAM tIvra-maMdapaNuM thavA pAme che. mantra pariNAmanI avasthAne prApta zabdapudgalamAM zrotrajJAna utpanna karavAnuM sAmarthya rahetu nathI, para Mtu sAdhana dvArA temAM tIvratA AvatAM te zrotrajJAna utpanna karavAnI ceAgyatAvALa manI jAya che. zabdane zrotrendriyagrAhya te eTalA mATe ja kahyo che ke tenA astitvane spaSTa edha tA zrotrendriyathI ja thAya che. zabda pudgalAmAM rUpa, rasa, ane gaMdha eTalAM badhAM sUkSma che ke tene indriye anubhavI zakatI nathI. te paNa tene sparzI te indriyane anubhavAya che. sAMbhaLavAnI zakti dhAraka dareka prANIne AkhA zarIre te zabda sparze che, ane tenA sparzI dvArA zArIrika anukuLatA yA pratikuLatA anubhavAya che. chatAM peAtAne sparza te padArtha te zabda ja che, eve khyAla te te prANIone zrotrendriyathI ja AvI zake che. mATe ja tene zrotrendriyagrAhya kahyo che. zrotrendriyarahita prANIne sparzItA zabda puddagalA dvArA, zabdanA khyAla pedA thaI zakate nathI te paNa zArIrika anukuLatA yA pratikuLatA tA anubhavI zakAya che. k joradAra dhvanithI kAnanA paDadAnu` tUTI javuM, mAthAmAM sakhata du:khAvA yA kaMTALe peDhA thavA, meghanI bhayaMkara ganAthI agara koI tevA anya dhvanithI gabhiNI strIonA
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ garbha chUTI javA, A badhA dAkhalAo paMcendriya prANIone aMge samajavA. zrotrenidrayarahita prANIone paNa zabda sparzanI asara pratikULarUpe kevI rIte anubhavAya che te tIDona daSTAMtathI samajAya che. khetaramAM patharAI beThelA tIDe, Dhola AdinA prabaLa zabdanA sparzathI zarIre pratikULatA anubhavI uDI jAya che. jaina zAstramAM tIDane caurindriya prANI kahyuM che, eTale tene kAna hatA nathI. chatAM te DhelanA zabdanI asara pitAnA zarIra upara thatA prahArarUpe anubhave che. pUrvakALamAM bhArata varSamAM keI hiMsaka prayogo dvArA tIDene haTAvavAno prayatna thatuM na hatuM. paraMtu vini utpAdaka sAdhana dvArA ja tIone haTAvavAmAM AvatAM hatAM. jenA ItihAsamAM prasiddha kAlakAcAryanI bahena sAthvIjI sarasvatIzrInI zIyaLa rakSAnA mATe ujajayine rAjA gabhillane zAhI rAjA dvArA parAjita karavAnI hakIkatamAM gabhi vidyAne ullekha Ave che. gardabhi vidyA e eka prAcIna vidyAnuM nAma che. tenA vini mAtrathI zatrusenAno saMhAra thaI zakta hatA. tene gardabhi vidyA kahevAnuM kAraNa e hatuM ke te prayAgamAM vidyAdvArA eka gaddhAnuM nirmANa karAtuM. te gaddhAnA mukhamAMthI eka vizeSa davani utpanna karavAmAM Avate ke je kaI te dhvanine sAMbhaLe, te sAMbhaLatAnI sAthe ja turata meMmAMthI lehI vamate banI jaI maraNa pAmate.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. ane te amuka dUra gayA bAda bhedAya che. bhedAelAM te bhASAdri saMkhyAtA jana sudhI jaIne zabda pariNAmane. tyAga kare che. jethI tyArabAda tenuM zabda svarUpe astitva rahetuM nathI. ane je AregyAdi guNayukta ane tathAvidhi AdarabhAvathI tIvra prayatnavALo vaktA te bhASA dravyone grahaNa karavAnA ane mUkavAnA prayatnamAM aneka khaMDa karIne mUke che. te vaktA prathamathI ja je bhASAdrine mUke che, te sUma ane ghaNAM hovAthI ghaNAM anya dravyone vAsita kare che. arthAtu TheTha cauda rAjalakanA aMta sudhI rahela bhASAvargaNanA muddagala upara te. belAyelA zabdonI asara thAya che. eTale jema pANImAM eka ThekANethI utpanna thayele taraMga navA taraMga upajAve che, tema ahiM paNa bhASAnA tarago thaIne lekAnta sudhI phelAya che. ane phelAyelAM te bhASAnA taraMge paikI keTalAka taraMga ochAmAM ochA be samaya sudhI tathA vadhumAM vadhu asaMkhyAtA samaya sudhI paNa bhASApaNe rahe che. ahiM prazna e uddabhave ke tIvra prayatnavALA vaktAe cheDelAM bhASApudgale TheTha lekAnta sudhI phelAtAM hovA chatAM- paNa vaktAnI najIkamAM rahelAne jema saMbhaLAya che, tema brahmAMDamAM sarvane kema saMbhaLAtAM nathI ? tenuM samAdhAna e che ke jIvane zrotrendriya dvArA jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgathI AvelA zabda saMbhaLAya che, ane utkRSTathI, nahiM chedAelAM-avyavahita-anya zabdo vaDe athavA vAyu vagerethI jenI zakti haNAI nathI evAM bAra ara
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 97 jana dUrathI AvelAM pudgalene paNa sAMbhaLI zakAya che. bAra ejananI AgaLathI Avela zabdo sAMbhaLI zakAtA nathI. kAraNa ke bAra ejananI AgaLathI Avela zabdo te tathAsvabhAvathI tevA prakAranA manda pariNAmavALA thAya che, ke jethI potAnA viSayanuM zrotrajJAna utpanna karavAne samartha rahetA nathI. zAtrendriyanuM paNa tevA prakAranuM vadhAre addabhuta baLa nathI ke jethI AgaLathI Avela zabdo sAMbhaLI zake. chatAM suSA ghaMTAnI hakIkta mujaba dUra dUranA zabdane paNa tathAprakAranA sAdhana dvArA sAMbhaLI zakAya che. zabdatara, yaMtromAM vidya pravAha svarUpe parivartita banI AgaLa vadhavA chatAM te vidyuta pravAha, sAdhano dvArA zabdataraMgonA rUpamAM pariNata banyA bAda ja saMbhaLAya che. evI vaijJAnikanI mAnyatAnusAra siddha thAya che ke bAra janathI vadhu dara gayele zabdapravAha, mandapariNAmavALe banI javAthI zrotrajJAna utpanna karavAnI cegyatAvALe nahiM rahevA chatAM paNa tathA prakAranA sAdhana dvArA temAM gyatAne prAdurbhAva thavAthI te sAMbhaLI zakAya che. ahi jenadarzanamAM kahela zabda pugalanA thaI jatA mandapariNAmane vaijJAnike e vidyatu pravAha svarUpe mAnya ane manda pariNAmamAM sAdhana dvArA thatI tIvratA yA zrotrajJAna utpanna karI zakavAnI cecatAne zakhataraMgAnA rUpamAM pariNata
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. ane te amuka dUra gayA bAda bhedAya che. bhedAelAM te bhASAdravya saMkhyAtA jana sudhI jaIne zabda pariNAmane. tyAga kare che. jethI tyArabAda tenuM zabda svarUpe astitva rahetuM nathI. ane je ArogyAdi guNayukta ane tathAvidhi AdarabhAvathI tIvra prayatnavALa vaktA te bhASA dravyane grahaNa karavAnA ane mUkavAnA prayatnamAM aneka khaMDa karIne mUke che. te vaktA prathamathI ja je bhASAdrine mUke che, te sUkSma ane ghaNAM hevAthI ghaNAM anya dravyone vAsita kare che. arthAt TheTha cauda rAjakanA aMta sudhI rahela bhASAvargaNAnA pudgala upara te belAyelA zabdonI asara thAya che. eTale jema pANImAM eka ThekANethI utpanna thayele taraMga navA taraMga upajAve che, tema ahiM paNa bhASAnA taraMge thaIne lokAnta sudhI phelAya che. ane phelAyelAM te bhASAnA taraMge paikI keTalAka taraMge ochAmAM ochA be samaya sudhI tathA vadhumAM vadhu asaMkhyAtA samaya sudhI paNa bhASApaNe rahe che. ahiM prazna e ubhave ke tIvra prayatnavALA vaktAe cheDelAM bhASApudgale TheTha lekAnta sudhI phelAtAM hovA chatAM-- paNa vaktAnI najIkamAM rahelAne jema saMbhaLAya che, tema brahmAMDamAM sarvane kema saMbhaLAtAM nathI ? tenuM samAdhAna e che ke jIvane zrotrenidrayadvArA jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgathI AvelA zabda saMbhaLAya che, ane utkRSTathI, nahiM chedAelAMavyavahita-anya zabda vaDe athavA vAyu vagerethI jenI zakti haNAI nathI evAM bAra
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 97 jana dUrathI AvelAM pudgalene paNa sAMbhaLI zakAya che. bAra ejananI AgaLathI Avela zabdo sAMbhaLI zakAtA nathI. kAraNa ke bAra ejananI AgaLathI Avela zabdo te tathAsvabhAvathI tevA prakAranA manda pariNAmavALA thAya che, ke jethI pitAnA viSayanuM zrotrajJAna utpanna karavAne samartha rahetA nathI. zrAndriyanuM paNa tevA prakAranuM vadhAre abhuta baLa nathI ke jethI AgaLathI Avela zabdo sAMbhaLI zake. chatAM suSA ghaMTAnI hakIkta mujaba dUra dUranA zabdane paNa tathA prakAranA sAdhana dvArA sAMbhaLI zakAya che. zabdataraMgo, yaMtromAM vidyuta pravAha svarUpe parivartita banI AgaLa vadhavA chatAM te vidyuta pravAha, sAdhano dvArA zabdataraMgonA rUpamAM pariNata banyA bAda ja saMbhaLAya che. evI vaijJAnikanI mAnyatAnusAra siddha thAya che ke bAra yojanathI vadhu dura gayele zabdapravAha, mandapariNAmavALo banI javAthI zrotrajJAna utpanna karavAnI cegyatAvALe nahi rahevA chatAM paNa tathA prakAranA sAdhana dvArA temAM gyatAne prAdurbhAva thavAthI te sAMbhaLI zakAya che. ahi' jainadarzanamAM kahela zabda pugalanA thaI jatA mandapariNAmane vaijJAnike e vidyut pravAha svarUpe mAnya ane manda pariNAmamAM sAdhana dvArA thatI tIvratA yA zrotrajJAna utpanna karI zakavAnI egyatAne zabdataranA rUpamAM pariNata
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ banele mA. paraMtu zabdarUpe thayeluM pariNamana te zabdapravAha zarU thaye tyArathI cAlu ja hoya che. te pariNamana naSTa thatuM nathI. paraMtu temAM tIvramaMdapaNuM thavA pAme che. manda pariNAmanI avasthAne prApta zabdapudgalamAM zrotrajJAna utpanna karavAnuM sAmarthya rahetuM nathI. paraMtu sAdhana dvArA temAM tIvratA AvatAM te zrotrajJAna utpanna karavAnI thatAvALA banI jAya che. zabdane zrotrendriyagrAhya to eTalA mATe ja kahyo che ke tene astitvane spaSTa bodha te zrotrendriyathI ja thAya che. zabda pagalemAM rUpa, rasa, ane gaMdha eTalAM badhAM sUkSma che ke tene Indriye anubhavI zakatI nathI. te paNa tene spaze te indriyane anubhavAya che. sAMbhaLavAnI zakti dhAraka dareka prANIne AkhA zarIre te zabda sparze che, ane tenA sparza dvArA zArIrika anukuLatA yA pratikuLatA anubhavAya che. chatAM pitAne sparzate padArtha te zabda ja che, e khyAla te te prANIone zrotrendriyathI ja AvI zake che. mATe ja tene zrotrendriyagrAhya kahyo che. zrondriyarahita prANane sparzatA zabda puddagale dvArA, zabdane khyAla pedA thaI zakatuM nathI te paNa zArIrika anukuLatA yA pratikuLatA te anubhavI zakAya che. joradAra vinithI kAnanA paDadAnuM tUTI javuM, mAthAmAM sakhata duHkhA yA kaMTALo pedA thA, meghanI bhayaMkara garjana nAthI agara keI tevA anya vanithI garbhiNI strIonA
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ garbha chUTI javA, A badhA dAkhalAo paMcendriya prANIone aMge samajavA. zrotrenidrayarahita prANIone paNa zabda sparzanI asara pratikULarUpe kevI rIte anubhavAya che te tIDene daSTAMtathI samajAya che. khetaramAM patharAI beThelA tIDe, Dhela AdinA prabaLa zabdanA sparzathI zarIre pratikULatA anubhavI uDI jAya che. jaina zAstramAM tIDane caurindriya prANuM kahyuM che, eTale tene kAna hotA nathI. chatAM te DhelanA zabdanI asara potAnA zarIra upara thatA prahArarUpe anubhave che. pUrvakALamAM bhArata varSamAM keI hiMsaka prAge dvArA tIDene haTAvavAno prayatna thatA na hatA. paraMtu vani utpAdaka sAdhano dvArA ja tIDAne haTAvavAmAM AvatAM hatAM. jaina ItihAsamAM prasiddha kAlakAcAryanI bahena sAthvIjI sarasvatIzrInI zIyaLa rakSAnA mATe ujajayinA rAjA gardabhillane zAhI rAjA dvArA parAjita karavAnI hakIktamAM gabhi vidyAne ullekha Ave che. gabhi vidyA e eka prAcIna vidyAnuM nAma che. tenA dhvani mAtrathI zatrusenAne saMhAra thaI zakta hatA. tene gabhi vidyA kahevAnuM kAraNa e hatuM ke te prayAgamAM vidyAdvArA eka gaddhAnuM nirmANa karAtuM. te gaddhAnA mukhamAMthI eka vizeSa dhvani utpanna karavAmAM AvatuM ke je kaI te vanine sAMbhaLe, te sAMbhaLatAMnI sAthe ja turata meMmAMthI lehI vamate banI jaI maraNa pAmate.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 keI vizeSa vanithI tamAma senAne saMhAra thaI zakavAnI hakIkata Aje keTalAkane Azcaryajanaka lAge evI che. paraMtu prabaLa vinidvArA zatrusenAne saMhAra thaI zake tevA vinine AviSkAra karavAno prayatna Adhunika vaijJAnike e paNa prAraMbhe che. aMbAlA (paMjAba) thI prakAzita 7 mArca 195ra na dainika patraka (Tribune) mAM "enA saMhAranuM navIna zastra' zirSaka, laMDananA eka samAcAra aMgrejI bhASAmAM chapAyA hatA. te aMgrejI lekhano sAra nIce mujaba hate. zuM ! ivani dvArA senAno saMhAra thaI zake che ? e eka prazna che. tenA upara AjanA yuddha vaijJAnike tarka-vitarka karI rahyA che. manuSyanA kAnanI svarataMtrInI zakti bahAranA tIvra vanitaraMgathI mRtyakArI siddha thaI zake che temAM leza mAtra saMdeha nathI. paraMtu tamAma senAne vani taraMgadvArA naSTa karI zakAya evA mazIna paNa zuM taiyAra karI zakAya che? A pramANe gatayuddhamAM tIvra vanitaraMgenI mRtyukAraka zakti upara vicAra karI hate. ane eka amerikI patrikA anusAra te eka aMgreje atidhvanikAraka mazInane namUne paNa taiyAra karyo hate. te mazIna evuM hatuM ke senAne nAza karI zakAya. amerikI vaijJAnike e eka evI khoja to karI lIdhI che ke sAdhAraNa tIvra davanitara ga paNa uMdara tathA TiTTIo mATe mRtyukAraka che. eka amerikI kelejamA sampAdita
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 rasAyanazALAnuM parikSaNethI hAlamAM jAhera karAyuM che ke tIvra danikAraka kiraNa, pazuonA snAyuonA TukaDe TukaDA karI zake che, ane zarIranA tApamAnane 140 DigrI sudhI vadhArI zake che. vaijJAnikane eka e paNa patto lAge che ke je atyanta tIvra kiraNe pazunA rUvAMTAne sparza kare te eTalI badhI garamI thaI jAya che ke pazuonA zarIranI proTIna thIjI jAya che. eka amerikana anveSaNa karyuM che ke pratisekanDe daza lAkhavA2 kampatI dhvanithI hIrAnA TukaDe TukaDA thaI zake che. eTale tIvra gatinAM dhvani taraMge prANImAtranA mATe khataranAka siddha thaI zake che, temAM kaMI paNa sadeha nathI." Adhunika vaijJAnikenI samajamAM zabdanAM majAnI hakIkta evI che ke taLAvanA sthira pANImAM jema paththara nAkhIye ane temAM nAnAM mojA utpanna thAya, tema ApaNe belI ke bIjo koI avAja thAya tyAre havAmAM majA utpanna thAya che. A avAjanAM mejAM sekanDanI 20 thI 20,000 dhrujArI letAM hoya tyAM sudhI kAna tene pakaDI zake che, paNa ethI vadhu ke ochA veganI dhrujArI hoya te e jAo ApaNA kAna mATe azrAvya bane che. kutarA, udara vagere keTalAMka jaMtuo e avAja sAMbhaLIne Dare che, ane trAse che sekanDanI 20,000 thI paNa ghaNI vadhu dhrujArIvALAM majA te jaMtuo pakSIo ane uMdaranAM ghAtaka bane che. mUtrAzayamAM baMdhAI jatI patharIne teDavA mATe atizaya gati
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 vALA dhvani AMdolananA upayAga e amerikana DokaTarAe zeAdhI kADhaceA che, ema, ceIla vidyApIThanI takhIkhI zALA jaNAve che. A DokaTaroe patharImAM kANuM pADI tene teDI nAkhavA mATe uccagativALAM avAjanAM mAjAnA upayAga karyA che. avAjanAM prabaLa meAjA emAM upara jaNAvyA mujakhanI adbhuta zakti vaijJAnikAne jema jANavA maLI che, tema AchI dhrujArIvALA meAjA enI zakitaonA upayeAgathI paNu, kALamIDha paththara jevA sakhatamAM sakhata khaDakane paNa tADI naMkhAya tevAM mazIne taiyAra karavAmAM vaijJAnika saphaLa banyA che. dhvanitaraMgA cakSuthI dekhAtAM nahi hAvAchatAM prANIenA zarIramAM pravezI hAnikAraka kevI rIte khanI zakatA haze ? te za MkAnuM samAdhAna aNukhanA sphoTathI thatI hAni kAraka kriyAthI spaSTa rIte thaI zake che. aNuembanA sphoTathI yureniyama athavA pluToniyama dhAtunA aNuone sphATa thatAM temAMthI karaNAtsaga thAya che. ApaNe agni pAse besIe te temAMthI garamInAM kiraNA mAjA rUpe prasare che, paNa ApaNe te joI zakatA nathI. tevI rIte kiraNetsaga paNa joI zakAtAM nathI. paratu temanI prakRti viziSTa che. tee mANasa yA koIpaNa jIva ke vanaspatine sparza kare eTale tenA zarIramAM utarI jAya, ane zarIranA kAronuM visarjana karavA mAMDe. AthI tenu mRtyu thAya, zarIramA te hADakAnI adara cheka utarI jAya che.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 devani taraMgane sparza, upara mujaba prANIone hAnikAraka bane che, tema keTalAka ivani taraMge prANIonA zarIrane lAbhakArI paNa bane che. bhAratamAM te ApaNe prANimAtrane ja nahi, paNa tamAma prakAranI vanaspatine jIvaMta gaNIne citanyanA vividha svarUpa tarIke mAnatA AvyA chIe. A kevaLa dhArmika aMdhazraddhA na hatI, paNa vaijJAnika satya che. ema suprasiddha vaijJAnika jagadIzacaMdra bejha prAga dvArA siddha karI batAvyuM che. vRkSe ane choDavA tathA velA paNa mAnavIonA jevI ja lAgaNI dharAve che, ane sukha tathA duHkhano anubhava kare che, e, DaoN. bejhe nakkara rIte puravAra karI ApyuM hatuM. vanaspatisRSTi prANIonA jevI sajIva che, ema svIkArIne e keTalI hade prANIonA jevuM jIvana jIve che, te nakkI karavAmAM aneka dezanA vijJAnIo pravRtta banelA che. bhAratanI annAmalAI yunivarsiTinA prAdhyApaka hai. TI. sI. ena. siMhe pravege dvArA sAbita karyuM che ke jhADapAna para saMgItane devani ghaNI sArI asara kare che. jethI te vanithI spezita banatA vRkSa-velA vadhAre phaLa phUla Ape che, ane vadhAre sArI rIte vikase che. e viSe have zaMkA rahetI nathI. keneDAmAM paNa ghauMnA khetara para sUryodaya samaye lAuDaspIkare dvArA saMgIta vahetuM mUkatuM AveluM, ane keliphenIAmAM paNa vaTANAnA khetare para zAstrIya saMgItanI rekarDa vagADavAmAM AvatAM, pAkapara tenI neMdhapAtra suMdara asara thaI hatI.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 annAmalAi yunivarsiTImAM DAka vRkSa-velAne vAyelina tathA sitAranA saMgIta vinine lAbha amuka vakhata sudhI roja savAra-sAMja ApavAmAM Avele, ane te ja prakAranA bIjA cheDAka-vRkSavelAne e ja sthitimAM paNa saMgIta viNa rAkhavAmAM AvelA. thoDAka mahinAne aMte banne jUthanA vikAsamAM spaSTa phera paDele dekhAya. saMgIta vini parzita vela-vRkSa vadhAre sArA khIla UDyA hatA. vijJAnanI paribhASAmAM sa gItathI vanaspatinA "ToplAjhama"nI gati jhaDapI banatAM e jaladI tathA vadhAre sArI rIte khIlI uThe che. savAre ane sAMje saMgItanuM pAna karAvavAmAM Ave te vanaspatinI sustI dUra thAya che, ane doDhathI Dabala pramANamAM okisajanane uchUvAsa kare che. kayA prakAranA vRkSane kayA prakArano saMgItadhvani anukuLa bane che, te hajI jANI zakAyuM nathI. atyAra sudhImA grAmophona rekorDa, vIjaLInI ghaMTaDI, ghoghATakArI avAja, vividha vAdyonA dhvani, nRtyanA ghugharAno raNakAra, vagere aneka prakAranA surA anya besurA avAjonI ajamAyaza thaI che, e uparathI atyAra sudhImAM mAtra eTaluM jANI zakAyuM che ke, moTA bhAganA vRne vAlina athavA sitArA jevA tIkhA ane bArIka sUra vadhAremAM vadhAre priya lAge che. bIjA keTalAka prayoga parathI ema jaNAyuM che ke vanaspatine haLavuM saMgIta ke phi9mI gIte karatAM zAstrIya saMgIta vadhAre anukULa paDe che. jo ke vanaspatine vadhAremAM vadhAre anukuLa saMgIta
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10pa roja savAra-sAMja mAtra aDadho kalAka sAMbhaLavAmAM Ave che te, ene pAka mabalakha bane che, e hakIkata paNa prayogasiddha che. bAgamAM TrAnjhIsTara seTa vagADatAM eka vijJAnIne tyAM gulAbanA choDa asAdhAraNa rIte khIlI UThelA. A uparathI saMgItadhvaninA sparzanI asara vanaspati upara paNa kevI ajAyaba rIte thAya che te A vaijJAnika prayogathI paNa siddha thaI cUkyuM che. vaLI jiMAnA vaijJAnika, lIMbunA jhADane thatA eka asAdhya rogane azrAvya devanithI nAbUda karavAmAM saphala thayA che. jhADanI regisTa DALIone azrAvya davaninAM mejAnI asara ApavAmAM Ave che. A rIte asara pAmelAM choDa pharI vAvavAthI tene roga lAgu paDatuM nathI. A jiAnA vaijJAnikoe lIMbunA bagIcAomAM ja azrAvya dhvani pedA karI zakAya tevuM sAdhana banAvyuM che manuSyanA paNa keTalAka regene dhImA avAja vaDe maTADavAnA prayogomAM saphaLatA prApta thaI hovAnA samAcAra muMbaI samAcAra sAptAhikanA tA. 29-7-1956nA aMkamAM nIce mujaba prakAzita thayA hatA. chellAM keTalAMka varasathI yunAITeDa sTeTsamAM 'zAMta avAja ane tenA upaga mATe saMzodhana cAlI rahyuM che. e zAMta avAja athavA "alhAnIka upaga sAMdhAnA duHkhAvA upara karavAmAM Ave che. Aja, e "aTrAsenIka, prayogazALAmAMthI IspItAla ane dAktaranA davAkhAnAo sudhI pahoMcI gaI che. sau keIne saheje prazna thAya ke
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 asTrAsenika eTale zuM? saraLa rIte samajAvavuM hoya te tene "zAMta avAja' tarIke oLakhAvI zakAya. kAraNa ke ene avAja ane ene AMdolana eTalA badhA maMda che ke ApaNuM sAmAnya mAnavInA kAnanA paDadA e avAjane vatI zakatA nathI. Ama hovA chatAM niSNAte paNa A maMda nIravarava, te duHkhatA snAyuo athavA te sUjI AvelA taMtuo para kevI rIte asara kare che te kahI zakatA nathI. upalI bAbatamAM traNeka siddhAMta mAnavAmAM Ave che. (1) e avAjanAM mojAMo zarIranA koSone saMdeza Ape che, lehInI pUrti vadhAre che, ane jIvaMta kene uttejana kare che. (2) e majAnuM garamImAM parivartana thAya che (jo ke e pheraphAra ekadama samajAtuM nathI) ane ene lIdhe duHkhatAM jJAnataMtune rAhata maLe che. (3) e mejAe kenI aMdara sUkSama rAsAyaNika lAbhadAyI pheraphAra saje che. adrAsenIka"thI apAtI mAvajata sAva sAdI che. A kSetranA agraNI De. johane adrAsenIka kevI rIte kAma kare che, tenuM prAyagika darzana karAvyuM che. je sAdhana A aTTAsenIka utpanna kare che, emAM thoDAka uccAlane DAyala ane bahAra keTalIka lAITa hoya che. eka bAjuthI IlekaTrIkanA kebala para sTeInalesa sTIla hoya che, ane te reDiye mAIkAphenane maLatuM Ave che. je bhAga para darda thAya che, tenA para te mUkavAmAM Ave che, athavA hAtha ke paga pANInI
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 aMdara mUkIne tene DaTTo dhIme dhIme cAmaDIthI aDadhoka iMca dura rAkhIne AgaLa pAchaLa pheravavAmAM Ave che. jyAre te yaMtra cAlu karavAmAM Ave tyAre dadI dhIme avAja sAMbhaLe che. De. elDasa A bAbata samajAvatAM kahe che ke DaTTAnI aMdara eka meTA baTananA kadanuM pAsAdAra kavArTajha che. jyAre vIjaLIka karanTa vArApharatI e kITalamAMthI pasAra thAya che, tyAre e seMkaDanI 1,000,000 vAra gatie saMkecAya che, ane phule che. ane e ja gatie e avAjanAM mojAM uddabhave che. Ane "prAIjhe IlekaTrIka kahevAmAM Ave che. A avAjanA nejA hAthamAM, pagamAM ke vAMsAmAM dAkhala thAya che. ane duHkhAvA tathA pIDAmAMthI rAhata Ape che. e beeka iMca sudhI UMDe asara kare che. A aTrAsenIka mejAe cAmaDI, snAyu, lehI ane hADakAnI aMdara pasAra thAya che. paraMtu havA tene avadhe che. AthI ja hAtha paga jevA UMcAnIcA bhAge zarIramAM che. tenI mAvajata pANInI aMdara rAkhIne karavI joIe. I. sa. 1950 thI amerikAe aTrAsenIkanI saze dhana bAbatamAM AgaLa paDato bhAga lIdho che. khuda Do. ese traNa hajAra karatAM vadhu dadIonI aTTA sAunDa vaDe sAravAra karI che. ane sarerAza pAMcamAMthI cAra dardIe A rItanI mAvajatathI sArA thayA che.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 nyUyorkamAM AvelI kelaMbIyA yunivarsiTI meDIkala skUlamAM bIjA tabIbe eka nAdurasta hAthanI ekTrAsAunDa vaDe sAravAra karI hatI. temAM tene saphaLatA maLI hatI. DokaTaro dhAmA adrAsenIka DIla vApare che ane teno upayoga karIne teo jANavA mAge che ke sArI DIla karatAM te vadhAre sarala nIvaDe che ke nahi? eka pa3 varSanI vRddhane hAtha ArtharAITIsathI pIDAto hite. ene lIdhe te pensIla ke Tuthabrasa paNa ucakI zakatI na hatI. paraMtu eNe jyAre lAMbe vakhata adronIkanI sAravAra lIdhI tyAre e hAthanuM darda maTI gayuM. eka 47 varSano AdheDa AdamI ATha varSathI artharAITIsanI bImArIthI rIbAte hate. snAyunA saMkeca ane dukhathI e taddana naravaza banI gayele. badhI jANItI sAravAra teNe lIdhI paraMtu e badhI nAkAmIyAba banI. a nIkanI sAravAre enA para suMdara asara karI. eka tabIbe abhiprAya Ape che ke te dahADe alphAsenIkanI sAravAra ekasa-re ane enTIbAyeTIkanuM sthAna leze. A pramANe avAjonAM majadvArA zAkabhAjI pakAvI zakavAnA, pANIne svaracha karI zakavAnA, alhAnIka zIMga nAmanA mazIna vaDe gaMdA kapaDAmAMthI mela alaga karavAnA, piolAdanI lAdInI aMdaranA bhAgamAM rahelI adRzya khAmIene zodhI kADhavAnA, raMga ane rasAyaNene mizra karI
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 ApavAnA, vAtAvaraNane rajakaNuM ane dhumADAthI mukta karI zakavAnA, ema aneka prakAranAM kAryo karavAmAM vartamAna vijJAna saphaLa banyuM che. dhvani taraMga vaDe karAtAM kAryone lakhavA besIe to tenuM eka AkhuM svataMtra pustaka lakhAya. paraMtu A lakhANano mukhya uddeza te prANIonI zArIrika sAravAramAM kevI rIte upagI che, te batAvavAne nahiM hatAM dhvanitaraMgone sparza, zarIra ke anya padArtho para vaijJAnika AviSkAre dvArA upayogI banI zakato hovAthI zabda e pudgala padArtha (Matter) hovAnI jinadazananI mAnyatAne buddhigamya rIte paNa satya puravAra karI ApavAno che. A rIte padArthavijJAna aMge lakhAtA A pustakamAM jainadarzana kathita keI kaI hakIkatane buddhigamya banAvavA mATe jyAM jyAM vijJAna AviSkArita pravegonuM varNana batAvavAmAM Ave tyAM tyAM vAcaka mahadaye viSayAtara thaI javAnuM nahi mAnI levuM joIe. A pramANe vaLI paNa vividha rIte zabdanI pugalatA siddha thAya che. bhIMta parathI jema paththara pachaDAIne pAcho paDe che, tema kaI vizALa ghummaTavALA makAnamAM bolAte yA karAte A zabda pachaDAIne sAme tene paDaze paDe che. bahu pavananA taphAnamAM zabdane pavanane vyAghAta lAgavAthI spaSTapaNe zrotragrAhya thaI zakato nathI. nagArA upara paise mUkIne dAMDI vaDe nagArUM vagADatAM nagArA para thatA dhrujAre paisAne uchALe che.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 pAchaLa thatA zabda karatAM samukhane zabda vadhu spaSTapaNe saMbhaLAya che. prabaLa zabda AgaLa maMda zabda dabAI jAya che. A badhI hakIkata zabdane pudgalanA pariNAma rUpe ja hovAnuM sAbita kare che, arthAta zabda e pudagala dravyanI eka avasthA che. zabdarUpa pudgala avasthA be prakAre che. (1) vaisasika ane (2) prAdezika, keIpaNa jIvanA prayatna vinA svayaM vividha skanA saMgharSathI utpanna thate zabda, te vaiRsika zabda kahevAya che. jemake varSAne garava. je zabdanI utpatti jIvanA prayatanathI thAya che, te prAyagika zabda kahevAya che. prAyogika zabda be prakAre che (1) avyakta prAyogika zabda ane (2) vyakta prAyogika zabda je zabdamAM a-A-ka-kha Adi vyaMjana ke svara spaSTapaNe na samajAya te "avyakta prAcegika zabda pAMca prakAre che. (1) tata-la vagerene avAja. (2) vitata-vINA Adi taMtu vAdyane avAja. (3) ghanaghaMTA Adine zabda (4) meDhethI agara bIjI kaI rIte pavana pUrAIne thatA zaMkha, vAMsaLI vagerene zabda. (5) saMgharSa--lAkaDuM ane karavatanA ghasArAthI thate zabda. je zabdamAMthI akSara sApha
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 mAlUma paDe tevA vyavahAra mATe melAtA bhASAtmaka zabdane ' * vyakta prAyeAgika zabda kahe che. tenA nIce mujaba bheda , paDe che. (1) akSara-prANIonA ka'ThaM-tALavu'-mastaka--hATha Aphri sthAneAmAM athaDAI ne ' vagere vividha uccAra thAya che te. ( ' hra (2) zabda-artha pratipAdaka akSara samUhanuM uccAraNa. (3) pada-vAkaya racanA svarUpe atha pratipAdaka akSarasamUhanuM uccAraNuM. (4) vAkaya-eka ke ghaNA padA maLIne khelanAranA abhiprAya samajAvI zake tevA padasamUha. (5) bhASA-vAkayonA samUha. vaLI zabda eTale avAja, dhvanei, nAda te sacitta, acitta ane mizra ema traNa prakAre paNa kahI zakAya, jIva, mukha vaDe eTale te sacitta zabda che. jaDa vastuenA paraspara athaDAvAthI thayela te acitta zabda che. ane jIva prayatna vaDe vAgatAM bhuMgaLa AdinA avAja te mizra zabda che. jainetara da nakArAe zabdane eka puddagalaparyAya tarIke nahi svIkAratAM AkAzanA guNa tarIke matAnyeA che. tyAre jainadarzane zabdane pudgalanA guNa tarIke batAvI AkAzamAM bharapura pudgalaparamANuenA paryAya ( avasthA )rUpe
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 yukti dvArA potAnA nyAyagraMthamAM siddha karI batAvyuM che. te viSayamAM Adhunika vijJAne paNa zabdane paramANuonI eka avasthA svarUpe svIkArI tene yaMtro dvArA saMgrahita karI, Teli. grApha Adi dvArA hajAro mAIla dUra pahoMcADavAnA prayogomAM saphaLatA prApta karI, zabda aMgenI jainadarzana prarUpita, anAdi ane acala mAnyatAne satya svarUpe puravAra karI ApI che. evI rIte aMdhakAra ane prakAzanA saMbaMdhamAM paNa jainadarzana spaSTa rIte kahetuM AvyuM che ke te paNa puddagalanI ja eka avasthA che. arthAt aMdhakAra ane prakAza te pagalA svarUpa ja che. sAdhAraNataH vicArakenI mAnyatAmAM aMdhakAra e prakAzanA abhAva svarUpa che. paraMtu jenadarzanamAM aMdhakAranA lakSaNanI vyAkhyA. 'dRSTi pratibandha kAraNaM ca prakAza virodhI.' e pramANe karI che. arthAt aMdhakAra e vastune jevAmAM bAdhAkArI ane prakAzavirodhI evA pudgalasamUhanI eka avasthA svarUpa ja che. jaina siddhAta dIpikA prakAza-1, sUtra-1ranI TIkAmAM batAvyuM che ke, kRSNavarNa bahulaH pudgala pariNAma vizepaH tamaH arthAt "kRSNa varNa bahula pugalane pariNAma vizeSa"
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 te ja aMdhakAra che. aMdhakAra e prakAzanuM pratipakSI che ane vastunI adazyatAnuM kAraNa che. aMdhakAramAM vastuo dekhI zakAtI nathI. kAraNa ke vastunuM rUpa te aMdhakAranA paramANu samUhathI AcchAdita banI jAya che. jema AMkhanI upara moTA kapaDAno pATo AvI javAthI padArtha dekhI zakAtuM nathI, tevI rIte aMdhakAramAM paNa padArtha dekhI zakAte nahi hevAthI kapaDAnI mAphTa aMdhakArane paNa pudagalanA pariNAma rUpe samajavuM joIe. aMdhakArasvarUpa pudgalasamUha para sUrya dIpaka-agni AdinAM prakAza kiraNe phelAI rahe che tyAre aMdhakAranAM aNue anya vastuonA rUpane potAnI zyAmatA dvArA AcchAdita karI zakatAM nathI. jethI prANIo vastuene joI zake che. Adhunika vijJAna paNa aMdhakArane abhAvAtmaka arthAt prakAzanA abhAvasvarUpe nahi mAnatAM tenuM svataMtra astitva mAne che. vijJAna kahe che ke, "vizvanA tamAma padArthonI mAphaka aMdhakAramAM paNa tApa kiraNe hoya che. paNa e eTalA badhAM sUkSama hoya che ke te jovAmAM ApaNI cakSuo azakta che. ghuvaDa ane bilADInI AMkhe tathA pheTogrAphI pleTasa ja . te tApakiraNothI prabhAvita banI zake che. A rIte vaijJAnika vidvAnoe paNa aMdhakAranA dazyane prakAzathI bhinna evA pudgalaparyAyanA astitva svarUpe svIkAryuM che. A uparathI paNa daSTipratighAtanA kAraNarUpa aMdhakAra, te pugalaparyAyanA ja astittva svarUpe hovAnI jainadarzananI mAnyatA satya ja H 8
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114. che. aMdhArAne paDade pAtaLo hoya te najIkanI cIje jhAMkhI dekhAya che. paraMtu daranI vastu jovAmAM vacce aMdhArAne jADe paDade ADe AvI javAthI te vastu jarA paNa dekhAtI nathI. mATe aMdhArU e pudagalarUpa che. sUrya ke caMdrAdinA prakAzane lIdhe vizvamAM bharelAM pudagalene tejasvI pariNAma thAya che, ane dareka pudgala camake che. e prakAzanA javAthI pudgalene jathe kALA pariNAmane pAme che. te jaththAnuM nAma ja aMdhArUM che. teno raMga kALe dekhAya che. tene gaMdha-rasasparza te avyakta hoya che. prakAzano abhAva" te aMdhArUM che, e jAtanI taiyAyikAdikenI mAnyatA evaijJAnika che. aMdhakAranA pagale auSadha tarIke paNa madada karatA hoya che. mATe aMdhArUM e kALA raMge pariNamelA muddagala aNuone ja jo che. sUrya-dIpaka-agni Adi prakAzaka padAthena kiraNapravAha te prakAzamAMthI anukrame nIkaLatA prakAzakiraNa sAthe jyAM sudhI saMbaMdhita rahe che, tyAM sudhI te prakAzita rahI anya padArthanA rUpane jovAmAM cakSudhAraka prANIone sahAyaka bane che. paraMtu prakAzaka padArtha dUra haTI jAya che, athavA tenA ADe keI AvaraNa AvI jAya che, tyAre AvaraNa AvI gayAnA pahelAMnAM prasArita kiraNa aNuonuM, aMdhakAra aNuM emAM parivartana thaI jAya che. eTale prasarita kiraNa aNuo naSTa thatAM nathI. paNa, prakAza svarUpa padUgala paryAyamAMthI palaTI pAmI aMdhakArasvarUpa pagalaparyAyane pAmatAM hovAthI padArtha nA rUpane jovAmAM prANIone sahAyaka banI zakatAM nathI. zabda ane aMdhakAranI mAphaka chAyA pratibiMbane paNa
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 jainadarzanamAM pugalaparyAya rUpe batAvela che. prakAzanuM je AvaraNa tene chAyA yA pratibiMba kahevAya che, A chAyA te zItasparzI hevAthI pudgalanA pariNAmarUpe sAbita thAya che. grISma RtunA pracaMDa tApamAM cAlatA musAphara zItalatA meLavavA mATe vRkSAdinI chAyAne ja Azraya le che. dhamadhakhatA unALAnA madhyAhUna samaye paNa musApharI karanAra musApherene zItala chAyA dvArA zItalatAne anubhava karAvavA mATe meTI meTI saDaka upara saDakanI banne bAjue vRkSanI lAIne pAya che, ane vRddhi pAmela vRkSanI chAyAmAM cAlate musAphara bhISaNa tApanI varSA samaye paNa zItalatA anubhave che. mATe zItasparza arpanAra chAyA paNa pudagalA svarUpa ja che. chAyAnA svarUpane ati vistRtapaNe samajAvatAM jainadarzana kahe che ke, "sarva prakAranI Indriyagamya sthUla vastu te caya ane apacaya svabhAvavALI ane kiraNavALI che. kiraNe e ja chAyApudgale kahevAya che ane tene pratyakSasiddha chAyApudgala tarIke vyavahAra thAya che. kAraNa ke sarva sthUlavastuonI chAyA hoya che ane te pratyakSathI badhA prANuone vidita che. bIjuM je sthUla vastu kaI vastune antare rahelI hoya to tenAM kiraNe ArisA vageremAM paDatAM nathI. tethI te vastu temAM dekhAtI nathI. mATe jaNAya che ke chAyA pudagale te te sAmagrInA vazathI vicitra pariNAma pAmavAnA svabhAvavALAM che. te A pramANe-
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 te chAyA pudgale divase abhAsvara (anyane prakAzita nahi karanArI vastumAM paDelAM hoya te te svasaMbaMdhI dravyanI AkRtine dhAraNa karatAM zyAma rUpe (kaIka kRSNa rUpe) pari. hata thAya che. ane rAtre kRSNa rUpe pariNata thAya che. A vAta, divase jyAre sUryanAM kiraNo prasare che tyAre, ane rAtre candranA prakAzamAM pratyakSa siddha che. te chAyA pagale ArisAdi bhAsvara (anyane prakAzita karanAra) dravyomAM pratibiMbita thayelAM svasaMbaMdhI dravyanA AkArane dhAraNa karatA tathA svasaMbaMdhI dravyamAM kRSNanIla-zukala ke pIta, jevA prakArane varNa hoya tevA rUpe pariName che, ane teonI AricA vageremAM upalabdhi thAya che, e pratyakSa siddha che. je vastunAM chAyA pudgale ArisAmAM saMkamIne pitAnA(arthAt vastunA) varNarUpe ane AkArarUpe pariName che, te ja vastunI temAM upalabdhi thAya che, te paNa te pugalo pratibiMbazabda vAcya che. A uparathI samajAya che ke abhAsvara padArthamAM paDelI chAyA te divase kaMIka kRSNa rUpe ane rAtrie kRSNa rUpe hoya che. ane bhAskara padArthamAM paDelI chAyA te vastunA pitAnA ja varNa jevI hoya che. je ArisAdimAM vastunA chAyA pudgale saMkAnta thAya che te ArisAdimAM ja te vastunI upalabdhi (pratyakSatA) thAya che, bIjAmAM thatI nathI, keIne aMtare na hoya athavA ati dara na hoya evAM ja sthala dravyanAM kiraNe ArisA vageremAM saMkrAnta thAya che. Aje te ati dUra ane anya padArthonA aMtare
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 rahela padArthone paNa taddAkAre ane tavaNI svarUpe vaijJAnika prAga dvArA piDita banAvI tenA pratibiMba yA chIyAne joI zakAya e rItanI vaijJAnika zodha thayelI che. je Telivijhana nAme oLakhAya che. manuSya potAnA gharamAM ArAmathI beThe beThe paNa A Telivijhana vaDe dUra dUranA gAyaka abhinetAonA gAyana sAMbhaLe che, nAca dekhe che, caherA dekhe che ane teonA abhinaya ane hAvabhAvane hubahu nihALe che. A daravIkSaNa e bahu jaTila kAma che. emAM abhinetAnA pratibiMbanAM lAkha rUpake bane che, AkAzamAM phelAya che, saMgrAhaka yaMtra vaDe punaH joDAya che, ane asalI pratibiMba rUpe raju thAya che. e rIte pratibiMbane rUpake-khaMDe phelAya che, ane punaH joDAya che, enI vacce te aneka saMskAra mAMthI pasAra thAya che. A rIte pratibiMba upara vividha saskAre thaI zaktA hovAthI pratibiMba e, pudgala paramANu enI ja eka avasthA hovAnuM A Telivijhana dvArA siddha thAya che. kemerAnI pleTa upara pheTo kheMcAvanAranuM pratibiMba saMgrahita banI rahe che, te paNa pratibiMbanI pugalatA sAbita kare che. pratibiMba e eka padArtha na hatA te Telivijhana vaDe tenA upara vividha saMskAre thaI zakata nahi. ane kemerA dvArA tene saMgrahita karI zakAta nahi. jainadarzana kahe che ke, bAdarapariNAmI pudgala skomAMthI pratisamaya jaLanA kuvArAnI mAphaka AThaspazI pudda gala ske dhonuM vahana cAlu ja rahe che. te eTalA badhA sUkSma
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 hoya che ke ApaNe tene joI zakatA nathI. te paNa te pudda gala skaMdhone samudAya, prakAzAdina nimitta dvArA agara keI vaijJAnika prayoga dvArA tadAkAra piDita thaI jAya che, tyAre ApaNe tene joI zakIe chIe ane tene chAyA tyAM pratibiMbanA nAme oLakhIe chIe. pratibiMba yA chAyAsvarUpe piMDita banI rahela ane piMDita thayA pahelAM kuvArAnI dhAranI mAphaka chUTA chuTA vahI rahela te sUkSama pudgala ska nI prANIo upara sArI yA narasI asara thaI zakatI hovAthI paNa te pudgalasvarUpa hovAnuM nakakI thAya che. padArthamAMthI kuvArAnI mAphaka vahetA sUma pudgala skane kaIka leke ojasa-AbhA-paNa kahe che. aMgrejImAM tene megneTIjhama athavA megneTIka phalyurDa kahe che. te vizvanA sthUla pariNAmI padArthomAMthI najare na dekhAya tevuM pANI yA vIjaLI jevuM vahetuM sUkSma dravya che. keTalIka vastuomAMthI vahetA e dravyane ApaNe ApaNuM suMghavAnI iMdriyathI jANI zakIe chIe. kapura ane hiMga te ApaNAthI dasa hArtha cheTe paDayAM hoya te paNa temAMthI vahetA dravyanA guNathI nAka vaDe ApaNe tene jANI zakIe chIe. AvI rIte lAkaDuM, leTuM, paththara game te vastumAMthI dravya te nIkaLyA ja kare che. paNa te dravyanI sugaMdhane ApaNuM nAka jANI zakatuM nathI. mATalAmAM bharelI sAkarane ApaNuM nAka na jANI zake, paNa kIDInuM nAka jANI le che. AvI rIte mANasa, gheDe, gAya, bilADI, kUtare, pipaTa ane
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ r 19 ja tue vageremAMthI sUkSma aNue vahe che. eka mAIla dUra hAvA chatAM sihunu nAka, gheADA-hAthI ane mANasane jANI zake che. prANIenA zarIra tathA padArthAMmAMthI nIkaLatu. A dravya tenI jAtI pramANe vividha guNudha vALu hAya che. kapuramAMthI nIkaLatu' drazya ApaNA manane prasannatA upajAve che. keTalAka vRkSeAmAMthI (jema ke lImaDA) vahetA dravyanA sattvanA guNathI mANusanu AreAgya vadhe che. ane keTalAka vRkSAthI (jema ke AmalI) vahetA dravyathI mANasanuM ArAgya kathaLI jAya che. eka mAMdA mANasane lIkhaDAnA jhADa nIce suvA besavAnuM rAkhela, te mANasa thADA ja mahinAmAM nirAgI thaI gayA. ane eka taMdurasta mANusane AmalInA jhADa nIce suvA besavAnuM rAkhyuM tyAre te thADA ja mahinAmAM bimAra thaI gayA. te pramANe manuSyanA zarIramAMthI vahetA dravyanA guNa te manuSyanA svabhAva pramANe judA judA hAya che. tameguNavALA manuSyanA zarIramAMthI vahetA A sUkSma dravyanA guNu, tamasane utpanna kare che. rajoguNavALA manuSyeAnA zarIramAMthI vahetA dravyanA guNa, rajasa utpanna kare che, ane sattvaguNuvALA manuSyanA zarIramAMthI vahetA drazyanA guNu, sattva utpanna kare che. tethI ja satsaMganA mahimA gavAye prasiddha vicAraka zrI gaNezadatta gauDanA kathana dareka mAnavInA zarIramAMthI chUTatI AbhA--tejate raMga-uparaMgI hAya che. pApakArI mAnavInA vahetI prabhA ujaLI hoya che. IrSALu svabhAvInI prabhAne rraMga megha jevA zyAma '
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 hAya che ke ApaNe tene joI zakatA nathI. te paNa te pu gala ska`dhonA samudAya, prakAzAdinA nimitta dvArA agara koI vaijJAnika prayAgeA dvArA tadAkAra piDita thaI jAya che, tyAre ApaNe tene joI zakIe chIe ane tene chAyA yA pratiSikhanA nAme eLakhIe chIe. pratibi'. yA chAyA- svarUpe piDita banI rahela ane piMDita thayA pahelAM kuvArAnI dhAranI mAphka chUTA chuTA vahI rahela te sUkSma pudgala skadhAnI prANIo upara sArI yA narasI asara thaI zakatI hAvAthI paNa te pudgalasvarUpa hovAnuM nakkI thAya che. padAtha mAMthI phuvArAnI mAphaka vahetA sUkSma pudgala dhAne koIka leka ejasa-AbhApaNa kahe che. a'grejImAM tene megneTIjhama athavA megneTIka phlyuDa kahe che. te vizvanA sthUla pariNAmI padArthAMmAMthI najare na dekhAya tevuM pANI yA vIjaLI jevu vahetuM sUkSma dravya che. keTalIka vastuemAMthI vahetA e dravyane ApaNe ApaNI suMghavAnI iMdriyathI jANI zakIe chIe. kapura ane hiM-ga te ApaNAthI dasa hAtha cheTe paDayAM hAya te paNa temAMthI vahetA dravyanA guNuthI nAka vaDe ApaNe tene jANI zakIe chIe. AvI rIte lAkaDuM', lephlu, paththara game te vastumAMthI dravya te nIkaLyA ja kare che, paNa te dravyanI sugadhane ApaNuM nAka jANI zakatu nathI. mATalAmAM bharelI sAkarane ApaNu nAka na jANI zake, paNa kIDInuM nAka jANI le che. AvI rIte mANasa, gheADI, gAya, bilADI, kUtarA, popaTa ane
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 jatao vageremAMthI sUkSma aNuo vahe che. eka mAIla dUra hovA chatAM siMhanuM nAka, gheDA-hAthI ane mANasane jANa zake che. prANIonA zarIra tathA padArthamAMthI nIkaLatuM A dravya tenI jAtI pramANe vividha guNadharmavALuM hoya che. kapuramAMthI nIkaLatuM dravya ApaNA manane prasannatA upajAve che. keTalAka vRkSamAMthI (jema ke lImaDa) vahetA dravyanA sattvanA guNathI mANasanuM Arogya vadhe che. ane keTalAka vRkSethI (jema ke AmalI) vahetA dravyathI mANasanuM Arogya kathaLI jAya che. eka mAMdA mANasane lIMbaDAnA jhADa nIce suvA besavAnuM rAkhela, te mANasa theDA ja mahinAmAM nirogI thaI gaye. ane eka taMdurasta mANasane AmalInA jhADa nIce suvA besavAnuM rAkhyuM tyAre te thoDA ja mahinAmAM bimAra thaI gaye. te pramANe manuSyanA zarIramAMthI vahetA dravyanA guNa te manuSyanA svabhAva pramANe judA judA hoya che. tamoguNavALA manuSyanA zarIramAMthI vahetA A sUkSama dravyane guNa, tamasane utpanna kare che. rajoguNavALA manuSyanA zarIramAMthI vahetA dravyane guNa, rajasa utpanna kare che. ane satvaguNavALA manuSyanA zarIramAMthI vahetA dravyane guNa, sarva utpanna kare che. tethI ja satasaMgane mahimA gavAye che. prasiddha vicAraka zrI gaNezadatta gIDanA kathana pramANe dareka mAnavInA zarIramAMthI chUTatI AbhA tejane aneka raMga-uparaMgI hoya che. paropakArI mAnavInA dehamAMthI vahetI prabhA ujaLI hoya che. IrSALu arthAta dveSIlA svabhAvInI prabhAne raMga megha je zyAma hoya che. krodhI
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 mAnavInA zarIramAMthI vahetI AbhA-teja te gherA lAla raMganI i hAya che. ane vidvAna tathA buddhizAlIenA zarIramAMthI vahetu dravya te pILA raMganuM heAya che. leAbhI vRttivALAnuM nAragI raMganuM, apavitra tathA duSTa svabhAvInuM vahetu dravya gherA raMganuM, ane dhArmika bhAvanAvALAnu dravya lIlA ra Mganu hoya che. r AyurvedamAM amuka cepI rAgIothI dUra rahevAnu kahevAmA AvyuM che, tenuM rahasya paNa e ja che ke rAgInA e zarIramAMthI nIkaLatI AbhAnA aNue, pAse beselAne asara kare che. mahApuruSanA zarIramAMthI vahetA sUkSmadravyanA guNa, zuddha sattvaguNane uttpanna karanArA hAya che. temanA netramAMthI, hAthamAMthI, tema ja caraNamAthI A dravya adhika pramANamAM vahe che. te kAraNuthI ja mahApurUSane namana karIe chIe, tyAre temaneA hAtha, ApaNA mastaka upara mUkAvIe chIe. aTakAva Avela zrIe rAMdhavu nahi, keI cIjane aDavuM nahi, vagere niyamo zAstramAM zA mATe che? kAraNa ke tevI strImAMthI nIkaLatA dravyane guNu tamasa utpanna kare che. leTa khAMdhe tyAre tenI hathelImAMthI vahetu dravya te leTane tamasadguNI banAve, ane je mANasa khAya tene tame zuNI vicAra Ava, jainadharmamAM paNa ApaNA pUrva purUSoe AnA a ge nainika maryAdA darzAvI che. pU. zrI jIvavijayajI mahArAja ke
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 jeozrIe sakalatI staMtranI racanA karI che, te mahApurUSe eka stutimAM spaSTa upadeza ApyA che ke.. :: RtuvaMtI, aDake nahi. e, na kare gharanAM kAma te;' ' AthI e spaSTa che.ke mAsika dharmInA samaye strIoe hareka prakAranI gharakAmanI pravRttithI alaga rahevuM. koI ne sparzI na thaI jAya te rIte rahevuM. mAsika dharmane prApta strInA paDachAyAthI vaDI-pApaDamAM vikRti thavAnA dAkhalAe ghaNAene anubhavasiddha che. prAcina lekhaka plInI' lakhI gayela che ke mAsika dhama vALI strInI hAjarIthI dArU khATA thaI jatA hatA. jhADA paranAM phaLa kharI paDatAM hatAM. kAcA phaLa sukAI jatAM hatAM. tathA jhADa vAMsImAM thaI jatAM hatAM. vaLI ArasIenA kAca AMkhA thaI jatA hatA. dhAradAra hathiA mUThAM thaI jatAM hatAM. pittaLa upara kATa caDhatA hatA. * vienA yunivarsITInA eka prAdhyApaka De. sIkIe meDIkala rIvyumAM eka vistArapUrvakanI noMdha ApatAM jAhera kayu` che ke- rajasvalA strInA sparzI cetana-jIvata sRSTi upara khUkha ja mAThI asara kare che. te aMge teozrI vadhu spaSTatA karatAM kahe che ke Artta vadananuM jhera rajasvalAnA zvAseAvAsamAM nathI, paNa enA parasevAmAM che. je leADInA lAla rajakaNAmAM jovA maLe che, A jhera, pasInA ane rakta kaNA dvArA khahAra Ave che, ane enI viziSTa sthiti te
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 e che ke e jhera zarIramAM 100 DIgrIe ukaLatA pANImAM paNa nAza pAmatuM nathI. garamImAM rAkhyA pachI ke pANImAM ukAyA pachI paNa enI vanaspati sRSTi upara Ugra asara karavAnI tAkAta jemanI tema ja jovA maLe che. zarIra svA mATe A jhera hAnIkAraka che. tenA sparzathI jIvanazaktine kSaya thAya che." rajasvalA strI aspRzya zA mATe gaNAvI joIe ? tenI A eka vaijJAnika AvRtti che. prAcIna saMskArane A mAhitIthI bhAre pramANabhUta baLa maLe che. - muMbaIthI prakAzita "navanIta' gujarAtI DAyajesTa (mAsika)nA sapTembara 1962 nA aMkamAM "makkA ane kALA zirSaka lekhamAM tenA lekhake jaNAvyuM hatuM ke, "makAmAM rahela saMgeasavada" nAme paththara je musalamAnone pUjanIya che, te musalamAnonI mAnyatAnusAra prathama dUdha je sapheda hatuM. paraMtu eka rajasvalA strIne sparzathI kALe paDI gaye hate." cadana, tulasI, lImaDo, vaDa, pIpaLe, AMbaLA vagere taMdurastI mATe upayogI mAnyAM che, tenI pAchaLa paNa te te padArthomAMthI vahetA paramANunuM tattvajJAna che. eka pAzcAtya ThekaTare bhAratamAM lImaDAnA jhADa joI Azcarya pAmIne kahyuM hatuM ke, "A dezamAM AvAM reganAzaka vRkSo hovA chatAM, yuvake ane bALakenuM AvaDuM meTuM
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 maraNa pramANa jANI mane Azcarya sAthe duHkha paNa thAya che.. tulasI, pIpale, vaDa vagere vRkSe pUjavA pAchaLanuM rahasya paNa A ja che. naMga paheravA pAchaLanuM manovijJAna paNa A ja che. dareka vastumAMthI vahete A kiraNasamUha eTale badhe. sUkSmAtisUkSama hoya che ke te ApaNI AMkhe joI zakAte. nathI. te paNa upara jaNAvela daSTAMtAnusAra tenAthI thatI sAnukuLa yA pratikuLa asarathI tenA astitvanI sAbitI. thAya che. maMdira tathA prANapratiSThA karela mUrtiomAMthI vahetA sUkSma ane adazya pravAha te mUrtionA darzakanI mAnasika tathA zarIrika zuddhimAM eTale badho asarakAraka che ke sUkSama buddhithI tene vicAra karavAmAM Ave te vaijJAnika draSTie paNa maMdira ane prANapratiSThata pratimAo e vizvanA ajoDa seneTarIyama siddha thAya che. te pratimAonI jaLa Adi vaDe thatI pUjA, Arati vagere kriyAomAM pazuparamANanuM tattvajJAna bharapura che. jyAM aneka AtmAo nirvANa pAmyA haya, jyAM aneka saMyamI mahApurUSe vicaryA hoya te bhUmio tIrtha- tarIke vikhyAta pAmI hoya che. te bhUminAM darzana karavAdvArA AtmasaMtoSa anubhavAya che. temAM paNa A paramANunuM ja taravajJAna che. mahApurUSe jyAM jyAM vicare che, tyAM tyAM temanA zarIramAMthI vahetI AbhA, sUkSmarUpe piMDita banI rahe che.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 624 pudgalane svabhAva che ke te eka sthAnake asaMkhyAta varSo sudhI te te svarUpe paNa rahI zake che. jethI te sthAnake janAra yAtrikane te paramAsamUhanA nimitta dvArA AdhyAtmika vicAradhArA utpanna thavA vaDe parama cittasamAdhi anubhavAya che. jainadarzana kathita brahmacaryanI nava vADAmAM kahyuM che ke, jyAM strI beThI heya te Asane purUSe be ghaDI sudhI besavuM nahi joIe. A kathanamAM paNa Asana para beThela vyaktinA zarIramAMthI chUTela aNusamUhane sparza ja mAnasika brahmacaryane hAnikAraka hovAnuM vidhAna che. - Adhunika vijJAnathI paNa A hakIkata satya pUravAra thAya che. koI sthAne amuka mAlanI corI karI palAyana thaI janAra mANasanA palAyana thaI gayA bAda te sthAne tenI upasthiti nahiM hovA chatAM paNa te jagyA uparathI amuka jAtanA kemerA vaDe polIsa pheTo khece che, te hubahu te mANasane ja pheTo kemerAnI pleTa upara aMkita thaI jAya che. paraMtu te jagyAe anya kaI mANasa pravezela na hoya te amuka TAIma sudhI ja A pheTa kheMcavAmAM phalibhUta thaI zakAya che. pitAnA makAnamAM saMtapurUSanAM pagalAM karAvavAnAM bhAratavAsIomAM je rivAja che, temAM paNa saMtapuruSanI pratikAyA svarUpe piDita banI rahela samUhuMthI thatA lAbhane ja hetu che.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22pa je mAnavInA dehamAMthI pratisamaya vahetI AdhAra yA prati chAyA, pavitra yA zubha che te mAnavI spRzya, ane jenI pratichAyA apavitra A azubha che, te mAnavI aspRzya che. mAnavIomAM chUtAchUtanI mAnyatA te mAnavI pratyenI ghaNuM nathI. paraMtu pitAnI zuddhi sAcavI rAkhavAnA hetuthI. che. mRta mAtApitAnAM zarIrane sparza karyA bAda paNa snAna karAya che. sajAtIya rajasvalA strIne paNa sparza thaI jAya to snAna karAya che. DokaTare paNa eka bImArane sparza karI bIjA bImArane jovA pahelAM hAtha dhoIne dekhe che. mala mUtrAdine sparza karyA bAda paNa snAna karAya che, yA hAtha devAya che. A sarva vAtethI spaSTa thAya che ke pitAnI zuddhi sAcavavA mATe chUtAchUtanI mAnyatAne geravyAjabI mAnavAmAM bhUla che. Aje ApaNe bhArata dezanI e dazA vatI rahI che ke je bhejanapAnathI mAnava zarIramAM rogAdi thAya che, tevAthI te janatAne dUra rAkhavAnI koziSa karAya che. paraMtu je bhejanapAnanA satsaMgathI AtmAnA guNemAM vikAra pedA thAya tevA AhArapANanA upayogathI janatAne dUra rAkhavAmAM upekSA sevAya che. AnuM mukhya kAraNa e che ke vizeSe karIne Aje bhAratavAsIonI saMskRti, AtmatatvanI sattAmAM ja avizvAsu ane saMdehavALI banI rahI che. bhajanapAnanA anusAre ja mAnavanI buddhi bane che.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 zuddha bheAjanapAnathI tyAgabhAvanA ane azuddha bheAjanapAnathI bhAga bhAvanA, svAbhAvanA, hiMsA, jUTha, cArI vyabhicAra Adine pretsAhana ane sa Mvardhana maLe che. ane tethI dezamAM naitika patana thAya che. aspRzyatAmAM bhejanapAnanI zuddhinu tattva nihita rahe che. mAtA pitAe nA rajovIyanA sambandha ane malamUtra-ca-mAMsa-madirA AdinA paramANumAM rAtadivasa rahevA pUrNAMka temAM ja rAta divasa pravRttazIla rahevAthI zarIra ane AtmA khannemAM amuka apekSAe azuddhi AvI javAthI AtmAmAM zuddha bhAvAnA udaya hAI zakatA nathI. evA azuddha bhAveAthI manuSyanA zarIramAMthI prasaratI AbhA tenA saMsaga mAM AvanArane paNa azuddha bhAveAyI banAve che. dharma e avazya AtmAnI ja vastu che. paraMtu zarIranI sAthe AtmAnA atinikaTa sabadha che. AtmAmAM kaI paNa vastunA praveza mATe dvAranI jarUrIyAta che. AtmAnu dvAra zarIra che. zarIramAM thaI ne ja AtmAmAM AtmAnI dvArA kaI paNa dhAraNa karI zakAya che. dharmanA artha dhAraNa karavuM thAya che. mATe jyAre zarIra, dhama thI anurUpa heAya tyAre ja AtmA vaDe dharma nAmanI vastu dhAraNa karI zakAya che. jo zarIrarUpI dvAra azuddha hoya te temAM thaIne je cIja AtmAmAM jAya che, te azuddha ane apavitra khanI jAya che. ane tethI AtmAne kAI paNa rIte lAbhadAyaka thatI nathI. mATe mAnavu paDe che ke AtmAnI zuddhi mATe zarIra zuddhinI
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 jarUrIAta che. ane zarIra zuddhinA mATe AhArapANa ane vyavasAyAdinI zuddhi paNa parama Avazyaka che. prasiddha cikitsaka mahAmahopAdhyAya sva. DaoNkaTara gaNanAtha sene eka vakhata kahyuM hatuM ke, "sAta varSa sudhI paMdara paMdara divasa lAgalagATa kerInI RtumAM AMbAnA phUle pitAnA hAthanI hathelIomAM ghasatA rahevAthI te hAthamAM sarpa utAravAnI zakti pedA thAya che." - A uparathI paNa spaSTa samajAya che ke je manuSya azuci padArthothI ja pratisamaya saMparkamAM rahevA pUrvaka vyavasAya kare che, te vyavasAyathI ja dhanejapArjana karavA vaDe pitAnI AjIvikA calAve che, te manuSyanA zarIramAMthI prasaratI AbhA, nikaTavatI manuSyane spezita thavAthI te manuSyane zArIrika yA mAnasika kevI asara kare che, te buddhiviMta manuSya saheje samajI zake che. A pramANe manuSyanA zarIra Adi bAhyI sthUla padAthamAMthI prasaratI AbhA-pratichAyA te kevI kevI rIte anugraha ane upaghAta karavAnA svabhAvavALI che? te saheje samajI zakAya tevI hakIkata che. ane tene sparza anubhavanAra vyaktine zArIrika yA mAnasika lAbha nukazAna thatuM hovAnA hisAbe te chAyA-pratibiMbamAM pudgalapadArthapaNuM avazya 'siddha thAya che.
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 6 chuM. Atapa-udyota-prabhA zabdanI mAphaka adhakAra tathA chAyA (pratiSi kha) paNa pudgalasvarUpa ja che. te agAunA prakaraNamAM vicArAI gayuM che. evI rIte Atapa, udyota ane prabhA` svarUpe vA prakAza paNa pudgalanI ja eka avasthA che. A traNa zabdo vizeSe karIne te mArA khyAla pramANe jaina siddhAMtamAM ja dRSTigocara thAya che. chatAM anya siddhAMtamAM yA vaijJAnika kSetromAM te zabdonA upayeAga haze te mane pUrate khyAla nathI. eTale Atapa, dyota ane prabhA e zu che ? te te te te svarUpanA vistRta varNana samaye svayaM khyAlamAM AvI jaze. aMdhakAra, chAyA ( pratiSi'kha), Atapa, udyota ane prabhA, e pAMcenA samAveza aMdhakAra ane prakAza e e svarUpe paNa karI zakAya. temAM chAyAne samAveza aMdhakAramAM thaI zake ane Atapa, udyota tathA prabhA e traNe svarUpe vividha rIte vartAtA prakAzamAM ja hAI, te, traNene prakAza svarUpe kahI zakAya. temAM prathama ' Atapa" e kevA ane kAnA prakAzasvarUpa
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 che ? ane te pudagala avasthArUpa hovAnuM kevIrIte siddha thAya che? te A lekhamAM vicAravAnuM che. ravivive u jiaMgaM, tAva-juaM AyavAu, nau jalaNe / jamusiNa-phAsassa tahiM, lohia vaNNassa udautti // sUryane biMbane viSe pRthvIkAya paryAptA jIvanuM je zarIra, tApayukta hoya-pote zItaLa chatAM uNa prakAza kare, te Apa. agninA uNa prakAzane Atapa na kahevAya. kAraNa ke tene uSNa sparza ane lAla varNano udaya che mATe. sUryanuM vimAna te garamI utpanna karanAra ati mUlyavAta ratnonuM baneluM che. A ratno te bAdaraparyApta prathvIkAya jIvenA zarIra svarUpe che. keTalAka pAzcAtya vidvAnonA mata pramANe sUrya e hAIDrojanana virATa geLe che. e vAta jaina siddhAnta mujaba satya nathI. kAraNa ke sUrya, caMdra, graha, nakSatra ane tArA e vaimAnika arthAt vimAnamAM vasavATa karanAra de che. te vimAne ratnanAM banelAM hovAthI pRthvI para tene prakAza phelAya che. temAM sUryanA vimAnamAMthI prasaratA prakAzane jenasiddhAMtamAM "Apa" svarUpe varNa che. A "Apa"svarUpa sUryane prakAza pRthvIupara uSNatA arpe che. paraMtu je rastemAMthI te prakAza nIkaLe che, tyAM tene sparza, zIta (63) svarUpa che. A mATe jainasiddhAMta kahe che ke amuka jIvanA zarIramAM "Apa" nAme eka evuM pariNAma utpanna thAya che ke tene ApaNe sparza karIe te ThaMDI lAge, paraMtu temAMthI bahAra paDatAM kiraNo
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 dUra dUra garama lAge ane khIjI vastune paNa garama karI zake che. agninI mA jene sparzI garama heAya tene prakAza te garama hAya ja te svAbhAvika che. paraMtu A ' Atapa 'nAme pariNAmamAM te khUbI e che ke, te pariNAma pAmelA zarIrane sparzI zIta che, ane prakAza uSNu che. Ave pariNAma, jagatanA khIjA koI prANIonA zarIramAM nahi hotAM mAtra sUnA vimAnanI nIce rahelA khAdara pRthvIkAyanA jIvAne ja hAya che. sUryanuM biMba je ApaNe joIe chIe te senA, leADhA vagerenI mAphaka eka jAtanI pArthiva racanA che. ane temAM sUrya nAmanI devAti rahe che. paraMtu e pArthiva khiMkhamA pRthvIkAya jIvA utpanna thAya che. arthAt e khiMkha, asakhya pArthivajIveAnA 2.rIranA samUharUpa hAya che. temAM mULa sthAne garamI nathI, paNa dUra dUra vadhAre ne vadhAre garamI heAya che. jo ke A eka vicitra hakIkata che, paNa te khAsa jANavA jevI che. sUryanA tApa ApaNane uSNa lAge che, paNa zAstrakAre ApaNane samajAve che ke sUrya pate eTale garama nathI. A uparathI spaSTa samajI zakAze ke kayA svarUpe vatatA prakAzane jaina siddhAMtakAre Atapa ' tarIke oLakhAnyeA che, have te AtapasvarUpa prakAza te eka padArtha arthAt maeNTara svarUpe kevIrIte sAmita thAya che, te vicAravAnu che. t eka vAta Adhunika vaijJAnika kSetramAM paNa siddha thaI cUkI che ke guNa te padAne Azrita ja hAya. padAtha sivAya
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 ekale guNa rahI zaktA nathI. eTale prakAza ane prakAzaka padArtha, e banne kathaMcit abhinna hovAthI tene padArtha svarUpe mAnave ja paDaze. vaLI jaina siddhAMta mujaba pugala padArthanuM lakSaNa te varNa, gaMdha, rasa, sparza hevAthI e varNAdi cAre yukta Apa" svarUpe vartate sUryanA kiraNone prakAza, e pudda galapadArtha tarIke ja oLakhAya. sUryanAM kiraNomAM sAta raMga che. te saptaraMgI kiraNe, dareka prANI (jIva)ne saptadhAtu rUpe pratibiMbita kare che. e hakIkta nIce mujaba pratyakSa satyarUpe banelI, bInA uparathI samajI zakAze. jANItA AMgla tatvajJAnI ane bhAratIya rogavidyAnA upAsaka "De. pilabranTana" bhAratamAM bhramaNa karatAM karatAM eka vakhata kAzI pahoMcyA. ahiM emane sAkSAtkAra prasiddha gIrAja, svAmI zrI vizuddhAnaMdajI sAthe thaye. keIka camatkAra batAvavAnI mAgaNI karatAM gIrAje temanI jijJAsA saMtoSavA temane bahAra sUryanA prakAzamAM UbhA rahevAnuM kahyuM, "zrI branTana" sUryaprakAzamAM UbhA rahyA. gIrAje temane kahyuM ke, "A sapheda rUmAlane sUryanA prakAzamAM rAkhe, ane pachI tamArI IcchA hoya te raMga tathA sugaMdhanI kalpanA kare, eTale e raMga tathA sugadha rUmAlamAM AvI jaze. branTana sAheba navAI pAmI gayA. temaNe lIle raMga ane gulAbanI sugaMdhanI IcchA karI. tarata camatkAra tha. e rUmAlanA eka khUNAmAM lIle raMga dekhA ane
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 bIjA khUNAmAMthI gulAbanA phUlanI sugaMdha AvavA lAgI. branTane Azcarya pAmI gayA. pachI temaNe rUmAlanA bIjA khUNAomAM paNa vividha raMga ane gaMdhanI IcchA karI. ane te pramANe raMga tathA gaMdha AvyA paNa kharA ! gIrAje rUmAlane sparza karyA vinA ja pitAnA egabaLe sUryanAM kiraNomAMthI raMga tathA gaMdhanuM AkarSaNa karyuM hatuM. ane e raMga tathA gaMdha aneka divase sudhI te rUmAlamAM rahyAM hatAM. zrI branTane pote anubhavelA A camatkAranuM varNana pitAnA jANItA graMthamAM karyuM che. sUryanAM kiraNo sapheda prakAza pADe che, paNa e prakAza kharekhara sapheda nathI. sAta raMgone e mizra raMga che. e hakIkata traNa varasa pahelAM briTiza vijJAnI "sara nyUTane sUryakiraNanI ADe tripAzva kAca dharIne pUravAra karI ApI hatI. jAMbalI, gaLIne raMga, vAdaLI raMga, lIle, pILe, nAraMgI ane rAto ema sAta judA judA raMga sUryakiraNomAM hoya che. vaijJAnike e sUryanA prakAzanI gati sekanDanA 1,86000mAIlanI jaNAvI che. paNa pragee pUravAra karyuM che, ke, kiraNenA sAte raMgonI gati sarakhI hovA chatAM enA prakAzamojAMnI laMbAI (vevalentha) ochI - vadhatI hoya che. eka sekanDa mATe mApa levAtAM A khabara paDI. ane emAMthI vijJAne navI dizA pakaDI ke AmAMne eka je raMga judo vAparI zakAya ke nahi ? vartamAna vijJAne kharekhara ! eka atyaMta tIvra, evuM
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 prakAzakiraNa zeDyuM che ke, je prakAzakiraNa judA judA vevalenthanA vividhAMgI prakAza karatAM eka ja raMganA cokkasa vevalenthavALA ekAMgI prakAzanA kiraNane judA pADI tene khUba vistArIne temAM asAdhAraNa majabUtI ane tIvatA Ape che. A rIte eka ja raMga vAparanAra tIvra prakAzakiraNanuM nAma aMgrejImAM "lejhara kiraNa tarIke oLakhAya che. eTale A "lejhara"nA AviSkAra dvArA ekAMgI prakAza- kiraNane juduM pADI tene upayoga karavAnI uparokta kAca dvArA thatA, sUryakiraNonA upayoganI hakIkata, satya TherAvI che. prAkRtika sAravAramAM eka eve vibhAga che ke jene sUryacikitsA" kahe che. raMgIna bATalIomAM pANI bharI rAkhI sUrya kiraNe bhegA karavAmAM Ave che. enA dvArA keTalAka roganI cikitsA thAya che. kemapeThI yAne sUrajanI rozanI vATe judI judI jAtanA raMge zarIramAM praveza karAvI daradI sAjA karavAmAM Ave che. e vidyA, kudaratI ane sUkSma che. game tevuM eka darada ke vadhAre dara sAmaTAM thAya che, te cokkasa jAtano raMga, zarIramAM kamatI athavA vadhAre thatuM hovAthI thAya che. ane te raMga zarIramAM pAche puravAthI daradI sAjA thAya che. jAtajAtanI kAcanI zIzImAM cekanuM pANI bharI, sUrajanA tApamAM tene bethI traNa kalAka mUkI rAkhavAthI je raMganI te zIzI heya te jAtano raMga, pANImAM sUrajanI garamInAM
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 kiraNa ane paramANuo mAraphate AkarSAya che. jethI te pANI te jAtanA raMgano guNa pitAmAM le che. daradIne te pANI pAvAthI ArAma thAya che. vaLI cakkasa zarIranA bhAge para kAcanI kebIna banAvIne athavA kAcanA kaTakA vaDe daradavALA bhAga para tevA raMganuM ja ajavALuM sUryanA taDakA mAraphate nAkhavAthI darada sAjuM thAya che. garamI utpanna karanAra raMga je zarIramAM ocho thaI jAya che, te mAnavIne zaradInuM darada thAya che. te vakhate garamI utpanna karanArA te jAtanA raMganuM pANI, yAne tevI rItanI raMganI bATalImAM sUryane tApa dekhADeluM svaracha pANI ke sUryanA tevA raMganAM kiraNo mAraphate zaradI dUra thaI zake che. te ja pramANe zaradIne raMga kamatI thaye, mAnavIne garamInAM darado thAya che. e rIte judI judI zArIrika muzkelImAM ghaNA raMganA kAce vaparAya che. paNa mukhya te traNa che. (1) hu raMga-ghaNo ja ThaMDaka ApanAro vIjanika asaravALe ane agana narama pADanAre che. tathA garamInAM darado para ghaNe akasIra che. je judI judI rIte vaparAya che. gherA raMgamAM lAla raMganuM tatva Ave che, jethI keTalAMka evAM dara che ke jemAM ThaMDakanI asara sAthe saheja garamI paNa ApavAnI jarUra rahe che, teve vakhate ghere dhuraMga vAparavAmAM Ave che. (2) pILA raMga-jhADAnI kabajIyAta maTADavA mATe ghaNo ja akasIra che. e ja pramANe -
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 (3) lAlaraMga-ghaNe garamI ApanAra che. kudaratamAM prakAzanI dareka vastu tathA jamIna upara ugatI dareka vanaspati ApaNuM najarane ThaMDaka ApavA jyAre te janme che, tyAre temAM DuM tattva vadhAre hovAthI raLIyAmaNuM lAge che. ane jyAre te nAza pAme che, tyAre suku thavA agAu ja svAza pakaDI lAla raMganI sakhta garamIthI baLIne bhasma thaI jAya che, e dekhItuM che. eka sAhadata tarIke juo! khAvAnAM pAna ke jene ApaNe kherAka pAcana karavA mATe khAIe chIe, te dekhAve raMgamAM te lIlAM hoya che, paNa te mAMhethI je rasa nIkaLe che, te nAraMgIA athavA pILA raMgane heya che. have pILA raMga hajImayata ane jhADo lAvavA mATe che. te ja pramANe pAna paNa hajIyamata ane jhADe lAve che. e pramANe jamIna para ugatI cIjo, sUryanAM kiraNe mahelo judI judI jAtane raMga pitAmAM AkarSe che. jethI te cIja tevI ja jAtanA guNa dharAve che, ane te pramANe tene vaparAza thAya che. arthavedamAM sUrya ane tenI zaktine ullekha che. temAM kahyuM che ke sUryamAM aneka prakAranI zakti rahelI che. A zaktio sUryanAM kiraNa dvArA keTalIka vanaspatiomAM praveze che. enAthI vanaspatione apUrva baLa prApta thAya che. A baLa, rigano nAza karavAnI prANazakti dharAve che. vaLI A vedamAM sUryanAM kiraNene zaktivALAM paNa kahyAM che. eTale je. nagna zarIra para sUryanAM kiraNone praveza karAvavAmAM Ave te
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 sUryanI zakti ApaNA zarIramAM praveza kare che. e eka siddha thayelI vAta kahI zakAya che. AyurvedamAM paNa sUryasnAna ane sUrya cikitsAnA prakAre varNavelA che. sUrya cikitsAnuM AkhuM zAstra ja bhinna che. emAM kaI rIte ane kevA prakAre sUryanAM kiraNone zarIramAM praveza karAvavo, kayA samaye, kevI rIte, vagere badhuM darzAvavAmAM AvyuM che. sUryanAM kiraNonI cikitsA dvArA sUryanuM baLa zarIramAM dAkhala thAya che, ane tenA prabhAvathI duSTaroga tathA cAmaDI ane zarIranA je vikAre hoya che, tene nAza thAya che. A pramANe sUryanuM vimAna, garamI utpanna karanArA ati mUlyavAna ratnonuM baneluM heI, A rane prakAza phelAtAM pRthvI upara rahelA chamAM utsAha vadhe che. vanaspati khIlI UThe che. dhaMdhA rojagAra cAlu thAya che. eTaluM ja nahiM paNa te ratnonA kiraNo dvArA havA zuddha thAya che. garamI maLe che. gaMdakI dUra thAya che. savAre daza vAgyAnA sumAre varAdhavALA bALakane sUryane taDako zarIra para paDe tema karavAthI, sUryane taDake lehImAM bhaLI, raktakaNa ane zvetakaNa vadhAre che. jethI zarIramAM cetanA pragaTe che. agni vadhI pAcanakriyA vadhe che. lehamAM uSNatA lAve che. je kaphanA doSane teDavAmAM sahAyabhUta bane che. baLa, buddhi ane AyuSya vadhAre che. A sUryanAM kiraNo atyaMta garama che. tene tApa
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 ' tathA samudranu khApha paNa garama dharatIne paNa ahu ja garama che. tenA tApathI dharatI pANI atyaMta garama thaI jAya che. lAge che. varALa thaI ne uDI jAya eTalu pANI paNa garama thaI jAya che. eTale sUryanAM kiraNe ghaNAM garama che. sUryanA kiraNAnI' e garamIthI bhUtakALamAM bhAratabhUmi para leAkApayogI kevA AviSkArA va tA hatA, ane atidIrgha samayanA bhAge tathA aDhaLaka dhanavyaya dvArA AviSkArita Adhunika vIjaLInI garamIthI thatA leAkApayegI AviSkArA karatAM te AviSkAra kevA alpa dhana ane samayanA yavALA hatA, tenA khyAla te ApaNane ApaNA bhUtakALanA ItihAsa sagrahita hAta te ja ApaNe samajI zakata. naLa-damaya'tI caritramAMthI maLatI sU pAka rasAinI hakIkata te enA eka dRSTAMta rUpe che. padArtha a'genI keTalIka hakIkatA evI hAya che ke sAmAnya janatAne te buddhigamya thai zakatI ` nathI. eTalA mAtrathI buddhigamya na thaI zake tevI hakIkatA asatya gaNAya eve siddhAMta ghaDI zakAya nahi. sAmAnya mANasanI buddhi jyAM pahoMcI zake nahi, evA svarUpe avasthAvata padArtha paNa hAI zake che. A vaijJAniko dvArA phenegrAphanI rekarDamAM zabdane saMgrahita karI rAkhI zakavAnA ke zabdanA aNune dUra dUra sudhI paheAM cADI zakavAnA AviSkAro jyAM sudhI Adhunika vaijJAnika kSetramAM thayA na hatA tyAM sudhI ' zabda' e eka padArtha
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 svarUpa che, ane tenA vividha prayeAga dvArA vividha pariNamanA tenAM thaI zake che, evI jaina`na kathita hakIktane jainadarzIna sivAyanI sa` duniyA satya svarUpe svIkAratI na hatI. paraMtu vaijJAnika prayAgo dvArA siddha thayuM tyAre te ja mANasAne ema lAgyu ke te svarUpane samajavAmAM' amArI buddhinI zaktine ja abhAva hatA. . ' - * jainadanamA puddagalapadA aMgenI ghaNI hakIkatA evI che ke je hakIkata pahelAM amuka maryAdita buddhiva tene asaMgata lAgatI hatI, temAMnI keTalIye hakIkatA Adhunika vaijJAnika kSetramAM satya pUravAra thaI cUkI che ane thatI rahe che. eTale jainadarzananA praNetA zrI tIrthaMkara paramAtmAe pUrNa jJAnI (kevaLajJAnI)heAI, vizvanA tamAma padArthAMnI thatI vividha rItanI trikALa avasthAone jANI zakavAvALA hAya che, e rItanI pUrNa zraddhAvALA vizvanA je je manuSye jyAM sudhI na ane tyAM sudhI te te manuSya padArthanA vAstavika svarUpane samajyA vinA svAha sAdhI zakatA ja nathI. bhale A vAta kaI na svIkAre paNa vastusvabhAva te je je rItane haze te te rIteja rahevAnA. je manuSya peAtAnI buddhirUpa kasoTIe zrI tIrthaMkara paramAtmAnAM vacanAne kasavA pahelAM zrI tIrthaMkara paramAtmAAnI vItarAgatA ane sajJatA samajavAnI keziSa kare te ja manuSya zrI tItha 'kaparamAtmAnA vacane pratye zraddhAvata khanI zake che. e vAta bhUlavI na joI e.
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 139 jaina darzanamAM varNavela Atapa svarUpa sUryane prakAza te pudgalapadArthanI eka avasthA ja che, te hakIkta sUryanA kiraNamAM rahela varNAdinA astitvathI tathA te kiraNo dvArA manuSya ane anya prANIone thatI anukuLa yA pratikuLa asarathI svayaM satya Thare che jainadarzana sivAya anya keI darzanakAra ke vaijJAnika, sUryakiraNonA prakAzane padArtha svarUpe samajI zakyo nathI. tene upayoga te sarve bhale game te rIte karatA hoya, paraMtu te prakAza padArtha svarUpa che, evuM kahenAra eka jainadarzana ja che. A lekhamAM sUryasnAnAdi cikitsAnuM varNana, keIne te cikitsA zIkhavavAnA hetuthI nahi karatAM jaina darzane kahela tene padArtha svarUpe siddha karI batAvavA mATe ja darzAvyuM che. te vAMcakavRMda bhUlI javuM na joIe ane have pachI "udyo" svarUpa caMdrAdikanA kiraNomAM paNa AvI je hakIkata lakhAya, temAM amAro hetu te te kiraNone padArthasvarUpe siddha karavAne ja haze e paNa samajI levuM. sUryanAM kiraNo dvArA aSTApada parvata upara caDI jaI tIrthayAtrA karanAra ane te parvata upara caDavAne keziSa karatA ane tapathI kuSa thayelA paMdarase tApasane pratibaMdha pamADanAra prabhu zrI mahAvIra devanA prathama gaNadhara zrI gautama svAmInI hakIkatathI keTalAkane Azcarya thAya che ke sUrya kiraNane pakaDI ja kema zakAya? paraMtu gazaktithI ke anya keI vaijJAnika pragathI ema bane emAM kaMI Azcarya jevuM
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 nathI. sane 158 nA mArca mAsamAM amerikAnA nyUyeka zaheramAM sUryakiraNethI cAlatI moTaranuM pradarzana karavAmAM AvyuM hatuM. A gADI upara eka evI moTI beTarI joDavAmAM AvI hatI ke jemAM sUrya kiraNo sthagita thaI tenI zakti dvArA moTarane gati Ape. A rIte sUryanAM kiraNo sthagita karavAnA ane tenA dvArA vIjaLI utpanna karavAnA prayogo siddha karavA mATe Adhunika vaijJAnika kSetromAM paNa prayatna zarU thayA che. tema chatAM sUrya zuM che? tenAM kiraNo jyAMthI nIkaLe che te sthAna zItaspazI che ane dUra dUra prasare chate te uspazI bane che, e hakIkata Adhunika vijJAna haju samajI zakyuM nathI. vartamAna vaijJAnike samajI na zake tethI kaMI te hakIkata asatya TharatI nathI. kAraNa ke sUrya aMgenI Adhunika vijJAne kathita ghaNI mAnyatAo haju jenadana kathita hakIkatathI ghaNI viparIta che. dhIme dhIme temanI te mAnyatAo sadA eka svarUpe nahiM rahetAM badalatI ja rahe che, e ja temanI mAnyatAne apUrNa Therave che. temanI te mAnyatAonuM vijJAnika kSetramAM paNa kevuM parivartana thatuM rahyuM che, te hakIkta vistRta rIte lakhatAM A lekha ghaNo lAMbo thaI jAya. vaLI ahiM te ApaNe sUryakiraNonA prakAzane padArtha svarUpe ja siddha karavAnuM hoI bIjI hakIkata lakhatAM viSayAMtara thaI jAya. eTale anya viSaya para daSTipAta nahiM karatAM uparokta dati sUrya cikitsAdinuM varNana ThAza sUrya kiraNonA prakAzane pagalapadArthanI avasthA rUpa ja siddha karyuM che. bAkI Adhunika vijJAna bhale game te mAne, paraMtu sUrya
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 -caMdrAdi tiSio anAdi che. darekanAM mULabhUta dravya judA judA prakAranAM che. sUryanA prakAzakiraNa "Apa" svarUpa ane caMdrAdinAM prakAzakiraNa udyotaravarUpa hAI eka padArtha che, pudgalanI avasthA che, e rItanI jainadarzana kathita hakIkata trikAla abAdhita ane nakkara satya ja che. jaina darzana kathita "Apa" svarUpa prakAzanuM varNana karyA bAda have "udyota" svarUpa prakAzanuM varNana vicAravAnuM che, ghaNuone Azcarya thaze ke prakAza eTale ajavALuM thAya. temAM eka ajavALuM sUryanuM ane bIjuM ajavALuM caMdrAdinuM che. tene vaLI anukame tapa tathA udyota svarUpe oLakhAvavAmAM zuM vizeSatA che? ane tenA mATe ATalA lAMbA lakhANanI zI jarUra che? AnA khulAsA rUpe jaNAvavAnuM ke vizvamAM vividha svarUpe vartatA padArtho tenA guNadoSane anurUpa saMjJAthI vyavahArAya che. sAmAnyapaNe prakAzane mAtra ajavALA yA prakAzanI saMjJAthI ja oLakhAvanArAo ajavALAne mAtra aMdhakAra dUra karavA pUratuM ja samaje che. jyAre e ja ajavALAmAMthI amuka aja. vALAne "Apa" svarUpe ane amuka ajavALAne "ughAta svarUpe batAvanAra jaina darzanakAree te banne prakAranA ajavALAmAM rahelI vividhatAne vizvane khyAla Ape che. sUrya ane candra banenA prakAzamAM kevA prakAranI bhinnatA. rahelI che, teno khyAla te Atapa" ane udyota" zabdathI ja AvI zake che. eTale prakAzanuM yathArtha svarUpa te jaina
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 darzana kathita "Apa" ane "udyota" zabdathI ja samajI zakAya. arthAt "Apa" zabda te zItaspazI padArthanA uSNa prakAzane sUcaka che, jyAre "udyota" zabda te zItaspazI padArthanA zIta prakAzane sUcaka che. vizvamAM keTalAka padArthomAMthI to prakAzana pravAha evI agamya rIte vahe che ke sAmAnya mANasane te te prakAza joIne Azcarya ja thAya. are ! keTalAka te tene camatkAra svarUpe samaje. keTalAka te tene kudaratanI agamya lIlA kahIne ja patAvI de. paraMtu A badhI rItane prakAzonuM pragaTIkaraNa kyA nimittane pAmIne kevI rIte thAya che, tenuM yathArtha spaSTIkaraNa te kevaLa jaina darzana ja karI zakyuM che. Apa svarUpa, sUryanA prakAzanuM spaSTIkaraNa vicArAI gayuM. have ahi udyota svarUpa prakAza te vizvanA kyA kayA padArthomAM hoI zake ? te te padArthomAM te prakAzazakti kyAMthI AvI? te sarva hakIkata samajI zakAze. duniyAmAM ghaNA kharA pradezamAM prakAza temaja baLataNanI zakti meLavavA mATe vijJAne zodhI ApelI vIjaLIne upayoga thato hoya che. Ama chatAM keTalAka pachAta rahI javA pAmelA pradezamAM ghI telanAM keDiyAM bALIne ke gesa tathA kesInanI battI peTAvIne mANase prakAza meLave che. A badhA prakAze te uSNatA dAyaka hoya che. duniyAmAM
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1143 evA paNa keTalAka pradeza che ke jyAM vijJAne taiyAra karelI vIjaLInA prakAzane badale kudarate bakSIsa ApelA prakAzanI madadathI mANase pitAnuM kAma calAvI letA hoya che. , - keTalAka jIva jaMtuo ane vanaspatiomAMthI e prakAza nIkaLatuM hoya che ke Adhunika vijJAnaAviSkArita vIjalIne prakAza, tenI AgaLa mAmulI gaNI zakAya che. jIvajaMtu ane vanaspatinA e prakAzane upaga vagara kharce ane vagara khaTapaTe kevI rIte thaI zakatuM hoya che, ane e prakAzanI camaka, aMdhakAranI vacce kevI camake che tenAM keTalAMka udAharaNa tapAsavAthI saraLa rIte samajI zakAze. rAtre camakatA vAMdA mekisakamAM AveluM TAboskenuM vistRta jaMgala eTaluM badhuM gIca ane meTuM che ke temAMthI pasAra thanArA mANasane rAtane vakhate temAMthI mArga kADhavAnuM muzkela lAge che. e jaMgalathI ajANyA mANaso rAtane samaye temAMthI pasAra thavAno vicAra suddhAM karatAM nathI. paNa jeo tyAM AjubAjunA vistAramAM vase che, teonI najare rAtre pravAsa karavAnuM kAma tanna saheluM hoya che. e jaMgalamAM vAMdA jevuM eka vicitra jaMtu thAya che. e jaMtu divase taddana alpa ane nakAmuM jaNAtuM hoya che. paNa rAtre te eTaluM badhuM jhabakArA mAratuM hoya che ke enA prakAzamAM mANasane rastA zodhavA mATe battInI ke bIjA kazAnI jarUra paDatI nathI. rAtanA aMdhakAra vacce kaI paNa mANasa e jaMgalamAM
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 dAkhala thayA pachI e jIvaDuM najare paDe tyAM Ubhe rahI ekAda chApuM kADhI vAMcavA mAMDe te sahelAIthI vAMcI zake eTaluM e tejasvI hoya che. phakta evAM cAra jaMtuone pakaDI, kAcanI bATalImAM bharIne keImANasa AgaLa vadhe to ene potAnI sAthe phAnasa rAkhavAnI jarUra rahetI nathI. prakAzane ghughare - mekisakenA jaMgalanA pradezamAM vAraMvAra pravAsa karatA AdivAsIo e jIvaDAMone upaga vicitra rIte karatA hoya che. jyAre e jaMgala pasAra karIne rAtane samaye AgaLa vadhavAnuM hoya che, tyAre teo najIkanA jhADa pAna AgaLa uDDayana karatAM be cAra jIvaDAMne pakaDI eka dorI. sAthe bAMdhIne ghugharA jevuM kaMIka banAvI de che. A ghugharAne potAnA ghuMTaNa AgaLa bAMdhI daI tenA AdhAre mAga kramaNa karIne teo AgaLa vadhatA hoya che. A jIvaDAmAMthI pragaTatI vIjaLInI camaka evI tejasvI hoya che ke Aju bAjunA amuka phUTanA vistAramAM tenAthI ajavALuM phelAI jAya che. AgiyAnuM ajavALuM kudaratI rIte prakAzanA tejathI camakatAM jaMtuomAM vesTa InDijha TApuomAMnAM AgiyAne paNa gaNAvI zakAya. rAtre eka jhADathI bIje jhADe UDIne dhyAna kheMcatAM e. AgiyAono camakAro vaLI judI ja jAtano hoya che. enA tejane upaga keTalAka loke vicitra rIte karatA.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 hoya che. teo kAcanI ekAda hAMDI ke kuMjA jevuM vAsaNa lAvI, temAM DAMka AgiyAone pakaDI pUrI detA hoya che. A rIte kAcanA vAsaNamAM keda thayelAM AgiyAone prakAza Toca lAITanA tejane paNa jhAMkhuM pADI de tevuM hoya che. AgiyAnA tejane saMgraha keTalIkavAra meTA makAnone paNa camakAvI mUke che. A bAbatamAM nyujhilAMDamAM AvelA veITamenI guphane ulekha karavA jeve che. A guphAmAM vagara phAnase rAta divasa ajavALuM hoya che. rAtre te jANe vijaLInA teraNa bAdhIne renaka phelAvavAmAM AvI hoya evuM dazya guphAnuM thAya che. tenuM kharuM kAraNa Agi hoya che. e guphAmAM AgiyAonuM moTuM mathaka che. A AgiyAonA jhUMDonI pAMkhamAMnI vIjaLInuM teja cAre bAju mukta rIte verAtuM rahe che. ane te kAraNe guphA tejasvI banI jatI hoya che. mAkhInI madadathI AgiyAnI jema eka prakAranI mAkhI paNa prakAza dharAvatI hoya che. ene "Aga mAkhI" tarIke paNa oLakhAvavAmAM Ave che. gADha aMdhakAra vacce nAnI zI AganI cinagArI pragaTI nIkaLI na hoya evuM dazya jyAM jyAM A mAkhI uDatI hoya tyAM tyAM najare paDatuM hoya che. e mAkhIne sahakArathI eka vAra eka abhUtavapUrva e prasaMga sarjAye ha. I. sa. 1898 nI vAta che. amerikane ane speniyA vacce saMgrAma khelA tyAre e yuddhamAM janmI thayelA eka sainikanI sAravAra karavAne gahana prasaMga dAktara 10
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 samakSa Ubho thA. cAla yuddhanA samayamAM battI meLavavI ane tene upaga kara e jokhamI kAryuM hatuM. AvA muzkela prasaMge kAryane pAra utAravA mATe dAktare eka na ja upAya zodhI kADhyo. lazkaranI chAvaNIthI thoDe cheTenA vistAramAM jaI teNe keTalIka "Aga mAkhIone pakaDI pADI. A mAkhIone kAcanA vAsaNamAM puravAmAM AvI. mAkhIonuM A vAsaNa tyArabAda dAktare battI tarIke upavegamAM lIdhuM. A battInI sahAyatAthI janmI banelA sainikanI vADha kApa karavAmAM AvI. ane enA pariNAme pilA senikanI jIMdagI bacI gaI. upara mujaba jaMtuonI mAphaka keTalAka phaLa-phUlAdi vanaspatiomAM paNa evI ja vicitra camaka hovAnuM jANI zakAyuM che. osTreliyA, dakSiNa amerikA, bonie tema ja anya pradezanA jaMgalemAM badAmane maLatuM AvatuM eka vicitra prakAranuM phaLa Uge che. A phaLa prakAzamaya hoya che. emAM je teja camakatuM hoya che. tenI tulanA vIjaLInA amuka keDala pAvaranA geLA sAthe thaI zake. jaMgalanA aMdhakAra vacce dUra dUra jhADa para keIe vIjaLIka dIvAnAM tAraNa bAMdhyAM hoya evuM dazya tenAthI najare paDatuM hoya che. tenI najIkamAM AvanAra mANasa mATe te eka mArgadarzaka prakAzanuM kAma Ape che. evAM thoDAka Lane rAtanA aMdhakAramAM eka jagAe bhegAM mUkI keI mANasa tenI najIka copaDI laIne bese te tene dIvAnI jarUra na rahe, eTaluM teja
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147 tenAmAM hoya che. jaMgalamAM pharanArA keTalAka mANase aMdhArA ulecavA mATe tene A rIte upaga karatA hAryuM che. mINabattInuM jhADa dakSiNa samudra taraphanA keTalAka TApunA pradezamAM koI koI sthaLe eka vicitra prakAranuM telayukta jhADa ugatuM hoya che. AvA jhADane keTalAka leke mINabattInA jhADa tarIke paNa oLakhAve che. ane te yathArtha paNa che. kAraNa ke trIza phUTa jeTalA ke cAlIsa phUTa jeTalA uMcA ugatA A jhADane phaLanAM jhUmakhAM lAge che. e jhUmakhAM evAM vicitra hoya che ke tene saLagAvatA eka prakAranI mINabattInI jema vyavasthita rIte baLIne prakAza ApavA mAMDe che. eka moTI mINabattI, jeTalA samaya sudhI baLatI hoya che, teTale samaya te paNa baLatuM rahe che. mAchalI ane balaba uDatAM jaMtuo ane vanaspatinI jema jaLakamAM vihAra karatAM keTalAMka mAchalAM, kAcabA vagere jImAM paNa prakAza veravAnI kudaratI zakti jaNAI Ave che. AvA mAchalAM lagabhaga badhA ja samudromAM najare paDe che. AmAM keTalAMka te vaLI evAM hoya che ke jemanA tejasvI zarIranA taMtuo kAcanuM raMgaparivartananuM kAma ApatAM hoya che. teo pANInI aMdara Icchita dizAmAM lAla, pILo, lIle ke sapheda prakAza pAtharIne jaLasRSTinA bIjA ne AMjI
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 nAkhatAM hoya che. enA zarIranI bane bAjAnI kera tejasvI heya che. dUrathI jonArane ema ja lAge ke enI kALI cAmaDInI banne bAjue nAnA nAnA vIjaLInA baLe saLagI rahyA che. karacalAnuM teja mAchalAMnI jema keTalAka karacalAo paNa evA hoya che. teonA nIcenA bhAganI be graMthio rAsAyaNika dravyothI bharelI hoya che. jyAre ene jarUra jaNAya tyAre te e padArthane AjubAjunA pANImAM uDADIne pANI sAthe bheLavI de che. tarata ja e prakriyAnI evI asara pANImAM phelAI jAya che ke najIkanA bhAgamAM samudranuM pANI lIlA prakAzathI camakI UThe che. jANe keIe vIjaLInI sera phekI hoya evI asara pANImAM phelAI jAya che. ane e rIte A karacale potAnA zarIrane prakAza samudramAM phelAve che. A rIte jatuovanaspatio ane mAchalAM AdinA zarIramAM A prakAzazakti kayAMthI AvI? te te jIvenA te te zarIramAM A prakAzazaktine nirmAtA ke vizvanA dareka jIvamAM AvI prakAzazakti kema hoI zakatI nathI ? A badhAnI sAcI samaja, Adhunika vijJAna meLavI zakAyuM nathI. ane meLavI zakanAra paNa nathI. keI kaheze ke vizvane Azcaryamugdha kare evA evA te aneka AviSkAre Adhunika vijJAne karyA, te uparokta rIte prasaratA prakAza aMgenI hakIkatanI kheja vijJAna kema nahiM karI zake ? pratyuttaramAM e ja kahevAnuM che ke
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' i 149 Adhunika vaijJAnikonI dRSTi jaDa-pudgala padArthanA AviSkAra pUratI ja che. cetana padArthInA svarUpa pratye haju temaNe leza mAtra paNa prayatna karyAM nathI. cetanAva'ta jIva e eka maulika dravya che, te samaja hajI Adhunika vaijJAnikamAM AvI nathI. eTale jyAM caitanyavaMta jIvanA satya svarUpanI, tenI vividha avasthAnI, tathA jIva sAthe anAdikALathI sama pita anI rahela ka avasthAne prApta puddagala dravyanI samajaNa ja nathI, tyAM dehadhArI jIvanA zarIramAMthI prasaratA uparokta prakAzanI samajaNu hAya ja kacAMthI ? are! AtmA--puNya-pApa--punarbhava--mekSa AdimAM vizrvAsa dharAvanAra keTalAka Astika danakArA paNa uparokta prakAza aMgenI hakIkatane hajI samajI zakayA nathI. te pachI bhautikavAdI vaijJAnikeAthI te vAta samajI nahi zakAya temAM zu Azcarya ! uparaikti jIveAnA uparokta rIte prasaratA prakAzane keTalAka AstikA paNa kudaratanI akaLa lIlA yA camatkAra svarUpe ja samaje che, jyAre A hakIkata aMgenI ati spaSTa ane satya samaja te jainadarzIna ja vizvane ApI zakayuM che, jainadana kahe che ke jIvAnu zarIra te jaDapadAnI ja eka avasthA che. jema jaDapadA nA khAdya zarIrasvarUpe jIvanI sAthe saceAga vate che, tema abhyaMtara zarIra svarUpe paNa tene AtmA sAthe saMbaMdha che. evAM a bhya tara zarIrA e prakAranAM che. te ati sUkSma svarUpI hAI dRSTigocara thai zakatAM nathI. eka bhavathI chUTI anya bhavamAM
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15o javA samaye bAhya zarIra saMbaMdha AtmAthI chUTI jAya che. paraMtu atyaMtara zarIra te te AtmAnI sAthe jAya che. jethI punaH navuM bAhya zarIra te AtmA dhAraNa kare che. be atyaMta zarIra paikInuM eka atyaMtara zarIra "kArpaNa" zarIra nAme hoya che. bAhya zarIranuM nirmANa te kAmaNa zarIranA AdhAre ja thAya che. kAzmaNa zarIrane saMbaMdha sarvathA chUTI gayA bAda AtmA bAhya zarIradhArI banI zakato nathI, kArmaNa zarIra te vividha svabhAvI jaDapudgalanA saMgraha svarUpe hoya che. bAhya zarIranI vividha racanAmAM ane tenI vividha zaktinA nirmANamAM kArmaNa zarIranAM vividha svabhAvI vividha aMge ja kAma kare che. kAmaNa zarIra eka avayavI che, ane tenAM vividha aMge te avayava svarUpe che. te vividha aMgenuM jaina darzane namAM karmapravRtti tarIke oLakhAvyAM che AtmAnI bAhya ane AMtarika avasthAnI bhinatAmAM kArpaNa zarIranA aMgasvarUpa, A kama prakRtie ja kAraNabhUta che. jaina darzananA tatvajJAnathI anAta mANasane A viSaya jaldI samajI zakavAmAM kaThinatA che. janadarzanakathita padArtha --vijJAnanA sArA abhyAsIone ane tene sUkSma buddhithI samajanArane ja A viSaya hadayagamya banI zake che. vizvanI vividha vicitratAnuM kAraNa uparokta abhyAsI ja saraLatA pUrvaka samajI zake che. A eka mahAna vijJAna che. e vijJAnanA AviSkArake sarvajJa paramAtmA che. AtmAnI
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara anaMta jJAnAdi zaktine AchAdita banAvI rAkhanAra jaDapagalanA anAdikAlina saMbaMdhane khaMkherI nAMkhI AtmAnA kaivalajJAna dIpakane pragaTa karanAra AtmAo ja sarvajJa kahevAya che. AvA sarvajJa paramAtmAo bhUtakALamAM anaMta thaI gayA che, ane bhaviSyakALamAM anaMta thaze. temanI sarvajJatA temanA pUrvApara jIvananA ItihAsathI ja siddha thAya che. vizvanA koI paNa manuSyane sarvajJa tarIke svIkArI levA pahelAM prathama temanI seTI thayA bAda ja temane sarvajJa tarIke mAnya rakhAya che. temanI sarvajJatA satya pUravAra thayA bAda temanAM vacane zraddhAmaya-vizvAsamaya ja bane che. A sarvane ja jainadarzanamAM paramAtmA-Izvara mAnyA che. te sivAya kaI paNa Izvara A vizvamAM hoI zakana ja nathI. eTale ja jainadarzanamAM IzvaranI mAnyatA, stuti-pUjana-bhakti vagere, jagatattvane anulakSIne nahiM svIkAratA vizvanI vicitratAnA ane AtmAnI ana tazaktine satya svarUpe darzakane ja anulakSIne che. jainadarzananA praNetA sarvajJo ja hoI zake che. temanI sarvajJatAmAM jarA paNa khAmI nahiM hovAthI temanAM vacane arthAt teo vaDe AviSkArita tatvajJAna arthAt padArthajJAna saMpUrNa ane zAzvata satya che. gaNadhara bhagavAne (tIrthakara denA mukhya ziSya) vaDe saMgrahita sarvajJa paramAtmAnI vANIpravAhane Agama (zAstro) dvArA ja satya svarUpe samajI zakAto hovAthI uparakta kAmaNa zarIra aMgenI ati spaSTa hakIkata paNa
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara sarvokta jana siddhAMtathI ja samajavI joIe. kArpaNa zarIranAM vividha aMge te vividha saMjJAyukta che. bAhya zarIranI racanAmAM ane AtmAne vividha avasthAvaMta banI rahevAmAM je je prakAranI yegyatAvALAM te aMge hoya te te prakAranI yogyatAne anurUpa saMjJAthI te aMge oLakhAya che. kAmaNa zarIranuM eka aMga evuM che ke jenA udayathI (svabhAvAnusAra jIvane phaLadAtA banavAnI regyatAnA kALe) bAhya zarIramAM prathama jaNAvela prakAzanuM nirmANa thAya che. A aMge te "udyota" nAmakarmanI saMjJAthI oLakhAya che. A udyota nAmakarmanA udayavALA jenuM zarIra, zIta prakAza svarUpe camake che, mATe ja tevI rIte camaktA prakAzane jainadarzanamAM udyota svarUpe oLakhAvyo che. AtapasvarUpe camakatuM zarIra kyA kayA dehadhArI jInuM hoI zake che, te nIcenA eka lekathI ja samajI zakAya che. aNusiNa payAsaruvaM jiaMga mujjoae ihajjoA / jaDa devuttara vikkima, joisa khajjoa mAivva // munionuM vaikiya zarIra, devonA uttara vaikiya zarIra, khajuA (pataMgIA), rAtre keTalIka camakatI vanaspati vagerenI peThe je jIvenuM zarIra zIta prakAzamaya svarUpe che te udyota che te udyotane utpanna karanArUM karma te udyota nAma karma che. ahiM udyota ane udyota nAmakarma e mane alaga che. kAraNa ke udyota e kArya che, ane udyota nAmakarma e kAraNa che. ca dramAMthI je ThaDe prakAza phelAya che te paNa
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 udyota ja che. ane te utpanna karanAra udyota nAmakarma che. A rIte vividha vanaspatio ane vividha jatuonA zarIramAMthI ApaNane Azcaryajanaka ke camatkArakarUpa je prakAza jyAM jyAM daSTigocara thAya tyAM tyAM te prakAza, udyota svarUpa samaja. ane tene utpanna thavAmAM te te jIvonuM utanAmakarma kAraNarUpa samajavuM. A prakAza prasarA hevAthI ane ThaMDakadAtA hovAthI pudgala svarUpa che. tattvArtha sUtranA TIkAkAre kahyuM che ke agni ane dIvAne prakAza phelAya che te paNa agnikAya jIvonA udyota nAmakarmanA udayane lIdhe che. agnimAM uSNa sparza ane lAlavarNa hevAthI te paNa pugala svarUpa che. sUrya-caMdrAdinA prakAzane upaprakAza arthAt sUrya vagerenA kiraNomAthI tenI AjubAju kiraNa rahita jagyAe je ajavALu phelAya che, te upaprakAzane "prabhA" kahevAya che. sUryanAM kiraNe khullI jagyAmAM paDe che, te paNa baMdha makAnamAM divasa rAtrine khyAla ApavA puratuM paNa tyAM ajavALu hoya ja che. A ajavALuM te khullI jagyAmAM paDatA kiraNonA upaprakAza rU5 "prabhA che. je prabhA na hoya te je jagyAe kiraNe prasare tyAM ajavALuM hoya ane AjubAjunI jagyAe aMdhArUM hoya. paraMtu tema banatuM nathI. pudgala skaMdhamAMthI pragaTa thatI A "prabhA paNa pugala skaMdhane ja samUha che.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 7 mu sUkSma paulika jaththAenuM vizvamAM astitva A vizvamAM purTugalanuM astitva eka sarakhA aMze pramANavALuM hetu nathI. aneka svarUpe ane anekavidha aMze pramANu pudgaladravya akhila lekavyApI che. svarUpavividhatA ane azapramANunI vividhatAnusAra pRthak pRthak rUpe rahela pudgale, vividha prakAranI zaktiethI garbhita hoya che. koI paNa eka padArthamAM anekavidha svarUpe thavAnI ceAgyatA hAI zake che. je padArtha ApaNe joI e chIe, te padArthanI prakRti jAgrata hAya che. te samaye temAMnA khIjA saghaLA paTTAnI prakRti suSupta hoya che. pAro ja laI e, temAM pArAnI prakRti nirAvaraNa che, jyAre khIjA saghaLA padArthAnI prakRti AvaraNuyukta che. pracaMDa sa'kalpazakti ke koI zAstrIya prakriyA vaDe pArAnI prakRtine Avarayukta karIne temAM DhaMkAyelI suvarNa prakRtine nigavaraNa karavAthI pA senAmAM pheravI zakAya che. A pariNAmane cegazAstramAM * jAtyAntara' kahe che. Aja vAtane vaijJAnika rIte joI e te saghaLA padArtho I lekaTrona, proTona, nyuTrona vagere vIjANuenA khanelA che.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 A IlekTrona, proTona ane nyuTrona e aNusamUhanI vividhatA svarUpa che. viANuonI niyata paNa judI judI sa khyA maLIne judA judA padArthA banelA hAya che. je padArthAnA a dhAraNa pramANe vijANue goThavAyelA hAya, te padArtha vyakta thAya che. bAkInA avyakta rahe che. je padArthanA dhAraNa pramANe vIjANu ma`DaLa geAThavAyela hAya, te e padArthanI * jAgRta prakRti' kahevAya. ane bAkInA padArthInI prakRti suSupta gaNAya. jema ke dUdhamAM dUdhasvarUpa prakRti jAgRta che, ane ghI svarUpa prakRti suSupta che. ghAsamAM ghAsa svarUpa prakRti jAgRta che, ane dUdhasvarUpe prakRti suSupta che. A rItanA niyata adhAraNa pramANenA padAnA vijANu maMDaLane vikherIne kaI bIjA pattAnA khaMdhAraNa mujaba geAThavavA dvArA, padAtha mAM parivartana karavuM, athavA amuka kha dhAraNa pramANenA padAnA vijANu maMDaLanI sAthe te ja jAtinA khaMdhAraNavALA anya vijANu ma`DaLane agara anya jAtinA badhAraNavALA vijANu maMDaLane mizrita karavA vaDe keI anya pudgalapadA upasthita karavA, enu' nAma ja vaijJAnika jAtyAntara pariNAma che. jainadarzananI mAnyatA te sadA mATe e ja hatI ane che ke puddagaladravyanI anekavidha vividhatAmAM pRthakpRthak sakhyA pramANu parimANupAmela pudgalaparamANuonu kAya che. ja vijJAna jene padArtha kahe che, te kharekhara rIte te paTTAnI vividha ghaTanA arthAt manAva yA avasthA ja che.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 pratyeka ghaTanAmAM padArtha svarUpe te pugala ja che. kaDuM, kaMThI, vIMTI vagere mULa padArtha nahiM hotAM suvarNarUpa padArthanI vividha ghaTanA ja che. A prakaraNamAM pudagalapadArthanA vividha svarUpanI vicAraNAmAM huM paNa jyAM padArtha zabda vAparuM chuM tyAM padArtha svarUpa te pudgala ja samajavuM. bAkI pugalanI ghaTanAne mArAthI je padArtha zabdathI lakhAya che, te bALajIvone samajavAmAM sulabha paDe e hisAbe vaijJAnikabhASAnuM ja anukaraNa che. vividha baMdhAraNa anusAra vartatI vijANuonI vividha goThavaNo, te ja vividha ghaTanAo che. pudgalanI te vividha ghaTanAone, jagata vividha padArtha svarUpe saMbodhe che. vijJAna jene mULa tattva kahe che, te mULa tattva paNa amuka cokkasa baMdhAraNa mujaba niyata saMkhyA pramANa vijANuonI banelA ghaTanA che. pAro e pudagala padArthanI ghaTanA che. tathAprakAranA prayAgavaDe anya baMdhAraNa mujaba vijANuonI saMkhyAnuM parivartana thavAthI pArArUpa banI rahelI ghaTanAnuM suvarNarUpa ghaTanA svarUpe jAtyAMtara thAya che. e rIte vaijJAnikoe mAnI lIdhela mULatatte aMge paNa samajavuM. eTale vaijJAnike e mAnI lIdhela mULa svarUpe vartatI te pugala ghaTanA paNa koI anya prakAranI pugala ghaTanAmAMthI jAtyAMtarane pAmIne banelI che. kaI jAtanA ba dhAraNavALI padagala ghaTanAmAMthI hAlamAM manAtI mULatattvasvarUpa ghaTanA upasthita thayelI che? tene patto
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 vartamAna vaijJAnikane lAgele nahi hovAthI tene mULatatvarUpe ja teo kahe che. paraMtu jema pUve mAnI lIdhela mULa tAnI saMkhyAnI mAnyatAmAM vaijJAnika kSetramAM krame krame parivartana thatuM rahyuM che, tema hAlamAM mAnI lIdhela mULa tattvonI mitratA paNa jyAre teone anubhavAze tyAre tene paNa mULatatva kahevuM cheDI daI anyane mULa tatva kaheze. jene vaijJAnike prathama mULa tattva kahetA hatA, eTale te anya keI baMdhAraNavALA vijANuonI ghaTanAthI amizrita hovAnuM mAnatA hatA, te mULa to paikInA keTalAMka te teonA ja prayatna mizrita sAbita thaI cUkyAM che. e rIte mizrita sAbita thayA pahelAMnI tenI amizrita mAnyatAnuM hAla parivartana thayuM che. temaja hAlamAM kahevAtA mULatAmAM paNa mizritA nathI ja evI mAnyatAnuM bhaviSyamAM parivartana / nahi thAya ema kevI rIte kahI zakAya? mATe vaijJAnikonI daSTimAM nathI AvI, evA prakAranI pudgalaparamANuonI amuka ba dhAraNavALA amuka prakAranI pudgalaghaTanA yA pudgagala avasthAvaMta pudgala padArthonuM astitva, vizvamAM kaI nathI ja ema nahiM kahI zakAya. IglAMDanA AjanA mahAna vicAraka DaoN. zrI kebatha kara kahe che ke dareka bAbatamAM mAtra vijJAna pratyakSa kare te ja sAcuM, ane bIjuM badhuM khoTuM, evI dalIla karanAra mUrkha ja che. vijJAnathI pragasiddhane asatya kahevAne ApaNe
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 IrAdo nathI. paraMtu pragasiddhathI anya asatya che, ema mAnI besavuM e paNa barAbara nathI. pragazALAonI maryAdAo bahAra paNa satya hoI zake che. sana 1956 mAM laMDanathI prakAzita "paramANu ane vizva" nAmaka pustakamAM tene lekhake jaNAvyuM che ke "ghaNA TAIma sudhI traNa ja tattva (elekaTrona, nyu Trona ane preTrona) vizvamAM saMghaThananA mULabhUta AdhAra tarIke mAnavAmAM AvatAM hatAM. paraMtu vartamAnamAM tathAprakAranA tattvanuM astitva haju paNa saMbhavita thaI gayuM che. tethI saheje prazna UThe che ke maulika to sAce artha ame zuM karIe ? pahelAM te agni, pRthvI, havA ane pANI A cAra padArthone ja maulika tattvanI saMjJA apAI hatI. paraMtu tyArabAda te samajamAM e AvyuM ke pratyeka rAsAcanika padArthanA mULabhUta aNu ja paramANu che. tyAra bAda preTona, nyuTrona ane elekTrona e traNa mULabhUta aNu manAyAM. hAle te mUlabhUta aNuonI saMkhyA vadhI gaI che. ane phera paNa vadhI zake tema che. mULabhUta aNuonI e vRddhi, padArthamULa saMbaMdhI amArA ajJAnanI ja sUcaka che. sAcI vAta te e che ke maulika aNu zuM che, e ja hajI sudhI samajamAM AvI zakyuM nathI. A uparathI samajavuM jarUrI che ke vijJAne pratyakSa siddha karela AviSkArene ApaNe khoTA kahevA nathI. paraMtu vijJAna vaDe zedhAyuM hoya tenA karatAM paNa anaMtagaNuM
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 aNazodhyuM sadAnA mATe vijJAnamAM rahI jAya che e vAta te mAnya karavI ja paDaze. bhinnabhinna sAyansavettAone, mane vijJAnanA dhuraMdhara vidvAnone, moTI cikitsakene anya kaI paNa prakAranA vijJAnazAstranA vettAone pUchIe. te kahe che ke amArA pUrvajavijJAnikee hajAre varSa mahenata karI amArA viSaya aMge bahuM jJAna prApta karyuM, paraMtu jeTaluM amane e viSayamAM mAluma paDayuM che, tenI apekSAe keI gaNuM adhika amane mAluma nathI. te pachI kevI rIte kahI zakAya ke vaijJAnikanuM jJAna pUrNa che? jeo pitAnuM samasta AyuSya jJAnavRddhine mATe ja arpaNa karI cUkyA che, evA ja manuSyanAM udAharaNa ApaNe ahiM vicAryA che. mATe eTaluM te cekasa sAbita thAya che ke vartamAna vaijJAnikoe mAnI lIdhela mULatatvanA paNa upAdAna kAraNa svarUpa, pugala ghaTanAnuM astitva vizvamAM avazya che, ane adyApi paryata vaijJAnike tethI ajJAta che. vijJAnano viSaya IndriyenI sahAyatAthI manuSya, jeTaluM prApta karI zake, teTalA pUrato ja che. eTale vijJAna, pratyakSa anubhavavAdI che. arthAt dazyajagata sudhI ja sImita che. vizvanA adazya ane guDha siddhAnta vijJAnanI daSTimAM AvI zakatA nathI. tethI karIne tevA siddhAntanI jANakArInA abhAve vijJAnanuM jJAna pAramArthika dRSTithI pUrNa kahI zakAtuM nathI. mATe vartamAna vaijJAnika sivAya anya keIe AviSkArita padArthavijJAna pratye upekSA rAkhI, tene nahiM jANavA-sama zA mATe vasanAramArthika dariyA jANakArInA
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 kAraNarUpa padA javAnA pUva graha nahi... cheDAya tyAM sudhI dRzya jagatanA upAdAna jJAnane ApaNe prApta karI zakIzu niha. Aje keTalAka leAke evI samajaNavALA banI rahyA che ke Adhunika vaijJAnika jevA koI jANakAravaijJAnike A bhAratamAM, pUrve kAI paNa * thayA nathI. eTale pUrva kAlina bhArata, aNu vijJAnathI tadna ajJAta hatu`. Avu' kahenArAo kharekhara rIte te bhAratanA itihAsathI ja anabhijJa che. kAraNa ke bhAratIya dharma zAstronu' vizALa sAhitya jotAM jaNAya che ke, prAcina bhAratIya vaijJAniko, pAvijJAnanA rahasyAnA saMpUrNa jJAtA hatA. kevaLa dha zAstro ja nahi paNa khIjuMce evuM keTalu'ka sAhitya che ke jemAM paramANuvijJAnanA rahasyAne spaSTa ullekha che. dakSiNanA eka paDiMta zrI kama'gaLajI pAse IsavIsananI sAtamI sadImAM thaI gayelA eka dakSiNI jaina brAhmaNamunizrI mendvaracita ' ( bhuvalaya ' nAme adbhUta racanAkauzalya dharAvatA eka gra'tha eka ja graMtha 718 bhASAomAM vAMcI zakAya, evuM enu racanAkauzalya che. temAM aneka vidyAonA, zAstronA tema ja vijJAnanA samAveza karI levAyA che. temA lakhelA viSaye eTalI badhI sUkSmatAthI bharelA che ke atyAranA aNuombane anAvavAnA mULabhUta siddhAMta, paramANu vibhAjana viSe paNa emAM ullekha che. che. e koI paNa mULa tattvane ke padArthane khIjA mULa tattva mAM pheravavA mATe vijJAnanu jJAna jarUrI che. paramANu vijJA
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ nanI jaTila kriyAo vaDe ja bhAratanA aNuvida bIjI dhAtune senAmAM pheravI zakatA hatA. aApaNuM prAcina maharSioe eka evuM vijJAna racyuM hatuM ke je vaDe anya mULa dhAtutatvanA paramANumAMnA vijANuo, sonAnA paramANunA vijANuonI niyata saMkhyA ane mApamAM sthira thaIne senA rUpe pheravAI jatA. Adhunika vijJAne svIkArela pArAnA aNusamUhanI. nyUnatAe pArAmAMthI suvarNa banI zakavAnI hakIkatane te jainadarzana pahelethI ja kahetuM AvyuM che. pUrvakALamAM aneka gIo A prayogamAM saphaLa thatA. jyAre pArAmAMthI suvarNa banAvI zakavAnA vizvAsu hovA chatAM paNa Adhunika vaijJAnike tene pragasiddha karI zakayA nathI. bhAratamAM te haju TUMka samaya pahelAM paNa A prayoganI saphaLatA karanAra vidvAno mejuda hatA.' prAcina dhAtuvAdanA eka aThaMga upAsaka sva. zrI kRSNapAla zAstrIe vArANasImAM "gorakha rasAyaNa zALA" nI sthApanA karIne cha varSa sudhI dhAtuvAdanA hastalikhita graMthanuM uMDuM adhyayana karyuM hatuM. aneka prayogo karyA pachI bubhu kSita pAradamAMthI taiyAra karela siddha auSadha dvArA setuM banAvavAnA prayoga ghaNIvAra temaNe mAnya vyaktionI hAjarImAM jAhera rIte paNa karela hatA. pahelIvAra temaNe nyU dilhInA "biralA hAusamAM sva. amRtalAla Thakkara (ThakakarabApA), sva. gosvAmI gaNezadattajI, biralA mila 11
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16ra (dilhI) nA sekreTarI zrI sItArAmajI khemakA, cIpha enjiniyara zrI vilsana, vikhyAta sAhityakAra zrI "vicagI hari vagerenI hAjarImAM sana 1941 nA ra7 mI june te prayoga dvArA eka telA pArAnuM eka tele enuM banAvyuM hatuM. bIjI vAra A prega temaNe RSikezamAM karI 200 tolA pArAne ardhA kalAkamAM senAmAM pheravI nAMkhyuM hatuM. saMvata 1 cetra mAsamAM karela A pravega samaye gAMdhIjInA maMtrI sva. mahAdeva desAI, gesvAmI gaNezadattajI ane zrI jugalakizora biralA hAjara hatA. tyArabAda sana 194ramAM lAhora mukAme bharAyelA "akhila bhAratIya Ayurvedika mahAsabhA"nA 33 mA adhivezana samaye teozrIe trIjI vAra te prayoga karI pArAmAMthI sonuM banAvavAmAM saphaLa thayA hatA. AvI rIte pAradavijJAnanA upalabdha sAhityanuM talasparzI adhyayana, paraMparAne anubhava, ane satata pragone kaThina purUSArtha karIne sva. kRSNapAlajI jevA siddharasavide dhAtuvAdanI satyatA siddha karavAmAM amUlya phALo ApyA che. supAtra adhikArInA abhAve emaNe A vidyA keIne ApI nahiM. ane bhArata emanI pAse rasavidyAnuM rahasya jANe, e pahelAM te teo svargastha thayA. emanI bhavya siddhine aMjali arpate zilAlekha Aje paNa vArANasInI vidyA pIThamAM najare paDe che. paramANu vijJAnanI jANakArI, bhAratamAM pUrve hovAnI sAbitI rUpe jANItA mahAna prajJAcakSu 5 Dita dhanarAjajI
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 163 ke jeoe yuvAna vayamAM ja trIsa mahAbhArata jeTalA zloke kaMThastha karI lIdhA hatA, teozrIe hiMdI mAsika "kalyANa nA saMpAdaka zrI hanumAna prasAdane jaNAveluM ke "dhanurveda - dhanuSacaMdrodaya ane dhanuSapradIpa e traNe graMtha pitAne moDhe che. e traNemAM paramANunI sahAyathI zakti nirmANanuM ane astronI banAvaTanuM varNana che. AvI padArthavijJAna aMgenI aneka sUkSma hakIkata siddha karanAranAM dRSTAMta ApaNA prAcina bhAratIya graMthamAM jovA maLe che. paraMtu samaya jatA egya adhikArIone abhAve guruparaMparAnI prathA lupta banI. dhAtuvAdanuM ghaNuM amUlya sAhitya paradezI AkemanA jhaMjhAvAtamAM ghasaDAI gayuM. pariNAme rasavidyAnI vahetI dhArA baMdhiyAra banI. A hakIkatavALA itihAsathI ajJAta mANasane pUrva kAlIna bhArata, te aNu vijJAnanAM rahasyothI ajANa lAge emAM kaMI Azcarya nathI. AtmAmAM jema anaMta zaktio che, tema paramANuomAM paNa judI judI jAtanI anaMta zaktio che. vividha zaktionI pragaTatAe vividha svarUpI pudgala padArtho vizvanA prANIone eka yA adhika IndriyagAhya bane che. dareka avasthAvaMta pudagala padArtha te saMpUrNa paMcendriyagAhA have joIe evo niyama nathI. paMcendriyagAhya paNa hoya ane paMcendriyathI nyUnAvat ekendriya gAhya paNa hoya. A rItanA indriya gAdya padArtho paikI keTalAka padArtha jevA ke zabda,
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 aMdhakAra, udyota, prabhA, chAyA, Atapa ItyAdi vartamAna vaijJAnikenI samajamAM padArtha svarUpe nahiM hotAM zakti tarIke hatA, tene A pustakanA pUrva prakaraNomAM vividha vicAraNA dvArA padArtha svarUpe ja siddha karI ApyA che. vaLI keTalAka prasiddha vijJAnikoe paNa tene padArtha svarUpa hovAnuM sAbIta karavAthI jainadarzana kathita te hakIkata satya pUravAra thaI cUkI che. IndriyagAdya padArtha te paramANu svarUpe te hoI zake ja nahi. vartamAna vaijJAnike padArthanA je sUma vibhAgane paramANu kahetA AvyA che, te paramANu paNa nivibhAjya svarUpe nahi hotAM aneka paramANuonA jaththAo rUpe saMmizrita hoya che. je jaththAonuM jyAM sudhI teo vibhAjana karI na zake tyAM sudhI temanI dRSTimAM te paramANu tarIke oLakhAya che. ane prAmAM AgaLa vadhatAM vadhatAM jyAre teo tenuM vibhAjana karavAmAM saphaLa thAya che, tyAre teo vibhAjana karavAmAM saphaLa thayA pahelAM jene avibhAjya kehetA hatA, tene savibhAjya kahevA lAge che. vartamAna vijJAnanA Adya paramANu AviSkArake te avibhAjya bhAgane ja paramANu kahyA che. tema chatAM savibhAjya bhAgane paNa paramANu saMjJA tarIke hAla vijJAnamAM oLakhAya che. A rIte temanI vibhAjana karavAnI kAryavAhI cAlu rahe che, ane jyAM sudhI AgaLa vibhAjana karavAmAM saphaLa na thAya tyAM sudhI te bhAgane teo avibhAjya kahe che. eTale eka vAta samajavI jarUrI che ke vaijJAnike jene padArthane sUmamAM sUkSma yA nivibhAjya
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 aNu kahe che, tene artha e samajavA ke tyAM sudhI ja teo vibhAjana karavAmAM sala thayA che. mATe ja tene nivi- bhAjya aNu kahe che. teonI dRSTimAM Aje kahevAtA aNuenuM vibhAjana thaI nahi zake ja, ema te tee paNa kahI zakatA nathI. sara' jemsansa' nAme eka vaijJAnika lakhe che ke- sApekSavAda ane paramANu vibhAjana ja vIsamI sadInA mahAna AviSkAra nathI. para`tu ' vastue ApaNane jevI dekhAya che tevI nathI.' e ja A sadInA mahAna AviSkAra che. sAthe sAthe samAnya vAta te e che ke ApaNe haju sudhI parama vAstavikatAnI pAse pahoMcI zakayA nathI. ' A uparathI samaya che ke vastunI nivibhAjya rUpa avasthAne anubhavavAmAM vata mAna vijJAna haju saphaLa thayu' nathI. bhagavAna mahAvIradeve te paramANune avibhAjya, achedya, abhedya, adAhya ane agrAhya svarUpI varNavavA uparAMta paNa kahyuM che ke paramANu e indriyagrAhI ane prayAgAnA viSaya che ja niha. arthAt je aNuo upara prayAga thaI zake tene paramANu kahI zakAya ja nahi. padArthanA AjanI dRSTie sUkSmamAM sUkSma bhAga ke jene vaijJAnike paramANu tarIke eLakhAve che, tenAthI paNa ati sUkSma svarUpe anaMta paramANuenI ekatrita avasthA- ( ekameka avasthA ) maya purvAMgala jaththAonu' astitva, A vizvamAM sadAnA yATe hAya ja che.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvA pudgala jaththAo te iMdriyothI te bilakula agrAhya che. eTale ApaNe tene joI zakatA nathI. dazya jagatanuM upAdAna kAraNa AvA jathAo ja che. paramANu samUhathI banI rahelA AvA jaththA ane tevA jaththAomAMthI ja banatA dazya jagatanuM jJAna ApaNane nahi hovAthI, vizvaracanAnI samajamAM ApaNe gothAM khAI e chIe. ApaNI indriyethI je paramANuonA jaththAo joI zakAya che, te jaththA, keIpaNa AtmAe adazya jaththAone khe cIne tene zarIra rUpe banAvelA hoya che. zarIrasAthe sa baMdha dharAvatA padArtharUpe banyA vinA te jaththA, IdrijethI grAhya na thAya. arthAt idri dvArA na anubhavI zakAya. jenA astitvano anubhava ApaNe Idri dvArA karI zakIe chIe, te te kyAreka paNa keIka jIvanA zarIra rU5 banelA hoya che. vijJAnakAro aneka padArtho, padArtha zaktionA AvikAra kare che, te jamInamAMthI. avakAzamAMthI, pANImAMthI pArthiva rUpe-pravAhI rUpe tejakaNo rUpe zodhI kADhela hoya che. te sarva kaI paNa AtmAe pahelAM potAnA zarIrarUpe banAvela hoya che. enuM, cAMdI, megneziyama, lignAITa ke je kAMI vijJAna zodhI kADhe che. te kaI paNa AtmAne AtmA sahita zarIra rUpe hoya che, athavA AtmA temAMthI yA gayA pachInA nirjIva zarIra rUpe hoya che. te zarIra rUpa nivetana padArthonA saMga tathA vibhAgathI paNa ghaNI
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 vastuo bane che. te dareka paNa jIvana sajIva yA nirjIva zarIro ke tenA jaththA, ke tenA saMcAga ke vibhAgathI banelA hoya che. eTale vaijJAnikoe AviSkArita padArthonuM mULasvarUpa te jIvasahita ke jIvahita zarIra yA zarIranA jaththA svarUpa hoya che. paraMtu te zarIranuM upAdAna kAraNa zuM che? arthAt kevA svarUpe vizvamAM vatI raheva pudgala- jaththAomAMthI te zarIra taiyAra thAya che? tenuM dhana, sarvajJadarzana sivAya kaMI darzanakAra ke vaijJAnika karI zakyA nathI. chatAM tevA sUphama jaththAo ane bIjA paNa keTalAka sUkSma jaththAonI vividha jAte ke je ApaNane IndriyagrAhya thaI zakatI nathI, ke kaI paNa jAtanA bAhya yAMtrika yA vaijJAnika prayogathI samajI zakAya tevI nathI, evA te jagyAonuM astittva paNa vizvamAM avazya vate che. ahiM keIne zaMkA thAya ke Indriyane paNa bilakula grAhya thaI zakatA na hoya te pachI tevA padArtha jaththAonA AviSkArakee te jaththAo kevI rIte jANyA ? ane tenA AviSkArake keNa ? jyAM kevaLa jaDapadArthanA ja guNa tathA paryAyanuM ane te paNa apUrNa ane anizcita dhana hoya che, tyAM AvI zakA upasthita thAya te svAbhAvika che. paratu jyAM jaDa ane cetana banene guNa tathA paryAyanuM sarvAgI zodhana hoya che, tyAM AvI zaMkA rahI zakatI nathI. ahIM samajavuM jarUrI che ke cetananA lakSavinAnA kevaLa jaDapudgalanA ja Avi
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAra ane tene upayoga, zubha cheDAvALA nathI. jIvanamAM upayegItAnI dRSTie cetananA jJAnarahita kevaLa jaDanA ja AviSkAre, ane cetananA jJAnapUrvakanA jaDanA AviSkAre e bannenuM svataMtra mahattva che. banneya satyanI maMjila para pahoMcavA Icche che, paraMtu cetananA mAlapUrvakanA jaDa yugalanA AviSkArane vikAsa mukhyatve AtmavAdanA rUpamAM che. tenAthI manuSyane kSamA, saMtoSa, ahiMsA, satya AdinI prApti thaI che. jyAre cetanane bhUlI jaI jaDanA ja AvikArene vikAsa Adhibhautika ja rahyo che. kevaLa bhautika sAmagrIthI ja manuSya bhale Ana dathI jIvI zake, paraMtu cetanane bhUlI javAthI mAtra bhautika sAdhanonA DhagalAothI vAstavika zAMtino anubhava ke bhautika AviSkAranI pUrNa satyatA, kadApi prApta thavAnI nathI. cetananA AviSkAranI samaja rahita, kevaLa jaDanA ja AviSkAranI daSTi, te bAhya daSTi che. ane cetananA AvikAra pUrvakanI jaDanA AviSkAranI daSTi, te Atara draSTi che. AMtara daSTine aprApta manuSya, pRthvI upara rahIne rilekane jItavAnA prayAse karate AvyA che, ane keTalIka vAra kaMIka aMze tene saphaLatA paNa maLe che. paraMtu jagatane itihAsa kahe che ke e saphaLatAnI bhramaNAnuM jJAna, mAnavIne hamezAM pAchaLathI thayuM che. AMtaradRSTine prApta karavAnI preraNA karatuM padArtha- vijJAna ja AtmAne zAMtinI najIka laI jAya che. jene
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 sAmAnya cakSu dekhI na zake tene AMtaradaSTivALuM padArtha- vijJAna jevAne Icche che. jene sAdhAraNa indriya pAmI na zake evI vastuono te anubhava karavA cAhe che. bhautika yA bAhya daSTi vicAradhArAvALI vyakti, AvI AMtaradaSTithI bahu ja dUra bhAgavAno prayatna kare che, te paNa AMtaradaSTi vicAradhArAnuM stara bahu ja UMcuM rahyuM che, ane raheze. AMtaradaSTine prApta manaSya ja samajI zake che ke jaDa padArtho karatAM cetana aciMtya zaktidhAraka che. cetanane pitAnI aci tya zaktionI pragaTatAthI prApta thatA sukhanI AgaLa, bhautika sAmagrInI anukuLatAthI prAptasukha tuccha che, tyAjya che, parAdhIna che, nazvara che. cetana jJAtA che, jyAre jaDa reya che, jJAtA potAnI jJAnazaktinI pragaTatA anusAra te ya padArthone jANI zake che. jJAtAnI cetanazakti jyAM sudhI nyUnAdhika pramANamAM paNa AcchAdita-suSupta che, apragaTa che, tyA sudhI padArthonuM nAna karavAmAM tene cakSu Adi indrirUpa sAdhananI AvazyatA rahe che. padArthonuM jJAna karavAmAM vartatI A parAdhInatA e ja mahA duHkha che. paraMtu cetananuM vAstavika jJAna prApta karIne, AtmA jyAre satyapurUSArthathI potAnI cetanazaktinI pUrNatAne saMpUrNa nirAvaraNa arthAt pragaTa kare che, tyAre vizvanA keI paNa prakAranA sthUla ke sUkSma padArthone jANavAmAM tene Idriye rU5 sAdhanonI ke kaI yAMtrika sAdhananI AvazyakatA rahetI nathI. tene samasta vizvamAM vyApI rahelA
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1eo samasta padArthonI trikAlika avasthAonuM jJAna, aMjalimAM rahela jaLanI mAphaka, AtmapratyakSa varte che. AvA jJAnIo te kevalajJAnI kahevAya che, yA sarvajJa kahevAya che teo rAga-dveSathI bilakula rahita hovAthI temanAmAM phodha, lobha, bharyA ane hAsya e cAra paikI eka paNa raNa aMzamAtra vartAte hetuM nathI. e cAra durguNo sivAya asatya belavAnuM hoI zakatuM ja nathI. vaLI ajJAna paNa temanuM naSTa thavAthI kaI paNa ya padArthanuM jJAna, keI paNa svarUpe temanAthI ajJAta rahetuM nathI. keInA kahevA mAtrathI ke dRSTirAgathI prerAI temanI vItarAgatA svIkArAtI nathI. paraMtu temanI vItarAgatA ane sarvajJatA prAtine siddha karate temanA jIvanane kramabaddha spaSTa itihAsa hoya che. vizvanA keI paNa kALanA keI paNa vaijJAnikathI ajJAta tathA jagatanA keI paNa prANine indriyagrAhya ke prayogagrAha na banI zake tevA sUphama ane sUkSmAtisUkSma padArthonuM vijJAna, AvA vItarAga-sarvajJaparamAtmAonA vacanathI ja jANI samajI zakAya che. AvA padArthonA AviSkAraka te sarvajJa deva, zrI arihaMta paramAtmA yA zrI tIrthaMkara paramAtmA kahevAya che. amuka samaye amuka tIrthakare ja thaI zakavAne. kudaratI niyama che. te pramANe vIsa vIsa tIrthakare kramabaddha thatA rahe che. evI anaMtI vIzIo bhUtakALamAM thaI che ane bhaviSyamAM thaze. teoe prarUpita darzana, te jainadarzana nAme oLakhAya che. chellAmAM chellA tIrtha kara A bharatakSetramAM prabhu zrI mahAvIradeva thaI gayA che.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 171 Ajanu jainAgama te prabhu zrImahAvIradevanI vANInA saMgraha svarUpa che. padA vijJAna paikInI pudgaladravyanI keTalIka vAtA jainadanamAM evI che ke Adhunika vijJAnadaSTithI paNa yathArtha che. jaina darzananI pudgala a MgenI dRSTi eTalI sUkSma tathA a grAhI che ke tenI amuka vAte Aje paNa vijJAnanI kameTI para kasI zakAya che. vaijJAnika satyatA kayAM sudhI ThIka che, e eka alaga prazna che. paraMtu jaina darzana kathita, zabda-adhakAra Adi saMbadhI aneka mAnyatAe evI che ke, je AjanI vaijJAnika dRSTithI virUddha nathI. * bhinna bhinna svarUpe thatu pudgalapariNamana yA pudgala AviSkAra thavAmAM paramANunI vRddhi ane nyUnathavAnI rIta, paramANunI anaMtazaktionuM varNIna, puddagalanI vividha sUkSma vaNAe, grAhya-agrAhya vaNAe, acitta mahAska dhA,vividha pariNAme,dazya vizvanI racanAmAM upayegI sUkSma pudgalajaththAe, A badhAnu zAstrIya vana, paddhatti sara, vistArapUrvaka sUkSma vicArethI jainazAstramAM Aje paNa eTalu badhu jovAmAM Ave che ke tevu varNana jagatanA anya koi paNa graMthamAM nathI, koI paNa vaijJAnika zeAdhI zake tema nathI. ' je yugamAM prayAgazALAe ane yAMtrika sAdhane AjanA jevAM na hatAM, te yugamAM anya koI paNa prakAranA yAMtrika sAdhaneAthI AviSkArita nahi karatAM, AvI sUkSma padArtha avasthAnA AviSkArA, tenA AviSkAraNe kevI rIte karyA haze? te mAmatane UMDA vicAra karatAM samajAya che ke AvA
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 AviSkAra AviSkArita karyAM pahelAM, tenA AviSkArake prathama peAtAnI anaMta Atmazakti pragaTa karavAne ja purUSArtha AdaryuM hate. ane te purUSArtha dvArA AtmAnI anaMta caitana zakti (jJAnazakti ) nI pUrNatA prApta karavAthI ja, anya jaDa padmArthAMnuM vijJAna paNa temane svayaM sAMgeApAMga AtmapratyakSa dekhAyu. eTale cetana ane jaDa padArthAMnu' ane tenI trikAlika vividha avasthAenA AviSkArAmAM te pahmAene pachI anya koIprayAga karavApaDayo na hatA. padArthaviSayI saMpUrNa vijJAna jevuM sajJa--vItarAga zrI tIrthaMkara paramAtmAne jaNAyu'-dekhAyu' tevu. anya koI vaijJAnikethI AtmapratyakSa dIpakane prApta karyA sivAya, joIzakAya ke dekhI zakAya tema nathI, mATe sajJa vacanAnusAre mAnavuM paDaze ke dRzya jagatanA padArtho, zabda, adhakAra, udyota, prabhA, chAyA, ane tapa uparAMta paNa, puddagalapadArthAnA sUkSma vividha jaththAe A vizvamAM avazya varte che. te jaththAe kevA che? kyAM kayAM rahela che? kevA kevA svarUpI ane kevA kevA svabhAvI che? temAM kevA jaththAe vizvanA jIvAne upayeAgI che ane kevA jaththAe mInaupayogI che ? upayeAgI jaththAethI jIvanI vividha avasthAe kevI rIte sAya che ? te sarjAtI avasthA sukhadAyaka che ke duHkhadAyaka che? te jaththAe dvArA dRzyajagatanuM ane jIvanI bAhyaAMtarika vividha avasthAonuM sarjana dareka jIvanA svaprayatnajanya che ke anya prayatnajanya che ? A badhI sUkSma ane rasaprada hakIkatAne have vicArIe,
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 IndriyagrAhya banI zakavAvALA agara Ilenika mAIkroskopa yaMtrakAra anumAnasiddha thaI zakavAvALA pudgalapadArtho uparAMta, keTalAka pagalA padArthonuM astitva evuM paNa vizvamAM varte che ke je padArthonA astitvanuM jJAna, AtmAnI anaMta zakti prApta zrI vItarAga sarvajJa paramAtmAne ja hoI zake che. jethI vizvanA anya prANIone tevA padArthono khyAla, jinagama dvArA ja AvI zake che. IndriyagrAhya banI zakatA ke IlekaTronIka mAIkroskopa yaMtra dvArA anumAnasiddha thaI zakatA padArthonuM upAdAna kAraNa zuM che? tenuM saMzodhana vizvanA koI paNa yAtrikaprArA agara prANAyAma Adi koI egadvArA koIne prApta thaI zakavAnuM haju sudhI sAMbhaLavAmAM AvyuM nathI. sarvajJa bhagavaMtenA vacanAnusAre te tenI pratyakSa siddhi anubhavavA mATe, AtmAnI anaMta zaktine pragaTa karavAne ja purUSArtha Adara joIe. AvA purUSArthamAM kALa-saMghayaNa- baLa, AdinI pratikuLatAe jyAM sudhI AtmA pitAnA anaMta catuSkagaNonI pUrNa pragaTatA prApta na karI zake, tyAM sudhI te padArthonI jJAnaprAptimAM, sarvajJa-vItarAga evA tIrthaMkara paramAtmAnA vacana saMgraharUpa jinAgamane ja pramANa mAnI svIkAravuM joIe. phakta saMpUrNa vItarAga sarvajJa paramAtma svarUpane prAptaAtmAo ja, svajJAnabaLe joI zake tevA sUkSma pudgalenuM astitva paNa samagra kAkAza (brahmAMDa)mAM che. temAM paNa ekameka saMbadhIta banI rahela skaMdha
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 rUpe vatA pudgalAmAM aNusamUhanI nyUnAdhikatAnA hisAbe vividha jAte che. te vividha ntatAne vividha vaNA kahevAya che. temAMthI jIvadvArA ceAgane anusarIne, je pudgala vaNue grahaNa karI upayAgI khanAvI zakAya che, te pudgala vaNAne 'grahaNa ceAgya' vaNAe kahevAya che. vizva racanAmAM upayegI banI zakatI ghaTanAnuM upAdAna kAraNa, ceAgya ' vaNAeja che. grahaNayeAgya vaNAe AThe che. ( A * grahaNanoMce mujaba (1) audArika zarIra ceAgya (2) vaiSkriya zarIra ceAgya (3) AhAraka zarIra ceAgya ( 4 ) tejasa zarIra ceAgya (5) bhASA ceAgya ( 6 )vAseAAsa ceAgya ( 7 ) mana:prAyeAgya (8) karma caiAgya. AmAM bhASA, zvAseASTravAsa ane maneAyeAgya vaNAemAMthI pugala dheA grahaNa karI te te rUpe pariNamAvIne piraNAma pAmela te pudgaleAnA avala khanathI ja utpanna thayela vIya (baLa--zakti) dvArA te pudgalAne jIva cheDI de che. jema khilADA UMce kudavA mATe pahelAM peAtAnA zarIranu sa Acana dvArA avalaMbana le che, tyAra pachI sakocanA dvArA prApta thayela khaLavaDe ja uMce kUdI zake che. anyathA phUdI zakatA nathI. tevI rIte bhASAdi vaNAone cheDI mUkavA mATe teja pudgalenuM avalakhana jIvadvArA levAya che. zeSa audArikAdi zarIraceAgya pAMca vaNAomAMthI grahaNa karAtA, pudgalaskaMdhAne te grahaNa karanAra jIva peAtAnA
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 audArikAdi zarIra rUpe paNimAve che. paNa cheDI mUkatA nathI. tene te kha`dhananAmaka ( zarIra racanAmAM upayogI gRhita pudgalene AtmA sAthe joDI devAnA svabhAvavALu jIva sAthe kSIra nIravat sa Mbadhita khanI rahela kama` svarUpI pudgala skadhA paikInA eka ka pudgala ska Mdha ) vaDe potAnI sAthe AtmA joDI de che. bhASA, ucchvAsa ane maneAvaNAnA pudgala dhAne te AtmA sAthe saMbaMdhita thavAmAM hetubhUta teonu` ma`dhananAmakama nahi hAvAthI teene te pUnA samaye grahaNa kare ane pachInA samaye cheDI mUke. e pramANe thayA kare che. A ATha jAtanI vaNA sivAya anya koI vaNAnA pudgalaska dhAne jIva grahaNa karatA ja nathI. kAraNa ke te vaNAe vizvaracanAmAM upayeAgI banI zakavAnI ceAgyatAvALI nathI. jethI tevI va NAone 'agrahaNa' va NuAethI jaina darzanamAM oLakhAvI che. grahaNa ceAgya ATha paudgalika vaNAmAMthI uparAta rIte zarIra, ucchvAsa, vANI ane vicAra svarUpe thatu pudgala pariNamana te, jIva prayatnathI ja thAya che. pratyeka jIvanI pAtapeAtAnA aMge thatI zarIra racanAdi kriyA, te peAtapeAtAnA ja prayatna thAya che. koI eka jIvanA prayatne anya jIvanI zarIrAdinI racanA thaI zakatI nathI,
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 zarIrAdinI racanAmAM thate jIva prayatna te, jIvanI sAthe kSIranIravat saMbaMdhita banIrahela karmasvarUpa yugala- rajakaNonA nimittane pAmIne ja thAya che. karmasaMbaMdhathI rahita ane prayatna, AvI zarIrAdinI racanAmAM hAI zakatA nathI. inidrA dvArA anubhavAtA vividha avasthAvaMta vizvanA pratyeka padArtho, yA vijJAne siddha karelA ane temanI daSTie manAtA sUkSmamAM sUkSma padArtho, te kaIne kaI jIvane zarIra svarUpa pudagala avasthAnA ja vibhAjIta yA saMjIta vibhAge che. zarIranA astitva vinA vizvanA keIpaNa dazya padArthanuM astitva saMbhavI zakatuM nathI. A zarIrAdinI racanA, grahaNa egya pudgala vagaNaemAMthI ja, jIva prayatna thatI hAI vizvanA dazya sarva padArthonuM upAdAna kAraNa te grahaNogya pudgalarvaNAothI ja che. pudgala padArtho upara te jIva prayanane prAraMbha A graNagya pudgalavargaNAothI ja thAya che. te grahaNagya vargaNAomAMthI thatI vizvaracanAmAM jIvaprayatna kevI rIte pravarte che, te samajavA mATe jIvanA "abhisaMdhija' ane abhisaMdhija" rU5 AtmazaktinA svarUpane anya graMthI savistRta jANavuM joIe. grahaNagya pagalavagaNAone zarIrAdi rUpe pariNamana pamADavAmAM pravartate jIva prayatna te anabhisaMdhija" prayatna tarIke oLakhAya che.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 zarIramAM aneka dhAtuo-upadhAtuo bane che. pArasparika saMkramaNa thAya che, anAvazyaka padArtha zarIramAMthI visarjita thAya che, nidrAvasthAmAM paNa e pravRttio cAlu ja rahe che, A prakAre thavAvALI sarva pravRttiomAM pravRttavIryane arthAt Atmaprayatnane "anabhisaMdhija vIrya kahevAya che. ApaNe hAlIe chIe, cAlIe chIe, te samaye agara te hAtha vaDe kaMIka uMcakavA TAIme vizeSa prayatnanI je AvazyaktA rahe che, evI acchika pravRttiomAM pravRtta Atma- prayatnane "abhisaMdhija" vIrya kahevAya che. grahaNagya ATha pagalika vargaNAnA audhonuM grahaNa, zarIra racanA, uzvAsa, bhASA ane mana rUpe thatuM tenuM pariNamana, tathA ucchavAsa-bhASA ane mananuM avalaMbana ane visarjana e badhuMya te pudagalene dhAraka te te jIvenA ja "anabhisaMdhija vIrya (prayatna vaDe ja thAya che. zarIrAdinI racanAmAM upayogI banI rahevAnI pregyatAvALI pudgalavargaNAonA tathA upayogI banI zake nahi tevI agrahaNa cagya pagalavagaNanA pudgalaska (paramANunA piMDamAM)mAM pudagalaparamANuone parasparathato ekameka saMbaMdha te kaI jIvanA prayatnajanya nahiM hatAM, svAbhAvika arthAta "vizrA pariNAmarUpa thAya che. AvI rIte visA pariNamita grahaNagya vargaNuonA skopaikI dArika grahaNagya vargaNAnA mugala skamAMthI audA 12.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 rika zarIra, vaikriya grahaNuAAgya vaNAmAMthI vaeNkriya zarIra, AhAraka grahaNyeAgya vaNAmAMthI AhAraka zarIra, taijasa grahaNayeAgya vaNAmAMthI taijasazarIra, ane kAma Nu grahaNayeAgya vaNAmAMthI kA zarIranI racanA jIva prayatna vaDe thAya che. vacane cAramAM, ciMtavanamAM, ane zvAsa levA mUkavAmAM anukrame, bhASAvAnA, manava NuAnAM ane vAsava NAnA pudgalaska dhone jIva upayegI anAve che. A grahaNayeAgya puddagala vAnA 'dhomAMthI jIva---- prayatnavaDe racAtA zarIrAnI zarIrAnI sakSepamAM samaja nIce mujakha che. audArika zarIra H--tiyaMca ane manuSyane hAya. vaikriya zarIraH--devanArakI labdhidhara pacendriya tiya iMca, manuSya tathA vAyukAyane hAya. AhAraka zarIraH--cauda pUrvanA jJAtA AhAraka labdhivALA pramatta munIne hoya. tIrthaMkaranI samRddhi jevA athavA upadeza ApatI vakhate zakA paDe te tenu nivAraNa karavA prabhu pAse jatI vakhate eka suDA hAthanuM phATIkavartI niLa evu' A zarIra bhavacakramAM vadhumAM vadhu cAra vakhata khanI zake. tejasa zarIraH--zarIramAM je garamI che, te A tejasa zarIranI ja che. kheArAka pacAvavAmAM tathA jolezyA mUkavAmAM tenA upayAga thAya che,
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 179 kAmaNa zarIra --saMsArI jIvane AtmAnI sAthe kSIranIravat saMbaMdhIta banI rahela karmasamUha, A taijasa ane kAmaNa zarIra vinAno saMsArI AtmA hoya ja nahi. maravA vakhate jIva pitAnuM janmanuM zarIra cheDI de che, paraMtu tejasa kArpaNa sAthe ja jAya che. sAmAnya janatA uparokata pAMca zarIrane barAbara samajI zake tevI rIte A zarIra aMgenI hakIkata jarA spaSTatAthI vicAravI jarUrI gaNAya. kAraNa ke pAMce zarIrane audAri. kAdi sattAvyavahAra anya keI darzana ke vaijJAnika kSetramAM nahi hotAM mAtra jaina darzanamAM ja jovAmAM Ave che. zarIradhArI anaMta jI paikI pratyeka jInAM zarIra bhinna bhinna hovAthI vyakitaza anaMta zarIre che. paraMtu kArya kAraNa AdinA sAdazyanI dRSTie saMkSepamAM vibhAga karI jaina darzanamAM te zarIronA audArikAdi pAMca prakAra batAvyA che. te pAMca prakAramAM sarva saMsArI jInA zarIrene samAveza thaI jAya che. saMsArI avasthAmAM zarIra vinA te jIva rahI zake ja nahi. kAraNa ke saMsArI ane sukha duHkhanA upabheganuM cA te kriyA karavAnuM sAdhana zarIra ja che, vaLI jIva te arUpI hovAthI kaI jagyAe karyo jIva raheluM che, tene khyAla chadmastha jene te sajIva dehanI pratyakSatAthI ja thaI zake che.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 jema jAnavarajAtinA zarIradhAraka jIvane jAnavara kahevAya che, vanaspati jAtinA zarIradhAraka jIvane vanaspati kahevAya che, ema vizvamAM pracalita vividha dehadhAraka AtmAo te te dehane anurUpa saMjJAthI vyavahArAya che. khanIja padArtho, pANI, agni, vAyu, vanaspati, hAlatAM cAlatAM ke UDatAM kIDI-maTeDI Adi jaMtuo, pazuo pakSIo, manu, A badhAnAM skUla zarIre je ApaNane dRSTigocara thAya che, teja jaina darzana kathita audArika zarIra che. A oDhArika zarIra uparokta jIvone janmasiddha ja che. janmadvArA je pedA thAya te janmasiddha kahevAya. deva ane nArakIonA janmasiddha zarIrane vaikiya zarIra tarIke oLakhAvyuM che. pAMca zarIre paikI janmasiddha zarIre te audArika ane aikiya e be ja che A bane zarIra te te zarIradhAraka jIvane kAyamI rahI zakatAM nathI. saMsArI jIva eka bhava pUrNa thayA bAda te bhavadhAraNIya zarIrane tyajIne ja jAya che. ane nave bhava karavAnA sthaLe pahoMcatAM tyAM bhavadhAraNIya zarIranI racanA navI kare che. eTale bhavadhAraNIya. cA janmasiddha zarIra janmakALathI laI maraNa paryata ja hoya che. audArika zarIra te janmasiddha ja che. vikiya zarIra te janmasiddha ane kRtrima ema be prakAranAM hoya che. kRtrima vaiThiyanuM kAraNa "labdhi che. eka prakAranI tapajanya zakitane labdhi kahevAya che. labdhijanya vaikriya zarIranA adhikArI,
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 amuka manuSya ane jAnavara paNa hoI zake che. tajanya -labdhi sivAyanI janmathI ja maLavAvALI eka bIjI labdhi paNa kRtrima vaikiyanA kAraNamAM keTalAka bAdara vAyukAya jIvane mAnavAmAM Avela hoI te jIvomAM paNa labdhijanya kRtrima vaikiya zarIra hoI zake che. trIju AhAraka zarIra te eka saMpUrNa bhava puratuM paNa nahIM hatAM amuka egyatAvALA manuSyane amuka TAIma pUratuM ja hoI zake. kAraNa ke te zarIra paNa eka viziSTa prakAranI labdhijanya hoI janmasiddha nahi hotAM kRtrima ja hoya che. zarIramAM rahelI garamI yA jaTharAgni te taijasa zarIra' che. khAdhela AhAradine pakavavAmAM kAraNabhUta A taijasa zarIra ja che. pakavavAnI tAkAtavALI cIja hoya te ja zarIramAM khAdhela AhAra pariNAmottara pAme ane sAta dhAtu rUpe pariName. AvuM pariNAmAntara karanAra te ja taijasa zarIra che. A taijasa zarIra te jIvanI sAthe vaLagelI bhaThThI che. dareka sa sArI jIvanI sAthe tejasa bhaddI rahe ja che. jema agnine svabhAva che ke baLataNane pakaDe che ane pite Take paNa baLataNathI ja, tevI rIte jIvanI sAthe rahelI taijasa rUpI bhaThThI khorAkane kheMce che, ane pite Take che paNa kharAthI ja A tejasa zarIra agenI hakIkta vaijJAnika draSTie paNa ThIka siddha thaI cUkI che. zarIra zAstrIo kahe che ke-garamInA pramANane niyaMtrita karanAra eka yaMtra zarIramAM rahe che, jene hAI
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ pigaeNmasa kahevAya che. e yaMtra dvArA mAnavazarIra bhAre dakSatApUrvaka kAma kare che. e yaMtra, zarIranI aMdara pratyeka aMganI AvazyakatA anusAra tApamAna banAvI rAkhe che. sAthe sAthe tApamAnane saMtulanAmAM rAkhe che. paraMtu jyAre zarIramAM e "hAI pothelemasanA hAtha bahAranI vAta thaI jAya che, tyAre e tAva dvArA sUcana Ape che ke zarIra para zatruonuM AkramaNa thayuM che. eTale tene bahArathI Avazyaka sahAya pahoMcADavAmAM Ave che. A rIte zarIrazAstrIoe kahelI hakIkatamAM hAI pithelemasa te ja jainadarzana kathita taijasa zarIranI hakIkatane maLatI hakIkata kahI zakAya. pAmela prANunA bAhA zarIramAM taijasa zarIra hatuM ja nathI. mRtyukALanA amuka TAIma pahelAM tenA bAhA zarIranA ava rUpa hAthapagamAM phelAyelataijasa zarIrarUpa garamI dhIme dhIme haTavA mAMDe che hAtha paga ThaMDA paDe che, tyAre maranAranA saMbaMdhIe samajI zake che ke mRtyu najIka che. zarIramAMthI jIva cAlyA jAya che eTale zarIranA keI paNa bhAgamAM leza mAtra garamI rahetI nathI. tejasa zarIramAM apacaya ane upacaya te thayA ja kare che. bALaka jema moTuM thatuM jAya che, tema tema tenuM taijasa zarIra, AkhA zarIramAM navAM navAM taijasa pugelethI banatuM rahI zarIramAM phelAtuM jAya che. A tejasazarIrarUpa agnine apacaya ke upacaya thavAmAM nimittabhUta bhale anya hoya, paraMtu parabhavathI AvatA
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 183 jIvane A taijasa zarIra te sAthe ja hoya che. kAraNa ke parabhavamAMthI AvatAM ja pahelAsamaye AhArane lAyaka sAmagrIne pAcana karavAnI zakti te jIvane potAnI pAse ja hovI joIe. A sAmagrI te ja taijasa che. AtmAnI sAthe ekAkAra thayela AThakamanI anaMta vargaNanA piMDanuM nAma "kArpaNa zarIra che. prakRti-vidhidaiva vagere vividha saMjJAthI vizvamAM pracalita ane vividha svabhAvadhAraka tathA AtmAnI sAthe saMbaMdhita banI rahI AtmAne saMsAramAM vividha avasthA rUpe banI rahevAmAM nimittabhUta e karmasamUha-karmapiMDate ja kArpaNa zarIra che. kAmaNa zarIra e avayavI che, ane temAM vividha svabhAvI saMjJAdhAraka vividha vibhAge te kAmaNa zarIranA avayave che. A vividha avayanAM kAraNe ja ekanA eka saMsArI jIvana jIvanamAM tathA alaga alaga jIvanI bAhA tathA AMtarika avasthAmAM bhinnatA sarjAya che. badhAM zarIranI prAptinuM nimittakAraNa kArmaNa zarIra ja che. kAzmaNa zarIranA saMbaMdha vinAne jIva keI paNa zarIranI prApti karI zake ja nahi, kAraNa ke kAmaNa zarIra te karma svarUpa che, ane karma ja sarva saMsArI avasthAnuM nimitta kAraNa che. zarIra prAptinuM nimitta kAraNa "kAmaNa zarIra hovA chatAM avayavI rU5 samagra kArpaNa zarIra temAM nimitta kAraNa
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 nathI. paraMtu kAONu zarIra rUpa avayavInA vividha avayava paikI zarIra nAmakarma rUpa' saMjJAdhAraka pAMca avayave temAM nimittakAraNa che. ' kayu* zarIra mAMdhavA mATe jIve kaI vaNA grahaNa karavI te nakkI karI ApavAnuM kAma zarIra nAmaka nuM ja che. eTale zarIra pAMca che, jethI zarIranAmakama paNa pAMca jAtanAM che. tathA zarIra racanAmAM upayogI banI zake tevI pudgalavaNA paNu pAMca prakAre che. ahI' kayA zarIra mATe kyA zarIra nAmaka rUpa nimittakAraNavaDe kaI pudgalavaNA upayAgI banI zake te saraLatAthI samajAya te mATe te te ArIranI, te te zarIra nAmakarmAM'nI ane te te zarIra racanAmAM upayeAgI thaI zakatI zarIra grahaNaye vya pudgalavaNAnI sa'jJAe jainadarzanamAM eka ja sarakhI ApI che. jema ke audArika zarIra racanAmAM upayogI banIzakatI pudgala vAne audArika grahaNayeAgya pudgugala vagaNuA, tathA temAM nimitta kAraNa audArika zarIranAmakama kahevAya che. e rIte pAMce zarIceAgya pudgalavA ane pAMce zarIra~~ nAma kama aMge samajI levuM. A uparathI samajI zakAya che ke te te zarIrane ceAgya te te pudgala vaNAonA grahaNa mATe te te sajJAvALA zarIra-nAmakama ja niyamita hAya che. amuka pudgalavagaNuA grahaNa karavA mATe amuka nAmaka ja niyamita na hoya tA kayu* zarIra khAMdhavA mATe kaI va NuA grahaNa karAya che, te cAsa raheta nahI .
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 zarIra racanAmAM kevala te te zarIrane cagya pagala grahaNa mAtrathI kaMI zarIra taiyAra thatuM nathI. pudgala grahaNa karyA bAda paNa te pugalemAMthI be hAtha, be sAthI, pITha, -mastaka, chAtI ane peTa e ATha aMge, tathA AMgaLI pramukha upAMgo ane AMgaLInA parva-rekhA vagere aMgepAMganI racanA, AgaLa pAchaLa grahaNa karAtA te te zarIranA pudgalene anya ekameka saMbaMdha, zarIra racanAmAM upacAgI pugala jaththAnI racanA, zarIramAM hADakAMnI goThavaNa, zarIranI vividha AkRtio, vividha prakAre varNagaMdharasa ane sparzanuM zarIramAM thatuM nirmANa e vagere racanAo pUrNa thayA bAda ja zarIrUcanAnI pUrNatA thAya che. je rIte je je zarIranI racanAmAM te te zarIrane gya pugala vargaNAnuM grahaNa jIvaprayatna vaDe te zarIrane anurUpa saMjJAdhAraka zarIranAmakarmarUpa karmaprakRtithI ja -thAya che, tevI rIte zarIranI pUrNa racanA thatAM sudhImAM temAM thatI uparokta vividha prakiyAo vividha saMjJAdhAraka vividha karmaprakRtirUpa kAraNane pAmIne ja thAya che. eka sasArI jIvane ekI sAthe ochAmAM ochA be ane vadhAremAM vadhAre cAra zarIra hoI zake che. te -A pramANe : bIje kaI paNa zarIra na hoya tyAre paNa jIvane saMsAra hoya tyAM sudhI kAyama rahevAvALA taijasa ane kArpaNa zarIra te hoya ja che. anya zarIra sivAya mAtra A e
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 ja zarIranA saMbaMdhavALI sthiti te jIvane aMtarAlagatimAM ja prApta thAya che. eka bhava pUrNa thatAM janmanA zarIranA tyAga rUpa maraNane prApta thayA bAda tyAMthI AtmA chUTI navA bhavanA janmasiddha zarIrane prApta na kare tyAM sudhInI sthitine aMtarAlagati kahevAya. A TAIme janmasiddha zarIra nahi hovAthI taijasa ane kAryaNa e be zarIra yuktaja jIva hoya che. vadhumAM vadhu traNa zarIranA saMbaMdhavALI sthitimAM taijasa, kArmANa ane audArika hoya. athavA tejasa-kAzmaNa ane vaikiya hoya. A traNa zarIranA saMbaMdhane pahele prakAra manuSya ane tiryamAM tathA bIjo prakAra deva ane nArakamAM janma (utpati) kALathI prAraMbhI maraNakALa paryata avazya heAya che. cAra zarIranA saMbaMdhavALI sthitimAM taijasa, kArmaNa tathA audArika ane vaikiya hoya. athavA taijasa, kArma, audArika ane AhAraka hoya cAra zarIra ekI sAthe hovAne paheleprakAra vaikriyalabdhinA prayoga samaye keTalAka manuSya ane tiryamAM hoI zake che, ane bIjo prakAra AhArakalabdhinA pravega samaye caudapUrva sAdhu mahAtmAne ja hAI zake che. AhAraka labdhivALA munine vaikriya labdhine paNa saMbhava hovA chatAM te bane labdhine upaga ekI sAthe thatuM nathI. kemake vaikiya zarIra vikuvya pachI avazya pramatta dazA, ane AhAraka zarIra vikuvya pachI zuddha adhyavasAyane
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 sa'bhava hAvAthI apramatta bhAva hoya che. pramatta dazA ane. apramatta bhAva anne eka sAthe hAI nahi' zakavAthI mane. zarIranI vidhuryAM paNa ekI sAthe thaI zake nahiM. eTale ekI sAthe te vadhumAM vadhu cAra zarIra ja hAI zake. grahaNa yeAgya pudgala vaNAomAM pachI pachInI vahuAonA pudgalaska dheA adhika sakhyApramANu paramANuyukta hAvA chatA anukrame sUkSma sUkSma pariNAmavALA hovAthI pachI. pachInI vaNAenA pudgala rakAnAM banelAM zarIrA paNa. anukrame sUkSma khane che. A pramANe pudgalaska dhAmAM adhikAdhika sUkSmatA hovAnu kAraNa temAM ekatrita anI rahela pazmANuenA jaththAnI saghanatA che. A pramANe zarIragrahaNayeAgya pudgalavaNAemAM, savathI sUkSma pariNAmI vaNAnA skadhasamuhumAMthI. nirmANa thayela taijasa ane kArmAMNu zarIre, atyaMta sUkSma hAvAthI vajA jevI kaThIna vastumAM paNa te pravezI zake che. temAM paNu taijasazarIranA pradezA karatAM kAma NuzarIranA pradeze| anataguNA heAvAthI taijasa karatAM paNa kANuzarIra. vadhu sUkSma che. pravAhanI apekSAe A banne zarIranA samadha pratyeka sa sArI jIvAnA anAdikALanA che. tene apacaya ane upacaya thayA kare che, paraMtu koI paNa samaye sa'sArI. jIvanI avasthA A khanne zarIra rahita te hAI nahi zakavAthI saMsArI avasthAvata jIva kayAreya paNa A banne zarIrane tyajatA nathI. janma-maraNanA cakramAMthI sava thA mukta.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 thayAnI sthiti prApta jIva ja A taijasa-kAzmaNa zarIranA saMbaMdhathI sarvathA mukta thAya che. audArika ane vaikriyazarIra te bhavadhAraNIya hevAthI eka bhavane aMte jIva tene tyajI de che. vizvamAM dRSTigocara thatI vividha vastuo, vaijJAnike e AviSkArita vividha zakti yukta padArtho, te sarva dArika zarIradhAraka jIvoe tyajela dArika zarIramAMthI ja taiyAra thAya che. jema plAsTIkamAMthI vividha pravezadvArA vividha vastuo banatI rahe che, tevI rIte vizvanA daSTigocara padArthamAM dArika zarIrenA ja aze che. vaikriya zarIra che, te te zarIrane dhAraka jIvo dvArA tyajAtAnI sAthe ja tenA aNuo jaladI vikharAI jaI adazya banI jAya che. AhAraka zarIra aMge paNa ema ja samajavuM. eTale tyajita vaikiya ane AhAraka zarIra kaMI paNa upagI banI rahetuM nathI. vizvataMtra ane zarIrataMtra AdinI spaSTa samaja samajavA IcchanAre grahaNa cagya pudgala vagaNAo ane temAMthI jIva prayatna vaDe banI rahetI vividha vizvaracanAnuM jJAna, te te viSayanA niSNAtonI nizrAe jenAgamadvArA jANavAmAM payatnazIla banI rahevuM joIe. ahIM te ati saMkSepamAM te viSaya pratye lakSya kheMcyuM che. mAnava ane mAnavetara asaMkhya prANIonI zarIra racanA,
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 189 tenI AkArAdi aneka vividhatA zAthI che? nAnAmAMthI meTu kaI rIte thAya che ? ene kAcA mAla kayAMthI kevI rIte Ave che? yathAvat enuM kAma kevI rIte cAle che ? enu visarjana kema thAya che? kAna ja zabdane sAMbhaLe che, AMkha ja jIve, mAttu (jIbha) khele, paga deDe salAmata sthAne jAya, A adhu kevI rIte thAya che? sadeze eka bIjAne kANu pahoMcADe che ? A badhu' vizvataMtra, zarIrataMtra, AdithI aMta sudhI kaI rIte cAle che ? A mAkhatanA UMDo vicAra karatAM gajabanAka Azcaya utpanna karanArI A hakIkatanI atispaSTa ane buddhigamya samaja, sAcA pUvettA zrI tI' kara bhagava'te AviSkArita thIyarImAMthI ja prApta thaI zake che. jenA dhyAnapUrvaka adhyayanathI Adhunika rAkeTa vijJAna, ga jAvara yatrasAmagrI Adi je mAnava sarjIta ane sa cAlita che, mAnava teneA kAcA mAla meLave che, taiyAra kare che, geAThave che, emAM bhAre navAI nahi lAge. paNa virATa kahevAtu vartamAna vijJAna, vAmana ane kSudra lAgaze. enI eka sUkSma nalIkAnI paNa bhUla badhuM kAma bagADI nAMkhe che, jyAre vizrvatatra sadAkALa dhArAddhe pravAhe cAlyA ja kare che ane cAlyA ja karaze. ene jANavA jema, mathaze tema adbhuta rasathI tameALa thaze. akalpya Azcaya thaze. jenI pAse, mAnava sarjIta vijJAna, merU pAse rAI karatAM paNa nAnuM lAgaze ahI e ja mAmata khatAvavAnI che ke dRSTigocara thatA yA vaijJAnikoe AviSkArita sUkSma avasthAvaMta pudgala
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19o padArtho uparAMta paNa sUphamAtisUma pugala padArthonuM astitva A vizvamAM avazya che. ane tevI avasthAvaMta paikInI ja keTalIka padgalika jAte A dazyajagatanuM upAdAna kAraNa che. AvI upAdAna kAraNanI yogyatAvALI pudgalanI jAtane "grahaNa vargaNa tarIke darzAvI te sivAyanI zeSa jAtane "agrahaNa cagya" arthAt dazya vizvanI racanAmAM upayogI banI zakavAnI ayogyatAvALI darzAvI che. mATItemAMthI ghaDe bane te paNa amuka rIte taiyAra banI rahela mATI ja ghaDAnI racanAmAM upagI thaI zake. tevI rIte dazya- jagata, pudgalasvarUpa hoI tenuM upAdAna kAraNa paNa pudgala ska ja che. chatAM amuka avasthA prApta yugala skaMdhe ja dazya jagatanI racanAmAM upayogI banI zake. anya pudgala ska upagI banI zakatA nathI. AvI grahaNa egya ane agrahaNa cagya ema bane prakAranI pudagala skaMdhanI jAtanuM vagIkaraNa 26 prakAre karI tene chavvIsa mahAvargaNa tarIke batAvela che. eka eka paramANu svarUpe sthita yugalanI eka vagaNa (jAta), tyArabAda eka eka aNunI vRddhivALI saMkhyAyukta aNusamUha svarUpaska dhovALI anya anya vaNAe (pudagalanI jAte) banI rahela hoya che. e rIte eka eka ANunI vRddhie amuka saMkhyA pramANu aNusamUhanI vRdhivALA skaMdhavALI vagaNa sudhInI tamAma vargaNAne samuha, eka mahAvargaNa svarUpe oLakhAya che. te pahelI mahA
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 191 vaNAnI chellI vaNAnA aNusamUha karatAM eka aNu vRddhivALA skaMdhAvALI, mIjI mahAvagaNAnI pahelI peTA vagaNA kahevAya. e rIte chavvIse mahAvaga NAe samajavI. dareka mahAvagaNAmAM keTalI keTalI peTA vaga NA che ? te pratyeka peTA vaNAnA pratyeka skaMdhA keTalI saMkhyA pramANu paramANu samuhathI banI rahelA hAya che ? te chavvIse mahA vaNAnA krama kevI rIte samajave ke jethI pUnI vaNA karatAM pachInI vaNAnI sUkSmatA-avagAhanA vage2e samajAya, te badhI rasaprada hakIkata, kammapayaDI vagere jainadarzananA anya graMthAmAMthI vistRta rIte samajavI. ahIM eka hakIkata samajavI jarUrI che ke pratyeka mahAvAnA peTA vibhAga-- svarUpa vaNAonA skAmAM jaththArUpe rahela pratyeka paramANunuM astittva sadAnA mATe tenA te ja skaMdhamAM rahetu nathI. eka vivakSita skaMdhamAMthI echA adhika paramANue anya dhAmAM, ane anya skAmAMthI ochA adhika pramANamAM te vivakSita skaMdhamAM yA anyAnya skaMdhamAM paramANuonu` gamanAgamana cAlyA ja kare che. vaLI chUTA rahela ekaeka paramANunI vaNAmAMthI paNa keTalAka chUTA paramANue ka dheAmAM jaI maLe che tathA sarva prakAranA skadhAmAMthI keTalAka paramANu alaga paDI eka eka paramANurUpa pudgala avasthAne paNa prApta kare che. A rIte joDAvuM ane vimukta thatA rahevu... e pudgalanA svabhAva ja che.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 8 muM sukha prAptinI samajamAM bhautika vaijJAnikenI bhramaNa saMsAramAM be zaktio kAma karI rahI che, eka jaDa ane bIjI cetana. eka zArIrika ane bIjI Atmika. eka prAkRtika ane bIjI pauSika. jaDazakti sthaLa che, mATe ja indriyagamya che cetanazakti ati sUkSma che, mATe ja atIdriya che. jaDazaktinuM sAmrAjya jagatasRSTinA vistAramAM che, ane cetanabhAvanuM ' sAmrAjya enAthI para che jaDazakti sAmAnya rIte anubhavagya che. cetanabhAva anumAnagamya che. AjanuM vijJAna ke Ajane vidvAna, jaDajagatanI AsapAsa AMTA mAre che. jo ke eNe emAM sArI zodha karI che, e dvArA eNe aneka bahumUlya vastuo vizvane ApI che, paNa duHkha e che ke e sivAya cetanabhAva jevuM bIjuM kAMIka tattva A dharatI para che enI ene jhAMkhI thatI nathI. Atmatva ke IzvaratvabhAvanuM yathArtha svarUpa enA anumAnamAM paNa AvatuM nathI. AjanA e vaijJAnike e siddha karI batAvyuM che ke sUkama parANa ilenimAM eTalI ajaba zakti hoya che ke tenA vizleTathI vizALabhUmi dharA
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ vatA deza ane upakhaMDane paNa kSaNavAramAM sarvanAza karI zakAya che. AjanA aNubomba enuM jIvaMta pramANa che. paraMtu emane haju sudhI e mAluma paDayuM nathI ke - jagatamAM jaDathI UlaTuM je cetana tatva che, tenA paramANunI zodha karatAM jANI zakAya che ke emAM te jaDa karatAM paNuM hajAragaNuM zakti bharI hoya che. cetanazakti potAnA saMkalpabaLathI paNa jaDa padArthone pitAnI IcchA pramANe upayoga karI zake che. eka cetanazakti dhArakaprANi keIpaNa jAtanA bAhya prAga vinA, AMtarika saMkalpabaLathI anya prANIonA dilane AkarSI zake che, duzmanane paNa mitra banAvI zake che, hiMsaka bhAvathI mukta banAvI zake che, vizvanA prANIomAM maitrI bhAvanAne prasarAvI vizvazAMti paNa sthApana karI zake che. paraMtu A zaktine sAcI dizAmAM praga thAya te ja, jaDapadArthonI sahAya vagara badhAM kAryo pAra pADI zakAya che. ApaNA pUrvajo AvuM jJAna dharAvatA hatA. paNa Aje tenuM jJAna mAtra graMthamAM ja purAI rahyuM che. - pUrva mahaSienI anubhavagamya mAnyatA hatI ke je jJAna-vijJAna ApaNe kuvAsanAnuM piSaka heAya, mAnavane dAnava banAvatuM hoya, pAzavI vRttine vega ApanAra hoya, jIvananA mahAmUlyane kacaDI nAMkhanAra hoya, kevaLa bhautikavAda tarapha ja mAnavIne ghasaDI jatuM hoya, jemAM Dagale ne pagale mAnavatAnuM khUna thatuM hoya, je A bhavane te bagADanAra hoya paraMtu parabhavane ya bagADanAra hoya, jemAM iMdriyanI viSayA nava 13
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 vijJAna te uparokta para saktino thanaganATa hoya, iMdrinA viSayonA sukhanuM ja jyAM daSTibiMdu hoya, emAM UDe UMDe te kAtIla jheranI badabo ja chupAelI paDI hoya che. AvuM jJAna-vijJAna, manu thanA dilamAM kevaLa bhautika sAmagI mATe Arthika lipsA jagADe che. sAmagI ochI ane jarUrIAtanI vRddhi thatI. rahetI hovAthI zoSaNanI bhAvanA pedA karAve che. ane zeSaNavRttithI saMgharSa thAya che, pariNAme mAnavajIvana asaMtuSTa ane duHkhamaya banI sArI duniyAmAM asaMtoSa, duHkha, duzamanAvaTa ane yuddhonuM vAtAvaraNa pedA kare che. jyAre bhAratanA jJAnamaharSioe prapita jJAna te uparokta paristhitithI UlaTuM vAtAvaraNa saje che arthAt vizvati sarje che. cetananI anaMta zaktino ane tenI pragaTatA pragaTa karavAnI prakriyA Adine khyAla pedA karAve che. kevaLa bAsukha prAptinI ja dRSTivALuM jIvana te bhautikavAdI vicArazreNimaya jIvana che. jyAre cetanazaktinI pragaTatAnA purUSArthavALuM jIvana te AdhyAtmika daSTivALe jIvanapaMtha che. adhyAtma saMskRti ApaNane samajAve che ke AtmA e samagra sRSTinuM cetanavaMta ane ajarAmara-avasthAvALuM sarvoparI baLa che. te AtmAthI ja mANasa jIvIta che. tenAthI cetanAvaMta che. mANasanA samagra jIvanamAM AtmAnuM ekacakrI rAjya che. evA AtmAne pazcimanA bhautikavAdI vicArasaNIya vinAne jabudhdhivaDe dabAvI rAkhyo che. ane
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 195 tethI 'ja bhautikadRSTivALA samUhanA jhagamagIyA jIvana pratye janasamUha AkarSyA che. rAjakIya ane sAmAjika vasvanI sAthe pazcimanA jaDavAda ApaNA deza upara dhasI AvyA, ane punarjanmane mAnanArI AdhyAtmavAdI ApaNI bhAratIya janatAnA bahALe samUha tenA prakAzamAM aMjAI jaI, jaDa anukaSNunA ravADe caDhI rahyo che. vaLI evA anukaraNane pazcimanI saMskRtinA eThA nIce 'sudhArA' tathA 'sabhyatA'nI chApa paNa maLI gaI, jethI dekhAdekhItuM pramANa savyApI mRtyu. . cetananI ana Mta zaktithI ajJAta evA bhautika vijJAnathI AkarSita banI rahelA bhAratIya nAgarikanA jIvanamAMthI bIjAnA sukhe sukhI thavAnI bhAvanA lagabhaga bhuMsAI gaI che. sAmAjIka rIte sa yukta kuTuMbanI prathA paNa have lagabhaga lepa thaI gaI che. vyaktigata rIte dareka bhAratIya nAgarika peAtAnuM ja hita jotA thaI gayeA che. bhAratIya sAdAI ne tyAgI daI ne eNe pAzcAtya saskRtimAMthI TApaTIpa, daMbha ane vilAsitA vagere dUSaNA apanAvyAM heAvAthI, peAtAnI Arthika dRSTie meghA jIvanadhoraNane nibhAvI rAkhavA mATe ane aneka -- prakAranA khATA ane apramANika mAge grahaNa karavA paDe che. adhyAtma saskRtine anulakSIne pU mahiSa enA kathana mujaba ApaNe vicArIe te ApaNane samajAze ke paramatattva prApta karavAnA suavasara manuSyagati sivAya I sthAne nathI. pazugatimAM ajJAnatA che. narakagatimAM jIvAne duHkha
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 sahevAnuM che. devagatimAM vaibhavavilAsa che. jyAre cetanazaktine vikAsa te sAcI samajaNa dvArA manuSyagatimAM ja thaI zake che. A manuSyagatimAM ja vicAra karavAnI taka che. paraMtu manuSyapaNuM hete chate manuSyagatinI mahattAne mAnava bhUlI ga che. je liphaTa uce mahelamAM laI jaI zake tenA ja dvArA e nIce khADAmAM javA prayatna kare che. sAtamI narake ahIMthI sIdhI rIte ja janArA je kaI jIva hoya, te te eka manuSya ane bIje taMdulika maccha. arthAt manuSya jema urdhvagati pAmavA bhAgyazALI che, tema adhogati pAmavA kamanasIbI paNa che. jevI mati tevI gati. parata AvI bAbate AjanI navI DhabanI keLavaNIthI saMskArIta banelAne haMbaka ja lAge che, tuccha bhAse che. kAraNake bhAratavAsIone pUrvakAlamAM gaLathuthIthI ja je saMskAra ane je keLavaNI maLatI hatI, tenAthI Adhunika keLavaNIne mArga ja viparIta che. bhUtakALamAM keLavaNIne hetu satyanA anubhava mATe ane jJAnanA prema mATe hate. hAla te keLavaNI tene ja kahevAya ke je kevaLa pitAnI sukhasagavaDa ane ezaArAmanI saMvardhaka heAya. jJAnane arthe jJAna e pUrve hatuM, ane ezaArAma mATe jJAna, e hAlano hetu che. eTale ekamAM hetu paramArthane ane bIjAmAM heta svArthane che. bane daSTibiMdumAM avanI-AbhanuM aMtara che. sAmAnya buddhivaMta kadAca mAnavA lalacAze ke jenAthI ezaArAma vadhAre maLato hoya tevA jJAnanuM daSTibiMdu zA mATe na rAkhavuM ?
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 paraMtu A kAcI samajaNu che. daivI vidyAnI prAptimAM je avanIya Anandva rahyo che, tenI kalpanA paNa sAmAnya buddhimAnane AvavI muzkela che. ane tethI ja te ezaArAmane sauMpUrNa sukha samajI laI tenI prAptinA jJAnane ja sAcuM jJAna, sAcu' bhaNatara, ane sAcI keLavaNI gaNI bese che. te cAra vastunI ciMtA kare che. (1) zarIra (2) lakSmI (3) putra-putrIo ane (4) prasiddhi A cAramAM ja tenuM mana reAkAelu' che. bIju udAtta tattva enI pAse nahi' hAvAthI e vadhu du:khI thAya che. ciMtAnA meAjathI e vadhu ne vadhu dRkhAte jAya che. bhagavAna pAse, gurU pAse, jyAM jaze tyAM enI ja ci'tA karaze. A mananI TAkImAM jyAM sudhI sArA vicAre nahi Ave tyAM sudhI satata thatI, AvI khATI ciMtA, nahi maTe, ciMtA nahiM maTe tyAM sudhI duHkha ja che. kAraNa ke sukha te bhautika sAdhanAmAM nathI, paNa mAnasika AnaMdamAM che, mANasa pAse badhI bhautika sa patti hovA chatAM tene ghaNIvAra sukhane abhAva jaNAya che. mATe samajI levuM jarUrI che ke mana ja sukha ane duHkha saje che. eTale manane zI rIte maryAdita rAkhavu' e ja vastu ApaNunA mATe agatyanI banI rahe che, mAnasazAstraneA abhyAsa paNa kahe che ke sukha ane saMteSa e mananAM kAraNe che. te ApaNe vicAravuM joIe ke jIvana vyavahAranI dareka kriyA karatI vakhate mana zI rIte AnaMdamAM rahe ? mananI icchA ke mananI azAMti jeTalI ochI teTalI *
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 mananI zAMti vizeSa. pArthiva vastunI AkAMkSAne tyAgI manane niyega, AtmaciMtavanamAM karavAthI, mana te sthira ane zuddha thAya che. snAna karyA pachI zuddhavastra paherI darpaNanI sAmA UbhA rahIe te pratibiMba suMdara dekhAya che. paraMtu te vakhate deha zuddha na hoya te darpaNamAM paNa ApaNuM pratibhA suMdara na dekhAya. evI rIte manane haMmezAM nirmaLa rAkhavAthI, AtmA nirmaLa banI rahyo dekhAya che. A mATe satata AtmaciMtavana karatA rahe. phegaTa karma, phegaTa vicAra ane svArtha tathA kAmanAdithI manane haTAvI paramAtmAmAM-AtmazuddhasvarUpa ciMtavanamAM, zama ane saMvega bhAvanAmAM, manane ekAgra ane sthira karavAno nizcaya karo. mananA pravAhane te tarapha vALa. A upAyathI ja viSayanI vAsanAo, IdriyanI lolupatAe dUra thaze. ane AtmA parama samAdhi anubhavaze eTaluM te cokakasa samajI levuM joIe ke bahAne keAI mANasa tamane sukhI karI zake nahi. ApaNI jAte ja ApaNe sukhI thavAnuM che. dareka vastu ane saMjogone Ana dathI jetA tathA vicAratAM zIkhe. koI vastu ApaNane duHkha utpanna karavA sarjAI nathI, e khyAla ApaNA manamAM daDha karavA. A khyAlane ApaNA manamAMthI eka kSaNa mATe paNa dUra thavA devuM na joIe. jIvanane AnaMda Ama karavAthI ja meLavI zakAze. jeTaluM ApaNuM mana AnaMdamAM-ullAsamAM raheze, eTaluM ja sukha gaNAze, Akhare eTaluM te avazya samajAvuM joIe ke, sukha e bhautika vastu nathI. sukha-dukha
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 199 te mAnavInA mana sAthe saMkaLAyeluM che. A vastune khyAla rAkhavAmAM Ave to ApaNe kAyamanA mATe sukhI rahevAnA ja, e nirvivAda che. - paraMtu mANasanuM jIvana, ahiMsA-satya ane saMyamathI vAsita bane to ja te mANasa uparokta draSTivALe banI, sukha ane samAdhi prApta karI zake. jIvananI badhI pravRttiomAM dharmabhAvanAno eTale ke ahiMsAne vicAra agrasthAne rAkhI, jIvana nirvAha ochAmAM ochI hiMsAthI thAya, evA AdarzavALA banavuM. je vijJAnanA prAgamAM hiMsA ane ahiMsAnI vivekazanyatA hoya ane tenA pariNAme khAnapAna-davA-upacAra ane mejamajAmAM ahiMsane lepa thate jovAmAM Avato hoya, tevA vaijJAnika saMskArathI dUra rahevuM joIe. vartamAna vaijJAnike padArthavijJAnane aneka rIte AviSkAra karatA rahyA che ane karaze. paraMtu te AviSkAranI pravRttimAM draSTibindu te mAtra vartamAna bhava pUratA ja sukhanu yA daihika sukha puratuM ja hoI temAM hiMsA-ahi sAne leza mAtra paNa viveka hetuM nathI. te pachI cetananI anaMtazaktine khyAla te tyAM heI ja kyAMthI zake ? dehika anukULatA yA pratikuLatAmAM paNa jIva upara jaDa prakRtinuM adhipatya anAdinALathI vatI rahyuM che, te samaja vartamAna vijJAnamAM nahiM hovAthI, tenI pravRttidvArA yA teNe phelAvela saMskAra dvArA, mAnavasamudAyanA jIvana upara jaDa prakRtinA thare, vadhu ne vadhu pramANamAM khaDakAtA jAya che. ane
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 te dvArA mAnava, dinapratidina mAnasika duHkhanI bhayaMkara gartAmAM dhakelAto jAya che. jaDapadArthonA saMga dvArA prApta thatA sukhamAM lezamAtra AMtarika sukha hovAnuM yA jaDapadArthonA AviSkAre dvArA vizvazAMti prasarAvavAnuM dhyeya, e te agnidvArA zItalatA prApta karavAnI yA pANImAMthI mAkhaNa kADhavAnI abhilASA jevuM che. bhAvadayAsAgara vizvopakArI paramapurUSa bhagavAna zrI mahAvIradeve evuM dArthavijJAna prarUpyuM che ke, je vijJAna dvArA bhAvuka AtmAone potAnI anaMtacetanazaktine khyAla pedA thavA dvArA, sva ane parano tathA sukha ane duHkhane viveka. prApta thAya. ane manuSya potAnI cetanazaktine saMpUrNapaNe pragaTa karavA mATe te cetanazaktinA AcchAdaka padArthane bilakula dUra haTAvI AtmAnI anaMta jyotane pragaTa karavA dvArA, keIpaNa bAhyasAdhananI parAdhInatA vinA, vizvanA tamAma jaDa ane cetana padArthonI suSupta ane pragaTa evI trikAlika-avasthAne jJAtA banI zake. A pustakamAM lekhita padArthavijJAna te paramapuruSa paramAtmA zrI mahAvIradeve prarUpita padArthavijJAnarUpa mahAsAgaranuM eka ati a9pa bindu mAtra che. chatAM sura- manu temAMthI ghaNuM samajI zakaze. A mahAvijJAnatattva jJAna te vartamAna bhautika vijJAnanI, cetanAnA ceya vinAnI
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2o1 ane kevaLa jaDapadArthathI ja sukha prApta karavAnI bhramaNAne bhUkko uDADI denAra che. padArthavijJAna sAthe sAthe dareka padArthanI vikAlika avasthAo (paryAye)nI pragaTatA kevI rIte thatI rahe che? temAM kayuM tatva bhAga bhajave che? padArthonI vividha avasthAo paikI kayA padArthanI kaI avasthA sukhakAraka ane kaI avasthA dukhakAraka nimittarUpe jIvane thaI zake? zAzvata sukha samAdhimaya avasthA jIvanI kaI hoI zake? purUSArtha ane prArabdha zuM cIja che? te bemAM konI pradhAnatA che ? mukhyatve karIne AtmAnI zuddha, parama zAMtikAraka avasthAne prApta karavAmAM jIvane purUSArtha kevA prakArane hA joIe ? te sarva hakIkata vistRta rIte AgAmI prakaraNamAM vicArAze.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 9 muM kAryotpattimAM pAMca samavAya kAraNe jagatamAM dareka kAryonI utpatti, kALa vigere pAMca samuccaya kAraNothI ja thAya che. pAMca kAraNomAMthI eka kAraNanI paNa nyUnatAe kAryanI utpatti thaI zakatI nathI. kAryasiddhamAM vartatAM te pAMcakAraNane samavAya (samuccaya) kAraNa kahevAya che. kevaLa mokSaprAptimAM ja arthAt jIvane karmasaMbaMdhathI sarvathA mukta thavAmAM yA AtmAnI svAbhAvika dazA prApta karavAmAM ja, e pAMcenuM samuccayapaNuM che. eTaluM ja nahiM, paNa jagatanA sarva kAcanI utpattimAM e pAMce kAraNo varte che. e pace kAraNe nIce mujaba che. (1) kALa (2) svabhAva (3) niyati arthAt bhAvibhAva (4) pUrva kiyA ane (5) purUSArtha. A pAMce kAraNe paikI kayAreka keI eka kAraNanI mukhyatA hoya che, te cAra kAraNonI gauNatA hoya che. eTale je kAraNanI mukhyatA vartatI hoya te kAraNathI kArya - siddhi thaI ema vyavahArathI bhale belAya, paNa te eka mukhya kAraNa uparAMta, te samaye anya cArakAranI gauNa paNe paNa, vidyamAnatA te avazya hoya che.
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 mekSaprAptirUpa kAryasiddhimAM uparokta pAMce samuccaya kAraNonI vidyamAnatA kevI rIte hoya che, te vicArIe. mokSaprAptine anukuLa kALa te trIjA ane cothe A gaNAya. trIjA ke cethAAsivAya anya-ArAmAM jIvane mokSa na thAya e niyama che, mATe mekSaprAptimAM trIjA ke cothA ArAne kALa have joIe. vaLI trIje ke cothA Are hovAchatAMpaNa mokSaprApti te bhavya jIva ja karI zake. abhavya na karI zake. kAraNa ke jema taMtumAM ghaDe thavAne svabhAva nahiM hatAM, ghaDe banavAne svabhAva te mATImAM ja che. tema jIvamAM paNa bhavyatva svabhAvavALe ja mekSa pAmI zake. abhavyatva svabhAvI te mekSa na pAme A jIve sa sAramAM anaMta pudgalaparAvartana kALa vyatIta karyo ane karaze temAM je pudgalaparAvartanamAM, je je jIvanI mukti, sarvajJa bhagavAnanA jJAnamAM niyata che, te pagalaparAvartanane te jIvane caramAvartAkALa kahevAya che. jIvanA caramAvartakALane niyati yA bhavasthiti paripakava kALa kahevAya che. trIje agara ceAthe Are vartate hoya, jIva paNa bhavya svabhAvI hoya, paraMtu jIva te caramAvata kALane pAmya na hoya te paNa, tene mokSaprApti thaI zakatI nathI. caramAvarta kALa pahelAnI jIvanI avasthAne jJAnIoe bALakALa kahyo che ane zaramAvattakALane yauvanakALa kahyo RAda
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 che. pU. . zrI mAnavijyajI mahArAje zrI ajitanAtha bhagavAnanA stavanamAM gAyuM che ke - bALakALamAM vAra anaMtI, sAmagrIe navi jAge; yauvanakALe te rasa cAkhe, tuM samaratha prabhu mAge. prabhujI ! mahera karIne Aja, kAja amArAM sAre. zrI mehanavijyajI mahArAje paNa naSabhadeva bhagavAnanA stavanamAM gAyuM che ke - je tuma dhyAtAM zivasukha lahIye, te tamane keI dhyAve, paNa bhavasthiti paripakava thayA viNa, kaI na mukti jAve, he ! prabhujI elaMbhaDe mata khIje. ahiM stavanakArane paNa kahevAne uddeza e ja che ke, trIjA yA cothA ArAmAM bhavya jIne purUSArtha hovA chatAM paNa zaramAvarta avasthA sivAya mekSaprApti thaI zakatI nathI. A caramAvartakALane bauddho "badhisatva" kahe che; sAMkhyadanI tene " nivRtta prakRtyAdhikAra" kahe che. ane anya darzanIe "ziSTa kahe che. trIjA yA cothA ArAmAM caramAvartana pAmelA bhavyAbhAo paNa caramAvartane pAmavA mAtrathI ja mokSa prApti karI zaktA nathI. tene paNa mekSaprApti mATe prathama samyagdarzana prApti, anaMtAnubaMdhI vagere kaSAyene kSaya, zreyA
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 reha, AvarjikaraNa, samudraghAta, zailezikaraNa, ItyAdi pUrvakarma hovAM joIe. uparokta rItanI Atmazuddhi acaramAvartana kALamAM te hoI zakatI ja nathI, paNa caramAvartAkALe te mokSaprApti mATenA samyaga darzanAdi pUrvakRtya hovAM ja joIe. A pUrvakRtya paNa keIne pUrvabhavathI kumazaH cAlyAM Ave che, ane keIne te ja bhavamAM muktigamananA najIkanA pUrvasamayanA paNa hoya che. uparokta pUrvaka paNa AtmavIrya pheravavArUpa udyama vinA thaI zakatAM nathI. eTale udyama yA purUSArtha paNa mekSaprAptinuM jarUrI kAraNa che. A rIte mokSaprApti te pAMca samavAya kAraNothI ja thAya che. mokSaprAptirUpa kAryasiddhi jema uparokata pAMce kAraNenA maLavAthI ja thAya che, tema bIjAM vyAvahArika kAryo paNa pAMca kAraNe maLavAthI ja thAya che. te ghaDAnA daSTAMte nIce mujaba samajavuM. ghaTotpattirUpa kAryamAM je kALe athavA jeTale kALe ghaTa taiyAra thAya te kALakAraNa, mATImAM ghaTotpatino svabhAva che, te ja mATIne ghaTa bane che. vAyumAM ghaTa banavAne svabhAva nathI tethI banatuM nathI. mATe svabhAvakAraNa paNa tyAM che. tathA prathama daMDabhramaNAdi kiyAo vinA ghaTAkAra na bane, mATe te rUpa pUrvakiyA kAraNa paNa tyAM che. vaLI pUrva kriyAo karavAmAM kuMbhAra udyamAna thAya te ja mATI lavAya ane daMDa bhramaNAdi kiyAo thavApUrvaka ghaTa bane. paNa je beTho rahe te kaMI paNa na bane.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 tathA pUrva kriyAo karavAmAM udyama karI rahyo che, ghaTa banavAnI taiyArI che, eTalAmAM koI kadAca e akaramAta thAya te ghaTa banate aTakI paDe. eTale e vina nahi thavArUpa je niyati eTale bhavibhAva hoya te ja ghaTa bane. nahiMtara banavAne eka kSaNa bAkI hoya ne ghaTa banate aTakI jAya. A pramANe ghaTotpattimAM pAMca kAraNonI jema AvazyakatA che, tema yathAgya rIte dareka kAryotpattimAM pAMce kAraNanI AvazyakatA vicAravI. vartamAna samayamAM evA aneka jIve che ke jeo bhAvibhAvane athavA te karmane baLavAna mAnI udyama svIkAratA nathI. AvA jI tapazcaryAdi kaNakiyAne nirarthaka mAnI evI mAnyatA dharAve che ke ApaNI dareka prakAranI bhavitavyatA jJAnIonA jJAnamAM nizcita che. temAM kaMI paNa pheraphAra thavAno ja nathI. khAvA-pIvAdinI jamajAha uDAvavA chatAM paNa bhava. sthiti paripakavatAe mokSaprApti je samaye nakakI che, te kaMI badalI javAnI nathI. mATe zA mATe kAyakaSTa karavuM ? karmanA udayathI bAhyapravRtti bhale azubha hAya, paNa bhAvanA sArI rAkhavI." vinA AvA ja mithyAtvavAdI kahevAya. zArIrika pratikuLatAne sahana karavAmAM, idrinA viSayothI dUra rahevAmAM lezamAtra paNa jeo taiyAra nathI ane zArIrika anukuLatAnA
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 mehamAM azubha pravRttino tyAga karavAnI jeo bhAvanAvALA paNa nathI, eTaluM ja nahi paNa ulaTuM temAM AtmavikAsane rodha thatuM hovAnI mAnyatAne paNa dharAvatA nathI, tevA jIvo iMdrinA viSayenI AsaktithI ke potAnA zarIra uparanA mUchabhAvathI rahita che, ema kema kahI zakAya? A rIte vartatA mUchabhAvavALA jIvane te prabaLa mehanIya karmane udaya, te azubha yA azuddha bhavitavyatAnuM pUrvakama (pUrva kriyA) rUpa kAraNa gaNAya. jeonA pUrvakRtya azubha yA azuddha vartatAM hoya tevA jInI mekSaprAptirUpa bhavasthiti pari. pakavatA haju dUra ja samajavI. tevA jI hajI caramAvatakALamAM nahi hotAM acaramAvartakALamAM che. caramAvati- jIva kadApI evuM na bole ke "mArI bAhya pravRtti bhale game tevI hoya, paNa mArI bhAvanA te sArI che. kAraNa ke manamAM pariNAma sArAM vartatAM hovA chatAM bAhyapravRttinI azubhatAmAM paNa pApano ja udaya gaNAya. eTale caramAvati jIvane bhAvanA sArI hovA chatAM mehanIya karmanA udaye bAhyapravRtti te Azrava ke baMdhavALI hoya, te tenA hRdayane ghaNI ja che. kevaLa bhAvanA zuddhithI ja te japIne bese nahi. japIne besanAranI bhAvazuddhi manAya ja nahi. zrI tIrthaMkara paramAtmAo ke jeo janmathI ja traNa jJAna sahita hoya che, te AtmAonI yegyatA jagatanA anya jIva karatAM keI gaNI zuddha hoya che, chatAM bAhyatyAga paNa svIkAre ja che. keI tIrthaMkara paramAtmAnuM daSTAMta evuM
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 jevA nahiM maLe ke kevaLajJAnanI prApti pahelAM bAhyatyAga ke kaSTakriyAmAM pravRtti teoe na karI hoya. dIkSA letAnI sAthe ja mana 5ryavajJAna prApta thatuM hovA chatAM paNa jyAM sudhI kevalajJAnanI prApti na thAya tyAM sudhI bAhya tapazcaryAo paNa Adare che. navapadanI pUjAmAM zrI yazovijayajI upAdhyAye. jANutA tihusAne saMyutta, te bhava mukti ANaMda, je Adare karma khapevA, te tapa surata kaMdare. bhavikA mokSaprAptirUpa kAryasiddhimAM temanI A badhI pUrva taiyArI gaNAya. AvI pUrva kriyAo ja mokSaprAptinI AgAhIrUpa che. je je prakAranI bhavitavyatA je je samaye je je jIvane vartavAnI hoya, te te prakAranI bhavitavyatAne anukULa pUrvakRta (pUrva kiyA) te keIne najIkanA samayanuM ke keIne dIrgha samayanuM paNa pahelethI ja hoya. jenA jIvanamAM ekSaprAptine anukULa pUrva taiyArIono bAhya ane atyaMtara svarUpe prAraMbha ja na hoya, tevAjInI mekSaprAptirUpa bhavitavyatA najIkamAM che, ema kema kahI zakAya? pitAnI najIkanI bhavitavyatA sArI che ke bUrI che, tene khyAla chadmastha jIvone te pUrva kriyAthI ja thaI zake. ati gherAtighera pApapravRtti purUSArthamAM pravartanAra jIvane joIne chAstha AtmA vicArI zake ke A pApapravRtti te najIkanA kALamAM ja durgatirUpa bhavitavyatAnI AgAhIrUpa che. tema chatAM bhavitavyatA je sadgatinI haze te cAluM pApa
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 pravRtti tenI aTakI jaze. ane bhavitavyatA bUrI haze te tenI pApapravRtti cAlu raheze. potAnA AtmAmAM rAgadveSanI pracUratAvALe bAhya ane atyaMtara purUSArtha vartate hovA samaye samyagdaSTi AtmA jarUra samajI zake ke haju vItarAga-dazAnI prAptirUpa bhavitavyatA mArA mATe dUra jaNAya che. ane pitAnA AtmAmAM rAgadveSanI nyUnatAvALe purUSArtha vartate hovA samaye samajAya ke vItarAga-dazAnI prAptirUpa bhavitavyatAne anukULa purUSArtha che. kadAca koIne zaMkA thAya ke marUdevI mAtAe muktine mATe kaMIpaNa prayatna karyo nathI, mATe purUSArtha vinA paNa kAryasiddha kema na mAnI zakAya ? tene uttara e che ke marUdevI mAtAe paNa kSapakazreNimAM ArahaNa karavAne zukaladhyAnarUpa prayatna avazya kyuM hatuM. kemake zukaladhyAna vinA kAIne paNa mekSa hoI zaktA nathI. vaLI marUdevI mAtAne aMge pUrvakRta kAraNa paNa keTalAkane turata na samajAya, paraMtu pUrvakRta kAraNa te anitya bhAvanA kahI zakAya. marUdevI mAtAnA daSTAMtamAM bAhyatyAganI kaI zaMkA kare che tenuM samAdhAna e che ke aMtagaDa kevaLIne kevaLajJAna pragaTa thayA bAda AyuSyanI ati alpatAnA aMge bAhyatyAga svIkArI zakAtuM nathI. marUdevI mAtA jevAM daSTAMta ati alpa pramANamAM hoya che; mATe tevA duSTate bAhyatyAganI bInajarUrIAtamAM laI zakAya nahi. 14
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuM chadmastha AtmA gavikhkhu anI na jAya agara AttadhyAnI manI na jAya, eTalA mATe khALavAne bhavitavyatAnI mukhyatA batAvavAmAM vAMdhe nathI, jemake savara ane nirjarAnA kAryamAM vadhu prayatnazIla banI rahenAra AtmAe samajavu joI e ke hAla mArA purUSArtha samyapravRttivALA hAvA mAtrathI mAre abhimAnI khanI javAtu nathI. kAraNa ke hajI mArA AtmAmAM rAgadveSanAM bIja suSuptapaNe paNa rahelAM che. upazamazreNine AreAhI upazAMta vItarAga bananAra AtmAnA purUSa paNa palaTAyeA che. tethI kadAca mArI bhavitavyatA churI haze te mArA purUSA mAM paNa palaTo thatAM vAra ni lAge. mATe vamAna purUSA mAtrathI mAre abhimAnI manI javAnuM nathI. vaLI samyagrapurUSAtha mAM pravartana hovA chatAMpaNuM, pRvakRta asad purSAnA pariNAme prAsa, viparIta saMjogAmAM paNa bhavitavyatAne svIkAra karI AntadhyAnI nahi' manatAM samabhAve rahe. keTalAka jIvA evA heAya che ke bhavitavyatA yA niyatine nahi svIkAratAM purUSAnI ja mukhyatA gaNI, purUSAtha thI bhavitavyatA paNa TALI zakAya che, evI mAnyatA dharAve che. A aMge paNa ceADIka vicAraNA karavI jarUrI che.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 10 muM prArabdha ane purUSArtha pAMca samavAya kAraNomAM jene "niyati' kahIe chIe, te niyatine artha "honahAra bhavitavyatA" ja che. athavA sahelI bhASAmAM tene prArabdha kahIye te paNa kahI zakAya. purUSArtha ane prArabdha banemAM mukhyatA kenI kahevAya ? te vivAdAtmaka prazna ukela pAMca samavAya kAraNenA rahasyane ati sUkSmavicAraNApUrvaka samajanAra ja lAvI zake. prArabdhanA bharose ja besI rahevAnuM pasaMda karanAra kahe che ke, vizvanA prANio upa2 prArabdhanuM ja adhipatya je na heta te ichita vastunI prApti mATe eka sarakhe ja purUSArtha karanAra vyaktionI kAryasiddhimAM bhinnatA saMbhavI zakata nahi. eka ja pitAnA be putramAM lakSmI prApti mATe purUSArtha, AvaData, ane anukuLatA eka sarakhI hovA chatAM evuM paNa bane che ke ekanA ghare roja jayAta UDe che, jyAre bIjAnA ghare tenAM kAM eka TAImanA ane mATe paNa TaLavaLatAM hoya evuM ya banavA pAme che. bajAramAM majurI karatA majura ThaMDI ke madhakhatA
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 tApanI paravA karyA vinA satata parizrama uThAvavA chatAM paNa mAMDa mAMDa sUke reTa meLave che. jyAre dinarAta ArAma karanAra koI koI vyaktine sAmAnya prayatna paNa lAkhanI kamANI maLI jAya agara leTarInuM InAma paNa prApta thaI jAya che. mATe je purUSArthanI ja pradhAnatA heAta te purUSAthI sukhI banI rahevuM joIe. agara alpapurUSArtha Icchita prAptimAM alpatA ane vadhu purUSArthe Icchita prAptimAM vizeSatA hevI joIe. paraMtu te pramANe sarvatra ekAMta kadApI devAmAM AvatuM nathI. mATu prArabdha ja baLavAna che. nahi ke purUSArtha. arthAt purUSArthanI saphalatA prArabdhane ja AdhIna che. prArabdhanA bharese besI rahevA nahi IcchanAra kahe che ke, prArabdhathI ja je sukha prApti thaI jatI hoya te mANase hAtha-paga halAvyA vinA oDhIne sUI javuM. gharamAM paise, anAja, kapaDAM vagere badhuM svayaM AvI jaze. are ! meMmAM kebiye paNa enI meLe AvI paDaze. paraMtu purUSArtha karyA vinA te badhuM svayaM banI rahetuM jagatamAM kyAMya paNa jovAmAM AvatuM nathI. mATe purUSArtha ja baLavAna che. nahiM ke prArabdha. arthAt prArabdhanI saphalatA purUSArthane ja AbhArI che. ahiM purUSArthanI pradhAnatA kahenAranI draSTimAM purUSArtha mAtra tene ja mAnavAmAM Ave che ke, prArabdha prApti samaye jIvanI mana-vacana-kAyA vaDe thatI vyAvahArika pravRtti. prArabdha prAptimAM A sivAya anya ke purUSArtha tenI draSTimAM hete nathI.
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 jainazAstra pramANe vicAra karIe te brahmacarya sivAya dareka vastu anekAMtavAda mAMgI le che. vyAvahArika daSTithI joIe te "lanI be bAju e yukti che. tAtvika daSTie vicArIe te prArabdha ane purUSArtha e bane sAdhAraNa che, to paNa temAM eka daSTie purUSArtha mukhya che. kAraNa ke, prArabdha eTale bIjuM kaMI ja nahi, paNa pUrvakRta purUSArthanuM phaLa tenuM ja nAma prArabdha che. anya daSTie vicArIe te prArabdha ja balavAna che. ane te e rIte ke - prArabdha anusAra jIvamAM utpanna thatI buddhidvArA jIva- vaDe karAtI mAnasika-vAcika ane kAyika pravRttine ja purUSArtha kahIye te, tyAM purUSArtha baLavAna nahiM hetAM prArabdha ja baLavAna che. prArabdha prAptinA mukhya kAraNarUpa bhavAMtaramAM karAyela sukRtya yA duSkRtyarUpa pUrvakRta purUSArtha pratyeno draSTikoNa AjanA bhautikavAdanA jamAnAmAM lagabhaga visarAI ja gaye che. Aje te sAmAnya janasamUhamAM prArabdhane anurUpa buddhianusAra thatI jIvanI mAnasika, vAcika ane kAyika pravRttine ja mAtra purUSArtha gaNuM, A purUSArthathI ja vartamAna prAra bdhanI prAptine ahaMkAra ApaNA jIvananuM madhyabiMdu banI jAya che. meM A karyuM, te karyuM, evuM abhimAna ApaNe sevIe chIe. huM A karIza ne te karIza, evI mahattvakAMkSAmAM paNa rAcIe chIe.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 A abhimAna mAnavIne pachADe che. ene vivekacakSu ADe e paDado banI jAya che. abhimAnI mANasa satyane joI ke samajI zaktA nathI. e anekane trAsarUpa paNa bane che. A abhimAnane teDavA mATe pAMca samavAya kAraNa svarUpa kudaratI baLe sAthe ApaNI zakitaonI tulanA thAya, ane AsapAsanA saMganI sAthe ApaNuM vartamAna purUSArthanI sarakhAmaNI thAya, e ISTa che. keIpaNa kSetre ApaNane prApta thatI siddhinA kAraNemAM ApaNe UMDA utarIe te jarUra samajAze ke pAMca samavAya kAraNarUpa kudaratI anukuLatA ja kAryasiddhinuM mukhya kAraNa che. moTe anya saMganI sAthe ApaNA vartamAna mAnasika, vAcika ke kAyika purUSArthanA milana thavA vaDe nIpajatI. kAryasiddhimAM ApaNe Anada anubhavIe ke sAtvika saMteva paNa laIe temAM beTuM nathI. paraMtu temAM abhimAna sevavA jevuM te nathI ja, e bhUlAvu nahiM joIe. mAnava je samajI le ke e kudaratane svAmI nathI paNa saMtAna che, te tenAmAM abhimAnane bhaya Ubho thAya nahiM. ane tene paDavAnuM paNa bane nahiM. ahiM prArabdhavAdanI mahattA te pAMca samavAya kAraNonA rahasyane nahi samajanAra bALajIvane anulakSIne ja vicAravAmAM AvI che. bAkI pAMca samavAya kAraNonA rahasyane sUkSmatAthI samajI zakanAra mATe te pAca samavAya kAraNomAM pitAne karavAne te mAtra puruSArtha ja che. te purUSArtha kevA
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 215 svarUpe hoya? kevA kevA prArabdha sUcaka hoya? te viSaya AgaLa vicArIzuM. bhAgya, nasIba yA prArabdha aMge pitAnI jiMdagImAM vividha prakAranA saMga ane viyeganA prasaMge anubhavIne eka vidvAna vicArake kahyuM che ke "mArI jiMdagImAM meM kta eka ja pATha tAravyA che ke mAnavInA saghaLA prayAsonI saphalatA mahad aMze bhAgyAdhana hoya che. saMkalpa, baLa, parizrama tathA dila ane dimAganA keTalAka guNa vagara keIne paNa saphalatA maLI na zake emAM te zaMkA nathI ja. paraMtu e badhuM hovA chatAM mAnavIne taka na maLe, tenA saMjoge sAnukuLa na hoya, te te kaI gaNanApAtra siddhi prApta karI zakato nathI. jiMdagI Akhara te bhUtakALanA anubhavane vicAra karatAM e saghaLA anubhave ApaNane e bAbatanI pratItI karAve che ke mAnavI game tevI kALajIpUrvaka temaja DahApaNathI prayAsa kare chatAM pariNAma ekalA tenA prayatna para AdhAra rAkhatuM nathI. tame ene jogAnujoga kaho, taka kahe, yA nasIba kaho, paNa e tattva, pariNAma lAvavAmAM bhAga bhajavatuM ja hoya che. prabaLa zakti zALI magaja paNa tenI ekAda nasa tUTatAM nizcita banI jAya che. AthI jene sauthI mahattavano bedhapATha te che vinagratA. jene saphaLatAnI paLamAM AtmanirbharatAthI prerAIne mAnavI saheje visarI jatuM hoya che." prArabdhavAdanI ghaNIvAra mazkarI ke gerasamajutI karavAmAM -
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 Ave che. kahevAya che ke prArabdhavAda te mANasane ALasu ke niSkriya banAvI de che. paraMtu A vAta taddana khoTI che. kAraNa ke, tenuM prArabdha ja tene je kAMI karavAnuM haze te tenI pAse karAvaze ja. zrI ramaNa maharSine jyAre keIe pUchyuM ke zuM ! mAre hAtha joDIne besI rahevuM ? tyAre mahaSie kahyuM ke "ema karI zake te uttama, paraMtu tamArUM prArabdha tamane ema karavA deze nahi." e paNa AkSepa thAya che ke prArabdhavAda te mANasane ALasu nahiM te hiMmata vagarane, namAle, mAyakAMgalI ke dInahIna banAve che. Ane uttara eTale ja ke koI vAdathI koI bhAratavAsI ke Itane ghaDAvAnuM ke calita thavAnuM hatuM ja nathI. je eka ja parama sattA ke zakti (pAMca samavAya kAraNe) ja sarvatra-sarvadA, sarvathA kAma karI rahI che. e tene ghaDaze, caDAvaze ke pADaze. bIje uttara e ke, kharuM jotAM kharA prArabdhavAdIo ja mahAparAkramI hoya che, kAraNa ke parAkrama karatA karatA emane ja evA aneka asAmAnya anubhava thatA rahyA hoya che ke, teo tenAthI ja svAbhAvika rIte prArabdha tarapha kharA dilathI vaLI rahela hoya che. dAkhalA tarIke nepoliana, te custa prArabdhavAdI hatuM. tene eka vakhata jyAre eka saradAre pUchayuM ke tame bhAgyamAM ATaluM badhuM mAne che te janAo zA mATe ghaDe che? tyAre teNe javAba Apyo ke mAruM bhAgye ja mArI pAse janAo ghaDAve che.
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 217 ApaNuM A jIvananI dareke dareka kriyA prArabdhAnusAra ja thAya che. paraMtu ApaNe kheTI rIte mAnI besIe chIe ke Ama karyuM te ja Ama thayuM, "karyuM ane thayuM" e barAbara. paraMtu karanAra ane thanAra koNa? tenuM ApaNA ahaMbhAvane lIdhe satata vismaraNa thAya che. ane tethI ApaNe samajaNa vagaranI purUSArthanI vAta mAMDIe chIe. sAcI vAta zopanahora nAme eka vicArake lakhI che ke mANasa cAhe te karI zake che, paraMtu e zuM cAhaze te tenI icchAzaktinI vAta nathI. A rIte ApaNane ApaNuM prArabdha pramANe ja buddhi sUjhe che, te pramANe ApaNe kAma karIe chIe ane phaLa bhegavIe chIe. prArabdhane nahiM samajanAra purUSAthImAM ahaMbhAva pUrapATa vistarela hoya che. tenAmAM kAma, krodha, abhimAna, bhAga vagere paNa evA pUrapATa jAmelA heAya che ke tene ghaDIbhara paNa jaMpavA detA nathI, enuM dekhItuM sukha te pitAne mana te dukha ja hoya che. nATakanA naTanI jema, ke cAvIvALA ramakaDAMnI jema, dhamapachADA karI, e potAnI jiMdagAnI khatama kare che. prArabdhane nahiM svIkAranAra purUSAthIo ahaMbhAvamAM magna banI pitAnA puruSArtha dvArA prArabdhanuM parivartana karavAnI ghelachA sevI prayatna Adare che, paraMtu bhavitavyatA, Icchita IcchAthI viparIta hoya te parivartana karavAnI buddhie
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ -218 Adarela purUSArtha te viparIta bhavitavyatAnI ja anukULatAvALA anI jAya che. r : tItha karadeva zrI neminAthajI bhagavAne zrIkRSNanuM mRtyu jarAkumAranA hAthe ja thavAnI AgAhI karI tyAre peAtAnA ja hAthe thavAvALuM te mRtyu TALavAnI buddhie jarAkumAre dUra dUra vanamAM cAlI jaI peAtAnI jIMdagI tyAM ja vyatIta karavAnA prayatna karyAM; te te ema ja mAnatA hatA ke vanavAsI anI gayA chuM, mATe have zrIkRSNanuM mRtyu mArA ja hAthe thavA rUpa bhavitavyatA TaLI jaze. paNa je pravRttithI peAte bhavitavyatAnuM parivartana karavAnI icchA dharAve che. te ja pravRtti te bhavitavyatAne anukuLa banaze te vAta tene na samajAI. AvAM te ghaNAM draSTAMtA ApaNane vattamAnakALe paNa maLI jAya che. hAla najIkanA samayamAM vyatIta bhArata-pAkIstAna vacce cAlela yuddha prasaMge duzmane karela embavarSAthI thatA mRtyuthI kheMcavA mATe jodhapura zaheramA eka patipatnIe khAImAM pravezavAnA purUSArtha karyAM. purUSArtha hatA mRtyuthI khacavAne, paraMtu temanI mRtyurUpa bhavitavyatA je samaye niyata hatI, te samaye khAimAM rahelA sarpadaMzathI paNa teo mRtyu te pAmyA ja. peAtAnA nivAsasthAne zatrunA humalAthI rakSaNu karavA mATe dinarAta sa'tarI paherI rAkhavA chatAM paNa zatrudaLanA
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 219 nimittadvArA ja je pitAnA mRtyunI bhavitavyatA hoya te zatruo sahelAIthI mRtyu nipajAvI zake, evA saMge potAnA ja purUSArtha dvArA kudaratI rIte upasthita thaI javAthI keTalAka rASTra netAonAM mRtyu thavAnA prasaMge ghaNI vakhata ApaNe sAbhaLyA che ane sAMbhaLIye chIe. AvA prasaMgone ApaNe bedarakArI tarIke ke dIrdhadaSTinA abhAva tarIke thayAnuM mAnIe. chIe. paraMtu tema thavAmAM mukhya sattA te prArabdha ja bhAva bhajavI rahyuM che, te ApaNe bhUlI jaIe chIe. hamaNAM huM Ama karI nAMkhIza" evA ahaMbhAvadvArA puruSArtha karanAra vyakti jyAre svaIcchita prasaMgathI viparIta prasaMgamAM mukAI jAya che, tyAre duniyA ene kahe che ke "vinAzakALe viparita buddhi." A lokakti ja prArabdanI mahattA darzAve che. keIpaNa bhavitavyatAnI upasthiti thavA TAIme pAMca samavAya kAraNo vidyamAna hoya ja che. vizvamAM je kaMI banI rahyuM che, banyuM che ane banaze, te sarvamAM pAMca samavAya. kAraNarUpa kudarata ja kAma karI rahela hoya che. chatAM manuSyakRta kAraNa te temAM pUrvakRta karma ja hAI bhavitavyatAnI prakaTatAmAM "A pUrvakRta karmathI ja thayuM" Ama kahevAnuM kAraNa e che ke, prArabdha prApta saMgemAM mANasa muMjhAIne pApanA bhAge purUSArtha karavA nahiM prerAtAM anyabhavamAM vipa-- rita prArabdhI na banAya te mATe dharmamAge purUSArtha karavA. prerAya.
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 A sarva hakIkatane sAra e levAne che ke mANase dharma tathA mokSamAM purUSAthI banavuM, ane artha tathA kAmanI siddhimAM prArabdhavAdI banavuM. saMsAranA bhautika padArthanI prApti pAchaLa game teTalI doTa mUkavA chatAM pUrvakRta puNyAInI prabaLatA vinA temAM saphalatA kadApI maLavAnI nathI, e bhAratavarSanI saMskRtine mULa pAye visarAve na joIe. eka sarakhI bhavitavyatAnI prAptimAM bAhyakAraNe eka sarakhAM nahi vartatAM, dravya-kSetra-kALa ane bhAvathI vividha svarUpe jovAya che, tenuM kAraNa e che ke, eka sarakhI bhavitavyatAnA nirmANamAM paNa jIvanA adhyavasAye vividha prakAranA hoI te te prakAranA adhyavasAyane anulakSIne prArabdha prApita samaye bhinna bhinna prakAranA dravya, kSetra, kALa ane bhAvasvarUpa bAhya kAraNonuM astitva vate che. eTale eka sarakhI prArabdha prApti mATe sva yA anya dvArA vartate bAhya purUSArtha samAna svarUpe ja nahiM hatAM vividha svarUpe paNa hoI zake che. kayA samaye kevA prakAranA puruSArtha karavAmAM jIva pravartaze te purUSArthano uddabhava, jIvanI bhavitavyatA thA prArabdhane ja anurUpa hoI, svapurUSArtha aMge nirAbhimAnI ane anya jIvonA purUSArthamAM audAsinya yA samabhAvI banavuM enuM nAma ja vAstavika dharma yA tattvajJAnanI sAcI samaja che. kamaThAsura dvArA thatA upasargamAM ane dharaNendra dvArA
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 221 thatA upasarga nivAraNamAM prabhu zrI pArzvanAthanI vartatI samabhAvI vicAradhArA ApaNane uparokta hakIktanI sAcI samaja pedA kare che. vaLI saMgamadeva dvArA thatA upasarga samaye prabhu zrI mahAvIradevane vartate karUNAbhAva ja, sAcI mahAvIratAne ApaNane paricaya karAve che. anaMta janma ane tethI thatA avirata kAryamAM, mANa sanuM saMcita prArabdha ja kAma karI rahyuM hoya che. prArabdhanI asara thAya che ja. ane karelAM karmanuM phaLa bhegavye ja chUTake che. prArabdha prAptimAM nimittabhUta banatA, anukuLa yA pratikULa saMgeno temAM kaMI paNa deSa hetuM nathI. eTale ja jJAnI puruSo tevAM nimitta kAraNo pratye audAsinya vRttivALA banI rahe che. mANasanAM karma ke AcaraNanA guNadoSa pramANe ghaDAtA sArA yA narasA bhAvine ja, saMcitanazIba tathA prArabdha kahevAya che. pratyeka jIvanuM jIvana tenI pratyeka hAlatamAM kAMIne kAMI karma karatuM ja rahe che. e karma te manathI, vacanathI, ane kiyAthI ema traNa prakAranI gatithI thAya che. temAM sUma prakriyAthI thatA karmanA guNadoSanuM mApa kADhavAnuM kaThaNa bane che. prANImAtranuM vividha jIvana e akasmAta nathI, paNa. e te pUrvajIta hoya che. mA-Apa, bhAI-bahena, patnI ane saMtAno. daste ane virodhIo, e badhAM pUrva saMcita. karma pramANe ja che. lakSmI, Arogya ane sa skAra paNa
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 mAnavInA karmAMnuM ja phaLa che, emAM kaI mATe asa teASa jevu' lAge te keInI pAse phariyAda karavAne kaze| artha nathI. kAraNa ke mULa doSa te prArabdha cA saMcita karmAne ja hAya che. eTale jIvanane sukhI khanAvavA sArI vAta tA e che ke AvatI kAla sudhare evuM vartana rAkhavu. ane sukAM karavAM. RNAnukha dhanI sAme thaIne magaja pheravavAthI koI lAbha thatA nathI. cAlu janmamAM jeNe keIpaNu sArU kAma nathI karyuM, evA mANasAne asAdhAraNa pramANamAM sukhavaibhaveA prApta thatA joI, sAmAnya mANasane ajAyakhI thAya che. ane e turata mAnI le che ke " pApa-puNya, zreya-azraye e badhu` kalpanA che. hakIkatamAM prArabdha jevI koI vastu ja nathI." '' * paraMtu emanI e mAnyatA khoTI che. pUrvajanmanAM zubha karmanA phaLarUpe A janmamAM adhama AcaraNa karanArane paNa sukha-vaibhava maLe che, A eka 4 enka belensa '' jevI sIdhI sAdI ane samajAya evI vAta che. AgalI pUcha khUTe nahiM tyAM sudhI game tevI uDAugIrI paNa nabhe che. pUrvanAM satkarmAMnuM phaLa udayamAM varte che, tyAMsudhI vartamAna kALanAM game tevAM kavALA mANasa paNa duHkhI thatA nathI. ane dIvAmAM dIvela khuTacA pachI e ApeAApa mujhAI jAya, tevI rIte satyama saMgraha pUrA thayA pachI mANasane enAM duSkarma nA prabhAva sAMpaDe ja che. karmInI gati ghaNI gahana che. kA~nA bhAgavavArUpa
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 prArabdhanA khela lagabhaga dareka mANasa mATe najare joyele ahevAla hoya che. mANasanuM bhAgya kyAre palaTA leze, sukha ane duHkhanA taDakA-chAMyAmAMthI pasAra thaI rahela mAnava jIvanamAM kyAre sukhanI zItalatA ke duHkhane dAvAnala AvI paDaze, te kaI jANatuM nathI. eTalA mATe ja bhAvinI vicitratA rasamaya kahI che. A bhAvi, mANasanA karmamAMthI sarajAya che. jIvanI mAnasika-vAcika ane kAyika pravRttithI, brahmAMDamAM adazyarUpe rahela, sUkSmAtisUkSama amuka prakAranI rajakaNone samuha AkarSAI jIvanA Atmapradeza sAthe kSIranIravat saMlagna banI jAya che. saMlagna banI rahelAM te rajakaNasamUhamAM te samaye ja vividha svabhAvanuM nirmANa thAya che. te samaye teja jIvanA mAnasikapaNe vartatA kAma-kaidhAdi kaSAyanI pracuratA yA maMdatAnA hisAbe te rajakaNenA nimita svabhAvamAM tIvratA yA maMdato pariName che. arthAt svabhAvanI tAkAta-pAvara udbhave che. pratisamaya upara mujaba AtmAnI sAthe saMlagna banI rahetAM te rajakaNono saMbaMdha, Atmapradeza sAthe keTalA TAIma sudhI saMbaMdharUpe rahI zakaze ? ane te saMbaMdhita banI rahevAnA kALa daramyAna, saMbaMdhita banI rahyAnA prAraMbhathI keTale TAIma vyatIta thayA bAda, pitAnA svabhAvanI tIvratA cA maMdatA mujaba jIvane phaLadAtA banavAnuM zarU karaze?te tamAma hakIkatanuM nirmANa te saMbaMdhita banI rahevAnA samaye
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 ja mukarara thAya che. AtmapradezanI sAthe saMbaMdhita banI rahI, TakI rahevArUpa sthitinuM nirmANa paNa kaSAyanA anusAre ja bane che. A rItanI nimaNutAne ja karma kahevAya che. ane te AgAmI prArabdhanI prApti sUcaka che. jIvanI mAnasika, vAcika ane kAyika pravRtti anusAre uparokta prakriyA, lezamAtra paNa bhUla thayA vinA pratisamaya thatI ja rahe che. temAM satkarmane puNya ane duSkarmane pApa kahevAya che. satkarma e jamA pAsuM che, ane duSkarma e udhArIo dhaMdhe che. paraMtu jamA udhAra beu pAsAmAM saMcita thayelAM karmothI to enuM phaLa bhegavIne ja chUTI zakAya che. karmonuM phaLa e ja bhAvi yA prArabdha che. sArAM karmone letA te bhAgyazALI ane duSkamene jotA te durbhAgI che. kahe che ke eka mANasane mAthe TAla hatI, eTale sUryanAM kiraNothI tenuM mAthuM tapyuM. Ama thatAM chAyAvALA sthAne javAnI AzAe eka tADanA vRkSa nIce gaye. tyAM acAnaka tADanuM meTuM phaLa nIce paDyuM ane mAthuM phUTI gayuM. A rIte bhAgyahIna jyAM jAya che, tyAM Apattio ja, ane bhAgyazALI jyAM jAya che, tyAM saMpattio ja AvI maLe che. jIvate mANasa A pramANe prArabdhane bhegavate sukha duHkhamAM sabaDyA kare che. pachI enI asaramAM tenuM A amulya jIvana puruM thAya che. keTalAka dAkhalAmAM te vipharelAM prArabdhanI eka ja Thekara mANasanI amUlya chaMdagI barabAda karI nAkhe che.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 225 Ama jIvananI vismayajanaka rIte thayelI AbAdI ane barabAdImAM, pahelAM mANasanuM pitAnuM karma ane e pachI tenuM sajAeluM prArabdha kAraNarUpa hoya che. mAnava jIvanamAM thatA e aNadhAryA tathA camatkArI pheraphAra joI sAmAnya mANasa Azcarya anubhave che. ghaNA mANase pitAnI tejabuddhi ane bhAremAM bhAre purUSArtha karatAM karatAM paNa sukhanI samRddhi pAmatA nathI. vaLI evA paNa keTalAka mANase hoya che ke jeo ochA athavA nahiM je purUSArtha karIne paNa vaibhava bhagave che. A bAbatane vicAra karatAM prArabdhanI balihArI svIkAravI ja paDe che.
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 11 muM bAhya ane atyaMtara purUSArtha sarvajJa bhagavAnanA kevalajJAnamAM vizvanA maulika padAne trikAlika paryAye nizcita che. mATe pratyeka jIvanI pratyeka samaye vartatI bhavitavyatA paNa nizcita ja che. paraMtu te te bhavitavyA sAthe anya zeSa cAra samavAya kAraNe paNa nizcita ja che. kAraNa ke sarvajJa bhagavAne te zeSa cAra samavAya kAraNoyukta ja bhavitavyatA nihALI rahyA che. nahiM ke kevaLa bhavitavyatA ja. kevalajJAnIo zeSa cAra samavAya kAraNe yukta bhavita vyatAne jANe che, paNa kaI tenuM nirmANa karatA nathI. kAryasiddhimAM pAMca samavAya kAraNe paikI jIva prayatnavaDe pravartatuM kAraNa te puruSArtha ja hoI jIvane karavAne te mAtra puruSArtha ja che. kAryasiddhi samaye zeSa kAraNe te vayaM upasthIta thatAM rahetAM hoI, kAryasiddhi Icchaka jIvanuM lakSma, svapuruSArtha pratye ja hovuM joIe. eTale ja jJAnIpue sukhane dharmapuruSArthanA phaLasvarUpe ane duHkhane pApapurUSArthanA phaLasvarUpe darzAvyuM che. jIvanI bhavitavyatAnI pragaTatA te jIvanA purUSArthane S
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 anusarIne che. keIpaNa jIvanI koIpaNa prakAranI bhavitavyatA, te jIvanA potAnA ja purUSArtha sivAya keIne paNa pragaTa thaI nathI, ane thavAnI paNa nathI. chadyastha jIvane bhavitavyatAne khyAla prApta karI- zakavAnuM sAdhana, mAtra puruSArtha ja che. vartamAna prArabdha (bhavitavyatA) te pUrvakRta purUSArthanu phaLa che. ane vartamAna purUSAthe te bhaviSyanA prArabdha (bhavitavyatA)nuM sUcaka che. puruSArtha karavAmAM jIva pote svataMtra che. paraMtu svachAnusAra purUSArthamAM pravartAvA samaye zeSa cAra samavAya kAraNe te svayaM jarUra vartatAM ja hoya che. eTale te samaye purUSArthanI mukhyatA ane anya kAraNonI gauNatA bhale dekhAya, paraMtu kevaLa purUSArthathI ja kArya thayuM che, ema mAnavuM agya che. jIvano purUSArtha te bhavitavyatAne anukULa ja pravartate hoI jIvane purUSArthane ahaMbhAva nahiM karavuM joIe. AdhyAtmika vikAsamAM paNa bhavitavyatA ja baLavAna che. bhavitavyatA haze te purUSArtha thaze, e siddhAntAnusAra keTalAka jIve purUSArtha pratye upekSAvRttivALA banI rahe che. bharatuM tevA pitAnI avasthAne purUSArtha rahita mAnavAmAM bhUla kare che. kAraNa ke vIrya (ga-utsAha-baLarakama) e jIva mAtrane guNa che. A vIryaguNadvArA dareka jIvane keI paNa prakArano sthULa yA sUma purUSArtha avazya pravartate ja hoya che. eTale purUSArtha pratye ;
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 11 muM bAhya ane atyaMtara purUSArtha sarvajJa bhagavAnanA kevalajJAnamAM vizvanA maulika padAnA trikAlika paryAye nizcita che. mATe pratyeka jIvanI pratyeka samaye vartatI bhavitavyatA paNa nizcita ja che. paraMtu te te bhavitavyA sAthe anya zeSa cAra samavAya kAraNo paNa nizcita ja che. kAraNa ke sarvajJa bhagavAne te zeSa cAra samavAya kAraNeyukta ja bhavitavyatA nihALI rahyA che. nahiM ke kevaLa bhavitavyatA ja. kevalajJAnIo zeSa cAra samavAya kAraNe yukta bhavitavyatAne jANe che, paNa kaI tenuM nirmANa karatA nathI. kAryasiddhimAM pAMca samavAya kAraNe paikI jIva prayatna- vaDe pravartatuM kAraNa te purUSArtha ja hoI, jIvane karavAne te mAtra puruSArtha ja che. kAryasiddhi samaye zeSa kAraNe te vaya upasthIta thatAM rahetAM hoI, kAryasiddhi Icchaka jIvanuM lakSya, puruSArtha pratye ja hovuM joIe. eTale ja jJAnI purUe sukhane dharma puruSArthanA phaLasvarUpe ane duHkhane pApapurUSArthanA phaLasvarUpe darzAvyuM che. jIvanI bhavitavyatAnI pragaTatA te jIvanA purUSArthane
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 anusarIne che. keIpaNa jIvanI keIpaNa prakAranI bhavitavyatA, te jIvanA pitAnA ja purUSArtha sivAya koIne paNa pragaTa thaI nathI, ane thavAnI paNa nathI. chazvastha jIvane bhavitavyatAne khyAla prApta karI- zakavAnuM sAdhana, mAtra purUSArtha ja che. vartamAna prArabdha (bhavitavyatA) te pUrvakRta purUSArthanu phaLa che. ane vartamAna purUSArtha te bhaviSyanA prArabdha (bhavitavyatA )nuM sUcaka che. purUSArtha karavAmAM jIva pote svataMtra che. paraMtu - chAnusAra purUSArthamAM pravartAvA samaye zeSa cAra samavAya kAraNe te svayaM jarUra vartatAM ja hoya che. eTale te samaye purUSArthanI mukhyatA ane anya kAraNonI gauNatA bhale dekhAya, paraMtu kevaLa purUSArthathI ja kArya thayuM che, ema mAnavuM ayogya che. jIvane purUSArtha te bhavitavyatAne anukULa ja pravartate hoI jIvane purUSArthane ahaMbhAva nahiM karavuM joIe. AdhyAtmika vikAsamAM paNa bhavitavyatA ja baLavAna che. bhavitavyatA haze te purUSArtha thaze, e siddhAntAnusAra keTalAka jIve purUSArtha pratye upekSAvRttivALA banI rahe che. paraMtu tevA ja pitAnI avasthAne purUSArtha rahita mAnavAmAM bhUla kare che. kAraNa ke vIrya (ga-utsAhabaLaparAkama) e jIva mAtrane guNa che. A vIryaguNadvArA dareka jIvane kaI paNa prakArane sthULa yA sUma purUSArtha te avazya pravartate ja hoya che. eTale purUSArtha pratye :
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 upekSAvRtti dhAraka mAnavIe. zubha yA zuddha purUSArthamAM pravartatA na hoya teono purUSArtha, azubha yA azuddha svarUpe te avazya pravartAte hoya che. eTale tAttaparya che ke purUSArthane ahaMbhAva paNa nahiM hovuM joIe, tema ja purUSArthanI upekSA paNa nahiM hovI joIe jIva potAnA purUSArthathI sva yA paranI bhavitavyatAnuM parivartana karI zake e mAnyatA paNa vyAjabI nathI. mATe bhavitavyatAnuM parivartana te purUSArthane Adhina che, ema nahiM svIkAratAM, bhavitavyatAnI pragaTatA, kALa svabhAva saha purUSArthane Adhina che, ema svIkAravuM joIe. ane tethI ja jJAnIoe TheraThera purUSArthamAM pravartAvAnI preraNA karI che. jJAnIonA jJAnamAM bhavitavyatA cokkasa che, tema chatAM, tame jevI bhavitavyatAnA Icchaka he tene anukULa purUSArthamAM pravarte. te purUSArtha dvArA tamArI icchita ane jJAnIoe jJAnathI joyelI bhavitavyatA jarUra pragaTa thaze. tamArI IcchA- mujaba thatA purUSArthane kaI rokI zakaze nahi. ane icchita. bhavitavyatAne anukULa purUSArtha akhalItapaNe cAlu raheze te icchita bhavitavyatA avazya pragaTa thaze. Icchita bhavitavyatAne anukULa tamAro puruSArtha hovA chatAM vacce je anya bhavitavyatAo tame anubhavI rahyA che, te bhavitavyatAnI pragaTatA, tamArA cAlu purUSArthanA
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 pariNAmarUpe nahiM samajatAM, bhUtapUrva purUSArthanA pariNAma rUpe samajavI. jIvanuM lakSya, draSTibiMdu yA udeza ke jene jJAnopayoga ane darzane paga kahevAya che, te atyaMtara purUSArtha che. ane mana-vANI tathA kAyAnI zubhAzubha pravRtti ke jene vega kahevAya che, te bAhyapurUSArtha che. saMsArI sarva jIvonA atyaMtara ane bAhyapurUSArthamAM zubhAzubhanI draSTie sadA samAnatA ja vartatI hoya evuM banI zakatuM nathI. samAnatA paNa hoI zake ane asamAnatA paNa hoI zake. A samAnatA ane asamAnatA te cAra rIte vicArI zakAya. (1) jyA bAhyapurUSArtha zubha hoya ane atyaMtara purUSArtha zubha yA zuddha hoya (A jIve caramAvatI, samyakatvI, dezavirati yA sarvavirati hoya) (2) jyAM bAhya purUSArtha zubha hoya paNa atyaMtara purUSArtha azuddha yA azubha hoya. (ahiM bhautika sAmagrI prApta karavAnA abhilASI, yA svaavaguNa chupAvavAnI vRttivALA. yA kIti- cazanA Icchaka jIvo hoya.) (3) jyAM bAhya purUSArtha azubha hoya paraMtu atyaMtara purUSArtha zubha yA zuddha hoya (A jIne pUrvakRta pApanA udaye vyAvahArIka jIvana nibhAvavA mATe yA parAdhInatA-bhaya AdinA kAraNe pApa pravRttivALA saMgamAM rahevuM paDe,
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra30 paraMtu daSTibNa zubha yA zuddha hovAthI te saMge pratye arUci, virAga hoya) () jyAM bAhya purUSArtha ane atyaMtara purUSArtha bane azubha hoya. (pApabhIrutA vinAnA ajJAnI jIthI thatAM duSkRtya.) AmAMno prathama purUSArtha te saMsAraparibhramaNa ghaTavA dvArA paraMparAe AtmAnA anaMta catuSpaguNonI saMpUrNa prApti thavA sUcaka che. bIjA prakArane puruSArtha te mAkSasAdhaka nahiM banatAM saMsAravardhaka bhautika sAmagrInI amuka samaya pUratI anukuLatA prApta thavA dvArA AtmAne atyaMtara purUSArtha doSita banI AtmAne saMsAraparibhramaNa dvArA dukhaprAptine sUcaka che. - trIjA prakArano puruSArtha te amuka samaya pUratI ja bhautika pratikuLatA prApta thavA chatA. arthAtara purUSArthInI zuddhinuM astitva TakI rahevA dvArA, AtmAnnati thatI rahevAne sUcaka che. cethA prakArane purUSArtha te sAMsArika bhautika sAmagrInI pratikuLatA prApta thavA sAthe, saMsAraparibhramaNanI paNa vRddhi sUcaka che. viSayane virAga, bhavanirveda, anityAdi bAra bhAvanAemAM ramaNatA, ane kapAyanI maMdatA e zuddha upayoga, te zuddha atyaMtara purUSArtha svarUpa che.
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 viSayane rAga ane kaSAyanI pracuratA, e azuddha upayoga, te azuddha atyaMtara purUSArtha svarUpa che. hiMsA, asatya, cerI, abrahma ane parigrahamAM vartatI bAhya pravRtti, te azubha bAhyapurUSArtha che. dAna, zIyala, tapa ane bhAvamAM vartatI bAhyapravRtti, te zubha bAhya purUSArtha che. pahelA ane chellA purUSArthamAM bAhya ane atyaMtaranI samAnatA che, jyAre bIjA ane trIjA prakAranA purUSArthamAM bAhya ane atyaMtaranI viSamatA che. upara kahevAI gayuM tema roga te bAhya purUSArtha svarUpa che, ane upayoga te atyaMtara purUSArtha svarUpa che. jainazAsanamAM ganI zuddhi mATe jeTale bhAra mUkavAmAM Avela che, tenAthI paNa vadhu pramANamAM bhAra, upaganI zuddhi upara ApavAmAM Avela che. ekale egamAM dharma hoya, eTale ke pravRttimAM dharma heya paNa upagamAM arthAt pariNatimAM dharma na hoya te, yegane dharma amuka samaya puratuM sAMsArika-bhautika sukha Ape che. paraMtu saMsAra paribhramaNano aMta lAvato nathI. yeganA dharmanI sAthe je upagamAM paNa dharma hoya te, bAhya sukha te maLe che, paNa te prAsaMgika hoya che. kharekhara te saMsAranuM paribhramaNa ghaTe che, ane aMta AvatAM mokSasukha maLe che. e ja dharmanuM mukhya phaLa che.
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 AtmAnI sAthe kSIranIravatu saMbaMdhita banI rahela, karma rajakaNasamUhathI mukta thavA mATe thate, jIvane bAhya ane atyaMtara purUSArtha, te dharma kahevAya che. bAhya purUSArtha te ga dharma che, ane atyaMtara purUSArtha te upaga dharma che. nimitta sAruM hoya te upAdAna sAruM hoya paNa kharUM, ane na paNa hoya. paraMtu upAdAna sArUM havAmAM sArA nimittanI jarUrIyAta avazya hoya ja. AtmAnI karmasaMbaMdha rahita vizuddha yA svAbhAvika dazAnI pragaTatAmAM vartate purUSArtha te, darzana mehanIya karmanA upazama-kSopazama ane kSayakaravApUrvaka jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNaya, cAritramehanIya ane aMtarAya karmane upazama kSapazama ane kSaya karavA svarUpe hoya che. A jJAnAvaraNIya Adi saMjJAo te Atmapradeza para cUMTI rahela paugalika rajakaNasamUhanA vividha svabhAvadhAraka rajakaNone anulakSIne che. te vividha saMjJAdhAraka karma aNuenuM ane tenA upazama- pazama ane kSaya karavArUpa prakriyAnuM svarUpa, jainadarzananA graMthI sadUgurunI nizrAe samajavuM khAsa jarUrI che. jo ke svabhAvadazArUpa bhavitavyatAnI pragaTatAmAM jIva vaDe karAtA purUSArthanI pUrNatA te cAre ghAtI karmane kSaya thavAmAM ja che. paraMtu te cAreno kSaya thavAmAM prathama te
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 darzanamohanIyano upazama thavA rUpa purUSArtha vate che. ane pachI darzanamehanIyana kSapazama thavA vaDe dhIme dhIme tene kSaya thAya che. darzanamehanIya kSaya thayA pachI cAritra mehanIyano paNa kSaya a85 TAImamAM ja thAya che. ane e ane prakAranA mahanIyakarmano kSaya thaI gayA bAda aMtamuhUrta jeTalA ati alpa TAImamAM jazeSa traNa ghAtI karmone kSaya thaI ja jAya che mehanIya karmanA kSapazama samaye zeSa traNa ghAtI karmone paNa zapazama thavArUpa kArya te cAlu ja hoya che. cAra ghAtI karmane kSaya thayA pachI jIva kRtakRtya bane che. tenI Atmati sakala kAlekamAM prasarI jAya che sarva rUpI-arUpI padArthanA vikAlika paryAne te a jalImAM rahelA jaLanI peThe spaSTa jANI zake che. tyArabAda te zeSa cAra AghAtI karmo kevaLa bhapagrAhI rUpe vartatAM hiMI dhIme dhIme AtmapradezathI te svayaM alaga banI jAya che. eTale AtmA ajara-amara sthAnane prApta kare che. zAzvata sukhane bhoktA bane che. janma ane maraNa rahita thAya che. te AtmAnI zuddha svAbhAvika dazArUpa bhavitavyatAnI prApti che.
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 13 muM AdhyAtmika vikAsakrama janma maraNanI ghaTamALamAMthI jIvana mukta karI saMsAranA duHkhamAMthI ene choDAvI, nirvANanA mAge AtmAne laI javA mATe upazama-kSapazama ane kSAyika bhAvarUpa atyaMtara purUSArthanI ja AvazyakatA che. nirvANa mATe mArga lAMbe ane kaThIna che. eTale purUSArtha vizeSa, teTale nirvANano mArga najIka che. AtmAne sAce ane hitakara purUSArtha te upazama, kSapazama ane kSAyikabhAva che. jyAre ahitakara ane saMsAranA bhayaMkara dAvAnaLamAM AtmAne baLate rAkhanAra te audayika bhAva che. A audayikAdi bhAve te AtmAnA paryAya (avasthA) svarUpa che. te bhAvenuM spaSTa varNana A pustakanA teramAM prakaraNamAM vicArAze. mokSamArganA pramANamAM AgaLa vadhela AtmAne vikAsa samajavA mATe jainazAstramAM cauda sopAna batAvyAM che. e pAne caDhatAM caDhatAM nirvANa (mukti) prApta thAya che. e sapAnane guNasthAnaka kahevAya che. saMsArI jI karmasaMyukta che. chatA badhA saMsArI jIva eka ja zreNI che, ema kahI na zakAya. saMsArI,
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 jIvanamAM paNa karmabheda paryAyabheda che. A karmabheda samajAvavAne mATe ja jenasiddhAntamAM cauda guNasthAnaka niyAM che. je tharanI aMdara thaIne athavA je paristhitio vacce thaIne bhavya jIve dhIme dhIme muktimArgamAM AgaLa vadhe che, te ta thara athavA avasthAnuM nAma guNasthAnaka che. janmajanmAMtaranA sukRtanA baLe je bhavyajIva mokSamArga vicaravA taiyAra thAya che, tene kemekame cauda bhUmikAo oLaMgavI paDe che. da avasthAomAthI pasAra thavAnuM rahe che. jainazAsanamAM ene " cauda guNasthAnaka" tarIke oLakhAvavAmAM AvyAM che. Atmika zaktionA AvirbhAvanI, tenI zuddha kArya rUpe pariNuta banI rahevAnI taratama bhAvApanna avasthAone anulakSIne ja guNasthAnakanuM Ayojana che. AtmAnuM vAstavika svarUpa zuddha-cenA ane pUrNAnaMdamaya che. jyAM sudhI Atmapradeza upara tIvra karma- AvaraNonI. ghaTATopa vAdaLachAyA chavAI rahelI che, tyAMsudhI AtmAnuM asalI svarUpa dekhI zakAtuM nathI. paraMtu AvaraNe kramazaH zithila yA nAza pAmyA pachI ja, AtmAnA asalI svarUpanI tyaMta jhaLahaLI UThe che. AtmAnA asalI svarUpane AcchAdita banAvI rAkhanAra sarva AvaraNo paikI mohanuM AvaraNa mukhya che. arthAt jyAM sudhI meha baLavAna ane tIvra che, tyAM sudhI ja anya AvaraNe baLavAna ane tIvra rahI zake che meha nirbala
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 manatAMnI sAthe ja anya AvaraNA te svayaM ni`la khanI ja jAya che. mATe ja AtmavikAsamAM mukhya khAdhaka, meAhanI prabalatA, ane mukhya sahAyaka, meAhanI nikhaLatA samajavI jarUrI che. te kAraNathI guNasthAnAnI vikAsa-krama--gata avasthAonI kalpanA, te mAhazaktinI utkaTatA-mandatA tathA abhAvane ja avalasmita che. mAhunI utkaTatAthI vatI AtmAnA adha:patananI parAkASTA, ane meAhanA abhAvathI vatI AtmAnI utkrAMtinI parAkASTA, e banne avasthAenI vacce paNa vikAsazIla AtmAne saMkhyAtIta avasthAenA anubhava karavA paDe che. paraMtu te sa` avasthAenuM sa'kSepamAM vargIkaraNa karIne tenA cauda vibhAga jainazAstramA patAvyA che. tene ja cauda guNasthAnaka kahevAya che. mehanI mukhya zaktio e che. temAM pahelI zakti te, AtmAne svasvarUpa tathA parasvarUpanA nirNayamAM ane jaDa- cetananA vibhAgamAM yA bhedajJAnamAM avivekI banAvI rAkhe che. jyAre khIjI zakti, vivekI AtmAne parapariNatithI chUTI, svasvarUpalAbha prApta karavAmAM khAdhaka manI rahe che. vyavahAramAM paNa Dagale ne pagale ApaNane anubhava che ke kai vastusvarUpanA yathArtha khyAla prApta thayA pachI ja te vastunI prApti yA tyAganI pravRtti saphala thAya che. AdhyAtmika vikAsagAmI AtmAne mATe paNa mukhya te e
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 237 rtavya che. eka te svarUpa tathA pararUpane yathArtha khyAla arthAt bhedajJAna, ane bIjuM kArya, svarUpamAM sthita rahevuM. tamAM pahelA kAryane rokavAvALI mehanI zaktine jainazAstramAM dana mahe" ane bIjA kAryane rokavAvALI mehanI zaktine "cAritramoha" nAme oLakhAvI che. bIjI zakita te pahelI zaktinI anugAminI che. arthAt bIjI zaktinI prabalatA-mada-mandatara ane madatamatAno AdhAra pahelI zaktinI prabaLatA-manda-mandatara ane mandatamatA upara ja che. mATe eka vAra AtmAne svarUpanA darzananI prApti arthAt bhedajJAna thaI jAya te AtmAne svasvarUpa lAbha prApta karavAno mArga saraLa banI jAya che. eka AtmAmAM jJAnaguNa, dazanaguNa, cAritraguNa, sAthaguNa, dAnaguNa, lAbhaNa, gaguNa, arUpIguNa, agurUlaghuguNa, avyAbAdhaguNa ItyAdi guNe che. te save guNa bhinna bhinna hovA chatAM paNa samudAyarUpa che. keI samaye te bhinnakSetrI hoI zakatA nathI. te sarva guNaparyAno eka piDa e AtmA che. mATe ekarUpa che. jIvadravyamAM jeTalA guNa che, te sarve pRthapha pRthapaNe potAnuM kArya karatA ja rahe che. darzana te dekhavAnuM kAma kare che. jJAna te jANavAnuM kAma kare che. samyakatva te nirdhAra karavAnuM kAma kare che. amUrta guNa, arUpIpaNAnuM kAma kare che. e pramANe sarvaguNa potapotAnA kAryanA kartA che. kAryabheda paNa alaga alaga che. paraMtu te. kAryadharmanuM kAraNa keI dravya tathA kSetramAM alaga nathI. mATe
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 abhedarUpe che. jevI rIte suvarNamAM pILApaNuM, gurUtA, snigdhatA, te kAyame karI traNa prakAre che. paraMtu koI samaye te traNe bhinna hetA nathI. traNenuM hovApaNuM pratisamaya suvarNamAM abhinna che. tevI rIte jIvanA sarvaguNa bhinna bhinna kArya karatA hovA chatA, vastumAMthI bhinna nathI. darekanuM kArya bhinna hovA chatAM abheda che, A dareka guNe nyUnAkipaNe paNa AvaraNethI AcchAdita hovA chatAM darekanA AvaraNo bhinna bhinna jAtinA che. jethI darekanA audayikAdi bhAve paNa bhinna bhinna che. jemake jJAna guNane kSayezama bhAva hoya tema darzana guNane paNa kSayapasamabhAva hoya. e rIte dareka guNanA bhAve aMge samajI levuM. A bAbatane anulakSIne ja kSapazamAdi bhAvanA vividha prakAre darzAvyA che. AtmAmAM eka samaye ja vartatA A vividha bhAvanA hisAbe pratisamaya AtmA, eka karatAM paNa vadhu saMkhyA pramANa paryAyI hoI zake che. jema guNasthAnaka e jIvanA paryAya sUcaka che, tema A pustakanA teramA prakaraNamAM batAvela bhAve paNa jIvanA vividha paryAyasUcaka che. paraMtu guNasthAnaka- svarUpa vikAsakrama, AtmAnA samyakatva ane cAritra guNasvarUpa vividha paryAyane ja anulakSIne che. sarva guNe kSAyikabhAve prakaTa karavA mATe AtmAne purUSArtha mukhyatve karIne te samyakatva ane cAritrane kSAyikabhAve prakaTa karavAne have joIe. paraMtu te bane guNo sIdhA sIdhA kSAvikabhAve prakaTa nahiM thatAM tenI pUrvabhUmikA ravarUpa prathama upazama ane
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 239 kSapazamika bhAva che. mATe ja jIve samyakatva ane cAritraguNanA upazama-kSapazama ane kSAyika bhAvanA purUSArthI banI rahevAnuM jainazAstromAM darzAvyuM che. A rItane purUSArthane pariNAme AtmA svaguNanA AcchAdaka kane haTAvato haTAvate AgaLa vadhe che. karmane e ajaba mahimA che ke mokSamArganI sAdhanAmAM paNa aneka prakAranI AMTIghuTI UbhI kare che. eTale keTalIka vakhata guNasthAnarUpa avasthAmAM AgaLa vadhela AtmA pAchA paNa paDI jAya che. ema caDana-paDana karatAM kharekhara dhIra, draDhacitta, sahanazIlasAdhaka, mokSamArganA kaTane-dusaha karmavipAkane avicalitapaNe vedate thake kema kame AgaLa vadhe che. karmabaMdhana jeTalAM kaThora che, teTale. ja A mokSamArga Akare che. cauda avasthArUpa cAda guNasthAnaka paikI kaIne kaI eka guNasthAnakane viSe saMsArI jIvamAtra avasthita hoya che. vikAsanI draSTie eka karatAM bIju guNasthAnaka adhika guNanuM sthAnaka che. cauda guNasthAnaka e mokSa mahelanI sIDImAM cauda pagathIA rUpa che. svavIya pheravato AtmA ja, e pagathI vaTAvate AgaLa vadhe che. te caudaguNasthAnakanAM nAma A pramANe che. (1) mithyAdraSTi (2) sAsvAdana (3) mizra (4) asaMyata (5) dezasa yata (6) pramatta (7) apramatta (8) apUrvakaraNa (9) anivRttikaraNa (10) sUmasaM5rAya (11)
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 upazAMta kaSAya (maha) (12) kSINameha (13) sagI kevalI (14) agI kevalI. mithyAdarzana nAme karmanA udayathI jIva mithyA tatvane viSe zraddhA rAkhI rahe, satya tatvanI jijJAsA na rAkhe, te mithyAdraSTi nAme prathama guNasthAnaka che. mithyAdarzana karmane udaya na hoya paNa anaMtAnubaMdhI karmanA udayathI jIvane samyagadarzana na hoya, tyAre samyagudarzanathI patita avasthAmAM sAsvAdana nAme bIjuM guNasthAnaka che. samyagu-mithyAtva (mizra) nAme karmanA udayathI jIvanuM darzana keTaleka aMze malIna ane keTaleka aMze zuddha hoya, te mizra nAmanuM trIjuM guNasthAnaka che. apratyAkhyAna kaSAyanA udayane lIdhe jIva samyakatvasaMyukta hovA chatAM avirati rahe, te asaMyata nAmanuM cothuM guNasthAnaka che pratyAkhyAna kaSAyanA udayathI jIva keTaleka aMze saMyata ane keTaleka aMze asaMyata rahe che, te dezavirati nAmanuM pAMcamuM guNasthAnaka che. pratyAkhyAna daSAyano udaya kSINa thavAthI jIva saMpUrNapaNe saMyata bane, chatA emAM pramAda rahI jAya, te pramatta nAmanuM chaThTha guNasthAnaka che. e pachI saMjavalana nAme kaSAya maMda thavAthI pUrNasaMvata
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 jIva pramAdanA paMjAmAMthI chUTo thaI jAya te te apramaH nAmanA sAtamA guNasthAnake pahoMce. sAtamA guNasthAnake rahela apramatta munine saMjvalana. kaSAyane athavA kAryone udaya atyanta manda thatAM, pUrve nahi prApta thayela evA apUrva parama AhUlAda-AnaMdamaya AtmapariNAmarUpa karaNa pAme, te apUrvakaraNa guNasthAnaka che. e dhyAna khUbakhUba vRddhi pAmatuM thAkuM mehakarma- samUhanA sthUla aMzene kSINa kare yA upazamAve tyAre jIva, anivRtikaraNa nAmanA navamA guNasthAnake ArUDha thAya. e rIte kaSAya pAtaLA pADate jIva, sUmakaSAya guNasthAne pahoMce. ahIMyA sUkSma lebha mAtrane ja udaya hAya che. sarva prakArano moha upazAMta thatAM jIva je guNasthAnake Ave te upazAntAha guNasthAnaka che. mehano samUha saMpUrNapaNe kSaya pAme te kSINumeha guNasthAnaka che. te pachI zeSa traNe prakAranAM ghAtakarmo saMpUrNa paNe kSaya pAmatAM jIvane nirmala evuM kevaLajJAna upaje, te sagakevaLI nAmanuM teramuM guNasthAnaka che. sarva prakAranA karmakSaya pahelAnI atyandhakSaNI je avasthA te caudamu guNasthAnaka che. enuM nAma agI kevaLI. ahIMyAM karmano saMbaMdha pUre thAya che. pachI e AtmA, badhI jaMjALamAMthI mukta thaIne vizvane zikhare caDhe che. jema kAca badhA maLathI mukta thatAM DUbIne jamIna upara 16
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 -jato nathI, paNa pANInI sapATI upara tare che, tema cauda guNasthAnakathI pa2 thayele AtmA nikhila karma sAthenA saMsparzathI alaga thaI kAkAzanA zikhare siddhazilAnI upara birAje che. tyAM e anaMta-nitya sukha bhogave che, enI subhaga zAMtimAM kazAthI bhaMga thato nathI; meha ane tenI ghaTamALamAM e pharI paDatuM nathI. enI zakti ane jJAna chatAM paNa sa sAramAMthI zuddha thayele te AtmA, pharI bhautika saMbaMdha bAMdhato nathI.
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 13 mu bhAvapacaka karmInI upazama Adi avasthAethI vatA jIvanA pAne bhAva kahevAya che. e bhAve pAMca prakAre che. tenI vistRta samaja A prakaraNamAM vicAravAnI che. A parama upakArI kAsi'dhu jJAnIpurUSoe zAzvata sukhanI prApti mATe bALajIvAne sulabha evA 5 cAcAranA pAlanamAM thAzakti pravRtta rahevAnuM vidhAna darzAvyuM che. paraMtu te mAge karAtI pravRttidvArA thatA AtmavikAsanuM mApa te| kSAyeA. pazamika, aupamika ane kSAyika bhAva ja che. kSAyika bhAvamAM kanyanI pUrNatA che, ane aupamika tathA kSAyeApAmika bhAveA jIvane kavya pUrNatAnI najIkamAM pahoMcADa nArA che. AtmavikAsane prArabha kSAye pazamika bhAvathI zarU thAya che. ahiMthI ja jIvamAM AtmAtthAnanI ceAgyatA pragaTe che. kSAyeApazamika bhAveAnA AgaLa kahevAtA aDhAra bhedamAM vividha karmAnA yeApazama kAraNabhUta che, paraMtu AtmavikAsanuM mApa te kSAye pAmika samyaktva ane cAritra uparathI ja aMkAya che. vividha rIte va tA sa ane cAritranA kSayApazama ja, AtmAtthAnanI sIDInAM pagathiyAM che. meAhanIya kramanA
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 kSapazamathI vartatAM kSopazama samyakta ane kSayopazamAM cAritra, e AtmavikAsane ucca lAbha che. mehanIyakarmanA upazamathI vartatAM pazamika sabhyatva ane Apazamika cAritra e AtmavikAsane uccatara lAbha che. ane mehanIyakarmanA kSayathI vartatAM bhAyika samyaktva ane kSAyika cAritra e AtmavikAsane uccatama lAbha che. anAdikALathI jIvamA kSayopazama svarUpe vartatAM. jJAna-darzana ane dAnAdine, kSAyikabhAvanuM cAritra ja aMtarmuhUta mAtramAM kSAyika bhAva svarUpe banAvI, jIvamAM anaMtajJAna, anaMtadarzana, ane anaMtavIryane pragaTa karAve che. tyArabAda ja audayisvarUpe vartatAM anya aghAtI karme bilakula zaktihIna banI jaI, aMtamuhUrta kALamAM yA te vadhumAM vadhu pUrvakeTi varSamAM kaMIka nyUnakALe. AtmAthI saMpUrNapaNe alaga paDI jAya che. e rIte AtmA zAzvata sukhane bhaktA bane che. paraMtu bhAvikabhAvanA cAritranI prApti te kSAyika samyakatvathI ja thAya che. ane kSAyika samyaktvanI pragaTatA te kSayopazama samatimAMthI thAya. -- pazama samakita te darzanamohanIyanA pazamathI thAya. eTale darzanamohanIyanA pazamathI vartatuM samyaktva, te pazama samakti kahevAya. saMsAracakramAM jIvane pahelavaheluM te upazama samakita thAya che, te upazama samakitanI prApti danamehanIya (mithyAtva mehanIya) karmanA upazAmathI thAya. che. upazama samitinA kALamAM jIva, mithyAtva mehanIya.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 karmanAM daliDenA traNa paMja kare che. temAM zuddha pUMjanA udaya samaye vartatuM samyaktva te ja phAyazamika sabhyatra che. darzanamohanIyanA upAmathI thatA pahelavahelA upazama samaktinI prApti bAda. jIvanI saMsArAvasthAnI sImA vadhumAM vadhu addhapudagala parAvartananI baMdhAya che. te pahelAM paNa tanuM saMsAra paryaTana paruM thaI zake che. paNa tenAthI vadhu TAIma to lAga ja nathI. A upazama samakitavaMta AtmAne pitAnI aMdara sahaja zaddha paramAtma bhAvanuM bhAna thAya che. A rIte svarUpa-darzana thavAthI AtmAne apUrva zakti maLe che. ane tene vizvAsa pedA thAya che ke have mAre sAdhyaviSayaka bhrama dara thaye. arthAta atyAra sudhI paudgalika yA bAhya sukhane ja huM talasI rahyo hate, te pariNAma-virasa, asthira evaM parimita che. pariNAme suMdara, sthira yA aparimita sukha te varUpa prAptimAM ja che. ema samajI upazama-kSapazama bhAva dvArA kememe sarva prakAranA kSAyika bhAvavALI ja avasthA prApta karavA jIva pratyanazIla bane che. ATaluM prasaMgopAta vicArI pAce bhAvanA svarUpa aMge huM vicArIe. 1. pazamika bhAva, 2. zAyika bhAva, 3. kSApazamika (mizra) bhAva, 4. dayika bhAva ane pa. pariNAmika bhAva. ema jainadarzanIya zAstromAM pAMca bhAva batAvyA che. tenI TUMkI vyAkhyA nIce mujaba che. 1. pazamika bhAva-moDunIyakarmanA sarvathA
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 dabAI javAthI eTale vipAka ane pradezarUpa paNae ema bane prakAranA udayanA upazamathI prakaTa thayela je jIvasvabhAva, te aupathamika bhAva che. tenA be bheda che. 1. upazama samyakatva. ane 2. upazama cAritra. 2. kSAyika bhAva-karmane atyaMta uccheda (kSaya) thavAthI prakaTa thayela jIvasvabhAva te kSAyika bhAva che. tenA nava bheda che. dAna, lAbha, bhega, upaga ane vIrya. e pAMcanI pUrNalabdhi, tathA kSAyika samyakatva, kSAyika cAritra, kevaLajJAna, ane kevaLadarzana, e navabheda. AmAM phakta ghAtikarma sAdhita kSAyike levAyA che. 3. kSApazasika bhAva-ghAtikarmonA pazamathI je sthiti prApta thAya che te "sApazamika bhAva che. tenA aDhAra bheda che. dAnAdi pAMca labdhi, traNa ajJAna, traNa darzana, cAra jJAna, pazama samyaktva, dezavirati ane sarva virati cAritra, e aDhAra bheda che. ahiM matijJAna tathA matijJAna, cutajJAna tathA mRtaajJAna, avadhijJAna tathA. virbhAgajJAna ane mana paryavajJAna ema sAta bheda jJAnAvaraNa kamanA 5zamathI sAdhita che. cakSudarzana, acakSudarzana ane avadhidarzana, ema traNa bhedo te dazanAvaraNa karmanA kSayapazamathI sAdhita che. pazama samyaktva te darzanamehanIya karmanA pAmathI sAdhita che. dAna-lAbha-bhega-upabhera ane vIrya, e pace labdhio aMtarAya karmanA kSapazamathI.
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 247 sAdhita che. udayamAM Avela karmane tene bheLavIne nAza kare, ane je udayamAM nathI AvyAM paNa AvavAnAM che, tane upazama karavuM tene pazama kahevAya che. dAnAdi labdhi paMcaka te kSAyika ane zrApathamika ema be prakAranAM heI, kSAyika bhAvamAM te kSAyikarUpe mUkAyela che, ane kSApathamika bhAvamAM te lApazamika rUpe che. tevI rIte samyakutva ane cAritra te, aupazamika, zAyika ane kSApathamika ema traNa prakAranuM hoI opazamika bhAvamAM te samyakRtva tathA cAritrane aupazamika rUpe, kSAyika bhAvamAM kSAyika rUpe, ane mApazamika bhAvamAM kSApazamika rUpe mUkAyela che. 4. audayika bhAva-karmanI zubhAzubha prakRti (rasa) nA udayathI prakaTa thayela jIvasvabhAva te audayika bhAva che. tanA 21 bheda che. 4 kaSAya, 3 veda, 6 lezyA, 4 gati. mithyAtva, avirati, ajJAna ane asiddhatva. A badhAM udayanA pariNAmarUpa che. ajJAna te mithyAtvedayathI che. asiddhatva te aSTaprakAraka karmonA udayanuM pariNAma che. ane sa yama (avirati) te pratyAkhyAnAvaraNIya kakSAnA udayane. AbhArI che. leDyA te manoroga pariNAme heI mana:paryAptine AbhArI che. ane mana 5ryApti te nAmakarmane eka bheda che kaSAye te mehanIya karmodayathI thanArA che. gati te gatinAmakarmodayane AbhArI che. veda te purUSAdi vedamohanadayanuM pariNAma che. mithyAtva te mithyAtvamehanI pari. kRti che. audacika bhAvamAM darzAvelI A ekavIsanI saMkhyA
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 te upalakSaNa mAtra hovAthI te sivAya bIjI paNa jIvanI keTalIka avasthAo, audayika bhAvamAM levAya che. te A pramANe cheH darzanAvaraNa samudbhUta nidrAdipaMcaka, vedanIyakarma -sAdhita sukha-duHkha, mehanIyajanita hAsyAdi che, AyuSya karmasaMbhUta cAra AyuSya, nAmakarmanI sarvaprakRti ane gotrodaya janya uccAnucca gotra, e badhAMya audayika bhAvamAM samajavAnAM che. A badhI jIvanI avasthAone uparokata ekavIzamAM paNa samAveza karI levAya che. ane te A rIte-- ajJAna'nuM grahaNa karavAthI nidrAdipaMcaka paNa e cI zakAya che. kemake jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane darzana mohane udaya ajJAnanuM kAraNa che. "gati" grahaNa karavAthI zeSa nAmabheda, gotra, vedanIya ane AyuSya e sarvano samAveza karI zakAya che. kemake AyuSya, jAtyAdinAma, gotra ane vedanIya emAMthI ekano paNa abhAva hoya te gatine saMbhava nathI. kAraNa ke e karmo bhavadhAraNamAM kAraNa che. veda grahaNa karavAthI hAsyAdi cha paNa laI zakAya che. kemake te vepagrahakAraka che. athavA kaSAyanA nidezamAM hAsyAdi nekaSAyeno samAveza thaI zake che. kemake nokaSAye kaSAyasahavatI hoya che. pa. pariNAsikabhAva-jene laIne mULa vastumAM kiI prakAranuM parAvartana na thAya e jIva tathA dharmAsti
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 249 kAyAdi dravyamAM rahela je svataH siddha svabhAva te pAri. thAmika bhAva che. AtmasvarUpa jIvatva, ane AtmAnA vizeSasthitirUpa bhavyatva tathA abhavyatva, e traNa bhede pariNAmika bhAva che. aupazamikabhAva te mehanIya karmane viSe ja hoya, anyatra nahi. kSApazamika bhAva te cAra ghAtikarmane viSe ja hoya; -jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane aMtarAya e cAra ghAtakarma che. bAkInA traNa te kSAyika, audayika ane pariNAmikabhAva te AThe karmane viSe hoya. dhamastikAyAdi pAMca achavadravya potapotAne bhAve ja pariName che, paNa parabhAve pariNamatA nathI. mATe te pariNAmika bhAve che. e pAMcamAMthI paNa pudgala dravyanA ' hiMpradezI, tripradeza yAvata anaMtapradeza skaMdha,karma-vaNAdika, e sarva audayika bhAve hoya, skadhapaNuM chAMDe, ghaTe, vadhe, te mATe jIvadravyamAM kahela uparokta pAMce bhAvanA bheda badhA maLIne pa3 thAya. sAniyAtibhAva ane tenA bheda-uparakta bhAvamAMthI koIpaNa eka bhAva karatAM vadhu bhAvonuM ekI sAthe eka jIvamAM hovApaNuM te sAnnipAtikabhAva kahevAya che.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25o e pAMce bhAvanA krikasaMga, trivega, catuSka-sacoTa ane paMcasagavaDe bhAMgA pADIe te ra6 bhAMgA thAya che. dvisaMgInA daza bhAMga-pazamika-kSAyika, aupazamika ane kSAyopathamika, aupathamika-audayika, aupazamika ane pariNAmika, kSAyika ane kSAyopathamika, kSAyika-audayika, kSAyika ane pariNAmika, zrApathamika ane dayika, lApazamika ane pariNAmika, audayika ane pariNAmika. trikasaMgInA daza bhAMgA-aupathamika-kSAyikaane kSAyozimika, aupathamika-sAyika-audayika, aupazamika-kSAyika-pAriNAmika,pazamika-kSApazamika-audayika, aupazamika-kSApazamika-pAriNAmika, aupazamika-audayika -pariNAmika, kSAyika-kSApazamika-audayika, kSAyikakSApathamika-pAriNAmika, kSAyika, audayika ane pariNAmika, lApazamika-audayika-pAriNAmika. ema daza bhAMgA thayA. catuSka saMgIna, pAMca bhAMgA--aupathamika -&Ayika-kSApazamika-audayika, aupathamika-kSAyika-kSApathamika ane pariNAmika, aupathamikakSAyika-audayikapariNAmika, aupazamika-kSApazamika-audayika-pAriNamika, kSAyika-kSApazamika-audayika- pariNAmika. e pAMca bhAMgA thayA. paMca saMgIne eka bhAMge-pazamika-kSAyika
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 251 -kSApazamika-audayika-pariNAmika. e eka bhAMge thAya A pramANe parAmika Adi pAMca bhAvanA krikAdisaMyogevaDe chavvIsa bhAMgA thAya. paNa emAM phakata cha bhAMgA ja saMbhavita che; bAkInA vIsa bhAga sthAnazUnya prarUpaNa. mAtra che. saMbhavita cha bhAMgA A che. 1. sAyika-pariNAmika (dvisaMgI). A bhAMge. siddhamAM che. siddhamAM jJAnAdi te kSAyika bhAve che. ane jIvatva te pAriNAmika che. 2. kSAyika-audayika-pAriNAmika (trisa gI). A bhAMge bhavastha kevaLImAM hoya. bhavastha kevaLImAM jJAnAdi te. sAyika bhAve che. ane manuSyagati te audayika bhAve che. tathA jIvatva te pariNAmika bhAve che. 3. lApazamika-audayika-pariNAmika (trisaMyegI) A bhAge cAre gatinA mizcAdaSTi jIvamAM hoya. kemake temanI narakAdigati audayika bhAve che. temanI iMdriye. e kSApazamika che. ane temanAM jIvatvAdi e pAriNAmikabhAve che. cAre gationA kSApazamika samyakatvadhArI jIvamAM paNa A trisaMyegI bhAge hoI zake. kemake temanuM kSApathamika samyaktva te kSApazamika bhAvamAM sthAna le che. bAkI aupazamika ane kSAyika bhAvanI eka cIja temane. hotI nathI. kSApathamika sabhyatva sAthe aupazamika bhAva. ane kSAyika bhAvane saMpUrNa virodha che.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 4. aupazamika-kSAyopathamika-audayika-pAriNAmika (catuH saMgI). A bhAgo pazamika samyaktva dhArakane ane aupazamika samyakatvacAritrobhaya dhArakane heya. pa. kSAyika-kSApazamika-audayika-pariNAmika (catuH saMgI). A bhAge upazamaNi vagaranA chadmastha kSAyika samyakatva dhArakane ane chastha kSAyikasamyakatvacAritraya dhArakane hoya che. - pathamika samyakatva dhAraka cAra gatiomAM hoI zake, ane aupazamika sabhyatvacAritrobhayadhAraka kevaLa manuSya gatimAM ja hoya. ema e badhAmAM pazamika-kSApazamikaaudayika-pAriNAmika caturaMgI bhAMge utpanna thAya. kSAyikasamyaktva paNa cAra gatiomAM saMbhave. eTale deva, naraka ane tiryaMca e traNa gatiomAMnA kSAyika samya phatrIomAM ane upazamazraNa vagaranA athavA agiyAramA guNasthAnaka vagaranA chadmastha kSAyikasamyaktvI manuSya tathA bhAyikasabhyatvacAritre bhayadhAraka chaghastha manuSyamAM kSAyikakSApazamika-dayika ane pariNAmika e catuH saMgI bhAge pamAya che. Ama banne prakAranA cataH saMgI bhAMgA cAre gatiomAM prApta thAya. . aupazamikakSAyika-kSApazamika-audayika-pAriNAmika (5 casaMyogI) e paMcasaMyogI bhAMge upazama-vAhImAM ja prApta thAya che. paNa te avasthAmAM kSAyika
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 253 sabhyatva hoya che ja. eTale kSAyika bhAve samyakatvaaupazamika bhAve cAritra, sApathamika bhAve iMdriye, audAyika bhAve manuSyagati, ane pariNAmika bhAve jIvAdi ema. pAMca bhAvone saMga te agiyAramA guNasthAnake vartatA sAyika samyakatvavaMtane ja hoya. A pramANe eka dvisaMgI, be trisaMyegI, be catuHsaMyogI ane eka paMcaraMgI maLIne kula cha sannipAtikabhAMgA jIvamAM saMbhavita hoya che. A saMbhavita cha bhAgAmA(1) lApazamika-audayika ane pArivAmika e trisaMyogI tathA (2) aupazamika-kSApazamika-audayika-pAriNAmika e catuHsaMgI tathA (3) kSAyika-kSApazamika-audayika- pariNAmika e catuHsayegI, e pramANe A traNa bhAMgA cAre gatima saMbhavI zakatA hovAthI cAragati AzrIne tenA bAra bheda ane zeSa traNa bhAMgA ekavidha hovAthI tene traNa bhede maLIne paMdara bheda sannipAtika bhAvanA thAya. mAM kalabhAva-mehanIyakarmamAM pAce bhAvo bane che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNaya ane aMtarAyamAM upazama. vinA cAra bhAvo hAya. kevaLajJAnAvaraNIya ane kevaLadarzanavaraNIyamAM lApazamika bhAva paNa na hoya. jethI upazama ane kSayapazama vinA traNa bhAve temAM hoya. cAra aghAtIkarmomAM audayika, kSAyika ane pariNAmika e traNa bhA. heya. gati Adi mArgaNAomAM darekane kSAyopathamika, audayika ane pariNAmika e traNa bhAvo te niyata hoya. e.
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ -traNa bhAve te sUkSma nigoda zuddha dharAve che. kema ke temane sparidraya rUpa kSApazamikabhAva, tiryaMca gati Adi rUpa audayikabhAva ane jIvatavAdarUpa pariNAmikabhAva, ema traNa bhAva che. A hisAbe koIpaNa mArgaNAvata jIvamAM uparokta traNa bhAva te avazya hAya. zeSa kSAyika tathA audayika bhAvanI bhajanA hovAthI jyAM jyAM te be bhAne saMbhava hoya tyAM tyAM pAMca bhAve samajavA. guNaThANumAM bhA -eka jIvane samyaphavAdi 45-6-7 A cAra guNaThANe traNa athavA cAra bhAva hoya. audayika, kSApazamika ane pariNAmika, tathA kSAyika agara -aupazamika ema cAra. tyAM audayike gatyAdi, kSAyopathamika bhAve iMdriya, ane pariNAmike jIvatva hoya, ahiM traNa bhAva hoya tyAre samyaktva paNa kSApazamika bhAve samajavuM. paraMtu samyaktva je kSAyika ke aupazamika hoya tyAre kSAyika sahita -cAra agara aupazamika sahita cAra bhAva A cAra guNaThANe hiya. samyakatvane lagate kSApazamika bhAva je ahiM na hoya te paNa IndriyAdi ane dezavirati ke sarvavirati paNa kSAzika bhAvanuM hovAthI lApazamika bhAva te heya ja che. vaLI samagra chadmastha jIvene pahelAthI laI bAramAM guNasthAnaka sudhI indriyAdirUpa paNa kSApazamika bhAva to hoya ja. navamA ane dazamA guNaThANe cAra bhAve hoya. ahiM audayikabhAve gati Adi, kSApazamika bhAve IndriyAdi, -pArimikabhAve jIvatvAdi, ema traNa bhAve uparAMta samyaktva
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 255 je aupazamika bhAvanuM hoya te pazamika sahita cAra bhAva, ane samyakatva je kSAyika bhAvatuM hoya te kSAyika sahita cAra bhAva jANavA. A guNaThANe kSapakazreNI karanArA tA kSAyika samyaktvI ja hoya. paNa upazamazreNi karanArA te sAyika samyaktvI paNa hoya ane aupazamika samyakavI paNa heya. vaLI keTalAkanA mate upazamazravAhInuM cAritra, navame ane dazame guNaThANe paNa pazamika gaNIe te temanA mata kSAyikasamyaktvI upazamazreNIvAhIne A bane guNaThANe audayika,kSAyopazamika, pariNAmika, aupathamika ane kSAyika e pAMca bhAva gaNAya. agiyAramA guNaThANe cAra yA pAMca bhAva hoya. A guNaThANe cAritramohanIyane upazamaka, je aupathamika sabhya tvI hoya te te cAra bhAva hoya. ane kSAyika samyaktvI hoya te pAMca bhAva hAya. bAramAM guNaThANe te kSAyika samyaktvI ja ane kSAyika cAritrI ja havAthI cAra bhAva hAya. pahelA, bIjA ane trIjA guNaThANe te audayika, kSAyopazamika ane pariNAmika e traNa bhAve ja hoya. teramA tathA caudamA guNaThANe to lApazamika ane aupathamika bhAva bilakula hAya ja nahi. kAraNa ke tyAM te jJAna, darzana ane cAritra tathA pAMca labdhi te kSAyika
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra56 bhAvanA che. jethI sagI ane ayogI kevaLIne dayika, kSAyika ane pariNAmika e traNa bhAve hoya. have aneka jIvanI apekSAe vicArIe te cethAthI sAtamA guNaThANA sudhImAM samyaktva te kSApazamika, aupazamika ane kSAyika ema traNa prakAranuM hoI zakavAthI pAMca bhAve lAbhI zake. AThamAthI agiyAramA guNaThANa sudhImAM te samyatva te aupazamika ane kSAyika ema be prakAranuM ja hevAthI te guNasthAnakavartImAM samyatva viSayaka kSApazamika bhAva te na ja hoya. paNa te guNaThANe cAritra ane iMdriyAdi zrApathamika bhAve hovAthI tyAM paNa bhAvo te pAMce che. agiyAramAmAM te aupazamika ja cAritra hoya che. eTale tyAM kSApazamika bhAva te iMdriyAdi aMge ja samaja. - kSINameha guNaThANe aupazamika bhAva sula na hoya. eTale tyAM cAra ja bhAve heya. chellA be guNasthAnakamAM te kSApamika ane aupazamika bane bhAve nahiM hovAthI, traNa ja bhAva samajavA. A pramANe aneka ja AzrayI bhAvanuM astitva samajavuM. guNasthAnamAM kSApazamika bhAvanA bheda- prathamanA be guNasthAnamAM traNa ajJAna, cakSudarzana, acakSudarzana ane dAnAdi pAMca labdhi maLI daza bheda heya. mizra guNasthAne prathamanAM traNa jJAna ane traNa darzana, dAnAdi pAMca labdhi, ane mizra samyaktva ema kula bAra
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257 bheda hAya. jo ke A guNuThANuM yathAsthita vastutattvanA nirNaya nathI, te paNa ahIM va tu jJAna te bilakula ajJAna nahi... hAtAM jJAna-ajJAna mizrasvarUpe hoya che. mATe temAM mizcAtyanI adhikatA hoya tyAre ajJAnanI bahulatA ane samyaktvanI adhikatA hoya tyAre jJAnakhAtulya vate che. siddhAntakAre jJAnAMzabAhulyanI vivakSAe mizraguNasthAnamAM jJAnatraya paNa mAnyu che. vaLI ka graMthanA abhiprAye mizra guNaThANe adhidazana paNa nathI. garaMtu siddhAntanA abhiprAye avadhidarzIna che. vaLI kSAyeApamika bhAvanA bhedomAM "mizra" rUpa samyaktva gaNyu nathI. te paNa jJAnatrayane kathaMcit mAnavAthI samyaktvane paNa kathacit mAnavuM paDe ja. eTale 'kathaMcit'nuM dyotana karavA sArU mizra guNasthAnamAM kSAyeApazamika bhAvanA bheda tarIke mizra vizeSaNa yukta samyaktvanA prayAga karavAmAM AvyA che. vAstavika rIte te " mizra" te samyagdaSTi ane samyagjJAnazAlI nathI. ceAthA avirati samyagdRSTi guNuThANAmAM kSAye pazamikabhAvanA khAra bhedo te mizra guNasthAnanI jema samajavA. phaka eTale ke mitra" samyakatvanA sthAne ahiM' 'kSAyeApazamika samyaktva gaNavuM. dezavatimAM ceAthA guNuThANAnA uparokta khAra bhedamAM dezaviratine prakSepa karatAM tera bhede kSAye pazamika bhAvanA thAya. uparokta tera bhedomAMthI dezavaratine kADhI nAMkhI sa virati ane mana paya vajJAnanA umerA karatAM chaThThA ane sAtamA 17 Anda
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 guNaThANe cauda bheda kSApazarmika bhAvanA thAya. kSApazarmika samyakatva sAtamA guNaThANAthI AgaLanA guNaThANe na hoya. jethI uparokta cauda bhedamAMthI kSApazamika samRtva ochuM karatAM tera bhedo AThama, navamA ane dazamAM guNaThANe hoya. kSApazamika cAritra paNa dazamA guNaThANAthI AgaLa na heAya. agiArame guNaThANe aupazamika ane bAramA guNaThANe kSAyika cAritra hoya, mATe uparokta tera bhedamAMthI kSApazamika cAritra ochuM gaNatAM bAra bheda kSApathamika bhAvanA, agiAramAM ane bAramA guNaThANe jANavA teramA ane caudamA guNaThANAmAM te kSApazamika bhAva bilakula hoya ja nahi. guNasthAnomAM audayika bhAvanA bhede mithyAtvaguNaThANe audayika bhAvanA ekavIsa bheda prApta thAya che. sAsvAdana guNaThANe mithyAtva vinA ra0 bheda prApta thAya che. mizra guNasthAne mithyAtva ane ajJAna vinA 19 bheda hoya che. avirati samyagudRSTi guNasthAne paNa upara mujaba 19 bheda hoya che. traNa veda, cAra kaSAya, cAra gatie, cha leyA, asaMyama, ane asiddhatva. dezaviratimAM uparokta 19mAMthI devagati ane narakagati kADhI nAMkhatAM zeSa 17 bheda dAyiMka bhAvanA hoya che.
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 259 pramatta guNaThANe uparokta sattaramAMthI tiryaMcagati ane asaMyama bAda karatAM, traNa veda-cAra kaSAya-manuSya gati-cha vezyA ane asiddhatva ema paMdara bhedo hoya che. apramatta guNaThANe prathamanI traNa azubha lezyAe nahi hovAthI traNa veda-cAra kaSAya-manuSya gati-chellI traNa zubhalezyA ane asiddhava ema bAra bheda hoya che. AThamA ane navamA guNaThANAmAM teja ane padma e be leNyA paNa nahi hotAM traNa veda-cAra kaSAya-manuSya gati -zula lezyA ane asiddhatva ema daza bheda hoya che. dazamA guNaThANAmAM traNa veda ane saMjavalana kaSAyatrika paNa nahiM hovAthI saMjavalanalebha-zukalezyA-manuSyagatiane asiddhava ema cAra bheda hoya che. agiAramA, bAramA, ane temAM guNaThANAmAM saMvalAbha paNa nahiM hovAthI zukalezyA-manuSyagati ane asiddhatva ema traNa bhedo hoya che. caudamA agI guNaThANe ekapaNa lezyA nahi hovAthI manuSyagati ane asiddhatva ema be ja bheda hoya che. guNasthAnomAM opazarmika bhAvanA bheda - aupazamika bhAve te samyakatva ane cAritra ja hoya. cothA guThANa pahelAM samyakatva ane cAritra nahi ja hovAthI pahelAM traNa guNaThANe pazamaka bhAva hAya ja nahi. bArame. terame ane caudame guThANe paNa pathamika bhAva na hoya,
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 kAraNa ke tyAM te samyakRtva ane cAritra kSAyikabhAvanAM ja hoya che. cothAthI dezamAM guNaThANA sudhImAM opazAmaka samyakRtvarUpa opazamika bhAvane eka bheda hoI zake. agiyArame. guNaThANe aupazasika samyaktva ane aupazamika cAritra ema aupazarmika bhAvanA be bheda hoI zake. upazamazraNa ArohaNa karanAra jIvane navamA ane dazamAM guNaThANe paNa keTalAka aupathamika cAritra mAne che. aupazamika cAritra agiyAramAM guNaThANAmAM ja heya. paraMtu "satusAmI sad ve" nyAyane Azraya laI keTalAkee navame-dazame guNaThANe paNa aupazamika cAritra gaNyuM haze. paNa temanI mAnyatAnusAra te kSapakazreNI karanArane paNa navamA-dazamA guNaThANe kSAyika cAritra mAnavuM joIe. paraMtu mAnatA nathI. mATe navamA-dazamA. guNaThANe kSApazamika cAritranI mAnyatA ja ThIka che. guNasthAnamAM kSAyika bhAvanA bheda -pahelAM traNa guNaThANe kaI paNa prakArane kSAyikabhAva hoya ja nahi cothAthI agiyAramA guNaThANA sudhImAM kSAyika samyaktvarUpa kSAyikabhAvane eka bheda hoI zake che. bAramA guNaThANe kSAyikasamyaktva ane kSAyika cAritra maLI kSAyika bhAvanA be bheda hoya. teramA ane caudamAM guNaThANe kevaLajJAna, kevaLadarzana, kSAyisamyatva-kSAyika cAritra ane dAnAdi pAMca labdhi. maLIne nava bheda kSAyika bhAvanA hoya. guNasthAnamAM pAriNasika bhAvanA bhede :pahelA guNaThANe jIva--bhavyatva ane abhavyatva ema traNe.
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 261 bheda pArimika bhAvanA hoya. bIjAthI bAramAM guNaThANa sudhImAM jIvatva ane bhavyatva e be ja bheda hoya che. chelalA e guNaThANamAM kevaLa jIvatva e eka bheda hoya. A be guNaThANe kevaLI bhagavAne paramAtmapade bIrAje che. eTale teomAM "bhavya na ja gaNAya. guNasthAnamAM sAnnipAtika bhAvonA bheda - mithyAtve-34 bhedo(auda, 21, kSAyo 10,pAri0 3). sAsvAdane-3ra bhedo.(auda20, kSA-10, pAri02). mithe-33 bheda. auda0 19, kSA. 12, pAri0 2). aviratisacadaSTie-35 do. (auda 19, kSA 1ra, pAri0 2, aupazamika-1, kSAyikano-1) dezavirati guNasthAne-34 bhedo. (auda0 17, kSAyo 13, aupazamikane 1, kSAyikane 1, pAri0 2) pramatta guNasthAnamAM-33 bheda. (auda0 15, kSAtra 14, Apazamika 1, phAyikano 1, pariNAmikanA 2) apramattaguNasthAnamAM-30 bheda. (auda0 12, kSA 14, aupazamikane 1, phAyikane 1, pariNAmikanA 2) apUrvakaraNa guNasthAnamAM-ra7 bhedo. (da. 10, 0 13, aupazamikane 1, kSAyika 1, pAriNamikanA 2)
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 anivRtti guNasthAnamAM-ra7 bhedo. (auda0 10, kSA13, aupazamikane 1, kSAyikane 1, pAriNa mikanA 2) sUphama saMparAya guNasthAnamAM--21 bheda. (da4 kSA. 13, aupazamikane 1, kSAyikane 1, pariNAmikanA be.) ' upazAha guNasthAnamAM-ra0 bheda. (da3, kSA12, aupazamikanA be kSAyikane 1, pariNAmikanA be.) kSINa guNasthAnamAM-19 bheda, (auda 3, kSA 12, kSAyikanA-be, pariNAmikanA-be.) - sagI kevaLI guNaThANAmAM-13 bheda. auda. 3, kSAyikanA 9, pariNAmikane 1) agI kevaLI guNaThANAmAM-12 bheda. da. 2, kSAyikanA 9, pariNAmikane 1) AmAM navamA-dazamA guNasthAmAM pathamika cAritra mAnIe te tyAM aupazamikabhAvanA be bheda, anyathA eka bheda samaje. bhAvamAM caturbhagI aupazamika Adi bhAvene sAdi-sAnta, sAdi-ananta, anAdi-sAnta, ane anAdi- anaMta ema cAra bhAga pUrvaka vicAra karavAthI jIvane kartavya. ane akartavyano khyAla pedA thAya che.
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ aupazamika samyaktva ane pazamika cAritra e. pazamika bhAvanA ane bheda sAdi-sAta che. antimaDiTinuM samyakatva tathA cAritra te mehanA kSayathI ja pragaTa thatuM hovAthI te samyaktva tathA cAritrane anaMta kahevAya. mahinA upazamathI pragaTa thatuM samyaktva ane cAritra te. ane paDanArAM ja hoI sAdi-sAnta bhAMge ja hoya. sAyika bhAvanA tamAma bheda sAdi-ananta che. te prApta thayA pachI temAMthI paDavAno saMbhava ja nathI. kSApazamika bhAvamAM matijJAna-zrutajJAna-avadhijJAna ane mana:paryavajJAna e cAre jJAna, sAdi-sAnta bhAge. che. samyagudarzanane udaya thatAM te sAdi gaNAya, ane tyArabAda mithyAtvano udaya thatA agara to kevaLajJAna pragaTa thatAM sAnta gaNAya. matijJAna-zrataajJAna ane acakSudarzana e traNe, bhavyane AzrIne anAdi-sAnta ane abhavyane AzrIne anAdi-anaMta che. virbhAgajJAna, avadhidarzana, cakSudarzana, dAnAdi pAMca labdhi, dezasaMyama tathA sarvasaMyama ane samyaktva e agiyAra kSApazamika bhAve sAdi-sAnta che. Ama, kSApazamika bhAvamAM sAdi-sAnta, anAdi-sAnta ane anAdi-ananta ema traNa bhAMgA ghaTe. audayika bhAvamAM "gati" te sAdi-sAnta che. ane zeSa sattara, bhavyanI apekSAe anAdi-sAnta ane abhavyanI apekSAe anAdi-ananta che. eTale audayika bhAvamAM anAdi
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ -ananta, sAdi-sAnta ane anAdi-sAnta e traNa bhAMgA hoya. pariNAmika bhAvamAM jIvatva ane abhavyatva e be anAdi-anaMta che ane bhavyatva te anAdi-sAnta che. kAraNa ke bhavyatvanI avadhi bAramA guNasthAna sudhI ja che. upazama ane kSapazamanI samaja karmane udaya, kSayopazama ane kSayathI prApta thatI jIvanI avasthAne anukrame audayikAdi bhAvasvarUpe kahI. temAM karmane udaya ane kSaya te samajI zakAya che. paraMtu kamane kSApakAma ane upazama eTale zuM ? tenI spaSTa samaja A pramANe che. karmano upazama eTale zuM ? mehanIyakarma sattAmAM hovA chatAM tenA rasodaya ane pradezeAdaya e bannenA vartatA abhAvane mahunIyakarmane upazama kahevAya che. ahiM svasvarUpe vartatA karmodayane rasedaya ane anya pravRttimAM saMkramaNa pAmI parasvarUpe vartatA karmodayane pradezadaya kahevAya che. karmano kSaye pazama eTale zuM? cAre ghAtI karmanA udaya samaye sarvaghAtI pravRttimAM sedaya nahiM vartAtAM pradezadaya vate tene sarvaghAtI prakRttine pazatha kahevAya che. ane dezaghAtI prakRtiomAM te karma jevA tIvrase (sarvaghAtI rUpe) baMdhAyuM hoya, tevA tIvarase udayamAM na AvatAM atimaMdarasarUpe (eTale dezaghAtI rasarUpe) thaI udayamAM Ave
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 265 te dezaghAtI prakRttine pazama kahevAya che. ahiM sarva ghAtI pravRttiomAM je pradezodaya kahyo che, te pradezadayane artha "sarvathA rasarahita karmapradezane udaya" ema nathI. paraMtu baMdhAyeluM karma te potAnA svabhAve udayamAM Ave te radaya athavA vipAkodaya kahevAya. ane svasvarUpe udayamAM nahi AvatAM udayavatI para prakRtimAM saMkramIne paraprakRti rUpe udayamAM Ave tyAre pradezadaya kahevAya che. karmanA pazamathI jIvamAM utpanna thayelA kSaye pazama bhAva aDhAra che. temAM karyo ke bhAva, kaI kaI karmaprakRtinA sopazamathI utpanna thAya che, te hakIkta nIce mujaba che. matijJAnAdi-4te matijJAnAvaraNIyAdi cAra karmanA pazamathI vate che. matiajJAnAdi-3 te paNa matijJAnAvaraNIyAdi traNa karmanA pazamathI varte che. , cakSudarzanAdi-3te cakSudarzanAvaraNIyAdi traNa karmanA kSapazamathI varte che. hAnAdi ladhi pacaka-te dAnAntarAyAdika karmanA kSapazamathI varte che. samyakatva--te anaMtAnubaMdhi kaSAya ane darzanamohanIya (mithyAtvamohanIya) karmanA kSapazamathI varte che. dezavirati-apratyAkhyAnI cAra kaSAyanA kSa
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 ananta, sAdi--sAnta ane anAdvi-sAnta e traNa bhAMgA hAya. pAriNAmika bhAvamAM jIvatva ane abhavyatva e che anAdi-anata che ane bhavyatva te anAdvi-sAnta che. kAraNa ke bhavyatvanI avadhi khAramA guNasthAna sudhI ja che. upazama ane kSayApazamanI samaja kamanA udaya, kSayApazama ane kSayathI prApta thatI jIvanI avasthAne anukrame audayikAdi bhAvasvarUpe kahI. temAM karmanA udaya ane kSaya te samajI zakAya che. paraMtu kamane kSayeApazama ane upazama eTale zu? tenI spaSTa samaja A pramANe che. kaeNsa nA upazama eTale zu ? meAhanIyakama sattAmAM hAvA chatAM tenA rasAya ane pradezeADhaya e khannenA vatA abhAvane meAhanIyakama nA upazama kahevAya che. ahiM svasvarUpe vattatA kamedayane rasAdaya ane anya prakRttimAM sa'kamaNu pAmI parasvarUpe vattatA kamedayane pradezeAya kahevAya che. phanA ceApazama eTale zu? cAre ghAtI karmAMnA udaya samaye saghAtI prakRttimAM rasAya nahi vatAM pradezeya varte tene saghAtI prakRttine kSaye pazatha kahevAya che, ane dezadhAtI prakRtiemAM te kama jevA tIvrarase (saghAtI rUpe) khaMdhAyuM hAya, tevA tIvrase udayamAM na AvatAM atimadarasarUpe (eTale dezadhAtI rasarUpe) thaI udayamAM Ave
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ te dezadyAtI prakRttine kSapazama kahevAya che. ahiM sarvaghAtI pravRttiomAM je pradezadaya kahyo che, te pradezadayane "artha "sarvathA rasarahita karmapradezane udaya" ema nathI. paraMtu baMdhAyeluM karma te pitAnA svabhAve udayamAM Ave te radaya athavA vipAkedaya kahevAya. ane svasvarUpe udayamAM nahi AvatAM udayavattI para prakRtimAM saMkramIne paraprakRti rUpe udayamAM Ave tyAre pradezadaya kahevAya che. karmanA kSapazamathI jIvamAM utpanna thayelA kSayapazama bhAva aDhAra che temAM ka ka bhAva, kaI kaI karmaprakRtinA pazamathI utpanna thAya che, te hakIkata nIce mujaba che. matijJAnAdi-4 te matijJAnAvaraNIyAdi cAra karmanA pazamathI varte che. matiajJAnAdi-3 te paNa matijJAnAvaraNIyAdi traNa kamanA kSapazamathI vate che. - cakSudarzanAdi-3 te cakSudarzanAvaraNIyAdi traNa karmanA sapazamathI varte che. dAnAdi labdhi paMcaka-te dAnAntarAyAdika karmanA kSapazamathI varte che. samyaktva-te anaMtAnubaMdhi kaSAya ane darzanamehanIya (mithyAtvamohanIya) karmanA kSapazamathI varte che. dezavirati-apratyAkhyAnI cAra kaSAyanA kSepa
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 zamathI varte che. agara te daza namehanIya ane pahelA ATha kaSAyanA cepazamathI varte che, ema paNu kahI zakAya. tattvA rAjavArtikamAM devatinA kSayApazcama bhAva te ana tAnubaMdhI ane apratyAkhyAnI kaSAya aSTakanA kSacepazamathI, pratyAkhyAnI tathA saMjvalana kaSAya aSTakanA uddayathI, ane navanAkaSAyanA cathAsabhava udayathI kahyo che. savirati--te darzInamAhanIya tathA pahelA khAra kaSAyanA kSayApazamathI varte che. tattvArtharAjavArtikamAM sarvaviratinA kSaye pazamabhAva pahelA khAra kaSAyanA kSaye pazamathI, savalananA cAra kaSAyanA ane navanAkaSAyanA yathAsa bhava udayathI kahyo che. A pramANe jIvamAM vatA kSaye pazama-- bhAvanA aDhAra bhede aMge upara mujakha kama prakRttinA kSayeApazama samajave. ahiM kama prakRtti AnA kSaye pazama samaye je prakRtienA rasa spaddha kAmAMthI sadhAtIpaNuM TaLI jaI dezadhAtI svarUpe udaya vate che, tene udayAttuvid cApazama kahevAya che, A kSApazamamAM uddaya te svasvarUpe ja hAya che. je prakRtie rasa spa kAmAMnA saghAtIpaNAne dezaghAtI svarUpe palaTAvIne svasvarUpe ucamAM nahi va+tAM parasvarUpe udayamAM te arthAt pradezeAya svarUpe uyamAM varte, tene zuddha cApazama kahevAya che. A rIte kama prakRttione kSApazama e rIte hAya che. ghAtI (dezaghAtI ane sa`ghAtI) prakRttinA rasa
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 267 5ddhA aMdha samaye azreNIgata jIvane teA saghAtI aMdhAya che, temAM sadhAtI prakRtienA udaya tA sa ghAtI rasapaNe ja vate che, dezaghAtI prakRtiemAM keTalIka prakRtienA udaya samaye te prakRtienA rasaspaddha saghAtIpaNu che.DI daI dezaghAtIpaNe ja udayamAM Ave che. ane keTalIka dezadhAtI prakRtine rasAya, sadhAtIpaNe paNa udayamAM Ave che, ane dezadhAtIpaNe paNa udayamAM Ave che. A rIte banne prakAromAMthI jyAre dezaghAtIpaNe rasaspardhAnA udaya vatA hAya tyAre te prakRtinA uce avarAtA AtmaguNa dezathI ja avarAya che. ane saghAtI rasa paddhakAnA udaya vatA hAya tyAre te prakRtinA uce avarAtA AtmaguNu savathI avarAya che. matijJAnAvaraNIya, zrutajJAnAvaraNIya, cakSudanAvaraNIya, acakSudanAvaraNIya ane pAMcaaMtarAya ema navaprakRtinA udaya samaye tenA rasaspaddha ke deza ghAtIpaNe ja udayamAM te che. eTale te prakRtinA uce avarAtA AtmaguNunuM' nyUnAdhikapaNe paNa pragaTapaNa te avazya hAya che avidhajJAnAvaraNIya, avadhidazanAvaraNIya, manaHpava---- jJAnAvaraNIya, e traNa prakRtienA uyamAM tenA rasaddha ka jyAre saghAtIpaNe uyamAM vatA haiAya tyAre avadhijJAna, avadhidarzIna ane manaH vajJAna e traNe guNu bilakulaavarAI gayelA hoya che. paraMtu rasaspaddha ! jyAre
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 dezaghAtIpaNe udayamAM vartatA hoya tyAre avadhijJAna, avadhidarzana ane mana:paryavajJAna e traNe guNo nyUnAdhikapaNe paNa pragaTapaNe AtmAmAM avazya vartatA hoya che. AvI rIte ghAtI prakRtionA rasaspaddhaonuM dezaghAtIpaNe udayamAM vartavuM tene udayAtuvidha pazama kahevAya che. ahiM te prakRtiene vipAkedaya che. prathamanA bAra kaSAya ane mithyAtva mohanIya karmanA vipAkedayamAM arthAt svasvarUpe vartatA udayamAM te tenA rasaspaddhake sarvaghAtIpaNe ja udayamAM vase che. paraMtu A karmonAM dalike anya prakRtimAM saMkamI svasvarUpe udayamAM nahiM vartatAM parasvarUpe udayamAM varte che, tyAre te udayane pradezadaya kahevAya che. A pradezadayane zuddha kSApazama kahevAya che. ahiM te prakRtinuM svarUpa TaLI javAthI te prakRtivaDe avarAela guNa, AvaraNarahita bane che. kevaLajJAnAvaraNIya ane kevaLadarzanAvaraNIya prakRtionA udaya samaye tenA rasaspardhake te sarvaghAtIpaNe ja udayamAM vite che. ane tene udaya sadA svasvarUpe ja eTale vipAkodayasvarUpe ja hoya che. pradezadaya rUpe hoI zakatuM ja nathI. saMjavalana cAra kaSAya ane navanokaSAya te vipAkedaya sahitapaNe, ane vipAkedaya rahitapaNe arthAt pradezadayapaNe paNa kSapazamavALA hoI zake che. mATe temAM udayAnavikSapazama ane zuddhakSepazama ema bane -prakAre lApazama vatI zake che.
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 269 A bhAvapaMcakanuM svarUpa samajyA pachI ja AtmAne. khyAla pedA thAya ke AtmAnI vizuddhatA te kSAyikabhAvamAM ja che. audayika, aupazamika ane kSApazamika bhAvavALI Atmadaza te karmanA saMbaMdhavALI dazA che. ane karmasaMbaMdhitadazA che, te vibhAvadazA che. pAriNAmika bhAvanI vastuo, te svabhAvasiddha hevAthI jIvane sukha duHkhanA saMgamAM te bhAva aMge kaMI saMbaMdha nathI. A pramANe saMsArI jIvane AtmavikAsanA prAraMbha utthAna, ane pUrNatAnA svarUpane samajavA mATe A bhAvapaMcakanuM svarUpa jANavuM-vicAravuM te atyaMta jarUrI che. ApaNe eka evI sthiti prApta karavI che ke jethI. ApaNane A saMsAranAM sarva baMdhanamAMthI mukti maLe. eTaluM ja nahi paNa samagra meha upara adhipatya maLe. prakRtinA pAzamAMthI mukti e nakArAtmaka, abhAvAtmaka lakSya che. paraMtu te lakSya siddha karavA mATe mehanA kSetra upara saMpUrNa varcasva Avazyaka che. jyAM sudhI ApaNA vyaktitvane keIpaNa aMza prakRtinA paribaLone AdhIna rahe che, tyAM sudhI ApaNe sarvAgaNa pUrNatA prApta karI che, ema kahI zakAya ja nahiM. e prakRtinA paribaLanI parAdhInatAmAMthI chUTI AtmAnI anaMta zaktione pragaTa karavA, mATe upazama-kSapazama ane kSAyika bhAvasvarUpa purUSArtha ApaNe have joIe, e nakakara satya che.
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 vividha saMjJAdhAraka pravRtionI sabaLatA te mohanI sabaLatAnA ja AdhAre hoI manuSya pote mehathI vartatA audayika bhavamAMthI arthAt rAga-dveSamAMthI mukta banI rahevA prayatnazIla banavuM joIe. A dayikabhAvathI mukta banavAnI saphalatA te upazama-kSapazama ane kSAyika bhAvane ja avalaMbane che. mohathI vartatA audayika bhAvamAM AtmAnuM adhaHpatana che. jyAre mehanA pAzamAMthI sarvathA mukta banavAthI prApta kSAyikabhAvamAM AkAtinI parAkASTA che. paraMtu AtmatkAntinI te parAkASTAnA zikhare pahoMcADanAra pUrvanI bhUmikA svarUpa te upazama ane kSepazama bhAve che. A bhAve te AtmAnA atyaMtara purUSArtha svarUpa hoI tene upagadharma tarIke oLakhAvI zakAya, jyAre te upagadharmane anurUpa vartatI mAnasika-vAcika ane kAyika pravRttine gadharmarUpe oLakhAvI zakAya. gadharma e upagadharmanI prAptinuM nimitta kAraNa che, upayoga dharma te sarva AtmAo mATe eka sarakho ja hoI zake. paraMtu gadharma sarvanA mATe eka ja prakArane hoI zake nahiM. upAdhyAyajI zrI yazevijayajI mahArAje navapadanI pUjAmAM kahyuM che ke "vega asaMkhya kahyA tihAM navapada mukhya te jANe re." e ukti anusAra sudeva -sugurU ane dezana-jJAna-cAritra tathA taparUpa dharma, e triveNunI ArAdhanA rUpa yogadharma ja mukhya che. jethI
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 271 upaga dharmanA sAdhyane prApta karavA mATe deva-gurU-dharmanI ArAdhanA svarUpa gaMdharmanA mArge ghaNA prakAre che temAMthI pratyeka manuSya potAnI anukULatAnusAra gadharmane nirNaya karavuM joIe. pratyeka manuSya tene pUrvajanmanA saMskAra pramANe khAsa prakRtithI jamela hoya che. AnA upara vaMzaparaMparAnA saMskAronI keLavaNInI, bahAranI paristhitinI asara paNa thAya che. A sarve maLIne mAnavane svabhAva ghaDAya che. pratyeka manuSya A badhAM kAraNenuM eka kArya che. tenAmAM pitApaNuM-svatva, amuka prakAranI khAsiyata hoya che. eTale gadharmanI pravRttimAM pravRtta banavA mATe pratyeka manuSya pitAne svataMtra mArga zodhI kADhavA joIe. ane je mArga dvArA upagasvarUpa atyaMtara dharmanI prApti sulabha bane te mArgane potAnA jIvanamAM pahele apanAvavuM joIe. sarva manuSya bhinna bhinna bhUmikAo upara sthita thayelA hoya che. tethI ekanI sAdhanA paddhati bIjAne anukULa kadAca na Ave ema paNa bane. upaga dharmanA lakSyavALA vividha gadharmo sarva sAcA che. kAraNa ke manuSya je sthitimAM che, temAthI tene AgaLa vadhavAmAM madada kare che. baLajabarIthI gadharma aMgenA pitAnA vicAre ke pitAnI sAdhanAno prakAra bIjA upara lAdavAno prayatna kare te narI mUrkhatA che. Ama karavAthI mAnavajAtinI unnatine
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 khale avanati thAya che. AdhyAtmika vikAsamAM pratyeka manuSya potAnAja gurU khanavu joIe. aMtaHpreraNA pramANe ApaNane je mAga anukULa lAge te ja grahaNa karavA joi e. mahAranI sahAyanA AvazyakatA pramANe svIkAra karavAnI sAthe sahiSNutA paNa keLavavI joIe. arthAt anya mAge mATe AdarabhAva paNa keLavavA joIe. e rIte AtmAnnatinA mArgomAM pratyeka jIvA AgaLa vadhe eja zubhecchA.
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 14 su upayAgazuddhi ane dhyAnayeAga. AtmA svataMtradravya che. svataMtradravya te ja hAI zake ke jemAM keI vizeSa guNa heAya. evu' dravya ja dravya che. guNavizeSa ja vibhAjaka rekhA heAvAthI te eka drazyane bIjA dravyathI pRtha kare che. jo evI vibhAjaka rekhA na hAya tA dravyeAne vibhAjita karI zakAya ja nahIM. AtmAne vizeSaguNu " caitanya" che. e vibhAjaka rekhA che. e guNu AtmAmAM ja maLe che. khIjA drabyAmA hAI zakatA nathI. jo te sAmAnya guNa hota, eTale AtmAmAM paNa hAta ane bIjA dravyAmAM paNa hAta-puddagalamAM paNa heAta, te AtmA nAme dravyanu' svata'tra astitva prasthApita karI zakAta nahI. AtmA nAme dravyanI svataMtra prasthApanA tA tyAre ja karI zakAya che ke jyAre temAM kaI svataMtra guNu hAya, viziSTaguNu heAya. vibhAjaka guNu heAya. eve AtmAnA svataMtra guNa te caitanya" che. e caitanyaguNa, AtmAmAM ja che. bIjA dravyamAM nathI. mATe ja AtmA e svataMtradravya che, 8 ' 'cetanAnA mULa svabhAva, jANavA ane dekhavAnA che. arthAt jJAtAbhAva ane draSTAbhAva che. ApaNe jyAre peAtAnA 12
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 ja astitvamAM hAI e chIe, tyAre kevaLa jANavuM ane dekhavu' e e khAkhateA ja ghaTita hoya che. kintu jayAre ahAra AvIe chIe, peAtAnA kendramAMthI haTI jaI e chIe, tyAre sAthamAM kaIka joDAI jAya che. mizraNa thaI jAya che. tene puna: zuddha karavu. kaThIna banI jAya che. A mizrikaraNa te saralatAe thAya che. jyAre zuddhikaraNa kaThinatAe thAya che. rAga ane dveSanI dhArA maLatAM ja mAtra jANavu` ane dekhavuM bhUlAI jaI, zecavAmAM--ci'tanamAMvicAravAmAM AtmA DUbI javAthI paradravyamAM mizrita manI jAya che. eTale AtmA ane pudgalanu mizraNa thAya che. A mizratA, e ja AtmAnI azuddhi che. A mizra tAnA kAraNe ja AtmAne saMsAramAM rajhaLavuM paDe che. rakha DavuM paDe che. ane duHkhanA bhaktA banavuM paDe che. anAdi kALathI A jIva, A kAraNe, AvA mizraNuthI mizrita khanI rahela hAI, du:khI du:khI thaI rahyo che. : AtmAnA vI guNa vaDe caitanyazaktinu jJeyane jANuvAmAM karAtu pravartana te " upayega" kahevAya che, cetanAnA mULa svabhAva mAtra jANavA-dekhavAne ja hAI, caitanyatA jyAre mAtra jJeyapadArthanA jJAnamAM ja vate che, tyAre AtmA, zuddhopayogI kahevAya che, ane manana ciMtanadvArA jJeyapadA age rAga ke RSanI vRttivALA banI rahe che, tyAre te AtmA, azuddhopayogI kahevAya che. AtmA sAthe na`tI amuka prakAranA paradravyanI mizratAnA kAraNe ja
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 275 jIvanuM azuddhopayogIpaNuM varte che. upaganI AvI azuddhatA te, jIvanI sAthe kSIranIravat saMbaMdhita banI rahela vividha kame paikI, mohanIya karmanA kAraNe ja te che. te mihanIyakarmanAM rajakaNe, jIvane jyAre tene vipAka darzAvavA, paripakava thAya che, tyAre jIvanA upagamAM rAgadveSa svarUpI malinatA pragaTe che. te malinatAnA kAraNe punaH jIvamAM navAM mehanIya karmanAM rajakaNeno saMbaMdha joDAya che. evI rIte joDAyelAM te rajakaNomAM paNa tene vipAka darzA. vavAnI jyAre paripakavatA thAya che, tyAre puna.jIvamAM rAga Sa pragaTe che. A pramANe jIvana upaganI azuddhatA ane mehanIya karmanAM rajakaNasamUha, te banemAM paraspara kAryakAraNa bhAva varte che. A azuddhopacegIpaNuM jIvamAM anAdikAlina che. e azuddhatAne haTAvI, sadAnA mATe zuddhopaganI ramaNutAmAM sthira banI rahevA, jIvane AptapurUSanA vacanAnusAre puruSArtha karavAnuM che. A purUSArtha e ja vAstavika dharma che. cetanyatA nAme potAnA svataMtra guNanA kAraNe cetanA-vyApAra svarUpa upagarahita te keIpaNa jIva, keIpaNa kALe hoI zako ja nathI. eTale upagIpaNuM te jIvamAM sadAkALa zAzvatarUpe heI, haTI ke haTAvI zakAtuM ja nathI. haTI zakavAvALI ke haTAvI zakavAvALI te mAtra upaganI azuddhatA ja che. te azuddhatAne keme krame haTAvI zakAya che. te kramane ja gadraSTi ke guNasthAnaka kahevAya che. upa
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27. ceganA AvA anAdikAlina azudhdha pravAhathI, saMpUrNa ane kSAyika bhAve mukta anela AtmA, pUrNa zuddhopayegI khanI rahI, paramAtmasvarUpane prApta kare che. jenA kAraNe AtmAmAM azuddhopayegIpaNuM vIM rahe che, te kasamUhanI, jema jema nija rA thatI jAya che, tema tema AtmAnA upayeAganI azuddhatA haTatI jAya che. ane ema thatAM thatAM jyAre ghAtI tarIke eLakhAtAM tamAma kaeN samUhanA saMbaMdha, AtmAmAMthI sa`pUrNa chUTI jAya che, tyAre AtmA, sapUrNa zuddhoyAgI khanI rahe che. upayegazuddhi e AtmAnI svabhAvadazA che, ane upayegaazuddhi e AtmAnI vibhAvadazA che. upayAgazuddha e meAkSa che, ane upayAgaazudhdhi, e saMsAra che. upayegazuddhimAM ja sukhanI, ane upayoga azuddhimAM duHkhanI prApti che. jIvamAM e upayega azuddhinA pravAha, anAdikAlathI pravA hita hAvA chatAM, AptapurUSAe praNita prayatnadvArA tene TALI zakAya che. upayogazuddhimAM vatatA Atmika AnaMdane tA anubhavathI ja samajI zakAya che. vacanadvArA te Ana *ne-sukhane va vavuM azakaya che. zuddhopayAga e samatArasanuM pAna karAvanAra che. zAntarasa eTale rAga-dveSa vinimu kta mAtra jJAnavyApAra che. zAntarasa-samatArasa-upazamarasa, e badhA ekAka che. rAga-dveSa ane sukhaduHkhanA saMvedanathI para eveA jJAnarasa ja ahiM'zamarasa che. e ja samatArasa che. ane e ja zAntarasa che.
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 277 cittane sArarUpa, pavitra ane karmavinAzaka, evA samarasamAM lIna banI rahela jIva, lAkho bhavasudhI ugratA AcaravA chatAM paNa je karmone kadI kSaya na thAya, te kamene eka kSaNamAM khapAvI nAkhe che. aghera dukRtya karanArAee paNa samatAne pAmI parama mokSapada prApta karyuM che. arjunamAlI, draDhapahArI vagerenAM draSTAMtathI samatAne lAbha saralatAe samajI zakAya te che. upaganI azuddhatA te mamatAnA kAraNe ja che. ane upayoganI zuddhatA te samatAmAM ja che. ' upazama, kSayopazama, kSAyika,-audayika ane pAriNAmika e pAMca bhAve paikI audayikabhAvanA kAraNe ja AmAnuM saMsArabhramaNa che. upazama ane pazamabhAva te, . audayikabhAvathI thatI abhyatara anarthatAthI jIvanuM rakSaNa kare che. ane tethI navAM anarthakara kamene baMdha rikAI jaI, pUrvabaddha karmone kame krame kSaya thavApUrvaka ane te karmo, AtyaMtika kSamatAne pAme che. upayoganI azuddhatA te audayikabhAvanA kAraNe ja che. paraMtu te azuddhatAno mULa pAye te pUrve bhAvapaMcaka prakaraNamAM darzAvela 21 bhedovALA audayika bhAve paikI, mahanIyakarma janita audayikabhAvamAM ja che.' jIvanI atyaMtara anarthatA te audayikabhAvathI ja che. mohanIyakarmane saMbaMdha, AtmAmAMthI AmUla nAza
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 thaye chate, kSAyikabhAve cAritrI banI rahela jIvanAM zeSa traNa ghAtIta svayaM naSTa pAmI jaI jIva, kSAyikabhAve. jJAna-darzana ane vIryane pAme che. e rIte anaMtajJAnaanaMtadarzana-anaMtacAritra ane anaMta vIyane prApta vitarAgasarvajJa AtmAne, zeSa bhapagrahI aghAtikarmonA udayathI vartate audayikabhAva, te lezamAtra paNa anarthakara nahIM banatAM, te karmo patAnI sthitinI pUrNatAe naSTa pAme che. ane jethI AtmA ajara amara padane pAme che. ane AtmA sadAne mATe zuddhopAgI banI rahI, svasvabhAvamAM ja ramaNa kare che. A uparathI spaSTa samajAya che ke mehanIyakarmabhanita. audayikabhAvamAM ja upayAganI azuddhatA che. ane tenA pazama-upazama ke kSAyika bhAvamAM ja upayoganI zuddhatA che. mehanIyakarmanA kSapazama dvArA krame krame azudhdhopagathI bacI jaI, anta te karmanA saMpUrNa kSayadvAra, upa gazuddhine kSAyikabhAve prApta karI zakAya che. maitrIAdicAra ane anityAdi bAra bhAvanAothI bhAvita banI. rahevAmAM mehanIya karmane pazama sadhAya che. ane ane te pazama, kSayikabhAve pariName che. mehanIyakarmanA upazamabhAvamAM upagazudhdhine upazamabhAve anubhavI zakAya, paraMtu te. upagathaddhi samaye, upagaazudhdhinI upazamatA hovAthI, upazamita azuddhinI pragaTatAe, upagazudhi kSINa banI. jAya che. mATe ja upagazuddhinI kSAyikabhAve prApti mATe mohanIyakarmane kSaya kare ja jarUrI che.
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 279 mehanIyakarma te, darzanamehanIya ane cAritramehanIya ema be prakAranuM che. te paikI darzanamohanIyamanA upazama-kSepazama ke kSaya vinA, cAritramehanIya karmane upazama, kSapazama ke kSaya, sAdhI zakAto nathI. mATe ja upagazuddhino mULa pAye, te darzana mehanIya karmanA upazama-kSapazama ke kSayathI ja hAI e rItanA upazama-kSapazama ke kSayane pAmele AtmA ja, upagazuddhimAM pravezI, keme karIne te zuddhinI pUrNatAne pAmI zake che. darzanamohanIsakarmanA upazama-kSapazama ke kSaya vinA, anya koIpaNa prakAre vartatA jJAna ke zakti dvArA Atmahita sAdhI zakAtuM nathI. kAraNa ke e rIte prApta jJAna ke zakti samaye mohanAyakarmanuM astitva te audayikabhAve vartAtuM hoI, upaganI azuddhimAM vRddhikAraka banI rahe che. vartamAna vijJAna paNa A mAge ja cAlI rahyuM hovAthI prApta vaijJAnika AviSkArothI vizvamAM zAMti karatAM azAMti ghaNI vattI rahI che. thoDI zAMti te ghaNI azAMtimAM svAhA thaI jAya che. je jIvanA haiyAne zrI arihaMta paramAtmAnuM zAsana spaze, te zAsanamAM darzita AtmAdinA svarUpakathanane yathArtha te sadahe, te ja AtmA, darzanamehanIyakarmanA upazama, pazama ke kSayane pAmI zake. jenA pariNAme tevA AtmAo ja upAgazuddhimAM vattI zake. ane krame keme te upagazuddhinI pUrNatAe pahoMcI zake.
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 5 bhUtakALe je je AtmAe upagazuddhine pAmyA che, vartamAnakALe jenI upayogazuddhi varte che, ane bhaviSyakALe upagazuddhine pAmaze, te zrI arihaMta paramAtmAnA zAsananI vAstavika sparzatAe ja samajavI. vaLI zrI arihaMta paramAtmAne zAsananI vAstavika sparzatA te te ja jIva pAmI zake, ke je jIve caramAvartAkALavatI ane mithyAtvanI maMdatAne pAmelA hoya. abhavya, durbhavya, ane caramAva7I paNa bhAre kamI bhavyenA hayAne A zAsana spazI zake ja nahi. arthAta 1 jainazAsananA praNetA zrI sarvajJavItarAga evA arihaMta paramAtmAnI vANIne hRdayagamya banAvavAnI lAyakAta, tevA jImAM hoI zake ja nahiM. ane te vinA tevA jIve upagazuddhine pAmI che zake ja nahiM. upayoganI zuddhi e bhAvacAritra che. te AtmaramaNatA svarUpa che. jeTalA jeTalA aMze upagazuddhi varte che, teTalA teTalA aMze bhAvacAritra samajavuM. bhAvacAritranA vikAsamAM ja AtmAnA jJAna, darzana ane vIryaguNane vAstavika vikAsa che. ane te bhAvacAritranI kSAyikabhAve saMpUrNa prAptimAM ja upagazuddhinI pUrNatA che. ane tyAre ja anaMtajJAna-anaMtadarzana ane anaMtavIryanuM prAgaTaya che. e rIte jIva, pitAnA anaMtajJAnAdi guNacatuSkane pragaTa karI zake che. hiMsAdi AzrethI nivRtti ane kSamAdi dharmomAM
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 281 pravRtti te vyavahAra cAritra che. svabhAvaramaNatA te bhAvacAritra-nizcayacAritra che. bhAvacAritra te vyavahAra cAritranuM kodha, mAna, mAyA ane lebhane eTale jeTale aMze nAza thAya, teTalA teTalA a ze bhAvacAritra samajavuM. ane te doSane nAza karavA mATe thate je bAhyaprayatna te dravyacAritra che. kAraNarUpa cAritrane dravyacAritra, ane phaLarUpa cAritrane bhAvacAritra kahevAya che. bhAvacAritra te upazama-kSapazama ane kSAyikarUpa che. e traNanI prApti mATe je je prayatna karAya te dravyacAritra che. dravyacAritranA pAlanarUpa kAraNomAM vatI, bhAvacAritrane prApta karavAnA purUSAthI banavuM e ja sAce dhyAnamAM che. mAtra padmAsana lagAvIne AMkha mIMcavAmAM ke ardhanimilita netre rAkhavAthI dhyAna AvI jatuM nathI, te khAsa samajavuM jarUrI che. dhyAnanA vAstavika svarUpathI anabhijJa che te padmAsana lagAvIne bese ke ekAgra banI rahe, teTalA mAtrathI zuddho paganI prAptirU5 Atmahita sAdhI zakatA nathI. AtmajJAna-vairAgya vinAnA che, bAhyakarNa ke prANAyAma AdithI keIka siddhi meLavI, potAne gI-dhyAnI kahevarAvavA chatA, te siddhio temanA Atmazreya mATe thatI nathI. kAraNa ke AtmajJAna vinAnA cha krodhI banI, evI keI siddhidvArA anyanuM anartha paNa karI bese che. ane
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 AtmajJAna tathA vairAgyavinA, bAhmasiddhionA lebhamAM paDI zuddhopagarUpa Atmika guNaprAptinuM bhAna bhUlI jAya che. jainazAstromAM samya rIte varNavela dravyapUrvakanuM AtmajJAna ane gajJAnanI samajarahita manuSyane dhyAnano adhikAra nathI. jaDIbuTTInuM jANavuM, maMtrataMtranI AvaData, siddhidvArA lehanuM suvarNa karavAnI vidyA, vyAdhio TALI zakavAnA yaMtramaMtra, evA asAdhAraNa camatkArane vega ane tenA jANakArane ke batAvanArane cegI mAnavAno vicitra khyAla, Aje sAmAnya rIte lokomAM prasarI rahele jaNAya che. jethI ga zabdano ane tenA mULa hetune vAstavika khyAla bhUlAtuM jAya che. jIvanI acitya zakti che. ane evI AtmIyazakti dvArA, sAmAnya rIte na jaNAyelI keTalIka kudaratI sattAo, vizuddha AtmajIvana vahana karanArane prApta thaI zake che. ane prApta thayelI paNa hoya che. aneka camatkAranI vAta sAMbhaLavAmAM paNa Ave che, paraMtu tene vega kahI zakAya nahiM. AvI siddhi prApta manuSyamAM kadAca viSaya vairAgya hovA chatAM, Atmika guNonI ane tene prApta karavAnA mArganI anabhijJatAnA kAraNe ke upekSAvRttinA kAraNe, tevAonI AdhyAtmika pragati aTakI jAya che. A rItanA ganI prakriyA karavA dvArA paugalikasiddhinA lAbhamAM ja aTavAI janArA, vAstavika rIte te gabhraSTa ja thAya che...
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 283 paugalikabhAvanA lelupI bhavAbhinaMdI che ja, mAtra aNika mAdi siddhiomAM ja Atmika utthAnanI paripUrNatA mAnI tene lAbha levA udyamazIla bane che. paraMtu jemanI IcchA, siddhisthAna prApta karavA, karmamaLathI rahita thaI, sAdhyadazAmAM sthita thavAnI hoya che, tevA te sa yamAdinA. pAlanathI prApta, AvI siddhionA upayogane saMsAravRddhi karanAra samajI, parabhAvamAM arthAt azuddhopAgamAM ramaNatA. karAvanAra tarIke tenI anya paugalika vastuonI peThe upekSA karI, zuddhopaga svarUpa Atmika guNanA utthAnamAM ja AgaLa vadhe che. Atmika draSTi jenI khullI gayelI che, tevA mahAbhAo te zuddhapAgarUpa AtmazuddhinI prApti mATe thatA vrata-saMyama ane tapAdinA pAlanathI, kadAca game tevI utkRSTa paugalika siddhio prApta thaI javA chatAM, tenI lelupatAmAM ke teno upayoga karavAmAM upekSA seve che. SakhaMDane jItavAthI prApta cakavattInI rUddhine Thokara mArI, saMyamadharma grahaNa karavA dvArA tapamAM aharniza rakata banI rahelA sanaskumAra cakaivatIne saMyama ane tapanA prabhAve pitAnuM thuMka paNa auSadhamaya banI gayuM hatuM. temanI kAyAmAM pUrvanA azubhakarmodayathI aneka roga upasthita thatAM, te roganuM nivAraNa karavA dvArA A saMtamahAtmA - paramagInI bhakti karavA mATe InTe temane prArthanA karI. pratyuttaramAM sanaskumAra manie pitAnuM thuMka lagADI zarIranA amuka bhAgane niraMgI
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 karI batAvyuM. ane kahyuM ke AvA zArIrika rogo TALavA mATe te mArA thuMkamAM paNa zakti pragaTa thayelI che. paraMtu mAre te mArA Atmika TALavAnA che. ane te rega te anya keInI sahAya vinA kevaLa svaprayatnathI je nAbuda karI zakAya che. mArA thuMkamAM A rItanI labdhiprAptithI te mArAM saMyama ane tapapAlananI huM lezamAtra sArthakatA ke pAlananI paripUrNatA mAnatuM nathI. mArA anaMta jJAnAdi guNacatuSkanI prApti vinA mArI ArAdhanA hajI adhurI che. A rItanI ganI vAstavikatA samajAvatAM AvAM te aneka mahApurUSonAM draSTAMte zAstromAM darzAvelA che. jenAthI AtmA, mekSamAM joDAI jate hevAnA kAraNe ja AtmAmAM vartAtA te samyagajJAna-samyagudarzana ane saphacAritranA saMbaMdhane ja vega kahevAya che. jenA pachI avyavahita kSaNe AtmA, samyajJAnAdi guNenAM AvaraNa- karmothI mukta bane, tene ja mokSanuM sAkSAt kAraNa mAneluM hAvAthI, AtmAmAM vartatA samyagajJAnAdinA saMbaMdhane ja zAstromAM nizcayaga kahyo che. ane dharmazAmAM kahela vidhi pramANe gurUne vinaya, paricaryA vagere karavAM tathA yathAzakti vidhiniSedhanuM pAlana karavuM, tene kAraNamAM kAryanA upacAranI daSTie vyavahANyAga kahyo che A rItanI samyagannAnAdi guNonI upakAraka ke sAdhaka jIvanacaryAne vega kahevA chatAM tevI jIvanacaryA, mekSanI sAkSAt sAdhaka nathI. te te samyaga jJAnAdi guNenA AvirbhAva ke puSTimAM
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakAraka thatI hovAthI paraMparAe mokSanuM kAraNa hoI, tene vyavahAraga kahevAya che. rAgadveSa Adi bhAvamaLanI tIvratAnA kAraNe je jIvenuM valaNa sAMsArika bhege taraphanuM ja varte che, tevA bhavAbhi naMdijI, egamArganA adhikArI banI zatA ja nathI. teo dvArA te game te utkRSTatA ke kAyakalezAdikiyAo, samyagannAnAdinI prApti mATe thaI zakatI ja nathI. nizcaya-yeganA lakSyavinAnA bAgharIte kahevAtA vyavahArone vAstavika vega kahI zakAya ja nahiM. kAraNa ke temAM te audayikabhAvanI pracUratA vartAtI hovAnA kAraNe tevA vyavahAragane nizcayeganuM kAraNa kahI zakAya ja nahiM. kevaLa nizcayaganA ja lakSyapUrvaka AcarAtA vyavahAraganA anusaraNathI samyajJAnAdi nizcayaganI siddhi, avicchinapaNe avazya thatI hovA chatAM te ekAeka pUrI thatI nathI. paraMtu temAM kramavikAsa hovAthI kAlakrame thAya che. jethI bhAvAga ( nizcayaga) svarUpa jJAnAdiguNo ekIsAthe pUrNapaNe nahIM vikasatAM te vikAsamAM paurvAparyane kema che. gantavyasthAnane lakSyamAM rAkhI, te sthAne ja pahoMcAya. evA mAge zIdhra ke maMdagatie paNa prayANa karatA pravAsI, prayANanI zarUAtathI ja gaMtavyasthAnanA pravAsI tarIkevyavahArAya che, tevI rIte pauvaparyanA krame ceganI jIvana
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 carcApUrvaka, nizcayoganA sAdhyabhaNI vikAsa karate sAdhaka paNa yegI tarIke vyavahArAya che. caramAvane pAmele jIva ja, jema jema tenI Atmikazuddhi vRddhi pAme, tema tema kamekame egamArgamAM AgaLa vadhe che. caramAvatI ane egamArganA adhikArI sarvajIne gavikAsa, te, eka samayamAM samAna saMbhavI zakatA nathI. paraMtu temAM karmabaLanA tAratamyatAnusAra gasAdhanAnI yegyatAbhedano AdhAra rahe che. mATe sUkSma ane vividha sAmarthyavALA karmanA saMskArane te dareka jIve pite ja aMtanirIkSaNathI khyAla meLavI levuM joIe. A saMskArinuM baLa, vividhasamaye jIvamAM vividhapaNe vartatuM hoya che. kayAreka krodha ke mAnanuM baLa, te kyAreka mAyA-lebhabhaya agara viSayAsaktinuM baLa, ane temAM paNa kyAreka saMskAra ke vAsanAnI vizeSatA ane kyAreka maMdatA hoya che. A samaye te saMskAra ke vAsanAne Adhina nahIM banatAM te vRttine parAjIta karavAmAM sAvadhAna AtmA ja gavikAsa sAdhI zake che. karmothI AtmAmAM uddabhavatA saMskAra ke vAsanAnI samaja, te saMskAra ane vAsanAne umUlana karavAno mArga, ane tevA saMskAra ane vAsanAne Adhina nahiM banI rahevAnI sAvadhAnI rAkhanAra AtmA ja gamArgamAM AgaLa vadhI zake che. mATe gasAdhanAne saphaLa banAvavA IcchanAre zrI
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 287 jinezvaradeve kahela karmaviSayI jJAna ane bhAvapaMcakane avazya jANavuM-samajavuM joIe. mAtra kAyakaSTa ke bhautika sAmagrInI pratikULatA sarjaka karmanI samaja te adhUrI ja gaNAya. AtmaguNone avarodhaka karmanI samaja ane tenAthI sAvadhAna banI rahenAra AtmA ja zuddhopagane mAgI banI zake che. mAtra kAyakaSTa ke bhautika sAmagrInI pratikRLatA sarjaka, karmanA bhayamAM jIvana audayikabhAva che. jyAre AtmAnA anaMta jJAnAdicatuSpaguNanA avarodhaka karmanA bhayamAM kSapazama bhAva che. darzanamohanIya karmanA kSapazamane pAmelA che ja, zuddhopaceganA lakSyavALA banI zake che. AvA lakSyathI lakSita banI rahela jIvone purUSArtha te ghAtakarmanA upazama-kSapazama ke kSaya mATeno ja hoya che. ane tevA purUSArthathI ane cAre ghAtakarmane kSaya karIne jIva potAnA anaMtajJAna-anaMtadarzana-anaMtacAritra ane anaMtavIryaguNane sAyikabhAve pragaTakarI kRtakRtya bane che. mATe AtmAne anaMta catuSpaguNane kSAyika bhAve prApta karavAnA lakSyavALA banI potAnA jIvanamAM vartatA ghAtI karmadAnuM aMtanirIkSaNa karI, te kamadane nimULa banAvI, gamArganI sAdhanAmAM AgaLa vadhavA mATe udyamavaMta banI rahenAra ja vAstavika cegI kahevAya che. vAstavika gadharmanA adhikArInuM varNana karatAM zrI haribhadra sUrIzvarajI mahArAjAe svaracita gazatakagraMthamAM
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 te adhikArIonu varNana, apuna dhaka-samyagdRSTi-dezavirati ane savirati, ema cAra prakAre darzAvyu che. ceAgyatAnA tAratamyapramANe adhikAra aneka prakAranA hAya che. paraMtu enuM vagI karaNa karIne teozrIe cArabhAgamAM nirUpaNa karela che. tamAma jAtanA ceAgAdhikArIe mukhyapaNe AMtarikazuddhine ja lakSyamAM rAkhI, jenAthI rAga-dveSa ane mAha (ajJAna-mithyAtva) rUpa bhAvamaLeAthI AtmA nirmaLa khanatA rahe, tevA kanya AcArAnA pAlananI sAthe sAthe te bhAvamaLAnI vRddhi karanAra akattabdha AcArAthI vimukta khanI rahI, mahApurUSoe nirUpaNa karela dareka kakSAne ucita kriyAmAga ane mAhya AcAranuM pAlana karavu joIe. e badhA kriyAmALa ane AcAre arthAt badhA vidhi-- niSedhanA sAra, cittazuddhi--upayegazuddhirUpa bhAvane upajA vavo e ja che. jo evo bhAva na upaje te e vidhiniSedhA mAtra niSprANa che. rAga-dveSa ane meAhane apeASaka zAsravacane ja sAcI zAstrAjJA kahevAya che. mATe evAM zuddhipeASaka zAstroe nirUpaNa karela kriyAmAgeryAM ane khAhyaAcArAnuM pAlana ja ceAgazuddhi karAvanAra che. AvI kriyAe jo vidhi mujakha thatI hoya te te kriyAe ja dhyAnarUpa banI rahe che. ane sAtheA dhyAnameLa sAdhI zakAya che. jainazAsananA samagra kriyAyoga te dhyAnarUpa ja che.
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 289 vidhipUrvaka-samajapUrvaka ane sthiratApUrvaka, kriyA karavAnuM nahiM zIkhavAthI ja, Aje kiyAone dhyAnarUpe samajI zakAtI nathI. ane kriyA karavA samaye te te kiyAne anurUpa bhAvamAM sthiratA keLavyA vinA, kriyA dvArA dhyAnI banI zakatuM nathI. e rIte dhyAnI nahIM banI zakavAnuM kAraNa, ApaNI pitAnI truTio ane kriyAnA rasane abhAva che. bALajIvoe dhyAnasthita banI rahevA mATe prathama te jainazAsanamAM prarUpita kiyAgamAM cittane sthira banAvI dhIme dhIme AtmadhyAnamAM AgaLa vadhavA prayatnazIla banI, kiyAnI saphalatA pAmavA mATe, zrI anugadvAra sUtramAM pharamAvela "tazcita" - "tanmanA" Adi nava vizeSaNothI yukta banIne ubhayakALa Avazyaka ane upalakSaNathI zrI jinAgamamAM pharamAvela saghaLAM anuSThAnamAM tanmaya banI rahevuM joIe. kriyAnA sUtramAM je kaMI belAya, te belatAM semarAjI vikasvara thAya, badhA vicAranI chAyA te AtmApara paDe eka eka zabda te hadayane bhedIne nIkaLe, tenuM nAma ja tanmayatA che. cityavaMdana karavA TAIme kici zuM? namuthurNa zuM? jAvaMti zuM? e badhAno vicAra have joIe. jayavIrAyamAM prabhu pAse kaI jAtanI prArthanA karI che, tene khyAla che joIe. devava dananA bAra adhikAromAM je je adhikArane ceya 19
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 sUtranI gAthAo belAtI hoya, te belavA TAIme te te adhikArane anurUpa zarIranI mudrAo rahevI joIe. evI rIte sAmAyika, pratikamaNa, Adi dareka Avazyaka kriyAomAM ane anya bAhya anuSThAnamAM tanmaya banI rahevAya te ja te yiAone amRtAnuSThAna banAvI rahI, bhAvadharma-bhAva cAritra-upayegAddhinI prAti dvArA AtmAnA anaMtacatuSkAdi guNonuM pragaTIkaraNa karI zakAya che. AvA sAdhako ja sAcA thAnagI kahevAya che. mATe mana-vacana ane kAyAnA cage. uparokta rIte sadanuSkAmAM tanmayabhAvane pAme, te abhyAsa karavo joIe. kAraNake tanmaya banI rahevApUrvakanAM AvAM sadanuSThAnamAM thatuM pravartana te jIvanA upadavIrya ane karaNavIrya ubhayane zuddha kare che. upagavIryane azuddha banAvanAra mahodaya che. jyAre sadanuDAnAmAM pravata banI rahenArane mehadaya hovA chatAM, tene nAza karavAno saMkalpa hovAthI, te hadaya, tene sAranA karmabaMdhano TenuM te nathI. 1 thI 6 guNasthAnaka sudhInA vA. rAdanuDAnakAra hoya che kAraNa ke 1 thI suthAra sudhInuM dhyAna, te alaMbana hoya che. ahi karI dhamAnanI sthiratA mATe ane A-rokaLAnathI Dina banavA mATe sadanuDAnarUpI AlaMbananI AvazyakatA
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 291. rahetI mana-vacana ane kAyAnI ekAgratAne dhyAna kahevAya che. pratyeka samaye dareka AtmA, keI paNa rItanA dhyAnamAM pravartate te hoya ja che. pachI bhale te zubhadhyAnI hoya ke azubhadhyAnI hoya. A dhyAna te manane viSaya che. zubhadhyAna te jIvane upagazuddhimAM joDe che. jyAre azubhadhyAna te jIvane azopacegI banAve che. azubhadhyAnamAM audAyikabhAva che, jyAre zubhadhyAnamAM upazAma-kSapazama ane kSAyikabhAva che. ArtadhyAna ane raudradhyAna e be azubhadhyAna, AtmAne anaMtasaMsAra rajhaLAvanAra che. A eTale ciMtArUpa je dhyAna te AdhyAna cAra prakAranuM che. (1) pratikULa padArthonA saMgathI-prAptithI je ciMtA thAya te 8anISTasaMga ? ArtadhyAna che. (2) anukULa ane AhAdakArI padArthono viyoga thavAthI je ci tA thAya te " ISTavicagAntadhyAna che. (3) zarIre vyAdhi thatAM A vyAdhi kyAre maTe ? ItyAdi ciMtA te rogacikitsA ? ArtadhyAna che. ane (4) bhaviSyanA sukhanI ciMtA karavI te " agroca' A dhyAna che. A ArtadhyAnamAM Ake da kara zakAzra AvavAM, rUdana karavuM-hAyapITa karavI, e cAra bAhyalakSaNe che. tathA e ArtadhyAna prathamathI 6 guNasthAna sudhInA jIvone hoya che. paraMtu vizeSa e ja ke chaThuM guNasthAne AttadhyAnane cethe bheda (agrazaca) na hoya. bAkI guNasthAnanI tAratamyatA mujaba, te dhyAnuM paNa tAratamya hoya che.
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 have raudra eTale mahA bhayAnaka dhyAna te "sedradhyAna kahevAya che. e cAra prakAranuM che. (1) prANiyone haNavA, pIDA karavI, krUratA dhAraNa karavI te "hiMsAnuMbaMdhi raudradhyAna che. (2) juThuM bolavuM, jUThI sAkSI pUravI, jUThA lekha lakhavA ItyAdi "mRSAnubaMdhi" zaidradhyAna che. (3) bIjAne lUMTavAnI, chetaravAnI ane paDAvI levAnI buddhi te "steyAnuMbaMdhizaidradhyAna che. (4) aneka pApathI bhegA karelA parigrahane rAjabhayAdithI rakSaNa karavAnI mahAciMtA te " saMrakSaNanubaMdhi" raudradhyAna che. A raudradhyAnanAM cAra lakSaNe che. (1) hiMsAdi cAra bhedamAMnA. keIpaNa eka bhedanuM vAraMvAra sevana karavuM (2) aneka bhedanuM vAraMvAra sevana karavuM (3) hiMsAdi adharmamAM dharmabuddhi vicAravI ane (4) maraNate paNa hiMsAdithI virAma na pAmavuM. A raudradhyAna, sa jJi jIvane prathamathI--pAMcamAM guNasthAna sudhI hoya che. A bane dhyAna azubha, saMsArane vadhAranAra, AtmaguNane AvaranAra, ane durgatine ApanAra hoI, e nivAravA rogya che. e mAnasika ciMtArUpa ane duSTapariNAmI heI bAhA zArIrika svasthatAne paNa bagADanAra che. ane aneka reganu utpAdaka che. Aje leke vadhu ne vadhu pramANamAM tanAvathI gherAI rahyA che, tenuM mukhya kAraNa, artha ane kAmanI vadhu paDatI vartAtI liptatAthI utpanna thatuM Akta ane raudradhyAna ja che. jIvane AvA azubha dhyAnathI bacavA mATe
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 293 zrI jinezvara paramAtmAe darzita sadaguThAnano ja upayoga jarUrI che, e sadanuSThAnonuM AlaMbana ja, AtmAne durbhAnathI bacAvI, dharmadhyAna ane zukaladhyAnamAM joDe che. | dharmadhyAna tathA zukaladhyAna e be zubhadhyAna che. temAM prathama, dharmadhyAnanuM svarUpa A pramANe che. AtmAne dugatimAMthI uddharI sagatimAM (paraMparAe meSagatimAM paNa) laI janAra evI mana-vacana ane kAyAnI sthiratAyukta zuddhaadhyavasAya te dharmadhyAna kahevAya. tenA cAra bheda A pramANe che (1) prabhunI je AjJAo che, te AjJAo saMbaMdhI ciMtavana karavuM te "AjJAvicaya" dharmadhyAna che. (2) jIve rAga-dveSa karavAthI ane karma bAdhavAthI kevAM duHkha pAme che, te vicAravuM te "apAyavicaya" dharmadhyAna che (3) zubhAzubha karmonA zubhAzubha vipAkane vicAra kare te "vipAkavicaya" dharmadhyAna che. ane lekolokanuM svarUpa saMsthAna Adi ciMtavavuM te saMsthAnavicarya" dharma dhyAna che. athavA bIjI rIte dharmadhyAnanA cAra bheda A pramANe che.-pitAnA hRdayamAM navapada Adi dhyeyanuM sthApana karI dhyAna karavuM te "piMDastha" dhyeyavastu svasthAne rahelI hoya tyAM dhyeyavastu pratye citta (game te sthAne beThA chatAM) ekAgra karavuM te "padastha" dhyeyanuM sthApanA nikSepa dvArA ciMtavana karavuM te "rUpastha." ane adehI paramAtmA
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 (siddha)nuM dhyAna karavuM te "rUpAtIta" dharmadhyAna che. AjJArUci, nisarga rUci (svAbhAvika rIte ka"nA kSaye pazama ke upazamathI tattvazraddhA karavI te), sUtrarUci ane arUci, e dharmadhyAnanAM cAra lANu che, vAcanA, pRSTanA, parivanA ane anuprekSA, e cAra Alakhana che. maitrI, prameAda, karUNA ane madhyastha, e cAra bhAvanAe che. athavA ekatva, anityava, azaraNatva ane saMsArabhAvanA e paNa cAra bhAvanAo che. utkRSTa ane nirAlakhana dhyAnanI apekSAe dharmAMdhyAnanA svAmi, apramattamuni ja (mukhyatve) che. tepaNu cha guNasthAne pramatta munine sAla khana dharma dhyAna gauNapaNe kahyu che. ane pAMcame guNasthAne dezaviratine madhyama dharmadhyAna zrI guNasthAnakramArAhamAM kahyuM che. paramAM huM paNAnI buddhi e dRSTidASa che. jaDe pratyenA Adara, AkaSa~Nu, prIti, ahumAna, pazciya, prameAda, anumeAdana, e huMpaNAnI buddhi che. tenAthI pApaprakRtine rasa nikAse che. dhama dhyAna ja, jIvane tenAthI khacAve che. ane dharmadhyAnI khanI rahevA mATe, chaThThA guNasthAnaka sudhI sadanuSThAnAnuM Alakhana jIvane jarUrI che. sadanuSThAneAnA AlaMbanathI, camAvattI-mArgAnusArI jIveAnA ja kramazaH cega ane upayeganI vizuddhi thatI rahetI haiAvAthI dRSTimAhane utpanna karanAra da nameAhanIyakama, ane jIvane azubha tathA azuddhAcaraNIya manAvI rAkhanAra cAritra mehanIyaka, nirmALa
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 295 pAme che. A rIte daSTimeha ane azubhAcaraNanI thatI vahInatAmAM ja sadanuSThAnanI saphaLatA che. e bhUlavuM na joIe. 1 thI 3 guNasthAnaka sudhI jIvane darzanameha ane cAritrahane tIvra udaya hoya che. tethI dRSTi viparIta ane upaga-vIrya sarvathA azuddha hoya che. paraMtu ahiM ga ane upayoganI kramazaH vizuddhi mATe sadanuSThAnanuM AlaMbana upayogI che. cethA guNasthAne daSTi nirmaLa che, to paNa cAritramehanIyakarmanA udayathI AtmAnI nirbaLatA hoya che. ane teTalA aMze upaga azudhi che. daSTimAM sthiratA nathI. ahiM sadanuSThAnanA avalaMbane sthiratA vadhe che. cAritrameha nirbaLa bane che. pAMcame guNasthAne dRSTinI sthiratA te rUpiyAmAM eka AnI jeTalI ane chachuM guNasthAne seLa AnI jeTalI Ave che chatAM anukULa-pratikULa nimittonI hAjarImAM upaganI sthiratA calita thaI jAya che. ATalI paNa upayoga- vIryanI azudhdhi, AtmAne amuka samaya paryata saMsAramAM rakhaDAve che. eTale ahiM sudhInA guNasthAnakamAM ega tathA upaganI sthiratA ane prazastatAnI vRddhi mATe sadanuSThA nanuM AlaMbana atyaMta hitakara che. kAraNa ke sadanuSThAnemAM upaga joDavAthI darzana meha ane cAritrameha kSINa thatA jAya che. jethI daSTidoSa ane parabhAvaramaNatA ghaTe che.
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ A rIte paraMparAe gadhairya ane upagazudhdhinA janaka hevAthI jinAjJA mujabanAM sarva sadanuSThAne, acaramAvartI- mArgAnusArIthI mAMDI chaThThA pramatta guNasthAnakavartI sudhInA cho mATe AdaraNIya, smaraNIya ane anukaraNIya che. jema jema tene Azraya levAya tema-tema AtmAnA jJAnaguNanI zudhi, darzanaguNanI zudhi, cAritraguNanI zuddhi ane vIryaguNanI zuddhi thAya che. yujanakaraNa maTI guNakaraNane adhikArI jIva thAya che. temAM mukhya kAraNa to jJAnopayoga ane darzano paganA viSayanI uccatA zreSThatA ane pavitratA che. A pramANe, chaThThA guNasthAnaka sudhIno rogI te sAlaMbana yAnI hoya che. ane tyArabAda sAtamA pusthAne dharmadhyAnamAM vatta te go te nirAlaMbana dhyAnI che sAlaMbana yAna chaThThA guNasthAnaka sudhI ja hoya che. dezavirati guNasthAnamAM cAre prakAranuM AkhtadhyAna ane cAre prakAranuM saidradhyAna maMda manda hoya che. arthAt dezavirati pariNAma jema adhika adhikatara hoya che, tema tema ArtadhyAna ane raudradhyAna madamaMda hoya che, ane dharmadhyAna madhyama tApaNa adhikAdhika hoya che. paraMtu utkRSTa dharmadhyAna (dezaviratimAM) na hoya. pramatta guNasthAnamAM mukhyatA ArtadhyAnanI ane upalakSaNathI raudradhyAnanI paNa che. kAraNa ke Atta ane raudradhyAnI banAvanAra hAsyAdi che, ane strIvedAdi traNa, ema navanokaSAyanuM ahIM sudhI astitva che. jyAre dharmadhyAnanI
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 297 ahiM gauNatA che. A pramattaguNasthAnavALAne paNa sadanuSThAnarUpa AlaMbana vinAnuM nirAlaMbana dhyAnano abhAva hoya che. kAraNa ke zrI jinezvaree kahyuM che ke sAdhu paNa jyAM sudhI pramAdayukta che. tyAM sudhI tene nirAlaMbana dhyAna hAI zakatuM nathI. vartamAna samayamAM te jene cothA guNasthAnanuM paNa ThekANuM nathI, evA keIka leke pratimAdinI upekSA karIne AtmasvarUpa ciMtavanano DoLa karI, nirAlaMbana dhyAnamAM gaNAvI, Avazyaka kriyAo cheDI, lekamAM meTAI khATavAnA prayatnamAM macelA dekhAya che, te sarvaceSTA zAstrAjJAnI ajJAnatA sUcave che. je sAdhu, pramAdayukta hovA chatAM sAdhaka anuSThAnono tyAga kare che, ane nirAlaMbana dhyAnano Azraya kare che, te sAdhu, mithyAtvathI mohita thayo chatAM sarvajJabhASita siddhAntane jAte ja nathI. yoganA AgrahavaDe vyApta thayelA je ja sadAcArathI vimukha thaI jAya che, te jIvene coga prApta thato nathI. eTaluM ja nahi paNa A lekanA sukhathIye bhraSTa thAya che. sAtamA guNasthAnamAM mukhyavRttie te zrI jinezvara bhagavate kahelA svarUpavALuM dharmadhyAna hoya che. tema ja rUpAtIta dhyAnapaNIvaDe aMza mAtrathI (gauNatAe) zukaladhyAna paNa hoya che. dharmadhyAnamAM cothe bheda rUpAtItadhyAna hovAthI e cothA bhedanuM dhyAna jema rUpAtIta che, tema zukaladhyAna paNa rUpAtIta dhyAnarUpa ja che. mATe dharmadhyAnanA
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ (298 cethApAyAnA dhyAnavALA AtmAne rUpAtItapaNAnuM sthAna hevAthI gauNatAe zukaladhyAna svarUpa che. arthAt rUpAtIta dharmadhyAna te mukhyatAe dharmadhyAna che, ane gauNatAe zukaladhyAna che. apramatta guNasthAnamAM vyavahArakiyArUpa AvazyakAdi anuSThAne hotAM nathI, te paNa satata-nirantarapaNe uttama dhyAnane vegathI svAbhAvika Atmazuddhi thatI ja jAya che. arthAt ahiM uttama AtmasvarUpa yAnane sadUbhAva hovAthI svAbhAvika eTale te dhyAnanI sAthe ja utpanna thayelI ane saMkalpavikalpanI paraMparAnA abhAvathI AtmAnA eka svabhAvarUpa nirmalatA hoya che. mATe ahI keIpaNa jAtanA AlaMbana vinAnuM nirAlaMbana dhyAna ja hoya che nirAlaMbana dhyAnamAM praveza karanAra vegIo traNa prakAranA hoya che. (1) prAraMbhaka gI (2) tanigI , ane (3) niSpannayegI. zAstramAM kahyuM che ke-samyakRprakArano svAbhAvika viratipariNAma athavA sAMsagika virati pariNAma pAmIne vAMdarA sarakhI capala cAlavALA manane rokavA mATe keIpaNa sthAne ekAntamAM beThelA, tathA haMmezAM nAsikAnI aNI upara draDha rIte sthApelI draSTivALA, tathA dhIratApUrvaka dhIrAsana karIne rahelA ane nizcala thayelA evA je egIe vidhipUrvaka samAdhino AraMbha kare che, te "AraMbhaka gI kahevAya che.
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 299 jaya karanArA, pavana--Asana-iMdriya-mana-kSudhA-tRSA ane nidrAneabhyantara ci'tanavaDe vAraMvAra tattvAne abhyAsa karanArA, tathA prANio upara atyaMta prameAdakarUNA--maitrI-madhyasthabhAvanA bhAvavAvALA, dhyAnagata kriyAmAM pratikSaNe vRddhi pAmanArA cegIene "tanniSThecegI " kahevAya che. mana-vacana ane kAyAnA taragA jyAM zamI gayA che, ane tethI ceAgasthiratA jemAM prApta thaI che, tathA samyag vidyArUpI kamalinIevALA, ane AtmasvarUpamAM ramaNutA karanAra niSpannayeAgI " kahevAya che. ' che. tenA prakAra, nAma AThamA gurusthAnathI AgaLa zukaladhyAna heAya che. ane svarUpa nIce mujaba (1) pRthakktva vitaka savicAra--A pahelA zukaladhyAnamAM pRthakktva eTale bhinnatA, vitarka eTale zrutajJAna, ane vicAra eTale sa'cAraNu-sa'kAnti, e zabdArtha che. ahi je dravya, guNa athavA paryAyanuM dhyAna cAlu hAya, te ja dravya--guNa ane paryAyamAM sthira na rahetAM, te dhyAna, anya dravya, guNu, paryAyamAM cAlyuM jAya che, mATe pRdhatva, tathA e dravyAdikanA vicAra zrutajJAnane anusAre ja ciMtavAya tethI vita, ane artha, vyaMjana ane ceAga e traNanI satkrAMtirUpa vicAra, eTale eka athathI khIjA a para, eka vyaMjanapaktithI khIjI vyaMjanapakti para,
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 ane eka pegathI bIjA vega para javAnuM thAya te vicAra kahevAya. ane evA vicArasahita te savicAra kahevAya. e pramANe A dhyAna pavananI jhalathI kapatA dIvA jevuM calAyamAna zukaladhyAna che. A yAna zreNivaMtane 8mAthI 11mAM guNasthAna sudhI hoya che. (2) ekatva vitarka avicAra- A dhyAna te pUrvokta pahelA bhedathI viparIta lakSaNavALuM, vAyurahita nizcala, eka ja dravyAdikanA ciMtanavALuM, zrutAnusArI, ane artha--vyaMjana ane gana pUrve kahyA pramANe saMcaraNa rahita hoya che. ane te bAramA guNasthAne hoya. A dhyAnanA ane kevaLajJAna thAya che. (3) sUkiyA anivRtti-teramAM guNasthAnane ane mana, vacana, yoga rUMdhyA bAda, kAyayoga rU dhatI vakhate, sUma kAyayogI kevalIne "sUphamakiyAanivRtti " nAme A trIjuM zukaladhyAna hoya che. arthAt A dhyAnamAM sUkSma kAyayogarUpa kriyA hoya che. ane A dhyAna pAchuM paDanAra na hovAthI, enuM "sUmakriyA anivRtti" nAma che. (4) vyachinnakriyA apratipAtI--zailezI avasthAmAM (14 mA guNasthAne ayogIne) sUkama kAyakiyAno paNa vinAza thAya che, ane tyAMthI punaH paDavAnuM paNa nathI. mATe te avasthAmAM "vyachinnakriyA apratipAtI" nAme A zukaladhyAna hoya che. A cothuM zukaladhyAna
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 301 te pUrvayogathI thAya che. jema daMDavaDe cake pheravI, daMDa kADhI lIdhA bAda paNa caka pharatuM ja rahe che, tema A dhyAna paNuM samajavuM. e rIte dhyAna sAdhanAnA krama dvArA ja, ja mokSapadane pAmyA che, ane pAmaze. vartamAnakALamAM A dhyAnamAM je nipuNatA thavI te zAstramAM kahelI rIti jANavAthI jJAnamAtrapaNe thAya che. paraMtu anubhavathI eTale dhyAna dhyAvAnI diyA tarIke thatI nathI. eTale A dhyAnanI nipuNatA, jJAnAnubhava tarIke hoI zake, paNa kriyAnubhava tarIke hoI zake nahiM. A cAra prakAre pIkI pahelA be prakAre je tajJAnanA AlaMbanathI kahyA che, te caudapUrvagata zratajJAnanA upayogathI jANavuM. paraMtu AcArAMga Adi zrutajJAnanA AlaMbanathI nahiM. kAraNa ke A banne prakAre pUrvadharane ja hoI zake che. ane je pUrvadhara na hoya te marUdevAdikanI peThe utkRSTa dharmadhyAnano cotho pAyo hoya che. kAraNa ke pUrvagata jJAnanA abhAve kRtAlaMbanarUpa savitarka paNuM hetuM nathI. jainazAsanamAM keIpaNa prakriyAnuM Ayojana, te mukhyatve karIne te AtmAnA anaMtajJAnAdi guNenA AcchAdaka karmasamUhanuM umUlana karI, te anaMtajJAnAdi guNonA prakaTIkaraNane ja udezIne hoya che. jethI sAlaMbana dhyAna ane nirAlaMbana dhyAnanI prakriyA paNa A hetu mATe ja che. je prakriyAthI e hetu siddha na thAya, tevI prakriyA game tevI
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 bAhya camatkArIka zakti ke aneka labdhionI prApti kAraNaka hoya, te paNa jainazAsanamAM tene niHsAra darzAvI che. je dhyAnathI AtmA, duHkhI duHkhI thaI rahe che, te AdhyAna ane raudradhyAnanI hakIkata, tathA je dhyAnathI AtmA potAnI svAbhAvika dazAne pragaTa karavAmAM sAmarthyavAna bane che te dharmadhyAnanI ane zukaladhyAnanI hakIkata samajI zakanAra ja, dhyAnanA sArAsArane samajI zake che. dharmadhyAnanA AlaMbanabhUta kiyAnuSThAna paNa AtmAnA kaSAdita bhAvene upazAnta karavAnA kAraNe ja heI, tevA anuSThAnakArake ja AtmazAMti anubhave che. tevA anuSThAnonI ArAdhanA koI bhautika sAmagrI prAptinA hetue ke keIpaNa prakAranI kiti ke seTAI prAptinA hetuo karavAnI te jainazAsanamAM sakhata manAI che. ane tethI ja jinAjJA mujaba tevAM anuSThAnanA ArAdhake vaDe karAte tapa ke tyAga, Atmika guNene vikAsalakSI heI, tenA vaDe karmanI nirjaza thAya che. jema jema nirja thatI rahe che, tema tema AtmA, karmasamUhanA bhArathI halake banatuM jAya che. ane nirAzaM bhAve karAtA AdhyAtmika anuSThAnethI punyabaMdha thAya, te paNa te punya, "punyAnubaMdhi punyarUpe baMdhAya che. tevA punyanA vipAkedaya samaye, prApta punyasAmagrIthI AtmA, te sAmagrImAM Asakta nahiM banatAM, te sAmagrI pratye vairAgyavAsita banI rahI, tene Atmika vikAsanI sAdhanAmAM ja upagI banAvavAnI bhAvanAvALe bane che.
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 303 ajJAnI AtmA te jinapraNita anuSThAnanuM jinAjJAthI virUddha rItIe sevana kare che. jethI tevA AtmAone tevA saMdenuSThAnathI paNa baMdhAtuM punya te "pApAnubaMdhi punya" rUpe ja baMdhAya che. tevA punyanA vipAkedaya samaye prApta anukuLa sAmagrI, AtmAne AdhyAtmika draSTithI cUkAvI daI, bhautika anukuLatAnI AzaktimAM ja Azakta banAve che. jethI te AtmA, navuM pApakarma bAMdhI durgatine joktA bane che. saMsArano ucheda karanAra dhyAnane arthe jeo utsAhI, hoya, tevA eMgIone ja gasiddhi prApta thatI hovAthI jainazAsanamAM tevAone ja gIndra kahyA che. utsAhathI, nizcayathI, vairyathI, saMtoSathI, tattvanuM jJAna thavAthI ane jinapada (deza)no tyAga karavAthI, e cha artho vaDe cega, siddha thAya che. keTalAka leke prANAyAma dhyAnamAM ja muktimArga mAne che. paraMtu te barAbara nathI. kAraNa ke prANAyAmAdi yuganA vyavahArathI mokSamArganAgI thaI zakAya nahiM. prANAyAma te kAyAnI ArogyatAdimA upagI che. jainadarzananA pUrva cAye prANAyAmAdi vegane muktinuM sAdhana mAnatA nathI. A pUrvAcAryo kaMI prANAyAmathI ajJAta na hatA. cauda pUrvadhara zrI bhadrabAhu svAmI, kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrasUrIzvarajI vagere pUrvAcAryo paNa prANAyAma AdinuM dhyAna sArI rIte jANatA hatA. ane karatA paNa hatA. paraMtu
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 pitAnI saMyamakriyAone saMpUrNa sAcavIne, prANAyAmakriyAne zAririka AregyakArI ane bIjI keTalIka camatkArI zaktio utpanna karAvanArI mAnI, saMyamane abAdhita rAkhI, jainazAsananI prabhAvanA karavAmAM ati upagI evI keTalIka camatkArIka zaktio prApta karavAnA hetuthI ja siddha karatA hatA. saMyamanI abAdhitatAne cUkI jaI mAtra camatkAra batAvavAnA hetuthI te prANAyAma AdinuM dhyAna te vakhate paNa karavAnI manAI hatI. ane Aje manAI che. evA hetuo te karatA te dhyAnakArake, zratajJAnanA abhyAsa mATe agya gaNatA. tapazcaryAdithI paNa vividha prakAranI siddhio. prApta thatI hovA chatAM tevI siddhione prApta mahAtmAo, teno upaga avazya jarUrI zAsanaprabhAvanA sivAya kadApI karatA ja nahi. AvA cagavyavahAramAM potAne anukULatA na jaNAtI hoya, ane bIjI rIte paNa zAsanaprabhAvanA karI zakAtI hoya te, prANAyAmAdi cAgavyavahAramAM nahIM pravartavAthI kaMIjJAna-darzana ane cAritra ArAdhanAne mArga aTakI paDatuM nathI. AtmAne jJAnadarzanAdi gunI anaMtatA pragaTa karavA mATe kaMI prANAyAmAdi ganI AvazyaktA nathI. e rItanI guNaprAptidvArA, ajara-amara sthAnane prApta karanArAone prANAyAmAdi gonuM jJAna hatuM ja, ema jainazAstromAM kayAMya kahyuM nathI. dhamarAdhanAnuM mukhya dhyeya te pitAnA jJAna-darzana
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 305 ane cAritra guNene vikasAvI te guNonI anaMtatA prApti mATe ja che. saMyamanA adhyavasAyamAM ane kriyAkAMDamAM zithilatA ane jJAnAbhyAsAdimAM arUci utpanna thavAthI te jJAnAdi mArgo sadAya che. mATe ja saMyama ArAdhanAne cUkI jaI prANAyAma Adi cagavyavahAramAM pravartAvAnuM jainazAstramAM vidhAna che ja nahi siddhAntamAM ane karmagraMthamAM jyAM jyAM upazamazreNinuM ane kSapakazreNinuM svarUpa Ave che, tyAM tyAM sarvatra kevaLa AtmAnA zubha adhyavasAye ja kAraNarUpa gaNelA che. ane te zubha adhyavasAya mATe jJAna, darzana ane cAritrane abhyAsa upagI kahyo che. ane te abhyAsathI ja dharma dhyAna ane zukaladhyAnanI prApti tathA ArjA ane zaidradhyAnathI mukti thAya che. AtmAnA jJAnAdi guNono vikAsa karavA pUrvaka tenI anaMtatAne prApta karavA mATe dharmadhyAna ane zukala dhyAnanI ja AvazyakatA jainazAstromAM darzAvelI che. ane e dhyAnamAM ja AgaLa vadhI anaMta AtmAo siddhipadane varyA che, ane varaze. samApta
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ "jenatattvajJAna jevuM keItattvajJAna tarkabaddha nahi hevAne abhiprAya darzAvate tatvajJAnasika eka jainetara gRhasthane patra mu. zrI khubacaMdabhAI kezavalAla pArekha vAva ( banAsakAThA ) hamaNuM "jaina darzanamAM upaga" nAmanuM ApanuM pustaka vAcatA khUba ja Anada thaye gahana viSayane Ape khUba vizadatAthI samajAvyo che kharuM pUche te A mahattvane viSaya ghaNAnA dhyAna bahAra rahyo che. ane kyAka ullekha thayela che to ATalI chaNAvaTathI thaye nathI AvuM sarvAMgasuMdara pustaka lakhavA mATe abhinaMdana, ane ApanI A pravRttinI anamedanA jeTalI karIe teTalI ochI. ApanAM prakAzita anya pustake maLI gayA che. Ama to meM jenatattvajJAnano yathAzakti abhyAsa karyo che paNa jema jema vadhAre vacAya che, tema tema vadhAre pipAsA rahe che. zrI nyAyavijayajI, zrI haribhadrasUrijI, zrI lakSmaNasUrijI, zrI hemacaMdrAcAryasUrijI, ane anyanA pustaka vAMcyAM ane zaktipramANe grahaNa karyuM. vaLI zrI kesarasUrijInA pustaka paNa khUba ja gamyAM. karma viSe sarala chatAM uMDANavALuM vAcavAnI jijJAsA hatI, tyAM tamArA pustake malyAM. jethI khUba khUba AnaMda thaye Ape karmanA siddhAntanuM vizleSaNa khUba sarasa rIte karyuM che. gahana viSayane Ape ghaNe saralatAthI raju karyo che. hu janme brAhmaNa hovAthI vedAnta zeDuMka vAcyuM che. bauddha vicAradhArA samajavA paNa prayatna karyo che. ane eka sukhada saMge jena tattvajJAnane lAbha ma. mArA matavya mujaba jena tattvajJAna jevu koI tattvajJAna tarkabaddha nahi hoya. huM jenetara hovAthI taTastha rahIne vAMcana karI zakuM chuM ane tethI tenuM mUlya vadhAre samajAya che." tame mokalela pustakanuM vAMcana cAle che, paNa ekavAra vAMcanathI cAle nahi. mananIya pustaka che eTale vadhu vAcana mAgI le che. amadAvAda tA. 5-4-80 lI. cadrahAsa ema trivedInA vaMdana
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 307 1 (zrI mukhacAMdabhAI kezavalAla pArekhe lekhita pustaka aMge temanA upara AvelA sa khyAbaMdha anumodanIya pAmAMthI keTalAka patronA TuMkasAra ahI raju karIe chIe lI. prakAzaka ) anumedanIya patro ( 1 ) jainadarzanamAM aNuvijJAna nAme Apanu pustaka vAcI huM khUba prabhAvita thaye| chu. ApanI lekhanazaktinI hu bhUribhUri anumeAdanA ane praza'sA karu chu. AvA tattvajJAnanA UMDA ci taka zrAvakapa'DitA bahu ja ochA che. tamArUM karmanA siddhAntane lagatu jJAna, talaspazI ane UDuM che. tamArA A jJAnanI ane lekhanazaktinI huM khUba khUba anumeAdanA karu chu . lI zeTha manasukhalAla TAlAla dheArAjI (saurASTra) tA. 12-1109 ( 2 ) AvijJAnanI be nakala amane ahi maLI che tattvarasikane vAra vAra vAcavA ceAgya che. lI. punyeya vi. nA dharmalAbha sumerapura (rAjasthAna) tA 24-9-78 ( 3 ) . ApanuM pustaka " jainadarzananA karravAda " eka sabaMdhIe mane vAcavA Apyu ane te vAMcatAM huM khUba prabhAvita thayA chuM. mArA jevA apajJAnIne temAMthI ghaNu jJAna prApta thAya tevuM suMdara lakhANa che. ethI AkarSAIne ApanAM badhAM pustako vAcavAnI jijJAsA thaI che lI. ca dulAla akhabhAI. amadAvAda tA. 3-10-79 (8,) tameAe AtmavijJAna bhAga 1-2-3, jainanamAM upayAga, kamImAMsA, jaina darzananA ka`vAda, jainadarzananu aNuvijJAna, pustako
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 ( 11 ) tamArA taraphathI tamArA hAthe lakhAyela sAhitya maLela che. khUba ja sarala subodha bhASAmAM tatvajJAnane samajAvavAno prayAsa e tamArA lekhananI vizeSatA che. lI. kalAprabhasAgara AdinA sAdara dharmalAbha mubaI tA. 10-10-79 (12) ApanAM lekhita pustake vAcI asIma harSa thaye che. have AtmavijJAna pustaka vAMcIne AtmAne vikasita banAvIe e ja mahecchA. Apa je je pustakanuM prakAzana kare te te pustake amane maLavAM joIe, evI AzA rAkhIe chIe. lI. padmalatAzrI tathA harSapadmAzrI taraphathI dharmalAbha madrAsa tA 19-10-78 (13). AtmavijJAna bhAga pahelAnI ditiyAvRttinI nakale amane maLI gaI che, amArA saMbaMdhIomAM jyAM jyAM A pustaka ApyuM tyAM tenI bhASAnI saralatA, guDhatatvajJAnane ' sahelAIthI samajI zakAya tevI zailInAM ghaNAM vakhANa thayAM. * lI. pravINa zAha. muMbaI tA 31-7-80 (14). dharmalAbha sAthe lakhavAnuM ke tame pAThavela AtmavijJAna bhAga pahele maLI gayuM che. tamArA dIrghaciMtana - mananamAthI sarajAyeluM A sAhitya suMdara ane vAMcakane bedha karAve evuM ane vAMcatAM game evuM che. lI. pUrNacandra vijayanA dharmalAbha, pATaNa tA. 15-10-78 (15) ApanA pustake meM vAgyA pachI ghaNo ja prabhAvita thayo hato.
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 ane tattvanuM UMDANapUrvaka sarala bhASAmAM ApanuM lakhANa che. vAMcI ghaNo ja AnaMda thayo che. tame zAsananI sArI sevA bajAva cho. pU. 5. mahArAjazrI yazobhadravijyajI mahArAja, lAlabAga A sAlamAM comAsuM rahyA pachI tamArAM pustake mane vAMcavA ApelA. lI. ramaNalAla maphatalAla. muMbaI tA 26-11-80 ( 16 ) Apa tattvajJAnanuM sAhitya je sarasa rIte samajAvI lakhe che badala tamArA purUSArtha pratye prema thAya te svAbhAvika che. kalyANa mAsikamAM paNa ApanA lekhe huM khAsa vAMcuM chuM. temAM tattvajJAna bharapUra hoya che. bhASA paNa bahu saraLa hoya che. eTale sAmAnya mANasa paNa samajI zake che tamArAM pustaka tathA lekha khAsa vAcuM chuM. vAcavAnI haMmezAM jijJAsA rAkhuM chuM. lI. govidalAla dozInA jayajInendra vaDodarA tA. 12-11-80 (17) (17) dravya-guNa-paryAyanuM ciMtana-manana ane maMthana, te AtmadimA tathA mananI ekAgratAmA ane viSaya-kapAyathI nilepamaLa-nirvikAra-niHsaMga banAvanAra bhavya svAdhyAya coga che. jene lAbha tame laI rahyA che. lI. muni rAjendravijayajI gaNi taraphathI dharmalAbha. jalagAma. tA 12-12-80 (18) - - Aje AvA dravyAnuyoganA jJAtA bahu ja alpa saMkhyAmAM che. tamAM Avu uttama lekhana karI mahattvapUrNa tAtvika bAbatane pragaTa kare che, e kharekhara atyaMta anumodanIya che. lI paM. zrI naredevasAgarajInA dharmalAbha. paDavaMja, tA. 15-11-80 * * - atya ta anumodanIya che.
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 mekalAvela je badala AbhAra. uparokta pustakonI sahAyathI jainadharmanuM tattvajJAna samajavAmA saralatA thaI. pustako ghaNAM suMdara che. jainadharmAMnA tattvajJAnanA A pustakamAM je sAdI bhASA che, tenAthI A gahana viSaya, ghaNA ja sarala samajavAmA thaI paDayo. lI. khIpInaca6. e. zAha. surata tA. 16-8-80 ( 5 ) amadAvAdanA satazruta sevAsAdhanA kendranA preraka ane zrImad rAjacaMdranA prakhara abhyAsI tathA AtmajJAnI pUjya DaoN. mukundabhAI sonejI sAhebanA sAnnidhyamAM sametazikhara Adi yAtrAnuM sadbhAgya prApta thayela, tyAre mArA eka mitra zrI maganabhAI pAsethI ApanuM pustaka " jaina darzInamAM upayoga " vAMcavAnu sadbhAgya prApta thayela. je eka vidvatAyukta pustaka che, paraMtu saralabhASAthI mArA jevA sAmAnya mumukSune samajavAmAM saraLa paDela, eTale khUba gamI gayela. ane emaNe ja (maganabhAI e ) tamArAM khIjA' pustakAnuM liSTa ane ThekANuM ApyuM. " hAtha kakaNa vaLI ArasInI zI zarUra ?'' ApanAM pustake mane vAMcavAmAM ane samajavAmAM ( jainadharma ), khUba upayeAgI thaze, e cokkasa che. cr rk lI. ApanA vizvAsu khImajI ga MgaranA jayajInendra, muMbaI. tA. 26-12 79 ( 6 ) AtmavijJAna prathama bhAga maLyuM. pustaka upayogI che, ane yuganI mAMga pramANe lakhAyu' che, lekhaka ane sahAyakane dhanyavAda. lI. 5. vizAlavijaya. egaleAra tA. 24-10-78 (7) tamArA tarathI AtmavijJAnanI e pustikAe puname sAMje maLI hatI. tamArI prastAvanA tarata joI gayA chuM. prastAvanA mane bahu ja gamI che. pAMca RndriyAnI paMcAgni sAthe tathA pacaratna
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 309 sAthe karelI sarakhAmaNI ja khUba ja prodhaka ane preraka che tamArI kalama bhAvathI suMdara che, bhAvAne parita svarUpe tame AlekhA che, mATe tamAru lakhANa bhAvathI suMdara banyuM che. dA. ja khUvijayanA dharmalAbha-- AdariyA tA. 20-10-78 ( 8 ) Ape melAvela pustako maLyA che. Avu sAhitya hajI sudhI pragaTa thayuM hoya tema lAgatu nathI. bhagavAna vitarAga paramAtmAnA anupama tathA ananya ane apUrva tattvajJAnane Ape je saralatAthI, sAdhAraNa jJAnavALA paNu samajI zake tevI tathA rasabharapura zailIthI ane kharAkhara kramapUrvaka je lakhyuM che, tenA mATe kayA zabdomAM tamArI praza sA karavI ? lI, maganalAla cAMpasInA saprema namratApUrvaka namaskAra muMbaI tA. 9-11-79 ( 9 ) AtmavijJAna pustaka maLyu che sarala bhASAmAM- yukti-prayukti ane draSTAMta AdithI AtmA-paraleAka-karma badha-nirjarA Adi viSayAne bahu ja suMdara rIte samajAvelA che. lI. paM. padmavijaya Adi taraphthI dharmAMlAbha. IDara tA. 23-1078 ( 10 ) Apanu lakhela pustaka " jaina darzanamAM aNuvijJAna,' bhAIzrI muLaca'dabhAI mahetA taraphathI mane maLyuM. sAyansanI daSTieDresa. dharmImAM ghaNuM vizeSa tattva rahelu che e ApazrIe sacoTa rIte samajAvela che. AvuM suMdara pustaka lakhI chapAvI pragaTa karavA mATe abhinandana. lI. nalAla tArAcaMda vArA mu khaI-vAlakezvara tA. 11-10-79
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 (11) tamArA taraphathI tamArA hAthe lakhAyela sAhitya maLela che. khUba ja sarala subodha bhASAmAM tatvajJAnane samajAvavAno prayAsa e. tamArA lekhananI vizeSatA che. lI. kalAprabhasAgara AdinA sAdara dharmalAbha mubaI tA. 10-10-78 (12) ApanAM lekhita pustaka vAMcI asIma harSa thayo che. have AtmavijJAna pustaka vAMcIne AtmAne vikasita banAvIe e ja mahecchA. Apa je je pustakonuM prakAzana kare te te pustake amane maLavAM joIe, evI AzA rAkhIe chIe. lI. paghalatAzrI tathA harSAvAzrI taraphathI dharmalAbha madrAsa tA 19-10-78 (13) AmavijJAna bhAga pahelAnI dritiyAvRttinI nakale amane maLI gaI che, amArA saMbaMdhIomAM jyA jyAM A pustaka ApyuM tyAM tenI bhASAnI saralatA, guDhatatvajJAnane sahelAIthI samajI zakAya tevI zailInAM ghaNuM vakhANa thayA. * * lI. pravINa zAha. muMbaI tA 31-7-80 (14) dharmalAbha sAthe lakhavAnuM ke tame pAThavela AtmavijJAna bhAga pahele maLI gayuM che. tamArA dIrghaciMtana - mananamAthI sarajAyeluM A sAhitya suMdara ane vAMcane baMdha karAve evuM ane vAMcatAM game evuM che. lI. pUrNacandra vijayanA dharmalAbha. pATaNa tA. 15-10-78 (15) . ApanAM pustake me vAgyA pachI ghaNo ja prabhAvita thayA hatA.
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 311 ane tattvanuM UMDANapUrvaka sarala bhASAmAM ApanuM lakhANa che. vAcI ghaNe ja AnaMda thaye che. tame zAsananI sArI sevA bajAve che. pU. 5. mahArAjazrI yazobhadravijyajI mahArAja, lAlabAga A sAlamAM comAsu rahyA pachI tamArA pustake mane vAMcavA ApelA. lI. ramaNalAla maphatalAla muMbaI tA. 26-11-80 (16) Apa tattvajJAnanuM sAhitya je sarasa rIte samajAvI lakhe che eTale tamArA purUSArtha pratye prema thAya te svAbhAvika che. kalyANamAsikamAM paNa ApanA lekho huM khAsa vAMcuM chuM. temAM tattvajJAna bharapUra hoya che. bhASA paNa bahu saraLa hoya che. eTale sAmAnya mANasa paNa samajI zake che. tamArAM pustake tathA lekhe khAsa vAMcuM chuM. vAcavAnI haMmezA jijJAsA rAkhuM chuM. lI. gevi dalAla dozInA jayajInendra. vaDodarA tA. 12-11-80 (17) (17) dravya-guNa-payanuM ci tana-manana ane maMthana, te AtmazuddhimAM tathA mananI ekAgratAmAM ane viSaya-kapAyathI nilepanirmaLa-nirvikAra-nirasaMga banAvanAre bhavya svAdhyAya yoga che. jene lAbha tame laI rahyA cho. lI. muni rAjendravijayajI gaNi taraphathI dharmalAbha. jalagAma. tA. 12-12-80 (18) 1.' Aje AvA dravyAnuyoganA jJAtA bahu ja alpa saMkhyAmAM che. ane tame AvuM uttama lekhana karI mahatvapUrNa tAtvika bAbatone pragaTa kare che, e kharekhara atyaMta amumodanIya che. lI paM. zrI naradevasAgarajInA dharmalAbha. kapaDavaMja, tA. 15-11-80
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 tamee mokalAvelAM bheTa pustaka vAMcyAM. sArAM che. AjanA pazcimI yuga mATe eka sonerI vastu samAna che eTale yuvAnone sArA mArge joDavA mATe AvA pustakanI khAsa jarUra che lI. muni haribhadrasAgaranA dharmalAbha. mulunDa (muMbaI) tA. 16-11-80 (20) dharmalAbha tame dharmapremathI mokalela "jainadarzanane karmavAda" pustaka vAMcatA khUba ja Atmika AnaMda anubhavI rahyo chuM. temAM paNa je spaSTatA dareka pAribhASika zabdanI karI che, te khUba ja majenI che. temA paNuM peja 150 thI 16 mA samyagadarzananI mokSamUlaka paddhatithI varNavI che, te zAstrIya vipula zraddhAguNane nAbhigata banAvavA niSpakSapAta rIte joradAra jayenta uThAvI che, te kharekhara! tamArA haiyAnA UMDANamAM rahela zraddhAnI khullI sAkSI pUre che peja 163nI chellI traNa lITImAM te kamAla rIte samyagadarzananI jhINavaTa, batAvI che. samartha sUkSmaciMtaka sAkSaravarya prabhudAsabhAInuM zAsanaciMtana, AtmAmAM pragaTela UMDA lApazamamAthI UThayuM hatuM ane AryasaMskRtinI sAcI mApaNuM leka samakSa mUkI zakyA hatA tema tame paNa karmasAhityanA pAramArthika padArthone legyabhASAmAM, vaijJAnika paddhattio mUkavAmAM saphaLa thayA che, ema mAru kallAnI aMtima tamane a5bhamAM zIgha mukitagAmI nie ja abhilo . ( munibaMsarIrijI le ma. zrI premasUrizvarajInA ziSya).
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
_