Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ {ITa ra te Dha. mahAnibaMdhA - St. Cloud Sell (ans)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ samata (samyakatvam) (jaina kavi zrI RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre) muMbaI vidyApIThanI pIeca.DI.nI padavI mATe taiyAra karelo mahAnibaMdha eprila-2009 zrImatI bhAnubena jayaMtilAla zAha : prakAzaka : /LI) zrI ajarAmara jaina sevA saMgha muMbaI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sa graMtha : SAMMATTAM (sampattam) sammaram (samyaktvam) sacavam ka AvRtti: prathama 6 prati - 1000 % kiMmata : 200/-(jJAna pracAra khAte) % prakAzana varSa: vIra saM. 2536 6 vikrama saM. 2066 5 I.sa. 2010 pada jJAna pracArArthe sahayoga : mAtuzrI nAnabAI vIrajI vAlajI satrA parivAra (bhacAu-kaccha-vAgaDa) grAMTaroDa - muMbaI - 400 007. papha prakAzaka evaM prApti sthAna : ajarAmara jaina sevA saMgha - muMbaI cl0 zrI ajarAmara sthAnakavAsI jaina saMgha, 40, TAyakalavADI, dharmAlaya, bhagata lena, mATuMgA (ve.), muMbaI - 400 016. Tel. 022 -2431 6979 6 anya prApti sthAna : 1) zrI sthAnakavAsI cha koTi jaina lIMbaDI ajarAmara saMpradAya c/o zeTha nAnajI DuMgarazI sthAnakavAsI moTA upAzraya jaina saMgha, ajarAmara gurugAdIno upAzraya, mu.Po. lIMbaDI - 363 4ra1(jillo - surendranagara) gujarAta. Tel. 02753-260 235. kakakakakakakakakakakakakakakakakakaka ==== 2) zrI sthAnakavAsI cha koTi jaina lIMbaDI ajarAmara saMpradAya c/o bharatakumAra zAMtilAla zeTha (pramukha zrI), 10, maMjuzrI sosAyaTI, ranA pArka, ghATaloDiyA, amadAvAda - 380 061. Tel. 079-2747 1919. 3) zrI gulAba-vIra jaina pustaka bhaMDAra co zrI sthAnakavAsI jaina saMgha The. ajarAmara TAvara pAse, muM. Po. thAnagaDha(jillo - surendranagara) gujarAta. pa6 mudraka : apsarA kopI senTara, 22, hamAma sTrITa, rAjA bahAdura kaMmpAunDa, bI.esa.I. posTa oNphIsanI sAme, phorTa, muMbaI. saMparka : 022-2266 6468
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhbhatam mahAnibaMdha sambhattabhU mahAnibaMdha -si chetu (ette)
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ =ii / 'pU.gurudeva zrI bhArapha2jI svAmInA zubha haro samatama graMthanuM vimocanI - saMi_ magl/ nibaMdha,
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Bacalah Siti danas 'hI, bhANatA sITI dvArA likhita bahAravadhi jAgratA lokArpaNa tathA 'ThI,bAkunA vI sArI sArI hatI ta:vIrI jhalaka8 pU. gurudeva bhAskarajI ravApInA baMgala AzIrvAka tathA temanA haste graMtha vimocana rivajya saMbadhI tathA variSTha maMDaLanI upasthiti, dIpa prAgaTaya, bhAnubenanuM sanmAna tathA pravacana, liTala enjalsa pAThazALAnA bALako temaja ' vizALa janasamudAya daSTigocara thAya che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivAdo nahIM. zrutajJAna sanmAna samAroha ravivAra tA. 2-5-2010 - DaoN. bhAnubena satrA (zAha) kim samAcam Gu
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ kakakakakakakakakakakakakakakakaka preraNAdAyI lIMbaDI ajarAmara saMpradAyanA sAdhvIratna pa.pU. jharaNAbhAI mahAsatIjI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ rrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr - arpaNam... samarpaNam... - - - - - - - - - - - - - mArI zraddhAnA kendrabiMdu, satyamArganA rAhabara, vidyApremI ajarAmara saMpradAyanA zAsanoddhAraka yugapradhAna AcArya bhagavaMta 5.pU. ajarAmarajI svAmI tathA emanI pAvana paTTa paramparAnA prabhAvaka, e amArI AsthAnA AdhAra staMbha e hara samayanA preraNAdAtA, satrA parivAranA sapUta gulAba-vIra samudAyanA lADIlA saMta pUjya gItArtha - gurudeva navalacaMdrajI svAmIjInI punIta smRtimAM - sazraddhA - sabhakti samarpita vinayAvanI - bhAnu zAha - - - cele - - - = - > - E - lec - - - - - - rkrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukRtanI sahabhAgI jJAna anamodaka parivAranai zata zata abhinaMdana bhacAu (kaccha-svAgaDa), grAMTaroDa, muMbaI. mAtuzrInALabAI vIrajI vAlajI suthA mAtuzrIzAhILA bhAbhalukomAyAgAlA zrImatI bhAnubena jayaMtilAla vIrajI 'ca.sI. bhArahimANIvila - asIharSANitilAla ridighimaNa ci.ArALISa ci. hazaNIfISa
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ eraartrtMaaraakaar-raasraakhaaraakhaa raakhaa raakhaa pa. pU. gurubhagavaMtonA abhinaMdana saha AzIrvAda vidvatvaM ca nRpatvaM ca naiva tulyaM kadAcana / svadeze pUjyate rAjA, vidvAn sarvatra pUjyate / / amArA gItArtha tatvajJa gurudevazrI navalacaMdrajI ma.sA.nA gAmanA tathA amArA suziSyA jharaNAkumArInA saMsArapa bena zrI bhAnubenanA Ph.D. thayAnA samAcAra sAMbhaLI huM bahu ja AnaMdita thayo hato. lIMbaDI-ajarAmara saMpradAya haMmezA ApanuM gaurava leze. - kartA-bhoktA bhAva tUTe tevA jJAtA-daSTA bano, samakita rAsa choDAve saMsArano rasa evA bhAva keLavaje, vibhAvathI thaMbhAvI pariNatine svabhAve sthira banajo, saMjameNaM tavasA ApyAruM bhAve viharatAM mokSa meLavajo. li. pU. AjJApradAtA gurudeva zrI bhAvacaMdrajI ma.sA.nI re AjJAthI kAryavAhaka vimalamuni AUM Subject: Appreciation of the efforts taken by Dr. Bhanu J. Satra. It was my great pleasure to stare at approx. 2500 pages written for thesis on Samyak Darshan and other researches, about one and a half year ago. I had a nice time in reading those researches and shedding it into condenced as well as in a concise form. Now today I am very glad to see Bhanu ben as a doctor of philosophy and now she is about to publish her research. I appreciate her hard work since she comes from such a community which is negligent about such studies. Of course it is sovreignity of omniscients to experience the absolute knowledge and the infinite bliss. But as followers of omniscients we are also proficient to realise the taste of their infinity. By realizing Samyak Darshan_the righteousness we gain the elegiblity to occomplish the ultimate. This foremost essential was the central idea of the thesis. Indeed she deserves the degree as has done hardwork which will inspire others too. | internally bless her for her righteous efforts. May her efforts besrow her righteousness. Muni Aadarsh.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 eraamiiraaamiiraakhaaraakhaa raaykaarthiieraa mahAmaMtranI ArAdhanA: samyagadarzana prApta kareMge.. vinaikakaM zUnyagaNA vRthA yathA, vinArka tejo nayane vRthA ythaa| vinA suvRSTiM ca kRSivRthA yathA, vinA suddaSTiM vipulaM tpstthaa|| -paM. zatAvadhAnI ratnacaMdrajI svAmI kRta "bhAvanA zataka' ke "ekaDA vagara sarva mIMDAM nakAmAM che, sUrya prakAza vinA netro nakAmAM che, sArA varasAda che vinA khetIvADI niSphaLa che. ema A traNe dagaMta anusAra Atmabodhi vinA vipula prakAranI dharmakaraNI -tapa-tyAga, pUjA arcanA Adi sarva niSphaLa che." jeno zAzvata mahimA aparaMpAra che, evA "samyagudarzana tatvane vizALa Agama ane AgAmettara sAhitya samudramAMthI vINI vINIne motI ekaThAM karavA pUrvaka jaina zrAvaka kavi zrI RSabhadAsajInI amara kAvya kRti "samakitasAra rAsa'' dvArA gahana ciMtana karIne tene zabdabaddha karavA badala maoN bhRtadevInI kRpA pAtra mAnasaputrI svarUpA jaina zrAvikA ratna bhAnubenane zrI sthAnakavAsI cha koTi jaina lIMbaDI ajarAmara saMpradAyanA pU. vartamAna gAdIpati zrI lAbhacaMdrajI che svAmI tathA saMpradAyanA samasta cAritrAtmAonA AjJApradAtA - nizrAdAtA gurudeva zrI ja bhAvacaMdrajI svAmI, zrI prakAzacaMdrajI svAmI, zrI niraMjanacaMdrajI svAmI sameta saMpradAyanA 19 : gurudevo ane 238mahAsatIjIo taraphathI zata zata abhinaMdana sAthe aMtarabhInA zubhAzISa che. A cAra saptAhanI ekAMta mauna-sAdhanA daramyAna A graMthanuM AdyopAtta rasa-ruci-zraddhA re ane laganIpUrvaka zabdaza: avagAhana karatAM dila-dimAga ane AtmacetanAe je alaukika AnaMdAnubhUti ane paritoSa anubhavyAM che te varNanAtIta che, kalpanAtIta che. saMsAra ? paribhramaNathI, rAga-dveSanI baMdhana beDIthI kaMTALelA-thAkelA hoya ane jemane tIvra mumukSupaNuM ja niraMtara pravarte evA mokSArthI, jJAnArthI bhavyAtmAo mATe A graMthanuM avalokana, ciMtana amRta , rasAyaNa svarUpe pariNamaze evI zraddhA che. eka ja graMthamAM "samakita" jevA Atmatattvane paramAtma tattvamAM parivartana karavAnI je bIja zakti che tevA adhyAtma ciMtananA viSayane , gAgaramAM sAgara samAI jAya tema samAveza karIne bhAnubene adhyAtma premI AtmAo mATe ja gujarAtI saraLa bhASAmAM upakAraka zrutabhakti karI che. A graMtha vadhumAM vadhu tattvapremI jijJAsuonAM karakamalamAM pahoMce evo teno pracAra thAya che ane tenuM hindI anuvAdana karAvI, hindIbhASI hajAro mumukSu AtmAo sudhI pahoMcatuM karavAmAM A Avaze, to te savizeSa AzIrvAdarUpa nIvaDaze. 400 varSa pahelAnI saraLa gujarAtI bhASAmAM ra samyakatva jevA vItarAga arihaMta paramAtmA prabodhita Atma tattvane vItarAga paramAtmAnA re kathana anusAra "samakitasAra rAsa' nAmanA kAvya graMthamAM gUMthIne zrAvaka kavi zrI 28SabhadAsajIe bhAre kamAla karI nAkhI che. kavizrInI AvI 34 kAvyakRtio ane anya ke sAhitya Adhunika yugamAM saMzodhita thaIne AvA anusaMdhAnAtmaka mahAgraMtharUpe bahAra AvavA nuM raakaartrwrrrrrrrrrrrrrrrrrrr
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5traasaararaakhaarkrtMaaraayaaraasaawraaweraaaeraa anusaMdhAnapriyavidvarjanonI pratIkSA karI rahyuM che. gAIthya dharmanI pharajomAM aTavAyelI eka jaina zrAvikAno AsapuruSArthajaina zAsananA che vartamAnakAlIna sAdhu-sAdhvIjIne mATe celenjarUpa che. temane jJAnArjanamAM dattacitta rahI prabaLa puruSArthI banavA AhvAna kare che.... - muni bhAskarajI svAmI - mahAvIradhAma-sirasADa, ajarAmara hola(svAgata kakSa), N.H.No.8-A, sirasADa phATA, sirasADa. tA.vasaI(jillo - thANA) vi.saM. 2066, caitra suda- 15. Confidence bring Energy to Your life. "samakita rAsa' A viSaya para lakhavuM ghaNuM ja kaThIna che. A viSaya ja evo che ke ghero raMga Ave to ja samajAya. chatAM ahIM zAsanadevanI kRpAthI, gurubhagavaMtanA zubhAziSathI temaja jayaMtibhAIthI mAMDIne gharanA dareka sabhyonA sahayogathI zrI bhAnubene je pracaMDa puruSArtha karyo che. 6 te prazaMsanIya, abhivaMdanIya che. satata prayatnazIla, aneka AgamanuM avagAhana karI anuvAdanI kAyApalaTa karIgranthane che sarala, sumadhura, saMmArjita karanAra bhagIratha kAryanA yazasvI Apane huM gaurava sahabiradAvuM chuM. A grantha prakAzana thaI rahyo che teno mane AnaMda che. sau teno abhyAsa karI mULabhUta ra tatvane samaje, jIvanane samyakAcAramaya banAve, samAjamAM jaina dharmano pracAra thAya tathA nAma che rozana thAya tevI manokAmanA. ApaNA samAjamAM bahu ochA baheno Ph.D. sudhI pahoMce che. ApanA A zubha : prayAsane huM AvakAruM chuM tathA mArI zubha kAmanAtemAM umeruM . li. maMjula-guNa maiyAnA ziSyA komalakumArIjI bar3e sapane, baDe vicAra, baDA vizvAsa, baDA phaisalA aura baDA lakSa hI bar3I kAmayAbIkA AkAra taya karatA hai / meM to mAtra eka vakhata A granthanuM Proof reading karyuM paraMtu mane eTale ja khyAla ra Avyo ke bhAnubenano tapayajJa (jJAna mATeno puruSArtha) keTalo moTo che. A 'rAsa' mAM ghaNA badhA jIvo rasa le tathA A grantha bhAnubenane paNa nigraMtha banAve che evI zubhabhAvanA. caitra suda-13, mahAvIra jayaMti li. sAdhvI jinazrIkumArajI raakaarsrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa. pU. guruNImaiyAnA AzIrvacana Best of Luck - Keep it up. gauravaM prApyate dAnAt na tu jJAnasya saMcayAt / sthitiruccaiH payodAnAmudadhinAmadhaH sthiti / / jJAna ApavAthI tenuM gaurava prApta thAya che, teno saMcaya karavAthI nahIM. vAdaLAM Ape che to tenuM sthAna UMcuM che, dariyo saMgraha kare che to tenuM sthAna nIcuM che. bhAratavarSanI bhUmi eTale AryabhUmi.. A bhUmi hajAro, lAkho varSathI ja adhyAtmadhArAthI pallavita che, 25,50 ke 100 varSanA aMtare koIne koIka to puruSArtha premI nIkaLe che je Aju-bAjumAM rahelI suSupta cetanAne AdhyAtmika sparzadvArA navapallavita karIne re AdhyAtmika dhArAnA pravAhane niraMtara vaheto rAkhavAmAM madadarUpa thAya che. A granthanI racanA paNa AvA ja koI viziSTa kAraNosara ja thaI hoya tevuM mane lAgI rahyuM che. mArI dIkSA bAda (32 varSabAda) mArA sAMsArika pArivArika janomAMthI bhAnubenanuM huM vizeSa gaurava laI zakuM chuM; kAraNake temanA jhaLahaLatA vartamAna pAchaLa sAdhanAmaya bhUtakALa che. saMsAramAM rahIne jJAnasAdhanAnA dhArelA dhyeya sudhI pahoMcavuM kaThIna hoya che. amArA (6) cha ja bhAI-bahenomAM phakta bhAnubena jaPh.D.che. mArA aMtaramAM e vAtano paNa apAra AnaMda che ke mArA bahene anya koI viSaya para nahIM paraMtu sattaramI sadInA kavi RSabhadAsakRta samakita rAsa para saMzodhana karIne jina- ra zAsananI sevA karI che. temaNe mAtAnI kukSIne, baMne kuLane tathA bhacAu(vAgaDa)nA nAmane rozana karyuM che. teM pAra pADyuM UMcuM nizAna, samAje karyuM bhAnunuM sanmAna, teM khUba vadhArI zAsananI zAna, grantha sva-para kalyANaka bano e aramAna." mane AzA che ke A grantha ghaNAnI bahiraMtarayAtrAne pAra paDaze. 555555555555555555555555555555555555555555 li. sUrya-vijaya guruNI maiyAnA suziSyA che sAdhvI jharaNAkumArIjI evaM ziSyA parivAra
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka88 upodughAta zrAvaka kavi RSabhadAsa e madhyakAlIna jaina sAhityanI viziSTa upalabdhi che. 6 madhyakAlIna jaina sAhityamAM moTAbhAganA kavio sAdhu-paraMparAnuM pratinidhitva kare che, temAM ke kavi RSabhadAsa jevA kavio zrAvaka paraMparAnuM gaurava che. mukhyatve vepArane varelA jaina zrAvaka vargamAM sarasvatInuM varadAna pAmItenI sevAnuM vrata dhAraNa kare e ghaTanA ativirala che. khaMbhAtanA ja - mANekacokamAM vasanArA kavinI 34 thI vadhu rAsa racanAomAMthI samakitasAra rAsa' e prastuta che zodhanibaMdhano abhyAsaviSaya che. bhAnu bahena zAha mULa kacchanA rahevAsI dharmapriya zrAvikA che. muMbaImAM meTrIkanAM abhyAsa bAda lagna pachI dIrgha samaya bAda eca.esa.sI., bI.e., ema. e. ane have A pI.eca.DI. jevI ucca vidyAsAdhanA siddha karI che, temAM temanI dharma ane jJAna ubhayanI prItino ? jhaLahaLATa che. jainatvanI sAcI oLakhANa samA samakitanA hArdane pAmavAnA prayatnarUpe temaNe kavi RSabhadAsanA samakitasAra rAsane abhyAsaviSaya tarIke pasaMda karyo. kavi RSabhadAse samakitanA mahattvane vistRta rIte varNavyA bAda sudeva, sugurU, sudharmanA mahimAne aMkita karyo che, sAthe ja samakitanA saDasaThabolonuM vistRta varNana karI samakita vize e ja Akara graMtharUpa A rAsanuM sarjana karyuM che. kavinI kathAkAra tarIkenI anokhI siddhi hovAthI AmAM . dAMta nimitte kathArAsanuM paNa apUrvasaMyojana karyuM che. ja kavi RSabhadAsanI prApta hastaprata keTaleka aMze azuddha hovAthI tenA parathI lIyaMtaranuM che kAryakaThina hatuM, A kArya paNa sAMgopAMga pAra pADI A kAryane yazasvI rIte pUrNa karyuM. A rAsanuM adhyayana karyuM, te sAthe ja temaNe AgamomAMthI upalabdha samakita vizenI nAnI racanAonuM paNa A adhyayana karyuM. temaNe samakitanA vividha saMdarbhonuM adhyayana rajU karyuM che. temaNe vividha pUjAo para ane e sAthe ja temaNe upAdhyAya yazovijayajI ane zrImad rAjacaMdrajInI arthagaMbhIra racanAonuM tulanAtmaka adhyayana rajU karI viSayanA gauravanI vRddhi karI che. temaNe A sAthe ja ke vividha saMlagna viSayonI pariziSTonI rajUAta dvArA viSayono talasparzI abhyAsa karavAno anumodanIya prayAsa karyo che. AviSayanI gahanatA ghaNI UMDI che. AthI keTaleka sthaLe saMzodhakano puruSArtha aparyApta che paNa anubhavAya, paraMtu bhAnubahena purUSArthazIla saMzodhaka che. lAMbo samaya sAmAyika karI ja viSayanA zakya eTalA UMDANamAM javA tatpara rahyAM che. AthI ApaNane hRdayamAM UMDI AzA ane ke zraddhA rahe che ke, zrImatI bhAnubahena A viSayanA vadhu UMDANamAM ciMtana-manana karI jaina saMghane ja samyagdarzana samA amUlya ratna viSayaka vadhu prakAza pAthare... e sAthe ja madhyakALanA upekSita para ke sAhityakSetramAM paNa potAnI gauravavaMtI abhyAsa-paraMparA cAlu rAkhe e ja abhyarthanA... Department of Gujarathi, Mumbai Dr. Abhay Doshi kakakakakakakakakakakakaka kakaka
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutatvano strota soLamA zatakanA zrAvaka kavi RSabhadAsanI 'samakitarAsa' nI hastapratanI muMbaI yunivarsiTInI pI.eca.DI. DIgrI mATe zrImatI bhAnubena jayaMtilAla zAhe pasaMdagI karI ane Do. abhayabhAI dozInA mArgadarzana heThaLa teoe A pratanuM sarvAgI mUlyAMkana karyuM che. A mUlyAMkanano abhyAsa karI mAro AnaMda ane saMtoSa vyakta karuM chuM. zrImatI bhAnubene A A hastapratanuM 6(cha) prakaraNamAM vibhAjana karI abhyAsa karyo che. pratyeka prakaraNamAM emano - puruSArtha ane sUjha dhyAna kheMce che. soLamA zatakanI mULa hastapratano abhyAsa zarU karyA pahelAM teoe madhyakAlIna , gujarAtI jaina sAhityano saMkSepamAM rasamaya paricaya karAvI kavi RSabhadAsanA jIvana ane sarjananI aneka vigato, tulanAtmaka dRSTie tathA mAhitInI upakAraktAnI draSTie varNavI A ja kavinA jIvana -sarjana vize gujarAtI bhASAnA anya vidvAnonA abhiprAyo darzAvela che. samakitarAsanI kula 45 DhALanuM saraLa gujarAtImAM bhASAMtara nahIM paNa rUpAMtara karI, jUnI gujarAtI bhASAne arvAcIna bhASAmAM varNavavAno lekhikAno puruSArtha noMdhapAtra che. A teoe yathArthacarcA karI che. "samyagudarzana meLavanAra ja uttama zrAvaka ke sAdhupaNuM prApta karI zake che arthAt samyagadarzana e dezavirati ke sarvaviratino AdhAra che." samyakatvanA svarUpane samajAvavA teoe samartha puruSArtha karyo che ane samyakatvanA 67 bolanuM saMkSepamAM saraLa, madhura zailImAM nirUpaNa karyuM che. kRtinA bhAvapakSa eTale ke tattvavicAra ja nahIM paNa kalApakSanI paNa vigatapUrvaka carcA karI che. kavi RSabhadAsanI kAvyazailImAM rahelI che badhI ja vizeSatAo sadaSTAMta tAravI ApI che, mULa hastapratanuM sAhityika mUlyAMkana AkarSaka banI rahe che. uparAMta samakita vize jaina Agama graMthomAM thayelI carcA tathA aneka jaine vidvAna manISIoe-AcArya bhagavaMtoe tathA vidvAna zrAvakoe karelI carcAne tulanAtmaka rIte darzAvI che. vartamAnamAM paNa samyagudarzana keTaluM upakAraka banI zake te darzAvI ApaNe sahu samakita prApta - karavA puruSArtha karIe evI zubha bhAvanA vyakta karI che. emanA A zodha prabaMdhane muMbaI yuni. AvakArI temane pI.eca.DI.nI DIgrI pradAna che karI che. jaina hastaprata sAhitya ghaNuM vipula che. Do. bhAnubahena AvI aneka hastapratonuM saMzodhana : saMpAdana karI, zrutajJAnanI sevA karI jIvana dhanya banAve evI AzA. ghATakopara. li.Do. rasikaela.mahetA. ---rrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakanA be bola mokSamArganuM praveza dvAra eTale samyagdarzana ... jaina philosophImAM jenuM anupama sthAna che 44 evA ' samakita'' nAmanA viSaya parano 17mI sadImAM thaI gayelA jaina zrAvaka kavi zrI RRSabhadAsa kRta ''samakitasAra rAsa'' nAmanA kAvya graMtha upara gahana ciMtana karIne, viduSI zrAvikA ratna bhAnubena zAhe pI. eca. DI. mATe taiyAra karela mahAnibaMdhane graMtharUpe jaina tattvajJAnanA pipAsu abhyAsIone mATe pragaTa karatAM sevA saMgha ati prasannatA sAthe dhanyatA anubhave che. gRhasthAzramanI javAbadArIo vahana karavAnI sAthe eka jaina zrAvikA, samaya bacAvIne niraMtara adhyayanazIla rahIne sAhitya-saMzodhana kSetramAM keTalAM ucca zikharo sara karI zake che, te bhAnubene nArI mAtrane mATe jvalaMta draSTAMta puruM pADyuM che. muMbaI yunivarsiTImAM A mahAnibaMdha prastuta karIne DaoNkTareTa padavI prApta karavA baddala DaoN. bhAnubena zAha(satrA)ne lAkho zubhecchAo sAthe abhinaMdana pAThavIe chIe. bhAnubenano zvasura ane pitR parivAra vaMza paraMparAgata ati dhArmika, dRDhadharmA ane priya dharma saMskArI parivAra che. teonA pati zrI jayaMtilAla bhAIno sAtha-sahakAra bhAnubenanA jJAnavikAsamAM anumodanIya rahyo che. enuM A zubha pariNAma che. A graMtha prakAzanamAM artha sahayogI banIne temaNe pU. mAvitra mAtuzrI nAnabAI vIrajI vAlajI satrA paratve vinamra abhinaMdananuM ardhya ApavA baddala samasta parivArane dhanyavAda ApIe chIe. vikramanI sattaramI sadInA zrAvaka kavi zrI RSabhadAse jina udyAnarUpI bAganI surakSA hetu samakitasAra rAsanI racanA karI che, jenA AdhAre bhAnubene jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa darzAvela che. prathama prakaraNamAM amUlya jJAna nidhirUpa vAraso hastapratonA svarUpe ApaNA graMthAlayomAM surakSita sacavAyelo che; teno rasika ItihAsa che. tyAra pachI yazasvI kavi zrI RRSabhadAsano paricaya che. 5.3-4mAM samakitanA 67 bolanuM vizada varNana che, jemAM jainadarzananAM utsarga ane apavAda arthAt nizcaya ane vyavahAra mArganuM lekhikAe sAMgopAMga varNana karyuM che. samakita jevA gahana viSayane lokabhogya banAvavanI temanI AvaData prazaMsanIya che. tyArabAda sthirAdRSTi sAthe temaja mUlAdhAramAM jAgRta thatI kuMDalinI zakti sAthe samakitano samanvaya rasika che. Adhunika vijJAna ane jaina darzananAM vijJAnanuM svarUpa darzAvI temaNe sAmAnya jananI zraddhA majabUta karI che. A graMthanuM vAMcana-manana ane nididhyAsana dareka jJAnArthI bhAI-bahenanAM hRdayamAM samyagdarzananI anubhUti mATenI tIvra jhaMkhanA jagADaze evI pAkI zraddhA che... mahAvIra janma kalyANaka. vI2saM. 2536. ajarAmara jaina sevA saMgha, muMbaI == ======
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatI bhAnubena jayaMtilAla zAha (satrA) janmabhUmi janmadina abhyAsa prAraMbha patideva putravadhu - putra sAsu-sasarA mAtA-pitA bahena mahAsatIjI bhAI-bahena jJAnadAtA Ph.D. kyAre thayA : sammattam graMthanuM vimocanaH have pachI : bhacAu (kaccha vAgaDa) 25-4-1958 I.sa. 2000 zrI jaMyatilAla vIrajI satrA bhAratI hemeSa satrA, harSA anISa satrA nAnabAI vIrajI vAlajI satrA (bhacAu-kaccha-vAgaDa) DAhIbena bhAramala momAyA gAlA (bhacAu-kaccha-vAgaDa). sAdhvI ratna pU. zrI jharaNAkumArIjI mahAsatIjI maMjubena, rasika, rameza, rAjeza pU. alpezamuni ma.sA tathA pU. AdarzacaMdrajI ma.sA. 25-7-2009 02-05-2010, ravivAra, muMbaI. 1) jUnI hastapratonA akSaro ukelavAnuM kArya cAlu che. keTalIka hastaprato ukelI che - * kavi RSabhadAsa kRta sumitra rAjarSi rAsa * kavi RSabhadAsa kRta abhayakumAra rAsa * kavi RSabhadAsa kRta ajAkumAra rAsa 2) bRhad muMbaI dhArmika zikSaNa borDamAM sevA. 3) ajarAmara saMpra. saMcAlita lITaluM enjalasU sthA. jaina pAThazALAmAM sevA..... kakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakaka8
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ d-r- ' r-r-r svakathyam svarga lokatA divya sukhomAM rAcatA devo paNa jetI yAcatA kare che evA samyagdarzanane namaskAra ho. A prasaMge lIMbaDI ajarAmara saMpradAyanA AjJApradAtA pU. gurudeva bhAvacaMdrajI ma.sA., 5. pU. bhAskarajI ma.sA., 5. pU. prakAzacaMdrajI ma.sA., pa. pU. tiraMjanacaMdrajI ma.sA., Adi zramaNa-zramaNIotI sadA huM AbhArI rahIza. jematI kRpAthI mAruM kArya pUrNa thayuM che. mArA satata preraNAdAyI, mArA kAryamAM vega vadhAratAra temaja mate protsAhita karatAra mArA anaMta upakArI lIMbaDI ajarAmara saMpradAyanA sAdhvIratna jharaNAkumArI mahAsatIjItA AzIrvAda saha A zodhatibaMdha rajU karuM chuM. samyagdarzana e jainatvanI mULa bhUmikA che. samyagdarzata e adhyAtmanuM paroDha che. samyagdarzata e bhavaroga cikitsAnI acUka auSadhi che. guru bhagavaMtonA mukhethI jitavANInuM zravaNa karatAM samyagdarzatanuM mahattva samajAyuM; paNa tenuM bIjAropaNa tAnapaNamAM pAMca varSatI uMmare pAThazALAmAM jatAM thayuM hatuM. 'arihaMta mArA deva che, tigraMtha zramaNa e mArA guru che ane kevaLajJAtIo dvArA prarUpita ahiMsA dharma e mAro dharma che'. A sUtra mArA hradaya paTa para aMkita thaI gayuM. ema chatAM vAstavamAM samyagdarzata zuM che ? samyagdarzata ApI ke laI zakAya ? samyagdarzatI kevo hoya? samyagdarzata kone maLe ? samyagdarzata zI rIte maLe ? AvA prazno matamAM udbhavatAM. samyagdarzatatI tAttvika bhUmikAnuM saMzodhata karavAtI matamAM jhaMkhatA rahetI hatI. A saMzodhata jijJAsAe mate jaita vizvabhAratI saMsthAta, lADaO (rAjasthAta) yutivarsiTIthI M.A. to abhyAsa karavA prerI. tyAra bAda A viSaya para ph.D karavAnuM nakkI karyuM. mArA praznotA ukela mATe meM svayaM aMtaHsphuraNA thatAM 'samyagdarzana' jevo viSaya pasaMda karyo. tenA saMdarbhamAM kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa' meM pasaMda karyo. A rAsamAM samakitatA 67 bolonuM vivaraNa che, tenuM vistRta adhyayana rajU karyuM che. sAhityanA lokapriya ane lokalADIlA kavitI sAhitya sRSTimAM jaita ane jainettara varganA loko mukta vihAra karIte jaita sAhityatI samRddhito pratyakSa paricaya meLavI zake tevI mAhitIthI sabhara pustakanuM prakAzata karavAmAM AvyuM che. samakitasAra rAsa eTale jaina sAhityanA vaividhyapUrNa vArasAnuM darzata karAvato, sAMskRtika vicAronuM pratipAdana karato pratitidhi graMtha. jaita zrAvaka kavie samakAlIta ane bhaviSyatI peDhIne jaina dharmanA bhavyodAtta sAhityanuM sarjana karIte mAtavasevAnuM zreSTha kArya karyuM che, je tematI jinazAsana jaita LLL *F*=*=== *=zl-.-.=-z-00ht==c===e=c======
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ dr-d-br-ddr -d'-r d d d d 5 r d dr d d d r r r d d d pratyenI aDaga zraddhAtAM darzata karAve che. A sAthe ja upAdhyAya yazovijayajI ma.sA., zrImad rAjacaMdrajI Adi mahApuruSotI kRtiotA saMdarbhe samyagdarzatatA svarUpane spaSTa karavAno prayatna karyo che. e ja rIte Adhutika yugatA saMdarbhe samyagdarzananI carcA karI che. A rAsakRti meM bhAMDArakara insTITayUTa-pUnAmAMthI meLavI. A prasaMge A kRtine prApta karavAmAM lAgaNIbharyo sahayoga ApatAra atilabhAI lAkhANI, popaTabhAI gaDA ane caMdubhAI chADavAnI huM sadA RNI rahIza. A dhArmika hastapratatAM akSaro ukelavA mATe dariyApurI saMpradAyatA mArA vidyAguru pU. alakezamuti ma.sA. tathA utsUtratI prarUpaNA ta thAya te mATe ajarAmara saMpradAyanA pU. AdarzacaMdrajI ma.sA. to meM saMparka sAdhyo. Agama vizArada A baMne guru bhagavaMtoto mArA para asIma upakAra che. tematA sahayoga vitA kadAca mAruM A kaparuM kArya saraLa ta banyuM hota. temano upakAra avarNatIya che. huM AjIvata temanI RRNI rahIza. samyagdarzata jevA viSayane aneka Agamo tathA graMthone AdhAre abhyAsa karavAno prayatna karyo. DaoN. abhayabhAi dozInA mArgadarzata heThaLa meM zodha nibaMdhanuM kArya prAraMbha karyuM. temaNe mate athathI iti sudhI navA navA muddAonuM tirUpaNa karavAnuM mArgadarzata ApyuM. tematA sahayogathI mAruM azakya kArya zakya banyuM. mArA mArgadarzaka DaoN. abhayabhAIdozIno huM AbhAra mAnuM chuM. mArA zodha tibaMdhatA svapnane sAkAra batAvavAmAM jemanuM noMdhapAtra sthAna che evA mArA pati jayaMtilAla zAhato mane Dagale ne pagale sauthI vadhu sahayoga maLyo. A kArya mATe mArA sva. sasarA vIrajIbhAI tathA sAsu tAnabAI tathA mArA pitA zrI bhAramalabhAI tathA mAtA DAhIbenanA sadA mane AzIrvAda maLatA rahyA. temaja mArA baMne dIkarAo hemeSa ane atISa tathA putravadhUo bhAratI ane harSA temaja mArA taNaMda maMjubeta, sva. bhAbhI jaya zrIbene paNa vividha kAryomAM pUrNa sAtha Apyo che. te uparAMta pautra deva, pautrI dazAMgI ane AratAe paNa dAdItA vidhA kAryamAM sahayoga Apyo che, te mATe temane mArA khUba vhAla, mArA A abhyAsa mATe pustako meLavI ApI mArA jJAtamAM vadhAro karanAra sevAbhAvI vitubhAI (ghATakopara), mArA vevAI ratanazIbhAI burIyA temaja mahendrabhAI vyAsanI huM sadA AbhArI rahIza. A abhyAsa yAtrAmAM pratyakSa ke parokSarUpe sahAyaka thayA hoya paraMtu nAmollekha karavAnuM rahI gayuM hoya te sarvatI huM AbhArI chuM. A abhyAsa yAtrAmAM DaoN. kavita zAha, DaoN. kumArapALa desAi, DaoN. kalAbena zAha, zrImatI bindubeta rAmata, sva. DaoN. rAyazIbhAi, DaoN. eta. sI. jaita, gujarAtI vibhAgatA adhyakSa DaoN. urvazI paMDyA temaja bhUtapUrva adhyakSa DaoN. ratilAla rohita Adi 13 Ir *=****=*=*>b> kakakakakakakakakakakakakakama=
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ jana janajanakakakakakakakakakakakaja == = === - mahAtabhAvoe vividha tabakke Apela sahakAra mATe temanA prati AbhAranI lAgaNI abhivyakta karuM chuM. temaja mArAM A zodhanibaMdhatI vyAkaraNanI draSTie cikitsA karanAra di pU.AjJAbAI ma.sa. tathA pU.jitezrIbAIma.sa. nI huM atyaMta AbhArI chuM. mAre abhyAsa mATe meM aneka graMthAlayonI mulAkAta lIdhI che. tyAMnA saMcAlakoe mane madada karI che. AcArya zrI kailAsa sAgara sUri jJAna maMdira, zrI mahAvIra jaina ArAdhatA kendra kobA, zrI zreyaskara aMdherI jaina saMgha, phArbasa gujarAtI sabhA-juha, zrI jJAna maMdira graMthAlaya -dAdara, mIThIbAI koleja pustakAlaya, muMbaI yunivarsiTI pustakAlaya-kAlItA, bAbu amIcaMda pustakAlaya-vAlakezvara, caMdanabALA pustakAlaya vAlakezvara, zrIpALa nagara pustakAlaya-vAlakezvara, sthAnakavAsI hIMgavAlA leta upAzraya nuM pustakAlaya-ghATakopara, zramaNI vidhApITha graMtha bhaMDAra-ghATakopara, manapharA-jJAnabhaMDAra, zrI kalApUrNa graMtha bhaMDAra-devalAlI, lIMbaDI graMtha bhaMDAratA saMcAlakonA sahayogathI mAruM kArya saraLa banyuM che. tebadala te sarvato AbhAra. A zodhanibaMdhanuM kapyuTara TAIpIMga karI sAthe ApanAra apsarA kopI seMTara (phorTa) tathA kvolITIjherokSa(aMdherI)nA svajano pratye kRtajJatA vyakta karuM chuM. A pustaka pragaTa karavAmAM zrutajJAna bhaktithI prerAIne sahayoga ApanAra kuTuMbIjano zrI meghajIbhAI tathA zrInavInabhAIno huM hArdika AbhAra mAnuM chuM. A prastuti daramyAna mArA jJAtAvaraNIya karmanA kSayopazama anusAra koI paNa vAta zAstra viruddha kahevAI hoya to aMtaHkaraNapUrvaka arihaMta paramAtmAnI kSamA yAcanA cAhuM chuM. pUphasaMzodhana karatAM koIkSatirahI gaI hoya to micchAmi dukkaDaM. aMte hekaruNAsAgara! mate siddhi na maLe to kAMI nahi, zuddhi maLo; kevaLa jJAna ane kevaLadarzana prApta karavA samyagadarzana to jarUra maLo. = = = = = = = = pustaka prakAzana prApti paLe sammAm A zodhanibaMdha pustakarUpe prakAzita thaI rahyo che tyAre prastAvatArUpe jemaNe AzIrvAdatA upahAra ApyA che tenA mATe huM dhanyatAnI lAgaNI anubhavuM chuM. = = li. DaoN. bhAnubena zAha = = grAnTaroDa, tAtAcoka. tA. 25-4-2010. = =
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55555raangraakhaa555555555555555 -: gkramaNikA : pRSTha ja kakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakakaka kakakakakakakaka | prakaraNa viSaya 1) madhyakAlIna gujarAtI sAhitya ane vikramanA sattaramA 1 thI 14 zatakanuM gujarAtI jaina sAhitya 2) kavi RSabhadAsa jIvana ane kavana 15 thI 46 3) samakitasAra rAsa' DhALa 1 thI 15 nI saMpAdita vAcanA 47 thI 146 ane tenuM adhyayana "samakitasAra rAsa' DhALa 16 thI 45 nI saMpAdita vAcanA 147 thI 324 ane tenuM adhyayana 5) jaina graMtho ane jainettara graMthomAM samyagadarzana jevI 325 thI 385 bhUmikAo ane jene anya kRtio sAthe tulanA upasaMhAra 386 thI 398 pariziSTa (1 thI 8) 399 thI 439 samakitasAra rAsamAM AvatI dezIonI noMdha 440thI 442 samakitasAra rAsamAM AvatA kaThIna zabdonI sUci 443thI 450 saMdarbha pustaka sUci 451 thI 458 samakitasAra rAsanI mULa prata 459 thI 500
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa madhyakAlIta gujarAtI sAhitya ane vikramatA sattaramA zatakanuM gujarAtI sAhitya zanArthI sahitau jAvam | mAmA~ || zabda ane artha sahitanI racanA te kAvya che. zabda ane arthanuM sAyujya temaja rasa ane bhAvanAnuM sahitatva te ja sAhitya che. pratyeka yugamAM sAhityakAro mAnava bhAvanAnI abhivyakti potAnI kRtionAM sarjana dvArA karatA AvyA che. sarjaka potAnA bhAvone vANI dvArA vyakta kare che. e vANI jyAre parama tattvane anulakSIne kare che tyAre dhArmika arthAt sAttvika, tAttvika ane sat sAhityanuM sarjana thAya che. A sarjana samAjamAM saMskAronuM siMcana kare che temaja lokottara AnaMdanI anubhUti karAve che. jaina sAhityanA sarjananA bhavya bhUtakALane aitihAsika draSTie traNa vibhAgomAM vibhakta ka2I zakAya. (1) prAcIna yuga (I.sa. dasamI zatAbdI pUrveno kALa-prAkRta ane saMskRtano yuga). (2) madhyakAlIna yuga (I.sa. agiyAramI zatAbdIthI sattaramI zatAbdI sudhIno kALa-apabhraMza ane gujarAtI bhASAno yuga). (3) arvAcIna yuga (I.sa. aDhAramI zatAbdI pachIno kALa-arvAcIna bhAratIya bhASAono yuga). . 1 bhagavAna mahAvIranA nirvANa vikrama saMvata pUrva 470 thI prAraMbha karIne 1000varSano 'Agama yuga' che . A yugamAM prAkRta ane prAkRta mizrita saMskRta bhASAmAM sAhitya sarjana thayuM. saMskRta bhASAno prabhAva vidvajano para rahyo. kavioe rAja sabhAmAM vAda vivAda mATe paNa saMskRta sAhityanuM sarjana karyuM. I.sa. nI navamI zatAbdI pachI prAkRtanA eka rUpAMtara rUpe apabhraMza bhASAnuM loka bhASAmAM sthAna meLavavAnuM zarU thayuM. vikramanI bAramI zatAbdImAM solaMkI nareza siddharAja jayasiMhanI vinaMtIthI temanA vidyAguru kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArye 'siddha haima' vyAkaraNanI racanA karI. tenA aMtima adhyAyamAM TAMkelA apabhraMza duhAmAM gujarAtI bhASAnA aMkuronAM ApaNane sau prathamavAra darzana thAya che. A pramANe gujarAtI sAhityano prAraMbha jaina sarjaka hemacaMdrAcArya dvArA thayo. AvyA. solaMkI nareza siddharAja jayasiMha ane paramArhata rAjA kumArapALanA rAjyamAM rahI hemacaMdrAcArye vipula ane sattvazALI sAhitya sarjana karyuM. lagabhaga sADA traNa karoDa saMskRta ane prAkRta zlokonI racanA karI madhyakAlIna jaina sAhityane samRddha banAvyuM. saMskRta vizArada hemacaMdrAcArya ane temanA pachI thanArA jaina kavionI sAhityika pravRttithI gujarAtI sAhityanA kSetre noMdhapAtra pragati thaI. bAramA zatakathI caudamA zataka sudhImAM gujarAtanA ItihAsamAM aneka Aroha ane avaroha AcArya hemacaMdranA avasAna (saM.1229) pachI eka dAyakAmAMja gujarAtI sAhityamAM 'ghora' ane 'rAsa' jevA mahattvanA kAvya prakAro AlekhAyAM. jaina zramaNoe saMkhyAbaMdha rAsAo AlekhyAM. temAMthI sauthI
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre prAcIna upalabdha rAsakRti vajrasenasUri kRta 'bharata-bAhubali ghora' (saM.1241) che. bIjI upalabdha rAsakRti dharmasUri kRta 'jaMbusAmi cariyaM'(saM. 1266) temaja vijayasenasUri kRta 'revaMtagiri rAsu' (saM. 1283), ajJAta kavi kRta 'saptakSetrirAsu' (saM. 1327) noMdhapAtra rAsa che. A zatakanI gujarAtI sAhitya sarjananI pravRti alpa hovA chatAM gujarAtI bhASAnA vikAsa mATe mahattvanI che. gujarAtI sAhityano prAraMbha vikramanA teramA zatakamAM jaina gujarAtI kavi vajrasenasUri tathA jaina gRhastha kavi nemicaMda bhaMDArI kRta 'jinavallabhasUri gIta'(vi.saM. 1245)thI thayo. te A zatakanI noMdhapAtra bAbata che. vikramanA teramA zatakamAM 14 rAsakRtio maLI che. temAMthI traNaja kevaLa hastapratarUpe che. bAkInI 11 mudrita - prakAzita che. A zatakanI sauthI nAnI kRti 'vIratilaka copAI' (kaDI-12) che. A zatakanI rAsa racanAono mukhya viSaya kathAtmaka prakArano che. 'jIvadayA rAsa' ane 'buddhi rAsa' e bodhAtmaka prakAranA che. saMpradAyAtmaka prakAramAM tIrtha mahimA AlekhatA ' revaMtagiri rAsa' ane 'AbU rAsa' che. A zatakanA rAsanI bhASA prAraMbhakALanI gujarAtI bhASA che. temAM uttarakAlIna apabhraMzanA aMzo jovA maLe che. A zatakanI 'bharatezvara bAhubali rAsa' para ekathI vadhAre vidvAnoe saMzodhanAtmaka vivecano lakhyAM che. rAsa svarUpa vizenI aitihAsika mAhitI Apato 'revaMtagirirAsa' A zatakanI noMdhapAtra kRti che . gujarAtamAM turko ane musalamAnono pagapasAro thaI gayo hato. tethI bhAratIya saMskRtine bacAvavAno temaja jana mAnasane jAgRta karavAnuM kArya jainasAdhu kavioe nAyaka banI upADI lIdhuM. temaNe pUrvajonA saMskAro ane AdhyAtmika vicAro janatA samakSa mUkavA lokabhASAnuM mAdhyama svIkAryuM. hiMdu ane muslima saMskRtinA milanathI navI bhASA udbhavI. arabI ane phArasI zabdo gujarAtI bhASAmAM bhaLyA; jenuM pratibiMba 'raNamalla chaMda' temaja 'kAnhaDade prabaMdha' jevI kRtiomAM jovA maLe che. caudamA zatakamAM prAkRta ane saMskRta graMthone lokabhASAmAM utAravA bAlAvabodha racAyAM. jaina graMthakAroe lokomAM vIratA, parAkrama ane deza bhakti vadhAravA mahApuruSonAM zaurya darzAvatA caritracitraNa AlekhyAM. temaNe kathAvastu tarIke rAjA bhoja, rAjA kumArapALa, vastupALa - tejapALa ane jagaDUzA jevA aitihAsika caritro pasaMda karyA. temano mukhya uddezya lokone dharmAbhimukha karavAno hato temaja Arya dezanI Arya saMskRti surakSita rAkhavAno hato. caudamA zatakanA jinacaMdrasUri, jinakuzalasUri, jinapadmasUri vizenI rAsakRtio aitihAsika mAhitI Ape che. vividha graMtha bhaMDAronI upalabdha hastaprato anusAra vikramanA caudamA zatakamAM 23 rAsakRtio racAI che. jemAMthI 14 prakAzita che. A uparAMta kartAnA nAma prApya nathI tevI paNa rAsakRtio racAI che, jevI ke 'bAravrata copAI'- gA-43, 'anAthI muni copAI'- gA-63, 'aMtaraMga rAsa'- kaDI-67, 'caturvizati jina catuSyadikA' - gA-27, 'karmagati copAi' ane 'ratnazekhara catuH parvIrAsa'. 'haMsAulI' (lagabhaga saM. 1370) ane 'bhavAInA 360veza'nA raciyatA asAIta tathA vIrarasanI suMdara kRti 'raNamalla chaMda' (lagabhaga saM. 1398), 'saptazatI' ane 'bhAgavata dazama skaMdha' nA kartA zrIdhara vyAsa A be jainettara kavio paNa caudamA zatakamAM jovA maLe che. gujarAtI lokakathAno prAraMbha paNa
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa caudamA zatakathI thayo. teno pravAha jaina ane jainettara kavio dvArA zAmaLa bhaTTa sudhI akhaMDapaNe pravAhita rahyo. gujarAtI bhASAe have vega pakaDayo. madhyakALanA jaina zramaNoe gujarAtI bhASAne gatimAna karI. bAramA zatakamAM zarU thayelo kAvya prakAra 'rAsa' uttarottara vadhu vistRta rUpa dhAraNa kare che. paMdaramA zatakamAM aitihAsika vyaktio, tIrthakaro, zreSThIonA kathAnakonI sAthe jaina kavioe TUMkA kAvyo paNa racyAM che. jemAM keTalAMka stavano ane stutirUpe che. 'neminAtha phAgu' (saM. 1405), haMsarAja vaccharAja rAsa' (saM. 1411), gautamasvAmI rAsa' (saM.141ra), "mayaNarehA rAsa' (saM. 1417), dhanA zAlibhadra rAsa' (saM. 1455) jevAM kAvyo racyAM. vikramanA paMdaramAM zatakamAM upalabdha kula 41rAsamAMthI 13 rAsakRtio prakAzita che. A zatakamAM dhIme dhIme rAsa kRtiono kada vistAra pAme che. saMpradAyAtmaka ane bodhAtmaka evI keTalIka rAsakRtio sAhityamAM anokho raMga lAve che. temaja "zukana copAI' "jJAna paMcamI copAI' (saM.14ra3), bAravrata', devadravya parihAra' ane "guNasthAnaka' viSenA rAsa navInatA arpe che. madhyakALamAM IslAma ane pAzcAtya saMskRtinA saMparkathI jUnI paraMparAno nAza thayo. tethI sAtvika guNonuM siMcana karavA bhakti AMdolanano prAdurbhAva thayo. dezamAM bhaktinuM mojuM pharI vaLyuM tethI bhakti sAhityano udbhava thatAM bhAratIya bhASAo khIlI uThI. tethI tatvajJAnamaya abhaMgo, dAsabodha jevA tAtvika upadezo bhASAmAM AvyA. narasiMha mahetA (Asare I.sa. 1414 thI 1480) e premalakSaNA bhaktino mArga kheDyo. narasiMha mahetAe vipula pramANamAM bhaktibodha ane jJAnanAM pado ApyAM. temaNe A padomAM navI dezIono upayoga karI vividhatA sAdhI che. "vasaMtanA pado'e narasiMha mahetAnuM phAgu kAvya che. gopIo ane kRSNano vasaMtavihArate jIvano paramAtmA sAtheno yoga che. paMdaramA zatakamAM bhaktimArgI kavitAnI prabaLatAnA kAraNe te yuga "bhaktiyuga' kahevAya che temaja narasiMha mahetA jevA bhakta kavithI pavitra thavAnA kAraNe Ayuga "narasiMhayuga' paNa kahevAya che. narasiMha mahetAno anugAmI vidvAna kavi bhAlaNa (kavanakALa I.sa. 1500 thI 1550) zreSTha AkhyAnakAra hovAthI "AkhyAnanA pitA' tarIke vikhyAta che. teNe "saptazatI', "mRgI AkhyAna', naLAkhyAna', "durvAsAkhyAna', "kRSNaviSTi', "rAmavivAha', "dhruvAkhyAna', "dazama skaMdha', "jAlaMdhara AkhyAna' jevI kRtio racI che. kaDavAbaddha AkhyAna paddhatino prathama prayogakAra kavi bhAlaNa che. tyAra pachI kavinAkara, viSNudAsa, premAnaMde paNa tenuM anusaraNa karyuM che. bhaktiyuganI paraMparAne akhaMDita rAkhanAra kRSNabhakta, kavi vRdomAM prakhara kIrti dharAvatA soLamI sadInA bhakta kaviyatrI mIrAbAI(Asare I.sa.1499 thI I.sa.1547) noMdhapAtra che. temanA AvavAthI gujarAtI sAhityamAM urmikAvyonuM sarjana thayuM. sAhityamAM rasikatA AvI. narasiMha mahetAnI jema mIrAMbAInA pado AtmacaritrAtmaka che. "rANAjI huM to giradharane mana bhAvI' jevI paMktio Izvara pratyenI
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre eka niSThA tathA samagra jIvanane IzvaranA caraNe samarpita karI Izvaramaya banI javAno saMketa kare che. emanA padomAM bhaktinI mastI tathA kRSNa virahanI vedanA che. mIrAMbAInA pado bhaktajanonAM kaMThamAM kaMThastha thayAM che. temanA padomAM madhuratA rasikatA ane geyatA che. madhyakAlIna sAhityamAM bhaktino udbhava narasiMha mahetAthI thayo ane kavi dayArAma sudhI akhaMDa rahyo. paramezvaranI ananya bhAve bhakti, jJAtibhedane samApta karavAnI vRti, sAmAnya mAnavIne paNa dhArmika jIvana jIvavAnI svataMtratA AvA siddhAMtone kAraNe bhaktimArga samAjamAM vadhu pracalita thayo. madhyakALamAM bhaktinA be prakAra udbhavyA. saguNa bhakti ane nirguNa bhakti. saguNa bhakti rAmAzrayI ane kRSNAzrayI hatI. rAmAzrayI bhaktimAM bhAlaNa, premAnaMda, giradhara jevA kaviono samAveza thAya che jyAre kRSNAzrayI bhaktimAM narasiMha mahetA, mIrAMbAI tathA dayArAma jevA kavio AvI zake. nirguNa bhaktinA pramukha udgAro narasiMha mahetAnA prabhAtiyAmAM jovA maLe che. temanI paraMparAne anusaranArA mAMDaNa baMdhAro tathA bhIma jevA kavio che. bhAlaNano samakAlIna kavi nAka2 soLamI sadIno pramukha AkhyAnakAra che. temaNe purANanI kathAomAM sudhArA vadhArA karI sAhityamAM rasikatA lAvavAno prayatna karyo che. temaNe 'harizvandrAkhyAna', 'caMdrahAsAkhyAna', 'dhruvAkhyAna', 'naLAkhyAna', 'okhAharaNa', 'lavakuzAkhyAna', 'zivavivAha' jevI kRtio racI. soLamA zatakamAM zrAvaka kavi depAla, je narasiMha mahetAno samakAlIna che. teNe 'jAvaDa bhAvaDa no rAsa' 'rohiNeya corano rAsa', 'caMdanabALAnI copAI', 'zreNika rAsa', 'jaMbu svAmI paMcabhava varNana', 'samyaktva bAra vrata kulaka copAI' jevI kRtio racI. temaja 'sthUlibhadra phAga', 'sthUlibhadra kakkAvALI', 'thAvaccAkumAra' rAsa jevI nAnI kRtio paNa racI. soLamA zatakamAM racAyelA vartamAne upalabdha kula 210 rAsa che . temAMthI lagabhaga 28 jeTalA rAsa ja prakAzita che, A zatakamAM pArzvacaMdrasUri kRta 'gauttama svAmI laghurAsa' (12 kaDI) tathA 'phalavardhI pArzvanAtha rAsa' (25 kaDI) ke 'dayAdharma' jevI ladhu kRtio racAI che. bIjI tarapha jJAnacaMdra kRta 'siMhAsana batrIsI' (kaDI-1034), samaracaMdrasUrinA ziSyakRta 'zreNika rAsa'(1232 kaDI) tathA vacchakRta 'jIvabhavasthiti rAsa' (1857 ke 224 kaDI) jevI dIrgha kRtio paNa maLe che. jaina kavioe kAvyanuM sarjana eka tarapha potAnA svakalyANa mATe karyuM to bIjI tarapha lAgaNIzIla komaLa hRdayanI janatA sudhI jaina dharmano upadeza pahoMcADavA caritrAtmaka kathAo AlekhI che. teno jaina dhArmika anuSThAnonI vidhimATe temaja svAdhyAya mATe sajjhAya nAmanI geya racanAo racAI. / mukhya uddezya pApanuM prakSAlana karI Atmika zuddhi karavAno hato. te uparAMta aDhAra pApasthAnaka, krodha- mAna-mAyA-lobha, navatattva, bAravrata, aSTakarma, jevI tAttvika viSayopara sajajhAyo lakhAI. temaja keTalIka sajajhAyo aitihAsika mahAna puruSo ane strIone anusarIne lakhAI jemake pAMca pAMDavanI sajajhAya, soLa satInI sajajhAya, baMdhaka sUrinI sajajhAya Adi, jemAM jaina zramaNoe kathAnakanuM saMkSepamAM varNana karI prajAmAM
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa sAtvikatAnuM nirUpaNa karI azubha saMsAra pratye nirvedanI bhAvanA janmAvI che. jema stuti mATe stavano, svAdhyAya mATe sajajhAyo racAI tema prabhAtamAM uThI gAvA mATe prabhAtiyAM athavA chaMdanI racanA thaI. te uparAMta pUjA nAmano kAvya prakAra paNa udbhavyo. tIrthaMkara paramAtmAnI pratimAnuM vidhipUrvaka prakSAlana karI pUjA karavA mATe nAtrapUjA nAmanI kRtio racAI. soLamA zatakamAM vallabha saMpradAyano udbhava thatAM bhaktinI asarathI viziSTa koTinuM sAhitya nirmANa thayuM. sAdhukirtIe saM. 1618 mAM temaja sakalacaMdra te ja samaye 'sattarabhedI pUjA' racI. e pahelAM kavi depAle soLamA zatakamAM nAtrapUjA racI. temaja vaccha bhaMDArI kRta pArzvanAtha kaLaza', ratnAkara sUrikRti "AdinAtha janmAbhiSeka kaLaza" nAmanI kRtio racAI. aDhAramA zatakamAM kaviyazovijayajI kRta "navapadapUjA' racAI che. soLamA zatakamAM padyavArtAno vikAsa thayo. jaina ane jainettara kavioe rasika padyavArtAonuM Alekhana karyuM. siMhakuzalanI "naMdabatrIzI copAI', vinayasamudranI 'ArAma zobhA' vArtA, matisAra kRta kapUra maMjarI', kuzaLalAbha racita "mAdhavAnala kAmakaMdalA rAsa', "mAru DholA copAI', siddhasUri ane hIrakalazanI "siMhAsanabatrIzI', hemANaMdanI "vaitAlapaMcaviMzati rAsa'nI kathAo, ratnasuMdara ane vaccharAjanI paMcataMtra kathAo', ratnasuMdara kRta zuka bahoterI' Adi kathAo racAI. jainettara kavioe paNa rasika praNayakathAo AlekhI. narapatinI 'paMcadaMDanI vArtA' vIrarasa ane adbhuta rasanA nirUpaNavALI kRti che. kavi gaNapati kRta 'mAdhavAnala kAmakaMdalA prabaMdha' (saM. 1854) je praNayakathAmAM zreSTha che. jJAnAcArye bilpaNa paMcAzikA' tathA zazikalA paMcAzikA' jevI premakathAo racI. ajJAta kRta premAvatI' tathA madhusUdana vyAsa racita haMsAvatI vikramakumAra caritra' e rasika praNaya kathAo che. rAsa nAmathI padyavArtAonuM Alekhana karanAra kavinayasuMdaranI "rUpacaMdakuMvara rAsa' rasika praNaya kathA che. jaina sAdhu megharAje (I.sa. 1608) naladamayaMtI rAsa' racyo tema kavi nayasuMdare paNa I.sa. 1609mAM naladamayaMtI rAsa' racyo. jemAM rAmAyaNa ane mahAbhAratamAMthI kathAvastuo laI kAvya sarjana thayuM che. soLamA zatakamAM saMvAdAtmaka zailImAM paNa sAhitya upalabdha thayuM che. kavi lAvaNyasamaya kRta 'rAvaNa maMdodarI saMvAda' (I.sa. 1506), "karasaMvAda' (I.sa. 1519) ane zrIdhara kRta "rAvaNa maMdodarI saMvAda' (I.sa. 1509) jevI racanAo saMvAdAtmaka kRtio che. soLamA zatakamAM pAMDavagItA', viSNusahastra nAma", "gIta goviMda', "vetALa pacIsI' gadyamAM ane siMhAsanabatrIzI' gadya-padyamAM AlekhAI. A zatakamAM gadyamAM noMdhapAtra pragati thaI. vikramanuM sattaramuM zataka jaina dharmanA abhyadaya mATe suvarNakALa manAya che. bAbara, humAyu, akabara, jahAMgIra, zAhajahAM ane auraMgajheba Acha peDhI sudhI (saM. 161ra thI saM. 1714) mogala bAdazAhonI sattA cAlI hatI. temAM paNa akabara, jahAMgIra ane zAhajahAM pramANamAM zAMtipriya hatA. tapAgacchanA nAyaka hIravijayasUri tathA temanA ziSyavRMda jainadharmano udyota karavA mahAna narezone pratibodhyA. mogala bAdazAha
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre akabare temanA jJAna ane saMyamathI prabhAvita banI jainadharmamAMthI prANI vadha tyAga, purnajanma para vizvAsa, mAMsAhAra tyAga ane karmasiddhAMta jevI vastuo apanAvI. jaina zramaNoe jaina dharma prabhAvanAnuM bhagIratha kArya hAtha dharyuM. temaNe vividha sthaLoe vihAra karI dharma pracAra ane prasAra karyo. mogala samrATonA zAsanakALamAM Adara meLavI jaina dharma kaMika aMze rAja dharma banI zakyo. sattaramA zatakamAM sAhityanA kSetre khUba pragati thaI. teno yaza jaina zramaNone ane zrAvaka kavione phALe jAya che. madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM keTalAMka kuzaLa ane vidvAna kavio thayAM. A zatakamAM kavi kuzaLa lAbha (kavanakALa saM. 1617 thI 1624), somavimalasUri (kavanakALa saM. 1615 thI 1633), kavi nayasuMdara (kavanakALa saM. 1632 thI 1669), kavi samayasuMdara (saM. 1658 thI 1700) tathA kavi RSabhadAsa (kavanakALa saM. 1962 thI 1687) A pAMca kavio sattaramA zatakamAM agragaNya che. temanA vipula sAhitya sarjanathI madhyakALanuM gujarAtI jaina sAhitya vadhu pAMgaryuM. temanI rAsakRtio vaDe A zataka zobhI uThe che. sattaramA zatakamAM saMskRta - prAkRta graMthonA anuvAda rUpe bAlAvabodha racAyAM temaja Agama graMtho para paNa bAlavabodha racAyAM. - jaina . sAdhu kavioe dharmalAbha mATe, AzrayadAtAnA anurodhathI, rAjanItijJa puruSonA manoraMjana mATe tathA vArtAnA rasa dvArA zRMgAra ane premanI bhUmikA ubhI karI manuSyane vilAsamAMthI pAchA vALavA ane jIvananuM mUlya darzAvavA lokakathAonuM sAhityamAM nirUpaNa karyuM. jaina dharmamAM tyAga ane vairAgyanI pradhAnatA che. jaina vidvAnoe zuSka upadezone rasika banAvatA tathA zrAvakavarganI rucine dhyAnamAM rAkhI zRMgAra kathAo racI. kavi kuzaLalAbhanI 'mAdhavAnala kathA' uttama koTinI zRMgAra sabhara kRti che. asAIta, bhIma, narapati, madhusudana, matisAra, mAdhava, vaccharAja, zivadAsa, zAmaLa ane vIrajI jevA jainettara vArtAkAroe vArtA lakhI, lokonA jIvanamAM nirasatAnA sthAne rasikatA arpI che tevI ja rIte jaina kavi jayavaMtasUrie 'sthUlabhadra prema vilAsa phAga' ane mAladeva munie 'sthUlabhadra phAga'nI racanA karI. A vidvAnoe premAkhyAna kAvya racyuM hoya ke caritrAtmaka sarvamAM dhArmika bhAvanAnuM pradarzana avazya karyuM che. A niHspRhI saMtoe niHsvArtha bhAve lokone jAgRta karavA kathAo ane upakathAonuM rasikatAthI nirupaNa karyuM che. sattaramA zatakamAM padyamAM potAnA guru, aitihAsika prabhAvaka puruSa, tIrtha Adino ItihAsa darzAvatI saMkSipta ane vistRta kRtio upalabdha thaI che. ajJAta kRta 'mAlavI RSinI sajajhAya' (saM. 1916), 'zatruMjaya uddhAra rAsa'(saM. 1638), kavi hIrakalaza kRta 'kumArapALa rAsa' (saM.1916), zrAvaka kavi RSabhadAsa kRta 'hIravijayasUri rAsa'(saM. 1685), dharmakIrti kRta 'jinasAgarasUri rAsa' (saM.1981), dharmasiMha kRta 'zivajI AcArya rAsa' (saM.1692) jevI kRtio racAI. jaina zramaNoe jaina dharmanA aTapaTA siddhAMtone prAyaH potAnI kAvya kRtino viSaya na banAvatAM dAna, zIla, tapa, pUjA ane mahApuruSonAM caritra jevAM viSayone kAvyamAM sthAna ApyuM. A zatakamAM stuti kAvya tarIke 'covIsI' ane 'vIsI' kAvyo pUrva zataka karatAM pramANamAM vadhu
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa AlekhAyAM che. temaja kaDIonI saMkhyA, kartA, nAyaka parathI viSayanA nAma anusAranI kRtio paNa upalabdha che. jema ke 'bAlacaMda chatrIzI', 'durjana zAla bAvanI', 'adhyAtmaka bAvanI', 'prIti chatrIzI', 'kSamA chatrIzI', 'saMvAda zataka ' jevI kRtio racAI. paraMparAgata AlekhanathI kaMIka judI paraMtu viziSTa ane anokhI bhAta pADatI kRtiomAM mUrkhanI vAto kahetI 'bharaDaka batrIzI', hAsya kathA kahetI 'vinoda cotrIzI', uMdaranA trAsane varNavatI 'uMdara trAsa', jainettara kavinI hoya evI 'kukaDA-mArjorI rAsa', narbudAcArya kRta kAmazAstra nirUpaNa karatI 'kokkalA copAI', lakSmIkuzalanI vaidaka viSenI 'vaidakasAra ratnaprakAza copAI', 'holikA copAI', 'zrAddha vidhi rAsa', 'zukana dIpikA copAI', 'zrAvaNa dvAdazIrAsa' tathA 'pavanAbhyAsa copAI' jevI kRtio paNa AlekhAI che. pUrvanA cAre zatakonI maLIne gaNatarI karIe to paNa sattaramA zatakanI rAsa saMkhyA tethI vadhu che. vikramanA sattaramA zatakamAM upalabdha rAsakRti anusAra Asare 426 uparAMta rAsakRtio racAI che. jemAM 75 prakAzita che. temAMthI 1000 kaDIthI vadhu kaDI hoya tevI rAsakRtinI saMkhyA 24 che. be hajArathI vadhu kaDIvALI 8 ane traNa hajArathI vadhu kaDI vALI 3 ane 4699 kaDInI eka ema 36 kRtio to dIrghakRtio tarIke noMdhAyelI che. 4699 kaDInA kumArapALa rAsa (saM. 1670) nA racayitA zrAvaka kavi RSabhadAse bIjI ekatrIsa rAsakRtio ApI sahuthI vadhu rAsa racanAra tarIke sthAna meLavyuM che. sattaramA zatake gujarAtane jaina kavionI sAthe sAthe akho ane premAnaMda jevA tejasvI ane samartha jainettara kavio paNa ApyA. akho e vedAntI jJAnamArgI kavi che. tenA kAvyomAM tattvajJAnanA camakArA jovA maLe che. premAnaMda AkhyAna ziromaNI che. akhAnA kavanamAM jJAna ane nirguNa bhAvanI pradhAnatA che. akhAe 'paMcIkaraNa'(saM. 1701), 'guruziSya saMvAda' (saM. 1701), 'akhegItA' (saM. 1705) racI . te uparAMta 'citta vicArasaMvAda', 'kaivalya gItA', 'akhAjIno kakko', 'sAtavAra ane mahinA', 'akhAjInA kuMDaliyA' 'saMtanA lakSaNa' (kRSNa uddhavano saMvAda) temaja hiMdImAM 'saMtapriyA', 'brahmalIlA', 'akhAjInA jhUlaNA' jevI ghaNI kRtio racI. A sarvamAM brahma satya, jagata mithyAnI mukhyatA che . sattaramA zatakamAM AkhyAnakAra premAnaMda(Asare I.sa. 1649 thI I.sa. 1714) nA AgamanathI AkhyAna sAhitya vadhu vegavAna banyuM. madhyakAlIna sAhityamAM vaividhya, samRddhi ane sarjakatAmAM jainettara kavi premAnaMda mokhare rahyAM. temaNe pacAsa uparAMta kRtio AlekhI che. emAM 'dANalIlA' ane 'bhramara pacIzI' jevI kRtio kRSNa viSayaka kAvyo che. 'dvAdazamAsa' jevA viraha kAvyo ane moTAbhAganI kRtio AkhyAno che. temaNe narasiMha mahetAnA jIvana prasaMgo paNa stavyA che temaja rAmAyaNa, mahAbhArata, bhAgavata ane purANomAMthI kathAvastu laI AkhyAno racyAM che. temanA paurANika AkhyAnomAM 'abhimanyu AkhyAna' (I.sa. 1671), 'caMdrahAsyAkhyAna' (I.sa. 1671) 'okhAharaNa' 'sudAmAcaritra' (I.sa. 1982), 'mAmeruM' (I.sa.1983), 'sudhanvAkhyAna' (I.sa. 1684) 'raNayajJa' (I.sa. 1685), 'naLAkhyAna'
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre (I.sa. 1685), "harizacandrAkhyAna' (I.sa. 1692), 'madAlasAkhyAna' (I.sa. 1709) che. kavi premAnaMda uttama hAsyarasanA kavi che. temaNe TIkhaLa, upahAsa, kaTAkSa, vyaMgano upayoga potAnI kRtiomAM karyo che. "raNayajJa'mAM kuMbhakarNane jagADavAnA prayatno, mAmeruM'mAM narasiMha mahetAnI vahelanuM varNana, kuMvarabAInAM vaDasAsue lakhAvelI paherAmaNInI yAdI ItyAdi prasaMgomAM premAnaMda kuzaLa hAsyakAranI pratibhAthI camake che. sattaramuM zataka sarva dezI bhASAono gauravano kALa che. A kALamAM zreSTha kavio thayA. hiMdI bhASAnA mukhya nAyaka tulasIdAsa (saM. 1631 thI saM. 1680) paNa A yugamAM thayA. temaNe rAmAyaNa Adi graMtho lakhyA. "kavi priyA' ane rasika priyAnA' kartA kavi kezavadAsa(kavanakALa saM. 1649 thI saM 1668) eka lokapriya kavi hatA. A uparAMta akabara bAdazAhanA darabAramAM kavi gaMga, bIrabala, senApati dAdU dayAla, suMdaradAsa, banArasIdAsa jevA hindI kavio thayA. tulasIdAse rAmabhaktinI dhArA vahevaDAvI, jenI asara jaina kavio para paDI. neminAtha-rAjula ane sthUlibhadra kozAnA varNanamAM maryAdita zRMgAra varNana saMsArathI virakata evA jaina zramaNoe potAnI kAvya kRtiomAM AlekhyAM che. mahArASTramAM marAThI kavi viSNudAsa, muLezvara (saM.1656 thI 1706), saMta ekanAtha(saM. 1605 thI saM. 1656), tukArAma (saM. 1634 ke 1664 thI 1708), samartha rAmadAsa (saM. 1665 thI 1738), Adi kavio thayA. A sarva saMto ane mahaMtonA divya prabhAvathI madhyakAlIna yuga ane madhyakAlIna sAhitya tejomaya banyuM che. A sAhitya racanAmAM dharmane ja vadhu mahatva apAyuM che. madhyakALanuM jaina sAhitya purepUruM dhArmika che, tema jainettara sAhitya paNa bahudhA dharmamUlaka che. jainettara kaviomAM narasiMha mahetA ane mIrAMbAI harapaLa prabhumaya hovAthI temane samAje kavi karatAM 'bhakta' tarIke vadhu biradAvyA che. svAmInArAyaNa saMto temaja ravidAsa Adi kabIrapaMthI saMto paNa bhaktimAM taraboLa hatA. premAnaMda, dayArAma jevA kavioe paNa IzvaranA ja kAvyo racyAM. akho, narahari ane prItama Adi vedAntI kavioe paNa dharmarasathI bharapUra bhajano lalakAryA che. zrI ke.kA. zAstrInA zabdomAM kahIe to A brAhmaNo jevA bahuzruta nahi tevo jaina samAja, te samAjanA zikSaka banelA jaina munioe sarasvatInuM ArAdhana te samayanI samAjanI bhASAmAM karavA mAMDyuM. saMskRta kAvyo uparAMta rAsAo lakhyAM. chaMdo uparAMta dezIo gAI. jUnI kathAone rAga rAgaNIvALA geya rAsAomAM utArI bhAvika vaNikone caritrazIla ane jaina matanA anurAgI rAkhavA satata prayatno karyA. teo sAhitya sarjana dvArA samAjamAM phelAyelI vikRtine dUra karanArA pAThako, jozIo, vaidyo ane zikSako hatA" madhyakAlIna sAhityane virATa svarUpa ApanAra rAsa sAhityanA sarjako jaina munio ane zrAvaka kavio sAhitya, saMskAra ane dharmanA vArasAnA rakSaNanI draSTie noMdhapAtra che. have rAsa sAhityanuM svarUpa prastuta che.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa prAcIna ane madhyakAlIna gujarAtI sAhityano amUlya vAraso hastalikhita pratomAM Aje paNa pATaNa, tharAda, jesalamera, amadAvAda, khaMbhAta, pUnA ane lIMbaDI jevA jaina graMthabhaMDAromAM saMgrahAyelo ane sacavAyelo che. A hasta likhita pratonA prakAzana parathI spaSTa thAya che ke ApaNI sAhitya rAzi keTalI vipula, samRddha ane vaividhyasabhara che. atyAre upalabdha prakAzita sAhitya e to aprakAzita sAhityanI tulanAmAM eka nAnakaDuM jharaNuM che. aprakAzita sAhitya apAra jalarAzi samAna vipula pramANamAM che. A hastaprato dvArA gujarAtI bhASAno vikAsakrama, madhyakALanA sAhitya prakAro, tyAranI rAjakIya, sAmAjika, dhArmika ane Arthika paristhitino khyAla Ave che. madhyakAlIna yugamAM jaina kavioe vividha kAvya prakAro kheDayAM. prabaMdha, rAsa, phAgu, vivAhalo, pUjA, stavana, sajhAya, caitya vaMdana, stuti, AratI, chaMda, bAramAsI jevA kAvya prakAronuM vizada pramANamAM Alekhana thayuM. "narasiMha mahetA pUrvenA sAhityane 'prAcIna gujarAtI' athavA 'mAru gurjara' sAhitya kahI zakAya. te samaye videzIonA AgamanathI bhAratIya saMskRtine bacAvavAnuM kArya jaina sAdhu kavioe lokabhASAmAM sAhitya racanAo karI upADI lIdhuM. A samayamAM aneka navya bhAratIya bhASAono udbhava thayo. madhyakAlIna gujarAtI sAhityano vizALa paTa ''rAsa'' nAmanA prakArathI rokAyelo che. tethI zrI ke.kA zAstrIe A yugane 'rAsayuga ...'nuM nAma ApyuM che. A rAsa athavA rAso sAhitya svarUpa tarIke apabhraMzamAMthI udbhavyo che. aitihAsika dRSTie joIe to rAsa zabdano ullekha 'harivaMza purANa'(bIjI sadI)mAM maLe che. purANa graMthomAM jevAM ke 'brahma purANa', 'viSNu purANa' AdimAM ane kAvya zAstromAM jemake bhAmahanA 'kAvyAlaMkAra'mAM rAsano ullekha jovA maLe che. ahIM rAsa zabda nRtya krIDAnA arthamAM abhipreta thayo che. saMskRtamAM rAsa eTale ''samuha nRtya''. rAsa e AkhyAnarUpe lAMbA geya kAvyarUpe ane TUMkA urmi kAvyarUpe sAhityamAM jovA maLe che. ke.kA. zAstrI tathA keTalAka vidvAno rAsa zabdano artha nIce pramANe kare che. 1) yuvaka-yuvatIo goLa kuMDALAmAM tALIo ke dAMDiyAthI tAla baddha nRtya kare che, jene rAdhA-kRSNanI rAsalIlA gaNAvI zakAya. 2) rAsa ke rAso eTale prAsayukta padya racanA, je samakAlIna dezasthiti uparAMta bhASAnI mAhitI ApatuM lAMbu kAvya 3) samuha nRtyamAM layabaddha rIte gAvAmAM AvatuM gIta vizeSa. rAsa eTale jaina sAdhuo dvArA prajAne dharma ane nItino upadeza ApavA mATe racAyela viziSTa padyarUpa. loko samajI zake te mATe lokabhASAmAM lakhavAmAM AvatuM hatuM. 15 prAraMbhamAM A rAsa gAI zakAya temaja ramI zakAya tevA TUMkA svarUpe racAyAM. samaya jatAM jaina sAdhu kavioe rAsane juduM ja svarUpa ApyuM. prathama TUMkA urmigIta rUpe racAtI A rAsa kRtio bAramI teramI sadI pachI kathAtmaka kavitAnA rUpe pracAramAM AvI. paMdaramA zatakanI kRtio to AkhyAnanA nikaTavartIrUpa jevI
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre che. A pramANe AraMbhanA nAjuka kadanA A rAsAo uttarakAlIna samayamAM temAM avAttara kathAo bhaLatAM mahAkAvya jevA vizALa banyAM. tethI samaya jatAM temAMthI abhinaya kSamatA ane nartananAM tattvo nAma zeSa thayAM ane kathAkathana tathA geyatAnAM tattvo ja zeSa rahyAM. dhIme dhIme nRtya sAthe gavAtI TUMkI rAsa racanAonuM sthAna dIrgha racanAoe levA mAMDayuM tethI svAbhAvika rIte ja A rAsAo kevaLa padya pAya - zrAvya prakAra banI rahyA. rAsAnuM viSaya vastu vadhu vistRta ane jaTila banyuM. hAla upalabdha rAsakRtiomAM vikramanI teramI sadInI Asiga kRta caMdanabALArAsa 35 kaDInI che. saMbhava che ke A sauthI nAnI rAsakRti hovI joIe. paMdaramA zataka sudhInI racAyelI rAsakRtiomAM poNAbhAganI kRtio Asare so thI paNa ochI kaDIonI che paraMtu I.sa. 1466 lagabhaga racAyelI vaccha kRta "jIva bhavasthiti rAsa', je rarara4kaDIonI che. tyAra pachInA samayamAM sattaramAM zataka sudhImAM 1000 thI vadhu kaDI saMkhyA hoya tevI ghaNI kRtio maLI Ave che. jemake jJAnacaMdrasUri kRta siMhAsana batrIzI' (saM. 1599, gA 1034), rAmacaMdrasUri ziSya kRta "zreNika rAsa (gA. 1232), rAjapAla kRta "saptavyasana copAI'(saM. 1641, ka. 1370), ajJAta athavA RSabhadAsa kRta "bharaDaka batrIzI' (gA. 1624, gA. 1500), kavi samayasuMdara kRta sItArAma copAI'(saM. 1687, ka. 2412), kavi RSabhadAsa kRta "zrAddha vidhirAsa'(ka.1624), vAnA zrAvaka kRta jayAnaMda rAsa' (saM. 1686, ka. 1207) Adi. A pramANe paMdaramA zataka pUrve racAyelI ane paMdaramA zataka pachI racAyelI rAsakRtio kadanI dRSTine judI paDe che. gujarAtI sAhityamAM rAsA sAhityano prAraMbha zAlibhadrasUri kRta "bharatezvara bAhubali rAsa'(vi.sa. 1241) thI gaNAya che. madhyakAlIna jaina sAhityamAM rAsA sAhitya eka ananya preraka baLa gaNAya che. A rAsA sAhitya prAyaH jaina dharmanA virakta sAdhu kavio ane zrAvaka kavio dvArA racAyeluM che. A rAsA sAhityanI keTalIka lAkSaNikatAo che. te mukhyatve pAMca prakAramAM AlekhAyuM che. 1) kathAtmaka 2) cAritrAtmaka 3) bodhAtmaka 4) sAMpradAyAtmaka 5) anya. A rAsa sAhityamAM jinadayasUri kRta 'trivikrama rAsa'(saM. 1415), udayaharSagaNi kRta 'zrIpAla rAsa'(saM. 1544), lAvaNyasamaya kRta vimalarAsa (saM. 1568), dharmadeva kRta "harizcaMdra rAsa" (saM.1554), pAndhacaMdrasUri kRta "vastupALa-tejapALa rAsa', hIrakalaza kRta "kumArapALa rAsa'(saM. 1640), kavi RSabhadAsa kRta "sumitra rAjarSi rAsa'(saM. 1668), "ajAkumAra rAsa'(saM. 1670), kumArapALa rAsa'(saM. 1970), "zreNika rAsa'(saM. 1682), abhayakumAra rAsa'(saM. 1687), vIrasenano rAsa', "AdrakumArano rAsa' jevI kathAtmaka rAkRtio AlekhAI che. jemAM jinazAsananA Adarza sevakarUpa zrAvakonAM cAritra che. temano deza prema ane dharma prema kavioe gAyo che. kavio sadAcAranI mahattA ane durAcArathI thatI hAnio darzAvI lokone dharma ane nItinuM jJAna Ape che. A rAsa sAhityamAM jinapati sUriziSya kRta 'zAMtinAtha rAsa', sumati gaNi kRta neminAtha rAsa' (vi.sa. 1260 pachI), abhaya tilaka kRta "mahAvIra rAsa' (saM. 1307), ratnazekhara sUrikata "gautama rAsa'
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa (saM. 1419), guNanidhAnasUri ziSya kRta "AdinAtha rAsa' (saM. 1590), kavi RSabhadAsa kRta 'RSabhadeva rAsa (saM. 1662), "bharata bAhubali rAsa'(saM. 1678), "mallinAtha rAsa (saM.1685) Adi caritrAtmaka rAsakRtio che; jemAM mahAna dharma puruSonAM caritro sAdhu kavioe stavyAM che. bhavyAtmAone adhogatimAMthI paDato bacAvavA kalyANakArI AtmAonAM cAritro e dharmakathAnuyoganA pramANarUpa che. A rAsa sAhityamAM Asiga kRta "jIvadayA rAsa'(saM. 1257), zAlibhadrasUri kRta buddhirAsa' (vi.saM. 1241), dharmamaMdiragaNi kRta 'mohavivekano rAsa'(saM. 1741), kaviRSabhadAsa kRta 'upadezamAlA rAsa (saM. 1680) tathA "hitazikSA rAsa'(saM. 1682), bodhAtmaka rAsakRtio che, jemAM tyAga ane vairAgyanI dharmabhAvanA pradhAnapaNe AlekhAyelI che. A rAsakRtiomAM sAMpradAyAtmaka rAkRtio AlekhAI che, je pAMca prakAra che. (1) tattvajJAnanI prarUpaNA karatI rAsakRtio jevI ke, vinayacaMdra kRta bAra vratarAsa'(saM. 1338), saMghakalazagaNi kRta "samyakatva rAsa'(saM. 1505), jayavallabha kRta "zrAvaka vrata rAsa (saM. 1577), hIrakalaza kRta "samyakatva kaumudI'(saM. 1624), upAdhyAya samayasuMdara kRta bAravrata rAsa'(saM.1685), kavi RSabhadAsa kRta 'jIvavicAra rAsa'(saM. 1676), navatatva rAsa'(saM. 1676), kSetraprakAza rAsa (saM. 1678), "samakitasAra rAsa' (saM. 1678), devacaMdra kRta 'navatattva copAI'(saM. 1692 pUrve), upAdhyAya yazovijaya kRta dravya guNa paryAyano rAsa (saM. 1711) jevI tAttvika rAsakRtio AlekhAI che. A rAsa kRtio dravyAnuyoga(adhyAtma vijJAna)nI kRtirUpa che. (2) ajJAta kRta saptakSetrirAsu (saM.1327), vijayasena sUri kRta revaMtagiri rAso', pAlpaNa kRta AbUrAsa', upAdhyAya samayasuMdara kRta zatruMjaya siddhAcala rAsa'(saM. 1686), jayavijaya kRta "saMmetazikhara rAsa (saM. 1664), zrAvaka kavi RSabhadAsa kRta "zatruMjaya rAsa' (saM. 1670), jinaharSa jasarAja kRta "zatruMjaya mAhAbhyarAsa'(saM. 1755) jevI tIrtha sthAnonuM mAhAtma darzAvatI rAsakatio racAI che. je aitihAsika mAhitI darzAve che. maMdiro tathAtene baMdhAvanAra viSe temAMthI noMdhapAtra mAhitI maLe che. (3) A rAsakRtiomAM lakhamasIha kRta jinacaMdrasUri varNana rAsa'(saM. 1341 thI 1376vacce), dharmakalazakRta jinakuzalasUri paTTAbhiSeka rAsa (saM.1377), jayadesara muni kRta "jayatilakasUri copAI', udayarata kRta 'bhAvaratnasUri pramukha gaccha paraMparA rAsa'(saM.1770), kavi RSabhadAsa kRta hIravijayasUri rAsa'(saM. 1685) jevI kRtio racAI. jemAM guru ane pUrvAcAryono mahimA kavioe gAyo che temaja dIkSA, sUripada ane nirvANa darzAvatI kRtio paNa racAI che. (4) A rAsakRtiomAM pratimA sthApana, aMjana zalAkA, jirNoddhAra Adi prasaMgo varNavatI kRtio paNa racAI che. jevI ke nayasuMdara kRta zatruMjaya uddhAra rAsa'(saM. 1638), giranAra uddhAra rAsa', udayaratna kRta "zatruMjaya tIrthamAlA uddhAra rAsa'(saM. 1769) Adi kRtio racAI; jemAM tIrthasthAnono mahimA sAdhu kavioe gAyo che. A rAsakRtiomAMthI maMdironA samArakAma viSenI sAMpradAyika mAhitI
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre maLe che . (5) pAMcamA prakAramAM vidhi, vidhAna ane pUjAo darzAvatI kRtio maLe che. jJAnasAgara kRta 'siddhacakra rAsa' (saM. 1531), dharmamUrti sUri ziSya kRta 'vidhi rAsa'(saM. 1606), hIrakalaza kRta 'ArAdhanA copAI'(saM.1923), kavi RSabhadAsa kRta 'pUjAvidhi rAsa'(saM. 1982), bhAvavijaya kRta 'zrAvakavidhi rAsa'(saM.1735) jevI racanAo racAI jemAM sAMpradAyika vidhi darzAvela che. jemAM sAdhu kavioe utsAhathI zrAvako mATe potAnA ArAdhyanI pUjA mATenI vidhi darzAvatI racanAonuM sarjana karyuM che. zraddhA sAthe jJAna temaja caraNa-karaNa kriyAkAMDamAM AtmA tanmaya bane tyAreja bhavaroga dUra thAya tethI AvI caraNakaraNAnuyoganI rAsakRtio AdaraNIya che. A rAsakRtinuM bIjuM lakSaNa maMgalAcaraNa ane aMta che. A sAdhu kavioe potAnI kRtimAM jinezvara deva, sarasvatI devI ke aMbikA devI, tIrthasthAnanA adhiSThAtA deva-devI, guruvaMdana, stuti ke smaraNathI rAsa kRtino prAraMbha karyo che. dareka rAsAnA aMte kartAnuM nAma, temano potAno paricaya, racanAsAla, guru paraMparA ane phalazrutinuM nirUpaNa thayuM che. A phalazrutimAM paNa mukhya dhyeya to mukti ja rahetuM hatuM. kavi RSabhadAse paNa samakitasAra rAsanA prAraMbhamAM maMgalAcaraNa karatAM mAtA sarasvatI, tIrthaMkaro, gaNadharone stavyA che temaja aMtima maMgalAcaraNa karatAM paNa kavi mAtA sarasvatI, tIrthaMkaro, gaNadharo, kuladevIne stave che. kavi kaDI-819 mAM rAsanI phalazruti darzAvatAM kahe che ke A tAttvika rAsanuM paThana-pAThana ke zravaNa karatAM dravyathI bhautika saMpatti prApta thaze ane bhAvathI mokSa saMpattirUpa samyagdarzana nirmaLa thaze. kavi RSabhadAse paNa guru paraMparA ane kula paraMparAnuM nirUpaNa samaktisAra rAsamAM karyuM che. A rAsa racanAnuM trIjuM lakSaNa uddeza che. dharmano upadeza, dharmanuM phala, karmavAda, ityAdi siddhAMtonuM nirUpaNa A rAsakRtino mukhya uddeza che. kavi RSabhadAse samaktisAra rAsa jevA tAttvika rAsanuM nirUpaNa dharmanI prarUpaNA hetu karyuM che. vaLI te samaye vividha saMpradAyo udbhavyAM temaja sAdhuo zithilAcArI banyA hatA tethI satya dharmanI prarUpaNA mATe samakita sAra rAsanI racanA karI hovI joIe. A rAsa racanAnuM cothuM lakSaNa padya che. paMdaramA zataka pUrvenA rAsa mAtrAmeLa chaMdamAM racAyA che. tyAra pachInI rAsakRtiomAM rAga, rAganI dezI ane pracalita paMktio dvArA te gAvAnI rItano ullekha thayo che. tethI A rAsa racanAo geya banI che. uttara kALanI racanAo prAya : duhA-DhALa, duhA-DhALa e rIte AlekhAI che. ApaNA abhyAsano viSaya samakti sAra rAsa temAM paNa duhA-DhALanI sAthe ja vacce copAI paNa mUkavAmAM AvI che temaja dareka kaDInA aMte kaDInI saMkhyA noMdhAI che. A rAsa racanAnuM pAMcamuM lakSaNa rAsazailI che. jemAM varNano, zabdAlaMkAra ane arthAlaMkArono upayoga gaNAvI zakAya. madhyakAlIna kavioe rAsanI niSpatti mATe rAsamAM rasa pUrti mATe Urmi sabhara varNano(jemAM nagara varNana, nagara janonAM varNana vagere AvI zake), camatkAro, avAttara kathAo, pUrva bhavanI kathAo, subhASito, rUDhi prayogo, kahevato temaja buddhine tIkSNa banAve tevI samasyA pAda pUrti, ukhANAM ke
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa praznottara A sarva rAsazailImAM Ave che. kavi RSabhadAse samakitasAra rAsamAM potAnA viSayanA saMdarbhamAM avAntara bAbato umerI che. jemake saMyamane ayogya vyaktionA saMdarbhamAM napuMsaka vicAra, traNa liMgamAM zuzrUSAnA saMdarbhamAM 45 Agama paricaya, kuzalatA bhUSaNanA saMdarbhamAM pAsasthA Adi pAMca kuguru tathA vaMdanAnA prakAra, tetrIsa prakAranI AzAtanA Adi viSayonuM saMkalana karyuM che. tethI rAsakRti dIrgha banI che . kavi DhALa-45, kaDI-871 mAM rAsano samaya, sthaLa, darzAvavA samasyApUrtino upayoga kare che. A saMpUrNa rAsakRtimAM zabdAlaMkAro ane arthAlaMkAro vikharAyelAM motInI jema jovA maLe che. A rAsakRtionI racanA moTe bhAge jaina sAdhu kavio dvArA thayelI hovAthI temanA sarjanamAM kAlpanika maulika sarjanane avakAza na hato. jainAcAryo e zAstrokta viSayane potAnI mati anusAra vizeSa sudhArA-vadhArA karyA vinA zakya eTaluM yathAtathya rIte rajU karyuM che kAraNake temanI eka maryAdA hatI. Ama chatAM A rAsakRtioe jaina dharmane saMskArano vaibhava Apyo che temaja prAcIna saMskRtine jALavI rAkhI che. A rAsa sAhityanuM mukhya prayojana dharmabhAvanA hatuM. A uparAMta AzrayadAtAonA anurodhathI, mahApuruSonI vIratA ane zauryanA guNagAna karI lokomAM zUravIratA ane nIDaratA pragaTAvavA paNa jaina sAdhu kavioe rAsakRtionuM kavana karyuM. vaLI dhArmika utsavomAM jaina derAsaromAM rAsa ramAtA ane gavAtA tevA prasaMge sAdhu kavio rAsa racanA karI ApatA hatA. manuSya janmanI durlabhatA, Indriya viSayonI niHsAratA darzAvavA paNa keTalAka bodhaprada rAso racAyAM. baporane samaye abudha janatAne lokakathAnA madhyamathI tattvanuM jJAna nirUpaNa karavA kathAo ane tAttvika rAso racAyAM temaja bhAratIya saMskRtino vAraso surakSita rAkhavA vIrapuruSonI prazasti tathA hitazikSA rAsa jevI kRtio racAI; jemAM bhAratIya saMskAronuM vidhAna thayela che. vaLI jIvavicAra prakaraNa ane samakita saptatikA jevA agharA viSayone kavioe potAnI rAsakRtimAM pasaMda karyA tenI pAchaLano mukhya hetu janamAnasane AdhyAtmika mArge vALI, temanAmAM vairAgyanI bhAvanA pragaTAvI, zAzvata sukha pradAna karAvavAno hato. teramAthI paMdaramA zataka sudhInA 250 varSamAM lagabhaga 78 jeTalA rAsa maLe che.... temAMthI Asare 38 jeTalA rAsa prakAzita che. AnI tulanAmAM soLamA zatakanA 210 ane sattaramA zatakanA 425 jeTalA rAsa maLe che. temaja saMkhyAnI sAthe rAsanuM kada vistAra pAme che. nirUpaNanI dRSTie, viSaya vaividhya ane bhASAnA vikAsanI dRSTie A rAsa judA paDe che. vikramanA soLamA zatakamAM lokapriya hastaprato ekathI vadhu AlekhAyelI che; jemake jJAnasAgara kRta 'zrIpALa rAsa'(saM. 1531)nI vadhumAM vadhu 38 hastaprato upalabdha che. lAvaNyasamaya kRta 'vimala rAsa'(saM. 1568)nI 22 ane kuzalasaMyamanA 'haribala rAsa' (saM. 1555)nI 15 hastaprato upalabdha thayAnuM noMdhAyuM che. lAvaNyasamaya ane sahajasuMdara jevA kavivaro, depAla ane vaccharAja jevA zrAvaka kavionA sAhitya sarjanathI A zataka samRddha banyuM che. sattaramA zatakamAM kavi RSabhadAsa mokhare rahyA che. temaNe 4599 kaDIno 'kumArapALa rAsa' (saM. 1610), 3114 kaDIno 'hIravijyasUri rAsa'(saM. 1685), 2192 kaDIno 'kumArapALa laghu rAsa', 1862
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre kaDIno 'hitazikSA rAsa'(saM. 1682), 1851 kaDIno 'zreNika rAsa'(saM. 1682), 1624 kaDIno 'zrAddhavidhi rAsa', 1271 kaDIno 'RSabhadeva rAsa'(saM. 1962), 1116 kaDIno 'bharata bAhubali rAsa' (saM.1518), 1014 kaDIno 'abhayakumAra rAsa'(saM. 1589) tathA bIjA rAso maLI lagabhaga 30,000 thI vadhu kaDIo rAsakRtionI ja lakhI che. temanI kula kRtio lagabhaga 36 tathA 111 thI vadhu stavanAdi racanAo, lagabhaga 400 jeTalA subhASito, A sarva sAhitya kavi RRSabhadAsane A zatakanA prasiddha paMDita kavi TharAve che tathA jaina sAhitya sarjakomAM zrAvaka kavi tarIke mahattvanA kavi gaNavA prere che. samayasuMdara, RSabhadAsa, guNavinaya, nayasuMdara, saphalacaMdra, sahajakIrti, hIrakalaza ane padma suMdara jovA samartha kavionI rAsakRti vaDe sattaramuM zataka jhaLake che. sattaramA zatakamAM pUrvenA cAre zatako karatAM vadhu rAso racAyAM che. kavi lAvaNyasamaya, kavi samayasuMdara ane kavi nayasuMdara jevA traNa samartha sAdhukavionI paMktimAM besI zake evA ApaNA abhyAsano viSaya ''samakitasAra rAsa''nA racayitA zrAvaka kavi RSabhadAsa che. teo jaina saMskRti ane tattva rasane sthApita karanArA sAhitya sarjaka che. temano paricaya have pachInA prakaraNamAM prastuta che. pAdanoMdha(prakaraNa-1) 1. jaina gurjara kavio bhA.1, pR. 287, prathamAvRtti, 2. jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa, prakaraNa-2, AgamakALa, pR. 17. prathamAvRtti. jaina gurjara kavio bhA.1, kRti kramAMka 1thI 12, AvRtti-2. saM. jayaMta koThArI. 4. eja, kRti kramAMka 13-42, AvRtti-2. 3. 5. eja, kRti kramAMka 43-137, AvRtti-2. 6.gujarAtI sAhitya-madhyakAlIna. pR.112, 7. eja, pR.104,105, 8. eja, pR.113, 9. jaina gurjara kavio bhA.-2, kRti kramAMka 138-624. AvRtti-2. saM. jayaMta koThArI 10. jaina gurjara kavio bhA.-2-3, kRti kramAMka 902-1742. AvRtti-2. 11. jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa. prastAvanA, pR-72, 12. gujarAtI sAhitya : madhyakALa, pR. 4, 13. gujarAtI sAhityano ItihAsa graM. 1, pR. 27, saM. umAzaMkara joSI, anaMta rAvaLa, yazavaMta zukla. 14. kavi paMDita vIravijayajI . pR. 14, 15. Sri.N.B.Divetia in Milestones in Gujrati Literature.Page-22. 16. jaina gurjara kavio bhA.-1, kRti kramAMka 138-624 tathA 807-902. AvRtti-2. 17. jaina gurjara kavio bhA.-2,3. kRtikramAMka 92-1742 tathA 1835-1896. AvRtti-2.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa - 2 kavi RSabhadAsanuM jIvana ane kavata Aja deva arihaMta namuM, samaruM tAruM nAma; jyAM jyAM pratimA jina taNI, tyAM tyAM karuM praNAma.'' .. 15 vikramanA sattaramA zatakanA pUrvArdhanA gRhastha zrAvaka kavi RSabhadAse uparokta caitya vaMdananI prasiddha paMktionI racanA karI che. teo madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM kavi tarIke viziSTa sthAna dharAve che. sattaramI sadInA e gRhastha kavinI kRtio eTalI uttama ane bhAvasabhara hatI ke sAmAnya rIte sAdhu bhagavaMto e racelA stavano ane sajajhAyo maMdiro ke upAzrayamAM dhArmika anuSThAno bolatI vakhate bolAya paraMtu ApaNA cAritranAyaka kavi RSabhadAsa ati pratiSThita ane ucca cAritryazIla AtmA hovAne kAraNe temanI lakhelI stutio lagabhaga sADA traNaso varSa pUrve paNa caityavaMdananI kriyA vakhate bolAtI hatI. eTaluM ja nahi paraMtu hAla vartamAna kALe paNa lokajIbhe bhAvapUrvaka bolAya che. AvA pavitra zrAvaka kavinuM jIvana caritra A prakaraNamAM Alekhana karavAno prayAsa karavAmAM Avaze. te pahelAM gujarAtanI samakAlIna paristhiti viSe vicArIe. bhAratadezamAM gurjaradeza saMskAranI dRSTie gauravazALI bhUmi hatI to nagarImAM aNahilapura pATaNa pratiSThA pAmI zake tevI nagarI hatI. cAvaDA vaMzanA tejasvI ane zUravIra rAjakumAra vanarAje saM.802 mAM aNahilapura pATaNanI sthApanA karI. vanarAja pachI cAvaDA vaMzanA cha rAjavIo A pATaNanI gAdIe AvyA. tyAra pachI solaMkI yuganI zarUAta thaI. solaMkI rAjAomAM siddharAja jayasiMha ane kumArapALanA zAsanakALamAM gujarAtanuM gaurava vadhyuM temaja hemacaMdrAcArya jevA guru ane kumArapALa jevA samartha rAjAonA kAraNe gujarAtanuM eka eka gAmaDuM samRddha banyuM. cAvaDA ane solaMkI rAjAonA hAthamAMthI pATaNanI dhUrA lavaNaprasAda Adi cha rAjAonI sattA sudhI aNanama rahI. tyAra pachI karaNa vAghelA nAmanA chellA rAjAnA hAthamAMthI pATaNanuM rAjya videzIoe jhUMTavI lIdhuM. dhIme dhIme pATaNa upara allAuddIna khIlajI jevA dharmAMdha muslimoe potAno pagadaMDo jamAvyo,, tethI prAcIna rAjavIonI kIrtigAthA darzAvatA sthApatyo bhasmIbhUta thayA. cha pATaNa saMvata 1375mAM lagabhaga nAmazeSa banyuM. caudamI zatAbdImAM A bhagna pATaNanI najIkamAM navuM pATaNa nirmANa thayuM. muslima yuganA A pATaNe ghaNAM taDakA chAyA joyA. tyAra pachI pharI jainatvano suvarNayuga chavAI gayo. dhIme dhIme jaina maMdironI sthApanA thaI. A pATaNanI sAthe ja amadAvAda, bharUca, surata Adi zahero vikAsa pAmI rahyA hatA. gurjarI bhUmimAM khaMbhAtanuM sthAna advitIya hatuM. gujarAtanAM prAcIna nagaromAM te eka samRddha zahera
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre hatuM. dariyAI vepArane lIdhe baMdara tarIke prakhyAta thayuM. dezavidezanA vepArIo ahIMvepAra mATe AvatA hatA. hemacaMdrAcArya ane hIravijayasUri jevA saMto, mahaMto tathA kavioe khaMbhAtanA ItihAsane dIpAvyo che. khaMbhAtanI jAhojalAlI advitIya hatI. A nagarI rAdhika mahApuruSothI paripUrNa hatI temaja te samaye te vidyAnuM mathaka' hatI. A nagarI mahAtmA muniothI vAsita hovAthI kalyANakArI temaja cittane prasana karanArI hatI. te samaye dilhInI gAdI para jahAMgIra bAdazAha hatA ane khaMbhAta nagaranA dhaNI khurama subA hatA. je nyAya nItimAna hatA. kavi RSabhadAsa khaMbhAtanA vatanI hatA. kavie potAnI rAsakRtiomAM potAnI mAtRbhUminI mahattA ane vizALatAnuM surekha varNana karyuM che. khaMbhAtanuM sAMskRtika varNana: bharata bAhubalirAsa (I.sa. 16rara)mAM kavi kahe che jihAM mAnavano vAso, pahoMce sahu konI Azo; bhUkhyA ko navi jAya, ghare ghoDA, gaja, gAya. maMdira moTAM che Ahi, bahu Rddhi dIse che tyAMhi; Idra sarIkhA te loka, karatA pAtrano poSo. ghara ghara suMdara nArI, dekhI raMbhA e hArI; vase vyavahArIA bahoLA, pahoce mana taNA DahoLA. vahANa vakhAra vyApArI, vRSabha vahela te sArI; sAyara taNAM jaLa kALAM, Ave motI paravALAM. nagara graMbAvaTI sAro, dukhiyA nara no AdhAra; nija pura mUkI Ave, te ahIM bahu dhana pAve. khaMbhAta baMdara gujarAtanuM janasaMkhyAnI daSTie atigIca vastIvALuM che. ahIM videzIoe AvIne vasavATa karyo che. ahIM AvelA lokonI sarva manokAmanA pUrNa thAya che. ahIM koI nirdhana rahetuM nathI, temaja koI bhUkhyuM rahetuM nathI. loko mahenata karI zrImaMta bane che. temanA ghare ghoDA, hAthI, ane gAya jevuM kiMmatI pazudhana paNa hoya che. ahIM vizALa ane bhavya jinamaMdiro che. khaMbhAta nagarI vaibhavazALI che. ahIMnA loko dekhAvamAM Idra jevA svarUpavAna che. ahIMnI strIo paNa raMbhA karatAM paNa vadhu svarUpavAna che. A nagarI suza zrAvakothI alaMkRta che, temaja tyAM dhanavAna zreSThIo vase che. teo garIba lokone Arthika madada kare che. atu garIbo zrImaMtonI anukaMpA, sahAyatA ane mIThI najara Icche che. te nagaramAM ghaNAM vahANo, vakhAro, vyApArIo ane baLadagADIo che. khaMbhAta nagara cAre bAju samudrathI gherAyeluM baMdara che. te vepAranuM mathaka che. khaMbhAta baMdara dariyAkAMThe hovAthI samudranI lahero ane nirmaLa pANIthI zobhI rahyuM che. tyAM motI ane paravALAMno vyApAra paNa thAya che. AvI samRddha nagarImAM je manuSya potAnuM vatana choDI vyApAra mATe ahIM
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa Ave che, te paNa vyApAra karI zrImaMta bane che. aitihAsika daSTie vicAratAM khaMbhAta nagarI vizALa ane samRddha hatI. tyAMnA loko sukhI ane zramajIvI hatA. khaMbhAtavAsIo paragaju tathA niHsvArtha bhAvanAvALA hatA. teo vyavasAyanA kSetramAM paNa nItimAna hatA. vaLI teo svAvalaMbI hatA, tevuM pazudhana ane baLadagADI jevA zabdothI jaNAya che. te samaye zeTha ane nokara vacce mITho saMbaMdha hato, tethI ubhayavarga potapotAnI pharajamAM parAyaNa hovAthI sahunA jIvanamAM zAMti hatI, tevuM uparokta varNana parathI jaNAya che. kavi RSabhadAse potAnI vividha rAsakRtiomAM anupama khaMbhAta nagarI mATe traMbAvaTI, bhogavatI, lIlAvatI, karNAvatI AvA vividha nAmo prastuta karyA che. kavie 'RSabhadeva rAsa (I.sa. 1606)mAM khaMbhAta nagarInI suMdaratAnuM varNana nIce pramANe karyuM che. tapanatara polIuM koTa daravAjA, sAhA jahAMgIra jasanagarano rAjA; prAsAda paccAsIa atihiM ghaMTAlA, jyAMhAM bitAlIsa poSadhazAlA. traMbAvaTI nagarInI surakSA mATe tene pharato koTa che. A nagarInA traNa daravAjA che. AvI vaibhavazALI ane manamohaka nagarInA adhipati mogala bAdazAha jahAMgIra che. khaMbhAta nagarImAM paMcAzI jeTalA ati UMcAM bhavya jinamaMdiro che. ane zrAvakone nitya dharmakaraNI karavA mATe beMtAlIsa jeTalI pauSadhazALAo che. zreNikarAsa (I.sa.1926)mAM kavie thoDA pheraphAro sAthe khaMbhAtanuM tathA tyAMnA lokonuM varNana karyuM che. eha graMbAvaTImAMhi gAyo sahI, nagara saghalAMmAMhi je prasIdho; koTa traMbA taNo divya kIdho, kAma sIdhAM sahI . tapana tarapolIuM, koTa barajiM bhajyo, sAyara lahaIri bahu vahANa AvaI; vasata vivahArIA, kanaka koDe bharyA, uThi parabhAti jinamaMdira jAvaI, zrI a deva gurutaNA, guNahI gAvaI. pravara prAsAda paMcyAsIe praNamII, jyAMhA pAzAla bahaItAlIsa dIsaI gocarI sagama te sAdhani ahI karNi, ahIa raItAM munI manahI hIMsAI, teha jANo tuho visA ja vasaI. pauSadha prAsAda vyApAra pAsAI sahI, zAka pAsaI lII svAda rasIo; RSabha kahaI teha jagamAha dhanA sahI, jemAM taMbAvatI mAhi vasIyA, zAstra suNavA nara je A rasI A. uparokta kaDIomAM kavie khaMbhAta nagarInI suMdaratA, vaibhavatA ane surakSAnuM varNana karyuM che. jemAM
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre kavinI nagara varNana zaktinAM darzana thAya che. kavi madhyakAlIna paraMparAne anusaryA che. kavi nayasuMdara ane kavi samayasuMdaranA kAvyomAM AvI ja paddhatinA varNano upalabdha thAya che. AvI khaMbhAta nagarI rAdhikone paNa ati priya hatI kAraNake adhyAtma premI evA khaMbhAta nivAsIoe 42 jeTalA jaina upAzrayonuM nirmANa karyuM hovAthI nitya jainamuniono AvAsa raheto, jethI teo nitya saMta samAgama karI zakatA hatA. teo nitya jinavANInuM zravaNa karatA. khaMbhAta nagarImAM sujJa zrAvako rahetA hovAthI A sthaLa muni bhagavaMtone rahevA mATenuM zAtAkArI sthaLa hatuM. A nagarImAMthI munione saMyama nirvAha mATe prAsuka-doSarahita gocarI maLavI paNa sulabha hatI. sAdhu bhagavaMto saMyamanI surakSA mATe khaMbhAta nagarImAM rahevAnuM vadhu pasaMda karatA hatA. ahIMnA loko svAdiSTa ane pauSTIka AhAra letA hatA. teo najIkamAMthI zAkabhAjI vagere kharIdatA hatA. upAzraya, jinamaMdira ane dukAna (peDhI) vacce bahu aMtara na hovAthI teo nitya jinavANInuM zravaNa karatA hatA. tethI spaSTa thAya che ke khaMbhAtanA zrAvako jema dhArmika kSetre kuzaLa hatA tema vyavahAranA kSetre paNa kuzaLa hatA. khaMbhAtavAsIo sAduM ane sAtvika bhojana karatA, jethI muni bhagavaMtone nirdoSa bhojana maLavuM sulabha banatuM. hIravijayasUri rAsa', kavinI zreSTha ane uttama rAsakati che. jemAMthI khUTatI aitihAsika kaDIo prApta thAya che. kavi A rAsakRtimAM kahe che, "AvA dharmiSTha zrAvakonI prazaMsA saMto ane mahaMto kare che. A zrAvako dharmakaraNI karavAmAM kuzaLa che. teo nitya pratikramaNa ane pUjA karI puNya upArjana kare che. teo bIja, pAMcama, AThama, caudasa Adi parvatithie vizeSa dharma ArAdhanA rUpe pauSadhavata Adi kare che. ahIMnA zrAvako jIvadayA premI che. teo pazu-paMkhIone choDAve che. teo pazuo ane mAMdAonI mAvajata kare che. saMtonA vyAkhyAna pachI prabhAvanA paNa kare che, temaja svAmIvAtsalya jevA kAryakramo paNa kare che''. A parathI spaSTa thAya che ke khaMbhAtavAsIodAnavIra, dharmavIra ane karuNApriya che. kavie Aja rAsamAM tyAMnA lokonA paheraveza viSe paNa suMdara mAhitI ApI che. gujarAtanuM zreSTha ane amarApurI nagarI jevuM khaMbhAta nagara zobhI rahyuM che. gujarAtanA vidvAno karatAM khaMbhAtanA vidvAno vidvatAmAM zreSTha che. ahIM judI judI aDhAra jJAtinA loko vase che. teomAM viveka ane vicArazakti apAra che. teo saMtadarzana karI pAvana thAya che. teo dhanavAna ane guNavAna che. te zreSThI puruSo paToLAM pahere che. teo traNa AMgaNa pahoLA sonAnA kaMdorA pahere che, temaja rezamanA kaMdorA nIce sonAnAM mAdaLiyA maDhelA hoya che. teo rUpAnA mUDAmAM kucIo rAkhe che, gaLAmAM sonAnI kaMThI pahere che. tyAMnA vaNikodAnavIra che. teo jhINAM mulAyama ane kiMmatI aMgarakhAM pahere che. teo kamare nava gaja lAMbI ane savA gajI rezamI dhotI pahere che. dareka vyakti mAthe cAra rUpiyAmAM maLatuM phALiyuM bAMdhe che, sATha rUpiyAnI pacheDI-pAmarI paNa nAkhe che. koI vyakti so rUpiyAnI rezamI kabhAya-aMgarakhuM paNa pahere che. teo hAthe berakhAM ane ghaNI vIMTIo pahere che. teo jANe svarganA devo na hoya tevA lAge che. teo page suMvALI mojaDI pahere che, je ati nAjuka ane zyAmavarNI temaja majabUta che. teo snAna karI sugaMdhI dravyonuM vilepana kare che.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa kapALe tilaka kare che temaja pAna cAve che. temanI strIo svarganI apsarAo jevI che. teo nitya zRMgAra kare che. teo potAnA svAmInI sAme bolatI nathI arthAtute svAmInI AjJA mAne che." kavie ahIM khaMbhAtanA nAgarikonA pagathI mAthA sudhInA paheraveza, temanA zRMgAra ane temanA vaibhavanuM varNana karyuM che. zrAvaka kavi RSabhadAse A uparAMta mallinAtha rAsa', "bharata bAhubali rAsa' Adi rAsa kRtiomAM potAnI janmabhUminuM ati vistArapUrvaka, yathocita ane surekha varNana karyuM che. uparokta varNana parathI khaMbhAtanI samakAlIna paristhiti, teno vaibhava, tyAnAM loko, temanI raheNIkaraNI, dhArmika bhAvanA, paheraveza, temano vyavasAya, zrImaMtAI, dharmasahiSNutA, sAmAjika paristhiti Adi viSayonuM ApaNane UMDANapUrvakanuM jJAna prApta thAya che. A uparAMta temanA samakAlIna kavio jayasAgaranI "vijayasenasUri sajhAya'(I.sa.1604) ane sthAnasAgaranI 'agaDadA rAsa A be rAsakRtionA mAdhyame paNa khaMbhAtanI je mAhitI prApta thAya che te kavi RSabhadAse karelA khaMbhAta nagarInA varNana sAthe sAmyatA dharAve che. graMbAvaTI nagarI amarApurI jevI che. tyAM moTAM maMdiro, UMcI poLo ane pharato koTa che. vaNiko vyApAra arthe A nagarImAM Ave che. ahIM cora lUMTArAonuM nAmonizAna nathI. ahIM sarva prakAranI suvidhA ApanArI, citta haranArI, dharmazALAo che, temaja kubera jevA zrImaMto che. teo ati premALa che. temanI patinI jevI strIo che. ahIMnA loko Arthika rIte sukhI hovAthI temanuM jIvana AnaMdita che. samudra mArge vividha kariyANAM laIne vahANo A baMdare lAMgare che. khaMbhAtamAM raLiyAmaNI vADIo, vana pradezo, ane drAkSanA maMDapo che. popaTano madhura svara saMbhaLAya che. keLa, nAgaravela jevI vRkSalatAonA maMDapo che. rastA para caMdana, caMpaka ane ketakInAM sugaMdhI vRkSo che. A vRkSo lokone zItaLatA Ape che. tyAM I vimAno jevA maMdiro ane devabhuvano temaja gRhasthonA zveta raMganA agAzIvALAM makAno zobhI rahyAM che. puruSonA manane AkarSatI gajagAminI(suMdara cAlavALI) strIo tyAM zobhI rahI che. tyAM pota potAnA AcAra(dharma)ne pALatA puNyavaMtA puruSo vase che. tyAM jinamaMdiromAM nitya pUjA racAya che. khaMbhAtanA loko naisargika sauMdaryanAM zokhIna, mahenatu, phaLAhArI, vanaspati vijJAnanA jANakAra tathA kalApremI hatA, tevuM jaNAya che. kavie vividha rAsakRtiomAM khaMbhAtamAM te samaye vaparAtA nANAnuM varNana karyuM che. temaNe kumArapALa rAsa' (I.sa. 1614)mAM kahyuM che "mahiSI sama ko na dujhANuM, hemaraMkA sama ko nahi nANuM" bheMza jevuM uttama dUdha ApanAruM bIjuM koI pazu nathI ane temaTaMkA(sonAnA sikkA) jevuM bIjuM uttama nANuM nathI. A uparathI 'TAMka' e te samayamAM sonAno moTo sikko hovo joIe; tethI spaSTa thAya che ke khaMbhAta nagarI te samaye ati samRddha nagarI hatI. tyAMnA zrAvako dhanADhya hatA. kumArapALa rAsanI anya
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsane AdhAre kaDIo dvArA paNa jaNAya che ke sattaramI sadImAM khaMbhAtamAM 'huna' ane "abhirAmI" nAmanA sonAnA sikkAonuM calaNa hatuM. hiMduo jene 'varAha' ane phiraMgIo jene "pegoDA' kahetA hatA. tene muslimo "hUna' kahetA hatA. tenI kiMmata cAra rUpiyAnI hatI. hUna karatA abhirAmI bhAre hovAthI tenI kiMmata savAcAra rUpiyA hatI. te samaye khaMbhAtamAM 'lyAhArI' nAmano sikko paNa vaparAto hato. kavieteno ullekha hIravijayasUrirAsamAM karyo che. lAkha lyAhArI teNe dIdhI, pArekhanA guNa gAyare" A uparAMta mahamUdI(cAMdIno sikko), rUpiyo ane bharUcI nAmanA sikkAno ullekha paNa hIravijayasUri rAsa mAM thayo che." uparokta vigato parathI tAraNa kADhI zakAya ke soLamI sadInA pUrvArdhathI sattaramI sadI sudhImAM khaMbhAta zaheramAM vividha prakAranAM nANAMonuM calaNa hatuM. te samaye khaMbhAta gujarAtanuM eka samRddha zahera hatuM. tenI khUba jAhojalAlI hatI. kavie potAnI janmabhUmi ane karmabhUmi khaMbhAta pratyenI prIti ekathI vadhu rAsakRtiomAM vizadatAthI AlekhI che. khaMbhAta Aje kheDA jillAmAM AveluM nagara che. tenA uttare kheDA jillAno mAtara tAluko, pUrve borasada ane peTalAda, tenI dakSiNe mahIsAgara ane khaMbhAtano akhAta tathA pazcime sAbaramatI nadI AvelI che. khaMbhAta prAcIna samayanuM jaLamArganuM siMhadvAra hatuM. dazamI sadI pachInA pAMca, cha saikAmAM tenI jAhojalAlI khUbavadhI. temAM jaina vaNikono tathA dAnavIra zreSThIono bahumUlya phALo che. temaNe jaina paraMparAne jhaLahaLatI rAkhI che. khaMbhAtano mANekacoka vistAra pUrve sAhamihIAnI pola-mANikacakipola-lADavADo vagere nAmathI pracalita hato. A mANeka vistAramAM AvelA kavi RSabhadAsanA agaratagaranA lAkaDAnI kotaraNIvALuM kalAtmaka nayanaramya ghara derAsara Aje paNa mANekacokanA zaMkhezvara jinAlayamAM vidyamAna che. zaMkhezvara pArzvanAthanuM jinAlaya hAlamAM saM-2043mAM nirmANa pAmyuM che. te khaMbhAtanAM mANekacokamAM ciMtAmaNi pArzvanAtha bAvana jinAlayanI jamaNI bAjunI galImAM AveluM che. A derAsaramAM temanAM jUnA ghara derAsarano samAveza karAyo che. khaMbhAtanA mANekacokanA rahevAsI zrAvaka kavi RSabhadAsa zeThanA gharamAM mULa kASTha kalAyukta nayanaramya ghara derAsara hatuM. A ghara derAsaranI pratimA hAla kyAM che, tenI koI jANa nathI. paNa jinAlayanA agaratagaranA lAkaDAnI kotaraNIvALuM parikara pUrve mANekacokanA ciMtAmaNI pArzvanAthanA bAvana jinAlayanA bhoMyarAmAM padhAravAmAM AvyuM hatuM ane saM-2043 mAM agaratagaranA e benamUna kASTha kotaraNI yukta jinAlayane svataMtra zaMkhezvara pArzvanAtha jinAlaya banAvavAmAM AvyuM. tenA nAnA-moTA 800 bhAgone phevIkola ke khIlI vinA joDavAmAM AvyA che. tenI upara naMdI, hAthI, siMhanI AkRtio kaMDArelI che. tenA uparanA bhAge ghUgharAnA AkAranI sera laTakAvela che. tenA upara mora tathA popaTanI AkRti che. tenA uparanA
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsanuM ghara ane temanuM kalAtmaka gharaderAsara - khaMbhAta. STD tA jA kaviRSabhadAsazeThanI poLa
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa paTamAM madhyabhAge bAjoTa para devInI caturbhuja AkRti che. tenI baMne bAju hAthInI AkRti kaMDArelI jovA maLe che. A hAthIonI baMne bAju devIonI AkRti che. tenA uparanA bhAgamAM toraNa che, jenA khUNA bIDelA padmathI vibhUSita che. toraNanI madhya devInI caturbhuja AkRti che. tenA uparanA baMne hAthamAM anukrame gadA ane aMkuza tathA nIcenA baMne hAthamAM anukrame akSamAla ane kamaMDaLa che. temanuM vAhana popaTa che. A devInI baMne bAjue cAmara dhAriNI che. toraNanA baMne cheDe be devIo che.toraNanA uparanA bhAgamAM vAgha ghaMTonAM zilpo alaMkRta thayelAM jovA maLe che. gujarAtanuM virala kahI zakAya evuM kASTha kotaraNIvALuM kalAtmaka ghara derAsara Aje paNa zaMkhezvara pArzvanAtha jinAlayanI anupama zobhA che. kavinuM cAraso varSa jUnuM ghara khaMbhAtanA mANekacoka vistAramAM hAla paNa vidyamAna che. vaLI keTalAka varSo pUrve nagarapAlikA dvArA (nagarasevaka atula eca. kApaDIyAnA prayatnathI) te vibhAgane "zrAvaka RSabhadAsa zeThanI poLa' evuM nAma ApyuM che. kavi RSabhadAsano paricaya : madhyakAlIna gujarAtI sAhityanA ziromaNI zrAvaka kavi RSabhadAsanA pitAmaha khaMbhAtanA vIsA (prAvaMzIya) poravADa jaina vaNika hatA. temanA dAdAnuM nAma mahIrAja hatuM. temanI prathama rAsakRti aSabhadeva rAsa'mAM teo pitAmaha viSe lakhe che saMghavIzrI (a) mahaIrAjavakhANuM, khAvaMsIya vIsote jANuM". tevI ja rIte kavie vrata vicAra rAsa'mAM paNa kahyuM che ke, rAyavIsala vaDo caturaje cAvaDo, nagara visala tieIvegI vAcyuM; soya nagari vasaI prAgvasiM vaDo, mahaIrAjano sUtate sIha sarIkho; tehaabAvatinagaravAziM rahyuM, nAmatasa saMghavI sAMgaNa pekho; uparokta paMktio uparathI jaNAya che ke visaladeva cAvaDAe I.sa. 1060mAM mahesANA jillAmAM visalanagara jenuM bIjuM nAma visanagara thayuM che te nagara vasAvyuM hatuM. ApaNA caritranAyaka RSabhadAsa kavinA dAdA, te visanagaranA vatanI hatA. temane saMghavI sAMgaNa nAmano putra hato. te traMbAvaTI nagarIno rahevAsI hato. kavi RSabhadAsanA pitA sAMgaNa prathama visanagaramAM rahetA hatA. tyArabAda vepArArthe traMbAvaTI nagarImAM AvI vasyA. temane vyApAramAM khUba saphaLatA sAMpaDI. teo zrImaMta banyA, tethI khaMbhAtamAM ja rahyA. kavi RSabhadAsanA pitAmaha mahIrAja eka dharmiSTha zrAvaka hatA. temaNe saMgha kaDhAvI zatruMjaya Adi tIrthasthAnonI yAtrA karAvI puNyanAM kArya karyA hatAM, tethI temane 'saMghavI' ke "saMghapati'nuM biruda prApta thayuM hatuM. saMghavI mahIrAje zatruMjaya giranAra, jUnAgaDha, Abu-delavADAM jevAM tIrthasthAnonI yAtrA karI hatI. teoe prAdhvaMzanA vepArIomAM khUba nAmanA meLavI hatI. teo samAjamAM eka pratiSThita ane AdaraNIya vyakti
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre hatA. temaNe karelA uttama kAryone kAraNe teo jana samUhamAM prazaMsanIya hatA. teo khaMbhAtanA khyAti prApta, dharma premI zramaNopAsaka hatA. jevA saMghavI mahIrAja guNiyala hatA tevA ja guNiyala temanA saMtAna sAMgaNa hatA. pitAnA guNono vAraso putra sAMgaNamAM paNa Utaryo hato. temaNe paNa saMgha kaDhAvI "saMghavI'nuM upanAma meLavyuM hatuM. teo paNa pitAnA sukRtyonuM anukaraNa karI temanA pagale cAlI jainadharmanI prabhAvanA karavAmAM udyamavaMta banyA hatA. teo dhArmika anuSThAno kuzaLatApUrvaka karatA teo custa ahaMtu bhakta hatA. jenA dAdA ane pitA dharmanA raMge raMgAyA hoya tevA parivAranA ApaNA caritra nAyaka kavi RSabhadAsa dhArmika vRttinA ja hoya temAM koI zaMkA nathI. teo dAdA ane pitAnI sAthe bAlya avasthAthI ja gurubhagavaMtonA darzanArthe jatA haze, tethI pUrvajono dhArmika saMskArono vAraso kavi RSabhadAsane bALapaNathI maLyo hato. kavi RSabhadAse jIvavicAra rAsa'(saM 1676)mAM potAnA vaDIlo dvArA nitya karAtI dhArmika pravRttinuM vistArapUrvaka varNana karyuM che. saMghavI mahIrAja, je kavinA pitAmaha che. temanA pratye atyaMta ahobhAva lAvI kavie temano paricaya Apyo che. teo vasalanagaranA prAdhvaMzIya kuLanA vaDIla che. teo samyakatva sahita bAra vratadhArI che. teo nitya pratikramaNa, pUjA, prabhAvanA ane paropakAranAM kAryo kare che. teo parva tithie pauSadhavratanuM ArAdhanA kare che. teo zuddha vyavahAra dharmanuM pAlana karanArA ane zAstranA artha temaja paramArthane samyaka prakAre jANanAra teo jaina dharmanA sAcA ArAdhaka zrAvaka che. tyAra pachI kavi potAnA pUjya pitAzrI viSe paricaya ApatAM kahe che ke, "mahIrAja zreSThInA putra saMghavI sAMgaNa paNa vIsala nagaranA rahevAsI che. jaina dharmamAM deDha zraddhAvAna ane jainatvanI dhurA calAvanArA dhorI zrAvaka che. teo kadI koInI niMdA, vikathA, hAsya ke mazkarI karatA nathI. temaNe jainonAM bAra vrata dhAraNa karyA che. teo nitye traNe kALa jinapUjA kare che. teo parastrI ke paradhanathI dUra rahe che. teo koInA para AkSepa mUkI tene kalaMkita banAvatA nathI. teo kadI jUThuM bolatA nathI temaja tapa, japa ke kriyAno bhaMga karatA nathI." uparokta mAhitI uparathI jaNAya che ke kavinA pitAmaha mahArAja ane pitA sAMgaNa sadAcArI, daDhadharmI, nyAya-nIti ane pramANikatAbharyuM jIvana jIvatA hatA. teo aNuvratonuM samyaka prakAre pAlana karatA hatA. teo jinAjJAnA pAlaka suzrAvaka hatA. kavie A uparAMta anya rAsakRtio jevI ke "upadezamAlA rAsa', "kumArapALa rAsa' (saM.1670), kSetraprakAza rAsa'(saM.1678), "bharata-bAhubali rAsa'(saM.1678), "samakitasAra rAsa', (saM.1678) A sarva kRtiomAM potAnA pUrvajonuM smaraNa atyaMta bhaktibhAva ane AdarapUrvaka karyuM che. kavi potAnA pUrvajono paricaya karAvI temanA pratyenI kRtajJatA ane AdarabhAva darzAve che.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa kavi RSabhadAsanuM jIvana ane kavana : 23 ph saMghavI sAMgaNano suta kavi che, nAma tasa RSabhadAsa; jananI sarUpAdene zira nAmI, joDyo bharatano rAsa re. bharata bAhubali rAsakRtimAM kavi RSabhadAsa potAno paricaya ApatAM uparokta paMktiomAM darzAve che ke, dharmAnurAgI pitA sAMgaNa tathA mAtA sarUpAdenA suputra RSabhadAsa vIsA prAvaMzIya jaina vANika jJAtimAM janamyA. janmathI ja dharmanA saMskAronuM siMcana thayuM. mAtA ane pitAnA saMskArorUpI vArinA siMcanathI nAnakaDA RSabharUpI bIjamAM dharmanuM vAvetara thayuM. anukrame te dharmabIja eka divasa vaTavRkSa banI phAlyuM. kavie paNa potAnA pUrvajonI jema jIvanamAM dharmane prathama pradhAnatA ApI che. kavinI mAtA sarUpAde hatAM. prakAzita rAsakRtionA AdhAre phakta bharata bAhubali rAsakRtimAM ja kavinI mAtAno ullekha maLe che. te sivAya temanI mAtA vize vizeSa mAhitI upalabdha nathI. kavinI ghaNI rAsa kRtio apragaTa che saMbhava che ke temAM mAtA viSe vizeSa mAhitI maLI zake. ApaNI vAcanAnI kRti samakitasAra rAsamAM paNa mAtA viSe koI ullekha thayo nathI. jevI rIte kavinI mAtA viSe koI mAhitI maLatI nathI tema kavinI janma ane mRtyu saMbaMdhI koI vizeSa vigata prApta nathI. temanA jIvana ane mRtyu saMbaMdhI je vigato maLe che te phakta anumAnathI svIkAravI paDe. kavinI sauthI prathama rAsakRti 'RRSabhadeva rAsa' I.sa. 1606mAM racAyelI che paraMtu kavinI anya rAsakRtio jemAM racanAsAla prApta thato nathI, tevI nava jeTalI rAsakRtio che temaja bIjI be rAsakRtio paNa hovAnI saMbhAvanA che, je rAsakRti upalabdha nathI., tethI saMbhava che ke be, traNa rAsakRtio RSabhadeva rAsa pUrve paNa racAI hovI joIe. A uparathI evuM anumAna karI zakAya ke kavinI sAhitya pravRttino AraMbha I.sa. 1601 thI eTale ke sattaramI sadInA prAraMbhathI thayo hovo joIe. temanI bAlyAvasthA, vidyAbhyAsa, sAhitya-vAMcana ane vayaparipakvatA A sarva mATe jIvananA prAraMbhanA paccIsa varSa gaNatAM temaNe sAhitya sarjananuM kArya potAnI vayanA chavvIsamAM varSathI karyuM hovuM joIe, tethI temano janma I.sa. 1575nI AsapAsa thayo hovAnI saMbhAvanA che. kavinI racAyelI rAsakRtiomAM prApta racanA sAlanA AdhAre temanI aMtima rAsakRti 'rohaNiyA rAsa' I.sa. 1632mAM racAI che. tyAra pachI eka athavA be rAsakRtio racAI hoya tevI zakyatA che, tethI temanI sAhitya lekhananI pravRtti lagabhaga I.sa. 1634 sudhI cAlI hoya evuM anumAna karI zakAya. A vigata uparathI kavino svargavAsa vahelAmAM vahelo I.sa. 1635nI AsapAsa thayo hovAnI saMbhAvanA che. uparokta vigatothI tAraNa karatAM kavinI jIvanamaryAdA I.sa. 1575 thI I.sa. 1635nI che., tethI temanuM AyuSya lagabhaga 60 thI 65 varSanuM hovuM joIe. kavi RSabhadAsa garbha zrImaMta hatA. teo saMtoSI hatA., tethI temanuM jIvana AnaMdita hatuM. temanA parivAramAM ajJAMkita-premALa patnI, bahena, bhAIo, bALako hatAM. temanA gharamAM gAya-bheMsanuM dujhaNuM hatuM, e darzAve che ke teo sukhI ane samRddha hatAM.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre kavie vrata vicArarAsamAM lakhyuM che gyavarI maIhaIvIre dI saI dUjhatAM, suratarUphalipharebArya, sakala padAratha muja ghari siMlayA, thira thaI lakIre nArya gAya ane bheMsa ghare dUdha Ape che. pazudhananA kAraNe kalpavRkSa jANe AMgaNe khIlyuM hoya tevuM lAge che. jema kalpavRkSathI manovAMchita sukha maLe che tema jIvanamAM sarva padArthonI prApti thaI che. vaLI gharamAM sulakSaNA nArI che, tethI mArI sarva manokAmanA pUrNa thaI che. kavi 'hIravijayasUri rAsamAM suzrAvakanAM lakSaNo batAvI potAne bAravrata dhArI zrAvaka darzAve che. kavi kahe che ke, "huM pAMca prakAranAM (supAtra, ucita, kirtI,abhaya ane anukaMpA) dAna ApuM chuM. roja dasa jina maMdiro juhAruM chuM. derAsaramAM akSata mUkI mArA AtmAne tAruM chuM. moTe bhAge AThama-codase pauSadha karuM chuM. pauSadhamAM divasa-rAta svAdhyAya karuM chuM. vIra prabhunAM vacana(vyAkhyAna) sAMbhaLI karmane bheduM chuM. prAyaH vanaspatine chedato nathI. mRSAvAda ane adattAdAnanuM pApa karato nathI, vacana ane kAyAthI ziyaLa pALuM chuM. haMmezAM jaina sAdhuone mastaka namAvuM chuM. meM vIsa sthAnaka tapanI ArAdhanA karI che. be vAra guru pAse AlocanA lIdhI che. tenA prAyazcitarUpe aThThama-chaThTha tapa karyA che. zatruMjaya, giranAra, zaMkhezvara Adi tIrthasthAnonI yAtrA karI che. ghaNAM vidyArthIone bhaNAvyA che. jinezvaranI sAme eka page UbhA rahIne nitya be mALA gaNuM chuM. roja vIsa navakAravALI bhagavAna samakSa UbhA rahI gaNuM chuM." uparokta mAhitI anusAra, jainadarzana pAmIne kavi eka suzrAvakane zobhe tevI yathArtha dharmakaraNI karatA hatA. temanAM jIvanamAM dAna, zIyaLa, tapa ane bhAva ema cAra prakAranA dharmane sthAna maLyuM hatuM. teo arihaMtanI AjJAnA ArAdhaka zrAvaka hatA. teo phakta nAmadhArI zrAvaka na hatA paraMtu sAcA kriyAzIla zrAvaka hatA. teo pApabhIrU zrAvaka hatA, tethI bAra vratonuM samyak rIte pAlana karatA. teo potAno vadhumAM vadhu samaya zAstrono abhyAsa karavAmAM, vidyArthIone bhaNAvavAmAM ane rAsa kavanamAM vyatIta karatA hatA. vaLI kavie mananI ekAgratA ane Asana siddhi paNa prApta karI hatI, tevuM paNa jaNAya che. - kavie potAnI rojanIzI ravaprazaMsA mATe ke samAjamAM potAne sAcA zrAvaka kahevaDAvavA mATe karI nathI, paraMtu potAnI A nitya karaNIthI prabhAvita sAmAnya janatA dharma karavA prerAya te mATe kahI che. dharmathI ja sukhanI prApti thAya che. vaLI potAnI AvI dharma pravRtti vAMcIne athavA sAMbhaLIne koI bhavyajIva AtmakalyANa mATe ArAdhanA kare to tenuM puNya kavine thaze arthAt kavine anumodanAno lAbha maLaze evuM kavi vicAre che. kavie A vAta paropakAra mATe kahI che." kavi RSabhadAse nitya dhArmika ArAdhanAnuM varNana karyuM che, te uparAMta potAnI keTalIka IcchAo hIravijayasUri rAsa'mAM darzAvI che. keTalAeka bolanI IcchA kIje, dravyahota to dAna bahu jadIje. vaMdI.. zrI jinamaMdira biMba bharAvuM, biMbapratiSThA poDhi karAvuM. vaMdI...
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM sattvanuM svarUpa saMghapati tilaka bhaluM ja dharAvuM, dasa-paradesa amAri karAvuM. vaMdI.. prathama guNaThANAnikarUM jaIno, karpuNya sahita nara jeha che hIno. vaMdI... kavinI abhilASA che ke, dravya(dhana)hoya to ghaNuM dAna karavuM, jinAlayo banAvavA, jinabiMbo bharAvavA, dhAmadhUmathI biMba pratiSThA karAvavI, saMgha kaDhAvavA, saMghapatinuM pada meLavavuM, deza videzamAM ahiMsA dharma pravartAvavo, chakAya jIvanI jayaNA karavI ane jenuM bhAgya hIna che tene puNyazALI banAvavA. ahIM spaSTa thAya che ke kavinI IcchA saMgha kaDhAvI saMghapati banavAnI ane jinAlayomAM jinabiMbo bharAvavAnI che. kavi potAnI saMpattino sadupayoga karavA Icche che. kavi sAdharmika bhakti karavA paNa Icche che. ahIM evo artha paNa laI zakAya ke kavilokottara mArgathI ajANa jIvone mokSamArge caDhAvI adhyAtma mArganA amIra(samyadarzanI) banAvavA Icche che. uparokta sarva vigatonuM diggadarzana karatAM spaSTa thAya che ke kavi RSabhadAsanA jIvanamAM jinAcAronuM daDha pAlana, jinadharma pratyenI anahada prIti ane zraddhA, tAttvika rAsakationA Alekhana dvArA dharma prabhAvanA karavAnI hRdayamAM khumArI, anukaMpA ane paropakAranI bhAvanA hatI. sudeva, suguru ane sudharma pratyenI aDaga zraddhAnAM saMskAra kavine potAnA mAtA-pitA tathA pitAmaha pAsethI nAnapaNamAM ja maLyA hatA. te saMskAronuM bIjAropaNa poravADa vaMzanA pUrvajoe karyuM, paraMtu te saMskArone navapallavita karavAnuM kArya dharmaguruoe karyuM. kavi RSabhadAsanA guru : kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa (I.sa. 1918)mAM gurune stavyA che" je raSimunivaramAM atI moTo, vijaIsenasurirAyajI; jeNaI akabara nRpataNI sabhAmAM jItyuM vAdavicArIjI. zavaI zanyAsI paMDita poDhA, soya gayA tyAhAM hArIjI; jaI jaIkAra huu jinazAzana, surInAma savAIjI. zAhI akabara mukhya ethANuM, to jagamAhivaDAIjI; tAsapATi ugyu eka dInakara, sIlavaMtahAM sarojI. vijayadeva surInAma kahAvaI, guNa chagrese purIjI; jasasiriguruehevA jaIvaMto, pUNya parAzatata jAgIjI... bhagavAna mahAvIra svAmInI 58mI pATe AcArya hIravijayasUrI thayA. temaNe jainadharmanI prabhAvanA karI. mogala bAdazAha akabarane jainadharma samajAvI "jagaru'nuM biruda meLavyuM. evA jyotirdhara hIra vijayasUrIzvarajI mahArAjanA paTTadhara vijayasenasUri je sarva muniomAM zreSTha hatA. AcArya vijayasenasUrie anya darzananA paMDito ane vAdIo sAthe dharmacarcA karI emane vAdamAM harAvyA hatA. temaNe jinazAsanamAM jaya jayakAra vartAvyo. samrATa akabara bAdazAhe temane "sUri savAI'
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra6 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre tarIke navAjyA. teo hIragurunA sAcA ziSya hatA. temanA pachI tapAgacchanI pATe sUrya samAna tejasvI, zIlavaMta ane samartha vijayadevasUri nAmanA muni thayA. teo sAdhunA chatrIsa guNothI yukta hatA. aMte kavi kahe che ke AvA prabhAvazALI saMtonA AzIrvAda mastake hovA te paNa prakhara puNyodaya che. tapagacchanA samartha sAdhu bhagavaMtonI paraMparA potAne prApta thaI, tethI kavi potAnI jAtane dhanyAtidhanya samaje che. kavinI sauthI dIrgha rAsakRti 'kumArapALa rAsa' jemAM kavie jaNAvyuM che ke vijayasenasUrie temane bAlyAvasthAmAM ane yuvAnImAM zAstrAbhyAsa karAvyo hato. kavi dvArA lakhAyelI kRtiomAMthI 'kumArapALa rAsa'ne gurubhagavaMtoe joI ane buddhipUrvaka vicArIne tapAsI ApI hatI, je vijayasenasUrinA svargavAsathI eka varSa pUrve lakhAyelI che. ahIM spaSTa thAya che ke kavinI lekhana pravRttimAM vega lAvavAmAM sAdhu bhagavaMtono paNa sahayoga hato. 23 24 kavinI aprakAzita rAsakRti navatattvarAsa jenI Adi ane aMtanI kaDIo dvArA jaNAya che ke kavi RRSabhadAsanA dAdA mahIrAja saMghavI vijayAnaMdasUrinA ziSya hatA saMbhava che ke kavi RSabhadAsa potAnA dAdA mahIrAja saMghavI sAthe muni bhagavaMtonA darzanArthe jatA haze ane temanI pAse dhArmika kriyAo karatA haze. kavie bAlyavasthAmAM koI zALAmAM zikSaNa meLavyuM haze, paraMtu saMskRta bhASA ane zAstronuM jJAna gurubhagavaMto pAsethI meLavyuM haze. saMvata 1652mAM jainAcArya hIravijayasUrinA avasAna pachI temanI pATe vijayasenasUri AvyA. temanI pAse kavie zAstronuM adhyayana ane gUDha siddhAMtonuM rahasya meLavyuM hatuM, tethI temanA pratye kavine ahobhAva hato, tevuM bharata bAhubali rAsamAM jaNAya che. temaNe te rAsamAM 'te jayasiMha guru mAharo re' evuM paNa lakhyuM che; jayasiMha te vijayasenasUrinuM mULanAma hatuM. hIravijayasUri potAnA ziSya vijayasenasUrine 'jezaMga' nAmathI bolAvatA hatA. ra6 kavi RSabhadAse hIravijayasUri rAsamAM gurunuM nAma tathA gurunI mahattA darzAvI bhakti karI che. zrI gurunAme ati AnaMda, vaMdu vijayANaMda sUrIMda; nAma jaMpatA sukha sabaluM thAya. tapagacchanA nAyaka guNa nahi pAro; vaMdI... prAoza huo puruSa te sAro. sAha zrIvaMta kule haMsa gaNaMdo; udyota kArI jima dinakara-caMdo . maMdI... vaMdI... lAlabAI suta sIha sarIkho; bhavika loka mukha gurunuM nIrakho. guru nAme muja pahotI Aso; hIravijayasUrino karyo rAso. vaMdI... ''jemanuM nAma smaraNa atyaMta sukhadAyaka che evA vijayAnaMdasUrine vaMdana karuM chuM. teo tapagacchanAyaka vaMdI...
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena darzanamAM samyaktvanuM svarUpa che. emanA guNano pAra nathI. poravADa vaMzamAM e uttama puruSa thayA. te zAha zrIvaMtanA kuLamAM haMsa ane gajendra sarakhA dhIra ane gaMbhIra che. sUrya caMdra samAna udyotakArI (dharmarUpI prakAza karanArA) che. lAlabAI mAtAnA putra siMha samAna zUravIra che. temanA pagalAM paDatA mithyAtvarUpI haraNiyA dUra bhAge che. gurunAme mArI AzA pUrNa thaI. meM hIravijayasUrino rAsa racyo che." kavie ahIM bhavya jIvone gurutattvamAM zraddhA karavAnuM kahyuM che. kavi svayaM gurutattvamAM ananya zraddhA dharAve che; evA bhAva vyakta kare che. temaNe haMsa, gajendra, sUrya, caMdra jevI zreSTha vastuo sAthe gurunI sarakhAmaNI kare che. jema gautama svAmI ane bhagavAna mahAvIra baMne guru-ziSyanI joDI hatI tema hIravijayasUri ane vijayasenasUri A baMne guru-ziSyanI joDI hatI. gautama svAmIne prabhu vIra pratye anahada prema hato tema vijayasenasUrine potAnA guru hIravijayasUri pratye anahada prema hato, tethI kavi RSabhadAse sthUlibhadra rAsa'mAM jJAnI guru-ziSyanI joDIne gautama svAmI ane bhagavAna mahAvIra svAmInI upamA ApI che. jIvata svAmI rAsa(I.sa. 1636)mAM kavie potAnA guru tarIke vijayadevasUrinuM nAma noMdhyuM che. A eka ja rAsakRtimAM temaNe vijayadevasUrinuM nAma AlekhyuM che je khAsa noMdhanIya che. gachatapAsuvihita munirAI, vijayadevasUri praNamuM pAI* zIlavaMta saMyamano dhArI, janama lagaI che te brahmacArI. kavie ahIM vijayadevasUrine tapagacchanA susaMcAlaka munirAja kahyA che teo zIlavaMta saMyamadhArI ane bAla brahmacArI che. kavi AgaLa kahe che ke, bAravratadhArI saMghavI sAMgaNa temano zrAvaka hato. A rAsakatimAM vijayadeva sUrine 'suvihita munirAI' kahyA ane paTodhara' tarIke vijayAnaMdasUrino ullekha karyo che, te uparathI jaNAya che ke te samaye tapagacchanA paTodhara tarIke vijayAnaMdasUri hovA chatAM jaina saMghamAM vijayadevasUri pratiSThita ane pUjanIya zramaNa hatA. I.sa. 1615 pachInI badhI ja rAsakRtiomAM kavie tapagaccha nAyaka tarIke vijayAnaMda sUrino ullekha karyo che. eka "jIvatavAmI rAsa' temAM apavAdarUpa che. temAM vijayadevasUrine tapagacchanA saMcAlaka kahyAM che. A vijayadevasUri jainadharmanA prabhAvaka mahAtmA hatA. temane mogala nareza jahAMgIra taraphathI mahAtapA'nuM biruda apAyuM hatuM. kavi RSabhadAse vijayasenasUrinA ziSyo vijayatilakasUri ane vijayAnaMdasUri pratye ahobhAva vyakta karyo che. zrAvaka kavi RSabhadAsa zIlavaMta ane cAritravaMta dharmagurunA prabhAvathI prabhAvita thayA. temanA taraphanI bhaktithI prerAI kavie sAhitya lekhananI pravRti zarU karI temaja te samayanuM zAMtimaya ane anukULa rAjakIya vAtAvaraNa kAvyasarjana mATe preraNAdAyaka banyuM. madhyakAlIna sAhityanA vikAsamAM zrAvaka kavi RSabhadAsanuM yogadAna avismaraNIya che. tenuM sabaLa ane vAstavika kAraNa temanI garbha zrImaMtAI, saMskArI kuTuMba, dharmiSTha ane sAhitya premI parivAra tathA satsaMga che. kavi eka gRhastha hatA, tethI temane kuTuMbanI
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'ne AdhAre javAbadArI hoya temaja vyApAramAM vyasta paNa hoya te svAbhAvika che paraMtu zrAvaka kavi RSabhadAsa saMtoSI hatA. temaNe dhana karatAM dharmane jIvanamAM pramukha sthAna ApyuM che. teoe vyApAra ane kuTuMba vyavasthAnI javAbadArI supAtra ane vizvAsu mANasone soMpI hovI joIe. temaNe vyApAra kSetre nivRti meLavI haze, jenA kAraNe sAhitya lekhana ItyAdi pravRtimAM potAno amUlya samaya ApI zakyA haze. kavinI kavitva zakti mATenA uparokta kAraNo sivAya eka agatyanuM kAraNa kavine mAtA sarasvatInI asIma kRpA hatI. kavi RSabhadAse AcArya vijayasenasUrinA sahavAsathI koI rIte sarasvatI mAtAnI kRpA meLavI hatI. temaNe saMkhyAbaMdha kRtio racI gurjara sAhityanI sevA karI che. temaNe potAnI upalabdha dareka kRtimAM mAtA sarasvatIne stavyA che. 'hIravijaya sUri rAsa'mAM prAraMbhanA duhAmAM doharA chaMdamAM vidyAnI adhiSThAtrI devI sarasvatInAM soLa paryAyavAcI nAmo AlekhI potAnI temanA taraphanI zrata bhakti darzAvI che. kavitemanA sAnidhya mATe, temanI kRpA meLavavA prArthanA kare che. kavie vrata vicAra rAsa'mAM paNa brahmaputrIno mahimA gAyo che. kavi RSabhadAsa sarasvatIdevInA parama bhakta, ananya upAsaka hatA. mAtA sarasvatInI kRpAthI kavie kavanakALanA 34 varSomAM puSkaLa sAhitya racanAo karI che. je racanAtAla ane guNavattAnI daSTie avismaraNIya che. temaNe vipula sAhitya sarjana dvArA madhyakAlIna jaina gujarAtI sAhityane samRddha banAvyuM che. kavinI rAsakRtio viSe saMkSepamAM paricaya: kavi RSabhadAsanI sarva prathama dharmavIranI prarUpaNA karatI kRti RSabhadevarAsa I.sa. 1606(DhALa118,gA-1ra71)mAM racAI che, jemAM jainonA covIsa tIrthaMkara paikI prathama tIrthakara AdinAtha-RSabhadevanuM caritra citraNa thayuM che. te pachI vrata vicArarAsanuM pratipAdana thayuM che, je I.sa. 1610(gA-862)mAM racAyo che. ArAsamAM zrAvakanA bAra vrata ane samyakatvanuM svarUpa kavie vistArapUrvaka varNaveluM che. tyArabAda kavinI upalabdha kRti I.sa.161ra racAI che, je sthalibhadrarAsa (ga-728)tarIke prakhyAta che. temAM zIlano mahimA gAyo che temaja sthUlibhadra ane rUpakozAnA jIvana prasaMgonuM kavie Alekhana karyuM che. I.sa. 161mAM neminAtha navaraso stavana racAyuM, jemAM nema rAjulanA bhautika ane AdhyAtmika jIvananuM nirUpaNa thayuM che. I.sa. 1614mAM ajAkumArano rAsa(gA-569) ane kumArapALa rAsa A baMne rAsakRtio eka ja varSamAM racAI che. kumArapALa rAsa e madhyakAlIna yuganI dIrghatama kRti che, je rAsa 4699 jeTalI kaDIomAM vistRta thayuM cherAjA kumArapALane maLeluM pATaNanuM rAjya ane samartha guru hemacaMdrAcAryanAM satsaMgathI kumArapALe svIkArelo jaina dharma temaja jaina dharmanA pracAra mATe karelA zubha kAryo AdinuM surekha varNana kavie A rAsamAM karyuM che. kavie I.sa. 1620mAM jIvavicAra rAsa (502-kaDIno) racyo che, jemAM jaina dharmanA mukhya be tattva jIva ane ajIva tattvanI vAta kahI che. kavie jIvonuM svarUpa batAvI, jIvadayAne sarva dharmamAM sarvoparI, zreSTha darzAvela che. kavie I.sa. 1620mAM navatattva rAsa (kaDI-81)nI racanA karI che, jemAM jIva, ajIva,
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa e navatattvanuM svarUpa batAvela che. puNyanI mahattA ane samyaka darzananI prApti mATe tatpazraddhA anivArya che. kavie I.sa. 16rara mAM bharata-bAhubali rAsa(DhALa83, gA-1116) rAsa racyo che, jemAM bhagavAna RSabhadevanA jyeSTha putra bharata ane bhAratanA nAnA bhAI bAhubalinA pUrvabhavonAM vRttAMtathI temaja upakathAonA viniyogathI vistAra pAmelI A kRti che. tenA dvArA moha karma sAthe bhAva yuddha karI mukti prApta karavAno bodha apAyo che. tyAra bAda I.sa. 16rara mAM ApaNI rAsakRti samakitasAra rAsa(kaDI-879)nI racanA thaI che. samyakatva e saMsArathI taravAmAM naukA samAna che. te dharmanuM mULa che, tethI tenuM jatana karavAnI kavi hitazikSA Ape che. I.sa.16raramAM bIjI rAsakRti racAI jenuM nAma kSetraprakAza rAsa (kaDI-584) che; jemAM bhUgoLanA viSayonuM Alekhana che temaja temAM cauda rAjaloka, asaMkhyatA dvIpa ane samudro, devaloka, nArakI Adi kSetrano paricaya tathA bhaugolika viSayonI carcA karI che. kavie ahIM potAnI zAstrokta vikatA darzAvI che. tyArabAda kavie I.sa.1626 mAM hitazikSA rAsa (kaDI-1862) racyo che, jemAM jIvanane upayogI vigatonuM jJAna maLe che. temAM mArganusArInA 35 bolanuM varNana karyuM che. kavie I.sa. 16ra6 mAM sAkAra bhaktirUpe pUjA vidhi rAsa(lagabhaga 571kaDI) racyo che. A uparAMta I.sa.16ra6mAM jIvatasvAmIno rAsa(rara3 kaDI), I.sa. 1926mAM zreNika rAsa(1839 kaDI), I.sa.16ra7mAM kayavanA rAsa (284 kaDI) kharataragaccha ane tapagacchanA vikhavAdane TALavA vijayadAnasUrinI 7 AjJAomAM umerI hIravijayasUrie 1ra AjJAo jAhera karI tene varNavato I.sa.1628mAM hIravijayasUrino bAra bolano rAsa(294 kaDI), I.sa. 169mAM mallinAtha rAsa(295 kaDIno), I.sa.1929mAM hIravijayasUri rAsa(kaDI-3134), I.sa.1629mAM vIsa sthAnakatapa rAsa, I.sa. 1631mAM abhayakumAra rAsa(1005 kaDI), I.sa. 1632mAM rohaNiyA muni-rAsa racyo che. A uparAMta I.sa.161ramAM bAra ArA stavana, I.sa.1611mAM Adizvara vivAhalo, I.sa. 166mAM covisa jina namaskAra jevI rAsakRtio racI che. kavi RSabhadAse potAnuM samagra jIvana sAhitya sarjananI sevAmAM pasAra karyuM che. namratA ane laghutA : madhyakAlIna gujarAtI sAhityanA vikAsamAM mahattvanuM yogadAna ApanAra zrAvaka kavi RSabhadAsa sattaramI sadImAM thayA hatA. temanA anugAmI mahAkavi premAnaMda, zAmaLazAha, narmadAzaMkara ane dayArAma jevA jainettara kavionI paMktimAM teo birAje che. jaina kaviomAM temanuM sthAna temanA samakAlIna mahAkavio nayasuMdara ane samayasuMdaranI samakakSAe Ave che. kavi nayasuMdarano jIvanakALa I.sa. 1542 thI I.sa. 1613 sudhIno che. kavi samayasuMdarano jIvanakALa I.sa. 1554 thI I.sa. 1644 sudhIno che ane kavi RSabhadAsano jIvanakALa I.sa. 1575 thI I.sa. 1635 sudhIno che. A traNe kavio vacce thoDA thoDA samayanuM aMtara che. prathama kavi nayasuMdara,
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre tyArabAda kavi samayasuMdara ane tyAra pachI kavi RSabhadAsa thayA che. kavi RSabhadAsa kavi nayasuMdara pachI tetrIsa varSe, kavi samayasuMdara pachI ekavIsa varSe thayelA gaNAya. A traNe vidvAna kavio samakAlIna che. kavi RSabhadAse samakAlIna kavio AgaLa potAnI laghutA darzAvI che. teo mahAna kavionI stutya praNAlikAne anusaryA che. 30 pro.DaoN. vADIlAla jIvAbhAI cokazI kahe che, jema nayasuMdara mANikayadevane 'varazAli'(uttama DAMgara) ane potAne 'aMgu'(halakI jAtanA DAMgara) sAthe sarakhAvI potAnI laghutA darzAve che tevI ja rIte kavi RSabhadAse 'hIravijayasUri rAsa'mAM moTA kavione vividha upamAo ApI stavyA che . 'vidvAna kavionA nAma smaraNathI AnaMda thAya che. tame to moTA kavio cho. tame pUjana karavA yogya cho. tamArI samakSa huM to mUrkha chuM. tame buddhinA sAgara cho. kyAM virATakAya hAthI ane kyAM alpakAya vAcharaDuM ? kyAM khAsaDuM ane kyAM cIra ? kyAM baMTInI rAbaDI ane kyAM dhI-sAkarane khIra ? chIpaNuM caMdranI ane Agiyo sUryanI barobarI na karI zake. kyAM kalpavRkSa ane kyAM khIjaDo(kAMTA vALuM vRkSa) ? kyAM vAva ane kyAM gaMgAnuM pUra ? nAma sarakhAM hoya, tethI zuM thayuM ? nAmathI artha sarato nathI. jagatamAM rAma nAmadhArI ghaNA vyakti hoya. hAthInA gaLe ghaMTa hoya ane baLadanA gaLe paNa ghaMTa hoya paNa, tethI hAthInI tole baLada na AvI zake. laMkAno gaDha ane anya nagarano gaDha banne koTa kahevAya paraMtu jeTaluM ghauM ane bAjarInA loTamAM aMtara che teTaluM temAM aMtara che. "" kavi RSabhadAse mahAna kavione uttama kakSAnA darzAvI potAne nimna koTinA darzAve che. kavi RSabhadAse hIravijayasUri rAsamAM prAraMbhamAM jaina saMskRta bhASAnA vidvAna kavione smaryA che . 33 kavie vidvAna saMto (kavio) pratye vinaya guNa darzAvyo che kAraNa ke temanA jIvanamAMthI kavine kAvya sarjananI preraNA maLI che. kavi potAnI laghutA darzAvatA 'vrata vicAra rAsa'mAM kahe che ke ; kavi ko doSa ma dekhajyuM, huM chu mUDha gamAra AgaInA kavI AgaliM, huM nara sahI azyanAna; sAyara Agali jyaMdUuM, syuM ka2saI abhimAMna. evo kavi svayaMne mUDha ane gamAra kahe che. teo pUrvanA kavionI barobarImAM alpa buddhizALI che ; bhAva vyakta kare che. teo pUrvanA kavione sAgaranI upamA Ape che ane potAne biMdunI upamA Ape che. jema sAgara AgaLa pANInA eka biMdunI koI visAta nathI tema mahAna kavijanonI haroLamAM pote tuccha che, jenI koI kiMmata nathI. * ApaNA abhyAsano viSaya 'samakitasAra rAsa' jemAM kavie potAne dAsa kahyA che. Aga je kavi hUA vaDerA, huM tasa pagale dAsajI 34 temaja kSetra prakAza rAsa (I.sa. 1622) mAM kavi kahe che
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa "mArAthI je koI zreSTha vAta kahevAya ane lokomAM prazaMsanIya bane to temAM mArI moTAI nathI. e gurukRpAnuM phaLa che . 35 "" kavi 'sumitra rAjarSi rAsa'(I.sa. 1612) ane 'ajAkumAra rAsa'(I.sa. 1614) A baMne rAsamAM svayaMne moTA kavijanonI caraNaraja samAna gaNe che. potAnI pAse je kavitva zakti khIlI che te gurusevAthI pragaTa thaI che. kavie 'navatattva rAsa' (I.sa. 1620) ane 'bharata-bAhubali rAsa' (I.sa. 1622)mAM paNa mahAna kavione upamA ApI stavyA che 36 caMdana ane bhAjI baMnenA jhADane vRkSa kahevAya paraMtu te baMnemAM khUba aMtara che, garuDa ane cakalI baMne pakSI kahevAya paraMtu te baMnenA parAkrama (tAkAta)mAM aMtara che, mahAnagara ane gAmaDuM baMne gAma kahevAya paraMtu vistAra ane vasatinI dRSTie temAM pharaka che tema hema ane pIttaLa baMne varSe pILA che chatAM baMnenA guNo judA judA che tema tIrthaMkara ane chadmastha baMne mAnava kahevAya chatAM jJAnanI dRSTie baMnemAM ghaNuM aMtara che . kavie ahIM lokabhASAmAM samAna arthavALI vastuo darzAvI tenA guNomAM AsamAna jamInano taphAvata darzAvyo che. A draSTAMto dvArA kavinI laukika jJAnanI pratibhA jhaLake che. A draSTAMto dvArA kavi darzAve che ke pUrve je zakitazALI ane samartha kavio thayA temaja temanA samakAlIna samartha kavio che, temanI tulanAmAM pote kavita sarjanamAM ati alpa zaktizALI che ;, tethI temanI barobarI kadI na karI zake. kavie kumArapALarAsamAM temanA pUrve thaI gayelA kavio ane samakAlIna kavionuM nAma smaraNa karI namratA(laghutA) darzAvI che. 37 AgiM je moTA kavirAya, tAsa caraNaraja RRSabhAya ; lAvaNya lIMbo khImo kharo, sakala kavinI kIrati karo. haMsarAja, vAcho, depAla, mAla, hemanI buddhi vizAla; su sAdhu haMsa, samaro, suracaMda, zItala vacana jima zAradacaMda. e kavi moTA buddhi vizAla, te AgaliM huM murakha bALa; sAyara Agali sarovara nIra, kasI toDI AchANani nIra. kavi kahe che ke, pUrvanA kavionI samakSa huM temanI caraNaraja samAna chuM. kavi lAvaNyasamaya (I.sa. 1465 thI 16mI sadInA pUrvArdha sudhI), kavi lIMbo (zrAvaka gRhastha kavi-soLamI sadI, I.sa. 1690 sudhImAM), kavi khImo (zrAvaka gRhastha kavi, soLamI sadI), sakalacaMdra (tapagacchanA sAdhu, I.sa. soLamI sadInA uttarArdhathI, I.sa. 17mI sadInA pUvArdha sudhI), A sarva kavionI prazaMzA karo. kavi haMsarAja (sAdhu kavi, soLamI sadI, hIravijayasUrinA ziSya), kavi vaccha (vAcho) (zrAvaka kavi vaccha bhaMDArI, paMdaramI sadI, I.sa. 1415), kavi depAla (prasiddha kavi bhojaka depAla - paMdaramI sadI), kavi mAladeva (bAla muni, soLamI sadInA samartha jaina gujarAtI kavi), kavi hema (hemaratnasUri, i.sa. 1528 thI 1591 sudhI) A sarva mahAna kavio tIvra meghAvI hatA. sAdhu haMsamuni (paMdaramI sadI), kavi samaracaMda (soLa ane sattaramI sadInA,
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3ra kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre pArzvacaMdrasUrinA ziSya, ane megharAja kavinA gurubhAI), kavi sUracaMda (sattaramI sadIno pUrvArdha), kavi samayo (kavi samayasuMdara - sattaramI sadInA pUvArdhanA). kavi RSabhadAsa uparokta sarva kavione mahAna ane buddhizALI gaNe che. temanI pAse pote mUrkha bALaka jevA che. sAgara pAse sarovaranA pANInI zI visAta hoya ? chANa ane khIranI kadI tulanA thAya ? A pramANe kavi kumArapALa rAsamAM paMdaramI, soLamI ane sattaramI sadIonA sarva jaina gujarAtI kaviono mAnapUrvaka ullekha karI vinayabhAva darzAve che; je temanI mahAnatA che . sAhitya lekhanano hetu : jaina sAdhuonI jema kavi RRSabhadAse sva-para upakAra ane sAmAnya mAnavInA bodha mATe ja sAhitya kRti lakhI che evuM 'kumArapALa rAsa'mAM kahyuM che- 38 para upakAra nija sukhanI kAma, kIyo rAsa paMDita sIra nAma ; tevIja rIte hIravijayasUri rAsamAM paNa kavi kahe chepuNya mATe lakhI sAdhunaeNi dIdhAM ; gIta stuti Adi racanAo karI puNya arthe sAdhuone bheTa dharyAM. agiyAramI sadImAM kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArye temanA sahAyaka rAjA kumArapALa Adi dvArA jaina saMskRti ane vidyAno eka sarjaka yuga sthApyo. te kALakrame asta pAmyo. tyAra pachI lAMbA gALA bAda akabara ane hIravijayasUrinA sahayogathI gujarAtI saMskRtinA jaina vibhAgamAM joma AvyuM. A jaina gujarAtI saMskRti soLamA ane sattaramA zatakamAM pharIthI navapallavita banI. ApaNI abhyAsanI rAsakRtinA sarjaka kavi RSabhadAsa A ja arasAmAM thayA. temano parivAra A sAdhu kavionA nikaTamAM hoI temane dharmaguruo taraphathI pUratuM protsAhana paNa maLatuM rahyuM. A rIte kAvya sarjanane puSTi maLatAM puSkaLa sAhitya A yugane bheTamAM maLyuM. gujarAtI sAhityane eka baLavAna ane lokapriya kavi maLyA. kavie kAvya sarjananI zakti dvArA vividha kAvya svarUpomAM potAnI lekhanI calAvI. ApaNane kAvyasvarUpanA vividha kSetre temanI buddhimatA, bahuzrutatA ane sarjana pratibhAnAM darzana thAya che . kavi RSabhadAsanI kRtiono paricaya : kavinA sAhitya vaibhavano paricaya karAvatI 'hIravijayasUri rAsa'nI paMktio darzAve che- tavana aThAvana cotrIsa rAso, puNya pasAyo dII bahu sukha vAso ro ; gIta zUI namaskAra bahu kIdhA, puNya mATi lakhI sAdhUnaeNi dIdhA... A paMktio uparathI spaSTa jaNAya che ke kavi RSabhadAse 58 stavano, 34 rAsakRtionI racanA karI che. te uparAMta aneka gIto, thoyo-stutio, namaskAra, sajajhAya vagerenuM kavana karyuM che. 'hIravijayasUri
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa rAsa' A rAsakRtinI racanA pachI jeTalI paNa kRtio kavi vaDe AlekhAI haze te vadhArAnI che. saMzodhana karatAM te kRtio bhaviSyamAM maLI Avaze to upalabdha kRtiomAM umero thaze temaja kavinI kRtiono abhyAsa saMpUrNa banaze. saMzodhana karatAM atyAra sudhI Asare nAnI moTI cAlIsa jeTalI kRtio maLI AvI che. temane racanA sAlanA anukrame goThavatAM te kRtiono nIce pramANe ahevAla maLe che. te uparAMta 32 rAsakRtionI hastaprata vartamAne kayA pustakabhaMDAramAM upalabdha che te nIce jaNAvela che ". (1) RSabhadeva rAsa :- (I.sa. 1606), kaDI-1271, aprakAzita che. A prata kheDA bhaMDAramAM che. phakta 1,2 ane 64 ema traNa pAnAM ja che. (2) vratavicAra rAsa :- (I.sa. 1610), kaDI-862, prakAzita che. kavinI hastalikhita prata vijayadharmasUri bhaMDAra - AgrAmAM hatI. have A rAsa anusaMdhAna sAmAyika - 19 mA, pU. vijayazIlacaMdrasUri mahArAja dvArA prakAzita thayo che. (3) sthUlibhadra rAsa :- (I.sa. 1612), kaDI-728(vikalpe 732), aprakAzita che. A prata prarvataka kAnti vijayajI bhaMDAra-vaDodarAmAM che. tenI bIjI prata DahelAno upAzraya ratna vijayabhaMDAra-amadAvAdamAM che. (4) sumitra rAjarSi rAsa :- - (I.sa. 1912), kaDI-426 (vikalpe 424), aprakAzita che. A prata Dekkana koleja lAyabrerImAM che. bIjI prata dhorAjI bhaMDAramAM che. eka prata prarvataka kAntivijayajI bhaMDAra - vaDodarAmAM che. eka prata kheDA bhaMDAramAM che. ane eka prata DahelAnA upAzraya ratnavijayajI bhaMDAra - amadAvAdamAM che. (5) kumArapALa rAsa :- (I.sa. 1614), kaDI-4506, A rAsa prakAzita che. A prata AnaMda kAvya mahodadhi-mauktika-8mAM mudrita thayela che. (6) ajAkumArano rAsa :- - (I.sa. 1614), kaDI-569 (vikalpe-pa59), aprakAzita che. tenI prata kAntivijayajI bhaMDAra ane jhIMjhuvADAnA bhaMDAramAM che. DahelAno upAzraya - amadAvAdamAM paNa eka prata che. ane eka prata hAlAbhAI bhaMDAra pATaNamAM che. (7) navatattva rAsa :- (I.sa. 1920), kaDI-881, aprakAzita rAsa. tenI eka prata lIMbaDI bhaMDAramAM che. (8) jIva vicAra rAsa :- (I.sa. 1920), kaDI-502, aprakAzita rAsa. tenI eka prata DahelAno upAzraya amadAvAdamAM che. (9) bharata-bAhubali rAsa :- (I.sa. 1622), kaDI-116. A rAsa prakAzita che. tenI prata AnaMda kAvya mahodadhi maukitaka - 3 mAM prakAzita thaI che. (10) sakitasAra rAsa :- (I.sa. 1622), kaDI-879, A rAsa aprakAzita che. je ApaNI kRtino viSaya che. tenI prata Dekkana kolejanI lAyabrerI - pUnAmAM che. (11) kSetra samAsa rAsa :- (I.sa. 1622), kaDI-584, aprakAzita kRti che. A prata goDIjI upAzraya bhaMDAra - muMbaImAM che. (12) upadezamAlA rAsaH-(I.sa.1624),kaDI-712,aprakAzita che.tenI prata amara bhaMDAra khaMbhAtamAM che.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsane AdhAre (13) hitazikSA rAsa :- (I.sa. 16ra6), kaDI-1974, A rAsa prakAzita che. tenI prata bhImazI mANeka muMbaI tathA jaina dharma pracAraka sabhA-bhAvanagara taraphathI mudrita thayela che. (14) pUjAvidhi rAsa :- (I.sa. 1926), kaDI-pa71 (vikalpa-pa66). aprakAzita che. tenI prata vijayadharmasUri bhaMDAra -AgrAmAM che. (15) jIvata svAmI rAsa :- (I.sa. 16ra6), kaDI-rara3, aprakAzita che. A rAsakatinI prata DAyarA apAsarA bhaMDAra - pAlaNapuramAM che. prathama prata nathI) (16) zreNika rAsa :- (I.sa. 16ra6), kaDI-18ra9, aprakAzita che. tenI prata pravartaka kAgnivijayajI bhaMDAra - vaDodarAmAM che. (17) kayavanA rAsa :- (I.sa. 1927), kaDI-rara3, aprakAzita che. tenI prata devacaMda lAlacaMda lAyabrerIsuratamAM che. (18) hIravijayasUrinA bArabolano rAsa :- (I.sa. 16ra8), kaDI-ra94, ArAsa aprakAzita che. A prata maNilAla bakorabhAI vyAsanI mohanalAla dalIcaMdadesAIne maLelI prata che. (19) mallinAtha rAsa :- (I.sa. 1929), kaDI-395 (vikalpa-ra95), aprakAzita rAsa che. tenI prata vijayadharmasUri bhaMDAra -AgrAmAM che. (20) hIravijayasUri rAsa :- (I.sa. 1929), kaDI-3134 (vikalpa-6500), A rAsa prakAzita che. AnaMda kAvya mahodadhi maukitaka-pamAM prakAzita thayela che. (21) vIsa sthAnaka tapa rAsa :- (I.sa. 16ra9), kaDI-saMkhyA maLatI nathI. A rAsakati aprakAzita che. te haju maLI nathI. (rara) abhayakumAra rAsa :- (I.sa. 1931), kaDI-lagabhaga-1014, aprakAzita che. tenI prataDekkana koleja-pUnAnI lAyabrerImAM che. (23) rohaNiyA rAsa - (I.sa. 1632), kaDI-345 (vikalpa-ra500). A aprakAzita rAsa che. A prata kavinI hastalikhita prata che. te vijayadharmasUri bhaMDAra - AgrAmAM che. racanA sAla prApta thatI nathI tevI keTalIka kRtio:(24) samayasvarU5 rAsa :- kaDI-791 (25) devaguru svarUpa rAsa - kaDI-785 (26) kumArapALano nAno rAsa - kaDI-1624 (27) zrAddhavidhino rAsa - kaDI-1614 (28) AdrakumAra rAsa - kaDI-97 (29) puNya prazaMsA rAsa - kaDI-328 (30) vIrasenano rAsa :- kaDI-para7 (vikalpa-455)
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa (31) zatrujya rAsa - kaDI-301 (32) zIlazikSA rAsa :- - naMbara 24 thI 29, 31ane 32 nI hastaprato maLatI nathI. naMbara 30 nI prata devacaMda lAlacaMda lAyabrerI, suratamAM che. (chelluM patra nathI) A uparAMta kavie keTalIka nAnI kRtio paNa racI che. jenI noMdha nIce pramANe che. (1) neminAtha navaraso(neminAtha rAjamati stavana)-I.sa. 1606(vikalpa 1608 athavA 1611), kaDI-7ra (2) AdinAtha Aloyana stavana - I.sa. 1610, kaDI-pa7 (3) AdinAtha vivAhalo - I.sa. 1611, kaDI- kaDI-69 (4) bAra ArA stavana - I.sa. 1622, kaDI-76 (5) covIsa jina namaskAra (chapayabaddha)- I.sa. 16ra6, (6) tIrthakara covIsanA kavita - I.sa. 16ra6 (7) mahAvIra namaskAra - (8) AdIzvara vivAhalo - kaDI-69 - uparokta mAhitI anusAra kavie I.sa. 16ramAM racelA hIravijayasUri rAsa'mAM potAnI sAhityika kRtionI sarjana saMkhyA cotrIsa darzAvela che. tethI kahI zakAya ke kavi RSabhadAse I.sa. 19ra9 sudhImAM cotrIsa rAsonuM kavana karyuM tyArapachI paNa be moTA rAsonI racanA karI hovI joIe. naMbara 24 thI 32 sudhInA nava rAsa I.sa. 16ra9 pahelAM racAyAM hovA joIe evuM anumAna karIe to paNa uparyukta gaNatarIe kavinI ochAmAM ochI moTI rAsakRtio 36 to hovI ja joIe. te uparAMta kavie sAta jeTalI nAnI kRtio, 33 stavano, 3ra namaskAra, 4ra thoyo-stutio, 400 subhASito, 41gIta, 5 hariyALI, keTalIka bodhaprada sajhAyo vagere nAnI kRtio racI gujarAtI jaina sAhityane khIlavyuM che. kavi RSabhadAsanI moTAbhAganI kRtio apragaTa che temaja keTalIka racanAonI hastaprato paNa aprApya che. uparokta pratonI yAdI parathI jaNAya che ke jaina gujarAtI kRtionI vipulatAmAM kavi RSabhadAsa, te kavi nayasuMdarathI caDI jAya che, ane kavi samayasuMdaranI samakakSAe che. gIto ane padonI racanAmAM kavi samayasuMdara uttama che; paNa kavitva ane pratibhAmAM kavi RSabhadAsa Adi traNe kavio samakakSa che. kavi RSabhadAsanI keTalIka rAsakRtionI samyagudarzana sAthe tulanAH kavinI dharmakathAnuyoganI sarvaprathama caritrAtmaka racanA RSabhadevarAsa che. bhagavAna RSabhadeva e jaina dharmanA saMsthApaka, prathama rAjA, prathama dharmanetA, prathama saMta ane prathama tIrthaMkara hatA. temaNe jagatanA jIvo para karuNA lAvI abudhajanone lokavyavahAranI samaja ApI. yugalika kALa e adharmano kALa che. bhagavAna 28Sabhadeve dharma, artha, kAma ane mokSa mArganI prarUpaNA karI. jaina darzananAM mULa traNa tattvomAM sau prathama deva
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre tattva che. je rAga dveSanA vijetA che evA arihaMta paramAtmAne tIrthakara kahevAya che. jainonA prathama tIrthaMkara bhagavAna RSabhadeva (AdinAtha) che. sAco zrAvaka sudevanI bhakti karI tIrthakaranA karma upArjana kare che. vaLI bhakti karatAM tanmayatA Ave to samyagadarzana prApta thAya athavA samyagadarzana hoya to vadhu nirmaLa bane che. utkRSTa bhAve ArAdhelI bhakti zivapurI tarapha laI jAya che. kavinI bIjI rAsakRti 'vatavicAra rAsa' je caraNakaraNAnuyoganI kRti che, jemAM kavie samyakradarzana sahita bAra vratonuM Alekhana karyuM che. samakita e vratanuM mULa che. bAra vrata e caritra dharma che. samakita vinA vrata, tapa, niyama Adi dhArmika anuSThAno miththArUpe pariName che. samyagdarzanane TakAvavA samyagucAritranI AvazyaktA che. jo vRkSanuM mULa majabUta hoya to vRkSa bhayaMkara vAvAjhoDAmAM paNa potAnuM astitva TakAvI zake che tema jenI zraddhA majabUta hoya te jIva ahiMsA Adi bAra vratonI ArAdhanA draDhatApUrvaka karI zake che. zrI upAsakadazAMga sUtramAM AnaMda, kAmadeva Adi 10 zrAvakoe vratone grahaNa karyA. temane devakRta upasargo AvyA chatAM vratabhaMga na karyo, tethI teo parita (alpa) saMsArI banyA. bhogI jIvone bhogomAM Asakti che, tethI karmabaMdha vizeSa pramANamAM thAya che jyAre viratidharone karmano lepa alpa pramANamAM thAya che, tethI teo karmathI haLavA bane che. jema jema viSayo virAma pAme tema tema mokSapada najIka javAya che. Ikriya ane manarUpI madonmatta hAthIne vrata-pratyAkhAnarUpI aMkuza vaDe jItI zakAya che. vrata e cAritra dharmanI vADa che. samyakatvanI surakSA mATe vratarUpI vADanI AvazyakatA che. samakitanAM pAMca lakSaNo che. tenI tulanA zrAvakanAM bAra vrata sAthe thaI zake. (1) sama- samabhAva, kaSAyonI upazAMtatA. sAmAyika vrata (navamuM) samabhAvanI prApti mATenuM che, tethI A lakSaNane navamA zikSAvata sAthe sarakhAvI zakAya. sAmAyika vrata e be ghaDI (48 miniTa)nuM sAdhupaNuM che jemAM jagatanAM sarva jIvo sAthe maitrIbhAva keLavavAno che, temaja sarva jIvone abhayadAna ApavAnuM che. trasa ane sthAvara sarva prANIo pratye Atmavatu bhAva e sama' che. (2) saMvega - mokSanI tIvra abhilASA saMvega che. dasamuM dezAvagAsika vrata ane agiyAramuM pauSadha vrata A be vrato dvArA AtmAnuM poSaNa karavAnuM che. jyAre saMsAranI Asakti chUTe, tyAre mokSa taraphanI abhilASA jAge che. dasamAvatamAM dizAnI maryAdA uparAMta bhogapabhoganI vastuonI paNa maryAdA divasa saMbaMdhI karavAnI hoya che. jeTalI parigrahanI maryAdA vadhu, teTalI Atmika zAMti vadhu maLe che. mana dharmadhyAnamAM magna rahe che. pauSadhavatamAM AtmAne AtmaguNothI samRddha banAvavAno che. AtmaguNonI vRddhi e mokSamArganI jhalaka che. (3) nirveda - saMsAra pratye udAsInatA - jemAM satyavrata, acauryavrata, brahmacaryavrata, parigraha parimANavrata, dizAvata, upabhoga paribhoga pariNAma vrata, anarthadaMDavata A pramANe bIjAthI AThamA vrata sudhInI avasthA e nirveda sAthe tulanIya che. jyAre bhavAbhinaMdI jIvano bhava pratyeno anurAga chUTe che, tyAre daSTi dharma tarapha vaLe che. dharma tarapha daSTi vALatAM dharma sukhadAyaka lAge che ane saMsAra duHkhadAyaka lAge che. tyAre jIva dharmamAM
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa vadhu prayatnazIla bane che. te sudeva, suguru, ane sudharmanuM svarUpa jANI yathAzakti tenuM pAlana kare che. vratonI ArAdhanA karavI, dharma tarapha vaLavuM e saMsAra pratyenI Asakti ghaTe pachIjabanI zake. (4) anukaMpA - svadayA ane paradayA. jemAM prathama ahiMsA vrata ane bAramuM atithI saMvibhAga vrata (sAdharmika bhakti) AvI zake. koI paNa prANInA duHkhone niHsvArtha bhAve dUra karavA te parAyA che. ahiMsA vatanuM pAlana te ja jIva karI zake jenuM hRdaya karuNAthI bhareluM che. kaThoratA che tyAM jIvo pratyenI maitrI nathI. jyAM maitrI bhAva nathI, tyAM anukaMpA paNa na hoya. jema kALI mATImAM vAveluM bIja aMkurita thaI phUTI nIkaLe che; paraMtu sUkI, ujjaDa jamInamAM vAveluM bIja niSphaLa bane che, tema anukaMpAthI Ardra banelA dilamAM ahiMsA dharmanuM bIja ugI nIkaLe che. jyAM svadayA che tyAM paradayA che. abhavI jIva saMyamanI utkRSTapaNe ArAdhanA karI paradayA kare che paNa mokSanA lakSyathI kriyA na thavAthI vizeSa artha sarato nathI. vaLI bAramA vratamAM sAdharmika bhakti, supAtradAnamAM paNa sva ane para dayAnA bhAva nihita che. (5) AsthA - zraddhA. deva, guru ane dharma pratyenI AsthA te vratanI pUrvabhUmikA che. AsthA vinA koI kArya siddha na thAya, AsthAthI bhAvanA ane bhAvanAthI bhavanAza thAya. jenA roma-romamAM dharmano draDha anurAga ane AsthA hoya te samakitI AtmA kahevAya che. hitazikSArAsa', je caraNakaraNAnuyoganI racanA che, jemAM kavie nyAya, nIti, pramANikatA, sadAcAra, Adi mArgAnusArInA guNonI carcA karI che. mArgAnusArInA 35 guNo e samyaktvanI pUrva bhUmikArUpa che. samyagadarzana e mULa che. mArgAnusArInA bola e bIja che. je bIja jamInamAM daTAya che tene navapallavita thavA havA, pANI, prakAza ane anukULa vAtAvaraNa maLatAM te bIja aMkurarUpe jamInamAMthI bahAra phUTI nIkaLe che. tyAra pachI uttarottara vikAsa pAmatAM vRkSa rUpe dharatI para aDIkhama UbhuM rahI zake che. bIjanA jatanamAM vRkSano janma che ane bIjanI upekSAmAM vRkSano nAza che. eja rIte mArgAnusArInA eka eka guNamAM kevaLajJAna prApti sudhInI zakyatA rahelI che. mArgAnusArInA guNonA abhAvamAM jIva sarvavirati guNasthAnaka sudhI kadAca zubhabhAvonA kAraNe pahoMce, to paNa te guNasthAnake sthira rahevA mATe A guNonuM pAlana jIvanamAM amalI banavuM ja joIe. phAnasamAM nAno dIvo hoya che. tenI cArebAju kAcanI moTI cImanI hoya che. cImanI vinA dIvo pragaTI zake evuM bane, paNa cImanI vinA dIvo TakI na zake kAraNake pavananI nAnakaDI lahera paNa dIvAne bujhAvavA sakSama che, jyAre cImanI dvArAdIvo surakSita rahI zake che. cImanI potAnI tamAma tAkAtathI dIvAnuM rakSaNa kare che. mArgAnusArInA guNo cImanInA sthAne che. jyAre samyagadarzanAdi guNo dIvAne sthAne che. mArganusArInA guNo jIvanamAM komaLatA pragaTAve che. ziSTa samAjanI vacce sarjana tarIke rahevA mATenI lAyakAto AtmAmAM pragaTAve che. sajjanatA dhIre dhIre AtmAne mahAnatA tarapha laI javAmAM upakAraka bane che. kahyu che ke -
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsane AdhAre Every Man Cannot Be A Great Man, But Every Man Can Be A Gentleman kavie racelo cotho rAsa hIravijayasUri rAsa je ApaNane gurutatvanI oLakhANa karAve che. vIra vijayajInA ziSya raMgavijayajIe guru guNa gAtAM kahyuM che ke - guru dIvo guru devatA, guru rAyaNanI khANa"; guNa gAu gurujI taNA, pragaTe koTI kalyANa.. jainadarzanamAM guru tattvanI mahattA kavioe potAnA kAvyomAM gAI che. guru, deva tatvanI oLakhANa karAve che ane dharma tattvano paricaya karAve che. kavi RSabhadAsanA guru vijayasenasUri, vijayAnaMdasUri ane vijayadevasUri hatA. hIravijayasUri temanA gurunA paNa guru hatA. temanA pratyenA ahobhAvathI prerAIne kavie ArAsa racyo hovo joIe. sadguru hiMsakane ahiMsaka, rAgIne vItarAgI, azraddhALune zraddhAvAna ane mithyAtvane samakitI banAve che.saMta kabIre paNa sadguruno mahimA gAyo che. saddagurukI mahimA anaMta, anaMtakIyA upakAra; locana anaMta ughADayA, anaMta dikhAvaNahAra... svanI jAgRti mATe sadgurunI AvazyakatA che. AtmAnA susaMskAronA ghaDavaiyA guru che. jenA zarIramAM roga pratikAraka zaktino abhAva che, tene vAraMvAra roga thAya che, bAhya vAtAvaraNa tarata tenA para asara kare che, jenI pAse satsaMganuM baLa nathI te jIva saMsAramAM bhaTake che. teno bhava roga samApta thato nathI, tethI bhavaroganI samApti ane samyagudarzananI prApti mATe guru-satsaMgati Avazyaka che. guruparaMparAthI jinAgama ane jinAgama rakSAthI jinazAsananI surakSA thAya che. bharata-bAhubali rAsa' e dharmakathAnuyoganI kRti che. kavie A rAsakatimAM be mahAna ane samartha vIra puruSonuM caritra citraNa karyuM che. bharata cakravartI che ane bAhubali baLadeva che. baMne vajaaSabhanArAca saMghayaNa (majabUta hADakAnuM baMdhAraNa)nA svAmI che. atula sAhasika, baLavIra ane puNyazALI AtmAo che. bharata cakravartI potAnI zUravIratAthI cha khaMDanA adhipati banyA. bAhubaline potAnuM Adhipatya svIkAravAnI pharaja pADI. bAhubali paNa zUravIra ane baLavIra hatA. teo jo dhArata to bharata mahArAjAne parAjita karI zakata, paraMtu temanI jJAnadaSTi khUlI gaI. temanA cakSuo parathI ajJAnanuM AvaraNa dUra thayuM. temaNe vicAryuM ke yuddha karavuM ja che to AtmA sAthe yuddha karyuM. zrI uttarAdhyayana sUtramAM paNa kahyuM che apANameva juNjhAhiM kiM jujjheNa bjjho|" apANamevamapANaM, jaittA suhamehae / / 35 / / AtmAnI sAthe yuddha karavuM joIe. bahAranA yuddhathI zo lAbha? AtmA vaDe AtmAne jItavAthI sAcuM sukha prApta thAya che. vaLI kahyuM che ke
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa 39 xx je sahassaM sahassANaM, saMgAme dujjae jiNe / Ininekha mALa, sa ma paramonaso / / rU4 || eka puruSa duya saMgrAmamAM dasa lAkha subhaTo para vijaya meLave che ane bIjI bAju eka mahAtmA potAnA AtmAne jIte che, te baMnemAM Atmavijaya meLavanAro zreSTha che. bAhubalie moha rAjA sAthe yuddha zarU karyuM. dhyAnanI agnimAM temaNe moha-ajJAnane bALI nAkhyAM. moha karmano kSaya thatAM aMtarmuhUrtamAM bAkInA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAyakarmano kSaya thatAM kevaLajJAna ane kevaLadarzanarUpI sUryano udaya thayo. A rAsakRtimAM kavie bhAvadharmanI pradhAnatA darzAvI che. bhAvadharma AtmAnubhUti para avalaMbe che. eka vakhata jeNe AtmAnubhUtinuM amRta pIdhuM che tene jagatanA Indriya viSayonA rasa tuccha lAge che. AvA jIvo saMsAramAM jaLakamaLavat rahe che. samyagdarzana AvatAM jIvamAM eka prakAranI nirmaLatA ane viveka buddhi Ave che, je mithyAtvanI sthitimAM kadI prApta na thAya. samakitI AtmAne ja deha ane AtmAnuM bhedajJAna vartAya che. bAhubalinI deha pratyenI Asakti dUra thaI hovAthI ja teo sAdhanAmAM ekAgratA sAdhI zakyA. saMkSepamAM, 'RRSabhadevarAsa'mAM sudevatattvanuM, 'hIravijayasUri rAsa'mAM suguru tattvanuM ane 'bharatabAhubali rAsa'mAM sudharma tattvanuM nirUpaNa thayuM che. 'vratavicAra rAsa'e samyaktva prApta thayA pachInI avasthA che. jemAM dezavirati zrAvakanuM svarUpa nirUpaNa thayuM che; ane 'hitazikSA rAsa'mAM samyaktva pUrvenI bhUmikA arthAt mArgAnusArInA bola (sadAcAra)nuM nirUpaNa thayuM che. sudeva, suguru ane sudharma A tritattvanuM samyak zraddhAna e samyaktva che. avirati samyagdarzanI vIrya skurAyamAna thatAM zrAvakapaNuM aMgIkAra kare che. kavi RSabhadAsanI sAhityaka vizeSatAo : zrAvaka kavi RSabhadAsanI racanAonuM avalokana karatAM keTalIka mahattvanI vigato tarI Ave che. kavi jaina dharmI che. teo zrAvaka che. temanI racanA dharmagraMthonA viSayavastune kendramAM rAkhI racAI che. viSaya vastunA pAyAmAM ja tattvajJAna ane upadeza rahelA che. utsUtra prarUpaNA na thAya te hetuthI kavie potAnI dhArmika racanAomAM mULa kathAvastumAM koI pheraphAra karyo nathI. tethI temanI racanAomAM vizeSa koI navInatA che. kavi potAnI pratibhAthI vastuno vikAsa karavA mATe prasaMga anurUpa ucita upakathAo, zabdo, varNana, rasa, kAvya svarUpanI sAthe saMbaMdha dharAvatA chaMda vagerenuM kAvya sAhityamAM nirUpaNa kare che. kavi RSabhadAsanI vratavicAra rAsa, samakitasAra rAsa, jIvavicAra rAsa jevI tAttvika kRtiomAM je pramANe graMthomAM ApeluM che. te pramANe te viSayane uddhRta karI mUkela che. A sAhityano mukhya hetu lokone dharmAbhimukha karavAno che, tethI
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre temAM pratyakSa ke parokSa rIte upadeza tatva samAyeluM che. temaNe caritra citraNanI sAthe sAthe rAsa kRtine vadhu suMdara banAvavA khaMbhAta, pATaNa, ayodhyA Adi nagaronAM varNano, tyAMnI vizeSatA, nagarajanonAM varNana, tyAMnI samRddhi, dharmasthAnako, lokonI raheNI karaNI, temano paheraveza ItyAdinuM surekha varNana karyuM che. jemAMthI ApaNane aitihAsika mAhitI upalabdha thAya che. A varNano parathI kavine mAnava jIvananuM ane jagatanuM vizALa jJAna hatuM evuM paNa spaSTa thAya che. jema premAnaMde rAmAyaNa, mahAbhArata, bhAgavata AdimAMthI kathAvastuo laI AkhyAno racyAM che, tema kavi RSabhadAse paNa jene purANomAMthI kathAvastu laI RSabhadeva, bharata-bAhubali, rohaNiyA cora jevI rAsakRtio racI che. A uparAMta vidhi, bodha, upadeza, hitazikSA, vicAra, tIrtha mahimA ane devaguru-dharma Adi viSayo para rAsa racI kavie prakAza pADyo che. kavi zAmaLanI ghaNI kRtiomAM maulikatA nathI. temaNe saMskRta vArtAgraMtho, loka pracalita kathAo temaja jaina-jainettara purogAmIoe lakhelI vArtAono upayoga karyo che, tema kavi RSabhadAse paNa zAstrokata prasaMgone (dA.ta. kapila kevaLInI kathA, naMdiSeNanI kathA) jema che tema AlekhyAM che. temAM koI vizeSa maulikatA nathI. jema kavi zAmaLa vistArathI kathAo AlekhI che, tema kavi RSabhadAse paNa prasaMgopAta kathAonuM vistArathI nirUpaNa karyuM che. kavi RSabhadAse potAnI kRtimAM phakta caritra citraNa ke tattvajJAnanuM ja nirUpaNa karyuM nathI. paraMtu temAM hAsyarasa ane ramUjavRttinuM paNa nirUpaNa karyuM che. je premAnaMdanI yAda apAve che. raNayajJa' kRtimAM kuMbhakarNane jagADavAnAM upAyo, "mAmeruM' kRtimAM narasiMha mahetAnI vahelanuM varNana, "ghaNuM bhAre mANasa' evAM kuMvarabAInAM vaDasAsue lakhAvelI paherAmaNInI yAdI sarvatra premAnaMdanI kuzaLa hAsyakAranI pratibhA vartAya che tema kavi RSabhadAsanA bharata-bAhubali rAsamAM saMdezo laIne jatA brahmaNanuM ane kumArapALa rAsamAM kadarUpA naranAM varNano ramUjavRttivALA che. hitazikSA rAsamAM kadarUpI nArInuM varNana kavi kauzalyatAnuM ghAtaka che. kavie hitazikSA rAsamAM vividha upamA dvArA kurUpa nArInuM AbehUbavarNana karyuM che. viMgaNaraMga jilI jilI, bhalakoThI sarakhI pAtalI; nIcItADa jIsI tuM nAra, kayAMhAMthI AvI mujha gharabAra. nahAnuM peTa jityo vAdalo, lahayohINa jIsyo kAMbalo; jIbha saMhAlIdAtaraDA jisI, dekhI adhara uMTa gayAkhasI. bheMza nayaNI AvI kayAMhathI, pakhAla jalakInA khapa nathI; paga pIMjaNInevAkAhAtha, bAvalazuM koNa deze bAtha. lAMbAdAMtaneTUkuM nAka, kUTakanI mukhakaDavAM vAkya;
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa 41 TUMkI laTIye ghoghara sAda, jA bhUMDI tujha kizyo saMvAda. AupamAo kavinI ramUjIvRti ane hAsyarasane khIlavavAnI nipuNatA spaSTa kare che. kavie jevI rIte hAsyarasa khIlavavA prayatna karyo che, tevIja rIte bharata-bAhubali rAsamAM vIrarasanuM nirUpaNa karyuM che. 46 pRthivI lAgI dhrujavAjI, dizino thAe re dAha; 'ulkApAta thAe sahIjI, ati bhUMDA tyAM vAya'; 'uDe kheha tyAM ati ghaNAjI, ane hoya hiA nighAta; pIta varNa dAhaDo thayojI, dekhe bahu utpAta'; sAyarane zoSe sahIjI, kare parvata cakacUra; OM AkAza dhaMdhoLatAjI, pRthivI phADe zUra'; 'agnimAM pese sahIjI, siMhazuM letA bAtha'. zUravIronA yuddhathI dharatI dhrujI uThe che. daze dizAo paNa yuddhanI bhayaMkaratAthI lAlavarNI bane che. AkAzamAMthI tArAo kharavAthI ane vIjaLI paDavAthI hAhAkAra macI jAya che . te samaye yuddhanI bhayaMkaratAmAM vadhA2o ka2vA naThAro pavana vAya che. cAre bAju dhULanI DamarIo UDe che. yoddhAonA talavAra, bhAlA temaja hathiyAronA avAja Adi tathA hAthI-ghoDAnI ciciyArIonAM bhayaMkara avAjathI parvatomAM tirADo paDe che. tenA paDaghA brahmAMDamAM paDe che, tethI brahmAMDa gAjI uThe che. zUravIra yoddhAonuM A yuddha jANe be siMho ekabIjA sAthe bAthaMbAtha na karI rahayA hoya tevuM lAge che. yuddhanA A drazyathI prakRtimAM thatAM bhayaMkara pariNAmonuM kavie mArmika rIte varNana karyuM che. bharata-bAhubalinuM pAMca prakAranuM yuddha temaja puMDarIka nagarInA vajanAbha rAjAnI AlocanAnAM saMdarbhamAM ekendriyathI paMcendriya sudhInA sarva prANIono kavie vistArathI ullekha karyo che. kavinI A varNana zailI premAnaMdanI varNana zailInuM smaraNa karAve che. alabatta, kavi RSabhadAsanI zailInI chAyA tenA uttaravartI kavi premAnaMda ane kavi zAmaLanI racanAomAM jovA maLe che. kavi RSabhadAsane sAmAjika jJAna sAthe jyotiSa viSayaka jJAna paNa hatuM. temaNe bharata-bAhubali rAsamAM cauda svapnonuM varNana karyuM che. temaja svapnamAM joyelI vastuonA AdhAre phaLa nirdezana, svapna joyAnA samayane AdhAre phaLa prAptino samaya, puruSa-strInAM batrIsa lakSaNo Adi viSayone vigatavAra vistArathI AlekhyA che. sArA ane mAThA prasaMgoe zakunanuM varNana ka2vuM e madhyakAlIna kavionI eka vizeSatA che. kavi lAvaNya samaye 'vimalaprabaMdha' nAmanI rAsa kRtimAM zukana-apazukananI mAnyatAonuM nirUpaNa karyuM che. kavi RSabhadAsanI 'sumitra rAjarSi' rAsakRti camatkArothI bharapUra che. neminAtha stavanamAM kavie karuNarasanuM nirUpaNa karyuM che. je kavi premAnaMdanI yAda apAve che. kavi
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'ne AdhAre premAnaMdanI dazama skaMdha', "mAmeruM ane naLAkhyAna' jevI kRtiomAM karuNarasanuM nirUpaNa thayuM che. jenonA bAvIsamAM tIrthakara bhagavAna neminAtha saMsAra avasthAmAM pazuonA citkAra sAMbhaLI lagna maMDapamAMthI pAchA phare che. te samaye rAjimatInA hRdayanI karuNa vedanAdarzAvatAM kavi kahe che hIyaDe ciMte rAjulanArI, kIzAM karama kIdhAM kIratAra, ke meM jalamAM nAkhyA jAla, ke meM mAyavichoDayAM bAla; ke meM satIne caDAvyAAla, ke meMbhAkhI birUIgAla; ke meMvana dAvAnaladIyA, ke meMparadhana vaMcI lIyA; ke meMzIlakhaMDanA karI, to mujane neme paraharI! bharata-bAhubali rAsamAM bhArata pravajyA paMthe prayANa kare che tenA saMdarbhamAM temanI rANIono karuNa kalpAMta marma vidAraka che. nArI vananIre velaDI, jala viNateha sukAyare, tumo jaLa sarIkhAre nAthajI, jAtAM velaDI karamAya re .. popaTa jhUre re pAMjare, vanamAM jhUre re mora re, khANa nakhAyare vRSabho vaLI, gavarI kare bahu sorare .....13 kavie hAsyarasa,vIrarasa, karUNarasanuM nirUpaNa potAnI rAsakRtiomAM karyuM che tema saMsAranI asAratA, jIvananI kSaNabhaMguratA ane dharmavicArano bodha paNa Ape che. kavi zAmaLanI vArtAomAM paNa Thera Thera bodhaka subhASito ane nIti-upadezanuM nirUpaNa thayuM che, je zAmaLanAM saMsAra nirIkSaNa ane loka vyavahAranuM jJAna karAve che. kavinA kAvyamAM keTalIka vizeSatAo dhyAna kheMce che. 1) varNana zakti - kavie kumArapALa rAsamAM rAjA kumArapALanI lAMbI rajhaLapATano vistArathI citAra Alekhyo che. kavie bharatabAhubali rAsamAM yuddhanuM tejasvI varNana karyuM che, temaja hIravijayasUri rAsamAM rAjA siddharAjanI cittAnuM mArmika varNana karyuM che. samakitasAra rAsamAM samakitanI durlabhatA ane paMcAcAranA viSayo vistArathI citaryA che. deva, manuSya ke saMsAranA sarva praNIo mRtyunA paMjAmAM jakaLAyelA che. jeno janma tenuM mRtyu avazya che; AvA sanAtana satyane temaNe saraLabhASAmAM AlekhyuM che. 2) chaMda - kavi RSabhadAse mukhyatve dUhA, copAI temaja vividha DhALomAM pracalita geya dezIone upayogamAM lIdhI che. temanA kAvyamAM vividha dezIo lokapriya DhALomAM judA judA rAgomAM jovA maLe che. AzAvarI, goDI, mAru jevA pracalita rAgo DhALanA mathALe vaparAyA che. temanA samakAlIna kavionI paraMparA temaNe
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa jALavI rAkhI che. kavi samayasuMdaranI mAphaka kavi RSabhadAsa prAraMbhathI DhALa, chaMda ane rAgono upayoga karatA dekhAya che. 3) bhASA - kavi RSabhadAsanI racanAomAM bhASAnI prauDhI che. temanI bhASAmAM ArkatA che. kahevato, rUDhaprayogo, saMvAda, vAda-vivAdomAMnI draSTAMta pracuratA uparathI temanuM bhASA paranuM prabhutva jANI zakAya che, balavattA jANI zakAya che. temanI bhASA saraLa, rasAtmaka che. thoDAM zabdomAM potAnA maMtavyane sacoTa rIte rajU karavAnI rIta nIcenI paMktio parathI jaNAya che. (1) kuvacana dIdhAM naphAI, sAlaI haIDAmAMhi (2) mAna sarovara jhIlIo, kAgana thAI haMsa (3) taravAro jinavijaLI bANa varase meha 4) subhASito - temanA keTalAMka subhASito vartamAne paNa lokapriya che, je upadezAtmaka che. te kavi zAmaLanuM smaraNa karAve che. (1) sarikhA dina sarikhAvalI no hoI sura nara Idra; jIhAM saMpadA tihAM ApadA, caDhata paData ravi caMda.... (2) UMgha na mAge zaiyA sAra, arathI na gaNe doSavicAra; bhUkhyo navibhAge sAlaNuM, kAmI na pUche nakula strI taNuM... (3) pIpalataNuM jima pADuM, caMcala jima gaja-kAna; dhana yauvana kAyA asI, makaro mana abhimAna. samasyAbAjI e madhyakALano cAturya parIkSaka buddhivardhaka vyAyAma ja nahi paraMtu manoraMjananuM eka lokapriya sAdhana paNa hatI. kavi RSabhadAse vratavicAra rAsa, samakitasAra rAsa, hIravijayasUri rAsamAM AvI samasyAono upayoga karyo che. kavi zAmaLe paNa madhyakAlIna lokavArtAnI cAlI AvatI praNAlikAnuM ja anusaraNa karyuM che. kavi RSabhadAse potAnI rAsakRtiomAM cAturya, kalpanAzakti, zabdaprayoga, mAdhurya, varNanazailI dvArA kAvyane rasamaya banAvavAno prayatna karyo che. teo vipula sAhitya sarjana dvArA sattaramI sadInA samartha gujarAtI kavi banyA che. temanI keTalIka kRtio saMskRta-prAkRta parathI anuvAda thaI che, chatAM hRdaya sparzI che. temanA dUhA, copAI, kavi zAmaLanI zabda racanAne maLatAM Ave che, tethI zAmaLane 'RSabhasavAI' kahevAnuM mana thAya che. kumArapALa rAsamAM ApelI aDhAra samasyAo vAMcatAM zAmaLabhaTTanI yAda apAve che. kavi RSabhadAsanI rAsakRtiomAM lokapriyaDhALonAM mIThAM asarakAraka pado che. kavinI dareka kRtimAMthI svataMtra kalpanAzakti, varNanazakti ane pratibhAnI jhalaka jovA maLe che. jene kathA sAhityamAMthI mahApuruSonAM caritra citraNa laI tene kAvyamAM nirUpaNa karI zrotAonI rucine mATe suMdara
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre sAhitya sarjana karyuM che. kavi samayasuMdara, kavi nayanasuMdara, kavi lAvaNyasamaya jevA samakAlIna kavioe paNa A paraMparA apanAvI che. kavi RSabhadAsa temane anusaryA che. kavie caritrAtmaka kathAo sAthe bodhaparaka, tattvajJAnamaya rAso paNa racyA che. jemake hitazikSA rAsa, tattvavicArarAsa, vratavicAra rAsa, tIrtha mahimA Adi viSayone kAvyamAM maThAryA che. sarva maLI kavi RSabhadAsanuM kAvyasAhitya Asare 40,000 thI 45,000 kaDI uparAMta hovAnI saMbhAvanA che. temanuM sAhitya premAnaMda ane zAmaLanI pUrve lakhAyeluM che. teo kavitva ane pratibhAmAM kavi nayanasuMdaranI jema jainettara kavionI haroLamAM ubhA rahI zake che. kavi RSabhadAsanI hitazikSA rAsanI zailI kavi dalapatarAmanI kAvya zailIne maLatI Ave che. tethI kahI zakAya ke zAmaLa ane dalapatarAma upara kavi RRSabhadAsanI asara thaI hovI joIe. kavitAnI vyAkhyA karatA kumArapALa rAsamAM kahayuM che ke - 51 'jIma kavitA aNu ciMtyuM kavaI. ' kalpanA na hoya tevA suMdara vicAro raju kare te kavi - kavayitA. ahIM kavitA eTale kavi. sAmAnya vyaktio samajI zake ane AnaMda mANI zake tevI kRtionuM sarjana kare te sAco kavi che. kavi RSabhadAsanI atyAra sudhInI prakAzita rAsakRtio atyaMta saraLa bhASAmAM lakhAyelI che, tethI sAmAnya vyaktio paNa samajI zake tema che. kavi nayanasuMdara, kavi samayasuMdara ane kavi premAnaMdanA kAvyomAM kAvyarasanI suMdara jamAvaTa che. to bIjI bAju kavi zAmaLabhaTTa, kavi dalapatarAma ane dayArAmanA sAhityamAM upadezAtmaka zaktinI viziSTatA che. sAdhucarita kavi RSabhadAsa zreSTha kavionI haroLamAM Ave che. temaNe madhyakAlIna jaina gujarAtI sAhityane potAnI kAvyazakti dvArA samRddha banAvyuM che, je eka madhyakAlIna samagra gujarAtI sAhitya jagata mATe paNa gauravazALI bAbata che . have pachInA prakaraNamAM kavi RSabhadAsakRta samakitasAra rAsanI saMpAdIta vAcanA karavAmAM AvI che.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa pAdanoMdha(prakaraNa-2) 1. zrI hIravijayasUri rAsa, copAi, kaDI - 3056, pR. 352. 2. AnaMda kAvya mahodadhi : maukitaka-3, DhALa : 83, kaDI-1 thI 5, pR. 103. 3. jaina gurjara kavio bhAga-3, pR. 25. AvRtti-2. 4. jaina gurjara kavio, bhAga-3, kaDI - 1812-1815, pR. 57. AvRtti-2. 5. eja. kaDI - 1315 (aMtanI prazasti). pR. 53. 6. zrI hIravijayasUri rAsa : kaDI - 3079, 3081, 3082, pR.353/354 zrI hIravijayasUri rAsa : kaDI - 3066-3075. pR.353. 8. kavi RSabhadAsaH eka adhyayana. pR. 12. 7. 9. AnaMda kAvya mahodadhi maukitaka-8, kumArapALa rAsa khaMDa-2,kaDI-29,pR.66. 10. AnaMda kAvya mahodadhi maukitaka-8 kumArapALa rAsa khaMDa-1, pR. 212. 11. hIravijayasUri rAsa, DhALa-67, kaDI-1585, pR. 182. 12. eja, DhALa-29, kaDI-497, pR.182. temaja kaDI-507,510, pR-63. 13. khaMbhAtano ItihAsa - pR.98. le. caMdrakAMta kaDiyA. 14. jaina gUrjara kavio bhAga-3. pR.25. saM. jayaMta koThArI. 15. eja. DhALa-81, kaDI-60- pR.29. 16. eja. jIvavicAra rAsa, kaDI-294-298. pR. 39. 17. AnaMda kAvya mahodadhi maukitaka-3. bharata-bAhubali rAsa, DhALa-84, kaDI-4, pR. 105. 18. jaina gurjara kavio bhA.-3, duhA-kaDI-50, pR. 28. 19. zrI hIravijayasUri rAsaH DhALa-109, kaDI-3107-3116, pR.3pa6/357. 20. eja.kaDI-3124-3126, pR.358. 21. eja. kaDI-3119-3122, pR.357. 22. jaina gurjara kavio, bhA.-3, 'vrata vicAra rAsa', DhALa-80, kaDI-53-57, pR.28-29. 23. kavi RSabhadAsa eka adhyayanaH pR. 15. 24. jaina gurjara kavio bhA.-3, 'navatattva rAsa', kaDI-99(aMta), pR.41. 25. AnaMda kAvyamahodadhi maukitaka-3, DhALa-82, kaDI-10. pR. 103. 26. zrI hIravijayasUri rAsa, DhALa-108-109, pR.354-355. 27. jaina gurjara kavio bhA-3, sthUlibhadra rAsa, pR.32. 28. jaina gurjara kavio bhA-3, jIvata svAmIno rAsa. kaDI-220, pR.54. 29. jaina gurjara kavio bhA.-3, pR.77,78. AvRtti-2. 30. kavi RSabhadAsa eka adhyayana : pR. 30. 31. zrI hIravijayasUri rAsa H DhALa-107, kaDI -3025-3030, pR. 346. 32. jaina gurjara kavio bhA.-3, kaDI-9-12, pR.64. AvRtti-2. 33. jaina gurjara kavio bhA.-3, 'vrata vicAra rAsa', kaDI-831-832, pR.27. AvRtti-2. 34. jaina gurjara kavio bhA.-3, 'samakita sAra rAsa', (aMta)kaDI-59, pR.45. AvRtti-2. 35. jaina gurjara kavio bhA.-3, 'kSetraprakAza rAsa', (aMta)kaDI-574, pR.44. AvRtti-2. 36. AnaMda kAvya mahodadhi : mauktika-3, DhALa-79, kaDI 6-8, pR.97. 37. jaina gurjara kavio bhA.-3, 'kumArapALa rAsa', (aMta)kaDI-55, pR.36. AvRtti-2. 45
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre 38. AnaMda kAvya mahodadhi : mauktika-8, 'kumArapALa rAsa' khaMDa-2, kaDI pa3, pR.197. 39-40. zrI hIravijayasUri rAsa : DhALa-109, kaDI-3117, pR. 357. 41. . jaina gurjara kavio bhA.-3, pR. 25-79. AvRtti-2. 42. kavi paMDita vIravijayajI eka adhyayana, pR.2, le. DaoN. kavina zAha, 43. zrI uttarAdhyayana sUtraH adhyana-9, namirAjarSi, sU.35. pR. 171. pra. zrI guruprANa phAunDezana. 44. eja. sU. 34.pR.171. 45. hitazikSA rAsa : kaDI-1536-1539, pR.182, saM. zrAvaka bhImasiMha mANeka. 46. AnaMdakAvya mahodadhi : mauktika-3, bharata-bAhubali rAsa, DhALa-26, kaDI-5-11, pR.29. 47. gujarAtI sAhitya : pR. 157, le. anaMtarAya ma. rAvaLa. 48. madhyakAlIna gujarAtI jaina sAhitya : pR. 178, saM. jayaMta koThArI. 49. AnaMda kAvya mahodadhi mauktika-3, DhALa-71, kaDI-6-13, pR.86-87. 50. madhyakAlIna gujarAtI jaina sAhitya, pR.179. 51. AnaMdakAvya mahodadhi H mauktika-8, kumArapALa rAsa, kaDI-119, pR. 17.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ %3ACHERS emAlInItarAgAyanamaHvaha vacanazimalavANIdAna vaaghsvraavissyaamsuutaatilaardhiipnntaahaaraapaayaa| zahaMsavAhanAsarasvatIdavikamArAmAyAkavitarAhAtA racI kaanprgrvaayaa| usamahImAthiulayAcA cIsahitarAyARSata anAnasaMracalinA saatdnngaayaa| samatAnApadAyate rAmaNamudavasupAsAMce palasuvadhAnamAsAtala gharAsAdhi jito sanasadA vAsavaDyA mizAdimalanAtana hinadhamanAsakAlagatikArazAyA sAti UMgJAnasAmUnImUtanamAnamA yaasvaarnissnnmtaa| kavAgharijavaSamajJApacanavAsaijitanamAgaNadharakarI samakitasAra rosanuM prathama pRSTha. prata kramAMka-1494 (bhAMDorakara InsTITyUTa-pUnA)
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ vratavicAra rAsa prathama pRSTa sarasvatI devInuM citra. samakitasAra rAsa prathama pRSTa sarasvatI devInuM citra.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 Chigh kaa -11 1200 92 tavAdhInAnIdArI ||4|| vAvaratAnAca dikArI dAnasIla tapadhArI kii| tA vilagitI kA 25 jinaakrii| navinara 5 paranArI // 7 // zAkhaMkara siMghavI sAMga bAvatImA havi zrI rA padhaTaepa paDI kama karatA ghAvA nAva naanaajii|| 6 // zrAzA | zrIsaMghavI sAMga ] sUtApASA kughala dAsa ||gaayii| prAgavaMzavI sAThI staayaa| rADI mApa iMjI ||99/110] [cAvI sa5 jina nAma psaayi|: sAradAnA cAdhArI rApaladAsa kavI racanA karato kavI samakItasAraja // 78| | |ruNa isa ivAMcave baad| tighari nirAjI ka elkhraasto| samakItanI liya 5jI 79 // zrA / / 5tizrI samakItasArA samAptaH // 2 // grAmaH bAvatIm chalapItaMsava 1670 veiza eca dinamaH // zrI // naH zrI zAkalyaH // zrIrakhaH // | yahAM pustakAtalI dhItaM myaa| yadizuma sudhvA mama doSAna diiyteH||shaalgraam TI kaTI griivaa|| campA zAkhA kATana laSI zAstrAyAnanaparI pAla // 2 // lAza tilAnzakA ra 144 baMdhana para hstgtaat| evaMvadatipustikA ||3|| svatAMvare laghu jhAlAyo liSaka kAnhAjIlapIta pApa 3 pra. 1 samakitasAra rAsanI pratanuM aMtima pRSTa.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa - 3 samakitasAra rAsa DhALa - 1 thI 15 tI saMpAdita vAcatA ane tenuM adhyayana 47 samakitasAra rAsano prata paricaya samakitasAra rAsa pratanA prathama pRSTha para mAtA sarasvatInuM citra che. saMbhava che ke samakitasAra rAsanI kavi RSabhadAsa kRta hastalikhita prata para mAtA sarasvatInuM citra, temanA svahaste doreluM hovuM joIe. temanI svahasta likhita prata prApya nathI, paNa vratavicAra rAsa je 'anusaMdhAna' nAmanA aniyata kAlikanA naM. 19mA aMkamAM prakAzita thayela che. te kavinI hastalikhita prata che; tenA prathama pRSTha 52 lagabhaga tevuM ja citra kavi dvArA dorAyeluM che.tethI kahI zakAya ke ApaNA abhyAsano viSaya samakitasAra rAsanA prathama pRSThapara doreluM sarasvatI devInuM citra kAnajI lahiyAe athavA anya koI citrakAre ahIM anukaraNa karI doryuM hovuM joIe. A citra niSNAta citrakAranA citra jevuM dekhAvamAM bhale atizaya manohara nathI, paraMtu eka gRhastha zrAvaka kavie rekhAo dorIne potAnI mAtA zAradA pratyenI AsthA ane ananya bhakti pradarzita karI che. A banne citro ghaNuM sAmya dharAve che. banne citromAM mAtA sarasvatI caturbhujA dhArI che. samakitasAra rAsamAM dorelA mAtA sarasvatInAM citra anusAra temanA eka hAthamAM bhaktinAM pratIka samAna mALA, bIjA hAthamAM jJAnanA pratIka samAna pustaka, trIjA hAthamAM madhura ane samyag saMgItanA pratIka samAna vINAnuM varadaMDa tathA cothA hAthamAM vijayanA pratIka samAna dhvaja che. vratavicAra rAsamAM dorelA mAtA sarasvatInA citra anusAra traNa hAthamAM rahelI vastumAM samAnatA che, paNa temAM cothA hAthamAM dhvajAnI jagyAe kamaMDaLa che. banne citromAM mAtA sarasvatInuM vAhana mayUra che. A mayUra aneka paMkhothI suzobhita che. banne citromAM mAtA sarasvatIno zaNagAra paNa prAyaH samAna ja che. temanA nAkamAM nathaNI, kAnamAM karNaphUla(kuMDaLa), hAthamAM kaMkaNa, pagamAM veDha che. ApaNI abhyAsanI rAsakRtinI sarasvatI devInI AkRtine mAthe mugaTa paNa che. banne citramAM mAtA sarasvatInA gAla para khaMjana che. samakitasAra rAsamAM mAtA sarasvatInA citranI upara dhvajA patAkAthI suzobhita toraNa che. sarasvatI devInA citranI DAbI tathA jamaNI tarapha lAla raMganI traNa rekhA dorelI che. sarasvatI devInA citranI jamaNI tarapha lAla tilakanI nIce hAMsiyAmAM maMdira doreluM che. tenA upara kaLaza ane dhvajA laharAya che. tevuM ja maMdiranuM citra aMtima pRSTha para paNa che. A pratanI patrasaMkhyA 44 che. samakitasAra rAsanA prAraMbhe bhalemIMDuM karAyuM che. je maMgalAcaraNanI nizAnI che. dareka caraNAMte AMkaNI lakhI saMkhyA lakhI che. kula 879 kaDIo che. dareka kaDImAM visarga cihna che. patranI baMne bAju hAMsiyA che. temAM baMne bAju traNa UbhI rekhAo che. je lAla zAhIthI karelI che. patranI baMne bAju daMDa-tilaka
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre karavA mATe jagyA choDI che. A pratimAM mukhya pRSTha upara jyAM pAnA naMbaranI AMkaNI lakhela che tyAM tenI upara madhyamAM ane DAbI tarapha lAla raMganA traNa tilaka karela che, temaja pRSThanI madhyamAM corasa cokaDInI viziSTha AkRtivALA suzobhana karelA che. te cokaDInA madhyamAM tilakanuM suzobhana che, je lAla raMganuM che. AMkaNI ane kaDInI saMkhyA lakhI che, tyAM geru paNa lagADelo che. samakitasAra rAsanI phoTokopI (prata) pUnAnI bhAMDArakara InsTITayUTamAMthI maLI che. A pratane lAkaDAnI DAbhaDA - maMjUSAmAM rAkhavAmAM AvI che. A pratano DAva naM. 45 che. A rAsakRtinA patranI UMcAI 10 se.mI ane pahoLAI ra3 se.mI. che. dareka pRSTha para 11 paMktio AlekhI che. dareka paMktinA akSaronI saMkhyA nizcita nathI, paraMtu prAyaH eka paMktimAM 40 akSara che. keTalIka paMktimAM akSara 40 thI vadhu paNa che. A pratanI sthiti madhyama che. A pratanA akSaro moTA, ravaccha ane sughaDa che, jethI vAMcavAmAM sugamatA rahe che. koIka zabdanA artha samajavA agharAM che, jemake soThI sudrala (kaDI-245), phaphamAlani (kaDI-305), paIAli (kaDI466), vahmamu (kaDI-469), zrenca (kaDI-ra7) Adi. AvA thoDAM zabdone bAda karI kavie A rAsamAM khUba saraLatAthI samajAya tevA zabdomAM Alekhana karyuM che. A zabdo atyaMta bAju bAjumAM ke chUTAM chUTAM nathI. lipikAre puSyikAmAM A rAsanuM nAma samakitasAra rAsa lakhyuM che. khaMbhAtanA vizA poravADa vaNika kavi RSabhadAsa tenA racayitA che. temaNe saMvata 1678 (I.16rara)mAM A rAsakRtinuM kavana karyuM che; tevuM aMtima pRSTha para darzAvela che. A prati lahiyA kAnajI (zvetAmbara saMpradAyanA - laghuzAkhAnA) dvArA lakhAyelI che. A prata bhAMDArakara InsTITayUTamAM I.sa. 1887 thI 91nA gALA daramyAnamAM AvI che. A pratano kramAMka 1494 (bhAMDArakara InsTITayUTa) che. graMtha naM - 1182 che. A rAsa jeTha suda bIja, guruvAre (traMbAvaTI) khaMbhAta nagarImAM racAyo che. A rAsanI pUrNAhutino samaya saM. 16,79, vaizAkha suda trIja (akhAtrIja) che. kavie prAyaH ghaNI kRtio guruvAre pUrNa karI che. je temanI vidyA prIti darzAve che paraMtu samakitasAra rAsa kavie guruvAre prAraMbha karyo che. ghaNI hastapratomAM aMte lipikAranI nirdoSatA ane pratanI surakSA mATe saMskRta zloka hoya che tema ahIM paNa yAdaza..... e traNa saMskRta zloka jovA maLe che. samakitasAra rAsanI bhASA viSe noMdha 1) kavi khaMbhAta vistAranA hovAthI ArAsakRtimAM carottarI bolIno prabhAva che.A pratanI bhASA jUnI che. 2) A prata mULa kavi RSabhadAsanI prata nakala hovAnI saMbhAvanA che, chatAM lahiyAnI bedarakArI athavA koI anya kAraNothI azuddhinuM pramANa jovA maLe che. jemake naMdaSeNa, kAlakyacArya, kApala, kayapala, joyana, vRtta, vyaMga, gaphAyi, svargamRti jevA zabdo - bhASAnI azuddhi darzAve che.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa 3) A rAsakRtimAM paDImAtrAno upayoga vadhu thayo che. A prata saM.1887 jevA pAchaLanA samayamAM lakhAyelI hovA chatAM saMbhava che ke te mULa pratanuM sIdhuM anukaraNa hovAthI paDiyAtrA AdijUnI lekhana zailInA lakSaNo jALavI rAkhe che. 4) ArAsakRtimAM vinaya mATe "vIno' zabda prayoga thayo che. saMbhava che ke te samayamAM vinayane "vIno' kahetA hovA joIe. 5) kavie ghaNA sthaLe A pratamAM "ra' akSarano prayoga na karatAM mAtra repha (1) no prayoga karyo che. jema ke ma(kaDI-68,395), mahAra(kaDI-120), sAdhArtha(kaDI-1para), kArNa(kaDI-203), pUrSa(kaDI208), taNuM(kaDI-ra16), tartA(kaDI-ra18), pArTu(kaDI-rara5), Abha(kaDI-241), carNa(kaDI320), jAtisamarNa (kaDI-345), tarNa(kaDI-384), parNi(kaDI-398), narga(kaDI-404), dhartA(kaDI-430), varsa (kaDI-440), kArya(kaDI-592), parma(kaDI parapa, 784) ItyAdi. 6) kavie jyAre zabda mATe vAri' zabdano prayoga karyo che. yAri(kaDI-47) zabdathI artha spaSTa thato nathI mATe (ja) umeravo paDe che. tevI ja rIte yama(kaDI-306) zabdamAM (ja) umeravAthI "jayama' zabda bane che tethI artha pUrti thAya che. 7) "a' zabda ghaNI jagyAe vadhArAno hovAthI zabdanA artha pUrtimAM aDacaNa karato hovAthI keTalIka jagyAe() mAM mUkavAmAM Avyo che. 8) A rAsakRti 879 kaDImAM patharAyelI che. temAM duhA-54 vAra che. DhALa-45 vAra che. copAI-20 vAra Ave che. 9) A rAsakRtinI 879 kaDImAMthI ra56 kaDIomAM kathA patharAyelI che. temAM kapila muninI kathA-38 kaDIomAM, naMdiSeNa muninI kathA- 59 kaDIomAM, vikrama rAjAnI kathA-64 kaDIomAM tathA bAkInI ATha prabhAvaka tathA dAna-zIla-tapa ane bhAva dharmanA udAharaNomAM95kaDIo vaparAyelI che.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre DhALa - 1 thI 15 tI saMpAdita vAcatA ane tenuM adhyayana UDI (bhale mIMDuM.) / / zrI vItarAgAya namaH / / zrI vItarAga paramAtmAne namaskAra ho / / maMgalAcaraNa duhA 1 vacana vimala vANI dIo, vAghesvarI tripurAya; bhRma sutAni bhArathI(tI), praNamuM tAhArA pAya. haMsavAhanI sarasvatI, devi kumArI mAya; kavitarAsa hUM to racuM, jo tuM paragaTa thAya. jasamahimAyiM ulaSyA, covIsaI jinarAya; RRSabha ajIta saMbhava jinA, abhInaMdana namuM pAya. sUmatInAtha pradmaprabho, praNamuM deva supAsa; caMdaprabha suvadhI namuM, sItala pUraI Asa. jina zrIAMsa namuM sadA, vAsa pUjya praNameza; vimala anaMta jina dharmanI, pujA bhagati kariza. sAMti kuMthu ara mallI namuM, mUnI sUvRta namI nema; pAsa vIraniM praNamatA, kavI dhira huI khema. e covIsaI jina namI, gaNaghara karI johAra; bhrama vAdinI mani gharI, kavasyu samakIta sAra. : artha he tripurAdevI ! hai vANInI svAminI ! he brahmAputrI ! bhAratI (artha bodha svarUpA) huM tamArA caraNe namuM chuM. mane uttama, nirmaLa ane zuddha vacana Apo...1 ...1 .... .... .... ...pa 6 6*** haMsa jenuM vAhana che evI mAtA sarasvatI, tejasvI svarUpavALI che. he brahmacArI (bAla manohara rUpavALI) devI ! tuM mArI upakArI jananI che. jo tuM mArA upara prasanna thAya to huM rAsa kAvya racavAno prayatna karuM...2 je potAnA jJAnAdika guNonA mahimAthI ullAsa pAmelA che, evA covIsa jinezvaronI stuti karuM chuM. (dharmanI Adi karanArA) prathama RSabhadeva tIrthaka2, (2 thI 4) ajitanAtha, saMbhavanAtha temaja abhinaMdana jinane namaskAra karuM chuM...3 (5 thI 7)sumatinAtha, padmaprabha ane supArzvanAtha jinane vaMdana karuM chuM. vaLI (8 thI 10) caMdraprabha
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa ane suvidhinAtha jinane namana karuM chuM temaja (bhavya jIvonA saMtApa haranArA) zItalanAtha jina (mArI) sarva abhilASAo pUrNa karaze...4 (11 thI 15) zreyAMsanAtha jinane nitya vaMdanA karuM chuM. vaLI vAsupUjya devane praNAma karuM chuM temaja vimalanAtha, anaMtanAtha ane dharmanAtha jinanI sadA bhakti-stuti karIza...5 (16 thI 24) zAMtinAtha, kuMthunAtha, aranAtha ane mallInAthane namaskAra karuM chuM. munisuvrata svAmI, naminAtha svAmI, nemanAtha svAmI, pArzvanAtha svAmI tathA mahAvIra svAmI A covIsa jinezvara devone praNAma karatAM kavi gRhe (kavi RSabhadAsanA AtmAmAM) kSema kuzaLatA vartAya che ...6 A covIsa tIrthaMkarone bhAvapUrvaka namaskAra karI, gaNadhara bhagavaMtonA upakAronuM smaraNa karI brahmAputrI ane zrutadevI mAtA sarasvatIne hRdayamAM dhAraNa karI samakitasAra rAsanuM kavana karIza (samakita e jainatvanI nizAnI che, temaja sarva zAstrono sAra che; mATe kavi tene samakitasAra kahe che.)...7 maMgalAcaraNa : kavie kaDI 1 ane 2mAM mAtA sarasvatIne temaja kaDI 3 thI 7mAM covIsa tIrthaMkaro ane gaNadharone maMgalAcaraNamAM stavyA che. vizeSAvazyaka bhASyanA prasiddha TIkAkAra zrI hemacandrAcArya maMgalAcaraNanuM mahattva darzAvatAM kahe che"mngkyte alaMkriyate AtmA yeneti maMgalam / jenA dvArA AtmA zobhAyamAna thAya te maMgala che. athavA jenA dvArA svarga ane mokSa prApta thAya, pApano kSaya thAya te maMgala che. kAryanA prAraMbhamAM maMgalanuM smaraNa karavuM e maMgalAcaraNa che. tenAthI traNa lAbha thAya che. 1)AraMbhelu kArya nirvighne pUrNa thAya che. 2) sthira thavAya che. 3) vighnono nAza thAya che . AcArya AtmArAmajIe paNa maMgalAcaraNanA lAbha darzAvatAM kahayuM che ke - (1) vighnopazamana (2) zraddhA (3) Adara (4) upayoganI zuddhi (5) nirjarA (6) adhigama-samyaktvanI utpattinuM viziSTa nimitta te adhigama. (7) bhakti-jJAna ane viveka sAthenI bhakti AtmA mATe kalyANakArI bane (8) prabhAvanA ra A hetuthI prAcIna bhAratIya paMraparAne anusarIne kavi RSabhadAse potAnI badhIja rAsa kRtiomAM maMgalAcaraNa karyAM che. kavi RSabhadAsa mATe evuM kahevAya che ke teo prAraMbhamAM maMda buddhinA hatA. teo upAzrayamAM gurubhagavaMtonI sevA karatA ane temane zAtA upajAvavA kacaro kADhatA hatA. ekavAra sArasvata parvamAM pUjya vijayasenasUri mahArAje potAnA maMdabuddhi ziSya mATe brAhmI modaka siddha karIne pATalA upara mUkyo. paccakkhANa AvyuM na hovAthI gurudeva bahAra gayA. RSabhadAsa zrAvaka prAtaHkALe kacaro kADhavA AvyA. temaNe modaka joyo ane te khAI gayA. pUjya vijayasenasUrie ziSya mATe modaka zodhyo, maLyo nahi. RSabhadAsa zrAvakane pUchatAM emaNe modakano upayoga karyo che evuM jANyuM. aMte gurudevanA AzIrvAdathI RRSabhadAsa mahAkavi banyA. tethI teo mAtA sarasvatInA ananya upAsaka banyA.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ para kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre pratyeka dharma samudAyomAM mAtA sarasvatIno viziSTa svarUpamAM sAdara svIkAra thayo che. hiMduomAM 'sarasvatI' nAmathI, vaizyomAM 'zAradA', bauddhomAM 'prajJA pAramitA', khristIomAM 'mInarvA' ane jainomAM 'zrutadevI'nA nAmathI mAtA sarasvatInI pUjA thAya che. dakSiNa bhArata, baMgAla, meghAlaya AdimAM 'tripurA bhAratI' nAmathI vikhyAta che. bhagavAna RSabhadevanI gaNanA sRSTinA AdyakartA brahmA tarIke thAya che. brAhmI temanI putrI hatI. paramAtmAe jamaNA hAthe tene lipi zIkhavADI e lipi brAhmI lipi kahevAI. brAhmI vANInI devatA tarIke prasthApita thaI. kavi RSabhadAse paNa brahmAputrI tarIke mAtA sarasvatIne saMbodhyA che. vaLI traNe jagatano prANIono vacana dvArA vyavahAra cAle che tethI mAtA sarasvatI tripurAdevI - vAgdevI kahevAya che. tIrthaMkaronA jIvanabAgamAM zukla dhyAnano tApa ane tapa dvArA zuddha zveta pUMja samI saritA avatarI. e zvetapUMja saritA eTale sarasvatI. tenI sAdhanA jJAna-prakAzanA AvaraNone toDe che ane AtmasvarUpa pragaTAve che. mAtA sarasvatI e jinavANI svarUpa hovAthI brahma-AtmAnuM jJAna karAve che, tethI jinezvaranI vANI e ja sarasvatI che. vartamAna kALe jinezvara bhagavaMto sAkSAt hAjara nathI paraMtu temanI vANI, e samyaktvanuM kAraNa che . jaina paraMparAmAM vidhivat sArasvata upAsanA sarvaprathama AcArya siddhasena divAkarajInA gurudeva AcArya vRddhavAdi sUrijInA jIvanamAM dekhAya che. teo mahAna vAdI purUSa tarIke prakhyAta thayA. tevIja rIte vaidika paraMparAmAM mahAkavi kAlIdAsa, mahAkavi harSa, Adi vizvavikhyAta che, jeo sarasvatI ArAdhanA karI siddha sArasvata banyA. A pramANe prAcIna bhAratIya graMtha paraMparA pramANe rAsakartAe potAnI kRtino AraMbha potAnAM ISTa deva-devIne namaskAra karI, temanA AziSa mAgIne kare che. mANekacoka nivAsI suvikhyAta kavi tathA jagadguru hIravijayasUrinA paramabhakta zrAvaka kavi RSabhadAse potAnI rAsakRtionA prAraMbhamAM mAtA sarasvatInI stavanA karI che. temanA pratyenI potAnI AsthA pragaTa karI, temaNe dareka kRtimAM mAtA sarasvatInI upAsanA karI che. tyArabAda kavi covIsa jinezvara bhagavaMtonuM kIrtana kare che. covIsa tIrthaMkara kIrtana : tIrthaMkara bhagavaMto avasarpiNI(Utarato kALa) ane utsarpiNI (vRddhi pAmato kALa)kALamAM covIsa- covIsa thAya che kAraNa ke viziSTa puNyanA svAmI evA jinezvara devone janmavA yogya sarva graho zreSTha kakSAnA hoya tevo uttama samaya mAtra covIsa vakhata ja prApta thAya che. tIrthaMka2nA jIvananI mahattvapUrNa ghaTanA : * tIrthaMkara mAtAnuM dUdha pItA nathI. IMdra temanA uchera mATe aneka devIone 'dhAya' banAvI niyukta kare che. * 'sarvAM me pAvavAM niSna' A saMkalpa sAthe saMpUrNa sAvadhayogane tyAgIne dIkSita thatAM ja tIrthaMkarane
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa mana:paryava jJAna thAya che. * tIrthakara dIkSA letA samaye 'namo siddhANaM' kahIne siddhone namaskAra kare che. * tIrthakara dIkSita thAya tyAre paMcamukhi kezaluMcana kare che. Idra temanA kezane ratnamaya paTArAmAM rAkhe che ane AdarapUrvaka kSIrasAgaramAM tenuM lepana kare che. tIrthakaranI nirmaLa vANI samyakatvanuM vidhAna hovAthI kavi RSabhadAsa temanuM smaraNa karI gaNadharone namaskAra kare che. tIrthaMkara paramAtmAnA mukhethI nIkaLelI brahmarUpa vANIne gaNadhara bhagavaMto sUtrarUpe gUMthe che. saMsAranI Adhi-vyAdhi ane upAdhithI saMtapta jIvo mATe A jinavANI caMdananA lepa samAna zAtAkArI che. tethI maMgalAcaraNamAM sarasvatI devI, jinezvara bhagavaMto, gaNadhara bhagavaMtonuM smaraNa karavuM yathArtha che. maMgalAcaraNa dvArA kavi potAnI graMtha prayojana praNAlikA darzAve che. adhyAtmanA sArarUpa paramArthane prakAzanArA zAstranI racanA karavA rAsakAra utsAhita thayA che. A graMthanI racanA paNa aMtarakuraNA thavAthI kavie karI hovAthI A graMthane samartha ane prANavAna banAvavA teo jinezvara devonA caraNe samarpita hovAnuM sUcave che. kavinI A namratA temanI jinadevo pratyenI upAsaka bhAvanA darzAve che. kavi atre Agama paraMparAne anusaryA che. madhyakALamAM A prathA samayasuMdara, nayasuMdara Adi kaviomAM jovA maLe che. AvA uttama purUSonI stuti maMgalathI jJAna, darzana cAritrarUpa bodhilAbha thAya che. bodhi eTale satya samajaNa, samyagu bodha, yathArtha zraddhA. paramAtmAnI bhaktithI darzana(samyakatva)nI vizuddhi thAya che. kavi dvArA maMgalAcaraNamAM uttama purUSonI bhakti e darzana vizuddhinI yAcanArUpa che. samyagu zabdano artha: sA upasargapUrvaka vra dhAtuthI pitta pratyaya lagADatAM samyaka zabda bane che. tenI vyutpatti sameti rUti sabhyae prakAre thAya che. jeno artha prazaMsA che. samyaka zabdano artha zreSTha, prazasta, yathArtha evo thAya che. AtmAnA adhyavasAya (manogata bhAva) darzana mohanIya karmanA kSaya, upazama ke kSayopazamathI saMvega, nirveda Adi guNavALA bane tyAre zubha, prazasta ke yathArtha bane che. tene zAstrakAro samyakatva, samakati, samyagudarzana, bodhi, AtmAnubhUtinI saMjJA Ape che. samyaka eTale sarvajJanA vacana anusAra, darzana eTale jovuM, joIne vicAravuM, vicArIne nizcaya karavo, nizcaya karIne dhAraNa karavuM ane temAM sthita thavuM. jema manuSyane pratyaya lAgavAthI manuSyatva, prabhune tvapratyaya lAgavAthI prabhutva bane che tema samyane tva pratyaya lagADavAthI samyakatva bane che. samyakatva eTale samyakapaNuM, yarthAthapaNuM. ardhamAgadhI bhASAmAM samyakatvane darzAvanAra sametta zabda che temaja sama zabdathI paNa tevA bhAva vyakta thAya che. vaLIhaMsA ane vodi zabdano upayoga paNa thAya che. saMta zabda tattvadarzana, taprIti, taruci, tattva sparzanAnA bhAva vaDe samyakatvano bhAva pAme che jyAre vodi zabda jAgRti, AtmajAgRti, bodhanA artha
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi aSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre vaDe samyakatvanI samIpe jAya che. samyakatva mATe apabhraMza bhASAmAM samakita zabda vaparAyo che. samakitanI vyAkhyAno vikAsa kramaH bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddhanA samayamAM tattvaciMtana, Atmadarzana, tapazcaryA ane tyAganuM vAtAvaraNa hatuM. tethI eka bAju zraddhA ane meghAnuM vAtAvaraNa hatuM, to bIjI bAju tarkavAdanuM gaurava hatuM. bhagavAna mahAvIra pAse IndrabhUti Adi aneka brAhmaNoe pratispardhA choDI ziSyatva svIkAryuM. siddhArtha gauttama pAse purohita putroe buddhanuM zaraNuM svIkAryuM. te samaye zraddhAnuM vAtAvaraNa hatuM, evuM Agamo ane piTakonI varNanazailI darzAve che. bhagavAna mahAvIranI tapazcaryA kALano pUrvasahacara gozAlaka ane temanA jamAI jamAlI munie bhagavAna sAthe tarkayuddha karyuM hatuM. e sivAya vikrama pUrvenA pAMcamA ane chaThThA saikAno samaya zraddhAnI pradhAnatAvALo suvarNayuga hato. tyAra pachI tarkanuM jora vadhatAM zraddhA gauNa banI tethI samakitano sthULa artha vistAra pAmyo. bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI lagabhaga AThamA-navamA saikAmAM jaina matavAdIo jainetara zrutane mithyAzruta mAnavA lAgyA, tethI jaina ane jainetara darzana vacce saMkucitatAnI dIvAla UbhI thaI. bIjI bAju jaina paraMparAmAM aneka phirakAo thayA. potAno mata satya TharAvavA teomAM eka bIjAne utArI pADavAnI vRtti janmI. jainadarzananA pAyAnAM anekAnta, ahiMsA, sAmyatA, sahiSNutA, vizvaprema, vAtsalya, maitrI ane anukaMpAnA uttama bhAvonuM dhIme dhIme vismaraNa thavA lAgyuM. te samaye AcArya devavAcake spaSTapaNe kahyuM ke "jainetara zruta ja mithyA che ane jaina zruta ja samyaka che' e sAcI draSTi nathI. jenI draSTimAM vikAra nathI, jenI draSTi samyak che te jaina ane jainetara zruta samyaka bane che. jenI draSTimAM viparItatA che tene samyaka zruta paNa miththAmRtarUpe pariName che. temaNe jaina paraMparAne saMkucitatAnI dIvAlomAMthI bahAra nIkaLavAnI divyadraSTi ApI; tethI aneka uttaravartI AcAryo ane vidvAnoe jaina zratane aneka rIte vikasAvyuM. AcArya haribhadrasUrie "yogadraSTi samuccaya'mAM samyagdaSTi zabdano artha karatAM kahyuM che ke "buddha, kapila, jina AdinI vANI ane zailI bhale judI hoya paraMtu aMte sarva kalyANavAdI hovAthI sarvajJa che'. samyagudaSTi' zabdanA arthanA vikAsamAM A noMdhapAtra bAbata che. samyagadarzana zabdanA arthanuM prathama sopAna eTale cetana tatvanA astitvamAM zraddhA dharAvavI, arthAta tattva viSayaka zraddhA te samyagudarzana. tenAthI viparIta draSTi te mithyAdarzana. A saMdarbhamAM vAcaka zrI umaravAtinI tattvArtha zraddhAnaM saca varSanA A vyAkhyA maulika che. sAdhaka vastunA yathArtha svarUpanuM zraddhAna karI mokSamArgamAM pravarte che. jIva-ajIvanA zraddhAnanuM mukhya prayojana to vaparanuM bhina zraddhAna karavuM che. sva-paranuM bhedajJAna eTale para dravyamAM rAga-dveSano abhAva ane svarUpanuM zraddhAna. A rIte sva-paranuM zraddhAna(bhedavijJAna) tattvArtha zraddhAnanuM prayojana siddha kare che. potAne potA rUpa jANavuM tene jJAnIo Atma zraddhAna kahe che. tattvArtha zraddhAnamAM bhedavijJAna, sva-paranuM zraddhAna ane Atma zraddhAna aMtargata garbhita che. mithyAtva mohanIyano kSayopazama thatAM viparIta abhinivezano abhAva thAya che tethI viparIta abhiniveza rahita jIva
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa Adi tattvonuM zraddhAna te samakita che. paMDitavarya sukhalAlajI 'tattvazraddhA e samyagdarzana che' tene aMtima artha nathI gaNatA. tattvazraddhA e tattva sAkSAtkAranuM eka sopAna mAtra che jyAre zraddhA dai bane tyAre tattvano sAkSAtkAra thAya che. tattva sAkSAtkAra e ja samyagdraSTi zabdano aMtima artha che . A artha nizcayanayanI draSTie che. jainadarzana tattva zraddhAne samyagdarzana kahe che. ahIM zraddhA eTale ruci evo artha thAya che . jIvAdi tattvo ja satya che tevo bhAva thavo te zraddhA che. A zraddhAnuM pramukha kAraNa graMthibheda che; je darzana mohanIya karmanA kSaya, upazama ke kSayopazamathI thAya che. samyaktvano mahimA copAI 1 sAra sUvasta chaI jagamyAM ghaNI; kAma kuMbhani yaMtAmaNI; IsUrasa amruta cItrAvali, ri ArviM hoI raMgarelI. kAma gavI kalapadUma jeha, jagani vAMchuM ApaI teha; dakSaNAvarta zaMkha te sAra, dhari Avyo di rIdhi apAra. mohanaveli jaga mohana hoya, caMdana tApa nIvAraI soya; rasa kuppakA chaI jAmyAM sAra, chAMTaI sovana lohA aMbAra. sAra vasta maNIdhara maNI jeha, mAhA vISa bhAra utAraI teha; sAra vasta jagamAMhi ghaNI, jamala na AvaI samakIta taNI. kAma ghaTAdIka bhAkhyA jeha, eka bhavaeNi sukha ApaI teha; samakIta bhavya bhavya sukha dAtAra, kesI thake sUrano avatAra. samakIta te jagamAMhiM sAra, samakIta vyana nara na lahaI pAra; samakIta mUgatI taNo AdhAra, samakIta vyaNa tapa kayarIyA chAhAra dAna sIla tapa bhAvana mAMhiM, samakIta Agali kII tyAMhi; samakIta vyana cyAre AdaraI, mUgati paMtha na pAmaI zaraI. pagI pagI jinanAM maMdira karaI, kaMcana maNinI pratimA bharaI; zrI jinani pUjaI traNi vAra, mUgati paMtha na lahaI nIradhAra. poso paDIkamaNuM pacakhANa, jo nahI tyAhA jinavaranI ANa; mUgati paMtha navI sAdhaI deha, phokaTa kaSTa karaI nIja deha. jati dharma zrAvaka zreya joya, samakIta vyana nara na taraI hoya; jIvadayA satI bolaI zaraI, samakIta vyana cubha gati navya varaI....17 samakIta vyaNa syuM kIjai dhyAMna, samakIta vyaNa syuM karato gAna; samakIta vyaNa syuM vIdyA bhaNaI, samakIta vyaNa syuM vAMNI sUNaI....18 .... ...a ...10 ...11 ...12 ...13 ...14 55 ...15 ...16
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsane AdhAre artha: A jagatamAM kiMmatI vastuo ghaNI che. jemake kAmanApUraka kuMbha, ciMtAmaNiratna, IkSarasa, amRta citrAvelI, A zreSTha vastuo jo ghare Ave to raMgarelI (AnaMda) thAya che...8 kAmadhenu, kalpavRkSa jema jagatamAM Icchita vastuonI prApti karAve che tema dakSiNAvarta zaMkha paNa maMgalakArI sArI vastu che. A padArtho prApta thatAM daridratA dUra thAya che. apAra aizvarya prApta thAya che....9 mohanavelI jagatanA lokone mohita kare che. caMdana tApanuM nivAraNa karI zItaLatA bakSe che. amRta rasano kuMbha jagatamAM kiMmatI che. lokhaMDanA DhagalA para pArasamaNino rasa chAMTatAM te lokhaMDa suvarNarUpe parivartita thAya che...10 maNidhara nAganI pheNamAM raheluM maNi ati kiMmatI che kAraNa ke te mahAviSane dUra karanAra che. jagatamAM ghaNI kiMmatI ane zreSTha vastuo che, paNa samakitanI tole eka paNa vastu na Ave..11 pUrve kAmakuMbha Adi varNavyA te sarva eka bhavamAM sukha pradAna kare che, paraMtu samakita bhavobhava sukha Ape che. samyaktvathI devano avatAra maLe che...12 samakita jagatamAM zreSTha che. samakita vinA manuSya saMsArano pAra pAmI zakato nathI. samakita e muktino AdhAra che. samakita vinA kareluM tapa, kriyA Adi asAra che ... 13 dAna, zIla, tapa ane bhAva dharmanA A cAra prakAra che. temAM sarva prathama samyagadarzananuM sthAna che. samyagudarzana vinA A cAre dharmanuM AcaraNa karavA chatAM jIva zivapurIno adhikArI banI zakato nathI...14 jIva samakita vinA Thera Thera jinamaMdiro baMdhAve, ratnajaDita suvarNanI pratimAo bharAve, traNe kALe jinezvara devanI mUrtinI pUjA vidhivat kare, chatAM mukti nagaranA paMthe prayANa nizcayathI na karI zake...15 pauSadhavata, pratikramaNa, pratyAkhyAna ItyAdi dharmanA anuSThAno jinezvara devanI AjJA viruddha arthAt samyakatva vinA hoya to mukti paMthano ArAdhaka sAdhaka na banI zake tevI vyakti vyartha dehane kaSTa Ape che...16 aNagAra dharma (sarvaviratidharma) ane AgAra dharma (dezavirati dharma) baMne zreyakArI che. paraMtu samyakatva vinA A baMne dharma paNa jIvane (saMsAra samudrathI) tAravA samartha nathI. samyakatva vinA ahiMsA, satyavacana ane dharmanuM zaraNuM paNa tAranAra nathI. samakita vinA sAdhaka zubhagati paNa na pAme...17 samakita vinAnuM dhyAna, samakita vinAnuM gAna (bhakti-stuti), samakita vinAnI vidyA ane samakita vinAnI vANI zobhAyamAna nathI arthAt samakita vinA badhuM janiHsAra che ...18 A copAImAM kavie samyakatvano mahimA gAyo che. samyakatvano mahimA apUrva ane aciMtya che tethI japUrvadhara AcArya zrI bhadrabAhuvAmI paNa pArzvanAtha bhagavAnanI stuti karatAM kahe che. tuha sammate laddhe ciMtAmaNi kapapAya vbbhhie|" pAvaMti aviggheNaM, jIvA ayarAmaraM ThANaM / / 4 / / iya saMthuo mahAyasa, bhattibhara nibbhareNa hiyaeNa / tA deva dijjabohiM, bhave bhave pAsa jinncNd!||5||
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa artha : he bhagavAna ! ApanI stuti karatAM ciMtAmaNiratna ane kalpavRkSathI paNa adhika kiMmatI evuM samyakatva prApta thavAthI jIvo nirvibe ajarAmara sthAnane pAme che. ApanA nAma smaraNathI kAmadhenu Adi IcchApUraka vastuo avazya prApta thaze, paraMtu mane to bodhinI ja prApti joIe che. A bodhi paNa eka bhava pUratI nahIM paNa bhavobhava joIe che. zrI jJAtAsUtramAM samyagudarzanane ciMtAmaNi ratna'nI upamA ApI che. ciMtAmaNi ratnathI Icchita vastu prApta thAya che tema samyagdarzanathI jIva AdhyAtmika unnati karI zake che. samakitI jIva saMsAramAM rahI AraMbha-samAraMbharUpa pravRtti kare to paNa tene alpa baMdha thAya che kAraNake tene nirdaya pariNAma na hoya. samyagudarzana mokSamArganuM praveza dvAra che. samyagadarzana pachI ja bhavanI gaNatarI prAraMbha thAya che. tethI ja AcArya samantabhadra svAmIe samyagadarzanane mokSamArganuM karNadhAra kahyuM che". samyaktvano mahimA varNavatAM AcArya zrI haribhadrasUrijI kahe che - cAritra rahita jIvo samyagudarzananA prabhAve siddha thAya che paNa samyagudarzanathI rahita jIvo siddha thatA nathI kAraNa ke mithyASTionI siddhi na thAya". samyaktvanuM phaLadarzAvatAM pUrvAcAryo kahe che. devamAM paNa IjA padane zuddha samyaguruSTi jIvo ja prApta karI zake che. samyakatva prApta thavA pUrve jIve jo parabhavanuM AyuSyana bAMdhyuM hoya athavA samyakatva prApta karyA pachI te samyakatvanuM vamana na thayuM hoya to manuSya ke tiryaMca niyamA vaimAnika devalokamAM devapaNe utpanna thAya che, temaja deva ane nArakI manuSya gatimAM janme che". samyagudarzana adhyAtma jagatanuM zreSTha rana ane siddhinuM sukha denAra che. samyagudarzana ja mokSa prasAdhaka che. samakitanuM anaMtara phaLa sadgati che ane paraMpara phaLa mokSagati che. AtmAnI zraddhAne samyagubodha che. pUrvAcAryonI A bhAvanA kavi dvArA kaDI8 thI 1ramAM vyakta thaI che. samyakatvathI dhArmika anuSThAnomAM teja Ave che. zrI uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che mAse mAse tu jo bAlo kusaggeNaM tu bhuMjae / na so suyakkhAya dhammassa kalaM agghai solasiM / / " artha ajJAnI, mAsa-mAsanA upavAsa kare che ane pAraNAmAM soyanI aNI para rahe teTalo ja AhAra kare, chatAM teo samacAritra rUpa munidharmanA soLamA bhAganuM phaLa paNa prApta karI zakatA nathI. tevuM ja bauddha dharmamAM paNa kahyuM che mAse mAse kusaggane, bAlA bhuMjetha bhojanaM / na so saMkhata dhammAnaM, kalaM agdhati solasiM / / / artha mAtra kriyAkAMDa ke tapazcaryAthI dharma prApti thatI nathI. kriyAkAMDa bhale game teTalA utkRSTa, ke AzcaryakArI hoya paNa sakhyatva vinAte niHsAra che. caMdranI soLamI kaLA amAsanA divase hoya che paraMtu te asAra che tema
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsamane AdhAre samakita vinAnI karaNI paNa asAra che. bhagavAna mahAvIranI aNamola vANIno anupama saMgraha eTale zrI uttarAdhyayana sUtra temAM kahyuM che Nasthi caritaM sammatta vihUNaM, saNe u bhaiyatvaM / " sanmatta nittArUM gujAva, kuvavA satta ra6 NAdaMsaNissa NANaM, NANeNa viNA Na huMti caraNaguNA / aguNissa Nasthi mokkho, Nittha amokkhassa NibANaM / / 30 / / artha samyakadarzana vinA jIvane samyakajJAna prApta thatuM nathI. samyaka jJAna vinA samyaka cAritra pragaTa na thAya. samyapha cAritra vinA karmothI mukti na maLe. karmothI mukti vinA siddhi prApta thatI nathI. AcArya zrIharibhadrasUrijI mahArAja kahe che samyakatva vinA cAritra nathI. samyakatvamAM cAritranI bhajanA che. samyakatva ane cAritramAM prathama samyakatva prApta thAya pachI cAritra prApta thAya tevuM paNa banI zake. samyagudarzana e samasta dharmakAryono sAra che. vrata, niyama, tapa, guNa ItyAdimAM kalyANakArakatA samyagudarzanathI pragaTe che. jema kalAkAra vesTamAMthI besTa banAve che. potAnI kalApUrNa dRSTithI vastune mUlyavAna banAve che, tema samyagadarzanarUpI kalAkAra potAnI satya daSTithI jIvananA dareka vicAra, vacana, kArya ane pravRttine suMdara banAve che. jyAM samyagdarzanarUpI pArasamaNi che, tyAM loharUpa jJAna ane cAritra paNa suvarNavat sabhya banI jAya che. zrI svArthAdhigama sUtramAM vAcaka umAsvAtijI kahe che sacavanarAvaritrALagona" artha samyagadarzana, samyagujJAna ane samyagucAritranI paripUrNatA e mokSa che. samyagadarzana e samyagujJAna ane samyagucAritrano pAyo che. samyagadarzanarUpI pAyo majabUta hoya to samyagujJAna ane samyagucAritrarUpI mahelaTakI zake che. samyagujJAna ane samyagudarzana e mokSarUpI sIDInA be cheDA che ane samyaphacAritrae sIDInAM judAM judAM avasthAMtaro che. A triratnane AvaraNa karanAra karmono kSaya thatAM jIva siddhi meLave che. samyagujJAnanI carama sImA te kevaLajJAna che. samyagudarzananI carama sImA te kevaLadarzana che ane samyagucAritranI parAkASTArUpa yathAkhyAta cAritra che. mokSa prApti mATe A traNa amUlya tattva che paNa mokSamArgano prAraMbha samyagadarzanathI ja thAya che. zrI kuMdakuMdAcArya bhAvaprAbhRta graMthamAM kahe che jaya tArayANacaMdomayarAo mayaubhANa savvANaM / ahio taha sammatto risisAvayaduvihadhammANaM / / artha : jema tArAomAM caMdramA ane samasta mRga kuLomAM mRgarAja siMha zreSTha che, tema muni dharma ane zrAvaka dharmamAM samyagudarzana ja zreSTha che.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa AcAryazubhacandrajI jJAnArNava graMthamAM kahe che - atulaguNa nidhAnaM sarvakalyANabIjaM, jananabalavipottaM bhavyasattvaika cinham / duritatarUkuThAraM punyatIrthapradhAnaM pibatajita vipakSaM darzanAravyaM sudhAmbu / / artha : he bhavya jIvo ! tame samyagudarzana nAmanA amRtajalanuM pAna karo, kAraNake te atula guNa nidhAna che. sarva kalyANanuM bIja che. saMsAra sAgara taravAnuM jahAja che. bhavya jIvonuM eka lakSaNa che. pAparUpI vRkSane chedavAno kuhADo che. pavitra evuM tIrtha che. te avarNanIya che. mithyAtvarUpI zatru para vijaya meLavanAra che. kharekhara!samyagadarzana e bhavaroga maTADavAnI jaDIbuTTI che. samyakatva e adhyAtmano ekaDo che. samyakatva sahita jJAna ane cAritra ati mahatvanA che. abhavI jIvo navapUrvanuM jJAna bhaNI zake che; chatAM samyakatva vinA temanuM jJAna ajJAnarUpe pariName che. samyakatva vinA zreSTha koTinuM cAritra pALI teo navaraiveyaka jevA ucca prakAranA vimAnomAM devapaNe utpana thAya che. paraMtu Atmika lakSya vinAte paNa vyartha nIvaDe che. jema ghANIno baLada goLa goLa pharato rahe, keTalo paMtha kApe chatAM teno aMta na Ave, tema jIvAtmA samyakatva vinA caturgatimAM paribhramaNa kare che. mithAdaSTinuM jJAna ajJAna kahevAya che. tenA cAra kAraNo che. 1) anekAntadaSTino abhAva. 2) "mAruM te ja sAcuM' evI pakaDa. 3) jinezvaranA Agamo pratye azraddhA. 4) saMsAra pratye bahumAna. zrI yazovijayajI mahArAje savAso gAthAmAM kahyuM che jAti aMdhanore doSanA Akaro, jenavidekhere artha; mithAdaSTi tehathI Akaro, mAne artha anartha zrI sImaMdhara sAheba.. zrImad rAjacaMdrajI patrAMka 839mAM lakhe che anaMtakALathI je jJAna bhava paraMparAnuM kAraNa hatuM te jJAnane eka samayamAM nivRtti rUpa karanAra, lyANamUrti samyagadarzanane namaskAra! mithyAjJAna ane mithyAcAritra saMsAra vRddhinuM kAraNa che. paramAtmA mahAvIranA ananya bhakta magadha nareza zreNika anAthI muninA saMparkathI bauddha dharmI maTI jaina dharmI banyA. paramAtmAnA vacano para atUTa zraddhAnA baLe, temaja paramAtmA pratyenI ananya bhaktinA prabhAve teo bhaviSyamAM bharatakSetranA utsarpiNI kALanA prathama padmanAbha nAmanA tIrthakara thaze. zuddha samyakatvanuM pAlana karavAthI jIva tIrthakara nAmakarma bAMdhe che. vividha prakAranAMdAna, zIla, tapa, bhakti, tIrthayAtrA, uttamadayA, suzrAvakapaNuM ane vatapAlana Adi
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60. kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsane AdhAre samyakatva sahita hoya to mAphaladAyaka bane che. jayavIrAyasUtramAM bhakta yAcaka banI vItarAga pAse bhavanirveda, tattAnusAritA, ISTaphala siddhi, loka viruddhano tyAga, gurupUjana, sadguruno yoga ane guruvacananI akhaMDa sevA mAMge che. logassa sUtramAM sUtrakAra kahe che Arugga bohilAbhaM samAhivara muttamaM dituM / / artha sAdhaka logassa sUtramAM tIrthaMkara paramAtmA pAse bodhibIjanI mAMgaNI kare che kAraNake samyakatva vinA bhavaroga maTato nathI; bhavaroganI paraMparA kapAya nahIM tyAM sudhI mokSa na maLe. ratnAkarapaccIzInA racayitA ratnAkarasUrijI AcArye AMtanirIkSaNa karI paramAtmA samakSa pAponuM pragaTIkaraNa karatAM dravyalakSmI ke bhAvalakSmI (mokSa) nI mAMgaNI na karatAM samyakatva ratnanI mAMgaNI kare che. Apo samyakara zyAmajIvane to tRpti thAye ghaNI jaina dharmamAM parama sAdhya samyakatva che. samyagudarzanathI dharmanI zarUAta thAya che. samyagadarzana saMvara ane nirjarAnuM kAraNa che. sAcuM tapa ane satyadharma samyagudarzanane AbhArI che. jema zeraDI, dUdha ane goLanI madhuratA zabdo vaDe kahI zakAya nahIM, tema samyakta jevA gahana viSayane vANIthI varNavI zakAya nahIM. kaDI-15mAM kavi RSabhadAsa niSpakSatAthI suMdara vAta kare che. samyakatva e AtmAnA pariNAma che. samyakatva e koI bAhya kriyAkAMDa nathI. kavi svayaM mUrtipUjaka saMpradAyanA hovA chatAM vAstavikatA darzAvavA Alekhe che ke samyakatva vinA jinamaMdiro vipula pramANamAM baMdhAvavAthI ke jinabiMbo bharAvavAthI koI lAbha thato nathI. arthAt samyakatva vinA karelAM dhArmika kAryothI puNya upArjana thAya, paNa koI vizeSa lAbha thAya. .19 samyakatvanI zreSThatA DhALa : 1(tripadInI) samIta caNa nara tIratha karatA, phogaTa te nara prathavI pharatA; te nAvi dIsaI taratA. ho bhavIkA. samakIta vana syu karatA gAna, vara vahUNI navya syobhaI jAna; sUra thanaka myuM mAna... ho bhavI. .20 caMda thanAM navi sobhi rAtya, pota thanAM navi dIpaI bhAtya; rUpa karyuM paNa jAya... ho bhavI. luNa nAM phIkuM yama ana, karayo vaNaja jo na laI dhyAna, kayerIyA zuM navaNa mana... ho bhavI. mAna sarovara paNa nahIM haMsa, dhajA thanA navI sobhAI vaMza; deha bhalI jo haMsa... ho bhavI. ...23 devala deva vinA nahI sAra, nAka vyanAM jUTho zaNagAra; kaMTha thanA syo hAra ..... ho bhavI. ...24 21 *22
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa dUdha thanAM navi sTobhaI gAya, tyama samakita traNa nara gaNa jAya; sukIta saphala na thAya... ho bhavI. ...25 jyama samatA caNa tapate chAhAra, tyama samakita vyaNa dharma asAra; te navI pAI pAra ... ho bhavI. ...26 pUraSottama caNa hoyi jehevo, samakata vihuNo zretya kahU tehevo; nA guNa) bhajaI nara kehevo .. ho bhavI. 27 jaIne dharmani samaThIta sAdhi, potI bhali yama nAnA bhAtA; dhanavaMta dAtA hAthi.. ho bhavI. ...28 rUpavaMta bahuguNavAcAla, galigAMnihAthe tAla; rIdhya pUraNa paribAla... ho bhavI. .ra9 AgaI saMgha ane pAkharIo, kanaka kalazani amRta bharIo; dhari kaMcana rayaNe bharIo.. ho bhavI. sakharugAmano suMdara sIma, samIkIta sAdhi bhajaI tyama nIma; gadA sahIta yama bhIma.. ho bhavI. ***31 dUdha kacolI sAkara jehevI, samakata sAthiM agaDa tetehevI; putakhaMDi jyama sevI... ho bhavI. ..32 artha: koI manuSya sabhyatva vinA tIrthayAtrA kare che, te manuSya pRthvInI nirarthaka pradakSiNA kare che, kAraNa ke teo pRthvInI pradakSiNA rUpa tIrthayAtrA karyA chatAM saMsAra samudra tarI zakatA nathI...19 he bhavyajano ! samakita vinA zuM paramAtmA pAse gIta-gAna (bhakti) karo cho ? vararAjA vinAnI jAna ane deva vinAnuM vimAna zobhatuM nathI tema samakita vinAnI bhakti zobhatI nathI) ..20 caMdravinA rAtri zobhatI nathI. pota (sArA vaNATavALA kapaDA) vinA bhAta (DIjhAIna) zobhatI nathI. jAti vinA rUpa paNa zobhatuM nathI..21 mIThA vinAnuM bhojana phIkku ane nIrasa lAge che. vepAra karavA chatAM lakSmI na maLe to eno zuM artha? navA navA udyama mATe mana karavAthI zuM vizeSa?..rara mAna sarovara haMsa vinA zobhatuM nathI. putra-parivAra vinA vaMza zobhato nathI, tema AtmA vinA deha zobhato nathI...23 maMdiranI zobhA pratimAthI che, zarIrano zaNagAra nAka (Ita) thI che, tevI ja rIte kaMTha vinAnA hAranI zuM zobhA?...24 *( ) mAM mUkela akSara arthanI spaSTatA mATe umeryo che.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre dUdha vinAnI gAya zobhatI nathI, tema samakita vinA manuSyanAM guNo zobhatAM nathI. vaLI sukRtya paNa samakita vinA saphaLa thatAM nathI..25 jema samatA vinA tapa asAra che, tema samakita vinA dharma asAra che. tethI samakita vinAno nara pAra na pAmI zake (tenA bhava bhramaNano aMta na Ave) ...ra6 puruSAtana (zakti) vinAno nara jema asAra che, tema samakita vinA kSetra (AtmA) paNa asAra che. guNa vinAno nara kevo hoya ?...27 (jema) dhanavAnonA hAthe dAna ApavAthI zobhe che. sAdA ane suMdara pota upara vividha DIjhAIno zobhI uThe che, tema samakitarUpI pota suMdara che ane yama-niyama Adi bahuvidha zobhAvanArI bhAta che....28 rUpavaMta, guNiyala, vAcALa, madhura kaMTha, hAthamAM tAla che tevI strI temaja apAra vaibhava ane (vinayI) bALakothI ghara zobhI uThe che ...29 cAre dizAmAM vistRta thayelo saMgha, amRtathI bharela suvarNa kaLaza ane suvarNaratnothI samRddha gRha prazaMsanIya che...30 jema suMdara sImAothI nagara ane gadA sahita bhIma zobhe che tema samakitathI yama-niyama (vratapratyAkhyAna) zobhe che...31 dUdhanI kaTorImAM sAkaranI jema samakita sahita niyamonuM sevana karavAthI, ghI ane sAkara mizrita sevanI jema vAdiSTa lAge che. (samakita sahita vrata-niyamanuM sevana AtmAne puSTikAraka banAve che) ...32 kaviRSabhadAse kaDI 13 thI 18 mAM samyakatvanuM mAhAsya darzAvyuM che. tenuM ja pratibiMba A DhALamAM jovA maLe che. bhautika kSetre vastuomAM guNone kAraNe suMdaratA che. tevI ja rIte AdhyAtmika jagatamAM samakitane kAraNe suMdaratA che. samyagadarzana eTale satyadarzana. samyagadarzana prApta thayA pachI vyaktinI daSTi ja badalAI jAya che. ahIM kavi kudaratanI kaLAomAM jANe khovAI gayA hoya evuM jaNAya che. temane kudaratanI dareka vastuo ane padArthomAM samakita (samyakdaSTi) dekhAya che. kavine pUrNimAnA caMdra jevuM, AhAramAM sabarasa jevuM ane mAna sarovaranA haMsa jevuM samyakatva zreSTha ane suMdara lAge che. AgAmomAM namolyuzaM, pucchisurNa ItyAdi stuti che. temAM sUtrakAre prabhune kudaratanI upamAo dvArA stavyA che; tema kavi paNa AtmAnA eka pramukha guNa samyagudarzananI zreSThatA ane suMdaratA varNavavA kudaratanI upamAono prayoga kare che. ahIM kavie zabdAnuprAsa ane upamA alaMkAra vAparyA che. - duhA-2 - dhRta khaMDi seva ja mali, upajaI ravAda atyaMta, samakata sAthi karNa, acu bhAI zrI bhagavaMta. arthaH ghI sAkaranA mizraNathI seva atyaMta svAdiSTa lAge che, tema samakita sahita kriyA (karaNI) atyaMta puSTIkAraka hoya che, ema zrI bhagavaMta kahe che...33 ***33
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa jevI rIte pakSIne AkAzamAM uDavA mATe AMkha ane pAMkhanI jarUra che. tevIja rIte mokSayAtrAmAM samyaktva sAthenI karaNI(kriyA)nI AvazyakatA che. tene ghI ane sAkararUpa upamA alaMkAra vaDe kavie alaMkRta karI che. ghI ane sAkara mizrita seva puSTikAraka ane zaktivardhaka bane che, tema samyakatva sahitanI kriyA AtmAne UrdhvagAmI ane karmathI halako banAve che. samakitano pratipakSa mithyAtva che, je mohanIya karmanI prakRti che. sau prathama mohanIya karma zuM che? te joIe. vALa, nakhano uparano bhAga, dAMtanI aNIo, nAka, kAna, moTuM ane peTa vagerenAM polANomAM AtmA nathI, bAkI AkhA zarIranA saMpUrNa bhAgamAM AtmA vyApta che. pratyeka AtmAno svabhAva mokSa gati prApta karavAno che; chatAM pratyeka AtmA pUrvakRta karma anusAra jIvanamAM sukha-du:kha jevI ghaTanAono sahabhAgI bane che. AtmAnA asaMkhyAta pradezo upara anaMta karmonA thara jAmelA che. A karma tapAvelA lokhaMDamAM agninA praveza samAna athavA dUdhamAM pANInI jema AtmA sAthe bhaLI gayAM che. AtmAnA anaMta guNo che. temAM jJAna, darzana, cAritra, sukha, akSayasthiti, arUpI, aguru laghutva ane saMpUrNa baLa-vIrya e ATha mukhya guNo che. A guNonuM AvaraNa karanAra mukhya ATha karma che. temAM mohanIya karma e mukhya karma che. tenA be bheda che. 1) darzana mohanIya-je samakita guNane chUpAve che, temaja AtmAnA caitanya svarUpanuM vismaraNa karAve che. 2) cAritramohanIya - je cAritraguNane DhAMke che. darzana mohanIya karmanI traNa prakRti che. mithyAtva mohanIya, mizra mohanIya ane samakita mohanIya. A traNane 'darzana trika' kahevAya che. samakita guNane pUrNarUpathI DhAMkanAra mithyAtva mohanIya karma che. samakita guNane aDadhuM DhAMkanAra mizra mohanIya karma che. samakita guNane AMzika DhAMkanAra samakita mohanIya karma che. khagrAsa ane khaMDagrAsa grahaNanI jema samajavuM. cAritra guNane DhAMkanAra cAritra mohanIya karma che. tenA be prakAra che. kaSAya mohanIya ane nokaSAya mohanIya. kaSAya mohanIyanA cAra prakAra che. 1) anaMtAnubaMdhI. 2) apratyAkhyAnAvaraNIya. 3) pratyAkhyAnAvaraNIya. 4) saMjvalana. 1) anaMtAnubaMdhI kaSAyaH je kaSAya jIvane anaMta kALa sudhI saMsAramAM paribhramaNa karAve te anaMtAnubaMdhI kaSAya che. te lohapiMDa jevo che. tenI sthiti jIvana paryata che. tenA astitvamAM jIva naraka gatino baMdha kare che. A kaSAya samyakatva guNano ghAta kare che. tethI ja zrI vizeSAvazyaka bhASyamAM tene sarvaprathama kSaya karavAnuM graMthakAra kahe che khavaNaM paDucca paDhamA, paDhamaguNavighAiNo tti vA jamhA / saMjoyaNAkasAyA, bhavAdisaMjoyaNAo (do) tti / / artha samyagudarzana prApta thatAM ane kSapakazreNImAM prathama teno kSaya thAya athavA samyagudarzarUpa prathama guNano ghAta karanAra hovAthI te prathama kaSAya che. saMsAramAM yojanAra hovAthI tene saMyojanA kaSAya kahevAya che. te loDhAnA goLA jevo che. tenI sthiti jIvana parvatanI che. tenA sarbhAvamAM narakagatino baMdha paDe che.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsIne AdhAre 2) apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya ? je kaSAya AMzika vata-pratyAkhyAna svIkAravAmAM bAdhaka bane te apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya che. te paththaranA goLA jevo che. tenI sthiti eka varSanI che tenA sarbhAvamAM tiryaMcagatino baMdha paDe che. 3) pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya : je kaSAya sarvavirati dharma svIkAravAmAM bAdhaka bane te pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya che. te kASThanA goLA jevo che. tenI sthiti cAra mAsa che. tenA sadbhAvamAM manuSya gatino baMdha paDe che. 4) saMjavalana kaSAya : je kaSAya vItarAga dazAnI prAptimAM bAdhaka bane te saMjavalana kaSAya che. te mATInA goLA jevo che. tenI sthiti eka divasanI che. tenA sadbhAvamAMdevagatino baMdha paDe che. mithyAtvamohanIya, mizramohanIya, samyakatva mohanIya, anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobha A sAta prakRtine zAstrIya bhASAmAM "darzana saptaka' kahe che. A darzana saptakanA kSaya mATe keTalAka AcaraNanI AvazyakatA rahe che. kavi have samyakatvanI sAthe rahenAra samyak AcaraNane eTaleke vyavahAra samyakatvanA saDasaTha bolabAra dvAro vaDe samajAve che. samyakatvanA bAra dvAra DhALa-2 (eNI pari rAjya karatA re rAga guDI) kahuM samajIta bhedare, samakita cuM kahII, te samakata kaho kayama hoya e. . 34 kahaIni samakIta hoya re, bheda tala keTalAM tehanA guNa, kahaI syu sahIe. ...35 atIcAra tuM mAna re, vyaMga tasa keTalAM? lakhyaNa tehanAM kahuM sahIe. ...36 kahU sadhahaNA bheda re, sUdhya kahuM tehanI, vini kahuM samakita taNoe. ...37 pUruSa prabhAvIka, jeha sevA tehanI karatAM, samIta nIramAM e. kahaIsyu bhUSaNa bhedare, jaINA samakatanI, AgAra samakatanA huM kee. ...39 kahiryuM bhAvanA bheda re, thAnaka kahuM valI, jANaI te samajhIte ghaNIe. ...40 artha samakitanA bheda kahuM chuM. samakita kone kahevAya? te samakita kevI rIte pragaTa thAya che? (tenA saMdarbhamAM kavi kahevA mAMge che) ...34 samakita kone hoya? te samakitanAM keTalAM bheda che ?tenAM guNa have kahIza...35 samakitanA aticArane tuM oLakhatenAM liMga keTalAM che ?tenAM lakSaNa have kahuM chuM...36 samakitanI sadyaNAnA bheda, tenI vizuddhi tathA vinayanA prakAra have kahuM chuM...37 dharmanA prabhAvaka purUSonI sevA karatAM samakita nirmaLa bane che ...38 samakitanA bhUSaNa, tenI yatnA (jatanA), tenA AgAra huM kahuM chuM..39 samakitanI bhAvanA, tenA sthAnaka Adi bhedo vizeSa rIte jANIe...40
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa eka sAthe samyaktvanA bAra dvAra(saDasaTha bola)nuM varNana vartamAna upalabdha AgamomAM kyAMya jovA maLatuM nathI. samyaktvanI vizuddhi nimitte tenA saDasaTha bolanI gAthA AcArya zrI haribhadrasUri kRta samyaktva saptati graMthamAM darzAvela che. 33 causadhaNatiliGgA, dasaviNayatisuddhipaJcagayadosaM / aTThapabhAvaNabhUsaNa lakkhaNapaJcavihasaMjuttaM / / 5 / / chabbihajayaNAgAraM, chabhAvaNAbhAviyaJca chaTThANaM / iha sattasaTThilakkhaNa - bheyavisuddhaMca sammattaM / / 6 / / artha : cAra sahaNA, traNa liMga, dasa vinaya, traNa zuddhi, pAMca dUSaNa, ATha prabhAvanA, pAMca bhUSaNa, pAMca lakSaNa, cha jayaNA, cha AgAra, cha bhAvanA, cha sthAna A pramANe saDasaTha bhedathI vizuddha samyaktva hoya che. kavi RSabhadAse darzAvela samyaktvanA saDasaTha bolanA dvAra ane AcArya haribhadrasUri kRta saDasaTha bolanA dvAranI uparokta gAthA sAthe tulanA karatAM jaNAya che ke kavi RSabhadAse ane AcArya haribhadrasUrie samyaktvanA saDasaTha bolanA dvAranA nAma samAna darzAvyA che; paraMtu tenA kramamAM thoDo pheraphAra che. kavi RSabhadAse dUSaNa mATe 'aticAra' zabda prayoga karyo che. vAstavamAM samakitanA pAMca dUSaNa e ja samakitanA pAMca aticAra che. ahIM phakta nAma pharaka che artha ekaja che. samyaktva rahita jIvano avyavahArarAzi kALa -duhA-3 te samakIta kayama pAmIo, bhAkhuM tAma vIcAra, anaMta pUdagala prAvRtta vaLI, jIviM karIo saMsAra. yugala roma sUkSma ahiM ekanAM khaMDa asaMkhya; joyana (yojana) kupa cosAlamAM, yugala roma tyAhI naMkhya. so varase eka khaMDa tyAhA, kADhaI kalapI koya; Akho kupa khAlI hasaI, nAma palyopama hoya. dasa koDAkoDi java jasi, palyopama jeNI vAra; sAgaropama eka ja tarsi hosi sahI nIradhAra. dasa koDAkoDi sAgari hoyi avasarpaNI kALa; SaTa ArA tehamAM sahI, te samajho vRddha bALa. vIsa koDAkoDI sAgara valI, jina kahaI jyAri jAya; avasarpaNI usarpaNI, tyAraI pUrI thAya avasarpaNI usapINI yAreiM (jyAri) eka ahI jAya; zrI jinavara kahaI sAMbhaLo; kALacakra eka thAya ...41 ...42 ...43 ...44 65 ...45 ...46 ...47
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsane AdhAre anaMta kALacakra je jati, pUgala prAvarta hoya; pUgala anaMta nI godamAM; jIvi kIdhAM soya ...48 sAsausAsa mAMhi vaLI, sADA sattara bhava jyAMhI; upajaI maraNa karaI pharaI, mahAvedana kahI tyAMhi. ...49 anaMta pUgala prAvarta vaLI, dUkha bhogavatAM jAya; akAma nIrjarA bAla kapi, jIva vivAhArI thAya. ..50 artha: te samakita kevI rIte prApta thAya che ? teno vicAra kahuM chuM. A jIve saMsAramAM anaMta pugala parAvartanakALa pasAra karyo che .41 yugaliyAnA vALa ati sUkSma hoya che. tene eka vALanAM asaMkhya khaMDa (TukaDA) karavAmAM Ave, te TukaDAone eka jojana corasa kUvAmAM nAMkhI te kUvo saMpUrNa (ThAMsIThAMsIne) bharavo...42 kalpanA karo ke A kUvAmAMthI so varSe vALano eka TukaDo kADhatAM, saMpUrNa kUvo jyAre khAlI thAya tyAre eka palyopama jeTalo samaya thayo kahevAya..43 dasakroDAkoDI palyopama jeTalo kALa pasAra thAya che tyAre eka sAgaropama thAya...44 (evA) dasa kroDA kroDI sAgaropama jeTalo kALa pUrNa thAya tyAre eka avasarpiNI kALa pUro thAya. A avasarpiNI kALamAM cha ArA hoya che. tene nAnA moTA sau jIvo samajo...45 vIsa kroDAkoDI sAgaropama jeTalo kALa vyatIta thAya che tyAre eka utsarpiNI kALa ane eka avasarpiNI kAla pUrNa thAya che, tevuM jinezvara deva kahe che...46 jyAre eka avasarpiNIkALa ane eka utsarpiNI kALa pasAra thAya che tyAre eka kALacakra pUrNa thAya che, tevuM jinadeva kahe che, te sAMbhaLo...47 AvA anaMta kALacakra pUrNa thAya tyAre eka pUgala parAvartana thAya. evAM anaMta pula parAvartana jIve nigodamAM vyatIta karyA che...48 eka zvAsozvAsamAM nigodanA jIvo sADA sattara bhavo kare che. pharI pharI tyAM ja janma maraNa karI atyaMta vedanA anubhave che...49 A pramANe anaMta pugala parAvartanakALa duHkhamAM vyatIta karatAM akAma nirjarA ane bAlatapanA baLe jIva vyavahArarAzimAM Ave che ...5o. kALanuM svarUpa : uparokta duhAmAM kavi kALa gaNanAnuM svarUpadarzAvI samakita prAptinI durlabhatA jaNAve che. kALanI gaNatarInuM uparokta svarUpa zrI jaMbudvIpa prajJapti, zrI anuyoga dvAra, zrI bhagavatI sUtramAM darzAvela che. AMkhanA eka palakArAmAM asaMkhyAta samaya pasAra thAya che. sazakta yuvAna jIrNa-zIrNa vastrane ekI
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa sAthe phADe temAM dareka tAMtaNAne tUTatAM asaMkhyAtA samayo pasAra thAya che. asaMkhyAta samaya = 1AvalikA 256 AvalikA = 1kSullakabhava saMkhyAta AvalikA = 1ucchavAsa saMkhyAta AvalikA=1niHzvAsa eka zvAsozvAsa = 1prANa sAta prANa = 1 stoka z = 1 lava (7 lava = 3 / / / miniTa) sAta stoka - 1muhUrta 77 11 = 30 muhUrta = 1 divasa 15 divasa = 15kSa 2 pakSa = 1 mAsa 12 mAsa = 1varSa 84 lAkha varSa = 1 pUrvAMga 84 lAkha pUrvAMga484 lAkha = 1pUrva varSa (70,56,000,000,000,0) eka pUrva varSa x 1kroDa - 1kroDa pUrva (70564 10deg) = asaMkhya varSa = 1 palyopama 10 kroDAkroDI palyopama = 1 sAgaropama 10 kroDAkoDI sAgaropama = 1utsarpiNI ke 1 avasarpiNI 1utsarpiNI ane 1 avasarpiNI = 1kALacakra anaMtakALacakra = 1pudgalaparAvartana 65 0 palyopama : pavAlAnI upamAthI je pramANa jaNAvavAmAM Ave tene palyopama kahevAya. eka yojana (hAlanA lagabhaga 13 ki.mI.)lAMbo, pahoLo ane UMDo khADo khodIne temAM sAta divasanA janmelA yugalika bALakanA sukomaLa vALanA agrabhAga vaDe palyane ThAMsIThAMsIne evI rIte bharyA hoya ke te vAlAgnane agni bALI zake nahIM, pavana uDADI zake nahIM, temAM pANInuM TIpuM pravezI zake nahIM, evI rIte khIcokhIca bharelo hoya. jenA uparathI cakravartInI senA pasAra thAya chatAM te aMza mAtra dabAya nahIM tevA saghana bharelA te palyamAMthI dara so varSe eka eka vALano TukaDo kADhavAmAM Ave, te palya jeTalA kALamAM saMpUrNa khAlI thAya teTalA kALane eka palyopama kahevAya.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre * sAgaropama sAgara eTale dariyo. dariyAnI upamAthI jANI zakAya teTalA varSonA kALane sAgaropama kahevAya che. * avasarpiNI kALa ane utsarpiNI kALaH jemAM AyuSya, uMcAI, dharatInI mIThAza, sukha vageremAM uttarottara ghaTADo thAya tene avasarpiNI kALa kahevAya. tenAthI viparIta je kALamAM uparokta vastuo uttarottara vadhatI jAya tene utsarpiNI kALa kahevAya. utsarpiNI kALa ane avasarpiNI kALanAdarekanA cha-cha vibhAgo che, jene cha ArAkahevAya che*. kavi kALanuM mApa darzAvI samakti prAptino krama darzAve che. bhUtakALamAM jIve anaMta pudgala parAvartana mithyAtva avasthAmAM pasAra karyA che, je ahIM darzAvela citra parathI samajAya che. * pugala parAvartana lokamAM rahelA samasta pugalone jIva grahaNa kare temAM jeTalo samaya vyatIta thAya tene eka pudgala parAvartana kare che. temAM anaMta kALacakra pasAra thAya che. AkhA lokamAM pugala vaNA(eka jAtino samUha)o bharelI che. te ATha prakAranI che. 1)audArika vargaNA 2)vaikriya vargaNA 3) AhAraka vargaNA 4) taijas vargaNA 5) bhASA vargaNA 6)zvAsocchavAsa vargaNA 7) mana vargaNA 8) kArmaNa vargaNA. dArika zarIramAM vidyamAna thaIne jIva lokavartI samasta vargaNAnA pudgalone kramazaH dArika zarIrarUpe grahaNa kare, temAM jeTalo samaya pasAra thAya tene odArika pudgala parAvartana kahevAya che. A rIte AhAraka vargaNA sivAya bAkInA sAta vargaNAnA pudgalone jIva kramazaH grahaNa kare, tene te-te pugala parAvartana kahevAya che. noMdha-AhAraka zarIra eka jIvane saMpUrNa saMsArakALa cAra ja vakhata prApta thAya che, tethI tenI vargaNAonuM pula parAvartana thaI zakyuM nathI. sAte pula parAvartanamAM sauthI vadhu kALa vaikriya pula parAvartananuM che, je anaMta kALa che. AvAM anaMta pula parAvartana jIvenigodamAM pasAra karyA che. * nigoda "nigoda e jainadarzanano pAribhASika zabda che. anaMta jIvonA AdhArabhUta zarIrane nigoda kahevAya che. temAM rahelA jIvone nigodanA jIvo kahe che, je eka zarIramAM anaMtA jIvo hoya che. sUkSma, sAdhAraNa vanaspatikAyanA jIvone nigodanA jIvo che. cauda rAjalokamAM asaMkhyAtA nigodanA goLAo che. eka eka goLAmAM asaMkhyAtI - asaMkhyAtI *. avasarpiNI kALanA cha ArA : (1)suSama-suSama(ko.ko. sAgaropama), (2) suSama(3o.ko. sAgaropama), (3)suSama-duHSama (2 ko.ko. sAgaropama), (4) duHSama-suSama(1 kro.ko. sAgaropamamAM 42,000 varSa jUna), (5) duHSama(21,000 varSa), (6) duHSama-duHSama (21,000 varSa). utsarpiNI kALanA cha ArA : (1)duHSama-duHSama (21,000 varSa), (2) duHSama(ra1,000 varSa), (3) duSama-suSama (1ko.ko. sAgaropamamAM 42,000 varSa jUna), (4) suSama-duHSama (rako.ko. sAgaropama), (5) suSama (3%o.ko. sAgaropama), (6) suSama-suSama(kro.ko. sAgaropama). (zrI bhagavatI sUtra, za0 6, u0 7, sU07, pR. ra63. pra. zrI gurumANa phAunDezana, rAjakoTa.)
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ the 31s13 mArcapatina F saMpannava >> kevuMna karyu [6] mArgA bhimukha 2 tigodathI mokSa sudhIto AtmAto vikAsa krama apunabaMdhaka 3 nush na vanaspatikAya. nigoda vikalendriya # # # # # % { devaloka baMdhaka (-- ---- $-1971): vaimAnika devaloka cara mA va te = 1 pudgala parAvarta kALa karmabhUmi manuSya paritrAjaka ekendriya aneka bhavabhramarA chIpa para A tirthaMg bhakadeva beIndriya teIndriya caturindriTA khaMDagaulika *cara manuSya naraka ponibaMdhaka 30.ko.ko. sthiti manuSya jogI paramadhAmI deva naraka garbhaja manuSya kRtuhalI manuSya witne *? jess sarpa naraka naraka devaloka devaloka siMha bhuja parvisarpa nonio samurcchima manuSya ghoDo nirvaca paMcendriya th jaMgalI prANI gAya anArya manuSya kApI - J.; | _ } ${10 saMnyAsI manuSya bhatAtmAno caramAvata 7 = = praveza [4] kUtarI tiryaMca paMcendriya bhuvanati bAdara ekendriya tiryaMca paMcendriya 200 KIT:: NITI 31 bagada nAraka jirApha anaMta pudgala sUkSma avyavahAra strI nuzh ayogIkevI gujasthAnI gusthAna 13 geMDo ardhuM parAvartanakALa puddAla eka pula parAvata kALa devaloka caurendriya mAkhI-macchara pataMgIyuM parAvatuM . jalacara magaramaccha naraka 1 thI 7 tarapha kALa mAnuM nioda rAzi F). teIndriya kIDI maMkoDA vikalendriya *--2 pothIkavarI 29 kAmo 28 gusthAna Indriya jyotiSa manuSya devaloka dravya sAdhu kA pAlika Jha manuSya rAjya pleccha manuSya ura parisarpa ajagara beInDiya zaMkha-koDA aLasIyA pratyeka vanaspati pRthvI oba ekendriya nava graMthaka vanaspati cAlu. teha. pANI pRthvI catuSpada pADo jalacara greveyaka becara tApasa ekendriya UMTa sAdhu tara bilADo caNA aMtara bojha gujA ahiMthI paDe uparAMta 23 17 jyotiSa naraka manuSya UMdara hAthI tiryaMca paMcendriya cittA rAdha naraka manuSya vidyAdhara brahmadevaloka jyotiSa deva. mahAvideha manuSya upazama 16 para zuddha IS anivRti karaNa 15 sayopAma phila yathApravRtikarAsa pAkSika apUrva kAraNa 4 aMtaHkaraNa samakita prApti 10 Guo sUkSma suparahya . devaloka jalacara ekendriya bhuvanapati manuSya devaloka paMcendriya vikalendriya pratyeka vanaspati bhA guNAsthAna 23 tApama nigoda ekendriya nuzh pi anivRtti vikalandriya varka 24 tiryaMca paMcendriya karA kAgaDo jalacara paramAdhAmI kRtahalI manuSya aMtara gAA ', ane zAsanayoga guNAsthAna mAhitI puna \\] [2] T[ex] 498Ak_ME-T dezona ardha pudgala parAvartana kALa
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAtva avasthAmAM caturgatinuM paribhramaNa egindhiyA ekendriya jIvo EGINDIYAA: LIVING BEINGS WITH ONE SENSE (OF TOUCH) benkriyA beIndriya jIvo. BE(Y)INDIAA : LIVING BEINGS WITH TWO SENSES (OF TOUCH AND TASTE) nArakI tiryaMca tiryaMca taiInDiyA teIndriya jIvo TE(Y)INDIYA : LIVING BEINGS WITH THREE SENSES. (OF TOUCH, TASTE AND SMELL we are five sensed beings paMcayiA - paMcendriya jIvo PANCHINDIYAA : LIVING BEINGS WITH FIVE SENSES (OF TOUCH, TASTE, SMELL, VISION AND HEARING) deva manuSya CC carindiyA caurindriya jIvo. CHAURINDIYAA: LIVING BEINGS WITH FOUR SENSES. (OF TOUCH, TASTE, SMELL AND VISION) deva
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa nigodo rahelI che. eka nigodamAM anaMtA anaMtA jIvoThAMsI-ThAMsIne bharelA hoya che. eka zvAsozvAsamAM nigodanA jIvonA janma maraNanA sADA sattara bhava thAya che. be ghaDI 48 miniTamAM 65,576 bhavo kare che. nigodanA sarva jIvone zarIranI kriyAo samAna hoya che, paraMtu karmano baMdha, udaya, AyuSya eka sAthe utpanna thayelA jIvonuM paNa jUduM jUduM hoya che. A jIvonuM svarUpa kevalIgamya che. saMsArI jIvo mATe te zrata ane zraddhAgamya che. A nigodamAM bhavya, abhavya ke durbhavya jIvo hoya che. anaMta jIvo A sthAnethI kyAreya bahAra nIkaLavAnA nathI. je jIvo nIkaLyA che te paNa kramazaH sUkSma-bAdara ekendriya, vikalekriyapaNuM pAmI prabaLa puNyodayathI paMcendriyapaNuM pAme che. manuSyadeha prApta karI mukti siddha na karIe to pAchAM utaratAM utaratAM nigoda sudhI pahoMcI javAya che. punaH nigodamAM gayelo jIva vyavahArarAzino jIva kahevAya che. ahIM ati maMda cetanA hovA chatAM vikAsayAtrAno prAraMbha mAnI zakAya; kAraNa te punaH avyavahArarAzimAM javAno nathI. pratyeka jIva pUrve anaMtakALa nigoda avasthAmAM vitAve che, je avyavahArarAzi kALa kahevAya che. jemAM karmonI saghanatA ane mithyAtvanI bahulatA che. jema pAMce AMgaLIo sAthe maLI kArya kare che tema koI paNa kAryanI pUrNatAmAM pAMca kAraNo (samavAya) hoya che. temAMthI koI mukhya hoya, to bAkInA gauNa hoya che. (1)AtmAne paramAtmA thavAnuM kArya karavA mATe AtmAmAM bhavyatva svabhAva joIe. (2) niyatithI AtmA avyavahArarAzimAMthI bahAra nIkaLe che. (3) karmonA kAraNe AtmA acaramAvarta kALamAM bhaTakato rahe che. (4) kALa paripakva thatAM jIva caramAvarta kALamAM praveze che. (5) caramAvarta kALamAM pracaMDa dharmapuruSArtha karI mokSa meLave che. brahmAMDanA sarva jIvonI mULabhUmi nigoda che. jema athaDAtAM-kUTAtAM paththara suMdara AkAravALo ane lIso bane che, tema jIva paNa athaDAtAM-kUTAtAM kALa pasAra thatAM avyavahArarAzimAMthI vyavahArarAzimAM Ave che. vyavahArarAzimAM kALa paripAka thatAM jIva caramAvartamAM Ave che. caramAvartamAM jIva zuklapakSI bane che.caramAvartamAM jeno saMsArakALa utkRSTa ardha pula parAvartana jeTalo rahe che, tyAre jIva samyaggadarzana pAmI zake che. A samyagadarzana paNa bhavya jIvone ja prApta thaI zake che. jema koraDuM maga AkarA agnimAM paNa na sIjhe; tema abhavyane samyagudarzana ke caramAvartakALa ne sparze. jIva avyavahArarAzimAMthI vyavahArarAzimAM bhavitavyatAnI pradhAnatAthI praveze che. vyavahArarAzimAM AvyA pachI AyuSya sivAyanA sAte karmonI sthiti aMtaH kroDAkoDI sAgaropamanI bane tyAre jIva graMthidezane pAme che. ahIM karmanI pradhAnatA che. graMthideze AvyA pachI apUrvakaraNamAM puruSArthanI pradhAnatA che. caramAvartakALamAM mumukSu adamya puruSArtha kare to siddhi meLave che. avyavahArarAzimAMthI prathama vAra bahAra nIkaLelo jIva yathAsaMbhava bAdara ekendriya, vikalendriya ane tiryaMca paMcendriyamAM game tyAM utpana thaI zake che. (deva, nAraka ke manuSyamAM utpana thatAM nathI. ahIMthI yathAsaMbhava saMsAranI cAre gatinuM bhramaNa AraMbha thAya che.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre 51 para * 54 papa ...56 copAI - 'jIvano utkrAMti krama' jIva vivahArI tyAri thayo. bAdara nI godamAMhi AvIo; aMtaramUrata tyAhA chaI Aya, janama marNa dUkha pApa pasAya. gAjara mulAM kaMda sadIva, eka zarIra anaMtA jIva; ghaNuM kaSTa jina teni kahaI, kAyasthati te ketU rahaI. anaMta kAyamAhIM rahaI jIva ghaNuM, utsarpiNI-avasarpiNI bhaNuM; soya anaMtI sahI paNya kahuM, soya jIva mIthyAtI la. tyAhAM samakatano nahI lavalesa, akAma nIjarA kAyakalesa; karamiM tyAhAthI UMco thayo, paragatya vanasapatImAM gayo. jo dasa hajAra varasa tyAhAM Aya, bhava saMtyati rahi ekaI ThAI; prathavImAMhi paITho jAya, bAvIsa hajAra varasa tyAhAM khoya. sAta hajAra varasa jala Aya, agani mAMhi traNa dADA jAya; vAyukAmAMhi avatAra, Au varasa te traNya hajAra. prathavI pANI tela vAya, e cAraI bAdara kahaIvAya. vanasapatI paratyAga valI kahI, bAdara nI goda te chaThI sahI. sItyara koDAkoDi sAgara rahaI, kAyasthati trIbhovanapati kahaI. havaI sakala ekaMdrI taNo, bhAva kahuM te zravaNe suNo. kAyasthati jIva ketuM rahaI, uzrapaNI avazrapaNI kahaI; asaMkhyAtI te pathya kahuM, zrI jina vacane hu sahI lakhuM. tyAhAM samakita nahI eka lagAra, AliM jIva gami avatAra; mIthAtamAMhi maLyA teha, samakata kayAhA ekaMdrI deha karma jogya be aMkI thayo, koDA zaMkhya jalohAM gayo; sIpa mAMhi avatarIo jyAMha, teNaI thAnakya tUjha samakata kyAhi. bAra varasanuM tyAhAM jaI Aya, samIkIta vana bhava AliM jAya; yoni lAkha be hanI kahI, mIthyAtamAMhi mUkANAM sahI. saMkhya asaMkhyA ekaI samaI, upajaI marNa karaI naI bhamaI; kAyasthati beadrI rahi, bhavasaMkhyAtA jinavara kahaI . valI thayo teaMdrI jIva, mAMkaNa kIDA karatA rIva; aM(I)dragopa gIgoDA thayo, samaDIta vyaNa bhava AliMgayo. ...57 *..58 .59 60 61 6ra 63
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa *.65 67 ...68 *..70 saMkhya asaMkhyA ekaI zamaI, upajaI marNa karaIni bhAI; Au kahuM dina ugaNapacAsa, yoni lAkho bhAkhuM tAsa. vedanapUsaka tehani kahaI, kAyasthati saMkhyA bhava rahaI; samakIta dharmana pAmaI kadA,teha jIva mithyAtvI sadA. .66 bhamatAM jIva cariMdrI thayo, kAla keTalo tehamAM gayo; bhamarA bhamarI mAkhI tIDa, Dasa masAmAM pAmyA pIDa. SaTa mahInAnuM tehanuM Aya, yona lAkha do tyAhAM kahaIvAya; saMkhya asaMkhyA ekaI zami, upajaI marNa karaIni bhamaI. veda napusaMka teni sari, kAyasthati bhava saMkhyA karaI; mIthyAtamAM mUkANA tyAti, samakita dharma te pAMI kyAMhi. ..69 karamiM valI paMceDhI thayo, pasutaNI tU yoni gayo; bhukha tarasa tyAhAM veThI bahu, jJAnavaMta te jANaI sahuM. vAnara vAgha sasalA kutyarA, cItara mAMjArI uMdharo; ajA harNa taNI gati lahI, maMza kAjya mANo. ...71 trIjaMca lahaI cogatyanI vATa, kAyasthati bhava sattama ATha; saMkhya asaMkhya ekaI samaI, upajaI marNa karaI naI bhagaI. 7ra traNya palyopama jehanuM Aya, samIkIta vana bhava AliM jAya; trIjaMca gatyamAM samakita hoya, NAyaka samIta na laI koya 73 artha: bAdara nigodamAM pravezelA jIvane vyavahArarAzino jIva kahevAya che. tyAMnuM AyuSya aMtamuhUrta che. tyAM jIva janma-maraNamAM duHkha bhogave che. (A pramANe) mithyAtvamAM samaya pasAra kare che...51 gAjara, mULA, kaMdamAM sadA eka zarIramAM anaMtA jIva rahe che. jinezvara deva kahe che ke teo ghaNuM kaSTa - duHkha bhogave che. teo ekaja kAyamAM rahI kaSTa bhogave che...para anaMtakAya (nigoda)mAM jIva anaMta utsarpiNIkALa ane avasarpiNIkALa pasAra kare che. A lAMbA kALa daramyAna jIva mithyAtvI hoya che ...13 anaMta kALamAM jIvane kSaNavAra paNa samakita prApta na thAya. akAma nirjarA (parAdhInapaNe sahana karavuM) ane kAyakaleza (dehanuM kaSTa sahana) karI karmanI laghutAthI jIva anaMta kAyamAMthI bahAra AvI pratyeka vanaspatimAM jAya...54 pratyeka vanaspatinuM AyuSya daza hajAra varSanuM che. te eka sthAnamAM sAta bhava rahe che. pachI te pRthvIkAyamAM gayo. tyAM bAvIsa hajAra varSanuM AyuSya (samyakatva vinA) vyartha gumAvyuM...55
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre apakAya (pANI) nuM AyuSya sAta hajAra varSanuM che. teukAyanuM AyuSya traNa ahorAtrinuM che temaja vAyukAyanuM AyuSya traNa hajAra varSanuM che ...56 pRthvIkAya, apakAya, teukAya ane vAyukAya e cAre temaja pratyeka vanaspatikAya ane bAdara nigoda maLI kuLa cha bheda bAdara ekendriya kahevAya ...17 A cha prakAranA bAdara jIvonI kAyasthiti sItera kroDAkoDI sAgaropama che. evuM tribhuvananA nAtha tIrthakara bhagavaMto kahe che. have sarva ekendriya jIvo vize bhAva kahuM chuM te dhyAnapUrvaka tame sAMbhaLo..58 ekendriya jIvo svikAryamAM keTaluM rahe che ? zrI jinezvaranAM vacanothI satya jANI zakAya che ke teo asaMkhyAtI utsarpiNI kALa ane avasarpiNI kALa sudhI svakAmAM rahe che...59 A pramANe ekendriyamAM asaMkhyAto kALa AjIve samakita vinA pasAra karyo. A jIvano ekendriya bhava eLe gayo. ekendriyapaNe samakita na hovAthI te sarva bheda mithyAtvamAM mukyA che...60 bhAgyayoge te koDA, zaMkha, jaLo, chIpa ItyAdimAM beIndriyapaNe utpanna thayo. te sthAnamAM tene samakita kyAMthI maLe?.61 beindriya jIvonuM AyuSya 12 varSanuM che. samakita vinAte bhava paNa vyartha jAya che. beIndriyanI be lAkha yoni che. te sarva jIvonI gaNatarI mithyAtvamAM thAya che...62 beIndriya jIvo eka samayamAM saMkhyAtA athavA asaMkhyAtA navA janme che ane mRtyu pAme che. temaja janma-maraNa karatA rahe che. temanI svikArya sthiti saMkhyAtA varSanI che, ema jinezvara bhagavaMta kahe che...63 vaLI jIva mAkaDa, kIDA, Idragopa, gIgoDA Adi teIndriyapaNe utpana thayo. tyAM ghaNuM duHkha pAmyo paraMtu samakita vinAte bhava paNa nirarthaka gayo...64 teIndriya jIva eka samayamAM saMkhyAtA athavA asaMkhyAtA janma ane mRtyu pAme che. A rIte bhamatA rahe che. temanuM AyuSya ogaNapacAsa divasanuM che. temanI yonibe lAkha che ..65 temane napuMsakveda hoya che. temanI kAyasthiti saMkhyAtA varSa che. ahIM paNa samakita dharma na pAmavAthI jIva sadAmithyAtvI rahe che...66 vividha yoniomAM paribhramaNa karatAM jIva caurendriya paNe utpana thayo. temAM paNa teNe saMkhyAtA varSo (mithyAtvamAM) pasAra karyA. bhamarA, bhamarI, mAkhI, tIDa, DAMsa ane macchara Adi paNe utpana thayo.67 corendriya jIvanuM AyuSya cha mAsanuM che. tenI be lAkha yoni che. temAM eka samayamAM saMkhyAtA athavA asaMkhyAtA jIvo eka sthAne janma-maraNa karI paribhramaNa kare che...68 temane napuMsaka veda hoya che. temanI kAyasthiti saMkhyAtA varSanI che. caurekiya paNa mithyAtvI hovAthI teo samakita dharma kyAMthI pAmI zake?..69
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa prArabdhayoge vaLI jIva paMcendriyapaNe utpana thayo. pazu (tiryaMca) yonimAM janmyo. tyAM bhUkha ane tarasanuM ghaNuM duHkha sahana karyuM. jJAnI bhagavaMto A sarva bhAva (jJAnathI) jANe che...70 tiryaMca yonimAM A jIva vAMdaro, vAgha, sasalo, kutaro, citto, bilADI, uMdara, bakarI ane haraNa jevI gatimAM utpana thayo. tyAM mAMsa mATe bIjA thakI haNAyo...71 tiryaMca mRtyu pAmI cAre gatimAM jaI zake che. temanI kAyasthiti sAta athavA ATha bhava che. teo eka samaye eka ja sthAne saMkhyAtA athavA asaMkhyAtA janma athavA mare che. A rIte saMsAra paribhramaNa kare che...7ra tiryaMca paMcendriyanuM AyuSya traNa palyopamanuM che. samakita vinA A bhava paNa vyartha gayo. tiryaMca gatimAM samakita thaI zake che paNa kSAyika samakita koIne navuM prApta thatuM nathI...73 DArvinanA utkrAMtivAdamAM manuSyano vikAsa krama darzAvela che. kavie ahIM jainadarzanano AdhyAtmika utkrAMtivAda prastuta karyo che. jainadarzananA utkrAMtivAdamAM AtmAthI paramAtmA sudhInI yAtrA che. jIvanI kathA tathA samyakatvanI vizeSatA prasthApita karavA kavie bAvIsa (rara) gAthAomAM khUba vistArapUrvaka tenuM varNana karyuM che. kavinI racanA saraLa ane hRdayasparzI che. jIva vyavahArarAzimAM AvyA pachI paribhramaNa kare che, tevuM varNana zAstramAM aneka sthAne che paraMtu utkrAMti kamanuM varNana digaMbara muni svAmIkumAra jemanuM aparanAma svAmI kArtikeya hatuM, temanA svAmikArtikeyAnuprekSA' graMthamAM bodhidurlabha bhAvanAmAM jovA maLe che. jIva aneka yoniomAM paribhramaNa karI janma-maraNa kare che.... kavi saMsAranA jIvonI svakArya sthiti ane yonIonuM pramANa darzAve che, je zrI prajJApanA sUtra anusAra che. * svakAyasthiti : jIvavAraMvAra potAnI jAtimAM janma-maraNa kare tene svakAya sthiti kahevAya. 1. avakAya sthiti rahita - devatA ane nArako. 2. sAta-ATha bhavanI svakAya sthitivALA- paMcendriya tiryaMco ane manuSyo. 3. saMkhyAta varSanI vakAya sthitivALA- vikalekriya. 4. asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI kALa sudhInI svakAya sthitivALA - pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya, pratyeka vanaspatikAya. 5. anaMta utsarpiNI-avasarpiNI kALa sudhInI vakIya sthitivALA- sAdhAraNa vanaspati * yoniH saMsArI jIvanAM utpatti sthAnane yoni kahe che. kula 84 lAkha yoni che. caturgatirUpa saMsAramAM paribhramaNa karatAM 1. be lAkha yonivALA- vikaleriya. 2. cAra lAkha yoni vALA - devatA, nAraka, tiryaMca paMcendriya. 3. sAta lAkha yoni vALA - pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre 4. dasa lAkha yonivALA - pratyeka vanaspatikAya. 5. cauda lAkha yonivALA - sAdhAraNa vanaspati ane manuSya. uparokta mAhitI dvArA kavi samakitanI durlabhatA darzAve che. jIvane samyaktvanI prathama prApti kAM ane kevI rIte thaze tene jANavAnI utkaMThA utpanna karavA kavie ahIM rasika prayatna karyo che. kSAyika samakitanI durlabhatA - duhA - 4 dhyAyaka samakIta navya lahaI, nari gaI nAraka jIva; krodha ghaNo bahu vedanA, dUkhIA soya sadIva. marI soya mAnava havo, yUgala taNo avatAra; samakIta vina bhava tyAhAM gayo, mUgatya nahI nIradhAra. mUMgala marI huI devatA, bhoga ka2I bhava khoya; jyAIka samakIta tyAhAM vaLI, sUra navya pAmaI koya. jyAIka samakIta jasa bhalU, pUrvabhavanuM hoya; to sUramAMhi saMbhavo, navuM na pAmaI koya. trIjuMca nAraka yUgalamAM, chaI paNya eha prakAra; pUrvabhavanuM saMbhavo, navuM nahIM nIradhAra ...74 ...75 ...76 66*** ...78 artha : tyAMthI jIva naraka gatimAM gayo. narakagatimAM paNa navuM kSAyika samakita prApta thatuM nathI. narakanA jIvo atizaya krodhI hoya che. temanI vedanA asahya che. teo sadA duHkhI hoya che ...74 narakanuM AyuSya pUrNa karI tyAMthI jIva mAnava bhavamAM Avyo. mAnavamAM paNa yugalikapaNe utpanna thayo. samakita vinA te bhavamAM paNa nizcitapaNe mukti nathI ...75 yugalika manuSya mRtyu pAmI devapaNe utpanna thayo. devatAnA sukho bhogavI A bhava paNa nakAmo gumAvyo. vaLI devabhavamAM koI paNa devane kSAyika samakita prApta thatuM nathI ...76 kSAyika samakita zreSTha che. kalyANakArI che. te pUrvabhavanuM hoya to devatAnA bhavamAM saMbhavI zake che, paraMtu kSAyika samakita te bhavamAM koI devane navuM prApta thatuM nathI ...77 tiryaMca, nAraka ane yugalika manuSyamAM kSAyika samakita che, paraMtu te pUrvabhavanuM hoya to (uparokta gatimAM) saMbhavI zake, paraMtu A gatiomAM navuM kSAyika samakita nizcayathI prApta thatuM nathI ...78 uparokta duhAmAM kavie rAsakRtimAM suMdara vaLAMka lIdho che. atyAra sudhI samyaktvanI aprApti darzAvI have kavi gAthA 73 thI 78 mAM kSAyika samyaktvanI aprApti darzAve che kAraNake kSAyika samyaktva e zreSTha koTinuM samyaktva che. vaLI te AtmAno parama mitra che. ekavAra kSAyika samyaktva prApta thayA pachI te eka
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa kSaNa paNa AtmAthI vikhuTuM paDatuM nathI. are ! muktAvasthAmAM paNa sAthe ja hoya che. kSAyika samyakatva manuSya bhava sivAya anyatra koI paNa gatimAM ravabhavanuM hotuM ja nathI. kSAyika samakitI trIje, cothe ke kavacit pAMcame bhave mokSamAM jAya che. eka mAnyatA anusAra kRSNa vAsudeva pAMca bhava karI mokSe jaze. teo kSAyika samakitI hatA. kRSNa vAsudevano bhava pUrNa karI narakamAM gayA. tyAnuM AyuSya pUrNa karI manuSyagatimAM, tyAMthI mRtyu pAmI vaimAnika devagatimAM ane tyAMthI cavI bhArata varSanA gaMgApuranA rAjA jitazatrune tyAM amama nAmanA putra tarIke utpana thaze. te bhavamAM tIrthakara nAmakarmanA vipAkodayano anubhava karI mokSe jaze. kSayopazamabhAva e hoja samAna che. temAM nirmaLa adhyavasAyarUpI pANI lAvavuM paDe che. temAM jAgRti, sAvadhAnI ane nirmaLatAnI savizeSa AvazyaktA rahe che. kSAyikabhAva e kUvA samAna che. temAM karmorUpI mATInA tharo dUra thavAthI aviratapaNe zubha adhyavasAyarUpI nirmaLa pANIno pravAha vahe che. tethI kSAyika samakitI AtmAne nimitto nukasAna pahoMcADI zaktA nathI. jo kSayopazamika samakitI pramAdI bane to samakita gumAve che, jemake gozAlaka tethI sAdhake kSAyika samyakatva mATe ja puruSArtha karavo joIe. daza bolanI durlabhatA DhALaH 3 - (IT praNamI om zrI II) tyAhAM gAyaka samIkIta nahI jI, dharma vinA bhava jAya; dasa draSTAMti dohilojI, bhamatAM mAnava thAya. sobhAgI samakata(samakita) dUlahuM re hoya, rayaNa ciMtAmaNI taNI pariejI; lahI mahAro koya. sobhAgI sa. AMcalI. 79 mAnava thaI syu kIjIIjI, nahI samakIta lavaleza. jIva jaI tyAhAM upanojI, jIhAM anAraya deza. sobhAgI...80 Arya dezamAM upanojI, nIcaI kuli avatAra; mAchI kAchI vAgarIjI, kuNa samakatano ThAra... sobhAgI ...81 utyama kulamAM upanojI, jo rISabhano re vaMza; aMkI hINa tIhAM thayojI, kyama li samakIta aMza. sobhAgI..82 pAMcaI aMkI pAMpIujI, paNya pArSi dhana hINa; bhamatAM yauvana janama laIjI, agyana jayogya jayama mINa. sobhAgI..83 pUni bahu dhana pAmIlajI, na malo gurajI niMdhyAna; mahuDA sarIkhA te narAjI, phala tava na lahiM pAna. sobhAgI...84 sahaI gura vana samakita nahIjI, lahaI saMsAra jalaMba; ugari pAcho pADIo, jema pachaDAI aMba. sobhAgI...85
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsane AdhAre paDIo jIva nIgodimAMjI, rahaI pUddagala aDhI tyAhi; koyaka vahaIlo nIkalaIjI, AvaI mAnava tyAdi. sobhAgI....86 Aryadeza kula pAmIjI, sahigura aMdrI re dhyAna; paSya samakIta te kayama lahaIjI, na sUI vIra vacana. sobhAgI...87 sUNaI vacana navya sadhaIjI, AdaI jIva anaMta; mUnI jamAli paIri kahaIjI, eNka chaI bhagavaMta. sobhAgI...88 alluM vacana mUkha bhAkhatAjI, huI saMsAra vIsAla; vira vacana uthApatAjI, dUSaNa pAmyogosAla. sobhAgI..89 vira vacana vahaI matagiMjI, jayama mUnI gauttamasvAmya; kesI vacane ANatAjI, paradezI matya ThAmya. sobhAgI...90 tyama jaganA bhavyajIvaDAjI, vacana sUI jeNIvAra; sadhaIto sAcuM karIjI, samIkIta lahaI nIradhAra. sobhAgI...91 arthaH tiryaMca gatimAM kSAyika samakita nathI. tethI te bhava paNa dharma vinA vyartha jAya che. vaLI saMsAramAM paribhramaNa karatAM jIva daza daSTAMte durlabha evA manuSya bhavane prApta kare che. te saubhAgyazALI ! samakita prApta thavuM durlabha che. te rana ciMtAmaNinI jema kiMmatI che. evA durlabha ane kiMmatI samyakatvane prApta karI hArI na jAo...79 jyAM samakitano aNasAra paNa nathI evA anArya dezamAM jIva utpana thayo. tyAM manuSyano avatAra meLavIne paNa zuM sayuM?...80 *Arya dezamAM paNa mAchImAra, zAkabhAjI vecanAra, vAgharI jevA nIcakuLamAM janmyo. tyAM samakitane sthAna kyAMthI hoya?...81 kyAreka bhagavAna RSabhadevanA vaMza jevA uttama kSatriya kuLamAM janmyo, paraMtu tyAM saMpUrNa IndriyonI prApti na thaI tethI samakita kevI rIte prApta thAya?...82 kyAreka pAMce IndriyonI paripUrNatA prApta thaI, paraMtu pApanA udaye garIba thayo. vaLI bhavabhramaNa karatAM) tarUNa avasthAmAM dhana meLavavAmAM tathA pAMce IndriyonA upabhogamAM agninA saMyogathI jema mINa pIgaLI jAya che tema bhogasukhomAM jIvana pUrNa thayuM...83 vaLI kyAreka puNyanA yoge dhanavAna thayo; paNa sadagururUpI nidhAna na maLyuM. tethI mahuDAnA vRkSanI jema phaLa, pAna ItyAdi kAMI na pAmyo. (dharma pAmyo nahi) ...84 "AryakSetraH zrI ThANAMgasUtra anusAra kSetra, jAti, kula, karma, zilya, bhASA, jJAna, darzana ane cAritra A nava prakAranuM zreSThatama svarUpa jyAM vidyamAna hoya te AryakSetra che. arthAtta jyAM dharma-karmanI pravRtti hoya te Arya kSetra che. dharma-karmanI pravRttimAM zithilatA ke luptatAM AvatAM 24 tIrthakaro dvArA punaH dharmanI sthApanA thAya che. pAMca bharata ane pAMca airAvata kSetramAM dasa dasa krokro. sAgaropamanA kALamAM nava kro.ko. sAgaropama kALa sudhI yugalika kALa hovAthI dharmArAdhanA na hoya. A kSetranA pratyeka kSetramAM 32-32 hajAra deza che. temAM 31,974 anArya deza che. phakta 25Tii Arya deza che.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa sadguru vinA samakita prApta na thAya. saMsAra samudramAM phasAyelo jIva kyAreka upara AvavAno prayatna kare che, paraMtu jema koI AkAzamAMthI pheMkelI vastu nIce paTakAya tema te pAcho nigodamAM paTakAya che...85 have jIva nigodamAM jai paDayo. tyAM aDhI pudgala parAvarta kALa sudhI rahayo. tyAMthI koIka jIva vahelo bahAra nIkaLe ane mAnavabhavamAM Ave che ...86 Arya deza, uttamakuLa, sadguruno yoga, paMcendriyapaNuM, aizvarya Adi zreSTha vastuo puNyathI prApta thAya che paraMtu jinavANInuM zravaNa karyA vinA samakita kevI rIte prApta thAya ? ...87 vaLI zostrokata vacana (jinavANI) zravaNa karIne paNa tenA para zraddhA, Adara na ka2vAvALA anaMta jIvo che. teo muni jamAlInI jema kahe che ke, 'bhagavAnanI bhUla che ' ...88 ' evAM vacano mukhethI bolatAM jamAlI munie saMsAra vadhAryo. tevI ja rIte vIra vacananI avajJA karatAM gozALaka duHkha pAmyo ...89 jema mahAvIra svAmInAM vacanone muni gautama svAmIe mastake dharyAM; tema kezI svAmInA vacanone mAnya karI pradezI rAjAe potAnI mati sthira karI ...90 tema he bhavyajIvo ! jyAre paNa paramAtmAnI vANI sAMbhaLo, tyAre te vANI satya che evI zraddhA karajo jethI nizcayathI samakita prApta karazo ...91 manuSya bhava daza daSTAMte durlabha che". jenuM varNana zrI uttarAdhyayana sUtramAM jovA maLe che. kavi kaDI 79 thI 88 sudhImAM manuSya bhava temaja bIjA nava bolanI durlabhatAnuM varNana kare che. bhavATana karatAM A jIvane puNyathI daza vastuo prApta thAya che. (1) manuSyabhava (2) AryakSetra (3) uttamakuLa (4) paMcendriyapaNuM (5) nirogI zarIra (6) jainadharmanI prApti (7) sadguruno saMga (8) jinavacananuM zravaNa (9) vItarAga vacana para zraddhA (10) saMyamamAM puruSArtha. 42 * uparokta daza bola prApta thayA pachI paNa keTalAka dUSaNone kAraNe manuSya dIrdhakALa paryaMta saMsAramAM paribhramaNa kare che. temAM jinavANI para azraddhA mukhya che. tenA saMdarbhamAM kavie jamAlI ane gozAlakanuM dRSTAMta TAMkyuM che. durlabha evA daza bolanI prApti thayA pachI prathama ja mulAkAtamAM kezI svAmInA paricayathI parivartana pAmanArA pradezIrAjA ekAvatArI banyA ane gautama svAmIe prabhu vIranAM vacano para zraddhA karI amarapada prApta karyuM, jyAre jamAlI ane gozAlake jinavANI para azraddhA karI anaMta saMsAra vadhAryo. ahIM kavi jinavacana para zraddhA ane azraddhA karanAra vyaktine kevuM phaLa maLe che te darzAve che. pradezIrAjA ane kezI svAmIno adhikAra zrI rAyapaseNIya sUtramAM darzAvela che, je abhyAsArthIo mATe jAgRtivardhaka che. kaDI-91mAM kavi bhavya jIvone saMbodhana karI kahe che ke, paramAtmAnI vANI pratye adamya zraddhA dharo kAraNake paramAtmAnI vANI pratye akhaMDa zraddhA e samyaktvanuM prathama sopAna che 45 AtmAnA utthAna mATe zAstranA viSayomAM ke jinavANImAM daDha zraddhA rAkhavA sUtrakAro kahe chetameva sarvAM nIzaMka naM binaiduM veDyuM| arthAt jinezvara prarUpita vacano satya che. niHzaMka che. 46
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsIne AdhAre 47 mithyAtvae mahA viSa che. teno nAza samyakatvavaDe thAya che. tethI zrI mAnavijayajI gaNivara kahe che nisargAdvADadhigamato, jAyate tatra paMcadhA / mithyAtvaparihANyaiva, paMca lakSaNa lakSitam / / artha : mithyAtvano nAza thavAthI jIvane ravAbhAvika athavA gurunA upadezathI samyagadarzana pragaTe che. jema mArgathI ajANa be musApharo pravAsa kare che. temAMthI eka ne Ama tema pharatAM mArga sahaja hAthamAM Ave che; tene nisargaja samakita kahevAya che jyAre bIjAne mArgadarzaka dvArA mArga maLe che, te adhigamaja samakita kahevAya che. amirAjarSine svayaM bodhijJAna prApta thayuM, jyAre pradezI rAjAne kezI svAmInA nimittathI bodhijJAna prApta thayuM. yogamArgano prAraMbha zuzraSA (jinavANI zravaNanA talasATa)thI thAya che, je mohanA paDaLone haTAve che. sAdhaka zuzraSA, zravaNa, grahaNa, dhAraNa, uha, apoha, arthavijJAna Adi guNo vaDe tattvajJAnamAM sthira bane che. A rIte tattvajJAnanuM mULa zravaNa che. - duhA- 5samakita pAmyo jIvaDo, malIo mUnIvara rAya. samakIta thana pahaIlAM vaLI, anaMta pugala jAya ...92 artha:- sadguruno yoga thatAM jIvAtmA samakita prApta kare che. samakita vinA A jIve pUrve anaMta pudgala parAvartana kALa pasAra karyo che...92 kavie ahIM pUrvanI gAthAono sAra darzAvyo che. atyAra sudhI samyakatvanI durlabhatA, zreSThatA, mAhAsya darzAvI have kavi dhIre dhIre samyakatva prAptinA viSayonuM spaSTIkaraNa kare che. mithyAtvano cheda eja graMthibheda DhALa : 4 (eNI pari rAjya karatA re.) anaMta pUgala prAvRta re, karIa nI godamAM; anaMta duHkha tyAhAM bhogavIe. ...93 rAgadveSa praNIta re, gaMTha sUbhedIni, samakita pAmaI jIvaDo e. abhavya anaMtI vAre, AvyA gAMThi lagaI; gAMThi bheda teNaI navya karayo e. bAMdhI karma anaMtare, pAchA te paDayA; jIva bhamyA saMsAramAM e. ...94 1.95 * graMthibhedanuM vizeSa svarUpa, juo-pariziSTa vibhAga.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa *97 jehanaI Asana kAla re, haLukarmI vaLI; gAMThibheda jIva te karaI e. pAmi samakitasAra re, sahaI gura java laI; traNya tattva haIDaI gharaIe. **98 artha: A jIve anaMtapula parAvartana kALa nigodamAM atyaMta duHkha bhogavI pasAra karyo..93 rAgadveSathI banelI graMthine bhedIne jIva samakita prApta kare che..94 abhavya jIvo anaMtIvAra graMthideza sudhI AvyA paraMtu temaNe graMthibhedana karyo...95 graMthidezathI pAchA pharelA jIvo anaMta kama bAMdhI saMsAramAM paribhramaNa kare che ..96 te Asana bhavya temaja laghukarmI (jenAM karma pAtaLAM thayAM che) jIvo graMthibheda karI zake che...97 jyAre sadguruno yoga thAya tyAre deva-guru ane dharma rUpI traNa tattvanI hRdayamAM zraddhA thatAM zreSTha evuM samakita prApta thAya che...98 * samyakatva prAptinA aMtaraMga nimitta nIce pramANe che. (1) Asana bhavya- samyakatva prApta thavA yogya kAraNomAM koI pratibaMdhaka kAraNa na hoya te Asana bhavya che. (ra) jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohatrika, vIryaMtarAya karma tathA anaMtAnubaMdhI catuSThano kSaya-upazama ane kSayopazama (3) saMjJI paMcendriyanA paryAptA (4) traNa prazasta lezyAvALo(tejo, pa, zukla) (5) sAkAra upayogavaMta (6) jAgRta (niMdrAmAM nahI) (7) anityAdi bAra ane maitrI Adi cAra bhAvanAthI vizuddha pariNAmavALo (8) zama-saMvega-nirveda-anukaMpAAsthA Adi samakitanAM lakSaNamAM upayogavALo. be prakAranA jIva samyakatva prApta karI zake che. (1) anAdi mithyAdaSTi (2) sAdi mithyAdaSTi. je jIve pUrve kyAreya samyakatva prApta karyuM nathI te anAdi mithyAdaSTi che. je bhavyajIve pUrve samyakatva prApta karyuM hatuM, paraMtu anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayathI pharIthI samyakatvanuM vamana thatAM mithyAtvI banyo, te sAdi mithyAdaSTi che. kavie ahIM anAdi mithyASTinI vAta karI che. anAdi mithyASTi kaI rIte samyakatva prApta kare che te joIe. yathApravRttikaraNaH mithyAdaSTi jIvonA uttarottara vardhamAna pariNAmane pariNAma vizeSa kahevAya che. te pariNAma vizeSane yathApravRttikaraNa kahe che. yathApravRttikaraNa bhavya ane abhivya jIvone thAya che paraMtu carama yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa phakta bhavya jIvone ja thAya che. jema mahAmeghanI ghaTAthI AcchAdita thayelo sUrya, vAdaLAnuM paTala pAtALuM paDavAthI thoDo tejano prakAza Ape che; tema anAdi karmapaTalothI AcchAdita AtmAnA traNa karaNarUpa vAyunA jhapATAMthI, karma pAtaLAM thavAthI, jJAna jyotino thoDo prakAza thAya che.. *Asana bhavya-caturgatinA paribhramaNathI pIDA pAmelA je puruSanuM mana saMsArathI udvega pAmeluM che tevA jIvo.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre zrI vizeSAvazyaka bhASyamAM kahyuM che - aMtima koDAkoDIe hoi savyAsiM kmmpgddiinnN| paliyAmasaMkhabhAge, khINe sese havai gaMThI / / artha : samasta karma prakRtio jyAre palyanA asaMkhyAtamAM bhAga nyUna-eka kroDAkoDInI sthitivALI bane che tyAre graMthideza prApta thAya che. graMthideza eTale samyagadarzana nirodhaka tIvratA ane pragADhatAnI bhUmikA. - jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya ane aMtarAya A cAra karmonI pratyekanI utkRSTa sthiti trIsa kroDAkoDI - sAgaropamanI che. nAma ane gotrakarmanI vIsa vIsa kroDA-kroDI sAgaropamanI sthiti che ane mohanIya karmanI utkRSTa sthiti sIttera kroDA-kroDI sAgaropamanI che. yathApravRttikaraNa dvArA jIva sarva utkRSTa sthitine ochI kare che. sAte karmonI sthiti samAnarUpathI palyopamanA asaMkhyAmAM bhAga nyUna eka koDAkroDI sAgaropamanI bAkI rahe che tyAre yathApravRttikaraNa dvArA karmonI nirjarA karavA chatAM jIvanamAM keTalAka karmonI nirjarA thatI nathIeTale ke je karmo zeSa rahI jAya che te tIvra rAga-dveSa pariNAmarUpa karma, gAMTha samAna hovAne kAraNe graMthi kahevAya che. koI abhavya paNa yathApravRttikaraNa dvArA graMthi sudhI AvIne tIrthaMkara paramAtmAnA atizayo joIne, labdhidhArI bhavitAtmA mahAtmAno mahimA joIne, AgamanA zravaNa athavA paThanarU5 zruta- sAmAyikane prApta kare che, paraMtu te apUrvakaraNa Adine prApta karI zakato nathI. jema pakSIne manuSyanI bhASA zIkhavADavAthI popaTa tevI bhASA bole che; paNa bagalo bolI zakato nathI. tema samyagadarzana Asanna bhavyajIvane guruvANInuM zravaNa karatAM thAya che, paraMtu abhavyane nahIM. apUrvakaraNa : mokSasukha samIpa hovAnA kAraNe koI bhavya jIva tIkSNa kuhADArUpI vizuddha adhyavasAyanA baLe apUrvakaraNa dvArA durbhadha karmagraMthine bhede che. jema bhayAnaka mahAyuddhamAM yoddhAne zatruo para vijaya meLavavAmAM parizrama karavo paDe che; tema durbhe karmazatruono parAjaya karavAmAM jIvane atyaMta parizrama karavo paDe che. karmagraMthinuM bhedana apUrvakaraNa rUpI mudgara vaDe thAya che. ekavAra samyakatva prApta karI lenAra jIva, samyakatvano nAza thavA chatAM paNa pachIthI tIvra rAgadveSarU5 pariNAmonI prApti thavA chatAM graMthinA rUpamAM karmono baMdha karato nathI. anivRttikaraNa dvArA jIva samyakatva prApta kare che. jema prajJAcakSune netra maLavAthI jeTalo harSa thAya, tenAthI vizeSa AnaMda bhavya jIvane samyakatva prApta karavAthI thAya che. zraddhAnA pariNAma deva, guru ane dharmatatvanI upAsanA karavAthI pragaTe che. te viSayane kavi have vistArathI kahe che. tritatvano paricaya - duhA - 6- traNya tatva ArAdhato, zrI deva guruni dharma samakita draSTI e kahyuM, te munI zrAvaka parma. ***99
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa ...11 ...103 artha:- je sudeva, suguru ane sudharma rUpI traNa tattvanI ArAdhanA kare che tene samyaguruSTi kahevAya che. tevo samyagdaSTi zrAvaka ane muni uttama che ...99 copAI-3 deva tavanI ArAdhanA parma pUrNa kahII nara teha, traNya tatva ArAdhi je; prathamiM deva tattvani dhAraya, aDhAra doSa rahIta jina ja dhArayA ..100 prANaghAta, alI corI mAna, mAyA mada bhi nahI ajJAna; ratya aratya machara nIdrAya, kuDI premani coka kasAya. prasaMga hAza nahI jasiM lagAra, e TAli jina doSa aDhAra; *hema vacana nAma mAlAM sAra, doSa aDhArano tasiM vIcAra. * 102 azA doSa nahI jeNaI ThAmaI, tasyA devani tU zara nAmaI; atIsi cotIsa je jinakaniM, te bhagavaMta tAraI sahI tani. te jinavarani nAmo sasI, vANI guNa hani pAtI; ATha karma rahita bhagavaMta,AThi mada jItyA arihaMta. ...104 sakala lokanA je kaI nAtha, dUra gatya paDatAM jhAli hAtha; gauttama mugatya taNo bhajanahAra, te mAhAvIra taNo upagAra. 105 te jinavarani pUjA sahI, sUra kIdho caMDakosIo ahI; arjanamAlI zrubha gati varayo, jo vIri siri hAtha dhArayo ..106 asyo deva sAraI yUjha kAja, desa nagara jeNaI kaMDayuM rAja, aMteharI jeNaI paraharayuM, kaMcana ghana jeNaI alaguM karayuM. ravayaMbudhasvAmI paNya hoya, traNa jJAna janamathI joya; dAna saMvacharano denAra, je bhagavaMta huo aNagAra. ...108 parIsAthI navya bIhIno jeha, pAMca sUmati jinadharane te; traNya gupatya bhramacArI jatI, mamatA mAyA jehani nathI. ...109 kamala pari nIralepa ja hoya, zaMkha paria nIraMjana joya; nIrAdhAra jina yama AkAza, mAri zabda nahI tehani pAza. ..110 apratIbaMdhae chaI jayama vAya, sadA ekalo jina kahaIvAya; khaDagI jIva sIMganI pari, arIhaMta eka puju bahu pari; jIva pari jina apratIhAta, kathA pyAra nIvArI vAta; bhAraMDa paMkhIAnI pari valI, apramatta jinavara kevalI. 'hemavacana nAma mAlA eTale zrI hemacaMdrAcArya kata abhiyAna ciMtAmaNi nAma mAlA. *.107 111 *..11ra
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsIne AdhAre ...11 * 117. te jinavaranI kIjaI seva, vRSabha pari je ghorI deva; sUDIryavaMta hasatI jayama dhIra, udadhInI pari je gaMbhIra. ...113 kaMcana varaNa kAya roma, caMda taNI pari jinavara soma; dIpaI jinavara jayama jagya sUra, jJAna sabala jayama gaMgApUra. ...114 prathavI pari bhArekhama hoya, vAsI caMdana kape joya; kaMcana pathara pUja sanamAna, tyAhAM jinavaranuM sarakhuM dhyAna. ..115 saMsAra mokSamAM sarakho lahuM, anuttara jJAna huM jehanuM kahuM; anuttara darasaNa cArItra joya, tapa saMyama saMvara jasa hoya. dharmadhyAna sUkala jina dhyAna, karma khapIuM pAyuM cAna; ekeka vacane bujhi sahI, asaMkhya jIva samajhi gahiMgahI. tuvAmIjuo vItarAga, karma khapI lahaI mugati mAga; janama jarA maraNa jyAhAM nahI, te sukhanI vAnagI chaInavya ahI. ...118 artha - parama (uttama) puruSa te nara kahevAya che, je traNa tatvanI ArAdhanA kare che. prathama devatatvane avadhAro. aDhAradoSa rahita jinanI zraddhA karo...100 - jIvahiMsA, asatya, corI, mAna, mAyA, mada, bhaya, ajJAna, rati,arati, matsaratA, niMdrA, IrSA, krIDA (bhoga), prema, zoka ane krodha jevA doSa nathI...101 vaLI prasaMge jemane thoDuM paNa hAsya nathI ema aDhAra doSa jinezvara bhagavaMto e TALyA che. zrI hemacaMdrAcArya kRta abhidhAna ciMtAmaNi nAmamAlAmAM aDhAra doSa viSe jaNAvela che...10ra AvA doSa je sthAnamAM nathI tevA devane tuM namaskAra kara. je jina cotrIsa atizayathI yukta che te bhagavaMta tane jarUratAraze...103 te jinavaranAM aneka nAmo che. temanI vANI pAMtrIsa guNothI yukta che. teo ATha karmathI rahita che (vedanIya, AyuSya, nAma, gotra A cAra aghAtI karma baLelI sIMdarI jevA baLa vinAnA che.). vaLI teo ATha madanA vijetA che. (jAti, kuLa, baLa, rUpa, tapa, zruta, lAbha ane aizvarya. A ATha mada che)...104 te prabhu sarva jagatanA svAmI (nAtha) che. durgatimAM paDatA jIvono hAtha pakaDI bacAvanAra che. mahAvIra prabhunA upakArathI gautama svAmI mukti mArganA bhajanArA banyA...105 tevA prabhu mahAvIranI kRpAdRSTithI caMDakauzika sarSa devatA banyo ane arjuna mALI zubhagati varyA; kAraNake viraprabhue tenA mAthe hAtha mUkyo arthAt vIra prabhunA AzIrvAdathI arjunamALI zubha gati pAmyo. (jinavaranI pUjAthI caMDakauzika sarpa ekAvanArI banyo. pUjA eTale bhakti. caMDakauzika dravya pUjA nahIM paraMtu bhAva pUjA karI) ...106 Avo uttama deva mArAM sarva kAryo pUrNa karaze, jeNe deza, nagara, rAjapATa, aMte urI (patnIo
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 83 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa rANIo),kaMcana ane dhanano tyAga karyo che.(arihaMta paramAtmA sarvathA niHspRhI, akiMcana bhikSu hoya che)...107 te arihaMta bhagavAna svayaMbuddha che. teo janmathI traNa jJAnanA dhAraka che. teo saMvatsara (varSIdAna) dAna Ape che. te bhagavAna aNagAra bane che ...108 te jinezvara paramAtmA pariSahathI DaratA nathI. teo pAMca samiti ane traNa guptine dhAraNa kare che. teo brahmacArI yati (zramaNa) hoya che. temane mAyA-mamatA na hoya. ... 109 ma te jina kamaLa patranI jema alipta (nirlepa) che. zaMkhanI jema niraMjana hoya che. (zaMkha upara raMganI koI asara na thAya tema bhagavAna upara rAgadveSanI koI asara na thAya) gagananI jema nirAlaMbana che. temanI pAse koI hiMsaka zabda nathI ...110 te jina vAyunI mAphaka apratibaddha vihArI che. teo sadA ekalA apratibaddhapaNe vicare che. khaDagI (geMDA) nA mastake eka ja zIMgaDuM hoya che tema arihaMta ekAkI hoya che. arthAt ekalakSI rAga-dveSa Adi dvaMdvothI rahita hoya che. evA arihaMtanI bhAvapUrvaka bhakti karo ...111 teo jIvanI jema apratihata gativALA che. temaNe strIkathA Adi vikathAono tyAga karyo che. A jinezvara paramAtmA bhAraDa pakSInI jema apramatta che ...112 teo dhorI baLadanI jema jinazAsanano bhAra vahana karanAra baliSTha, parAkramI deva che. gaMdha hastInI jema kaSAyarUpI zatrune haNavAmAM zUravIra ane dhairyavAna che. sAgaranI jema gaMbhIra che. evA jinezvara paramAtmAnI sevA karo...113 jemanI kAyA kaMcanavarNI che. caMdra jema zItala che tema jinendradevarUpI caMdra saumya che . te jinendradeva sUryanI jema tejasvI che. temanuM jJAna gaMgAnA pUranI jema nirmaLa ane athAga che ... 114 teo pRthvInI jema gurutvavALA (sarvasahA, kSamAzIla) che. mULo bhoMkAtA ke caMdana lagADAtA (evI) baMne paristhitimAM teo samabhAva rAkhanArA che. koI temanI suvarNathI pUjA kare ke patthara mArI apamAna kare teo dareka sthitimAM samabhAve rahe che ...115 teo saMsAra ane mokSabhAvamAM samabhAve rahe che. temanuM jJAna ati uttama che. temanuM darzana ane cAritra anuttara che. teo tapa, saMvara ane saMyamanA karanArA che ...116 arihaMta paramAtmA dharmadhyAna ane zukla dhyAnathI yukta che. ghAtIkarma (jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya)no kSaya karI kevaLajJAna prApta kare che. te jinezvara devonA eka eka vacanothI aneka jIvo bodha pAme che . asaMkhya jIvo jinavANIne zraddhApUrvaka grahaNa karI te pramANe AcaraNa kare che ...117 he vItarAga deva ! tame jagatanA nAtha cho. karmakSaya karI muktipurImAM jazo. jyAM janma maraNa ke vRddhAvasthA nathI. te sukharUpI vAnagInI mIThAza ahIM (mRtyulokamAM) nathI ...118
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre * sudeva-arihaMta paramAtmA: kaviRSabhadAse paNa arihaMta deva mATe jina' zabdano prayoga karyo che. arihaMtane jina kahevAya che. pUjya haribhadrasUri mahArAja kahe che - niyohinImAyA niyanodA tenate nikuMti " artha : jina eTale krodha, mAna, mAyA ane lobha upara vijaya meLavanAra. logassa sUtramAM jina vize be vizeSaNo mUkAyA che. ___logassa ujjoagare bhane dhammatitthayare / " artha: (1) lokamAM jJAnano udyota karanArA (2) dharmatIrthanA saMsthApaka. A be vizeSaNone kAraNe arihaMta (jina) ane sAmAnya kevalI judA paDe che. AtmAnA AMtara zatruo rAga ane dveSa che. tene je jIte tene jina kahevAya. * jinanA keTalAMka guNanidhyana nAmo che. 1) anuM ra) pAragata 3) jagAbhu 4) tIrthakara 5) syAdvAdI 6) abhayapada 7) kevalI 8) devAdhideva 9) Apta 10) vItarAga 11) sarvajJa 12) tribhuvanapati 13) sadAziva 14) vibhu 15) aciMtya 16)asaMkhya 17)Adhya 18) Izvara 19) anaMta 20) brahmA ra1) yogIzvara rara) svayaM buddha ra3) amala 24) dharmacakrI ra5)mahAmAhaNa Adi aneka nAmothI tIrthaMkara paramAtmA vikhyAta che. zrI devacaMdrajI kRta snAtrapUjAmAM teo kahe che bhatrIje samakita guNa ramyA, jinabhakti pramukha guNa pariNamyA, tata Indriya sukha AzaMsanA, karI sthAnakavIzanI sevanA; atirAga prazasta prabhAvatA, manabhAvanA ehavI bhAvatA, savijIva karUM zAsana rasI, IsI bhAvadayA mana utsasI. jagatanA sarva jIvo sukhI thAva evI vizvamaitrInI prabaLa bhAvanAnA prabhAvathI temaja AgalA trIje bhave arihaMta bhakti vagere 20 sthAnakanI ArAdhanAthI tIrthakara nAmakarma bAMdhyuM che, teno ahIM udaya thavAthI tIrthakara kahevAya che. te tArakanA parArthakaraNa guNanA kAraNe temanA samyagudarzana "varabodhi' kahevAya che. zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa vizeSAvazyaka bhASyanI gAthA 1341mAM kahe che. ubhayaAvaraNa rahita, kevaLajJAna ane kevaLadarzana svabhAvavALA jinezvara sarva zeya padArthone sadAkALa kevaLajJAnathI jANe che ane kevaLadarzanathI jue che. tIrthaMkara paramAtmAmAM keTalIka vizeSatAo hoya che. temane puNyAnubaMdhI puNyanA udayanA prabhAve cotrIsa atizayo hoya che, vacananA pAMtrIsa atizayo hoya che, jene satya-vacanAtizaya kahevAya che.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa cotrIsa atizaya * sahaja cAra atizaya : 1) tIrthakara devanuM zarIra abhUta rUpavALuM, sugaMdhavALuM, rogarahita, prasveda rahita ane malarahita (nirmala) hoya che. (2) gAyanA dUdhanI dhArA samAna dhavala, durgadha vinAnA mAMsa ane lohI hoya (3) kamaLa samAna sugaMdhI zvAsozvAsa hoya. (4) prabhuno AhAra ane nihAra (maLa-mUtratyAga) adazya hoya. * devakRta 19 atizaya : 1) AkAzamAM dedIpyamAna dharmacakra cAle che jethI virodhIonAM mada ogaLI jAya. (2) AkAzamAM traNa zirachatra racAya. traNe bhuvanane rAga-dveSa ane mohathI bacAvavA maNi, suvarNa ane rajatanA traNa prakAra racAya che. (3) AkAzamAM dedIpyamAna zveta cAmara vIMjhAya. (4) AkAza samAna nirmaLa pAdapITha sahita svaccha phaTikamaya siMhAsana rahe. (5) AkAzamAM hajAra nAnA patAkAyukta Indradhvaja (dharmadhvaja) bhagavAnanI AgaLa cAle. (6) jyAM arihaMta deva UbhA rahe athavA bese tyAM devatAo pAMdaDA, puSa, pallavothI yukta, chatra, dhvajA, ghaMTa ane patAkAthI yukta zreSTha azokavRkSanI racanA kare. (7) bhaktithI sabhara hRdayavALA devatAo bhagavaMtanA pAdanyAsu nimitte nava suvarNakamaLonI racanA kare. (8) samavasaraNamAM ratnamaya, suvarNamaya ane rajatamaya ema traNa manohara gaDhanI racanA thAya che. (9) samavasaraNamAM bhagavaMta cAra mukha ane cAra aMgavALA hoya che. pUrva dizAmAM temanuM mULa svarUpa hoya che. bIjI traNa dizAmAM vyaMtara devatAo siMhAsana Adi sahita traNa pratikRti race che. (10) vihArabhUmimAM kAMTAo adhomukha-nIcI aNIvALA thaI jAya che. (11) vihAra mArgamAM bane bAjunAM vRkSo DALIo jhukAvI namaskAra kare che. (12) duMdubhi nAda thAya che. (13) tIrthakara jyAM vicare che tyAMnI eka yojana bhUmi zItala bane ane sugaMdhita pavanathI sarva dizA zuddha thAya che. (14) vihAra mArgamAM AkAzamAM jatAM pakSIonI paMkti pradakSiNAvALI thAya che. je zakuna zAstranI dRSTie uttama zakuna che. (15) devo dhULane zamAvavA sugaMdhI jaLanI vRSTi kare che. AkAzamAMthI maMda, sugaMdhita varSA thAya che. (16) paMcavarNI divya puSpavRSTithI bhUmi AcchAdita thAya che. (17) mastakanA keza, roma, nakha, dADhI ane mUchanI eka sarakhI avasthitatA rahe che. (18) eka karoDa devo sevakanI jema samIpamAM rahe che. (19) cha Rtuo (vasaMta Adi) anukULa thAya che. * karmakSayathI thanArAM 11 atizayaH (1) yojana pramANa kSetramAM kroDAkoDI devo, manuSyo ane tiryaMco samAya che (2) yojana gAminI tathA sarva bhASAmAM pariNamanArI vANI hoya (3) mastakanI pAchaLa AbhAmaMDaLa hoya, je daze dizAone prakAzita kare che (4) roga (5) vera, (6) uMdaro, tIDo Adino upadrava thato nathI (7-8) ativRSTi ke anAvRSTi na thAya (9) marakI-plega jevAM rogathI akALe mRtyu na thAya (10) durbhikSadukALa nAza pAme. (11) vacakra-svarASTramAM bhaya, hullaDa-AMtaravigraha Adi upadrava tathA paracaka eTale zatruno bhaya nahoya.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre 48 pAMtrIsa atizaya tIrthaMkaranI vANImAM pAMtrIsa vizeSatAo che, je zrI samavAyAMga sUtramAM temaja abhidhAna ciMtAmaNi nAmamAlAmAM darzAvela che. * uccAraNanI draSTie vANInA dasa guNo H (1) udAtta (2) meghagaMbhIra (3) pratinAdayukta (4) saMgItayukta (5) snigdha ane madhura (6) vivikta (7) kAraka viparyAyasahita (8) anativilaMbI (9) sattvapradhAna (10) akheda. * zabdaracanAnI draSTie vANInA nava guNo : (1) abhijAtya (2) saMskArI (3) upacAraparita (4) ziSTavANI (5) ucita (6) atihRdayaMgama (7) citrakArI (8) adbhuta (9) prazaMsanIya. * doSarAhityanI draSTie vANInA ATha guNo : (1) dAkSiNya (2) asaMdehakara (3) vibhramAdiyukta (4) anyottarahIna (5) aprakirNaaprasRta (viSaya anusAra) (6) avyAghAta (7) svazlAghA ane paraniMdArahita (8) amarmavedhI. * padArthanI draSTie vANInA ATha guNo : (1) mahArtha (2) udAra (3) dharmArtha pratibadhdha (4) tattvaniSTha (5) sAkAMkSA (6) aneka jAti vicitra (aneka hetu darzAvanArI) (7) Aropita vizeSatA (zabde zabde vizeSatA hoya) (8) avicchinna (abhAva rahita) AvA anaMta guNasaMpanna vItarAgInuM dhyAna karavAthI pratyeka AtmA paramAtmA banI zake che. AnaMdaghanajI ma.sA. zrI naminAtha stavanamAM kahe che 'jina svarUpa thaI jina ArAdhe te sahI jinavara hue re.' zrI kalyANa maMdiranI paMdaramI gAthAmAM kahyuM che dhyAnAjjineza ! bhavato bhavinaH kSaNena / dehaM vihAya paramAtmadazA vrajanti / / tIvrAnalAdupalabhAvamapAsya loke / cAmIkaratvamacirAdiva dhAtubhedAH / / artha : jema lokamAM rahelA prabaLa agnithI judI judI dhAtuo thoDA samayamAM suvarNapaNAne pAme che. tema he jineza ! tamArA dhyAnathI bhavya praNIo kSaNa mAtramAM dehano tyAga karI siddha avasthAne pAme che. * tIrthaMkaro janmathI matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAnanA dhAraka hoya che. teo pUrvabhavamAMthI A traNa jJAna sahita cyavana kare che. teo mahAbhiniSkramaNanA paMthe prayANa kare tyAre manaHparyavajJAna pragaTa thAya che. sAMvatsaradAna": tIrthaMkara bhagavaMta dIkSA aMgIkAra kare te pUrve eka varSa sudhI, eka pahora sudhI dAna Ape che . temane dAna ApavA mATe traNa abaja, aThThayAsI karoDa, eMsI lAkha (3,88,80,00,000) sonAmahoro Indra Ape
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthakaronI vizeSa mAhitI A aDhIdvIpamAM vartamAnakALamAM 20 viharamAna tIrthakara bhagavaMto dharmadIpa pradIpta karI rahyA che. manuSyanA 101 kSetramAMthI phakta 15 karmabhUmimAM ja dharmadhyAna thAya che. pAMca bharata, pAMca airAvata ane pAMca mahAvideha maLIne 15 karmabhUmio che. zeSa kSetramAM utsarpiNI aneavasarpiNIkALanAM 10 kroDAkoDI sAgaropamamAMthI phakta eka kroDA-kroDI sAgaropamathI kaMIka adhika samayamAM dharmadhyAnanI pravRttio thAya che. atyAre mahAvideha kSetramAM 20 tIrthakarovidyamAna che. temanAM nAma: 1) zrI sImaMdhara svAmI 2) zrI yugamaMdhara svAmI 3) zrI bAhu svAmI 4) zrI subAhu svAmI 5) zrI sujAta svAmI 6) zrI svayaMprabha svAmI 7) zrI RSabhAnana svAmI 8) zrI anaMtavIrya svAmI 9) zrI sUraprabha svAmI 10) zrI vizAlaprabha svAmI 11) zrI vajadhara svAmI 12) zrI caMdrAnana svAmI 13) zrI caMdrabAhu svAmI 14) zrI bhujaMgadeva svAmI 15) zrI Izvara svAmI 16) zrI nemiprabha svAmI 17) zrI vIrasena svAmI 18) zrI mahAbhadra svAmI 19) zrIdevayaza svAmI 20) zrI ajitavIrya svAmI. mahAvideha kSetramAM pratyeka samaye 20 tIrthakara to rahe ja che. pratyeka 83lAkha pUrvanI Ayu sudhI gRhavAsamAM ane 1lAkha pUrva sudhI saMyamAvasthAmAM rahe che. jyAre 20 tIrthakara nirvANa pAme tyAre navA 20 tIrthaMkara pada para AsIna thAya che. tethI spaSTa thAya che ke eka samayamAM gRhavAsamAM 20 viharamAna eka lAkha pUrvanIAyunA, 20 be lAkha pUrvanI AyunA ane AkramamAM 83 lAkha pUrva sudhI gaNavA. tAtparya e che ke eka samayamAM gRhavAsamAM jaghanya 83ra0=1660 tathA tIrthaMkara pada para rahelA kula 20=1680 tIrthakaro hoya che.A krama anAdikALathI cAle che ane anaMtakALa sudhI cAlaze. tIrthakaranI jaghanya saMkhyA 20 che. mahAvideha kSetranI 3ra vijayo che. pAMca mahAvidehanI 345=160. pratyeka vijayanA eka tIrthakara gaNatAM 160 thAya tathA pAMca bharata ane pAMca airAvata maLIne dasa kSetranA dasa tIrthaMkara thAya. A rIte 160+10=170 utkRSTa tIrthakara hoya. zrI ajitanAtha svAmInA samayamAM utkRSTa tIrthakaronI saMkhyA hatI.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ arihaMta paramAtmAne apAyelI vividha upamAo kamaLapatra pRthvI zaMkha gaMgAnadI AkAza sUrya pavana | caMdra khaDagI (geMDo)) sAgara jIva gaMdhahastI bhAraMDa pakSI vRSabha
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa che. zakrendra A kArya mATe vaizramaNa devone AjJA kare. vaizramaNa devo, staMbhaka devone A kArya mATe sUcana kare che. vano, smazAna gRho tathA pRthvInA peTALamAM je khajAnAo daTAyelA paDayA hoya, jenA koI svAmI na hoya, jenA nAma-gotra paNa na rahyA hoya tevA nadhaNIyAtA khajAnAmAMthI jhuMbhaka devo 388 karoDa, 80 lAkha sonAmahoro tIrthaMkaronA bhavanamAM mUke che. te dhanamAMthI tIrthaMkara pratidina eka karoDa, ATha lAkha (1,08,00,000) sonAmahoranuM dAna Ape che. A rIte eka varSamAM 388 karoDa, 80 lAkha sonAmahoranuM dAna Ape che tene 'sAMvatsarika dAna' kahevAya che. tIrthaMkaranI dIkSAnA avasara para yAcakone 'Avo ane mAMgo' tevI ghoSaNA karAya che. dareka yAcakane tenA bhAgya anusAra dAna maLe che. vartamAnakALe sAMvatsarika dAnane 'varSIdAna' kahevAya che. tIrthaMkaro saMyama laI AcAradharmanuM pAlana kare che. teo bAvIsa pariSahane sahana kare che. * pariSaha : 87 zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa kRta zrI vizeSAvazyaka bhASyamAM kahyuM cheprisoddhccaa jaiNA maggAviccui viNijjarAheU / jutto parisahA te khuhAdao hoMti bAvisaM / / 3004 / / artha: mokSa mArgamAM sthira rahevA tathA vizeSa nirjarA mATe je vizeSa sahana karavA yogya che te pariSaha che. te 57 bAvIsa prakAranAM che. (1) kSudhA pariSaha (2) pipAsA pariSaha (3) zIta pariSaha (4) uSNa pariSaha (5) daMzamazaka pariSaha (6) acela pariSaha (7) arati pariSaha (8) strI pariSaha (9) caryA pariSaha (10) niSadhA pariSaha (11) zayyA pariSaha (12) Akroza pariSaha (13) vadha pariSaha (14) yAcanA pariSaha (15) alAbha pariSaha (16) roga pariSaha (17) tRNasparza pariSaha (18) mala pariSaha (19) satkAra puraskAra pariSaha (20) prajJA pariSaha (21) ajJAna pariSaha (22) darzana pariSaha. pariSaha jJAnAvaraNIya, vedanIya, mohanIya ane aMtarAya karmanAM kAraNe thAya che. temAM prajJA ane ajJAnanI utpattinuM kAraNa jJAnAvaraNIya karma che. alAbhanuM kAraNa aMtarAya karma che. arati, acela, strI, niSadyA, yAcanA, Akroza ane satkAra puraskAra A sAta pariSahanuM kAraNa cAritra mohanIya che. darzana pariSaha darzana mohanIya karmanA udayanuM kAraNa che. kSudhA, tRSA, uSNa, zIta, DAMsa-macchara, caryA, zayyA, vadha, roga, tRNasparza, mala A 11 pariSaha vedanIya karmanA kAraNe thAya che. jinezvara bhagavaMto pAMca samiti ane guptinA dhAraka hoya che. samiti ane guptinuM svarUpa DhALa-8 mAM che. ahIM spaSTa thAya che ke sAdhaka samartha hoya chatAM sAdhanAnA niyamo pALavA ja rahyA. kavie 110 thI 118mAM jagatanI zreSTha, baliSTha ane parAkramI vastuo sAthe jinezvara paramAtmAne upamita karyA che.zrI kalpasUtramAM AvI upamAo graMthakAre ApI che. kavie cauda vastuo sAthe jinezvara devane sarakhAvyAM che. (1) kamaLapatra (2) zaMkha (3) gagana (4) pavana-vAyu (pa) khaDagI (6) jIva (7) bhAraMDa pakSI (8) vRSabha (9) gaMdha hastI (10) sAgara (11) caMdra (12) sUrya (13) gaMgAnadI (14) pRthvI.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre ahIM Apela citramAM A upamAo darzAvela che. hAthI, bhAkhaMDa pakSI ane pRthvI dvArA paramAtmAnAM anaMta parAkrama, sAgara, sUrya, caMdra ane gaMgA nadI dvArA temanuM daDha manobaLa ane athAga jJAnano paricaya thAya che. kamaLapatra, vAyu,khaDagI, zaMkha, gagana ane jIvanI upamA dvArA paramAtmAnI AMtarika pavitratA, niHsaMgatA tathA apratibaddhatAnuM digadarzana thAya che. temanuM manobaLa ane jIvananI ujjavaLatA anupameya hatI. tyAra pachI kaDI 116 ane 117 mAM temanA jJAna, darzana, cAritra, tapa, dhyAna Adi Atmika guNonuM Alekhana kavie karyuM che. A jinezvara devo ApaNane nAma sthApanA, dravya ane bhAvathI pavitra karanArA che. 1)paramAtmAnuM nAmasmaraNa jagatanA jIvonA mithyAdoSa palAyana kare che. 2) arihaMta devanI AkRti, te sthApanA jina che. tethI jinezvara bhagavaMto pUjanIya bane che. 3) dravya jina eTale ke bhUta ke bhaviSyanA jinezvara. temanAM janma kalyANaka, cyavana kalyANaka Adi samaye thatI viziSTa bhakti traNe jagatanAM lokone pavitra karanArI che. 4) bhAva jina eTale sAkSAta tIrthaMkara paramAtmA. teo sva-para mATe hitakArI che. jinopAsanA svarganI sIDI che. kasturIne vastranI thapImAM mUkIe to suvAsa sarvatra prasarI jAya che tema paramAtmAnI bhaktithI hRdaya bhAvuka bane che. arihaMta paramAtmAnI bhakti e mokSa saMpadAnuM bIja che. zrI mAnatuMgasUrijIe arihaMta paramAtmAnI sutirUpa bhaktithI beDInAM baMdhana toDyA. rAvaNe ajoDa jinabhakti karI tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM. prabhu mahAvIranA satsaMgathI caMDakauzika sarpa ane arjuna mALIne satyadRSTi prApta thaI. jinadarzana ane jinavANI samyagadarzananuM kAraNa che. tenA saMdarbhamAM kavie caMDakauzika sarpa ane arjuna mALInAM dRSTAMta ApyA che. jainadarzanamAM devatatvanA be svarUpa darzAvela che. (1) arihaMta paramAtmA (2) siddha paramAtmA. rAgadveSanA vijetA arihaMta paramAtmAnuM svarUpa darzAvI kavi have siddhaparamAtmAnuM svarUpa darzAve che. sudevatattva: siddha paramAtmA. DhALa : 5 (dezI mana bhamarA re. rAga - guDI(goDI)) te sUkhanI nahI vAnagI, mana bhamarAre, mUgatya zalA sthaMbha sAra. lAlamana... rogoga bhi ApadA, mana... mUgati nahI alagAra, lAla. 119 sAhiba sevaka soe nahIM, mana.. nahi kare mArNahAra. lAla.. baIThAvelI navalII, mana. kokohono tyAhAThAra. lAla... ...120 rAyataNo bhityAhA nahIM, mana.. nahI agyanI jamacora. lAla... vAgha zaMgha vIchI nahI, mana.. nahI sarpa taNo tyAhAM sora. lAla.....1ra1 anaMta jJAna sIdhani sahI, mana.. sIdhani sUkha anaMta. lAla anaMta daraNadIpatuM, mana... anaMta bala sIdha jaMta. lAla... ...1rara *caMDakauzika sarpa ane arjuna mALInI kathA mATe juo-pariziSTa vibhAga.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa asI mUgatyanagarI bhalI, mana... jehanI nahI ko joDaya. lAla... nara varNavI ko navya sakaI, mana... je mukhya jIvyA koDaya. lAla... je arIhaMta sIdha ja thayA, mana... rahayA jaI eki ThAma. lAla... soya devaneiM sIradharo, mana... tehani mUstaga nAmya. lAla mana bhamarA re...124 artha : muktipurInuM alaukika sukha ahIM nathI. muktizilA e zreSTha sthAna che. tyAM roga zoka, bhaya ke vipadA nathI. teo nitya mukta avasthAmAM rahe che ...119 tyAM sAheba ane sevaka (zeTha ane nokara) jevo vyavahAra nathI. tyAM koI mAranAra nathI. teo ekabIjAne aDIne beThA che. koInuM sthAna letA nathI. koNa kono tyAM AdhAra ? (siddhazilA upara siddha bhagavAna svataMtra paNa sthira rahe che) ...120 89 ...123 tyAM rAjA, agni, yamarAja ane corano bhaya nathI. vaLI vAgha, bhaya nathI. tyAM sarpanA phUMphADA ke avAja nathI ...... ...121 te siddha bhagavaMtane anaMta jJAna che. anaMta sukha che. anaMta darzanathI teo dedIpyamAna che. teo anaMta vIryavAna che ...122 siMha ke vIMchI jevA prANIono paNa A muktinagarI alaukika ane anupama hovAthI bejoDa(ajoDa) che. te siddha bhagavaMtanA sukhanuM varNana ka2oDo jIbha vaDe paNa thaI zake tevuM nathI; tethI te avarNanIya che ...123 je arihaMta paramAtmA siddha bane che teo muktipurImAM lokanA aMte sthira rahe che. tevA siddha paramAtmAne he mana bhamarA ! tuM mastaka namAvI bhAvapUrvaka vaMdana namaskAra kara ...124 prastuta kaDI 120 thI 124mAM kavi RRRSabhadAse mana bhamarAnA rUpaka dvArA siddhonuM sthAna, siddhAtmAonuM vizuddha svarUpa ane temanAM anaMta sukhanuM svarUpa nizcita ane saMkSipta zabdomAM aMkita karyuM che. * siddha paramAtmAH devacaMdrajI ma.sA. zrI supArzvanAtha stavanamAM mokSa sukhanuM varNana karatAM kahe che ekAMtika, AtyaMtiko, sahaja, AkRta, svAdhIna ho jinajI, nirupacarita, nirdenda sukha, anya ahetuka pIna ho jinajI' sarvakarmano kSaya karI siddhAlayamAM birAjatA AtmAne siddha paramAtmA kahevAya che. temanuM sukha avarNanIya che. zrI prajJApanA sUtra, pada-2 tathA zrI autapAtika sUtramAM siddhonAM sukhanuM varNana che. jema koI pleccha nagaranA aneka prakAranA guNone jANato hovA chatAM tenuM varNana karavA mATe koI upamA na hovAthI te kahevAmAM samartha thaI zakto nathI tema siddhonuM sukha anupama che. tenI koI upamA nathI. tevuM sukha cakravartI Adi manuSyone ke devane paNa nathI. artha : mokSanuM sukha ekAMtika, AtyaMtika, sahaja, akRta, svAdhIna, nirucarita, nirdendra, anyaahetuka, pIna(puSTa)che.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre samakita vinA siddhano svAda cAkhavA maLato nathI temaja siddhagatimAM paNa jIvanI sAthe samakita sadA rahe che. ahaMbhAva paravastumAM, mithyASTi kahevAya, tedaSTine maTADavA, bhedavijJAna kare sahAya, bhedavijJAna samajyAthakI, samakitapaNuM pamAya, samakita vinAnA mokSa pada, e siddhAMta samajAya. sAdhukIrtivAcaka kRta 'guNasthAna vicAra copAI'mAM kahe che - asaMtanA daMsaNaha asaMta, sukha aNaMta varija akhaMta, asaMta lAyaka samakita jANI, paMcAtaMtaka siddha vakhANi, ...43 nahI janama jarA maraNa viyoga, nahI ciMtA bhaya bhIDa na soga, nahI bhUkha trasa pIDana vyAdhi, siddha rahaI tihA sadA samAdhi. .45 siddha bhagavaMto anaMta guNadhArI che. sarvajJa bhagavaMto paNa siddhanA sukhanuM yathAvatuM varNana karavAne zaktimAna nathI. arihaMta ane siddhanI bhaktithI darzana mohanIya karmano kSayopazama thAya che. darzanamohanI vizuddhi thatAM vasvarUpano anubhava thAya che. samakitIne AtmaguNono AMzika ughADa che, jyAre siddha paramAtmAne AtmaguNono saMpUrNa ughADa che. jeguNo che tArA, tehIja guNo che mArA, vIryasuraNathIoM pragaTAvyA, mArAte avarANA. prabhumAM vidyamAna guNo tirobhAve mArAmAM rahelA ja che, Avo nirNaya zraddhAne baLa Ape che. arihaMtAdinA cAra zaraNAno vIkAra, duSkRtyonI niMdA-gaha ane sukRtyonI anumodanAthI tathAbhavyatvano paripAka thAya che. - duhA-7murUganAmo tehani, mUgatya gayAdeva; pahiluM tattva samajhIkarI, karaya samIkItanI seva 125 deva arIhaMta asso kahuM, guru bhANuM nIgraMtha; guNa chatrIsa tehamAM, sAdhaI mugatya ja paMtha. arthaH je deva muktimAM gayA che temane mastaka namAvo. paheluM devatattva samajIne samakitanI sevA karo...125 arihaMta devanuM svarUpa darzAvI have nigraMtha gurunAM guNo kahuM chuM. teo chatrIsa guNothI yukta che temaja mukti paMthanI sAdhanA kare che..16 1ra6
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa 129 *.130 suguru tatvano paricaya DhALa-6 pATakuM sama jinapUjA parUpaI, mUgatya paMtha sAdhaI mUnI moTo; nIja rasanA vazarAkhaI, pUMThuM (mIThuM) madhuruM nIta nava khAI; asatya vacana na bhAI, horarthajI guNa chatrIsaI purA; parINAbAvIsa jerathakhamatA, tapatapavAni sUrA. ho rajI. guNa chatrIsipUrA...127 gharNadvIvaza rAkhaI mUnIvara, jo dUragaMdhagaMdhAI; cubha parImalaletA navyaharakhaI, navya tyAhAkarma baMdhAI. ho raNajI 128 nArI rUpana narakhaI kahIMdha, locana rakhAI ThAmya; astubha padArtha dekhI caMti, kheda karaI kuNakAmya. horaSyajI. niMdyA Apa suNaI para mukhyathI, tohi cokhuM dhyAna; kIrya vacana paDIA jo zravaNe, vArI rAkhaI kAna. horaNajI. pharasaidrIvaza kAyA jehanI, kuNa caMdana kuNa chAhAra; sAluM khasara UMdina dharaI, rAgadveSalagAra. horaNajI. ...131 brahmacaryavrata nava vADi dharatA, zrI (strI?) no saMsaragaTAlaI. pazu paMDagathI rahi muni alago, pahilI vADatha ema pAliI. ho. zrI (strI) vAta na karato kahIyi, bIjI vADaya ema pAlaI; trIjI vADi strI biThI jayahiM, bighaDI thAnakaTAli. ho.. *..133 nArI rUpa na narakhikahII, cothI vADaya e kahito; pAMcamI naranArInI seyA, tyAhAthI vegalo rahito. ho. purava bhoga na saMbhAri munIvara, chaThavADie lahII; alapa vIgileto trASirAjA, vADi sAtamI kahII. ho.. cAMpI AhAra karaI nahI jAgo, vADi AThamI rASi; zasarakAzaNagAra na karato, naumI vADaya jina bhAkhaI. ho.. ...136 arthaH nigraMtha bhagavaMta jinezvaranAM pATavI kuMvara tarIke pUjAya che. teo jinezvaranAM moTA putra che ane mukti paMthanI ArAdhanA kare che. teo rasanendriya para niyaMtraNa kare che temaja madhura ane svAdiSTa bhojana nitya 1zAra. *** 102 *.134 ...135 ArogatA nathI. RSimuni asatya bolatA nathI. teo chatrIsa guNothI yukta che. bAvIsa pariSadane samabhAve sahana kare che. teo tapa tapavAmAM zUravIra che arthAt AcArya tapa karI rasanendriyane vazamAM rAkhe che..127
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre munivara potAnI prANendriyane vazamAM rAkhavA durgadha ke sugaMdha Ave tyAre zoka ke harSa karatAM nathI tethI teo karmabaMdha bAMdhatA nathI...128 teo nArInA saudarya tarapha daSTi karatA nathI. e rIte teo cakSurijiyane vazamAM rAkhe che. azubha padArthane joI munivara vicAre che ke kheda karavAnuM zuM prayojana? (kheda karavAthI zuM vaLe?)...1ra9 anyanA mukhethI svaniMdA sAMbhaLyA chatAM muni zubhadhyAnamAM ekAgra rahe che. ane kadAca koI prazaMsA ke stuti kare to potAnA kAnane tyAM jatAM roke che...130 te RSirAya potAnI sparzendriyane vazamAM rAkhe che. temane mana zuM caMdana ane zuM asAra ? teo kaThaNa ke komaLa sparza pratye hRdayamAM rAga-dveSa dharatA nathI...131 te nigraMtha muni brahmacarya vratanI navavADanuM vizuddha rIte pAlana kare che. teo strIno saMsarga (paricaya) karatA nathI, temaja pazu ane napuMsaka rahita sthAnomAM rahe che. A pramANe teo prathama vADanuM pAlana kare che...132 munivara strIkathA karatA nathI. A rIte teo brahmacarya vratanI bIjI vADanuM pAlana kare che. strI beThI hoya te sthAna para teo be ghaDI sudhI besatA nathI. A pramANe trIjI vADanuM teo pAlana kare che ...133 teo strInuM rUpa (dhArI dhArIne) jotAM nathI. e cothI vADa che temaja nara-nArInI zayyA (pathArI) thI teo dUra rahe che. e pAMcamI vADa che...134 munivara pUrve bhogavelAM saMsArI avasthAnAM bhogonuM smaraNa karatA nathI, e chaThThI vADa che. teo alpa vigaIvALo (vikRti avardhaka) AhAra kare che, e brahmacaryanI sAtamI vADa che...135 muni khUba ThAMsI ThAMsIne (vadhu paDato AhAra) AhAra na kare, te AThamI vADa che. zarIranI vibhUSA paNa karatA nathI, e navamIvADa che. A nava vADanuM svarUpa jinezvara bhagavaMtoe kahyuM che...136 kavi RSabhadAsa sudeva tattvanuM svarUpa darzAvI have suguru tatva tarapha DhaLe che. suguru tatvamAM AcArya bhagavaMtano paricaya karAve che. AcArya bhagavaMta : tIrthakaranA pratinidhi, caturvidha jainasaMghanuM saphaLa netRtva vahana karanArA, sUrya jevA tejasvI, AcArya bhagavaMto gaNa ane saMghanuM netRtva kare che. jaina tatva prakAzamAM AcAryanA 36 guNa darzAvela che - paMcidiya saMvaraNo taha navaviha baMbhacera guttighro|" cauviha kasAyamukko iha aTThArasa guNehiM sNjutto|| paMcamahAbvayaM jutto paMcavihAyAra pAlaNa samattho / paMcasamii tigutto, iha chattIsa guNehiM gurUmajhaM / / artha - pAMca IndriyanuM niyaMtraNa, navAvADa vizuddha brahamacaryanuM pAlana karavuM, cAra kaSAyano tyAga, pAMca mahAvrata, pAMca AcAra, pAMca samiti, traNa gupti sahita chatrIsa guNothI yukta AcArya bhagavaMta hoya che. A
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 93 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa chatrIsa guNothI yukta zreSTha sAdhu sAcA guru hoya che. AcArya bhagavaMta chatrIsa guNonI eka chatrIzI evI chatrIsa chatrIzI 36 X 36 = 1296 guNothI yukta che. kavi padmavijayajIe navapada pUjAmAM AcAryanA chatrIsa guNo darzAvela che". emAMnI eka chatrIsI paMcikriya sUtramAM che. 1) pAMce Indriya para DhAMkaNuM. 2) brahmacaryanI navavADanuM sajjaDa pAlana. 3) cAra kaSAyathI mukta, arthAt kSamA, laghutA, saraLatA ane nispRhatAmaya jIvana. 4) pAMca mahAvratanuM yarthAtha pAlana. 5) jJAnAcAra Adi pAMce AcAro jIvanamAM jIvaMta jAgrata. 6) pAMca samiti ane traNaguptinA aThaMga upAsaka. ema AcArya 36 guNothI yukta che. kavie AcAryanA guNonA saMdarbhamAM pAMca indriye` ane nava brahmacaryanI vADanuM` vistArathI varNana karyuM che, tathA 22 pariSahano mAtra ullekha karyo che. 22 pariSahanuM svarUpa kaDI-109 mAM ullekhita che. je sAdhaka zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza Adi indriya viSayomAM Asakta thato nathI te nigraMtha kahevAya che. * pAMcaIndriyaH Indriya = IndranA cinta. jIvarUpI IndranA astitvanuM cinha te Indriya che. avyavahArarAzimAM phakta sparzendriya ja che. akAma nirjarA ane Atma vizuddhithI paMcendriyapaNuM prApta thAya che . jema svachaMdI rAjA rAjya gumAve che tema Indriyono durAcAra ekendriyamAM laI jAya che. viSayonuM ati saMparka sAdhanAne dhUMdhaLI banAve che. saMbhUtimunie sanatyumAra cakravartInI strInI komala kezanI laTAnA sparzathI romAMcita banI niyANuM karyuM. ayamAtmaiva saMsAraH kaSAya indriyanirjitaH / tameva tadvijetAraM mokSamAhuH maniSINaH / / artha kaSAya ane IndriyothI jItAya AtmA e ja saMsAra che. Indriyo ane kaSAyone jItanAro AtmA e ja mokSa che. pAMca Indriya para niyaMtraNa ane brahmacaryanuM pAlana karanAra sAdhaka cAritrane akhaMDa rAkhe che. brahmacaryanuM svarUpaH * brahmacarya = zIla, sadAcAra. sAdhaka jIvananI amUlya nidhi brahmacarya che. te sAdhanAno merUdaMDa che. sAdhujIvananI samasta sAdhanAo brahmacarya dvArA sudaDha ane surakSita rahe che. brahmacaryane mana, buddhi, citta temaja hRdayamAM samyak prakAre pratiSThita ka2vA zAstrakAro navavADanuM sUcana kare che. jainadarzana sivAya anya koI darzanamAM brahmacaryanuM AvuM sUkSma svarUpa darzAvela nathI. jainadarzananuM A eka maulika nirUpaNa che. batrIsa upamAthI zIlane upamita karI che. jema grahomAM caMdra, bhUSaNamAM mugaTa, hAthImAM airAvata, sabhAmAM sudhamA, dAnamAM abhayadAna, dhyAnamAM zukladhyAna, jJAnamAM kevaLajJAna, muniomAM tIrthaMkara, vanamAM naMdanavana zreSTha che tema sarva vratomAM zIlavrata zreSTha che. vedodaya navamA guNasthAna sudhI hoya che. navavADa ane tenAthI viparIta pravRtti karavAthI thatAM nukazAna mATe nIce pramANe da STAMta prastuta che. 1) brahmacarya sAdhaka strI, pazu, napuMsaka jyAM vase tevA sthAnanuM sevana na kare. u.dA. agni pAse dArUgoLAnuM hovu. 2) strIkathAno tyAga kare. u.dA. lIMbu ane AMbalIne jotAM mukhamAM pANI Ave che.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre 3) strIo sAthe eka Asana para bese. u.dA. agni pAse ghIno ghaDo pIgaLavA mAMDe che. 4) strIonA manohara aMgopAMgane ekITaze na jue. u.dA. zazIdarzanathI sAgaramAM bharatI Ave che. 5) strInA kAmavikAra janya zabdo na sAMbhaLe. u.dA. megha garjanAthI mayura nRtya kare che. 6) pUrvAnubhUta ratikrIDAnuM smaraNa na kare. u.dA. viSa mizrita chAsa ane DozI. 7) sadA svAdiSTa,pauSTika, sarasa AhAra na kare. u.dA. pracura iMdhanathI agni prajavalita thAya che. 8) uNodarI tapa kare. u.dA. Arya suhastinA ziSya ati mAtrAmAM AhAra karyo. 9) zRMgAra, vibhUSA ke suzobhananI pravRtti na kare. u.dA. garIbanI pAse raheluM ratna corAI jAya che. pUrvAcAryoe sparzendriyanA saMyama mATe saha-zayanAsana ke ekAsana para besavAno, rasanendriyanA saMyama mATe atimAtrAmAM AhAra tyAgano, cakSurijiyanA saMyama mATe strInA hAvabhAva, rUpa-raMga nirIkSaNano, mana:saMyama mATe kAmakathA, vibhUSA ane pUrvakrIDA smaraNano, zrotendriyanA saMyama mATe strInA vikArajanya zabda zravaNano tyAga kahyo che. indriya viSayomAM Asakta brahmacArI nigraMthane brahmacaryamAM zaMkA, kAMkSA ke vicikitsA utpana thavAthI brahmacaryathI bhraSTa thavAya che athavA unmAda, roga ke AtaMkathI gherAya che." pAMca mahAvratanuM svarUpa copAI -4 kodha mAMna mAyA naI lobha, e cArani na daI thobha; paMca mahAvRta pAli sahI, jIva haMzA te na karaI kahI. prathavI khaNaI khaNAI nahI, khaNatAM navya anamodi kahI; kAcuM nIra pIMI nahI sadA, bIjAni na pIAI kadA. ...138 pItAni navya anamodi ratI, agyAni kadA nava jAlaI yatI; anya kaI na jalAvaI kahI, jAli tasa anamedi nahIM. ...139 vIji vIjAvaI nahI vAya, vIjatAM navya avato RSirAya; yUTi cUTavi nahI harI, cUTi anamodi nahI pharI. ...140 tarasa jIvani rAkhi sahI, api na haNAvaI te kahI; haNatAM navya anamodi kadA, pahiluM varta ema pAli sadA. bIjuM varta pAlaI gahigAhI, mUkhyathI sAcuM bola sahI; juhU na bolAvaI anya kani, juhU navya anamodi mani. ...142 aNadIdhuM na letA havaI, ani corI navi sIkhavaI; corI navi anamodi ratI, trIjuM vRtta ema pAli thatI. ..143 sIlavarsa rAkhi abhIrAma, anya pi navi sevAvi kAma; kAmabhoga anamodaI nahI, pApakarma mUnI jANaI tahI. ...144 137 141
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa pAMcamUvarta parIgrahiparImAMNa, sakalavasta IDaI munI jANa; rAkhyAno upadezana kahI, rAkhaI anamodaI nahI. .145 artha: krodha, mAna, mAyA, lobha (parigrahano mamatva bhAva) A cAra kaSAyone munivara jIvanamAM thobhavA detA nathI. teo pAMca mahAvrata (ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha) nuM pAlana kare che..137 teo svayaM bhUmi khodatAM nathI,bIjA pAse bhUmi khodAvatAM nathI ane je bhUmi khode che tenI anumodanA karatA nathI. teo svayaM sacitta pANI pItA nathI, anyane sacita pANI pIvAno upadeza ApatA nathI...138 koI sacitta pANI pIe tenI anumodanA karatA nathI. vaLI teo agnine svayaM pragaTAvatA nathI, anyane agni pragaTAvavAnuM kahetA nathI ane koI agni pragaTAve tenI anumodanA karatA nathI...139 | RSimuni svayaM vIMjhaNo vIMjhatA nathI, ke anya pAsethI vIMjhaNo vIMjhAvatA nathI. temaja vIMjhaNo vIMjhAto hoya tenI prazaMsA karatA nathI. teo svayaM vanaspatine cUMTatA nathI, anyane cUMTavAnuM kahetA nathI ane koI vanaspati cUMTatA hoya tenI anumodanA paNa karatA nathI...140 munivara svayaM jIvone haNatA nathI, anya pAse haNAvatA nathI, koI jIvane haNatA hoya tenI anumodanA karatA nathI. A pramANe teo prathama ahiMsA vratanuM pAlana kare che ....141 munivara bIjuM satya mahAvata grahaNa karI tenuM pAlana kare che. teo mukhethI satya vacana bole che. anya pAsethI asatya bolAvatA nathI, temaja asatyanI anumodanA karatA nathI...142 - sAdhu mahAtmA aNadIdhela vastu letA nathI. anyane corI karavAnuM kahetA nathI, temaja corInI anumodanA ke prazaMsA karatA nathI. A rIte teo trIjuM mahAvrata pALe che...143 muni zIyaLavatane hRdaye rAkhI svayaM tenuM pAlana kare che. anya pAse viSayabhogonuM sevana karAvatA nathI, temaja viSayabhogone bhalA jANI tenI anumodanA paNa karatA nathI kAraNake abrahmanA sevanathI thatA pApa karmane muni sArI rIte jANe che...144 pAMcamuM mahAvrata parigrahanI maryAdAnuM che. parigrahanA svarUpane jANI muni sarva vastunA mamatvano tyAga kare che. teo svayaM parigrahano tyAga kare che, bIjAne parigraha tyAgano upadeza Ape che, temaja parigrahanI anumodanA paNa karatA nathI...145 A copAImAM kavi mahAvratanuM svarUpa darzAve che. mahAvata e zramaNonAM vrata che. te jIvana parvatanA hoya che. cAritra mohanIya karmanA kSayopazamathI, ekAMta mokSanA hetu mATe ja sAdhanA kare te sAdhu che. zrI sUyagaDAMga sUtranA prathama zrutaskaMdhanA soLamA adhyananamAM sAdhune mAhaNa (mahAtmA), samaNa (zramaNa), bhiSma (bhikSu) ane nigraMtha (bAhya ane atyaMtara parigrahathI rahita) kahyA che. jeo pApa vyApArathI sarvathA nivRtta thayA che, paraMtu saMjvalana kaSAya ane nidrAdi pramAdanA udayathI saMyamanA yogamAM pramAda rahe che. teo chaThThA pramatta saMyata ane sAtamA apramatta saMyata guNasthAne AvanajAvana kare che. teo paMca mahAvratadhArI hoya che.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'ne AdhAre * pAMcamahAvratanuM svarUpa sarvavirati dharma e sarvathA niSpApa jIvananI prakriyA che. 1) sarva praNAtipAta viramaNa vrata, 2) sarva mRSAvAda viramaNa vrata, 3) sarva adattAdAna viramaNa vrata, 4) sarva maithuna viramaNa vrata, 5) sarva parigraha viramaNa vrata. pAMca mahAvratanuM svarUpa zrI praznavyAkaraNa sUtramAM darzAvela che. pAMca mahAvratanuM dravyathI, bhAvathI ane nizcayathI svarUpa nIce pramANe che. mahAvrata dravyathI pAlana bhAvathI pAlana nizcaya svarUpa ahiMsA dravyadaSTie prANAtipAta | AtmA cetanyalakSaNayukta, sadA upayogavaMta | saMpUrNa ahiMsA svarUpa eTale jIvahiMsAnA tathA asaMkhyAta pradeza che.te apekSAe | | siddha bhagavAna che. pratyAkhyAna. sarva jIvo samAna che. karmanA kartA, karmanA | teo azarIrI bhoktA, sukha-du:khanA vedaka ane jANanAranI hovAthI akriya che. apekSAe sarva jIvo samAna che tethI arUpI hovAthI rAga-dveSa na karatAM sarva jIvo para temanAthI koIne samabhAva rAkhavo. duHkha thaI zakatuM nathI vrata pAlananuM mukhya dhyeya A che. 2)| satya asatya na bolavuM sarva dravya, guNa ane paryAyonuM satya svarUpa | AtmAnuM zuddha svarUpa jovuM. sarva dravyamAM dravyatva, guNomAM guNava(sAyika samakita) paryAyomAM paryAyatvanI apekSAe samAna | te ja sarvathA satya hovAthI rAgadveSano abhAva te samabhAva. | svarUpa che. 3) acaurya alpa ke bahu, sUkSma ke skUla, bhAvadaSTie lobha, moha Adi bhAva che. | siddha bhagavaMta karmAdi saceta ke aceta Adi dravyanI teno tyAga, paradravya eTale karma. nokarma koI paulika vastu corI (adattAdAna) no tyAga. eTale zarIra, bhAvakarma eTale rAgadveSa. || grahaNa karatA nathI te teno tyAga. paulika bAhya vastuonI | svarUpa dhyeyarUpa che. IcchA na karavI te niSkAma vRtti. 4) brahmacarya mithuna tyAga, deva, manuSya nirmANa nAma karmanA udayathI zarIranA brahma eTale zuddha ane tiryaMca saMbaMdhI vividha AkAra (liMga) bane che. mULa AtmacaryA arthAta maithunano tyAga. svarUpa azarIrI, avedI che tethI koI guNomAM AnaMdamaya strI, puruSa ke napuMsaka nathI. A pramANe ramaNatA. jJAnapUrvaka dravyAnuyogamAM samabhAve pravartavuM. 5)| parigraha tyAga navaprakAranA parigrahano tyAga karmabaMdhanA kAraNono tyAga, pAMce IndriyanA siddha bhagavaMta niraMjana, (khetara, makAna, cAMdI, viSayono tyAga, mamatva, lobha, rAga nirvikArI, niHsaMga che. suvarNa, dhana, dhAnya dAsa- | ane Asaktino tyAga. temane karma, zarIra ke dAsI, pazu-pakSI, anya koI parigraha gharavakharInI cIjo) nathI.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa * 149 - duhA - 8anamodaI nahIMtehani, paMcamahAvRtta dhAra; te pUnavara pAe nAm pAli paMcAcAra ...146 artha: muni avatanI anumodanA karatA nathI. teo paMca mahAvratadhArI che. te munivaranAM caraNomAM huM namaskAra karuM chuM. jeo paMcAcAra (jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra)nuM pAlana kare che ...146 DhALa - 7 (dezI - tuMgiyA giri sikhara sohaI rAga-parajIo) jJAnAcAra mUnI ema ArAdhI, kAliM bhaNaI mUnarAya re. akhara adIka kahi ocho, praNamigurunA pAya re; jJAnAcAra mUnI ema ArAdhi. AMcalI. ...147 yoga vahI sIdhAMta bhaNato, kAjo kADhi tyAre; bhUkha ghUMka pAyinacalagADaI, pATI pothI jyAMhi re. 148 jJAnanodravya valI vadhAri, bhaNatAM nahIM aMtarAyare; jJAnano mada nahIM (a) mUnIvara, vaMdUte ravIrAya re. AcAra bIjo mUnI ArAdi, devagurani gharmare; traNe tatva tyAhA nahI(a) zaMkaya, ArAdhi sUkha pare. jJAnAcAra bIjo mUnI ArAhaI--AMcalI. dharmanAM phalahoya nIsiM, nIvAranavAyare; prabhAvanA mIthyAta dekhI, rAkhinImaca ThAhire. AcAra. ..151 saMghamAM gUNavaMta jANI, kari bhagatI apAra re; sAghArNa gUradevadravyanI, karaI mUnIvara sArare. AcAra. ...15ra AzatanA nahI jinacorAsI, gurutaNI tetrIsa re; paDIlehaNA munI karAI pUrI, tIhAMnAbUsIsare. AcAra bIjo mUnI ArAI ...153 artha; muni svAdhyAya kALamAM jJAna bhaNe che. teo svAdhyAya karatAM akSara ocho, adhika kahetA nathI. (upayoga pUrvaka sUtra, artha ane taMdubhaya bhaNe che) temaja abhyAsa karavA pUrve guruvaMdana karI vinaya kare che. A pramANe muni jJAnAcAranI ArAdhanA kare che ..147 tethI viziSTa tapazcaryApUrvaka(upadhAna) zAstrAbhyAsa kare che. jJAna bhaNatAM pahelAM te sthAnane pUje che. *.150
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre teo pustakane mukhanuM ghUMka temaja paga lagADatA nathI arthAt jJAnanA sAdhanonuM bahumAna kare che...148 muni jJAna dravyanI (jJAnanA sAdhanonI) vRddhi karAve che temaja ziSyane jJAna bhaNavAmAM aMtarAyabhUta banatA nathI. teo jJAnano mada karatA nathI. evA munivarane huM vaMdana karuM chuM...149 muni darzanAcAra nAmanA bIjA AcAranuM ArAghana kare che. teo deva, guru ane dharmatattvanuM bhAvapUrvaka ArAdhanA kare che. te traNa tattvamAM jene saMpUrNa zraddhA che, leza mAtra paNa zaMkA nathI; te parama sukha prApta kare che...150 dharmanuM phaLa nizcita maLe che evI zraddhA rAkhe che. teo deva, guru ane dharmanI niMdAnuM nivAraNa kare che. mithyAtvanI prabhAvanA thatI joine paNa teo potAnI mati sthira kare che...151 teo caturvidha saMghamAM (sAdhu-sAdhvI,zrAvaka-zrAvikA) guNiyala vyaktinI apAra bhakti kare che. guru ane deva (arihaMta, tIrthakarAdi) dravyanI munivara saMbhALa rAkhe che... 15ra muni jinadevanI 84(coryAzI) prakAre AzAtanA paNa karatA nathI temaja tetrIza prakAranI gurunI AzAtanA paNa karatA nathI. teo UbhayakALa pratilekhana kare che; evA munivarane huM bhAvapUrvaka mAruM mastaka namAvuM chuM...153 kavi RSabhadAsa have paMcAcAranuM svarUpa darzAve che. jainadarzanamAM AcArane sAdhanAno prANa kahyo che. saMpUrNa aMga sUtrono sAra AcAra che. AcArano sAra sammacAritra, samyakracAritrano sAra nirvANa ane nirvANano sAra AtmAnuM avyAbAdha sukha che. A pramANe avyAbAdha sukha(mokSa)nuM mULabhUta kAraNa samyaku AcAra che. tethI ja gaNadharo dvArA prathama aMga praviSTa Agamo racAyAM che. temAM prathama zrI AcArAMga sUtra che. sAdhune paNa dIkSA pachI zrIdazavaikAlika sUtra bhaNAvAya che kAraNake te AcAra graMtha che. zrI bhagavatI sUtramAM traNa prakAranI jAgarikA darzAvela che - goyamA ! tivihA jAgarikA paNNatA, taMjahA - buddha jAgariyA abuddhajAgariyA sudakhujAgariyA / (1) dharma jAgarikA- sarvajJonI svasvabhAvAvasthAne dharma jAgarikA ke buddha jAgarikA kahevAya che. (2) adharma jAgarikA - chavastha (kevaLajJAnanA abhAvamAM) Atma sAdhaka zramaNonI dharma jAgaraNane adharma athavA abuddha jAgarikA kahevAya che. (3) sudaka--jAgarikA - samyagRSTi zramaNopAsaka pauSadha Adi samaye AtmaciMtana kare te sudakhkhajAgarikA dharma jAgarikA cAra prakAranI che. (1) AcAra dharma (2) kiyAdharma (3) dayAdharma (4) svabhAva dharma ahIM prathama AcAra dharmajAgarikA darzAvela che, jemAM jJAnAcAra Adi pAMca AcAra darzAvela che. * jJAnAcAra: kavie kaDI 147 thI 149mAM jJAnaprApti tathA sadAcAronA rakSaNa mATe jJAnAcAranA ATha bheda
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 99 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa darzAvela che. (1) jJAna bhaNavAnA samaye jJAna bhaNavuM. (2) jJAna bhaNatAM vinaya karavo. (3) jJAna ane jJAnInuM bahumAna karavuM. (4) jJAna bhaNatAM yathAzakti tapa karavuM. (5) jJAnadAtA gurunA upakArane gopAvavA nahi. (6) akSara zuddha. (7)artha zuddha. (8) akSara ane artha banne zuddha bhaNe . akSara bhedathI arthabheda, arthabhedathI kriyAbheda thAya che. kriyAbhedathI mokSa na thAya. mokSanA abhAvamAM dezavirati ke sarvavirati dharma niSphaLa thAya che. yogya RRtu anusAra khetI karavAthI sArAM phaLa prApta thAya che, tema zAstra anusAra yogya kALe jJAna bhaNavAthI guNaprApaka bane che. vidyA vinayathI zobhe che. avinayathI maLeluM jJAna ajJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI pragaTeluM hovAthI ajJAnarUpe saMsAramAM paribhramaNa karAve che. vidyAguru pratye pUjyabhAva dharAvavAthI jJAnAvaraNIya karma tUTe che.tapa zrutane puSTa kare che. zrutajJAnarUpI amUlya ratna prApta karavA zAstra kathita tapa ka2vuM jarUrI che. jJAna meLavanAre vidyAgurune chupAvavA nahi. zruta bhaNIne tenuM uttama phaLa meLavanAre akSara, kAno, mAtra, zabda ke vAkya cUnAdhika karavuM nahi. A jJAnanA ATha AcAro che. munine pAMca prahara sudhI svAdhyAya karavAnuM vidhAna che. te jJAnAcAranI mahattA puravAra kare che. jJAna e AtmAno parama guNa che. jJAna sva-para prakAzaka che. jJAnanI vikRtti krodha, mAna, mAyA ane lobha che. jJAnanuM kArya svakSetre AnaMdavedana che ane parakSetre jJeyane jANavAnuM che. jJAna, jJAnI tathA jJAnanA sAdhanonI bhakti jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamanuM kAraNa bane che. * darzanAcAra : have kavi kaDI 150 thI 152 mAM darzanAcAranuM svarUpa darzAve che . jIva-ajIvAdi nava tattvonI yathArtha zraddhA thatAM samyagdarzana guNa pragaTe che. samyagdarzana guNa pragaTa thatAM AtmAmAM aneka guNo pragaTe che. zrI uttarAdhyayana sUtramAM darzanAcAranA ATha guNonuM nirUpaNa thayuM che. zraddhA e ja sarva kAryanI siddhi che. Atma sukhanI siddhi mATe agamya bhAvo samajavA jJAnInA vacano para zraddhA rAkhavI paDe te sunizcita che. agamya bhAvone samajavA kuyukitaono Azraya le che te jinAjJAno virAdhaka bane che. jainadarzananI satyatA ane zraddhA akhaMDa rAkhavA paradarzananI kAMkSAno tyAga karavo. utsukatA te ArtadhyAna che. ajJAna bAla tapasvIonA tapa joi mUDha banavuM e mithyAtvanuM poSaNa che. sAdharmIonA guNonI prazaMsA karavI, temane ArAdhanA ke virAdhanAnA phaLa samajAvI dharmamAM sthira karavA, temanI muzkelIo dUra karavI, temanA pratye prIti rAkhavI ane jinazAsanano mahimA vadhAravo, e darzanAcAranuM svarUpa che. paramAtmAnA darzana karavA e darzanAcArano prAraMbha che. dareka jIvAtmAmAM paramAtmAnA darzana karavA e darzanAcAranI parAkASThA che. te brahmadaSTi che, je mohane toDe che. je pravRtti Atma guNono nAza kare che, tene AzAtanA kahevAya. gurudeva vagere pUjaya puruSonI avahelanA, upekSA ke niMdA vagerethI mAnasika, zArIrika kaSTa pahoMcADavuM tene AzAtanA (virAdhanA) kahevAya *darzanAcAra mATe juo-pariziSTa vibhAga.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre ...154 che. zrI dazAzrutaskaMdha sUtra tathA zrI samavAyAMga sUtramAM guru ane ratnAdhiko pratyenA anucita vyavahAranI apekSAe tetrIsa AzAtanAonuM kathana thayuM che. arihaMta ke gurunI avajJA e bhayaMkara koTinI AzAtanA che. tenAthI jIvano anaMta saMsAra vadhe che. zrI haribhadrasUri mahArAja kahe che - tIrthakara, pravacana(saMgha), zruta(Agama), gaNadharaAcArya ane jJAna Adi guNathI zreSTha (mahaddhika)nI AzAtanA karanAra anaMta saMsArI bane che, jayAre jJAna Adi guNonI rakSA karanAra alpa saMsArI bane che." jJAnAcAra ane darzanAcAranuM svarUpa darzAvI kavi cAritrAcAranuM svarUpa darzAvavA AgaLa vadhe che. cAritrAcAranuM svarUpa. DhALa-8(guru viNa gaccha nahi jina kahyo. rAga AsAvarI siMdhuo) trI AcAra je anya dharA, jagi cArItrIcAra re; saMjayamasUdhUmapAlato ANai bhavataNo pAra re. tratIya AcAra ja mAnya dharai.-AMcalI. saMyama vasta sohAmaNI, ema mukhya munIvara bolire; rayaNa kanaka maNi mANikAM, konavya cAritratolire. trIya ..155 cArItra vana kima pAmIi,A bhavasAyara pAra re; samaya thana nahI kevalI, mugatya nahI nIradhArIre...tratIya. ....156 cArItravIna kayama pAlIi, sakala jIvanI rAsyo re; sUkSma bAdaroTali, saMyama huI jyo pAzore.... trIya. ...157 saMyamathI sukha upaja, lahaI sakala saMyogore; ke paMcama gatya pAmIi, nahIM kari sUravara bhogo re..tratIya. ...158 ema cArItra ana modato, aMgiM nahI atIcAro re; paMca samanya traNya gupatya cuM, saMyama rAkhato sAro re...tratIya. ...159 artha: trIjo AcAra je manamAM dhAraNa kare che tene jagatamAM cAritrAcAra kahevAya che. saMyamanuM vizuddhapaNe pAlana karI muni saMsArano aMta ANe che...154 saMyama e ati kiMmatI ane zreSTha vastu che, evuM muni bhagavaMto svamukhathI kahe che. ratna, suvarNa, motI ane mANeka jevI kiMmatI vastuo paNa cAritranI tole na Ave...155 cAritra vinA A bhavasAgara zI rIte tarI zakAya? saMyama vinA kevaLajJAna na hovAthI pUrNa jJAnanI padavI paNa na maLe. kevaLajJAna vinA mokSa paNa nizcitapaNe na maLe...156 cAritra vinA sarva jIvarAzinI dayA zI rIte pALI zakAya? sUkSma ane bAdara jIvonI hiMsAnuM pApa
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa saMyamanA saMgathI dUra thAya che ......157 saMyamathI sukha utpanna thAya che. saMyamathI (puNyanA pratApe) anukULa saMyogo maLe che athavA mokSa jevI paMcama gatinAM zAzvata sukho saMyamathI maLe che. saMyamanA saMskAranA kAraNe devabhavanA bhogomAM paNa jIvAtmA anAsakta rahe che...158 muni A pramANe cAritranI anumodanA karato, cAritranA doSono tyAga karI pAMca samiti ane traNa guptinA pAlanathI saMyamane vizuddha rAkhe che ...159 * cAritrAcAra: DhALa-8 mAM kavie cAritranI mahattA suMdara rIte darzAvela che. saMyama, dIkSA, pravrajyA, abhiniSkramaNa ItyAdi cAritranA paryAyavAcI nAmo che. pApothI mukta banI mokSa tarapha javuM e pravrajyA che. dI eTale kalyANanuM dAna denArI ane kSA eTale vighnono kSaya ka2nA2I. vyavahAramAM dIkSA zabda vadhu pracalita che. zrI haribhadrasUrijIe paMcavastuka graMthamAM dIkSA mATe 'bhAvadAnazAlA' (sarva jIvone abhayadAna ApanArI) zabda vAparyo che. 36 vivekapUrvakanI samyak pravRtti e ja saMyama che, avivekapUrvakanI pravRtti e asaMyama che. asaMyamathI nivRtti ane saMyamamAM pravRtti te ja cAritra che. cAritrAcAranAM ATha bheda che. jemAM pAMca samiti ane traNa guptino samAveza thAya che, jene zAstrIya bhASAmAM 'aSTa pravacana mAtA' (jainazAsanane TakAvI rAkhanArI AcaraNAo) kahevAya che.mAtA saMtAno mATe kalyANakArI hoya che; tema pAMca samiti ane traNa gupti sAdhako mATe kalyANakArI hovAthI jinezvara bhagavaMto tene zramaNonI mAtA kahe che. sarvajJanA vacana anusAra AtmAnI samyak pravRtti te samiti che. tenA pAMca prakAra che. 1)iryA samiti H koi paNa prANIne duHkha na thAya te rIte mArgamAM sADAtraNa hAtha dUra sudhI najara karIne cAlavuM. 2) bhASA samiti : hita, mita, priya, satya ane zaMkA vinAnI bhASA bolavI. 3) eSaNA samiti : saMyama jIvanamAM Avazyaka bhojana, pANI, vastra-pAtra vagere nirdoSa rIte grahaNa karavA temaja anAsakta bhAve teno upabhoga karavo. 4) AdAna samiti : vastumAtrane joi, tapAsIne yatnApUrvaka levI tathA mUkavI. 5) utsarga samiti : jIvarahita sthAnamAM upayogapUrvaka nirIkSaNa karIne anupayogI vastuno tyAga karavo. yogono samyak prakAre nigraha karavo e gupti che. yogone zuddha Atma bhAvonA lakSe pravartAvavA te gupti che . gupti traNa che . 1) mano gupti - saMkalpa,vikalpano tyAga karavo. Atma tattva, chadravya ane nava tattvanuM ciMtana karavuM. 2) vacana gupti - vacana upara niyaMtraNa rAkhavuM athavA mauna rahevuM. 3) kAyagupti - zarIrathI thanArI virAdhanAjanaka pravRttio ghaTADavI. samiti vinA gupti na saMbhave ane gupti vinA samiti na hoya. A aSTapravacana mAtAmAM saMpUrNa dvAdazAMgIno samAveza thai jAya che kAraNake samiti ane gupti baMne
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre jJAna-darzana cAritrapUrvaka ja hoya. dvAdazAMgInA bAra aMgomAM jJAna, darzana ane cAritrano mArga saMkalita thayo che. iriyA samiti, eSaNA samiti, AdAna samiti ane manoguptimAM sarva jIvo pratye ahiMsaka bhAva keLavI abhayadAna ApavAno hetu che, jemAM maitrIbhAva che. bhASA samiti ane vacana guptimAM avAjanA pradUSaNane rokavAno hetu che. utsarga samitimAM vAyunA pradUSaNane rokavAno mukhya hetu che. phakta aSTapravacana mAtAnuM jJAna hoya, chatAM gItArtha gurunA vacanane anusaranAra kadAgraharahita zraddhALu jIva siddhAlayarUpa maMdire pahoMce che. Atmika sukhamAM vasavATa karavA cAritrano sAtha jarUrI che. kyAreka bAhyaveza ke upakaraNa levAno samaya na rahe to bhAvacAritranA baLe paNa tarI zakAya che. zrI RSabhadeva bhagavAnanI mAtA marUdevI hAthInI aMbADIpara ekatva, anyatva ane azaraNa bhAvanA bhAvatAM bhAva cAritranA baLe kevaLajJAna pAmyA. 78 kaDI-157 mAM kavi e cAritranuM mAhAtmya darzAvatAM kahyuM che ke, saMyamathI sUkSma ane bAdara jIvone abhayadAna maLe che. evAja bhAva kavie zrI uttarAdhyayana sUtranA-caraNavidhi adhyayanamAM darzAvyA che. jemAM (mUyAmeNu)zabdathI evo artha sare che. bhUtagrAma eTale prANIono samUha, jemAM sUkSma ane bAdara jIvono samAveza thAya che . je bhikSu jIvonI rakSA karavAmAM sAvadhAna rahe che, teno saMsAra alpa bane che. - duhA-9 cAritra ratna jagamAM vaDuM, lahIi pUrtti saMyogi; zrI jina kahai nara saMbhalu, kuNa saMyama niyoga...160 artha : cAritrarUpI ratna jagatamAM zreSTha che. te puNyanA udayathI maLe che. jinezvara devo kahe che ke, he mAnava ! tame sAMbhaLo. AvA saMyama ane niyama koNa grahaNa karI zake ?...160 dIkSAne yogya-ayogya vyakti copAi-pa cArItra grahaivA jogya nara soya, saMvegI samakIta thIra hoya; pragyanA thIra aMdrIno jIta, mAyA doSa kadAgRhai rahIta. dayA budhya sUsIla sUjAMNa, siri vahi arIhaMta devanI AMNa; kusala jatI dharmaneiM vISi, ehevo cArItra lIdhuM Si. desa kula jAtya va sudha varayo, karma aMza ghaNA khi ka2yA; asyA pUrNa saMyamani kAya, aDhAra pUranni karavA tAya. bAla buDha napUMsaka narA, kAyara jaDa paraharavA kharA; vAdhI cora,nRpa, drohI jeha, unamata cakhya vyanA nara jeha. ...161 ...162 ...163 ...164
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa *..166 sthInIdrI nidrA nara dAsa, dUSTa mUDha saMyama nahI tAsa; raNIo, khoDIlo avagaNuM, hasaNa pUrSanara paravaza paNuM. 165 jenara vaMchaDa para Adeza, teNaI celiuM kANe kareza; aDhAra pUrNatajavA sahI, vIsa bola zrInAtajI lahI. aDhAra bola pUrvanA sahI, bAla vachAgRivatI kahI; sola jAtyAnapUsaka joya, saMjayama dasa jAti navya hoya. ...167 pahilo paMDaka napUsaka kahuM, SaTa lakSaNatehanAM paNa lahU strIya sabhAva sUra strIne janmyo, varNagaMdharasapharasaha tasyo. ..168 zUlavyaMga strI sarakhI vANya, susyabadalalanA zrI parijaNya; mAtaruphINa rahIta jasa hoya, SaTa lakSaNa paMDakanAM joya. ..169 bIjo napUsaka vAtaka joya, badhabhaMga jehanuM paNya hoya; strI sevA vana aMkI namai, te cArItralI nIgakiM. 170 kalIvanapUsaka taNo vIcAra, tehanA bheda kahyA vaLI cAra; dviSTa kalIva strI nAgI dekhya, pAmikSobha nara soya vaseSa. ...171 AsIlAMcha kalIvahateha, AbhaMgatAM nara khobhi jeha; prArthanA kalIvaha kharAM, prArathiMje khobhiM narA. 172 ho utakaTano eha sabhAva, strI mohinara thayidrAva; kalIva bheda kahyA vaLI cAra, nazItha zAhAstrI kahyo vIcAra. ..173 kuMbhInapUsaka cauthatuM joya, vyaMga vRSaNa ghaTanI pazihoya; irSAlu anakezavAsI, zrI sevAdekhI caDhI rIsa. ...174 chaThTho cukanI napUsaka jeha, sRkanI paMkhIAnI padhari teha; ati abhIlASa AsakatapaNuM, kAmakuceSTA karato ghaNuM. ...175 strI sevyAja pachInara koya, vagalIta vIryasthAna parI joya; nIja aMkI cATavAkaraI, tata karma sevI kahyo sari. pakSIkApakSIka tehanuM nAma, sUkalapabihuci utakaTa kAma; kRSNa pakhiM kAma janavyahavo, ehanapUsaka kahuM AThamo. 177. sugaMdhIka napusaka aMdha, nIja aMdrIno leto gaMdha; asakata napusaka dasamo kahyo, vIrya khalaI AlaMgI rahya. ..178 *..176
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre dasai napuMsaka kAmI kahyA, asubha praNAMmI te dasa lahyA; mAhAnagara dAhA sama kAma, teNai cArItra tasa nahI abhIrAMma ...179 havai napUsaka SaTa vIstarA, chedyA madyA maMtriM karayA; deva raSI svara auSadhi kari, e SaT dIkSA saMyama varai. ...80 artha : je saMvegI hoya, samakitI hoya, dhairyavAna hoya, buddhizALI hoya, caMcalatA rahita zAMta hoya, Indriya vijetA hoya, mAyA ane kadAgraha jevA doSothI rahita hoya te vyakita cAritragrahaNa karavA yogya che ...161 karuNAvaMta, suzIlavaMta, buddhizALI, dharmanA marmane jANanAra sujJa yati arihaMta devanI AjJAnuM yathArtha pAlana kare che. AvA kuzaLa muni grahaNa karela cAritrane akhaMDapaNe yarthAtha rIte pALe che ...162 jeNe uttama, deza, kuLa,jAti prApta karI che temaja ghaNAM karmo kSaya karyAM che; evo puruSa cAritra grahaNa karavA yogya che . aDhAra prakAranA puruSo ayogya hovAthI teno tyAga karavo ...163 bALaka, vRddha, napuMsaka, kAyara, jaDa, vAdI, cora, rAjAno aparAdhI, indriya viSayomAM unmatta, cakSuhIna mAnavI saMyamanuM yogya rIte pAlana na karI zake mATe teo saMyama mATe ayogya che ...164 thINaddhi nidrAvALo manuSya, dAsa, duSTa, mUDha, devAdAra(RNavALo), yuddhamAM khoDakhAMpaNavALo banelo temaja jene potAnA hAsya para kAbU na hoya tevo puruSa saMyama mATe ayogya che...165 je manuSya bIjAnA Adeza anusAra varte che arthAt parAghIna che tevA ziSyo zuM karaze ? A pramANe aDhAra prakAranA puruSo saMyamane ayogya che, tethI saMyama mATe tyAgavA yogya che...166 aDhAra doSa pUrve kahyAM te tathA sabAlavatsA (stanapAna karAvatI bALakavALI strI) ane garbhavatI strI ema vIsa prakAranI strIo saMyama mATe ayogya che temaja soLa prakAranA napuMsaka manuSya saMyama grahaNa karavA mATe ayogya che.............167 prathama paMDaka nAmanA napuMsakanuM varNana karuM chuM. tenA cha lakSaNo che. strI jevo svabhAva, strI jevA svara temaja tenA varNa-gaMdha-rasa ane sparza strI jevo hoya che...168 jenuM puruSa cint sthUla hoya, jenI vANI strI jevI hoya, jenA zabdo strI jevA hoya (strInI jema ceSTA karavAvALo hoya, strInI jema mUtra karatAM avAja thAya temaja jenuM mUtra phINa vinAnuM hoya che. A cha lakSaNo paMDaka napuMsakanA che...169 bIjA vAtaka napuMsaka che. jenuM liMga stabdha hoya che. strIne bhogavyA vinA te rahI zake nahi, mATe te cAritra grahaNa karavAne yogya nathI ...170 trIjA klIba napuMsaka viSe mAhitI jaNAve che. tenA cAra bheda kahyA che. draSTiksIba napuMsaka nirvastra strIne joi vizeSa prakAre kSobha (vyagratA) pAme che ...171 AzliSTa klIba napuMsaka je strInAM AliMganathI kSubdha thAya che. prArthanA klIba napuMsaka strInA bhoganimaMtraNathI kSubdha thAya che ...172
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa strI pratyenA atyaMta mohanA kAraNe strIno zabda sAMbhaLavA mAtrathI kSubdha thAya che. tene zabda klaba kahevAya che. A cAra prakAranA klIba napuMsakano adhikAra zrI nizIthasUtramAM darzAvela che...173 kuMbhI napuMsaka cothA prakAranA che. temanuM puruSa cinha ke aMDakoSa kuMbhanI jema utsuna stabdha rahe che ane pAMcamA irSALu napuMsakane anyanA kAryo para adekhAI Ave che. strIne bhogavatA puruSane joine tene irSA Ave che...174 chaThTho zukanI nAmano napuMsaka che. je zukanI pakSInI jema tIvra abhilASApUrvaka ane AsaktipUrvaka punaHpuna kAmaceSTA kare che ...175 strInuM sevana karyA pachI paNa vizeSa galita vIrya sthAnane joi potAnI indriyathI cATe che tene tatkarmasevI napuMsaka kahevAya che ...176 pAkSikApakSikA tenuM nAma che, jene zukala pakSamAM ati utkaTa kAmabhoganI vAsanA jAge ane kRSNa pakSamAM kAma bhoganI vAsanA na hoya. A AThamA prakAranA napuMsaka che ...177 sugaMdhika napuMsaka indriya viSayomAM aMdha bane che tethI potAnA vIryane sugaMdhI mAnIne svaliMgane suMghe che. dasamA azakta napuMsaka che je vIryapAta pachI paNa strIne AliMgIne rahe che...178 uparokta dasa prakAranA napuMsaka atizaya kAmI, azubha adhyavasAyavALA che. temanI kAmavAsanA moTA nagaranA agnidAha samAna atIva prabaLa hoya che. tethI teo cAritra grahaNa karavA yogya nathI..179 have cha prakAranA napuMsakanuM varNana che. cheda karIne, masaLI nAkhIne, baLathI, deva ke tapasvInA zrApathI, auSadhinA prayogathI jene napuMsaka banAvela hoya tevA cha prakAranA napuMsaka saMyama grahaNa karavAne yogya che ...180 kavi RSabhadAse prastuta 20 kaDIomAM dIkSAne ayogya 8 prakAranA puruSa ane 20 prakAranI strIo darzAvI che. pravacana sAroddhAra graMthamAM tenI gAthA Apela che. cAritra e ciMtAmaNi ratna karatAM amUlya che. anuttara vimAnavAsI devo paNa tenI jhaMkhanA kare che. cAritra eka moTI sAdhanA che. A sAdhanAne akhaMDita banAvavA zAstrakAroe uparokta niyamo darzAvyA che. jaina paraMparAmAM aMtima tIrthakaranA samayanA sAdhako vakra ane jaDa che, evuM manAya che. saMyamanI mahattA ochIna thAya te hetuthI mahA mRtadharoe A niyamo darzAvyA che. * dIkSAne yogya vyakita: (1) Arya kSetrotpana. (2) jAti kuLa saMpana. (3) laghukarmI. (4) vimala buddhi. (5) saMsArasamudramAM manuSya bhavanI durlabhatA, janma-maraNanAM duHkha, lakSmInI caMcaLatA, viSayonAM duHkha, iSTano viyoga, AyuSyanI kSaNabhaMguratA,maraNa pazcAtu parabhavano ati raudra vipAka ane saMsAranI asAratA Adi bhAvone jANavAvALo. (6) saMsArathI vairAgya pragaTela hoya. (7) alpa kaSAthI. (8) kutuhalavRttithI rahita. (9)
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre sukRtajJa. (10) vinIta. (11) rAjAno avirodhI. (12) suDola zarIra. (13) zraddhAvAna. (14) sthira cittavALo. (15) samarpaNabhAva. A guNothI saMpana vyakita dIkSAne yogya che. AvA vyaktiomAM jJAnagarbhita vairAgya hoya che, jenA kAraNe saMyama paryAyanuM suyogya rIte pAlana karI zake che. * dIkSAne ayogya vyakti zrI pravacana sArodvAra graMthamAM dIkSAne ayogya vyakti darzAvatAM kahyuM che - bAle vuDDhe napuMse ya kIve jaDDe ya vAhie / teNe rAyAvagArI ya ummatte ya asaNe 10 / / 760 / / dAse duDhe ya mUDhe ya aNatte juMgie iya 15 / obaddhAe ya bhayae sehanipheDiyA iya 18 / / 761 / / je aThThArasa bheyA purisassa tahitthiyANa te ceva / / gubiNI 1 sabAlavacchA 2 dunni ime hu~ti anevi / / / / 762 / / (1) bAla - ATha varSathI nAnI uMmaranA (2) vRddha - 70 varSathI adhika uMmaravALA (3) napuMsaka - janma napuMsaka (4) jaDa - zarIrathI azakata, buddhihIna, mUka (5) kalaba - strInA zabda, rU5, nimaMtraNa Adi nimittathI udita moha-vedane niSphaLa karavAmAM asamartha (6) rogI - roga athavA vyAdhithI yukta. (7) cora -corI karavAvALo (8) rAjyano aparAdhI - rAjyaviruddha kArya karavAthI aparAdhI ghoSita thayelo. (9) unmata - pAgala (10) cakSuhIna - janmAMdha athavA koI paNa kAraNathI AMkhonI jyoti cAlI gayelI hoya. (11) dAsa - koinA dvArA kharIdAyelo (12) duSTa - atikrodhI athavA viSayAsakta (13) mUrkha - bhramita buddhivALA (14) kajaMdAra - devAdAra (15) jugita (hIna) - jAtithI, karmathI, zarIrathI hIna (16) baddha - karma, zilpa, vidyA, maMtra zIkhavADavA mATe koI sAthe pratijJA baddha hoya (17) bhUtaka (nokara) - nokarane dIkSA ApavAthI mAlikane sAdhu pratye aprIti thAya che. (18) apahata- mAtA pitAnI AjJA vinA bALakane adatta lAvavo (19) garbhavatI strI (20) bAlavatsA - stanapAna karAvatI strI. ayogya vyaktine ajANatAM dIkSA ApavAthI prAyazcita Ave che. tethI ahIM spaSTa thAya che ke dIkSA ApyA pachI paNa yogyatA-ayogyatAnI jANakArI na thAya tyAMsudhI vaDI (moTI) dIkSA ApavI joIe. kavi tyAra pachI soLa prakAranA napuMsakamAMthI daza prakAranA napuMsaka dIkSAne ayogya che te darzAve che. * napuMsaka vicAra : veda mohanIya karmanA udayathI strI ane puruSa pratye tIvra AkarSaNa pedA thAya, tene napuMsaka veda kahevAya che. temane nagaranA dAha samAna prabaLa kAmavAsanA hoya che. zrI bRhakalpasUtramAM traNa prakAranA napuMsaka dIkSAne ayogya darzAvela che. to je ti vAvettAtaMgada - paMss, vADa, "
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa (1) paMDaka-strI jevA ravabhAvavALA janma napuMsaka, (2)vAtika - teo vAyujanya doSonA kAraNe kAmavAsanAnuM damana na karI zake tevA napuMsaka (3) klIba- daSTi, zabda, sparza athavA nimaMtraNathI kAmavAsanA rokavAne asamartha napuMsaka athavA puruSatva hIna, kAyara puruSa. A traNe prakAranA napuMsaka dIkSA devAne yogya nathI kAraNake tevA vyaktione dIkSita karavAthI nigraMtha dharmanI niMdA thAya che. dIkSAne ayogya dezaprakAranA napuMsaka viSe pravacanasAroddhAramAM vistArathI darzAvela che. paMDae vAie kIve kuMbhI, IsAluyatti ya / sauNI takkamasevI ya, pakkhiyA pakkhie iy|| 763 / / sogaMdhie ya Asatte, dasa ete npuNsgaa| saMkiliTThitti sAhUNaM pavAveuM akpiyaa|| 764 / / artha: paMDaka, vAtika, klaba, kuMbhI, irSAlu, zukani, tatkarmasevI, pAkSikApAkSika, saugaMdhika, Asakata, A dazanapuMsako ati saMkaliSTa cittavALA hovAthI dIkSA ApavA mATe ayogya che. nagaranA mahAdAvAnaLa samAna kAma vAsanAnA adhyavasAyothI yukta hovAthI teo dIkSAne ayogya che. A napuMsako strI ane puruSa baMnene sevanArA hoya che. uparokta paMDaka vagere napuMsakonI oLakhANa teonA ke temanA mitronA kahevAthI thAya che. (1) vardhita (2) cikhita (3) maMtropahata (4) auSadhi upahata (5) RSizapta (6) devazata A cha prakAranA napuMsaka dIkSAne yogya che. tenuM spaSTIkaraNa A pramANe che. 1. rAjAnA aMtaHpuranA rakSaka tarIkenA pada para niyukta karavA mATe jene bALapaNamAM keda karI napuMsaka banAvAya che, tene vartitaka kahevAya. 2. janmatAM aMgUThA ke AMgaLI vaDe jenA aMDakoSa goLI masaLI nAMkhIne ogALI nAkhe te cipita kahevAya. 3-4. maMtra prayoga ke auSadhi prayoganA prabhAvathI puruSaveda athavA strIveda naSTa thavAthI napuMsaka bane te maMtropahata ane auSadhi upahata kahevAya. pa-6. koi vyaktine trASinA zrApathI ke devanA zrApathI napuMsaka vedano udaya thAya; tene RSiza ke devazata kahevAya. kavie saMyamane yogya vyakti ane ayogya vyaktinuM zAstrokta rIte varNana karyuM che. AcArya bhagavaMto svayaM paMcAcAranuM pAlana kare che ane bIjAne karAve che. paMcAcAranA saMdarbhamAM kavie jJAnAcAra, darzanAcAra ane cAritrAcAranuM svarUpadarzAvyuM che. have teotapAcAranuM svarUpa darzAve che.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre tapAcAranuM svarUpaH -duhA-10 saMyama pAlai zubha pariM, e trIjo AcAra; tapAcAra cotho kahUM, sUNya tehano vistAra. tapa upavAsa anodarI, dravya saMkhe paNa jeha; rasanA tyAga karai munI, sAco tapIo teha. kAyaklesa saMvara karai, AloaNa liAe; vIni vayAvaya tapa kahyo, karatAM nhAsi pApa. paMca bheda sajhAyanA, pUchai anuprekSAya; bhaNai aratha valI, cItavai paMcama dharmakathAya. dhyAna karai tasa tapa kahUM, Arni karato kAusaga; bAre bhede tapa tapai, pAMmi sIva parI manga. ...181 ...182 ...963 ...184 ...185 artha : saMyamanuM suMdara rIte pAlana karo e trIjo cAritrAcAra che. have cothA tapAcAranI vAta darzAvuM chuM, jenuM varNana sAMbhaLo...181 upavAsa, uNodarI (bhUkha karatAM ochuM khAvuM), vRttisaMkSepa (maryAdita dravya vAparavAM), rasaparityAga jevAM vividha tapa karanAro muni sAco tapasvI che ... ...182 kAyakaleza (kAyAne kaSTa ApavuM), indriyono saMyama karI saMvara karaNI karavI te pratisaMlInatA tapa che . prAyazcita, vinaya karavo, vaiyAvacca karavAthI pApa karmono kSaya thAya che...183 svAdhyAya tapanA pAMca prakAra che.1)vAMcavuM 2)pUchavuM 3)anuprekSA 4)pariyaTTaNA pa) dharmakathA...184 dhyAna karavuM ane kAusagga karavo e paNa tapa che. A pramANe tapanA bAra bheda che. tapa karavAthI mokSapurInAM sukho prApta thAya che ...185 * tapAcAra : sAdhaka potAnA 86 karmone tapAve, nAza kare te tapa. jJAna darzana ane cAritranI jema tapa paNa mokSamArga che. rasa, rakta, mAMsa, carabI, hADakAM, majjA ane vIrya A sAta dhAtuone tapathI tapAve che . tapasA nirna ca / / tapathI karmonI nirjarA ane Atmavizuddhi thAya che. tapathI sarvakarmono kSaya thAya che. jagatanA jIvomAM AhAra, bhaya maithuna ane parigraha e cAra prakAranI saMjJA che. tenA prabhAvathI anAdikAlIna saMskAro jAgRta thAya che. (1) AhAranI mastI (2) ISTa viyogano ke aniSTa saMyogano bhaya (3) pAMca IndriyonA viSayamAM tIvrarAga (4) prApta ke aprApta viSayomAM tIvra mUrchA. tapa dvArA duHkhanI sAMkaLa tUTe che.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa 83 88 vAsanAonI paraMparAne toDavA bhagavAna mahAvIre 25mA naMdamuninA bhavamAM 11, 80, 645 mAsakhamaNa tapa karyAM hatAM. zrI uttarAdhyayana sUtra ane zrI uvavAI sUtramAM tapanA 12 bheda darzAvela che. aNasaNamUNoyariyA, bhikkhAyariyA ya rasapariccAo / kAyakileso saMlINayA, ya bajjho tavo hoi / / pAyacchitaM viNao, veyAvaccaM taheva sajjhAo / jhANaM ca viussago, eso AbdhiMtaro tavo / / ' ||r|| artha : anazana, uNodarI, bhikSAcaryA, rasaparityAga, kAyakleza, pratisaMlInatA, A cha bAhya tapa che. prAyazcita, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna, vyutsarga, A cha AvyaMtara tapa che. tapanA be prakAra che. bAhya tapa ane AtyaMtara tapa. bAhya tapa mukhyatve zarIra saMbaMdhita che.bAhya tapanuM mukhya prayojana apramatta banavAnuM che. AtyaMtara tapano mukhya saMbaMdha AtmabhAvo sAthe che. je viSayone upazAMta ka2I Atmavizuddhi ka2vAmAM sahAyaka bane che. vIryAcAranuM svarUpa : DhALa-9 (eNi pari rAjya karatA re.) vIryAcAra vase kare, bala navya gopavai; mana-vacana-kAyA taNuM e. bhaNi guNai tapa bhAvare, vInai vayAvaca; karatAM nIja bala phoravie. // 6 // zrI uttarAdhyayana sUtramAM 'vRttisaMkSepa'nA sthAne 'bhikSAcaryA' tapa e zabdano prayoga thayo che. sAmAnya rIte saMyamI jIvananA nirvAhArthe karAtI gocarInI vidhimAM dravyathI, kSetrathI, kALathI ke bhAvathI koI paNa abhigraha dhAraNa karI AhAravRttine saMkSipta karavI te vRttisaMkSepa tapa che. A rIte bhikSAcaryA ane vRttisaMkSepa tapa eka ja che. paDIkamaNUM ubhAyare, nIrmala vAMdaNAM; paMcAMgi khamAsaNAe. e paMcama AcAra re, mUnIvara pAlato; paMca sUmati RSi rAkhato e. iryA samati apAra re, cUMki naLa yatI; jIva joi paMthiM vahie. bhASA sumatya apAra re, boli mukhyata syuM; pApa nahIM pUNya huMi thayuM e. sUmati eSaNA eha re, sudhI gocarI; doSa rahIta AhAra ja lIie. ...186 ...187 ...188 109 ...189 ...190 ...191 ...192
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre *. 193 *..194 ...195 AdAna nIpaNAya re, poMjI mukato; leto rISya poMjI karI. pArISTApanIkAya re, vadhyasyuM paraThaviM; paMca sUmati ema pAlato e. vaNi gupati nIradhAra re, mana jasa nIra maluM; dUSa navi vaMchi parataeie. vacana gopavi Apare, kAya gupati tasI; saMyama ramaNI mani vasIe. ..196 artha : muni vIryAcAranuM pAlana kare che. teo mana, vacana ane kAyAnI zaktine gopavatA nathI ...186 savAdhyAya karatAM, guNono vikAsa karatAM, bhAva pUrvaka tapa karatAM vinaya ane vaiyAvacca (sevA) karatAM potAnI zakti anusAra baLa phoravavuM joie...187 UbhA UbhA vidhipUrvaka pratikramaNa karavuM joie temaja zuddhabhAvathI, vidhi anusAra pAMca aMgone namAvI vaMdanA karavI joie...188 vIryAcAra e pAMcamo AcAra che. munirAja pAMca AcAra sahita pAMca samitinuM pAlana kare che..189 muni IryAsamitimAM temAM doSa lagADatA nathI. muni raste cAlatAM jIvonI jatanA karI cAle che...190 bhASA samiti suMdara che. satya ane madhura bolavAthI pApakarmane badale puNya karma baMdhAya che...191 zuddha ane nirdoSa AhAra-pANI levA tene eSaNA samiti kahevAya che...192 saMyamanA upakaraNo temaja saMyamamAM upayogI vastuone muni najarethI barAbara joi, yatnApUrvaka vastune le ane mUke tene AdAna nikSepaNa samiti kahevAya...193 spaMDila Adi temaja nakAmI vastuone vidhipUrvaka nirjIva ane zuddha bhUmimAM upayogapUrvaka paraThavArUpa parijhApanA samiti che...194 - muni traNa guptine dhAraNa kare che. jemanuM mana nirmaLa che, anyanuM bUruM icchatA nathI; te mana gupti che...195 akuzaLa vacanano tyAga kare; te vacana gupti che temaja zarIranI kuceSTAno tyAga kare; te kAyagupti che. muni pAMca samiti ane traNaguptinuM pAlana karI saMyama ramaNImAM ekAgra rahe che...196 * vIryAcAraH jJAnAcAranA ATha, darzanAcAranA ATha, cAritrAcAranA ATha, tapAcAranA bAra ema kula 36 bolamAM jIve vazakti anusAra vIrya phoravavuM te vIryAcAra che. vIryacAranAM traNa bheda che. (1) dharmanA kAryamAM potAnI zakti(vIrya) chupAve nahi. (2) pUrvokata 36 bolamAM udyama kare. (3) zakti anusAra kArya kare. jIva
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa vIrya trAjavAnI tulA jevuM che. jo jIva vivekI bane to cAritra rAjAno vijaya thAya che. apAkhalu samaya rakkhiabo,sabiMdiehiM susamAhiehiM / __arakkhio jAipahaM uvei, surakkhio savvaduhANa muccai / / artha : pAMca Indriya ane mananuM niyaMtraNa karI potAnA AtmAne, AtmabhAvamAM sthira karI, pote ja potAnA AtmAnuM rakSaNa karI zake che te sarvathA duHkhathI mukta bane che. jayaMtI zrAvikAe bhagavAna mahAvIrane keTalAka prazno pUchayA. jayaMtI zrAvikA praznonA uttara prabhunA mukhethI sAMbhaLI harSita ane saMtuSTa banyA. temaNe pravajyA grahaNa karI. AryA caMdanAnA sAnidhyamAM utkRSTa bhAve samiti ane gukhitemaja tapanuM ArAdhana karI, te ja bhave mukta dazA pAmyA. zaMkha zrAvake cAre AhArano tyAga karI paripUrNa pauSadhavatanI ArAdhanA karI. temaNe pauSadhavatamAM AtmaciMtanarUpa dharmajAgaraNa-anuprekSA karI. daDha zraddhAvAna, navatatvanA jANanArA zaMkha zrAvaka dharmamAM zakti phoravI parita saMsArI* banyA. - durgatimAM lai janAra asadAcAra athavA pramAda che. sadAcArathI prApta thayela AtmavIrya te ja sAcuM baLa che. -duhA : 11saMyama ramaNIcuM rami, guNa chatrIsi eha, jagani tArini tare, saMyamadhArI teha ..197 artha : muni saMyamarUpI ramaNImAM AnaMdita rahenArA, chatrIsa guNothI yukta, sva ane parane tArI kalyANa karanArA, saMyamadhArI hoya che ...197 zramaNatva copAI - 6 cAritra bheda kahuM vaLI doya, mulaguNane uttaraguNa joya; pAMca varata rAti nahI AhAra, kula guNAMno e bhajanahAra. ...198 paMDi doSa TAlaI mUnI cAra, doSa rahIta raSa leto AhAra; pANI cIvara cothAM pAtra, TAli doSani nIrmala gAtra. ...199 sumati pAMca gupatti traNi kahI, bAraI bhAvanA bhAvaI sahI; paDhImA bAra mUnI aMgiM dhari, aMdrI pAMcano nIgrahi karAI. ...200 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - *parita saMsAra-samyakatvanI prApti thavAthI jeno saMsAra paribhramaNa kALa parimita thai gayo che, tene saMsAra parita kahe che tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUta utkRSTa ardha pudgala parAvartana kALa che (zrI prajJApanA sUtra bhA.2. sUtra-184, pR.475.).
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11ra kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'ne AdhAre mUnI paDalehaNa kara pacavIsa, cAra abhIgrahi dhari nI dIsa; dravya khetra kAlani bhAvathI, uttaraguNae pAliti. ...2o1 asyo sApa muni tapI jeha, nIja musUgya guru kahI jai teha bAvIsa pariSahano khamAra, doSa rahIta vaMchaimUnI AhAra ...202 guNa satAvIsa aMgi dharai, para avaguNa navya ucaraI; kArNa paDi navya rAkhI zali, pApa thakI rahi pAchA TalI. ...203 cAritra rAkhaI khaMDAdhAra, sattara bheda lahaI saMyamasAra; Azrava pAMca rudhi gati gati vyavaharI soya kahuM te sahI. 204 jIvahaMzA jUThuM nahI ratI, na kari corI kahIMi jatI; maithUna parigRhi te parIharai, aMdrI pAMcano nIgRhi karai. ...205 cAra kaSAina dITha thobha, krodha mAna mAyani lobha moTA cora; jagamAM cAra cogatyamAMhi bhamAvaNa hAra. krodhaI hAni prIti saneha, jayama tAvaDathI truTi neha avara tapAvai potitapi, ghaNA kALanuM sUkIta khapti. ...207 samatA rasanI karatohAya, mukhyathI bolijUThI vANya; pIDItapurSa vImAsosa, eka krodhanA avagaNa bahu. ...208 mAni nahAsiMdhIno vaveka, sIidarIsarSi gajanarahaI eka; mAni Abhava parabhava khoya, mAni zAhAstra nasamajhi koya. ..209 mAyA karatA mItrI jAya, pAtigakarma poDhuM baMdhAya; jo je rIdivIcArI karI, mallinAtha te tIrthaMkarI. 210 sakalavINAsate lobhiM thAya, jama jama saghalA jIvanikhAya; tyama lobhiMnarahiM ko dharma, thanagana bAMdhi pAtyagakama. ehevA jagamAM cAra kaSAya, tehani jIti te RSirAya; mana, vacana, kAyAthIra karai, sattara bhede saMyama Adari. ..21ra saMyama sudhUAdara, sarvajJakero pUtra; chatrIsa chatrIsI guNe, je di mUnI saMyugata. .13 guru ehevo mastagi dharo, bIjuM tatva ja eha, soya dharma havi Adaro, vari prakAsyA jeha *..214 artha : cAritranA be bheda kahuM chuM. mULaguNa ane uttaraguNa. muni pAMca mahAvrata ane rAtribhojana tyAga **211
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa A mULaguNonA pAlanahAra hoya che ...198 muni cAra prakAranA piMDa doSano tyAga kare che. teo nirdoSa AhAra, pANI, vastra ane pAtra grahaNa kare che. teo doSarahita nirmaLatApUrvaka saMyamanuM pAlana kare che ...199 muni pAMca samiti ane traNa gupti pUrve kahI te tathA bAra prakAranI bhAvanA bhAve che. teo bAra prakAranI paDimA dhAraNa kare che. teo pAMca indriyanuM niyaMtraNa kare che...200 muni paccIsa prakAranI pratilekhanA kare che, temaja cAra abhigrahane nitya dhAraNa kare che. teo dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI uttaraguNonuM pAlana kare che .201 AvA sAdhaka tapasvI muninI guru vayaM prazaMsA kare che. te sAdhaka bAvIsa pariSaha sahana kare che ane AdhAkarmI Adi doSa rahita AhAra icche che...202 (te muni)satyAvIsa guNonA dhAraka che, paraniMdAnA tyAgI che. teo kAraNa vinA dAMta khotaravAnI saLI paNa rAkhatA nathI. pApathI sadA nivarte che ...203 muni khAMDAnI dhAre cAritranuM pAlana kare che. teo sattarabhede saMyama pALe che ane pAMca AzravathI nivarte che. vyavahArathI tene ja saMyamI kahevAya che....204 muni jIvahiMsA, asatyavacana, corI, maithuna ane parigrahano tyAga kare che temaja pAMca indriyano nigraha kare che..205 muni cAra kaSAyano tyAga kare che. krodha, mAna, mAyA ane lobha A cAra kaSAyo jagatamAM moTA cora samAna che. cAra gatimAM teo paribhramaNa kare che...206 jema tApathI bhInAza zoSAI jatAM (dharatImAM) tirADa paDe che. tema krodhathI prIti(sneha)mAM kSaNavAramAM tirADa paDe che. krodhI vyakti svayaM tape che, anyane paNa tapAve che. lAMbA samayanuM upArjana kareluM puNya kSaNavAramAM naSTa thAya che...207 krodhI vyakti prIti guNano nAza kare che. te asatya bole che. te svayaM duHkhI thAya che. tethI he mAnavo! tame vicAro ke eka krodha kaSAyanA avaguNa ghaNA che ..208 siMhanA darzana mAtrathI vanamAM eka paNa hAthI ubho raheto nathI, tema mAnanA AvavAthI vinaya ane viveka cAlyA jAya che. mAna kaSAyavALo vyakti vartamAna bhava temaja AgAmI bhava khoi bese che. abhimAnI vyakti zAstranA rahasyane samajI zakato nathI...209 mAyAnI vaLagaNa mitratA guNano nAza kare che. pApa karma moTuM (gADha) baMdhAya che. mAyA karatAM pUrve hRdayamAM vicAra karo. mAyA karavAthI(strIliMga nAmakarma bAMdhavAne kAraNe) mallinAtha bhagavAna strIrUpa tIrthakara thayA...210 lobhInA sarva saguNono nAza thAya che. yamarAja jema sarva jIvone motano koLiyo banAve che tema lobhI manuSya kSaNe kSaNe pApa karma bAMdhI ane puNya khatama kare che ...211
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre jagatamAM AvA cAra kaSAyo che. tene munivara jIte che. teo mana, vacana, kAyAnA yoga sthira kare che temaja sattara bhede saMyama pALe che ...21ra muni bhagavaMta vizuddha saMyamanuM pAlana kare che, tethI te sarvajJano putra kahevAya che. te chatrIsa chatrIsI guNothI yukta hoya che ...213 uparokta lakSaNovALA sadgurunI zraddhA karo. e bIjuM gurutattva che. have prabhu mahAvIre darzAvela dharmane Adaro...214 kavi A copAImAM zramaNatvanuM svarUpadarzAve che. sarvavirati dharmamAM be prakAre pratyAkhyAna karAya che. 1) mULaguNa pratyAkhyAna 2) uttaraguNa pratyAkhyAna. ahiMsA Adi pAMca mahAvrata ane rAtribhojanano sarvathA tyAga te mULaguNa pratyAkhyAna che. * uttaraguNa pratyAkhyAna: uttaraguNa pratyAkhyAnanAdaza bheda che. (1) anAgata-bhaviSyamAM AvanArI vipatti joi bhaviSyamAM je pratyAkhyAna karavAnA hoya tene pahelAM karI le. (2) atikrAMta - bhUtakALamAM je pratyAkhyAna karavAnA hatA te sevA Adi koi kAraNe thai zakyA na hoya to tene pachI karavA. (3) koTisahita - eka pratyAkhyAnanI samApti ane bIjA pratyAkhyAnano prAraMbha eka ja divase thavo. (4) niyaMtrita - je divase je pratyAkhyAna karyA hoya tene rogAdi bAdhA Ave chatAM niyaMtrita divase ja pUrNa karavA. (5) sAgAra - AcAra-chUTa sahitanA pratyAkhyAna. (6) anAgAra - AgAra rahitanA pratyAkhyAna. (7) parimANa - dravya AdinI maryAdA. (8) niravazeSa - cAre prakAranA AhAranA maryAdita samaya mATe sarvathA paccakakhANa. (9) saMketa - muThThI, aMgUThI, navakAramaMtra Adi koI paNa saMketapUrvakanA pratyAkhyAna. (10) addhA pratyAkhyAna - porasI, be porasI vagere samayanI nizcitatA sahitanA pratyAkhyAna. pratyAkhyAnanA svIkArathI mULaguNa ane uttaraguNamAM sthiratA Ave che. zrI anuyogadvAra sUtramAM pratyAkhyAnane "guNadhAraNA' kahevAya che. kavi RSabhadAsa copAI-6mAM kaDI 198 thI 201 mAM karaNasittarInA 70 bola darzAve che. piMDavisohI samiI bhAvaNa paDimA ya iMdiyaniroho / paDilehaNa guttIo abhiggahA ceva karaNaM tu / / 562 / / artha : piMDevizuddhi, samiti, bhAvanA, pratimA, indriya nirodha, pratilekhana, gupti, abhigraha e karaNasittarI che. * piMDavizuddhi : ghaNA sajAtIya-vijAtIya kaThina dravyone bhegA karavA, te piMDa che. aneka AdhAkarma vagere doSonA tyAgapUrvaka te piMDanI zuddhi te piMDavizuddhi kahevAya. tenA AdhAkarmI vagere betAlIsa doSa hovA chatAM paNa piMDa, zayyA, vastra, pAtra rUpa cAra vastu mATe hovAthI tenA cAra bheda gaNAya che. * bAra bhAvanA " vairAgya ane AtmahitaiSI viSayonI sudaDhatA mATe bAra bhAvanAonuM ciMtana jarUrI che. (1) zarIra, vaibhava, lakSmI, kuTuMba, parivArAdika sarva vinAzI che. jIvano mULa svabhAva avinAzI che ema ciMtavavuM te anitya bhAvanA che. bharatacakravartIe arIsA bhavanamAM anitya bhAvanA bhAvI hatI.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa (2) saMsAramAM mRtyu samaye jIvane zaraNa ApanAra koI nathI. mAtra ekadharmanuM zaraNuM ja satya che. ema ciMtavavuM. te bIjI azaraNabhAvanA che. dA.ta. anAthI munie asahya vedanAmAM azaraNa bhAvanA bhAvI hatI. (3) A AtmAe saMsAra samudramAM paryaTana karatAM karatAM sarva jIvo sAthe aneka prakAranAM saMbaMdho karyA. A saMsArarUpI jaMjIrathI huM kyAre chUTIza? saMsAra mAruM vAstavika sthAna nathI. huM mokSamayI chuM, ema ciMtavavuM te saMsAra bhAvanA che. mallinAtha bhagavAnanA cha mitroe saMsAra bhAvanA bhAvI hatI. (4) mAro AtmA ekalo che, ekalo AvyA che, ekalo jaze. potAnAM karelAM karmo ekalo bhogavaze, evuM ciMtavavuM te ekatva bhAvanA che. mRgAputretapasvI sAdhune joi A bhAvanA bhAvI hatI. (5) A saMsAramAM koI koInuM nathI ema ciMtavavuM te anyatva bhAvanA che. mithilA nareza mirAjarSie dAhajavara nAmanA roganI pIDAmAM anyatva bhAvanAnuM ciMtana karyuM hatuM. (6) A zarIra apavitra che. maLamUtranI khANa che. roga ane jarAnuM sthAna che, e zarIrathI huM bhinna chuM, ema ciMtavavuM te chaThThI azucibhAvanA che. mahArUpavaMta sanaskumAra cakravartIe A bhAvanA bhAvI hatI. (7) rAga, dveSa, ajJAna, mithyAtva ityAdika sarva Ava che. ema ciMtavavuM e sAtamI Asava bhAvanA che. samudrapALa rAjAe corane vadha sthAne laI jatAM azubha karmonAM kaTu vipAka viSe vicAryuM. (8) jJAna, dhyAnamAM jIva pravartamAna thai navA karmo bAMdhe nahIM evI ciMtavanA karavI te AThamI saMvara bhAvanA che. harikezI munie brAhmaNone yajJano sAco artha samajAvI saMvararUpI pavitra ane dayAmaya yajJa karavAnuM kahyuM. (9) jJAna sahita kriyA karavI te nirjarAnuM kAraNa che, evuM ciMtavavuM te navamI nirjarA bhAvanA che. arjunamALIe prabhu mahAvIranI dezanA sAMbhaLI saMyama ane tapa AdarI nirjarA bhAvanA bhAvI hatI. (10) lokaravarUpanI utpatti, sthiti, vinAza ravarUpa vicAravuM te dazamI lokasvarUpa bhAvanA che. A lokanuM eka paNa sthAna evuM nathI jyAM jIve janma-maraNa na karyA hoya. zivarAja RSIzvare lokasvarUpa bhAvanA bhAvI hatI. (11) saMsAramAM bhamatA AtmAne samyakdarzananI prasAdI prApta thavI durlabha che temaja samyakajJAna sahita sarva virati pariNAmarUpa cAritra dharma prApta thavo ethI paNa vadhu durlabha che; evI ciMtavanA karavI te agiyAramI bodhidurlabha bhAvanA che. zrI RSabhadeva svAmInA98putroe A bhAvanA bhAvI hatI. (12) dharma bhAvanA-dharmanA upadezaka tathA zuddha zAstranA bodhaka evA aNagAra tathA jinavANInuM zravaNa maLavuM atyaMta durlabha che, evuM ciMtavavuM e bAramI dharma durlabha bhAvanA che. dharmaruci aNagAre mAsakSamaNanA pAraNe kaDavI tuMbaDInuM zAka paraThatAM vicAryuM ke sarvajJano zuddha dharma pALyA vinA Atma dharma pAmI zakAya nahi. jJAna, darzana, cAritra ane tapa e sAdhana dharma che. kevaLajJAna, kevaLadarzana, anaMta sukha ane zakti e sAdhya dharma che. jJAna darzana cAritra ane tapamAM bhAvanAthI prabaLatA Ave che. zrI sUyagaDAMga sUtranAM 1lA zrutaskaMdhanA 15mA adhyayananI pamI gAthAmAM kahyuM che - mAvaUTgoLAkuthArane nAvAva gAdiyA mokSamArgano musAphira bhAvanAnI nAva dvArA mokSayAtrAnI musApharI nirvibatAthI pAra pADe che.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 kavi rASabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre * sAdhunI bAra paDimA": paDimA' eTale viziSTa prakArano abhigraha. karmonI vizeSa nirjarA mATe svIkAravAmAM AvatA kaThIna anuSThAnone zAstrIya bhASAmAM paDiyA kahevAya che. bhikSunI bAra paDimAo che. bAra paDikAonI zraddhA, pratIti ane ruci karIne yathAzakti AcaraNa karanAra saMsArano kSaya kare che. sAdhu ane zrAvakanI paDikAonuM vistRta varNana, zrI dazAzrutaskaMdhasUtramAM tathA saMkSepa varNana zrI uttarAdhyayanasUtramAM jovA maLe che. prathama traNa saMhanana (vaja8SabhanArI saMtanana, RSabhanAra saMhanana, nAca saMhanana)nA dhAraka, 20 varSanI paryAyavALA ane ra9 varSanI uMmaravALA tathA jaghanya navamA pUrvanI trIjI AcAravanyu paryata jJAnanA dhAraka sAdhu, gurunI AjJApUrvaka paDikAonuM vahana karI zake che. vartamAna kALe pUrvanuM jJAna viccheda javAthI A bhikSu pratimAonuM ArAdhana saMbhavita nathI. * pratilekhananA pratilekhana eTale nirIkSaNa karavuM. pratilekhanA 25 prakAranI che. sAdhu jIvadayAnA lakSe pratilekhanA kahe che. sAdhu divasamAM traNa vakhata pratilekhanA kare che. (1) prabhAte (pratikramaNa karyA pachI) (2) bapore (trIjA praharanA aMte) (3) sUryodayathI poNo prahara vityA pachI. - sAdhu paDilehaNA daza upakaraNonI kare che. (1) muhapatti (2) colapaTTo (3-4-5) unanuM eka ane be sutarAu kapaDA (6-7) eka sutarAu aMdaranuM ane garama bahAranuM Asana ema be ghAnA nizathIyA (8) rajoharaNa (9) saMthAro (10) uttarapaTTo vastranA traNa vibhAga karI pratyeka vibhAganI upara, nIce ane madhyamAM eka ema traNa jagyAe daSTithI jue. 3*3=9 bheda thayA. eja pramANe vastranI bIjI bAju jue to bheda, ema kula 18 bheda thayA. temAM paNa jIvane zaMkA paDe to AgaLanA 3 ane pAchaLanA 3 ema 6 vibhAganI gucchAthI pramArjanA kare. ema 18 ane 6 barAbara 24 prakAra thayA. zuddha upayogapUrvaka pratilekhanA karavI e paccIsamo prakAra che. paDilehaNA e sAmAnya anuSThAna nathI. emAM ciMtavavAnA pacIsa bola e AtmazuddhinuM parama kAraNa che. paDilehaNA e jIvarakSA, jinAjJAnuM pAlana tathA manane niyaMtraNa karavAnuM amogha zastra che. * abhigrahaH abhigraha e eka prakArano vizeSa niyama che. tenA cAra prakAra che. dravya, kSetra, kALa, bhAva ema cAra prakAre abhigraha che. chavastha avasthAmAM bhagavAna mahAvIre 13 bolano abhigraha dhAraNa karyo hato. (1) dravyathI - aDadanA bAkaDA sUpaDAnA khUNAmAM hoya. (2) kSetrathI dAna ApanArI strI gharanA daravAjAmAM beThI hoya, daravAjAnI aMdara eka paga hoya ane eka paga bahAra hoya. (3) kALathI divasano trIjo pahora hoya. (4) bhAvathI dAna ApanAra rAjakuMvarIM hoya, tenA pagamAM beDI hoya, hAthamAM hAthakaDI hoya, mAthuM muMDAvela hoya, kacchoTo vALelo hoya, AMkhamAM AMsu" hoya, aThThama tapanI tapazcaryA hoya ane te mane AhAra Ape to mAre levo. A cAra prakArano abhigraha upAdhyAye dhAraNa kare che. abhigrahathI Atmavizuddhi thAya che. 4 piMDavizuddhi, pasamiti, 1ra bhAvanA, 1ra paDimA, 5indriyanigraha, ra5 paDilehaNA, 3 gupti, 4 abhigraha sarva maLI karaNasittarInA 70 bola thAya. je nitya karAyate caraNa ane vizeSa prayojanathI karAya te karaNa che. jemake vrata vagerenuM nitya pAlana karAya che paraMtu piMDavizuddhi vagere prayojana hoya tyAre ja karAya che.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa tattvArtha sUtramAM kahe che - lali - niti - ghanuSA - pariSadanA - rAtri 6-2 artha gupti, samiti, dharma, anuprekSA, pariSahajaya ane cAritrathI saMvara thAya che. zramaNAcAra e saMvara ane nirjarAnuM kAraNa che. kavie AtmazuddhinA hArdane samajAvavA paMcAcAranuM vizada varNana karyuM che. paMcAcAranuM samyapha pAlana karanAra sAdhaka bhAva sAdhutAnI dizAmAM sopAna caDe che. * paDAvazyakanI karaNIthI paMcAcAranI zuddhi thAya che. (1) sAmAyika AvazyakathI jJAnAcAranI zuddhi thAya che. sAmAyikamAM pAMca prakArano svAdhyAya thAya che. (2) covisaMtho ane vaMdana AvazyakathI darzanAcAranI zuddhi thAya che kAraNake temAM jinezvara deva pratye zraddhA, pratIti ane ruci che. (3) pratikramaNathI cAritrAcAranI zuddhi thAya che. (4) kAusagga ane pratyAkhyAnathI tapAcAranI zuddhi thAya che. (5) uparokta cha AvazyakamAM yathAzakti vidhi ane niSedhapUrvakanI pravRtti karatAM vicAranI zuddhi thAya che. * sAdhu satyAvIsa (27) guNothI yukta che." (1-5) paMcAcAranuM pAlana kare, (6-10) pAMca Indriya vijaya, (11-14) cAra prakAranA kaSAyathI nivarte, (15-16-17) triyoganI samAdhAraNatA, (18) bhAva satya-pariNAmonI nirmaLatA, (19) karaNa satya-karaNa sittarInA 70 bolanuM (upara darzAvela che) pAlana ane jinAjJAnuM AcaraNa kare, (20) joga satya-mana, vacana ane kAyAnA yoganI satyatA (saraLatA) rAkhe, (ra1) jJAna saMpannatA, (rara) darzana saMpannatA, (23) cAritra saMpannatA, (24) khetI, (25) saMvegavAna, (26) upasarga pariSaha sahana kare, (27) mAraNAMtika kaSTa sahana kare, samAdhimaraNa prApta kare. * digaMbara saMpradAyamAM zramaNanA ra8 guNo darzAvela che. (1-5) pAMca mahAvrata (6-10) pAMca samiti (1115) pAMca IndriyonA viSayothI nivartavuM (16-21) cha Avazyaka - samatA, stuti, vaMdanA, pratikramaNa, AlocanA (athavA svAdhyAya), pratyAkhyAna (rara-28) anya guNa - kezalocana, acela, asnAna, bhUmizayana, adaMtadhovana, UbhA UbhA bhojana, divasamAM ekavAra alpa AhAra. kavie kaDI-ra04 mAM cAritrane khAMDAdhAranI upamA ApI che. zrI uttarAdhyayana sUtranA 19mA adhyayanamAM mRgAputrane tenA mAtA-pitA 24 thI 43 ema aDhAra gAthAomAM saMyamanI duSkaratA samajAve che. zramaNa dharmamAM kezaloca,ghora brahamacaryanuM pAlana,page vihAra, mAdhukarI bhikSA ityAdi mahAsattvazALI AtmAo mATe paNa duSkara che. muni sattarabhede saMyama pALe che. ___ saMyamanaM, samyaguparamaNaM sAvadhayogAditi sNymH| artha sarvaAzravanA kAraNothI nivRtta thavuM, te saMyama che. AtmabhAvamAM sthira thavuM, te saMyama che. * saMyamanA sattara bhedaH pRthvIkAya, apakAya, tejaskAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane vikalejiyano saMyama, ajIvakAya saMyama (mUlyavAna vastra, pAtra na levA temaja maryAdita grahaNa karavA), prekSA saMyama (pratilekhana), upekSA saMyama (mAdhyasthabhAva), parijhApana saMyama, pramArjana (vastra, pAtra pUjavA) saMyama, mana
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsane AdhAre saMyama, vacana saMyama ane kAyA saMyama. A sattara prakArano saMyama che. * bIjI rIte paNa saMyamanA sattara bheda che. (1-5) pAMca avatathI nivartavuM, (6-10) pAMca indriyonA viSaya para niyaMtraNa, (11-14) krodhAdi cAra kaSAyano tyAga, (15-17) kAyika, vAcika ane mAnasika saMyama. muni ahiMsAnA rakSaNa mATe sattara bhedonuM pAlana kare che, temaja pAMca Azravane roke che. * pAMca Azrava : zrI sthAnAMga sUtramAM AzravanI vyAkhyA darzAvatAM sUtrakAra kahe che - A abhividhinA sarva vyApaka vidhitvena zrauti-savrati karma yebhyaste AzravAH artha jenAthI AtmapradezomAM karma paramANupraviSTa thAya tene Azrava kahevAya che. zrI tatvArtha sUtramAM paNa A pramANe pAMca Azrava kahyA che. hiMsA, asatya, adattAdAna, abrahma ane parigraha A pAMca Azrava che. kavie kaDI-ra06mAM kaSAyone moTA coranI upamA ApI che. zrI uttarAdhyayana sUtranA prathama adhyayanamAM kaSAyane (sUtra-10) cAMDALanI upamA Apela che. ratnAkarapaccIsImAM paNa pUrvAcArya kahe che - dagdho'gninA krodhamayena dRSTo, duSTena lobhAkhyamahorageNa / prasto'bhimAnAjAgareNa mAyA-jAlena baddhoDasmi kathaM bhaje tvaM / / arthaH ratnAkarasUrie krodhane agninI, lobhane sarpanI, mAnane ajagaranI ane mAyAne jALanI upamA ApI krodhanI pracuratA narakamAM, mAnanI pracuratA manuSyamAM, mAyAnI pracuratA tiryaMcamAM ane lobhanI pracuratAdevamAM hoya che. krodhathI prIti, mAnathI vinaya, mAyAthI mitratA ane lobhathI sarva sadgaNono vinAza thAya che. mAyA prAyavakratAyukta hoya che. jyAM vakratAM hoya tyAM saraLatA na hoya. jyAM saraLatA nathI tyAM dharma nathI. sodInuyamUyAsozuddhasaviThTha'jutA dharmaprAptinuM prathama sopAna che. kavie mAyAnA saMdarbhamAM mallinAtha bhagavAnanuM dRSTAMta ApyuM che. sAmAnya rIte tIrthakaro puruSa ja hoya che, paraMtu anaMta covIsI bAda kyAreka AvI AzcaryakAraka ghaTanA ghaTe che. mallinAtha bhagavAne pUrvanAM mahAbaLamuninA bhavamAM potAnA mitro sAthe kapaTa karI adhika tapa karyuM. tethI temaNe strIveda bAMdhyuM. temaNe ad bhakti vaDe tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM, tethI mithilA nagarInA kuMbha rAjAnI rANI prabhAvatInA udare putrIrUpe janmyA. A pramANe mAyAnA kAraNe mallinAtha bhagavAna strIpaNe utpana thayA.puruSavedano baMdha karela AtmA ja kSAyika samakitano prAraMbha kare che. strIvedano baMdha karela AtmA kSAyika samakitano prAraMbha karato nathI. kavi RSabhadAse kaDI ra13mAM AcAryane sarvajJa prabhunA putranI upamA ApI che temaja DhALa-6mAM AcAryane jinezvarano pATavI kuMvara' kahyo che. AdipurANamAM jinasena havAmIe sarca 2, zloka-54mAM gautama gaNadhara(gaNadharane AcArya padamAM gaNyA che)ne "sarvajJaputra' kahyA che, temaja samakitIne jinezvaranA laghunaMdana'nI upamA ApI che. muni mokSa mArgamAM keli kare che. te alpakALamAM siddha thaze tethI muni sarvajJano
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 108 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa moTo putra che, jyAre samakitI sarvajJano vArasadAra hovAthI nAno putra che. saMvarakaraNI AdaravAthI AtmArUpI vahANamAM AzravarUpI chidromAMthI pAparUpa pANI AvatuM baMdha thAya che. bhavya jIvane taravA mATe cAritralevuM jarUrI che. samakti sahitanuM cAritra siddhano svAda cakhAve che. tRNa pere pakhaMDa tajIne, cakravartI paNa varIo, e cAritra zivasukha kAraNa, te sau cittamAM dharIo. paMcAcAranA pAlanathI (1) A bhavamAM rAgAdi kaSAyonI hAni thAya che. (2) udAratA, lokapriyatA, paralokamAM sadgati thAya che. (3) uttama sthAnanI prApti thAya che. (4) paraMparAe mokSa maLe che. sudharma tatvanI ArAdhanA DhALa : 10 (huM to tane doSThi karI nAkhyo. rAgaH rAmagirI) vIra jiNadi dharma prakAzyo, te mori mani bhAsyo; soya dharma na mUku re, jyama tIla mogara vAsyo re. najI sAco kahyo ti dharma. AMcalI. ...215 jIva taNo vadha nahI jina dharmai, mRSA na boli marmai; vaNa dIdhuM nava kalapi re taNuM, vilepAyi karamiM re. janajI..216 sIla varta bhAsyuM jina dharami, koDI eka na rAkhi; nIza bhojana na karatAre kahIMcha, nImata vacana navya bhAkhi re. jInAjI. ...217 mukI mAna thamA bahu kartA, te nara dIsai tarjA; lobha rahIta munI saMyamadhArI, desavadesi pharatA re. aMdrI damana kahyo jina dharapiM, para avaguNa na levo; para upagArI upazamadhArI, doSa zarApa na deva re. najI. ..219 vino viveka kahyo jina dharmai, sAra vacana mukhya boli; guNa paranA dekhI pappa levA, nahI ko jina dharma toli re. janajI. rara0 ehevo dharma kaho jina tAhAro, bheda kahyA tyAMhAM do e; munIvara dharma zrAvaka paNya kero, bAra vata tIhAM hoya re. janajI. ...rara1 valI jina devA dharma taNA kahi, bheda bhalA valI yAro; dAna sIla tapa bhAvana bhAvi, te pAmi bhava pAra re. janajI. . rarara artha: tIrthakara mahAvIra bhagavAna dvArA A dharmaprakAzita thayo che. te dharma mane atizaya priya che. te dharmane huM choDIza nahiM. te dharma talamAM telanI jema mArA manamAM ekameka thai vaselo che. jinezvare prarUpelo dharma satya che, niHzaMka che...15 jainadharmamAM prANI vadhano niSedha karyo che, temAM marmakArI asatya bhASAno prayoga thato nathI. temAM jInaccha. 28
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre aNadIdheluM eka taNakhaluM paNa levAtuM nathI. jaina dharmanuM pAlana karanArA karmathI lepAtA nathI...216 jainadharmamAM (zIyaLa) brahmacarya vrata darzAvela che. muni potAnI pAse eka paiso paNa rAkhatA nathI. teo nizi bhojana (rAtribhojana) karatA nathI. teo nizcayakArI bhASA bolatA nathI...217 je jIva ahaMkAra choDI kSamA guNane dhAraNa kare che te bhava samudramAM taratA dekhAya che. saMyamadhArI muni lobha kaSAyathI rahita hoya che. teo saMpUrNapaNe parigraha tyAga karavAthI ghara vinAnA aNagAra banI) deza videzamAM phare che ...218 indriya nigraha karavo, anyanA avaguNa na bolavA, paropakAranA kArya karavAM, kaSAyone upazAMta karavA, anyane doSa na Apavo, temaja koine zrApa na Apavo evuM jinadharma kahe che ...219 vinaya, viveka, uttama vacano bolavAM, anyanAM guNo joi guNagrAhI banavuM; evuM jinadharma kahe che. jinadharmanI tole anya koI dharma na AvI zake...220 jinezvara deve AvA uttama dharmanI prarUpaNA karI che. A dharmanA be prakAra che. muni dharma ane zrAvakadharma. zrAvakadharmamAM bAra vrata kahyA che ..rara1 vaLI jinezvara deve dharmanA mukhya cAra prakAra kahyA che. dAna, zIla, tapa ane bhAva. A cAra dharmanuM pAlana karI jIva (parita saMsArI banI) saMsAra samApta kare che...rarara * sudharma jainadarzanamAM dharmanI vyAkhyA A pramANe che. vadhu dAvo dho - vastuno svabhAva e ja dharma che. kuttipatabaMdhAratiti dharmA- durgatimAM paDatAM praNIone dhAraNa karI rAkhe te dharma che. jJAna, darzana, vIrya, sukha, upayoga e AtmAno dharma che. tene sparza karavo te Atmadharma che. samyakatva prApta thayA pachI palyopama pRthakatva(ra thI 9 palyopama) jeTalI mohanIya karmanI sthiti ochI thAya tyAre dezavirati dharma prApta thAya. tyAra pachI sarvavirati, upazama zreNI, kSapakazreNImAMnA darekanI prApti vakhate saMkhyAtA-saMkhyAtA sAgaropamanI sthitino ghaTADo jarUrI bane che. bhagavAne be prakAranA dharma batAvyA che. (1) aNagAra dharma, (2) AgAra dharma. aNagAra dharmane zramaNAcAra kahevAya che. AgAra dharmane zrAvakAcAra kahevAya che. zrI upAsakadazAMga, ratnakaraMDaka zrAvakAcAra, dharmabiMdu, dharmasaMgraha, yogazAstra, zrAvaka prajJapti Adi graMthomAM zrAvakAcAra darzAvela che. kavie DhALa 10mAM zramaNAcAranI sAthe sAthe zrAvakAcArano paNa ullekha karyo che. gRhasthano sAmAnya dharma eTale mArgAnusArInA pAMtrIsa bola. sAmAnya dharmanuM pAlana karato karato uttarottara pragati karatAM gRhasthanA vizeSa dharmanuM pAlana karatAM bhAvazrAvaka bane che. samakti sahita bAra vratadhArI, nitya jinavANInuM zravaNa karanAro bhAvazrAvaka che. zrAvakane yogya sadAcAranA chatrIsa prakAranAM kRtyonuM varNana majajiNAvyuM sajajhAya'mAM che. zrAvaka vyavahArathI 1ra vrata, 21 guNa, 21 lakSaNa, 11 pratimAnuM yathAzakti pAlana kare che temaja dAna, zIla, tapa ane bhAvadharmanuM AcaraNa kare che. bAra vratone AzrayIne 13,84,12,87,202 bhAMgAo che. te samakita vinA TakI zakatA nathI. vratadhArI zrAvaka sAta kSetramAM (jinabiMba, jinamaMdira, jinAgama, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA) potAnA dhanano kharca kare che te mahAzrAvaka kahevAya che.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa gRhasthapaNAmAM zrAvakAcAranuM AcaraNa karatAM sulasA zrAvikA, AnaMda Adi 10 zrAvako, sudarzana zeTha, puNiyA zrAvaka vagere jIvo tarI gayA che. zramaNAcAra ane zrAvakAcAranA mULa samAna samyakatva che. dezavirati nAmanA pAMcamA guNasthAnake aMzataH saMvaranuM pAlana karato sAdhaka chaThThA guNa sthAnake samyakracAritramAM lIna banavAno prayAsa Adare che. zrAvakAcAranuM pamuM guNasthAnaka che, jemAM aMze saMvaranuM pAlana che. zramaNAcAranA 6 thI 14 guNasthAnaka che. jyAM sarvAze saMvaranuM pAlana che; jenuM svarUpa kavie A rAsakRtimAM khUba vizadatAthI darzAvyuM che. vizuddha samyakatva e cAritra che ane cAritra eja vizuddha samyakatva che. munino akhaMDAcAra-cAritra" mauna che. je yathAvAda kare te muni ja samyakatva che. A cAra prakAranA dharmamAM dAnane prathama sthAna ApyuM che kAraNake zrAvaka niHspRha banyA vinA zramaNana banI zake. have kavi dAnadharmanuM svarUpa darzAve che. -duhA-13pAra lahite bhavataNo. je nara detA dAna; uttama pAtra jinezva, detA mugati nIdhyAna. artha : je manuSya dAna Ape che te saMsArano aMta ANe che. A jagatamAM (dAna ApavA lAyaka) zreSTha pAtra jinezvaradeva che. temane bhAvapUrvaka dAna ApatAM avazya muktirUpI aizvarya prApta thAya che... rara3 supAtradAnanI mahattA DhALa-11 (ulAlAnI kaMsArI mana mohi rAga - dhanyAsI) prathami dAtA zreaMso, ThArayo rISabhano haMsA; bIjo vRSabhadatta phAvyo, ajIva jinaMda pratalAvyo. rara4 sureMdradata zubha hAtho, pAchuM saMbhava nAtho; cothA aMdradita dhIro, abhInaMdana ni di khIro. pAMcamo pada dAtAro, kIdhI sUmatinI sAro; chaTho to somadevA, padmaprabha karaI sevo. pohotI mahedradatta Aso, pratilAlyA zrI(a) sUpAso; AThamo, somadatta dhArayo, caMdra prabha tana ThArayo. ...227 moTo eha dAtAro, hema lahaI koDi sADhIbAro; uttama e nara ATho, teNaI bhavya mUgatinI vATo. nomA pUrNa bahUbudhI, bIri pAraNuM vadhI; pUnaravatu huo neho, ThArI sItala deho. rara9 ...rarapa ..228 * (a)mAM mUkela zabda vadhArAno hovAthI arthamAM aDacaNarUpa che. ahIM A zabda chaMdapUrti mATe vaparAya che.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1rara kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre 23o ra3ra 234 dhyana ghana naMdanu bAro, zrI zreyAMsa lai AhAro; bAramo zrI (a) sUnaMdo, prata lAbhyA vAsapUjya caMdo. vikasya jayanuM kamalo, khIra dai dekhI (a) vimalo; caudamo vIjaya guNavaMto, prAta lAbhyA svAmI anaMto. ..ra31 (sa)() sIDI dhUI karmo, pratilAvyA vAmI (a) dharmo; solamo dAtAra sumItro, pratalAvyA sAMti pavitro. vibasIhI sthabha paMtho, pratilAvyA savAmI(a) kuMtho; aparAjIta dAtAro, Api aranAtha ArAhA. 233 ogaNIsamo vIra vasano, mallInAthami dai teno; vIsamo te brahmadato, pratalAvyA mUnI sUvRto. dattari ucchava thAto, pratalAvyA namI nAtho; varadita dharI hoi khemo, pratalAvyA svAmI(a) nemo. ghanA gharei jina pAso, khIra dai pUri Aso; bahula ghari jina vIro, pahili pAraNAM khIro. ...ra36 e covasi te dAnI, ATha pahili bhavi cAnI; sola pUrNa bIjA je ho, trIa bhavi sIjhi te ho. ..237 artha : prathama atranuM dAna denAra zreyAMsakumAra hatA, jemaNe prathama tIrthakara RSabhadevanA haMsa kahetAM udarane izurasa dvArA ThAryuM. bIjA ajItanAtha jinezvarane dAna ApavAnuM saubhAgya vRSabhadatta rAjAne maLyuM.224 saMbhavanAtha tIrthakaranuM upavAsanuM pAraNuM surendradatta rAjAnA hAthe thayuM. cothA dAtAra indradatta rAjA, je zairyavAna hatA. temaNe abhinaMdana svAmIne khIranuM dAna ApyuMrapa pAMcamA (vijayapura nagarano) pArAjA jeNe sumatinAtha bhagavAnane dAna ApI lAbha lIdho. chaThThA somadeva rAjA jeNe padmaprabhune dAna ApI sevA karI..26 - zrI supArzvanAtha prabhune dAna ApavAthI mahendradatta rAjAnI sarva manokAmanA pUrNa thai. AThamA dAtAra somadatta rAjA hatA, jeNe caMdraprabha svAmInuM aMtaHkaraNa ThAryuM eTaleke zAtA pahoMcADI...227 uparokta sarvadAtArone tIrthakarone dAna ApavAthI sADAbAra kroDa sonaiyA (devavRSTithI) prApta thayA. A AThe uttama dAtAra puruSane ja bhave mukti paMthe gayA..228 navamA dAtAra puSparAjA je tIvra buddhizALI hatA. teNe suvidhinAtha prabhune khIranuM dAna ApI pAraNuM karAvyuM. punarvasurAjAe zItalanAtha svAmInI AMtaraDI ThArI...rara9 naMda rAjAnuM AMgana zreyAMsanAtha svAmIne khIranuM dAna ApavAthI pavitra thayuM. bAramA dAtAra sunaMda rAjA hatA. teNe vAsupUjya svAmIne dAna ApI lAbha meLavyo...230 * kaDI naMbara 232mAM (sa) zabda vadhArAno che temaja (rma) zabda umeryo che. jethI dharmasiMha zabda bane che.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa (teramA) vimalanAtha prabhune khIranuM dAna ApI jaya rAjAe potAnA hAtha pavitra karyA. guNavAna vijaya rAjAe caudamA anaMtanAtha svAmIne supAtradAna ApyuM ...231 dharmasiMha rAjAe (paMdaramA) dharmanAtha svAmIne khIranuM dAna vahorAvI potAnA karmo kSaya karyA. soLamA dAtAra sumitra rAjAe (soLamA) zAMtinAtha prabhune pAraNuM karAvI potAnuM jIvana pavitra karyuM .. ...232 123 rAjA vyAghrasiMhe (sattaramA) kuMthunAtha jinane dAna ApI zubhapaMthe prayANa karyuM. aparAjita rAjAe (aDhAramA) aranAtha prabhune dAna ApI AtmAno utkarSa karyo ... ...233 ogaNIsamA dAtAra vizvasenarAjAe jeNe mallinAtha bhagavAnane khIranuM dAna ApyuM. vIsamA dAtAra brahmadatta rAjA hatA, jemaNe munisuvrata svAmIne pAraNuM karAvavAno lAbha meLavyo ...234 dattarAjAnA ghare (ekavIsamA) nimanAtha bhagavAnanA pAraNAno lAbha thatAM utsava ujavAyo. (bAvIsamA) nemanAtha bhagavAnanuM pAraNuM varadatta brAhmaNanA ghare thavAthI kSema kuzaLatA vartAi ... ...235 dhanya nAmanA gRhasthanA ghare (trevIsamA) pArzvanAtha jinanuM pAraNuM khIra vaDe thatAM tenI sarva AzA pUrNa thai. (covIsamA) mahAvIra svAmIne bahula brAhmaNane tyAMthI pAraNAmAM khIra prApta thai ...236 uparokta dAtAra puruSo vartamAna covIsInA che. temAMthI ATha teja bhave kevaLajJAnI thayA. bAkInA soLa dAnezvarI trIjA bhave mukti meLavaze ...237 A DhALamAM kavie 24 tIrthaMkarane supAtradAna ApanAra dAtAonA nAmano ullekha karyo che. * dAna : dAnanA anukaMpAdAna, aucityadAna, supAtradAna, kIrtidAna ane abhayadAna Adi prakAra che. temAM gRhastho mATe supAtradAna zreSTha che. supAtrano mahimA varNavatAM AcArya rAjazekharasUri ma. kahe che - 112 mithyAdRSTi sahastrebhyo, varameko jinAzrayI / jinAzrayi sahastrebhyo, varameko laghuvratI / / laghuvrati sahastrebhyo, varameko mahAvratI mahAvratI sahastrebhyo, varameko jinezvara / / ' artha : hajAro mithyAdaSTiothI eka samyagdaSTi uttama che, hajAro sagadaSTiothI eka aNuvratI uttama che, hajAro aNuvratIothI eka mahAvratadhArI uttama che, hajAro mahAvratadhArIothI eka jinezvaradeva uttama che. jinezvara e zreSTha prakAranA supAtra che. supAtradAna ati uttama che. supAtra dAnathI samyaktvanI prApti ane saMsAra parita thAya che. 113 yogabiMdu graMthakAra kahe che - dharmamAM dAnanuM sthAna prathama che. dAna daridratAno nAza kare che. lokomAM kIrti vadhAre che. dAnezvarI lokomAM priya bane che . potAne prApta thayela saMpattino je samIcIna saMvibhAga karatA nathI te mokSa jevI mUlyavAna saMpatti prApta karI zakatA nathI.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre -duhA - 14 trIjai bhavya sIjhi, pratalAlyA bhagavaMta, SaTa thAnaki detAM valI, pAmi sUkha anaMta. ...238 artha : jinezvara bhagavaMtone dAna ApanAra vyakti trIje bhave avazya mukti pAme che. vaLI cha sthAnomAM dAna ApatAM anaMta sukha prApta thAya che ...238 jinezvara bhagavaMtone dAna ApanAra vyakti (jemanA ghare prathama Adi tapanAM pAraNAM karyAM che, kare che ane karaze te bhavyAtmA) mokSagAmI jANavA. abhavIne tIrthaMkaranA hAthanuM dAna maLe nahIM. copAi 7 : cAra prakAranA dharma prathami jJAnavaMtani joya, dIjai dAna to bahU phala hoya; paMtha taNo cAlyo AvIU, jeNai dIdhuM nara te phAvIuM. galANa loca karAvaNa hAra,jeNai dIdhU te pAmyA pAra; pAraNi uttara cAraNai manya, eti ThAmya dIdhi bahU pUnya. uttama kula lakhamI AbharNa rUpa sahItaniM sUMdara varNa; dAna vinA navi sobhi tasyo, gaja mada vAraca jharayA vinA jamyo. dIdhA vyana dAradrI hoya, dAsapaNuM do bhAgI soya; parano prabhava hui nara dIna, te nara kAyara mAgi mIna. pasU nArakI devatAmAhiM, dAna na devuM dIsi prAhi; te mATi nara bhava vIkhyAta, nItiM kIjai dIdhAnI vAta. dAna sIla tapa jo Adari, sudha bhAva haii navi dhari; to traNe navi pAmai mula, yama jagamAMhi iSukaMda phUla. pAtri dAnanaeNi pAli sIla, A bhavya parabhavya teneiM lIla; sIva kumArani jaMbUsvAmi, sIla grahI mana rAkhyAM ThAmi. vahira svAminiM mekkumAra, mUkyA jeNai kAma vIkAra; soThi sudraslataNuM lyu nAma, sIli vAdhyA bahUM guNagrAma. thUlibhadranI vAdhI mAMma, corAsI covIsI nAma; sIliM nArada sIva pUrI gayA, sIla taNA guNa jagya bahu lahyA. sudha sIlarniM tapa bahu tapai vIkaTa karma te salAM khapai, cakrI eMdranI padavI lahi, deva koDaya tasa AnyA vahi ...239 ...240 ...241 ...242 ...243 ...251 ...244 ...245 ...246 ...247
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa ..249 ...ra5ra naMdaSeNa munI tapa bahu karI, vasudeva huo te marI, bohotiri sahita aMte ura valI, cakrInI parilIlA karI ...248 taparUpIuM vIrakha chi jeha, tehanAM phala valI kahII eha, phala ehanAM mugati sahI hoya, pAMDava paramukha munIvara joya draDha mAhArI DhaMDhaNakumAra, arjana mAlI pAmyu pAra, cotho joya udAI rAya, tapa tapatAM munI mugati jAya ..ra50 cudhabhAva nara dehI parI bhajai, cauda bolathI te upajai; samakata sUdha cArItranI sUdhya, caMdrI jai karavAnI budhya. kaSAya nIgRhi gurUkulavAsa, doSa TAlavA karaI abhyAsa; vIni vairAga vasAvaca karaI, zrI saMga para avaguNa parIharaI. ..253 dharmavISi jasa dhIratApaNuM chee (), mana karato aNasaNataNuM; paMca prakAre karaI sajhAya, cauda bolathI bhAva bhala (bhalA) thAya. ..254 artha : (uttama supAtra) jJAnI bhagavaMtone dAna ApavAthI uttama phaLa maLe che. uttama supAtramAM paNa je mArga (vihAra)mAM cAlavAthI thAkI gayA che tevA munine dAna ApavAthI vizeSa lAbha thAya che ...239 roga vagerene kAraNe pIDA anubhavatAM, loca karela hoya tevA munione anna-pANI AdinuM dAna ApatAM saMsArano aMta Ave che. viziSTa abhigrahadhArI, tapasvI muni, pAcaraNa ane vidyAcaraNa sAdhuone ApeluM dAna bahu puNya baMdhAve che...240 uttamakuLa, aizvarya, AbhUSaNa, sauMdarya sahita suMdara varNa hovA chatAM jema hAthI mada jharyA vinAno zobhato nathI tema uparokta sarva vastuo paNa zreSTha hovA chatAM dAna vinA zobhatI nathI. (tyAga vinA dharmanI ke jIvananI suMdaratA nathI)...241 je vyakti dAna Apato nathI te daridrI bane che. tene garIbAi (dAsapaNuM) ane durbhAgya maLe che. te anya vaDe apamAnita bane che. lAcAra bane che. te manuSya kAyara banI bhIkha mAMge che ...242 tiryaMca, nArakI ane devatAnI gatimAM prAyaH karIne nitya dAna apAtuM nathI. dAna ApavA yogya eka manuSya bhava prakhyAta che. tethI nitya dAna ApavAnI vAta karavI joie...243 supAtradAna ane brahmacarya vratanuM pAlana karanAra vartamAna bhavamAM ane parabhavamAM sukhI thAya che. zivakumAra ane jaMbusvAmIezIyaLavrata aMgIkAra karI sthira rAkhyuM....244 vajavAmI ane meghakumAre bhogavilAsano tyAga karyo. zreSThIvarya sudarzanazeThanuM nAma zIlavatamAM vikhyAta che. temaNe zIlavatanuM daDhapaNe pAlana karyuM, tethI temanA guNagrAma gavAya che .245 sthUlibhadranI zIlanI daDhatA prazaMsanIya che tethI coryAsI covIsI sudhI temanuM nAma levAze. vaLI *(che) (bhalA) zabda sudhArIne lakhela che.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre brahmacaryanuM pAlana karI maharSi nArada mokSamAM gayA. jagatamAM zIyaLa vratanA pAlanathI ghaNA guNo prApta thAya che...246 (je sAdhaka) brahmacaryanuM zuddhi pUrvaka pAlana kare che, ugra tapazcaryA kare che, te duSkara karmono kSaya karI cakravartI athavA indranI padavI prApta kare che. karoDo devatAo tenI AjJAmAM hoya che ...247 (sevAbhAvI) naMdiNa munie ugra tapazcaryA karI, mRtyu pAmI teo vasudeva (nAme rAjakumAra) thayA. temanA aMtaHpuramAM 72,000 strIo hatI. temaNe cakravartI jevAM sukho bhogavyAM.248 jenuM vIrya (Atmika ullAsa) taparUpI dharmamAM che. (tevA jIvo mATe) tapa dharmanuM phaLa darzAvatAM kahe che ke tapanuM phaLa mukti che, je pAMDavo jevA zreSTha munivarone prApta thayuM ...249 da lRprahArI, DhaMDhaNakumAra, arjunamALI, udAyanarAjA jevA cAre vyaktioe ugra tapazcaryA karI mukti meLavI ...250 jema jagatamAM zeraDInAM phUlo na hoya, tema zuddha bhAva vinA dAna, zIla, tapa dharmanI ArAdhanAnuM koi mUlya nathI (bhAva vinA anya guNo napuMsaka che) ...251 zuddha bhAva jIvane kevI rIte prApta thAya che ? zuddha bhAva cauda bolathI utpanna thAya che, prApta thAya che. 1) samyaktvanuM zuddhipUrvaka pAlana karavAthI, 2) vizuddha cAritra pAlanathI, 3) indriya vijetA banavAnI buddhithI ...252 115 4) kaSAya nigrahathI 5) gurukULa vAsamAM vasavATa karavAthI 6) viSaya kaSAya ane vikAro (doSo) ne TALavAno abhyAsa karavAthI 7) vinaya karavAthI 8) saMsAranI asAratArUpa vairAgya bhAvathI 9) vaiyAvacca karavAthI 10) strI saMgano tyAga karavAthI 11) bIjAnAM avaguNo tarapha daSTi na karavAthI ......253 ma 12) dharmamAM dhIratA 13) AyuSyanA aMte anasana ityAdi tapazcaryAthI 14) pAMca prakAranA svAdhyAyathI ema cauda bolathI bhAvanI zuddhi thAya che ...254 kavie A copAImAM dAna, zIla, tapa ane bhAvadharmano mahimA temaja tenuM phaLa darzAvyuM che. te mATe kavie keTalAMka zAstrokta dRSTAMto mUkyA che. * dAnadharma : zrI tattvArtha sUtramAM umAsvAtijI dAnanI vyAkhyA karatAM kahyuM che - 116 anuprahArya svasthatisarja: vAnam| bIjA 52 anugraha karavA potAnI mAlikInI vastuno tyAga karavo te dAna che. nyAyavizArada mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje jJAnasAra graMthamAM kahyuM che 11.9 apUrNa pUrNatAmeti pUrNamANastu hIyate / pUrNAnandasvabhAvoDyaM jagadadbhutadAyakaH / / artha : paravastunA tyAganI bhAvanAvALo bhale pudgalo vaDe apUrNa gaNAya che, paraMtu te AtmAnA jJAnAdi guNo vaDe pUrNatAne pAme che. pudgalonA saMyogamAM pUrNatA mAnanAro Atmika sukhothI vaMcita rahe che. dAna dharmanuM pAlana te ja karI zake che, je zUnya thavA taiyAra hoya. dA.ta. puNiyo zrAvaka bhoga sAmagrIthI apUrNa hato paNa Atmika guNothI
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa 127 pUrNa hato. jyAre subhUma cakravartI bhoga sAmagrIthI pUrNa hato paNa Atmika guNothI apUrNahato. paravastunA saMgano tyAga eTale pUrNAnadasvarUpa AtmaguNonI vRddhi ane parabhAvanI pUrNatAnI hAni. anaMta cakravartIo kSaNavAramAM cha khaMDanI saMpatti choDI akiMcanya dazA prApta kare che. covIsa tIrthakarone dAna ApIne te vyaktioe saMsAra kSaya karyo. bhagavatI sUtra zataka-7mAM AhAradAnanuM aciMtya mahAsya darzAvela che. revatI zrAvikAe siMhAaNagAra munine nirdoSa AhAra vahorAvI tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM, jyAre avivekapUrvaka, ukaraDo samajIne nAgazrIe kaDavI tuMbaDInuM zAka mAsakSamaNanA tapasvI dharmarUci aNagArane vahorAvI gADha pApakarma bAMdhyA. ATha lakSaNothI yukta jIva dAtAra kahevAya che. 1) bhakti, 2)prasanna citta, 3) zraddhA, 4) vijJAna, 5) sAtviktA, 6) kSamatAvAna, 7) kSamAvAna, 8) matsararahita. - supAtradAnathI zramaNopAsaka zramaNonI sAdhanAmAM samAdhibhAva pragaTAve che ane bodhi prApta karAve che tethI supAtradAna zreSTha che. AhAradAnanA lAbhano AdhAra dAtA, grahaNakartA, dAna yogya dravya ane dAnanI vidhi para AdhAra rAkhe che. bhagavAnanI AjJA anusAra paMcAcAranuM pAlana karanArA sAdhune prasanna citta vidhipUrvaka nirdoSa AhAra-pANI, vahorAve tene paraMparAe mokSa prApta thAya che. kaDI ra39 thI 243 mAM kavi dAnano mahimA darzAve che. cha sthAnomAM ApeluM dAna utkRSTa koTinuM puNya baMdhAve che. kaDI 24ra mAM kavi dAna na ApavAthI thatA geralAbha, dAnane yogya gati ane manuSyabhava dAnadharmanuM AcaraNa karavA mATe zreSTha bhava che evuM darzAve che. supAtradAnanI zreSThatA darzAvI have kavi zIladharmanI mahattA darzAve che. * zIladharma vyavahArathI zIla eTale viSaya sevanano tyAga. nizcayathI paradravyano tyAga karavo e zIla che. AtmA satata AtmAmAM rahete parama brahmacarya che. parama brahmacarya e zIlanuM nAmAMtara che. zrImad rAjacaMdra paNa kahe che pAtravinA vastu na rahe, pAtre AtmikajJAna, pAtra thavA sevA sadA, brahmacarya gatimAna. kevaLajJAnanI prApti mATe brahmacaryanuM sevana anivArya che. jJAna, darzana ane cAritrarUpI ratno zIlA thakI utpanna thAya che. zIlA e jagatamAM zreSTha rana che. zIla vinA indriyonA viSayo jJAnano nAza karAve che. te jJAnane mithyAtva, rAgadveSamaya ane ajJAnarUpa kare che tethI ajJAna e kuzIla che, jyAre jJAna e suzIla che. samyagadarzana pachI kuzIlapaNuM Ave to jIvanuM patana thAya che. suzIla e AtmAnA zuddha pariNAma che. kavie IndriyavijetA evA virala vyaktione nAma ahIM TAMkyA che. (1) zivakumAra (2) jaMbusvAmI (3) vajasvAmI (4) meghakumAra (5) sthUlibhadra (6) nAradajI (7) zeTha sudarzana * zIladharmano mahimA darzAvatI kathAo juo pariziSTa vibhAga.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre zIladharmathI niHspRhatA utpanna thAya che. niHspRhI vyakti tapa karI zake. tapa e Atma vizuddhinuM sAdhana che, have kavitapadharmaviSe kahe che* tapadharma: kavi kaDI 247 thI ra50 mAM tapa dharmanI vizeSatA daSTAMto sAthe darzAvela che. vAsanAo zetAna che. e zetAnane vaza karavAnuM amogha zastra tapa che. karmabaMdhanatoDavAnuM apUrva sAdhana che. tapanA saMdarbhamAM kavie (1) nadiSeNa muni (2) pAMca pAMDavo (3)daDha prahArI (4) DhaMDhaNa kumAra (5) arjuna mALI (6) udAyana rAjAnAM dRSTAMto TAMkayA che. maMdiSeNa muninI kathA kavi RSabhadAse DhALa 20thI 23, kaDI - 393 thI 450 sudhImAM vistArathI AlekhI che. nirdoSa, niyANA rahita, karma nirjarAnA hetuthI, zuddha buddhi vaDe ane cittanA utsAhapUrvaka karelo tapa nirdoSa tapa kahevAya che. ugra tapanI ArAdhanAthI AtmakalyANa thAya che. jema dhULavALI paMkhiNI potAnA pAMkha para lAgelI dhULane khaMkherI nAMkhe che tema tapasvI saMyamI sAdhaka tapazcaryA dvArA karmarajane khaMkherI nAMkhe che. tapa e sAdhanAnuM oja che, teja che, zakti che. have kavibhAva dharmanI mahattA darzAve che. * bhAvadharma dAna, zIla, tapa ane bhAva A cAra prakAranA dharmano krama kahelo che. jo A krama na hoyato bhAva rUvarUpa dharmanI prApti na thAya. dAnathI niHspRhatA, zIlathI Atma ramaNatAtapathI karmonI maMdatA ane bhAvathI Atmika zuddhi thatAM dhArmika kAryomAM prANa Ave che. dAna, zIyaLa, tapa ane bhAvamAM bhAvadharma zreSTha che kAraNake bhAva vinA pUrvanA traNe dharmo ekaDA vinAnA mIMDA jevA nirarthaka che. bhAva vinAnuM dAna mAtra dhanano vyaya che. bhAva vinAnuM tapa mAtra lAMghaNa che. bhAva vinAnuM zIla mAtra kAyakleza ja che. bhAvathI pApI pAlaka vaDe pIlAtAM baMdhakasUrinA sarva ziSyo kevaLI banyA. bhAva ja samyakatvanuM bIja che. mokSa sukhanA bIjarUpa jIvone sukhakArI bhAva che. maNi, maMtra, auSadhI temaja maMtra-taMtra ane devatAnI sAdhanA bhAva vinA siddha thatI nathI. dAna, zIla, tapamAM bhAva dharma zreSTha che. tethI bhAva dharma mukhya che. kavi RSabhadAse bhAvadharmanI prApti mATe cauda bola darzAvela che. -duhA-15 - dAna sIla tapa bhAvanA, bhAkhyA cAra prakAra; jaine dharma ArAdhatAM, pAmi bhavano pAra. 255 dharma tatva trIjuM sahI, ArAdhi AcAra; samIkIta draSTI te sahI, mUgati taNo bhajahAra. ..256 traNa tattva ArAdhato, iMDitraNi atatva, kudeva kugura(2) kudharmanI, suNajo bhavIjana vAta. ...257 artha: jaina dharmamAM dAna, zIyaLa, tapa ane bhAva ema dharmanA cAra prakAra darzAvela che. A dharmanuM yathArtha pAlana karatAM saMsArano aMta Ave che....255 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - = * tapadharmano mahimA darzAvatI kathAo juo- pariziSTa vibhAga.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa gharma tattva e trIjuM tattva che. tenuM vidhipUrvaka AcaraNa karanAro samyagudRSTi che. te muktimArgano ArAdhaka che...256, samyagudRSTi traNa tattvanI ArAdhanA kare che ane traNa atatvano tyAga kare che. he bhavya jano ! kudeva, kuguru ane kudharma e traNatattvanI vAta sAMbhaLo...257 pu7i suNa stotramAM gAthA 29 nA ane samaktisAra rAsanI kaDI-ra55 ane 256nA bhAvamAM ghaNI sAmyatA che. soccA ya dhamma arihaMta bhAsiyaM, samAhiyaM aTThapaovasuddhaM / taMsadhaNA yajaNA aNAu, iMdeva devAhi va aagmissNti|| artha : zrI arihaMta deva dvArA bhASita, samyakarUpe kahevAyelA, yuktisaMgata, zuddha artha ane pada yukta dharmanuM zravaNa, tenA para zraddhA karanAra vyaktio mokSa meLave che athavA indranI jema deva padavIo pAme che. zrata ane cAritra dharmano ArAdhaka AtmA phaLazrutirUpe mokSa athavA devalokamAM indranI padavI meLave che. te ekAvanArI bane che. samyakadarzananuM AvuM phaLa jANI sudeva, suguru ane sudharmanI ArAdhanA karavAnI kavi preraNA Ape che. kudevanuM svarUpa DhALaH 1ra dizI - caMdAyaNanI(caMdrAyaNAnI) rAga kedAra) vAta suNo re samakatadhArI, deva kudeva tajo naranArI; ehanI navi kIjai manohArI, e navi Api mUgati ja sArI. ...258 poti mUgati mAMhi navya mAhAli, mAgI mUtya te kehI pari Ali; zakti hINa para artha na sAri, Apa na tari te para kayama tAri. 259 mada machara dIsaI sUramAI, mAnI lobhI kAma kaSAI; parani prahAra cUMki je ghAi, te paramezvara nahI sukhadAi. *..ra60 hAza vinoda kIDA bahu karatA, jIvahaMzAdIka navI paraharatA; para zrI gamana tohi AdaratA, te paramezvara pApa na hatA. AmISa bhakhi madirA paNi cAkhi, vAhana parIgrahi poti rAkhi; asatya vacana mukhyathI paNa bhAkhi ko navi dIsi nArI pASi. .ra6ra artha: samakitadhArI nara-nArI tame vAta sAMbhaLo. devatatvamAM kudeva tatvano tyAga karo. temanI manathI cAhanA (zraddhA)nakaro kAraNake teo mukti apAvI zake tevI temanAmAM yogyatA nathI..258 jemaNe svayaM mukti prApta karI nathI temanI pAse mukti mAMgavAthI teo mukti kayAMthI ApI zake? je svayaM zaktihIna che tevAdevatAothI zuM sare? je svayaM DUbelA che te anyane kyAMthI tArI zake?...259 te devamAM garva (ahaMkAra), kapaTa (mAyA) mAna, lobha, kAma ane kaSAya jevA avaguNo rahelA che. ra61
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13) kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsIne AdhAre teo zastro vaDe bIjAne prahAra karI vadha kare che, te paramezvara sukhadAyaka nathI ....ra60 teo hAsya, mazkarI, krIDA kare che, temaja prANInI hiMsA Adino tyAga karatA nathI. teo anyanI strI sAthe maithunanuM sevana kare che. AvA devo bIjAnA pApa karmo dUra karI zakatA nathI...ra61 kadeva mAMsabhakSaNa kare che. madirApAna kare che. teo potAnI pAse vAhana Adi parigraha rAkhe che. teo mukhathI asatya bole che. koI deva evo nathI jenI paDakhe nArI na hoya..ra6ra * kudeva kaviDhALa-1ramAM kudevanuM svarUpadarzAve che. kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArye yogazAstramAM darzAvyuM che. ye strIzastrAkSasUtrAdi rgaangkklngkittaaH| nigrahAnugrahaparAste devAH syurna mustaye / / nATayATTahAsa saGgItAdyupaplavavisaM sNsthulaaH| labhbhayeyuH padaM zAntaM prapannAn prANinaH katham / / artha: je devo strI, zastra (hathiyAra), japamALA vagere rAgAdi doSonAM cihnothI kalaMkita che, tathA jeo nAkhuza thatAM zrApa, tathA khuza thai varadAna Ape che teo mukita pradAtA na banI zake. jeo nRtyakalA, aTTahAsya, saMgItAdi upadravothI yukta, samabhAva rahita devo che; te zaraNe AvelA prANIone mukti kyAMthI ApI zake? bhaktAmara strotramAM mAnatuMga AcArya paramAtmAnI bhakti karatAM kahe che - manye varaM hariharA-daya eva ddaSTA, ddaSTeSu yeSu hRdayaM tvayi toSameti / kiM vIkSitena bhavatA bhuvi yena nAnyaH, kazcin-mano harati nAtha bhvaantreddpi|| artha he nAtha ! hari harAdika sarAgI devone meM prathama joyAte sAruM thayuM. tamane joyA pachI mAruM mana tamArA viSe saMtoSa anubhave che. have samasta bhUmaMDaLamAM A bhavamAM ke parabhavamAM vItarAga deva sivAya anya koI deva mArA manane saMtoSa nahi ApI zake. prAya anya darzanIonA sarva deva potAnI devIo sAthe rogayukta sthitimAM jovA maLe che paraMtu vItarAga deva sadA vItarAga bhAva yukta dhyAnastha avasthAmAM jovA maLe che. temane joIne sAdhakanuM mana paritRpta bane che. kSAyika samakti manuSyabhavamAM prApta thAya che. tIrthakara ane kevaLIbhagavaMta birAje che, tyAM bhavyajIva zIgha mokSa javAnI abhilASA seve to tenA mithyAtvano kSaya thAya che, kAraNa ke tene kevaLajJAnInA guNomAM utkRSTa pramoda bhAva jAge che. tevA bhAvo kudevanA sAnidhyamAM kyAMthI AvI zake? duhA - 16nArI pASiko nahI, kahi paramesva(2) nAma; tehathI mUtya na pAmIi na sari Atama kAma. ..263 * kaDI-263mAM zabda pUrti mATe (2) zabda umeravo paDyo che.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa *264 ra66 artha: kudeva koi nArInA saMga (paDakhA) vinAnA nathI. chatAM teo svayaMne paramezvaranuM biruda (nAma) Ape che. te devo dvArA mukti maLI zakatI nathI, temaja Atma kalyANa thaI zakatuM nathI...ra63 kugurunuM svarUpa DhALa : 13 (dezI - naMdana kuM trIsalA hularAvai. rAga : AsAurI) Atama kAma sari nahI tehani, kagurU malya vaLI jeniM re; poti pApI atI AraMbhI, sIkha diyI syu kehaniM re; Atama kAma sari nahI tehanuM - AMcalI. karsaNa vADI gharamAM lADI, gAya bhaiza vacha pADI re, pApa parIgRhi bahu parI meli, kharapAThI ghari gADI re. Atama. ...265 kaMdamUla phala kAMcI khAi jIvAta paNya thAI re; asatya vacana aNadIdhuM letA, te guru sevya ma pAyi re. Atama. je vani rahitA nIja deha damatA, jinano paMtha na jANaI re; aNagaNanIri jai jhapAvi, khAto rayaNI vAMhAMNire. Atama. agaDa nIma nahI nara jehani, varta vinA bhavahAri re; vibhamajJAnI nara ajJAnI, te guru kahI paritArire. Atama. ...268 artha: kugurunA saMgathI AtmakalyANa thatuM nathI. je svayaM AraMbhanAM kArya karI pApa kare che. teo bIjAne dharmano zo upadeza ApI zake? tevA kugurunuM zaraNuM svIkAravAthI AtmAno uddhAra thai zake nahIM..ra64 kaguru parigraharUpI pApathI malina banelA hoya che. temanI pAse khetI vADI hoya che. teo gharamAM strI, gAya, bheMsa, vAcharaDuM, pADI (bheMsanuM baccuM), gagheDo ane baLadagADI ityAdi ghaNo parigraha hoya che...265 teo kAcAM kaMdamULa ane phaLo khAya che, jIvahiMsA paNa kare che, asatya bole che, adatta vastu le che; tevA gurunA caraNonI sevA nakaro...266 teo vanamAM rahe che, dehadamananuM kArya kare che, paraMtu ajJAnI hovAthI jinezvaranA dharmane jANatA nathI. teo aNagaLa pANImAM jhaMpalAve che. teo savAre sUryodaya pahelAM ane rAtre sUryAsta pachI bhojana kare che...267 je manuSya pAse niyama (vrata, sogaMda) nathI tevo manuSya pratyAkhyAna vinA A bhava thartha gumAve che. te ajJAnI hovAthI vibhramajJAnI hoya che. tevA guru anyanuM kalyANa kevI rIte karI zake?..ra68 * kuguruH yogazAstramAM hemacaMdrAcArye kugurunuM svarUpa darzAvatAM kahyuM che sarvAbhilASiNaH sarvabhojinaH sprigrhaaH| abrahmacAriNo mithyopadezA guravo na tu / / 2 / / parigrahArambha magnAstArayeyuH kathaM parAn / svayaM daridro na paramIzvarI krtumiishvrH||10||
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre arthaH sarva vastuonI abhilASA karanArA, (bhakSyAbhaDhya) badhuM khAnArA, parigraha ane AraMbhamAM vyasta bIjAne zuM tArI zake? je pote daridra hoya te bIjAne dhanavAna zI rIte banAvI zake? jaina muninA AcAro atyaMta rucikara che. temanA jevA anya koI darzananA saMtonA AcAra nathI. ziyALAnI kaDakaDatI ThaMDI, unALAnI baLabaLatI garamImAM paNa alpavastra hoya che. teo mAthA para chatrI, pagamAM pagarakhAM rAkhatAM nathI. teo UnI retImAM AtApanA le che. teo aceta pANI pIe che. teo zuddha brahmacaryanuM pAlana kare che. teo potAnI pAse phaTI badAma paNa rAkhatA nathI. munivaronI parIkSA mATe samyagudaSTi AtmA sAcA jhaverInI garaja sAre che. kSAyika samakitI AtmAnikUvo, yathAvRMdo jevAkusAdhunA saMgamAM phasAtA nathI. kaDI-ra68nAM bhAvo zrI uttarAdhyayana sUtramAM darzAve che. ajJAnIjano ekAMta jJAnane pradhAnatA Ape che; paNa pratyAkhyAnane svIkAratA nathI. teo baMdha ane mokSanI suMdara vAto kare che, paNa AcAramAM vikalAMga che. jainadarzana jJAna ane kriyAnuM sAhacarya svIkAre che. pAMca mithyAtvarUpI varamAM jIvanI mati mUcha pAmI che, tethI madirA pIdhelA vyaktinI jema hita-ahitane jANyA vinA kudeva-kuguru ane kudharmane Adare che. kavi RSabhadAsa kuguru tattvano paricaya karAvI kudharmatatva para prakAza pADe che. -duhA - 17Atama kAma sarai nathI, sevi kagara pAya; mIthA dharma karata ja, jIva sukhI navi thAya. arthaH kugurunA caraNonI upAsanA karavAthI AtmakalyANa thatuM nathI kAraNake kuguru ravayaM mithyAtvI che. mithyAdharmanuM AcaraNa karatAM jIva sukhI thato nathI..ra69 atatvanI anArAdhanA DhALaH 14 (dezI - dekho suhaNA puNya vicArI. rAgaH zrI rAga) jIva sUkhI sahI tehano thAya, mIthyA dharma na dhyAyi; mIthA saMga tajai naranI saMci, mIthA guNa navya gAyi; muko mAthA mA nathI dharmo.. AMcalI. 270 ajA arava mAnavani homi, kurama nAgani mAri; samakI draSTI samajho bhAI, soya dharma kayama tAri. muko. ..ra71 varta kari tala kAcA cAvi, kaMdamUla phala khAvi; pasuya pari rAti parNa jamatA, dharma vInA bhava jAvi. muko. ...272 samakata jJAna vInA navi samajhi, pagIpagI pAtIga bAMdhi; laI yoga agyane dhUhi bAli, mugati paMtha kyAhAM sadhi. muko. ..273 *269
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa jIva haMzA mRSAni corI, paraharavI paranArI; mIthAdharma parIharavo, paMcama samajho samakIta dhArI. muko. 274 mIthAmAMhi gayo kAla anaMto, bhamIuM cogatImAMhi; samakIta thana navi pohoto koi, mugatya nagara kaI jyAMhi muko. ...275 teNai nara mIthA dharma na kIjai, vari viSa gholI pIjai; eka marNa naraniM te Api, A saMsAra bhamI jai. muko. .276 artha: je mithyA dharmanuM AcaraNa karato nathI te jIva sukhI thAya che. tevo jIva mithyAtvano saMga karato nathI, mithyAtvI jIvonI prazaMsA karato nathI. te adharmanuM bahumAna paNa karato nathI...270 (mithyAtvI jIvo) dharmanA nAme bakarI, ghoDA, naranuM agni (homa-havana)mAM balidAna Ape che. teo kAcabA ane sApa (bIjo artha hAthI) mAre che. samakitadaSTi jIvo samajo. Avo hiMsaka dharma kevI rIte kalyANakArI banI zake? ...ra71 teo vrata karI sacitta (kAcA) tala khAya che. teo kaMdamULa Adi abhyazya vastu ane saceta phaLano AhAra kare che. teo pazunI jema rAtribhojana kare che. teo dharma karaNI vinA manuSya bhava thartha gumAve che ...272 samyagadarzana ane jJAna vinA jIva Dagale ne pagale ATha karmono saMcaya kare che. teo sanyAsa laine yajJa-yAgAdimAM agnino AraMbha karI bali caDhAve che. te muktipaMtha kyAMthI sAdhI zake?... 273 jIvahiMsA (prANIvadha), asatya, adAgrahaNa, parastrIgamana ane mithyAtva dharma e pAMcano tyAga karavo joIe evuM samakitadhArI samaje che ...274 (A jIvano) mithyAtvamAM anaMta kALa vyatIta thayo. jIva mithyAtva sahita cAra gatiomAM paribhramaNa karato rahyo, paraMtu samakita vinA koi mukitanagara sudhI pahoMcI zakatuM nathI..275 viSa ghoLIne pIvAthI manuSyanuM ekavAra mRtyu thAya che, jyAre mithyAtva anaMta janma-maraNa karAve che tethI mithyAtva dharmano ravIkAra na karo..276 * kudharma : zrI haribhadrasUri mahArAjakudharmanuM svarUpa samajAvatAM kahe che hiMsAnA magha, bhUto raviNaui arthaH hiMsA traNe kALamAM dharma na banI zake. adharmanuM sevana karanAra naraka Adi durgatimAM utpanna thAya che. avidyAvAna puruSa ajJAnanA kAraNe mUDha banI anaMta saMsAramAM cAra gatiomAM paribhramaNa kare che." dazavaikAlika sUtramAM sudharmanuM svarUpa darzAvatAM kahyuM che - ghammo maMgala mukkiThaM, ahiMsA saMjamo tvo|" devAvi taM namasaMti, jassa ghamme sayA mnno||
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre artha ahiMsA, saMyama ane tArUpI uttama lakSaNovALI sudharma che. te dharmanuM AcaraNa karanAra jIvAtmAne devo paNa namaskAra kare che. te sUtramAM AgaLa paNa sUtrakAra kahe che - soccA jANAi kallANaM, soccA jANAi paavgN| ubhayaM pijANAI soccA, jaMseyaM taM samAyare / / 4-11 / / artha : heya ane upAdeyanA ravIkArarUpa kriyA (pAMca mahAvrata, samiti-gupti, paDimA, abhigraha, bAra bhAvanA, pratilekhanA, bAra prakAranA ta5)mAM udyamavaMta sAdhaka ziva banI zake che. caramAvarta kALamAM pravezelA jIvane jJAnIe batAvelI kriyAo zubhabhAva lAve che, kriyA bhAva lAvavA samartha che. jema samudramAM musApharI karatA nAvikane hokAyaMtre darzAvelI dizAmAM halesAM mAravA paDe che tema cAritranI nAvamAM beThelA sAdhakane vidhi-niSedharUpa AcAra pAlananA halesA mAravA paDe che, jethI te mokSa pAmI zake. samakitIno bodha nirapAya (arthakAraka) hoya, te bIjAne pIDAkAraka na bane. kavie kaDI 276 mAM viSanA rUpaka dvArA adharmanuM phaLa darzAvyuM che. viSa phakta ekaja bhavamAM mRtyu Ape. mithyAtvanI paraMparA anaMta janma maraNa karAve che. -duhA - 18mIthyAta pAMca pariharo, samakIta rAkho sAra; mIthyA dharma karataDAM, ko navI pAmyA pAra. *.277 artha: pAMca prakAranA mithyAtvano tyAga karo. samakita sArarUpa che tethI tene grahaNa karo. mithyAtva dharmanuM AcaraNa karatAM koI saMsArano pAra pAmyA nathI ...277 have kavi samakitanA pratipakSI mithyAtvanuM svarUpa darzAve che. pAMca prakAranA mithyAtva DhALa:15 (dezI - paratharAyi(ya) vItasyokApura(vItazokApurI) rAjIo. rAga mAru) pAMca mIthyAta paraharajuyo samakatanA dhaNIre, pahIluM abhIgrahItAya; karaI kadAgrahi jeha rahyuM te pradhuM sahI re, manathI te na jAya. mIththA parIharo re. AMcalI. mIthyAta bIjuM anA)bhIgrahItA nara mukajyo re, je mana nara hiThAlA; anya dharma dekhIni kAyara nara taNuM re, mana te uparI jAya. mIthyA..79 abhInavesa te trIjuM jagamAM jANajayo re, jANI uthApi dharma; bhAre jIva te bhamato cogatyamAMhAM phari re, bAMdhi vIkaTa ja karma. mIthyA...280 sAMsIka cothuM manamAM saMkyA zala rahi re, sAco ko jUTho zreya; soya pUrNa jagya pAra na pAmi bhavataNo re, azru vicAra jeha. mIthyA. 281 278
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa mithyAta pAMcamuM aNA bhoga TAlo sahI re, boli varAi jeha; adImuM ochuM vacana kahaI sIdhAMtanuM, pAtIga hoI teha. mIthA 282 mIthyAta pAMcaI mukIni jaganA narA re, AdarI samakata sAra; mIthyA dharma karatAM jagamAM ko valIre, mogya na gayo nIradhAra mIthyA ...283 artha : samyakatvanA svAmI tame pAMca mithyAtvano tyAga karo. prathama abhigrahika mithyAtva che, jemAM Agraha hovAthI jeekavAra grahaNa karyuM te ja sAcuM che, evuM manamAM daDha karI rAkhe che ...278 bIjuM anabhigrahika mithyAtva che. teno paNa tyAga karavo joIe. je manuSyanuM mana haThAgrahI che, te anya dharma joI kAyara banI te tarapha vaLe che .279 jagatamAM trIjuM abhinivezika mithyAtva che. vItarAga kathita dharmane jANavA chatAM dharma viruddha prarUpaNA kare che tevo jIva cIkaNA karmo bAMdhI cAre gatimAM phare che..280 cothuM sAMzayika mithyAtva che, jemAM jinezvara devanA vacanonI pramANikatA saMbaMdhI mana zaMkAzIla rahe che. A sAcuM che ke khoTuM evo saMzaya rahe che tevo manuSya bhavapAra na karI zake...281 pAMcamuM aNAbhoga mithyAtva che. te tyajavA yogya che. te ajJAna ke aNasamajamAM hoya che. zAstranA vacanothI ochuM ke adhika bolI ke vicArIne pApalAge che ...282 he jagatanA mAnavo! pAMce mithyAtvano tyAga karo ane zreSTha, kalyANakArI samakitanI ArAdhanA karo. mithyAtva dharmanuM sevana karavAthI nizcayathI jagatamAM (AjasudhI) koine mukti maLI nathI..283 * mithyAtvaH saMsAranuM mULa kAraNa jainadarzananI draSTie mithyAtva che.vedAMtamAM mAyA tarIke oLakhAya che. khristI dharmamAM 'Devil sin' tarIke oLakhAya che. buddho tene mAra' kahe che. jaino tene mithyAtva' kahe che. te bahirAtmabhAva' nAme paNa oLakhAya che. kAyAdine huM mAnavo te mithyAtva che. huM ane mArApaNAnI' ajJAnabuddhi e mithyAtva, bahirAtmabhAva, ajJAna ke avidyA nAme oLakhAya che. saMsAranuM mULakAraNa avidyA che. tenAthI mukta thavAno mULa upAya vidyA che. kaNAde vidyAnuM nirUpaNa karyuM che. AcArya pataMjali tene vivekakhyAtinI saMjJA Ape che. akSapAda tattvajJAna ane samyagujJAna zabdano prayoga kare che. baudha sAhityamAM tene vipazyanA kahevAya che. A pramANe sarvabhAratIya paraMparAe jJAnane mahatva ApyuM che. potAnA svarUpanuM jJAna na thavuM te avidyA che. te saMsAranuM mULa che. tene mithyAtva kahevAya che. na mithyAtva samaH zatrurna mithyAtva samaM viSam / na mithyAtva samo rogo na mithyAtva samaM tmH|| artha: mithyAtva samAna koi zatru nathI. mithyAtva samAna koi viSa nathI. mithyAtva samAna koI roga nathI ane mithyAtva samAna koI aMdhakAra nathI. arthAtu mithyAtva prabaLa zatru che, te bhayaMkara viSa che, te duHsAdhya roga che temaja gADha aMdhakAra che. raha
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre jema janmAMdha manuSya vastunuM darzana na thavAthI tenuM yathArtha ravarUpa jANI zakato nathI. tema mithyAtvI jIvAdi nava tattvone jANI zakato nathI. mithyAtvanI draSTi avaLI hoya che. mithyAtvanA sadbhAvamAM jIvo saMsArabhAvathI baddha che. jema maNa dUdhamAM rati jhera hAnikAraka bane che, tema mithyAtvano ochAmAM ocho aMza paNa AtmavikAsamAM bAdhaka bane che. mithyAtvanI puSTithI jIva durlabhabodhi bane che. Asava ane baMdhanuM mukhya kAraNa mithyAtva che. tethI ja zrI umAsvAtijI kahe che - mithyAdarzanAvirati pramAdakaSAyayogAH baghahetavaH / artha : mithyAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga e pAMca baMdhanA hetu che. ahIM mithyAdarzana eTale ke mithyAtvane sarvaprathama baMdhanuM kAraNa darzAvela che. anAdikALathI saMsAra paribhramaNanuM mukhya kAraNa mithyAtva che. nigodamAM anaMta kALa vyatIta thayo, tenuM kAraNa mithyAtva che. mithyAtva hoya tyAM sudhI dharmanA dvAra baMdha hoya che. mithyAtvano kSaya, upazama ke kSayopazama thAya tyAre dharmanA dvAra khule che. AdhyAtmika uSAkALa mithyAtvanI kSINatA ane samyakatvanI prAptithI thAya che. je karmanA udayathI jinezvara prarUpita tattvomAM azraddhAna athavA viparIta zraddhAna thAya te mithyAtva che. adeve devabuddhiryA gurudhIragurau ca yaa|" adharme dharma buddhizca mithyAtvaM taThAveditam / / artha kudevamAMdeva buddhi, kugurumAM guru buddhi tathA hiMsA Adi kudharmamAM dharmabuddhi te mithyAtva che. * kALanI apekSAe mithyAtvanA traNa prakAra che. (1) anAdi anaMta (2) anAdi sAMta (3) sAdi sAMta. (1) anAdi anaMta je mithyAtvanI Adi paNa nathI ane aMta paNa nathI te anAdi anaMta mithyAtva. abhavya jIvomAM A mithyAtva jovA maLe che. anaMta jIvo anaMtakALathI nigodamAM paDayA che. teo ekendriya paryAya ne choDI tyAMthI bhaviSyamAM paNa bahAra nahIM Ave. (2) anAdi sAMtaH anAdi kALathI mithyAtvI hovAthI je mithyAtvanI Adi nathI te anAdi, paraMtu samyakatva prApta thavAthI mithyAtvano aMta thayo, tethI anAdi sAMta mithyAtva kahevAya. (3) sAdi sAta je mithyAtvaekavAra kSaya thaI gayuM che, paraMtu pharIthI mithyAtva pedA thayuM che ane pharI yogya samaye naSTa thaI jaze te sAdi sAta mithyAtva che je mithyAtvanI Adi hoya teno aMta paNa hoya, tethI sAdi anaMta mithyAtva evo bheda na hoya. mithyAdarzI dArzanikonI mata saMkhyA vistArathI 363 che. * mithyAtvanAM mukhya pAMca bheda che : Abhiggahi amaNAbhiggahaM ca taha abhinivesiyaM ceva / saMsai amaNA bhogaM micchataM paMcahA eaN|| hara
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa gIta hoya artha: (1) Abhigrahika mithyAtva (2) anAbhigrahika mithyAtva (3) Abhinivezika mithyAtva (4) sAMzayika mithyAtva(5) anAbhogika mithyAtva (1) Abhigrahika mithyAtva : potAnI mAnyatAne mithyA kadAgrahathI kaTTaratApUrvaka pakaDI rAkhavI te Abhigrahika mithyAtva che. tenAthI tIvra karma baMdhAya che. sarva mithyAtvamAM A mithyAtva pradhAna che. bIjA mithyAtvamAM tIvra saMkleza ane tIvra kadAgraha na hovAthI karmano anubaMdha tIvra na paDe. kadAgrahI vyakti mAruM che te ja sAcuM che evuM mAne, tethI satya ke asatyanI kasoTI kare ja nahi. te vicAra pUrvaka, kasoTIpUrvaka koI vastune samajI grahaNa karavAnI taiyAra na hovAthI satyathI ajANa rahe che. ekAMtavAdI sarva mAnyatAono samAveza A mithyAtvamAM thAya che.A mithyAtva vikalpothI cha prakAranuM che. 1) AtmA nathI 2) AtmA anitya che. 3) AtmAkartA nathI 4) AtmA bhoktA nathI 5) mokSa e kalpanA mAtra che. 6) mokSano upAya nathI. Abhigrahika mithyAtva bhavya ane abhivya jIvane hoya che. (2) anAbhigrahika mithyAtvaH je karmanA udayathI tatva prati na to ruci hoya ke na atatva prati aruci hoya. AvI viveka rahita avasthA te anAbhigrahika mithyAtva kahevAya. goLa ane khoLane eka samAna mAnanAra vyakti jevI viveka zUnyatA hovAthI badhA deva-guru ane dharmane samAna mAne. samabhAva vivekathI Ave che. avivekapUrvakano samabhAva phakta mUDhatA-ajJAna che. anAbhigrahika mithyAtvanuM kAraNa ajJAna che. ajJAnanA kAraNe tattAtattvano viveka nathI. viveka vinA kriyAomAM samyakatva na Ave. samakitadaSTi jIvamAM paNa Agraha hoya, chatAM buddhi sAcuM samajavAnI hovAthIdurAgrahIna hoya. mASatuSa munine tattvanuM jJAna na hatuM, paraMtu teo parIkSaka ane vivecaka gurujanonA nirdeza anusAra kArya karatA hatA, teo niSThApUrvaka temanI AjJA svIkAratA hatA, ullAsapUrvaka tenuM AcaraNa karatA hatA. samyagudaSTi gurudvArA niyaMtrita hovAthI temanAmAM mithyAtva hovAnI AzaMkA nathI. sudeva, suguru ane sudharmamAM AsthA rAkhavAthI A mithyAtvathI bacI zakAya. AmithyAtva phakta bhavya jIvone ja hoya che. (3) Abhinivezika mithyAtva : satya tatvane jANavA chatAM durAgrahane kAraNe potAnI pakaDelI mithyA mAnyatAne choDe nahIM, temaja jinendra deva dvArA prarUpita satuzAstra viruddha prarUpaNA karavI, potAnI mithyA mAnyatA siddha karavA kutarka ane kuyuktiono Azraya levo te abhinivezika mithyAtva che. nihanavone Abhinivezika mithyAtva hoya che. AvA vyaktio ravayaM durAgrahI hovAthI anya jIvone paNa mithyAtvatarapha laI jAya che. temane bhaviSyamAM bodhibIja (samyagadarzana) prApta thavuM durlabha bane che. AcArya jinabhadra ane AcArya siddhasena vacce zAstrIya arthanA viSayamAM matabheda thayo, paraMtu te Abhinivezika mithyAtva na hato. baMne AcArya vItarAga prarUpita zAstra prati pUrNa niSThAvAna hatA. temaNe baMnee zAstrano AdhAra lai potAnuM maMtavya raju karyuM hatuM, jyAre goSThAmAhila Adi Abhinivezika mithyAtvathI yukta hovAthI potAnA mata anusAra zAstrIya arthane toDatA-maroDatA hatA. teo zAstrIya arthanI avahelanA karatA hatA.
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre Abhinivezika mithyAtva samyagdaSTi AtmAne, jeNe samyaktvanuM vamana karyuM che tene hoya che. (4) sAMzayika mithyAtva H sarvajJa vItarAga paramAtmAnA vacano prati zaMkAzIla rahevuM te sAMzayika mithyAtva che. arhat bhagavAna sarvajJa ane vItarAgI che, tethI temanuM vacana mithyA hoya ja nahIM. jyAM ajJAna ane rAgadveSa hoya tyAM ja vacano mithyA hoi zake. arihaMta prabhumAM A baMne doSa na hovAthI teo satyavaktA che . jyAM zaMkA hoya tyAM AtmAnuM adhaHpatana thAya che. vItarAga prabhu prarUpita koi gahana tattvanA viSayamAM samaja na paDe tyAre sAdhake vicAravuM ke, vItarAga prabhunuM jJAna samudra jevuM agAdha ane gahana che. chadmasthanI buddhimAM pUrNa rIte na AvI zake. jema samudranuM badhuM ja pANI loTA athavA ghaDAmAM samAi na zake, tevI rIte anaMta jJAnInA vacanone chadmastha potAnI buddhimAM samAvI na zake; evuM samajI saMzayathI dUra rahevuM. tattvajJAnanA saMbaMdhamAM jijJAsAnI zAMti mATe saMzaya ke zaMkA karavI anucita nathI, te zaMkAne cirakALa sudhI sthira na rAkhI viziSTa jJAnIo dvArA zaMkAnuM nirAkaraNa karavuM joie. yathocita samAdhAna na maLatAM tattva vatnImya jANI zaMkAthI nivRtta thavuM ucita che. gaNadhara gauttamasvAmIe jijJAsAvaza temaja anya jIvonA upakAra mATe zaMkA prastuta karI. tenuM samAdhAna prabhu mahAvIranA zrI mukhethI meLavI zaMkArahita banyA. potAnI akkala hoMziyArI ane samajazaktinI khumArImAM caDelo gozAlaka mithyAtvI banyo. saMzayathI jijJAsA thAya, jijJAsAthI tattvajJAnanI prApti thAya che. zrI bhagavatI sUtramAM paNa kahyuM che ke, sAdhu paNa zaMkA-kAMkSA mohanIya karmanuM vedana kare che. teo zaMkAnuM nivAraNa viziSTa jJAnIo dvArA karavAnA icchuka hoya to temane mithyAtvano doSa lAgato nathI. jo zaMkAnuM nirAkaraNa na kare to sAMzayika mithyAtva kahevAya. A mithyAtva abhavya jIvane na hoya kAraNake temane mokSa vize zaMkA thAya ja nahIM. 5) anAbhoga mithyAtva : anAbhoga eTale ajJAna-abodha. vikalatAnA kAraNe vicArazakti ane vivekano abhAva hovAthI tattva prati azraddhAna te anAbhoga mithyAtva che. ekendriyathI asaMjJI paMcendriya tathA kyAreka saMjJI paMcendriyamAM abodha ane aviveka jovA maLe che. A avasthAmAM jJAnAvaraNIya Adi karmonI pracuratA vadhu hoya che ; jethI jIvanI vicAra zakti kuMThita bane che. tevA jIvamAM tattva zraddhAna hotI nathI. A pAMca mithyAtvamAMthI Abhigrahika ane Abhinivezika e be mithyA-viparIta Agraha rUpa ? hovAthI saMsAra paribhramaNanuM kAraNa che. te vadhu bhayaMkara che jyAre bAkInAM traNa potAnI ke gurunI ajJAnatAnA kAraNe thatAM hovAthI krUra karmonI paraMparA cAlatI nathI. bhavya ane abhavya jIvone anAbhoga mithyAtva saMbhave che. mithyAtvarUpa badhA doSomAM durAgraha e moTo doSa che. saMzaya ke anadhyavasAya (supta mANasanI jema samajaNano abhAva) mAM durAgraha nathI. viparIta abhiniveza A loka ane paralokamAM anarthakAraka che. A uparAMta mithyAtvanA dasa bheda zrI sthAnAMga sUtramAM darzAvela che. 133 * adharmane dharma mAnavo :hiMsA Adi adharmane dharma mAnavo te mithyAtva che. je dharmamAM prANIvadha Adi
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa hisAkArI pravRtti che tene dharma kahevo e mithyAtva che. AcArya hemacandrajI mahArAja kahe che - nadharma hetu vihitApi hiMsA, notsRSTamanyArtha mapodyate c|" svaputra dhAtAnRpatitva lipsA, sabrahmacArI phuritaM pareSAm / / artha : veda vihita hovA chatAM hiMsA dharmano hetu nathI. utsarga ane apavAdano uddezya eka ja hoya. hiMsAmAM dharma mAnavo e potAnA putrane mArI rAjya meLavavAnI abhilASA samAna niMdanIya che. hiMsAmAM dharma mAnavo, e adharma mAnavArUpa mithyAtva che. * dharmane adharma mAnavo ahiMsAmayazuddha dharmane adharma kahevo e mithyAtva che. zrI AcArAMgasUtramAM kahyuM che - sarva prANI (beIkiyAdi), sarva bhUta (vanaspati), sarva jIva (paMcendriyo ane sarva satva (pRthvIkAyAdi) Adine daMDAthI prahAra karavo nahi, temanA para hukama calAvavo nahIM, temane gulAmanI jema adhikAramAM rAkhavA nahIM. temane zArIrika ane mAnasika saMtApa Apavo nahIM. temane prANa rahita karavAM nahIM. A dharma zuddha, nitya ane zAzvata che. loka svarUpanA jJAtA tIrthakaroe pratipAdita karyo che. tIrthakaroe Agama vAkya dvArA ahiMsAne zAzvata ane zuddha dharma kahyo che. evA ahiMsAmaya dharmane adharma mAnavo e mithyAtva che. * amArgane mArga ane mArgane amArga mAnavo je saMsAra vRddhinuM kAraNa che tevA unmArgane mokSamArga mAnavo temithyAtva che. zrI sUtrakRtAMga sUtramAM mArga adhyayanamAM mokSamArganuM svarUpadarzAvela che. pRthvIkAya Adi cha javanikAyanI hiMsAmAM dharma mAnavo e mithyAtva che. devI-devatAone bali Apavo, snAna ane yajJAdi karavAM, madha-mAMsa, maithuna Adi sevanamAM dharma mAnavo e unmArgane mArga samajavA rUpa mithyAtva che. * jIvane ajIva ane ajIvane jIva mAnavAH jIva ane ajIvanA svarUpane jANyA vinA mokSamArganI sAdhanA saphaLa na thAya. AgamamAM kahyuM che ke - jojIve'viNajANai, ajiive'vinnjaanni| jIvAjIve ayANato, kahaM so nAhII saMjamaM / / artha : je jIva, ajIva ke jIvAjIvane jANato nathI te saMyamanuM pAlana kevI rIte karI zake? sUkSma cetanavALA jIvomAM jIvatva saMbaMdhI zaMkA karavI e jIva saMbaMdhI mithyAtva che. | vedAMta darzana anusAra "samasta jIva-ajIvAdi brahmanA paryAya che. temanI mAnyatA anusAra ghaTa Adi jaDa padArtha jIva kahevAya. te brahma (cetana)nI paryAya che. A pramANe ajIvane jIva mAnavA e mithyAtva * sAdhune asAdhu ane asAdhune sAdhu mAnavA je pAMca mahAvratanuM pAlana kare che, vaLI pAMca samiti ane
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre traNa guptidhArI che. je cAra kaSAyone dUra kare che, pAMca Indriyo para niyaMtraNa rAkhe che, mana-vacana ane kAyAne zubha yogamAM pravartAve che, je jJAna-dhyAna, tapa-tyAga ane vairAgyamAM tallIna che, tevA sAdhune asAdhu kahevAte mithyAtva che, temaja asAdhune sAdhu kahevA te paNa mithyAtva che. vezadhArI, guNarahita, parigrahI, kaMcanakAminInA bhogI, vyasanI, SakAyanA AraMbhamAM potAnuM jIvana vyatIta karanAra sAdhu asAdhu hoya che. temane sAdhu mAnavA e mithyAtva che. jainadarzana vyakti ke vezane mahatva na ApatAM guNone ja mahattva Ape che. tethI guNIjanone vaMdananamaskAra karavA joIe. guNahIna vyaktine protsAhana karavAthI mithyAtvano doSa lAge che. * muktane amukta ane amuktane mukta mAnavAH ATha karmothI sarvathA mukta evA siddha bhagavaMta che. temane amukta mAnavA tathA je mukta nathI tene mukta mAnavA e mithyAtva che. hiMdu dharmamAM avatAravAda mAnela che. "mukta' eTale sarva baMdhanothI kAyama mATe chUTA thayelA. je AtmAnA sarva karmakSaya thayAM che tene pharIthI saMsAramAM AvavAnuM koI prayojana rahetuM nathI. saMsAramAM AvavAnuM kAraNa rAga ane dveSa che. dharmanI glAnI thavAthI athavA tIrthanI hAninA kAraNe teo saMsAramAM pharI Ave che, teno artha e thAya che ke teo rAga-dveSathI yukta che. mukta jIvonuM saMsAramAM punarAgamana mAnavuM eTale mukta amukta mAnavA, A mithyAtva che. tevI ja rIte amuktane mukta mAnavA e paNa mithyAtva che. aNimA Adi lokika aizvaryathI yukta jIvone mukta mAnavAte mithyAtva che. * anuyoga dvArA sUramAM bIjA paNa traNa prakAranA mithyAtva kahela che. 1) laukika mithyAtva, 2) lokottara mithyAtva, 3) kupravacanika mithyAtva (1)laukika mithyAtva kevaLajJAnIo dvArA prarUpita ahiMsA pradhAna dharma sivAya anya hiMsA Adi dharmane lokaruDhi athavA paraMparA anusAra dharma kahevo e laukika mithyAtva. tenA traNa bheda che. 1) devagata laukika mithyAtva, 2) gurugata laukika mithyAtva, 3) dharmagata laukika mithyAtva. devagata laukika mithyAtvaH paripUrNa jJAna ane saMpUrNa vItarAgatA e sudevanuM lakSaNa che. A lakSaNa sivAyanA devane deva tarIke mAnavA e devagata laukika mithyAtva che. gurugata laukika mithyAtvaH je dharmanA svarUpane samaje che, svayaM dharmanuM AcaraNa kare che, je sadAdharma parAyaNa rahe che, je bIjA prANIone dharmano upadeza zAstra anusAra Ape che te guru kahevAya."gu' no artha che aMdhakAra ane "ru' no artha che rokavuM arthAt je ajJAnarUpI aMdhakArane roke te guru kahevAya. vartamAnakALe gurunA nAme loko DhoMga karI bhoLA lokone Thage che. teo mAyAcAranuM sevana kare che. teo svayaM saMsAramAM DUbe che ane bIjAne paNa DUbADe che. AvA guruo potAnI mati anusAra siddhAMto race che. teo vividha matAMtaro UbhAM kare che. evA kadAgrahI, ekAMtavAdI, gurunA lakSaNathI rahita gurune guru mAnavAte gurugata mithyAtva che. dharmagata laukika mithyAtva : durgatimAM paDatAM jIvane roke te dharma che. A vyAkhyA anusAra ahiMsA, satya,
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa asteya, brahmacarya ane aparigraha Adi vrata tathA kSamA, mArdava, Arjava, tapa, tyAga, Adi yatidharmanuM AcaraNa karavuM te dharma che. A vAstavika dharmanI upekSA karI lokarUDhi pramANe pracalita tIrthayAtrA, tIrthomAM nAna karavuM, havana-pUjana, yajJa-yAga, dhUpa-dIpa karavAM Adi kAryomAM dharma mAnavo te dharmagata lokika mithyAtva che. devI-devatAonA nimitte thatI hiMsAmAM dharma mAnavo e dharmagata laukika mithyAtva che. laukika parvomAM mithyASTi deva-devInI mAnatA, pUjA karavI e paNa laukika dharmagata mithyAtva che. 2) lokottara mithyAtva : mokSanA nimitte karAtI pravRttio lokottara kahevAya che. mokSamArganA pravartaka arihaMta deva e lokottara deva che. paMca mahAvratadhArI nigraMtha lokottara guru che. ahiMsA dharmalokottara dharma che. lokottara deva-guru ane dharma pAsethI mokSa sivAya anya sAMsArika abhilASA rAkhavI e lokottara mithyAtva che. enA traNa bheda che. 1) lokottara devagata mithyAtva, 2) lokottara gurugata mithyAtva, 3) lokottara dharmagata mithyAtva. je lokottara devanA lakSaNothI sahita che, tene tIrthakara mAnI, temanI mAnatA karavI, temanI pAsethI laukika sukhonI kAmanA karavI ItyAdi lokottara devagata mithyAtva che. je jaina sAdhumAM sAdhutAnA lakSaNa na hoya, jeo samiti-gupti ke mahAvatonA pAlanamAM doSa lagADe che, tene dharmaguru mAnavA e lokottara gurugatA mithyAtva che. ahiMsAmaya jaina dharma kalyANakArI che, te dharmanuM AcaraNa karavAthI nirAbAdha mokSa sukhanI prApti thAya che. chatAM sAMsArika sukhanI IcchAothI dharmanuM AcaraNa karavuM e lokottara dharmagata mithyAtva che. 3) kuSmAvacanika mithyAtva : anya tIrthikonA deva, guru ane dharmane mokSa prAptinI bhAvanAthI mAnavA, te kupAvacanika mithyAtva che. enA traNa bheda che. devagata, gurugata ane dharmagata. mokSanI prApti mATe hariharAdi devone devarUpe, yogI-sanyAsIone gururUpe ane saMdhyA vaMdana-snAna, homa-havana Adine dharmarUpe mAnavA, temanI pUjA karavI e kumAvacanika mithyAtva che. je deva athavA guru svayaM mukta nathI te bIjAne mukti kyAMthI apAvI zake? * zrI ThANAMga sUtramAM anya vivakSAe mithyAtvanA traNa prakAra darzAvela che. 1)jUna, 2) atirikta, 3) viparIta. jinavANIthI nyUna (ochI) prarUpaNA karavI te nyUna prarUpaNA mithyAtva che. jemake AtmA tala, sarasava athavA aMgulamAtra che. vastutaH AtmA svadeha pramANa che. evI ja rIte jinavANIthI adhika prarUpaNA karavI e atirikta prarUpaNA mithyAtva che. jemake AtmAne sarvavyApaka mAnavo, te atirikta prarUpaNA mithyAtva che. jinavANIthI viparIta prarUpaNA karavI te viparIta prarUpaNA mithyAtva che. jemake AtmAnuM astitva nathI. Izvara sRSTino kartA che, Adi mAnyatAo viparIta prarUpaNA mithyAtva che. * zrIThANAMgasUtramAM anya vivekSAthI paNa traNa prakAra darzAvela che. tivihe micchate paNNate taMjahA 1.akiriyA 2.aviNae 3.aNNANe. ahIM mithyAtvano artha viparIta zraddhA nathI karyo paraMtuTIkAkAre mithyAtvano artha" gopana' arthAt je kriyA mithyAtva janita che te kriyA nathI paNa akriyA che. azubha kriyA che, tevI
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre ja rIte mithyAtva janita hovAthI azubha vinaya ane azubha jJAna samajavuM. ahIM 'azomana' ne viparyAsa ke mithyAtva samajavuM. akriyA mithyAtva : - jJAnathI ja mukti che, kriyAnI koI AvazyaktA nathI evuM kahI kriyAno niSedha karavo e akriya mithyAtva che. jJAna ane kriyArUpI paiDAM vaDe AtmArUpI ratha mokSamArgamAM gati karI zake che. avinaya mithyAtva :- sudeva, suguru ane sudharmanuM ullaMdhana karavuM, temanI niMdA karavI, guNIjana, jJAnavAna, tapasvI, sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA Adi sajjano ane uttama puruSonI niMdA karavI te avinaya mithyAtva che. ajJAna mithyAtva H- mithyAtva ane ajJAna sahodarabhAI jevA che. mithyAtva sAthe niyamamAM (nizcatarUpe, avazyameva) ajJAna hoya ja. mithyAtva mohanIyanA udayathI jIvane deva-guru-dharma saMbaMdhI sarva vAto viparIta ja lAge. mithyASTinuM samasta jJAna ajJAnarUpe ja hoya che. mokSamArgathI viparIta hovAthI te mithyAjJAna kahevAya che. ajJAnavAdI ajJAnane ja zreSTha mAne che kAraNake ajANatAM bhUla thaI jAya to doSa na lAge, paraMtu jANatAM koI bhUla thAya to doSa lAge che. jemake ajANatAM koIno dhakko vAge to kharAba na lAge, paraMtu jANI joIne koI dhakko mAre to apamAnajanaka lAge che. vaLI jJAnIomAM ekarUpatA nathI. teo alaga-alaga vAto kare che, tethI jJAnanA prapaMcamAM na paDatAM ajJAna zreSTha che. ajJAnavAdIonI A mAnyatA mithyA che kAraNake jJAnanA abhAvamAM sat ke asatno viveka thavo asaMbhava che. chappana AMtaradvIpanA manuSyo ekAMta mithyAdaSTi che. " AzAtanA mithyAtva H- AzAtanA e dukhiyA che, tethI mithyArUpa che. guNIjanonA guNonI niMdA karavI ane temanAmAM na hoya tevA doSo darzAvI temanuM apamAna karavuM e AzAtanA che. uparyukta sarva prakAranA mithyAtva mahAAzravanAM dvAra che. tenA sadbhAvamAM (astitvamAM)dharma ane mokSanA dvAra baMdha rahe che . tethI mithyAtvano tyAga karI samyaktvanI ArAdhanA karavI e ja sAdhanA che. karmabhUminA saMjJI paMcendriya manuSyapaNAmAMja mokSa puruSArtha zakya che, anya bhavomAM nahIM. 15 karmabhUminA bharata kSetramAM AvyA pachI samyaktva lIdhA vinA jaIzuM to mUrkha ziromaNi TharazuM, evuM ahIM kavi darzAve che. kavi have pachInA prakaraNamAM samaktinA 67 kendra-sthAnanuM vivaraNa kare che.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 3 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa pAdanoMdha(prakaraNa-3) 1) zrI Avazyaka sUtra. saMpAdaka - madhukaramuni. pR-4. 2) zrI naMdI sUra-pariziSTa-1, pR. 288, pra. guruprANa phAunDezana-1. 3) zrI sthAnAM sUtra. sthAna-2, u. 01, sU. 19, pR. 47. 4) sarasvatI prAsAda. graMtha garimAnI gauravatA. pR.9. 5) abhinava upadeza prAsAda : pR. 17. 6) zrI naMdI sUtra, gAthA-1-2, pR. 1-3, pra. zrI guruprANa phAunazana. 3) zrI uttarAdhyayana sUtra bhA -2, a. 29, sU. 16, pR. 175. 8) zrI jaine siddhAMta koza bhAga-4, pR.345. 9) samakita vicAra. pR. 39-43. 10) navala nitya svAdhyAya : pR. 58. 11) zrI ratna karaMDaka zrAvakAcAra zloka-31, pR.3. 12) paMcavamuka graMtha. gA-915, pR.404. 13) zrI rana kaMDaka zrAvakAcAra, gA.37, pR.109. 14) saMbodha prakaraNa, samyakatva adhikAra, gA. 25, pR. 32 (mULa prata pramANe). 15) zrI uttarAdhyayana sUtra, bhA-1, a.9, gA.44, pR.174, pra.-zrI guruprANa phAunDezana. 16) zrI uttarAdhyayana sUtra, samIkSA adhyayana, pR. 42, saM. madhukara muni. 17) zrI uttarAdhyayana sUva bhAga-4, a.28, gA. 29-30, pR.60. 8) zrI haribhadrasUri kRta paMcavamuka graMtha, gA. 917, pR.405. 19) adhyAtmasAra bhAga-2, pra04, a.1ra, loka-pa, pR-6. ra0) zrI ratnakaraMDaka zrAvakAcAra loka-34, pR.10ra. 21) zrI tavArtha sUtra a.1, sU.1, pR.4. 22) aSTaprAkRta bhAvaprAkRta gA. 144 pR.136. 23) jJAnArNava : gA-59, pR.103 (hindI), 24) zrI vizeSAvazyaka bhASa, bhA-1, gAthA-319, pR. 165. 25) gurjara sAhitya saMgraha bhA-1,savAso gAthAnuM avana, DhA.-bIjI, kaDI-14, pR.213. ra6) zrImad rAjacaMdra, pR.625. 27) zraddhA ane zakti pR. 40. le. dhIrajalAla TokarazI zAha. 28) zrI Avazyaka sUtra, AvAcaka-2, caturvizati nava gA-6, pR.24. saM. lIlamabAI mahA. ra9) pazcAtApanI pAvanagaMgA, gA-rapa, pR. 346. 30) zrI prajJApanA sUtra, pada-14, sUtra-1, pR.551. 31) zrI vizeSAvazyaka bhASa, bhAga-1, sUtra-1227, pR.455. 32) AcArya zrI devendrasUri mahArAja racita karmagraMtha-1, pR. 131, 33) zrImadda haribhadrasUri kRta sa tvasati gA.5-6, pR.41. (34) zrI bhagavatI sU. bhA.5, za. 25, u.5,pR.290/ra91. 35) zrI anuyogadvAra sUtra. sUtra-431, pR. ra61. saM. AcArya mahAprA.
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre 36) zrI bhagavatI sUtra bhA-5, za.25, u.5, sU.29, pR. 291. pra. zrI. guruprANa phAunDezana. 37) zrI svAmikArtikeyAnuprekSA, bodhi durlabha bhAvanA, kaDI 284-295, pR.162-167. bhavabhAvanA prakaraNa bhAga-2, gA. 179-185, pR. 83-88.anu.-zrI rAjazekharasUri ma. 38) zrI prajJApanA sUtra bhA.4, pada-18, sU. 1-4, pR. 327-383. 39) samyaktva ane mithyAtva, pR.75. saM. nagInadAsa gIradharalAla zeTha. 40) zrI bhagavatI sUtra bhA-4, zataka-15, pR.257. pra. guruprANa phAunDezana . 41) zrI uttarAdhyayana sUtra, bhA.-1, a. 3, pR.69-72. 42) adhyAtmasAra, bhA.-2, pariziSTa-1, niSnavono ItihAsa, pR.323-324. 43) kalpa sUtra, pR.187-88. saM. devendramuni zAstrI. 44) pradezI rAjA ane kezI svAmI; juopariziSTa vibhAga. 45) paMcavastuka graMtha, gA. 1030-1031, pR.443. 46) zrI bhagavatI sUtra, za. 1, u. 3, sU.6, pR. 85. pra. zrI guruprANa phAunDezana. 47) dharmasaMgraha bhA.1, vi.1, gA.22, pR.82. 48) vizeSAvazyaka bhASya bhA-1, gA.1194, pR. 447. 49) abhidhAna ciMtAmaNi nAmamAlA, gA.72-73, pR. 13. 50) zrI Avazyaka niryukti bhAga-2, gA.1076, pR.7. pra. zrI bherUlAla kanaiyAlAla koThArI dhArmika TrasTa, 51) zrI Avazyaka sUtra. Avazyaka-2, caturvizatistava, gA-1, pR.24. pra. zrI guruprANa phAunDezana. 52) prAkRtika paramatattvanuM milana, pR. 299-303, 53) zrI samavAyAga sUtra, samavAya-34, sU, 72, pR. 389 thI 402. saM. ghAsIlAlajI ma. sA. 54) abhidhAna ciMtAmaNi nAmamAlA, gA. 65 thI 71, pR.12. 55) zrI AcArAMga sUtra - dvitIya zrutaskaMdha, a.15, sU.2 nuM vivecana, pR. 297. pra. zrI guruprANa phAunDezana. 56) zrI jJAtAdharmakathA sUtra, a.8, pR. 242-245. pra. zrI guruprANa phAunDezana tathA zrI kalpasUtra, sU. 110, pR.160. 57) zrI samavAyAMga sUtra, sU.-50, pR.265. 58) zrI kalpa sUtra, sU.-117, pR. 199,200. 59) zrI kalpa sUtra, pR. 175,176, 60) zrI aMtagaDadazAMga sUtra, varga-9, a. 3, pR. 117-135 61) jaina gurjara kavio bhAga 1, pR. 69, kRti naM. 116. 62) zrI jainatattva prakAza, pra.3, pR.133, anu. zrI jhaveracaMda jAdavajI kAmadAra. 63) navapada prakAza, pR.63-79. 64) pUjA saMgraha sArtha, navapadajInI pUjA, pR.225. pra. sAdhanA prakAzana maMdira. 65) zrI uttarAdhyayana sUtra, a.32, gA. 21 thI 86, pR. 287 thI 302. pra. gUruprANa phAunDezana. 66) zrI uttarAdhyayana sUtra bhA-3, a. 16, sU. 3 thI 11, pR.14 thI 18. le. AsIlAlajI ma. 67) zrI uttarAdhyayana sUtra, a.16, sU. 12, pR.315. pra. guruprANa phAunDezana. 68) zrI dazavaikAlika sUtra, a.4, sU. 8 thI 12, pR. 80-88. pra. guruprANa phAunDezana. 69) zrI praznavyAkaraNa sUtra, zru0 2, a. 1, pR. 149. pra. guruprANa phAunDezana. 70) pravacana sAroddhAra bhA-1, gA-433-436, pR.19-208.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa (71) zrI Avazyaka sUtra bhA. 4, sU.20, pR. 25-256. saM. vAsIlAlajI mahA. 72) zrI bhagavatI sUtra, za.12, u.1, sU. 17 pR.651. 73) pravacana sAroddhAra bhA-1, gA-267, pR.121. 74) dharmasaMgrahaNi bhA.2, gA.820, pR.1ra4. 75) saMbodha prakaraNa devAdhi gA. 107, pR.4(pU. pra. pra.). 76) paMcavasuka graMtha. gA-9, pR.9-10, bhAvA. 77) zrI. uttarAdhyayana sUtra, a. ra6, gA.-31nuM vivecana, pR.114. 78) zrI uttarAdhyayana sUtra a.31, caraNavidhi. sU.12 (vizvariyALu mULAkuM), pR-16ra. 79) pravacana sAroddhAra bhA.ra, dvAra-107, gA.790-792, pR.26-30. 80) abhidhAna rAjendra koSa- (5vajjA). pR.736 temaja paMcavajuka graMtha. gA.32 thI 36, pR.23 thI 25. 81) pravacana sAroddhAra bhA-2, vAra-107, ga-790-791, pR.ra6. 82) zrI nizItha sUtra - uddezaka-11, sUtra-8384, pR 236. saM. zrI mizrImalajI mahA. "madhukara'. 83) zrI bRhatkalA sUtra, uddezaka-4, sUtra.4, pR. 82. pra. zrIguru prANa phAunezana. 84) pravacana sAroddhAra, bhA.-2, tA. 109, gAthA-793-794, pR. 31. 85) zrI uttarAdhyayana sUtra a.30 gA. 6 pR. 179. vachoDI saMdhi vakha, tavarA nimnagni vAsIlAlajI mahArAja. 86) zrI uttarAdhyayana sUtra a.30 gA. 37 pR. 157. so varSa pasArA vAsIlAlajI mahArAja. 87) dharmaprANa pravacana bhA. 1, pR. 339, 88) zrI uttarAdhyayana sUtra bhA-4, a.30, gA. 8 ane 30, pR. 140 thI 153. le. ghAsIlAlajI mahA. 89) zrI bhagavatI sUtra-bhA-3, za.1ra, uddeza-2, pR.657 thI 668 pra. pra. zrI gurumANa phAunDezana. 90) zrI bhagavatI sUtra-bhA-3, za. 1ra, uddezaka-1, pR. 645 thI 654. pra. zrI guruprANa phAunDezana. 91) zrI Avazyaka sUtra, chaThTho Avazyaka, pratyAkhyAna, pR.110. pra. zrI guruprANa phAunDezana. 92) pravacana sAroddhAra, bhA.1, tAra-57, gA.562, pR.ra63. 93) zrI jaina tatvaprakAza pra.4, pR. 229-275. le. amolakhaRSijI. 94) zrI dazAzruta skaMdha dazA-7, sU. 1, pR. 65. pra. zrI gurumANa phAunDezana. 95) pravacana sAroddhAra -bhA-1, gA. 591, pR. 319 temaja jaina tattvaprakAza, pra.3, pR.153. 96) dharmasaMgraha bhAga-1, vi. 2, gA. 62 nuM vivecana, pR. 371. 97) paMcavajuka graMtha gA. 307, pR. 144. 98) zrI Avazyaka sUtra, A.1, pR. 17. pra. zrI gurumANa phAunDezana. 99) zrI uttarAdhyayana sUtra, a.19, mRgAputrIya. pR.293-ra97. saM. zrImadhukaramuni. 100-101) zrI dazavaikAlika sUra, a.1, gA. 1no chAyAnuvAda, pR. 5-6. pra. zrI gurumANA phAunDezana. 102) zrI praznavyAkaraNa sUtra, zrutaskaMdha-1, a-1, sU.1nuM vivecana, pR. 5. pra. zrI guruprANa phAunezana. 103) zrI tatvArtha sUtra, a.7, gA. 8-1ra, pR. 158. 104) pazcAtApanI pAvana gaMgA, gA.-4, pR.58. 105) zrI uttarAdhyayana sUtra a. 3, sU. 1ra, pR. 78. pra. zrI guruprANa phAunDezana. 106) zrI tIrthaMkara caritra, pR. 766-76, 107) zrI zrAvakadharma prakAza, pR. 16,23.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 108) dharmabiMdu, a-2, gA.-15nI TIkA, pR.-72-73. 109) dharmasaMgraha bhA-1, vi-1, pR.81. 110) dharmasaMgraha bhA-1, vi-2, gA. 69, pR. 331. 111) dharmasaMgrahaNi bhA-2, gA. 814, pR. 121. 112) sAdhusevA Ape mukti mevA, pR.161. 113) zrI vipAka sUtra, parizeSa, pR. 187. pra. zrI guruprANa phAunDezana. 114) yogabiMdu prakaraNa gA. 125, pR. 70. 115) paMcavastuka graMtha, sUtra-690-695, pR. 303-304. 116) zrI tattvArtha sUtra a.7, sU. 33, pR. 319, kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre 117) zrI jJAnasAra, aSTakaka-pUrNatA, gA.-6, pR. 8. 118) kulakAdisaMgraha, dAna mahimA garbhita zrI dAna kulaka, pR. 20. 117) paMcavastuka graMtha, gA. 1307-1310, pR. 551-5para. 118) suzIla bhakti lalita lakSa kulakAdi saMgraha, gA. 13, 19-20, pR. 36-38. 119) zrI sUyagaDAMga sUtra-bhA-1, prathama zrutaskaMdha, a.6, gA. 29, pR. 268. 120) sacitra bhaktAmara stotra. gA-21, pR.nathI. 121) yogazAstra. dvitIya prakAza, gA. 6-7, pR. 21. 122) sacitra bhaktAmara stotra. gA-21, pR.nathI, 123) yogazAstra, dvitIya prakAza, gA. 9-10, pR. 22. 124) zrI uttarAdhyayana sUtra a.6, gA. 9-11, pR-209-213. 125) paMcavastuka graMtha, pR. 534. 126) zrI uttarAdhyayana sUtra, a. 5, gA. 12, pR. 147. 127) zrI uttarAdhyayana sUtra, a. 6, gA. 1, pR. 115. pra. zrI guruprANa phAunDezana. 128) zrI dazavaikAlika sUtra, a.1, gA. 1, pR. 3 pra. zrI guruprANa phAunDezana. 129) abhinava upadeza prAsAda, pR. 51. le. munizrI dIparatnasAgarajI. 130) tatvArtha sUtra, a. 8, sU. 1, pR. 322. 131) yogazAstra - pra. 2, zloka - 3, pR. 20. 132) dharmasaMgraha, bhA. 1, vi. 2, pR. 109. 133) zrI sthAnAMga sUtra, bhA, 2, sthAna-10, sUtra-66, pR. 346. pra. zrI guruprANa phAunDezana. 134) anyogavyavaccheda dvAtriMzikA TIkAsahita. (syAdvAdamaMjarI), gA.-11, pR.-155. 135) zrI AcArAMga sUtra, bru.-1, a.-4, u.-1, sU.-1, pR.-140. pra. zrI guruprANa phAunDezana. 136) zrI dazavaikAlika sUtra, a.4, gA.12, pR.115. pra. zrI guruprANa phAunDezana. 137) zrI anuyogadvAra sUtra : pra.35, sU.19, pR.530. pra. zrI guruprANa phAunDezana. 138) zrI sthAnAMga sUtra, bhA-1, sthAna-3, urdU.-3, sU.-54, pR.238. pra. zrI guruprANa phAunDezana.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147 prakaraNa - 4 DhALaH 16 thI 4pa nI saMpAdita vAcatA ane tenuM adhyayana. samaktine rahevAnuM sthAna, kendra, adhiSThAna saDasaTha prakAre che. evA samakitanA saDasaTha sthAna, kendranuM A prakaraNamAM vivaraNa karavAno upakrama karyo che. ahaM mameti mantro'yaM mohassa jagadAdhyakRt / ' ayameva hi nazUrvaHpratimantro'pi mohajit / huM ane mAruM' A moharAjAno maMtra jagatane aMdha banAve che ane nakArapUrvaka A ja virodhI maMtra moha para vijaya prApta karAve che. mithyAtvanA aMdhApAthI jenA aMtaracakSu biDAI gayA che tevo bhavAbhinaMdI jIva anaMta pudgala parAvartana kALathI "aha" ane "mama' no maMtra jApa japato Avyo che. A maMtranI asara jIvanA asaMkhyAta pradezo para evI to vyApI gaI che ke jIvatene choDavA taiyAra ja nathI. anaMta puNyarAzi ekatra thatAM sadgururUpI gAruDiyo maLe che. je jIvAtmAnA asaMkhyAta pradezo para vyApela viSane jinavANIrUpI gAruDI maMtra vaDe dUra kare che. mithyAtvarUpI viSanI maMdatA thatAM Atmika guNo para vyApela anAdinI dhUmilatA ochI thatI jAya che. jema jema Atmika zuddhi vadhatI jAya, tema tema AtmAne jinadeva, jina guru ane jina dharma tarapha zraddhA, bahumAna, ahobhAva vadhe che. jIvanamAM saguNonI vasaMta khIle che. jIva samakita prApta karavA pUrvenI bhUmikA taiyAra kare che. jJAnasAranA cothA mohatyAgASTamAM kahyuM che zuddhAtmadravyamevAhaM zuddhajJAnaM guNo mm|| nAnyo'haMna manAnye cetyado mohastramulbaNam / / artha: huM vizuddha Atma dravya chuM. zuddha jJAna mAro guNa che, huM anya padArthothI para chuM. A bhAvanAthI moha haNAya che. kSAyika samakitane A jJAna sadA vartAya che, paNa anAdinA mithyAtvIe mohanIya karmanA AkramaNane haTAvavA vyavahAra samakitanuM sevana jarUrI che. vyavahAra samakita e taLAva che, nizcaya samakita e dariyo che. jene taratAM zIkhavuM hoya teNe pahelAM taLAvamAM paDavuM joIe ke dariyAmAM? vyavahAra samakitanA sevanathI nizcaya samakita pragaTa thAya che. -duhA -19mIthA dharmatajI karI, lisamakita bhavajaMta; pAMca bhedanA sahI bhAkhi zrI bhagavaMta arthaH mithyAtva dharmano tyAga karI bhavya jIva samakita prApta kare che. jinezvara bhagavaMte samakitanAM pAMca prakAra kahyA che...284 *.284
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsane AdhAre mohanuM prAbalya, daSTino aMdhApo eTale mithyAtva. mithyAtva e jIvananuM viSa che. zraddhA-samakita e jIvananuM amRta che. zraddhAnA be rU5 che. 1) samyak zraddhA 2) aMdhazraddhA, samyakazraddhA vivekapUrvaka hoya che. aMdhazraddhA avivekamaya hoya che. baMnenuM udgama sthAna mAnavInuM hRdaya che. aMdhazraddhA e mithyAtva che. samyakazraddhA e mukti mahelanuM prathama sopAna che. 18 prakAranA pApa sthAnakamAM aDhAramuM pApa mithyAtva che. je sarva pApono poSaka ane rakSaka che. tethI ja zrAvakanA 36 kartavyone jaNAvatI "manaha niNANanI sajajhAya'mAM giri hida- mithyAtvano tyAga karo evo upadeza Apyo che. mithyAtva e mAraka che. samakita e tAraka che. zrI AvazyakasUtramAM kahyuM che - abohiM pariyANAmi, bohiM uvasaMpajjAmi / ' artha mithyAtvano tyAga karuM chuM, samakitane aMgIkAra karuM chuM. AtmAnI nirmaLatA ane malina bhAvanAno abhAva tyAM samakitano sadbhAva che. samakitanA prakAra copAI - 8 upathamika pahiluM te kahII, pAMca varAsaMsAri; AvyuM aMtaramurata rahi, amyu vacana (na) rAzI jinavara kahi. ...285 sAravAdanate bIju joya, pAMca vAra saMsAri hoya; kAlatehano SaTa AvalI, amyuvacana bhASaI kevalI. gAyo upazamIka te sAra, pAI jIva asaMkhyAvAra; chAsaThi sAgara kAlata hoya, jAjherAjina bhAkhisoya. ..287 vedakacothuM samakata sAra, saMsAri jIvalahiekavAra; sami eka kaho takAla, bhAkhi jIvadayApratipAla. 288 dhyAyaka pAMcamuM samakatadIva, ekavAra pArSei sahaMjIva; tetrIsa sAgaropamate rahi, jAjherAjinaravAmI kahi. ...289 vaLI bheda jina mUkhyathI lauM, pAMca prakAre samakIta kahuM; prathama bheda samakI manivar, jine kahyuM te mujha mani kharUM. ...290 valI samakatanAdoya prakAra, dravya samakatano artha sUsAra; arIhaMta vacana upariruci ghaNI, ehavAta dravya samakIta taNI....ra91 bIjo bheda kanara eha, saDasaThi bolanara jANi jeha; bhAvi sAMbhalini Adari, doya prakAri samakatanA zari. ..ra92
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa artha : prathama upazama samakita che. te bhavacakramAM pAMca vakhata prApta thAya che. upazama samakita aMtarmuhUrta (48miniTa) rahe che. he mAnavo ! evAM zrI jinezvara devanAM vacano che...285. bIjuM sAsvAdana samakita che. te saMsAra cakramAM pAMca vakhata prApta thAya che. teno kALa cha AvalikA che. evuM jinezvara bhagavaMtonuM vacana che...286. kSayopazama samakita jIva asaMkhyAta vakhata prApta kare che. tenI sthiti chAsaTha sAgaropama jhAjherI che. evuM jinezvara bhagavaMtoe kahyuM che... ...287. cothuM vedaka samakita che. bhavacakramAM jIva phakta ekavAra prApta kare che. tenI sthiti eka samayanI che. evuM jIvadayA pAlaka jinezvara deva kahe che...288. pAMcamuM kSAyika samakita che. te saMsAramAM phakta ekaja vakhata prApta thAya che. tenI sthiti tetrIsa sAgaropama jhAjherI che. evuM rAga dveSanA vijetA jina deva kahe che...289. jinadevanA mukhethI kahevAyelA samakitanA pAMca prakAra kahuM chuM. sau prathama samakitanA bheda ane jinezvaranAM vacano satya che, evI zradhdhA manamAM dhAraNa karuM chuM...290. vaLI samakitanA be prakAra che. dravya samakitano artha paNa suMdara che. arihaMta bhagavaMtanA vacano para saMpUrNa ruci hoya tene dravya samakita kahevAya che...291. samakitano bIjo bheda kahuM chuM. je manuSya samakitanA saDasaTha bola jANe che tenuM bhAvapUrvaka zravaNa karI tenuM AcaraNa kare che te bhAva samakita che. samakitanA baMne prakAra zreSTha che...292. copAI AThamAM kavi RSabhadAse samakitanA vividha bhedo darzAvela che. zrI vizeSAvazyaka bhASyamAM jinabhadragaNI kSamAzramaNe samakitanA pAMca bheda darzAvela che. sammattapariggahiya sammasuyaM taM ca paMcahA sammaM / ' uvasamiyaM sAsANaM khayasamajaM veyayaM khaiyaM / artha : samakitapUrvaka grahaNa karela zruta te samyakzruta che. te samakita aupazamika, sAsvAdana, kSayopazamaka, vedaka ane kSAyika ema samakita pAMca prakAre che. 5 samakitanA A pAMca prakAro dharmasaMgrahaNI, saMbodhaprakaraNa, samakita saptati Adi graMthomAM darzAvela che. (1) aupamika samakita :- anaMtAnubaMdhI, krodha, mAna, mAyA ane lobha, samakita mohanIya, mithyAtva mohanIya, mizramohanIya A sAta prakRtine sarvathA upazamAve ke DhAMke tene aupazamika samakita kahevAya. uparokta sAte prakRtine 'darzana saptaka ' kahevAya che. darzanasaptakane upazamAvI (dabAvI) upazama zreNI pAmelA AtmAne upazama samakita hoya athavA je anAdi kALathI mithyAtvI che, jeNe mithyAtva mohanIya karmanA zuddha - azuddha ke mizrapuMja evA vibhAga karyA na hoya temaja mithyAtvano kSaya na karyo hoya, tevA jIvane aMtara karaNamAM pravezatAM upazama samakita prApta thAya che. upazama samakita jIvane bhavAMtaramAM pAMca vakhata prApta * anaMta saMsArakALa vadhAre te anaMtAnubaMdhI kaSAya kahevAya. anaMtAnuMbaMdhInI gAMTha toDavA jIva yathApravRtikaraNathI AgaLa vadhI apUrvakaraNa kare to samakita prApta kare che.
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 thAya che. (2) sAsvAdana samakita :- aMtarakaraNamAM upazama samakitanA aMtarmuhUrta kALamAMthI jaghanya eka samaya ane utkRSTa cha AvalikA jeTalo samaya bAkI rahe tyAre jIvane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayathI upazama samakitathI patana thatAM, mithyAtvano udaya na thavA chatAM (udayanI taiyArI hoya) AtmAnA pariNAma kaluSita thAya tyAre jIvane tattvazraddhAnarUpa rasanA AsvAdayukta pariNAma varte te sAsvAdana samakita che'. samakitano AsvAda hovAthI sAsvAdana samakita kahyuM che, te yogya che. sAsvAdana samakita bhavAMtaramAM pAMca vakhata prApta thAya che. 1) upazama samakitathI paDatAM, 2) cAra vakhata upazama zreNIthI paDatAM prApta thAya che. (3) kSayopazama samakita : - uparokta sAta prakRtino kaMIka udaya Ave teno kSaya kare ane sattAmAM daliko che tene upazamAve eTale ke udaya pAmelA mithyAtvano kSaya kare ane udaya nahi pAmelA dalikone upazamAve, ema kSaya ane upazama ubhayathI thayela tattva zraddhAnarUpa AtmAnA pariNAma te kSayopazama samakita che. kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre mAno ke koI devALiyo thayo. tene tyAM leNadAra paisA vasUla karavA Ave che. tevI sthitimAM te nAnA nAnA leNadAro ne paisA cUkavI Ape che ane moTA leNadArone eka mahinAno samaya ApI samAjamAM evo vizvAsa besADe che ke te leNadAronA badhA paisA pAchA cUkavI Apaze. A pramANe tenI Ijjata - AbarU bacAve che. tevI ja rIte je karma ApaNuM kAMI na bagADI zake teno kSaya kare ane je karmo baLavAna che, tene vartamAne dabAvIne rAkhe, upazama kare. A prakAranuM kSayopazama samakita jANavuM. kSayopazama eTale kAmacalAu doSo haTAvavA. ahIM mithyAtvanA daliko udayamAM rahe, paraMtu eTalA sabala na hovAthI atikrama, vyatikrama ane aticAra doSa lAgavAnI saMbhAvanA rahe che. samakitanAM traNa doSa che. caladoSa : vRddha manuSyanA hAthamAM lAkaDI dhrUje tema samakitamAM zraddhAthI cala-vicala thAya. * maladoSa H samakitamAM malinatA Ave jemake zuM pANInA eka biMdumAM asaMkhyAtA jIvo haze ? * agADhadoSa H vItarAga paramAtmA pAse bhautika sukhanI mAMgaNI karavI jemake pArzvanAtha paraco pUro. (4) vedaka samakita : - darzana saptakano ghaNo bhAga kSaya karyo hoya evA jIva vaDe darzana mohanIyano chello aMza anubhavAya te vedaka samakita che. vedaka samakitanA traNa prakAra che. * kSAyika vedaka samakita - anaMtAnubaMdhI catuSka, mithyAtva mohanIya ane mizramohanIyano kSaya thayo hoya ane samakita mohanIyano udaya hoya tene kSAyika vedaka samakita kahe che. * upazama vedaka samakita - anaMtAnubaMdhI catuSTa, mithyAtva mohanIya ane mizramohanIyano upazama thayo hoya ane samakita mohanIyano udaya hoya tene upazama vedaka samakita kahe che. * kSayopazama vedaka samakita - anaMtAnubaMdhI catuSka, mithyAtva mohanIya ane mizramohanIyano kSayopazama thayo hoya ane samakita mohanIyano udaya hoya tene kSayopazama vedaka samakita kahe che. *noMdha:- sAsvAdana sakita upazama samakitathI patita thayelAne hoya che. sAsvAdana samakita aparyApta avasthAmAM zarIra paryApti pUrNa thatAM pahelAM hoya che. pUrva janmamAM aMtarmuhUrta AyuSya bAkI rahe tyAre upazama samakita prApta karI anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya thavAthI samakitanuM vamana karI jIva sAsvAdane AvI maraNa pAmI garbhaja manuSya, tiryaMca, deva, bAdara paryApta pRthvI, apa, pratyeka vanaspati, vikalendriya, asaMzI paMcendriyamAM utpanna thAya che.(paMcasaMgraha, bhAga -3, pR.83.)
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa1 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa kSayopazama samakitamAM samasta zuddha puMjano anubhava thAya che jyAre vedaka samakitamAM teno chello aMza vedAya che. vedaka paNa kSayopazama samakita che kAraNake anubhavAtA chellA aMza sivAyanA sarva pugalono kSaya ane chellA aMzamAM rahelA pudgalono mithyAtvabhAva dUra thavA rU5 upazama ema kSaya ane upazama ubhaya svabhAvathI thatuM hovAthI te kSayopazama che. (5) kSAyika samakita - darzana saptakano sarvathA kSaya thavAthI thayeluM tattvazraddhAna te kSAyika samakita che. tenI Adi che paNa aMta nathI. A samakita sarvathA nirmaLa che, jemAM mithyAtvanuM bIja sarvathA nAza pAme che. layopazama samakitamAM samakita mohanIya sivAyanI cha prakRtino udaya hoya paraMtu te rasa ApyA vinA kSaya pAme, jyAre samakita mohanIyano vipAkodaya hovA chatAM samakitano ghAta thato nathI. mithyAtvano ghAta na thAya tyAM sudhI paDivAI thavAno saMbhava che. zraddhAna jevI rIte aupazamika samakitamAM hoya che tevI ja rIte kSayopazama Adi samakitamAM paNa hoya che. aupazamika samakitamAM mithyAtvamohanIyano pradezodaya ke vipAkodayaM bilakula na hoya jyAre kSayopazama samakitamAM mithyAtva mohanIyano pradezodaya hoya che. kSayopazama samakita pIgalika samakita che, jyAre opazamika ane kSAyika samakita apaulika samakita che. sAyika samakita zreSTha koTinuM samakita che. temAM chavastha avasthAvALAnuM kSAyika samakita azuddha sAyika kahevAya che, jyAre kevaLajJAnIonA kSAyika samakitane zuddha kSAyika samakita kahevAya che. chAghasthika sAyika samakitI jIvane anaMtAnubaMdhI kaSAyano kSaya che, paraMtu avazeSa kaSAyo paNa anaMtAnubaMdhIrUpe pariNamI narakAdi gatimAM laI javAnA sAdhanabhUta hovAthI pariNAmanI vicitratAne kAraNe azuddha kSAyika samakita kahevAya che. jema koI zAhukAra ghaNA vakhatathI coronA samudAyamAM rahevAthI tenI coromAM gaNanA thAya, tema chAghasthika kSAyika samakitane tevA saMyogone kAraNe azuddha kSAyika samakita kahevAya che. nIcenA koThAmAM samakita viSe mAhitI darzAvela che. * pradezodaya eTale mithyAtva mohanAno sUkSma udaya (karmarasa batAvavAnI zakti nathI) * vipAkodaya eTale mithyAtva mohanIyano rasa anubhavAya tevo udaya.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15ra kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre | na samakitanA prakAra sthiti bhAvAMtaramAM. guNa | keTalA bhave keTalIvAra maLe sthAna, mokSamAM jAya 1. upazama samakita aMtarmuhUrta saMsAra paribhramaNamAM 4 thI vadhumAM vadhu deze uNuM pAMca vakhata prApta | 11 | ardha pula parAvarta thAya. kALa sudhI saMsAramAM 2. sAsvAdana samakita | ja.1 samaya, saMsAra paribhramaNamAM ra zuM | rahe pachI avazya u.6 AvalikA pAMca vakhata prApta guNa mokSamAM jAya. thAya. 3. | kSayopazama asaMkhyAtavAra 4 thI vadhumAM vadhu deze uNuM samakita sAgaropama 5. ardha pudgala parAvarta | kALa sudhI saMsAramAM 4. vedaka samakita 4 thI rahe pachI avazya 7 | mokSamAM jAya . sAdhika 66 guNa 5. kSAyika samakita | sAdhika 33 sAgaropama | ekavAra 4 thI teja bhave mokSamAM jAya 14 | athavA traNa,cAra ke guNa | vadhumAM vadhu pAMca bhava kare. 1. upazama samakitanI aMtarmuhUrtanI sthiti pUrNa thatAM koI jIva kSayopazama samakti meLave. vaLI kSAyika samakita prApta karavA kSayopazama samakita hovuM jarUrI che. (paMcasaMgraha bhAga-3, pR. 54. sa. pukharAja amIcaMda koThArI.)anAdi mithyAtvIne athavA upazama zreNI mAMDanAra jIvane hoya che. 2. kSayopazama samakitano kALapUrNa thatAM koI jIvasAyika samakitI bane athavA koI jIva mithyAtvamAM jAya (eja pR. 24) layopazama samakitanI sthiti sAdhika chAsaTha sAgaropamanI che. vaimAnika gatimAM bAramA devalokanA devanuM utkRSTa AyuSya bAvIsa sAgaropanuM che. tyAM traNavAra gamana karatAM chAsaTha sAgaropama thAya athavA anuttara vimAnanA utkRSTa 33 sAgaropamanA be bhava maLIne chAsaTha sAgaropama ane 1,3,5bhavamAM manuSyanA bhava AzrI adhika kALa gaNyo che. 3.tadbhava mokSagAmI jIvasAyika samakita prApta karyA pachI aMtarmuhUrtamAM ja cAritra mohanIyanI kSapaNAno prAraMbha kare che. (eja pR.55) noMdha : upazama, layopazama ke kSAyika A traNamAMthI koIpaNa bhAvathI karAyelA mohanIya karmanA aMza mAtra nAzathI paNa Atmazuddhi pragaTe che. tethI A traNe bhAvanA guNo upAdeya che. traNe bhAvamAM doSonuM nirAkaraNa amuka aMze mULamAMthI thAya che. dA.ta. mokSamArganI prathama bhUmikA apunabaMdhaka kSayopazama bhAvathI pragaTe che. A bhUmikA prApta karelo jIva kadAca saMsAramAM rakhaDe, tenuM dharmathI patana thAya, to paNa karmanI utkRSTa sthitina bAMdhe. bhUtakALamAM kaSAyono jevo Aveza hato tevo pharI utpanna na thAya. tethI amuka doSo sadAne mATe kSaya pAme.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa spaSTIkaraNa noMdha :(1) anaMtAnubaMdhI kaSAya ane mithyAtva e pAMca prakRtiono kSayopazama thavAthI bhavasthiti paripakava thAya che. tethI karmonI sthiti aMtaH kroDAkoDI sAgaropama thAya che (2) anaMtAnubaMdhI kaSAya e cAritra mohanIyanI prakRti che, paNa samakitanI ghAtaka nathI. anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayathI je krodhAdika bhAvo thAya che, tevA krodhAdika bhAvo samakitanA sadbhAvamAM thatA nathI. temAM nimitta naimittikapaNuM hoya che. (3) samakita mohanIya prakRti dezaghAtI che. tethI tene udayamAM samakitano ghAta thato nathI. mULathI ghAta na kare, paNa kaMIka malinatA karAve te dezaghAtI prakRti kahevAya. (4) anaMtAnubaMdhI kaSAyanA kSayopazama ke upazama vinA mithyAtva dUra na thAya. A prakRti mithyAtvanI sahacAriNI che eTale samakitane tenA udayamAM bhraSTa kare che. (5) mizra mohanIya kSayopazama samakitane pragaTa thavA detuM nathI. tethI te kSayopazama samakitanuM DhAMkaNuM che. (6) samakita mohanIyathI kSayopazama samakitamAM caMcalatA utpana thAya che. te kSAyika samakita pragaTa thatAM aTakAve che. tenA udayathI zaMkAkAMkSA, viDigicchA jevA doSa pragaTa thAya che. jemake sAMsArika sukho mATe dharma karaNI karavAnI IcchA thavI. samakitanA A prakAra mohanIya karma ane kaSAyanI taratamatAnA AdhAre darzAvela che. tene nIcenI AkRti dvArA vadhu spaSTa rIte samajI zakAya. upazamasamakitanIce kacaro che layopazamika samakita sAyika samakita saMpUrNa upara svaccha pANI che. thoDA kacarAvALuM pANI zuddha pANI jema DahoLA pANImAM phaTakaDI pheravavAthI mATI vagere nIce besI jAya che ane pANI ravaccha banI jAya che, tema mithyAtvano udaya zAMta tathA jIvanA pariNAma vizuddha banI jAya che, te samAna upazama samakita che. jema saheja pANI halAvavAthI alpa pramANamAM DahoLAI jAya che, te samAna kSayopazama samakita che. mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayathI jIvanAM pariNAma azuddha banI jatAM samakita nAza pAme che, te mithyAtva avasthA che ane philTara kareluM zuddha pANI, te samAna kSAyika samakita che. uparokta daSTAMtathI samajAya che ke zuddhatA e kSAyika samakita che. kSAyika samakita prApta karavA ja vIrya phoravavu joIe, paraMtu badhAja jIvomAM evuM sAmarthya pragaTatuM nathI. sAsvAdana samakitanI sthiti phakta cha AvalikA che. upazama samakitanI sthiti aMtarmuhUrta che. vedaka samakita phakta 1samayanI sthitinuM che. A sarva samakita alpasthitimAM che, jyAre AtmAnA asaMkhya pradeza para anaMta karmoe jamAvaTa karI che. te anaMta
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre karmonI jaMjIrone toDavA kSAyopazamikasamakita prApta karavuM jarUrI che. * samakitano alpa bahutva : 1) upazama samakitI sauthI thoDA hoya, 2) vedaka samakitI saMkhyAtagaNA hoya, 3) kSayopazama samakitI asaMkhyAtagaNA hoya, 4) kSAyika samakitI anaMtagaNA hoya. samakita prApta karyA pachI tene zI rIte TakAvavuM ? tenA saMdarbhamAM kavie samakitanA be prakAra kahyA che. * dravya samakita ane bhAva samakita : 12 yA deve devatA buddhi, gurau ca gurutAmatiH / dharme ca dharmadhIH, zuddhA samyaktvamidamucyate / / artha : sudeva, suguru ane sudharmamAM zuddha zraddhA te vyavahAra samakita che. jinavANI para ruci e dravya samakita che. tevA sAdhakanA hRdayamAM A cAra vAkya kotarAyelA hoya che . 1) tameva saccaM nissaMkaM jaM jiNehi paveiyaM / 2) niggaMthaM pAvayaNaM atyaM paramatthaM zeSaM anaththaM / 3) tattva kevalI gamya / 4) siddhAMtamAM kahyuM che te satya che . mithyAtvanA zuddha karAyelA karma daliko ja dravya samakita che. (1) 7naya", 4 pramANa, 4 nikSepA, dravya, kSetra kALa ane bhAva, vyavahAra ane nizcaya, sAmAnya ane vizeSa, dravya ane bhAva. A rIte nava tattvanA bhAva jANe. (2) kSAyika, kSayopazama ke upazama samakitamAMthI koIpaNa bhAvamAM pravarte. (3) samakitanA saDasaTha bolanuM bhAvapUrvaka samyak AcaraNa e bhAva samakita che. mithyAtvanA zuddha thayelA karmadalikonI sahAyathI jIvanAM tattvarucirUpa pariNAma te bhAva samakita che. AvuM samakita prazamAdi liMgothI jANI zakAya che. aupazamika ane kSAyika samakitano bhAva samakitamAM samAveza thAya che. jayAre kSayopazama samakitano dravya samakitamAM samAveza thAya che. * nizcaya samakita ane vyavahAra samakita : :: jJAna, darzana, cAritra Adi AtmAnA zubha pariNAmane nizcaya samakita kahevAya che. nizcayanayathI AtmA ja deva che, AtmA ja guru che ane AtmA ja dharma che. AtmAnuM zuddha svarUpa te deva che. AtmA jJAnano bhaMDAra che ane AtmA AtmajJAnathI AtmAne oLakhe che, tethI te AtmAno guru che. mahAtmA buddhe kahyuM che ; 'gaLa pIvo bhava' - tuM tAro ja dIvo bana. AtmAnA jJAna darzana Adi guNomAM ramaNatA karavI te vAstavika dharma che. kavi yazovijayajI e kahyuM che atmA''tmanyeva tacchuddhaM jAnAtyAtmAnamAtmanA / I seyaM ralatraye jJAptirucyAcAraikatA muneH / / artha : AtmA, AtmAmAM ja AtmA vaDe vizuddha AtmAne jANe. jJAna, darzana ane cAritrarUpa traNa ratnamAM
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa jJAna, zraddhA ane AcAranI abheda pariNati munine hoya che. zrImad rAjacaMdrajIe AtmasiddhizAstramAM kahyuM che AtamajJAna tyAM munipaNuM, te sAcA guru hoya"; bAkI kulaguru kalpanA, AtmArthI nahi joya. saMta kabIra paNa kahe che - Atma jJAna vinA sUnA, kyA mathurA kyA kAzI. bhItara vastu dharI nahi, sUjhata bAhara dekhana jAsI! AtmajJAna vinA badhuM ja nakAmuM che. AtmajJAnI saMto sAcA sadguru che, negAsanA jinAgamasUtrano bhAva paNa uparokta bhAva sAthe sumeLa dharAve che. tIrthakara devo paNa Atmatatvano ja bodha Ape che. samakitanA cha sthAno paNa nizcaya samakita prApta karavA mATe che. zuddha darzanAcAra paNa tevuM ja jaNAve che. AtmAnA viSayamAM zaMkA rahita thavuM te niHzaMkatA guNa che. mithyAtva tathA para padArthanI IcchA na thavI te niSkAMkSA guNa che. karmanA vipAko samabhAve sahana karavAM te nirvicikitsA guNa che. yathArtha Atmabodha te amUDhadaSTi guNa che. sva-svabhAvamAM lIna thavuM te upavRMhaNa guNa che. jJAna-darzana guNomAM sthiratA keLavavI te sthirIkaraNa guNa che. "savI jIva karuM zAsana rasI'nI bhAvanA te vAtsalya guNa che. jJAna, darzana Adi guNanIvRddhimAM kALajI rAkhavIte prabhAvanA guNa che. vyavahAra samakita samakita prAptinA bAhya nimito aneka che. (1) jinadarzana, jinamahotsava, tIrthayAtrAdi hetuthI utpana thatA samakitane vyavahAra samakita kahevAya che. (2) samakitanA 67 bolanuM vyavahArathI AcaraNa karavuM. (3) sudeva, suguru ane sudharmanI zraddhA karavI. zrI devacaMdrajI ma.sA. caMdrAnanajInA stavanamAM kahe che, bhAvastava jehathI pAmIje, vyastava e teNe kahIje; dravyazabda che kAraNavAcI, bhramena bhUlo karmanikAcI. dravyasamakita e bhAvasamakitanuM kAraNa che. vyavahAra samakitanuM pAlana karatAM nizcaya samakitamAM sthira thavAya che. je mokSamArgamAM nimittabhUta che, sahacArI che. tene upacArathI mokSamArga kahevAya che. jemake koI puruSa koI zaheramAM javAno nirNaya kare; tyAre vyavahArathI kahevAya ke te amuka zaheramAM jAya che. nizcayathI to te vyakti jyAre zahera javA mATe, mArgamAM cAlavAnuM zarU kare tyAre ja cAlyo kahevAya. paulika ane apIlika samakitaH jemAM samyakatva mohanIyanAM pudgalonuM vedanA thAya te kSayopazama samakitane paudgalika samakita kahevAya che, jyAre upazama ane kSAyika samakitamAM mithyAtvanA dalikonuM vedana na hovAthI te apIlika samakita che.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'ne AdhAre A pramANe samakitanuM nirUpaNa dravya ane bhAva, vyavahAra ane nizcaya, paulika ane apIlika ema be prakArathI che. lokaprakAza ane kalyabhASya graMthomAM te bhedonuM vivecana karavAmAM AvyuM che. - duhA -20 - saDasaTha bola samakitataNA, vyavarI kahisya teha; cAra saghaINA manidhari, samakatakriISTI jeha. 1297 artha: samakitanA saDasaTha bola che. tene have vivaraNa karIne kahIzuM. prathama samyaguruSTi AtmA cAra prakAranI saNA manamAM dhAraNa kare che...293. jema cakSu vihoNA dehanI koI kimaMta nathI, tema zraddhA vinA sAdhanAnI koI kiMmata nathI. zraddhA e sAdhanA mArgano prANa che. jema dharmanI zarUAta vinayathI thAya, tema dharmanI prApti zraddhAthI thAya. darzananI prAptinuM prathama sopAna zraddhA che. tethI samakitanA saDasaTha bolanI pRSTha bhUmikAmAM sahaNA(zraddhAna)nuM prathama sthAna che. tethI kavi RSabhadAsa have cAra prakAranI saddaNAnuM svarUpa darzAve che. samakitanuM dvAra-prathama saddaNA (zraddhAna)-cAra copAI - 9 samakatadraSTI sUdhI jeha, cAra saghaIzArAkhaI te; jIvAdIka padArtha lahi, navatatvanAM nAma jekahi. ra94 jIva-ajIva anipUca-pApa, asaMvara saMvara samajho Apa; nIjarAbaMdhani mokSa paradhAna, navitattvanuM e pazyanAma. 295 navitattvanAM nAma ja e hoya, guNaI bhaNaI saMbhAraI soya; eTalieka sadhaINA lahuM, bIjo bhedahavilavarI kahuM. ..ra96 navatatvanA je bhaNahAra, paMDIta munIvara jagahAM sAra; temanI sevA karatAjeha, dharisadhaNA bIjI teha. 297 jJAnavaMta sahumAM zari, tehanI suDi (tulI) dIvonavikarI; teno prakAzane paMThi phari, jJAna jyoti savali vIstari. 298 samajhi samajha vinara soya, sakalaThAmiajUAluM hoya; dIpaka paga pAchali aMdhakAra, dekhi nahI saghalo vIstAra. ...ra99 taraNI tejasalivitari, paNi arjuAlU nahI bhoMyari; jJAna jyoti saghali nehAli, varga gRti anipAtAli. ...300 jJAnavaMta nara kahII jeha, sarovarathI sahI adIkoteha; tehathItaratAMdIsI sadA, siramAM nara buDatA kadA. ...301
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa kadAcya nIra na huI tahIM, jJAna vAraya na khUTi kahIM; paMthI pUrajana TADhA thAya, ajJAna rupa trISA tyAhAM jAya. ....302 artha : zuddha samyagdaSTi cAra prakAranI sadguNA rAkhe che. te jIvAdi ( nava tattva) padArthone grahaNa kare che. te nava tattvanAM nAma kahuM chuM...294 157 he bhavya jIvo ! jIva-ajIva, puNya - pApa, Azrava - saMvara tattvane samajo. nirjarA, baMdha ane mokSa A pradhAna mukhya nava tattvonAM nAma che...295 A nava tattvanAM nAma che. jenA guNono vAraMvAra abhyAsa (ciMtana) karavo e paramArtha saMstava nAmanI prathama sahaNA che. have vyavahAra samakitano bIjo bheda kahuM chuM...296 nava tattvanA jJAtA paMDita munirAja jagatamAM uttama che. temanI bhaktipUrvaka sevA - vaiyAvacca karavI e suTa STa paramArtha saMstava nAmanI bIjI sahaNA che...297 jJAnI guru sarvamAM zreSTha che. temanI pAchaLa dIvo karavAnI jarUra nathI. temanA jJAnano prakAza pAchaLa paNa phelAya che. temanI jJAna jyoti sarvatra vistare che. (athavA jJAnI guruo lokalokane jANanArA hoya che. temane jJAna mATe avalaMbananI jarUra nathI. )...298 gItArtha (jJAnI) guru svayaM tattva samajI anyane paNa tenA rahasyo samajAve che. tethI sarva sthAne jJAnarUpI ajavALuM thAya che, jyAre dIpakanA taLiye aMdhakAra hoya che. tethI sarva kSetramAM dIpakano prakAza vistarato nathI...299 sUryanuM teja cAre dizAomAM vistare che, paraMtu teno prakAza pAtALa loka (bhoMya) sudhI pahoMcI zakato nathI. jeNe saMpUrNa jJAna jyoti (kevaLajJAna) pragaTAvI che tevA jJAnI bhagavaMtono jJAnarUpI prakAza svarga, mRtyuloka ane pAtALa lokamAM phelAya che...300 jJAnI puruSo te kahevAya je (kamaLanI jema) saMsArarUpI sarovaramAM rahevAM chatAM (pAparUpI kAdavathI) alipta rahe che . teo saMsAra sAgaramAM DUbatA nathI, paraMtu sadA taratA rahe che... ....301 saMbhava che ke sarovaranuM pANI kyAreka khUTI jAya; paraMtu jJAnarUpI vAri evuM che ke je kadI khUTatuM nathI. raste cAlanArA pathiko, nagarajano A jJAnarUpI vArinuM pAna karI zAMti anubhave che. (jJAnathI bhavarogarUpI paraMparA maTe che) temanI anAdinI ajJAnarUpI tRSA dUra thAya che...302 sahRNA : sadguNA eTale zraddhA.zrI uttarAdhyayanasUtramAM samakitanI cAra sahaNA kahI che - 17 paramattha saMthavovA, sudiTTha paramattha sevaNA vA vi / vAvaNNa kudaMsaNa vajjaNA, ya sammata sahaNA / / 1) paramattva saMghavo = paramaartha = AtmA. jIvAdi nava tattva, jina pravacana ane mokSamArgano paricaya karavo. = 2) suviTTu paramatsya sevaLA = jeNe paramArthane jANyA che tevA AcAryAdinI sevA karavI. 3) vAvaLa= je samyagdarzanathI patita thayA che, tevA guNa rahita jIvonI saMgati na karavI.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsane AdhAre Ro 4) vaMzAvaMT=nirnava, pAsatyA, Adi mithyAdaSTi jIvono saMga na karavo. kavie kaDI ra95mAM navatatvanAM nAma kahyA che. nava tattvanA nAma zrI uttarAdhyayanasUtramAM darzAvela che. (1) paramArtha saMtavaH jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa e nava tatva che. tenA paramArthanI zraddhA thavI e samakita che. zrI tatvArthasUtra kahe che - tAryazraddhAnaM jIvAdi padArthonI zraddhAne samakita che. zrI samayasAra kalazamAM kahyuM che - ciramiti navatattvacchannamunnIyamAnam, kanakamiva nimagnaM varNamAlAkalApe / atha satataviviktaM dRzyatAmekarupam, pratipadamidamAtma jyotirudyotamAnam / / artha: nava tattvarUpa aneka varSanI mALAmAM AtmatattvarUpa sonAno doro parovAyelo che, je lAMbA samayathI chupAIne rahelo che tene zodhI kADhI samyaguraSTi puruSa Atmatatvano anubhava kare che. nava tattvamAM jIva ane ajIva e mukhya be tattvo che. jIva karma (ajIva)thI baMdhAyelo che. tenuM kAraNa puNya ane pApa che. puNya ane pApa e Asava che. AsavanA kAraNe baMdha che. Asavane rokanAra saMvara che. tapa dvArA pUrva saMcita karmone kheravI zakAya che. sarva karmano kSaya thavo e mokSa che. te ja zuddha AtmasvarUpa che. deha ane AtmAnuM bheda jJAna thavuM te samakita che. samakitane prApta karavA, nirmaLa rAkhavA ane surakSita rAkhavA tattvazraddhA ane gItArtha guruno satsaMga Avazyaka che. zrI jJAtAsUtramAM aneka zrAvakanI tattvazraddhA vikhyAta che. (2) sudR STa paramArtha saMstava : mokSamArgane jANanArA gItArtha gurunI sevA karavI e samakitanI bIjI saddaNA che. zrI AnaMdaghanajI mahArAja gurunuM lakSaNa batAvatAM kahe che - Agamadhara guru samakitI, kriyA saMvara sAra re, saMpradAyI avaMcaka sadA, sucI anubhavAdhArare. AgamanA abhyAsI, jinAjJA anusAra jIvana jIvanArA, AtmAnubhUtine pAmelA gItArtha guru sAdhakane anubhUtinA stare pahoMcADavAmAM sahAyaka bane che. jJAnIne samarpita rahevAnuM phaLa apekSAe jJAnI che. jJAnInA bahumAnathI re, jJAnataNA bahumAna saluNA, jema jema arihA sevIe re, tema tema pragaTe jJAna saluNA. mithyAtvano saMga samakitane naSTa karyA vinA na rahe. jema kAjaLanI koTaDImAM besanAra sarvathA kadAca kALo na bane, to paNa tenA hAtha kALA banyA vinA na rahe. jevuM bIja hoya tevI ja phaLanI prApti thAya te yuktie jJAnInA saMgathI jJAnI thavAya. upAdhyAya yazovijayajI mahArAje traNa prakAranA jJAna darzAvela che. * viSaya pratibhAsajJAna : heya ane upAdeya vinAnuM mUDha jJAna. agninA dAhaka svabhAvathI ajANa bALaka agninI camakamAM AkarSAya che, tema mithyAdaSTi viSayabhogomAM AkarSAya che.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 159 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa * Atma pariNAmayuktajJAna : AdhyAtmika mArge lAbha ane nukazAnapUrvakanuM jJAna. AvuM jJAna samakitIne jJAnAvaraNIya karmanA ghaTavAthI utpanna thAya che. * tattva saMvedanajJAna anekAMtavAdathI yukta heya ane upAdeyanA viveka sahitanuM jJAna. varUpanI dizAmAM pracura pramANamAM vIryanuM piMDIbhUta thaI vahevuM ane temAMthI kSayopazama thaI pragaTeluM jJAna te tatva saMvedanayukta jJAna che. A jJAna kevaLajJAna lAve che. te jJAna viziSTa viratidharone hoya che. kaDI ra98 thI 302 sudhImAM kavi jJAna ane jJAnIonI mahattA darzAve che. zrI dazavaikAlikasUtramAM paNasUtrakAra jJAnanI mahattA darzAve che. jJAnathI AtmA jIva Adi padArthone jANe che. darzanathI zraddhA kare che. kavie kaDI 298-299 mAM jJAnane dIpakanI ane mithyAtvane aMdhakAranI upamA ApI che. A jagatamAM dIpaka, sUrya ane sarovara karatAM jJAnI zreSTha che kAraNake A sarva padArthonI eka sImA che. dIpakanA taLiye aMdhAruM che. sUryano prakAza pAtALamAM pahoMcI zakato nathI. sarovaranuM pANI uSNatAthI sUkAI jAya che. A sarva saMyogo viyogamAM pariName che paraMtu karmanA kSayathI utpanna thayeluM kevaLajJAna (saMpUrNajJAna) lokalokane prakAzita karanAruM hovAthI te zAzvatu ane amaryAdita che. tenI sthiti sAdi anaMta che. AvuM jJAna dharAvanAra jJAnI bhagavaMto che. temanA zaraNe Avelo temanA jevo bane che. dIpaka, sUrya ane sarovarathI paNa jJAnIjana adhika zreSTha che, evuM kahI kavi vyatireka alaMkAra vApare che. -duhA : ra1trIjA soya jAya sahI, koTho sItala thAya; kavijana kahi ghanavaMtathI adIkojJAnI rAya. 303. artha: jJAnarUpI nIrathI ajJAnarUpI tRSA naSTa thAya che. hRdaya zItala bane che. tethI ja kavio kahe che ke zrImaMtathI paNa jJAnI mahAtmA zreSTha che. jJAnInI mahattA DhALaH 16 (dezIH pATa kesama(kusuma) jina pUja parUpaI.) thana Avi nara jagahAM jANo, prAhiM pApa karatA; kodha, mAna, moha, mAyA vAdhaI, rAyaNI dIvaza hatA. *304 ho bhaI jJAnavaMta te moTo, phUphamAlaniamRta bharIuM; janmyo kanakanoloToho bhAI, jJAnavaMtate moTo. ho bhAI jJAnavaMta..AMcalI. dhyana Avinara triINA vAdhaI; (ja) yama IdhaNathI Agya; tasakara ghADithakI (ja) yamavAdhi, sabada ghaNero lAgyo . ho bhAI....306 ..305 *arthapUrti mATe (ja) akSara umeryo che.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsane AdhAre dhana Avi kari maMdIra moTAM, karato vADaya Apa; ghaNA kAla lagite cAli, dUThi lAguM pAya. ho bhAI.....307 vaDa sapharInuM vAMhAMNa karAvi, zapata vAtanI nAlya; pApa taNI teNi velya vadhArI, nAkhyuM sUkIta bAlya. hobhAI...308 eka dhana pAmI nagara vasAvi, pAtIgaThAmakarAvi; caugatya mAMhi pharatAM bhAI, pAtIga pUThi Avi. ho bhAI..... 309 e dhanathI dUba paragaTa pAMmi, samudravelimAM jAI; agyana cora kuvasane vaNasi, udAlI lirAya. hobhAI...310 jJAnarUpa dhanakonathalII, jyAhAM jAI tyAhAM pUThi; soya sabhUTa nara kahIMyiM nahAri, loha magarabI muMThi. hobhAI....311 artha : jagatamAM manuSya prAyaH dhana AvavAthI pApa kare che. krodha, mAna, mAyA ane moharUpI kaSAyonI vRddhi kare che, temaja rAtri ane divasa niraMtara dhananI prApti pAchaLa doDatA rahe che...304. he bhAI ! jJAnavaMta A jagatamAM sarva zreSTha che. kiMmatI amRtathI bharela sonAnAM kuMbhanI jema jJAnavaMta jagatamAM zreSTha (pUjanIya, maMgalakArI?) che...305. jema dhaNathI agni, corathI lUMTaphATa ane vAdIothI vivAda vadhe che tema saMpattithI manuSyanI tRNA vadhe che...306. lakSmI prApta thatAM manuSya moTA devamaMdironuM nirmANa kare che. ravayaM alaga saMpradAya race che. ghaNA samaya sudhI alaga saMpradAyo calAve che ane (rAgadveSanA kAraNe) pApa karma bAMdhe che.307, (dhanavAna banavAnI lAlacamAM) khalAsI banI moTuM vahANa banAvaDAvyuM, jIvahiMsA tyAganA alpa paNa paccazmANa(sogaMda, niyama) lIdhA nahi tethI pAparUpI karmanI velaDI vRddhi pAmI. ajJAnane kAraNe puNya karmaveDaphI nAkhyuM.308. vaLI koI dhanavAna banI nagara vasAvI Azrava (pApa karmanuM pravezavuM) nAM sthAna banAve che, jethI cAre gatimAM paribhramaNa karatAM A pApakarma tenI pAchaLa Ave che...309. A dhanathI pragaTa du:kha pamAya che, vaLI dhananuM rakSaNa karavuM paDe che, te samudranA mojAmAM DUbI jAya che, agni, cora ane vyasano dvArA naSTa thAya che, vaLI rAjA tenuM haraNa kare che...310 (paraMtu) jJAnarUpI saMpattinuM haraNa thatuM nathI! jJAnI jyAM jAya tyAM jJAna tenI sAthe ja jAya che. jJAnarUpI senApatinI be muThThImAM loDhAnuM mudragara che, jethI te kyAMya hArato nathI...311. kavi RSabhadAse DhALaH 16 mAM dhanavaMta ane jJAnavaMtanI tulanA karI che ane kaDI-311mAM jJAnavaMtane senApatinI upamA ApI che. samyagujJAna thavAmAM sadguru mahatvano bhAga bhajave che.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 161 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa zrI upAdhyAyajI kahe che - pravacana aMjana jo sadguru kare, dekhe paramanidhAna jinezvara, hRdaya nayananihALe jagadhaNI, mahimA meru samAna jinezvara. dhanavaMta bAhya jagatano zrImaMta che. jJAnavaMta e adhyAtma jagatano zrImaMta che. jIvane puNyanA udayathI aizvarya, saMpatti prApta thAya che. puNiyA zrAvaka bAhya saMpattinI apekSAe garIba hatA, paraMtu temanI pAse samabhAvarUpI aDhaLaka saMpatti hatI. mammaNa zeTha bAhya jagatanAM dhanavAna hatA, paNa AdhyAtmika saMpattimAM zUnya hatA. - mithyAdaSTine viparyAyabuddhinA kAraNe paravastu pratye adhika AkarSaNa hoya che, jyAre samyagRSTine svasvarUpa tarapha vadhu kheMcANa hoya che. jJAna e AtmAno guNa che, tethI te svapadArtha che. dhana e parapadArtha che. jyAM sva ane paranI oLakha che tyAM satya draSTi che. tethI kavie jJAnavaMtane senApatinI upamA ApI che. jema Indra vajane kSaNavAra paNa potAnAthI dUra karatA nathI, tema jJAnI AtmapariNatirUpa jJAnane kSaNavAra paNa dUra karatA nathI. jJAnarUpI loDhAnuM mulgara mithyAtvanAM zikharone dharAzAyI banAve che. DuMgarane toDavA tenA pAyAmAM suraMga cAMpavAmAM Ave che, tema mithyAtvanA mahelo toDavA tattvajJAnarUpI suraMga Avazyaka che. bhagavAna mahAvIre gautama gaNadharane "samaya joya! mA pAya' kahyuM, eno rahasyasphoTa ahIM thayo che. "he gautama ! jJAna vajane eka samaya mATe paNa dUra karavAnI bhUla karIza nahIM' ema kahIne bhagavAna sarva jIvone AtmapariNatirUpa jJAnanI pratisamaya surakSA karavA samajAve che. kavi RSabhadAsa paNa evA ja bhAva vyakta karavA mAMge che. samyagujJAna ane vivekarUpI bhugarathI karmonI zakti kSINa bane che. - duhA -rara - jJAnavaMta moTo sahI, nAhAno te dhanavaMta; lAvyataNA mahImA thakI, jhINA pApa vadhatA. mAsAdoya kArya hatuM, vAdhI trIplA(gA) koDya; mpila viprANI kathA, sUNayo bi kara joDya. ...317 artha: jJAnavaMta jayeSTha (mahAna, moTo) che jyAre dhanavaMta kaniSTha (nAno) che. lAbha(lobha)nI vRddhithI tRSNArUpI pApa vadhe che..31ra. (tenA daSTAMta rUpe) mana ane vacananI ekAgratApUrvaka kapila brAhmaNanI kathA sAMbhaLo. jene phakta be mAsA (suvarNamudrA)nI jarUriyAta hatI, paraMtu jema jema IcchAo vadhatI gaI tema tema) tRNAnuM jora vadhatAM te kroDa mAsA sudhI pahoMcI...313. **31ra - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - *(NA)mAM lakhela zabda azuddha hovAthI sudhArela che. arthanI spaSTatA mATe kapila karela che, A kathAmAM badhe kIpala, kApala jevA azuddha zabda jovA maLe che.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 *..317 .38 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsIne AdhAre kapila kevalInuM kathAnaka - copAI-10 - AThamI utrIdhini kathAya, nagarI kAzaMbI kahivAya; jayatta sanrarAjA tyAhA dhaNI, vasiloka gharamAM rIdhya ghaNI. ***314 teNinagari kAzababhaTa rahi, vidyA cauMdate pUrI lahi; jamyo bhArya tehanI lahI, kapilaputrata udari sahI. ...315 kIpala (kapila) pUtra thayo moTo jasiM, kAzaba bhaTa prIta pAmyotasiM; baeNpiMbhaTa bIjo thApIuM, kAzagarAsa temani ApIuM. ...316 te bhaTa ghara Agali thaI jAya, driSTidekhi kApalaja mAya; jhUrevA lAgI teNI vAra, kapila jaI pUMchaI(a) vicAra. mAya kahiNi mahArA pUtra, eNiviprilIdhuM gharasUtra; pItA tujha paralokiMgayo, to bolika murakha rahyo. mUrakhapUtra asatI sUdarI, galIo bilaIne vAMkotarI kuvAsa kubhojana kabolaja kahi, janamalagiMe sAtidahaI. 319 vacana saNI kapiladUkha kari, jaI jananI ca zira dhari; vini vacana kahi sUryAho mAya, vidyA bhaNI saMtoEtAya. 320 madhUra vacana saMtoSI mAya, janunI kahisAvathI jAya; aMdradatta tujha tAtano mItra, bhaNyavidyA jaI tyAMhA pavItra. vacana pramANa karayuM nIja mAya, vidyA kAryo sAvathI jAya; nagarI mAhite pUchi sahI, caMdradatta dhari AvyovahI. ...3rara karI vanati tehani asI, vidyA bhaNIsRhuM maniholasI; kAzabaviprataNo huMbala, je tUma mItra svAmI sUkamAla. ...323 svAmI tumyo chau uttama pAtra, guru pAkhi sahI vaNasi chAtra; gho vIdyA mujha kayai karI, rAjyAM mAnya jayamathAuM pharI. ...324 vipra upAdhyA bolyA tAma, bhaNya vidyA jo bhojana ThAMma; kapila kahaI kAI karavI piraya, Avyo sAlibhadrani dhaIraya. ..325 *.3ra1 - - - - - - - - - - - - - - - * arthanI spaSTatA mATe kapila karela che, A kathAmAM badhe kIpala, kApela jevA azuddha zabda jovA maLe che.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 163 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa 3ra7 kahI kalyANa vRtAMta ja kahyo, bhojana vInA huM mUrakha rahyo; sAlibhadra jAtidAtAra, vyavahArIkaI desya AhAra. 326 kapila taNaI maniharIkha apAra, mUjha malIu moTo dAtAra; hATi thakI anacopaDa laI, gurUnI dAsI rAdhI dII. tavatyAhAM kapila vidyA bahu bhaNi, rahi dhaIraya upAdhyAya taNaI; dAsI suMdara vacana vIlAsa, teharyuM karato bhogavilAsa. ...328 artha: zrI uttarAdhyayanasUtranA AThamA adhyayanamAM kapila kevaLInI kathA che. kauzaMbI nagarImAM jitazatru nAme rAjA rAjya karato hato. te nagarImAM zrImaMta loko rahetA hatA...314. te nagarImAM kAsababhaTTa(kAzyapa) nAmano zAstrI raheto hato. te coda vidyAmAM pAraMgata hato. tenI jazA nAme eka patnI hatI. tenA udare kapila nAmano putra janmyo...315. kapila moTo thayo tyAre tenA pitA kasababhaTTa mRtyu pAmyA tethI rAjAe kAsababhaTTanI rAjyazAstrI nI padavI (garAsa) bIjA bhaTTane (vidvAnane) ApI dIdhI...316. (ekavAra) te rAjya-zAstrInI pAlakhI potAnA gRha samIpethI pasAra thaI. jazAnI daSTi tenA para paDI. (pUrva sthitinuM smaraNa thatAM) te raDavA lAgI. tyAre kapile mAne duHkhanuM kAraNa pUchyuM..317 mA e kahyuM, "vatsa ! sAMbhaLa tArA pitA paraloka gayA che. tuM kAMI bhaNyo nathI, tethI A bhaTTa rAjya-zAstrInI padavI meLavI tArA pitAno garAsa laI lIdho che'.318. (kavi kahe che) murkha putra, vyabhicAriNI svarUpavAna strI, galita aMga, vAMkA aMga, durgadhI zarIra, abhakSya bhojana, kaDavAM vacana, AsAte kharAba vastuo jIvane jIvana paryata saMtApa Ape che...319. mAtAnA vacano sAMbhaLI kapilane duHkha thayuM. teNe mAtAnA caraNe mastaka namAvI vinayapUrvaka kahyuM, he mAtA ! huM vidyA bhaNI tane saMtoSa pamADIza'.320. A pramANe kapile madhura vacanothI mAtAne prasanna karI. mAtAe tene kahyuM, "tuM zrAvatI nagarImAM jaI, Indradatta nAmanA tArA pitAnA paramamitrane maLI temanI pAse uttama vidyA bhaNa. '...321. kapila mAtAne ApeluM vacana pUrNa karavA sAvathI nagarImAM vidyA bhaNavA gayo. nagarImAM AvI teNe pUchatAcha karI ane pitAnA mitra Indradatta upAdhyAyane tyAM AvI pahoMcyo...322. - kapile Indradatta vidvAnane vinaMtI karI ke, "tamArA parama mitra kAzyapa brAhmaNano huM putra chuM. huM tamArI pAse ekAgratAthI atyaMta ullAsapUrvaka vidyAbhyAsa karIza...323. huM tamArA mitrano uttama pAtra (vidyArthI) chuM. yogya ke ayogya vidyArthInI guruparIkSA karI ane vidyA ApavAnI kRpA karo. jethI huM rAjyazAstrI (rAjapurohita)nI padavI prApta karI rAjyamAM sanmAna prApta karuM"...324. tyAre brAhmaNa upAdhyAya Indradatta bolyA "jo bhojana ane raheThANano prabaMdha thAya to vidyA bhaNaje"
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre kapila kahe che ke, "tame enI ciMtA zA mATe karo cho?" tyArapachI) Indradatta upAdhyAya kapila sAthe (te ja nagarInA) zreSThI zAlibhadra nAmanA gRhasthanA ghare AvyA...325. kapile (ziSTAcAra jALavavA) kSemakuzaLa pUchI. potAnI sarva hakIkata jaNAvI ane kahyuM ke, "bhojana (raheThANa)nA prabaMdhavinA huM ajJAnI rahIza." tyAre svabhAve dAnavIra evA zAlibhadra vyApArIe (tarata ja) potAne tyAM bhojananI vyavasthA karI ApI...3ra6. mane zreSTha dAtAra maLyA che. te vicArathI kapilanuM mana atyaMta prasanna thayuM. teNe dukAnamAMthI pustaka kharIdyA. zAlibhadra zreSThInA ghare rahelI juvAna dAsI nitya rasoI banAvI ApatI..327. Indradatta upAdhyAyanA ghare rahIne kapile khUba vidyAbhyAsa karyo. dAsIne madhura vacano(ThaThThA mazkarI) ane zRMgAra krIDAthI kapila tenA pratye mohita thayo. tenI sAthe kapila bhoga-vilAsa karavA lAgyo....328. - duhA- 23sIha gaphAyiM jaI rahi, rahite jyAhAM balya sApa; jinakahi zrI saMgi rahI, raSiviralA Apa. ..3ra9 artha : siMhanI guphA pAse rahevuM ane sApanA bila pAse rahevuM saraLa che, paraMtu strInA saMparkamAM alipta koI virala mahAtmAja rahI zake, evuM jinezvaradeva kahe che...329. - copAI-11kapilavijhanarASi Apa, lAguM parastrI pApa; dAsIsyunatya raMgiMrami, bhaNi zAstra naMdInanI gami. *330 kAjalI madha sarvaNI dina asi, dAsI premiM bolI tasiM; svAmI mahAri tumasyaprema, bimAsA mUjha joII hema. ...331 viprakahi sUNinArI vAta, mujha kiMna malisovana ghAta; dAsI kahi uttarasyuM kari, strI kAraNitRparAvaNa mari. valI jUo nArinikAya, pANI pAkibaMdhAvI rAkhya; nAcyo Izvara mUkI mAM, tumyonaka eka nArI kAma. ...333 eNaI nagari sAhAdhAna dAtAra, vahilA uThI jAo bharatAra; bimAsA sovanadeasi, teNaI kAja mujha saghaLuM thasiM. lAyo bhAmaNa anya saMkAya, strInuM kAma miM karayuM na thAya; jAuM te vIvahArI bAraya, leI sovana saMtoSaM nAraya. sUvicAra karInI jAtya, uThovezyana jANI rAya; vATi jAtAM subhaTi graho, cora karI tANI bAMdhIo. *.332 ***334 *..335 336
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 ***337 338 339 340 341 342 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa parabhAte nara ANyo tyAMha,baIThIrAjazabhAsahUjyahiM; prasenajItatasa pUchaIsahI, karmakathAteNaI mAMDI kahI. rAjAni mani AvI dayA, mAgyaviprakIdhI maI mayA; kapila kahiAlocI karI, pachaI mAMgavA AvI pharI. vipra AlocanA lAgu jasiM, lAbhilobha to vALyotasiM; bimAsAsUmAguM Isa, mAMguM mAsA jaI dasa vIsa. vIsa pAse mujhakyuM hoya, mAMgu mAsA sahiM eka doya; bIsiM taNo jUTho javIcAra, mAMgu mAsA sahisa bicAra. co sahisiM pUruM nahI paDi, lakhya letAM nRpani syuM aDi; kAIka mana mokaleTU choDava, jaI jAcuM mAsA eka koya. (ja)yAri vIcArIyuM koya sovana, tyAri pAchuM valIMu mana; ahotrIlA(Na) rupau kuo, bharatAM kayamanapUro hUo. bimAsAnuM hatuM kAja, koDe trIplA(NA) vAdhI Aje; eNI pari jIva atRpto thAya, bhAviMbhAvanA paMDitarAya. dhIga dhIgare mAhAro avatAra, uttama kulakiyuM khoAra; huM jaeNmaNadAsI syo prema, kuNarAjAni kohutUhema. bhAvi jAtIsamarNa thayuM, pUrva sarupatinuM kahyuM, AMNI vaIrAga saMsArathI Talo, masatagalocI ninIkalo. dharmalAbha kayo bhUpati teNaI, valatuM rAjA eNI pari bhaNaI rebAMbhaNa(brAhmaNa) AkacuM sarupa, sovana nalIdhUkAMkahi bhUpa. kapila mUnI tyAhA eNI pari kahaI, pApI traNArupIodrahi; bharatAM kayamenapUro thAya, koDe trapato na thayo rAya. vaNa pAmiM mujha mohachi asyo, pachi lobha vAve sikasyo; karayo vIcAra nRpa thaI anakula, lakhyamIte anarathanuM khUla. jeNi saMcIte dukhI thayA, jeNoI jhaMDIte mugati gayA; teNaI kAraNya chaMDayAM dhananAraya, kapila kahI cAlyo teNaI vAra. bhAvatarutasa pasarayo valI, chaThi mAsihuo kevalI; pAMcasahiM coramAMhi eka vaDo, pratabodhyA khUMdIuM baDo. * ()mAM mUkelo zabda arthanI pUrti ane spaSTatA mATe umeryo che. ...343 344 345 .346 .347 *348 349 ...35o.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 kavi 20SabhadAsa kRta "samakitasAra rAsIne AdhAre ema upagAra ghaNAni karayA, kayapalaraSi mUgati saMcarayA; sIzalA uparite rahi, anaMta jJAna jinatehani kahi. ..351 artha kapila brAhmaNa uttama nara hato paraMtu (yuvAna dAsImAM anurakta thavAthI) tene parastrIgamananuM pApa lAgyuM. te dAsI sAthe nitya bhoga vilAsamAM jIvana pasAra kare che. A rIte zAstrano abhyAsa karyA chatAM (loka viruddha) niMdanIya kAryathIte nivRtta na thayo. 330. zrAvastI nagarImAM ekavAra jana mahotsava (zrAvaNavadano eka divasa) hato. tyAre dAsIe premathI kapilane kahyuM ke, "he svAmInAtha ! jo tamane mArA para prema hoya to mane be mAsA sonAmahora lAvI Apo'...331. kapila brAhmaNa strInI vAta sAMbhaLI kahe che, "koIno ghAta karIne huM suvarNamudrA kevI rIte meLavI zakuM?"dAsIe kahyuM ke, "strI mATe rAjA rAvaNa paNa marAyo hato (sItAne meLavavA rAvaNe rAma sAthe yuddha karyuM. yuddhamAM rAvaNanuM mRtyu thayuM.) ...332. vaLI strIne meLavavA (laMkAmAMthI pAchI lAvavA) rAme pANImAM pula baMdhAvyo, pArvatI mATe zaMkara ahaMkAra mUkI nAcyA hatA. to zuM tame patnInuM eka kArya paNa na karI zako?'...333. A nagarIno vepArI (sau prathama AvanAra yAcakane) dAna Ape che. he priya ! tame prAta:kALe vahelA uThI tyAM jAo. te be mAsA suvarNa mahora Ape che. tenAthI mAruM sarvakArya pUrNa thaze...334. (patnInI vAta sAMbhaLI) kapila manamAM zaMkA karavA lAgyo ke mArAthI patnInI IcchA koI rIte pUrNa thaI zake ema nathI. mATe huM vepArInA dvAre(pahela vahelo) yAcaka banI jAuM, tyAMthI suvarNamudrA lAvI patnInI abhilASA pUrNa karuM...335. prAtaH kALe vahelA UThI zeTha pAse pahoMcavAno saMkalpa karI kapila sUI gayo. vahelA uThavAnA phaphaLATamAM aDadhI rAtrie te acAnaka uThyo; jhaDapathI zeThanA ghara tarapha doDyo. raste cAlatAM sainikoe tene cora samajI pakaDyo ane bAMdhI dIdho. 336. kapilane prAta:kALe (savAre) rAjya sabhAmAM nagarajano samakSa lAvavAmAM Avyo. prasenajIta rAjAe rAtrinA samaye doDatA javAnuM kAraNa pUchyuM. kapile potAno sarvavRttAMta jema hato tema satya jaNAvyo...337. rAjA kapilanI saccAI ane saraLatAthI prabhAvita thayA. A cora na hoya evuM samajI rAjAne kapila para dayA AvI. rAjAe kapilane kahyuM, "he vipra !tArI je IcchA hoya te mAMga." kapile kahyuM ke, "huM vicAra karIne pachI mAMgIza'..338. kapila vicAravA lAgyo jema jema vicArato gayo tema tema lAbhathI tenI lobha saMjJA vadhatI gaI. ahIM (rAjA pAse) be mAsA suvarNa zuM mAMguM? ahIMto dasa-vIsa mAsA suvarNa mAMguM...339. are! visa mAsAthI mAruM zuM thaze ? mAre to so athavA baso mAsA mAMgavI joIe. baso mAsAno vicAra paNa yogya nathI, mAre to be-cAra hajAra suvarNamudrA mAMgavI joIe..340. cAra hajAra mAsA paNa mArI jIMdagI paryata mane pUrNa nahIM thAya. huM lAkha mAsA mAMgIza to rAjAne zuM
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa Apatti Avaze? manane kaMIka udAra karI kapile vicAryuM, "eka koDa suvarNa mAsA rAjA pAsethI mAMguM'...341. jyAre kroDa mAsA suvarNa levAnuM kapile vicAryuM tyAre tenuM mana acAnaka pAchuM vaLyuM. teNe vicAryuM, aho! tRSNArUpI kUvo kadI bharAto nathI. te kadI pUrNa thato ja nathI...342. kapile vicAryuM jyAre be mAsA suvarNamudrAnI jarUra hatI tyAM Aje tRNA vadhIne kroDa mAsa sudhI pahoMcI gaI. jIva haMmezA vadhu meLavavAnI lAlacamAM atRpta rahe che. (tRSNAno tAMtaNo tUTatAM) kapila paMDitarAya zubha bhAvanA bhAve che..343. (kapilanI vicAradhArA AgaLa vadhI) mArA A avatArane dhikkAra che. meM pitAnuM uttamakuLa kalaMkita karyuM. huM jJAtie brAhmaNa hovA chatAM meM eka nIca kuLanI dAsI sAthe prema karyo. te dAsI mATe huM rAjA pAse suvarNa mudrA mAMgavA taiyAra thayo. koNa rAjA ane konuM hema ?...344. adhyavasAyonI vizuddhi vadhatAM kapilane jAti smaraNa jJAna thayuM. pUrvabhavamAM svIkAreluM saMyamajIvana teNe jANyuM. kapilane vairAgya utpana thayo. teNe saMsArano tyAga karyo. mastake lonca karI svayaM sAdhu dharma ravIkAryo..34pa. kapilamunie rAjAne dharmalAbha kahyo. bIjI ja kSaNe rAjA kapilamunitarapha jovA lAgyA. temaNe kahyuM, he vipra ! A kevuM rUpa che?teMrAjA pAsethI suvarNa mudrAna mAMgI?"...346. - kapilamuni e uttara Apyo, "he rAjana ! pApI tRSNArUpI kUvo game teTalo bharo, chatAM keme karIne bharAto nathI. be mAsA (suvarNamudrA) thI vadhIne kroDa mAsA sudhI mArI tRNA vadhI chatAM tRpti na thaI...347. mAro moha A rIte khUba vistAra pAmyo. pachI lobharUpI vAghe mane paMjAmAM pakaDyo (lAbhanA vadhavAthI lobha vadhyo) paNa he rAjana !daSTi savaLI karatAM samajAyuM ke, lakSmI e anarthanuM mULa che..348. jeNe lakSmIno saMcaya karyo teo A saMsAramAM duHkhI thayA che. jeNe teno tyAga karyo te muktipurImAM gayA che. te kAraNathI he rAjan ! meM nArI ane dhana bane choDavAM che. evuM kahI, kapilamuni te ja paLe tyAMthI cAlyA gayA...349. kapilamuninuM bhAvadharmarUpI vRkSa vikasyuM tethI cha mAsamAM sarvakarma kSaya karI kevaLI banyA. temaNe pAMcaso cora ane tenA saradArane nAcatAM nAcatAM pratibodhyA...350. ema ghaNA jIvone pratibodhi (jJAna pamADI) kapilaSi muktipurImAM pahoMcyA. teo (hamaNAM) siddhazilA para anaMta siddhonI haroLamAM rahe che. temane anaMtajJAna che, evuM jinezvara bhagavaMta kahe che...351. kavie kaDI 312 thI 351 sudhImAM kapila kevalIno adhikAra zrI uttarAdhyayanasUtra anusAra darzAvyo che. kavie A kathA khUba vistArapUrvaka AlekhI che. kavi A kathA dvArA strIsaMga tyAga ane lobhasaMjJA tyAgano upadeza Ape che. gurukuLavAsamAM vasatA vidhArthIoe jJAna saMpAdana karavA kunimittothI dUra rahevuM joIe. viSaya
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre vikAra jJAnane DahoLanAra che. kAmane jItanAra mohane sahaja mAtramAM jItI le che. gItAmAM kahyuM che- Indriyone vaza thanAra jJAna ane vijJAnano nAza kare che. mArgAnusArInA 35 bolamAM bIjo bola che - uttazAcotrIzailevAya". samAna kula ane zIlavALA sAthe vivAha karavo. Arya dezanA AcArarUpa judA judA gotravALA ane samAna kulAcAravALA sAthe vivAha karavAthI uttama putra paraMparAnI prApti thAya che. yogya parivArathI cittane zAMti, gharanAM kAryomAM vyavasthA, ravajAtIya AcAronI zuddhi, devasevA, atithi, svajana AdinAM satkAra, sanmAna temaja aucitya AcaraNa Adi ghaNAM lAbho thAya che. sujAta, atijAta, kujAta ane kulAMgara ema cAra prakAranA putro che. sujAta putra pitA samAna guNavALo che. atijAta pitAthI adhika guNavAna che. te dhanADhaya, kuloddhAraka ane dharmI hoya che. kujAta e hIna guNI - tucchaprakRti vALo hoya che. kulAMgara te kulanAzaka bane che. adhamastrI ane guNavAna puruSathI uttama saMtati pAkatI nathI. puruSa durguNI hoya ane strI uttama hoya to paNa uttama saMtati na pAke. A zAstra vacananI avagaNanA karanAra potAno vinAza notare che. vartamAna jagatamAM tenAM pariNAmo samAcAra patromAM avAranavAra jovA maLe che. taveNu vAvattAmara tapamAM brahmacarya uttama che. vaidika dharmamAM cAra Azrama batAvelA che. temAM sau prathama brahmacaryAzrama che. vidyArthIe jJAna saMpAdana karavA brahmacaryanuM pAlana karavuM joIe. gurukuLavAsa e vyavahArathI brahmacarya che. kapila kevalI strIsaMgathI lobhI banyA. jahA lAho tahA loho, lAhA loho pvtti|" domAsa - kArya kajja, koDIe vi Na NiTTiyaM / / strInI abhilASA pUrNa karavA jatAM kapilano lobha vadhato gayo. phakta be suvarNamudrAnI jarUra hatI, tyAM tRNAnuM jora vadhatAM vadhatAM kroDa suvarNamudrA sudhI pahoMcI. sAvidAyA vinuvApe - te ja vidhA jJAna kahevAya, jenAthI karma baMdhanothI mukti thAya. jJAnAviraH prAyate jJAnathI janma maraNanA cakrathI mukti maLe che. jagatanAM sarva padArtho gaNuvarAma - adhuva ane azAzvata che. "jJAnane jANo ane jJAnInI sevA karo." jJAnathI ja jIvana parivartana thAya che. samakita eTale hadaya parivartana. jJAna ane cAritrano puruSArtha eTale jIvana parivartana. bAhya kalevaranA parivartanathI koI vizeSa lAbha na thAya. tethI ja samakitanuM asAdhAraNa mahattva che. samyagudarzana prApta thayA pachI saMsAra navA paherelA bUTanI jema DaMkhe che. lagna vagere prasaMge paherelA navA bUTa DaMkhatA hovA chatAM kAraNa vaza kADhI zakAtA nathI paraMtu tenI vedanA hara kSaNe thAya che ke kyAre ghare jAuM ane bUTa utAruM. basa samyagudarzanI AtmAnI paNa AvI ja sthiti che. kapila kevaLIne vizuddha prajJA utpanna thaI. teo samyagudarzana, samyagujJAna ane samyagucAritranA triveNI saMgamathI sarvakarma kSaya karI siddha gati pAmyA.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa - duhA : 23 jJAnavaMta adIko sahI, jJAnavaMta gIsAra; ehavA pUrNa taNI vaLI, kIjaI bhagati apAra. bIjI sadhiNA valI, e rAkhi mana mAhi; trIjI saINA taNo, bheda kahyo valI tyAhi. ...353 artha : jJAnI A jagatamAM uttama che. te sAmAnya mAnavIthI nirALA che. evA jJAnIjanonI bhAvapUrvaka apUrva bhakti karavI joIe...3para. (gItArtha gurunI nizrAmAM rahI temanI bhAvapUrvaka vaiyAvacca karavI) A bIjI sahRNA manamAM dhAraNa karo. have sahaNAno trIjo bheda kahyo che...353. kadAgrahI miM mUkavo, sadhiNA prati jeha. cauthI sadhaINA e kahyuM, mIthyAdrISTI jeha; samakIta sUyUM rAkhavA, sahI varjavo teha. samudramAMthI utpanna thayeluM amRta manuSyane mRtyuthI bacAvI zake nahi. jJAnAmRta manuSyane amara banAve che. auSadhI janita rasAyaNa manuSyane vyAdhi ane vRddhAvasthAthI bacAvI zakatuM nathI, paraMtu jJAna rasAyaNa jIvane anaMta yauvana ApI zake che. aizvarya jIvane nirbhaya banAvI zakatuM nathI, paNa jJAna aizvarya nirbhayatA arpaNa kare che. mAnavajIvana jJAnAmRta, jJAnarasAyaNa ane jJAna aizvarya meLavI unnata banAvavA mATe che. jJAna pragaTAvavAnAM sAdhano deva, guru ane dharma che. jo sAdhaka bahuzruta guNavAna gurune anusaratA hoya to guNavAna guru sAdhakamAM rahelA guNonI vRddhi tarapha lakSa Ape che . tenA kaSAyo maMda banAve che . vyApana darzana varjana : nihnava DhALa : 17 (kAyA vADI kAramI re.) trIjI sadhaINA dharo, nara nInava jeha; samakIta jeNaI sahI vasyuM,varajevo teha; sadhiNA trIjI dharo : AMcalI. prathama jamAla nInava havo, tIkSagupatI jeha; ASADAcArya taNo, zaSya hU~o jeha. AsamItra cotho valI, gaMgAcArya joya; rohagupati chaTho sahI, goSTAmAlyA te hoya. sadhiNA. e nInava ti varjavA, yathA chaMdo jeha; saSiNA. ...352 saSiNA. saSiNA. ...354 ...355 169 ...356 ...357 ...358
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17) kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsane AdhAre valI (a) kulaMgI varjavo, vAMcizAhAstrakuzAstra, cauthI sadhaINAe dharo, tajo ehakupAtra. sadhiNA. 359 artha : samakita prApta karIne jeNe tenuM vamana karyuM che tene nidrava kahevAya che. tevA puruSano paricaya karavo nahi e samakitanI trIjI sadyaNA che...354. prathama jamAlI nAme nidbhava thayA. bIjA nihnava tiSyaguptAcArya hatA. aSADhAcArya muninA ziSya e nAme trIjA nidbhava thayA...355. vaLI amitrAcArya nAme cothA nikUva thayA. gargAcArya e pAMcamA nihanava thayA. rohagupta nAme chaThThA ane gokhamAhilanAme sAtamA nikUva thayA...356. A sarva nihunavono saMga tyAga karavA yogya che. jeo ujUtranA svabhAvavALA ane vaheMdI hoya che. teo kadAgrahI hovAthI potAno mata choDatAM nathI. temano tyAga karavo e samakitanI trIjI sadghaNA che...357. have cothI sahaNA kahuM chuM. samakitane zuddha rAkhavA mithAdaSTino saMga varjavA yogya che...358. kuliMgI eTale jenuM darzana, mata, abhiprAya, mAnyatA mithyA che, teno paricaya na karavo temaja kuzAstranuM vAMcana kare che tevA kupAtrono saMga varjavA yogya che. e samakitanI cothI saddaNA che...359. (3) vyApana darzana varjana samyagadarzanathI patita thayelA temaja jenI mAnyatA viparIta che evA mithyAtvI jIvono temaja kuzAstrano paricaya na karavo joIe.kavie A DhALamAM nihanavono paricaya Apyo che. nikUva eTale chupAvavuM, viparIta artha karavo.jinAgama viruddha bolanAra, jinAgamanA managhaData artho karanAra, usUtrabhASI samakitane DAmADoLa kare che. zrI adhyAtmasAramAM kahyuM che ke vratAni cIrNAni tapo'pi taptaM, kRtA prayalena ca piNDazuddhiH / abhUtyalaM yatu na nihnavAnAmasadgrahasyaiva hi so'parAdhaH / / arthaH nikUvoe vrato karyA tapa karI, prayatnapUrvaka nirdoSa saMyama pAlana karyuM, chatAM tenuM yogya phaLa na maLyuM. kAraNake temanA AtmAmAM kadAgrahanuM viSa paDyuM hatuM. mithyAtvano staMbha tUTatA kutarkanI ImArata bhAMgI paDe che. bhagavAna mahAvIranI paraMparAmAM keTalAka saiddhAttika viSayamAM matabheda thatAM vartamAna zAsanathI alaga thaI janAra, paraMtu anya dharmane svIkAranAra jinazAsananA niva kahevAyA. Agrahano tyAga ane anekAntano svIkAra thatAM nirnavatA dUra thAya che. vastunA ravarUpanuM sApekSa vicArane samakita che. nirnavavAdanuM adhyayana AtmanirIkSaNa mATe che. tenAthI samakita nirmaLa bane che.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ mata jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa -- -- -- -- - - - -- --- - - - zAsanamAM krama pravartaka | nagarI samaya sammilita thayA 1. jamAlI ! zrAvastI bahurata-ghaNA samaya pachI aMtima samayamAM vI.ni.pUrve nA. kArya thAya che. - 16 varSa. 2. tiSyagupta | RSabhapura jIvaprAdezika-vastuno aMtima aMza ja vastu ! vI.ni. pUrve che. zeSa aMza avatu che. 14 varSa ! 3. aSADhAcArya zvetAMbikA avyaktavAda-sarva saMdehazIla che. vI.ni pachI 214 varSa 4. azvamitra | mithilA | samucchedavAda-eka paryAyanA vinAzamAM ! vI.ni.pachI vastuno sarvathA nAza thAya che. : rara0 varSa pa. AcAryagaMga | ulUkatIra tikriyAvAda-eka samayamAM be kriyAnuM vadana vI.ni.pachI nagara thAya che. rara8 varSa.. 6. rohagupta aMtaraMjikA bairAzikvAda-jIva, ajIva aneno jIva- vI.ni.pachI nA. | | nagarInoajIva A traNa rAzi che. 544 varSa 7. goSThAmAhila dazapura | abaddhakavAda-karma AtmA sAthe mAtra sparza | vI.ni.pachI kare che. ekI bhAve baMdhAtA nathI. pa84 varSa. jinazAsananA sAta nivono paricaya nIcenA koThAmAM che. (4) kudarzana varjanaH kudarzana eTale kupAtra ke kuzAstrano paricaya na karavo. zrIsUtrakRtAMgasUtramAM svasiddhAMta temaja parasiddhAMtanI prarUpaNA karavAmAM AvI che. haribhadrasUri mahArAje "Sadarzana samuccaya' ane yazovijayajI mahArAje pataMjalinA yogasUtra para TIkA racI che jyAre samyakatvanA saNA dvAramAM kuliMgI ke kuzAstrano paricaya na karavAnI vAta kahI che, Avo paraspara virodha zA mATe? sUtrakAro jaina siddhAMta (svasamaya) ane anya darzanIonA siddhAMta (parasamaya)nI prarUpaNA kare che tenI pAchaLano temano Azaya e che ke nava dIkSita sAdhu jo kudarzanIonA ayathArtha bodhathI mohita bane ane temanA saMsargathI temane jaina dharmanA vastutatva prati saMzaya utpana thAya to sAdhakanI mati caMcaLa bane che. tyAre tenI buddhine nirmaLa karavA 363 pAkhaMDIonA siddhAMtonuM nirAsana karI svasiddhAMta sthApita karavAmAM Avyo che. temaja bAlajIvo mati mUDhatAthI anya darzanIonA liMga-veza (zabda jALa)thI prabhAvita bane che. madhyama zrotA temanA AcAra tapAse che jyAre paMDita zrotA sarvaprayatnathI zAstra tattvanI parIkSA kare che. jinAgamomAM vidhi ane niSedha, paraspara saMkaLAyelA che. jo vidhi ane niSedhano saMketa na hoya to anekAnanI maryAdAnuM ullaMghana thAya. vANiyo jema lAbha ane nukazAnanI tulanA karI dhaMdhAmAM pravRti kare che,
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre tema karma nirjarA, puNya baMdha karI ArAdhanAmAM pravRti karavI tevI jinAjJA che. pUrvAcAryoe paNa bALajIvone lakSyamAM rAkhI anyadarzanInA zAstrono paricaya na karavAnuM kahyuM che. te "adhUro ghaDo chalakAya ghaNo' A lokokti pramANe che. potAnA dharmanuM saMpUrNa jJAna meLavI, tenA yathArtha rahasyone jANI je jIva paripakava thayo che tevA jIve bIjAnA zAstrono abhyAsa avazya karavo joIe; jethI e syAdvAda draSTithI zAstramAM rahelA tattvone samajI zake. teno potAnA jIvanamAM saviniyoga karI zake. kSAyika samyagadarzanI AtmA nirguNI kahInaguNInA saMparkamAM paNa potAnI suMdaratA gumAvato nathI. te anya darzanonA zAstramAMthI sAratattva che. samakitanI cAra prakAranI saNA che. (1) paramArtha saMtava (2) suda paramArtha evA gurabhagavaMtanI sevA karavI (3) vyApana darzana varjana (4) kudarzana varjana. prathama be bheda vidheyAtmaka che, je AdaravA yogya che. bAkInA be bheda niSedhAtmaka che, je choDavA yogya che. -duhA : 24cAra saghaINA mani dhari, traNya bhaMga dhariteha; prathama bhaMga jinAe kahyuM, AgamavAMchA teha. ..360 artha :(he bhavya jIvo!) cAra sahaNa manamAM dRDha karI have samakitanA traNa liMga dhAraNa karo. Agama zravaNanI tIvra utkaMThA e prathama liMga che. evuM jinezvara devo kahe che...360. samyakatvanuM kAra-bIjuM liMga-traNa-Agama zuzruSA DhALaH 18 (eNI paIri rAjya karatA re. rAga goDI) prathamiAcArAMgare, bIjU sUgaDAMgare; ThAMNAMgatrIjU jANIIe. cauthUte samavAMgare, paMcama bhagavatI; aMga anopama jANIIe. jJAtA dharmakathAMgare, aMga chaThThuM sahI; sUNatAM sUkhazAtAlahIe. upAzakadizAMgare, aMgate sAtamuM; aMtagaDadizAMgate AThamUMe. anuMtaravavAI aMgare, naumUte sahI; praznavyAkarNa dasamuM sahIe. vipAkasUtra jagI sArare, aMga agyAramuM; suNatAM sukha huI ghaNuMe. 366 361 362 ***363 365
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa uvAI upAMga re, prathami jANII; rAjapraznI bIjU sahIe. jIvAbhIgama upAMgare, trIjU te sahI; panavaNA cothUM karUM e. pAMcamuM jaMbudrIpapanatI kahyuM; caMdrapanatI jANIIe. sUra5natI sAra re, upAMga te sAtamuM; nirayAvalI te AThathUM. sUNaje valI upAMga re, naupUM pUphIAMNaM; kalapAvataMsaka sAMbhaloe. ...367 cothuM samavAyAMgasUtra che. pAMcamuM bhagavatI aMgasUtra che, je anupama che...362. chaThThuM jJAtAdharma kathA aMgasUtra che, tenuM zravaNa karatAM apAra zAMti maLe che ...363. sAtamuM upAsakadazAMga ane AThamuM aMtagaDadazAMga aMgasUtra che...364. navamuM aNuttarovavAI ane dasamuM prazna vyAkaraNa nAmanuM aMgasUtra che...365. ...368 ...369 068*** 668*** pUphAvataMsakasAra re, eha aggIArathUM; vantidizA te bAramuM e. ...372 artha : AgamonA nAma nirdezana karatAM ) prathama AcArAMgasUtra, bIju sUyagaDAMga (sUtrakRtAMga)sUtra ane trIjuM sthAnAMga (ThANAMga)sUtra che...361. jagatamAM vipAkasUtra uttama che. e agiyAramuM aMgasUtra che. tenuM zravaNa zAtAkArI che...366. prathama uvavAIsUtra ane bIjuM rAya praseNiyasUtra (rAja prazciyasUtra) baMne upAMgasUtra che...367 trIjuM jIvAbhigama upAMgasUtra che. cothuM pannavaNAsUtra (prajJApanAsUtra ) kahyuM che...368 pAMmamuM jaMbudvIpaprajJapti ane chaThThuM caMdraprajJapti upAMgasUtra che...369 sAtamuM sUryaprajJapti ane AThamuM niriyAvalikA nAmanuM upAMgasUtra che...370. 173 navamuM puSTikA (pulphiyA) ane dasamuM kappavaDaeNisiyA (kalpAvataMsikA) nAmanuM upAMgasUtra che ...371 puruliyA (puSpacUliyA) e agiyAramuM upAMgasUtra che ane bAramuM vihnidazAsUtra che...372 DhALa-19 (dezI : yauvana vaya vabhu AvIo) dasi payanA nara sUNoe, bhavapUravanAM pAtiga haNoe; prathama sUNo cosarNae, mUrNi janama jarA nahI marNae. 868***
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre bIjuM Aura pacakhAMNae, sUNo eka manA thaI jAMNae; trIjU mAhA pacakhANae, tehamAM arihaMta ANae. bhatta parIzA jehae, cothauM paIanA tehae; taMdUvalIAlI aMje kahayuMe, pAMcamuM paIanA te lakyuMe. cIdAvIjhayaM nara sUNoe, chaThThuM paIanA paragaTa bhaNoe; gaNI vIjA te sAtamUMe, marNa samAdhI te AThathUMe. nomuM devedrastavae, suNatAM padavI pAmi zIva e, dasamU sastAraka sArae, payanuM otAri pArae. cheda graMtha chaI saMbhArAyae, kalapagraMtha nasItha tuM dhAraya re; mAhAnasItha vakhANyae, dazAzruta sabaMdha vakhAMNyae. jItakalapa jagi sArae, paMca kalapiM ghaNoa vicArae; chedagraMtha cha e kahyAe, vIra vacane te paNya miM lahyA e. mUlasUtra kahUM cyArae, Avazaka pahilu gIsArae; dasavIkAlika jeha re, uMtrAdhana trIjuM tehae. cothUM te paMDa nIyugatie, tehamAM bhAkhyu chi satie; naMdIsUtra havi sUNoe, anuyoga TrUAra bIju bhaNoe. ...381 : prathama artha hai manuSyo ! have dasa prakAranA prakIrNaka sAMbhaLo. te pUrvabhavonA pApakarmo haNanArA che. catuH zaraNa (causaraNa) nAmanuM payannAsUtra sAMbhaLo. (tenuM ekAgra citte zravaNa karatAM) muni janma, jarA ane mRtyunAM duHkho TALe che...373. ...374 h68*** ...376 668*** 268*** ...379 ...380 bIjuM Atura pratyAkhyAna payanA che. tenuM ekAgra citte zravaNa karo. trIjuM mahApratyAkhyAna payanA che. jemAM arihaMta prabhunI AjJAnuM nirdezana thayuM che...374. cothuM bhaktaparijJA prakIrNaka temaja taMdulavaicArika(tandulavaiyAliya)e pAMcamuM prakIrNaka che...375. chaThThuM caMdravedhyaka payanA che, je pragaTa bhaNavA yogya che. gaNividyA e sAtamuM prakIrNaka che. maraNa samAdhi e AThamuM prakIrNaka che...376. navamuM devendrastava nAmanuM prakIrNaka che; jenA zravaNathI zivapadanI prApti thAya che. dasamuM saMstAraka nAmanuM uttama prakIrNaka che, je bhavapAra utAre che...377. have cha cheda graMtho sAMbhaLo. kalpasUtra, nizIthasUtra (nisIha), mahAnizIthasUtra ane dazAzrutaskaMdhasUtra prazaMsA karavA lAyaka che...378.
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama puruSa ane bAra aMgasUtra 11. viyAga suya 9. aNuttaro vavAI 7. uMdyAsaMga dazA 5. vivAhapaNanI 3. Givin 1. AyAraMga 5 12. diDDiyAya 8. aMtagaDa 10. paha yAgarA 6. nAyA dhamma hI 4. samayAyAMga 2. suyogaDAMga
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( zrI suyadevayAya namaH SFEE namo nANassa anuyoga Shi sUtrAya niyukti zrI 45 Agama sUtra (e) LOADI namo nANassa Wu Cun Yang zrI paramA sujAya namaH THE bueh puliyA zrI garnuchAcAra 111 10 AB GOD zrI catusaraNa sutrAya namaH 430 sUtrAya namaH zrI talacArika devIla Ex *11* zrI AnurapratyAkhAna zrAva namaH K 44. bhUtAya namaH zrI saMskAraka ajaby namo nANassa zrI vyavahAra kalpa zrI para sUtrAya namaH zrI prazna cheda sUtrAya namaH namo nANassa zrI sUtrAya namaH (zrI suyadevayAya namaH
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa jItakalpasUtra jagatamAM uttama che. paMcakalpasUtramAM vividha viSayo para vicAra darzAvela che. A che chedagraMtho jinezvara bhagavaMto taraphathI maLyA che...379. have cAra mULasUtro kahuM chuM. prathama AvazyakasUtra jagatamAM zreSTha che. bIjuM dazavaikAlikasUtra, trIjuM uttarAdhyayanasUtra zreSTha che.380. cothuM piMDaniryuktisUtra che. A cArasUtra munio mATe pratipAdita thayA che. aMtima be naMdIsUtra ane anuyogadvArasUtra bhaNavA yogya che...381. | 45 Agama paricaya : | kama | saMskRtanAma AcArAMga sUtrakRtAMga sthAnAMga samavAyAMga bhagavatI jJAtAdharmakathA upAsakadazAMga aMtakRdadazAMga 9 | anuttaropapAtika 10 padmavyAkaraNa vipAkasUtra 1ra | papAtika 17 | rAjakazrIya 14 | jIvAbhigama 15 | prajJApanA 16 | jaMbudvIpaprajJapti 17 | caMdraprajJapti 18 | sUryaprajJapti 19 | nirayAvalikA 20 | kalpavasaMtikA viSaya saMyamI jIvananA AcAra - vicAra ahiMsAnuM maMDana-kriyAvAdI-akriyAvAdanuM khaMDana jaina darzananA mukhya tattvonuM nirUpaNa dvAdazAMgI, 63 zalAkA purUSano paricaya zrI gautamasvAmIjInA 36 hajAra prazno kathAtmaka upadeza 10 Adarza zrAvakonA caritro taddabhava mokSagAmI jIvono paricaya anuttaravAsI devonuM varNana vidhimArga - apavAda mArganuM nirUpaNa kathAnaka - sukha-duHkha vipAkono adhikAra rAjA koNika dvArA devaloka prAptino ItihAsa prAcIna nATayakalA ane sUryAbhadevanI utpatti prANI - vanaspatizAstranuM sUkSma varNana jIvanA svarUpa, guNanuM zabda citra jaMbudviIpa saMbaMdhI mArgadarzana khagoLazAstranI dRSTie caMdra-nakSatranA bhramaNanuM gaNita(rekhAdarzana) sUrya-gRha nakSatrAdinI gatinuM sUkSma varNana narakagAmI 10 rAjakumAra ane yuddhabhUmi saMyamI rAjakumAro ane devaloka
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 saMskRtanAma puSmitA 1 22 | puSpacUliyA 23 | vRSNidazA 24 | devendrastava 25 taMdulavaicArika ra6 gaNividyA 27 28 29 gacchAcAra 30 bhaktaparikSA 31 maraNasamAdhi 32 saMstAraka 33 catu zaraNa 34 dazAzrutaskaMdha 35 bRhatkalpa 36 vyavahArakalpa krama AturapratyAkhyAna mahApratyAkhyAna 37 alpa 38 | nisIthaccheda 39 mahAnizItha 40 Avazyaka 41 uttarAdhyayana 42 dazavaikAlika 43 piNDaniryukti 44 naMdIsUtra 45 anuyogadvAra kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre viSaya svachaMdI saMyamI jIvananuM pariNAma ane 10 devIo indra dvArA utkRSTa nATaya ane tenA pUrva bhavanuM jIvana sarvArthasiddha vimAnamAM jIvonI utpatti siddhonA sukha-Indra-graha-nakSatrAdi vicAra jIvonI 10 avasthA tathA vairAgya vicAra jyotiSa ane nimita zAstra hitazikSA ane maraNa samAdhi paMDita maraNa, pAMca mahAvratonuM zuddhikaraNa gacchAcAra dvArA thanArA lAbho anazana svIkA2, aMtima ArAdhanA aMta samayanA samAdhi bhavo draSTAMta sahita saMthArano mahimA cAra zaraNAnI svarUpa deva-guru saMbaMdhI kalpa AcAra saMyamI jIvana ane AcAra padanI yogyatA, zikSA vicAra prAyazcitanA 10 prakAra tathA AlocanA vicAra jJAnAdi pAMca AcArone doSono nirdeza duSkRtyanI niMdA, AlocanA, zuddhikaraNa zrAvakanA cha kartavyono molika vicAra vinaya pradhAna dharmanI vAto, saMvAdAtmaka upadeza manakamunine uddezI zramaNa AcAronuM pratidAna saMyamIonA kalya-akalpya evA AhAranI carcA pAMcajJAna, dvAdazAMgIno paricaya cAra anuyoga, vyAkaraNa, kAvya, saMgItano paricaya zrI naMdIsUtramAM bAra aMgasUtronI Agama puruSanA aMgo sAthe kalpanA karavAmAM AvI che, je citramAM darzAvela che.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa mUrtipUjaka samAja 45 Agama mAne che. sthAnakavAsI ane terApaMthI 32 Agamone mAne che. AgamarUpI samudranuM maMthana karatAM samyagdarzana, jJAna ane cAritryarUpI navanIta prApta thAya che. liMga : dharmarAga ane vaiyAvacca - * duhA : 25 - pastAlIsa Agama kahyA, sUNatAM pAtIga jAya; sadhitAM sukha bahu lahI, samakIta nIrmala thAya. prathama bhaMga samakIta taNuM, aMgya dhari nara jeha; karato Agama vAMchanA, samakIta dhArI teha. tarNa pUrva dhanavaMta chaI, zrI vallabha caurAya; devagAMna te vAMchato, tyama AgamaI dhyAya. dharma sAdhavAni vISi hoya, jasa parmaja rAga; bIjuM vyaMga samakIta taNuM, dharatAM mUgatya ja mAga. aTavImAM bhUlo paDayo, bhUkhyo vIpra apAra; te Agali ghevara dharayo, svAda, taNo nahI pAra. ghevara mIThAM rAga bahu, vIpra taNaI tyAMhAM hoya; tasyo rAga dharamiM dharI, ArAdho sahU koya. vayAvachAdIka sAdhunuM, karavuM te mana khAMtya; tratIa bhaMga nara je dhari, te bisi sIdhya pAMtya. karma ghaNAM tasa nIrjari, phala tehanuM navya jAya; jIva sabAhu vayAvacI, parabhavya bAhUMbala thAya. bharata thakI bala bahU gaNuM, bAhUbala rAjA mAhi~; bhrAta saMghAti gUjatAM, poti jItyo tyAMhi. eha vayAvaca phala kahayuM, bAhUbala sabalU jora; mugatya paMtha paNNA pAmAuM, TAlI karma kaThora. naMdaSaNa Agi havo, vayAvacI raSI rAya; devi parIkhyA bahU ka2I, paNya tehanuM mana ThAhi. ...382 ...383 ...384 ...385 ...386 ...387 ...388 ...389 ...390 ...391 177 ...392
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre artha: uparokta pistAlIsa (45) AgamanAM nAma kahyAM che. tenuM samyaka prakAre zravaNa karatAM pApakarmono nAza thAya che ane samyapha AcaraNa karatAM mokSa sukha prApta thAya che, temaja samyakatva nirmaLa bane che...38ra. e samakitanuM prathama liMga che, jene zruta (Agama) zravaNanI tIvra abhilASA hoya che tene samakitadhArI samajavo...383. koI yuvAna puruSa je catura, dhanavAna, saMgIta rasika tathA priya patnIthI yukta che. te nirInA gIto sAMbhaLavAnI taka maLatAM ekAgratAthI sAMbhaLe che. tenAthI paNa vizeSa zuzruSA zrata zravaNamAM samyakatvane hoya...384. je AtmA dharmanuM AcaraNa karavAmAM tatpara hoya, tene dharma pratye atyaMta prIti hoya. tene samakitanuM bIjuM liMga kahevAya. tene(dharmarAga nAmanA samakitanA bIjA liMgane) dhAraNa karatAM avazya mukti maLe ja che...385. jaMgalamAM mArga bhUlelo brAhmaNa (zArIrika zramathI) thAkelo che. te bhUkhathI atyaMta pIDita che. tenI samakSa ghebaranuM priya, bhAvatuM bhojana ApavAmAM Ave to te khUba ruci ane AMnadapUrvaka khAya che..386. te brAhmaNane ghebaranuM miSTa bhojana atyaMta priya hovAthI tenA pratye paramarAga hoya che. tenAthI paNa vizeSa prIti sAdhakane dharma ane dharmakriyAo pratye hoya che. A samakitanuM bIju liMga che. tene sarva prANI ArAdho...387. zramaNonI vaiyAvacca khUba khaMtapUrvaka karavI e samakitanuM trIju liMga che. je manuSya tene dhAraNa kare che. te siddhanI jamAtamAM sthAna meLave che... 388. zramaNonI sevA karavAthI ghaNAM karmonI nirjarA thAya che. temanI karelI sevAnuM phaLa nirarthaka jatuM nathI. subAhukumAre sAdhuonI sevA karI tethI bIjA bhavamAM bAhubali thayA...389. bharata cakravartIthI paNa bAhubali rAjAnuM zArIrika baLa pramANamAM vadhu hatuM. bhArata rAjA sAthe bAhu yuddha karatAM svayaM bAhubalirAjA jItI gayA...39). pUrvabhavamAM zramaNonI bhAvapUrvaka karelI sevAne kAraNe bAhubali sarvathI zaktimAna hatA. temaNe bhAre karmakSaya karI muktipaMtha prApta karyo...391. pUrve naMdiSeNa nAmanA eka zramaNa hatA. jenI vaiyAvacca ati prazaMsanIya hatI. tenI parIkSA karavA devalokanA devo AvyA. devoe maMdiSaNanI khUba parIkSA karI; chatAM temanuM mana sthira hovAthI teo calita na thayA...392. kavi kaDI 360 thI 392mAM samyaggadarzananA traNa liMga darzAve che. kavi 360 thI 381mAM samyagadarzananA prathama liMga-sUtra siddhAMtanI zuzruSAtanA saMdarbhamAM Agama paricaya karAve che. * liMga = ci. samyagudarzana e AtmAnA viziSTa pariNAma che. tethI kharekhara potAno AtmA ja teno nirNaya karI zake. jema dhumADAthI agnino saMketa thAya che tema traNa liMga dvArA "A samyagudaSTi che;" tevuM jaNAya che. liMga traNa che. (1) zuzruSA (2) dharmarAga (3) vaiyAvacce
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa (1)sUtra siddhAMtanI zuzruSA arthAt svAdhyAya ka2vAnI bhAvanA : upAdhyAya yazovijayajI mahArAja zAstranI vyAkhyA karatAM kahe che zAsanAt trANazatezca budhaiH zAstraM nirucyate / vacanaM vItarAgasya tat tu nAnyasya kasyacit / / 30 1739 artha : jemAM Atma viSayaka jJAna hoya, jemAM kaSa-cheda-tApadvArA kasoTI karavAnA aneka upAyo yojAyAM hoya, dareka vastune anekAMta draSTithI samajAvavAmAM AvI hoya, durgatimAM paDatA jIvone bacAvI kramika unnati dvArA sarva upAdhithI mukta karAvavAno jeno mukhya uddeza hoya tevA vItarAganA vacanone zAstra (Agama) kahevAya che. buddhimAna jIva Agama vacananI kaSa, cheda ane tApa dvArA kasoTI kare che. AgamamAM vidhi-niSedha darzAvela che, te kaSazuddha Agama che. vidhi ane niSedha anusAra svahitathI karavA yogya ane na karavA yogya vacano darzAvavAmAM Avela hoya, te chedazuddha Agama che. vidhi-niSedha yukta, svahitaanusAra, syAdvAdayukta vacano, te tApazuddha Agama che. syAdvAda maMjarI zloka-38nI TIkAmAM kahyuM che-ApaghanAvArvibhUtamartha saMvetanamAmaH / " Apta vacanathI utpanna artha (padArtha)nuM jJAna te Agama che. samakitIne jinadeva ane jinAgamo pratye atyaMta ruci hoya che. samakitI jIvanI tattva zuzruSA darzAvatAM graMthakAra kahe che bhogi kinnarageyAdi viSayA''dhikyamIyuSo / zuzrUSA'sya na suptezakathA'rtha viSayopamA / / artha : bhogI puruSane kinnara vagerenA gIto sAMbhaLavAnI tIvra abhilASA hoya che, tenA karatAM vadhu prabaLa dharmazuzruSA samakitI jIvane hoya che. kAmIne kAmavardhaka gItomAM je AnaMda Ave tenAthI caDhiyAto AnaMda samakitIne jinavacana zravaNamAM Ave che. pathArImAM sUvAno prayAsa karatAM ADA paDelA rAjA UMgha lAvavA kathAkAranI kathA upalaka rIte sAMbhaLe che. te samaye rAjAno Azaya dhyAnathI kathA sAMbhaLavAno hoto nathI. UMgha samAna laukika prayojananA arthe samyagdaSTi jIva jinavANInuM zravaNa na kare. tevuM karavAthI jinavacananI laghutA thAya che. Atmasukha upAdeya che. tene prApta karavAnuM amogha sAdhana jinavANInuM zravaNa che tethI samakitI jIva kSayopazama bhAvathI jinAgamane sAMbhaLe che. AvI zuzruSA paramahitakArI bane che. jinavacana Indra ane cakravartI jevuM zreSTha pada apAvanAra che temaja karma nirjarArUpa sat siddhithI yukta che. gItAmAM dharmazravaNanI agatyatA para bhAra mUkyo che. gItAmAM dharma zravaNane parama zAMtino mArga kahyo che . 33 34 35 samakitI jIva zAstrane anusare che kAraNake zAstranI bhakti muktinI dUtI che. zAstra cittanI zuddhi kare che.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 (2) dharmarAga : kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre - 37 samakitI jIvano dharmarAga darzAvatAM zrI haribhadrasUrijI ma. kahe che dharmarAgo'dhiko'syaivaM bhoginaH strayAdirAgataH / bhAvataH karmasAmarthyAt pravRtistvanyathApi hi / / artha : kAmI puruSane Indriyajanya viSayomAM jeTalo rAga hoya tenAthI adhika prIti samakitIne cAritra dharma pratye hoya che. samakitadaSTi jIvanI kAyika pravRtti cAritra dharmathI pratikULa hoI zake kAraNake tenuM cAritramohanIya karma prabaLa che; chatAM tene saMyama jIvana prApta karavAnI tIvra jhaMkhanA hoya che. samakitI jIva zataraMjanA rAjA jevo che. jema zataraMjano rAjA sainika, pAyadaLa, hAthI, ghoDA AdithI gherAyelo hoya che, tema samakitI jIva baLavAna hovA chatAM cAritra mohanIya karmasattAthI gherAyelo hoya che tethI te lAcAra che. nirmaLa samyagdarzana, vivekadaSTino ughADa, saMsAranI tucchatA, saMyamamAM mokSanA sAmarthyanI samajaNa, mokSanI tIvra abhilASA vagere paribaLo samakitIne saMyama levA prere che. brAhmaNane ghebara atyaMta priya hovA chatAM saMyogavaza garIbAI ke jaMgalamAM kyAMka aTavAI jatAM viSama paristhitinA kAraNe majabUrIthI tuccha bhojana khAvuM paDe che. tevA samaye paNa tenA ghebara bhojana saMbaMdhI prabaLa IcchAnA saMskAra nAza pAmatA nathI, tema baLavAna cAritra mohanIya karmanI prabaLatA hovA chatAM samakitInI cAritra jhaMkhanA saMskArarUpe tIvra UbhI ja hoya che . magadhezvara zreNika sAcA samyagdarzanI hatA. temanuM dRSTAMta ApaNane samyagdarzananI bhUmikAnA prANatattvo darzAve che. teo saMyamapremI hatA. tethI vezadhArI sAdhunI paNa jAheramAM niMdA na karI. temanA samyaktvanI nirmaLatAnI parIkSA karavA eka deva mRtyulokamAM Avyo. teNe sagarbhA sAdhvI temaja mAchalAM pakaDatA sAdhuno veza dhAraNa karyo. veza uttama hato paNa kArya halakI koTinuM hatuM; chatAM zreNika rAjAnA hradayamAM temane joIne leza paNa kheda na thayo. temaNe vicAryuM A jagatanA jIvo karmavaza che. tethI evuM paNa bane, chatAM A vAta khAnagI ja rahevI joIe. guptapaNe paristhiti sAcavavAthI lokono dharma ane dharmaguru pratyeno prema jaLavAI rahe che, AvI vivekadaSTi samakitI jIvane hoya che. dvArakAdhIza zrIkRSNane saMyama dharma pratye atyaMta anurAga hato. teo potAnI putrIone yogya vaya thatAM pUchatAM, ''dIkarI tAre rANI thavuM che ke dAsI ?'' je dIkarI rANI thavA mAMge tene bhagavAna nemanAthanI ziSyA thavA mokalatA. emanA hRdayamAM e bhAvanA hatI ke mArI dIkarIo paramAtmAno paMtha grahaNa karI mokSa sukhanI adhikArI bane saMsAramAM karmasattAnI dAsI nahIM. samyagdarzanI eTale jagatano sajjana mANasa ! sajjana mANasane paNa cAritramohanIya karmanI prabaLatAthI kamane saMsAramAM rahevuM paDe che. samyagdarzana vinA virati nathI. virati vinA mukti nathI. virati e moharAja sAthenA saMgrAmamAM talavAra che. te talavAra laI yuddhamAM javA pUrve samyagdarzanarUpI maMgala tilakanI AvazyakatA che.
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa (3) devagurunI vaiyAvaccaH - zrI haribhadrasUrijI ma. vaiyAvaccenA saMdarbhamAM kahe che - pUyAIe jiNANaM guruNa vissAmaNAie vivihe| iIvAra niyamo vAvacce gadArI II artha samakitI jIva potAnI zaktinuM atikramaNa karyA vinA deva guru AdinI sevA bahumAnapUrvaka kare che. vaiyAvacca e phakta bAhya sevA nathI, paraMtu atyaMtara tapa che. temAM samarpaNa bhAvanI mukhyatA che. samakitI jIvane deva-gurunI sevA pUjAmAM veTha vALavAno ke kaMTALAno bhAva na hoya. gurunA upakAranuM RNa cUkavI zakAya ema nathI; evuM jJAna samakitIne hoya che. bhogasukhonI vinAzakatA, vipAkakaTutA, atRptatA, puNyanI parAdhInatAne te jANe che tethI ja te bhogasukhone bhogavAnI khaNaja poSato nathI. cakravartI strI ratnane bhogavAmAM je umaLako batAve che, te karatAM anaMtagaNo utsAha samakitIne gurusevA vageremAM hoya che. saddagurunA saMge tattvajJAna thAya. tatvajJAna e mokSanuM kAraNa che. kavie deva-gurunI vaiyAvaccanuM phaLa darzAvavA subAhakumAranuM temaja naMdiSeNa muninuM daSTAMta ane darzAvyuM che. vaiyAvacca e apratipAti guNa che. vaiyAvaccethI kAyAno rAga, sukhazIliyApaNuM, vachaMdatA, ahaMkAra, Apamati dUra thAya che. kavi deva-guru vaiyAvaccenA saMdarbhamAM naMdiSeNa muninuM daSTAMta prastuta kare che. DhALa : 20 (dezI : sAsu kIdho sAmalIA rAga.(goDI).) kehI pari mananI spalateNaI rAkhyuM, bhAkhaMtAmavicAro; naMdaSeNa brAhmaNane jAti, nahItasarUpalagAro. *797 vadana vaMka kAlu daMtAlu, asyobhato AkAro; karma dUgAdekhI bAMdhi, anya loka gumAro. nIMdIvardhana kero vAsI, naMdaSeNamUnI jeha; nIra nAma vipra pItA jetehano, marNa lahaInarateha. ...395 naMdaSeNa nAMhAnonara dukhIo, nIja mAtula dharilAvi; gharamAM kAMkarinara nIzadina, dUba bharI kAlagaNAvAI. anuMkaramiMyauvanate pAmyo, naMdaSeNa nara jeha; pANIgrahaNa konakari tehanuM, rahyo kuAro teha. aneka prarSa pUramAMhi paNi, te dekhI mana thAya; paNitehani kona vari nArI, tavatasa sabalakaSAyi. **398 gUrato dUkha karato jANI, mAtula bolyA vANi; mujha pUtrI paraNAvauM tujhani, tuma manAvI ANI. * subAhukumAranI kathA juo pariziSTa vibhAga **394 **396 397. *399
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 *401 ..403. *404 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre naMdaSeNa harakhyo manamAMhi, AvyovegiMtyAhi; sutA sAta nIja mAtula kerI, biThI chi valI jyAMhi. ...400 vIni vacana bolyo tezi ThAmi, mujha varasyo kanyAyi; kumarI kahitujha naI kuMNa paraNi, rupa hINagaMdhAyi. agyani vISakupaI jhaMpAvaI, soya bhalI jagya vAta; paryatenArI jagamAM bhuDI, jegrahitI sujha hAtha. *.40ra kaMDu vacana paDavAM nIja kAni, vAlIo pAcho heva; parabata uparicaDhi jhapAvi, bhirava jhaMpatatakheva. eNaI avasarivegiM muni malIA, bolAvyonara tyA; hatyA ApakaraI kuNa kArarNi, narmabhaminara kAMya. naMdaSeNa kahaI AbhavidUkhIo, mUjhanaviparaNI nAri; tumujha jIvata kazA kAmanuM, syu vasII saMsArAya. *.405 pUnIvarakahitya paribIcAro, jo vAhAlI tujha nAraya; li saMyama jAma huI devatA, bahU devIteNaIThAraya. mUnI vacane manamAhiM jAgyo, lAgo tyAMhAMpratabodha; paMcamahAvrata aMgi dharato, karato adrIrodha. *407 cAra abhIgRhimanAM dharato, teo cudha AhAra; chaTha chaThani karUM pAraNuM, krodha taNo parihAra. ...408 valI vayAvaca karyatInA, ANI deuM jala AhAra; yatI kAMI joIItelAvuM, karUM sakalanI sAra. ...409 cAra bolyanacuki munivara, aMdra (Idra) prasaMsityahiM; ekadevanavimAni moTo, te Avyo sUra ahiM. ...410 artha: (kavi kahe che) naMdiSeNe potAnA manane nizcala kevIrIte rAkhyuM? teno vicAra (kathA) kahuM chuM. maMdiSeNa jJAtie brAhmaNa hato, paraMtu te dekhAvamAM kadarUpo hato...393. tenA zarIranAM aMgopAMga vAMkA vaLelA, dAMta kALA ane AkAra beDoLa hato. tethI nagarajano tene joIne moDhuM bagADI dugaMchAkarma bAMdhatA hatA. keTalAka loko tene joI potAnA rUpanuM garva karatA hatA...394. saMdipeNa muni (magadhadezanA ) naMdIvardhana gAmano rahevAsI hato. tenA pitA nIra (somila) nAme *406
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 183 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa brAhmaNa hatA. te nAno hato tyAre pitAnuM mRtyu thayuM...395. naMdiSeNa bALaka hato tyAre tene tenA mAmA (mAtApitAnA mRtyuthI) ghare lAvyA. naMdiSeNa gharanA kAmo nitya karato. A rIte teNe duHkhamAM samaya pasAra karyo...396. naMdiSeNe samaya jatAM yauvana avasthAmAM praveza karyo paraMtu tenI sAthe koI nArI vivAha karavA taiyAra na hovAthI te kuMvAro rahyo...397. nagaranAM aneka yuvAnonAM lagna thatAM joI naMdiSaNane paNa lagna karavAnuM mana thayuM, paraMtu koI strI tene paraNavA taiyAra na thaI. tethI tenuM mana baLyA karatuM hatuM..398. naMdiSaNanuM mana lagna na thavAthI udAsa rahetuM hatuM. tethI mAmAe kahyuM ke(mArI sAta putrIomAMthI) "mArI eka putrIne manAvIne tane paraNAvIza"...399. naMdiSeNa manamAM khuza thayo. te jhaDapathI mAmAnI sAta putrI beThI hatI tyAM Avyo..400. tyAM AvIne naMdiSeNa vinayapUrvaka bolyo, "he kanyAo ! zuM tame mArI sAthe lagna karazo?'' kanyAoe uttara Apyo, "tane koNa paraNe? tuM to kadarUpo ane durgadhI che..401. agnimAM baLavuM, viSa khAvuM, kUvAmAM kUdavuM e jagatamAM sArI vAta che, paraMtu tArA jevA sAthe vivAha karI tArI patnI banavuM e jagatamAM kharAba vAta che"...40ra. (mAmAnI dIkarIonA) kaTuvacano sAMbhaLI naMdiSeNane khUba gusso Avyo. te tarata ja tyAMthI pAcho pharyo. bhairavajhapa karI tatkAla mRtyu pAmavAnA IrAdAthI naMdiSeNa parvata para caDhayo. tyAMthI ApaghAta karavA taiyAra thayo....403. tyAre tene acAnaka eka jaina muni maLyA. temaNe naMdiSeNane pAse bolAvI samajAvyo. "tuM zA kAraNathI AtmahatyA kare che? AtmahatyA karavAthI manuSya narakabhUmimAM jAya che'.404. naMdiSeNe munine kahyuM ke "huM A bhavamAM khUba duHkhI chuM. mane koI strI paraNatI nathI. mAruM AvuM jIvana zuM kAmanuM? mAro saMsAra kema vase?'..405. tyAre munivara kahe che ke, "tuM ApaghAta karIne mRtyu pAmIne duHkhI thaIza. jema devalokanAdevone ghaNI devIo dvArA prema prApta thAya che. jo tAre nArIvallabha banavuM hoya to saMyama aMgIkAra kara'...406. muninA vacanothI naMdiSeNa jAgRta thayo. te pratibodha pAmyo. teNe saMyama aMgIkAra karI paMcamahAvata svIkAryA. te have pAMce Indriyo para niyaMtraNa karavA lAgyo....407. saMyama aMgIkAra karI naMdiSaNamunie cAra abhigraha dhAraNa karyA (1) nirdoSa ane zuddha AhAra grahaNa karuM (2) yAvatuM jIvana sudhI chaThTha (be upavAsa) nA pAraNe chaThTha upavAsanI tapazcaryA karuM. (3) krodhano tyAga karuM...408. (4) sAdhu saMtonI sevA karuM. temane AhAra pANI tathA je joItuM hoya tenI suvidhA karI ApuM A rIte huM sarvanI sevA karuM..409.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'ne AdhAre *.41ra ...413 uparokta cAra bolanuM naMdiSeNa muni khUba kALajIpUrvaka pAlana kare che. temanI AvI daDha pratijJA ane bhAvapUrvakanI sevA joI) Indra mahArAje devasabhAmAM temanI prazaMsA karI paraMtu eka deva maMdiSeNamuni zreSTha vaiyAvaccI muni che. evuM mAnavA taiyAra na thayo tethI muni parIkSA karavA mRtyu lokamAM Avyo...410. - duhA : ra6 - mRtalokite AvIo, kIdho munIvara veSa; piTho soya upAzira, samatA rasa nahIrekha. ...411 artha: naMdiSeNa muninI parIkSA karavA devalokamAMthI deva A dharatI para AvyA. temaNe munino veSa dhAraNa karyo. temanAmAM samatAnuM nAma nizAna na hatuM. arthAt deva ugra svabhAvanA hatA. temAMthI eka deve potAnuM bIjuM rUpa banAvI krodhathI dhUvAMkUvAM thaI upAzrayamAM praveza karyo...411. DhALaH 21 (ema vyarIta (viparIti) prarUpatA rAga. AsAvarI siMdhuDo) samatArasa nahI tehamAM, Avo mUnIvara jyAri re; tyArire naMdaNakari pAraNuM e. bolyA munitavako dharyuM, pApI biThokhAI re; navI zAIre karato munI, paDIuM paMthi jIhAM e. bi dharAvatI ghaNuM, vayAvacI nIja nAmore; kAmo karato e khAvAtaNuM e. *..414 mUrakha hajI bisI rahyo, navya uThi Agho cAlire; navajhAkire pANI pAtara pApIuM e. ...415 naMdaSeNa kahi sUrya muni, mAhArI cuka huM AvuM re; lAvuMre te mUnIvarani AhAM sahIe. *..416 kahi bhaMDalAvikasyuM, te kharaDo lipANi re; jANIre naMdaSeNa gayo jala bhaNIe. ...417 sUraTAlityAhA sujhatuM, jyAMhA jyAhAM munIvara jAIre; vihirAI jalanavi kyA isudha valIe. naMdaSeNa bIji nahI, asUjhatuM navaleto re; detore nIja Atama ulaMbhaDAe. dhIme dhIga mujhani bahu piri, munivara paMthiM paDIore; jaDIo re jala mujhaniM na sujhato e. ...420 48 *.419
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18pa jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa ...422 *.425 eNa avasari biso kayaDI, vaDhatAM kaMdala karatAM re; nara tAre najari sUra jovA rahyo e. ...421 vigara thayo sUra tyAhA jasiM, mUnI jalalAvo sAruM re; nIvArre maIla jaI mUnIvara taNoe. AvI RSI pAye namyo, joDI hAthakhamavI re; bolAvire mUMjha uparAdha tUkhyokhamo e. ...423 jA pApI zakI nahI, mAhAkapaTi kodIsI re; pIsire koviMdaMtakaDavuMlavie. ...424 naMdaSeNa kahI kahokharUM, mujha uparAdha chi moTo re; loToreleInaratana dhoato e. dhoI deha nirmalakari, tava mUniThaMDIla jAIre; nakhamAIre hAsigaMdhibhUtaDAMe. ...4ra6 arthaH naMdiSeNa muni chaThTha (be upavAsa)nuM pAraNuM karavA besatA hatA, tyAre sAdhunA veSamAM eka deva (upAzrayamAM) AvyA. temanAmAM bilakula samabhAva nahato..412. devamuni krodhita banI bolyA, "are pApI ! tuM kyArano beTho beTho khAya che. (nagara bahAra) tyAM rastAmAM eka muni paDayA che, (je cAlI paNa nathI zakatA) tuM temane levA doDato (ubho thato) paNa nathI?...413. naMdiSeNa ! tuM to sevAbhAvInuM moTuM biruda dharAve che, paraMtu ahIM to tuM khAvA sivAya koI kArya karato hoya evuM jaNAtuM nathI...414. he mUrkha !tuM hajI ahIMja besI rahyo che, ubho thaIne AgaLa cAlato paNa nathI. he pApI !tuM pANInuM pAtra paNa hAthamAM leto nathI".415. naMdiSeNa muni (vinamratAthI) kahe che ke, "he muni ! mArI bhUla thaI gaI. huM hamaNAM ja jaIne munivarane ahIM upAzrayamAM lAvuM chuM'...416. devasAdhu gusse thaI bolyA, "kAMI upakaraNa lAvyo che? te muni atisAranA rogathI pIDita che. temanuM Akhu zarIra maLathI kharaDAyeluM che. tuM pANI laIne cAla''. AvuM jANI naMdiSeNa muni(aceta) pANI levA gayA...417. naMdi muni jyAM jyAM nirdoSa pANI vahoravA jatAM tyAM tyAM devasAdhu (mAyAjALathI) jaLane asUjhatuM karatA. naMdiSeNa munine kyAMyathI nirdoSa jaLa na maLyuM...418. nirdoSa ane aceta pANI na maLavA chatAM naMdiSeNa muni manamAM khina na thayA, temaja asUjhatuM pANI
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsane AdhAre vahoravAnI IcchA paNa na karI. temaNe anyane doSa na ApatAM potAnA AtmAne ja upAlaMbha Ayo..419. (naMdiSaNa muni svane Thapako ApatAM kahe che ke, mane dhikkAra che. nagaranI bahAra rahelA te munivara rogathI pIDita che. teo vedanA anubhave che, paNa huM kyAMyathI nirdoSa pANI na meLavI zakyo?...420. AvA samaye (upAzrayamAM Avela) deva sAdhu kahe che, "he nara ! tArI rAha jovA rahyo temAM tyAM rahelA sAdhu vadhu duHkhI thAya che. evuM bolI te kapaTI sAdhu naMdiSaNa munine khabhe besI Thapako ApI tenI sAthe jhagaDo kare che...421. deva sAdhu jyAre utAvaLa karato hato tyAre maMdiSeNa muni nirdoSa jaLa lAvyA. temaNe vicAryuM huM jaldI jaI te roga munino maLa sApha karuM...4rara. naMdiSeNa muni te rogI sAdhu pAse pahocyA. temane be hAtha joDI vaMdana karI khamAvyA, temaja potAnA thakI temane kaSTa sahana karavuM paDayuM tethI) aparAdha badala kSamA mAMgI...423. tyAre te rogI sAdhu dAMta pIsI, krodhita banI, kaDavAM vacano bolyA, "he pApI !tuM koI sevAbhAvI mahAtmA nathI. paNa tuM to sAdhunA veSamAM mahAkapaTI (dhUtAro) dekhAya che'...4ra4. naMdiSeNa muni (zAMta citte) pANIno loTo laI rogI muninuM zarIra svaccha karavA lAgyA. temaNe (vinamratAthI) kahyuM, "he mahAtmA !tamAruM kathana satya che. mAro aparAdha akSamya che"...425. naMdiSeNa munie te rogI sAdhuno deha pANI vaDe dhoI svaccha karyo tyAMto te rogI munie pharIthI maLamUtra karyA tenI durgadha bhayaMkara ane asahya hatI...4ra6. - duhA : 27 - nAhAsigaMdhiM bhUtaDAM, pAsiko navI jAya; naMdaSeNa nIsyala sahI, zaMkA suga na thAya. ...4ra7 artha: rogI muninA maLa mUtranI durgadha eTalI bhayaMkara hatI ke tenAthI dareka prANI paNa nAsI jAya, koI tenI pAse na jAya paraMtu naMdiSeNa munie manamAM paNa tenI pratye aNagamo na karyo, kena azubha bhAva Apyo. teo zAMta citte samabhAvamAM sthira rahyA..427. DhALaH rara(nagarIkA vaNajArA) teni pAsikoya na jAyi, pUragaMdha sabala gaMdhAI; dhyana naMdaSeNa mUkI rAI, jehani manamAM sUga na thAyaI. .428 dhoI deha pachaI mUnI bolyo, UThaya svAmI kartujhA soholyo; sUra bolyo nahIMtujha veNa, tujha akala gaI naMdaSeNa. ...4ra9 mihIsyu kehI pari jAci, jo paga dhartAnamaMDAyi; naMdaSeNa kahi caDhi khAMdhi, hUI nirmala tanatujha gaMdhi. *.430
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM sakhyatvanuM svarUpa *.431 436 baIsI munIvara khaMdhya caDhAvi, naMdaSeNa posAli AvaI; vArTi AvatAM saMkA karato, munavarani chAMti bharato. gruha pAsa cAlirelA, jema varSa pUTha liMvelI; uparimunIvara ni mAri, dII gAlini sabalapacAraI. ...432 naMdaNa pharI ema boli, tUmavacanate amRta toli; hAro malate munIvara kehavo, mujha macate caMdana tehavo. 433 devamunIvara juto jeha, tavacAni narakhite; naMdaNa vaDo munIrAya, nIzvala mana vacanani koya. ***434 je samatA rasano dariyo, udyo adhavacce AhAra nakarIo; cudha gocarIno karahAra, mAhAtapIoe nIradhAra. ..435 manamAMhiM prasaMsI deva, rUpa pragaTa karayu tatakheva; deI traNa paradakSaNa vaMdi, avikIrta karaI AnaMdi. tUsarIkhUnahI nara koI, tribhovana prathavImiM joI; kIdhI asAtanA tuma jeha, mujha mIchAdUkaDateha. ...437 kari aMdra prasaMsA tAharI, tyAri matya muMjhANI hArI; karUparIkhyA muDha gamAra, hArA guNonalahU pAra. ...438 artha: saMpUrNa nagara muninA maLanI tIvra durgadhathI gaMdhAI uDyuM. koI paNa vyakti tenI pAse javA taiyAra na hatuM. tyAre muni naMdiSeNe rogI zramaNa tarapha manathI paNa abhAva (sUga, aNagamo) na karyo. dhanya che naMdipeNa mahAtmAne !...428. rogI sAdhunA dehane svaccha karyA pachI naMdiSeNa muni kahe che ke, "he mahAtmA ! tame ubhA thAva, huM tamane Teko ApuM chuM." tyAM to rogI sAdhurUpI deve (tarjanA karI) kahyuM, "tuM zuM bole che tenuM tane bhAna che? tArI buddhi bhraSTa thaI gaI che naMdiSeNa?...4ra9. (rogI muni kahe che) mArAthI dharatI upara paga paNa maMDAto nathI tyAM huM kevI rIte cAle?" tyAre muni naMdiSeNe rogI munine kahyuM ke huM tamane khabhe besADuM chuM'. naMdiSaNamuni prasanatApUrvaka manamAM vicAre che ke muninA maLathI mAruM zarIra Aje pavitra banI jaze..430. naMdiSeNa muni rogI zramaNane khabhe besADI pauSadhazALA (upAzraya)mAM lAvyA. rastAmAM te rogI munie maLa mUtrathI naMdiSeNa muninA dehane cAre taraphathI bharI dIdho...431. jema vRkSanI cAre tarapha vaDavAIo phUTI nIkaLe che tema naMdiSeNa muninA zarIre cAre tarapha azucinA
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre relA utAryA. eTaluM ja nahi rogI sAdhu rastAmAM naMdiSeNa munine mAravA lAgyA temaja jora jorathI apazabda bolI potAnuM zArIrika baLa vadhAravA lAgyA...432. (samatAmUrti) naMdiSeNa muni bolyA, "he mahAtmA ! ApanA vacano amRta jevAM madhura che. ApanuM maLamUtra e mArA mATe caMdananA lepa samAna zAtAkArI ane sugaMdhI che'...433. sAdhu veSamAM rahelA deve potAnA avadhijJAnathI muninA mananA bhAva jANyA. naMdiNamuni sarva muniomAM zreSTha sevAbhAvI muni che. tenA mana vacana ane kAyAnAviyoga acala che..434. naMdiSaNamuni samatA guNano bhaMDAra che (chaThThanuM pAraNuM karavAnuM rokAtAM) naMdiSeNa munie adhavacce ja AhAra choDavo. te nirdoSa AhAranI gaveSaNA karanAro che. kharekhara!te mahAna tapasvI che....435. (avadhijJAnI) devoe maMdiSeNa muninI khUba prazaMsA karI. temaNe potAnuM mULa svarUpe pragaTa karyuM. munine atyaMta ahobhAvapUrvaka devoe traNa pradakSiNA sahita vaMdana karyA temaja temanI bhaktibhAvapUrvaka stuti ane kIrtana karyA...436. (deva bolyA, "tArA jevo uttama nara A pRthvI upara traNe lokamAM koI nathI. tArI meM AzAtanA karI che. tenuM huM micchAmi dukkaDa (kSamA) mAMgu chuM''..437. (deve prasanna thaI kahyuM, "Indra mahArAjAe tArI khUba prazaMsA karI hatI. mArI buddhi zaMkAzIla hovAthI huM ajJAnI, garva sahita tArI parIkSA karavA Avyo hato, paraMtu tArA guNo apAra che'...438. -duhA : 28guNano pAra na pAmII, ema kahI cAlyo deva; naMdaSeNa, nItya tapatAI, karato gurUnI seva. .439 artha : naMdiSeNa muninA guNano koI pAra nathI ema kahI deva devalokamAM cAlyA gayA. naMdiSeNa muni nitya tapazcaryA karatA temajagurunI sevA karatA hatA...439. DhALa : 23. (dezIH pAradhiyAnI. rAga kedAra.) bAra hajAra varsalagire, tapatapIoaSIrAya; cudha AhAra vayAvacIre, nakari aMsa kaSAya. munIvaranuM aMtio ajJAna, aNasaNa leI saMthAro tAre; kInArI dhyAna munIvara, aMti huo ajJAna. AMcalI; ANi bhavya navya Adarayo re, mujha nAri nIradhAra; mananI hosamanahArIre, AliMgayo avatAra munI. ...441 jo mujhatapanuM bala ghaNuMre, nArivallabhalahoya; mujha dIThi mana uholasire, pharI pharI sAhAmuM joya. munI. ...442 ..440
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa munI. ema nIAN te karaI re, tava vAri raSirAya; kaDakA kASTaniM kArya re, mamadi taru thaDaya thAya. tAMtuM tAraniM kAraNi re, mama khyolo maNIhAra; bhasama kAjya caMdana dahaIre, te nara muDha guMmAra kaDakA lohaniM kAraNa re, pravahaNa bhaMji koya; cUnA kyaji caMtAmaNI re, bAlI murayakha soya. kaTakA kAkara kAraNiM re, bhAMji ketA kuMbha; pAtra ekaniM kAraNire, kApi kelino thaMbha. kanakakuMbha sarIkhuM valI re cArItra rayaNa nIdhAMna; saMsAra sukha jayama kAka2o re, mUnI mama ho ajJAna. rAkho cAritra nIramaluM re, pAmo sukha anaMta; saMsAranA sUkha ehathI re, ehathI sUra sUkha aMta. bahu pArivArayo navi rahi, karayuM nIANuM kheva; marNa lahI sura uMpano, te narapatya vasUdeva. bohotyari hajAra nArI varayo, rIdhya taNo nahI pAra; nArI vallabha te sahI, ruSiM sUra avatAra. mAnavanAM sukha bhogavI, pAmyo sura avatAra; vayAvacAdIka phala bhaluM, tratIa thaMga e sAra. vInI karo dasa jaNa taNo, jayama hoI samakIta sAra; soya bola vyavarI karUM, sUNyo syAhAstra vIcAra. munI. ...452 artha : bAra hajAra varSa sudhI naMdiSeNa munie khUba tapazcaryA karI. zuddha ane nirdoSa AhAra - pANI vahoryA, muni bhagavaMtonI bhAvapUrvaka sevA karI ane aMza mAtra paNa kaSAya na karyo. munI. munI. munI. munI. munI. munI. munI. munI. ...443 ...444 ...445 ...446 ...447 ...448 ...449 ...450 189 ...451 jIvananA aMtima samaye mahAmuni naMdiSaNe anazana (jIvana paryaMta AhAra pANI, mIThAI ane mukhavAsa ema cAre AhArano tyAga ) karI saMthAro (mRtyune mahotsava banAvavAnI prakriyA) karyo paraMtu ajJAnanA udayanA kAraNe aMta samaye temane anazanamAM strInuM smaraNa thayuM...440. muni naMdiNa manamAM vicAra kare che ke manuSya bhava meM vyartha gumAvyo. huM nArInuM sukha bilakula meLavI na zakyo. mArI manokAmanA pUrI na thaI. meM A bhava vyartha gumAvyo... 441. (muni naMdiSaNe niyANuM karatAM kahyuM) '"jo mArA tapamAM zakti (baLa) hoya to tenA phaLa svarUpe huM strI vallabha banuM. mane joIne strIo mArAmAM Asakata bane. teo pharI pharI mArI sAme ja joyA kare...442.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre naMdiSaNa munie tapanuM phaLa mAMgI niyANuM karyuM. te samaye temanA gurue temane (akRtya karavA badala) rokyA. gurue kahyuM,''he naMdiSaNa ! lAkaDAnA nAnATukaDA mATe vRkSanA thaDa para prahAra na karAya...443. tAMbAnA nAnA nAnA TukaDA mATe maNihAra na kholAya. rAkha mATe caMdananA lAkaDA bALanAra manuSya ajJAnI mUDha-gamAra ka 2 kahevAya...444. vaLI lokhaMDanA nAnA nAnA TukaDA mATe koI vahANa bhAMganAra athavA cUnA mATe ciMtAmaNI ratna bhAMganAra nAdAna athavA mUrkha kahevAya...445. pattharanA TukaDA mATe kAmakuMbhano nAza karavo athavA eka pAMdaDA mATe keLAnA vRkSanuM thaDa kApavuM e mUrkhatA che...446. cAritra e kanakakuMbha ane ciMtAmaNi ratna karatAM amUlya che. saMsAranAM sukho e to kAMkarA samAna tuccha che mATe he muni ! tame ajJAnano tyAga karo...447. temaja cAritrane kalaMkita na karatAM nirmaLa rAkho. cAritranuM yathArtha pAlana karavAthI zAzvata sukha maLe che. saMyamathI saMsAranAM sukho ane devatAnAM sukho paNa maLe che''...448. gurue naMdiSeNa munine niyANuM na karavA ghaNo samajAvyo, paraMtu naMdiSaNa munie aMte tatkAla niyANuM karyuM. teo mRtyu pAmIne devalokamAM devapaNe utpanna thayA. (te bhava pUrNa karI) tyAMthI cyavI manuSyomAM zreSTha vasudeva nAmanA rAjakumAra thayA...449. vasudeva 72000 rANIone paraNyA temano vaibhava apAra hato. teo strI vallabha banyA. arthAt teo rUpamAM devalokanA deva jevA svarUpavAna hatA... 450, manuSya bhavanA sukho bhogavI vasudeva tyAMnuM AyuSya pUrNa karI pharIthI devalokamAM utpanna thayA. vaiyAvacca (sevA) nuM phaLa kalyANakArI che. A samakitanuM trIjuM liMga che ... 451. jema samakita jagatamAM uttama che. tema daza jaNano vinaya karavo paNa uttama che. vinayanAM daza bola vyavahAra samakitanAM che. tene zAstra anusAra sAMbhaLo ane vicAro... 4 para. * vaiyAvacca H zrI uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che 40 nANaM ca daMsaNaM ceva caritaM ca tavo vahA / esa maggu ttipannato, jiNehiM varadaMsihiM / / artha : jinezvara bhagavaMtoe jJAna, darzana, cAritra ane taparUpa mokSamArga prarUpyo che. vaiyAvacca e AtyaMtara tapa che. je AtmAne jJAna darzana cAritra ane tapa pratye bahumAna hoya te ja deva-gurunI sevA karI zake. zrI bhagavatIsUtra tathA pravacanasAroddhAra graMthamAM daza prakAranI vaiyAvacca darzAvelI che.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 191 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa AcArya, upAdhyAya, tapasvI, zaikSaka (navadIkSita), glAna, sAdhu, samanojJa, saMgha, kula, gaNa ema dazanI vaiyAvacca ka2vI. temane annapAna, vastra, pAtra, upAzraya, pATa, pATalA, saMthArA, vagere ApI saMyama pAlanamAM sahAyaka banavuM, zuzruSA karavI, auSadha ApavuM ItyAdi prakAre zAtA pahoMcADavI te vaiyAvacca che. vaiyAvaccanuM phaLa darzAvatAM zrI uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che - vaiyAvacca karavAthI jIva tIrthaMkara nAma karmano baMdha kare che.' vaiyAvaccanA saMdarbhamAM kavie saraLa bhASAmAM rocaka rIte naMdiSeNa muninuM dRSTAMta prastuta karyuM che. A kathAnaka sAdhanA mArgano Aroha-avaroha darzAve che. naMdiSaNa munie sAdhanAnuM phaLa mAMgI samakita gumAvyuM. naMdiSeNa munie mithyAtva avasthAmAM niyANuM karyuM. niyANuM : niyANuM = tapa ane saMyamanA phaLa svarUpe bhautika sukhanI athavA anya koIpaNa padArthanI IcchA karavI. jainadarzanamAM mAyA, nidAna ane mithyAtvane zalya kahyA che. A traNa zalyane dUra karyA vinA mokSamArganI keDI para cAlavuM asaMbhava che. sAdhake IcchAno nirodha karavo te ja sAdhanA che. zrI dazAzrutaskaMdhamAM 10 mI dazAmAM nava prakAranA nidAnasUtrakAre darzAvela che. (1) rAjA (2) zreSThI (3) puruSa (4) strI (5) parapravicAra (6) sva-pravicAra (7) alpavikAra (8) daridrI (9) vratadhArI zrAvaka. zrI uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che sammadaMsaNa rattA aNiyANA sukkalasamogA " / iya je maraMti jIvA tesiM sulabhA bhave bohi / / artha : samyagdarzanathI yukta nidAnarahita ane zuklalezyAthI yukta jIvo sulabha bodhi bane che . upAdhyAya yazovijayajI kahe che niSedhAyAnayoreva vicitrAnarthadAyinoH / sarvatraivAnidAnatvaM jinendreH pratipAditam / / artha : vicitra anarthane utpanna karanArA anuSThAnono niSedha karavA mATe jinezvaroe nidAna na karavAnuM pratipAdana karyuM che. niyANuM Atma vikAsamAM pratibaMdhaka che. samyaktvayukta bhAvadharma sahita karelI dharmakriyA maMDUkacUrNa jevI che. mithyAtvanI hAjarImAM karelA sukRtyanA phaLa svarUpe je mAMgaNI karAya che te nidAna zalya bane che je saMsAra vRddhinuM kAraNa bane che. bhagavAna mahAvIranA AtmAe soLamA vizvabhUti muninA bhavamAM ugra tapazcaryA karI niyANuM karyuM hatuM. zrI haribhadrasUri kRta samarAditya kevalInI kathAmAM purohitaputra agnizarmA, rAjakumAra guNasenanA hAthe avahelanA pAmatAM dIkSA laI guNasenane bhavobhava mArI nAkhavAnuM niyANuM bAMdhe che; AvuM niyANuM aprazasta prakAranuM che.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre samyaktva che aNamola ratana, karavuM paDaze khUba jatana, paramAtmA sAthe joDato setu, pahoMcADe che nija vatana. dharmamAM kSAtravaTa khIlavavAnuM che. apavAda vinA sevelo nAno niyama e sAtvikatA che. apavAda sAthenA moTAM niyamo te kAyaratA che. kaDI 444 thI 448mAM kavie vividha upamAo ApI cAritranI zreSThatA darzAvI tene na gumAvavAno hitopadeza Apyo che. samyaktvanuM dvAra-trIjuM ane cothuM. DhALa 24: (dezI : praNamI tuhya sImaMdharujI ) vIni karo nara dasa taNojI,arIhaMta sIdha sUsAra; caIta dharma zruta taNo vInijI, karatAM pAmi pAra. sobhAgI samakIta te jagI sAra, samakIta vyaNya nara ko valIjI ; na lahi bhavano pAra, sobhagI sama... .AMcalI. sobhAgI. ...453 sobhAgI. AcArya, zaMgha, sAdhanojI, nomo mUni uvajhAya; samakItano kIjaI vInijI, to ghaTa nIrmala thAya. sobhAgI. traNya sUdhi nara je dharaIjI, pahilI mananI re sAra; jinavaraniM jina mata vinAMjI, jagamAM sahUM (a) asAra. sobhAgI vacana sUdhdha jIna sevatAM jI, je sukhIo navya thAya; te bIjAni sevatAMjI, daridvapaNuM cuM jAya ? khIra khAMDa dhRta vAvarijI, karato amRta AhAra; kAyA pRSTi natha thaIjI, rAbiM kasyo (a) sakAra. kAyAnI | mUlya kahuM havaI jI, chedaI mArI re koya; bAli pIli jo valIjI, sIra navya nAmi soya. artha he mAnava ! daza prakArano vinaya karo. arihaMta ane siddhazreSTha che. caitya, dharma ane zrutano vinaya karatAM saMsArano pAra pamAya che...453. sobhAgI. ...459 : ...454 ...455 ...456 ...457 ...458 he saubhAgyavAna ! samakita A jagatamAM uttama che. samakita vinA koIpaNa manuSya bhavano aMta ANI zake nahi...454, AcArya, saMgha, sAdhuvarga tathA navamA upAdhyAya bhagavaMtono vinaya karo temaja dazamA darzana (samakita) no vinaya karo. vinaya karavAthI hradaya nirmaLa bane che...455.
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa manuSya traNa prakAranI zuddhi dhAraNa kare che. temAM prathama manazuddhi che. temAM jinezvara deva ane jaina siddhAMtane choDIlokamAM sarva padArthane asAra mAne te mana zuddhi che...456. jinezvara devanA caraNonI sevA karavAthI je manuSya sukhI na thAya te anya devonI prArthanA ke upAsanA (sevA) karavAthI potAnI daridratA kevI rIte dUra karI zake ? evA vacana bolavAte vacana zuddhi jANavI. AvA zuddha vacanathI jinezvara devanI sevA kare che...457. ghI ane khAMDa mizrita khIra jevo uttama AhAra karavA chatAM jeno zArIrika vikAsa (dehapuSTa) thato nathI tene loTanI rAba pIvAthI zuM phAyado thAya che?..458. chedana, bhedana, dahana ke pilaNa thavA chatAM je manuSya jinezvara deva sivAya anya kyAMya mastaka namAve nahi, tene kAya zuddhi kahevAya...459. * vinayaH kavie kaDI 453 thI 45pamAM samakitanA trIjA dvAranA saMdarbhamAM vinayanuM svarUpa darzAvyuM che. vinaya zabda "vi' ane "naye' ema be zabda banyo che. vizeSe rIte mokSaguNa mA yite zena sa vinA je kriyAthI AtmA vizeSapaNe mokSa tarapha unnati kare che te vinaya che. vinaya e zramaNAcArano mukhya pAyo che. muktinuM prathama caraNa che. vinaya e dharmano maulika guNa che. zrI uttarAdhyayanasUtranuM prathama adhyayana vinaya' che. tIrthakaro svayaM dezanA ApatI vakhate tIrthane namaskAra karI vinaya pradarzita kare che. vinaya e dInatA ke gurunI gulAmI nathI, paraMtu eka anuzAsana che. zrI uttarAdhyayanasUtramAM avinItane zUvara ane kUtarInI upamA ApI che." saDelA kAnavALI kUtarInI jema avinIta ziSya sarvatra apamAnita thAya che. sUvara cokhA ane ghauMno sAtvika khorAka choDI vijhA jevA tuccha AhArane grahaNa kare che tema bAla, ajJAnI, mUDha buddhivALo ziSya sadAcArane choDI durAcAramAM rAce che. vinayathI jJAnAvaraNIya ane mohanIya karmano kSayopazama thAya che. pUrvAcAryoe dazaprakArano vinaya darzAvyo che. arihaMtasiddhaceiasue ya dhamme ya saahuvggey|" AyariauvajjhAesu ya pavayaNe daMsaNe viNao (yAvi) / / * arihaMtano vinaya : surendra ane narendra vaDe vaMdanIya ane pUjanIya evA vartamAna kALe vicarI rahelA sImaMdhara Adi 20 tIrthakaro tathA sAmAnya kevaLajJAnIono vinaya karavo. * siddhano vinaya saMpUrNa karmano kSaya karI siddhapaNuM prApta karanAra mukta AtmA; jene have pharIthI saMsAramAM AvavAnuM nathI tevA siddha bhagavaMtono vinaya karavo. siddhanA paMdara prakAra che. 1) jina siddha, 2) ajita siddha, 3) tIrtha siddha, 4) atIrtha siddha, 5) gRhastha liMga siddha, 6) acaliMga siddha, 7) ravaliMga siddha, 8) strIliMga siddha, 9) puruSa liMga siddha, 10) napuMsaka liMga siddha, 11) pratyeka buddha siddha, 12) svayaM saMbuddha siddha, 13) buddha bodhita siddha, 14) eka siddha, 15) aneka siddhAM." 11dazAvyo che.
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre * caitya vinaya : caitya eTale jina pratimA, jinabiMbo. urvalokamAM eka abaja, bAvana karoDa, navANuM lAkha, cummALIsa hajAra sAtaso ne ATha zAzvatA jinabiMbo che. tirthAlokamAM traNa lAkha, ekANuM hajAra traNaso ne vIsa zAzvata jinabiMbo (jyotiSa varjIne) che. bhavanapatimAM terazo ne nevyAsI karoDa, sATha lAkha zAzvata jinabiMbo che. jyotiSI vimAnamAM asaMkhyatA zAzvatA jinabiMbo che. tevI ja rIte vyaMtaranikAmAM paNa asaMkhyAtA jinabiMbo che. paMdara abaja, betALIsa karoDa, aThThAvana lAkha, chatrIsa hajAra ezI jeTalA kula zAzvata jinabiMbo che temano vinaya karavo. caityano bIjo artha jJAna thAya che. * zrutano vinaya sAmAyika sahita sarvajinAgamono vinaya karavo. sAmAyikanA cAra prakAra che. 1. samyakatva sAmAyika-te mithyAtvathI nivRti ane aupazamikAdi samyakatvanI prApti rUpa che. 2. zruta sAmAyika-te jaghanyathI aSTapravacana mAtA ane utkRSTathI dvAdazAMgInA abhyAsarUpa che. 3. dezavirati sAmAyika-te gRhasthanA bAra vratanA pAlana svarUpa che. 4. sarvavirati sAmAyika-te sarvasAvadha yogonA tyAgarUpa che. * dharmano vinaya kSamA, namratA, saraLatA, tapa, saMyama, satya, zauca, brahmacarya, nirlobhI, ane akiMcana A daza prakArano sAdhu dharma che. teno vinaya karavo. * sAdhuno vinaya cAritradharmanA AdhArabhUta evA sAdhuvano vinaya karavo. * AcAryano vinaya - paMcAcAranA prakAzaka ane chatrIsa guNadhArI dharmAcAryano vinaya karavo. * upAdhyAyano vinaya :-sUtranuM paThana-pAThana karanAra ane karAvanAra upAdhyAyano vinaya karavo. * pravacanano vinaya - caturvidha saMghano vinaya karavo. * darzanano vinaya - kSAyika, lAyopathamika, ane opazamika evA traNa prakAranA samyakatva ane samakitadhArI AtmAno vinaya karavo temaja mithyAdaSTi tarapha mAdhyasthabhAva rAkhavo e darzanano vinaya che. vinaya zabdathI ahIM ziSTAcAra, bahumAna, guNagAna, avarNavAdano tyAga, AzAtanAno parihAra evo artha thAya che. AzAtanA karavI e mithyAtva che, jyAre azAtanAno parihAra karavo te samakita che. vinaya vinAnI dharmakaraNI khoDakhApaNavALI hoya che.vinayathI mohanA paDaLo haTe che. daza guNavaMtono pAMca prakAre vinaya karavo joIe kAraNake vinayathI samakita prApta thAya che. samakita eTale lokabhASAmAM saraLatA ane satyano praveza. samakita eTale anAdikALanI tucchatAne alavidA!!daza prakAranA vinayathI hRdaya nirmaLa thatAMkSAyika samyakatvanI prApti thAya che. parose moravovinayanuM aMtima phaLa mukti che. sva parahita, Atma zAMti, niraddhatA, nirAbhimAnatA ane anAsakita mATe vinaya jarUrI che tethI vinayanAM svarUpane samakitanA bolamAM samAviSTa karyuM che. * zuddhatA: kavie kaDI 4pa6 thI 459mAM samakitanA cothAdhAranA saMdarbhamAM traNa prakAranI zuddhi darzAvI che. ahaMkAra ane mamakAra jevA durguNo dUra thatAM AtmA vinamra bane che. jema dIvAmAMthI dIvo pragaTe tema
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa vinayamAMthI aneka guNo pragaTe che. jema jema namratA vadhe tema tema triyoganI zuddhi thAya che tethI vinaya pachI zuddhi darzAvela che. bAlavIrya ( 1 thI 3 guNasthAna)thI paMDitavIrya (6 thI 14 guNasthAna) sudhI pahoMcavA triyoganI zuddhi jarUrI che. zuddhatAnuM svarUpa darzAvatAM pUrvAcArya kahe che - re bhUttUNa jiNaM muttUNa, jiNamayaM jiNamayaTThie mutuM / saMsAratta (vya) vALa, ciMtikhkhata nAM mela / / artha : jinezvara deva, nigraMtha pravacana ane caturvidha saMgha e traNa anekAntarUpa hovAthI satya che; evI zraddhAthI samakitanI zuddhi thAya che. 195 jinamatane satya mAnavAthI manazuddhi thAya che. jinAgamathI viruddha nahi bolavAthI vacana zuddhi thAya che. jinezvara deva sivAya anya koI deva pAse mAthuM nahi namAvavAthI kAyazuddhi thAya che. je samyaktvane ati nirmaLa banAve che. zrI uttarAdhyayanasUtramAM kahyu che ke, 'sanmArgamAM sthita yogo sukhakartA che, unmArgamAM sthita yogo duHkha kartA che. ' mana, vacana ane kAyAnI zuddhi samyaktvanuM zodhana kare che. sAcI zraddhA paramazAMti bhaNI laI jAya che . * AtamarAma anubhava bhajo, tajo parataNI mAyA; eha che sAra jinavacanano, vaLI e zIva chAyA. gItAmAM paNa kahyuM che - pA zraddhAvallabhate jJAnaM tatparaH saMyatendriya / jJAnaM labdhavA parAM zAntimacireNAdhi gacchati / / artha : zraddhAvAna, adhyAtmajJAnanI laganIvALA, jitendriya puruSa jJAnapAmI paramazAMti meLave che. AtmAnA anupama guNarUpa samakitane prApta karavuM, tenI surakSA karavI, tene sthira karavuM temaja nirmaLa banAvavuM; e jIvananI moTI siddhi che. manazuddhi mATe satI sulasAnuM dRSTAMta vikhyAta che. para tameva sarvya nimaMta, jaininenTiM veDyuM - jinezvare kahyuM te satya che, niHzaMka che. AvI zraddhAmAM prathama naMbare mahAsatI sulasA Ave. A parama zrAvikAnA hradayanA tAre tAramAM prabhu mahAvIranI bhaktinuM divya saMgIta guMjatuM hatuM. te zraddhAnuM asAdhAraNa baLa dharAvatI hatI. tethI e mahAzrAvikA prabhu mahAvIranA mukhathI aMbaDa parivrAjaka dvArA kahevAyelA dharmalAbharUpa mahAna AzIrvAdanI adhikAriNI banI. paccIsamA tIrthaMkara hoya ja nahi, evI daDha zraddhAvAna sulasA aMbaDa saMnyAsInI dharmasabhAmAM na gaI. mahAsatI sulasA avicala zraddhAnA baLe AgAmI covIsInA paMdaramA tIrthaMkara thaze. kharekhara ! samyagdarzanarUpI kaMpanInA zera kharIdanAra bhavyAtmA prati samaya lAbha ja lAbha meLave che. 'A paNa ThIka che, te paNa ThIka che'; evuM maMtavya anAbhigrahika mithyAtvanA kAraNe udbhave che. mana jyAre satyAsatyanA nirNayamAM sacoTa bane che, tyAre vANI paNa manane anusare che. vacanazuddhi mATe
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre zramaNopAsaka sakaDAlaputranuM daSTAMta vikhyAta che. bhagavAna mahAvIranI dezanAthI sulabhabodhi sakalAlaputre AgAra dharma svIkAra karI zrAvakapaNuM aMgIkAra karyuM. maMkhaliputra gozAlake A jANyuM tyAre potAnA matamAM sthira karavA sakalAlaputrane yukti karI samajAvyA, paraMtu sakalAlaputre gozAlakano koI Adara, satkAra na karyo. tenI upekSA karI sakaDAlaputrane prabhu mahAvIranI dharma prajJaptimAM zraddhA thayA pachI temaNe gozAlaka pratye upekSAbhAva pradarzita karyo; te vacana zuddhi samakita eTale satyajIvana. mokSa sukhanA abhilASI vyaktie vyavahAramAM paNa rAjA, amaladAra ke zAsananA adhikArI vyaktinA dabANathI namana ke vaMdana karavAM paDeto paNa bhAvathI sudeva, suguru ane sudharmane ja vaMdana kare te kAyazuddhi che. tenA saMdarbhamAM kArtikazeThanuM dRSTAMta prakhyAta che. hastinApuramAM kArtika zeTha daDhadharmI ane priyadharmI zramaNopAsaka hatA. potAnA devaguru sivAya anyane namaskAra na karavAnI pratijJAvALA hatA. hastinApuramAM koI eka saMnyAsI AvyA. rAjAe saMnyAsIne bhojananuM AmaMtraNa ApyuM tyAre saMnyAsIe kArtika zeThane namAvavA rAjA pAse eka zarata mUkI. "jo kArtika zeTha mane jamavAnuM pIrase athavA huM kahuM te rIte mane jamADe to huM tamAruM AmaMtraNa svIkAruM'. saMnyAsIthI prabhAvita thaI rAjAe A zarata svIkArI lIdhI. saMnyAsI garama garama pIranI thALI kArtika zeThanI pITha para mUkI jamyo. saMnyAsIe zeThane namAvavAmAM saMtoSa mAnyo, paNa zeThe potAnA hAthamAM rahelI arihaMta devane namaskAra' e vIMTImAM daSTi rAkhI manathI arihaMta devane namaskAra karyA. samyaguruSTi jIva sAco jena che. jainatvane varelo AtmAdeva, devI ke camatkArI puruSanI AgaLa potAnuM mAthuM namAvato nathI. tenuM mAthuM phakta tIrthakara athavA caturvidha saMgha sAme vinayathI jhUkI paDe che. kavi RSabhadAse kaDI-458mAM jainadarzanane ghI ane khAMDa mizrita pIranI jema puSTikAraka darzAvela che, jyAre anya darzanone pANI ane loTanI rAba samAna asAra darzAvela che. sAkSAta vItarAga prarUpita dharma maLyA pachI te dharmathI jenI AMtarika zuddhi ane puSTi na thAya tene anya dharmathI zuM sare? -duhA: 30sIra nAmi jina saMghani, avara nanAmisIsa traNi sudhinaraje dhari, pAmi parama jagIsa. 460 doSa paMcaTAli sahI, nadhari zakya zala; vira vacana saMdhe nahI, samakita tehanuM bhala. ...461 artha : samyagudarzanI jina, jinamata ane jinasaMghane ja mastaka namAve, paNa anya koIne namaskAra na kare. manazuddhi (traNe sivAya sarva asatya che.) vacana zuddhi (jina bhaktithI na bane te koIthI na bane), kAya zuddhi (prANAnta paNa traNa sivAya koIne na name) je manuSya dhAraNa kare che te paramapada prApta kare che...460 je manuSya pAMca doSo varje che. vItarAganA vacanomAM zaMkArUpI zalya rAkhato nathI, temaja vIra vacanomAM
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa jene saMdeha nathI tenuM samakita prazaMsanIya che...461. samyaktvanuM dvAra-pAMcamuMH dUSaNa - pAMca. zaMkA DhALa : 25. (dezI : aNasaNa ema ArAdhiMI) bhala samakIta jaggI tehanuM, TAli dUSaNa jeha re; vIra vacana saMdhe dharaI, pahiluM dUSaNa eha re.. navya samakIta re vIrAdhII.AMcalI. bAra sarga re vIri kahyA, upari navagrahIvekha re; samakIta hoyi tasa dohaluM, saMkA rahi manya re khare. paMca vImAMna chaI upasi~, UMcI mUgatya zalAya re; te upari sIdha jina kahi, tyAhA nara dharato zaMkAya re. navya. jina pratamA kahI sAravatI, asaMkhyA deva vImAMna re; vIra vacana navya cIta dhari, hAThi nara taNI sAna re. sAti narga paIAlimAM, dvIpa samudra asaMkhyare; prathavI mera chi syAvatAM, muDha uthApanA mukhya re. natha. artha : A jagatamAM je samakitanA dUSaNono tyAga kare che. tenuM samakita zreSTha che. vIra vacanamAM saMdeha ka2vo e samakitanuM prathama dUSaNa che ...462. ...466 bhagavAna mahAvIra deve bAra devaloka kahyA che. tenI upara nava greveyaka che. tIrthaMkaranA vacanomAM jo mana zaMkAzIla rahe to samakita prApta thavuM durlabha che...463. natha. natha. ..462 ...463 ...464 197 ...465 (navatraiveyaka upara) pAMca anuttara vimAna che. tenI upara muktizilA che. tyAM siddha bhagavaMta che ; evuM jinezvara deva kahe che. ajJAnI jIva tyAM paNa zaMkA kare che...464. asaMkhya jina pratimAo tathA asaMkhya deva vimAno zAzvatA che. je manuSyanI buddhi bhraSTa thaI che tevA manuSya jinavacanone cittamAM dhAraNa karatA nathI...465. sAta naraka pAtALamAM che. aDhI dvIpamAM asaMkhya samudra che. A pRthvI upara merU parvata che. te sarva zAzvata che . ajJAnI manuSya vIravacanathI viparIta prarUpaNA (uthApanA ) kare che...466. dUSaNa : je padArtha je rIte che, tene te rUpe mAnavA tenuM nAma samakita che. samakita ati aNamola che. triyoganI zuddhithI vicalita thayelo jIva samyaktvanuM vamana kare che. temAM mukhyatve pAMca dUSaNo bhAga bhajave che . zrI Avazyaka sUtramAM tene darzananAM pAMca aticAra kahyA che. (1) zaMkA, (2) kaMkhA, (3) vicikitsA,
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsane AdhAre (4) parapAkhaMDa prazaMsA, (5) parapAkhaMDa saMthavo. (1) zaMkA jinavacananI satyatAmAM saMdeha rAkhavo te zaMkA che. zaMkA sanAM nADu - jinavacanamAM zaMkA karavAthI samyakatva nAza pAme che. ekavAra samajaNapUrvaka svIkAra karyA pachI vAraMvAra zaMkA karavAthI te vizeno Agraha kSINa thatAM temAM niSkriyatA Ave che. zaMkAbe prakAranI che. (1) dezazaMkA, (2) sarvazaMkA. jIva nityAnitya pariNAmI kaI rIte hoI zake? tevI zaMkAte dezazaMkA che. jinavacana asatya che, bhagavAnanI vAta khoTI che, te sarvazaMkA che. zaMkA ane jijJAsAmAM pharaka che. zaMkAmAM tattva saMbaMdhI saMdeha che. zaMkAmAM satya samajavAnI uNapa che tethI zaMkA e doSa che. jijJAsAmAM satya samajavAnI dhagaza che. gautama svAmIe jijJAsAvaza bhagavAnane aneka prazno pUchayA che, jyAre jamAlImunie bhagavAnanA vacano pratye saMdeha karyo. nikUvo samyakatvathI hArI gayA, tenuM mULa kAraNa jinavacanamAM zaMkA hatI. kavi A DhALamAM apratyakSa evA Urvaloka tyAra pachI madhyaloka ane adholoka viSe zaMkAna karavAnuM kahe che. A viSaya zrI jIvAbhigamasUtra temaja zrI bhagavatIsUtra 7/54mAM varNavela che. * cauda rAjaloka: lokanuM saMsthAna zakorAnA AkAre che. nIce eka UMdhu zakoruM, tenA upara eka sIdhuM zakoruM ane tenA upara pharI eka UMdhuzakoruM rAkhavAthI je AkRti bane te samAna lokano AkAra che. lokanI UMcAI 14 raju che. tenI pahoLAI dareka sthAne judI judI che. lokano vistAra nIce 7 rajju parimANa che, upara kramazaH ghaTatAM ghaTatAM 7 rajjunI UMcAI para pahaju pahoLo che. punaH upara jatAM te ghaTIne aMte 1rajujeTalo pahoLo che. lokanA traNa vibhAga che. (1) Urdhaloka, (2) tiryaloka, (3) adholoka. * UrdhalokaH merU parvatanI samabhUlA pRthvIthI 900 yojana upara tirtholoka pUrNa thAya che. tenI upara Urdhaloka che. jyAM vaimAnika devo vase che. devo cAra prakAranA che. 1) bhavanapati 2) vANavyaMtara 3) jyotiSTha 4) vaimAnika bhavanapati devo adholoka (naraka) mAM rahe che. vyaMtara ane jyotiSka devo madhyalokamAM ane vaimAnika devo UrvalokamAM rahe che. grahonA vimAna (sUrya, caMdra, graha, nakSatra, tArA) thI ghaNA UMce jaIe tyAre eka rAjaloka pUrNa thAya che. tenI upara bAra devaloka AvelA che. saudharma, IzAna, sanakumAra, mahendra, brahma devaloka, lAMtaka, mahAzukra, sahasAra, ANata, prANata, AraNa, ayuta. pratyeka devalokamAM batrIsa lAkha vagere judI judI saMkhyAmAM vimAno che. eka thI ATha devaloka sudhInA darekanA eka eka Indra che. nava ane daza tathA agiyAra ane bAramAdevalokanA eka eka Indra che. bAra devalokanA kula daza Indro che. tyAM asaMkhyAtA vimAno che. bAra devalokanI upara mANasanA gaLAno AkAra che. tyAM vimAno AvelA che. te grIvAnA sthAne hovAthI raiveyaka kahevAya che. te 9 che. temAM kula 318 vimAno che. abhavyo paNa aNizuddha cAritra pALI ahIM sudhI AvI zake che. raiveyaka upara cAre dizAmAM vijaya, vijayaMta, jayaMta ane aparAjita vimAna che. madhyamAM sarvArthasiddha vimAna che. temAM phakta ekAvatArI devo hoya che. temane parama zukla legyA che. teo
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanAnusAre 14 rAjaloka lokAgrabhAga 14 13 12 11 10 9 17 jI Es 5 4 jI 2 1 Og - b anaMta anaMta siddha bhagavaMta pAMca anuttara alokAkAza vANa vyaMtara 10 bhavanapati 15 paramAdhAmI madhyaloka tirthAtha jUbhaka 10 tiAloka a E 1 lo ka 12 vaimAnika devaloka dhanodadhi valaya ghanavAta valaya tanavAta valayA 2 aloka 3 ratnaprabhA zarkaraprabhA vAlukAprabhA paMka prabhA D dhUma prabhA tamaH prabhA tama tamAH prabhA ghoya tanuvAta 4 traNanADI siddha zilA naraka-1 nava traiveyaka 5 12 vaimAnika devaloka anaMta aloka 3 kikvidhika merU parvata asaMkhyadvIpa samudro naraka-2 5-5 cara acara jyotiSa cakra naraka-3 9 lokAMtika naraka-4 anaMta 6 aloka 7 44 5 07 ja anaMta naraka-5 400 ja naraka-6 naraka-7
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa ekAMta samakitI che. sarvArthasiddha vimAnanI bAra yojana upara ziranA bhAge siddha zilA che. siddhazilA nAmanI pRthvI manuSyakSetra pramANa 45 lAkha jojana vistAravALI che. te jojananA uparanA gAunA chaThThA bhAgamAM (333 thI 153) lokAgrane aDIne siddha bhagavAna rahe che. je sthAna upara eka siddha che te ja sthAna para anaMta siddha che. AkhuM kSetra siddha bhagavaMtothI vyApata che. temane kSAyika ane pAriNAmika bhAva che. temanI sthiti sAdi anaMta che. zrI uvavAIsUtramAM siddha bhagavaMta ane siddhazilAnuM varNana che. * adholoka : temAM sAta naraka che. te narako UMdhI karelI chatrI jevI che. eka nAnI tenI upara moTI e rIte goThavelI hoya tevI lAge che. narakamAM kRSNa-nIla ane kApota A traNa azubha lezyA che. tenA nAma, guNa ane gotra nIce pramANe che. naM. 1. 2. 3. 4. 5. nAma dhammA vaMzA selA gautra ratnaprabhA zarkarAprabhA aMjanA riSTA vAlukAprabhA paMkaprabhA 199 guNa ratnanI bahulatA hoya kAMkarAnI bahulatA hoya retI ghaNI hoya dhUmaprabhA tamaHprabhA kAdavanI vipulatA hoya dhumADo vadhu hoya 6. mA aMdhakAra hoya 7. mAdhavatI tamatamAM prabhA ghora aMdhakAra hoya : madhyaloka H ratnaprabhA nAmanI prathama narakabhUminI upara mAnava vase che. jene madhyaloka kahevAya che. A pRthvI thALI jevI goLa hoya che. te sthira che. tenI madhyamAM eka lAkha yojanano merU parvata che. jenI AsapAsa tArAmaMDaLa phare che, jenA kAraNe divasa - rAta, RRtu Adi thAya che. merU parvatanI sapATIthI 900 yojana nIce ane 900 yojana upara ema 1800 yojana pramANa eka rAjaloka laMbAI-pahoLAIvALA vistArano tirholoka (madhyaloka) che. merU parvatanI AsapAsa, ratnaprabhA pRthvInI upara eka lAkha yojanano jaMbudvIpa che. tene pharato be-be lAkha yojanano pahoLo lavaNasamudra che. tene pharato cAra-cAra lAkha vistAravALo dhAtakI khaMDadvIpa che. tene pharato ATha-ATha lAkha yojananA vistAravALo kAlodadhi samudra che. tene pharato soLa-soLa lAkha jojanano puSkara dvIpa che. bamaNA vistAravALA asaMkhyAtA dvIpa-samudra tirAlokamAM che. sauthI chello svayaMbhUramaNa samudra che. A puSka2vara dvIpanI madhyamAM goLAkAra, pharato mAnuSottara parvata che. jaMbudvIpa, dhAtakIkhaMDa dvIpa ane ardhapuSkara dvIpa maLI aDhIdvIpa thAya che. temAM manuSyano vasavATa che. mAnuSottara parvatanI pele pAra devanI sahAyathI koI manuSya jaI zake, paraMtu tenA janma maraNa tyAM kadI na thAya. mAnuSottara parvatanI aMdara rahelA aDhI dvIpano 45 lAkha yojana vistAra che, jyAM manuSyo ane tiryaMco vase che. je AtmA sarvakarma kSaya kare te tyAMthI ja sIdhI rekhAmAM upara jaI siddhazilAmAM vasavATa kare che. manuSyaloka 45 lAkha yojana pramANa hovAthI siddhazilA paNa 45 lAkha yojana pramANa che. traNe lokonAM sarvasthAno zAzvata che. jema varALa haMmezA
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsane AdhAre upara jAya che tema karmathI halako banelo jIva Urdhvagamana kare che. A traNe lokanA sarva sthAnakomAM jIva anaMtI vakhata janma maraNa karI Avyo che. apratyakSa padArtho pratye samyakatvI jIve zaMkA na karavI, paraMtu jinavacanamAM zraddhA karavI joIe; evuM kavi RSabhadAsanuM kahevuM che. bIjuM dUSaNa : kaMkhA DhALa ra6 (dezI : jIva jAtya jAtyamAM bhamato re. rAga zAmerI) pAmI pAra mugatyani cAhAliri, je bIjuM dUSaNa TAli; ADaMbA mani ANore, anyadarasiNa kAMya vakhANo. ..468 bhrahmA vIhmamu(viSNu?), mahesavIsAlare, khetala gogoni asapAla; malApIra kani mana jAIre, tasa caMdana vaMdhyA thAya. ...469 bahUdhazAMkhya anizanyAsIre, jogI jaMgamani maThavAsI; jezaIvatradaMDI vasere, aMdrajAlIAniMdaravesa. ...470 enuM kaSTa ghaNeruM jANI re, manasya sadhaINA AMNI; valI tyAMhAM tujha matya pastANI re, dIjaI mIchAdUkaDa jANI. ..471 ehanA zAho sUNIavakhANyare, sUdhAM mana sAdhijANyA; kIdhuM mIthyAtInuM karNare, teNaI duragatya nArI parNo. 472 teNaI zubha gatyanArIThelI re, jeNi jaInataNI matya mehelI; cubha karmIte tasa khelI re, karasiM matya kIdhI milI. .473 ema bhavya bhavya bhamatAM bhaMgire, AkhA ANI aMga dIuM mIchAdUkaDaraMgire, devagurujIna ne pratimA saMgiM. artha : tame anya darzananI prazaMsA zA mATe karo cho? tame anya darzananI abhilASA na karo. je AkAMkSA nAmanA bIjA dUSaNano tyAga karaze te saMsArano pAra pAmI muktine nihALaze..468. brahmA, viSNu, maheza Adi mukhya devo tathA kSetrapALa, nAgadevatA, AsapAla, mullApIra pAse (zAMti mATe) mana doDI jAya che. tenAthI samyakatvarUpI caMdana niSphaLa jAya che. (mithyAtvI devo pAse cittane zAMti na maLe)...469. (A jagatamAM) bauddha dharmanA sAdhuo, sAMkhya dharmanA yatio, saMnyAsIo, yogIo, maThavAsI tathA pharavAvALA yatio temaja zivadharmI ane tridaMDI (vATaeNDa, manodaMDa ane kAyadaMDanA dhAraka) saMnyAsI, jAdugara ane phakIra vase che..470. emanI zraddhA karavAthI ghaNuM kaSTa veThavuM paDe che. tethI manamAM arihaMta devo pratye zraddhA dhAraNa kara. tyAM kudevo pAse tArI buddhi pastANI, tethI A jANIne micchAmi dukkaDa svIkAro...471. ***474
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa vaLI anya darzananA zAstronuM zravaNa karyuM, tenI prazaMsA karI aMtaHkaraNapUrvaka tenI zraddhA karI. A rIte mithyAtvanI kriyAo karIdurgati nArIno saMga karyo...472. (AvuM karanAra bhavya jIvane) zubhagatirUpI nArIe dhakko mAryo. tethI jaina dharmano temaja zubha kriyAno paNa tyAga karyo. (AvA jIvanI) mohanIya karmanA kAraNe mati kharAba thaI...473. A pramANe vividha yoniomAM bhavobhava paribhramaNa karI vividha AkAMkSAo karI hoya tenuM deva guru ane jinapratimAnI sAkSIe bhAvapUrvaka micchAmidukkaDaM svIkAruM chuM...474. (2) kAMkSAH jinezvara prarUpita ahiMsA dharmane choDI anya darzananI IcchA karavI te kAMkSA dUSaNa che. tenA be prakAra che. (1) dezakAMkSA (2)sarvakAMkSA. jemAM sarva pAkhaMDI dharmone sevavAnI IcchA hoya te sarvakAMkSA che, tathA jemAM koI eka pAkhaMDI (anya dharma) dharmane sevavAnI IcchA hoya jemake bhagavAna buddha zarIrane sukha upaje e rIte dharmadarzAvyo che mATe temano dharma uttama che, suvidhAjanaka che, evuM vicAravuM te kAMkSA dUSaNa che. arihaMta devonA vacanomAM avizvAsanA kAraNeja kAMkSA doSa utpanna thAya che. sAkSAt kalpavRkSa maLyA pachI bAvaLanI kAmanA karanAra mUDha tathA ajJAnI che. anya dharmanA camatkAra joI anya matanI AkAMkSA karavAthI samakita prApta thavuM durlabha bane che, athavA samakita hoya to cAlyuM javAnI saMbhAvanA che. keTalAka mugdha jIvo ghaNo dharma karavAnI buddhie sarva dharmone ArAdhe che. sarva dharmane ArAdhanAro lAbhane badale nukasAna meLave che. jema yogya bhUmimAM vAveluM anAja mahenata dvArA ghaNo pAka Ape che, paNa sarvatra vAvetara karanAro bIja gumAve che. kAraNake yogya bhUmimAM te pUrNa prayatna karI zakato nathI. aucitya sarvanuM karavuM joIe, paraMtu dharmabuddhie anya dharmanI IcchA karavI e dUSaNa che. ahIM jainadarzana ja zreSTha che, evo bhAva nathI. jainadarzana vItarAga prarUpita anekAttamaya hovAthI zreSTha che. saMkSepamAM eka dhyeya nizcita karyA pachI tene makkamatAthI vaLagI rahevAne badale anya padArthonI AkAMkSA karavAthI lakSya sudhI pahoMcavA mATenI zraddhAmAM uNapa Ave che. uparokta DhALamAM kavie jagatanA vividha mithyAtvI devo ane dharmaguruono nAmollekha karyo che. kaDI 472 ane 473mAM mithyAtvane durgatirUpI azubha nArI tathA samakitIne sadgatirUpI zubha nArI sAthe sarakhAvI che. mithyAtvanuM sevana karanAra durgatimAM jAya che, jyAre samakitanuM sevana karanAra sadgatimAM jAya che. tethI mithyAtvano tyAga karI samyakatvanuM AcaraNa karavuM, temaja pUrve sevelA mithyAtva dharmanI guru sAkSIe AlocanA (micchAmidukkaDa) levI joIe. AlocanA e pratikramaNa che. pAponuM prAyazcita bhaviSyamAM bhUla nahi karavAnA nirNayapUrvaka ja hoya che.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa ema bhavya bhamatAM pAtIga aMgiM mIchAndUkaDa gho jinasaMgiM; pApa pakhAlo Atama reMgiM, thAuM yama jagI sIdha alaiMgiM. 203 ...483 artha : sAdhu mahAtmAnA malina vastro temaja zarIrano mela joI je vyakti jaina dharmanI niMdA kare che tenI durgati thAya che. tenI buddhi ajJAnane kAraNe bhraSTa thAya che ...479. koIpaNa vyaktie dugaMchA karma na karavuM. te mATe harikezI muninuM dRSTAMta jANa. temaNe uttama bhava prApta karI vyartha gumAvyo. brAhmaNa kuLamAMthI te cAMDAla kuLamAM gayA...480. caturvidha saMgha sarvathI zreSTha che, bhavya che. te suvarNa kaLaza samAna amUlya che. tenI niMdA karanAra mUrkha che. te potAnA mAthe pApa karmano bojo upADe che arthAt niMdA karavAthI bhArekarmI bane che...481. (caturvidha saMdhanI jema ) anya koInI paNa niMdA na karo. niMdA karavI ja hoya to svakarmanI karo. jethI paraloka sudhare ane ucca gati maLe...482. bhavabhramaNa karatAM lAgelA pAponI jinezvaradevanI sAkSIe AlocanA karo. jethI sarva pAponuM prakSAlana ka2I AtmA ujjavaLa bane; temaja siddhanI jema aliMgI (azarIrI) thAya...483. kavie kaDI 435 thI 483 sudhImAM samyaktvanA dUSaNamAM vitigicchA dUSaNanuM svarUpa darzAvela che. (3) vicikitsA : 'vicikitsA' dUSaNa ubhaya svarUpI che. 1) dharmakriyAnA phaLa viSe saMdeha. 2) muninA malina zarIranI niMdA karavI. zaMkA ane vicikitsA baMne judA judA che. zaMkA tattva mATe dravya guNa viSayavALI che, jyAre vicikitsA mAtra kriyA viSayavALI che. deva, guru ane tattva saMbaMdhI saMzaya te zaMkA che. AtmA sarvavyApI che ke dezavyApI ? sapradezI che ke apradezI ? A kALamAM zuddha paMca mahAvratadhArI zramaNo hoya ke nahi ? A sarva tattva viSayaka saMzaya che. tethI teno samAveza zaMkAmAM thAya che. jyAre tapazcaryA, virati, kAyaklezanuM phaLa haze ke nahIM ? te vicikitsA dUSaNa che. vicikitsAmAM tattva zraddhA kare che, paNa dharmakaraNInA phaLa saMbaMdhI saMzaya che. keTalAka loko kuzraddhAthI nigraMthonA pratilekhana, pramArjana, pratikramaNa Adine joI kriyAjaDa kahI temanI dhRNA kare che. saMvara ane nirjarAnI A kriyAmAM temane vizvAsa ane ruci nathI. teo paropakAra ane lokasevAnA kAryomAM ja dharma mAne che. teo svahiMsA, parahiMsA ane bhAvahiMsA vagere sUkSma bhedonA tattvajJAnanA abhAvamAM koI eka pravRtine ekAMta kalyANakArI samajI temAMja vyasta rahe che. teo potAnuM kArya ja yogya che, evuM buddhi anusAra goThavI anyanI niMdA kare che. zaMkA-kuzaMkA darzanamohanIya karmanA kAraNe thAya che. zaMkA-kuzaMkA ka2vAthI samyaktvano vinAza thAya che . nItikAro paNa kahe che 57 dIpohanti tamastomaM, raso rogamahAbharam / sudhAbindurviSAvegaM, dharmaH pApabharaMstathA / /
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre dIvo aMdhakAranA samUhano nAza kare che. rasAyaNa roganA samUhano nAza kare che. amRtabiMdu viSano nAza kare che tevIja rIte dharma pApanA samUhano nAza kare che tethI dharmanA phaLa pratye niHzaMka rahevuM. zrI jJAtAsUtramAM paNa kahyuM che ke jina pravacanamAM zaMkA, kAMkSA ke vicikitsA na karavI. jinadattaputrane IDAmAMthI mora maLaze ja evI zraddhA hatI. teNe IMDAne halAvyA vinA poSaNa thavA dIdhuM, tethI tene moranuM baccuM prApta thayuM, paraMtu sAgaradataputre IDAmAMthI mora prApta thaze ke nahIM ? tevI zaMkAthI vAraMvAra IDAne uthalAvyA tethI tene mora prApta na thayo. samakitI jIva jina pravacana prati niHsaMdeha hoya. paNa gaTTa, he parame, zere gadde jinazAsana artharUpa, paramArtharUpa che. bIjuM badhuM anartha che. je jIva jina pravacana prati zaMkAzIla bane che te jinadharmathI bhraSTa bane che. saMdeha e anarthanuM kAraNa che. niHsaMdeha e vikAsanuM kAraNa che. vicikitsAno bIjo artha sadAcAramAM rahelA munionA malina vastro ane gAtra (zarIra) joIne aNagamo karavo. teo acitta jaLathI aMganuM prakSAlana kare to zuM doSa lAge? AvA prakAranI niMdA karavI e vicikitsA doSa che. jaina zramaNo ahiMsA premI che. karuNAnA bhaMDAra che. teo pANInA jIvone jIva tarIke mAne che. pANInA jIvo kumaLA che, temanI virAdhanA na thAya tethI jIvadayAnA rakSaka sAdhuo snAna karatA nathI. ahiMsA, saMyama, tapa ane tyAgarUpI jaLa vaDe teo potAnA AtmAnI malinatA sApha kare che. jeno AtmA vizuddha che tene bAhya zarIranI zuddhinI zuM apekSA? jagatanA bALa jIvo bAhya zarIranI suMdaratA jue che, paNa AtmAnI malinatA, kAlimAne dhotA nathI. tethI ja zramaNo jagatathI nirALA che. sAdhuo pratye dveSabhAva rAkhavAthI harikezI muninI jema nIca gotra karma baMdhAya che. samakitI jIvanI sarvavirati dharma svIkAravAnI ja abhilASA hoya che. zrImadjI paNa kahe che - apUrva avasara evo kyAre Avaze? kyAre thaIzuM bAhyAMtara nigraMtha jo. zrI cidAnaMdajI svAmI kahe che - vAra anaMtI cUkyo cetana, INa avasara mata cUka. guru AdinI AzAtanA tIvradarzana mohanIya karmanA udayathI thAya che. bIjAnI TIkA-TIppaNa niMdA karanAra mArgAnusArI guNathI paNa patita bane che. kavi RSabhadAse kaDI 481mAM caturvidha saMghane suvarNa kaLazanI upamA ApI che. suvarNa kaLazanI jema caturvidha saMgha kiMmatI ane zreSTha che. temAM sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAno samAveza thAya che. caturvidha saMghanI niMdA karanAra bhayaMkara koTinAM pApakarmo bAMdhe che. tethI kavi kahe che, niMdA karavAmAM tIvra rasa Ave to harikezI muninI jema potAnA doSonI niMdA karavI. svadoSadarzana karanAra sadgati prApta kare che. * harikezI muninI kathA : juo pariziSTa vibhAga
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa sAdhunAM AcAro pratye sUga ke aNagamo eTale arihaMta pratye azraddhA, je samakitanuM dUSaNa hovAthI aticAra che. -duhA - 3ratrIjUdUSaNa e sahI,TAliMsamakIta sAra, cothA dUSaNa taNo havaI, sUNayo sakala vIcAra. ..484 artha : A vitigacchA (vitigicchA) nAmanuM trIjuM dUSaNa che. tenAthI samakita naSTa thAya che. have cothA dUSaNanuM svarUpa kahuM chuM. te sAMbhaLo...485. ...485 ...487 488 cothuM dUSaNa - parapAkhaMDa prazaMsA DhALa : 28 (tripadIno) caurdUdUSaNa kahII eha, mIththA dharma prasaMsyo jeha; pAtIga lAguM teha. ho bhavIkA. je jagahAM kaI dharma asAra, prasaMsatAMvAdhisaMsAra; samIta na rahi sAra. hobhavIkA. ..486 (ja) yamatAvaDathI nAhasiha, mIthA aNaI samIkIta che; roviNasideha. ho bhavIkA. johani valagu mIthyA roga, samakatadehetasa nahI nIroga; dUlahAzrubhagatyayoga. ho bhavIkA. zrI jina kahaI je samakatadhArI, mIthyAtya makaro manohArI; dUSaNatajo naranArI. ho bhavIkA. ..489 artha jemithyA dharmanI prazaMsA kare che. tene pApakarmano baMdha thAya che. A samakitanuM cothuM dUSaNa che...485. jagatamAM je asAra dharma che. tenI prazaMsA karatAM anaMta saMsAranI vRddhi thAya che ane samakita nAza pAme che...486. jema sUryanA tApathI dharatInI bhInAza nAza pAme che, rogathI deha viNase che, tema mithyAtvathI samakitano cheda (kSaya) thAya che...487. jene mithyAtvanAmano roga thayo che, teno samakitarUpI deha nirogI nathI. tene zubhagatino yoga thavo durlabha che...488. zrI jinezvara bhagavaMta kahe che ke, je samakitadhArI che teNe mithyAtvInI ati prazaMsA na karavI. samakitanA A dUSaNano sarvanara nArIoe tyAga karavo joIe...489.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra06 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre (4) parAsaMDa prazaMsA: parAsaMDa prazaMsA= kutIrthionI prazaMsA karavI. zrI sthAnAMgasUtramAM sAta prakAranI vikathAo darzAvI che. temAM chaThThI vikathAnuM nAma daMsaNabhecaNI che. jeno artha AcArya abhayadevasUrie A pramANe karyo che jJAnApatizayitanurcita prazaMsArijA ja kutIrthionI prazaMsA karavAthI, temanI taraphanA AkarSaNathI kheMcAIne keTalAka loko jaina dharmane choDI anyamatanA anuyAyI bane che. tethI samyagadarzananI surakSA mATe jIvanamAM vivekanI jarUra che. jaina ArAdhanAno mArga TrAphika signala jevo che, jemAM asIma gheryatA, pUrNa sthiratA ane dareka paLanI jAgRtinI AvazyakatA che. zAstrakAro A mArgamAM eka bAju pramAda choDI apramAdI banavAnuM kahe che, to bIjI bAju dhIratA ane sAvadhAnIpUrvaka pagalAM bharavAnuM kahe che. mokSamArga e mahArathIno mArga che. mArga cUkAI na jAya tenuM pUre pUruM lakSya rAkhavAnuM che. sAdhanAnA mArge prayANa karavA sApekSa dRSTinI AvazyakatA che. upAdhyAyajI mahArAja sAheba cetanajJAna ajuvALIemAM kahe che - anyamAM paNa dayAdika guNo, je jinavacana anusArare. sarvate citta anumodIe, samakita bIja nirdhArare. anumodana- prazaMsAne samakitanuM bIja che. zrI bhagavatIsUtranI TIkAmAM kahyuM che ke, bhagavAna mahAvIre anya darzanI evA zivarAjarSinI prazaMsA karI hatI. temaNe prabhunA mukhethI uttara sAMbhaLI potAno saMzaya TaLI jatAM samakita prApta karyuM. anyanA hRdayasparzI guNo anumodanIya che. te samakita prAptinuM kAraNa che. vivekapUrvakanI draSTie mokSamArga che. kaDI 485 thI 489mAM darzAvela vAta bAla jIvonI apekSAe che. sivAya jenadarzana anekAnta darzana che. haribhadrasUri mahArAje paNa anya darzananA uttama tatvonI prazaMsA karI che, paNa bALajIvo mithyAtvanI prazaMsA karavAte mArga para doravAIna jAya, edaSTie samakitanI rakSA mATe A vAtane dUSaNarUpe gaNAvI che. - duhA H 33cothuM dUSaNa e kahyuM, TAliM samakItha hoya, parIcaya mIthyAtvI taNo, paMcamadUSaNa soya. ..490 artha : A samakitanuM cothuM dUSaNa che. teno tyAga karavAthI samyagadarzananI prApti thAya che. mithyAtvIno paricayarUpa samakitanuM pAMcamuM dUSaNa che..490. pAMcamu dUSaNa - parapAkhaMDa saMthavo DhALa : 29 (dezI: ratnAsAra kumAranI pahilI) soya dUSaNa TALo naranArI, haIDaI budhivicArI re; mithyAtvIno parIcaI karatAM, rAkho AtamavArIre. **.491
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa galIa thakI gorAha paNa jAI, aMbara kAlAM thAI re; mIthyA maIzamAM samakIta cIvara, kharaDayUM kayama dhovAI re. samakIta cIvara ujala rAkho, mIthyA parIcaI vAraya re; saMga kusaMga thakI dUkha pAmi, pasuMa devya nara nAraya re. Aka thakI dUkha pAmyo suDo, daIta thakI sUra Isa re; dAsI saMga karatAM muMjaI, khyaNamAM khoyuM sIsa re. sUsamA sIsa gayuM khyaNamAMhiM, caDhI calAtI hAthya re; rAjahaMsa dUkha pAmyo paragaTa, malyo kAgani sAdhya re. carma jinesvara te dUkha pAmyo, gosAlAni saMgiM re; nRpa zrIpAla bhalyuM kUSTImAM, koDha huo tasa aMgiM re. sIcAMnaka hastI paNya vaMTho, bAMdhyo pApI dhiraya re; mIthyA saMga ma karasyo koI, vArUM chU bahU piraya re. ...497 : artha hradayamAM buddhipUrvaka vicAra karIne mithyAtvI jIvono paricaya karatAM AtmAne aTakAvavo joIe. A dUSaNano sarva nara-nArIe tyAga karavo joIe...491. ...492 ...493 ...494 ...495 207 ...496 gALa(kaTuvacana)thI gorasa(madhuratA) nAza pAme che. tethI kIrtirUpI aMbara (vastra) malina bane che. mithyAtvarUpI kAjaLamAM samakitarUpI vastra kharaDAtAM kevI rIte zuddha thaze ?...492. samakitarUpI vastrane ujjavaLa rAkhavA mATe mithyAtvI jIvono paricaya pariharo. kusaMganI sobata karatAM pazu, deva, nara-nArI sarva duHkha pAme che...493. AkaDAnA phaLathI popaTa duHkha pAmyo. daityathI deva ane Izvara duHkhI thayA. dAsInA saMge muMja rAjAe kSaNamAM potAnuM mastaka gumAvyuM...494. susumAnuM mastaka cilAtI putranA hAthe kSaNavAramAM dhaDathI alaga thaI gayuM. rAjahaMsa kAgaDAnI saMgatathI pragaTapaNe duHkha pAmyo...495. carama (chellA) tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra svAmIne gozALAnI saMgatithI kaSTa veThavuM paDayuM. zrIpALa rAjakuMvarane koDhiyAnI sobatathI uMbara jAtino koDha roga thayo...496. secanaka hAthI pApInA ghare baMdhAyo tethI tenI paNa mati bhraSTa thaI. tethI (kavi kahe che) koIe paNa mithyAtvInI sobata na karavI kAraNake te bahu pIDA upajAve che, tethI huM tamane vAruM chuM..497. kavi kaDI 491thI 497mAM zAstrokta vividha draSTAMto ApI mithyAdaSTino paricaya karavAthI kevuM nukazAna thAya che te darzAve che. kavi kaDI 493mAM samakitarUpI cIvarane mithyAtvarUpI DAgha na lAge te mATe bhalAmaNa kare che.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre (5) parapAkhaMDa saMthavo - rAvatu saMva mithyASTino paricaya karavo e saMstava nAmedoSa che. mithyASTio sAthe eka sAthe, eka sthAne rahevuM, paraspara AlApa -saMlApa karavo e parapAkhaMDa saMstava (paricaya) doSa che. mithyAdaSTi sAthe rahevAthI, temanI kriyAo sAMbhaLavAthI ke jovAthI dRDha samyakatvIno paNa darzana guNa nAza thavAnI saMbhAvanA che, to maMdabuddhivALA ane navIna dharma pAmelA bALa jIvonI zI vAta karavI ? jIva anAdikALathI bhAvuka dravya hovAthI sukhazIlatAvALo dharma joI emanI tarapha AkarSAI potAno sAco dharmagumAve che. tethI mithyAdaSTi sAthe paricaya karavo e dUSaNa che. - saMtanA phona: mari sArI saMgati guNone utpana kare che, kusaMgati doSone utpana kare che. puSyanA saMparkathI tela sugaMdhita bane che, paNa mIThAnI saMgatithI dUdha phATI jAya che, tema mithyAtvInA saMgathI samakita nAza pAme che. vaidUryamaNi kAca sAthe lAMbA samaya sudhI rahevA chatAM kAcarUpe pariNamato nathI, tema jenI viveka buddhi paripakava thaI gaI che tevA jIvone mithyAtva asara karatuM nathI. - layarmeniyanaM : dharmomavAda:vadharmamAM jIvavuM zreyakArI che. paradharmano vIkAra azreyakArI che. svadharma eTale AtmAno dharma. paradharma eTale pugalano dharma, gatAnagatika ke vArasAgata dharma. jaina siddhAMtamAM kuzaLatA AvyA vinA mithyAtvIonA tattvono abhyAsa karavo te bALa jIvo mATe bhayajanaka che. kSayopazama samakita e bhAvuka dravya samAna che, jyAre kSAyika samakita e abhAvuka dravya samAna che. kSayopazama samakita asthira che, jyAre kSAyika samakita sthira che. kSAyika samakitI mithyAtvIno paricaya kare to paNa temAMthI sArI vastune grahaNa kare che. jenI dRSTi samyapha ane sthira bane che, te vastune anekAna daSTie samajI grahaNa karI zake che. teo ekAMtavAdane na anusare. kavie kaDI 492 mAM mithyAtvane kAjaLanI ane samakitane vastranI upamA ApI che. mithyAtvarUpI kAjaLanI kALAzathI samakitarUpI zuddha vastra malina bane che. samakitarUpI vastrane ujjavaLa rAkhavA mithyAtvI jIvono paricaya pariharo. tenA saMdarbhamAM kavie keTalAka daSTAMto TAMkyAM che, teno ullekha pariziSTamAM che. uparokta sarvadaSTAMto saMga tevo raMga A lokoktine sArthaka kare che. sArA khoTAnI parakha vinAnI vyaktione paradharmIno saMga ke paricaya anAtmika bhAvomAM kheMcI jAya che. -duhA : 34bahuparivAr tujha sahI, TAlo paMcamadoSa; pUruSaprabhAvika tUthaje, hAsi mIththA sToka. 10.498 artha: (kavi kahe che ke, huM tane ghaNI rIte samajAvIne kahuM chuM ke, A pAMce dUSaNono tuM tyAga kara. tuM jaina zAsanano prabhAvaka puruSa banaje. tethI mithyAtvarUpIzokya dUra thAya...498.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa samyakatvanuM kAra-chaThThuM : "ATha prabhAvaka' DhALaH 30 (cAlya catura caMdrAnanI. rAga malhAra) ATha prabhAvika pUrSanI, bahU bhagatya karI jaI; sUtra sIdhAMta vAMci bhaluM, dAnatehaniMdIbaI; ATha prabhAvika nara kahI.. AMcalI 499 sIdhAMta samuM jagiMko nahI, jehimAM arthagaMbhIra re; suNatAM vacana caMdana pari, sItalahoya zarIrare. ATha. ...500 vaNabhAve sahaIjiM sUNi, thAyityAhAM upagAra re; DokarI haMsa haMsa ja japiM, nAhaTho sUta viSa bhArare. ATha. ...501 eha sidhAMta zravaNe sUNi, nAsipApa vISa bhAra re; bhagatya kIrjibhaNavAranI, cobUsakIta sArare. ATha. 502 bIjo parabhAvIka kahuM, bhalI desanA jeNare; nItya navalAnara bujhavaI, jaya khUnI naMdazere. ATha. 503 balibhadra munidaI desanA, bUjhi haMsa mRga mora re; cItaravAghani jarakhalAM, bUjhi vanacara cora. Ai. 504 balibhadra mUnI taNi bolaDaI, mUkirIchaDAM sare; ehaprabhAvika inamo, huI nIlo haMsare. ATha. ..505 a(a)tIaprabhAvaka tujha kahuM, vAdI vIra vikhyAta re; sthaIvazacAzIadarasaNI, jItI kona jAtare. ATha0 506 gautama paramUkha bahUvalI, kari vIracuMvAdare; zAhATyavicAra tyAhAM pUchatAM, khisI gayo sAdare. ATha0 ...507 joyA jamAla aNagArani, nInavamAM mUkhya hoyare; samovasamAM iAvIo, bolyovANa mUkhya soyare.ATha0.508 huMarIhaMta huMjina sahI, mUjha malinakoyare; artha vIcAra mUjha pUchajayo, saMsaI jeha naI hoyare. ATha0...509 gautama kahaI jamAlani, bolo vacana mukhyadavare; zAvatAke (a) azAsvato, loka nivalI jIvare. ATha0 510
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ raHO kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'ne AdhAre tAMjamala mujhAIuM, mUMgo mUDha atyaMta re; jamAlani gauttamadekhatAM, bolyA zrI bhagavaMtare. ATha ...511 jIva asAravata zAsvato, lokanAdoya bhedare; gauttama ragabahUharSouM, jamAlI huuM bedare. ATha0 ...pa1ra mAna mUkIapAchovalo, jItyA zrI bhagavaMta re; eha prabhAvaka pUrSanI, karo bhagatI atyaMtare. ATha0 ...513 artha : (jinazAsananI prabhAvanA karanAra) ATha prabhAvika puruSonI khUba bhakti karajo. jeo samyaka prakAre sUtra - siddhAMta (Agama) nuM vAMcana kare che. teone supAtradAna Apajo..499. jinezvara praNita Agama samAna A jagatamAM koI zAstra nathI. temAM gaMbhIra artha (paramArtha) samAyela che. zAstranAM vacano sAMbhaLatA hradayamAM caMdana jevI zItaLatA prApta thAya che...500. jema ajANatAM vRddhAe haMsa haMsano jApa japyo tethI tenA putranuM sarpa viSa dUra thayuM, tema cittanI ekAgratA vinA, sahajapaNe zAstra zravaNa karatAM paNa lAbhadAyI nIvaDe che...501. AsUtra siddhAMtanuM bhAvapUrvaka zravaNa karatAM pAparUpI viSano bhAra dUra thAya che. jJAnIonI temaja paThana-pAThana karanArA abhyAsIonI bhakti karavAthI samakita nirmaLa bane che...502. dharmakathika e bIjA prabhAvaka puruSa che. jenA upadezathI ghaNA jIvo dharma pAme che. teo maMdiSeNa muninI jema nitya potAnA upadezathI bhavya jIvone pratibodhe che...503. baLabhadra muninI dezanAthI vanacara prANIo jevAM ke haMsa, mRga, mora, cittA ane vAdha jevAM hiMsaka prANIo temajacora-lUMTArA jevAMvanamAM rahenArAjIvo paNa pratibodha pAmyA..504. baLabhadra muninI prabhAvika vANInA prabhAvathI rIMcha jevAM hiMsaka prANIoe mAMsa khAvAnuM choDI dIdhuM. evAbhAvika puruSane namaskAra karatAM AtmA nirmaLa bane che...505. atizaya prabhAvazALI vAdI nAmanA trIjA prabhAvika puruSa che. zaivadharmI, saMnyAsI ke anyadarzanIo tene jItI na zakyA tevA pravINa puruSa bhagavAna mahAvIra svAmI prakhyAta vAdI puruSa hatA.506. gaNadharomAM pramukha evA gautama svAmI Adi gaNadharoe bhagavAna mahAvIra sAthe vAda karyo. zAstranAM prazno pUchatAM temano avAja besI gayo arthAt gaNadharono parAbhava thayo tethI teo cUpa thaI gayA...507. juo jamAlI aNagArane !je nihanavomAM mukhya hatAM. samavasaraNamAM bhagavAna mahAvIra samakSa vAda karavA AvyA. temaNe samavasaraNamAM AvI ravamukhethI kahyuM...508. "huM arihaMta chuM, huM jinezvara chuM. mArA jevo koI zreSTha nathI. jene zAstranA artha ke paramArtha viSe saMzaya hoya te mane prazna pUchI zake che"...509.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa (prathama gaNadhara) gautamasvAmIe jamAlImunine prazna pUchayo, 'A loka zAzvata che ke azAzvata ? temaja A jIva zAzvata che ke azAzvata ? teno javAba Apo.' .510. tyAM jamAlImuni mUMjhAyA. te mUDha ajJAnI, zIghra mauna banI gayA. jamAlImuni ane gautamasvAmInI samakSa joI bhagavAna mahAvIra svAmI bolyAM...511. 'jIva zAzvata paNa che ane azAzvata paNa che. lokapaNa zAzvata ane azAzvata che. cotho te parabhAvIka hoya, nImataka bhAkhI maNi soya; boli RRSi jina zAzana kAMmya, nImata na bhAkhi bIjya ThAMsya. varAmera potAni kAMsya, nImataka bhAkhyuM ThAMmo ThAMgya; soya marI saMsArlRi phari, bhadrabAhu te cubha gatI varai. soa avadAta kahuM eNi ThAMsya, mUnI moTo bhadrabAhUM svAthya; varahAmera tasa baMdhava kyo, saMyama mUkI alago rahyo. paraNyo nAriniM Avyo bAla, janamotarI vartI tatakAla; ekaso ATha varsanuM Aya, varahAmera ho teNiThAhi. sakala sajananaeNi melyAM sahI, baMdhavaniM teDayA gahi gahI; bhadrabAhu sUrI kahi valI tahI, vAravAra kuMNa Avi ahI. marasi tava AvuM eNi ThAhi, ATha dIvazanuM ekanuM Aya; eNi vacane khIjyo nIja bhrAta, varAmera nRpa pAsi jAta. baMdhavani teDAvyo tahI, mUnI Avyo nRpa baiTho jahI; bhUSiM pUchyu sutanuM Aya, ATha dIvaza bhAkhyA teNai ThAhi. varAhamera kahi jUThuM kahi, mUjha baMdhava ekai navya lahi; ATha dIvasa ehavaDA jasi, mAMnabhraSTa te jUTho thasi. kari poMNya niM valI odhairi, bAlikaniM rAkho khrubhapiri; dIvasa AThamo jyAri thAya, sUtinaM teDi mAta pItAya. .514 svAmI A sAMbhaLI khUba harakhAyA, jyAre jamAlImunine khUba kheda thayo... pa12. jamAlImuni mAna mUkI parAjita banI pAchA vaLyA. A pramANe vAdamAM bhagavAna mahAvIra jItI gayA. evA zreSTha vAdI prabhAvaka puruSonI atyaMta bhAvapUrvaka bhakti karo...513. copAi - 13 515 ...516 ...499 ...518 ...59 ...520 211 ...para1 " parara gautama
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre mAMjArI mUkhya bhogala asiM, bAlIkaniM zazira vAgI tasi; soya kumara (kumAra)* tyAMhAM murNi gayo, bhadrabAhu te sAco thayo. ...para3 artha : aSTAMga nimittano jANakAra ane te anusAra kahenAra te cotho naimittika prabhAvaka kahevAya che. jinazAsananA zreya ane kalyANa mATe munivaro nimitta bhAkhe che, paraMtu (sAMsArika kAryanI siddhi mATe) anya sthAne nimitta jJAnano upayoga karatA nathI... 514 . varAhamihire potAnA kArya (prasiddhi) mATe vividha sthaLoe nimitta kalA kahI tethI te marIne saMsAramAM paribhramaNa karato rahyo, jyAre (teno bhAI) bhadrabAhusvAmI zubha gatimAM gayA..515. tenI kathA huM A sthAne kahuM chuM. bhadrabAhu svAmI jayeSTha munivara hatA. varAhamihira temano laghu bAMdhava hato. te sAdhuveza tyAgI alaga rahyo... pa16. rANIe putrane janma Apyo. varAhamihire rAjaputranI janmakuMDalI karI tarata ja bhaviSya bhAkhyuM ke, A rAjaputranuM AyuSya 108 varSanuM che. AvuM kahI temaNe rAjA ane prajAne khuza karyA...517. sarva prajAjano ane dharmAcAryoe(bhadrabAhusvAmI sivAya) rAjaputrane AzIrvAda pAThavyA tethI varAhamihire bhadrabAhusvAmIne rAjasabhAmAM teDAvyA. bhadrabAhusvAmIe jAheramAM kahyuM ke, ''yatioe vAraMvAra rAjasabhAmAM zA mATe javuM ?'' ... pa18. (bhadrabAhusvAmIe kahyuM) bALakanuM AyuSya ATha divasanuM che. tenuM mRtyu thaze tyAre huM tyAM AvIza. AvA vacano sAMbhaLI varAhamihirane potAnA bhAi pratye gusso Avyo. varAhamihira rAjA pAse gayo. (teNe rAjAne bhadrabAhusvAmIne rAjasabhAmAM teDAvavA kahyuM.) ... 519. varAhamihiranA kahevAthI rAjAe bhadrabAhusvAmIne rAjasabhAmAM teDAvyA. bhadrabAhusvAmI rAjyasabhAmAM AvyA. rAjAe temane putranAM AyuSya viSe pUchayuM. bhadrabAhusvAmIe bALakanuM AyuSya ATha divasanuM kahyuM...520. varAhamihira rAjAne kahe che ke, ''bhadrabAhusvAmI jUThThuM bole che. mArA bhAine jyotiSa zAstranuM jJAna nathI. jotajotAmAM ATha divasa vyatIta thai jaze ane te khoTo sAbita thatAM apamAnita thaze' 'para1 rAjAe bALakanA rakSaNa mATe dAna-puNya karavA kahyuM. bALakane surakSita sthAne rAkhavAmAM Avyo. AThamA divase mAtA-pitA bALakane teDIne ubhA hatA...para2. te samaye bilADInA mukhanA cihna vALI daravAjAnI bhogaLa (daravAjo baMdha ka2vAnI loDhAnI bhAre argalA) acAnaka bALakanA mastaka para paDI, tethI bALakanuM tyAMja mRtyu thayuM. bhadrabAhusvAmInuM bhaviSya kathana satya thayuM. (varAhamihira khoTo Tharyo tethI rAjA ane prajAmAM apamAnita thayo.) ...para3. *() mUkela zabda sudhArIne lakhyo che.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa ...54 -duhA : 35bhadrabAhu sAco thayo, jinazAzana jaikAra; azAprabhAvIka puruSanI, kIjai bhagatI apAra. artha: bhadrabAhuvAmInuM vacana satya thayuM, tethI jinazAsanano jaya jayakAra thayo. evA prabhAvika puruSanuM bhaktibhAvapUrvaka kIrtana karavuM joiepa24. DhALaH 31 (DuMgarIAnI) bhagatI kIji azApUrvanI, dIpAvijina dharmare; eka AkAzamAM mAchalo, upano sUdara parmare. ...para5 bhagatI kIjai azA pUrSanI AMcalI; mAchalo bAvana pUlataNo, paDibhogya sahI Ajare; varahAyeriema cItIuM, Avo jyAMhAM mAhArAja re. bhagatI. ...para6 rAjabhuvanya bhociM upari, kIdhuM eka kuMDAlare; mAchalo mAMhi paDasisahI, nIsiM jaNya bhupAlaze. bhagatI. ...para7 bhadrabAhu vAcya bolIA, paDi kuMDalA bAharayAre; macha ekAvana pala taNo, adIka nahI eNajI ThArare. bhagatI. ...para8 kuMDa bahAra paDayo mAchalo, tolyuM toya huo taMta re; mAnabhraSTa huo tyAhAMsara, varAhame atyaMtare. bhagatI. ...para9 devaniMgurUjeNilopIA, matya tAsa mUMjhAyare; telamAhAMye pANI bhaluM, dIvo sahIajhakhAyare. bhagatI. ...530 jJAna dIpaka rejhakho thayo, vahu~ samakatatela re; mAMnA mIthyAta jala tyAhAM bhaluM, hUi tIranI relare. bhagatI...531 tImara aMdhArate atI ghaNuM, vahameranihore; mAna bhraSTa jathai mRta lahi, hayo vartAro soyare. bhagatI. ...pa3ra magIe atyahiMcakarUpato, kari paragaTa pApare; bhadrabAhu vAcyuM tyAhAM karai, uvasagaharuM Apare. bhagatI....533 deva dharaNendra AvI karI, TAlimaragI(a) rogare; vAMchIta lokaniM pUrato, dharI sakala saMjayogare. bhagatI...534
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'ne AdhAre vari riloka stotara bhaNi, ANi devani khaccare; eka gAthA karIvegalI, rAkhIte tIhApaMcare. bhagatI....535 artha : jeNe jinazAsanane dedIpyamAna banAvyo che evA prabhAvika puruSanI bhakti karo. (tyAra pachI varAhamihire eka divasa rAjAne kahyuM"AkAzamAM suMdara ane uttama matsya utpanna thayo che...para. te matsya bAvana pala (1 pala = 4 tolA) nA vajanavALo che. te Aje pRthvI para paDaze." evI bhaviSyavANI varAhamihire rAjAne kahI".para6. rAjamahelanI bhUmi upara varAhamihire eka moTuM kuMDALuM karyuM. pachI teNe rAjAne kahyuM ke, "he rAjana! AkAzamAMthI mAchaluM A kuMDALAmAM ja paDaze te vAta cokkasa che'..para7. (rAjAe pUchyuM tyAre) bhadrabAhuvAmIe kahyuM, "A mAchaluM kuMDALAnI bahAra paDaze; temaja te ekAvana pala (vajana) nuM che, tenAthI adhika nathI".pa28. (niyata samaye) te matsya kuMDALAnI bahAra paDayuM. tenuM vajana karatAM vAda-vivAdano aMta Avyo. (bhadrabAhuvAmIe kahyuM hatuM teTalAM vajananuM matsya hatuM) ahIM pharIthI varAhamihirano parAjaya thayo. te apamAnita thayo...para9. jema pANI mizrita telathI dIvo bUjhAI jAya che, tema deva-guruno jeo anAdara kare che tenA jJAnano kSayopazama thato nathI...530. (jyAre) jJAnarUpI dIpaka jhAMkho thAya tyAre samakitarUpI telanuM siMcana IcchuM chuM, paraMtu ahaMkAra ane ajJAnarUpI jaLa bhareluM hoya tyAM (jJAnadIpakanA abhAvamAM) aMdhakAra phelAya che.531. varAhamihiramAM mithyAtvarUpa aMdhakAra gADha rIte chavAyeluM hatuM. te sarvatra apamAnita thayo. aMte (saMnyAsa lai) mRtyu pAmI yaMtara jAtino deva thayo.pa3ra. (jainAcArya ane jaina saMgha para dveSa hovAthI te vyaMtara deva cAre tarapha marakIno roga phelAvI pragaTapaNe pApanuM AcaraNa karavA lAgyo, tyAre (upasarganuM nivAraNa karavA) bhadrabAhu svAmIe uvasaggaharaM stotra'nI racanA karI. (tenA smaraNa ane zravaNathI upadrava zAMta thayo.).533. dharaNendra deve A pRthvI para AvI marakInA roganA upadravanuM nivAraNa karyuM. teNe lokonI sarva icchAo pUrNa karI temaja sarva saMjogo anukULa karI ApyA...pa34. have pratyeka ghare loko A stotrano pATha bhaNatAM. tethI dharaNendra devane kheMcAIne A pRthvI para AvavuM paDatuM tethI te stotranI eka gAthA temAMthI judI karAI. (eka gAthAno lopa karAyo) ane pAMca gAthAo rAkhavAmAM AvI..pa35.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa -duhA -36bhagati karo ehavA taNI, e guNa ANo aMgya; parabhAvIka nara pAMcamo, carIta sUNo mana raMgya. tapa tapato mUnI atI ghaNo, deva nami tasa pAya; aneka labdhi taNo dhaNI, parabhAvIka kahivAya. jina zAzani kAMmiM havo, tapIuM vISNukuMmAra; nImaca taNI caMpyo sahI, kIdho pAMTUM prAhAra. sanatakumAra tapIuM sahI, labhadhIvaMta huo eha; mUkharasa aMgi copaDAi, kanaka varNa hui deha. pUrNa parabhAvIka e sahI, e jina zAzana thaMbha; zAsanahAM sobhai sahI, jyama zarapAli~ aMba. e parabhAvIka pAMcamo, je tapano karahAra; vIdhAvaMta chaTho sahI, jina zAzana zaNagAra. vidyA maMtra sIdha eka hUo, Arya khaparAcArya hUo; rAjA bahUdha zItaMbara karayo, jasa tehano gunhA vIstarayo. soya kathA sUNyo gayi gahI, zrAvaka bahUMdha karayA teNai sahI; prathavI pattha rAjA kari jora, zAzanamAhi~ pADayo sora. Arya khaparAcArya jeha, rAjabhuvanAM Avyo teha; rAjAni pratabodhi jasiM, mUnI cAbakhiM mArayo tasiM. navI vAgi cAbakho lagAra, rAjamAhi~ tava hUo pUkAra; aMteGra uMchalatuM sahUM, vAMsi cAbakhA vAgi bahUM. AvI rAyarniM kahI kathAya, nRpa lAgo mUnIvarani pAya; rAkhya, rAkhya hUM sAco yatI, miM aparAdha karayo chi atI. eNi vacane mUnI pAcho valai, nagara devalAM pUDhi paai; sakala bahUMdha nRpa joDI hAtha, vInavIo mUnIvarano nAtha. kRpA karo havi svAmI tumyo, atI aparAdha karayo chi athyo; Aja pachI kIjai anyAya, to tuMma korpayo RSirAya. ...536 ...537 ...538 ...539 ..540 ...541 .542 ...543 ...544 ...545 ...546 ...547 ...548 15
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre dInavacana mukhya bhAkhijasiM, pAchAdevalA thayAM tasiM; jinazAsana rAkhyuM tyAhAMThAmya, kIrtapasarIThAMsoThAMkhya. ...549 artha : prabhAvika purUSanI bhakti karo. emanA guNone aMgIkAra karI svayaM guNavAna bano. have pAMcamA prabhAvika purUSanuM jIvana caritra prasannacite sAMbhaLo...536. vividha prakAranI duSkara tapazcaryA karatA hoya tevA tapasvIne devo paNa namaskAra kare che. teo aneka labdhi prApta kare che, tevA tapasvI prabhAvika puruSa kahevAya che...537. taparavI viSNukumAra munie jinazAsananI prabhAvanA mATe kArya karyuM. temaNe namucine (mastake paga mUkI) cAMpI dIdho ane tene lAta mArI kADhI mUkyo...538. sanaskumAre ugra tapazcaryA karI tethI tenA mukhanuM thUka copaDatAM kAyA suvarNamayI bane evI labdhi prApta thai..pa39. AvA prabhAvika puruSo jinazAsananA staMbha samAna che. jema mastake mugaTa zobhe che tema jinazAsanamAM teo zobhAyamAna che...pa40. tapazcaryA karanAro tapasvI kahevAya che. te pAMcamo prabhAvika puruSa che. chaThTho vidyAvaMta prabhAvika che, je jinazAsananA zaNagAra samAna che...541. vidyAmaMtrAdinI siddhi pAmelA jinazAsanamAM eka Arya khapUTAcArya nAmanA prabhAvazALI AcArya thayA. (bhRgukaccha dezamAM balamitra nAmano) bauddha dharmI rAjA jinazAsananI avahelanA karato hato. te rAjAne jItIne Arya khapUTAcArye potAnI cAre bAju kIrti phelAvI...542. te kathA tuM triyoganI ekAgratApUrvaka sAMbhaLa. rAjA bauddha dharmI hato. teNe ghaNA jaina zrAvakone jabaradastI bauddha dharmI banAvyA hatA. tevA samaye Arya khapUTAcArye jinazAsanano siMhanAda karyo...543. (vRddhakara nAmanA baudha AcArya vAdamAM hArI gayA. marIne te yakSa thayA. te jinazAsana ane temanA bhaktajano para upadrava karavA lAgyA tyAre) Arya khapUTAcArye rAjamahela (yakSamaMdira)mAM praveza karyo. (yakSanuM damana karavA tenI chAtI para paga mUkI mUrti para oDhIne sUI gayA. potAnA ISTa devanuM apamAna thavAthI rAjA gusse thayA.) AcArye rAjAne pratibodhavA mATe yukti karI hatI, paraMtu gusse thayelo rAjA AcArya para prahAra karavA lAgyo...544. (maMtra ane vidyAnA prabhAve, te prahAro (cAbakhA) AcAryane na vAgatAM rAjAnI aMtaHpuranI rANIone pIThamAM hajAragaNA thai vAgavA mAMDyA. tethI te samaye rAjyamAM rANIo jorajorathI bUmo pADavA lAgI...54pa. aMta:puranAM rakSakoe AvI rAjAne sarva hakIkata jaNAvI. tyAre rAjAe munivaranA page paDI mAphI mAMgI ane kahyuM ke, "he RSimuni! have basa karo. tame sAcA nigraMtha cho. meM ApanI AzAtanA karI ghaNo moTo aparAdha karyo che...546.
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 217 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa 55o rAjAnAM AvAM vacano sAMbhaLI muni upazAMta thayA. teo uThIne cAlavA lAgyA. temanI pAchaLa yakSa ane zilA jevAM moTAM be pattharo paNa cAlavA mAMDayA. tyAre sarva bauddhajano ane rAjAe hAtha joDI munine vinaMtI karI ke "Apa sarva zreSTha muni cho, sarvanAnAtha cho.'..547. rAjAe kahyuM, "he vAmI! (A pattharanA bhArathI ghaTImAM paDelA caNAnI jema nagarajano dabAI jaze mATe) tame kRpA karo ame Apano khUba aparAdha karyo che. Aja pachI jo ame anyAya karIe to Apa jarUra amane zikSA Apajo"...548. rAjAnA AjIjIbharyAvacano sAMbhaLI munie yakSane tathA be zilA jevA moTA patharane je sthAne ubhA rahyA te sthAne sthApyAM. A pramANe Arya khapUTAcArye jinazAsananI prabhAvanA mATe maMtra vidyAno prayoga karI potAnI tathA zAsananI cAre tarapha kIrti phelAvI...549, -duhA H 37kIrti pasarI atI ghaNuM, pUrva prabhAvika eha; valI mUnivara AMgihavA, sahI saMbhAruM teha. ubatanamAMhAM saMcayo, mUnI jinazAzana kAya; uThIgAya AvI paDI, zaMkaradeharAThAmi. chaTho parabhAvIka sahI, vIdyAvaMta mUnI sAra; sIdhA prabhAvIka sAtamo, ghanatehano avatAra. cUrNa aMjanazIdha karI, karato zAzana kAma; kalAkelavikAraNi, rahi jagamAMtasa nAma. ...papa3 artha : prabhAvika puruSo dvArA jinazAsananI unnati thaI temaja cAre tarapha khyAti prasarI gaI. vaLI jinazAsananA prabhAvaka evA pUrvAcAryonuM paNa A saMdarbhamAM smaraNa karuM chuM...550. ubAtana nAmanA gAmamAM koI jaina muni jinazAsananA kArya mATe gayA. A gAmanA brAhmaNoe dveSabhAvathI mRta gAyanA kalevarane jinamaMdiramAM mUkyuM. vidyA prayoganAM baLathI jaina munie te mRta gAyanA kalevarane zaMkaranA dorA (maMdira)mAM mUkyuM.551. jinazAsananI unnati mATe vidyAvaMta puruSo uttama che. teo chaThThA prabhAvaka puruSa che. sAtamA siddha prabhAvaka puruSa che. temanuM jIvana dhanya che...papara. teo cUrNa- aMjanavagere siddha karI jinazAsananI pragatinAM kAryo kare che. teo siddha karelI kaLAno upayogakAraNa vinA karatA nathI. teo jagatamAM prasiddha banyA che...553. *,551 * 51ra.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre *554 *556 ...559 DhALaH 32(bhAddhave bhaIza(bheMza) macANI) jagamAhirahyuM tasa nAMmare, boluM tAsa taNA guNa grAma; kAlakracArya munI jehare, kari kaMcana ITayanuM te. kahu mAMDIni avadAtAre, gRdhabhIla rAjA vIkhyAta; te sAdhavIni leI jAyire, bahatyakAlakAcAryanI thAI. *.555 kAlakAcArya pUnI rAyire, nRpa maMtrI kiMte jAI; tenI bhAkhI sakalakathAIre, nRpacaDhiu teNiThAhi. sabala kaTIka asavArare, kharaca khuTAMteNI vAra re; kAlIkAcArya mUnI sAuiMre, teNi cUrNa lIdhuM hArthire. 557 laI nIhI mAMDIhAM dharatore, ITi kaMcanamityAhAkarato; vahicI ApitamAma sArAre, sahu subhaTa huA huMzIArA. ...papa8 vaTavRMgRdhabhIlanuM grAMmare, huI sabalatIhAM saMgrAma; yudha karatAM rAjA hArire, gRdhabhIla vIdhA saMbhAri. thaI rANabI bhukiyArIre, karaDi jaIakaTakanityAri; te Agali sahuko nAhAsire, tyAhA mUnIvarakalAprakAsi. je dhanuSa kalAnA je jAhare, je cUki nahI narabANa; ahevA eka soni ATha re, te bAMdhI rahyA tyAhAThATha. *.561 bhukigRbI mukhamaMDANa re, samakAliM mUkyAM bANa; tIra ekasoni je AThare, dhI gradhabhI muMbanI vATa. pradhabhI na saki tyAMhAM bhUkIre, nehAThImAM ja mUkI; hArayovRdhabhIla jerAre, sAdhavI vAlI teNiMThAhaya. artha: jeo jagatamAM vikhyAta thayA che. evA kAlakAcArya muninA huM guNagrAma karuM chuM; jemane ITamAMthI sonuM banAvavAnI siddhi prApta thaI hatI...554. (siddha prabhAvaka evA) kAlakAcAryanI kathA mAMDIne kahuM chuM. gaIbhIla nAmano eka prakhyAta rAjA hato.(te kAmI laMpaTa hato). te ekavAra eka jaina sAdhIne upADI aMtaHpuramAM lAvyo. te sAdhvI (saMsAra pakSa) kAlakAcArya muninI bahena hatI...555. (rAjAnA AvA akRtya badala) kAlakAcArya muni rAjAnA maMtrI pAse madada mATe gayA. tyAM jaI temaNe maMtrIne sarva vigata jaNAvI. (rAjA samajyo nahi) tethI rAjA sAthe yuddha thayuM...556. *560 **.pa6ra ..563
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 219 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa baLavAna sainya ane zUravIra yoddhAonI rakSA (AjIvikA) mATe dhana khUTayuM. kAlakAcArya munie hAthamAM cUrNa laI labdhiono prayoga karyo...557. kuMbhAranA niMbhADAmAMthI ITa laI temaNe cUrNa para mUkI. ITa suvarNamathI banI gaI. te suvarNa temaNe subhaTone vaheMcI ApyuM. sarva subhaTo yuddha mATe taiyAra thaI gayA...558. temaNe rAjA gardabhIlanA rAjyane cAre taraphathI gherI lIdhuM. tyAM bhayaMkara yuddha thayuM. yuddha karatAM gardabhIla rAjA parAjita thayo tyAre tene gardabhI vidyA yAda AvI...559 vidyAnuM smaraNa karI rAjAe bhUkhI gardabhI vidurvA, te gardabhI chAvaNImAM jaI lazkaranAM sainikone karaDavA lAgI ane rAtre bhUMkavA lAgI. tethI DarIne sau bhAgavA mAMDyAM (lazkaramAM nAsabhAga thavA lAgI) tyAre kAlakAcArya munie potAnI vidyAno prayoga karyo...560. ekaso sAi ajoDa dhanurdhArI ke jemano eka paNa bANa niSphaLa na jAya evA dhanurvidyAnA niSNAMta naroe te gardabhIne eka sthAne sthira karI bAMdhI dIdhI...pa61. gardabhI bhUMkavA lAgI te samaye yoddhAoe tenA moDhAmAM ekasone ATha bANa mAryA. gardabhInuM mukha bANo vaDe bharAI jatAM bhUkavAnuM baMdha thayuM...562. gadaMbhI bhUkI na zakI tethI te apamAnita thaI tyAMthI bhAgI gaI. A pramANe gaIbhIla rAjA hArI gayo. teNe sAdhvIjIne choDI dIdhAM. sAdhvIjI potAnA sthAne gayA...563. -duhA : 38sAdhavanileI AvIyA, varatyo jijikAra; kAlikAcArya mUnIva, jinasAzana zaNagAra. sAzana rupaprAsAda pari, e mUnI kalasasamAMnya; sAzana rupa AbharNamA, e mUnI mUgaTa ja mAnya. eha prabhAvIka nara sahI, ehamAM samakita sAra; jehaazA guNa Adari, samakatatasanIradhAra. ...566 eha prabhAvIka sAtamo, AThamote kavIrAya; jehathI jinazAsana rahi, traMtu kAma thAya. ...567 artha - kAlakAcArya muni jinazAsananA sAdhvIjIne laI AvyA, tethI sarvatra jaya jayakAra thayo. kAlakAcArya muni jinazAsanarUpI AbhUSaNamAM mugaTa samAna sarva zreSTha che...pa64. teo jinazAsanarUpI prAsAda upara kaLaza samAna che, temaja jinazAsanarUpI AbhUSaNamAM mugaTa samAna sarvazreSTha che...pa65. A prabhAvaka puruSa che. teomAM uttama samakita hoya che. je jinazAsananI unnati mATe AvA guNonuM AcaraNa kare che. tene cokkasa (nizcita) samakita hoya che...pa66. *564
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre sAtamA siddha prabhAvaka che. teo jinazAsanamAM rahI navI navI kAvya-racanAonuM sarjana kare che...567. copAi - 15 cyuMtuM kAma te kavItA kari, sIdhasena munIvara mAMhAM zari; teNai pratabodhyo vIkramarAya, mAMDI soya kahUM ja kathAya. nagarI avaMtInA vanamAMhiM, sIdhasena sUri AvyA tyAMhiM; nagara dhaNI Avyo teNai ThAhi, manamAM vAMdi vIkrama rAya. dharmalAbha mUnI detA jasiM, vIkrama rAjA pUchi tasiM; dharmalAbha vaNa vAMdi kahi, ema AcAra tuma kehI pari rahi. dharmalAbha miM tehani kahyo, je miM sUjha vaMdato lahyo; eNi vacane harakhyo nRpa soya, sarvagyana putra e sAco hoya. vIkramarAya tyAhA dhari vaveka, sovana koDi dii tyAhA eka; sIdhasena sovana navya lIi, vIkrama 2Ayani pAchuM dii. vIkramani te nArviM kamya, zaMghamAMhi mUki zrubhaThAMca; dharmathAnakaiM te paNi kari, vIkramarAjA pAcho phari. gaMdha caturavIdha malIuM tasiM, sIdhasena vInavIu tasiM; jaina bhuvana ahI meTuM (moTuM) lahyuM, te deharuM mehezarIMi grahyuM. zAhAstra vacana ehevuM paNya hatuM, cakrInu sena ja cUravuM; te sahI dharma taNai jo kAMsya, asI vAta nahI bIjai ThAMsya. eha vacana manya suhUM dharI, cAra zaloka navA tyAhA karI; AvyA rAya taNai darabArai, nRpa sevakaniM kahi teNai ThAri. darabArI gayo vIkrama pAza, mUnIvara carItra kahyuM uholAza; svAmI kIrti tAhArI kari, ki Avi ke pAcho phari. vIkramarAya tIhA bolIuM, cauda gAMma lakhya sovana dIuM; mana bhAvai to Avi ahI, jAMtAM ko tasa vArI nahI. vIkrama vacana sUNI te valyo, sIdhasenani AvI malyo; dei dAMnanaeNi lAgo pAya, na lIi raSi nRpa pAsi jAya. ..568 .569 ...570 ...571 ...572 ...573 ...574 .575 ...576 ...577 ...578 ...579
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa zaloka eka kahyo gahi gahI, apUrva dhanura vIdyA tujha sahI; mArgaNa sAhAmo Avi vahI, guNa tujha dUri jAi sahI. kIrti vacana mukhya sUNIAM jasi, pUrva daza tava Api tasiM; dukhyaNa sAhAmo biTho sahI, zaloka eka kahyo gahi gahI. jagamAM vacana asyuM kahivAya, je mAgi te ApirAya; eha vacana munI jUThuM vida, parastrIniM kayAhAM AlphI dai ? jUTho loka hi e sadA, rIpUni pUThi na dIdhI kadA; eNi vacana rAjA thayo khUsI, dakhyaNa daza Api nRpa hasI. nRpa padyama daza biTho sahI, eka zaloka kahI mUnI rahI; tUjha nIsAMNa taNA thA vaDA, zatru rIdai rupa hUMTi ghaDA. tIhAM nIra DhaMpUM navya lahi, viri nAraya locana jalavahi; nIsAMNa DaMDa taNA tujha thAya, mAri anya vAgai anya ThAhi. valI pachayama daza ApI tasiM, biTho svAmI uttara dazi; ...580 ...581 .182 ...583 ...584 ...585 221 ...586 zaloka eka kari nara guMNI, naMdyA stutya kIdhI nRpa taNI. artha : kavi prabhAvaka kavitAnuM sarjana kare che. siddhasenasUri kavi prabhAvakamAM zreSTha hatA. temaNe (ujjayinI nagarInA) vikramAditya rAjAne (suMdara kAvya racanAthI) pratibodhyA. kavi siddhasenasUrino vRttAMta A pramANe che...568. siddhasenasUri vicaratAM vicaratAM ekavAra avaMtI nagarInA araNyamAM pahoMcyA. tyAre nagarapati vikramarAjA (azvavAhanikA mATe) tyAM AvyA. temaNe siddhasenasUrine manathI vaMdana karyA..569. siddhasenasUrie rAjAnI samIpa AvI tene 'dharmalAbha' Apyo, tyAre rAjAe pUchyuM, ''zuM vaMdana karyA vinA ja tame dharmalAbha kahyo ? AvuM karavAthI tamAro AcAra kema raheze ?''...570. siddhasenasUri bolyA,'he rAjana ! jeNe amane namaskAra karyA tene meM dharmalAbha Apyo che. ' A vacano sAMbhaLI vikrama rAjA khuza thayo. tene khAtrI thaI ke siddhasenasUri 'sarvajJano putra' kahevAya che te satya che..571. vikrama rAjAe sUrine vaMdana karI viveka sAcavyo. teNe kroDa sonAmahora sUrine ApI. tyAre siddhasenasUrie te sonAmahoro grahaNa na karI. temaNe te dhana vikrama rAjAne pAchuM sopyuM... 572 vikrama rAjAe kyuM (ApeluM dhana) mane kahyuM nahi. tyAre te dhana saMghamAM surakSita sthAne rakhAyuM. jina maMdiranA jirNoddhAra arthe te dhanano upayoga karavo evuM nakkI karI vikrama rAjA nagaramAM pAcho pharyA...573. ekavAra caturvidha saMgha (ujjayinI nagarImAM) ekatrita thayo. temaNe siddhasenasUrine vinaMtI karI ke, pUrve ahIM (pArzvanAtha bhagavAnanuM) moTuM jinamaMdira hatuM. zaiva dharmIoe (te biMba DhAMkI daI mahAdevanuM liMga
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ rarara kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre sthApita karyuM.) te maMdirane zivaprasAda banAvyo che...574. dharmanI rakSA mATe cakravartInI senAno nAza karavo paDe to te paNa karavo. AvI vAta zAstra sivAya bIje sthAne kahI nathI...575. saMghanA vacanone cittamAM dharI siddhasenasUrie navA cAra zloka racyA. te zloka banAvIne teo vikama rAjAnA darabAramAM AvyA. tyAM dvArapALane (rAjAne maLavAnI abhilASA vALo) bhikSu dvAre ubho che, evuM lakhI mokalyuM...576. pratihArIe vikramarAjA pAse AvI muni caritra atyaMta umaLakApUrvaka kahyuM, "he rAjana! tamArI kIrti (prazaMsA) sAMbhaLI bhikSu tamane maLavA Avyo che. te Ave ke jAya?".577. vikrama rAjAe dvArapALane kahyuM, "tene(dasa)lAkha suvarNamudrA ane cauda gAmo Apo. (hAthamAM cAra zloko che, tene AvavuM hoya to Ave ane javuM hoya tene koI aTakAvaze nahIM'.578. vikrama rAjAnA vacano sAMbhaLI dvArapALa siddhasenasUri pAse Avyo. teNe rAjAnI AjJA anusAra sUrine dAna ApyuM tathA praNAma karyA, paraMtu siddhasenasUrie te dAna na ravIkAryuM. tyAra pachI sUri rAjA pAse gayA...579. siddhasenasUrie rAjA samakSa prathama zloka kahyo. "he rAjana! tamArI dhanurvidyA apUrva che. mAMganArAono samUha tamArI pAse Ave che. enA kAraNe tamArA guNo digaMtara(cAre dizA)mAM phelAya che''..580. rAjAe sUrinA mukhethI potAnI kIrti sAMbhaLI khuza thaI pUrva dizAnuM rAjya ApyuM. rAjA dakSiNa dizA sanmukha beTho tyAre munie pharI eka zloka kahyo...581. (he rAjana!) jagatamAM evuM kahevAya che ke, je mAMgo te rAjA Ape. vidvAnonuM A vacana khoTuM che kAraNake tame parastrIne kyAM khuza karo cho? arthAt tame parastrIone cAhatA nathI...582. zatruoe tamArI pITha prApta karI nathI. (arthAtu tame zatruone kyAreya pITha dekhADI nathI, raNamedAna choDI yuddhamAMthI pAchA pharyA nathI) loko kahe che te jUThuM che. AvA vacano sAMbhaLI rAjA khuza thayo. teNe dakSiNa dizAnuM rAjya hasatAM hasatAM munine ApyuM...583. vikramarAjA tyAra pachI pazcima dizAmAM beTho. tenI sanmukha thaI siddhasenasUrie eka zloka kahyo, "he rAjana! tamArI raNabherI vAgatAM zatruonA hRdayarUpI ghaDAo phUTe che." (arthAtu tamAruM zaurya adbhuta che, tamAruM nizAna sacoTa che.)...584. jyAM pANInuM eka TIpuM nathI tyAM ApanA zauryathI zatruonI priyAonA netro maLe che. (tamArA zauryathI zatruonI priyAo bhayabhIta bane che.) jyAre tame DaMDAthI prahAra karo cho tyAre mAro cho koIkane ane vAge che bIjA koIkane...585. have rAjAe pazcima dizAnuM rAjya sUrine ApyuM. tyAra pachI vikramarAjA uttara dizA sanmukha beThA
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ rara3 truTaka jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa tyAre sUrie pharI eka zloka kahyo...586. DhALaH 33 (dezI-aMbara pUrathI ti varI (te vaLI). rAga : goDI) mAri zabda nahitRpamukhiM, dUkhIo nahI nRpa koyare; Apa pIAroTeko nahI, traNe jUThAM ja hoya; .587 hoya jUThAM e traNe, paMDita eka sahAmo malyo; teNai mujhasya bahugoSTa kIdhI, taNi mahAro saMsilo. truTaka teNaI kanRpa karayu darIsaNa, pApapItAtyArimUo; dAna dIdhu jamabhUpi, dAraddhi bhrAta pUro huo. ...588 dArIdra baMdhava java gayo, tava mUi bhavahi mAya re; teNaI kAryanRpanaca hINi, te jUThuMkahavAya re; 589 kapivAya jUThuM ehabIju, rAgadveSatujha mAMhire; traNya nArI tumyo paraNyA, ekanarAkhI kAyare. sararavatI bhUkhamAMhi mehelI, lakhyamIte rAkhI hAthire; kItina dharI kAMkarAkhI, rAga dveSatUjha sAthire. dUkhIe nahI tujha nagaramAMhAM, evuM nRpa jANya re; kItina rahI tujha gAMhAM, to sUkhanI sahANyare. 591 hAya sUkhanI hUi tehani, desavadesiMte gaI; saMtoSanahI ApanArI, traNya bhuvana pharatI rahI. teNaI kArNatraye bola jUThA, khoTIkIrti kayama gamaI; eNai vacane nUpasabala harakhyo, ApI rAjapAyinami. rAjadITha daza cyAranuM, mUnI nalIi teNIvAra re; dhanakaNakaMcana kAMgyanI, navarAkhinIra ghArare; navarAkhinIradhAra jayAri, tAMsarAya rIjyo ghaNuM bhUpakahiM mUkI Avya jaii, deheru jayAhAM izvara taNuM. mUnI kahi huM jo AvIza, vyaMga bheda tyArai si; rAya kahi munI Avya sAthiM, honAruvalatehasi; mUnI Avire prAsAdamAM, ghari manamAhA bahuraMgare; sUti karato re bhagavaMtanI pUjuM izavara vyaMgare. *590 truTaka ..592 597 truTaka 594 **Taka
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre truTaka *595 *guTaka bhaMga dhUEiza keruM, dhUADo pragaTayo sahI; agyanajhAlA pachi hui, pAsapragaTayAgahigAhI. vRtAMta sahuM tyAhA kahyo mAMDI, mahAkAla deharai jinataNuM; sAva sAle balilIdhuM, abhyo gRha vi ApaNuM sUNIavacananRpaharakhIo, mUkayAM eka sahisagAM re; jinapUjAnire kAraNi, kharacitehanadAre. ...596 dAma kharacinRpati tyAMhi, zrAvaka samakIta para thayo; bAra vRtanAo dhArI, kumata kumata kadAgRhityAhAM gayo. rAya vImahuo dharmI, mahImA sIdhasena jANo; eha prabhAvIka pUrNa karato, samakIta nIla ApaNo. ...597 artha grupanA mukhamAM mArI nAMkho evA zabdanahatAarthAtu amAri pravartana hatuM. nRpane koInA mATe rAga dveSa nahato. mArI", "rAga ane dveSa'AtraNa zabda jenAmAM hoya te jUTho hoya. A traNa jyAM hoya te jUTho hoya. (siddhasenasUri rastAmAM cAlatAM AvuM vicAre che) tyAM rastAmAM paMDita sAme maLyo. (siddhasenasUri rAjAne kahe che ke, teNe mArI sAthe ghaNI vAto karI tethI mAro saMzaya dUra thayo...587. paMDite samajAvyuM ke nRpanA darzana karavAthI pAparUpI pitA marI gayo.rAjAe mane puSkaLa dAna ApyuM tethI mArodaridrarUpI bAMdhava paNa marI gayo...588 daridrarUpI bAMdhavAno nAza thatAM mArI tRNArUpI mAtA paNa mRtyu pAmI. A kAraNe nRpa "mAre che' e satya che...589. rAjanuM! tamArAmAM rAga-dveSa nathI e bIjuM jUThuM che. tame nArIo sAthe paraNyA cho paraMtu eke nArIne sAthe rAkhatA nathI. (rAja! tamArAmAM rAga-dveSa nathI e bIjuM jUThuM che) tame traNa nArIo sAthe paraNyA cho, paraMtu e nArIne sAthe rAkhI nathI. prathama sarasvatI tamArA mukhamAM vasI che. lakSmI tamArA hastakamalamAM rahI che, paraMtu kIrtirUpI nArIne tame kema pakaDI na rAkhI? (te deza-videzamAM prasarI che) A sarva lakSaNo tamArAmAM rAga-dveSa che evuM siddha kare che...590. he rAjanuM!tamArA nagaramAM koI duHkhI nathI. (tame sarvanuM duHkha dUra karo cho evuM paMDito tamArI prazaMsA kare che te khoTuM che.) evuM tame jANo cho, paraMtu kIrti tamArA hAthamAM rahetI nathI. tene sukhanI hAni thaI che...591 he rAjanuM! kItine sukhanI hAni thavAthI te deza-videzamAM prasarI gaI che. Ape kIrtirUpI nArIne
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ rara5 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa saMtoSI nahIM. tethI traNe bhuvanamAMte pharatI rahe che. (vikramarAjAnI kIrti cAre dizAmAM phelAyelI che). te kAraNathI uparokta traNe bola asatya che. tamArI khoTI kIrti mane kema game? (e apUrva zlokanI vakoktinI yukti sAMbhaLI) vikramarAjA harSita thayo. teNe munine namaskAra karI potAnuM cAre dizAnuM rAjya ApyuM...592. | vikrama rAjAe siddhasenasUrine khuza thaI cAre dizAonuM rAjya ApyuM tyAre sUrie kahyuM, "zramaNo paisA, sonuM ke strI nizcayathI potAnI pAse rAkhatA nathI..13 (zramaNo mahAvratanI rakSA mATe) potAnI pAse kaMI ja rAkhatA nathI evuM jANI vikrama rAjA atyaMta khuza thayA. thoDA divasa pachI) rAjAe munine kahyuM, "jyAM ziva maMdira che tyAM jaI AvIe.". siddhasenasUrie kahyuM, "huM mahAkALanA maMdiramAM AvIza to zivaliMganA TukaDA thaze." vikrama rAjAe kahyuM, "hesUri !tame mArI sAthe Avo je thavAnuM haze te thaze."...594 siddhasenasUri mahAkALa (zivamaMdira)nA maMdiramAM AvyA tyAre bhAvapUrvaka, ullAsathI mahAdevanI (arihaMta devanI) bhakti-stuti (kalyANamaMdira strota) karI. (agiyAramI kaDI racAI) tyAre zivaliMga pUjavA lAgyuM. mahAdevanuM zivaliMga pUjatAM, temAMthI dhUmADo pragaTayo. tyAra pachI agni jvALA eTale teja puMja phelAyo. temAMthI dharaNendra sahita zrI pArzvanAthanI mUrti pragaTa thaI. siddhasenasUrie loko samakSa kathA kahI. (pUrve ahIM avaMtI sukumAlanA putra mahAkAlanAmathI lokamAM prasiddha evA potAnA pitAnuM nalinI gulma vimAnamAM jatI vakhate je sthAne kAyotsarga karyo hato te sthAne navuM maMdira karAvyuM hatuM. temAM pArzvanAtha bhagavAnanI mUrti pratiSThita karAvI hatI. samaya jatAM anya darzanIoe te biMba DhAMkI daI mahAdevanuM liMga sthApita karyuM) A mahAkAlanuM maMdira pUrve jainonuM hatuM. tene zaivadharmIoe jabaradastI karI laI lIdhuM. have ame tene grahaNa karyuM che tethI te ApaNuM (jainonuM) che...595. vikrama rAjA AcAryanA vacano sAMbhaLI AnaMda pAmyA. rAjAe pArzvanAtha prAsAda(jinapUjAdikharca) mATe hajAra gAma ApyA...pa96, vikama rAjA dAna ApI samaktidhArI zrAvaka banyA. temaNe bAravrata dhAraNa karyA. temaNe mumatA (pAkhaMDI mata) ane kadAgraha (mithyAtva) no tyAga karyo. vikrama rAjA dharmI banyA. temAM siddhasena AcAryano prabhAva hato. siddhasenasUri prabhAvika puruSa hatA. teo ApaNuM samakita nirmaLa kare che..597. * prabhAvakaH samakitanA niHzaMkatA, niSkAMkSA, nirvicikitsA Adi ATha AcAronA pAlanathI aticAra rahita zuddha, nirmaLa ane daDha samakitanI prApti thAya che, tethI sAtvikatApragaTe che.
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ rara6 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre kaDI 498 mAM kavi mithyAtvane zokya (bIjI patnI)nI upamA Ape che. samakitadhArI prabhAvaka puruSanI najIka mithyAtvarUpI zokya na Ave. samyagdarzanathI yukta muni jinazAsananI prabhAvanA ka2vAnA hetuthI potAnA yoga baLathI viziSTa guNa sAmarthyano upayoga karI prabhAvaka bane che. jinazAsana svayaM prabhAvazALI che, paNa jema sonI suvarNane vizeSa ghATa ApI zobhAyamAna banAve che, tema potAnI zakti dvArA jinazAsananI prabhAvaktAne vividha rIte prasiddha karanArA mahAtmAone prabhAvaka kahevAya che. teo jJAnAdi guNothI viziSTa ATha prakAranA che. pAvayANI dhammakahI vAI nemittio tavassI ya" / dara vijjA siddho ya kavI advaiva pabhAvagA bhaNiyA / / artha : pravacana prabhAvaka, dharmakathika prabhAvaka, vAdI prabhAvaka, naimittika prabhAvaka, tapasvI prabhAvaka, vidyA prabhAvaka, siddha prabhAvaka, kavi prabhAvaka ema ATha prakAranA prabhAvaka che. dharma pracArakane prabhAvaka kahevAya. dharmano pracAra karavo te prabhAvanA che. (1) prAvacanika prabhAvaka : kavi 499 thI 502mAM prAvacanika prabhAvakanuM svarUpa darzAve che. 63 vhAloniyanuttadharo, pAvavALI tisthavAhano sUrI | je kALamAM jeTalA Agamo hoya tene dhAraNa karanArA, tIrthane vahana karanArA AcArya bhagavaMta pravacana prabhAvaka che. pravacana eTale gaNipiTaka (AcArya bhagavaMtonI jhaverAtanI peTI). tenA marmane jANe te prAvacanI kahevAya. janabhASAmAM saraLa zabdo dvArA jinavANI loko sudhI pahoMcADavI e zAsana prabhAvanA che. prAvacanika AgamanA rahasyanA jANakAra hoya che. teo kuzaLa vaktA hoya che. rogathI gherAyelA bALaka pratye mAtA jeTalI kALajI rAkhe che, tenAthI vizeSa kALajI samyagdaSTi jIvo potAnA sAdharmika baMdhu pratye rAkhe che. jevI rIte mAtA bALakane nirogI banAvavA kaDavuM auSadha tenA bhalA mATe pIvaDAve che, tevI ja rIte ajJAnarUpI rogathI gherAyelA jIvo kaDavI davA samAna jinavANInuM pAna karI mithyAtvarUpI rogathI mukta thaI samyaktvarUpI taMdurastI(nirogitA) prApta kare, evuM prAvacanika prabhAvaka Icche che. jainadarzana anekAntavAdI darzana che. te sarva nayonA samanvayane svIkAre che. prAvacanika syAdvAda zailIthI zAstrajJAna ApI aneka jIvone samyagdarzana guNanI prApti karAve che. prabhu mahAvIranA nirvANa pachI 980 varSe devAddhi gaNI kSamAzramaNe Agama lakhI jinazAsananI prabhAvanA karI. Agama zAstra mahAsAgara samAna gaMbhIra che. tenA vacano zArIrika, mAnasika, adhyAtmika zItaLatA Ape che. A jinavANIne oghasaMjJAe sAMbhaLanAra rohiNeya cora paNa tarI gayo. prabhu mahAvIranI vANI rohiNeya cora mATe amRta tulya banI gaI. prabhu mahAvIra prakhara prAvacanika prabhAvaka hatA. koI vRddhAno haMsarAja nAmano putra sarpa daMzathI bebhAna banyo tyAre vRddhAe haMsa zabdanuM vAraMvAra raTaNa karyuM. A haMsa zabda vAraMvAra uccArAtAM maMtra banI gayo. jethI sarpa daMzanuM viSa dUra thayuM. ajANatA paNa haMsa
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa zabdano karelo jApa viSamArakanuM kArya kare che tema ajANatA oghathI sAMbhaLelI jinavANI paNa kAryanI siddhi kare che. (2) dharmakathika prabhAvaka : kavi 503 thI 505mAM dharmakathika prabhAvakanuM svarUpa darzAve che. kathA eTale kathana. dharmakathA cAra prakAranI che. '(1)AkSepaNI (2)vikSepaNI (3) saMvegajananI (4) nirvedinI. kathAnA mAdhyamathIsUtranAM gaMbhIra artha ane rahasyanI prarUpaNA karI lokone dharmamArgamAM sthira karavA te dharmakathAnuM dhyeya che. zrI uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che - dharmakathA kahevAthI ane sAMbhaLavAthI karma nirjarA thAya che. nigraMtha pravacananI prabhAvanA thAya che temaja puNyano baMdha thAya che. jaina darzanamAM cAra anuyoganuM vidhAna che. temAM dharmakathAnuyoga vizeSa pracalita che. kathA dvArA parokSa rIte tattvano sArabhUta bodha prApta thAya che. kathAnuyoganA prasaMgo e to eka sAdhana che. sAdhya jinavANI ke tattvabhUta vicAra che. tattvano AnaMda AtmAnaMdanI prApti mATe che. kathA dvArA jJAna, darzana, cAritra guNonuM pragaTIkaraNa thAya che. kathAnuyoga ucca koTino che. A kathAnuyoga jIvone sthUla hRSTimAMthI sUkSma dRSTi tarapha javAno saMketa kare che. kathAnuyoga vairAgya bhAvanA jAgRta kare che. tenA saMdarbhamAM kavie naMdiSaNa muni ane baLabhadra muninAM daSTAMto TAMkyAM che. 65 muni naMdiSaNanI buddhimatA, vAkcAturya, pracaMDa puNyodaya ane dharmaprema prazaMsanIya che. teo mahAgItArtha, mahA saMvijJa ane zAstranA niSNAMta hatA. tethI temaNe gRhasthI banyA pachI paNa jinazAsananI prabhAvanA karavAnuM kArya aviratapaNe cAlu rAkhyuM. teo rojanA daza jIvone nitya pratibodhatA hatA. 6 baLabhadra muni jaMgalamAM ja rahetA hatA. temanA tapa-dayA, dharma dezanAnA apratima prabhAvathI AkarSAIne aneka vanacara pazu, pakSIo, muninI sevA karatA hatA. siMha, vAdha, haraNAM, sasalAM vagere nAnAM moTAM prANIo jAtivera bhUlIne baLabhadra muninI dezanA zravaNa karatA hatA. baLabhadramuninI dezanAnAM prabhAve pazuo, coro, vaTemArguo tathA hiMsaka prANIo bodhi pAmyA. 67 muni naMdiSaNa ane muni baLabhadra baMne prakhara dharmakathika hatA. mithyAtvanI dharmakathA akathA kahevAya che kAraNa ke temanAM dvArA kahevAyelI dharmadezanA viziSTa prakAranuM tAttvika phaLa pragaTAvatI nathI. (3) vAdI prabhAvaka : kavie kaDI 506 thI 513mAM vAdI prabhAvakanuM svarUpa darzAvyuM che. *(1) je kathAthI zrotA moha choDI satya tattva tarapha AkarSAya te AkSepaNI kathA, (2) jenAthI zrotA pUrvanA mArgane choDe (unmArgathI sanmArge athavA sanmArgathI unmArge jAya) te vikSepaNI kathA, (3) jenAthI zrotAmAM saMvega - jJAnapUrvakano dharma vega (AtmabaLa) pragaTe te saMvegajananI kathA, (4) jenAthI zrotAne saMsArano nirveda thAya te nirvedinI kathA kahevAya. A cAranA cAra cAra bhedo zrIThANAMgasUtramAM darzAvela che.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsIne AdhAre zrIharibhadrasUrijI mahArAja kahe che - vAI pramANakusalo rAyaduvAreDavi lddhmaahpo| artha : je muni pramANa AdigraMthomAM nipuNa che ane rAjadarabAramAM paNa sanmAnita che, tevAdI prabhAvaka che. vAdI prabhAvaka janasamudAyamAM gaurava prApta kare che. vAdI, prativAdI, sabhAjano ane sabhAdhipati (pramukha)nI hAjarI hoya tevI cAra prakAranI sabhAmAM prativAdInA pakSane vAda dvArA asatya siddha karI ravapakSane satyarUpe siddha karavArUpa kuzala mahApuruSane vAdI kahevAya che. Atma vizuddhi dvArA utpana thayelI buddhinI tINatA ane satyajJAna vaDe lokone satya vastu samajAvavI e vAdIpaNAnI labdhi dvArA samAja sevAnuM kArya che. bhagavAna mahAvIra sarva vAdIomAM zreSTha hatA. temaNe prakAMDa vedanA jJAtA evA IndrabhUti gautama Adi brAhmaNo sAthe vAda karI, temane vAdamAM harAvyA. temane satyadarzana karAvI jainadarzananA vidvAna pramukha ziSyo tarIke gaNadhara padapara niyukta karyA. prabhu mahAvIra tathA IndrabhUti Adi 11 brAhmaNonA saMvAda (vAda) ne "gaNadharavAda' kahevAya che". bhagavAna mahAvIranA dharmazAsana sAme mahApaMDita IndrabhUti ane temanA daza bhAIoe virodhano vaMToLa jagAvI vAda karavAno nirNaya karyo. apApApurImAM gauttama, sarvajJa prabhu mahAvIranA samavasaraNa tarapha jaI rahyA che. temano vizALa parivAra paNa sAthe hato. gautama paMDita kahe che ke mahAvIra, sarvajJa hoya to mArI zaMkAone dUra kare. mArI sAthe vAda kare to ja sAcA sarvajJa ! gautamanA mAnasamAM saMkalpa vikalpanI jALa cAlI rahI hatI, tyAM to prabhu mahAvIre kahyuM, "gautama ! cirakALathI AtmAnA astitva saMbaMdhI zaMkA che kharuM? huM kahuM chuM ke jIva che ane te cetanA, vijJAna ane saMjJA vagere lakSaNothI jANI zakAya che." gautama namra ziSyanI jema ekAgra citte, zAMta bhAve zravaNa karI rahyA. manano ahaMkAra ogaLavA mAMDyo. tyAM to Aga nikhAratA jJAnI agnibhUti pravezyA. prabhu mahAvIra kahe che, "he agnibhUti! eka paNa saMzaya pUrNa jJAnamAM uNapa lAve che. AtmA arUpI hoya to karma sAthe saMbaMdha zI rIte thAya tevI zaMkA che. paNa agnibhUti, AtmA para nazIlI cIjo vikRta asara karI zake che, to karmanI asara kema na thAya?" agnibhUti saMzaya rahita thayAM tyAM vAyubhUti pravezyA. prabhu mahAvIra kahe che, "tane punarjanma saMbaMdhI zaMkA che kharuM? tuM AtmA ane dehane ekaja mAne che paNa evuM nathI. A saMsArane kriyAvita karanArA be tattvo che. eka jaDa ane bIjuM cetana. baMne vataMtra che. baMne vacce vijAtIya padArtho jevo saMbaMdha che." vAyubhUti mauna banyA. Arya vyaktajIne prabhu mahAvIre kahyuM, "jagatu satu che ke asatu tenI tamane zaMkA che. sAMbhaLo !jagata satu paNa che ane asatuM paNa che. paMcabhUta (pRthvI, pANI, agni, vAyu ane AkAza) svarUpajagata sat che, kSaNika jagata asatu che." tyAra pachI sudharmAsvAmI ane paMDitajI AvyA. "he sudharmA tuM mAne che ke je yonimAM jIva mare che.
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa temAM ja punaH janme che paraMtu evuM nathI. jIvanI gati karmAdhIna che. karma pramANe teno janma thAya che. are maMDitajI !tamane baMdha ane mokSa saMbaMdhI saMzaya che? saMsArIne baMdha ane mokSa bane hoya. karmamukta jIvane mAtra mokSa hoya." sAtamA mauryaputra ane AThamA kapitAjI paMDito AvyA. prabhue temane kahyuM, "tamane baMnene devaloka ane narakanI zaMkA che. A duniyAmAM sukha ane duHkha bane che, tethI tene bhogavavAnuM sthAna paNa che. sukha bhogavavAnuM sthAna devaloka che, duHkha bhogavavAnuM sthAna naraka che. te bane A pRthvIthI bhinna che." navamA paMDita alabhrAtA, dazamA paMDita metArya ane agiyAramA paMDita prabhAsa jemane anukrame puNya ane pApa pRthaka nathI, punarjanma ane nirvANa nathI; e zaMkAnuM prabhu mahAvIre samAdhAna karyuM. bhagavAna mahAvIranI AMkhomAM vahetI maitrInI piyuSadhArAmAM teo otaprota banyA. bhagavAnanI vANI sAMbhaLI gautama Adi gaNadharone graMthibheda thayo. potAnA astitvane sAkSAt karavAnI talapativra banI. ane te svarUpe prabhAvita thaI. "bhaMte !amane ApanA zaraNamAM laI lo." gaNadharavAda jagatanA keTalAya prazno ukele che. prabhu mahAvIra ajeyavAdI tarIke prasiddha thayA agiyAre brAhmaNoe potAnA parivAra sahita prabhu mahAvIranuM zaraNuM svIkAra karyuM. A agiyAra gaNadharonI jema jamAlamuni bhagavAna mahAvIra pAsevAdakaravA AvyA. teo mithyAtvI hatA. maibheyA pubbogaha saMsaggIe ya abhinivesenn"| cauhAkhalu micchataM sAhUNamadaMsaNeNaDahavA / / artha: pratibheda, pUrvagraha, saMsarga, abhiniveza temaja sAdhuonAM adarzanathI mithyAtva utpana thAya che. jinavacana viziSTa nayanI apekSAvALuM sApekSa che, paraMtu jamAlImunie matibhedanA kAraNe jinavacanane mithyA mAnyuM. bhagavAna mahAvIra caMpAnagarImAM padhAryA tyAre jamAlamuni samavasaraNamAM AvyA. temaNe prabhu mahAvIrane kahyuM, "tamArA sarva ziSyochavastha che. huM eka sarvajJa chuM, kevaLI chuM.' tyAre gautama svAmIe temane kahyuM, "rAga-dveSake mohathI asatya vacana bolAya che. bhagavAna rAga-dveSanA vijetA che. jo tame sarvajJa cho to huM pUchuM teno uttara Apo. A loka zAzvata che ke azAzvata ? jIva nitya che ke anitya?" A praznono uttara ApavA mATe jamAlamuni asamartha hatA. bhagavAna mahAvIre kahyuM, "he jamAlI! mArA A ziSyo chaghastha hovA chatAM teno uttara ApI zake che. loka ane jIva traNe kALanI apekSAe zAzvata che. utsarpiNI ane avasarpiNI kALanI apekSAe loka azAzvata che. dravyathI jIva zAzvata che, paryAyathI manuSya, tiryaMca, naraka ane devagatinI apekSAe jIva azAzvata che." prabhunA vacano sAMbhaLI gautama gaNadhara pulakita thayA. A rIte bhagavAna mahAvIra jagatanA zreSTha vAdI puruSa hatA. vAdI prabhAvaka dvArA aneka jIvo samyakadarzanI bane che.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 (4) naimittika prabhAvaka : kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre kavie kaDI 514 thI pa35mAM naimitika prabhAvakanuM svarUpa darzana karAvyuM che. naimittika prabhAvakanI vyAkhyA karatAM zrI haribhadrasUrijI mahArAja kahe che - nemitio nimittaM kajjami paujae niuNaM / 72 artha : jainazAsananI unnati mATe aSTAMga nimittano sunizcita rIte upayoga kare te naimittika kahevAya. samyagdarzanathI thayelI mananI vizuddhi vaDe padArthanA gaMbhIra ane sUkSma svarUpane svayaM samajI tenA dvArA anya jIva nimittanA AdhAre bodha pAmaze evuM jANI sunizcita arthavALuM nimitta kahevAthI bIjA jIva sanmArge dorAya che. AtmAmAM lokAlokane jANavAnI zakti che. jema jema jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama thAya tema tema AtmikazaktionuM pragaTIkaraNa thAya che. jJAnAvaraNIya karmano saMpUrNa kSaya te kevaLajJAna che. koI mithyAtvI jinazAsananuM ahita kare athavA jinazAsananI prabhAvanAno avasara Ave tyAre muni uparokta viziSTa jJAnano prayoga kare che. muni potanI kIrti mATe jyotiSa, nimitta, kautuka, Adeza, bhUtikarma (ezvaryanI prApti) ItyAdi kAryo kare to temanA tapanuM phaLa niSphaLa bane che. zrI uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che, je sAdhaka lakSaNazAstra, svapna zAstra ItyAdinA prayogo kare che, te sAcA zramaNa kahevAtA nathI. teo durgatimAM jAya che. teo lAMbA kALa sudhI saMsAramAM paribhramaNa kare che. teo durlabha bodhi bane che. yugapradhAna bhadrabAhu svAmI dIrghadraSTA hatA. mithyAtvIno parihAra karavA, dharmano pracAra ane prasAra karavA tathA rAjAne jaina dharmI banAvavA temaNe nimitta jJAnano upayoga karyo. (5) tapasvI prabhAvaka : kavie kaDI 536 thI 541mAM tapasvI prabhAvakano ullekha karyo che. tapasvI prabhAvakanI vyAkhyA karatAM haribhadrasUri kahe che kejinnmymubbhaasNto vigiTThakhamaNehi bhaNNai tavassI / " 75 artha : jeo viziSTa prakAranI tapasyA vaDe jinazAsananI prabhAvanA kare che, te tapasvI prabhAvika kahevAya che. jinazAsanamAM bAra prakAranA tapa darzAvela che. te tapa muktinA lakSyathI, niHspRhabhAve karavAthI tapanA ArAdhakane joi anya vyaktione tapa karanAra pratye temaja jinazAsana pratye ahobhAva upaje che, mATe tapasvIne prabhAvaka kahyo che. samakitanI saDasaTha bolanI sajjhAyamAM yazovijayajI mahArAja kahe che ke (1) jamaNuM, DAbuM aMgonA sphuraNathI (2) zubhAzubha svapnothI (3) pazu-pakSIonA svarathI (4) zarIra uparanA masa, tala vagerethI (5-6) hAtha, paganI rekhA Adi lakSaNothI (7) ulkApAta thavAthI (8) grahonA udaya asta vagere jyotiSa baLathI ema ATha nimittothI bhUta, bhaviSya ane vartamAna bhAvone jaNAvanAruM zAstra aSTAMga nimitta zAstra kahevAya che. (dharmasaMgraha, bhA-1, vi.-2, gAthA-22, pR.124. bhASA-zrI bhadraMkaravijayajI ma.)
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa 76 tapaguNa ope re, rope dharmane, gope navi jina ANa; Azrava lope re, nava kope kaMdA, paMcama tapasI te jANa. tapathI saMvara ane nirjarA thAya che. cArvAka darzana AtmA, paramAtmAne ane tapanA siddhAMtane mAnatA nathI. bauddhadarzana paNa tapane avagaNe che. AcArya yazovijayajI mahArAja kahe che - viziSTa jJAna, saMvega ane upazama garbhita tapa kSAyopazamika ane avyAbAdha sukharUpa che. te cAritra mohanIya karmanA kSayopazamathI thayelI pariNatirUpa che. 37 231 caMpA zrAvikAe chamAsanA upavAsa karyA. teno prabhAva mogala samrATa akabara bAdazAha para paDayo. bAhubali ane dhannA aNagAra mahAna tapasvI hatA. kavie tapasvI prabhAvakanA saMdarbhamAM *viSNukumAra muni ane sanatkrumAra cakravatInA draSTAMta noMdhyA che. (6) vidyA maMtravAna prabhAvaka : kavie kaDI 542 thI 549mAM vidyA maMtravAna prabhAvakanuM svarUpa jaNAvyuM che. pUjya haribhadrasUri mahArAja vidhA prabhAvakanuM svarUpa darzAvatAM kahe che - siddho bahuvijjamaMto, vijjAvanto ya uciyanU / " 38 artha : je maMtra-taMtra vidyAthI yukta hoya te vidyA prabhAvaka che. jenI adhiSThAtrI devI hoya tene vidyA kahevAya ane jeno adhiSThAyaka deva hoya tane maMtra kahevAya. jenI siddhi mATe homa-havana karavA paDe te vidyA kahevAya. jApa karavA mAtrathI je siddha thAya tene maMtra kahevAya. samakitI jIva camatkArathI aMjAI jato nathI. potAnA udara poSaNArthe AvI vidyAno upayoga karato nathI. teo saMgha ane zAsananA kAryo mATe mahAvidyAno upayoga kare che. teo vidharmIonuM jora vadhatAM dharmarakSAnA hetuthI, jaina dharmanI unnati karavA, lokone satya rAha darzAvavA jinazAsananI prabhAvanA kare che. nadI kinAre javAthI jema zItaLatAno anubhava thAya che tema AvA vidyA saMpanna jJAnI puruSonI chatrachAyAmAM mithyA vivAdarUpI vikhavAda samI jAya che. sarvatra zAMti prasare che . evA eka samartha gItArtha mahAtmA Arya khapuTAcArya hatA. jemaNe vidyAo ane maMtrone siddha karyA hatA. (7) siddha prabhAvaka : Arya khapuTAcArye potAnI vidyAnA baLe vyaMtara devanA kopanuM nivAraNa karyuM. rAjA sahita nagarajanoe jainadharma svIkAryo. temaNe jinazAsananI kirtI phelAvI prabhAvanA karI. kavie 514 thI 567mAM siddha prabhAvakanuM svarUpa varNavyuM che. AMkhamAM aMjana karIne, page lepa karIne, kapALe tilaka karIne tathA mukhamAM goLI vagere rAkhIne duSkara kAryo karavAM, vaikriya zarIra Adi racI duHsAdhya kAryo karavAnI zakti jemaNe siddha karI che; te maharSine siddha prabhAvaka kahevAya che. * viSNukumAra muni ane sanakumAra cakravatInI kathA : juo pariziSTa vibhAga
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre mithyAtva mohanIyano kSayopazama thatAM sAnubaMdha anuSThAnano prAMrabha thAya che. jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI darzana vizuddhi prApta thAya che. sAdhanA, ArAdhanA, tapa-japa ane cAritranI vizuddhithI uttarotara adhyavasAyonI vizuddhi vadhatAM sAdhakane keTalIka siddhio sahaja hAMsala che. sattA pipAsu sAdhakonuM svAdhyAya e vyasana che. dhyAna e temanuM bhojana che. svAdhyAya, dhyAna ane samAdhinA kAraNe temanAmAM saMkalpa siddhi baLa utpanna thAya che. AnaMdaghanajInA pezAbamAM suvarNa siddhi hatI. AtmavizuddhinA kAraNe temanA zarIranA aNu-paramANu uttama banI gayA hatA. pAdaliptasUrijI gurukRpAnA baLe prAbhUta graMthonA marmajJa banyA. teo saraLatAthI uMce uDI zakatA hatA. pANImAM cAlI zakatA hatA. addazya thai zakatA hatA. jinazAsananA abhyudayamAM temano ghaNo moTo phALo che. bhagavAna mahAvIranA pramukha ziSya gautama gaNadharane jinazAsanamAM aneka labdhionA nidhAna kahevAyA che. temaNe akSINamahAnasa labdhi vaDe tApasone pAraNAM karAvyA. satI draupadI pAse A labdhi hatI. labdhidhArI AtmAo jinazAsana ke tIrtharakSA mATe temaja jaina saMta athavA brahmacArI AtmA para saMkaTa Ave tyAre saMkaTanuM nivAraNa karavA vidyAno prayogo kare che. tenI pAchaLano mukhya hetu to jinazAsananI zAna vadhAravAno ja hoya che. anaMtalabdhi nidhAna gautama svAmIe paNa kayAreya labdhino upayoga svayaM mATe karyo nathI temaja labdhino durupayoga paNa karyo nathI. sthUlibhadra svAmI camatkAra darzAvavA gayA tethI pUrvonA jJAnathI vaMcita rahyA. yaza, pratiSThA, ane prazaMsA vadhAravA labdhiono prayoga karavAthI samakita cheTuM rahe che. 81 sAdhuonA avarNavAda bolanArane tathA jina pravacananuM ahita karanArane sAmarthya vaDe rokavA joie tevI jinAjJA che, AvuM karanAra anaMta karmanI nirjarA kare che. tenA saMdarbhamAM kavie kAlikasUrinuM draSTAMta ApyuM che. sAdhvI sarasvatI kAlikasUrinA bahena hatA. sAdhvI sarasvatI ekavAra vihAra karI ujjayinI nagarImAM padhAryA. tyAMno rAjA gardabhIla svabhAve laMpaTa hato. te sAdhvIjInA rUpa para mohita thayo. teNe sAdhvIjInuM apaharaNa karyuM. kAlika sUrine A vAtanI khabara paDI. ujjayinInA rAjAne daMDathI jItI zakAya; evuM sUrie loko pAsethI jANyuM. te mATe temaNe aMjanacUrNano prayoga karI, veza badalI zaka rAjAone pratibodhyA. sAmaMtonI madadathI mAlavadeza, lATadeza Adine jItIne vizALa sainya taiyAra karyuM. AcArye A sainyanA rakSaNa ane bharaNa poSaNa mATe cUrNa yogathI IMTamAMthI sonuM utpanna karyuM. gardabhila rAjA sAthe yuddha thayuM. rAjAe vijayI thavA gardabhI vidyA sAdhI. vidyA siddha thatAM gardabhI lazkaranI chAvaNImAM mahAzabda (bhayaMkara avAja) bolavA lAgI. tenA bhUMkavAnA avAjathI lazkaranA sainyo DarathI nAsavA lAgyA. tyAre AcArye zabdavedhI atinipuNa ekaso ATha dhanurdhArIone kahyuM ke,''gardabhIne niSphaLa banAvavA mATe jevuM e bhUMkavAnuM zarU kare tyAre te bole te pahelAM ja enuM mukha sAvadhAnIpUrvaka tame bANothI bharI dejo, anyathA tame hArI jazo''. dhanurdhArIoe te pramANe karyuM. gardabhInI zakti haNAI gaI. gardabhIla rAjA hArI gayo.sAdhvI
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa sarasvatIjIne AcArye pharI saMyamamAM sthApita karyAM. zIlanI rakSA karanArA jinazAsananA AbhUSaNa samAna kAlakAcArye jinazAsananI pratiSThA vadhArI. kavie kaDI pa65mAM siddha prabhAvaka munine kaLaza ane mugaTanI upamA ApI che. kaLazathI prasAdanI ane mugaTathI mastakanI zobhA che, tema siddha prabhAvaka jevA munio jinazAsananI zobhA che. (8) kavi prabhAvaka : kavie kaDI pa68 thI 597mAM kavi prabhAvakanuM svarUpa darzAvyuM che. apUrva kavitva zakti dvArA suMdara ane rasika kAvya racI zrotAonA manane jItI le che, te kavi prabhAvaka che kavio be prakAranA hoya che. 1) sadbhUtArtha kavi-vAstavika ane hitakArI kAvya racanA karanArA kavi. 2) asaddhRtArtha kavi- manoraMjananI kAvya kRti racanArA kavi, jemAM prAyaH vAstavikatA hotI nathI. sadbhUtArtha kavi samAjamAM phelAyelI aMdhazraddhA, ajJAnane dUra kare che, jemake zrI hemacaMdrAcArye triSThizalAkApuruSa caritra Adi kAvya lakhI vipula sAhitya sarjana karyuM. jinazAsananI prabhAvanA karanArA AcArya bhagavaMtomAM zrI siddhasena divAkara sUri agresara gaNAya che. dara zrI mAnatuMgAcArye bhakatAmara strota jevI suMdara kAvya racanA karI bhoja rAjAne jainadharmI banAvyA. mAnatuMga AcArya samartha vidvAna, vicakSaNa prajJAvaMta, prabhAvazALI ane ati catura sAdhukavi hatA. temane mATe camatkAra e bALa ceSTA hatI. rAjA bhojane kAvyathI sarjAto camatkAra jovo hato. jinazAsananuM temAM hita samAyeluM hatuM tethI sUrie nizcaya karyo ke huM paNa tene kAvya ane kAvyanI zakti darzAvIza. rAjA ane sabhAsadonI vacce pagathI mAthA sudhI loDhAnI cummAlIsa beDIothI mAnatuMgasUrine jakaDavAmAM AvyA hatA. eka pachI eka ema cummAlIsa oraDAmAM temane rAkhavAmAM AvyA hatA. dareka oraDe lokhaMDI tALA lagADavAmAM AvyA hatA. mAnatuMgAcArye zuddha ane spaSTa uccArapUrvaka zrI AdinAtha bhagavAnanA mahAtmayavALuM bhaktAmara strota kAvya racyuM. ati madhura kaMThe, bhaktimAM taraboLa banI, sva-parano bheda bhUlI teo paramAtmAmAM tallIna thayA. AcArye kAvyanA eka eka zlokathI eka eka beDI ane tALuM kholyuM. jinazAsanano jayajayakAra thayo. rAjA temaja aneka nAgariko jaina dharmI banyA. AvA atizayazALI kavioe jinazAsananI yaza kalagImAM ghaNo mahattvano bhAga bhajavyo che. prabhAvanA sva para kalyANakArI che. uparokta AThe prabhAvaka jinazAsananI prabhAvanA kare che. te prabhAvanA samyaktvane nirmaLa banAve che. AcArya zrI haribhadrasUrijIe bIjI rIte paNa ATha prabhAvako kahyA che. pa aisesaiDDi dhammakahi vAi Ayariya khavaga nemittI / " vijjA ya rAyagaNasaM mayA ya titthaM pabhAvaMti / / artha : 1) atizaya Rddhi 2) dharmakathika 3) vAdI 4) naimittika 5) tapasvI 6) AcArya 7) vidyAsiddha 8) rAjagaNa sammata ema ATha prakAre prabhAvaka che.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre atizayaddhi eTale avadhijJAna, manaH paryavajJAna, AmarSa auSadhi vagere viziSTa labdhivaMta. AcArya eTale pravacanI. rAjagaNa sammata eTale rAjAne priya. kavi RSabhadAse A rAsa atyaMta saraLa zabdomAM, viSayane rasALa ane kathArano mUkI pIrasyo che. A kathAo dvArA kavi zraddhA ane anAsakata jevA gahana viSaya para prakAza pADe che. kavi RSabhadAse aneka vArtAo vividha jaina kathA paraMparAmAMthI laI ahIM goThavI che. kathA nirUpaNamAM kavi atyaMta pravINa che tethI kathAkAra'nI upamA ApIe to atizayokti nathI. tattvajJAna sAthe kathArasa bhaLatAM jJAna rasaprada bane che tethI kavi potAnI kRtine vadhu rasamaya banAvavA jaina kathAone umere che. kavinI viziSTatA ke AvaData kRtine rasavardhaka ane rasapoSaka karavAmAM rahelI che. tAttvika rIte joIe to dharmakathAthI karmonI nirjarA ane pravacananI prabhAvanA thAya che. pravacana prabhAvanAthI zubha karmono baMdha thAya che. - duhA - 39ehaprabhAvIkaAThamo, samakitarAkhisAra, bhUSaNa pAMca aMgiri, dhanatehano avatAra 597 artha: samakitane surakSita rAkhanAra A AThamo kavi prabhAvaka che. have samakitanA pAMca bhUSaNa je jIvAtmAaMge dhAraNa kare che tenuM jIvana dhanya banI jAya che. 197 samyakatvanuM dvAra - sAtamuM. bhUSaNa - pAMca copAI- 16 bhuSaNa pAMca dhari samakIta taNAM, kusalapaNuM daIlaviAMdaNAM, tIrthasevA arthavIcAraya, saMvegInI sevA sAraya 598 bhagatI kahitAM Adaraba, dhIracItta samakita rAkho sahu, prabhAvanAM zaMghamAMhiM kari, pAMcaI bhUSaNa aMgiMdhari 599 pahilabhuSaNa vyavarI, musalapaNuM zrAvakahAMlahuM, kayarIA grudhalahipachakhANa, vaMdanabhedalahite jANa 600 traya bhedacaMdananA joya, phaTAvaMdanapahiluM hoya, vATiMgUnIvarasAhAmomale, hArthivaMdI pAchoTali thobhavaMdanabIjU kahayUha, cheDe DholeIniMvAdi (vAMdI) jeha, doyakhamAsaNadeI karI, dhUI pApa zaracadharI 602 trIjuM dIvAdazavRttavAdavuM, vIdhiMAdesataNuM mAgavuM, mohApotapaDaleI karI, divaMdaNadoSajaparaharI 603 arthaH jinazAsananI kriyAmAM kuzaLatA, bhAvapUrvaka vaMdanA athavA jinazAsananI prabhAvanA, tIrthasevA, jinadharmamAM sthiratA ane jinazAsananI bhakti (deva-gurUnI) A pAMca samyakatvane dedipyamAna karanArA guNo (bhUSaNo) che.-598
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa bhakti eTale Adara, bahumAna, caMcaLatA dUra karI cittane sau sthira rAkho. jinazAsananI (caturvidha saMghanI) prabhAvanA karI samakitanA pAMcabhUSaNa aMge dhAraNa karo.-599 samakitanA prathama bhUSaNanuM vivaraNa karuM chuM. zrAvaka dhArmika kriyAo karavAmAM nipuNa (kuzaLa) hoya. te lIdhelA pratyAkhyAna zuddha rIte pALe che. tevaMdanAnA bheda sArI rIte jANe che. - 600 vaMdanA traNa prakAranI che. rastAmAM munibhagavaMta sAme maLe, tyAre be hAtha joDI vaMdana karI pAcho vaLe te prathama phiTTAvaMdana che.- 601 bIjuM kSobha (thobha) vaMdana che. zrAvaka gurune thobhIne eTale UbhA rahI pAMca aMga namAvI vaMdana kare che khamAsamaNA daI, gurunA caraNe mastaka namAvI sarvapAponuM prakSAlana kare che.- 602 trIjuM dvAdazAvartavaMdana che. jinezvaradevanI AjJA anusAra vidhipUrvaka vaMdanA karavAthI icchita phaLa prApta thAya che. muhapattinuM vidhipUrvakapaDilehaNa karI vaMdanA karavAthI doSathI nivRtta thavAya che.- 603 vaMdanAnA doSa - batrIsa (DhALa-34 dezI praNamI tUmazrImaMdharujI.) batrIsadoSavAMdaNA taNAjI, AvasagamAhire joya, AdaravanadaIvAMdaNAjI, doSaanAdihoya sobhAgIAdarivadhanI revAta,avaLakaratAM AtamAjI, mugati konavI jata, sobhAgI AdarivadhyanI vAta... AMcalI. 604 ghaTIdoSatehasiMhayojI, stabdhapaNuM dharijeha, jenaranavAsivAMdatIjI, pavIdhadoSakateha...sobhAgI. vAdiekivAMdalAI jI...sobhAgI. sarvajatIniMre jANya, parIpaMDIdoSajakaDayojI, mUnIvara aMgyamaAMdhya.sobhAgao Tola gaI doSaja kahyuM che, tIDa parire uchalata, bAMhIjhAlIbilaratAMjI, aMkuzadoSatasavaMta..sobhAgao 607 kuramaparinarakarIto,deto vaMdaNajeha, pUjyakarayunaratyAhAhasijI, raMgItadoSakahuM teha... sobhAgI 608 machavatadoSa je kahojI, ekanikaMdatAM jeha, teNaI Avarati valIjI, bIjAnavadeha..sobhAgI manapauThadoSaje kahojI, leSivaMdaNathAta, veIabaMdhadoSaja kahyojI, DhIcaNabAhirIhAthasobhAgI manayaMtigusmRjhabhajijI, bhayaMta doSatasahoya, bIhIto daInara vAMdaNAMjI,doSa bhayitasa joya. sobhAgI 605 606 69 610 611
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsane AdhAre 11ra 13 14 615 619 617 618 paDItapaNe (a) jaNAvatAjI, gAravadoSanara jAya, mItrAI arahiMdIIjI, mItradoSavakhAMya..sobhAgI. vasAdIkaararthidIIjI, te kahuM karNadoSa, tInnAdoSatasakara parijI, lAjiMpAtIgapoSa...sobhAgI. AhArazamidivAMdaNAM jI, tehani pratanIkadoSa, raThadoSa koviMdIIjI, temAMhAMmUrakhazokha....sobhAgao navyarasinavyatRsatijI, deto kari (a) vIcAra, trajItadoSatehanimaNUMjI, tenI pAmipArasobhAgI galAraMparivAMdaNAMjI, saheMcadoSaka soya, helItadoSatehasiMhavojI, tUjhanaMdisRhoya...sobhAgao thAkahivaMdaNavaciMjI,doSavIpalIaMreteha, dIThamadIThadoSaja kahuM jI,dekhatacaMdi jehasobhAgao siMgadoSateharnAihavojI, masta goheThirehAtha, manikhaMDa jANI namijI, tavakaradoSajathAta...sobhAgI0 moaNadoSatehasiMhavojI,amyuvImAsire soya, dejyuehanivAMdarAMjI, sahI mUkAsyutoha sobhAgI alIdhamaNAlIpadoSanAjI, bhAkhyAcArabheda, mastagiophikara nahI jI, ehabolanakheda sobhAgI ekanaraharasirajoharajI, paNa nahI mastagihAtha, mastagaharasidhotajaIjI, e jUThIvAta..sobhAgI masatra oghopharasatAjI, te naracaturasujANa, nara utyamavadhya AdarojI, cauthI bhedapramAMNasobhAgI0 uNadoSaaThAvIsamojI, nahiAvatabAra, paMcavIsa AvazaganalAlavijI, khoTonaraavatArasobhAgI vaMdaNakarIe pokaratojI, gusmatheNa vaMdAya; uttaracolIdoSajahojI, nara matyarAkhyo ThAma...sobhAgI mUkadoSatehasiMhavojI,jehasiMhaIDaIrekaDa, AlAvADI parijI, navyaucaratIhUDa...sobhAgI DhadaradoSatehasiMhavojI, gAThikarAIve pUkAra, cUDalatadoSabatrIsamojI, tehano (a) vIcAra....sobhAgI 619 620 622 623 624 625
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 237 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa UMbADApasiMcaravalojI,jenararAkhirehAthi, bhamatovAMdaI sarvanaIjI, tevAro jaMganAthi...sobhAgI 627 artha: vaMdanAnA batrIsa doSa AvazyakasUtramAM darzAvela che. Adara vinA, utsukacitte vaMdana karavuM, e (1) anAdRtadoSa kahevAya. 604 he bhAgyazALI jIvo!vidhipUrvaka vaMdana karo. avidhipUrvaka vaMdana karatAM koI muktipurImAM jaI zakatuM nathI. tethI he saubhAgyazALI jIvo!vidhipUrvakakiyA karo ane avidhine jANo. ATha prakAranA madathI yukta, akkaDatAthI vaMdana kare, te stabdha doSa kahevAya che. vaMdana choDIne bhAgI jAya; te praviddhadoSa kahevAya che...605 AcArya vagere anekane eka sAthe ja vaMdana karI levuM athavA hAtha, paga barAbara na rAkhatAM be hAtha peTa upara bhegA rAkhI vaMdana karavuM. sUtranA uccAramAM akSaro, padomAM aTakyA vinA ja aspaSTapaNe uccAra karavo, te paripiDitadoSa" che...606 Tola eTale tIDa, tIDanI jema AgaLa-pAchaLa kUdatAM kUdatAM ThekaDA mAratAM vaMdana karavuM, tene Tolagati doSa che. ubhArahelA, beselA ke anya kArya karI rahelA gurunA upakaraNo pakaDIne, hAthIne kheMce temaavajJApUrvaka kheMcIne vaMdana karavuM te aMkuzadoSa che. 600 UbhA UbhAkebeThAM beThAMvinAkAraNa kAcabAnI jema AgaLa-pAchaLa khasavuM,te kacchaparigita doSa che. (bahumAnavinAnI kriyA karavAthI zuM phaLa maLe?)tenAthI zuM puNya thAya?...608 mAchaluM jema pANImAM ghaDIka upara ane ghaDIkanIce jAya, tema ekaAcAryane vaMdanA karI bAjumAM rahelA vaMdanIya ratnAlikane vaMdana karavA UbhA na thatAM pAsuM pheravI beThAM beThAM ja vaMdana karavA te matsyodhana doSa che.609 gurunA kaThora zabdo sAMbhaLI temanA pratye aprIti thatAM dveSapUrvaka vaMdana karavuM te mana:praduSTa doSa kahevAya. vaMdanamAM AvartadetAM be hAthane be DhIMcaNanI vacce rAkhavAne badale DhIMcaNanI upara, paDakhe ke khoLAmAM rAkhe,te vedikAbaddhadoSa che..610 guru mane gacchamAMthI bahAra kADhaze evA bhayathI vaMdanA karAya; te bhayadoSa" che. guru mane prema Apaze, guru mArI bhaviSyamAM sevAkaraze ema thApaNa mUkavAnI jema vaMdana karavuM, te bhajaMtadoSa che....611 A AcAryanI sAthe maitrI che. tethI temanI sAthe mitratAnI icchAthI vaMdana karavuM, te maitrI doSa che. pote vidhimAM kuzaLa che evuM bIjAne darzAvavA vidhipUrvaka Avarta sahita pote ja vidhi sAcave che, evA abhimAnapUrvaka vaMdana karavuM, te gauravadoSa" che...612 vasa-kAMbaLI vagerenI icchAthI je vaMdana karAya; te kAraNa doSa vaMdanA che. bIjA sAdhu-sAdhvImAM potAnA pApapragaTa na thAya tethI coranI jema chUpAIne jaldI vaMdana karavuM te stanadoSa" che...613 guru AhAra-nihAra karatA hoya ke karavAnI icchAvALA hoya, tyAre niSedha hovA chatAM vaMdana karavuM, te pratyanika doSa che. guru koI kAraNe krodhita hoya athavA pote koIka kAraNe krodhathI vaMdana kare te rUjha doSa"
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsane AdhAre che...614 "tame vaMdana karavAthI nathI khuza thatAM ke vaMdana na karanAra para nathI gusse thatAM evAM apamAnajanaka zabdothI tiraskArapUrvaka vaMdana karavuM te tarjanAdoSa" che. tevI vaMdanA karavAthI saMsArano aMta nathAya...615 "A bhakta che' evo bIjAne vizvAsa utpanna karAvavA athavA mAyA-kapaTathI mAMdagInuM bahAnuM kADhIematema vaMdana karavuM, te zaTha doSa che. "are guru! tamane vaMdana karavAthI zuM phaLa maLe?" evI avajJApUrvaka ziSya vaMdana kare, tene hIlitadoSa"(hIlanAkaravI-avajJA) kahevAya che...616 vaMdana karatAM vacce vikathA karavI, te viparikaMcita doSa che. ghaNA vyaktionI sAthe vaMdana karatAM guru jue tyAre vaMdana karavuM, tene dekhASTadoSa kahevAya che....617 vaMdana karatAM ho rAI vagere bolIne Avarta karatAM behatheLI lalATanA madhyabhAge lagADavI joIe, te lagADe nahi athavA DAbI-jamaNI tarapha lagADe; te zRMgadoSa" che. vaMdanane rAjAdino kara, rAjadaMDa (Teksa) mAnIne vaMdana kare; te karadoSa che...618 jo ame satyasAbita thaIzuM, to ame vaMdana karazuM evuM vicArI vaMdanA kare (dIkSA levAthI rAjAnAlaukika karamAMthI to chUTyA paraMtu A vaMdanarUpI karamAMthI chUTAya ema nathI evuM vicArI vaMdana kare); te mocana doSa" che. 619 AzliSTa-anAzliSTa doSanA cAra bheda che. (1) mastaka ane rajoharaNane hatheLIono sparza na kare, tethI te bolaazuddha hovAthI doSajanaka che...920 (2) eka vyakti rajoharaNanI sparzanA kare paNa lalATane hAtha sparze ja nahi temaja (3) eka vyakti lalATanebahatheLI sparzepaNa rajoharaNane sparze 621 (4) hAtha vaDe rajoharaNa ane lalATane sparze te nara catura kahevAya. e nara cotho bheda pramANa (zuddha) che.622 je sAdhaka pramAdathI bAra vratane dhAraNa karato nathI, temaja vaMdanAnA paccIsa Avazyaka Adi kriyA utAvaLathI ayogya rIte kare che. teno A bhavavyartha jAya che. vaMdanasUtranA akSaro ochAMbhaNAya; to nyUnadoSa lAge che...623 vaMdana pUrNa thatAM moTA avAje "atyayur vaMmi' ema bolavuM, te uttaracUDA"doSa che. he bhavya jIvo! AvuM jANIne matisthira rAkho...624 mUMgAnI jema vaMdanasUtranA akSaro manamAM ja bolI, hoThathI zabdano potAnA doSI jAhera thAya nahi) uccAra kapaTapUrvaka karato nathI, te mUkadoSa" che...625 moTA avAjesUtra bolavApUrvaka vaMdana karavuM te Dhahara doSa" che. batrIsamo cuDalika doSa che. have teno artha kahuM chuM..626 je nara UMbADiyAnI jema rajoharaNane hAthamAM rAkhI pherave che, ema pharatAM pharatAM sarvane vaMdana kare, te cuDalika doSa"che. A rIte vaMdananakarAya tevuM jagatpati jinezvaradeva kahe che...627
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 239 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa 1928 629 630 *631 63ra 633 634 -duhA-40doSarahitadivAMdaNAM, tehanimUgati sUsAra, kaIyavyamAnIkadevatA, uttamasUra avatAra traNaUprakAra vaMdaNataNA, jagana thaki(a) praNAma, doyakhamAsaNadeInami, madhyamavaMdaNa ThAma dvAdazAvavaMdaHkahuM, utakaSToAcAra, leI kariogho mohopatI, saphalakaraI avatAra hRvaMzRMtujhavAMdavuM, SamAzramaNamunIrAya, hUMvAMdUzaktikarI, anamatighoeNiThAhi jo gucchAmahoyikamyuM, to bhAbita vaheNa, manahavacana kAyinamo, saMkhepIsaMkleNa chaNakahitAM AjJAyama, tUjhamana I kyAti, tyArisaSyanIco thaI, anamatyamAgityAdi aNajANamiMguhi, midIdhI AjJAya, saMsArakAmanakhedato, avagrahimAMhiMjAya bisIgusmarNanami, karabimastagyadoya, paga pharasiMparIsohUo,bauparAdhaja soya thoDizaramiMtathAghaNighaNi, sugaMbhUnI Aja, atIkarmodIvasa sahI, bhAkhosoyagurarAja tahityakatigurUnIja mukhi, tAhArvacana pramANe, suMidIvazaminIgamyo, zarivahIMarIhaMtaNa pachi guracarNajapharasato, trasya abUraAtaMta, jatAbhe kahI pUchato, saMyamasukhinaravaMta kahI tUbhapIvaTae, tUnaravahi sukhama, SaTaabdare Avata kari, pUchi guniema kAyAmananIbaMdhachi, gurUkahievaMvAMgya, tukahichi temaja sahI, tenIzcimani jAMya valI masataga caraNe dharI,khAmidInaaparAdha, guru kahatujhakhAmaeNsahI, je tumakIdhIbAdha Ubho thaI zaSyaemakahi, avasiMkartavya kAja, tIhAM atIcAra jehavA, soyanIvaratuM Aja 635 93e 637 238 239 so 641 942
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsIne AdhAre artha: je vyakti doSarahita zuddha bhAve vaMdanA kare che. tenI avazya mukti thAya che. (jo karma bAkI hoyato) koI AtmA vaimAnika devatAmAM uttamadevano avatAra prApta kare che....628 vaMdanAtraNa prakAranI che. jaghanyavaMdanAeTale matyeNaM vaMdAmikahI praNAmakaravuM (tikaputonApAThathI).be khamAsamaNA ApIvaMdana karavuM te madhyama vaMdanA che. (jema dUta rAjAne prathama namaskAra karI pachI kAryanivedana kare ane kAryavisarjanakarAyA pachI paNa namaskAra kare. e pramANe bekhamAsamaNAdevAya che.).629 bAra AvartavALuM dvAdazAvarta vaMdana e vaMdanAno utkRSTa prakAra che. te uttama AcAra che. ogho ane muhapatti laI saMyamI potAnuM jIvana saphaLa kare che. 630 he kSamA zramaNA huM Apane vaMdana karavA IcchuM chuM. huM Apane yathAzakti vaMdana karuM, te mATe Apa mane anumati Apo. potAnI IcchAnuM nivedana karavArUpa prathama sthAna che.) 631 jo guru koI kAryamAM vyasta hoya, tyAre ziSyane ("rAha jo' ema) koI veNa (zabda) kahe (A cUrNikArano mata che.) (TIkAkAranA mate) mana, vacana ane kAyAthI niSedha karuM chuM. evuM guru kahe), tyAre ziSya traNeyogane saMkelIne saMkSiptavaMdana kare 632 chedeNa eTale AjJA ApavI. guruziSyane kahe che ke, jema tAruM mana icche tema kara. tyAre ziSyanIce namI vaMdanA karavAnI anumati mAMge che. (gurunI cAre dizAmAM zarIra pramANa jamInane avagraha kahevAya. temAM pravezavAnI anumati mAMgavI eziSyanuM bIjuM sthAna prazna) kahevAya...633 tyAre javAbamAM guru aNajANAmi' kahe. eTale ke mArIne avagrahamAM praveza karavAnI AjJA che. tyAre sAMsArika kAryone niSedhato ziSya avagrahamAM praveze che. (arthAtu azubha kAryathI nivRtta ane zubha kAryamAM pravRtti mATe guruziSyane AjJA Ape che.)...634 ziSya gurucaraNamAM besI be hAtha ane mastaka vaDe (sparza karI) vaMdana kare che. (pachI te gurune kahe che ke mArA zarIra, mastaka ane hAtha vaDe) ApanA pagane sparza karatAM mArAthI bAdhA-pIDA thaI hoya to aparAdha badala kSamA mAMguM chuM..635 ziSya gurune pUche che ke, "he pUjya alpa glAna avasthAmAM tathA ghaNA zubha yoge (samAdhibhAve) Apano Ajano divasa vyatIta-pUrNa thayo che?" (ziSyanA praznanuM AtrIjuM sthAna che.).636 (bahAtha joDIne uttara sAMbhaLavA icchatA ziSyane), tyAre guru "harie epramANe kahe che. eTale ke te je pramANe kahyuM che te pramANe mAro divasa arihaMta AjJAnuM pAlana karatAM sArI rIte vyatIta thayo che. 637 (gurunA zarIranI sukha zAMti pUchI have ziSya tapa-niyama saMbaMdhI kuzaLatA pUche che) pachI guru caraNanI sparzanA karatAM jatAbhe evuM traNa akSaravALuM pada Ave. jatAbhe kahetAM ziSya gurune pUche che ke, "he pUjyAM ApanI saMyamayAtrA sukharUpa che?" (saMyama, tapa ane niyama vizeSa zuddha che? ziSyanA praznarUpa A cothuM sthAna che.)...638 (jyAre ziSya jatAbhe kahe), tyAre guru tukmapi vae kahe eTale ke, "he ziSya! tArI saMyamayAtrA paNa sukharUpa chene?" pachI ziSya gurune vinayapUrvaka cha akSarovALuM "javaNi jajaMcabhe" evuM AvartadetAM pUche
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa 643 644 che. ..639 "mana ane kAyA pIDAthI rahita che?" (ziSyanuM gurune nirAbAdhatA pUchavArUpa pAMcamuM sthAna che) tyAre gura "evuM' e pramANe kahe. eTaleke, "he ziSya! tuM kahe che te pramANe ja mArI kAyA ane mana pIDAthI rahita (upazAMta) che.".640 ziSya oghA upara be hAtha ane mastaka lagADIne divasa saMbaMdhI thayelA aparAdhanI kSamA mAMgI, gurune khAmemikhamAsamaNo kahe. (aparAdhakhamAvavArUpa AziSyanuM chaThuM sthAna che), tyAre guru kahe che ke "huMpaNatane khamAvuM chuM. divasa saMbaMdhI pramAdajanita koIpaNa aparAdha thayo hoya tenI kSamA ApuM chuM."...641 tyAre ziSya Ubho thaI gurune kahe che ke, "Avazyaka kriyAo karatAM je aticAra thayA hoya te ApanI sAkSIepragaTa karuM chuM. (nivartu.)". 642 copAIH 17 soya pApanIvartuA, sAMbhISyamAzramaNaraSI rAja, AzatanAtetrIsaIjeha, dIvazamAhirmikIdhI teha vayAvacanIvelAM jasiM, balahuti nabalo thayotarsi, manamAMhAMDIkalapacItavyuM, vacana mUrNimAehavuM kAyArthivyanije karavuM, kolakAlahaIAhAMrayo, AzatanAmAni je karI, mAyAlobhiMje AdarI eTAliekadIvaza-pApa, AloInIrma(la)o Apa, havitraNe kAlanuM pAta, avyaniAlociMkhathAta 646 atIta anAgatyanivRtamAMna, AzAtanA karato ajJAna, AhiMbhAvianabhave, vIDimanikarayosave ekaI dharmasaghalobUbAya, tIhAAzAtanasabalI thAya. atIcAra uparAdhamujhahoya, gurUnI sAkhyakhamACsoya Aja pachI evuM nakaAtamasAMiidukha guranI sAbiMnaMdavu kari, uparAdhaAtamathI vorAri artha: (ziSya gurune kahe che) he raSirAjA he kSamAzramaNa meM divasa saMbaMdhI guru saMbaMdhI tetrIsa prakAranI AzAtanAmAMthI koIpaNaprakAranI AzAtanA karI hoya to tenA pApathI huMviramuM chuM....643 vaiyAvacca (sevA)nA samaye zArIrika zakti hovA chatAM, kAyAthI sevA karavA tatpara na thayo houM, manathI azubhavikalpo karyA hoya temaja vacanathI azubhavANI bolAI hoya to te pApanIhuM kSamA mAMgu chuM 644 kAyAthI meM avinaya karyo hoya, krodharUpI mahAkAlane (mitra mAnI) haiyAmAM rAkhyo hoya, abhimAna karI meM ApanI AzAtanA karI hoya temaja kapaTa ane lobhapUrvaka ApanI sevA karI hoya to te pApanI kSamA mAMguM *65 247 648 649
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre chuM...645 A pramANe divasa saMbaMdhI je kAMI pApa lAgyuM hoya tenuM gurudeva! ApanI samakSa AlocanA karI nirmaLa thAuM chuM. have traNe kALa saMbaMdhI ApanI je kAMI AzAtanA karIhoya tenI AlocanA karI sukhI thAuM....646 he gurudeva! anaMtA bhava pachI A (manuSya) bhava maLyo. (pUrvanA) sarva bhavomAM kapaTapUrvaka, duSTa manathI meM guruno avinaya karyo che. A rIte huM bhUtakALa, bhaviSyakALa ane vartamAna kALa saMbadhI AzAtanA karato rahyo...647 jyAM kapaTapUrvaka dharma thAya tyAM dharmanI AzAtanA thAya che, tyAM AzAtanA prabaLa bane che. (dharma nabaLo bane che.) tethI Aja sudhI meM je je aparAdha karyA hoya tenI guru sAkSIe kSamA mAMguM chuM....648 he gurudeva! Aja pachI huM AvuM pApa pharIthI nahIM karuM. huM AtmAnI sAkSIe te pAponI niMdA karuM chuM. gurunI sAkSIe garhA karuM chuM ane AtmAnI sAkSIe te pApone vosirAvuM (tyAga karuM) ...649 0 bhUSaNa : zUravIratA e siMhanI zobhA che, tArAmaMDaLa e gagananI zobhA che, lajjA e nArInI zobhA che, AbhUSaNa e zarIranI zobhA che, tema pAMca prakAranA bhUSaNa e samahtvano zaNagAra-zobhA che. dharmanA aMgo jenAthI zobhe te bhUSaNa kahevAya. samyagdarzana sAthe bhUSaNarUpI alaMkAranI zobhA bhaLatAM suMdaratAmAM vadhAro thAya che. samyagdarzananA alaMkArone dhAraNa karanAra vyakti svayaM suzobhita bane che temaja aneka loko tenA tarapha AkarSAya che. A pAMca divya alaMkAra kalyANakArI che. samyagdarzanane alaMkRta karanAra pAMca bhUSaNo"che. (1) jinazAsanamAM kriyA kuzaLatA (2) tIrthasevA (3) bhakti (4) sthiratA (5)prabhAvanA tAtparya e che ke kriyAkuzalatA, uttama sahavAsa, bhakti (vaphAdArI), deDhatA ane unnatinI abhilASAthI zradhdhAkhIlI uThe che. kavi RSabhadAse kaDI-598 thI 649 sudhImAM samakitanA prathama bhUSaNanuM svarUpa darzAvyuM che. kavie A viSayamAM anuSThAnonI zuddhi para bhAra mUkayo che. ahIM kavi vaMdanAnI vidhi ane niSedha banne bAjune batAve che . eka bAju vaMdanAnA traNa prakAra darzAve che, to bIjI bAju vaMdanAnA batrIsa doSa darzAve che. jinazAsanamAM kriyA kuzaLatAH jinAjJA vinAnuM anuSThAna e prANa vinAnuM kalevara che. jinAjJA dareka kriyAno prANa che. jema rogIne je je auSidha ke upacArothI roga dUra thAya te ja sAcuM auSadha che, tema je anuSThAnathI mithyAtvAdi doSo AtmAthI dUra thAya te ja sAco mokSamArga che. AthI viparIta pravRtti e dharma nathI paNa dharmapratye ja dveSanuM pariNAma che. * zrI yogabiMduprakaraNamAM haribhadrasUrijI mahArAja kahe che - je AtmA caityavaMdanAdi anuSThAnomAM Agama viruddha svecchAthI pravRtti kare che te jaDa-mUDha che. te
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa anuSThAnono kartA hovA chatAM niyamA teno dveSI che. 243 pUjya kSamAzramaNa zrI dharmadAsagaNie upadezamAlAmAM kahyuM che - je jinezvara bhagavAnanI AjJA anusAra dravya-kSetra-kALa ane bhAvane anusarI pravRtti karato nathI te mithyArdaSTi che kAraNake te Agama viruddhavartaNUka karI bIjA jIvone AgamavacanamAM zaMkA utpanna karAve che. zrI uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che ke jiNavaNe aNurattA, jiNavayaNaM je kareti bhAveNaM / amalA asaM kiliThThA, te hoMti paritta saMsArI / / artha : jinavacanamAM anurakta, jinAjJA anusAra kriyAnuSThAna karanAra, rAga-dveSa ane mithyAtvarUpI malathI mukta banI alpa saMsArI bane che. dharmabiMdu graMthamAM zrI haribhadrasUri mahArAja kahe che - ucitAnuSThAnaM hi pradhAnaM karma kSayakAraNam " / artha : aucityapUrvaka (jinAjJA tathA potAnI zakti anusAra) anuSThAna karavAthI pApakarmono kSaya thAya che. zrI haribhadrasUrijIe upadezapadamAM kahyuM che. sammattaM puNa itthaM suttANusAreNa jA pavittI u" / sutta - gahaNammitamhA vittayavvaM ihaM paDhamaM // artha : jinezvara bhagavAnanI AjJA anusAra caityavaMdana, Avazyaka kriyA Adi dharmAnuSThAno vidhipUrvaka karavA te samyagdarzana che. pramAda ane ajJAnakriyAmAM vikSepa utpanna kare che. zrAvaka ke sAdhunI pratyeka kriyA samyagdarzananI prApti tathA prApta thayela samyagdarzanane sthira ane nirmaLa rahe te mATe hoya che. vidhipUrvaka jinAjJA anusAra dharmAnuSThAna karavA te samyagdarzana che. jainadarzanamAM guruvaMdana traNa prakAranA darzAvela che. (1) phiTTA vaMdana (2) thobha-chobha vaMdana (3) dvAdazAvartavaMdana. (1) phiTTA eTale patha, mArga. zrIsaMgha rastAmAM paraspara maLatAM mastaka vagere namAvavArUpa vaMdana kare te phiTTAvaMdana che. (2) thobha eTale ubhA rahIne. upAzrayamAM sAdhu bhagavaMtone tikSutonA pAThathI karAtuM vaMdana te thobha vaMdana che. (3) dvAdazAvarta eTale bAra AvartanavALuM vaMdana. A vaMdana padastho (AcArya, upAdhyAya, gaNi, pravartaka, sthavira vagere padavIdharo)ne karAya che. AcAranuM mULa vinaya che. te guNavAnanI bhakti che. te bhakti vidhipUrvaka vaMdana karavAthI thAya che. guruvaMdana e vinayarUpa bhakti che. zrI kRSNa vAsudeve utkRSTa bhAve aDhAra hajAra sAdhuone dvAdazAvarta vaMdana *guruvaMdana karatAM gurunA caraNomAM tathA potAnA mastake hAtha sparzavArUpa ceSTA karavI tene Avarto kahevAya. te pado bolatI vakhate karAya che. eka vaMdanamAM cha ane be vAra vaMdana karatAM bAra Avarto thAya che. (dharma saMgraha bhA.1, vi. 2, pR.473)
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsIne AdhAre karIkSAyika samakita meLavyuM. A vaMdana zramaNo ane zrAvakoe karavAnuM hoya che. zrI Avazyaka niryuktimAM zrIharibhadrasUrijI mahArAje vaMdananA AThakAraNo jaNAvyA che. pratikramaNa, svAdhyAya, kAusagga, aparAdhanI kSamA mAMgavA, prAhuNa (navA muni Ave, tyAre) AlocanA, pratyAkhyAna ane saMlekhanAdi mahAna kAryoe AThanimitte dvAdazAvartavaMdana karavuM joIe. zrI uttarAdhyayanasUtramAM vaMdanAnuM phaLadarzAvatAM kahyuM che. vaMdana karavAthI nIca gotra karmano kSaya thAya che, ucca gotra karmabaMdhAya che. saubhAgya nAmakarmatathA Adeya nAmakarmaupArjana thAya che. temaja dAkSiNyabhAva (caturAI), paTutA, vicakSaNatAAdi guNo prApta thAya che. guruvaMdanathI chaguNonI prApti thAya che viNayovayAramANassa-bhaMjaNA pUaNA gurujnnss| titthayarANa ya ANA suadhmmaaraahnnaa'kiriaa|| artha vinayopacAra, ahaMkArano nAza, gurubhakti, jinAjJAnuM pAlana, kRtadharmanI ArAdhanA ane aMte mokSa eka guNo guruvaMdanathI thAya che. guruvaMdana karavAthI jJAnAvaraNIyAdi ATha karmo gADha baMdhanathI bAMdhyA hoya te zithila bane che. dIrtha sthitivALAM karmo alpa sthitivALAM, tIvra rasavALAM azubha karmo maMda rasavALAM ane ghaNAM pradezavALAM karmo alpa pradezavALAM bane che. guruvaMdananuM karma nirjarArUpa zreSTha phaLa che. vidhipUrvaka karAyelI vaMdanA paraMparAe mokSadAyI nIvaDe che. zrIAvazyaka niryuktimAM zrIharibhadrasUrie kahyuM che kiIkammapi kuNaMto na hoI kiikmmnijjraabhaagii| // 1205 // battI sAmannayaraMsAhU ThANaM virAhato // 1212 // battIsadosa parisuddhaM, kiikammaM jo pauMjai gurunnN| sopavanivA, jirelibAIvAraMvAra rUA. arthaH guruvaMdana karavA chatAM paNa je sAdhu batrIzamAMthI ekapaNadoSavirAdhe che, te guruvaMdananA karmanirjarArUpa phaLane prApta karato nathI. je batrIsa doSarahita vizuddha bhAve vidhipUrvaka guravaMdana kare che te alpakALamAM mokSa ke vaimAnikadevapaNAne pAme che. guruvaMdana nahIM karavAthI utpana thatAMdoSo darzAvatAM zAstrakAro kahe che ke "mANo aviNaya viMsA nIAgoyaM abohi bhavavuDDhI / anamaMte chvosaa"|" arthaH guruvaMdana na karavAthI 1. abhimAna 2. avinaya 3. zAsananI apabhrAjanA (niMdA) 4. nIca gotrano baMdha pa.bodhi (samaktinI prApti)nIdurlabhatA 6. saMsAranI vRddhi, ema cha doSo utpanna thAya che. samakitanuM avarodhaka mithyAtva che. mithyAtva sahitanI kriyAo vyartha nIvaDe che. kavie vaMdanAnA 32 doSa"zrI Avazyakaniyukti anusAra darzAvyA che. kavie khUbaja saraLa zabdomAM AviSayaAlekhyo che.
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa vaMdananA cha sthAna vaMdana karatI vakhate ziSyane cha sthAna (icchA, anujJA, avyAbAdha, saMyamayAtrA, zarIranI zAMti, aparAdhanI kSamApanA) sAcavavAnA hoya che. vaMdananA viSayamAM gurunA cha vacana hoya che. (1) ileka mane paNa anukULatA che. (2) gavAmi - avagrahamAM praveza karavAnI tane anumati che. (3) tatti- te je pramANe kahyuM te pramANe che. (4) tuvyavija- mArI jema tArI paNa tapa-niyamarUpa saMyamayAtrA sukharUpa che? (5) parva e pramANe che. (Indriya ane mananI upazAMtinA kAraNe mAruM zarIra pIDA rahita che. (2) mahamave vAmi turma-huMpaNatane khamAvuM chuM. ahIM jinazAsananI AcAra pradhAnatA temaja anuzAsananAM darzana thAya che. vaMdanasUtra dvArA ziSya ane guru pratyeno premabhAva ane vinaya pradarzita thAya che. copAI-17mAM aticAronuM nivedana hovAthI AlocanA nAmanA prathama prAyazcittane sUcave che. ziSya potAnA guru pratye saMpUrNadivasa saMbaMdhI, jJAnAdi lAbhano nAza karAvanArIpravRttiorUpa AzAtanAothI thayelAaparAdhonuM pratikramaNa kare che. mumukSu sAdhaka vidhipUrvaka vaMdana Adi anuSThAno karI, aMtaHkaraNamAM rahelA zalyone dUra karI, karmono kSaya karI haLavo thavA mAMge che. jema agnizikhAno svabhAva upara javAno che, tema karmonA bhArathI haLavo banelo mumukSu mokSamArga tarapha prayANa karavArUpa urdhvagatimAM ArohaNa kare che. samyagudarzanI AtmA dharmanA anuSThAno prati kuzaLa, nipuNa ane ullasita bhAvavALa hoya. te samyaktvanuM prathamabhUSaNa che. -duhA - 41 - pahirlabhUSaNae kahyuM, vadi jAvijeha, bhedalaTikyarIAtaNo, samakitabhUSaNa eha artha: vaMdanAnA svarUpane, tenA bhedane, vaMdanAnI kriyAne je sAdhaka yathArtha jANe che. temAM samakitanuM A bhUSaNa che. A samakitanuM prathama bhUSaNa kahyuM...650 5o bIjuM bhUSaNa - tIrthasevA copAIH 18 bIjubhUSaNasaMgiMdharaI, savegInIsevA karaI, saMgInIhaniMgaNo, je abhyalASI mUgatyajataNo saMsArasukhate kamalahi, dharmakAMmamIThAMsadhahi, paMcamatI mUkInahI kadA, trAya gupatya sudhI sadA paMca mahAvRtapAlaI dhIra,alaga jANijIvazarIra, bAra bhAvanAbhAvikatI, paranAdoSanaboliratI 65ra 653
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 kavi rASabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre saMgImUnIhoI jeha, sIlavaMtahAM rahinarateha, niInavapuraSataNaIparaharaI, kathAvAta tehammunavya karaI 654 pAsatho usano jeha, kusIlIuM trIjo kahuneha, saMsakato tene navya namo, jayathAchaMdote pAMcamo 655 artha: saMvegI munionI sevA karavI. saMgItene kahevAya, jene mokSanI tIvra abhilASA hoya.51 temane saMsAranA sukho kaDavAM lAge che ane dharmanAM kAryo mIThAM lAge che. teo pAMca samitino kadI tyAga karatA nathI ane traNa guminuM zuddhipUrvaka pAlana kare che. 65ra teo pairyapUrvaka pAMca mahAvratonuM pAlana kare che temaja jaDa ane cetanane judAM jANe che. saMvegI munibAra prakAranI bhAvanAbhAve che. teo bIjAnAM doSabolatAM nathI...653 saMvegI muni sadA brahmacarya vratanuM pAlana kare che. teo ninava (jinAjJAthI viruddha vartana karanArA mithyAtvI) puruSono tyAga kare che. temanI sAthe kathA-vArtApaNa karatA nathI...654 saMvegI muni pAsasthA, usannA, trIjA kuzIlI, saMsaktA ane pAMcamA yathAchaMda, A pAMca kugurune vaMdanA karatA nathI...655 - duhAH 42 - epAMcitajavA sahI,ehamAM nahI AcAra, zrIjinavaravyavarI, kahipAMcitaNo vIcAra 656 artha e pAMca prakAranA kuliMgI sAdhu tyAga karavA yogya che kAraNake teo AcAra dharmanuM yogya rIte pAlana karatA nathI. zrIjinezvaradeve te pAMce kuliMgI sAdhuonuM vivaraNa karyuM che...656 kuliMgI sAdhuo - pAsasthA ane avasanna DhALaH 35 laMkAmAM AvyA zrI rAma. rAga mAru zAnadArIsaNacArItrahare, jasamUnIvara kaI nahI tehare, te sarvathakIpAsathore,tasacaraNe mamUko matho (mAtho) re 957 desapAsatho valIjeto, seyAtarano paMDItore, rAjapiMDa agaraje sArare, viMDakAraNyakarato AhArare sajana dhariMvahiraNyAyijare,ANIthApanAkulanuM khAI re, sAkhaDuM hoI jasadharire, navali pAchovaThyacahirayAre svavato mUnIleto AhArare, karaI saMyamaApoArare, tedesapAsato kahIIre, teniMpAsikimehana jaII 658 59 660 *brekeTamAM mUkela zabda sudhArIne lakhela che.
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa usano sarvathI salaga re, sadA vAvaripIDa niM phalagare, thApano kulano li AhAra re, RSI usano (a) asAra2e AvazakaSaTarnisajhAIre, paDIleheNa na pUrI thAya re, dhyanA gocarIniMpacakhAMNa re, vIrAdhi munI soya ajANa re AvAgamana karrimUnI jyAuiM re, na kari RSI jaINA tyAhiM re, navya kayarIA karato pUrI re, kari UMNI kaI(a) adhUrIre gurUvacana te marIDI maMjaI re, yamasAMThI ghosaruM bhaMjaI re, e desa usano kahII re, tasa vaMdi phala navya lahII re ...661 ...62 ...3 247 ...664 artha: jJAna, darzana ane cAritrathI je munivara judo rahe che. arthAt jenAmAM A triratnano abhAva rahe che, tene sarva pAsasthA kahevAya che. tenA caraNomAM mastaka mUkI namaskAra na karo. (arthAt teo avaMdanIya che.)...657 je zayyAtara*' (jenA ghare utaryA hoya teno AhAra levo) athavA rAjapiMDa* no AhAra le temaja vinA kAraNa AhAra kare tene dezapAsattho kahevAya...658 je niyamita*' svajanonA gharethI gocarI le, sthApanA kula'mAMthI gocarI lAvI vApare temaja je gharamAM sAmUhika bhojanano prasaMga hoya te gharethI bhojana vhore. (athavA je ghare tapelAmAM ekadama thoDI rasoI hoya te le paraMtu pAcho na vaLe.)...659 AmaMtraNa ApanAra gRhasthane tyAMthI muni bhojana laI potAnA saMyamano nAza kare che. te deza pAsastho che. koIe paNa teno saMga na karavo joIe...660 jeo avabaddha pITha phalakano upayoga kare che temaja sthApanA kulano AhAra grahaNa kare che. A sarva avasanna sAdhunuM lakSaNa che. teo pramAdI hovAthI asAra che...661 teo pratikramaNa Adi AvazyakamAM, vAMcana Adi svAdhyAyamAM, muhapatti AdinA paDilehaNamAM, dharmadhyAna vagere zubha dhyAnamAM, gocarImAM temaja paccakkhANamAM virAdhanA kare che tathA samAcArImAM asatya AcaraNa kare che...662 upAzrayamAM praveza karatAM temaja upAzrayanI bahAra jatAM gamanAgamananI kriyAmAM muni yatnA (janatA) na kare temaja samAcArInI koI paNa kriyA yathArthapaNe na kare ane kadAca kriyA kare to utAvaLathI jema tema *1. zayyAtara piMDa = sAdhu je makAnamAM rAte UMghe ke pratikramaNa kare tenA mAlikano piMDa zayyAtarapiMDa kahevAya. *2. rAjapiMDa = rAjAnA gharano AhAra levo te rAjapiMDa kahevAya che. (zrI nizIthasUtra uM. 9, sU. 1, pR. 120 saM. lIlamabAI mahAsatIjI.) *3. nitya piMDa = 'tamAre roja mAre tyAM AvavuM' AvuM AmaMtraNa ApanAra gRhasthane tyAMthI gocarI vahoravI te nityapiMDa. (eja. uM. 2, sU. 32, pR. 27) *4. sthApanA kuLa = sthApanA kuLa eTale viziSTa paristhiti mATe alaga sthApita karavAmAM Avela kuLa athavA je gharomAM bhikSA mATe jatAM na hoya tevA ghara. sthApanA kuLanA cAra prakAra che. 1) atyaMta dveSa rAkhanArA ghara 2) atyaMta anurAga dharAvatA ghara 3) upAzrayanI samIpa nA ghara 4) bahu mUlya padArtha tathA viziSTa auSadhi vagere upalabdha thAya tevAM ghara. athavA je gharomAM sAdhu nimitte AhArAdi, vAdi, auSadhi Adi alaga sthApita karI rAkhavAmAM Ave te paNa sthApanA kuLa kahevAya. bALa, glAna, vRddha, AcArya, atithimuni mATe vizeSa AvazyakatA hoya, tyAre gItArtha bahuzrutamuni te sthApita kuLamAM bhikSA mATe jAya che. (eja. u. 4, sU. 33, pR. 68/69). *pa. avabadgha pITha phaka = zramaNo cAturmAsamAM eka kASTathI taiyAra thayelI pATa na maLe to ghaNA kASTa khaMDIne dorA ItyAdithI bAMdhIne taiyAra karelI pATa vAparI zake. te pATane paMdara divasa paDilehaNa na kare to 'avabaddha pITha phalaga' kahevAya athavA vAraMvAra zayana karavA mATe nitya saMthAro pAtharI ja rAkhe ke taddana saMthAro pAthare ja nahi. A sarva avabahu pITha phalaga kahevAya. (zrI pravacana sArodvAra bhA. 1, pR. 48)
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre apUrNa rIte kare...663 jema zeraDInA sAMThAnuM banAveluM dhosaruM (nabaLuM hovAthI) bhAMgI jAya che, tema gurunA vacanone te vaccethI ja toDI (maraDI) nAMkhe che. arthAt guru samakSa uddhatAIpUrvaka bole che. tene deza usanno kahevAya. temane vaMdana karavAthI vizeSa koI lAbha thato nathI...664 trIjA - kuzIla kuguru - duhA - 43 - kusIlIuM trIjo kahyuM, tehanA traNyaprakAra, zAna darIsaNu saMyamI, traNe bheda apAra ...665 artha: kuzIla e trIjA naMbaranA zithilAcArI sAdhu che. temanA traNa prakAra che. jJAna kuzIla, darzana kuzIla, cAritra kuzIla. A traNaprakAranA paNa ghaNA bheda che...665 pArzvastha (pAsasthA) tathA avasanna (osanna) nuM svarUpa darzAvI kavi have trIjA zithilAcArI kuguru 'kuzIla' nuM svarUpa darzAve che. jJAnakuzIla kuguru (DhALa : 36 migala mAtA re vanamAMhi vasaI. rAga mevADo) ATha atIcAra je jagI zAnanA, te navI TAli ajANa, nyAnavarAdhi te nara nahI bhalA, tehanuM kasyuM re vakhAMNa ATha atIcAra je jagI nyAnanA AMcalI prathamaatIcAra sUNayo sahUM valI, bhaNato jeha akAli, ocho adhiko ke artha akhyara kahaI, nAkhi saMyamabola...ATha avyani karato re murakhaya gurutaNo, valI de to upamAna, Apa taNo gurugarabhi olavi, navahi yoga upadhAna...ATha kAjo kADhI te navyauM dharaI, bhaNato upadeza mAla, sUtrasIdhAMtaniM je thIvarAvalI, paDhato mUrakhaya bAla...ATha zAna taNo dravya bhakSata je kari, kari upekSata jehA, zAno pagaI cApipaga tali, zAna kusIlIo teha...ATha zUMki akhyara mUrakhaya mAMjato, zAhAstri mUkhano re sAsa, bhaNato dekhI re bobaDa totalo, karato tehanI hAMsa....ATha jJAnavaMtanI re karaI AzAtanA,niM sUNatAM aMtara rAya, ...... ...667 ...da. ...669 ...670 ...671 machara manamAMhAMre dveSa dharI karI, zAna phusIlIo thAya....ATha artha : kuzIla sAdhu jJAnanA ATha aticAramAM ajJAnatAne kAraNe doSa lagADe che. (teo doSono tyAga karatA ...672
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 249 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa nathI) jJAnanI virAdhanA karanAra vyaktine bhalA kahevAya. temanI kevI prazaMsA?666 jJAnanA ATha aticAra che. temAMthI prathama aticAra sahu sAMbhaLo. je akALe svAdhyAya kare,(svAdhyAya karatAM) akSaro ochAMke adhikabhaNe, teo saMyamane bALI nAMkhe che arthAtusaMyamano nAza kare che. 667 vaLI te mUrkha jJAna bhaNatAM gurano avinaya kare che. gurune upAlaMbhA Ape che. jJAnadAtA upakArI gurunA upakArane chUpAve che (oLave che) temaja yoganI ekAgratA vinA ke tapa vinA bhaNe che...668 te mUrkha abhimAnarUpI kacaro kADhyA vinA ja upadezamAlA, sUtra siddhAMta temaja sthavarAvalI Adi zAstronuM adhyayana mUDhapaNe kare che....669 je jJAna bhaMDAranA dravyonuM bhakSaNa kare che, temaja tenI upekSA kare che. vaLI jJAnanA sAdhano upara paga mUkI cAle che, te jJAnakuzIla kahevAya...670 te mUrNa thaMka vaDe akSarone bhUMsato, zAstra (siddhAMtanA pustako) para thUka pheMkato (arthAt ughADe moDhe siddhAMtavAMcavAthI) temaja koI jIbhathI totaDuM bolI abhyAsa karato hoya tenI mazkarI kare che. 671 jJAnInI AzAtanA karavAthI, temanI niMdA sAMbhaLavAthI, temane jJAnamAM aMtarAya pADavAthI, jJAnanuM abhimAna karavAthI, jJAnIpara dveSa karavAthI jJAnakuzIla kahevAya che....672 darzanakuzIla -duhA-44bhAkhyo jJAnakusIlIuM darazaNabIja kusIla, zrIdevagurudharmajavISi, zaMkavahialINa 973 saMkyA dharmata phaliM, sAdharmikanaMdyAya; prabhAvanAnIdhyAtanI, dekhI AnaMda thAya 674 zAsanadravyavyaNAsato, navIkarIpaDIleheNa, AzAtanA jinagurataNI, jANI karato teNa artha jJAna kuzIlanuM svarUpa darzAvyuM have bIjA darzana kuzIlanuM svarUpa kahuM chuM. sudeva, suguru ane sudharmane viSe ajJAnatAne kAraNe te zaMkAzIla rahe che...673 te satyadharmanA phaLane viSe saMzayazIla rahe che. sAdharmikanI niMdA kare che. mithyAtvanI anumodanAkare che. mithyAtvInI prabhAvanAthatI joI te AnaMdita bane che...674 te saMghanuM dravya bhaMDoLa vyaya kare che temaja (saMyamanI kriyA jevI ke, paDilehaNa ItyAdi karato nathI. jaina zramaNa athavA potAnA gurunI jANI joIne (IrAdApUrvaka)AzAtanA kare che...675 675
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre 7 AzAtanA - tetrIsa prakAra (DhALa : 37. yauvana vaya prabhu AvIo.) AzAtanA jANI ka2Ie, gatya cyAramhAM nara te pharaIe, abhIgRhi gurMtaNo chi atIe, anuTha hAtha rahi zrAvaka jatI e, sAdhavI zrAvikA sAtha e, te vegalAM rahi tera hAtha e abhIgRhimAM Ubho rahie, AgalIbisiAgalI vahie, eNI pari pAsi pUThali e, nava AzAtanA traNa gamamalie ThaMDIla jAI gurUsAthI e, pahiluM pANI li hAthI e, gamaNA gamaNa valI jeha e, gurUpahilo AloI teha e bAramI AzAtanA e atIe, jAgatA navI boli je jatIe, gurUbhagati Avi koya e, pahiluM bolAvi soya e bhAta bhalUM chi jeha e, na dekhADi gurUniMteha e, bhAta pANI AvyuM joya e, pahiluM te nathaeN Aloya e AmaMtraNa gurUniM nahI e, nohottaraRSI bIjaIniMtahIe, gurUno Adesa navya lII e, annapANI Apa vahiMcIdIIe gurU li bhUDo AhAra e, pote pArsi li sAra e, bolAvyo boli nahI e, karkaza vacana bhAkhi tahI e vacanamAMniM mUDha e, bolAvi helato hUMDa e, jaI pUchi guruniM kAmae, syu kuhuchau bolaI tAMmae nIja gurUteDi kAmya e, biTho uttara Api ThAmya e, gurUkahi premakarI ghaNuM e, vayAvaca karo galANuM ja taNUMe karo valI (a) vayAvaca gurUtamyo e, saSya kahaI samajha nahI guraamyo e, hIta sIdhyA kAMI navya saIe, aNu sAMbhalato syuMnca thaI rahie gurUde te jIva upadesa e, khoTo aratha kahyo lavalesa e, baITho pokArityAha e, gurUartha vIsArayo kAMya e bhAjaI dharmakathA gurUjI taNIe, vaciM vAta calAvi ApaNI e, gurukahi javaaratha vIcAra e, satya kahiM uTho hUI vAra e gurMI kIdhuM jeha vakhANa e, te vyavarI kahaI hoI jAMNya e, gurUkAmalI pAtarA jeha e, poti vAvarato teha e gurUbaIsaI lagati pAya e, ekatrIsa AzAtanA thAya e, gurUsamaAsaNya bisato e, vaLI sA~vastara pahirato e ...676 6639*** ...678 ...679 ...680 ...681 ...982 ...683 ...684 ...685 ...686 ...287 ...688 ...689
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 251 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa *990 bisato UciAsalie, saUMcAMcIvara pahirANi e, AzAtanAvalIe kahIe, tetarIsipUrIethaIe artha: je manuSya AzAtanA jANavA chatAM tenuM sevana kare che, te cAra gatimAM paribhramaNa kare che. abhigrahadhArI muni zreSTha che. evA zramaNane vahorAvyA vinA zrAvakanA hAtha atuTha (apavitra) rahe che. te zramaNa sAdhvIjIo ane zrAvikAonI sAthe na rahetAM tenAthI tera hAtha dUra rahe che...676 (kavi tetrIsa AzAtanA kahe che) gurunI AgaLa pAchaLa ane paDakhe (side - bAjumAM UbhA rahetAM, besatAM ane cAlatAM" ema nava prakAre AzAtanAthAya..677 gurunI sAthe spaMDila bhUmie jatAM ziSya AcAryanI pahelAM hAthamAM pANI laI Acamana (paga sApha) kare temaja "aMDila bhUmi Adi bahArathI Avela guranI pahelAM ja ziSya gamanAgamana viSayaka AlocanA kare...678 "rAtrinA samaye jAgato hovA chatAM gurunA bolAvyA chatAM ziSya bolato nathI, e bAramI AzAtanA che. koI gurubhakta Ave, tenI sAthe guru vArtAlApa kare te pahelAM ja pote temanI sAthe vAto karavA lAge..679 "ziSya annAdirUpa je bhikSA lAvyo hoya te gurune prathama na dekhADe temaja "(anna, pANI, mevAmiThAI, mukhavAsa) bhikSA lAvyA hoya te pahelAM bIjA koI paNa ziSya pAse Aloce, paNa prathama guru pAse na Aloce 680 "bhikSA lAvIne gurane pUchyA vinA pahelAM nAnAM ziSyone AmaMtraNa Ape pachI gurune kahe. vaLI gurunI AjJAvinA ja gocarI (bhikSA) potAnI meLe vaheMcI Ape 681 "gurune vadhelo (thoDo) AhAra Ape ane pote sAro (ghaNo) AhAra le. temaja "guru bolAve, tyAre bole nahIM ane karkazavacanakArAgurunuM apamAna kare.682 "ziSyagurunAM vacanano anAdara kare. guru bolAve, tyAre temanI avahelanA kare. temaja""zuM kAma che tame zuM kaho cho? evuM pUchI guruno avinaya kare.683 guruziSyane potAnA kArya mATe bolAve, tyAre Asana uparabeThAM beThAMjaziSya uttara Ape. "guru tene premapUrvaka samajAve ke glAna (rogI)nI vaiyAvacca karo...684 "(tyAre ziSya gurune pratyuttara ApatAM kahe ke, "tame ja sevA karo." vaLI evuM paNa kahe ke "A guru amane samajatAM ja nathI.' gurunI hitazikSA ziSya hadaye dharato nathI. "temanAM vacano sAMbhaLato nathI tethI zUnya thaI rahe che. (arthAtuajJAnI, mUDha thaI rahe che.)...685 "gura jyAre parSadAne upadeza Ape, tyAre ziSya vacce ja kahe ke, "A artha A pramANe thato nathI. tame khoTo artha kahyo che. tame sAco artha karavAnuM bhUlI gayA cho." evuM moTethI bole...986 "guru jyAre dharmakathA kahe, tyAre vacce potAnI vAta calAvI dharmakathA bheda karI (alaga rIte) sArI rIte kahe, "gurunAtattvajJAna sabhara vyAkhyAna dvArA parSadA prasanna thAya, tyAre vacce ja ziSya gurune kahe ke, "have uTho samaya thaI gayo che. A pramANe vyAkhyAna sabhAno bhaMga kare...687
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra5ra kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre "gurunA suMdara vyAkhyAnanI prazaMsA na kare. "A to vyavahArika che, jANItuM che, tema bole." "gurunA kAmaLI ane pAtarA temanI rajA vinA vApare 688 gurunA saMthArA (zavyA) ne paga lagADe. e ekatrIza AzAtanA thaI. "gurunI samAna Asane bese ane sarakhAM vastra pahere...689 gurunI samakSa ziSya UMcA Asane bese, ghUMTaNathI upara vastra pahere to AzAtanA kahevAya. A rIte tetrIsa AzAtanA pUrNa thaI690 -duhA-45tetrIsiAzatanA, karato gurUnI jeha, zaMkAzalamanAMdharAI,darasaNa kuMsIlIuM te e 691 trIje cArItrakusIlIuM, saMyamakaraIkhora, paMcasumatitragupatispa, valI virAdhanahAra 692 artha upara darzAvelatetrIsa prakAranI gurunI AzAtanA karanAra satya dharmaviSe zaMkAzIla rahenAradarzanakuzIla kahevAya che...691 (jJAna kuzIla, darzana kuzIla) have trIjo cAritra kuzIla che. pAMca samiti ane traNa guminuM yathArthapaNe pAlana na karatAM, temAM doSa lagADI saMyamano nAza kare che...692 cAritrakuzIla (DhALaH 38dezI rAmabhaNi harI UThII, rAgaH rAmagirI) cAritrasoyavIrAdhato, IryAkhaMDaNahAra re, nIrdhasapAIpUnI cAlato, nakaraIjIvanI sArare, cArItranoyavIrAdhato:AMcalI 63 bhASAsumatibhAMjato, bolikaThaNatevAgyare, ekakoriyaIhisIalAkhanI,vacani mAnavahAMyare cArItra 694 vacanate mAhirevISavasaI, amRtatehasiMpAsare, bolatAM mUkhya AvaDaI, huI sahaniMuhoMlAsare. cArItra trIjI sumatine eSaNA, nalII yuvate AhArare, doSabihitAlIsa lAgatA, aMgiI atIcArare cArItra, 696 AdAnanIkSepaNAkaDuM, cothImatine sArare, jatananatAre mUkatAM, pAtigahoyaapArare cArItra, 997 pArISThApanIkare pAMcamI, sumativIrAdhato jehare, vaNa jatanAyiMre paraThavaI, cArItrauMsIlIuM teharecArItra 698 65
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa traNya gupati re rAkhi nahI, manamhAM AlapaMpAla re, biTho pAtiga guMthato, (ja) yamamAchImacha jAla re...cArItra bIjI gupati vIrAdhato, jIvhAnarahi te vAraya, mUnI aNa samajha re bolato, teddhi bahu bhamato saMsAraya re...cArItra0 trIjI gupati vIrAdhato, aMdrItana nahI ThAraya re, saMyamasoya vIradhato, pharato cogatya majhArayare..cArItra mana vacana kAyAyire cUkIuM, pUDarIka keraDo bhAta re, ...699 000*** ...701 paMca sUmati re chaMDI karI, kuMDarIka nargamhAM jAta re, cArItra soya vIrAdhA. ...702 artha : cAritra kuzIla muni) cAritranI virAdhanA kare che. te IryA samitinuM khaMDana kare che. jIvadayA vinA te nirdayapaNe cAle che. koI paNa jIvanI yatnA karato nathI. A pramANe te cAritranI virAdhanA kare che...693 253 kaThora bhASA bolanAra bhASA samitino nAza kare che. eka bAju koI manuSyanI hAMsI (ThaThThA mazkarI) karavI, te lAkho mANasonI hiMsA karavA barobara che...694 tenA vacanomAM jhera bhareluM che. jenAM vacano amRta tulya mIThAM che ane jene mRdutApUrvaka bolatAM AvaDe che, tenA vacanothI sarva AnaMda anubhave che. (A bIjI bhASA samiti che.)...695 trIjI eSaNA samiti che. je zithilAcArI sAdhu zuddha, nirdoSa AhAra letAM nathI, te gocarInA beMtAlIsa doSa lagADIsaMyamajIvanamAM aticAra lagADe che...696 - duhA -46 - cArItra Apa vIrAdhato, trIjo jeha kusIla, saMsakato cotho tajI, je nara pAmI lIla cothI AdAna nikSepaNa samiti che. saMyamanI upadhio letAM ane mUkatAM yatnA-jayaNA na rAkhavAthI pApa karma baMdhAya che...697 pAriSThApanikA e pAMcamI samiti che. yatnAvinA anupayogI vastune paraThavAthIvirAdhanA thAya che. A pramANe cAritra kuzIla samitimAM doSa lagADe che...698 jema mAchImAra potAnI jALamAM mAchalAM bhare che,tema cAritra kuzIla traNa guptinA yathArthapAlana vinA temaja mananI atyaMta sakriyatAthI (vAsanAonI ALapaMpALathI) karmone AtmA sAthe bAMdhe che...699 teNe potAnI jIbha para niyaMtraNa na karyuM, tethI jema tema bolI bIjI vacana guptinI virAdhanA karI muni anaMta saMsAra bhaTake che....700 teNe zarIra ane Indriyone vazamAM na rAkhI, tethI saMyamanI virAdhanA thaI. A pramANe kAyaguptimAM doSa lagADavAthI te caturgatimAM pharato rahyo...701 puMDarIka rAjAno bhAI kuMDarIka (zramaNa hovA chatAM) mana, vacana, kAyAnuM niyaMtraNa na karI zakyo tethI te bhUlyo. teNe pAMca samitine choDI dIdhI. cAritranIvirAdhanA karI te narakamAM gayo...702 ...703
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 704 uo5 706 ra54 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre artha: trIjA zithilAcArI kuzIla sAdhu che, je cAritranI virAdhanA kare che. jyAre cothA saMsakatA nAmanA kugura che, teono tyAga karanAra sukhI thAya che...703 - kavi RSabhadAsa trIjA kuzIla sAdhunAM bheda ane svarUpadarzAvI have cothA saMsakta nAmanA zithilAcArI sAdhu viSe jaNAve che. cothA kuguru - saMsakta' (DhALaH 39 praNamI tumasImaMdharujI.) saMsaktocAtho (cotho) kajI, temAThorISyarAya, jArijevAMnimalaIjI, tyAritehevo thAya mUnIsvara saMyamakarato khoAra, asmApUrSanivAMdatAMjI, nahI tuMjhapUryAlagAra,mUnIsvarasaMyamakarato khoAra.AMcalI, gyavarIbhAtamAMhivalIjI, dIsivastaaneka, soyasarIkhAmUnarajI, saMyamanahIM tyAhAMrekha...mUnI nATakIAnI pariMvalIjI, dharato nava navarupa, pAranapAmaI bhavataNojI, lahiyogatyanAkuMpa...mUnI 707 papheravirAyaparijI, phaTakAratnaparamANa, zAMbhavastaupariMdharayojI, kAlodIsipAhAMNa mUnI 708 kuparanaraniMmUni malijI, karato pApa jaMjAla, munIvaramUliguNa gayAjI, uttara guNavasarAla...mUnI 709 saMsaktAmUnIvarataNAjI, bhAkhyAdIyaprakAra, saMsakto sakalISTa sahIjI, tehAM nahI AcAra... mUvI 710 pAMciAzava mokalojI, AvipAtigajoya, garvatraNe raNyakarijI, rasa rIdhdhazAtA soya mUnI 711 vigathI pazya karato ghaNIjI, kayarIAnahIlavalesa, saMyamamukyuM galUMjI, patiganA upadesa...mUniTa 712 bIje saMsakto huM jI, nAmite asakalIe, pArijehavAhAM malijI, tyAritehavIdrISTa-mUnio 713 pAMci mAThArnimalijI, tyArimAThore thAya, saMvegInaranimalijI, tavADoragarAya...mUniTa jathA chaMdone pAMcamojI, AdaritehaachUtra, soya achUtraparupatojI, maraDiTIkAsUtra...mUni. 715 714
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa kavi kalapanA manya dhaNIjI, vIgi lIA nItya soya, traae gArava te karijI, tyAhAM samakIta navya hoya...mUni soya sIlathI bhaTha thayojI, buDichi nIradhAra samakIta pAmivegakUMjI, pAMcipUrNa asAra...mUni mokSa thakI nAhAsi sahIjI, dUragatya DhUMkaDA thAya, ehamAM ko mUnI huI bhalojI, navya vaMdo tasa pAya... mUni arthaH saMsakta nAmano cotho (aMvadanIya) kusAdhu che. te mUrkha muni che.te jevA sAthe maLe, tyAre tenA jevo thAya che...704 ...718 ...716 255 ...717 te munivara saMyamano ghAta kare che. tevA puruSane vaMdana karatAM thoDuM paNa puNya upArjana thatuM nathI...705 gAyanA khANamAM aneka vastuo naMkhAya che. te goLa ane khoLane samAna gaNe che, tema guNa doSano viveka karyA vinAnA A munivara gAya jevA che. tethI temanuM cAritra alpa paNa zuddha nathI...706 te naTanI jema vividha rUpo dhAraNa karI bahurUpI thAya che. teo cAre gatirUpI kUvAomAM paribhramaNa kare che. temanAsaMsArano aMta na Ave...707 rAjAnI jema(rAjA kAcA kAnano hovAthI lokonI vAtamAM bhoLavAI lokonI vAta pramANe raMgadhAraNa kare) tathA sphaTika ratnanI jema vividha varNavALo thAya. sphaTika ratna pAse kALA raMgano patthara dharatAM pote sapheda hovA chatAM kALo dekhAya che....708 duSTajanono saMsarga karI muni potAnA pApa karmanI jALa vadhAre che, tethI muninA mULaguNono nAza thAya che ane uttara guNo paNa dUSita thAya che...709 saMsaktA muninA be prakAra che. temAM saMkaliSTa saMsaktamAM AcAra dharmanuM pAlana hotuM nathI...710 prANAtipAta Adi pAMca AzravamAM te pravRtta hoya che. temanI pApa karmanI Avaka vadhu hoya che. teo traNa gArava (Rddhi, rasa, zAtA)mAM Asakta hoya che...711 te strIkathA Adi cAra vikathAo paNa kare che. dharmakriyAo pratye temane bilakula bahumAna nathI. te saMyama jIvanane eka bAju mUkI asaMyamI jIvana jIve che. teo lokone pApano upadeza Ape che...712 saMsakatAno bIjo bheda kahuM chuM. jenuM nAma asaMkaliSTa saMsakta che. jyAre jene maLe, tyAre tenA jevI dRSTi tenI thAya...713 te (pAsatthA Adi) pAMce kusAdhuone maLe, tyAre tenA jevo adharmI (mUkha) bane ane saMvigna sAdhuone maLe, tyAre priyadharmI (DAhyo, rUDo) bane...714 pAMcamo yathAchaMda nAmano kuguru che. te pote utsUtranuM sevana kare che ane bIjAne utsUtranI prarUpaNA kare che. te sUtrone toDI-maroDI potAnI icchA pramANe kare che...715
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre 720 potAnI mati vaDe potAnI icchA anusAra kalpanA kare che. te vigayamAM Asakta rahe che. te traNa garvamAM AnaMdamAne che. yathANaMda munine samakti hotuM nathI...716 teo cAritrathI bhraSTa thAya che. teo cokkasapaNe saMsAra sAgaramAM DUbe che. teo samaktithI bhraSTa thayAM che. A pAMce kuguruasAra che...017 teo mokSamArgathI dUra thAya che ane durgatinI najIka Ave che. temAM koI munisAropaNa hoI zake paraMtu kugurunA caraNomAM vaMdana karavAMnahi...718 copAI-19 navyavadIjitehanApAya, temAM malotetehevo thAya, caMpakamAlaUMkaraDipaDi, vaMThImAstakikyamacaDhi. 719 karAIcAlaNA saSyavalIjeha, mUjhahaIDaInavyaAvieha, vaIryarata sonAhAM rahyuM, bhAvikapaNuM kSamatehanuM gayuM. gurUkahaIcilA sAMbhalIvA, ekAbhAvikadravyavakhyAta, vaIryaratnanI pariMjoya, teno bhAva ucho navyahoya. 721 ekabhAvIkachidravya sUsAra, jUo tIlAdakapariMapAra, pUphasaMgatizakharothAya, kaMTakamalo kaqo kahivAya. 722 tila sIkho chiAtamaeha, bhallI saMgati sUdarateha, bhUMDI saMgatibhUDothao, AMbA lIMbaDiMhagIo. 7ra3 mIThuM lakhArAmAMhAMbhaluM, madhUrapaNe tavatehanuMTaluM, tyamamUnI bhalapaMcihAMDavo, zrIjinakahitasanavyavaMdavo. 724 aspatIe pAMci kahyA, zrI AvasyakanIrakhUMgatikatA, asmApUrNanichaDiteha, saMgImUni kahII teha. 725 saMgInI sevA karo, bIjU bhUSaNa aMgi dharo, tIrthasevAartha e kaho, darzaNa sItyarI mAhiM lahyo. trIjuMbhUSaNabhagatIvIcAraya,javamUnIvara AvaI gharabAraya; harabIAdara karaI apAra, jayamakIdho sakumAra. 727 nIcA namaNo nara dhanasAra, mohoti nIvRta ApyuM sAra; deIdAna tIrthaMkara thayo, AdinAtha jinapahilo kaho. 728 mohotidAna daInahisAra, pAmo tIrthakara avatAra; vIniMkarI pratalAvyo vIra, caMdanabAlopAmItIra. 729 saMgamaraSiniMApIkhIra,harakhyAlocanajIvazarIra; bhati kariba Adara karI, sAlibhadrasuone pharI. 730 726
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra57 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa artha: jema caMpaka puSpanI mALA suMdara ane sugaMdhI che paraMtu ukaraDe paDavAthI malina bane che. tevI mALAne mastake kevI rIte dhAraNa karI zakAya? tema pAMce kusAdhu sAthe rahenAro temanA jevo thAya che. tethI vaMdanane ayogya che. 719 ziSyAkugurunI pravRtti (cAlaNA) mArA hRdayamAM jarApaNavasatInathI (prabhAvita karatI nathI). vaidUrya ratnane sonAmAM jaDavAthI teno prabhAva zuM jato rahe che? (tema kuguru jinazAsanamAM hovA chatAM zuM jinazAsanano prabhAvajato rahe che?). 720 (guru kahe che) he celA! eka vAta sAMbhaLa. eka aprabhAvika dravya tarIke vaidUrya ratna prakhyAta che. vaidUryaratna suvarNa sAthe maLavA chatAM te pramANe ja rahe che. tenA para suvarNanI koI asara thatI nathI. abhAvika bIjAthI prabhAvita na thavAthI tenI kiMmata ochI thatI nathI...721 eka bhAvika (prabhAvika) dravya che. je talanI jema puSpanI saMgatithI suvAsita bane che ane kaMTakanI saMgatithI kaDavo bane che. (bhAvikadravya jenI sAthe rahetenA jevo thAya)....722 jema AMbo lImaDAnA saMgathI kaDavo bane che, tema AtmA tala jevo bhAvika che. sArI saMgatithI te guNavAna bane che ane kharAba saMgatithI durguNI bane che....723 nadInuM mIThuM ane madhura jaLa dariyAnA khArA pANInA saMgathI potAnI madhuratA gumAve che, tema uparokta pAMca prakAranAkusAdhunA saMge susAdhupaNa temanA jevo thAya che, mATe jinezvare tene avaMdanIya kahyA che...724 zrI Avazyaka niryuktimAM uparokta pAMca prakAranA sAdhune asaMyatI (kusAdhu) kahyA che. tevA puruSanI saMgatyajavA yogya che, evuM jJAnI bhagavaMto kahe che. 725 saMvegI muninI sevA karo. samakitanuM bIjuM bhUSaNa aMge dhAraNa karo. darzana samatimAM tIrthasevA evo arthadarzAvela che.726 samakitanuM trIjuM bhUSaNa bhakti che. jyAre muni bhagavaMta gRha dvAre padhAre, tyAre harSollAsapUrvaka temanI satkAra karI, temanuM AhAraAdivArA zreyAMsakumAranIjemasanmAna karavuM..727 dhanA sArthavAhe vAMkAvaLIne ullAsathI), niHspRhabhAve moTA (zreSTha) munirAjane bhAvapUrvaka ghI vahorAvyuM. supAtradAna ApI temaNe tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM ane AdinAtha nAmanA prathama tIrthaMkara banyA 728 nayasAra kaThiyAro niHspRhabhAve munirAjane moTuM dAna ApI tIrthakara padavI pAmyo. caMdanabALAe vinayapUrvaka bhagavAna mahAvIrane AhAradAna ApI saMsArano aMta ANyo...729 saMgame (mAsakSamaNanA tapasvI) munine pAraNAmAM khIra vahorAvI. te dAna ApatAM tene ati AnaMda thayo. tenA zarIranArome romapulakita thayAM. teNe AdarapUrvakamuninI bhakti karI tethIte mRtyu pAmIne zAlibhadra thayA730 kavi kaDI 651 thI 7ra6 sudhImAM tIrthasevA nAmanuM samakitanuM bIjuM bhUSaNa darzAve che. teo kaDI
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre 651 thI 654mAM saMvijJa(gItArtha) guruno paricaya karAve che. tyAra pachI sikakAnI bIjI bAju darzAvI pAsasthA, avasAna, kuzIla, saMsakta ane yathAchaMda jevA zithilAcArI guruono paricaya karAve che. * tIrthasevA: jenAthI saMsAra sAgara tarI zakAya te tIrtha che. tIrthanA be prakAra che. dravya tIrtha ane bhAvatIrtha. tIrthayAtrA karavI e dravya tIrtha che,je samakitanuM prabaLa kAraNa che. arihaMta tIrthanA saMsthApaka che. temaNe pratipAdana karelo sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikArUpa caturvidha saMgha athavA prathama gaNadhara e bhAva tIrtha che. dravya ane bhAvatIrthanI yAtrA-bhakti, vinayAdi rUpa sevA karavAthI samyagudarzana AgADha (sthira) thAya che. saMvijJa = mokSa prAptinI tIvra jhaMkhanA ane te taraphanA puruSArthavALA mumukSu munino saMsarga karavo, te bhAva tIrtha che. saMvijJa mahAtmAo saMsArarUpI vyAdhi nAza karavA mATe ghavaMtarI vedya jevA che. teo bhavya jIvone samakitanuM bIjAdhAna karAve che. saMvijJa munijanonAM lakSaNo zrI uttarAdhyayanasUtra" tathA zrI samyakatva samitimAMEdarzAvela che. zrImad rAjacaMdrajI paNa kahe che je svarUpa samajyA vinA pAmyo duHkha anaMta, samajAvyuM te pada namuM, zrI sadguru bhagavaMta; Icche che je jogI jana anaMta sukha svarUpa, mULa zuddha te Atmapada sayogI jina svarUpa... saMvijJa muni bhavya jIva mATe samakitanuM kAraNa che. jayaMtI" zrAvikAe bhagavAna mahAvIra sAthe dharmacarcA karI. Adrakamuni sAthe pAMca matavAdIoe carcA karI. (1) gozAlaka (2) bauddha bhikSu (3) vedavAdI brAhmaNa (4) sAMkhyamatavAdI eka daMDI (5) hastitApasa. Ardaka munie jaina siddhAMta anusAra uttara ApI satyamArganuM pratipAdana karyuM. jema zaMkhiyA, pAra, somala, khAra vagere jherI padArthone yogya vaidya rasAyaNa dvArA saMjIvanI jaDIbuTTInA rUpamAM pherave che, tema saMvijJa muninA saMgathI anAdino mithyAtvarUpI viSa-jhera, samyagudarzanarUpIrasAyaNa banI saMjIvanI jaDIbuTTI bane che. jemaNe dehAdhyAsano tyAga karyo nathI, pAMca IndriyanA viSayone choDyA nathI, anAsakta bhAva keLavyo nathI paraMtu potAnI vAcaturAIthI, bAhya AcaraNathI dharmI batAvavAno DhoMga karanArA, hiMsAmAM rata sAdhuothI sAdhakano kadI uddhArana thAya. jema ghAsaleTa phrIjamAM rahe paNa tenI dAhakazaktinAzana pAme, tema jenI Asakti chUTI nathI tevA sAdhuo araNyamAM rahe chatAM teno mithyAtvano saMga chUTe nahIM. evAM jIvo bIjAnuM zuM kalyANa karI zake? satyadharma, zuddha deva ane nigraMtha sAdhu A traNa paranizcala rAga e saMvega che. mokSArthI sAdhuhaMmezA mAtA samAna hitakArI evI IryAsamiti Adi pAMca samiti ane manogupti Adi traNa guNie ATha pravacanamAtAnuM zuddha rIte pAlana kare che. teo dehAdhyAsa toDavA anitya Adi bAra bhAvanAo bhAve che. evA susAdhu sadA vaMdanIya che. susAdhunuM svarUpadarzAvI kavi pAsasthA Adi pAMcamusAdhuonuM svarUpadarzAve che. saMbodhaprakaraNamAM zrIharibhadrasUri mahArAja kahe che -
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 259 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa pAsatyo osanno hoI kusIlo taheva sNskto|'' ahachaMdoviaee avaMdaNijjA jiNamayaMmi // arthaH pAsatthA, avasanna (osanna), kuzIla, saMsakta ane yathAchaMda e pAMca prakAranAM sAdhuo avaMdanIya che. temano saMga na karavo ke temanuM anukaraNa na karavuM. (1) pAsatthA - jenAmAM vAstavika jJAnAdi guNo na hoya, mithyAtva vagere karmabaMdhanA kAraNabhUta baMdhanamAM rahe te pAsatyA che. tenA be prakAra che. sarvapAsatyA ane deza pAsatyA. je jJAnAdi guNonI pAse rahe (jenAmAM e guNonahoya) mAtraveSadhArI hoya te sarvapAsasthA che. je vinA kAraNe zayyAtarapiMDa, abhyAhitapiMDa (sAmethI lAvela AhAra Adi), rAjapiMDa, nityapiMDake agrapiMDa vApare, amuka gharonI nizrAe rahe, sthApanA kuLomAMthI vinA kAraNe hore. saMkhaDI(jamaNavAra) zodhatA rahe ane gRhasthonI prazaMsA kare, te dezapAsatthA che. sarva pAsatyAnA traNa bheda che. (1) jJAna pAsatyA-jJAnanA pustako rAkhe paNa upayoga na kare. (2) darzana pAsasthA - gurubhakti, sAdhu satkAra, AzAtanA varjana na seve te darzana pAsasthA. (3) cAritra pAsatyA-rajoharaNa-ogho rAkhe paNa pUje, pramArjana kare nahIMte cAritra pAsasthA che. pAsasthAne keTalAka ekAMta cAritra rahita mAne che te yogya nathI. jo emaja hoya to sarvapAsasthA ane deza pAsasthA evA bhedana ghaTe. zrI nizItha cUrNi ane zrI pravacana sArodvAranI TIkAmAM pArthasthane sarvathA cAritra vinAno nahi paNa malinacAritravALo kahyo che. ja (2) osanna pramAdanA kAraNe mokSamArgamAM thAkelA musApharanI jema kriyAmAM nirutsAha (daridrI) hoya te osanna kahevAya che. tenA be prakAra che. sarva osanna ane deza osanna. avabaddha pIThaphalaka ane sthApanA bhojI sarva osanna zramaNa che. teo vAraMvAra zayana karavA mATe nitya saMthAro pAtharI ja rAkhe che athavA je bilakula saMthAro pAthare janahi. te sthApanApiMDa (gRhastha sAdhunevahorAvavA mATe mUkI rAkhela bhojana) tathA prAbhRtikApiMDa (sAdhune vahorAvavAnA uddeze rasoI vahelI ke moDI banAve)no upabhoga kare che. sthApanA ke prAbhRtikApiMDane grahaNa karanAro "sthApitaka bhogI' kahevAya. A pramANe avabaddhapITha phalaga tathA sthApitaka bhogI te sarvathA avasagna kahevAya. vaLI je pratikramaNAdi AvazyakakriyA, vAcanA-pRcchAdika svAdhyAya, vastra AdinuM paDilehaNa, dhyAna, bhikSA, bhojana ke mAMDalinAM kAryo jema tema kare athavA jUnAdhika kare athavA gurunA kahevA chatAM na kare, guruno kaThora zabdothI pratikAra karI avinaya kare. A rIte sAdhu samAcAramAM vikaMgAla hoya, te deza osanna kahevAya che. (3) kuzIla -jenuM jJAna, darzana ane cAritra khoDakhApaNavALuM che tene kuzIla' kahevAya che. agrapiMDa tarata utArelI bhAta vagere nahi vaparAyelI saMpUrNa bharelI tapelImAMthI uparanA bhAgamAMthI levuM te (zrI nizIthasUtra, u.4 sU. 32, pR. 27, pra. guANa phAunDezana, rAjakoTa.) kALa, vinaya, bahumAna, tapa, aninyavaNa-jJAnadAtA guranuM nAma chUpAvavuM, vyaMjana (akSarabheda), artha tathA tadubhaya (akSara bheda ane artha bheda) A jJAnanA ATha doSa che. (pravacana sArodvAra bhA. 1, gA. 267, pR. 121.). - = = = = = = = = *
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra60 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre kukharAba, zIla AcAra.jeno AcAra kharAba che, te kuzIla kahevAya. tenA traNa bheda che. (a) jJAna kuzIla (ba) darzana kuzIla (ka) cAritra kuzIla. jJAna kuzIlaH- kALa,vinayavagere jJAnanA ATha AcAronovirAdhakate jJAnakuzIlajANavo. jIvanAM cha lakSaNo che. jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya ane upayoga. jIvanAM A cha guNomAM jJAnanI pradhAnatA che. vastunuM vizeSapaNe jANapaNuM thavuM te jJAna che. jJAna prAptinA mULamAM vinaya che. jema jJAna prApti mATe vinaya Avazyaka che tevI ja rIte gurunI nizrAmAM, gurunuM bahumAna karI jJAna bhaNanAra gurukRpA meLave che. svAdhyAya karavA yogya kALa ane akALano upayoga rAkhI svAdhyAya karavAthI, jJAna-jJAnI ke jJAnanAM sAdhanonuM bahumAna karavAthI, cittanI prasannatApUrvaka, viziSTa prakAranAM tapa sahita zrutano abhyAsa karanAra sAdhaka Atma kalyANakArI jJAna prApta kare che. mithyASTi acaramAvarta kALanA sAdhakanI jema varSonI sAdhanA kare chatAM potAnAM karmo khapAvI zake nahIM, paraMtu samyagudRSTi kuzaLa sAdhakanI jema kSaNavAramAM sAdhanA dvArA karmono kSaya kare che. jema agnimAM lAkaDAM baLatAM cAre tarapha prakAza patharAya, tema anaMta karmo naSTa thatAM kSaNavAramAM kevaLa jyotino prakAza patharAya samyagudarzana eka apUrva ane alaukika jyoti che. sUryano udaya saSTine navuM rU5, navI kAMti Ape che, tema samakitano Aloka AtmAmAM viziSTa jAgRti pradAna kare che. tethI jJAna ArAdhanAmAM tatpara AtmAe jJAnanA aticAronuM sevana karavuM nahi. * darzana kuzIla niHzaMkita, niHkAMkSita, nirvicikitsA, amUDhadaSTi, upavRMhaNa, sthirIkaraNa, vAtsalya ane prabhAvanA AdarzananA AcAra che. A AThaAcArothI rahitate darzanakuzIla che.* darzana kuzIlathI sAvadhAnavizeSAvazyaka bhASyamAM kahyuM che savaNNuppAmaNNA dosA huna saMti jiNamae keii|00 jaM aNuvauttakahaNaM apattamAsajja va hvejjaa|| artha : sarvajJaane sarvadarzI vItarAga prabhu dvArA pravartita jinadharmadoSa rahita che. A dharmasarvathA zuddha, paripUrNa rUpathI satya ane upAdeya che. anupayogI guruonA kathanathI jinazAsanamAM doSa utpanna thAya che. je dharmanI AcArasaMhitA sudaDha ane zraddhAnA pAyA para maMDAyelI che, te dharmalAMbA samaya sudhI potAnuM maulika astitva TakAvI zake che. pravajyAnuM phaLa jJAna yoga che. tene kobInAM phaLa jevAM AvaraNo che. te jema jema tUTatAM jAya, tematema aMdhakAra dUra thAya che. agItArtha, unmArga upadezaka, ane durAcArI sAdhuonI saMgati sAdhanAmAM bAdhakabane che. jema mArgamAM jatAM lUMTArAono sAtha duHkhadAyI bane che, tema mokSamArgamAM AvA sAdhuono saMga vighnarUpa bane che. kuzIlIonA kAraNe nigraMtha pravacananI garimAne kalaMka lAge che. darzana kuzIla tapa, tyAga, svarga-naraka ItyAdi bAbatomAM zaMkAzIla hoya che. te dhArmika anuSThAnonuM vidhipUrvaka, jinAjJA pramANe AcaraNa karato nathI. te
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa paDilehaNAmAM pramAdI hoya che. mahApuruSonA vizuddha saMyama ane ugratapane banAvaTI, asatya ane atizayokti pUrNa mAnajinezvaradevanI temaja gurunI AzAtanA kare che. gAsatA gAme nAgAlagAyI sAtaLA* artha : Aya + zAtanA. Aya=prApti, zAtanA =khaMDana. samyagudarzana Adi AdhyAtmika guNonuM khaMDana jenA dvArA thAya te AzAtanA che. gurudeva Adi pUjya puruSonA avinayathI samyagadarzana Adi saguNonI AzAtanA thAya che. navadIkSita, AcArya, upAdhyAya ane dIkSA paryAyamAM moTA hoya, teonI AzAtanA karanAra mokSamArganuM khaMDana kare che. prastuta tetrIsa prakAranI AzAtanA zrI dazAzruta skaMdhasUtranA AdhAre saMzodhana karAyela che. jemAM ziSyanA ayogya vartanathI thatI gurajanonI 33 prakAranI AzAtanAonuM nirUpaNa thayuM che. kavie paNa te ja tetrIsa AzAtanAnuM kathana karyuM che. cAritra kuzIlaH-saMyamanuM paryAyavAcI nAma cAritra che. caya+rikta =jenA dvArA AThe karmono nAza karavAmAM Ave tene cAritra kahevAya. cAritranA be prakAra che. 1) dezavirati 2) sarvavirati. dezavirati cAritra gRhasthane hoya ane sarvaviraticAritrasaMyamI zramaNone hoya. sarvavirati cAritrapaNa mUlaguNa ane uttaraguNanA bhedathI be prakAranuM che. pAMca mahAvrata ane rAtri bhojananA tyAga rUpamULaguNa che, jyAre uttaraguNo e cAra piMDa vizuddhi, pAMca samiti, bAra bhAvanA, bAra paDiyA, pAMca Indriyano nirodha, paccIsa prakAranuM paDilehaNa, traNa guNi, cAra abhigraharUpa che. aSTapravacanamAtAe saMyamanI prAthamika bhUmikA che. IrSA samitimAM prANAtipAta viramaNavrata samAyeluM che. bAkInA vrato prANAtipAta viramaNa vratanI vADa samAna che. prathama mahAvratamAM sarvatrato samAI jAya che. prathama vratamAM sUkSma, bAdara, trasa, sthAvara Adi sarva jIvonI hiMsAno tyAga che. bIjA mRSAvAdaviramaNavratamAM asatyano tyAga che. trIjA mahAvratamAM corIno tyAga che. cothA mahAvratamAM abrahmano tyAga ane pAMcamA vratamAM parigrahano tyAga che. A sarva vratono mukhya uddeza jIvonI rakSA, dayA ane anukaMpA che. samiti ane gupti paNa jIvadayA para avalaMbe che. IrSA samitinA pAlanamAM paNa jIvonI anukaMpA ane dayAnA bhAva nihita che. bhASA samiti niravadha bhASA bolavA svarUpa che. temAM sarva bhASA vyavahAra samAyelo che. eSaNA samitimAM anna-pANI, zayyA, pATa Adi saMyamanI upadhio vivekapUrvaka, aceta ane nirdoSa levAnI hoya che. saMyamI sAdhake, zrAvakonA gharethI gAyanA caravAnI mAphaka thoDuM thoDuM vahoravuM evuM vidhAna che. temaja sArI ke kharAba vastu para rAga-dveSa na karavAnuM nirdezana eeSaNA samiti che. AdAnanikSepaNa samitimAM upayogapUrvakapaDilehaNa karI upadhio levI, mUkavI temaja pariSThApanikA samitimAM azucione nirdoSa bhUmimAM upayogapUrvaka tyAga karavA vize zAsakAronuM vidhAna che. pAchaLanI traNa samitimAM jagatano sarvavyavahAra samAI jAya che. A traNe samitino mukhya uddeza jIvadayAno ja che. saMyamanI surakSA jIvadayAthI thAya che. tethI ja mAtmA sarva bhUteSunI bhAvanA bhAvatA muni
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre svadayA sAthe paradA paNa kare che. aSTa pravacanamAtA cAritrarUpa che. cAritra jJAna-darzana vinA na hoya, tethI paramArthathI jJAna, darzana ane cAritrathI atirikta dvAdazAMgI nathI. caraNajJAnayo/ja, yazaprazama jIvitam / taH zrAdAthAna, dvi samAna arthaH samakita, e jJAna ane cAritranuM bIja che. vrata-mahAvrata ane zA mATe jIvana svarUpa che. tapa ane ravAdhyAyano Azraya dAtA che. sAdhuoe samyagudarzanane darzana mAnyuM che. saMbodhaprakaraNagraMthamAM zrIharibhadrasUri mahArAja cAritrakuzIlanuM svarUpa kaMIka judI rIte darzAve che. krogya bhUIkamme, pasiNApasiNe nimittmaajiivii| kakkaruyAilakkhaNa muvajIvai vijjmNtaaii||16|| artha: kautuka (camatkAra), bhUti karma (tAva vagere bimArImAM cAre dizAmAM maMtrelI rAkha-bhasma nAkhavI.), praznAprazna pUchyA vinA ke pUchavAthI mananA bhAva vidyAnA baLe kahevA), nimitta (nimita zAstranA baLe traNe kALanI vAta kahevI), AjIvaka (jAti, kuLa, tapa, dhRta, zIlpa, karma ane gaNa A sAta sAthe potAnI samAnatA darzAvIdAtArane AkarSe pachI temanI pAsethI AhArAdi meLave), kalka kurUkAdilakSaNa (mAyAthI bIjAne ThagavA), vidyA, maMtra, lakSaNa. uparokta kAryonA baLe saMyamano nirvAha karanAro cAritrakuzIla kahevAya che. jema kRSNa pakSano caMdradivase divase hIna thAya che temazithilAcArI sAdhudoSonI paraMparAvadhArI saMyamanokhuvAra kare che. kavie kaDI-69mAM cAritra kuzIlane mAchImAranI upamA ApI che. mAchalAne jALamAM phasAvavA mAchImAra kAMTAnI AgaLa mAMsanA TukaDA rAkhe che. ajJAna mAchaluM mAMsamAM lolupa banI khAvA jAya che tyAM kAMTo bhoMkatA pIDA pAme che, tema dharmanA hetubhUta satkAryono tyAga karI ajJAnIjano mohano aMdhApo grahaNa karI pApakarmathI bhAre banI caturgatimAM pIDA pAme che. upadezamAlA graMthamAM zrI dharmadAsa gaNivara kahe che je sAdhu saMyama aMgIkAra karI cAritrakriyAmAM pramAdI rahe che te parabhavamAM kilveiSapaNAne (davomAM halakIjAti) pAme che. 10 sAdhue mukhyatayA guptimAM ja rahevAnuM hoya che, paraMtu dehanA dharma bajAvavA sAdhanA mArga TakAvavA samitino mArga che. A samiti ane guptimAM maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyastha bhAvanA samAyelI che. anAdikAlIna pApavAsanAthI bekAbU banelA AtmAne yama-niyamanI rassImAM bAMdhI kAbUmAM rAkhavo te saMyama che. tenA saMdarbhamAM kavipuMDarIka ane kuMDarIkanuM dRSTAMta TAMke che. "kuMDarIka munino eka hajAra varSano saMyama hovA chatAM mana ane IndriyonA niyaMtraNa vinA nirarthaka banyo, jyAre puMDarIka munino phakta be divasano anAsakta bhAva temaja zubha dhyAnapUrvakano saMyama temane lAbhadAyI banyo. puMDarIka muni AyuSya pUrNa karI sarvArthasiddha nAmanA uttama vimAnamAM utpanna thayA. kuMDarIka muni mRtyu pAmI sAtamI narake (kaniSTha sthAna) utpanna thayA. puMDarIka muni ArAdhaka banyA, jyAre kuMDarIka muni
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra63 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa virAdhaka banyA. tethI teo cAritrakuzIla kahevAyA. (4) saMsakta saMvegI ke asaMvegI je je sAdhuo maLe, tenI sAthe tenA jevo ane tenA jevo vartAva kare), te saMsakta kahevAya. je guNa ane doSathI mizra hoya te saMsakta kahevAya.pUrvAcAryo kahe che pAsatthAIesusaMviggesuMca jatya milaI / ' tahiM tArisao hoI, piadhammo ahava iyaro a so duviappo bhaNio jiNehiM jeihiM jiaraagdosmohiN| ego ya saMkiliTTho, asaMkliTTho tahA aNNo N28. artha: saMsaktamuni, pAsasthA athavA saMvigna janonI sAthe maLe, tyAre anukrame apriyadharmI athavA priyadharmI bane. tenA be prakAra che. saMkaliSTa saMsakta ane asaMkaliSTa saMsakta. jema gAyanA khANanA TopalAmAM khoLa, kapAsa, eThavADa ane cokhkhuM bhojana badhuM ja bheguM hoya che, tema saMsaktamAM ahiMsAvata Adi mUlaguNo ane piMDa vizuddhi Adi uttaraguNo sAthe ghaNA doSo paNa hoya che. teo prANAtipAta, asatya, corI, abrahma ane parigraha jevA pAMce AzravomAM magna hoya che. teo Rddhi Adi traNa prakAranA garva karanArA hoya che. teo strI prati sevI ane gRhasthanAM kAryo karanArA hoya che. te saMkaliSTa saMsakata che. upara kahyuM, tema jenI sAthe bhaLe tenA jevo thAya, te asaMkaliSTa saMsakta kahevAya che. saMkaliSTa saMsakta dharmarahita hoya. asaMkaliSTa saMsakta dharma priya hoya. kavie asaMsakta sAdhuone naTa, rAjA ane sphaTikarananI upamA ApI che. ekAgratAno abhAva, vivekadRSTino abhAva, taTasthatAno abhAva tathA "saMga tevo raMga' jevA durguNone kAraNe asaMsakta sAdhuo uttama dharmaprApta karIne uttamaphaLathI vaMcita rahe che. (5) yathANaMda - pravacana sArodvAramAM zAstrakAre kahyuM che - ussutta mAyaraMto ussuttaM ceva pnvemaanno|" eso uahAuMdo icchAchedotti egaTThA // ussutta maNuvaiDhaM sacchadi vigappiyaM annnnuvaaii| paratattipavattI tittiNo ya innmoahaacchNdo|| arthaH guru AjJA ke AgamanI maryAdAvinA sarva kAryomAM potAnA abhiprAya pramANe jema phAve tema vartana kare, te yathAchaMda jANavo. usUtranI prarUpaNA karanAro, potAnI buddhithI kalpala, Agamaviruddha AcaraNa karanAro, gRhasthonAM kAryo karanAro-karAvanAro tathA prazaMsA karanAro, vAraMvAra gusse thanAro, yathAchaMda kahevAya. uparokta copAImAM pAsasthA AdipAMce zithilAcArI sAdhuone vaMdana karavAnI kavie zIkha ApI che. te mATe kavievividhadaSTAMto ApyA che. zrIAvazyakaniryuktimAM zrI haribhadrasUri mahArAja kahe che ke pAsatthAi vaMdamANassa neva kittI na nijjarA hoi|" kAyakilesaM emeva, kuNai taha kammabaMdhaM ca // artha: pAsatthA Adine vaMdana karavAthI kIrti vadhatI nathI, nirjarA thatI nathI. mAtra kAyakaSTa ane vizeSa karmano
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 baMdha thAya che. kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre zrI Avazyaka niryuktimAM teonA sArA sAdhuone paNa vaMdana na karavA kahyuM cheasuittttaanne paDiA caMpavamAlA na kIraI sIse / "" pAsatthAiThANesu vaTTamANA taha apujjA // artha : azucimAM paDelI caMpAnA puSpanI mALA paNa mastake dhAraNa karavA lAyaka nathI, tema pAsasthA Adino saMsarga karanAra uttama sAdhu paNa pUjavA lAyaka``` nathI. cAMDAlAdi halakAM kuLavALAnI sobatathI cauda vidyAno pAragAmI paNa niMdA pAme che, tema pAsasthA Adi durAcArIonI sobatathI sArA sAdhuo paNa niMdApAtra bane che. zrI Avazyaka niyuktimAM haribhadrasUri mahArAja evuM paNa kahe che - zAsanane nukazAna thAya tevA viziSTa kAraNa sivAya pAsasthA vagerene vaMdana na karAya. koI viziSTa kAraNe mAtra bAhya dekhAva mATe dravyavaMdana karavAno niSedha nathI paNa susAdhu mAnIne bhAvapUrvaka karmanirjarAnA uddezathI vaMdana na karAya. koI viziSTa kAraNe bAhya dekhAva pUratuM vaMdana na karavAthI zAsanane nukazAna thAya vagere syAdavAdna samajI e pAMcene guruvaMdana apavAde karavuM joIe.' 119 zrI bRhatkalpa bhASyamAM paNa kahyuM che ke 112 jenA uttara guNomAM ghaNAM dUSaNo lAgyAM hoya temaja viziSTa kAraNa vinA ja niSkAraNa doSa sevato hoya; tene vaMdana na karavA. temAM ja AgaLa kahyuM che ke zAstra rahasyanA jANakAra, prAvacanikanA ane gacchanA upakAra mATe jo gacchAdhipati Avazyaka kAraNe saMyamamAM zaithilya sevatA hoya to te sAdhu (pulAka, zAsana mATe cakravartInI senAno cUro kare che, chatAM saMyamAdino abhyAsI pulAka nigraMtha doSa pAmato nathI) pUjya samajavA. 116 khADo oLaMganAra vyakti nirbaLa AlaMbana pakaDe athavA AlaMbana le ja nahIM to te khADAmAM paDe. tema je vinA kAraNe mULaguNo tathA uttaraguNomAM doSa seve che, te saMsArarUpI khADAmAM paDe che.. (tIrthanI rakSA, jJAnAdi guNonIprApti, adhyayana vagere viziSTa kAraNe dUSaNa sevanAro saMsAramAM rakhaDato nathI.) tethI ja pUrvAcAryoe kahyuM che ke darzana (samakti), jJAna (AcArAMga Adi zruta), cAritra (mUla-uttaraguNo), anasanAdi tapa ane abhyutthAnAdi vinaya ityAdi zrI jinezvaradevanA kahelA bhAvo pArzvastha vagere sAdhuomAM paNa jeTalA pramANamAM hoya teTalA pramANamAM pUjavA e viveka che.' temaja viziSTa kAraNe temane vaMdana karavA viSe paNa zAstrakAro jaNAve che - brahmacaryAdi lAMbA samayanuM cAritra dIrghakAlIna hoya (athavA vizALa ziSya parivAra hoya), vinayavALA sAdhuono samUha jeone AzAvartI hoya, kula-gaNa-saMghanA hitakArI kAryo karanAra hoya, uparAMta sAdhune vicaravAnAM kSetro temane Adhina hoya, teomAM viSamakALa(duSkALa) mAM nirvAha karavAno guNa hoya,sUtra-artha-tadubhayarUpa Agama rahasyanA
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 265 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa jJAtA hoya; tevA sAdhuone vinaya-vaMdana karavuM." "pAsasthAvagere cAritrathI malina che paNa samaktithI bhraSTa nathI, prabhuno kahelo sAdhuveSa dhAraNa karanArA che mATe pUjya che" ema kahI kAraNa vinA vaMdana karavuM anucita che. vezane vaMdana karavAthI jamAlI jevAnitavone vaMdana karavAno prasaMga Ave.sUtrakAroe aparicita sAdhune satkAra, sanmAna karavAno niSedha karyo nathI kAraNake satkAra Adi vinaya guNa joI sAdhu sanmArge AvI zake tevI saMbhAvanA che. guruvaMdana Adi vyavahAra temanI uttamatA joI pachI ja karavo. paricita sAdhu zithilAcArI hoya to satkAra paNa na karo kAraNake temane vaMdana karavAthI zithilAcArInA avaguNo poSAya che. chaghasthapaNAne kAraNe musAdhune susAdhu mAnI upAsanA kare to karanArane lAbha che paNa dUSaNo jovA chatAM upAsanA karanAranuM ahita thAya che. tethI ja abhavya AcArya paNa vaMdanane ayogya che. pAsatthA Adine sahAya karavAthI zAsananI apakIrti thAya che. nizcayathI jinezvaranI AjJA vaDe ja cAritra che. sAvadyayogonA varjana thakIyatidharmasarvottama che. kaDI 721 thI 7ra3noviSayakavie zrIharibhadrasUrijI ma. racitapaMcavastukagraMthamAMthI lIdho che." dravya bhAvika ane abhAvika ema be prakAre che. anyanA saMganI asara thAya te bhAvika dravya. anyano saMga thavA chatAM je nirlepa rahe te abhAvika dravya. AmravRkSa bhAvika dravya che, jyAre nalakhaMbhavRkSa abhAvika che. vaidUryamaNi, suvarNa athavA kAca sAthe rahevA chatAM prabhAvita na thAya kAraNake te abhAvika dravya che. saMsArI jIva pAsasthA AdinA saMgathI, temanA Acarela pramAdAdi bhAvothI prabhAvita thAya che, jyAre siddhano jIva abhAvika dravya che. zuddha cAritrI sAdhue pAsasthA Adi kusAdhuno saMga na karavo kAraNake jema kharAba karI sAthe sArI kerI mUkavAthI paNa kharAbabane che tema ahIMsamajavuM. (3)bhaktiH AcArya haribhadrasUri mahArAje kahyuM che bhattI AyakaraNaM bahucciyaM jiNavaridama sAhUNA" artha: jinezvaradevatathAnigraMthasaMtonoyathocita Adara karavo e bhakti kahevAya. tIrthakarone vidhipUrvaka vaMdana karavAM, temano Adara karavo, jinAjJAnuM pAlana karavuM te bhakti kahevAya. ArAdhanAnA traNa mArga che. jJAnayoga, karmayoga ane bhaktiyoga. A traNe yogamAM bhaktiyoga saraLa ane sarvajana priya che. zuddha bhaktiyoga AtmA ane paramAtmAnI ekatA ane tanmayatA tarapha laI jAya che. AtmAne paramAtmA banAvavAnI zakti bhaktimAM che. AnaMdaghanajI mahArAja kahe che ke - jinasvarUpathaIjina ArAdhate sahIjinavarahove re, bhUMgI ilikAne caTakAve, tebhRgIjagovere..darzana. arthaH jinezvaranI ArAdhanAmAM (bhakti) tanmaya thavAthI jina svarUpe pragaTa thAya che. eka sAmAnya kIDo paNa bhamarAnuM ciMtana karatAM bhramararUpathAya che jainadarzananA AvazyakamAM samatA pachI bhaktine bIjuM Avazyaka batAvavAmAM Avyu che. tyAM jene
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre tIrthakaronI stuti che. DaoN. zinikaMTha mizra lakhe che ke, "jaina dharma jJAnapradhAna temaja nivRttimUlaka dharma che, chatAM bhaktithI teno saMbaMdha che. zraddhAthI samyagadarzana ane samyagudarzanathI mokSaprApti jainAcAryane svIkArya che. jainadarzanamAM mukti mATe zraddhAnuM-bhaktinuM ghaNuM mahatvapUrNa sthAna che." jJAna-dhyAna ketAnI zaktio kadAca svapuruSArthathI maLI zake paraMtu maLelI zaktionuM pAcana karAvI detI zakti ekalA bhaktiyogamAM che. phakta sAbu, phakta arIThAM ke phakta soDA kadIelano nAza karI zakatA nathI. enI sAthe pANI to joIe ja.pANI vinA sAbu kapaDAM upara ghasavAthIniSphaLa jAya che. jJAna, dhyAna ane tapae sAbu, arIThAM ane soDA jevA che. temanA ekalAmAM AtmAnI zuddhi karavAnI tAkAta nathI. temanI sAthe paramAtmAnI bhaktinuM pANI joIe. jenI pAse bhakti nathI ane jJAna-dhyAna, tapa vagere che, te ekaDA vinAnAM mIMDAo che. bhakti ja ekaDo che. mIMDA vadhAravAnI zakti ekaDAmAM ja che. jyAM bhakti nathI tyAM ghaNuM badhuM hovA chatAM zUnyabarobara che. bhakti e muktino bhavya rAjamArga che, tethI bhaktine muktinI dUtI kahI che. bhagavAna mahAvIranI hAjarImAM eka mAtra zreNika mahArAjA ja nahIM bIjA nava jaNAe bhagavAnanI bhakti karI utkRSTa puNya bAMdhyuM. arihaMta bhakti ISTano viyoga ane aniSTano saMyoga haranArI che. vizvavyApI yazane phelAvanArI che. cakravartIpaNuM, devapaNuM, ahamiMdrapaNuM, indrapaNuM, yogIndrapaNuM ane dhAvatu paramAtmApaNuM ApanArI che." arihaMta paramAtmAno prabhAva aciMtya che. bhale arihaMta rAga vinAnA hoya, te bhakto para rIjhatAna hoya chatAM mumukSu tenuM dhyAna dhare che. temanA prabhAvathI ja svarga ke mokSa maLyA vinA rahetA nathI. jinezvara bhagavaMte dAna, zIla, tapa ane bhAvarUpa cAra prakAranA dharma dvArA bhakti mArga darzAvela che. dAnanAcAra prakAra che. 1) AhAradAna 2) auSadhadAna 3) upakaraNadAna4) AvAsadAna." zrItatvArthasUtramAM kahyuM che vidhidravyadAtRpAtravizeSAttadizeSaH / 28 vidhivizeSa, dravyavizeSa, dAtRvizeSa ane pAtravizeSathIdAnamAMvizeSatA hoya che. (1) vidhivizeSa-dezakALanuM ucitapaNuM, kalpanIyavastunuM arpaNa ityAdi bAbato vidhivizeSa che. (2)dravyavizeSa-tapa,svAdhyAya, vagerenI vRddhimAM kAraNa evA AhArAdinedravyavizeSakahe che. (3) dAvizeSa-zraddhA, saMtoSa, bhakti, jJAna, nirlobhatA,kSamA ane satyae sAta guNothI yuktadAtA hoya. (4) pAtravizeSa - dAna levAvALA ratnatraya yukta hoya to te pAtra kahevAya che. samyaktayukta muni uttamapAtra, dezavirati zrAvaka madhyamapAtratathAvatarahita samyaguSTi jIvo jaghanya pAtra che.' jema phaLadrupa jamInamAM vAveluM nAnuM bIja, yogya kALe vizAla chAyA ane aneka phaLorUpe phaLe che tema yogya pAtrane, ApeluM alpadAna paNa yogya samaye jIvane vizALa aizvarya, saMpatti ane icchAnusAra aneka bhogapabhogAdi phaLarUpe phaLe che." uttamapAtra evA mahAvratadhArI muni bhagavaMtone bhaktibhAvapUrvaka, zuddha nirdoSa AhAra vahorAvatAM
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra67 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa 731 pApakarmono nAza thAya che." deva-gurunI bhakti e lokottara bhakti che. paraMparAe mokSanuM kAraNa bane che. tenA saMdarbhamAM kavie zreyAMsakumAra, dhanasArthavAha, nayasAra, caMdanabALAane saMgamanAMdaSTAMta ApyAM che.* -duhAH 47 - sAlibhadra varatehavo, bhagati taNaImahImAya, trIjuMbhUSaNa e kahyuM, kahaI cauthuM jinarAya arthaH gurubhaktinA prabhAvathI (saMgamabharavADano jIva) zAlibhadra nAmano zreSThI thayo. gurubhaktie samyakdarzananuM trIjuMbhUSaNa che. havejinezvaradevacothuM bhUSaNa kahe che..731 samyakatvanuM cothuM bhUSaNa - sthiratA (DhALaH 40. sAlibhadra mohyo re sIvaramaNI rasaIre.) cothaMbhUSaNasamakatanuM kahyuMre, thIracIta samakatadraDhahoya, karNapaNaIrejacAlyo dharmathIre, "vIkamasAhAre joya. cothuM bhuSaNa samakata....AMcalI. 732 kuzamapurIrenagarI atIbhalIre, nRpaharItilakaadabhUta, valI paTarANI gaharI ati bhalIre, tehano vIkamaputa...cothuM -733 nAribatrIsaI premadharIvarayo re, karatotihAMraMgarela, pUrvakarmataNaIyogiMhavore, vIkamarogaja sola...cothuM. ...734 bahu upacAra karatAM navI laI, vedanakhamIana jAya, pachaI dhanaMjaIjabUtaNaIvalIre, mAni vIkamarAya.cothuM. 735 SaTa mahanirogajasaI sahIre, to sata mahISadeza, moTAM maMDAptikaracuMyAtarAre, nItanamIbhoaNakareza...cothuM.736 mAsa chaUre anukaramiMgayAre, na gayo rogajatyAhiM, vimalakara teramunIvara kevalIre, pachaI AvyAvanamAMhi cothuM 737 nRpaharItilakavIkamaputasuMre, mUnInivaMdana jAya, traNipradabaNAdeInavatAre, suNatA dharmakathAya. cothuM. 738 nRpaharatIlakaIpUchyuMsAdhanaMbare, kohota kehUrepApa, roganabhAIvedanabahuM khamaIre, dUbIuM AtamaApacothuM. 739 arthaH samyagudarzananuM cothuM bhUSaNa sthiratA che. jenuM citta sthira che, tenuM samakita draDha (acala) hoya che. vikramarAjA tarapha dRSTi karo. jeo kAraNa AvavA chatAM vipattimAM paNa dharmathI calita nathayA.73ra kusumapurI nAmanI atizaya suMdaranagarI hatI. tyAM haritilakanAmano parAkramI rAjA rAjya karato hato. *uparokta kathAo - juo pariziSTa vibhAga
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'ne AdhAre tenIgaurI nAmanI svarUpavAna strI (paTarANI)hatI. tene vikramanAmano rAjakumAra hato...733 rAjakumAra vikrama yuvAna thatAM batrIsa rAjakanyAone premapUrvaka paraNyo.te priyAo sAthe raMga rAgamAM masta banI bhoga bhogavato hato. tevA samaye acAnaka pUrva karmanA udayathI vikrama rAjakumAranA zarIramAM soLa roga utpanna thayAM.734 rAjA haritilake vaidyone bolAvI khUba upacAro karyA paraMtu koI vikramarAjAno roga dUra na karI zakyA. temaja roganI vedanA asahya hatI. tethI te nagaramAM dhanaMjya yakSanI vikrama rAjakumAre mAnatA mAnI...735 jo cha mAsamAM roga dUra thAya to pADA ApIza. moTA AyojanapUrvaka yAtrA (mahotsava) karIza. nitya tamane namaskAra karI pachI bhojana karIza. (vikrama rAjakumAre evI mAnatA mAnI.)...736 anukrame cha mAsa vyatIta thayAM paraMtu vikrama rAjakumArano roga nAbUda na thayo. te samaye nagaranA udyAnamAMvimalakIrtinAmanA kevalIbhagavaMta padhAryA.737 rAjA haritilaka potAnA putra vikrama sAthe munine vaMdana karavA gayA. temaNe kevaLI bhagavaMtane traNa pradakSiNA karI. temaNe bhAvapUrvaka vaMdana karyA ane dharmakathA sAMbhaLI 738 - tyAra pachI nRpa haritilake kevaLIbhagavaMtane pUchyuM, "he bhagavaMta! mArA putrae evuM zuM pApa karyuM che ke tenoroga aneka upAya kya, chatAM dUra thato nathI, vaLIvedanA (pIDA) paNa asahya che, tenuM kAraNa kaho. te AtmA khUba duHkhI che".739 - duhA - 48. pUrvabhavakaI kevalI, muNirItilakajarAya, ratnasthalanagarI bhalI, mAhadeva sohAya. artha vimalakIrti kevaLIe (rAjAnA pUchavAthI) vikrama rAjakumArano pUrvabhava kahyo. rAjA haritilaka te sAMbhaLe che. ratnasthalanAmanI suMdaranagarI hatI. te devanagara jevI zobhAyamAnahatI...740 copAIH 20 pavarAyakaraI tyArA rAjya, sakala dharmaryo joI tAkya, nAhAsatagamatahomoTo kahyo,ekadInavaniAheDaIgayo. "741 sujasamunItIhAMkayocchargarahayo,dekhISaghaNerothayo, mukIbAMNanimArayojatI, teNaImanaIkrodhanA ANyoratI. 74ra sarvArthasIdhita gayo, nRpaprathavIhAMphaTiphaTithao, naMdaI purajanasakojasiM, pAIlokanaMI mAragatasiM. 743 sakalalokamaliparadhAna, rAyataNuM utArayuM mAna. kaThapAMjarighAlyomAhArAja, puMDarIkasUtaniMApyuMrAja. desabahArikAyotavarAya, bhamatotero aTavIhAM jAya, somamUni rahyo thAMnityAdi, dekhIkodhathayo manamAhi. 745 740
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra69 746 747 750 751 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa leI kaSTa mAriMbhUpAla, mUni paDIoyamataruMaraDAla, cetanavaluMtavaubho thAya, pharI kASTano mArayo thAya. sAtavAramuni mArayo jasi, avardhizAni joyuM tasi, manihatyAnoe karnAhAra,koliMbAlyo teNI vAra. marIsAtamI naragiMgayo, mUni AloI sUrapati thayo, thoDAkAlamAM maukhate jAya, parAmarIniMmATho thAya. 748 valI sAtamInaragiMgayo, trIjaMcaruItyAMhAMthI thayo, sAte naragebaI baIvAra, nArakapaNaI lIdho avatAra. 749 chaI kAyamAInRpabho, kAlaanaMtotihAM nIgamyo, vasaMtapuramAMhAMkaNabI kahyo, karmayogisutohano thayo. lIdhIdIkhyAtihAMtIpasI,paMca agyana sAdhaIvanaIvasI, tapaazAna ghaNero karI, tujhadharipUtrathayo epharI. pUrva karmanonaTalyo bhoga, teNaIvIkamaniaMgiroga, pariAI bhavasAdhI dharma,rogarahItahosaInara5rma ...7para asyAM vacana sahigurUnAM sUNI, vIkamajUosamakatano dhaNI, vartabAra aMgiuMcari, zrAvakasaghalAmAMhite zaraI. samakita ujaluMaMgikarI, mIthyA dharmamUkyo paraharI, pitA tebhadrakazrAvakathayo, mUnIprabodhimAvihayo. vIkamanarahariAvyAvahI, namaskAra ArAdhaI sahI, samakita sadhurAkhisahI, karamiMrogagayodvahI. tavavegiMAvyo jabirAja, sobhAIsAM mUjhaApo Aja, mAnyuM chachUmAharU karo, pachaI mahI uparisukhabharIpharo. tava vIkamabolyogaDigayo, mAhArorogato dharmiMgayo, jtAhAraIvalI kAmiMlAgI, ahIyAM mahIpatuM zAhano mAgi. 757 tyAraI jambakhIyo(bIyo) manamohiM, jhAMsAnAMkhatovalIonihi, ekadIvaza-pavIkamajeha, deharAMAgalI AvyAM teha 758 pUjAro bolyo teNIvAra, sezaletAM,majA kumAra, vikamasAhAkuMnajUI jasi, jabiMpUraSAnithaMbhyAtasi. 759 ragata mukhi nAkhaI parIvAra, jakhidevabolyo teNIvAra, mujhaniMbali ApI mahArAja, nahI karI tujhanimArIza Aja. 760 757 754 755 756
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre vIkamanarapati bolyo teNi, AusabalinavI cAlaI keNi, buTAvinaranamaraI koya, thoDaI kAjyasamakatakuNakhoya. 71 artha: (ratnasthala nAmanI indrapurI jevI) te nagarImAM padma(padrAkSa) nAmano rAjA rAjya karato hato. te nAstika hovAthI) teNe sarva dharma choDI dIdhAM. te nAcagAnano zokhIna hovAthI temAM jasamaya vyatIta karato moTo thayo. ekadivasa te vanamAM dUra pharavA gayo.741 vanamAM sujasa nAmanA jaina muni kAyotsargamAM sthira ubhA hatA. rAjAe te munine joyA. munine joI temanA pratye rAjAne krodha utpanna thayo. teNe bANa vaDe munine haNyA. paraMtu munie rAjA pratye manamAM bilakulaSana karyo.742 muni zubhabhAvanuM ciMtana karatAM mRtyu pAmI sarvArthasiddhavimAnamAM utpanna thayA. pavAlarAjA akRtya karI A pRthvI para apamAnita thayo. nagarajanoe tenI niMdA karI, tethI krodhita banI rAjAe lokone mAravAnuM zarU karyuM.743 nagarajano ane pradhAne sAthe maLIne rAjAno garva utAravA tene pakaDIne kASTanA pAMjarAmAM pUryo. puMDarika nAmanAtenA putrane rAjagAdIe besADyo...744 tyArapachI pavAla rAjAne dezanikAlanI sajA karavAmAM AvI. te bhaTakato bhaTakato jaMgalamAM Avyo. teNe tyAM somanAmanAmunine kAyotsargamAM ubhelA joyA. munine joI rAjApharIthI krodhita thayo...745 teNe munine pIThamAM lAkaDIno prahAra karyo. jema vRkSa uparathI DALa tUTI nIce paDe che tema(kAyotsargamAM ubhelA) muni jamIna para DhaLI paDyA. cetanA vaLatAM (mUcha vaLatAM) muni punaH UbhA thayA ane kAyotsargamAM sthira thayA. pharI rAjAe lAkaDIno prahAra karyo.746 A pramANe vAraMvAra sAta vakhata pavAla rAjAe munine lAkaDInA prahAra karyA, tyAre munie A rAjA sAdhuno ghAtaka', tevuM jANI krodhathI tejalezyA choDI rAjAne bALI nAkhyo. 747 rAjA parAkSa (atyaMta duHkha pAmI) mRtyu pAmyo. te sAtamI narake gayo. somamuni pApanI AlocanA karI devalokamAM deva thayA. tyAMnuM AyuSya pUrNa karI teo (manuSya banI) thoDA samayamAM ja mokSamAM gayA. pavAla rAjAno jIva marIne mAchalAtarIke upayo...748 (mAchalAnuM AyuSya pUrNa karI) tyAMthI punaH sAtamI narake gayo. tyAMthI nIkaLI tiryaMca gatimAM gayo. sAte narakamAM te bebevAra nArakapaNe upajyo...749 A pramANe vikrama rAjakumAra chae kAyamAM (pRthvIkAyaAdi) janma-maraNa karI bhaTakyo. tyAM teNe anaMta kAla sudhI duHkha bhogavyuM. tyArapachI karmasaMyoge vasaMtapuranagaramAM kaNabInA ghare putrapaNe janmyo...750 tyAM teNe yuvAnImAM saMnyAsa (tApasa) vrata lIdhuM. te paMcAgni tapa sAdhI vanamAM rahyo. teNe ajJAnapaNe khUba kaSTa sahItapa karyuM. tethI rAja! te jIvatArA ghare putrapaNe avataryo che.751 he rAjana! pUrve karelAM azubha karmanA kAraNe te karmanA phaLa svarUpe vikrama rAjakumAranA zarIramAM roga
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 271 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa thayo che. te karma hajI dUrathayuM nathI. dharmanuM ArAdhana karavAthI te saMpUrNaroga rahita thaze7para kevalI bhagavaMtanA satya vacano sAMbhaLI, tenA para zraddhA thavAthI vikrama rAjakumAra te ja samaye samakitA pAmyo. teNe zrAvakanAbAravrata gurumukhethI uccaryA te (jene dharmano) sarvazreSTha zrAvakabanyo.753 | vikrama rAjakumAre zuddhipUrvaka samakita dhAraNa karyuM. teNe mithyAdharmano tyAga karyo. rAjA haritilaka paNa kevaLajJAnInA vacano sAMbhaLI prabhAvita thayA. temaNe zrAvakanA vrato aMgIkAra karyA. teo bhadra svabhAvI zrAvaka banyA. munibhagavaMte baMne AtmAne pratibodhivihAra karyo.754 vikrama rAjakumAra kevalIbhagavaMtane namaskAra karI potAnA nagaramAM Avyo. te navakAra maMtranuM ArAdhana karato samakitane zuddhapaNe pALato hato. samaya jatAM) karmadUra thatAMvikrama rAjakumArarogamukta thayo.755 tyAre dhanaMjaya yakSa tyAM jhaDapathI Avyo. teNe vikrama rAjakumArane kahyuM, "mane so pADA Apa. teM je mAnatA karI che te pUrNa kara,pachI yAtrA ane vaMdana kara. tyAra pachI tuM sukhethI ApRthvI paraphara.".756 tyAre vikrama rAjakumAra kaMIka hasIne bolyo, "dharmanA prabhAvathI mAruM zarIra roga rahita thayuM che. tuM tArA kAme lAga. tuM ahIMpADAzAno mAMge che?".757 (AvuM sAMbhaLI) dhanaMjaya yakSa manamAM khIjAyo. krodhathI dhUvAMvA thato kopAyamAna thaI te, "vikrama rAjakumAranuM aniSTa thAo" tevo zApa ApI cAlyo gayo. eka divasa vikrama rAjakumAra (jinadevanI pUjA karI pAchA pharatAM) yakSanA maMdira pAsethI pasAra thayA...758 tyAre pUjArI e vikrama rAjakumArane bolAvI kahyuM, "he kumAra! prasAda letA jAva." vikama rAjakumAre pakSanA maMdira samakSa najara paNa na karI. maMdira oLaMgIne AgaLa cAlyA. teTalAmAM gusse thayelo dhanaMjya yakSa doDato Avyo. teNe kumAra sahita parivArajanone thaMbhAvI dIdhAM.759 teNe parivArajanonA mukhamAMthI lohInI ulaTI karAvI. tyArapachI vikrama rAjakumArane cetavaNI ApatAM dhanaMjaya yakSe kahyuM, "he kumAra! teM jenI mAnatA karI che te pADAno bali mane Apa nahIM to tane mArI nAkhIza."..760 | vikrama rAjakumAre kahyuM, "heyakSA AyuSya baLavAna hoya to koInuM kAMI cAlatuM nathI. AyuSya pUrNa thayA vinA koI naramRtyu pAmato nathI. huM thoDA mATe samakitane zA mATe malina karuM"...761 - duhA 49ehAIvacane jakhIkhIjIo,jhAlI matagaveli, prabatazalI uparivalI, kumara aphAloteri. artha: vikrama rAjakumAranAM vacano sAMbhaLI dhanaMjaya yakSa bIjAyo. teNe kumArane mastakathI uMcakI najIkanA parvatanI zilA upara pachADyo...762 762
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27ra kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre (DhALaH 41. kAhAna vAve vAMsalI, hari jovA sarIkho. rAgaH AsAvarI siMdhuo) jakhikumara aphAlIo, mUchagatabhAI, cetavaliMjakhyabolIo, sAMbhanirarAya. 763 jAmiMmatISajamukIA, mUjha karipama, saMkaTasanA upaha, kartAhArakAma. 764 kuMmara kahaInaramaghekarA, mohyAgajamadavAri, sunikapAlaI chaI ghaNuM, nAviteNaI ThAri. 765 vIkamakahaItimahUvalI, ekajinaniMdhyAuM, avaradevaninanam guNanahitagAuM. 766 samakata mAhAruM ujaluM, jimatANAvANI mIthAraMgalagADatAM, cIra kAluM jANo. 767 ghaNuM mabolazedevatA, namUMtuNapAya, baMdhanathI bInahI, ziralaThI jAya. 768 eNaI vacane sUrakopIo, karayo bahaIro aMdho, pINa samItanavamukto, (ja)yamasaMyamakhAMdho. 769 mAtapItA narabahUmalI, vInavIonAtha, saksaklesAITalI, breDiekaTAhAtha 770 kumara kahaI anya tIrSi, devagurudhirma, tIhAMpraNAmajanavika, je jANuM marma. 771 prasaMsavuM stavaMnatI, nahI bhagati jayarAga, nahIsanamAMnivini, nahIsatakAralAga. 772 AzAbola jagamAlAjI, kovarajevAteha, zIsananAmuMsUrataNAI, skarasaI eho. 773 eaIvacane sUrakopIo,silAvIkarUpa, nagarasahItanRpacAMpasya,kiM(na)mimujhabhUpa. paNinacalaInara narapatI, kahaI sUI jagyavIra, tuM kopyoleIzasahI, je bAjhizarIra. 775 zarIra abhyataraje karyuM, je dharmaja rUpo, soyavINAsInavisakI, karI kopasarupo. 776 774
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 273 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa 778 vInikarI jakhikahaI karo, gharathI paraNAmo, atirU hositacI, karacuMba kAmo. 777 lokakahaI mAnoprabhu, jayamajAI sogo, vIkamakahaI samIjhanahI, paramArthalogo. zloka-gatAnaMgatIkAloka,nalokaparamArthaka, pazavArNava mukhaira, hArIta tApabhAjane. 779 artha: yakSa khIjAyo. teNe vikrama rAjakumArane pattharanI zilA para pachADyo, tyAre vikrama rAjakumAra mUrzita thayo.tene mUchavaLI, tyAre dhanaMjayayakSe kahyuM, "he rAjana!tusAMbhaLa763 (jIvaghAtano bhIru evo tuM so pADAnuM bali na Apato hoya to) jA huM pADAno bhoga choDI dauM chuM paNa tuM mane nitya praNAma kara. to huM sarva janone saMkaTa mukta karIza temaja tArAM sarva kAryo karIza."...764 vikrama rAjakumAre kahyuM, "he mahAnubhavI hAthInA gaMDasthalamAM mada jhare che. bhamara tyAM mohita thAya che. kUtarInI jIbhamAMthI ghaNI lALa jhare che, chatAM bhramara te sthAne sthira thato nathI (arthAtu bhramara paNa madhura rasano pipAsaka che.)...765 huM paNa jIvadayAnA upadezaka jina devane namaskAra karuM chuM, anya devane vaMdana karato nathI. temanA guNagrAma paNa karato nathI. (huM jinadeva anejinadharmano aThaMga upAsaka chuM)...766 ekaakhaMDa dhAgAmAMthI banAvela vastra jevuM mAruM samakita zuddha che. jo tenA upara mithyAtvarUpa kALA DAgha athavAraMgalAge to te kALuM thaI jaze. (mArusamakvanirmaLa ane niSkalaMka rahe tevuM huM IcchuM chuM.)"...767 "heyakSa! tuM vadhunabolIza. huM tArA caraNe namaskAra karavAno nathI. bhale mAruM mastaka chedAI jAya. huM vadhA kebaMdhanathI Darato nathI. (jo ghuvaDa sUryanuM bahumAna karatuM nathI to sUryanuM kAMI bagaDI jatuM nathI.)".768 AvAM vacano sAMbhaLI yakSa kopAyamAna thayo. teNe vikrama rAjakumArane AMdhaLo ane bahero banAvyo. saMyamamAM zUravIranara saMyamano tyAga karato nathI, tema rAjakumAra (nirbhaya banI) samakitane choDato nathI...769 mAtA-pitA tathA nagarajanoe vikrama rAjakumArane hAtha joDI vinaMtI karI ke, "he rAjakumArI tame ekavAra hAtha joDI AyakSane namaskAra karo, jethI sarvavipatti dUra thAya.".770 vikrama rAjakumAre janasamUha samakSa) kahyuM, "huM anya darzananAdeva, guru ane dharmane namaskAra nahIM karuM kAraNake huM sudeva, suguru ane sudharmanA rahasyane jANuM chuM.771 vaLI huM mithyAtvIonI prazaMsAke stuti, bhakti, prIti, vinayake satkAra karato nathI...772 AvA jinezvara jevA zreSTha deva jagatamAM hoya, tyAM tenA jevo zreSTha bIjo koNa hoI zake? anya devane jo huM mastakananamAvuM toddevamAruM aniSTakaraze?"773 AvA vacano sAMbhaLI deva vadhu krodhita thayo. teNe AkAzamAM pattharanI zilA vidurtI ane kahyuM ke, "he rAjakumAra! tuM mane praNAma zAmATe nathI karato? hamaNAM ja nagarajano sahita tamane sarvane A zilA nIce dabAvI
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'ne AdhAre 78O. daIza."...774 dhanaMjayayakSanA vacanonI vikrama rAjakumAra para koI asara na thaI. nirbhaya banI vikrama rAjakumAre kahyuM, "tuM kadAca kopAyamAna thaIza to mArA bAhya kSaNabhaMgura zarIrano nAza karIza...775 paraMtu jinacaraNarUpI kamaLamAM lIna evuM) mAruM atyaMtara zarIra to arUpI che. teno vinAza karavAne tAruM kopAyamAnasvarUpasamarthanathI."...776 tyAre (zAMta banI) vinayapUrvaka yakSe rAjakumArane kahyuM, "tuM eka vAra manathI praNAma kara. tAruM kalyANa thaze. huM tArAM sarvakAryo karIza." (ahIMyakSanamratA darzAvI vikramakumArane vaza karavAno prayatna kare che.).777 (bhayabhIta janasamUha) yakSane vinaMtI karI ke, "he deva Apa kRpAdarzAvo jethI amAre zoka (citA) dUra thAya tyAre vikrama rAjakumAre kahyuM, "lokoparamArthane samajatA nathI, tethI AvI vinaMtI kare che...778 (vikrama rAjakumAra kahe che) loko gatAnugatika hoya che. teo paramArtha-satyamArgane jANatA nathI. pazu samAna mUDha manuSyo sAmAnya nimitta maLatAM kiMmatI vastu choDI tuccha grahaNa kare che. kiMmatI vastu gumAvyA pachI pAchI meLavavI muzkela che...779 -duhA: 50tawbhAjanateNaI hArIo, lokana jANaImarma, ekajIvatani kArahi kimahArahuM dharma. artha: loko dharmanA marmane jANatA nathI tethI tAmra bhAjana samAna kiMmatI samyakatvane gumAve che. eka prANanI rakSA mATe zuM huM satya dharmane choDI dauM?".780 prabhAvanA - pAMcamuM bhUSaNa (DhALaH 42 dezI te girUA) samakatadharmanamukaI rAjA, mudhUravacana mukhyabolire, sAMsadamanibhedabhalerI, DikiMmahenaDolaIre samakIta dharmanamukaI rAja: AMcalI 781 manaharacanakAyAyinacalyu, tavaja zAnirakhaIre, samakAta dharmataNoe dhorI, dekhI devAharakhaIre... samaDIta. 782 acalamerataNI parijANi, bolyo devatAvANIre, tuM mUMjhabhAta bhalerIrAja, tirAkhyuMnIja pANIre, samakata. 783 saMkaTavakaTasavetyAhAMTAlI, bolyovacana mukhyaparmare, vIkamakamariMsUrasamajhAvyo, jIvadayAjina dharmare... samaDIta. 784 samIta zremataNaIpaDavao, sevakathayo jakhyarAya re, ghaNuprasaMsIvIka narani, suranIja thAnakijAI re...samaDIta. 785
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 275 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa je kaI ekamanA jagamAhi, jasamahImA savAIre, jANitaNAI sAnIdhiMpachI, vIkamadesaghaNA sAdhaIre...samakata...789 jinamaMDitaprathavIja karAvI,javajetauMgArare, sulabhavihAra karayAmUnI kerA,DakudaMDanIvAraIre, samakata. 787 harItilaDiMpachAMdIkhyAlIlI, TAlAM AThaI karmare, janamamarNajarAthI chUTyA, pAyAparamapadavIre... samakata. 788 vIkamarAjA karato, vaniramavAni jAtore, dhanaMdaseThitaNo sUparaNAI, ochavasabalo thAtoresamaDIta....789 tadabIniharakhyAvIkamabehUnAbahUta dIvAjAre, huM paviprathavI kerubhUpati, pazisahIvararAjAre. samakata. 790 aspevimAsI narapaticAlyo, valI ujerIvAra re, tavatavaraniMbAMdhIcAlyA, AgalaI ghaNo pukArare....samakita. 791 narapati kahaI ehavaDAM tohu, kimapAmyonara mare, sajana kahaInarasUlarogathI,prANaghUAta harNare.samakita 792 tavanarapativirAgadharini, mukaI tavasaMsArare, vimalakirtikevalInihAthi, lIdho saMyamabhArare. samakata. 793 caMdra kumaraniMprathavI ApI, poti sIvagati pamare, samakIta sArataNuMebhAjana, stavIo mastanAmIre samakata....794 vIkamakumara kathA ebhAkhI, IbhavabhAvanAmAMhaIre, vAsupUjayanuM carItravakhANuM, bahuvasatIrNatyAhire..samakita. 795 vIkamakumarataNinitivaMdu, samakatadraDhajeNirAkhuMre, epaNicothaMbhUSaNakahII, lIvUvartananApUre...samakita. 796 prabhAvanA sAzananI karato,bhUSaNapAMcamuM ehare, zAsanano odyota karato, bahu sukhapAmaI tehare...samakita. -797 jerAIjinazAzana bahaMdIpAvuM, telisamakataajaAluMre, bhUSaNa pAMcamuM aMgi dharatAM, cogati bhamavaMTAlUre samakata. 798 artha: dhanaMjayayakSe sAma, dAma, daMDa ane bhedanIti apanAvI vikrama rAjakumArane namAvavAno khUba prayatna kya paraMtu vikama rAjakumAra calita na thayo. teNe yakSane madhura vacana bolI uttara ApyA paraMtu samakita dharma na choDyo.781 vikrama rAjakumAra mana,vacana ane kAyAnA triyogathI acala rahyo, tyAre dhanaMjya pakSe potAnA
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 kavi rASabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'ne AdhAre avadhijJAnathI jANyuM ke AmAnava samakitI che. AvuM jANIdevaharakhAyo te prasanna thayo.)....782 merU parvata samAna acala zraddhAnaMta vikrama rAjakumArane jANI dhanaMjaya yakSe prasanna thaI kahyuM, "huM dayALu rAjakumArI tuM mAro paramabaMdhu che. tArI bhaktine nizcala rAkhI, dharmane dIpAvI, tArI khAnadAnI rAkhI che."783 vikrama rAjakumAranA anurAgI banelAya sarvaupasargonuM saMharaNa karyuM, yakSe uttama vacano vaDe kumAranI stuti karI. rAjakumAradevanejina dharma ane arihaMtAdinuM mAhAtmasamajAvyuM...784 samakita zreyakArI che, tevuM jANI yakSe tene aMgIkAra karyuM. yakSadeva vikrama rAjakumArano sevaka banyo. vikrama rAjakumAranI ghaNI prazaMsA karIyakSasvasthAne gayo 785 jeo nizcala (daDha) manavALA che, temano jagatamAM mahimA vadhe che. pachI yakSanA sAnidhyathI vikrama rAjakumAre (ghaNArAjAone harAvI) ghaNAM dezo meLavyAM...786 | vikrama rAjakumAre pRthvIne jinamaMdirathI vibhUSita karI. sarvajanone jina zramaNa bhakta banAvI uddhAra karyo. jaina munio mATe vihAra sthAna banAvyA, tethI munione vihAramAM sulabhatA prApta thaI. temaNe daMDakudaMDanI prathAnuM nivAraNa karyuM.787 haritilakarAjAe saMyama aMgIkAra karyo. teo saMyamanuM yathArthapaNe pAlana karI, AThe karmono kSaya karI, janma-mRtyu ane vRddhAvasthAno aMta ANI zreSTha evI mokSanI padavI pAmyA...788 vikramarAjA rAjyanuM saMcAlana kare che. ekavAra te udyAnamAM pharavA gayA. temaNe dhanaMda zreSThInAM ghare putranA vivAhanimite dhAmadhUmathI utsava ujavAto joyo...789 te joIne vikramarAjA harakhAyA. te vicAre che huM pRthvIno rAjA ane zreSThI putravararAjA che. A pramANe ame baMne zreSTha-vara chIe) tethI amArA baMnenA ghaNAM vAjA vAge che...790 evuM vicArI vikramarAjA udyAnanI zobhA jovA gayA. tyAM udyAnanI zobhA joI pAchA pharatAM temaNe zreSThIputranA zabane bAMdhIne smazAne laI jatAM joyA. mRtadehapAse ghaNAM loko AjaMdakaratA hatA...791 vikramarAjAe lokone pUchyuM, "enA jeTalI uMmarano to huM chuM. to te kevI rIte mRtyu pAmyo?" tyAre svajanoe kahyuM ke tene peTazUla upaDyuM tethI tenA prANaharaNa thayA(mRtyu pAmyA)"...792 A prasaMgathI vikramarAjAne vairAgya utpanna thayo. temaNe tarata ja saMsArano tyAga karyo.vimalakIrti kevalI pAse saMyama aMgIkAra karyo...793 vikramarAjAe potAnA putra caMdrasenane rAjya soMpI dIkSA lIdhI. sarva karma kSaya karI vikramarAjA mokSapurImAM gayA. vikramarAjA samakitanA zreSTha bhAjanarUpa che. temanI stuti karo. temane mastaka namAvI vaMdana karo...794 vikramarAjAnuM A kathAnaka bhavabhAvanA graMthamAM AlekhAyeluM che. vAsupUjya svAmInuM kathAnaka tyAM vistArapUrvaka kahela che, je ati prazaMsanIya che...795
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 277 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa (kavi kahe che) vikramarAjAnI dharmapratyenI aDagatA, pramANikatAne ane samakitamAM dRDhatAne huM vaMdana karuM chuM . sthiratA e samakitanuM cothuM bhUSaNa che. je vrata-niyama grahaNa karela hoya tene prANa jAya chatAM choDe nahiM.796 samakitanuM pAMcamuM bhUSaNa jinazAsananI prabhAvanA che. je jinazAsananI prabhAvanA kare che, udyota kare che; te mokSamAM zAzvata sukha prApta kare che...797 jenuM samakita nirmaLa che, te jinazAsanane dIpAve che. te jinazAsananI prabhAvanA (unnati) karavArUpa samakitanuM pAMcamuM bhUSaNa che. tene dhAraNa karanAra cAra gatinAM janma maraNanAM cakra TALe che...798 kaDI 779mAM kavie mUrkha-ajJAnI manuSyane pazu sAthe sarakhAvyAM che. temaja samyaktvanI tAMbAnA bhAjana sAthe tulanA karI che. mithyAtvayukta manuSya pazu samAna che. jyAre samyaktvayukta cittavALo pazu paNa manuSya samAna che. kavi RSabhadAse samyaktvanA cothA ane pAMcamA bhUSaNa mATe eka ja kathA-(rAjakumAra vikramanI) ApI che. jyAre haribhadrasUrijIe samyaktva samatimAM sthiratA-bhUSaNanA saMdarbhamAM satI sulasAnI kathA AlekhI che ane prabhAvanA bhUSaNanA viSayamAM siMharAjAnI kathA AlekhI che. (4) sthiratA H- ciyA sammata``- dRDha samyaktva e sthiratA che. jinezvara devanAM dharmamAM pote sthira rahevuM temaja anya jIvone paNa sthira karavA tathA zAkya Adi anya darzananA mahimAne joI dharmathI calAyamAna na thavuM, te sthiratA bhUSaNa che. kavi RSabhadAsa tenA saMdarbhamAM nRpa haritilakanA putravikramarAjAnI kathA kahe che. A kathA kavie khUba vistArapUrvaka kahI che. jIva samyakdarzanI bane che, tyAre tenAmAM sArAsAranI vivekabuddhi upaje che. atyAra sudhI lokaparaMparA ke kulaparaMparA anusAra vaDIlonA rIta-rivAjone mAna ApI cAlanAra vyakti samyakdaSTi banatAM mithyA paraMparAne choDI de che. samyaktvae tattvabhUta padArthonI sAcI zraddhA svarUpe che.ghaMTInA be paDa vacce moTA bhAganA dANA pIsAI jAya che paNa je thoDA dANA ghaMTInA khIlA sAthe cIpakI jAya che te AbAda bacI jAya che, tema nizcaya samakita sAthe joDAyela jIvonuM rAgadveSarUpI ghaMTInuM paDa kAMI bagADI zake nahIM. zrI yazovijayajI adhyAtmasAra graMthamAM kahe chedhrmodyten kartavyaM kRtaM bahubhireva cet / Lar tadA mithyAddazAM dharmo na tyAjyaH zyAtkadAcana / / artha : dharmamAM udyata puruSa, je ghaNAMe karyuM hoya te ja kare to mithyAdaSTino ArAdhya bane. AdhyAtmika samajaNa ane DahApaNa dharAvanAra jagatamAM alpa jIvo hoya che tethI mithyAdaSTi jIvo karatAM samyagdaSTi jIvo alpa ja rahevAnA. adhyAtmanA kSetre lokasaMjJA haMmezAM tyAjya che. vikrama rAjakumAra daDhadharmI ane priyadharmI hatA. te yakSanI dhamakIo ke lokonA dabANane gaNakAryA vinA potAnI zraddhAmAM daDha rahyA. 'yakSa kadAca A bAhya zarIrano nAza karaze paNa atyaMtara zarIra (tejasa-kAryaNa) no nAza karavAne asamartha che'; AvI tattva zraddhA dharAvanAra AtmA svaguNanI rakSA karI zake che. vikrama rAjakumAranuM
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre dRSTAMta ApaNane darzAve che ke - svazuLa rakSaLA te dharma-'` svaguNa rakSaNa te dharma che. svaguNa vidhvaMsa e adharma che. svaguNanI rakSA karanAra bhAvayogI banI zake che. janmI jinazAsana viSe, muni thayo bahuvAra, munidazA samajyA vinA, huM bhaTakyo bahuvAra; muni thayo vAcaka thayo, sUri thayo bahuvAra, na thayo murakha AtmA, aMtarmukha aNagAra; padmAkSa rAjAe gItArtha munine mArI mahAmohanIya karma bAMdhyuM. pUrvAcAryoe kahyuM che - ceIyadravya viNAse, isidhAe pavayaNassa uDDAhe " 13. saMjai catthabhaMge mUlaggI bohilAbhassa artha - caityadravyano vinAza karavAmAM, RSiono ghAta karavAmAM, utsUtranI prarUpaNA karavAmAM ane sAdhvIjInA brahmacaryanuM khaMDana karavAmAM bodhilAbha (samyagdarzana)nA mULamAM agni mUkAya che. ThANAMgasUtramAM durlabhabodhinAM pAMca kAraNo darzAvela che. 139 artha : paMvahiM ThANohiM jevA dullabhavohiyatAe kammaM, arahaMtANamavannaM vayamANe, arahaMtaNaNattassa dhammassa avaNaNaM vamamaNa, Ayariya uvajjhAyANAmavaNaNaM vayamANo, cauvaNaNasaMghassa AvaNaNaM vayamANo, vivikkatava-vaMbhacarANaM devANaM AvaNaNaM vayamANA (1) arihaMta deva (2) arihaMta deva prarUpita dharma (3) AcArya-upAdhyAya (4) caturvidha saMgha (5) devonA avarNavAda bole, temanI niMdA-avahelanA kare te tIvra mohanIya karma bAMdhe che. gozAlaka 5ramAtmAno virodhI banyo, tethI teNe saMsArayAtrA vadhArI. satI aMjanAe pUrvabhavamAM jinadevanI ArAdhaka evI, potAnI zokya lakSmIvatI devInI IrSA, niMdA karI hatI. tethI bIjA bhavamAM bAvIsa varSa sudhI patino viyoga thayo. samakitI guNanI garimAne dhAraNa karanAro, upazamarasamAM jhIlanAro hovAthI koIno pratikSepa na kare. (5)prabhAvanAH- vabhAvagussappaLAnAM / ' jinazAsananI unnati karavI e prabhAvanA che. AThe prabhAvakonuM kartavya zAsananI prabhAvanA karavAnuM che. zAsanaprabhAvanA sva-para upakArI ane tIrthaMkara nAmakarmanuM kAraNa che. samakitamAM tenI pradhAnatA jaNAvavA mATe punaH bhUSaNa dvAramAM paNa prabhAvanA gaNI che. dharmanA aneka kAryo jemake dAna, tapa, zIlavrata aMgIkAra karavAM, pAThazALA, vidyAlaya, sarasvatI bhavananI sthApanA karavI temaja dhArmika mahotsavo dvArA jinazAsananI vikhyAti karavI; te prabhAvanA nAmanuM samyaktvanuM pAMcamuM bhUSaNa che. vastupALa-tejapALe maMdiro, dharmazALAo, pustakAlayo, baMdhAvI paropakAranAM kAryo karyAM. temaNe maMdiro, masjido ane zivaliMgo baMdhAvI, anya darzanIonAM hradaya jItI lIdhAM. A pAchaLano temano mukhya hetu jinazAsananI prabhAvanA karavAno ja hato. A kathAmAM samyaktvanI durlabhatA paNa darzAvI che. anaMta duHkho bhogavI anaMta bhavonI rajhaLapATa pachI
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa vikramakumArane kevaLI bhagavaMtanA yoge durlabha evuM samyaktva prApta thayuM. zrI uttarAdhyayanasUtramAM bhagavAna kahe che cattArI paramaMgANI dullahANIha jantuNo / mANusattaM sUi saddhA saMjamammi ya vIriyaM / / 3-1 / / artha : manuSyatva, saddharmanuM zravaNa, zraddhA ane saMyamamAM parAkrama, A cAra parama aMgo prApta thavAM durlabha che. koI jIvane samyaktva prApta karAvanAra dharmAtmA keTalA upakArI che, te dharmadAsagaNinA zabdomAM joIe sayalamavi jIvaloha, teNa ghosie amAghAo Te ik yi jo duhatta, sataM boher3a jiNavayaNe // 268 sammattadAyagANaM duSpaDiAre bhavesu bahu su savvaguNameliAhiM vi uvayArasahassakoDIhiM // 26 // artha : koI duHkhathI pIDAtA jIvane je bhavyAtmA pratibodhita kare che, te jIve samasta lokamAM amAri ghoSaNA karAvavAnuM kArya karyuM kahevAya. te pratibodhita jIva pUrNa ahiMsaka banI, samasta jIvone abhayadAna Ape che. karoDo bhavomAM paNa te samyaktva prApta karAvanAra gurunA upakArano badalo vALavo kaThIna che. pUrve tIrthaMkaronI hAjarImAM kevaLajJAna prApta thavuM durlabha hatuM. vartamAnakALe sadgurunA abhAvamAM samakita prApta thavuM durlabha che. - duhA : 51 - yogatI paMtha nIvArIo, jeNI bhuSaNa dharamAM paMca, lakhaNa paMca samakIta taNAM, suNayo tehano saMca ...799 artha : jeNe samyaktvanAM pAMca bhUSaNo dhAraNa karyAM che. te cAra gatinAM paMthanuM nivAraNa kare che. have samatinA pAMca lakSaNonuM varNana sAMbhaLo. samyaktvanuM dvAra - ATha thI bAra copAI : 21 pAMca lakhyaNa samakItanAM joya, jhIliM upazamamAMhIji koya, saMvega artha sahUM zravaNe sUNo, je abhIlASI mugatya jaNo te. chAMDevA hIDaI saMsAra, anukaMpA jasa haII ra I apAra, vacana upariasatA (AsthA) hoya, darasANa sItyarimAMhaIMjoya. valI SaTa jaINA tihAM kaNi kahI, arthaprakAsa karagahi gaI, anya tIrtho jehanA deva, teNaI caIta grahAM jeheva. ...800 279 ...801 ...802
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre paTa paTa bola tIhA varjavA, vaMdana kahaItA kara joDavA, namazakAra vacanaM navI karaI, dAMna taNuM devuM parIharaI. anupana tIhAM TAlavuM, vAra vAra tehaniMnAlavuM, navi kIjaI AlApa saMlApa, AgalathI bolatAM pApa. upavATiM cha chIDI (chIMDI) kahI, rAyAbhIogeluM te sahI, bhupatI jora karaI tIhI jadA, samakita dharma na jAI tadA. guNAbhIogeNa AgAra, ghaNA loka malaI jeNI vAra, balaprAkamate sabaphUM karaI, to samakIta navI jAI zaraI . balAbhIogeluM je kahuM, ko balIo bala karato lahuM, devI AbhIo geluM teha, barli karI vRMdAvaI teha. gusnIgIheNuM manamAAM dha2I,mAtApItAnuM kahaNa ja karaI, vatIkaMtA chaTho AgAra, bhAkhuM tehanA doya prakAra. bIeka vanamAhA bhulo paDyo, tyAhAM kahI tApasa hArthi caDyo, athavA dUEkhya kAlaOnaDyo, to samakItathI te navI paDyo. chIDI chaI e bhAkhI jeha, kAyara naraniM huI teha, dhIryavaMta krime navI calaI, jimajina kalapI nara navI TalaI. chaI bhAvanA tihAM kaNi kahI, nara uttamate pAmaNI sahI, mUla bhAvanA pahaIlI jyAha, asIvAta vImAsaI tyAha. dharma rupIo taruara eka, patra phUla phala tIhAM aneka, samakIta rupI bhAkhaI mUla, nAhAsaI mIthyArupIsUla. dvAra bhAvanA bIjI jyAMha, dharmarupIo nagara ja tyAha, samakIta rupIA bhAvaIbAra, mIthyA cora bala hoya asAra. paIThAMNa bhAvanA trIjI eha, vratarupI prAsAda ja jeha, samakIta rupiNI tihAM ThapIkA, bhUvana akhaMDa te pAyo thakAM. nI dhyAna bhAvanA cothI karUM, mUla guNaniM uttaraguNa lahuM, teha rupIo dhyana valI joya, akhaInI dhyAna te samakIta hoya. AdhAra bhAvanA tihAM bhAvavI, cArItrarupI A jIvarni hatI, samakIta rupa dharatI AdhAra, bhAvaMtAM pAmaI bhavapAra. bhAjana bhAvanA bhAvaI lIla, sUkIta saMyamaneiM upazamalIla, teha rupIo 2sa bhala jyA,i samakIta bhAjana bhAvo tyAhi ...803 ...804 ...805 ...806 ...807 ...808 ...809 ...810 ...811 ...812 ...813 ...814 ...815 ...816 ...817
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa 820 thAnaka chaI samakatanAM jeha, samakatadrIeIjANaI teha, jIvachatI jaga mAhAsadhaI,cetanAlakhyaprANI kahaI. 818 jIvanItiachaIvalI sahI, jIvataNaI vaNasejnahI, jIvataNIotapatinavIhoya, bIjuM thAnakaeNI paIrijoya. 819 trIjuM thAnakanaranuM jaya, jIvakaramano kartAhoya, varata hINamIthyAta kaSAya, teNaI bakarmamalaI samadAya. jIvakarmanobhugatAhavaI, potaIpotAnAM bhogavaI, cothuM thAnakaemasaMbhavaI, mokSapAMcamaI chaIpaNIhavaI. 821 chaAthAnakae kahavAya, mokSa sAdhavA achaI upAya, saDasaThibolae pUrA thayA, darasaNa sItyariMmAMhi kahyo. ...822 artha samakitanA pAMca lakSaNa che. upazama bhAvamAM jhIlavuM, e prathama lakSaNa che. have saMvegano artha kahuM chuM te sAMbhaLo. mukti (mokSa)prAptinI abhilASA tene saMvega (bIjuM lakSaNa) kahevAya....800 hRdayamAMthI saMsAra tyAgavAnI tIvra icchA (te nirvedanAmanuM trIjuM lakSaNa che), duHkhI jIvo para haiyAmAM anukaMpA (cothuM lakSaNa che) anejinezvaranAM vacano paravizvAsa-(AsthAe pAMcamuM lakSaNa che).darzana sInyarimAM ApAMca prakAranAM lakSaNo darzAvela che.801 darzanasittarImAM chatmAnuM svarUpa kahela che. teno artha have kahuM chuM. anyadarzanIonadeva temaja temaNe grahaNa karelAM caityaje che80ra tyAM ja bola varjavA yogya che. vaMdana eTale hAtha joDavA rUpa vaMdana. vacanathI guNagAna karavA, te namaskAra temane anukULa AhAra Adi ApavA rUpadAnateone ApavuM nahi.803 teone vAraMvAra dAna ApavArUpa anupradAna TALavuM. temanI sAthe eka vAra bolavArUpa AlApa temaja vAraMvAra bolavArUpa saMlApa paNa TALavo. temane sAmethI bolAvatAM pApa lAge che. tethI samyakatva dUSita bane che.)...804 samakitanAM cha apavAda che. rAjAnA dabANapUrvaka koI kArya karavuM paDe tene (1) rAjAbhiyoga AgAra kahevAya. tethI samakita dharmanaSTa thato nathI.805 ghaNA lokonuM samUhamAM maLavuM ane ghaNA lokonA kahevAthI, potAnI icchA vinA karavuM paDe, tene(2) gaNAbhiyoga AgAra kahevAya che. tethI samakita jatuM nathI...806 koI baLavAna, zaktizALInA kahevAthI koI kArya karavuM paDe te (3) balAbhiyoga AgAra che. kSetrapALa AdidevonA dabANathI vaMdana karavuM paDe te (4)devAbhiyoga AgAra che...807 mAtA-pitAnA kahevAthI temaja gurunI AjJAnuM dabANa thatAM je kArya anicchAe karavuM paDe te (5) gurvAbhiyoga AgAra che. (6) kAMtAravRttie chaThTho AgAra che. tenA be prakAra kahuM chuM....808 kyAreka jaMgalamAM mArga bhUlatAM, koI tApasano saMga thatAM, duSkALa Adi temaja kaSTapUrvaka kuTuMbano
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsIne AdhAre nirvAha karatAM kaThina kALa Ave, tyAre anicchAe koI kArya karavuM paDe, tethI samakitanaSTa thatuM nathI....809 A cha AgAra (chIMDI-kANAM-chUTa) kahyA, te kAyara nara mATe che. dharmamAM zUravIra nara koI paNa paristhitimAM dharmathI cuta thatAM nathI. jemake jinakalpI sAdhu apavAda mArgano Azraya letAM nathI. teo potAnA mArgane choDatAM nathI...810 darzana sirImAM cha bhAvanAo darzAvela che. uttama nara Acha bhAvanAonuM ciMtana kare che. samyakatva e dharmanuM mULa che. A prathamabhAvanA che. te vAtano vicAra tyAM kahela che...811 dharmarUpI vRkSa para aneka patraphaLa, phUla che. te vRkSanuM samakitarUpI mULa kahyuM che. tethI mithyAtvarUpI kaMTaka dUra bhAge che...812 tAra e samakitanI bIjI bhAvanA che. mokSarUpI nagara che. tenuM samakitarUpI dvAra che. tyAM mithyAtvarUpa coranuM baLa TakI zakatuM nathI...813 pratiSThApana e samakitanI trIjI bhAvanA che. vratarUpI mahela samakitarUpI pAyA para pratiSThita che. dharmarUpI mahela samyakatvarUpI pAyA upara akhaMDapaNe Ubho che814 nidhAna (bhaMDAra, tijorI) samakitanI cothI bhAvanA che. mULaguNa ane uttaraguNarUparatnasamakitarUpI tijorIthI akhaMDa rahe che...815 (pAMcamI) AdhAra bhAvanA bhAvavI joIe. jema sarva jIvono AdhAra pRthvI tema saMyamarUpa dharmano AdhAra samyakatva che. te AdhAra bhAvanAno vicAra karatAM bhavasAgara pAra pamAya che...816 (chaThThI) bhAjanabhAvanAbhAvatAM, sarvottama mokSa sukha prApta thAya che. zIla ane zrata dharmathI upazamarasanI prApti thAya che. te rasa samyakatvarUpI pAtramAM surakSita rahe che. dharmarUpa amRtane sAcavavA samyakatvarUpa pAtranI bhAvanA bhAvo..817 samakitanA cha sthAna che. samakitadeSTi jIve A cha sthAna jANavA yogya che. jagatamAM "jIva che', tenI zraddhA karo.caitanya lakSaNathI yukta jIva kahevAya. (A prathama sthAna che.).818 te "jIvanitya che', jIvano vinAza thato nathI. jIvanI utpatti nathI. te zAzvata che. A samakitanuM bIjuM sthAna che.819 samakitanuM trIjuM sthAna che - "jIva karmano kartA che', AjIva mithyAtva, avata ane kaSAyanA kAraNe bahu karmasamudAyathI malina bane che...820. "jIva karmano bhoktA che. potAnAM karelA karmo pote ja bhogave che. e samakitanuM cothuM sthAna che. karmathI mukta thavArUpa "mokSa che', epAMcamuM sthAna che...821 mokSa meLavavAnAM sAdhano che. tethI "mokSano upAya che. e samakitanuM chaThuM sthAna che. A pramANe vyavahAra samakitanA saDasaThabolapUrA thayA.te darzanasittarI graMthamAM kahyAM che...822 kavie A copAImAM samakitanA vividha kAronuM varNana karyuM che. temaNe samakitanA lakSaNa, yatanA, AgAra, bhAvanA ane sthAna darzAvela che.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 283 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa * samakitanAM pAMcalakSaNoH kavie kaDI 799 thI 801mAM samakitanAM pAMca lakSaNa darzAvela che. bhUSaNa e samyakatvanI zobhA che, jyAre lakSaNa e samyakatvI jIvane oLakhavAnI nizAnI che. bAhya lakSaNo parIkSaNayaMtra che. vyavahAramAM paNa tharmomITarathI tAva mApI zakAya, pramANapatrathI vakila ke DaoNkTara che; evuM jANI zakAya. samyagudarzana arUpI guNa hovAthI tene vyaktinA AcaraNaparathI jANI zakAya che. samyakatvanA pAMca lakSaNo zrAvaprazami", saMbodha prakaraNamAM temaja vimalavibuddhasUri kRta (upadezazataka) samyakatvaparIkSA ityAdi graMthamAM darzAvela che. pUjya zrI haribhadrasUrijI ma. sA. kahe che bhakikhajjaI sammattaM hiyayagayaM jehi tAiM paMceva / uvasama saMvegotaha nibbeyaNukaMpe atthikkaM // artha: jenA vaDe hRdayagata AtmAnA zubha adhyavasAyarUpa samyakatva jANI zakAya te lakSaNa kahevAya. upazama, saMvega,nirveda, anukaMpA ane Astikayae pAMcasamyakatvanAM lakSaNo che. AtmAnI jijJAsAvALo jIva kevo hoya te darzAvatAM zrImadjI kahe che ke kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASA bhadkheda,aMtaradayA, te kahIejizAsa. (1) upazama-anaMtAnubaMdhI kaSAyanAlayopazamajanya bhAva te upazama che. tene zama-prazama paNa kahevAya che. kaSAyono upazama be prakAre thAya che. viMzativiMzikAmAM pUrvAcArya kahe che payaIe kammANaM nAUNaM vA vivAgamasuhaMti / " avasDhe vina kuppai uvasamao sbkaalNpi|| artha: svAbhAvika rIte athavA to karmonA azubha vipAkone jANIne, kaSAya vagereno upazama thAya che. jema koIne tAva Avyo hoya ane samaya maryAdA pUrNa thatAM auSadhanAM upacAra vinA ravAbhAvika rIte utarI jAya tema nisarga samakita ravabhAvika thAya che. jema koIne tAva auSadhopacArathI utarI jAya te samAna adhigama samakita samajavuM. krodhanI caLa ane viSayatRSNA zamI javAM te upazama che. samakitIne krodha Ave paNa kodhanA pariNAma tarata zamI jAya che. yugalikomAM bAhya saMgharSa nathI, tema AMtara saMgharSa paNa nathI tethI temane devagati maLe che paraMtu mokSa prApta thato nathI. zreNika mahArAja ane kRSNa mahArAjA samakitI hatA. teo zama lakSaNavALA ja hatA evo ekAMta niyama nathI. utpattinA samayamAM A pAMce lakSaNa hoya pachI tenI vidyamAnatA rahe athavA na rahe. zamavinA paNa samakita hoya. keTalAkane saMjavalana kaSAya, anaMtAnubaMdhI kaSAyajevo tIvra paNa hoya che, tyAre teone saMjavalana
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre kaSAyonI krodhavRtti ane viSayatRSNA hatI ema samajavuM joIe. je moTA aparAdho paNa samabhAva rAkhIne krodhAdine zAMta kare che, te upazama bhAvavALo kahevAya che. niraparAdhI metArya munine sonIe mastake pANImAM bhInI karelI cAmaDAnI vAghara paherAvI, sUryanA tApamAM UbhA rAkhyA. sUryanA tApathI vAghara tapavA lAgI, asahya vedanA thaI. mAthuM phATavA mAMDyuM, baMne netro bahAra AvyA, chatAM muni samatA rasamAM jhIlatA hatA. munie sonI pratye manathI paNa dveSa na karyo. metArya munie upazamarasanI parAkASTArUpa kevaLajJAna ane kevaLadarzanarUpI lakSmI prApta karI. vikaTa paristhitimAM, bhayaMkara upasarga ke pariSahamAM samatAmaya rahevAvALAnI samatA anAhata (AghAta na pAme) samatA kahevAya che. kaSAyonI khaNajathI samakita AghAta pAme che. bhagavAna mahAvIranA AtmAe aneka vakhata samakita prApta karI gumAvyuM hatuM. bhagavAna mahAvIre nayasAranA bhavamAM mArgamAM bhUlA paDelA munivarane prItipUrvaka dAna ApyuM. munivaranA mukhethI jinavANInuM zravaNa karI sva-parano viveka jAgRta thatAM samakita meLavyuM. trIjA marIcinA bhavamAM tridaMDIpaNAnA vezamAM ziSyanA rAge temaNe kahyuM, ''ahIM paNa dharma che ane tyAM jinamArgamAM paNa dharma che.'' A utsUtra vacanathI samakitano sUryAsta thayo. tyAra pachI moTA moTA bAra bhavo sudhI dhananA lobhamAM, viSayavAsanApUrvaka bhogavilAsamAM tathA hiMsA, jUTha Adi pApakAryomAM samakita prApta na thayuM. soLamA vizvabhUtinA bhavamAM punaH samyagdarzananuM teja prakAzita thayuM. tethI munipaNuM prApta thayuM. samakitanA prabhAve tapazcaryA, dhyAna, sAdhanAnA mAdhyame saMyama sthAna zuddha banAvyuM. pitrAI bhAInA apamAnathI uttejita thaI munivare nidAna karyuM. kaSAyarUpI vAyu dvArA samakitanI jyota punaH bujhAI jatAM pharIthI jIvanuM adhaHpatana thayuM. aDhAramA tripRSTha vAsudevanA bhavamAM agIyAramA zreyAMsanAtha tIrthaMkaranA caraNomAM ekavAra pharIthI samakitanI jyota pragaTI hatI. rAjyonI khaTapaTa, viSayavAsanAnI tIvra lAlasAe pharIthI sakita gumAvyuM. te bhavamAM zayyApAlakanA kAnamAM garamAgarama sIsuM reDAvI, raudradhyAna karI narakamAM gayA. bAvIsamA bhavamAM AtmajyotinA prakAzathI vimalakumAre saMsAra choDI saMyama svIkAryo. jIvamAtra pratye ahiMsAnI tIvra bhAvanA ane tapazcaryAthI karmamaLa dhovAI jatAM Atmajyoti vadhu prakAzamAna thaI. trevIsamA bhavamAM priyamitra cakravartI thayA. cha khaMDanuM sAmrAjya choDI saMyama zUrA banyA. paccIsamA bhavamAM naMdanamuni banyA. ahIM kSAyika samakitI banyA. 'salvi jIva karuM zAsanarasI'nI bhAvanA bhAvI tIrthaMkara nAmakarma nikAcita karyuM. bhagavAna mahAvIranuM draSTAMta ApaNane zIkha Ape che ke, aupazamika ke kSayopazama samakita azubha nimitto maLatAM gumAvI devAya che, chatAM jene ekavAra AtmasvarUpanuM darzana thAya che, te AtmA vadhumAM vadhu deze nyUna ardhapudgala parAvartanamAM avazya mokSa prApta kare che. jema pavananA jhapATAthI vRkSa paranAM pAMdaDAo svayaM kharI jAya che, tema samakita AvyA pachI sakAma nirjarAnA baLe karmasattA svayaM kharI paDe che.
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa samabhAva e vItarAgatAnuM pratika che. tene dravya-kSetra-kALa ane bhAvathI``jANIe. 285 (1) dravyathI samabhAva caitanya lakSaNa, asaMkhyAta pradeza ane upayoga, A sarva jIvonA lakSaNa che. sAmAnya sattAnI apekSAe sarvajIvo samAna che. (2)kSetrathI samabhAva - eka ja kSetramAM akaMpa, sthira, acala rahevuM, eka ja sthAnamAM kAyAne sthira karavI, sarva kSetramAM samabhAva rAkhavo; e kSetrathI samabhAva che. (3) kALathI samabhAva - (1) sarva dravyomAM utpAda-vyaya-dhrauvya samAna che. te apekSAe sarva dravya samAna che. (2) kSAyika bhAva sAdi anaMta che. pAriNAmika bhAva te jIvano svabhAva che. teno aMta nathI. (3) sarva dravyo anAdi anaMta che. te apekSAe kALathI samabhAva che. (4) bhAvathI samabhAva - (1) arihaMta ane siddha bhagavAnanA Atmika guNo saMpUrNa zuddha ane paripUrNa che. te apekSAe arihaMta ane siddha samAna che. (2) bhavya jIvomAM siddhanA guNo sattArUpe rahelA che. soDasUtrano artha sa + aham = 6 = siddha bhagavAna, aham = huM. huM paNa sattAthI siddha chuM. (3) jJAna - darzanamAM zuddha upayoga; e bhAvathI samabhAva che. = upazamabhAvanuM sukha e siddhanA sukhanI vAnagI che. prazama Adi guNa potAnAmAM AtmasaMvedana gamya che jyAre bIjA jIvomAM kAya, vacana, vyavahArarUpa vizeSa jJAyaka liMgo dvArA anumAnagamya che. (2) saMvegaH zrI haribhadrasUrijI ma.sA. kahe che - saMvego mukkhaM par3a ahilAso bhava virAgoU / artha: mokSaprAptinI tIvra abhilASA ane saMsAra pratyeno vairAgya te saMvega che. saMveganA be artha che. (1) mokSanI tIvra abhilASA (2) saMsArathI bhaya. saMsAranI cAre gatio du:khajanaka che, evuM jANI samakitI jIva sadA saMsAramAM alipta bhAve rahe che. jema kamalinInA pAMdaDAM svabhAvathIja jaLathI alipta hoya che,tema samakitI jIva samyaktvanA prabhAvathI viSaya-kaSAyamAM nalepAya. samyagdaSTi jIvaDo, kare kuTuMba pratipAla, aMtarathI nyAro rahe, jema dhAva khilAve bALa. samakitI jIvane saMsAranuM kartavya bajAvatAM kyAMya mAlikIbhAva na hoya; kAraNake temAM pApabhIrUtA nAmano guNa hoya che. tene saMsAra zalyanI jema khaTake che. samyaktvI manovadhIna ramate / dvAtriMzada-dvAtriziMkAmAM kahyuM che
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre taptalohapadanyAsatulyA vRttiH kvcidydi| ityukteH kAyapAtyeva cittapAtI na sa smRtH|| artha samakitI jIva kadAca AraMbhAdi pravRtti kare to paNa te pravRtti takhalohapacAsa(tapAvelA lokhaMDa para paganA sparza) samAna hoya che. AvI zAstroktithI siddha thAya che ke samakitI kAyapAtI ja hoya, cittapAtI nahoya. samakitI AtmAnuM lakSya eka mAtra sarvavirati dharma svIkAravAnuM hoya che. abhayakumAre saMsAranuM bhautika rAjya choDI AdhyAtmika jagatanA mahArAja banavAnuM svIkAryuM. rAjapATa-sukha, vaibhava ItyAdi mokSamArgamAM bAdhaka che, tethI teno tyAga karI prabhu mahAvIra pAse saMyama aMgIkAra karyo. teo mRtyu pAmI vijaya nAmanA anuttara vimAnamAMdevapaNe utpanna thayA. zrI uttarAdhyayanasUtranA 29mA adhyayanamAM saMveganA phaLa svarUpe anukrame mokSa prApta thAya che, tevuM zAstrakAro jaNAve che. (3)nirvedaH nigamo vAzi turica saMsAraha "saMsArarUpI kArAgrahane jaldIthI choDavAnI tIvra icchAne nirveda che. bhavaprapaMcathI kaMTALo, thAkavuM te nirveda che. - nirvedanA vividha artho che. (1) sAMsArika viSaya kaSAyono tyAga 2) saMsArathI vairAgya (3) saMsAra prati udvignatA (4) sarvaabhilASAono tyAga (5)vividha udayabhAvomAM samabhAva.' - nirvedanuM phaLadarzAvatAM zAsakAro kahe che ke-(1) te jIva saMsArathI khasato (virakta thato) jAya che. (2) te sarva kAmabhogo ane viSayothI chUTo paDe che. (3) te saMsAra -parigrahano tyAga kare che. (4) tenI bhava paraMparAno viccheda thAya che. (5) te mokSa mArgano pathika banI aMte jJAna-darzana-cAritrarUpI ratnatrayInI ArAdhanArUpasiddhi mArgane meLave che. 50 saMvega ane nirveda eka sikkAnI be bAju che. mokSanI tIvra abhilASArUpa saMvega bhAva pragaTe che, tyAre saMsAranA bhogo pratye vairAgya utpanna thAya che. A pramANe saMveganuM phaLa nirveda che. saMvega vidhirUpa che, jyAre nirvedaniSedharUpa che. bharata cakravartI, sanatkumAra cakravartI, zAMtinAtha bhagavAna, zAlibhadra, dhannA aNagAra Adie jagatane eThavatu jANI saMsArano tyAga karyo. vaijJAnika dRSTie zarIra e kArakhAnuM che, je asArabhUta tattvone bahAra kADhI sArabhUta tattvone saMgrahe che, tema AdhyAtmikakSetre asAratattvono tyAga ane sArabhUtatattvono saMgraha karavo te ja samyagRSTi (satyadRSTi) che. (4) anukaMpA - anu = pAchaLa, kaMpa = dhrujArI. duHkhI jIvo pratye dayA, te anukaMpA che. niSpakSapaNe duHkhI jIvonA duHkhane dUra karavArUpa dayA te anukaMpA kahevAya. anukaMpAnA be prakAra che. dravya anukaMpA ane bhAva anukaMpA.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 287 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa duHkhIonAM duHkhone yathAzakti dUra karavAnI pravRtti karavI te dravya anukaMpA che, temanI dharmarahita avasthA dUra karavI,te bhAva anukaMpA che. komaLa haiyAmAM anukaMpAnA bhAva pragaTe che. anukaMpAthI paropakAra karavAnuM mana thAya che. komaLa hRdayamAM dharmaprApti sulabha bane che. vizvanA sarvadharmoedayA-anukaMpAne svIkArI che. hiMdudharmanA sArarUpagItAjImAM kahyuM che ke, "he arjuna!jIvadayAthI jeTaluM puNya thAya che teTaluM puNya sarva vedo sAMbhaLatAM, sarvayajJo ane sarvatIrthonI yAtrA karatAM paNa thatuM nathI." IslAmadharmamAM temanA payagaMbarane 'rahima ane "rahemAna' kahevAya che. rahima= rahema, dayA karanAra. rahemAnano arthapaNa evo ja thAya che. ItihAsa kahe che ke bauddhadharmamAM gautamabuddha ahiMsA upara bhagavAna mahAvIra jeTalo ja bhAra mUkyo hato paraMtu pAchaLathI bauddha dharmamAM mAMsAhAra peTho. | hiMdudharmamAM paNa gauhatyAno niSedha karyo che. gAyonuM saMrakSaNa ane sevAe hiMdudharmanA pAyAmAM che. teo paNa prANI mAtra pratye anukaMpA dharAve che. maharSi pataMjalie pAMca yamomAM prathama ahiMsA kahI che. temanA RSimunio saMpUrNa ahiMsA pALatA hatA. tethI temanA AzramamAM prANIo nirbhaya banI rahetA hatA. A rIte sarvadharmoe dayA-anukaMpAne sukhadAyinI kahI che. dAna karatAM paNa dayA zreSTha che. kALA gamakhayA"-sarvadAnomAM abhayadAna zreSTha che. jagatamAM tIrthakaronIkarUNA zreSTha koTinI hoya che. (5)AstikayaH tyi kvigo vacaLa tIrthaMkaranA vacana upara zraddhA te Astikaya lakSaNa che. Astikaya e saMskRta zabda che. astika hovuM. AtmAnAzAthataastitvanI parama AsthA mAnanAro Astika kahevAya. AsthAe dharmanuM mULa che. koI jIvane kadAca mohanA udayathI koI viSayamAM zaMkA thAya to tene dUra karavA zrIharibhadrasUri mahArAjanA vacano suMdara maryAdarUpa che. buddhinI nyUnatAnA kAraNe, jJAnI gurunA abhAve, jIva-ajIva Adi tattvonuM jJAna gahana na hovAthI, jJAnAvaraNIya karmanA udaye, hetu-daSTAMta Adi jJAnanA sAdhanonA abhAve, koI viSaya yathArthanAsamajAya to paNa buddhimAna (Astika) jIva "sarvajJano mata satya che kAraNa sarvajJa rAga-dveSa vinAnA zreSTha AtmAo che. teo asatyavAdIhotAjanathI evuM samajI jinavacanane satyajamAne". AsthAnA saMdarbhamAM navatattvadIpikAgraMthamAM paNa A pramANe kahyuM che." AcAryazubhacandrajIe jJAnArNavamAM kahyuM che." "he bhavyo ! tame darzana nAmanA amRtanuM jalapAna karo kAraNake te atula guNonuM vidhAna che. sarva kalyANanuM bIja che. saMsAra sAgara tarI javAnuM jahAja che. bhavya jIvonuM eka lakSaNa che. pAparUpI vRkSane chedavA
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre mATeno kuhADo che. te pavitra evuM tIrtha che. sarva rIte zreSTha che. mithyAtvane jItanAruM che." Astikya e navatattvanI AsthA che. zrI bhagavatIsUtramAM maka zrAvakano``` adhikAra che. teo jinezvaranAM vacano pratye niHzaMka hatA. prabhu mahAvIranA paMcAstikAyanAniyamano upahAsa karatAM kAliyAdi anya dharmIone temaNe niruttara karyAM. madhuka zrAvaka jJAnI na hatA, paraMtu jinavacanamAM parama zraddhAvAna hatA. apratyakSa evA dharmAstikAya dravyanI zraddhA karAvavA temaNe kahyuM, "A pAMdaDAM koNa halAve che ?'' anya dharmIo bolyA, "pavana", madrukajIe anya dharmIone kahyuM, "pavana jema joI zakAto nathI paNa anubhavI zakAya che, tema dharmAstikAya dravya arUpI hovAthI joI zakAto nathI paNa te cAlavAmAM sahAyaka che; tevuM sarvajJa bhagavaMte jJAnamAM joyuM ane jaNAvyuM che.'' chadmasthae apratyakSapadArthonuM astittvazAstranA kathana anusAra svIkAravuM Avazyaka che. * anya AcAryonA mate samyaktvanA pAMca lakSaNo - (1) satya tattvomAM deDha pakSapAtarUpa sadAgraha. (2) saMsArano bhaya. (3) viSayonI Asaktino tyAga. (4) sarve jIvonAM duHkha dUra karavAnI icchA. (5) AgamamAM zraddhA. * samakitanA lakSaNa ane ATha AcAra vacceno saMbaMdhaH prazama, saMvega, anukaMpA ane Astikaya A cAra lakSaNa samakitanA pAyA samAna che. A cAra lakSaNonA uttarottara vikAsathI samakita pragaTe che. ATha AcAra paNa A cAra lakSaNamAMthI pragaTe che athavA cAra lakSaNamAMthI ATha AcAra pragaTe che. A rIte banne vacce anyonya saMbaMdha che. te saMkSepamAM nIce pramANe che. prazamabhAva kaSAyanI maMdatA ane samatAthI utpanna thAya che. samatA bhAvathI hRdayanI komaLatA pragaTa thatAM Atmatattvano bodha sahaja thAya che. Avo bodha thatAM anAdikALathI cAlI AvatI zaMkAo ane bhrAMtionuM nirAkaraNa thAya che. tenA phaLa svarUpe niHzaMkita guNa pragaTe che. niHzaMkita guNano vikAsa thatAM prazama ane samatA guNanuM poSaNa thAya che. tenA phaLasvarUpe upagrahana nAmanA pAMcamA aMgano janma thAya che. samayasAra graMthamAM kahyuM che - samyaktvavaMta jIvo niHzaMkita, tethI che nirbhaya ane 50 che samabhaya pravimukta jethI tethI te niHzaMka che. je siddha bhakti sahita che, upagrahana che sau dharmano cintamUrti te upagrahanakara, samakitadRSTi te jANavo. saMvega lakSaNanA pariNAme saMsAranI upalabdhi ane upAdhi samyagdaSTi AtmAne zalya samAna khUMce che. tethI saMsAra pratyenuM AkarSaNa maMda, maMdatara ane maMdatama thatuM jAya che. sAMsArika sukhanA sAdhanonI AkAMkSA alpa bane che, tethI niHkAMkSA guNa pragaTe che. niHkAMkSA guNathI saMvega guNanuM puSTikaraNa thAya che. saMvega ane niHkAMkSAnI prasAdIrUpe sthitikaraNa nAmano chaThTho guNa uge che. je karma phaLane sarvadharma taNI na kAMkSA rAkhato; cinmurti te kAMkSA rahita, samakitadRSTi jANavo. 15.
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 289 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa unmArgagamane svAtmane paNa mArgamAM je sthApato; cikhUrtitasthitikaraNayukta, samakitadRSTi jANavo. anukaMpA bhAvathI samakitI AtmAne duHkhI ane pIDita jIvo pratye glAni, dhRNA ke jugupsA Adi bhAvo na rahetAM samasta jIvo pratye karuNA upaje che. tenA phaLa svarUpe nirvicikitsA nAmano guNa pragaTe che. samakitI vastunA dharmo (sudhA-tRSA Adi bhAvo tathAviSTAAdimalinadravyo)pratye jugupsA (kRNA) karato nathI kAraNake samakitI AtmA nirAsakta hovAthI tenAmAM sArA-narasA bhAvono abhAvathaI jAya che.nirvicikitsA guNano vikAsa thatAM anukaMpAnA bhAvane puSTi maLe che. anukaMpA ane nirvicikitsA guNonA phaLa svarUpe vAtsalya nAmano sAtamo guNapragaTe che. sau koI dharmaviSe jugupsAbhAvaje nahidhArato, cinyUrtinirvicikitsasamakitadRSTinizcaya jANavo. je mokSamArge sAputrayanuM vatsalatva kare aho! cikhUrtite vAtsalyavata samakitadeSTi jANavo. Astikya eTale AsthA, tattvazraddhA. Atmatattva para pAramArthika zraddhA, vItarAga devanAM vacano para zraddhA vagere. sudeva-suguru ane sudharmanI zraddhA thatAM kudeva-kuguru ane kudharmanI mAnyatAo dUra thAya che. tethI vivekadRSTi janme che, jene amUDha dRSTi kahevAya che. amUDhadaSTi eTale vivekadRSTi. vivekadRSTino vikAsa thatAM AstiSpa guNane poSaNa maLe che. Astikya ane amUDhadaSTi guNanA kAraNe prabhAvanA nAmanA AThamA AcArano janma thAya che. prabhAvanA guNathI samakitI AtmA jJAnarUpI ratha para AruDha banI jinazAsananI prabhAvanA kare che. samUhanahi je sarvabhAve, satyadRSTidhArato, temUDhaSTi rahita, samyakundaSTinizcaya jANavo. cikhUrtimanagarathI paMthamAM vidyArathArUDha ghUmato; tejina zAnaprabhAvakarasamakitadaSTi jANavo. cAra lakSaNathI samakita prApta thAya che. te lakSaNo ATha aMgo mATe yathArtha zakti Ape che, temaja bhAvomAM vizaddhi ane nirmaLatA arpe che. A bhAvo (lakSaNo) samakitIne niraMtara rahe che. tenA dvArA samakitI AtmA viziSTa vyakitvatvakhIlave che. uparokta pAMce lakSaNonI eka AgavI vizeSatA che. pUrvAnupUrvI ke pakSAnupUrvI ema baMne kamathI te samAnabhAvavALA che. * yatanA (jayaNA): kavie 80ra thI 804mAM samakitanI yAtanA vize jaNAvyuM che. yatanA = kuzaLatA. vyavahAra kuzaLatA eTale jatA. anya dharmanA dharmaguruo, temanA devo tathA
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre 1e1 anuyAyIone 1. vaMdana 2. namana 3. AlApa 4. saMlApa 5. dAna 6. pradAna na karavuM; e cha jayaNA kahevAya che. samyagdRSTi AtmA anya darzanIone, temanA devone tathA temaNe grahaNa karela pratimAne vaMdana, namana, dAna, anupradAnano tyAga kare che. temanAM bolAvyAvinA temanI sAthe AlApa-saMlApapaNa na kare.' mithyArdaSTi jIvo pAMca IndrayanA viSaya sukhomAM Asakta hoya che. temanuM valaNa AtmAbhimukha na hovAthI, teone vaMdana vagere karavAthI, teonA bhakto mithyA mArgamAM sthira bane che. bIjA jainadharmI paNa samakitInI tevI pravRtti joI, tenuM anukaraNa kare che. A rIte mithyAtvano pravAha puSTa thAya che. tethI A cha jayaNA samakitIe sAcavavI joIe. anyadharmIonA bolAvyA pachI ja bolavuM e aucitya che. temanI sAthe vAraMvAra vArtAlApa karavo e saMlApa che. AlApa-saMlApathI paricaya vadhatAM temanI dareka kriyA jovA, sAMbhaLavAnA prasaMgo, vAraMvAra banatAM, temanI upara zraddhA AvatAM, Akhare samakita cAlyuM javAnI saMbhAvanA rahe che. tethI uparokta vaMdanAdi kAryo varjavAthI samakitanI rakSA thAya che. samakitanI surakSA mATe, samakitanA AcArarUpe, te AcaravA yogya na hovAthI; tene samakitanI jayaNA (rakSA) kahI che. A AlApa-saMlApano ekAMte niSedha nathI karyo. ahIM lAbhAlAbhano vicAra karavAnI paNa jarUra che. bhagavAna mahAvIre potAnA pUrva paricita tApasane Avato joI gautamasvAmIne sAmA levA mokalAvyA hatA ane gautamasvAmI lAgaNIpUrvaka temane sAme levA paNa gayA hatA. zrAvaka anya tIrthikone gurubuddhi(pUjya buddhi)thI mokSArthe dAna na Ape paraMtu anukaMpA dAna ApavAnI tathA pravacana prabhAvanA mATe dAna ApavA upara koI pratibaMdha nathI. zakaDAlaputra zrAvake gozAlakane dharmabuddhithI nahIM paraMtu anukaMpA buddhithI zayyA-saMthAro Apyo hato. taeNaM se saddAlaputte samaNovAsae gosAlaM maMkhaliputtaM evaM vayAsI - jamhA NaM devANu ppiyA ! tubhe mama dhammAyarissa jAva mahAvIrassa saMtehiM taccehiM tahiehiM sabbhUehiM bhAvehiM guNa kittaNaM kareha, tamhANaM ahaM tubbhe pADihArieNaM pIThajAva saMthAraeNaM uvaNibhaMtemi, No cevaNaM dhammottivA tavotti vA / " zakaDAlaputra zrAvake jinamatamAM sthira thayA pachI maMkhaliputra gozAlakane kahyuM ke, "devAnupriya! tame mArA dharmAcArya mahAvIra svAmImAM vidyamAna satya, ane sadbhUta guNonuM kIrtana karyuM che, mATe huM tamane pIThaphalaga-zayyA-saMghAraka Adi grahaNa karavA mATe nimaMtraNa ApuM chuM paraMtu tene dharma ane tapabuddhi samajIne nathI Apato.'' AjayaNAno saMdarbha evo paNa thAya che ke anya dharmanA matAvalaMbIo tathA sAdhuo sAthe vinA kAraNe dArzanika carcA na karavI kAraNake bALa jIvo samyak matamAM deDha thayA na hovAthI potAnuM samyaktva gumAve che. jema bALakone moTAo sAthe malla yuddha karavAnI nA pADavAmAM Ave che tema ahIM paNa samajavuM. ahIM svadarzanamAM dRDha zraddhAvALA temaja tattvanA jANakAra susAdhu ke suzrAvaka prasaMga paDye dArzanika carcA avazya karI zake che. bALa jIvone paNa sAmAnya anyadarzanI sAthenA vyavahAranI nA nathI.
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa * chaAgAra: 291 kavie kaDI 805thI 810mAM cha AgAranuM svarUpa darzAvela che. 193 AgAra = chIMDI, apavAda. abhiyoga = icchA vinA, baLAtkAre, kheda pUrvaka. AgAra cha che. (1) rAjAbhiyoga (2) gaNAbhiyoga(3)balAbhiyoga(4)devAbhiyoga(5) gurunigraha(6) kAMtAravRtti. (1) rAjAbhiyoga - samakitI AtmAne rAjAnI dAkSiNyatAthI ke dabANathI anicchAe mithyAtvI jIvane vaMdananamaskAra karavAM paDe to, tevuM AcaraNa karatAM samyaktvano nAza thato nathI. dA.ta. kArtika zeThe rAjAnA AgrahathI tApasane potAnI pITha para vAMkA vaLI bhojana karAvyuM. kozA nartakIe bAravratadhArI zrAvikA banyA pachI rAjAbhiyoga AgAranA AdhAre icchAvinA khedapUrvaka rathakAra sAthe gRhavyavahAra calAvyo.' (2) gaNAbhiyoga - gaNa eTale samudAya. koI baLavAna pakSa, niyamadhArI AtmA pAse potAnuM dhAryuM kArya karAve, tyAre samakitI AtmA sivAya samudAyanuM rakSaNa thaI zake ema na hovAthI, samudAyane saMkaTamAMthI ugAravAM te gaNAbhiyoga AgAra che. jemake viSNukumAra munie gacchanA AgrahathI saMghanA pratipakSI evA namucImaMtrIne pagathI cAMpI dIdho. ahIM munie lAbhAlAbhano vicAra karI pravRtti karI che. (3) balAbhiyoga - baLavAna puruSa, jemake cora, rAjA Adi samakitI jIva pAsethI tenI icchA viruddha pravRtti karAve, te balAbhiyoga kahevAya. nirbaLa vyakti baLavAna puruSanuM ahita na karI zake. tevA avasare ucita vartana karavuM joIe. daDhatA AvyA pachI ghora saMkaTamAM paNa apavAdanuM sevana na thAya. deDhatAnA AlaMbanarUpe AgAra che. sudarzana zeThe abhayArANInA asabhya vartanane mAna na ApyuM. balAbhiyoganI mokaLAza hovA chatAM svadharmamAM teo daMDha rahyA. (4) devAbhiyoga - kuLadevatA ke bIjA baLavAna devonA AgrahathI potAnI icchA vinA vaMdana-namana karavAM, te devAbhiyoga kahevAya. culanIpitA''nAmanA zrAvaka devatAnA upasargathI calita thayA chatAM temane koI moTo doSa na lAgyo. teo pApanuM prAyazcita karI, AlocanA karI zuddha thayA. (5) gurvAbhiyoga - mAtA-pitA-guru Adi vaDIlonuM dabANa thavAthI anya devAdine vaMdana karavuM paDe te gurvAbhiyoga che. rogadvija nAmano brAhmaNa saMta samAgamathI bAra vratadhArI zrAvaka thayo. devo rogatijanI parIkSA karavA AvyA. asAdhya rogano upacAra mAMsa ane madirA che; evuM devoe samajAvyuM. svajanoe rogadvijane ghaNI rIte samajAvyo, chatAM rogadvijanI dRDhatA ane nizcalatA sAme devo(vaidya) paNa hArI gayA. vaDIloe Arogya mATe apavAda mArganuM sevana karavA samajAvavA chatAM teNe potAnI dhArmika sthiratAne akhaMDa rAkhI.'' (6) vRttikAMtAra - bhayaMkara aTavImAM (kAMtAra) phasAyelA samakitIne koI mithyArdaSTi bhojana AdinuM dAna ApI dabANapUrvaka koI anya devane vaMdana-namaskAra karAve te vRttikAMtAra abhiyoga kahevAya. duSkALa ItyAdinA prasaMge, rogacALo phATI nIkaLe, tyAre AjIvikA durlabha bane, tyAre koIka mithyArdaSTi bhojanAdinuM dAna ApI dabANapUrvaka tenAniyamano bhaMga karAve, tyAre te vratano bhaMga thato nathI. saMkSepamAM samakitI AtmAne utsarga mArge paradharmI (jayaNA dvAra anusAra) vagerene vaMdana Adi
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsane AdhAre karavAno niSedha che, chatAM rAjAbhiyogAdi cha kAraNothI aMtaramAM gaurava, bhakti ke ArAdhanAnI buddhivaDe nahIM paraMtu bAhya dekhAvarUpe (dravyathI) vaMdana Adi karavAM paDe to samakitamAM doSanalAge. sAmarthyavAna AtmAe rAjA AdinA balAtkAramAM paNa zrI siddhasena divAkarasUrijI ke zrI kumArapALa mahArAjAnI jema vaMdana Adi na karatAM, potAnI zaktino sadupayoga karI jinazAsananI prabhAvanA karavI joIe. azakta AtmAoe zAsananI niMdA na thAya te hetuthI apavAda sevavo hitAvaha che. sAmAnya alpa sattvavALA AtmAne mATe jJAnIoe A mArgo darzAvyA che. je AtmAajJAnathI tevA prasaMge vaMdanAAdi karatA nathI, te dharmathI bhraSTa bane che. tevA jIvo vaDe dharmanI niMdA thAya che. jaina darzanamAM utsarga ane apavAda ema be pakSa che. utsargamArga e zUravIratAno mArga che. jinakalpI munio utsargamArga apanAve che. vartamAna kALe kAla, saMghayaNa, dhRti ane baLanA abhAve jIvo prAyaH utsargamArganuM sevana karI zakatAM nathI. apavAdamArgamAM AMtarika zraddhA akhaMDa hoya che, bAhya vartana judA prakAranuM hoya che. * cha bhAvanA: kavie kaDI811thI817mAM samakitanI cha bhAvanAnuM svarUpadarzAvela che. AgAronuM sevana karatAM paNa cittamAM jinezvaradevanA siddhAMtonuM smaraNa ja hoya. AtmAne mahAsattvazALI banAvavA, samyagudarzananI upayogitA, amUlyatA ane jarUriyAtaviSe vicAravuM te bhAvanA che. mULa, dhAra, pratiSThAna, nidhi, AdhAra ane bhAjana (pAtra) A cha upamAo dvArA prakAre bodhi bhAvanAvivekI AtmAbhAve che. bhAvanAo zramaNa dharma ane zrAvakadharmane bhAvita kare che.' bhAvanA eTale vicAraNA, bhautika vicAraNA saMsAra tarapha laI jAya che, jyAre lokottara vicAraNA adhyAtma tarapha laI jAya che. uparokta cha bhAvanA samakitI AtmAne samakitamAM deDhatA Ape che. pratyeka kAryanI siddhi mATe bhAvanAbaLanI AvazyakatA che. (1) mULa - jema mULa vinAnuM vRkSapracaMDavAvAjhoDAmAM tarata ja nIce paDe che, tema samakitarUpI mULa vinA dharmarUpI vRkSavidharmIonA AMdolana vacce sthiratA prApta karI zake nahi. zrAvakanAM bAra vrato samyakatvanI zAkhAo che. bAravratone AzrayIne 13841287202"bhAMgA che. A bhAMgAmAMthI eka paNa bhAMgo samakita vinA TakI zake nahi. tethI samyakatva e dharmanuM mULa che. zrAvakanA bhAMgAo vize vizeSa mAhitIdharmasaMgrahagraMthamAM darzAvela che. digaMbara AcAryazubhacaMdrajIe jJAnArNava graMthamAM kahyuM che samyagadarzana, jJAna ane cAritranuM bIja - mULa che. vrata, mahAvrata ane upazama mATe te prANa svarUpa che. tapa ane svAdhyAyano AzrayadAtA che.' samyakatva sahitanI dharmakriyAkarmone dUra karavAmAM eTamabombanuM kArya kare che. (2) dvAra - dharmarUpanagaranuM praveza dvAra samyakatva che. nagaramAM daravAjAnI AvazyakatA che tema AgAra dharma ane
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra93 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa aNagAra dharmanuM pravezadvAra e samyakatva che. jema "VISA' ke TikiTa' vinAvideza, Trena ke basanI musApharIna thaI zake tema samakita vinA dharmanagaramAM nirgamanana thaI zake. darzanapAhuDa graMthamAM zrI kuMdakuMdAcArya kahe che dharma e darzanamUlaka che, tethI samyakatva sahita cAritra vaMdanIya che. je darzanathI bhraSTa che te bhraSTa che, darzanathI bhraSTa thayelA jIvone nirvANanI prApti thatI nathI. je cAritrathI bhraSTa che, te siddhi meLavI zake paraMtu darzana bhraSTasiddhi prApta na karI zake. ahIM spaSTa thAya che ke mokSanagaramAM praveza meLavavA samyagadarzanarUpa pravezadvAranI AvazyakatA che. (3) pratiSThAna - devAlaya ke makAnane cirasthAyI banAvavA teno pAyo UMDe sudhI (pANI nIkaLe tyAM sudhI) khodavAmAM Ave che, jethI te makAna varSo sudhI sthira rahe che, tema yatidharma ane zrAvakadharmanA vratarUpI mahelano samakitarUpIpAyo paNasthira joIe. asthiracitta satyAsatyano nirNaya karI zakatuM nathI. zrImajinaharSagaNie samyakatvakaumudIgraMthamAM kahyuM che - jJAna ane cAritra vinA paNa samyagudarzana prazaMsanIya che, paraMtu mithyAtvarUpI viSathI dUSita thavA para jJAna ane cAritra azlAghanIya-aprazaMsanIya bane che. tethI samyagudarzana vinAnA jJAna ane cAritra mokSanagaramAM anupayogI che. ahIM spaSTa thAya che ke mokSanagarano pAyo samyakdarzana che, jenA upara saMvara karaNIrUpa majalA caNI zakAya che. (4) tijorI-nidhAnaH-nidhi eTale khANa. khANa vinA amUlya motI, sonuM vagere dravya maLatAM nathI, tema samakitarUpanidhAna meLavyA vinA anupama sukha ApanAracAritradharmaprApta thato nathI. samakitane vrata-paccakakhANarUpI tijorImAM sAcavavuM paDe che. bhikhArIne ratna maLavuM durlabha che, tema maLyA pachI sAcavavuM ati durlabha che. je sAdhaka vrata-paccakakhANarUpI tijorImAM samakitane sAcavI zake che, te saDasaDATa mokSanI sIDI sara kare che. samyagudarzanI AtmA viratidharma yukta na hovA chatAM, tIrthakara nAmakarma upArjana kare che. phakta samakitanA bhAvamAM harivaMza kulanA kRSNa mahArAjA tathA magadha nareza zreNike tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM. bhUtakALamAM jeTalA narapuMgavo siddha thayA ane bhaviSyamAM thaze te samakitano ja prabhAva che. saMsArarUpI samudrane pAra karavAmAM mokSamArgarUpI nAvanI pravRtti samakitarUpI karNadhAra (khevaTiyA) ne AdhIna che.samakita ekaevo khajAno che, je prApta thayA pachI bIjI bhautikanidhipara gADha Asakti AvatI nathI. cha khaMDanA adhipatio samakitarUpI ramaNIne varavA sarvasvano tyAga kare che. tRNa pere pakhaMDa tyajIne, cakavartI paNa varIo, e cAritra zivasukha kAraNa, te sau cittamAM dharIo.
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre manuSyamAM navuM samakita janma levA pachI ATha varSa pachI thAya che. deva ane nArakImAM aMtaHrmuhUrta pachI anetiryaMcomAM divasa pRthakatva (2 thI 9divasa) pazcAtprathama samakita prApta thavAnI saMbhAvanA che. ekavAra samakitathI vyuta thayA pachI aMtarmuhUrta kALapachIpunaH samakita prApta thaI zake che. tIrthaMkara prakRti satkarmikanuM temaja vardhamAna devAyuvALA(sarvArthasiddha vimAnanA devo)nuM samakita virAdhita hotuM nathI. zubha lezyAnA adhyavasAyamAM samakitavirAdhita thatuM nathI. 175 ahIM spaSTa thAya che ke samakita e amUlya nidhAna che. sAta prakRtinA kSaya, upazama ke kSayopazamathI samakitapragaTe che. mithyAtvI lokonI jALamAM phasAI keTalAya bhoLAM loko A mahAnidhi lUMTAvI daridra bane che. (5) AdhAra bhAvanA :- dharmarUpa jagata samakita vinA nirAdhAra rahI zake nahi. 'samakita e dharma jagatano AdhAra' che. jema majabUta koThImAM rAkheluM kariyANuM kIDA, uMdara ane coranA upadravathI surakSita rahe che, tema samakitarUpI koThImAM sthApita karelAM dharmakaraNIrUpa kariyANAMne mithyAtva, viSaya-kaSAyarUpI kIDA upadrava karI zakatA nathI. samakita e dharmano rakSaka che. samakita e cAritrarUpI jIvitapaNAno AdhAra che. zrI amRtacaMdrAcArye puruSArtha siddhayupAyamAM kahyuM che - samyagdarzana, samyajJAna ane samyAritramAM sarvaprathama saghaLA prayatnathI samakitane meLavavAno ja prayAsa karavo joIe kAraNake tenA sadbhAvamAM jJAna samyajJAna ane cAritrasamyacAritrabane che.'' samyaktva vinA agiyAra aMgasUtro bhaNe, chatAM te ajJAna kahevAya. mahAvratanuM zuddha rIte pAlana karI nava praiveyaka sudhI jaI zake tevA baMdha yogya vizuddha pariNAma kare chatAM asaMyama kahevAya. samyaktva sahitanuM jANapaNuM, e samyajJAna che. samyagdarzana sahita alpa paNa tyAga, e samyakcAritra kahevAya. A pramANe zrAvaka ane zramaNa dharmano mukhya AdhAra samyaktva che. (6) bhAjana :- jema pAtra vinA dUdha, ghI vagere raso nAza pAme che, tema samakita vinA dharmarasa paNa nAza pAme che. samakita e dharmarasanuM bhAjana che. samakita e zruta (dvAdazAMgI) ane cAritra (sadAcAra) rUpI rasanuM pAtra che. koIpaNa peya padArtha pAtra vinA na rahI zake. samakita dharmarUpI amRtane mATe pAtra tulya che.'degsamakitaprAptino AdhAra samyakzruta che. cAritra ane jJAna vinAnuM paNa samakita prazaMsanIya che kAraNake te samyajJAna ane samyacAritranuM prApaka che. je darzana, jJAna ane cAritra prati rasika na banAve, te samakita nathI. jJAna ane cAritra samakitane khIlave che. samyajJAna ane samyaccAritra vinA muktinI sAdhanAmAM samakita paMgu ja che. tethI spaSTa thAya che ke samakita muktie jarUra pahoMcADI zake paraMtu sAthe samyajJAna ane samyacAritra paNa joIe. A ratnatrayImAM pradhAnatA samakitanI che. AcArya, upAdhyAya ke sAdhunI padavI samyaktva vinA na hoya. vaLI samakita vinA dharmamAM praveza na thaI zake. ahiMsA dharma che. tenA pAlana vinA mukti nathI. tethI eka apekSAe syAdvAda, samakita ane ahiMsA traNe
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 295 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa tatvathI abhinna che. samyagudRSTi syAvAdI hoya ja. syAdvAdI ahiMsAnA bhAva dharAvato hoya. ahiMsAno ArAdhakasyAdvAdIke samyagudRSTihoya. ahIM spaSTa thAya che ke eka samakita guNathI aneka saguNo pragaTe che. A saguNo samakitarUpI bhAjananA kAraNe temAM surakSita rahI zake che. samakirUpIbhAjana jJAnarUpI ratnonI IcchA kare che. mULa, dvAra ane pratiSThAna (pAyo) A traNa bhAvanAmAM samakitanA mULa (AdhAra) darzAvela che, jyAre niSi, AdhAra ane bhAjana AtraNa bhAvanAmAM samakitathI dharmanuM rakSaNa thAya che, evuM darzAvela che. * cha sthAnaH kavie kaDI818 thI 8raramAM samakitanA cha sthAnanuM svarUpa darzAvela che. atthi jio taha nicco kattA bhutAya puNNapAvANA ayi dhuvaM nibANaM tassovAo yachaTTANAzA artha: (1) AtmA che. (2) te nitya che. (3) te karmono kartA che. (4) puNya-pApano bhoktA che. (5) mokSa che. (6) mokSano upAya che; AsamakitanA cha sthAno che. jainadarzananA siddhAMtanI zraddhA karavAnA judA judA prakAra tene sthAna kahevAya che. jema bhaTakato mAnavI svasthAne sthira thaI sukhI thAya che, tema anAdikALathI mithyA mArge caDelo AtmA cha sthAnano vicAra karI samakitamAM sthira thAya che. A sthAnanI zraddhAmAM navatattvanI zraddhAsamAyelI che. (1) jIva che. prANane dhAraNa kare te jIva kahevAya. zrI bhagavatIsUtramAM jIva mATe prANa, bhUta, satva, vijJa, vetA jevA zabdo darzAvela che. jIvane AtmA paNa kahevAya che. prAyaH sarva darzanoe AtmAmAM vizvAsa rAkhyo che. AtmAnA saMdarbhamAM anyadarzanakAro bhinnabhinna mata dharAve che. cArvAkadarzana nAstikadarzana che, paraMtu AtmAnI vicAraNAmAM pUrNataH upekSA karI nathI. te phakta cetanA svarUpanA viSayamAM matabheda che. te AtmAne maulikatattvamAnatA nathI. vedomAM spaSTarUpe AtmAnuM ciMtana upalabdha nathI. upaniSada anusAra AtmA zarIrathI bhinna, vyApaka ane apariNAmI che.tevANI dvArA agamya che. sAMkhyadarzana AtmAne nitya, niSkriya, sarvagata, cidAnaMda svarUpa, amUrta, akartA mAne che. teo AtmAne puruSa kahe che. puruSano baMdhaane mokSa thato nathI. nyAyadarzanamAM AtmAne nitya, vyApaka ane phUTastha nitya (jemAM koI pheraphAra nathAya) kahyo che. vedAntadarzanamAM AtmAeka che.dehAdiupAdhione kAraNe aneka hoya tevuM pratIta thAya che. bauddhadarzana AtmAnA astitvane kAlpanika saMjJA mAne che. AtmAne kSaNika mAne che. jainadarzana anusAra AtmA che. te arUpI che. te Indriya grAhya nathI. AtmAne prathama pada ApyuM che kAraNake AtmAnA astitvavinA sAdhanAnuM mUlya nathI. AtmA che mATe ja sAdhanA-ArAdhanA che. jyAM AtmAnA astitvano svIkAra na hoya, tyAM puNya-pApa, punarjanma, svarga-narakaAdivyavasthA paNa nahoya. kevaLI bhagavAna AtmAne pratyakSa jANe ane jue che. te AtmajJAna, cetanA, sukha dukha Adino
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra96 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre anubhava kare che. vizvamAM je padArthanuM astitva hoya tenA viSejavikalpa uThe che. AtmA caitanyayukta avinAzI dravya che. te sadA jJAnavaMta ane sukha duHkhano vedaka che. AtmAthI bhinna jaDa tatva che. te caitanyarahita, jJAyakatA ane vedakatA rahita che. A pramANe prathama padamAM jIva ane ajIva be tatvanuM nirUpaNa thAya che. (2) AtmAnitya che. AtmAnuM nizcalasvarUpa avinAzI che. zrI kalpasUtramAM bhagavAna RSabhadevanA, bhagavAna neminAthanA, bhagavAna pArzvanAthanA tathA bhagavAna mahAvIra svAmInApUrvabhavonuM varNana che. samakitasAra rAsamAM nadiSeNa muninA pachInA bhava vAsudevanuM temaja nRpavikramanI kathAmAM vikrama rAjakumAranA pUrvabhavonuM varNana ApaNane jovA maLe che. tethI siddha thAya che ke AtmAnitya che. vedAntadarzana AtmAne ekAMtanitya mAne che, tevI ja rIte sAMkhya ane yogadarzana paNa AtmAne ekAMta nitya mAne che. teo AtmAne apariNAmI (jemAM koI pheraphAra thato nathI.) mAne che. jainadarzana AtmAne pariNAmI nitya mAne che. arthAta AtmAdravya apekSAe nitya che ane paryAyanI apekSAe anitya che.eTale keparyAyanokramakyAre paNa aTakato nathI. te sadA parivartana pAme che. deva, manuSya Adi AtmAnI paryAya che. zrIharibhadrasUrijI mahArAja kahe che davaduyAI niccI uppAyaviNAsavajjiojeNA" pubakayANusaraNao pajjAyA tassa uinniccaa|| artha : dravya apekSAe utpatti-vinAza rahita, AtmA nitya che. pUrve karelAM kAryonA smaraNanI jema tenI paryAyo anitya che. jainadarzanasyAvAdI darzana che. tethI te jIvane nityAnitya (pariNAmI nitya) mAne che. AtmAdravyarUpe nitya che, tenI svabhAvadazArUpe nitya che. tenA guNo paNanitya che. (3) AtmAkarmano kartA che.? jainettara saMpradAyomAM mAyA,avighA, prakRtti, apUrva, vAsanA, Azaya, dharmAdharma, adaSTa, saMskAra, deva, bhAgyavagere zabdo karma mATe vaparAya che. mAyA, avidyA, prakRtti jevA zabdo vedAntadarzanamAM maLe che. apUrva zabda mImAMsA darzanamAM, vAsanA zabda bauddha sAhityamAM che. Azaya zabda yoga ane naiyAyika-vaizeSika darzanamAM pracalita che. deva, bhAgya,puNya-pApajevA zabdo badhAdarzanamAM pracalita che. jainadarzanamAM kArmika pugalone karma kahevAmAM Ave che. dravyathI AtmA nitya hovA chatAM jIvomAM vibhinnatAno koI pAra nathI. tenuM mukhya kAraNakarmache. kattA suhAsuhANaM kammANa ksyneymaarhi| miudaMDa cakracIvarasAmaggivasA kulAluvyA artha : kuMbhAra mATI, daMDa, cakra, cIvara Adi sAmagrIo vaDe ghaDo nirmANa kare che, tema jIva kaSAya-yogAdi karma baMdhanA kAraNovaDe zubhAzubhakarmono kartA bane che.
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa kaSAyanA kAraNa thakI, jIva grahe pudgala gaMja, thAya AvaraNa svarUpanuM, raheze sadA eno raMja, samakita maLe to maLI jaze, vizuddha ratna puMja, jyama varSA AvatAM, khIlI uThaze bAgamAM kuMja-kuMja. 297 karmanA pudgalo saMpUrNa lokamAM ThAMsI ThAMsIne bharyA che. pudgalanI vargaNAo (kakSAo) aneka che. temAMthI je vargaNA karmarUpe pariNamavAnI yogyatA dharAve che. tene ja jIva grahaNa karI potAnA asaMkhyAta Atmapradezo sAthe viziSTa rIte joDI de che. mana,vacana ane kAyAnA vyApArane Azrava kahevAya che. tenAthI karmapudgalo kheMcAIne AtmA sAthe kSIra-nIranI jema maLI jAya che. tene baMdha kahevAya che. te samaye temAM prakRti (svabhAva), sthiti (karmanI samaya maryAdA), anubhAga (tIvra ke maMda phaLa cakhADavAnI vizeSatA), pradeza (karma pudgala samUha) - A cAra aMzonuM nirmANa thAya che, te baMdhanA prakAra che. A pramANe A cAra aMzomAM prakRti ane pradezabaMdhanuM kAraNa yoga che, jyAre sthiti ane anubhAga baMdhanuM kAraNa kaSAya che. *zrI uttarAdhyayanasUtramAM paNa kahyuM che ke "jIva zAnAvaraNIya Adi ATha karmo upArjana karI saMsAramAM paribhramaNa kare che. jIvano dareka janma tenA pUrva janmanI apekSAe punarjanma che. jema bhInAM ane cIkaNAM vastrone mela ApoApa lAge che, tema AtmA yoga dvArA karmone kheMce che. tethI AtmA sAthe saMbaMdha thAya che. AtmA nizcayanayathI zuddha hovA chatAM, vyavahAranayathI saMsAramAM paribhramaNa kare che. tenuM mukhya kAraNa jIve svayaM upArjana karelAM zubhAzubha karmo che. karmone grahaNa karavAM te Azrava ane te karmone Atmapradezo sAthe ekameka karavAM te baMdha che. tethI trIjA 56mAM Azrava ane baMdha tattvano samAveza thAya che. sAMkhya darzana 25* tattvone mAne che. puruSa (AtmA) akartA ane nirguNa che. tethI jaDa karmono kartA AtmA nathI. karmo ja potAnA parispaMdana vaDe navIna karma kheMce che, AtmA nahIM. sattva, rajas ane tamasa A triguNAtmaka prakRtio vaDe karma baMdhAya che; evI mAnyatAvedAMtadarzananI che. yogadarzana ane naiyAyika darzana anusAra jIva izvaranI preraNA anusAra karma kare che. A pramANe anya darzano anusAra karma ja karmano kartA che, prakRti dvArA karma baMdha thAya che, ke izvara prerita karma baMdhAya che; AvAM vikalpo ghaTe che. jaina paraMparAno syAdvAda siddhAMta nayAtmaka che. vyavahAranayathI AtmA jaDa karmono kartA che. azuddha nizcayanayathI AtmA cetana karmono kartA che. jaDa karmonA nimittathI AtmAmAM rAgAdibhAvo thAya che. rAgAdi 25 tattvo - pAMca jJAnendriya - (indriyanA viSayono bodha), pAMca karmendriya - (gudA, liMga, vacana, hAtha, paga), pAMca tanmAtrA (rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane zabda), pAMca bhUta - (agni, jaLa, pRthvI, vAyu ane AkAza) mana, buddhi, citta ane ahaMkAra e covIsa tathA puruSa (AtmA) maLI paccIsa tattva thAya. (Sadarzana samuccaya (hindI), chaThThuM saMskaraNa, i.sa. 2006, pR. 146, 147, saM.- mahendra jaina, pra.- bhAratIya jJAna prakAzana.
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra98 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsane AdhAre bhAvo te cetana karma che. te jIvano vikAra che. tethI azuddha nizcayanayathI AtmA rAgAdi bhAvono kartA che. zuddha nizcayanayathI AtmA nija svabhAvarUpa anaMta jJAnAdi guNono kartA che, jyAre paramazuddhanayathI AtmA akartA che. jema pANImAM zItaLatAhoyaja, temazuddha AtmA sahaja svarUpa akhaMDa ane adhikArI ja che. AtmAkarmano kartA che tethI ja karmathI mukta thavA sAdhanA-ArAdhanA darekadarzanomAM darzAvela che. (4) AtmA karmano bhoktA cheH karma be prakAranAM che. dravyakarma ane bhAvakarma. AtmAnA rAga-dveSarUpa pariNAma te bhAva karma che. bhAva karmanA nimittathI dravyakarmarUpa kArmaNa vargaNA kheMcAI Atma pradezo para Ave che. tethI te dravya karma che. rAga-dveSa AtmAnA ajJAnathI thAya che. jhera ane amRta jaDahovA chatAM potAnuM phaLa darzAve che, tevI ja rIte zubhAzubha karmo potAnAM phaLa avazya darzAve che. bhagavAna mahAvIre upArjana karelA karmoe potAnuM phaLa avazya darzAvyuM. rAjA ke rakakarmanI jALathI mukta tyAre ja thAya, jyAre te karmaudayamAM AvI nirjarI jAya. pote karelAM karmo AtmA pote ja bhogave che. rakkAjAmInanoggathi- karelAM karmo bhogavyA vinA chuTakAro nathI. jema vAvela bIja tarata na ugatAM yogya kALa uge che, zarAba pIdhela mANasane tarata nazo na caDatAM zarAbanuM pariNamana thayA pachI janazo utpanna thAya che, tema jIvanI pravRtti dvArA karmabaMdhathayA pachI ("abAdhAkALa pUrNa thatAM) yogya samaye karmapotAnuM phaLa avazyadarzAve che. AtmAe zubhAzubha bhAvovaDe karma upArjana karyuM, te anusAra karma samaya AvatAM potAnuM phaLa avazya darzAve che. zubha karmapuNyarUpe pariName che. azubhakarma pAparUpe pariName che. tethI bhoktApadathI puNya ane pApa tattvanIsiddhi thAya che. vyavahAra ane nizcayanayathI AtmAnuMbhokatRtvaghaTita thAya che. vyavahAranayathI AtmA sukha ane duHkhano bhoktA che. puNyanA udaye anukULatA maLatAM sukha thAya che. pApanA udaye pratikULatA maLatAM duHkha thAya che. zuddha nizcayanayathI AtmA maulikaguNo anaMtajJAna, anaMta darzana, anaMtavIrya ane anaMta sukhano bhoktA che. guNonuM pariNamana samaye samaye thayA ja kare che. paramazuddha nizcayanayathI jIva abhoktA che. kevaLazuddha nirapekSa AtmasvabhAvate abhoktA che. (5) mokSa che": nALiyeranA sukA chotarAM, jeno eka eka tAtaNA alaga karI, pIMjI nAkhI, majabUta doraDuM banAvavAmAM Ave to te eTaluM majabUta banI jAya che, te UMDA kUvAmAMthI pANI kheMcI zake paNa tenA tAMtaNA judAM thAya to te nirmAlya banI jAya che, tema kaSAyone vikherI nAkhatAM te AtmA para jora jamAvI zake nahIM. mAnavanI vikasita cetana jyAre rAgadveSano kSaya karavA kaTribaddha bane che, tyAre skurAyamAnavirSollAsa tene mokSa maMjhile pahoMcADe che. yogonI kriyA maMda thatAM yogono vyApAra dhIme dhIme baMdha thAya. yogo sthira thatAM AtmApaNasthira thAya. A pramANe sayogI AtmA ayogI banI pudgalano saMgachoDI mokSe jAya che." - - - - - *karma baMdhAyA pachI jyAM sudhI bAdhA (upAdhi) na pahoMcADe arthAtu udayamAM na Ave, zubhAzubha phaLa ApavA tatpara na thAya teTalA kALane abAdhAkALa kahevAmAM Ave che. abAdhAkALa pUrNa thatAM karma phaLa Ape che.
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 299 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa zrI uttarAdhyayanasUtranuM aThThayAvIsamuM adhyayana, jemAM zramaNa bhagavAna mahAvIre mokSamArganuM svarUpa darzAvela che. aSTavidha karmono saMpUrNa kSaya thavo te mokSa che ane tIrthaMkara pratipAdita samyagujJAna, darzana, cAritra ane tapanuM AcaraNa karavuM te mokSaprAptino mArga che." eka siddhanI apekSAe mokSanI sthiti sAdi anaMta che. sarva siddhonI apekSAe anAdi anaMta che. teo pharIthI saMsAramAM AvatA nathI. bIjane bALI nAMkhavAthI aMkuranI utpatti thatI nathI, tema karmabIjanA baLI javAthI janma-maraNarUpI (saMsAra) aMkuranuM phUTavuM asaMbhava che. AtmA krIDA ane pradoSane kAraNe karmarajathI lipta banI saMsAramAM avatare che, evuM bauddha ane vaidika paraMparA paNa svIkAre che. gItAmAM avatAravAdanuM varNana che, paraMtu jainadarzana anusAra mukta jIvo rAga-dveSathI sarvathA rahita hovAthI pharIne teo avatAra letA nathI. mokSanuM sukhanirupama-upamArahita che. kavi RSabhadAse paNa kahyuM che ke mokSasukhanI vAnagI AjagatamAM nathI. pAMcamA padamAM mokSatattvanIsiddhi thAya che. (9) mokSano upAya che samasta dvAdazAMgasUtrano sAra ayogIdazA prApta karavAno che. samyagudarzana, samyagujJAna ane samyagucAritraetriratnanI ArAdhanAdhArA ayogI banavuM e jainadarzananI sAdhanAnI maulikatA che. mithyAtvahaTe nahi tyAM sudhI samyagudarzana pragaTe nahI. ane samyagudarzana vinAtriratnanI ArAdhanAe chArapara lIMpaNuM karyAsamAnaasAra che. mithyAtva, avata, pramAda, kaSAya ane yoga ekamabaMdhanA kAraNo che.' sarve kAraNanAnirodhathI, saMsAra pAme aMta; nirvANapada tene kahyuM, te ja satya jayavaMta. pAMca kAraNo jIvane samakita thatAM aTakAve che. mithyAtvano cheda karavA samyakatva, vrata-pratyAkhyAna rUpa saMvara, apramAda, akaSAya ane zubhayogarUpI hathiyAra-zastranI AvazyakatA che. A zastra e ja mokSano upAya che. pUrva saMcita karmone tapa (vrata-pratyAkhyAna) dvArAkSaya karavAM, te nirjarAche. A pramANe chaThThA padamAM saMvara ane nirjarAtattvanI siddhi thAya che. uparokta chapadanI sarvAgatAmAM jinakathita mokSamArga che. (1) AtmA che. AtmAnA astittvanA svIkAravinA mokSa kone? (2) AtmAnitya che. AtmAnI nityatAnA svIkAravinA mokSano upAya zA mATe? (3-4) AtmA kartA-bhoktA che. tenA svIkAravinA karmabaMdhana hoya. karmabaMdhavinAsaMsAra kemokSanuM zuM prayojana? (5) mokSa che - karma che. tethI karmabaMdha che, mokSanAM astittvanA svIkAravinA karmazRMkhalAmAMthI mukta zI rIte thavAya? (6) mokSano upAya che. tenA astittvanA svIkAravinA sarvadharmasAdhanAnuM prayojanazuM? uparokta cha padone ApaNI zraddhAmAM syAdvAdanA sUtrathI sAMkaLatA mokSamArga prazasta bane che. A che sthAna samakita prApti mATe zreSTha che. cha sthAnanuM jJAna samakita prAptine sulabha banAve che. A cha sthAno moharUpI aMdhakAranAM agAdhapaTalo dUra karavA mATe uttama che.
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre nizcayaTaSTi hRdaye dharI jI re... pALe je vyavahAra, puNyavaMta te pAmaze jI re.. bhavasAgarano pAra. samakitanA A saDasaTha bhedorUpI puSpone vizALa AgamasAhityarUpI bAgamAMthI cUMTI maMdabuddhivALA bAlajIvo mATe zAstrakAroe saMgrahita karyA che. zrI haribhadrasUri racita samyaktva saptatiH graMthamAM A saDasaTha bola darzAvela che. kavie darzana sittarI graMthamAMthI A viSayane udyuta karyo che. darzana sittarI e ja samyaktva saptati graMtha che. samakitanA 67 bolano krama pUrNa thayo. 6+7=13 *kAThiyA jinavANInA zravaNamAM aMtarAyabhUta che. 18 pApasthAnaka ane 13 kAThiyArUpI gumaDAMne khatma karavA paramAtmA bhakti, Atmazuddhi, Agama, jinavANInuM zravaNa, uttama graMthonuM vAMcana, dhyAna, kAyotsarga, tapazcaryA, AMtarika zuddhi, kaSAya jya ItyAdi malamarUpa che. samyaktva ratna che aNamola ratana, karavuM paDaze khUba jatana, paramAtmA sAthe joDato setu, pahoMcADe che nija vatana. samakitanA 67 bola samakitane TakAve paNa kharA ane samakitane lAve paNa kharA. te kArya ane kAraNa ema Ubhaya svarUpe che. kavie saraLa bhASAmAM gAgaramAM sAgara samAvavAnuM kArya karyuM che. kavie mArga batAvyo che paNa e mArge cAlavAnuM kArya to jAte ja karavAnuM che. - duhA H 52 darasaNa sItyarImAhAM kahyA, jANaI te nara sAra, doyaprakAra samakIta taNA, vyavarI kahyuM vIcAra ...823 artha darzana saptatinAmanA graMthamAM samaktinA saDasaTha bola kahyA che. je bhavya jIva A bolone jANe che te uttama nara che. samakitanA be prakAra che. (tenuM vivaraNa pUrve thaI gayuM che) have bIjA bhedo kahuM chuM. - samakita vizenI mAhitI (DhALa : 43, dezI : jima koyala sahikAri TahukaI) traNiprakAri samakIta kahII, rocaka bhaluM te racatuM lahII, jinaIM kahayuM te timakaraIe. dIpaka samakIta artha ja bhAvaI, sAhAmAnisamakIta dIpAvaI, potAni pAsaI nahI e. ...824 ...825 valI samakIta kahuM cyAra prakAra, upazamIka te pahiluM dhAre, sAsvAdana bIjuM sahIe. khyAo upAMsamIka te trIju kahII cothuM khyAyaka samakIta lahaI, cyAra bheda samakIta taNAe. ...827 kAThiyA - 1.jugAra 2.ALasa 3.zoka 4.bhaya pa.vikathA .kautuka 7.krodha 8.kRpaNa buddhi 9.ajJAna 10.vahema11.nidrA 12.mada 13.moha . ...829
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 301 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa 830 834 pAMcaprakAra samakatanAdhAra, upasamIkasAsvAdana sArUM khAyoopasamIkamyuM e. 828 gAyakasamakita jagamAhAMsAra, vedakavyananaranalahipAra, paMcaprakArapUrA thayA e. 829 valasamakatanAM bhaMgAra, ucyata sAcavAI karIavicAra, rAga dharaI guNadekhatAe. jinavacanamAMuparicihoya, avaguNadImadhyasa sohe, AratyaMgasamakatataNAMe. 831 jeNe jANaIne samakitadhArI, tehajhiMparaNaImUgatya janArI; cogatyanAM dUkha chUTII. *832 jasaIAhAMsamakata bhedyAM, teNaI anaMtAM pUgala cheDyAM; aradhaIVdagaliAvIoe. 833 teNaI samakatajagiadihoI, tehanItoDi karinahI koI; samakita yajagahAMvaDoe.. mAtapitAbaMdhavanibikinI, sUtaputrIsIvaMIDaI kahaInI, samakatazreahiMThInahIe. tennaIesamakatakonIhArI, atIpUlavuM pAmo nIrakAro, nIja AtamaparI rAkhIIe. (ja)yamamRgakastUrIniMrAkhi, surapabacArItraleInanakhAI, maNirAkhiyamamaNidhara e. 837, sIlavatIyamarAkhaI sIlarAkhaI gaMgAsadAsalIla, saparakharAkhalajajAnie. yemaradanarasanAnirAkhiI,jyamasatavAdIasatinabhAkhaI, rAkhaI mAtAbAlanaIe. ()yamadAtArAkhAI karidAna, rAkhaIkyaIjemanIdhA, tyamasamakatanararAkhII. 840 jimamarayAMdArAkhaIdarIo, leI agaDanavicUkaI zarIo, timasamakita nararAkhavuM. naraniMnaravahaI utamagorI, yamaghoMsara navimUkaI ghorI, navimUkuInarabe dhAnie. artha: samyaktvanA traNa prakAra kahyA che. rocakasamakitImAtrasamyakakriyAmAM ruci-prIti rAkhe che. jinezvara *835 838 839 841 842
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa"ne AdhAre bhagavaMte je pramANe kahyuM che, te pramANe sadA kare; te kArakasamakitIche...824 dIpakazabda artha batAve che (dIpakapAchaLa aMdhArAnI jema) te bIjAne samakita pamADe paraMtu pote napAme te dIpaka samakita che. tethI kAraNano kAryamAM upacAra karI samakita kahevAyuM che.) (dIpaka samakita yukta AtmA graMthideza sudhI Ave che.)...825 samakitanA cAra prakAradeg kahyA che. prathama upazama samakita che te jANa. bIjuM sAsvAdana samakita che.826 triIjuM kSayopazama samyakatva che. cothuM kSAyikasamakita che. samakitanAM AcArabheda che...827 samakitanAM pAMca prakAra"darzAvuM chuM. upazama samakita, sAsvAdana samakita, kSayopazama samakita suMdara che...828 kSAyika samakita jagatamAM zreSTha che. vedaka samakita vinA manuSya saMsAra pAra pAmI zake nahi. A pramANe samakitanApAMca prakAra che..829 samakitI AtmAnA cAra liMga (lakSaNa) che. (1) aucityapUrNa pravRtti kare (2) guNIjano pratye pramodabhAva utpanna thAya..830 (3) jinezvara devanAM vacano-Agamo pratye ruci-prIti hoya (4) paranAM avaguNa joI mAdhyasthabhAva rAkhe. AsamakitI AtmAnAM cAraliMga che..831 je samakitanAM cAra liMga jANe che te samakitadhArI bane che. tene muktirUpInArIvare che. tene cAre gatinAM duHkhomAMthI chUTakAro maLe che...832 jeNe graMthibheda karI samakita dhAraNa karyuM, teNe anaMtA pudgalaparAvartana chedI nAkhyAM. teno ardhapugala parAvartana kALajeTalo alpasaMsArabAkI rahyo..833 samakita jagatamAM anokhuM hovAthI tenI tulanA koI padArtha sAthe karI zakAya nahIM. samakita zreyaskara hovAthI te jagatamAM zreSTha che.834 A jagatamAM mAtA-pitA, bAMdhava-bhaginI, putra-putrI ke strI kadAca pratikULa banI zake (vaMThI zake, paraMtu samakita kadI ahitakArI ke akalyANakArInabane.835 samakita ati durlabha che. tene cokkasa prApta karo. tene potAnA AtmAnI jema saMbhALIne rAkho. AvA kiMmatI samakitaneharIna jAva(samakita meLavyA vinA bhavapUro nakaro.).836 jema mRga nAbhimAM kasturIne sAcave che, maNidhara nAga mastaka upara maNine surakSita rAkhe che, tema samajaNapUrvaka cAritralenAra AtmAcAritrano tyAga karato nathI.(cAritranI surakSA kare che.)837 jema zIlavaMtI sannArI potAnA zIlanuM jatana kare che, gaMgA nadI sadA pANI sAcave che, tema saTuruSo sadAlajjA guNa sAcave che... 38 jema mAtA bALakane saMbhALe che, mukha jIbhane surakSita rAkhe che, tema satyavAdI kadI asatya na bole.(mAtAthI bALaka, mukhathI jIbha ane satyavAdIthI satyanI surakSA thAya che.).839
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 303 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa jema dAnezvarI dAna ApI kIrtinI rakSA kare che, kRpaNa tijorImAM dhana sAcavI tenI surakSA kare che, tema bhavya jIvo samakitanI surakSA kare che...840 jema dariyo maryAdAnuM ullaMghana karato nathI, dharmamAM zUravIra vyakita lIdhelA vrata-niyamonuM prANanA bhoge paNa jatana kare che, tema samakitIe samakitane akhaMDa paNe sAcavavuM joIe...841 jema uttama baLado game tevA saMjogomAM paNa dhUMsarI choDatAM nathI, uttama strIo ApattimAM patino sAtha choDatI nathI, tema samakitI AtmA bedhyAnI banI samakita choDato nathI....842 * samakitanA prakAraH kavie kaDI824 thI 829mAM samakitanA vividha prakAro darzAvyA che. (1) eka prakAra : zuddha Atma pariNati e mukhya samakita che, je darzana saptakanA kSaya, upazama ke kSayopazamathI utpanna thAya che. (2) be prakAra : nitavidhikhAvvA tatvArthasUtra.603 II anyanA upadezanI apekSA vinA jIvanA svayaMnA pariNAmathI utpanna thatuM samakita te nisargaja samakita che. saMta, zravaNa ane zAstra Adi nimittathI utpanna thatuM samakita te adhigamaja samakita che. (3) traNaprakAra : rocaka, kAraka ane dIpaka samakita. 0 rocaka samakita - A samakitanA prabhAvathI samakitIne mAtra samyak kriyAmAM ruci hoya che. te 4thA guNasthAnakavALAne hoya che. samakitI zreNika ane zrI kRSNa mahArAjAnI jema sadAnuSThAnamAM ruci thAya paNa AcaraNa karI zakatA nathI. 0 kAraka samakita - A samakitanA prabhAvathI samakitI daDha zraddhAvAna banI samyak cAritranuM pAlana kare che. te 5,6,7mA guNasthAnakavALAne hoya che. * dIpaka samakita - jema dIpakanI nIce aMdhAruM hoya che, tema A samakitIne tattvajJAna hoya paNa tattvazraddhA na hoya. AvA jIvo bIjAne samakita pamADe paraMtu svayaM korA rahe che. aMgAramardakAcAryanA 500 ziSyo temanAthI samakita pAmyA paraMtu AcArya svayaM mithyAtvI rahyA. (4) cAra ane pAMca prakAranuM vivecana A prakaraNamAM pUrve thaI gayuM che. (5)dazaprakAra : samakita e anubhUtino viSaya che. anubhUtinA stare pahoMcatAM pahelAM sAdhakane tattvonI zraddhA, pratIti ke ruci thavI anivArya che. dasa prakAranI ruci samakitaprAptinA nimittarUpa hovAthI tene samakitanA prakAromAM gaNela che. jema javarano roga naSTa thatAM taMdurasta mANasane bhojananI ruci thAya che tevI ja rIte mithyAtvarUpI javara naSTa thatAM karmonA bhArathI haLavA banelA jIvane dasa prakAre dharmArAdhanA karavAnI ruci jAge che. jema rucipUrvaka kareluM bhojana zarIrane puSTa kare che, tema rucipUrvaka kareluM dharmAcaraNa jIva mATe puSTikAraka bane che. zrI uttarAdhyayanasUtramAM samakitanA dasa prakAra darzAvela che.
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre NisagguvaesaruI ANArui, sutta - bIya saimeva / abhigama vitthArarui, kariyA saMkheya dhammarui // artha: nisarga ruci, upadeza ruci, AjJA ruci,sUtra ruci, bIja ruci, abhigama ruci, vistAra ruci, kriyA ruci, saMkSepa ruci, dharma ruci. (1) nisarga ruci : jina kathita bhAvomAM guru AdinA upadeza vinA samakitane AvaraNa karanArI prakRtionA kSaya, upazama ane kSayopazama thavAthI je samyaktvanI prApti thAya che tene nisarga samakita kahevAya. u.dA. phAMsI ApavA laI jatA corane joI samudrapALa rAjAne saMsAranI asAratA ane karmano kaTu vipAka samajAyo. tethI svayaM ciMtana-manana karatAM bodhaprApta thayo. (2) upadeza ruci H tIrthaMkara, kevaLajJAnI ke zramaNa bhagavaMtonA upadezathI jIvAjIvAdi tattvomAM yathArthapaNAnI ruci thAya te upadeza ruci samyaktva che. u.dA. zrIkRSNa vAsudevanA nAnAbhAI gajasukumArane bhagavAna nemanAthanI vANIthI bodha thayo, tethI teo saMyama levA taiyAra thayA. saMkSepamAM saMzaya TALavAnI icchArUpa Atmadharma vizeSa te ja upadezaruci. (3) AjJA ruci H jinezvara athavA guru AjJAthI tattvonI ruci thAya, te AzA ruci che. jJAna rahita jIva paNa guru AjJAmAM vizvAsa rAkhI, temanA vacano anusare che, tene jJAna-darzana pragaTe che. chadmastha guru kevaLInAM vacano anusare che, jethI temanuM jJAna dareka viSayamAM ruci karAve che. dA.ta. mASatuSa munie guru AjJAne ja sarvottama zreSTha mAnI, tethI temane bodhi prApta thaI. (4)sUtra ruci : zrI jinezvara kathita temaja gaNadhara racita dvAdazAMgIsUtranuM paThana-pAThana karatAM, tenA rahasyonuM jJAna anubhavatAM, jJAnanA adbhuta rasamAM tallIna bane ane utsAhapUrvakasUtrone sAMbhaLavAnI ke bhaNavAnI jijJAsA pragaTa, tene sUtraruci kahevAya. dA.ta. zraddhAvaMta jijJAsu ziSya jaMbusvAmIne pAMcamA gaNadhara sudharmAsvAmIe bhAvapUrvaka mahAvIra svAmIe prarUpela dharma ane lokahitArthe upadezela tattvono bodha karAvyo. (5) bIja ruci: jema khetaramAM vAveluM bIja aneka dANA svarUpe ugI nIkaLe che athavA pANImAM paDeluM telanuM biMdu pANImAM phelAI jAya che, tema sadgurunA upadezathI bhavya AtmAnA khetaramAM vAveluM jJAnabIja vRddhi pAme che. koI AtmAmAM eka padanuM jJAna, aneka padorUpe pariName che. dA.ta. sarvaza bhagavaMta mahAvIra svAmIe gaNadharone mAtra tripadInuM jJAna ApyuM. uppaneIvA, vigameIvA ane dhruveIvA. A traNa padamAMthI dvAdazAMgInuM nirmANa thayuM. (6) abhigama ruci H aMga-upAMgasUtranA artha bhaNavAthI, tenA rahasyane samajavAthI, tattvonI je zraddhA thAya che te abhigama ruci samyaktva che. zrI aMtagaDadazAMgasUtramAM gauttamAdi kumAro tathA padmAvatI, kAlI, sukAlI Adi satIonA adhikAra che, jemaNe saMyama svIkArI agiyAra aMgasUtronuM adhyayana karyuM. teo tattvazraddhAthI bodha pAmI te ja bhave mokSe gayA. sUtra rucimAM phaktasUtranI ruci che. jyAre abhigamarucimAMsUtra ane artha yuktasUtra viSayaka ruci che.sUtra rucithI artha ruci ane artha rucithIsUtra rucinA adhyayanathI thayelA tattvajJAnamAM bheda che. AvuM zAna
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 305 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa vizeSa samajaNasahitanuM hovAthI paramArthane jANe che. tethI zraddhAsthira thAya che. (7) vistAra saci: jIvAdi navatattva, dharmAstikAya Adi paddhavya, naigamAdi sAta naya, nAmAdi cAra nikSepa, pratyakSAdi cAra pramANa A sarvano dravya-kSetra-kALa ane bhAvathI vistArapUrvaka abhyAsa karavA jethI ati vizuddha zraddhApragaTa thAya, te vistAra ruci samakita kahevAya. (8)kiyAruci: jJAna, darzana, cAritra, tapa, vinaya, vaiyAvacca, samiti, guNi, Adi anuSThAnonuM ArAdhana karavAnI ruci thavItehiyAruci samakita che. zrI jJAtAsUtranA 18 adhyayanomAM meghakumAra Adi mahAtmAoe vividha anuSThAno zuddhi ane bhAvapUrvaka karyA teoe bodhapAmI AtmakalyANa karyuM. AjJArucimAM anuSThAnanI gaNatA che, jyAre guru AjJAnI mukhyatA che. kriyA rucimAM AjJAvinA paNa anuSThAnanI ruci che. maharSione kiyAAtmasAtubanI gaI hoya che. (9) saMkSeparuciH je jJAnAvaraNIya karmanI kSayopazamatAnI maMdatAthI jina pravacana vistArathI jANato nathI tathA anya kudarzanone paNa jeNe aMgIkAra karyA nathI paraMtu saMkSepamAM thoDA zabdo sAMbhaLI dharmapratye zraddhAvAna bane che, tene saMkSepa ruci samakita kahevAya. dA.ta. upazama, saMvara ane viveka e traNa zabda sAMbhaLatAM ja jaina tattvonuM zAnana hovA chatAM cilatiputrane temAM ruci thaI, tema viziSTa jJAna vinA paNa mokSatattvanI ruci thAya; te saMkSepa ruci kahevAya. (10) dharmaruciH samyaktva Adi zratadharma, vratAdi cAritra dharma, dasa prakAranAM yati dharma ane dharmAstikAya Adi dravyonI zAstra anusAra zraddhA karavAthI je tattvaruci utpanna thAya te dharmaci samakita kahevAya. u.dA. metArya munivara sonAnA javalA caNI janAra kaca pakSInI dayA pALavA potAnI upara corIno Aropa AvavA chatAM mauna rahyA. temaNe mAraNAMtikaupasargane samabhAve sahana ryo. A pramANe metAryamunie zrata ane cAritradharmanuM pAlana karyuM, te dharmaciche. rocaka samakitanAdaza bheda upazama, kSAyika ane kSayopazama samakitamAM Ave che. A rucio rAga athavA prIti svarUpa hovAthI vItarAga avasthAmAM na hoya. ruci e samakitanuM asAdhAraNa lakSaNa nathI paraMtu liMga che. zAstrakAroe alpa buddhivALA jIvone saraLatAthI bodha karAvavA samakitanAvividha prakAro darzAvela che. * samakitI AtmAnA lakSaNoH uparokta DhALamAM kavie kaDI-830 ane 31mAMsamakitI AtmAnA lakSaNo darzAvela che. samyagudarzana eTale jIvana jIvavAnI kaLA che. jIvananA udhvarohaNano eka prazasta nirdoSa mArga che. manuSyanA AnaMdamaya jIvanano manovijJAna che. tenA sparzathI pApI prANI manuSyatvamAM pratiSThita thAya che. paNa paNatenA prabhAvathI manuSyatva sthApita kare che. samakitano mahimA gAtAM pUrvAcAryo kahe che
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre naratvespi pazUyante midhyAtvagrastacetasaH pazutvespi narAyante samyastva vyastacetasaH // artha : samakita rahita cittavALo mAnavI pazu samAna che, jyAre samyaktvathI bhAvita cittavALo pazu manuSyanI garimA dhAraNa kare che. samakita e cittanI svastha dazA che. vItarAga sarvajJa bhagavaMtoe A amRtabuTTI ApI che. te bhavarogacikitsAnI acUka auSadhI che. samakitamAM buddhi, prajJA, mati sthira thAya che. gItAmAM tene sthitaprajJa kahevAya che. zrI AcArAMgasUtramAM tene sthitAtmA kahevAya che. kRSNabhakta narasiMha mahetAnuM jagaprasiddha lokagIta vaiSNavajana to tene kahIe... te gItamAM sthitaprajJa AtmAnAM lakSaNo darzAvela che. temAM darzAvela naitika sadguNo vaiSNava thavA mATenAM che. te sAthe samakitInI tulanA prastuta che. * guNone dhAraNa karavA te ja jainatva ke vaiSNavatva che. jainapaNuM ke vaiSNavapaNuM tattvabhUta samajaNano amala karavAmAM che. vaiSNava kone kahevAya? sAco vaiSNava kevo hoya? narasiMha mahetA teno pratyuttara ApatAM kahe chevaiSNavajana to tene re kahIe, je pIDa parAI jANe re - ver para duHkhe upakAra kare toye, mana abhimAna na ANe re... vaiSNava-1. na dAkSiNyatA, gaMbhIratA ane pArakAnIprazaMsAnA avasare mAtsarya-irSAno nAza thavo, te ja sAco vaiSNava che. samakitI AtmA guNAnurAgI hoya. bIjAnA doSone jANavA chatAM tene gupta rAkhe che. anyanAM kAryo karatAM bhayanAM nimitto Ave, chatAM dhIratA keLavI zAMti rAkhe paNa AkuLa-vyAkuLa na bane. 197 huM AtmA chuM, evI daDha zraddhAvALo samakitI jIva jagatanAM sarva jIvo sAthe AtmiyatAno saMbaMdha keLave che. jagatanA sarva jIvo caitanya lakSaNa tathA jJAnAdi guNothI abheda che. sarva jIvo sAthe maitrIbhAva e samyakdaSTi jIvanuM prathama lakSaNa che. udAratA, dAkSiNya, pApajugupsA, nirmaLabodha ane prAyaH janapriyatva samakitInArliMga che. 98 narasiMha mahetA AgaLa kahe che sakaLa lokamAM sahune vaMde, niMdA na kare kenI re; vAca kAcha mananizcala rAkhe, dhana dhana jananI tenI re... vaiSNava.2 samadRSTine tRSNAtyAgI, parastrI jene mAta re; jinhA thakI asatya na bole, paradhana nava jhAle hAtha re..vaiSNava-3. sAco vaiSNava vinayI, guNAnurAgI, IndriyavijetA, samardaSTi, nirAkAMkSI, ucita pravRtti karanAra, satyabhASI ane acaurya guNothI yukta hoya che. samyagdarzanI AtmAmAM uparokta sarva guNo vidyamAna hoya che. guNIjano pratye pramoda bhAva AvyA vinA guNAnurAgI ke svadoSa niMdakanI pravRtti na Ave. samyagdarzananA ATha aMgomAM upabRhaNa aMgamAM svadoSa
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 307 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa darzana ane paraguNaprazaMsAdarzAvela che. samyagadarzanI AtmA mana, vacana ane kAya e viyoganuM niyaMtraNa karI Indriya vijetA bane che, je samakitanI zuddhi che. anukaMpA e samakitanuM lakSaNa che. tenuM hRdaya dharmavihoNA jIvone joI karuNAthIAdra bane che. dInadurane dharmavihoNA, dekhIdilamAM dardarahe; karUNA bhInI AMkhomAMthI, azruno zubhastotravahe, mArga bhUlelA jIvanapathikano, mArgacIMdhavA ubho rahuM kare upekSAe mAraganI, toye samatA citta dharu. samakitI AtmA aucitya jALave che. aucitya eTale viveka-sArA ane kharAbanI parakha. samakitI AtmA hiMsA, jUTha, parastrIgamana, corI,paraniMdA jevIlokaniMghapravRttinakare. samyagadarzana eTale asatkarmonI maryAdA. samyagadarzana eTale nirAzakta vyavahAra, samyagudRSTi AtmAmAM kaSAyonI upazAMtatA,maitrI, pramoda,karuNA ane mAdhyastha AcAra bhAvanAono sumeLa hoya che. samakitanI pariNatimAM mana molamAM, tana saMsAramAM ane vasaMtaruci dharmamAM hoya che. narasiMha mahetA sAcA vaiSNavanAM lakSaNo darzAvI kahe che ke bhaNe narasaiyo tenuM darzana karatAM, kuLa Ikotera tAryAre... vaiSNava..5 AvAsAcA vaiSaNavanAM darzana eprabhudarzana samAna che. jenA darzana mAtrathI peDhI dara peDhI bhavasAgarano pAra pAmI zake che. tenI susaMskAronI sAMkaLa uttarottara majabUta bane che. kharekhara!sAco vaiSNavaprazaMsanIya che. jainatvanI prathama bhUmikA samakita che. samakita ekagaMdhahastI samAna che. jemagaMdhahastI saMgrAmamAM kadI pITha dekhADato nathI, tema samakitI paNa karma sattAne haMphAve che. Akhare Atma sattA baLavAna bane che ane karmonI zaktine zubha aSyavasAyo vaDe kSINa kare che. A rIte pApane alavidA ApI sadguNonI hAramALA sarje che. samakitae jIvanaparivartananI kaLA che tethI ja ekaluM samakita paNa prazaMsanIya che. tethI zrI samantabhadrajI svAmI kahe che nasamyaktvasamaM kijitvaikAlye trijgtypi| zreyoDazreyazca mithyAtvasamaM nAnyattanUbhRtAm // artha: traNe kALa ane traNe lokamAM samyakatva jIvane kalyANakArI che. samakitanA sadbhAvamAM avatI gRhastha paNa dravyaliMgI muni karatAM uttama gaNAya che jyAre mithyAtvanA sadbhAvamAM mahAvratadhArI sAdhu paNa samakitI gRhasthathI hIna gaNAya che. Indriyone jIte te jaina, saddabuddhinAmArgavicare te bauddha, AtmAmaitrIthI vizvanA prANIone vyApe tevaiSNava. narasiMha mahetAe darzAvela sAcA vaiSNavanA lakSaNo tathA kavi RSabhadAse darzAvela samyakatvInA lakSaNomAM ghaNI samAnatA che.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre samakitanuM phaLa : kavie kaDI832 thI 834mAM samakitanuM phaLa darzAvyuM che. samakitanI prAptithI AdhyAtmika ane vyavahArika phaLa maLe che. (1) bhavaprapaMcArUpa mithyAtvano nAza thAya che. (2) jIvano saMsArakALa maryAdita bane che. (3) te jIva have jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa *ardha pudgala parAvartanamAM kaMIka ochuM eTalA samayamAM mokSe jaze. (4) samakitI manuSya ane tiryaMca vaimAnika devanuM AyuSya bAMdhe che. samakitI nArakI ke deva manuSya gatinuM ja AyuSya bAMdhe che. (5) samakitanA sadbhAvamAM jIva sAta bolamAM AyuSyano baMdha na kare. naraka, tiryaMca, bhavanapati, vANavyaMtara ane jyotiSanuM AyuSya temaja strI veda, napuMsaka veda na bAMdhe. (6) cakravartInI padavI nirmaLa samakitathI maLe che. (7) samakitI utkRSTa koTinA pApa karma na bAMdhe. are! zrI tIrthaMkara AdinI AzAtanA vagere mahApApa karanAra jIva paNa samyagdarzana pAmyA pachI ardha pudgala parAvartana kALathI vadhu saMsAramAM bhamato nathI. u.dA. gozAlaka. (8) samakitI jIvanI uttarottara jJAna, darzana ane cAritranI vRddhi thAya che . aho! samyagdarzana AvatAM ja saMsAra parita thAya. kevuM adbhUta ane kalyANakArI che samyagdarzana!! kavi kaDI-835mAM kahe che ke A jagatanA sarva padArtho ane saMbaMdho puNya paravAratAM azreyaskara banI zake che. bhavya jIva mATe samyagdarzana uttarottara zreyakArI bane che. zrImad jinaharSagaNie samyaktva kaumudI graMthamAM kahyuM che - 200 samyaktvaratnAnna paraM hi ratnaM samyaktva mitrAnna paraM hi mitram / samyaktvabaMdhorna paro hi bandhuH samyaktvalAbhAnna paro hi lAbha: / / artha: A saMsAramAM samyaktva ratnathI zreSTha koI ratna nathI. samyaktva mitrathI vadhIne zreSTha koI mitra nathI. samyaktvarUpI bAMdhavathI uttama koI bAMdhava nathI ane samyaktva lAbhathI vadhIne koI zreSTha lAbha nathI. kuTuMba be prakAranA che - dravya kuTuMba ane bhAva kuTuMba. mAtA-pitA, putra-putrI e dravya kuTuMba che. AtmikaguNo e bhAva kuTuMba che. samakitI jIvane bhAvakuTuMba sAthe saMbaMdha che. 201 samakitInuM bhAvakuTuMba * (1) udAsInatA - cittazuddhithI samRddha banelA AtmAnuM eka ja dhyeya hoya che ke huM karmathI kema haLavo banuM ? hospiTalanI narsa navajAta zizune ramADe paraMtu 'A bALaka mAruM nathI' evI pratIti tene satata hoya che, tema samyagdRSTi AtmA saMsAranA sarva vyavahAro kare paNa upayoga satata AtmasvarUpamAM hoya che. tene saMsAra pratye vairAgya -udAsInatA jAge che. * ardha pudgalaparAvarta kALa - jIva pudgalone grahaNa karI zarIra, bhASA, mana ane zvAsozvAsanA rUpamAM pariNata kare che. jyAre koI jIva jagatamAM rahelA samagra paramANuone (AhAraka zarIra sivAya) zeSa sarva zarIronA rUpe tathA bhASA, mana ane zvAsozvAsanA rUpamAM pariNata karI tene choDI de, temAM jeTalo kALa lAge tene pudgala parAvarta kALa kahevAya, tathA tenAthI aDadho kALa te ardha pudgala parAvarta kALa kahevAya. temAM anaMta utsarpiNI ane avasarpiNI Ave che. (zrI bhagavatIsUtra- 3/12/4/35, pR.-694, pra.- zrI guruprANa phAunDezana)
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 309 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa (ra) virati - tene mokSanI tIvra abhilASA jAge che. virati e AtmAnI mAtA che. apAra aizvarya vacce paNa viratirUpI mAtAnI AMgaLI pakaDI samyagudRSTi AtmAtyAga mArge jAya che. (3) yogAbhyAsa- AtmAno pitA che. pitAnI AjJAne anusaranAra putrajIvanamAM kyAMya aTavAto nathI, tema samyagurdaSTi AtmAne saMyamapUrvakayogIjIvanano abhyAsa karavAnA bhAva jAge che. (4) samatA - samatA e dhAvamAtA che. dhAvamAtA jema bALakanuM rakSaNa kare che, tema samatArUpI dhAvamAtAnI godamAM kIDA karatuM bALaka AMtarikavikRtio jevI ke niMdA, IrSA, krodha, Adi kaSAyothI surakSita rahe che tethI kaSAyonI upazAMtatApragaTe che. (5) vitarAgatA - AtmAnI bahena che.vitarAgatArUpI bahena AtmArUpI bAMdhavane jagatanA lobhAmaNA padArtho kemithyAtvanI jALamAM kyAMya phasAvAtI nathI. tethI rAgarahita jIvanadazA pragaTa thAya che. (6) viveka- AtmAno putra che. vivekaguNa AtmA mATe attaracakSu che. vivekathI kusaMskArono aMta Ave che. AtmAdivyajJAnataraphaprasthAna kare che. (7) vinaya - AtmAno laghu bAMdhava che. vyavahAramAM paNa moTAbhAIne nAnobhAI sahAyaka bane che, tema vinaya rUpIlagbAMdhava sadAcAra, namratA, satya, pramANikatA, maitrIAdi guNonI vRddhi kare che. (8) samyakatva-AtmA mATe akSaya bhaMDAra samAna che. jenA pratApe AtmAnI zaktiono prati samaye vikAsa thato jAya che. AtmAnA asaMkhyAta pradeza rahelA guNonuM pragaTIkaraNa thAya che. jIvanAkaSAya, kAma ane rAga-dveSa kramazaH ghaTatA jAya che. (9) tapa-AtmA mATe azvarUpe bane che. azva ativegavALuM ane zaktizALI prANI che. samyagadarzanI AtmA taparUpI azvaparaAruDhathaI karmarUpI zatrane harAvI karmaparavijya meLave che. Indriyo ane mananA mahAveganetapa kamajora banAve che. (10) pavitra bhAvanA-zubha bhAvanA kavacarUpe AtmAne sahAyaka bane che. jemaraNasaMgrAmamAM yoddhAo potAnA jIvananI surakSA mATe bAra pahere che, tema azubha ke gaMdI bhAvanAo sAme anitya Adi bAra bhAvanA tathA maitrIAdicArabhAvanAonuM kvaca AtmAne patanathI ugAre che. (11) saMtoSa - saMtoSa e senApati che. AtmArUpI mahArAjA saMtoSarUpI senApati vaDe nispRhI banavAnI lAyakAta prApta kare che. (12) samyagujJAna - AtmAne amRtanA bhojana samAna che. amRtanuM bhojana AtmAne amara banAve che, tema samyagujJAnarUpI amRtamaya bhojanathI vaikArika, tAmasika, rAjasika bhAvo nAza pAme che. samyakajJAnanA sahAre anukrame AtmA amara (mokSa)bane che. (13) sumati - AtmAnI paTTarANI che. sumatirUpI paTTarANInA kAraNe AtmAne anupama, advitIya, anubhava jJAnasulabha bane che.
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre samyagdarzanathI viparIta mithyAdarzana che. Asakti, avirati, bhogAbhyAsa, viSamatA, sarAgatA, avinaya, aviveka, durgati Adi tenA parivArajano che. jema kAmaNagArI strInA sahavAse rahelo puruSa lokamAM duHkhI ane niMdanIya bane che, tema mithyAtvI jIva tenA viparIta svajanothI duHkhI bane che. samyakdarzanInuM uparokta bhAvakuTuMba sadA tenI sAthe rahe che. te tene kadI chetaratuM nathI. kSAyika samakitI jIvane uparokta sajjano (svajano)thI viyoga thato nathI. samyaktvanIdurlabhatA H kavie kaDI 836 thI 842 mAM samakitanI durlabhatA ane surakSA vize vividha dRSTAMto dvArA A viSayane prastuta karyo che. * surendra nAgendra narendra saMpadaH sukhena sarvA labhate bhraman bhave / azeSa duHkhakSaya kAraNaM paraM, na darzanaM pAvanamaznute janaH / / artha : saMsAramAM bhamatAM Indra, nAgendra ke narendra (cakravartI)nI padavI sahelAIthI maLI zake che paraMtu sarva duHkhonA kSayanA kAraNa samAna samakita prApta thavuM durlabha che. jema dariyA kinAre rahelI mATI sUryanI garamI, satata pANInA yoge dhIme dhIme ghana svarUpa banI kAMkarA ane kALamIMTha pattharanuM svarUpa dhAraNa kare che, tema anAdikALathI rAga-dveSarUpa karmanI pariNati ghana, nibiDa banI vajra jevI gAMTha bane che. A mithyAtva avasthA che. saMsAra bhramaNa karatAM A gAMThanI oLakha ca2mAvartakALamAM thAya che. jema mAMdo mANasa khorAka pacAvI na zake tema mithyAtvI paramArthane jIravI na zake . pratyeka jIve anaMtakALa samakita vinA gumAvyo che tethI zAstrakAro kahe che - 'sattA parama pujJanhA / ' zraddhA parama durlabha che. svayaMbhUramaNa samudranI pUrva dizAmAM koI deva gADAnuM dhoMsaruM nAkhe ane pazcima dizA tarapha dhoMsarAnI sAMbela nAkhe. e dhoMsarAnI sAMbela vahetAM vahetAM te dhoMsarA sAthe maLavI jeTalI durlabha che tenAthI adhika 84lAkha jIvAyonimAM manuSya bhava prApta karavo ati durlabha che. puNyanA yoge kadAca manuSya janma maLI jAya, chatAM mithyAtva timiranuM vinAzaka dharmazravaNa maLavuM durlabha che. dharmazravaNa paNa kadAca maLI jAya, chatAM mithyAtvarUpI aMdhakArane dUra karanAra sUrya samAna zraddhA prApta thavI durlabha che. thayA pachI paNa te zraddhAthI keTalAya jIvo vicalita thAya che. vikAsanAM badhAM sAdhano prApta thavA chatAM samakita prApta karavAnI ruci na thavI e paNa eka sakhedAzcarya che ! zraddhA jJAnano mada, matimaMdatA,niSThuravacana, raudrabhAva,pramAda dazAthI samakita naSTa thAya che. duhA - 53 bUSyabIja mUkaI nahI, jihAM ghaTi huI jIva; samakIta sudhU rAkhatAM, pAmi padavI dIvya... ...843 artha pratikULatAmAM paNa je jIva bodhibIja (samyaktva)no tyAga karato nathI temaja samakita zuddha rAkhe che te
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 311 844 845 849 847 848 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa divyapadavI(mokSa-siddhi) pAme che...843 rAsanI phalazruti (DhALaH44 dezI ghoDInI. rAgaH dhanyAsI) divyapadavI pAmaI, suNatAM samakata sAro, mujhasurata2phalIo, nIjhagharI maMgalAro. kAmakuMbhabharelo,caMtAmaNInovAso, kAmadhenasudUjhaI, pohecAI mananI Aso. rIdhya ramaNI maMdira, uchavaadIkAbhAI, gajarathaghoDAbAM, guNIjanabaIThAgAI. raMgarupaanopama,atI pohaMtasaAya, pAlakhIrthipoDhaI, sevakacaMpAI pAI. huInIrmalaaMdrI, janamalagaInIrogI, manavaMchavRMpAmaI, aMdrataNI paribhogI. erAsasAMtAM lahaI, navaInIdhAna, ratnacaudabhaverAM, pAMmimAhIali mAna. erAsasuNIni, nIja mati ANaI kAmi, samakatadraDhaka, thAIpunyarniA . jinabhuvanabhalerA,baMbabharAvIpujaI, poso paDIkamaNa karatAM, patIgapUjaI. zaMghabhagatIbhalerI, dAnasIlatapabhAva, narapara upagArI, nakaraIparanI rAva jIva jatana karato, mRSAnamukhyathI bolaI, upara thananalII, nahI tehanitolAI. mUkhyaamRtabolaI, ravinItya nIrmalathAni, guaupazamadharato, vIravacanasurNikAni. tIrthapharasato, guNalaI guNIara kerA, nIja aMkItaI,TAIgrahagati kero. rAgaDhayanIvArAI, kolobhamadamAyA, jeparahItacaMti, paragaTapujAyA. 849 851 85ra 853 854 855 856 artha: (kavi kahe che ke, je AtmA samakitasAra rAsanuM zravaNa karaze, tene divyapadavI prApta thaze. mane kalpavRkSa phaLyuM. tethI mArAgharamAM cAre maMgaLavartAya che.844
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre (jene tyAM) zreSTha kAmakuMbha, ciMtAmaNiratna ane kAmadhenu hoya tenAM sarva manoratha pUrNa thAya che. tema(samakita rAsa racI) mArI sarvaicchAo pUrNa thaI che.....845 Aje hRdayarUpI pavitra maMdiramAM adbhUta occhava UjavAya che. tyAM hAthI, ghoDA, ratha puSkaLa pramANamAM che. tyAM guNIjano suMdara ane madhura gIto gAI rahyAM che.....846 (kavi kalpanA karatAM kahe che)nija AtmAnAM rUpa, raMga anupamache. samakita AtmArUpI pAlakhImAM poDhela che.(satirUpI dAsa) sevaka tenAM caraNa dAbe che.AvIdivya zayyAmAM poDhavAthI ghaNo lAbha thAya che....847 (samakitarUpI divya padavI maLatAM) pAMce Indriyo ane mana Aje pavitra banyAM. A janma(mithyAtva mela dUra thatAM) nirogI banyo. Indriyo bhogothI nivRtta thaI, tethI manovAMchita sukha prApta thayuM...848 samakita rAsanuM zravaNa karatAM (sAdhakane) navanidhAna ane zreSTha cauda ratno (jevI bhautika saMpatti) prApta thAya che. te pRthvI para sarvatra pUjanIya bane che....849 samyaktva rAsanuM zravaNa ka2tAM sAdhaka potAnA cittane sthira kare che. te samakitane draDha karato puNyanAM kAryo kare che....850 zreSTha jinamaMdironuM nirmANa ane jinabiMbonI pUjA karavAthI, pauSadha ane pratikramaNa Adi (anuSThAno zudhdhipUrvaka) karatAM pApa karma dhrUje che. (bhAgeche)....851 (samakitI AtmA) dAna, zIyaLa, tapa ane bhAvadharmanI ArAdhanA kare che. te (sAdhu-sAdhvI, zrAvakazrAvikA rUpa) caturvidha saMghanI bhakti kare che. te paropakAranAM kAryo kare che. te koInI niMdA karato nathI.....852 (samakitI AtmA) prANImAtranI jIvadayA pALe che. te mukhathI jUThuM bolato nathI. te paradhananuM apaharaNa (corI) karato nathI. te koIne ochuM tolI Apato nathI....853 samyagdaSTi AtmA mukhethI amRta (madhura) vacano bole che. nitya zubha dhyAnamAM rahe che. potAnA guNone DhAMke che. te nitya jinavANInuM zravaNa kare che.....854 te tIrtha sthAnonI yAtrA kare che. guNIjanonAM guNo grahaNa kare che. potAnI IndriyonuM niyaMtraNa kare che tethI cAre gatinA paribhramaNano aMta Ave che....855 te rAgadveSano tyAga kare che. te krodha, lobha, mada, mAyA Adi kaSAyono tyAga kare che. te bIjAnA kalyANanI ciMtA kare che. te sarvatra pUjanIya bane che....856 * AtmAnubhUtino AnaMda : AtmA kaSAyothI aLago thaI AtmagharamAM jAya che, tyAre svarUpano AnaMda pAme che. AtmAnubhUtino AnaMda kevo hoya te kaDI844 thI848mAM kavi jaNAve che . kAmadhenu, kAmakuMbha ane ciMtAmaNi ratnathI paNa adhika kiMmatI evuM samakita prApta thatAM hRdayarUpI maMdira Aje pavitra banyuM che. jema khuzInA prasaMge gIto gavAya che tema AtmAnA samasta guNorUpI svajano Aje Alokita banI pulakita thayAM che. teo khuzIthI madhura gIto gAI rahyA che kAraNake Aje durlabha evI AtmAnubhUti thaI che. mokSanA kAraNabhUta samakitano lAbha thatAM jIvane aciMtya AnaMdano anubhava
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 313 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa thAya che. rogIne sArA auSadhathI roga dUra thatAM AnaMda thAya che, tema samakitI mahAtmAne bhavaroga dUra thatAM tAtvika AnaMda thAya che. AtmAnaMda e kalpavRkSa che jene pAnakhara kadI AvatI nathI. tene to hoya che sadAya vasaMta ja vasaMta! pU. upAdhyAyajI ma.sA. zrIpALa rAsanA cothAkhaMDanI 13mI DhALamAM kahe che - mAhare to guru caraNa pasAyo, anubhava dilAmAMhI peTho re, addhi vRddhi pragaTI ghaTamANe, Atama rati huI beThore. tRSA banelA musApharane zItaLa pANInI vIraDI maLI jAya ane je AnaMda thAya tethI vadhu AnaMda kaLiyugamAM mAnavIne samakita prApta thatAM thAya che. suhAgarAtanuM sukha kumArikA zuM jANe? prasUtinI vedanA vaMdhyA zuM jANe? ghAyalanI vedanA sAjo zuM jANe? tema AtmAnubhUtino AnaMda vAkyomAM zI rIte gUMjI zakAya? * samakitInI jIvanacaryAH kavi kaDI 850thI 856mAM samakitI AtmAnI jIvanacaryA vize jaNAve che. samakitI AtmA nitya jinavANInuM zravaNa kare che. jinavANI zravaNae samakitInuM ToNic che. zrIdazavaikAlika sUtramAM sUtrakAra kahe che - soccAjANAikallANaM, soccAjANAI pAvagaM / sAmavinA toDyA, baMsemasaMtAyo 4/?I. artha : dharmazravaNathI ja AtmA kalyANa ane pApane jANe che. dharmazravaNathI bane mArgane jANI AtmA zreyakArI mArganuM AcaraNa kare che. samakitI jIva sAta kSetramAM saMpatino upayoga kare che. jinapUjA, jinamaMdironI pratiSThA, tIrthayAtrA, supAtradAna, sAdharmika bhakti tathA potAnA kuLa ane parivArane saMpatti ApI bhakti kare che.* samakitI AtmA navatatva para zraddhA sthira kare che. te caturvidha saMghanI bhakti, saMtadarzana, cAra prakAranA dharmanuM samyapha ArAdhanA ane paropakAranA kAryo kare che. te hiMsA, asatya, adAgrahaNa, abrahma ane parigrahathI dUra rahe che. te sadA mIThI madhurI vANI bole che. te nitya paramAtmAnuM dhyAna dhare che. te ravaprazaMsAthI dUra rahe che paNa anyanA nAnAmAM nAnA guNonI prazaMsA karatAM pAcho nahaTe. te potAnA guNone DhAMke che paNa anyanA doSone jAhera na kare. samakitInI draSTi haMsa jevI hoya che. haMsa dUdha ane pANImAMthI dUdhane ja pIe che, tema samakitI jIva guNone ja grahaNa kare che. samakita AvatAM ja vicAra ane vartanamAM parivartana Ave che. jema zAhukAra gharamAM cora na praveze te mATe sajAga rahe che, tema samakitI vAsanAnI malinatAna Ave te mATe cAritramAM sthira thavA tatpara rahe che.
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre 857. 860 -duhA: 54 - paryaTapujatelahaI, surasisamakIta rAsa, RSabhakahimujhoDatAM, pohotI mananI Asa. artha: je jIva samakita rAsanuM bhAvapUrvaka zravaNa karaze te pragaTapaNe pUjA (AtmatattvanI anubhUti) ne meLavaze. kavi RSabhadAsa kahe che ke, samakitasAra rAsanuM kavana karatAM mArA mananI sarva abhilASA Aje pUrNa thaI che...857 rAsanI pUrNAhuti (DhALaH 45 dezI kahiNI karaNI sUjhavaNa dUjo.) AzApohotI majhamana kerI, racIo samakata sAra che, akSarapadagAthAje jANe, tevIno AdhAra AzApohotI mujhamana kerI, racIo samakatasArajI-AMcalI. 858 Agije kavIdUAvaDerA, tasa5gale dAsajI, tehanAMnAmataNA mahImAthI kavIo samakata rAsajIAzA. 859 rAsaracatAMdUSaNadIsaI, temati mAhArIthoDIjI, pUrAbhedanavisamagUMsUdhA,padanavI jANuM joDIjI....AzA. tumaAdhAribuNavyanabolyuM, somaDhISTatuMmakarayojI, vibudhapaNaI sojhIsUdhakaro , dUSaNatumakuvarajyojI...AzA. 861 mimAhArImatisAra kIdho,sevIpaMDItathAIjI, gurU mahimAthI phalo manorathacaMtuM kAraya thAIjI...AzA. 862 gurathI sukhIo gurathI zrubhagati, gurathI nIja guNavAdhaIjI, gurathI gyAnI gurUthIdAnI, AgamaarthabahUlAI jI...AzA. 863 gurathI kayariAnara nItarIA, aMtariupazamabharaAjI, gurathI gAjakyAhAMnavIbhAI, gunAmibahutarIAjI-AzA 864 teNaI kAraniragunisevo, nArthivajyAnaMdajI, zAnavaMtanuM nAma japatAM, ochavabahUAnaMdojI...AzA. bAlapaNaI jesaMyamadhArI, janamataNo bhUmacArIjI, AgamadarIo upazamabharIo, nakariyAti pIArajIAzA. hIrapaTodharahArthidIkhyA, dazarahIta laI bhIkhyAjI, madhurolaI IErasatolaI, supariMdaInarasIkhyAjI....AzA. 867 jehanIrogI sudho jogI, vaIravIrodhasamAvaIjI, vijyAnaMda surIniMsevaI, te sukhazAtApAmaI jIAzA. .868 865 866
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa tapagachadhorIkIrati gorI, rupavaMta AcArIjI, guNa batrIse je nara puro, jeNaI tAramAM naranArI jI...AzA. te sahi gurunA carNa pakhAlI, sevI sarasati pAIjI, covIsaIjina gaNadhara nAmi, samakIta sAra racAojI...AzA . vAraNa rasa sasI saMkhyA, saMvacharanI kahIIjI, srIpatidha sahodara sagaparNi, mAsa manohara lIIjI...AzA. prathamapakSa caMdrodaI dUtIA, guruvAri maMDANa jI, traMbAvatI mAhiM nIpAo, vIbUdha karaI paramANu jI...AzA. zrI saMghavI mahIrAja vakhANuM, vIsalanagaranA vAsIjI, vaDA vIcArI samakIta dhArI, mithyAmatI gaI hAsIjI...AzA. tAsa pUtrachaI nayana bhalerAM sAMgaNa saMgha gachadhorIjI, saMghapati tIlaka gharAvyo teNaI, vAdhI pUnyanI dorIjI...AzA. bAra varatanA je adikArI, dAna sIla tapa dhArIjI, bhAvi bhagitI karaI jina kerI, navinarakhaI paranArI jI...AzA. anukaramiMsaMghavI je sAMgaNa, traMbAvatI mAha Ave jI, pauSadha pUNya paDIkaraNUM karatA, dvAdaza bhAvanA bhAvaIjI...AzA. zrIsaMghavI sAMgaNa sUta pekho, RSabhadAsa guNa gAya jI, prAgavaMza vIso vIstarayo, rIDI (rUDI) mA tuM pasAI jI...AzA.. covIsaIjinanAmapasAyi, sAradano AdhArajI, ...869 ...870 ...871 ...872 ...873 ...874 ...875 ...876 ...877 315 rISabhadAsa kavI racanA karato, vIo samakIta sArajI...AzA. bhahAI guNaI vAcaMI vaMcAvaI, te ghariddhibharAIjI, ...87 RSabha kahaI e rAsa surNatAM samakIta nIrmala thAIjI...AzA. artha: kavi kahe che ke) samakita sAra rAsanI racanA karIne mArI sarva manokAmanA pUrNa thaI. mane akSara, pada, gAthAnuM je jJAna che, temAM samartha kaviono moTo upakAra che...858 ...878 (bhUtakALamAM) pUrve je mahAna kavio thaI gayA, te kavionA pagale pagale cAlanAro huM temano sevaka chuM. temanA nAma smaraNanA mahimAthI meM samakita rAsanuM kavana karyuM che...859 samyaktvanA saMpUrNa bhedone na samajAvI zakavAthI athavA padonuM samyak prakAre joDANa na thavAthI samakita sAra rAsamAM je dUSaNo dekhAya che, te mArI alpa buddhinuM pariNAma che....860 tamArA AdhAre huM buddhi vinAno (alpa buddhivAna) hovA chatAM boluM chuM. mArA tarapha saumya draSTi rAkhajo. mArA dUSaNo tarapha durlakSya karajo tathA jJAnInI jema mArI bhUlonI zuddhi karo.....861 A rAsa meM mArI buddhi mATe racyo che. jJAnIonA caraNonI upAsanAthI temaja guru mahimAthI Aje
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre mArA manoratha saphaLa thayAM che. mAruMnirdhArita kArya pUrNathayuM che...862 guruthI sukhI thavAya che. guruthI zubhagati maLe che. gurathI guNonI vRddhi thAya che. guruthI zAnI thavAya che. gurathI dAnezvarIthavAya. gurathI AgamanA artha ane paramArthanuM rahasya prApta thAya che...863 guranA mAdhyame je manuSya dharmakriyAnitya kare che, te saMsAra tarI zake che. guruthI hRdayamAM upazamabhAvanI prApti thAya che. guru sAthe saMgharSa karanAra jagatamAM kyAMya sthAna prApta karI zakato nathI. gurunAnAme aneka jIvo tarI gayAM che.864 he mAnava! uparokta kAraNone jANIne tame gurunI sevA karo. huM vijyAnaMdagurune namaskAra karuM chuM. jJAnI gurunuM nAma smaraNa karatAM mArA aMtaramAM apUrvaullAsa thAya che.85 vijyAnaMdasUrie nAnapaNamAM saMyama aMgIkAra karyo che. teo AjIvana brahmacArI che. temaNe aneka zAstrono abhyAsa karyo che. temanA viSaya-kaSAya upazAMta thayA che. teo rAga-dveSane prema karatA nathI...866 vijyAnaMdasUrinAdIkSAgura hIravijayasUri che. teo saMyamajIvanamAM nirdoSa bhikSA grahaNa kare che. teo zeraDInA rasa jevAMmIThAMane madhuravacano bole che. teo saraLa bhASAmAM lokone upadeza Ape che...867 te nirogI che. zuddha jogI che. teo veravirodhanuM zamana kare che. je vijayAnaMdasUrinI sevA kare che. te sukha zAMti prApta kare che...868 tapagacchanA nAyaka, jemanI ujjavala kIrti cAre tarapha phelAyelI che. jeo paMcAcAranuM suMdara rIte pAlana kare che. jeo chatrIsa guNothI yukta che. temaNe potAnAM upadeza dvArA aneka naranArIone saMsAramAMthI ugAryA che...869 tevA saddagurunA caraNonuM prakSAlana karI, sarasvatI mAtAnuM arcana karI, covIsa jinezvara bhagavaMto tathA gaNadharone vaMdana karI samakitasAra rAsanI racanA karI che...870 kayA dezamAM, kayA gAmamAM, kayA varSamAM, kayA pakSamAM, kaI tithimAM, kayA saMvatsaramAM ArAsa racAyo che? strInA patithI moTA, sagapaNamAM sagA moTAbhAI, tevA eka suMdara mahinAmAM A rAsa lakhyo che. (strInA patithI moTAeTalejeTha.arthAta jeTha mAsamAM ArAsaracAyo che.)....871 - prathamapakSa eTale suda pakSa hato. caMdrano udayahato arthAtu bIja hatI. guruvAre rAsa kavanano prAraMbha thayo che.caMbAvaTI (khaMbhAta) nagarImAM ArAsanI racanA thaI. jJAnIo tene pramANa karajo.872 zrI saMghavI mahirAja atyaMta prazaMsanIya che. teo visalanagaranA rahevAsI che. teo saMghavI kuTuMbanA pratiSThita ane mobhIvyakti che. teo samakitadhArI che. temanI mithyAtvarUpI kubuddhidUra thaI che...873 temano suputra sudRSTivALo che. tenuM nAma sAMgaNa saMghavI che. je gacchAdhArI che. temaNe saMghapatinuM biruda dhAraNa karyuM che. temaNe puNyanI dorI vadhArI che. (puSkaLa pramANamAM puNya upArjana karyuM che.).874 teo bAra vratadhArI che. teo dAna-zIla-tapa dharmanA ArAdhaka che. teo jinezvara devanI bhAvapUrvaka bhakti kare che. teo parastrInuM mukhapaNa jotAM nathI...875
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 317 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa anukrame saMghavI sAMgaNa traMbAvatI nagarImAM AvyA. teo parva tithie pauSadha pratikramaNa Adi karatA hatA. teo nityabAra bhAvanAbhAvatA hatA.876 zrI saMghavI sAMgaNanAputra kavitraruSabhadAsa vaDIlonI prasannatApUrvaka stuti kare che. vIsanagaramAM prAgavaMza vistaryo, emAM rUDImAtAtArIja kRpA hatI. (?) (ahIM rIDI (rUDI) mAevo zabdaprayoga karyo che, je prAvaMzanI kuLadevI hoya tevI saMbhAvanA che.)877 covIsajinezvaronuM nAma smaraNa karyuM. teo mArApara prasanna thAo. mAtA sarasvatI devIno AdhAra laI kaviSabhadAse samakitasAra rAsanuM kavana karyuM...878 (aMte kavi kahe che ke, je ArAsane bhaNaze, gaNaze, vAMcaze, vaMcAvaze tenA ghare saMpattinI vRddhi thaze, vaLI ArAsanuM zravaNa karatAM samakitanirmaLa thaze...879 rAsa kavananuM kArya pUrNa thatAM kavinuM hRdaya AnaMdathI pulakita banyuM che. temanI sarva abhilASAo pUrNa thaI che. kharekharI samakita prApta thAya pachI koI icchA-abhilASA hoyaja nahIM. AtmAnubhUti samAna sukhadAyI bIjI kaI vastu hoI zake? samakita sAra rAsanI pUrNAhutinA prasaMge kavie pUrvokta kavionuM smaraNa karyuM che. kavie temane vaDerA'nI upamA ApI che. vaDerA eTale mahAna. A pramANe kavi mahAna kavio pratye pUjya bhAva vyakta karI, potAne alpa buddhivALA kahe che, je kavinI namratA-laghutA che. sAco vidvAna haMmezAM nirAbhimAnI hoya. caramajJAnae kevaLajJAna che, tenI samakSa chavastha jIvonuM jJAnabiMdutulya che. kavie A rAsa kavananuM prayojana kaDI-89ramAM darzAvela che. kavie A rAsa jJAnAvaraNIya karmonA layopazama anusAra potAnI mati mATe racyo che. ahIM temaNe A rAsaracanAmAM sahAyaka ane kRpA varasAvanAra evA jJAnI bhagavaMtonuM nAma smaraNa karI temanI guNastuti paNa karI che. kaDI-863 ane 864mAM gurunuM mAhAbhya darzAvela che. kavie bhaktibhAvathI prerAIne, gurunA prabhAva para vArI jaIne, temanA pratye atyaMta ahobhAva vyakta karyo che. kaDI-863 ane 864nA zabdo ati saraLa, madhura ane bhAvavAhI che. temaNe gurune "jJAnavata'nI upamA ApI che. - kavie potAnA guru tarIke vijyAnaMdasUrine stavyA che. hIravijayasUri, vijyAnaMdasUrinA dIkSAgura che, tevuM kaDI 867 mAM jaNAvela che. tyAra pachI hIravijayasUrinA zabdo mIThAM ane madhura che, jene "zeraDInA rasanI upamA ApI che. kavine tapagacchanAnAyaka(paTTadhara) vijyAnaMdasUripratye atyaMta ahobhAva hato. kaDI - 870 temaja kaDI - 877, 878mAM aMtima maMgalAcaraNa che. tIrthakaronI artharUpI vANIne gaNadharosUtrarUpe gUMthI zAstronI racanA kare che. zrutano pravAha gaNadharothI pravAhita bane che. tethI jinavANIrUpI sarasvatI, tIrthakaro ane gaNadharabhagavaMtone kavie ahIM stavyA che. kavi kula paraMparAnA paricaya pUrve samasyAnI bhASAmAM rAsa racanA viSe jaNAve che. je mayakAlIna kavionI paraMparA hatI. *ghaNI hastapratomAM A traNa glo jovA maLe che. - - - - - - - - - -
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre vAraNa = maMtra AdinA mAraNamaMtra(nivAraNa maMtra) AThaprakAranA che. (?) vADava = samudra sAta che. rasa=AhAranA rasa cha che. tIkho, kaDavo, kasAyelo, khATo, mITho, khAro. sasIsaMkhyA =caMdra ekache. samakitasAra rAsa savaMta 1678mAM racAyo che. kavi ahIM buddhinI kasarata karAve che. tyAra pachI kavi kula paraMparAmAM dAdA mahIrAja ane pitA sAMgaNano paricaya Ape che. kavie kaDI 877mAM prAvaMzanI kuLadevI rUDImAtAne paNa stavyA che, tevI saMbhAvanA che. kavie A DhALamAM guruparaMparA, kula paraMparA, kavijano, sarasvatIdevI, jinapati ane gaNadharone stavyA che. aMte kavie samakitasAra rAsanuM vyavahArika ane adhyAtmika zravaNaphaLa darzAvyuM che. 1) dravyathI aizvaryanIprApti ane 2) bhAvathI samakitanI nirmaLatA thaze. Iti zrI samakita sAra rAsa samAnaM. gAma traMbAvatI madhye likhItuM. saMvata 1679 varSe vaizAkha sudi 3 bhrame (guruvAra) zrI zrI zrI kalyANamastu. zrI suMH zubhaM bhavatu. "yAdazaM pustaka dRSTA tAdezaM likhitaM mayA| yadi zuddhamazuddha vA mamadoSo na dIyate / / 1 / / bhagnApuSThI kaTI grIvA netrasyAya gho mukha| kaSTena lakhita zAstra yatnena paripAlayet|| 2 // jalAt kSeta tailAta rakSet rakSeta sthala baMdhanAt| parahastagatA rakSet evaM vadati pustikA|| 3 // 1. artha H- jevuM mane pustaka dekhAyuM tevuM lakhyuM che. jo kAMI zuddha - azuddha hoya to mAro doSa jovo nahi. 2. pITha bhAMgI gaI (duHkhavA AvI), Doka tUTI gaI (DokamAM duHkhAvo thayo), AMkhomAM pANI AvI gayA che, mukha upara kaMTALo (thAka) Avyo che. ATalA karNe A zAstra lakhyuM che. tene prayatna karIne sAcavyuM che. 3. pANI, tela, sthAna, baMdhana, anadhikArIthI mAruM rakSaNa karajo; evuM pustikA kahe che. zvetAMbare laghu zAkhAyAM lekhaka kAnhajI likhIta. bhAM.I. sane. 1887-91, DA.45, naM. 1494. zrIsamakita sAra rAsa gA. 879, graMtha-1182 che.
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 319 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa pAdanoMdha(prakaraNa-4) jJAnasAra : gAthA-para5, pR. 36. 2) zrI Avazyaka sUtra, Avazyaka-4, sU. 5, pR. 119. pra. zrI guruprANa phAunezana. dharmasaMgrahaNi bhAga-2, gA. 797-801 .113-116. 4) zrI vizeSAvazyaka bhASa, bhA-1, gA. para8, pR. 247. 5) eja. gA. para9, pR. 247. 6) eja. gA. pa31, pR. 249. 7) eja. gA. 532, pR. 249. 8-9)eja. gA. pa33, pR. 250. 10) samyakatva pradIpa, pR.28. 11) samyaktva saptati. pR.8-21. 12) paMcavasuka graMtha, gA. 1056, pR.455. 13) jJAnasAra, mauna aSTaka-2298, pR.163. 14) svAdhyAya saMcaya, gAthA-34, pR. 45. 15) samyakatva ane mithyAtva, pR. 77. 16) samyaktva saptati, pR. 17. 17) zrI uttarArthanasUtra, bhA-4, a. 28, gA.28, pR. 170. le. pU. vAsIlAla ma. 8) eja. bhA-4, a. 28, gA. 14-15, pR. 153. 19) zrI tavArthasUtra, a.-6, gA.-2, pR.10. 20) zrI samayasAra kalaza 8, 5-33. 21) zrI uttarAdhyayanasUtra, a. 8, pR. 286-298. rara) zrI bhagavad gItA tenA mULa rUpe, a. 3, zloka-39, pR. 148. ra3) yogazAstra pra.1, gA.47, pR.16. 24) zrI uttarAdhyayanasUtra, a. 8, gA. 17, pR. 26. le. zrI vAsIlAlajI ma. ra5) eja, bhAga. 2, a. 8, gA. 1, pR. -298. ra6) zrI adhyAtmasAra, pra.-4, a.-14, gA.-8, pR.-135. 27) zrI samavAyAMgasUtra, sU. 176, pR. 676-686. le. zrI vAsIlAlajI ma. 28) dvAtrizat - kAtrizikA- bhAga -1, gA- 26, pR. 87. 29) eja. prakaraNa-bhA.-4, dvAra 15, gA.1, pR. 1oo5. 30) zrI jJAnasAra, aSTaka 24, gA. 3/87, pR. 344. 31) AgamasAra pR. 14. 32) kAnniza trizikA bhA.-4, tAra 15, gA.- 2, pR. 1007. 33) yoga biMdu prakaraNa : gA. 255, pR. 1ra9. 34) zrI bhagavad gItA, a. 13, loka-26, pR. 470. 35) yogabiMdu graMtha, gA-rara9-230, pR. 119. 36) eja. gA-229-230, pR. 119. 37) eja. gA. 257, pR. 170. 38) samyakatva saptati: gA - 16, pR. 85. 39) zrI kalpasUtra kathAkAra, pR. 245-ra70.
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre 40) zrI uttarAdhyayanasUtra, bhAga-4, a.-28, gA.2, pR.133. 41) zrI bhagavatIsUtra, za. 25, u. 07, sU.145, pR.426. pra. zrI gurumANa phAunDezana. rAjakoTa. 42) zrI uttarAdhyayanasUtra. bhA. 4, a. 29, sU.44, pR. 315. le. zrI vAsIlAlajI ma. 43) aupapAtikasUtra: vi-1, samavasaraNa, pR.63. pra. guruprANa phInezana rAjakoTa. 44) zrI uttarAdhyayanasUtra : bhA. 1, a. 1, vinayakRta, gA. 4,5. pR. 37. 45) pravacana sArodvAra : bhA. 2, gA. 930, pR. 171. saM. vajanavijayajI. 46) zrI jIvAbhigamasUtra, pratipatti-1, pR. 15-17. saM. zrI guruprANa phAunDezana, rAjakoTa. I.sa.2005. 47-48) zrI samyakatva saptati pR. 101, 102. kRtikAra - zrI saMghatilakAcArya ma. 49) pravacana sArodvAra : gA. 932, -pR. 13ra. saM. vajasenavijayajI ma. 50) zrI uttarAdhyayanasUtra : bhA.3, a. 20, gA. 37, pR. 602. le. zrI vAsIlAlajI ma. 51) zrImad bhagavadgItA, a.-4, gA.-39, pR.-145 para) satI sulasA, saM. zrI maphatalAla saMghavI, pra. zrI jinAmRta graMthamALA - amadAvAda, vi.sa. 2034. prathamavRti. pa3) zrI bhagavatIsUtra bhA.-1, a.- 3/6, pR-565 54) zrI upAzakadazAMgasUtraH a.7, zramaNopAsaka pakaDAlaputra, sU. 15, pR. 470. saM. dhArIlAlajI ma. 55) vaMdanIya sAdhujano pR. 280-281. le. munizrI choTAlAlajI AvRti-2. I.sa. 2000. 56) samyakatva saptati : gA. ra9, pR.141. vRttikAra-saMpatilokAcArya ma. pa7) dharmAmata(sadharma): 9. 8. le. dhIrajalAla TokarazI zAha. 58) zrI jJAtAdharma kathA : adhyayana-3, pR. 119. pra. zrI guruprANa phAuDezana, rAjakoTa. pa9) zrI. sthAnAMgasUtra sthAna-7, sUtra-78, pR. 192. pra. zrI guruprANa phAunDezana. rAjakoTa. 60) samyakatva saptati : gA. 30, pR. 159. vRtikAra : zrI saMghatilakAcArya mahArAja 61) dharmAmRta. (sudharma) pR. 34-35. prathamavRti. vi.sa. 2008, pra. mukti kamalajena mohana graMthamALA vaDodarA. 62) samyakatva saptati : gA. 3ra, pR. 161. vRtikA-zrI saMghatilakAcArya mahArAja. 63) samyaktva saptati : pR. 161. vRtikAra-zrI saMghatilakAcArya mahArAja. 64) zrI uttarAdhyayanasUtra, bhA.4, a. 29, sU.23, pR. 275. saM. vAsIlAlajI mahArAja. 65) (a) vaMdanIya sAdhujano - pR.491-493. le. munizrI choTAlAlajI. (ba) upadezamAlA pR. 342-344. le. zrI dharmadAsa gaNi. 66) baLabhadramuni-upadezamAlA, pR. rara0 thI rarara. le. zrI dharmadAsa gaNi. 67) dvAciMza-dvAviMzikAH harira, pR.371. saM. muni yazovijayajI ma. 68) zrI samyakatva saptati pR. 172. vRtikAra-zrI saMghatilakAcArya mahArAja. 69) gaNadharavAdaH (1) zrI kalpasUtraH pR. 207-215. le. zrI bhadrabAhuravANI, saM. devendramuni zAstrI. 70) jamAlIcaritra : zrI bhagavatIsUtra : bhA.8, za.9, u.33, pR. 399-498. le. vAsIlAlajI mahArAja. 71) zrAvakanA bAravrata yAne navapada prakaraNa graMtha : gA. 5, pR. 15, bhAvAnu : rAjazekharasUrizvarajI. 72) samyaka saptati : gA. 38, pR. 177. vRttikAra-zrI saMratilakAcArya ma. 73) samyakatva saptati, pR.177. vRttikAra-zrI saMghatilakAcArya ma. 74) zrI utarAdhyayanasUtra, bhAga-2, adhyayana -8, gAthA-13-15, pR.38-320. le. ghAsIlAlajI ma. 75) samyatva saptati : pR. 82. kRtikAra- zrI saMghatilakAcArya. 76) sajAyasaMgraha : DhALa-6, gA. 3ra, pR. 93ra. le. kevaladAsa zAha. 77) jJAnasAra : pR. 467. vivecaka - munizrI bhadraguptavijayajI mahA. 78) samyakatva saptati gA. 35, pR. 88. vRttikAra - saMghatilakAcArya.
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa 79) dharmasaMgraha bhA-1, vi.-2, pR.124. 80) upadeza prAsAda mahAgraMtha : bhA.1, pR. 113-116. 81) upadeza mAlA graMtha : gA. 236, pR. 432. 82) mAnatuMgAcArya : upadeza prAsAda mahAgraMtha bhA. 1, pR. 122-124. 83) samyaktva saptatiH gA. 38, pR. 215. 84) zrI Avazyaka niryukti bhA-2, gA. 1213, pR. 36, 85) samaya samiti, gA.-40, pR. 222, 86) zrI yogabiMdu prakaraNa - gA. 240, pR. 123, 87) zrI upadezamAlA - gA. 504, pR. 451, 88) dharmabiMdu - a. 6, gA. 13, pR. 302. 89) zrI upadezapada - gA. 19, pR. 48. 90) dharmasaMgraha bhA-1, vi.2, pR. 467. 91) zrI Avazyaka niryukti gA. 1200, pR.34. 92) zrI uttarAdhyayanasUtra bhA.4, a.29, sU.10, pR. 225. le. - zrI hAsIlAlajI ma. 93) pravacana sAroddhAra bhAga - 1, gA. 100, pR. 45. 94) Avazyaka niyukti - gA.1205, 1212,1213, pR. 34,37. 95) dharmasaMgraha bhA-1, vi.2, pR. 488. 96) Avazyaka niryukti - gA1207 thI 1211, pR. 39. 97) zrI samavAyAMgasUtra - samavAya - 33, pR. 373 thI 382, le. - ghAsIlAlajI ma. 98) dharmasaMgraha bhA. 1, vi. 2, pR. 125. 99) zrI uttarAdhyayana sU. bhA - 4, aM. 29, pR. 192 thI 193. 100) zrI samyaktva samatiH saMvignanAM 72 sthAna, pR. 228 thI 230. 101) bhagavatIsUtra - bhA.- 3, za. 12, uM. 2, sU. 6 thI 14, pR. 659 thI 665. saM. lIlamabAI mAsatIjI. 102) saMbodhaprakaraNa, gurtIdha, gA. 8, pR. - 25(mULa prata pramANe) 103) saMbodha prakaraNa gurvila. gA. 9 thI 11, pR. 25 (mU. pra. pramANe) 104) zrI pravacana sArodvAra bhA. 1, pR. 48. 105) saMbodha prakaraNa guvIMdhe. gA. 12 thI 14, pR. 25/26. 106) saMbodha prakaraNa, guvadhi, gA.-15, pR. 26 temaja pravacana sArodvAra bhA. 1, gA. 268, pR. 122. 107) vizeSAvazyaka bhASya bhA. 1, gA. 1466, pR. 530. 108) zrI AvazyakasUtra - Avazyaka-4, pR. 103, pra. guruprANa phAunDezana 109) saMbodha prakaraNa guvadhi. gA. 16, pR. 29 (bhU.pra.) 110) upadezamAlA - gA. 259, pR. 351. 111)zrI zAtAdharma kathA - adhyayana - 19, puMDarIka. pR. 455, 5 guruprANa phAunDezana. 112) zrI pravacana sArodvAra. bhAga-1, vaMdana dvAra, gA. 118, 120, pR. 53. 113) pravacana sArodvAra bhA-1, vaMdanAhAra, gA-121, 122, pR.53. 114) Avazyaka niyukti - gA. 1108, pR. 19. 115-116) Avazyaka niryukti 1 - gA. 1111, 1112 pR. 20. 321
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3rara kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsane AdhAre 117) Avazyaka niryukti - gA 1111 thI 1118pR. 20, 21. 118)bRhatu kalpa bhASAH gA. 4524,pR.496, saM AcArya mahAprA. 119)eja : gA. 4525, 456, pR.466. 120)eja. gA. 4531,pR. 466. 121) eja. gA. 4553. -pR. 468. 122) eja. gA. 4550-5468. 123) paMcavastuka graMtha, sU. 731 thI 733nI TIkA, pR. 316, 317. 124) samyakta samitiH gAjara,pR. 236. 125) AnaMdaghanapada covIsI sAthe. (pramodAyukta), 21mA naminAthajinastavana. kaDI-7, pR. 342. 126)hiMdI jaina sAhityakA bRhaduItihAsa khaMDa-1,pR.-394. 127)prAkRtika paramatatvanuM milana, pR. 402. 128)ratnakaraMDaka zrAvakAcAra, gA. 118,pR. 272. 129) zrI tattvArthasUtra, a. 7,sUtra 34,pR. 319. 130) puruSArtha siddhi upAya. zloka 169 thI 171.pR71. 131)zrI ratnakaDaka zrAvakAcAra. gA -116, pR. 270.. 132) zrI ratnakaraMDaka zrAvakAcAra gA. 124, pR. 267. 132)nRpavikamakathA - bhava bhAvanA prakaraNa, bhA. 2,5. 165 thI 173. 133) samyakatva samatiH gA.40, pR.222. 134) zrI adhyAtmasAra, pra. 3, a. 10, gA. 14, pR.rara5. 135) kahe kalApUrNasUri pR.50. 136)upadezamAlA bhA-ra,gA445, pR.659. 137) zrI ThANAMgasUtra bhA-4, sthAna-5, ura, sU.16, pR.81, le.ghAsIlAlajI ma. 138)samyakatva saptatiH gA.42,pR.244. 139) upadezamAlA -gA.268299, pR.361. 14) zrAvaka prazasUitra, gA-55 thI 59, pR. 46 thI 48. 141)saMbodhaprakaraNa-gA.- 59, 60, pR. 34. 142) samyakatva saptatiH gA.43, pR.249. 143)nityaniyAdi pATha- Atmasiddhi zAstra, kaDI-108pR. 201. 144)vizaMti viMzikA - chaThThI, gA.10, pR.4pa. 145) zrI Avazyakatra-prastAvanA -pR.18 thI 27 le. madhukara muni. 146) samyakatva sAtiH gA-44,pR.257. 147) vaMdanIya sAdhujano pR.414. 148) samyakatva samati: gA-45, pR.259. 149) zrI uttarAdhyayanasUtra-bhA., a.29, sU.4nuM vivecana pR.165. 150) zrI uttarAdhyayanasUtra bhA-4, a. 29,sUtra-2,pR.201. 151)zrI sUyagaDAMgasUtra-bhA.-2, prathamazrutaskaMdha, aDada, u.-1, gA-23, pR.-pa20,
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3ra3 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa 152) samyakatva samati gA-45, pR.274. 153) saMbodhaprakaraNa, dhyAnASi, gA.48 thI 50,pR.99 (mULL). 154) navatattva dIpikA - gA.51 thI 53, pR.403,414. 155) jAnArNava, a.6, gA59, pR.103. 156) madhukazrAvaka - zrI bhagavatIsUtra bhA-4, za. 18, u.7, pR.433,434. 157) samayasAra - gA.- 228, pR350 ane 360, 158) eja. -gA.- 230, 234,pR-357 ane 361. 159)eja. - gA.- 231, 235, pR.358 ane 362. 160)eja. gA.- 232, 239, pR. 359 ane 191)pravacana sArodvAra -bhA.2, gA.937, 938, pR.136. 192)zrI upAsakadazAMga, a-7, sU220, pR-483. 13) pravacana sArodvAraH bhA-2, gA.939, pR.137. 164) samakita vicAra, 5-90. 195) zrI upAsaka dazAMgasUtra-a3, pR.97 thI 99, 196) upadezaprAsAdaH pR.190 thI 19ra. 197) zrI samyaktva sati gA.55, pR.31ra. 198) dharmasaMgraha bhA.1, vi2, pR.161. 169) zAnArNava -aDada, gA54, pR.102. 170)aSTa prAbhRtamAM darzana prAbhRta gA-2,3,pR.8, 171) samyaktva kaumudI - bhASAMtara,pR.150. 172) ArAdhanA sAra - gA67, pR.82,vi.saM.1997. 173) anagAra dharmAmRta - ara, gA.24,pR.160. 174) ratnakaraMDaka zrAvakacAra -gA.31, pR.93. 175) jainendrasidhAMta koza - bhAga -4, 5-351. 176)puruSArthasihayupAya-gA.ra1,pR.25 177) samyagudarzana mAsika patrikA, jAnyu. 2004,pR.15, zrI akhila bhAratIya sukarma jaina saMskRti rakSaka saMgha, jodhapura. 178)samyakatva sati gA59, pR.3ra3. 179) zrI svAnAMgasUtra bhA.1, sthA-1, u.1,satrara,pR.15. 180) samyakavasati -gA.60,5324. 181)zrI sUyagaDAMgasUtra-prathamabruta skaMdha, adhyayana-1, udezaka-1, pR.13. 182)zrI samyakatva sAmatiH 324, gA. 61. 183) samyakatva satiH gA.92,pR326. 184) zrI uttarAdhyayanasUtra-bhA.4, a33, ga.1 ane 2,pR.575, 576, 9. zrI ghasIlAlajI ma. 185) samyakatva samatiH gA.67, pR.328. 186) no - zrI sthAnAMgasUtra bhA.1, sthAna-1, u.1,10, pR.58, ni. ghAsIlAlajI ma. 187) zrI samavAyAMgasUtra-caudamuM samavAya (guNasthAna-jIvasthAna) pR.79, saM.lIlamabhAI mahAsatIjI.
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3ra4 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre 188) zrI uttarAdhyayanasUtra a.28, gA.3 nuM vivecana, pR.135, saM. lIlamabAI mahAsatIjI. 189) zrI samyaktva samati H gA. 64 nI TIkArtha, pR. 327. 190)zrI AvazyakasUtra, pR. 163, saM.lIlaSabAI mahAsatIjI. 191) zrI tattvArthasUtra, a.8, sU.1, pR.161, 192) dharmasaMgrahaNi bhAga - 2, gA. - 802,803, pR. - 116. 193) samyaktvanA cAra prakAra - pravacana sArodvAra H gA.- 947, pR.- 148. 194) samyaktvanA pAMca prakAra - (1) zrI vizeSAvazyaka bhASya, gA.- 528 thI 533, pR.- 227 thI 250. 195) zrI uttarAdhyayanasUtra bhA.- 2, a.- 28, gAthA - 16, pR.- 145, saM. lIlamabAI mahAsatIjI, 196)rAjabhakti : saMtavANI, gIta-128, kaDI-5, pR.185. 197)SoDazaka prakaraNa : 4/4 pR.93. 198) eja. :4/2, pR.90. 199) zrI ratnakaMDaraka zrAvakAcAra - gA.34, pR.102. 200) samyaktva kaumudI, pR.8. 201)zrI bhagavatIsUtra sAra saMgraha - bhA.4, za.40 (hindI), prathama uddeza - pR.451 thI 453. 202)25NasAra, gA.18, pR.35,
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa - 5 1 jaina graMtho temaja jainettara graMthomAM samyagdarzata jevI bhUmikAo ane jaina anya kRtio sAthe tulanA vizALa jaina sAhityamAM samakitanuM svarUpa ane varNana kyAM kyAM varNavavAmAM AvyuM che. teno Acho pAtaLo khyAla AprakaraNamAM prastuta karavAmAM Avyo che. 1) Agama sAhityamAM samyaktvaviSenI vicAraNA. 2) zvetAMbara tathA digaMbara saMskRta ane prAkRta sAhityamAM samyaktvaviSenI vicAraNA. 325 3) jainettara sAhityamAM samyaktva jevI bhUmikAo vize vicAraNA. 4) haribhadrasUri kRta 'yogadRSTi samuccaya' nA AdhAre sthirA dRSTinI samyakdarzananI bhUmikA sAthe tulanA. 5) yogacakra sAthe samakitanI tulanA. 6) samyaktvaviSenI sajjhAyo ane pUjAo. 7) yazovijayajI kRta SasthAna copAI sAthe zrImad rAjacaMdra kRta Atmasiddhi zAstranI saMkSiptamAM tulanA.
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre jaina Agama sAhityamAM samyagdarzana jaina Agama sAhitya bhAratIya sAhityanI aNamola upalabdhi che. anupamanidhi ane jJAna-vijJAnano bhaMDAra che. zrI tIrthaMkaroe AtmAnA aizvarya ane vaibhavane prApta karyA pachI ardhamAgadhI bhASAmAM upadeza Apyo che. tenA AdhAre gaNadhara bhagavaMtoe saMpUrNa bAra aMgonI racanA ardhamAgadhI bhASAmAM karI che. AgamagraMtho aMga, upAMga, mULa ane chedamAM vibhakta thayA che. (1)zrIAcArAMgasUtraH aMga sAhityamAM sauthIprathamaAcArAMgasUtra che. AcArAMgasUtrano mukhyaviSaya AcAra che. zrI AcArAMgasUtranA samakita adhikAramAM kahyuM che - je aIyA je ya paDuppaNaNA je ya AgamssA arahaMtA bhagavato te sabbe evamAikkhaMti, evaM bhAsaMti, evaM paNaNAvetiM, eva paruveti - sabve pANNA sabbe bhUyA sabve jIvA sabbe sattA Na haMtabbA, Na ujjAveyavvA, Na paripleyajJA, variyAveyA, najevecavA ' artha : jeTalA paNa tIrthaMkaro bhUtakALamAM thaI gayA che, vartamAnamAM mahAvidehakSetramAM birAje che ane bhaviSyamAM tIrthaMkara thavAnA che te sarva ahiMsA dharmanI prarUpaNA karI samajAve che ke, "he jIvo! tame koIpaNa prANInI hiMsA na karo, na ghAta karo, na tene pIDA upajAvo, koIne duHkhI na karo ane anya jIvone duHkhI karavAnI AjJA na Apo. jIva mAtranI dayA pALo.'' esa dhamme zuddhe hi sAsae samicca loyaM kheyaNNehiM paveie' artha : A ahiMsA dharma zuddha, nitya ane zAzvata che. rAgadveSanA vijetA evA arihaMto dvArA pratipAdita ahiMsAdharma zreyakArI che. hiMsAno tyAga e jaina saMskRtino prAthamika sUra che. vizvamaitrI ane vizvazAMtinuM mULa ahiMsA che. teno saMbaMdha vRtti sAthe che. je AsavA te parissavA, je parissavA te AsavA artha vRttine kAraNe ja AsavanAM sthAna che te saMvaranA sthAno bane che ane je saMvaranA sthAno che te AsravanAM sthAno bane che. dayAmaya ahiMsA dharmanuM yathArtha pAlana te samakita che. anaMtA tIrthaMkaronA vacano para zraddhA rAkhavI te samakita che. samakita adhyayananA bIjA uddezakamAM vibhinna matavAdIonuM khaMDana-maMDana karI temAM dharmaparIkSAnuM nirUpaNa karyuM che. sabvesiM pANANaM savvesiM bhUyANaM savvesiM jIvaNaM savvesiM sattANaM asAyaM apariNibvANaM mahabbhayaM dukkhaM artha : sarva prANI, bhUta, jIva ane satvane du:kha apriya che. mahAbhaya upajAvanAra che. duHkhakArIche. hiMsA e adharma che. yajJamAM thavAvALI hiMsA paNa hiMsA ja che. adharmane dharma mAnanArA anArya kahevAya che. tethI zuddha dharmanI
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 327 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa zraddhA karavI te samyagadarzana che. trIjA uddezakamAM samyakupanuM nirUpaNa karyuM che. ANAkaravI paMDie aNihe egamappANaM saMpehAe dhuNe sarIraM kasehi appANaM, jarehi appaannN| jahA juNNAI kaTThAI habavAho pamatthaI evaM atta samAhie annihe|" artha: prabaLattama vairAgya, ugra tapazcaryA karavAthI AtmAnI samAdhi, cittanI prasannatA ane adhyavasAyonI vizuddhinI pUrNakALajI rAkho. dehanI Asaktino tyAga karo. cittanA doSo dUra karavA tapa eka ajoDa rasAyaNa che. AtmAbhimukha dRSTinA vikAsa mATe dehadamana, Indriyadamana ane vRttidamana Avazyaka che. cothA uddezakamAM saMkSepamAM cAritranuM nirUpaNa thayuM che. sammati pAsaha taM moNaMti pAsahA |jN moNaMti pAsahA taM sammati pAsahA / ' arthaH je samakita che tene muni dharmanArUpamAM juo ane munidharma che tene samakitarUpamAM juo. samakita sahita munidharma sAco che. mithyAtva sahitanuM munipaNuM asAra che. zaMkA karanAra vyaktine AtmasamAdhiprApta thatI nathI. titigicchA samAvaNNeNaM appANeNaM No lahai samAhiM / tameva saccaM NIsaMkaMjaM jiNehiM paveiyaM / ' artha: tIrthakaro dvArA je prakAzita che, te satya che temAM zaMkAne sthAna nathI. saMdehathI dharmabhAvanAno nAza thAya che. dharmabhAvanAnA nAzathI dharmasamAdhi prApta thAya. samiyaM ti maNNamANassa samiyA vA asamiyA vA samiyA hoi uvehAe, asamiyaM ti maNNamANassa samiyA vA asamiyA vA asamiyA hoi uvehAi / uvehamANe aNuvehamANaM bUyA-uvehAhi samiyAe, iccevaM tattha saMghI jhosio bhavai / ' artha: je sAdhaka samyaphaciMtana kare che tene samyakake asamyaka tattvo samyakdaSTinA kAraNe samyakarUpe pariName che. tenAthI viparIta je sAdhaka asamyaka rIte ciMtana kare tene samyaka ke asamyaka sarvatattvo mithyASTinA kAraNe miththArUpe pariName che. samakitanA sadbhAvamAM ajJAna paNa jJAnarUpe pariName che. je AyA se viNNAyA je viNNAyA se AyA |jenn vicANai se aayaa| taM paDucca paDi sNkhaae| esa AyAvAI samiyAe pariyAe vicaahie| artha: je AtmA che te ja vijJAna che, je vijJAtA che te ja AtmA che. je jJAna vaDe vijJAna svarUpa AtmAne jANI zakAyate jJAna AtmAno guNa che. ejJAnathI svaparanI pratIti thAya che. A adhyayanamAM pariNAmonI vicitratA anusAra zraddhA ane saMdehanI caubhaMgasUtrakAra darzAve che. (1) jinavacana satya che', evI zraddhA koI sAdhakane jIvananA aMta sudhI TakI rahe. (2) koI vyakti prathama zraddhALu hoya paraMtu pAchaLathI saMzayazIla bane che. (3) koI puruSa prathama zraddhALu nahoya paraMtu anubhavathI zuddha zraddhAvaMta
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsane AdhAre bane. (4) koI kadAgrahI jIvaprathamake pachI paNa azraddhALu ja hoya." A cAra bhAMgAne anukrame sAyika samakita, upazama ke kSayopazama samakita, kSAyopathamika ke kSAyika samakti, mithyAtvIjIvo (abhavya, durbhavya) sAthe sarakhAvI zakAya. (1) ahIM samakita eTale vivekayukta satya samajaNa. ahiMsA, dayA, satya Adi saguNo para zraddhA ane yathAzakti AcaraNa, dharmamAM samyakaparAkrama. (2) munijIvana ane samakitanI ekatA-abhedatA (3) samakitanA abhAvamAM jJAnapaNa ajJAnabane. (4) samyakajJAnanA abhAvamAM cAritrapaNasamyaka nathI. (5) daDha zraddhAna, ahiMsA samakitano pAyo che. (6)daDha zraddhAnaane vizvAsanA pAyA para munibhAvayukta samakitarUpI bhIMtanuM nirmANa A graMthamAM thayuM che. (7) samakita mATe AsUtramAM samA, sa, samatharvasa, sI tathA sASTi mATe samaNiI, salisina jevA zabdaprayogathayA che. (2) zrIsUtrakRtAMgasUtraH prastuta Agama dvAdazAMgInuM bIju aMgasUtra che. AsUtra paNa prAcIna che. samakitanA svarUpanuM nirUpaNa AsUtramAM nIce pramANe che. soccA ya dhammaM arihaMtabhAsiyaM, samAhiyaM aTThapaovasuddhaM / taM sahahaMtA yajaNA aNAU, iMdA va devAhi va aagmissNti||" artha: zrI arihaMta deva dvArA bhASita yuktisaMgata zuddha artha ane padavALA A dharmane sAMbhaLIne je jIva emAM zraddhAkarene mokSane prApta kare che athavA IndranI jema devatAonA adhipati thAya che. tIrthaMkara praNita dharmazuddha artha ane padathI yukta che. ahIMsamakitano artha zraddhA che. jeya buddhA mahAnAgA, vIrA smmttdNsinno| suddhaM tesiM parakaMtaM, aphalaM hoti sbbso||" arthaH mithyASTinA tapa, dAna, yama, niyama Adi sarva prayatno azuddha che, jyAre samakitInI sarva kriyAo karmanAza mATe saphaLa bane che. mohanIya karmanA prabhAvathI mUchita (baMdha) che te sarvokta Agamane svIkArato nathI." samakitane aTakAvanAra mohanIya karma che. samakitanA abhAvamAM kriyAo paNaprANahIna bane che. sabovasaMtA sabattAe parinibuDe tibemi| esa ThANe Arie akevale jAva sabadukkhappahINamagge egaMta samme saah|" artha : je puruSa kaSAyathI ane sarva IdriyonA upabhogathI nivRtta che te dharmapakSavALo che. te AryasthAna che, je sarvaduHkhanAzaka che. AekAMta samyagusthAna che.
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa samyagdaSTi jaghanya Arya che. dezaviratizrAvaka madhyama Arya che. zramaNo uttama Arya che. deDha zraddhAvAna zramaNopAsaka dharmathI calita thato nathI. 329 samaNovAsagA bhavaMti abhigayajIvAjIvA uvaladdhapuNNapAvA Asava saMvara veyaNANijjarA kiriyA higaraNabaMdhamokkhakusalA asahejja devAsura nAga suvaNNa jakkha rakkhasa kiMnnara kiMpurisa garulagandhabba mahoragAiehiM devagaNehiM niggaMthAo pAvayaNAo aNaikkamaNijjA iNameva nigganthaM pAvayaNe NissaMkiyA NikuMkhiyA nibitigicchA / " artha : kuzaLa ane tattvajJa zramaNopAsakanigraMthapravacanamAM niHzaMka, niHkAMkSa ane dharmakaraNInA phaLamAM saMdeharahita hoya che. teo asahAya thavA para deva gaNothI parAbhava pAmI nigraMthapravacanathI viparIta (alaga) thatAM nathI. sUtrakAre yathArtha vastunA svIkAra, zraddhA ane dRDhatAnA saMdarbhamAM lepa gAthApati`` ane udaya peDhAlaputranAM'. dRSTAMta prastuta kare che. tevI ja rIte pAMcamA zrI bhagavatIsUtramAM jamAlI aNagAra' ane zivarAjarSinA udAharaNa darzAvela che tathA maMkhalIputra gozAlakanAdeg mithyAtvatyAga ane samakita grahaNanA udAharaNa paNa AlekhAyAM che. uparokata mAhitI anusAra pUrvanA graMtha karatAM A graMthamAM samakita viSe apekSAe vadhu vikAsa thayo che. (1) ahIM niHzaMkA, niHkAMkSA ane nirvicikitsA A samakitanA traNa aMgono eka sAthe prayoga thayo che. (2) jIva-ajIva Adi tattvano viSaya che. (3) muni uparAMta zrAvako paNa samyagdarzanI hoya che. (3)zrIdazavaikAlikasUtraH zrI AcArAMgasUtra ane zrI sUyagaDAMganI jema AcAra dharmanI pradhAnatA darzAvatuM zrI dazavaikAlikasUtra che. jenA racayitA zayyabhavasUri che. samakitanA saMdarbhamAM A graMthamAM nIce pramANe jaNAvela che. jAi saddhAi nikkhaMto pariAyaTThANamuttamaM / " tameva ANupAlijjA guNe Ayaria saMbhae artha : je zraddhAthI bhikSue saMsArano tyAga karyo che, te ja zraddhA ane dRDha vairAgyathI saMyama saMbaMdhI uttamaguNonuM pUrNa daDhatAthI pAlana karavuM joIe. je sAdhu moharahita avasthA prApta karavAmAM prayatnazIla che, saMyama ane tapamAM lIna che temaja saraLatA Adi guNothI yukta che, te pUrvakRtakarmono kSaya kare che. jayA ghuNai kammara abohi kalusaM kaDaM " tayA savvatagaM gANaM, daMsaNa cAbhigaccha // artha : jIva abodhibhAvathI saMcita karelAM karmothI mukta bane che, tyAre kevalajJAna ane kevaLadarzana prApta kare che. paDhamaM nANaMtao dayA, evaM ciTThaha saba saMjae / " annANI kiM kAhI ? kiM vA nAhI seyapAvagaM // artha saMyati samyakdaSTi ja hoya che temaja jJAna pachI dayA arthAt virati hoya. viratinuM mULa samyagdarzana che; evuM pUrve AcArAMgasUtramAM spaSTa thayuM che. samyajJAna samyagdarzanapUrvaka ja hoya; evuM ahIM spaSTa thAya che.
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsIne AdhAre (4) zrI uttarAdhyayanasUtraH aMga graMthonI apekSA uttarakALamAM racAyeluM hovAthI uttarAdhyayanasUtra kahevAya che. samakitanA svarUpanuM nirUpaNa karatAM graMthakAre 28mAmokSamArgaadhyayanamAM kahyuM che tahiyANaM tu bhAvANaM sabhAve uvesnnN| bhAveNaM sahahaMtassa, sammattaM taM viyaahiyN|" arthaH jIva-ajIvAdi padArthonA sadbhAvamAM svabhAvathI athavA koInA upadezathI bhAvapUrvaka zraddhA thAya che. tene samakita kahevAya che. samakita (zraddhA) nisargaathavA adhigamathI thAya che. vaLI AsUtramAM nava tattvanA nAma darzAvela che. saMsAramAM jIva manuSyatva, zrata dharmanuM zravaNa, zraddhA ane saMyamamAM puruSArthaparama durlabha che evuM darzAvI zraddhAnI durlabhatA darzAvI che. AtmarakSaka muni apramatta thaI vicare. jyAM pramAda che tyAM AtmadeSTi bhulAya che. ahIM AtmadeSTi eTale samyagudarzana. darzana saMpanna jIva kSAyika samakita prApta kare che. mithyAtvano mULathI nAza kare che. tenA darzanano prakAza akhaMDa che." je jIvo hiMsAmAM anurakata che, nidAna sahita anuSThAna kare che. tene bodhi prApta thavI durlabha che, jyAre samakita sahita, anidAnakriyA, zuklalezyAyukta jIvo, sulabhabodhi bane che. A uparAMta zrI uttarAdhyayanasUtramAM samakita prAptinI daza prakAranI ruci,darzanAcAra ane pAMca aticArano ullekha thayo che. muni sAMsArikaviSayabhogone heya tathA mokSamArgane upAdeyasamajI zaMkA-kAMkSAno tyAga kare evuM ghaNA sthAne kahevAyuM che." AsUtramAM samakitanuM svarUpa ane mokSamArganuM prathama sopAna samyagadarzana che, tevuM spaSTa thAya che. (5) zrInizIthasUtraH zrI AcArAMga AdisUtronI jema AcAranI pradhAnatA darzAvatuM zrI nizIthasUtra che. je zrI AcArAMgasUtrano eka bhAga manAya che. tenuM bIjuM nAma AcArakalpa che. tenI racanAnA saMdarbhamAM be paraMparA che. 1.AcAryabhadrabAhu svAmIe zrI nizIthasUtranI racanA karI, je vIranirvANa pachI 150varSa hoI zake. 2. vizAkhAcArya muni, je bhadrabAhu svAmI pachI thayA che. temaNe A graMthanI racanA karI che. tethI A graMthano racanAkALavIranirvANapachI 175 varSanI AsapAsano hovo joIe. zrI nizIthasUtramAM darzanAcAranA ATha prakAra tathA tenA bheda darzAvela che. temaja pArthastha Adi mithyAtvIonA saMgano tyAga karavA viSe AsUtramAM jaNAvela che. mithyAtvIno saMga tyAga eTale samakitanI surakSA AvuM jJAna AsUtradhArAthAyache.
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 331 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa (6) zrI dazAzrutaskaMdhaH A chedasUtranuM bIjuM nAma AcAradazA che. jemAM jainAcAra saMbaMdhI daza adhyayana che. AsUtrane tethI dazAzrutaskaMdha kahevAya che. tenuM saMkalana AcArya bhadrabAhusvAmIe karyuM che. navamA skaMdhamAM mohanIya karmanA tIvabaMdhanA 30 sthAnonuM varNana che. je samakitanI prAptimAM bAdhaka che. mAhibAbAvakeche. jema baLI gayelA bIjavALA vRkSane puSkaLa pANInuM siMcana karavAmAM Ave chatAM temAM pallava ke aMkurAnI utpatti thatI nathI, tema mohanIya karmano kSaya thavAthI zeSakarmothI utpatti thatI nathI." samakitamAM vikSepa pADanAra mohanIya karmanuM AsUtramAM vistRta varNana thayuM che. (7) zrI prajJApanA sUtraH upAMgasUtramAM sauthI moTuM prajJApanA sUtra che. tenA kartAzyAmAcArya che. AsUtramAM samakitanI cAra saduhaNAno ullekha thayo che. paramatya saMthavo vA sudiparamattha sevaNA vA vi|" vAvaNNa-kudasaNa vajjaNA ya smmttsdhnnaa|| arthaH paramArthasaMstava, sudaSTaparamArtha sevanA, vyApana,kudarzana varjanA. A cArasamakitanI zraddhA che. ahIMsarvaprathamasamakitanI sahaNAnuM pratipAdana thayuM che. zrI prajJApanA sUtramAM samyagudRSTi, mithyASTi ane mizradRSTinuM alpabadutva paNa darzAvela che." AsUtramAM uttarAdhyayanasUtra anusAra dazaprakAranI ruci ane darzanAcAranuM varNana paNa jovA maLe che. zrI ThANAMgasUtranAdazamA sthAne paNa dazarucidarzAvela che. (8)zrI bhagavatIsUtraH pAMcamuM aMgasUtra, jenuM bIjuM nAma vyAkhyAprajJamisUtra che. AsUtramAM, * mithyAtvamohanIya mATe kAMkSA mohanIya zabdaprayukta thayo che." * mithyAdeSTi samyagudRSTikaI rIte thAya che?" * samakitanI prApti pachIvibhaMgaajJAna,avadhijJAna rUpe pariName che."te viSe jaNAvela che. (9) zrI naMdIsUtraH batrIsa AgamomAM zrI naMdIsUtranAmanuM mULa Agama che. jenA racayitAdevavAcakajI AcArya che. AnaMda, harSa ane pramodane niMdI kahevAya che. AsUtrapAMca jJAnanuM nirupaNa karavAvALuM jJAnarUpa AnaMdapradAna karanAruM che mATe tene naMdIsUtra kahevAya che. AcAryazrIe prAraMbhamAM jJAna, darzana, cAritra, tapa ane caturvidha saMghanI ATha upamAo dvArA stuti karI che. nagara, saDaka, cakra, gha, caMdra, sUrya, samudra ane merUparvatanI upamAthI samyagadarzanane upamita karyuM che. * nagara bhavyanagara ramaNIya hoya paraMtu saDaka svaccha ane suMdara nahoya, maLamUtra ane kacarAthI bharelI hoya to bhavya nagaranI suMdaratAne dUSita kare che. pathikone aneka muzkelIo Ave ane khADATekarAmAM paDavAno bhaya paNa rahe che tevI ja rIte saMyamI nigraMthonI saMgharUpI nagaranI samyagadarzana rUpI saDaka svaccha nahoya ane mithyAtvarUpI
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33ra kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa ne AdhAre kacarA bharelA hoya to saMyamI sAdhakanA guNo vikRta bane che. temano taraNatAraNa guNa samApta thAya che. arthAtu vizuddhadarzana janagarano mArga che. * samyagudarzana guNa vasuMdharA jevo che. jema vasuMdharA para mArga ane bhavana hoya che, tema samyagudarzana mokSarUpI bhavyabhavanano pAyo paNa hoya che. * samyagudarzana cakravartI ane vAsudevanA amogha zastra sudarzanacakanI pIThikA kahI che. jema cakra cakradharanA zatruono nAza karI potAnA svAmIne ajeya banAve che, tevI ja rIte samyagudarzanarUpIcakrathI saMyama anetaparUpI dharmanI rakSA thAya che ane mithyAtvarUpI zatrunaSTa thAya che. arthAtu gudarzana AsaMghanI paridhi che. * samyagudarzana ecaMdranI cAMdanI jyotsanA jevuM che. caMdranI zobhAtenI cAMdanI che. zaradapUnamano caMdra, jo kALA vAdaLAothI gherAyela hoya to rAtrinA aMdhakArane dUra karI zake temaja koIne sukhanapahoMcADI zake. jyotsanA vinA divase dekhAto caMdra phikko ane vyartha che, tema samyagadarzanarUpI jyotsanAvinA saMyama ane parUpI caMdramAnuM mRga lAMchana paNa mahattvahIna che. caMdranI cAMdanI jana janane manamohaka ane vanaspati Adine vikasIta kare che tema samyagadarzanasaMgharUpacaMdramAnI nirmaLacAMdanIutthAna ane pragatimAM vRddhi karAve che. * samyagadarzana e merUparvatanI pIThikA samAna che. eka lAkha yojana pramANe merUparvatanI pIThikA bhUmimAM eka hajAra yojana pramANa nIce che. A pIThikA uttama vajamaya, atyaMta deDha, niSThA ane atyaMta majabUta che. A pIThikA99,000yojana pramANabhUminI upara che, je sudarzana (merU)parvatano bhAravahana kare che. ATalo vizALa parvata kAcI ane pocI mATImAM sthira na rahI zake, evI rIte samyagudarzananI vizuddhatA ane daDhatA para kRta ane cAritra dharmarUpI parvatAdhirAjano bhAra TakI zake che. jo samyagadarzanarUpI pIThikA majabUta ane sthira na hoya to cAritra ane tapasvargIya sukho ApI pharIthI durgatimAM pheMke che. samyagadarzanarUpI pIThikA para raheluM cAritrarUpI bhavanamuktinA zikhare pahoMcADI AtmAne paramAtmA banAve che. A rIte samyagadarzanano mahimA aparaMpAra che. tyAra pachI sUtrakAra kahe che visesiya suyaM sammadihissa suyaM suyanANaM, miccha vihissa suyaM suyaannANaM / " arthaH samyakdaSTinuM zrata zrutajJAna che, mithyASTinuM kRtakRtaajJAna che. cauda pUrvadhArIonuM kRta samyakatA che. dazapUrvathI ochAM pUrvadharanAM zrata samyapha hoya athavA nahoya." mithyASTi dvArA racita zruta samyakdaSTine samakakRta bane che kAraNa ke samyagudRSTine samyakarUpamAM grahaNa thavAthI te samyaphazvata che." sarva prathama naMdIsUtramAM spaSTa ullekha thayo che ke, samakitanA prabhAve jJAna samyaka bane che. (10) zrI AvazyakaniyuktiH jaina AgamonI prAcIna TIkAomAM niyuktinuM sthAna upalabdha che. Avazyaka niryukti AcArya bhadrabAhunI prathama kRti che. tenA para jinabhadrasUri, jinadAsagaNI, haribhadrasUri, malayagiri, mAladhArI hemacaMdrasUri, mANijyazekharamuni Adi zramaNoe vividha vyAkhyAo lakhI che. Avazyaka niryuktimAM samakita zabdanI niyukti karavAmAM AvI che.
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa 333 sammadiThI amoho sohI sabbhAva daMsa! bohI / " avighno suviddhitti vamAni ttArUM|| 862 samyagarthAnAM darzanaM samyagdRSTi1, vicAreDamUDhatvaM amoha 2, mithyAtvamalApagamaH zodhiH 3, sadbhAvo yathA samyastvasya nirukti artha : samyagdaSTi, amoha, zuddhi, sadbhAva, darzana, bodhi, aviparyaya, sudRSTi Adi samakitanI niyukti che. je samyag arthonuM vizleSaNa kare che te samyagdaSTi che. vicAromAM amUDhatA e amoha che. mithyAtvarUpI melane dUra kare te zuddhi che. sadbhAva e zubha bhAva che. padArthone yathArtha jovA e darzana che. paramArthanuM jJAna thavuM te bodhi che. kadAgraharahita te viparyaya che. suMdara samyak dRSTi te sudRSTi che. A pramANe sAta prakAre samakita zabdanI niryukti karI che. vaLI zAstrakAra graMthibhedanA saMdarbhamAM palya, parvata, nadI, pASANa, kIDIo, puruSa, mArga, javara rogavALo, kodarA, anAja, jala ane vastra jevAM nava daSTAMto darzAve che." zAstrakAre A graMthamAM siddhAMta ane karmagraMthanA matano abhiprAya suMdara rIte prastuta karyo che. (11) zrIvizeSAvazyaka bhASyaH niryuktinA gUDhArthane saraLa banAvavA pUrvAcAryoe vistRta vyAkhyAo lakhI che. niryuktionA AdhAra para athavA svataMtrarUpathI bhASyonI padyAtmaka racanAo thaI. je prAkRta bhASAmAM che. AvazyakasUtra para traNa bhASya lakhANA che. be bhASya ati saMkSipta hovAthI vizeSAvazyaka bhASyamAM tene sammilita karyA che. A saMpUrNa AvazyakasUtra para nathI. paraMtu prathama sAmAyika adhyayana para che. temAM 3603 gAthAo che. tenA kartA jinabhadragaNI che. ahIM samakitanA pAMca bhedonuM kathana che -vasamiya sAsALa athalamarga leyartha aDyuM| artha : aupazamika, sAsvAdana, kSAyopazamika, vedaka ane kSAyika.` temaja te bhedonuM svarUpa paNa darzAvela che." tyAra pachI zAstrakAra graMthibheda ane traNa karaNano ullekha kare che.deg kaThora, nibiDa, zuSka, atyaMta pracaya pAmelA vAMzanI gAMTha jevI graMthi durbhedya hoya che. tevI karmathI gADha banelI jIvanA rAga-dveSa rUpa adhyavasAyanI te graMthi bhedavI ati duSkara che. v2 jevI rIte mahAvidyA sAdhavAmAM prAraMbhamAM saraLa lAge, mahAvidyA sAdhatA samaye te duSkara ane vighnakAraka lAge tevI ja rIte karmasthiti kSaya karavAmAM prathamanI yathApravRttikaraNarUpa kriyA saraLa che. tyAra pachI apUrvakaraNathI AraMbhIne mokSaprApti sudhInI badhI ja kriyA ghaNI durlabha ane vighnavALI che. re cho AyuSya karma sivAyanA sAte karmonI aMtaHkoDAkoDI sAgaropama sthiti thAya, tyAre graMthideza prApta thAya. jyAM sudhI AThe karmonI utkRSTa sthiti hoya tyAM sudhI samakita prApta na thAya. karmanI laghutAthI samakita prApta thAya. karma kSaya karavAmAM pravartela AtmAnA adhyavasAya, te prathama yathApravRttikaraNa. pUrve kyAreya prApta na thayela evA apUrva sthiti ghAta, rasAta Adi rUpa adhyavasAya, te bIjuM apUrvakaraNa. samakitano lAbha thAya tyAM sudhI je
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsane AdhAre pariNAma pAchA na paDe, te anivRttikaraNa che. A traNa karaNo uttarottara vadhu vizuddha hoya che. te bhavya jIvone hoya che. abhavyoneyathApravRttikaraNanahoya." jaina AgamomAM samakitanuM svarUpadarzAvela che. tema Agamettara sAhityamAM paNa samakitaviSe mAhitI upalabdha thAya che. Agamettara sAhitya zvetAmbara ane digambara ema baMne saMpradAyomAM racAyeluM che. samaktisAra rAsanA racayitA kavi RSabhadAsa zvetAmbara saMpradAyanA che, tethI prathama zvetAmbara sAhityapara najara karIe. (1) zrItatvArthasUtra jainAcAra ane jenatattvadarzananA sarvapaheluo para prakAza pADato A eka jainadarzanano mahattvapUrNa graMtha che. jenAgamo tathA tenA para AdhArita graMtho aMgabAhyasUtraprAya prAkRta bhASAmAM lakhAyAM che. brAhmaNa saMskRtinI sAhityika bhASA saMskRta hovAthI jainAcAryoe samAjamAM potAnuM AgavuM sthAna prApta karavA saMskRta graMtho racavAnI jarUra paDI haze, tethI tattvArthasUtra jevA pramukha graMthanI racanA karI. tenA racayitA vAcaka umAsvAti che. temaNe guruparaMparAthI ahaMtu upadezane sArI rIte dhAraNa karI, tuccha zAstrothI matima ane duHkhI lokonAM hita mATe anukaMpAthI prerAI tattvArthAdhigamasUtra'nIracanAkusumapura nagaramAM karI. AsUtrano prAraMbha samakitathI thAya che. jIvAjIvAsava bandhasaMvaranirjarA mokssaastttvm| ahIMvAcaka umAsvAtie sAtatattvo"darzAvela che. temaja tattvajJAnanA anya upAyo paNa darzAvela che. "satsaMdhyAsetraspana kAnAttara bhAvAtmahuvai"arthAt satuM, saMkhyA, kSetra, sparzana, kAla, aMtara, bhAva ane alpabadutva. 1)satu-astittva, samakita che ke nahIM? che to konAmAM che? jIvamAM ke ajIvamAM? jIvamAM che. 2)saMkhyA-bheda. samakitanA adhyavasAyanI apekSAe asaMkhyAta prakAra che. samakitIanaMta che. 3) kSetra-sthAna, samakita lokanAasaMkhyAta bhAgamAM che. 4) sparzana-lokanA asaMkhyAta bhAgane sparza kare che. 5) kAla - eka jIvanI apekSAe jaghanya aMtarmurta, utkRSTa chAsaTha sAgaropama ane vividha jIvonI apekSAe dezonA ardhapulaparAvartana kALanI sthitI samakitInI che. 6) aMtara - virahakALa. eka jIvanI apekSAe jaghanyathI aMtarmahata, utkRSTathI ardhapugala parAvartana. vividha jIvonI apekSAevirahakALa-aMtaranathI. 7) bhAva-pathamika,sAyika ane kSayopathamika AtraNa bhAvanuM samakita che. 8) alpabadutva sauthI thoDA pathamika samakitI che, tenAthI kSayopazama samakitI asaMkhyAta guNA, tenAthI kSAyikasamakitI anaMtaguNA(siddhanI apekSAe) che. zrI tattvArthasUtramAM samakitanuM svarUpa, lakSaNa, utpatti, prAptinA upAya upalabdha thAya che. samakitanA vistAranuM A prathama sopAnasUtra che.
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 335 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa (2) zrAvakapratisUtraH vAcaka umAsvAti dvArA racita zrAvakaprajJaptisUtramAM paNa samakitaviSe vizeSa mAhitI maLe che. graMthibheda, samakitanA vividha prakAro, samakitanA upazamAdi pAMca lakSaNo, dazaprakAranI ruci A graMthamAM darzAvela che. zrIAcArAMgasUtranI jema A graMthamAM munipaNAne ja sAcuM samakita kahyuM che. jaMmoNaM taM sammaMjaM sammaM tamiha hoi monnNti|" nicchayao iyarassa usamma sammatta heuuvi|| artha munipaNA rahitanuM avirata ke dezavirati samakita enizcaya samakita nathI paNa nizcaya samakitanuM kAraNa che. A graMthamAM samakita vizenI ghaNI mAhitI prApta thAya che. (3) sanmati prakaraNaH AcAryasiddhasenadivAkaranI kRti che. temano samaya lagabhagavikramanI caturthazatAbdI manAya che. temaNe AsUtramAM kahyuM che jJAna darzanapUrvaka che paraMtu darzana jJAnapUrvaka nathI. nizcayathI darzana jJAnathI abhinna che. samakita ekAMtadaSTino nAza kare che." ahIM spaSTa thAya che ke samyagujJAna samakitapUrvakathAya che temaja anekAnaMdaSTieja samakita che. (4) karmaprakRtiH karma sAhityano ajoDa graMtha te karmaprakRti. tenA racayitA zivazarmasUri che. te agrAyaNIya nAmanA dvitIya pUrvanAAdhAra5ra saMkalita thayuM che. digaMbara graMtha kaSAyapAhuDanI jema upazamanAkaraNa para ahIM vivecana thayuM che. upazamanI sthitimAM thoDA samaya mATe mohanIya karmadabAyelarahe che paNa saMpUrNanaSTa thatuM nathI. karaNakayADakaraNAviya duvihA uvasamaNAya biiyAe, akaraNa aNuinAe, anuyoga ghrepnnivyaami| arthaH upazamana karaNanA be prakAra che. (1) karaNakRta (2) akaraNa kuta.je karaNa sAdhya che te karaNa kata. tenA be prakAra che. (1) sarvopazamanA ane (2)dezopazamanA. sabuvasamaNA mohasseva u tassuvasama kiyA jaagyo| paMcidio u sannI pajjato lddhitigjutto|| arthaH paMcendriya, saMzI ane labdhi paryApta jIvane mohanIya karmanI sarvopazamana thAya che. zeSa sAta karmanI dezopazamanAthAya. jIvaprathamayathApravRttikaraNa kare che, tyAra pachI apUrvakaraNa ane tyArapachI anivRttikaraNa kare che. pratyeka karaNano kALa aMtarmuhUrta che ane sarvano ekatrita kALa paNa aMtarmuhUrta che. tyAra pachI ja upazAMtA (opathamika samakita) prApta thAya che. te paNa aMtarmuhUrta kALa pramANe che." mithyAtvano kSaya thavAthI jIva upazama samakita prApta kare che. je samakitanA lAbhathI pUrve prapta thayelA
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre arihaMtadevaAdinItattvazraddhArUpa Atmahitane prApta kare che. (5) samyakavasatiH AcArya haribhadrasUri (vi. saM. 7pa7 thI 827) racita samakita saptati graMthamAM vyavahAra samakitanA saDasaThabolanuM vivaraNa thayuM che. kavi RSabhadAse A graMthano AdhAra lIdho che. samakita samitimAM TIkAkAra saMghatilakAcArye 67 bolanA rahasyone sugama banAvavA dareka bola mATe kathAo AlekhI che. jemake "zama' lakSaNa mATe metAryamuninuM daSTAMta che. jIvadayA premI metAryamunie paMcendriya jIvanI rakSA mATe upasarga AvavA chatAM hRdayamAM samatva dhAraNa karyuM. kavi RSabhadAse paNa ATha prabhAvaka tathA vaiyAvacca, jJAna AdinA saMdarbhamAM viSayane rocaka ane saraLabanAvavAdaSTAMto prastuta karyA che. saMbodhaprakaraNagraMthanA racayitA haribhadrasUri che. temAM paNa 67bolanI prarUpaNA thaI che. pradyumnasUriemUlazuddhi graMthamAM AbhedamAMthI ghaNA bhedonuM vivecana karyuM che. (6) upadezamAlAH A graMthanA racayitA dharmadAsagaNi che. A graMthamAM sUtrakAre samakita pradAtA guruno asIma upakAra darzAvyo che." sammattammi uladdhe ThaiyAI narayatiriya dArAI / " divANi mANisANi ya mokkhasuhAI sahINAI // arthaH samakita prApta thatAM jIvanaraka, tiryarUpI durgatinA dvAra baMdha kare che. deva, manuSya ane mokSa saMbaMdhI sukha prApta kare che. samakitanI surakSA mATe graMthakAra kahe che jaha musatANae paMDurammi dukhaNNa rAgavavaNNehiM / " vIbhacchA paDasohA, iya sammattaM pamAehi // arthaH jevI rIte vasanA vaNATakAmanA samaye saphedatAMtaNAmAM anya raMgano tAMtaNo bhaLe to varanI zobhA jatI rahe che tema zuddha samakita sAthe viSaya kaSAya ane pramAdano saMyoga thavAthI samakita azuddha-malina bane che. tethI tevA saMyogothI dUra rahevuM.ahIMsamakitane vizuddha rAkhavAnI hitazikSAgraMthakAra darzAve che. (7) adhyAtmasAra: sattaramI sadInA upAdhyAyayazovijayajInI AkRti che. temAM kahyuM che samakita thavAthI ja paramArthataH manazuddhi thAya che. samakita vinA manazuddhi mohagarbhita ane viparIta phaLadAyinI hoya che. dAnAdi kriyAo samakita sahita ja zuddha hoya che kAraNake te kriyAonA mokSarUpI phaLamAM samakita sahayogI che. AMkhanI kIkI ane puSpanI sugaMdha samAna sarva dharmakAryono sAra samakita che. A graMthamAM dazaprakAranI ruci ane samakitanA pAMca lakSaNonuM vivecana paNa thayuM che.
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 337 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa (8) lokaprakAza graMthaH A graMthanA kartA mahopAdhyAya vinayavijayajI che. temano samaya aDhAramI sadI che. lokaprakAza graMthanA 25mA adhyayanamAM samakitanI prApti aMge mAhitI darzAvela che. yathApravRttikaraNa Adi traNa karaNa, samakitanA ekathI pAMca prakAra, samakitanI sthiti, dravya ane bhAva samakita, paugalika ane apIgalika samakita, samakitanA guNasthAnano ullekhaA graMthamAM thayo che. sAmAyikanA cAra bheda-samakita sAmAyika, zrata sAmAyika, dezavirati ane sarvavirati sAmAyika che. temAM sarvaprathama samakita sAmAyika che. A graMthamAM samakita viSe vizada jANakArI che. (9) samakita parIkSA A kRti vibudhavimalasUri dvArA racAI che. tenuM bIju nAma upadezaka zatakache. jemAM samakita viSe bharapUra sAmagrI maLe che. prathama adhikAramAM samakitanuM svarUpa tathA yathApravRttikaraNa ItyAdi traNa karaNanuM nirupaNa thayuM che. bIjA adhikAramAM zamaAdi pAMca lakSaNa tathA zaMkA Adi pAMca aticAronuM nirUpaNa thayuM che. trIjA adhikAramAM niHzaMkA Adi ATha aMgonuM pratipAdana thayuM che. caturtha adhikAramAM samakitano mahimA gAyo che. temAM AnaMda, kAmadeva Adi zrAvako samakitadhArI hatA tevuM kahyuM che." digaMbara sAhityaH digaMbara paraMparAmAM kuMdakuMdAcAryanuM mahattva vizeSa che. teo vAcaka umAsvAti pachI thayA che. vidvAno temano samaya vikramanI trIjI zatAbdIno pUrvArdha athavA I.sa.nI bIjI zatAbdIno uttarArdha mAne che. pravacanasAranI prastAvanAmAM temano samaya i.sa.nA prAraMbhano manAya che." temanA darzanaprAkRta Adi SaprAbhRta, samayasAra, niyamasAra, pravacanasAra, ratnasAra, paMcAstikAya Adi graMthomAM samakita viSenI mAhitI upalabdha thAya che. * darzana prAbhRtamAM kahyuM che. cha dravya, navapadArtha, pAMca astikAya ane sAtatatvajinezvara dvArA pratipAdita thayA che. tenApara yathArtha zraddhA kare che tene samakitI kahevAya che. paraMtu jIvAdipadArthonI zraddhAne vyavahAranayathI samakita kahevAya che. nizcayanayathI AtmAnubhUti eja samakita che. " ahIM AtmAnI vizuddhi ja nizcaya samakita che, tenA kAraNe utpanna thato jIvAdi tattvonI satyatAmAM vizvAsa e vyavahAra zraddhA che. * samayasAra ane paMcAstikAyamAM paNa A vAtanuM samarthana jovA maLe che, paraMtu samayasAramAM AtmA uparAMta tattvonI zraddhAnenizcayanayathI samakita kahela che. niyamasAra graMthamAM paNa te kathananI puSTi karI che. * Ama, Agama ane tattvonI zraddhAthI samakita thAya che. A samasta doSothI rahita ane sarvaguNothI yukta hoya che. A aDhAra doSarahita che. sudhA, tRSA, bhaya, roSa, rAga, moha, ciMtA, vRddhAvasthA, roga, mRtyu, prasveda, kheda, mada, rati, aizvarya, nidrA, janma ane udvega AaDhAradoSa che".
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre kavi RSabhadAse abhidhAnaciMtAmaNi nAmamAlA graMthanA AdhAre copAI-3mAM aDhAra doSa varNavyA che. hiMsA, asatya, adagrahaNa, mAna, mAyA, mada, bhaya, ajJAna, rati, arati, matsaratA, nidrA, bhoga, prema, zoka, krodha, hAsya ane lobha. A rIte bane graMthomAM aDhAra doSomAM thoDo pharaka che. aDhAradoSarahita sudeva che, evuM bane paraMparA mAne che. * niyamasAramAM AcArya viparIta abhinivezathI rahita zraddhAna tathA cala, malina ane agADha doSa rahita zraddhAne paNa samakita kahe che." abhiprAyamAMthI viparItapaNe chUTatAM AbhAsamAtratattvArthazraddhA paNa samakita che. samakita mohanIyae dezaghAtI prakRti che. teno udaya thatAM samakitano ghAta thato nathI paraMtu kiMcitu malinatA rahe che, tethI samalatatvArtha zraddhAnatelayopazama samakita che. jene zAstrIya bhASAmAM cala, malina,ane agADhadoSa kahevAya che. * mokSaprAbhRta graMthamAM graMthakAra kahe che. hiMsArahiya dhamme aTThAraha dosa vijjae de ye|'' niggaye pabayaNe saddahaNaM hoI sammattaM // artha: hiMsA rahita dharmamAM, aDhAradoSarahita devamAM anenigraMtha pravacanamAM zraddhA karavI, te samakita che. ahIMAta, AgamatathA ahiMsAdharmanI zraddhAne samakita che. * rAyaNasAra graMthamAM kahyuM che. sammatta guNAi sugai micchAdo hoi duggar3a nniymaa||66||" Niyatacyuvaladdhi viNA sammattuvaladdhiNatyi nniymenn| sammattuvaladdhi viNA NivANaMNatyi jiNu viTTha // con arthaH niyamathI samakitathI sugati ane mithyAtvathI durgati thAya che. jeNe svatopalabdhi prApta karI nathI, te samakitopalabdhine prApta karI zakato nathI. samakitopalabdhivinAnirvANapaNa prApta nathAya. * darzanaprAbhUtamAM samakitanuM mAhAbhyadarzAvatAM kahyuM che. jevI rIte vRkSanA mULathI zAkhA, puSpa Adi parivAravALA tathA bahuguNI skandha utpanna thAya che, tevI ja rIte zraddhAnanejinadharmamAM mokSamArganuM mULa kahyuM che." mokSarUpI kalpavRkSanuM mULa samakita che. tenAthI aneka guNopAMgare che. zvetAmbara Agama graMthonI jemakuMdakuMdAcArye paNa graMthibhedathI samakitanI utpatti, samyagadarzana pachI ja samyagujJAna, darzanazuddhithI nirvANa nizcaya ane vyavahAra evA samakitanA bheda, nizaMkA Adi samakitanA ATha aMga Adino ullekhaAgraMthomAM karyo che. (1)SakhaMDAgama(dhavalATIkA) mahAkarmaprakRti prAbhRta (pakhaMDAgama) ane kaSAya prAbhUta A be graMtho pUrvamAMthI uddhata manAya che. jenA racayitA AcAryapuSpadaMta ane bhUtabalihatA. teo vIranirvANa pachI 600thI 700varSanI vacce thayA che. graMthakAre caudamArgaNAonuM varNana karyuM che. jemAM bAramI samakita mArgaNA che. temAMTIkAkAra kahe che
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa 339 prazama saMvegAnukaMpAstikyAbhivyakita lakSaNe samyaktvam / " artha : prazama, saMvega, anukaMpA ane AstikayanI pragaTatA jenuM lakSaNa che, te samakita che. ahIM samakita lakSya che. prazamAdi lakSaNa che. prazamAdi guNonI abhivyakti ja samakita che. cittazuddhi, cittaprasAda, satyagrahaNanI yogyatAno vistAra prazamAdi che. SaTyuMDAgamasUtramAM 14 guNasthAna, samakitanA bhedanuM kathana karyuM che. (2) kaSAyapAhuDa (jayadhavalATIkA): kaSAyaprAmRta je khaMDAgamanA dRSTivAda nAmanA bAramA aMgasUtramAMthI udbhavita thayuM che. jJAnapravAda nAmanA pAMcamA pUrvanI dazamI vastunA pejajadoSa nAmanA trIjA prAbhRtathI kaSAya prAkRtanI utpatti thaI che, tethI tene pejjadoSaprAbhUta paNa kahevAya che. jenA racayitA AcArya guNadhara che. 08 kaSAyaprAbhUtamAM darzanamohanIyanA upazamanI carcA samakitanAmanA dasamA mahAarthAdhikAramAM thaI che. daMsaNamohassuvasAmago du cadusu vi gavisu boddhavvo / " paMcidio ya saNNI niyamA sau hoI pajjatto // : artha darzanamohanIya karmano upazama cAre gatinA saMzI, paMcendriya, paryAptA jIvo niyamA karI zake. darzanamohanIyanIupazAMtatAnI sthitimAM mithyAtvanimittaka baMdha thato nathI. zivazarmasUri kRta karmaprakRti graMthamAM paNa upazamanA karaNanuM vivecana thayuM che. upazama sthitimAM karma thoDA samaya mATe dabAvIne rahe che. mohanIya karmanI ja sarvopazamanA thAya che. (3) puruSArthasiddhayupAya H tene 'jinapravacana rahasyakoza' athavA 'zrAvakAcAra' kahevAya che. tenA kartA digaMbara amRtacaMdrasUri che. A graMthamAM samakitanuM svarUpa, samakitanA niHzaMkita Adi ATha aMgo+, sAta tattvo tathA aticAronuM Alekhana thayuM che. samakitanI vyAkhyA karatAM kahyuM che - AtmAnA svarUpano nizcaya thavo, te samyagdarzana che. AtmAnA svarUpanuM viSezajJAna, te samyajJAna che". samyajJAna kArya che, samyagdarzana enuM kAraNa che. AtmAnubhUti e ja samyagdarzana che. (4) gomaTTasAraH 3 nemicandrAcArya racita gomaTTasAramAM yathApravRttikaraNane adhaHpravRttikaraNanI saMjJA ApI che. gomaTTasAranA jIvakAMDa vibhAgamAM guNasthAnanuM svarUpa dRSTAMta sahita darzAvela che. (5) jJAnArNavaH tenu bIjuM nAma yogArNava che. AcArya zubhacaMdranI racanA che. samakita prApti mATe 25 doSono parihAra Avazyaka che. * dravyAdikamathAsAdya tajjIvaiH prApyate kvacit / " paMcaviMzati mutsRjya doSAstacchaktighAtakam / / artha : ATha mada, traNa prakAranI mUDhatA, cha anAyatana (kudeva, kuguru ane kudharmanI mAnyatA temaja kudeva sevaka,
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre kugara sevaka, kudharma sevaka)nI pUjA karavI temaja ATha prakAranA zaMkA Adi doSo maLI paccIsa doSa thAya. A paccIsadoSo pAtaLA paDe tyAre samakitapragaTe che. (9) ratnakaraMDakazrAvakAcAraH tenuM bIjuM nAma ratnakaraMDakaupAsakAdhyayana che. tenA racayitA AcAryasamantabhadra che. tenA sAta pariccheda che. temAM prathama pariccheda samakita para che. paramArtha Ata, Agama ane paramArtha tapasvIonA je aSTa aMga sahita, traNa mUDhatA rahita ane ATha madarahita zraddhAna che, te samakita kahevAya." AgraMthamAM samyagudRSTi jIvanAvizeSa kartavyonuM nirUpaNa thayuM che. bhayAzAnha lobhAcca kudevAgama liMginAm / praNAmaM vinayaM caiva na kuryuH shuddhdRssttyH|| artha: zuddha samakitI jIvoe bhayathI, AzAthI, nehathI, lobhathI, kudeva, kuAgama ane kuliMgIone praNAma tathA vinayAdirUpaAdaranakaravo. samakita zreSTha che. mokSamArgamAM tene karNadhAra kahyo che".traNa lokamAM samakita samAna zreyakArI koI vastu nathI. zuddha samakitI AvatI hovA chatAM naraka, tiryaMcagati, napuMsaka ane strInI paryAyane prApta karatA nathI temaja bhavAMtaramAM nIcA kuLamAM, aMgonI vikalatA, alpaAyuSya ane daridratA prApta karatA nathI. (7) AcAradinakaraH - A graMtha vardhamAnasUri dvArA racita che. jemAM vividha AcAro grahaNa karavAnI vidhi che. teno racanAkALa vi.sa. 1468 che. temAM samakita grahaNa karavAnI vidhi che. tene samakitanuM pratizAstra kahevAya che. A pratijJA gurubhagavaMta samakSa grahaNa karAya che. he bhagavAna! huM ApanI samakSamithyAtvanuM pratikramaNa karuM chuM ane samakitane grahaNa karuM chuM. mane AjathI paratIrthika, temanA devatA tathA paratIrthiko dvArA gRhita arihaMta caityone vaMdana-namaskAra karavA kalpatA nathI. dravyathI anya tIrthako sAthe pUrvamAM AlApa karavo, tenI sAthe vAta karavI, vAraMvAra vAta karavI, temane bhojana ApavAM athavA levAM, kSetrathI ahIMnuM kSetra, kALathIyAvatu jIvana sudhI, bhAvathI jyAM sudhI bhUta-pizAca AdinA upasargathI grasita na thAuM, kapaTathI chetarAIna jAuM athavA anya koI paNa kAraNothI mArA pariNAmavicalitana thAya tyAM sudhI mAruM samakita akhaMDa che. apavAdarUpamAM rAjAbhiyoga, balAbhiyoga, gaNAbhiyoga, devatAbhiyoga, gurunigrahathI, duSkALa athavAvanamAM phasAI javA para AgArathI Asarvano tyAga karuM chuM." arihaMto maha devo navajjIvaM susAhuNo guruNAM jiNa pannattaM tattaM isa saMmattaM mae gahiyaM / / arthaH arihaMta mArA deva che. susAdhu mArA guru che. jinaprarUpita tattva mAro dharma che. A samakita che. tene huM grahaNa karuM chuM. A pramANe samakitavidhino ullekhaA graMthamAM thayo che. samakitanI A vidhi saMbhava che ke AgaLa jatAM
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 341 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa gurumaMtranA rUpamAM prasiddha thaI hoya. A vyavahAra apekSAe che. vAstavamAM samakita e levA devAnI cIja nathI, AtmAnA pariNAmache. te svayaMnA puruSArthathI prApta thAya che. A graMthamAM samakitanA pAMca lakSaNa, pAMca bhUSaNa, pAMca dUSaNa, ATha AcAro para prakAza pADela che. zrI AcArAMga, zrIsUtrakRtAMga, zrI dazavaikAlikasUtromAM samakita ane muni jIvananuM ekIkaraNa dRSTipAta thAya che. AtmopamyanI bhAvanAthI otaprota ahiMsA, viveka ane tapathI yukta cAritra zreSTha che. te ja samakita che. vratadhArI zrAvako paNa samakitI che. zrI uttarAdhyayanasUtramAM tattvazraddhAnA rUpamAM samakitane svIkArela che. anya AgamagraMthomAM samakitanA bheda, aMga, lakSaNa, aticAra darzAvela che. Agamettara sAhitya ane digaMbara sAhityamAM paNa samakitanuM svarUpa vizadatAthI darzAvela che. jainettara darzanomAM samyaktva jevI bhUmikA mokSamArganI pagadaMDInuM prathama sopAna eTale samyagdarzana. jainadarzananA AgamomAM samyaktvanuM sthAna joyA pachI jainettara darzanomAM samyaktvanA svarUpa viSe vicArIe. (1) bauddhadharma : zramaNa saMpradAyanI mukhya be zAkhAo che. (1) jaina (2) bauddha. gautamabuddha bauddhadharmanA saMsthApaka, temaja bhagavAna mahAvIranA samakAlIna hatA. * jaina AgamomAM zrI AcArAMgasUtranuM caturtha adhyayana 'samyaktva' che. tema bauddha piTakomAM majijhamanikAyamAM sAliTTi- nAmanuM navamuM sutta che. 1 * jainadarzanamAM samyagdarzanathI yukta jIvane samyagdaSTi kahevAya che. bauddha paraMparAmAM samyagdaSTinuM lakSaNa darzAvatAM kahyuM che - jenI ddaSTi satya che, je dharmamAM atyaMta zraddhAvAna che, te Arya zrAvaka samyagdaSTi che. * je Arya zrAvaka akuzala (pApa) ane akuzalanA mULane jANe che, temaja kuzala (puNya) ane kuzalanA mULane jANe che te samyagdaSTi che. 92 ahIM akuzala ane kuzalanI vyAkhyA karatAM graMthakAra kahe che - * prANAtipAta, adattAdAna, mithyAcAra, mRSAvAda, paizunya, saMpralApa, abhidhyA, vyApAda (hiMsA) ane mithyAdaSTi akuzala che. lobha, dveSa ane moha akuzalanA mUla che. je jainadarzananA 18 pApa sAthe tulanIya che. * enAthI viparIta pravRtti kuzala che. alobha dveSa ane amoha kuzalamUla che. je ubhayane jANe che te rAgAnuzayano parityAga karI, 'asmi' arthAt 'huM chuM' no svIkAra karI, avidyAne naSTa karI vidyA upArjana kare che. AvA Arya zrAvako duHkhono aMta kare che. tene samyagdaSTi kahevAya che. 93 * bauddhadarzanamAM cAra Arya satya darzAvela che. duHkha che, duHkhanuM kAraNa che, duHkha nivRtti che, duHkha nivRttanA upAya che. A cAra Arya satyane jANavAvALo, zraddhA karavAvALo samyagdaSTi che. * AhAra, janmamaraNa, tRSNA, vedanA, sparza, SaDAyatana, nAma-rUpa, vijJAna, saMskAra, avidyA ane
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre Azravane jANanAra ane tenA nivRttinA upAyane jANI tenA para zraddhA karanAra samyagadaSTi che. * viratine dhAraNa karanAra muni ja samyagaddaSTi hoya che; evuM zrI AcArAMgasUtranI jema majhimanikAyamAM paNa kahyuM che. ahIM baMnenI mAnyatA samAna che. * majhimanikAryamAM kahyuM che- upAsaka (zrAvaka)ne sAdhanAthI nirvANa ane saMpUrNa duHkhothI mukti asaMbhave che. zrAvakane sugati prApta thAya paraMtu bhikSu saMpUrNa duHkhono kSaya karI zake che.* - uparokta kathana parathI spaSTa thAya che ke, bauddhadarzana upAsakanI sAdhanAne apUrNa mAne che. zramaNanI upasAnAne saMpUrNa mAne che, je jainadarzana sAthe samAnatA dharAve che. * bauddhadarzana cAra Arya satyanI svIkRtine samyagdaSTi tarIke svIkAre che, tema jainadarzanamAM SasthAnakanI vIkRtine samyaguraSTi kahela che. (1) AtmA che (2) AtmA nitya che (3) AtmA karmono kartA che (4) AtmA karmono bhoktA che (5) mokSa che (6) mokSano upAya che. A cha sthAna para daSTikoNanI vizuddhatA ane sadAcAra nirbhara che. A sthAna jainanaitikatAnA kendrabiMdu samAna che. * saMyuktanikAya graMthamAM kahyuM che- A saMsAra tRSNA, Asakti ane mamatvathI bharelo che. je Arya zrAvaka tenAthI virakta rahe che, te mohamAM paDato nathI, te koI zaMkA ke AkAMkSA rAkhato nathI, tene svayaM bhItaramAM jJAna utpanna thAya che, tene samyaguruSTi kahevAya che.* samyagRSTinA uparokta lakSaNa samyakatvanA sama, saMvega, nirveda ane AsthA lakSaNa sAthe sAmyatA dharAve che. * buddha, dharma ane saMghamAM zraddhA rAkhavAthI duHkhono nAza thAya che.* jainadarzanamAM jema deva-guru ane dharmanI zraddhAne samyagadarzana kahela che. tema bauddhadarzanamAM buddha (deva), saMgha (gurU) ane dharmanI zraddhA svIkArI che. * vizuddhi mArgamAM samyagudarzananuM svarU5 darzAvatA kahyuM che- saMdeha rahita jJAna samyagadarzana che. je yathArtha jANe che, tene samyagudarzana kahevAya che. - jainadarzanamAM satyadaSTi ane zraddhApUrvakanuM jJAna samyagadarzana che, uparyukta kathana jaina ane bauddha dharmamAM samAna che. zraddhAnA arthamAM samyagadarzanane letAM bauddhadarzana, jenadarzana sAthe sumeLa dharAve che. * zraddhA, vIrya, smRti, samAdhi ane prajJA*, A pAMce Indriyo AdhyAtmika vikAsanI mukhya zakti che. jaina paraMparAmAM tene kramazaH samyagadarzana, virati, apramAda, akaSAya ane ayoga kahevAya che. samyagadarzana eTale zraddhA, virati eTale vIrya, apramAda eTale smRti, vasvarUpamAM sthiratA eTale samAdhi che. prajJA eTale ayoga. bauddhadarzanamAM AdhyAtmika vikAsanI cAra bhUmikAo darzAvela che. 1) strotApana nirvANagAmI pravAha. A bhUmikAe rahelA sAdhakane buddha, saMgha ane dharmamAM avicala zraddhA hoya che. tenA vadhumAM vadhu 7 bhavabAkI hoya che. 2) sadAgAmI phakta ekaja vAra janma levAvALo. A bhUmikAmAM yogIne kleza kSINa karavAno prabaLa
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 343 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa puruSArtha pragaTe che. jema jema kaSAyo (kalezo) kSINa thAya che, tema tema prajJAno prakAza tIvra bane che. 3) anAgAmI punarjanma na levAvALo.A bhUmikAmAM yogI saMpUrNa karmano kSINa karI nirvANa prApta kare 4) ahatu anAgAmI sAdhaka jyAre rUparAga (brahmalokanI IcchA), arUparAga (devalokanI IcchA), cittanI caMcaLatA ane avidyAno nAza karI, saMpUrNa lezono kSaya kare che, tyAre tene pUrNa prajJAno viniyoga thAya che. te saMsAramAM jaLakamaLavat alipta rahe che. te sAdhaka te ja bhAve nirvANa prApta kare che. - A cAre bhUmikA jainadarzananA cauda guNasthAna sAthe tulanIya che. * jainadarzana anusAra strotapana avasthA e zraddhA che. je cothA guNasthAna sAthe tulanIya che. saphadAgAmI avasthA navamA anivRttikaraNa guNasthAna sAthe tulanIya che. anAgAmI avasthA te bAramA kSINavartI guNasthAna sAthe tulanIya che. aha,avasthAne teramA sayogI kevaLI guNasthAna sAthe tulanIya che. * jainadarzanamAM zaMkA, kAMkSA, vicikitsA Adi samyakatvanA pAMca aticAra (doSa) darzAvela che tema bauddha paraMparAmAM pAMca nivAraNa che. 1) kAmachaMda (kAmabhogonI IcchA), 2) vyApAra (hiMsA), 3) tyAnagRddha (mAnasika, cennasika ALasa), 4) auddhatya - kaukRtya (cittanI caMcaLatA), 5) vicikitsA (zaMkA). - tulanAtmaka daSTie kAmachaMda e kAMkSA aticAra che. vicikitsA baMne darzanone mAnya che. jaina paraMparAmAM saMzaya ane vicikitsA judA judA svIkArela che. bauddha paraMparAmAM baMneno ekamAM samAveza thayo * bauddhadarzanamAM Arya aSTAMgika mArgamAM samyagadarzanano artha yathArtha daSTikoNa ravIkArela che. duHkhano cheda karavAno upAya aSTAMgika mArga che. 1) samyaguruSTi, 2) samyak saMkalpa, 3) samyak vANI, 4) samyak karma, pa) samyapha AjIva, 6) samyapha vyAyAma, 7) sabhya smRti, 8) samyapha samAdhi. Arya aSTAMgika mArganuM prathama sopAna samyaguraSTi che. saMyuktanikAyamAM kahyuM che ke - zraddhA puruSano mitra che, prajJAtenA para niyaMtraNa kare che." bauddhadarzanamAM naitika jIvanamAM samyaka daSTi Avazyaka mAnI che. samyaphadaSTi mATe kuzala zabda niyukta thayo che. A rIte bauddha ane jaina dharmanI vicAraNA samAna ane nikaTa che. (2) sAMkhyadarzana - sAMkhyadarzanamAM samyagadarzana ke zraddhAno ullekha maLato nathI paraMtu samyakajJAna ane cAritrathI mokSa prApta thAya che, tevo ullekha jovA maLe che. * sAMkhyadarzana samyakajJAna ane caritrane vivekakhyAtinI saMjJA Ape che. vivekakhyAti zuM che? sAMkhyadarzanamAM paccIsa tattva darzAvela che. tenA abhyAsathI huM (sUkSma zarIra) nathI kAraNake te mAruM nathI. huM (prakRtti paNa) nathI, evuM saMzayarahita jJAna utpana thAya che. saMzayarahita, tatvajJAnayukta viveka te vivekakhyAti che. je tatvArthasUtranAkathana sAthe sAmyatA dharAve che. sAMkhyadarzana jene vivekakhyAti kahe che, tene jainadarzana samyagadarzana kahe che.
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre * vivekakhyAti puruSa (AtmA)ne mokSa tarapha laI jAya che. aviveka saMsAra paribhramaNanuM kAraNa che.* aviveka te jainadarzana anusAra mithyAtva che. mithyAtva saMsAra paribhramaNanuM kAraNa che. puruSane baMdhana avivekathI thAya che. vivekathI saMpUNa duHkhothI nivRtti thatAM mokSa prApta thAya che. puruSa avivekathI prakRtti sAthe saMparka kare che. jainadarzana anusAra vivekathI bhedajJAna thAya che. bhedajJAna e nizcaya samyakatva che. arthAt viveka e samyagadarzana che. * tatvArthasUtra anusAra samyagadarzana, jJAna ane caritra mokSamArga che. sAMkhyadarzana anusAra viveka, jJAna ane virati mokSamArga che. * saMpUrNa karmano kSaya eTale mokSa; evuM jainadarzana mAne che. sAMkhyadarzana anusAra trividha duHkhothI saMpUrNa nivRtti eTale mukti. * sAMkhyasUtramAM tattvopadezathI rAjaputrane viveka utpana thayo. tevI ja rIte pizAcane gurunA upadezathI viveka utpana thayo. ahIM vivekanI utpattimAM paropadezanuM kathana che. je jainadarzananA adhigama samyakatva sAthe tulanIya che. A pramANe sAMkhyadarzana ane jainadarzananI mAnyatAmAM keTalIka samAnatA che. 3) yogadarzana: sAMkhyadarzana ane yogadarzana paraspara ghaniSTha saMbaMdha dharAve che. yogadarzanamAM chavIsa tattvo darzAvela che. sAMkhyadarzanamAM paccIsa tattvo ane Izvara tattva maLI chavIsa tattvo che. * sAMkhyadarzananI jema yogadarzanamAM paNa vivekajJAnathI mukti svIkRta che. vivekajJAna yogAbhyAsathI thAya che. yoga sAdhanA vinAtattvonuM jJAna, vivekajJAna ane duHkhathI mukti asaMbhava che." * bauddhadarzanamAM samyagudRSTi mATe kuzala zabda vaparAyo che. yogabhANamAM klezarahita vivekIne kuzala ane klezarahita avivekIne akuzala kahela che. cittanI saMprasAda avasthAne zraddhA che. prakRti ane puruSano saMyogane duHkhanuM kAraNa che." A saMyoganuM kAraNa avidyA che.""avidyAnI nivRttithI vivekajJAna prApta thAya che.yogAbhyAsathI cittanI zuddhi thatAM vivekajJAna utpana thAya che. - sAMkhyadarzana anusAra vivekakhyAti bIjAnA upadezathI utpana thAya che. yogadarzanamAM yogAbhyAsathI viveka utpana thAya che. * yoganA ATha aMgo che. yama, niyama, Asana, prANAyama, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna, samAdhi."A uparAMta abhyAsa, vairAgya ane zraddhA paNa yoganA aMgo che. zraddhAnI siddhi thavAthI vIryano udaya, vIryanI siddhithI smRti, smRtinI siddhithI samAdhi, samAdhinI siddhithI prajJA viveka jAgRta thAya che. zraddhA (vivekakhyAti) sarva yogonI jananI che. jainadarzanamAM A pAMcane samyagadarzana, virati, apramAda, akaSAya ane ayogakahe che. je ApaNe saMkhyadarzanamAM joI gayA. * yogadarzanamAM prajJAnI vizuddha avasthAne RtaMbharA (satyane dhAraNa karavAvALI prajJA) prajJA kahevAya che; je vivekakhyAti sAthe tulanIya che. vivekakhyAtinA udbhavathI sAdhakanI prajJA RtaMbharA bane che.
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 345 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa jainadarzana anusAra samyagdarzana prApta thatAM prajJA (jJAna) samyak bane che. samyajJAna prAptinI prAthamika bhUmikA vivekakhyAti che. jyAM sudhI vivekakhyAti daDha ke prabaLa na bane, tyAM sudhI vyutthAna saMskAro vikSepa nAkhe che." niraMtara abhyAsathI vivekakhyAti prabaLa banatAM mithyAtvano nAza thAya che, temaja sarva klezo dUra thAya che. jainadarzana anusAra uparokta avasthA e upazama ane kSAyika samyaktvanI avasthA che. * yogadarzanamAM cittane vikSipta karanArI nava vastuo che; jene yogamaLa kahevAya che. (1) vyAdhi, (2) sthAna, (3) saMzaya, (4) pramAda, (5) ALasa, (6) avirati, (7) srAMtadarzana, (8) alabdhabhUmikatA, (9) anavasthitatA. 122 jainadarzana anusAra bhrAMtadarzana eTale mithyAtva. avirati eTale pramAda-ALasa, kaSAya eTale alabdhabhUmikatA ane yoganI anavasthitatA. saMzaya e samyaktvano zaMkA nAmano aticAra che. yogadarzana samakitane vivekakhyAti kahe che. vivekakhyAtinA abhyAsathI yogI jIvanamukta avasthA meLavI zake che. jainadarzanamAM samyaktvane adhyAtmanuM paroDha kahela che. te jainatvanuM pravezadvAra che. 4) nyAya-vaizeSikadarzana : nyAyadarzananA racayitA maharSi gautama che. vaizeSikadarzananA praNetA maharSi kaNAda che. baMne darzano ekabIjAnA pUraka che. vaizeSikadarzana padArtha zAstra che, to nyAyadarzana pramANa zAstra che. * jaina ane bauddhadarzana jene samyagdarzana kahe che, tene sAMkhya ane yogadarzana vivekakhyAtinI saMjJA Ape che. tevI ja rIte nyAya ane vaizeSikadarzana tene tattvajJAnathI abhihita kare che. 123 * SoDaza sat padArthonA tattvajJAnathI mokSanI prApti thAya che. jainadarzanamAM nava padArthonI zraddhAne samyagdarzana kahevAya che. samyagdarzana mokSa prAptinuM praveza dvAra che. nyAyadarzanamAM evI ja rIte tattvajJAnathI mokSa prApti svIkArela che. R28 1 nyAyasUtrakAra anusAra - duHkha, janma, pravRtti, doSa ane mithyAjJAnanI nivRtti thavAthI rAgadveSAdi doSonI nivRtti thAya che; jene tattvajJAna kahevAya che. tattvajJAnathI apavarga (mokSa) maLe che. tattvajJAna eTale AtmAnuM jJAna. arthAt tattvajJAnathI AtmA ane anAtma padArthonA svarUpane jANI zakAya che. 125 anAtma dehAdimAM Atmabuddhi karavI e mithyAtva che. deha AdimAM anAtma buddhi thavI e tattvajJAna che.` sAMkhya ane yogadarzana tene viveka khyAti kahe che. mithyAtva dUra thatAM moha, rAga Adi doSo dUra thAya che." doSa rahita pravRtti punarjanmanuM kAraNa na bane. sarva doSothI mukta hoya tene jIvanamukta kahevAya. - 129 T tattvajJAnanI utpatti mATe yama, niyama Adi anuSThAna Avazyaka che. yoga sAdhanAthI AtmA saMskRta bane che. temAM tattvajJAnanI yogyatA pragaTe che.. vaizeSikasUtrakAra kaNAda paNa evuM ja svIkAre che." * nyAyasUtrakAra anusAra zAstranA zravaNa, manana ane nididhyAsanathI tattvajJAna pragaTe che." jJAnagrahaNa, jJAnAbhyAsa ane jJAnIo sAthe saMvAda karatAM saMzaya dUra thAya che, prajJAno udaya thAya che; tevuM jainadarzana paNa mAne che.
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'ne AdhAre * prameya (jANavAyogya) Adi padArthonA tattvajJAnathI mokSa thAya che. AtmA, Indriya, artha, buddhi, mana, pravRtti, doSa, pretyabhAva, phaLa, duHkha ane apavarga e prameya padArtha che. jainadarzana anusAra cha dravya ane navatattvanuM jJAna meLavavAthI tattvajJAna prApta thAya che. tattvajJAna samyakdarzananuM kAraNa che. 5) vedAMtadarzana: DaoN. rAdhAkRSNa anusAra vedAMtadarzananAM racayitA bAdarAyaNa ane vyAsa ekaja vyakti che. hiMdu dharmamAM dharma, artha, kAma ane mokSa ema cAra puruSArtha darzAvela che. mokSa sarva zreyasakara che. mokSa eTale AtmasAkSAtkAra. * upaniSadamAM vidyA (jJAna)thI mokSa prApti savIkArI che. ajJAna (avidyA) baMdhananuM kAraNa che. AtmajJAna athavA brahmajJAnae mokSa che; evuM vedomAM aneka jagyAe jovA maLe che. travedamAM jJAna trAhI- jJAna brahma che." sAmavedamAM tAriNa- te tuM che. yajurvedamAM hara hAAi- huM brahma chuM." arthavedamAM yAtrA-A AtmA brahma che." uparokta kathana uparathI spaSTa thAya che ke, A jagatamAM je che te sarva brahma che. brahmanuM jJAna thavAthI adhyAropita jagatanI nivRtti thAya che. * bRhadAraNyakopaniSadamAM yAjJavalya maitreyIne dharmano upadeza ApatAM kahe che- he maitreyI! AtmA ja jovA yogya, anubhava karavA yogya, manana ane nididhyAsana karavA yogya che. Atmadarzana, zravaNa ane jJAnathI sarva jagatanuM jJAna thAya che. vedAMtadarzanamAM sarva prathama AtmadarzananI carcA karI che. Atmadarzana eTale ja samyagadarzana. tyAra pachI ja jJAna prApta thAya che. cittanI sakhrasAda (AnaMdamaya) avasthA e zraddhA che. cittanI prasannatAthI ja zraddhATakI che. tethI sau prathama zraddhA Avazyaka che. tyAra pachI zravaNa, ciMtana, manananI avasthA AvI zake. 6) zrImad bhagavadgItA - gItAmAM samyagadarzana zabdanA sthAne zraddhA zabda vaparAyo che. * zrI kRSNa arjunane upadeza ApatAM kahe che- zraddhAvAna, tatpara, saMyandriya jJAna prApta karI parama zAMti prApta karI zake che. * gItAkAra kahe che- zraddhAyukta, doSarahita buddhivALo saMpUrNa karmathI mukti meLave che. "yogathI calita, zithila manavALA zraddhAyukta puruSanI durgatina thAya." jainadarzanamAM paNa kahyuM che ke samyagadarzanI vaimAnika devalokamAM jAya che, tenI durgati na thAya. samyagadarzana (yathArthadarzana)thI mokSa upalabdha thAya che, tevuM sarva zAstro svIkAre che. zraddhA, utkaMThA, cAritra (saMyati) ane jJAnathI mokSa meLavI zakAya; evuM jainadarzana paNa svIkAre che. * gItakAra anusAra zraddhAvAna puruSa saMsAranA bIjarUpa avidyA Adi doSonuM umUlana karI nirvANa prApta kare che. zraddhAyukta yogI parama zreSTha che. zraddhArahita ane saMzayayukta puruSa paramArthathI bhraSTa bane che. te saMsAramAM paribhramaNa kare che." jainadarzana anusAra saMzaya zraddhAno ghAta kare che. zraddhA rahitanI mukti asaMbhava che. ahIM jainadarzana
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 347 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa ane gItAnI mAnyatA samAna che. gItAkAra kahe che- zraddhA vinA tapa, dAna, karma asAra che."ajJAnajanya moha saMsAranA anarthanuM kAraNa che. smRti prApta thatAM sarvagraMthi-saMzaya dUra thAya che."* gItAmAM paNa zraddhAnA avarodhaka tatva tarIke moha ane tajajanya graMthi svIkArela che. jaina paraMparAmAM samyagudarzana daSTiparaka arthamAM svIkArela che, jemAM tattvazraddhAnuM navanIta samAyeluM che. gItAmAM Izvara pratyenI ananya niSThAnA arthamAM zraddhA svIkArI che. * gItAmAM jJAnayoga, bhaktiyoga ane karmayogamAM zraddhAne ravIkArI che. gItAmAM bhakti athavA zraddhAcAra prakAranI darzAvela che." 1) paramAtmAnA sAkSAtkAra thayA pachInI Izvara pratyenI niSThA, je zraddhAnuM prathama sopAna che. 2) jijJAsAdaSTie paramAtmAnI zraddhA rAkhavI, jemAM pUrNa saMzayarahita avasthA nathI. 3) dainyabhAvanI bhakti, jemAM Arta vyaktinI uddhAraka pratyenI bhakti che. 4) AkAMkSAnI pUrti mATe vArthavaza karAyelI bhakti. A sauthI nimna staranI zraddhA che. * DaoN. rAdhAkRSNa gItA viSayaka zraddhAnuM vivecana karatAM kahe che ke zraddhA eTale vizvAsa. jJAnanA saMpAdana mATe zraddhA Avazyaka che. zraddhA e aMdhavizvAsa nathI paraMtu AtmajJAna saMpAdana karavA mATenI mahattvakAMkSA che. jenI zraddhA sthira che, te saMdeharahita paramajJAna prApta karI zake che." jainadarzana anusAra samyagadarzana pachI samyagujJAna che. daSTiparaka arthamAM ravIkArIe to samyakdarzana e jIvana jIvavAnI kaLA che, jenAthI ApaNuM cAritra ane vyaktitva nirmANa thAya che. * gItAkAra kahe che- vyaktinI jevI daSTi hoya tevuM tenuM jIvana bane che, jevuM tenuM jIvana hoya tevuM tenuM cAritra paNa hoya, jevuM tenuM cAritra hoya tevuM tenuM vyaktitva nirmANa thaI zake che. yathArtha daSTikoNa e jIvana nirmANanI prAthamika avasthA che. tanAva rahita, zAMta ane samatvapUrNa jIvana jIvavA mATe zraddhA (samyagadarzana) Avazyaka che. zraddhAthI jJAnane satya dizA maLe che, jethI jJAna paNa yathArtha bane che. 7) zrImad bhAgavataH tene mahApurANa kahevAya che. mahAmuni vyAsa tenA racayitA che. zrImad bhAgavata bhakti mArgIya tatvajJAnano apUrvagraMtha che. te "pAramahaMsI saMhitA" nAmathI abhihita che. bhAgavatanuM prayojana bhaktino utkarSa darzAvI manuSyane te tarapha prayANa karavAno che. A graMthamAM bhaktinI utkRSTatA svIkArela che. * bhaktinI zreSThatA darzAvatA kahyuM che, bhagavAna zrIkRSNanI bhakti e sarva zreSTha dharma che. "niSkAma bhAve, niraMtara karelI bhaktithI paramAtmAnI prApti thAya che. tethI kRtakRtya thavAya che. zrIkRSNa pratyenA ananya prema ane cittanI ekAgratAthI niSkAma jJAna ane vairAgyano AvirbhAva thAya che.""bhAgavata zravaNathI prApta jJAna - vairAgyayukta bhaktithI paramatattvarUpa paramAtmAno anubhava thAya che. ekAgra citte nitya prabhunuM zravaNa, kIrtana ane ArAdhana karavuM joIe.
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre ahIM zrIkRSNabhakti parama zreSTha darzAvela che. tenAthI jJAna ane vairAgya utpana thAya che. jainadarzana anusAra tIrthakaranI stuti samyagdarzananuM kAraNa bane che. * bhagavatu ciMtana karmonI gAMTha bALe che. graMthi tUTatAM saMzaya TaLI jAya che, karma kSINa thAya che. jainadarzanamAM samyakatva prApti pUrve traNa karaNo dvArA durbhedya graMthinuM bhedana thAya che tema ahIM paNa karmagraMthinuM bhedana darzAvela che. * samyakatvanI prAptithI saMzaya mukti thAya che, evuM baMne darzana svIkAre che. * paramatattvanI anubhUti mATe bhagavat bhakti AdhArabhUta che, tema jainadarzanamAM mokSa prApti mATe samyakatva AdhArabhUta che. * zrIkRSNanI bhaktithI jIvanAM zoka, moha ane bhaya naSTa thAya che." prabhu pratyenI utkRSTa bhakti vinA yoga, jJAna, dharma, vedano abhyAsa, tapa, dAna sarva asAra che." jainadarzanamAM paNa evuM ja kahyuM che. samyagadarzana arthAt deva, guru, ane dharma pratyenI ananya bhakti vinAtapa, dAna, jJAna, Adi sarva asAra che. ahIMgItAkAra ane jainadarzanamAM sAmyatA che. * bhAgavatakAre bhakti sAthe jJAnanuM paNa nirUpaNa karyuM che. jJAnanA AvirbhAva mATe aMta:karaNanI zuddhi Avazyaka che. bhakti aMtaHkaraNanI zuddhinuM sAdhana che. bhagavatubhakti samasta kAmanAone nAza kare che. vAstavamAM jJAna ane bhaktimAM koI tAtvika bheda nathI. bhaktinuM caramarUpa jJAna che. jJAnanI parAkASTA bhakti che. jJAna ane bhakti bane aMtaraMga bhAva che. je paramAtmAno sAkSAtkAra karAve che. bhaktithI jJAna ane vairAgya utpana thAya che. jenadarzanamAM samyagadarzana eTale deva-gurunI bhakti che. tenAthI saMsAra pratyenI Asakti tUTe che ane mokSa pratyenI AkAMkSA tIvra bane che, je vairAgya avasthA che. A rIte vedAntadarzana jainadarzananI mAnyatA sAthe sAmyatA dharAve che. parama tattvanI prApti mATe zraddhA Avazyaka che; evuM bhAratIya sarvadarzano mAne che. pAzcAtya saMskRtimAM samyagdarzana jevI bhUmikA anya pracalita dharma-darzanomAM samyakatvanA svarUpa para saMkSepamAM paricaya prastuta che. 1) IsAI dharma : IsAI dharma yahUdI dharmamAMthI udbhavyo che. tenA praNetA IsA masIha che. bAIbala e IsAI dharmano mULa graMtha che. * IsAI dharmamAM AsthAnuM vizeSa mahattva che. A AsthAmAM mukti saMbaMdhI nizcaya ane muktidAtA Izvara pratiniSThA(TRUTH) nihita che. ahIM IsA masIha pratye Atma samarpaNa e vizvAsa che. vizvAsa mukti prAptinI prathama zarata che. * IsAI dharmamAM AsthAnI sAthe sAthe kartavyane paNa mahatva apAyuM che.vyakti dhArmika vizvAsamAM keTalI niSThAvAna che, te tenA kartavya parathI jaNAya che." vyaktinuM kartavya tenA vizvAsanI pArAzIzI che. mukti prAptimAM zraddhA ane kArya Avazyaka che. * sAdhu ane gRhastha mATe muktino mArga khullo che. je zraddhApUrvaka prabhu AjJAnuM pAlana kare che, tenA
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 349 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa pApono kSaya thAya che. tenavina pApakarmothI nivRtti meLave che. te mukti mArga tarapha AgaLa vadhe che. zrI AcArAMgasUtra anusAra ahIM paNa sanattavaMzI ra javuM evo nirdeza thayo che. vaLI gRhastha ane sAdhu bane zraddhAnA adhikArI che, tevuM paNa kathana che, je jainadarzana sAthe sAmyatA dharAve che. * bAIbalamAM aneka sthaLe darzAvela che ke zraddhAnA kAraNe IsAnA sparza ane AjJAthI aneka rogI vyAdhimukta thayA. A pramANe IsAI dharmamAM zraddhAne mahattvapUrNa sthAna ApyuM che. zraddhA AdhyAtmika jIvananuM anivArya aMga che. A zraddhA samyagadarzananA aMzarUpe grAhya che. zraddhA vinA mukti asaMbhava che; evuM baMne darzano svIkAre che. 2) IslAma dharmaH IslAma dharmano udbhava arebiyAmAM thayo. tene saMsthApaka mahamada payagaMbara hatA. temano janma I.sa. 570mAM thayo hato. kurAna zarIpha e IslAma dharmano mULa graMtha che. * je avyakta para zraddhA rAkhe che, tenI prArthanA kare che, tene paramAtmA badhuM ja Ape che. kurAna eka zraya dUtanuM kathana che, te koI kavinI racanA nathI.' ahIM jainadarzana anusAra dharmagraMtho(Agamo) para zraddhA rAkhavAnuM sUcana karyuM che. * zraddhAvaMtane satyadaSTi prApta thAya che. satya daSTi prApta karanAra sUkSmadarzI ane sAvadhAna bane che."* zraddhAhIna avasthAmAM mRtyu thatAM te jIvane dukhada sajA thAya che. zraddhAhInanI durgati thAya." zraddhA vinAno jIva duHkhI thaI caturgatimAM bhramaNa kare che. tenI durgati thAya che, evuM jainadarzana paNa svIkAre * kurAnakAra niSThAvAnanA saMdarbhamAM kahe che - jene Izvara para, tene preSita para zraddhA che, je tana-manadhanathI IzvaranI AjJAnuM ArAdhana kare che, te ja sAco niSThAvAna che." dharmano sAra e ja che ke manuSya aMtima divaso sudhI devadUta para, IzvarIyagraMtho para ane preSito para zraddhA rAkhe. ahIM jainadarzananI jema deva(Izvara), guru(devadUta) ane dharmagraMtho para zraddhA rAkhavAnuM vidhAna che. * je zraddhAyukta che te pApane kharAba gaNe che. jene pApano pAzcAtApa nathI te atyAcArI che. A kathana jainAgama zrI AcArAMgasUtra samAna che. * jainadarzananI jema zaMkAna karavAnuM kurAnakAra nirdezana kare che. he zraddhAvAna!ati saMzayothI baco. saMzaya e pApa che. paramAtmA ane tenI vANI para je zraddhA rAkhaze, tenI AjJAnuM anusaraNa karaze tene mArganI prApti thaze. "jinavANI samyagudarzananuM kAraNa che tevuM, jainadarzana ane kurAnakAra paNa ravIkAre che * kurAnamAM zraddhA viSayaka carcA karI che. zraddhA mATe barphAna" zabda prayukta thayo che. zraddhAvAna mATe bokhIra" zabda prayoga thayo che. nAstika (mithyAtva) mATe "pira, sunila" zabda vaparAyo che. IslAma dharmamAM Izvara pratyenI AsthA e zraddhAnuM sarva prathama sthAna che; je samyakatvanA Asikya (zraddhAna) lakSaNa sAthe tulanIya che. A pramANe sarva dharmadarzanomAM zraddhAne muktinuM prAthamika kAraNa kahyuM che.
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre AdhyAtmika kSetranI jema sAmAjika, rAjanaitika, pArivArika ane vyavahArika kSetre samyagadarzananI khUba AvazyakatA che. sthirAdeSTi sAthe samakitanI tulanA jaina sAdhanA paddhatinuM nAma mokSamArga che. teno mukhya uddeza cittanI zuddhi karI manuSyane paramAtmA sudhI pahoMcADavAno che. I.sa.nI AThamI zatAbdImAM AcArya haribhadrasUrie pataMjalinI yogadarzananI paddhati sAthe jaina sAdhanA paddhati joDI. temaNe yoga mArganuM vipula sAhitya sarjana karyuM. temaNe yogadaSTi samuccaya'nAmano sAra garbhita graMtha nirmANa karyo. jemAM ATha dRSTionuM vizada vivaraNa karyuM che. A viSaya 45 AgamomAM jovA maLato nathI. saMbhava che ke A dRSTiono viSayaviccheda thatAM 14 pUrvomAMthI upakAra buddhie temaNe uddhata karyo hoya. je pravRtti mokSamArga sAthe joDI Ape te yoga kahevAya. mokSa prAptinA hetupUrvaka karAtI samyagudarzana, jJAna ane cAritrarUpa sarva dharmakriyAono samAveza yogamAM thAya che. daSTi eTale prakAza. avedhasaMvedyapadano parihAra anevedyasaMvedyapadanI prApti eTalemithyAtvano tyAga ane samakitanI prApti. jainayoganI AdhArazIlA AtmavAda che. AtmavikAsanI pUrNatA mokSa che. AtmavikAsanI Avikasita ke avikasita avasthAne jainadarzanamAM guNasthAna kramAroha kahevAya che. AtmavikAsanI tarAma avasthAvALI cauda bhUmikAo che. temAM caturtha guNasthAne samakitanI prApti thAya che. AtmavikAsanI A bhUmikAne yogadaSTi kahevAya che. yogadaSTi ATha che. mitrA, tArA, balA, dIprA, sthira, kAMtA, prabhAane parA.'A AThayogadRSTimAMthI prathamanI cAra yogadRSTi samakita pUrvenI avasthA che. bAkInI cAra samaktinI prAptithI mAMDIne mukti parvatanI yAtrAne AvarI le che.A yoga dRSTi pUrvenI avasthA oghadRSTi che. teno yogadaSTimAM svIkAra karyo nathI. gADha mithyAtvI jIrvo yogadaSTimAM pravezI na zake. caramAvartikALamAM pravezelo jIva yogadaSTimAM pravezavAnI yogyatA dharAve che. ahIMthI AtmAno kramika vikAsa thAya che. dvatrizada- kAviMzikAgAthA-20 mAM kahyuM che - mithyAtve mandatAM prApte mitrAdyA api dRSTayaH / mArgA'abhimukhabhAvena kurvata mokSayojanam / / artha : mithyAtva maMda thatAM mitrA vagere daSTio paNa mokSamArganI abhimukhatA lAvavA dvArA mokSa sAthe saMyoga kare che. sUryodaya pUrve jema arUNodaya potAno prabhAva dekhADe che, tema mokSa sanmukha AvavAnI yogyatA prApta thatAM samakitanI pUrve jIva bhadrika pariNAmI bane che. tenA jIvanamAM mAnavatAnA puSpo khIle che. jIvanamAMthI AsurI tattvo vidAya le che. satsaMga, sadAcAra, zravaNa, vAMcana karatAM karatAM mumukSanA aMtaramAM tattva jijJAsA pragaTe che. satyane pAmavA khoja Adare che. IjiyanA viSayo tene kipAka vRkSanA phaLa jevAM duHkhadAyaka lAge che.
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 351 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa prathamanI cAra dRSTimAM mithyAtvanI maMdatA che. ahIM paNa deva-gurunI bhakti, saMsAra pratye kaMTALo, dharmakriyAmAM bahumAna, tIvra tattva jijJAsA, tattvazravaNanI icchA, dharmarAga Adi guNono vikAsa uttarottara vadhato jAya che. prathama guNasthAnake rahelo jIva sadguru ane jinavANInA mAdhyamathI koI dhanya paLe samakita prApta karI sthirA nAmanI pAMcamI yogadRSTimAM praveze che. jema cUlA para mUkelA maga tarata caDI jatAM nathI. temAM kALanI pradhAnatA che, tema kALa, svabhAva, niyati, pUrvakRtakarma ane puruSArthanA sahayogathI graMthibheda thAya che. samakitarUpI sUrya ugatAM mAnava mahAmAnava bane che. yogadaSTi samuccaya, graMthanA AdhAre sthirAdeSTinI bhUmikA sAthe samakitanI tulanA prastuta che. * sthirAdeSTimAM yogI Indriyono pratyAhAra karavA samartha bane che. caityavaMdanAdi dharma kriyAo niraticArapaNe ane bhAnirahita kare che. tene samakitanA saDasaThabolamAMthI kuzaLatA (bhUSaNa) sAthe sarakhAvI zakAya. * tamograMthi bhedAI javAthI samagra bhavaNa bAladhUlIgRha' nI ramata jevI lAge che. varasAdanA divasomAM bhInI retImAM bALako gharagharanI ramata rame che. samyagudRSTi AtmAne saMsAranI sarvapravRttio A ramata jevI lAge che. tene samakitanA lakSaNanirveda sAthe tulanA karI zakAya. teno satyaprativegavadhe che. te ghara, zarIra, saMpatine te svAvatu jue che. * sthirAdaSTimAM AvelA yogIne mokSanuM sAcuM svarUpa samajAya che. tene mokSa upAdeya lAge che. A samakitanuM saMgalakSaNa che. * sthirAdeSTimAM mithyAtva mohanIyanA kSayopazama ke kSaya sAthe anaMtAnubaMdhI kaSAyono paNa kSayopazama ke kSaya thato hovAthI yogIno prazamabhAvapUrvanI dRSTio karatAM vizeSa zuddha ane daDha bane che. te samakitanA upazama bhAva sAthe tulanIya che. * prathamanI cAra dRSTimAM jIvo pratye anukaMpA hoya che paraMtudravya anukaMpAnI tyAM pradhAnatA rahe che. sthirAdeSTimAM bhAva anukaMpAnIpradhAnatA che, je samakitanuM anukaMpAlakSaNa che. * mitrAAdicAra dRSTiomAM AtmatattvanI zraddhA samAna hoya che paraMtu AtmasvarUpanI oLakhANamAM pharaka che, je samakitanuM AsthA (Astikaya) lakSaNa che. * sthira dRSTimAM yogI Indriya vijetA bane che. hRdaya suju ane komaLa bane che. viveka zakti dvArA padArthane yathArthapaNe jANe che, jene samakitanI traNa zuddhi sAthe sarakhAvI zakAya. * sthirA dRSTimAM rahelA sAdhakamAM graMthibheda thatAM tattvabodha ratnaprabhAnA ajavALA jevo thaI jAya che. bhrAMti nAmano doSaTaLe che. jene nizakti guNa sAthe sarakhAvI zakAya. Atattvabodha, apratipAtI ane pravardhamAna hoya che, jenI mukhyatve kSAyika samakti sAthe tulanA karI zakAya kAraNake kSAyika samakita apratipAti ane sAdi anaMta sthitinuM che. * sthirAdeSTi pAmelo yogI samaje che ke, dharmanA phaLarUpe prApta thatAM bhogasukho prAyaH anarthakArI bane che. dharmathI maLatAM svargAdi sukhomAM jIvo pramAdI banI anarthanA bhAjana banatA hoya che. caMdana-kASThano agni paNa bALyA vinA na rahe. AvI bhAvanAthI bhAvita yogI bhogasukhamAM AnaMda mAnato nathI. tenA cittamAM tattvavicAra ja
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3para kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre cAlatA rahe che, je samakitanI bhAvanA sAthe tulanIya che. * sthirArdaSTimAM yogI puruSa AMtara AtmAnaMdanI anubhUti kare che, je graMthibheda pachI thatI AtmAnubhUtinA AnaMda sAthe tulanIya che. AbhUmikAe rahelo sAdhaka satata zreyanA mArgevicare che. tenI sAme be mArga khullA che. (1) sadgurunA caraNe samarpaNa ane temanI upAsanA (2) AtmanirIkSaNa karavuM. sadgurune oLakhI potAnuM sarvasva arpaNa karavuM ati uttama mArga che paraMtu tevI sulabhatA sarva jIvone sulabha nathI, tyAre samakitI jIva AtmanirIkSaNa karI svanuM saMzodhana kare che. nava padanI pUjAmAM samakitanuM sthAna uttara madhyakALamAM bhakti AMdolananA prabhAvathI prabhAvita thaI jaina sAhityamAM vividha prakAranI bhakti kendrita racanAo thaI. emAM jinacaityomAM vividha parvaprasaMgoe AnaMda abhivyakti karavA pUjA nAmanA sAhitya prakAranI racanA thaI. pUjA be prakAranI che. jaLa, kesara, puSpa Adino dravya pUjAmAM samAveza thAya che, jyAre paramAtmAnA guNonI stuti ke stavanono bhAva pUjAmAM samAveza thAya che. pUjA sAhitya bhaktimArgamAM navo rAha dekhADe che. navapadanI pUjA jJAnamArganI kAvyaracanAno namUno che. navapadanI pUjAmAM deva-guru ane dharma tattvano samAveza thayo che. arihaMta ane siddhapada deva che. AcArya, upAdhyAya ane sAdhupada guru che. jJAna, darzana, cAritra ane tapa e dharma che. navapadamAM eka mahattvanuM darzana pada che. darzanapadanI pUjA samakitanA saMdarbhamAM che. upAdhyAya yazovijayajI, upAdhyAya padmavijayajI, AtmArAmajI, mANekavijayajI Adi samartha jaina sAdhu kavioe navapadapUjAnI racanA racI che. (1) i.sa. 17mI sadImAM zvetAmbara paraMparAmAM navyanyAyanA mahAna vidvAna yazovijayajI mahArAja thayA. zrIpALa rAjAnA rAsanI DhALamAM yazovijayajIe racelA duhAo pachIthI navapada pUjArUpe pracalita thayA. temaNe navapada pUjAmAM samakitano mahimA gAtAM kahyuM che je viNa nANa pramANa na hovo, cAritrataru naviphaLIo,1deg sukhanirmANa na je viNa lahIe, samakita darzana baLiyo re. jenI gerahAjarImAM jJAna pramANabhUta thatuM nathI, cAritra rUpI vRkSa phaLa ApatuM nathI, mokSanuM sukha prApta thatuM nathI; te samakita baLavAna che. 174 je saDasaTha bolothI alaMkRta che. jJAna ane cAritranuM mULa che. mokSamArgane prApta karavAnI anukULatAyogyatAvALuM che. te samakitane nitya praNAma karuM chuM.' (2) vikramasaMvata 1838, mahAvada bIja, guruvAre lIMbaDI zaheramAM upAdhyAya padmavijayajI mahArAje
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa navapadanI pUjA racI. je jainasaMghamAM lokapriya banI. sAdhu kavipadmavijayajI darzanapadanI pUjAnAprathama duhAmAM kahe chesamakita viNa nava pUrvI, ajJAnI kahevAya, 184 samakitaviNa saMsAramAM, araho paraho athaDAya. samakitanA abhAvamAM navapUrva sudhInA jJAnavALo paNa ajJAnI kahevAya. are! samakita vinA jIvAtmA saMsAramAM caturgatimAM Ama-tema athaDAya che. jevI rIte havA bharelo phuggo athavA bola, beTanA phaTakAthI uchaLIne ahIMthI tyAM pheMkAya che, tema samakita vinA jIvAtmA cAre gatimAM karma anusAra paribhramaNa kare che. bolamAM athavA phuggAmAM kANuM paDatAM havA nIkaLI jAya che. pachI tene game teTalA phaTakA mAravA chatAM, te uchaLato nathI. te sthira bane che, tema samakita prApta thatAM jIvAtmA navIna karmono baMdha karato nathI ane pUrva saMcita karmono tapazcaryA ityAdi dvArA kSaya kare che. 353 kavi padmavijayajI prathama DhALamAM kahe che, he prabhu! mane nirmaLa evuM darzana Apo. samakitanI TUMkI vyAkhyA karatAM kavi kahe che, AtmajJAnano anubhava tenuM ja nAma darzana (samakita). te samakitarUpa uttama amRtanuM pAna karIe. samakitanA saDasaTha bhedathI alaMkRta A samakita kevuM che? te jaNAvatAM kavi kahe che 18. kevaLI nirakhIta sUkSma arUpI, te jehane citta vasIo re; jina uttamapada padmanI sevA, karavAmAM ghaNuM rasIo re..4 samakita e AtmAno guNa che. te arUpI che. tene sarvajJa ane sarvadarzI evA kevaLI bhagavaMto nihALI zake che. A apUrva samakita jenA cittamAM vase che, te AtmA jinezvaranA caraNakamaLanI sevAmAM atyaMta rasika hoya che. kavie ahIM samakitI AtmAnI prazaMsA karI che. kavie ahIM traNa peDhI (guruparaMparA)nAM nAma darzAvyA che. (3) tapagacchanA jaina sAdhu kavi mANekavijayajI kRta darzana padanI pUjAmAM samakitanI zreSThatA darzAvatAM kavie kahyuM che jima gIrImAM suragirI vaDo, zAnamAM kevaLajJAna, tarugaNamAM surataruvaDo, dAnamAM abhayadAna, vimalAcala savitIrthamAM, tIrthapa de majAra, 100 saghalA guNamAMhe vaDo, tima samakita guNa sAra. uparokta kaDImA samati guNanI mahAnatA, zreSThatA ane sAratA darzAve che. tyArapachI kavi samakitathI bhavanI gaNatarI ane tenA saMdarbhamAM nayasAranu dRSTAMta TAMke che. samakita sahita jJAna ane kriyA tejasvI bane che, tevuM kahe che. samakita anaMta guNonA nidhAnarUpa che kAraNake samakitanA saDasaTha bheda samakitanI surakSA kare che ane samakitane kheMcI lAve che. A pramANe saDasaTha bheda kArya paNa che ane kAraNa paNa che. AvuM amUlya samakita arihaMta bhagavaMtanA guNagAna, sadgurunI vaiyAvacca, caturvidhi saMghanI bhaktithI prApta thAya che. aMte kavi kahe che ke zuddha mana, vacana ane kAyAnA yoga vaDe kevaLajJAnIonA vacana upara zraddhA karavAthI,
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'ne AdhAre temanI nityastuti-bhakti karavAthI, ardhapudgalaparAvartana saMsArano paNa aMta Ave che. (4) A uparAMta vijayAnaMdasUri jemanuM prasiddha nAma AtmArAmajI mahArAja temaNe navapada pUjA tathA visasthAnakapaTapUjAnI racanA karI che. kavi AtmArAmajI bhavyajIvone saMbodhIne kahe che ke, he AtamAM tame ekavAra anupama AnaMda rasanuM pAna karo. tame samakita sudhAnI madhuratA mANo.jinezvara kathita vacanone satya mAnI tenI zraddhA karo. kavi AtmArAmajIe samakitanA vividha prakAro, eka jIvanI apekSAe bhavAMtaramAM keTalI vakhata samakita prApta thAya che vagere darzAvela che. prastuta pUjAmAM kavie samakitanI mahattAdazavilI che. uparokta kavio bhaktinA mAdhyama dvArA avinAzI pada hAMsala karavAno mArgadarzAve che. "vIsa sthAnaka padanI pUjAmAM samakitanuM mAhAtma' sarvatIrthakaroe svAdhIna sukhanI prApti mATe vIsasthAnaka padanI ArAdhanA karI hatI. bhagavAna mahAvIre paccIsamA naMdamuninA bhavamAM A tapanI utkRSTa bhAve ArAdhanA karI tIrthakara nAma karma upArjana karyuM. jaina zAsanamAM navapadapUjAnI jema vIsasthAnapadanI pUjA paNa ananya sthAna dharAve che. (1) tapagacchanA agraNI jaina sAdhukavi vijayalakSmI sUri kRta vIsa sthAnapadanI pUjA upakAraka ane atilokapriya che. navamI samyagudarzana padanI pUjA che, jemAM samakitanuM mAhAbhyadarzAvela che. darzana mohanIya karmanA kSayathI samyagudarzana prApta thAya che. samakitanA be prakAra che. dravya samakita ane bhAva samakita dravya samakita bhAva samakitanuM kAraNa che. dasanA aMkamAM navano aMka jema abheda che, tema samakitI jIvakusaMgamAM paNa niSkalaMkapaNe raheche. samakitIjIvavaimAnikagatinuM AyuSyabAMdhe che. samakitanA aneka bheda che. temAM saDasaTha bheda mukhya che. tenuM sevana karatAM harivikramarAjA rAgadveSanA vijetA banI mokSalakSmI pAmyA, evuM kavi kahe che. kavi RSabhadAse paNa DhALa-40mAM nRpa harivikamanuM dRSTAMta samakitanA bhUSaNa sthiratAnA saMdarbhamAM AlekhyuM che. (2) vIza sthAnakapadanI pUjAmAM kavi AtmarAmajI (zrImad vijyAnaMdasUri) e navamA darzanapadanI pUjAnA prathamaduhAmAM kahyuM che. tattvapadAratha nava kahe, mahAvIra bhagavAna, jo saraghasadbhAvase, samyagadarzAna zrAviNanahIzAnahai, tadavinacaraNanahoya, caraNavinA mukti nahI, uttarajajhayaNe joya. bhagavAna mahAvIra svAmI dvArA kahevAyelA jIvAdinavatattvonI yathArthazradvAje kare, te samakitI kahevAya che. samakita vinA jJAna yathArthanathI, jJAnavinA cAritra nathI, cAritravinA mokSa nathI, evuM zrI uttarAdhyayanasUtra kahe che. kavie AgamanI sAkSIe mokSamArganuM nirUpaNa karyuM che.
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 355 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa kavisamakitanI amUlyatA darzAvatAM kahe che, darzanapadamanameM vasyo, tabasabaraMgarolA, jagamekaraNI lAkha che, ekadazaamolA, darzanavinakaraNI karI, eka koDInamolA, devaguru dharmasArahai, inakAkyAmolA. samakita e majIThiyA raMga jevo che. ekavAra samakitano raMga caDyA pachI anya koI padArthamAM ruci lAgatI nathI. jagatamAM aneka kAryo karavA lAyaka che paraMtu samakita sarvathI zreSTha che, amUlya che. kavie ahIM samakitarUpI sudhAnI madhuratA ane sauMdaryatA darzAvI che. jene guNonuM nidhAna prApta thAya te bhikhArInI jema zakohAthamAM laI bhIkha mAMge tene kevo kahevo? mAna sarovaranA sAcA motIno cAro caranArA haMsa khAbociyAnuM gaMdu pANI zA mATe pIe? samakita e mAnavajIvananuM mahAkartavya che. bhUtakALamAM je mahAtmA siddha thayA ane bhaviSyamAM je siddha thaze te sarvasamakitanuM mAhAtma che. bahoMtera (72) prakArI pUjAmAM samakitanuM sthAna tapagacchanA nityAnaMdavijayajI gaNivare saM. 1993mAM saraLa bhASAmAM, sugeya paddhati tathA pracalita pUjAnA rAgomAM bahotera prakArI pUjAnI suMdaratama racanA karI che."temaNe napadanI pUjArI che. temaNe darzanapada mATe ATha prakAranI pUjA racI che. jemAM samakita ane mithyAtvanuM svarUpa darzAvela che. yathApravRttikaraNa Adi traNa karaNa, graMthibheda tathA vyavahArasamakitanA saDasaThabolanuM temAM nirdezana karyuM che. A pUjAmAM kavie jANavA yogya ghaNI bAbatone gUMthI levAno prayatna karyo che. vividha sajajhAyomAM samakitanuM svarUpa (1) kaviyazovijayajI e samakitanA saMdarbhamAM laghu ane dIrgharacanAo racI che. ahIM temanI eka laghuracanA prastuta che. jaina sAhityamAM sajajhAyanuM svarUpa atyaMta samRddha che, jemAM tyAga ane vairAgyanI jhalaka jovA maLe che. AtmasvarUpa prApta karavAmAM upakAraka vicArone vyakta karatI racanA, te sajajhAya che. sajajhAya e AtmAnubhUtinuM sAdhana che. sajajhAya e AtmAno svAdhyAya che. jinAjJAnuM pAlana, mithyAtvano nAza, samakitano svIkAra ane samakitanuM mAhAbhyadarzAvatI keTalIkasajajhAyonuM citraNanIce pramANe karela che. upAdhyAya yazovijayajIe samakita sukhaDI sajajhAyamAM samakitane sukhaDInI upamA ApI che. samakita rUpI sukhaDInuM bhojana karanAra bhavarUpI bhUkha bhAMge che. jagatanA sarva jIvo AhAra, bhaya, maithuna ane parigraha saMjJAnAzikAra che. jIva eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM dizAothI vidizAomAM 2-3-4samayamAM utpanna thAya che. jene vATe vaheto jIva kahevAya. A samaya daramyAna jIva aNAhAraka hoya che. tyArapachI utpattinA prathama samaye oja AhAra kare che. A oja AhAranI zaktithI jIva zarIra, IjiyAdi paryAyio banAve che. vaLI roma AhAra jIva covIse kalAka kare che ane kavala AhAra manuSya temaja tiryaMca gatinA jIvomAM hoya che. ahIM spaSTa
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsane AdhAre thAya che ke, cAre gatimAM jIve sauthI vadhu AhAra saMjJA puSTa karI che. AhAra e dehanuM poSaNa che. AtmAaNAhArI che. manuSyajanma saMjJA-vRttionA saMskArane toDavA mATe che. tethI kavi kahe che cAkhonarasamakti sukhalaDI, duHkhabhukhalaDI bhAMjere, cAra saduhaNA lADu sevaIyA, traNaliMgapheNI chAjere...cAkho...1 samakitarUpI sukhaDIne ArogatA bhava bhramaNarUpI bhUkha bhAMge che. ahIM sukhaDI eTale vividha mIThAIo. arthAtuM samakitanA vividha bhedo. samakitanA saDasaTha bheda e vividha prakAranI mIThAI che. tenuM sevana karatAM bhavaroga maTe che. kavie samakitane sukhaDI kahI che. sukhaDI eka evI mIThAI che, je garIba ane zrImaMta sarva loko prApta karI zake che. samakita paNa cAre gatinA jIvo prApta karI zake che. atyaMta bhUkha lAgI hoya tyAre sukhaDI khAvAthI bhUkhanuM duHkha zAMta thAya che, tema mithyAtvarUpI satvahIna khorAkathI durbaLa banelo AtmA samakitarUpI pauSTika bhojanathI sattvazALI bane che. mIThAI nirogI vyakti mATe zaktivardhaka che. tenAthI jJAnataMtuone poSaNa maLe che. samakitanA saDasaTha bola e samakita prAptimAM sahAyaka che. tenAthI Atmika guNone poSaNa maLe che, tethI samakitarUpI sukhaDInuM sevana karavuM parama hitakArI che. cAra sahaNAne upAdhyAyajI sevaiyA lADu sAthe sarakhAve che. sevaiyA lADu AkarSaka ane guNakArI che. tenAthI zarIne puSTi maLe che. cAra saddaNAmAM niSedhAtmaka ane vidheyAtmaka bhAvone jANI heya ane upAdeyanI buddhi dvArA samyapha AcaraNa karanAra vyakti Atmika guNone prApta kare che. sevaiyA lADuthI zarIrane puSTimaLe che, cArasaNAthI AtmikapuSTi thAya che. - traNa liMga e sutarapheNI samAna che. sutarapheNI dekhAvamAM suMdara, raMge zveta, atyaMta mulAyama ane madhura hoya che. sutarapheNI khAtAM mana dharAtuM nathI, vadhu ne vadhu khAvAnI utkaMThA jAge che, tema zuzruSA,dharmarAga ane devagurunI vaiyAvacca karatAM bhavya jIvane thAka, kaMTALo ke abhAva na Ave. samakitIne A traNe liMga prANathI adhika priya hoya che. A traNa liMganuM sevana karanAro zuklalazI hoya che. tenuM hRdaya kuNuM hoya che. dazavinayanAdahIMtharAdahuThA (mIThA),traNazuddhi sakhara suMvALI re, AThaprabhAvakajane rAkhIpaNadUSaNane gALIre cAkho...2. kavi yazovijayajI daza vinayanI dahIMtharA sAthe tulanA kare che. dahIMtharA atyaMta madhura hoya che, tevI ja rIte vinaya paNa atyaMta madhura hoya che. dahIMtharA khAtAM saMtoSa thAya paNa aruci na thAya, tema dharmamAM vinayathI namratA, saraLatA ane nirabhimAnapaNuM pragaTe che. vinayI vyaktithI koIne arucina thAya. traNa zuddhine kavie suMvALI sAthe sarakhAvI che. suMvALImAM nAma pramANe mRdutAno guNa che. kheDUta khetI (vAvaNI) karatAM pahelAM khetaranuM kheDANa karI nakAmuM ghAsa dUra kare che, tema mana, vacana ane kAyAnI zuddhithI citta bhUmi svaccha ane komaLa bane che. temAM prabhAvaka puruSo dvArA dharmabIjanuM vAvetara thAya che. mRdutAvinA dharmanaTake. AThaprabhAvaka puruSo samakita rUpI sukhaDInuM jatana kare che. teo dUSaNathI dUra rahevAno upadeza Ape che. pAMca dUSaNa e samakitarUpI sUryane gaLI janAra rAhu samAna che. ATha prabhAvako chaDIdAra banI samakitarUpI
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pa7 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa sukhaDInuM sadA rakSaNa kare che. prabhAvako mithyAtvI (ekAMtavAdI)one haMphAve che temaja dharmamAM asthira jIvone sthira kare che. bhUSaNa pAMca jalebI kumaLI, IhavijayaNAkhAjAre; lakSaNa pAMcamanoharaghebara, chaThANaguMdavaDAtAjAre cAkho..3 kuzaLatA, sthiratA, tIrthasevA, bhakti ane prabhAvanA A pAMca samakitanAM bhUSaNa che. tene kavie jalebInI upamA ApI che. sAmAnya rIte badhI ja mIThAIomAM jalebI sauthI vadhu lokapriya che. te badhI ja mIThAIothI nirALI che. teno raMga kesara varNo pILo che. teno AkAra goLa goLa che. te svAdamAM mIThI che. tema uparokta bhUSaNone dhAraNa karanAra vyakti sAmAnya mAnavI karatAM anokho dekhAya che. tenuM saMpUrNa jIvana jinazAsananA utthAna ane dhArmika anuSThAnayukta saMvara karaNImAM vyatIta thAya che. te pote dharmamAM sthira thAya che temaja aneka jIvone paNa dharmamArgamAM sthira kare che. samakitI AtmAnAbAhya vyavahArarUpa A pAMca bhUSaNathI ja samakitanI suMdaratA vadhe che. samakitanI cha yatnA (jayaNA) ne khAjA sAthe sarakhAvela che. khAjA khArA ane suMvALA hoya che, tethI moDhAmAM mUkatAM ja khavAI jAya che. mIThAInI sAthe khArA khAjA mUkelA hoya to mahemAnagatinA prasaMge dIpI UThe che, tema samakitanI cha prakAranI jatanA athavA kALajIthI samakita jhaLakI UThe che. bALa jIvone samakitanI akhaMDitatA jALavavA cha prakAranI yanA jarUrI che. vAraMvAra mithyAtvIono saMga ke paricaya karavAthI AtmAmAM komaLatA naSTa thAya che ane kaThoratA utpanna thAya che. kaThoratA hoya tyAM samakitanarahI zake. samakitanAM pAMca lakSaNa e ghebara samAna che. jemaghebara manohara ane puSTivardhaka che, tema A pAMca lakSaNo samakita prApti ane surakSAnA upAyarUpa hovAthI manohara ane amUlya che. te maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyastha jevAAtmika guNonI puSTi karanArA hovAthI sAttvika guNo che. samakitanA cha sthAna tAjA guMdarapAka jevA che. guMdarapAkazaktivardhaka ane roganivAraka che, tema AtmA che' Adi cha sthAno samakitanI prApti ane zraddhAmAM vRddhi karanArA,mithyAtvarUpI roganuM nivAraNa karanAra che. A cha sthAnanuM ciMtana-manana karanAra pariSaha ke upasargamAM bhedajJAna karI potAnI zraddhAmAM avicala rahe che. zraddhAne jIvaMta rAkhanAra saMjIvanI buTTI samAna cha sthAna che. meLAmAM mAtAthI vikhuTuM paDeluM bALaka roI roIne thAkI jaI game tyAM pharyA kare ane aMte mAtAne paNa bhUlI jAya che, tevI ja rIte mithyAtvI jIvo saMsAramAM bhaTakatAM viSaya kaSAyamAM Asakta banatA, potAnA svarUpane bhUlI javAthI khUba duHkha anubhave che. A sthAna mithyAtva choDAvI paramazAMti apAve che. A sthAna AtmAne taMdurasta banAve che, Atmika guNonI vRddhimAM zaktivardhaka che. chaAgAra nAgorIpeMDA, cha bhAvanA paNa pUrI re; saDasaThabhedanavanavavAnI, samakita sukhaDI rUDIre cAkho...4 cha AgAra enAgorIpeDAche. nAgorIpeDA mulAyama hoya che, tema DhIlApocA bALajIvo vyavahAra dharma nibhAvavA prasaMgopAta samakitano bhaMga na thAya te hetuthI AgAra dharmarAkhe che. daDhadharmIne AgAranI AvazyakatA nathI paraMtu bALa jIvo vikaTa prasaMgomAM bhAvadharmanI surakSA mATe samakitanA AgArarUpI peMDAthI samakitarUpI
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsane AdhAre mIThAzajALavI rAkhe che. samakitanI cha bhAvanA e pharasI pUrI samAna che. thoDI ja mIThAI khAvAthI mana tRpta thaI jAya che paNa pharasANamAM evuM banatuM nathI. pUrI sahitanuM bhojana bhUkhanI vedanAne lAMbo samaya sudhI zAMta rAkhe che, tevI rIte bhAvanAonuM vAraMvAra ciMtana karatAM AtmA te bhAvanAothI bhAvita bane che. temAM upazamarasa tathA vairAgya guNothI vRddhi thAya che. cha bhAvanA samakitanA dIpaka pragaTAve che. mithyAtvarUpI bhUkhane bhAMgI pUrInI jema apUrva zAMtipradAna kare che. samakitanA 67 bolanA bAra dvAra che. temAM samakita sukhaDI zobhe che. A bAra bhedamAM ATha prakAranI mIThAIo ane be pharasANa (khAjA ane pUrI) nAM nAma che. kavi yazovijayajI svayaM tatvajJAnI hovAthI temanI sajajhAyamAM tattvajJAnanI bahulatA che. zrIjinazAsana cahuTe dIThI, siddhAMtathALe sArIre, te cAkhe ajarAmara hove, munidarazana eNpyArIre cAkho.5 samakitarUpI sukhaDI eTale sukhadAyaka evI mIThAIno thALa. jinazAsananA cokamAM, siddhAMtarUpI thALamAM samakitarUpI sukhaDI zobhI rahI che. tene AroganAra ajarAmara pada (mokSa) prApta kare che. jinAgamarUpI parasALamAM mUkelI samakita sukhaDIne AroganAra bhavyAtmA saMsArano aMta lAve che. kavi ane kahe che nizcayanayathI to AtmAaNAhArI che. saMsArIjIvane karmanA kAraNe zarIra che. zarIranA kAraNe bhUkha ane tarasanI pIDA che. vedanIya karma caudamA guNasthAnaka sudhI che. tethI bhUkhanI pIDA rahe che. samyagadarzana guNa cothA guNasthAnakepragaTe che. ekavAra samakita pragaTyA pachI bhale alpa samaya ja rahe paNa tenI sparzanA janma-maraNanI paraMparAno alpabhavomAM aMta lAve che. (2) cUMdaDIviSenA lokagItathI prerita thayela samakitanI sajajhAya, jenA kartA jaina sAdhu kavi mANekavijayajI che. kavi kahe che* jhINI raMgaberaMgI bhAtanI cUMdaDI lAla caTaka raMge raMgelI che. A cUMdaDI atizaya suMdara ane amUlya che. A cUMdaDI barAnapura zaheranI che. tenuM raMgakAma auraMgAbAdamAM thayuM che. teno kasuMbA jevo pAko raMga che. sarva sahelIo sAthe jinavANInuM zravaNa karavA jatAM dozInA hATe, catura nagaranA cauTAmAM priyatamAe cUMdaDIne joI. priyatamAe potAnI naNaMdane kahyuM, A cUMdaDI mane atizaya priya che. tamArA vIrAjIne vinaMtI karo ke mane A cUMdaDI lAvI Ape. A cUMdaDI vinA mane jarA paNa cena paDatuM nathI. A cUMdaDImAM hAthI, ghoDA, popaTa, mora jevA vividha pakSIo ane pazuonI navIna bhAta che. derANI, jeThANI, be naNaMdone paNa dozIDAnA hATe lAvajo. sAsujI mATe sADIo lejo. dozIDAnA hATe saMvararUpI sasarAe cUMdaDInuM mUlyAMkana karyuM. savA lAkha sonaiyA tenI kiMmata che. sumati sAsunA kahevAthI te cUMdaDI kharIdI priyatamAne ApI. priyatamA cUMdaDI oDhIne prabhunAM vaMdana karavA maMdiramAM gaI. A cUMdaDI atyaMta pAtaLI ane caMdranA kiraNomAMthI vaNelI sukumAra che. tenA guNone (suMdaratAne) mAnInI strIo maLImaLIne gAya che. teno upanayaA pramANe che. samakitarUpI bhAtIgara cUMdaDI suMdara ane kiMmatI che. teno zraddhArUpI raMga svAbhAvika che. caturgatinA
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 359 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa cokamAM manuSya bhavamAM jinavANInuM zravaNa karatAM jinAgamarUpI dozInA hATe A samakitarUpI cUMdaDInuM mahattva ane zreSThatA sAMbhaLI AcUMdaDI pratye bhavyajIvanuM mana AkarSita thayuM. ahIM priyatamA eTale bhavya jIva. have bhavya jIvane samakitarUpI cUMdaDI levAnI utkaMThA thaI. tene have samakitarUpI cUMdaDI vinA jarA paNa gamatuM nathI. cUMdaDI ghaNI kiMmatI che. tene kharIdavI paNa che. tethI vAraMvAra tenuM mana kheMcatANa anubhave che. Akhare hiMmata ekaThI karI bhavyAtmAsarurUpI naNaMdane kahe che, mane samakirUpI cUMdaDIatizaya priya che. tethI vIrAjI (zuddhapariNati)ne vinaMtI karI ke bahirAtmadazA choDI aMtarAtmA tarapha vaLe, jethI samakitarUpI cUMdaDI prApta thAya. A cUMdaDImAM vividha DIjhAIno e samakitanA saDasaThabola che. A cUMdaDI kharIdavA mATe parivArajano (sAdharmikone lAvajo. jethI teo paNa jinavANInuM zravaNa karI samakitarUpI cUMdaDI kharIde. mithyAtvarUpI zokya arthAtarka vitarkasAthe jinavANInuM zravaNa karavA na Avazo. saMvara karaNI karatAM puNya rAzi ekaTho thatAM deze nyUna aMtaH koDA koDI sAgaropamanI sthiti thatAM karmanAkSayopazamarUpasasarAthI cUMdaDInuM mUlyAMkana thayuM. tejo-pAkezukala AtraNa zubha lezyAmAMthI koIpaNa ekalezyAnA adhyavasAyarUpasumati sAsuthI graMthibheda thatAM samakitarUpI cUMdaDI prApta thaI. bhavyAtmA samakitarUpI cUMdaDI oDhI jina caityamAM jinadarzana mATe jAya che. A samakirUpI cUMdaDI atyaMta mulAyama ane AchI che. te nAjuka ane kiMmatI hovAthI tenuM khUba jatana karavuM jarUrI che. A samakitarUpI cUMdaDI atyaMta AnaMdakArI ane zItala che. tenA guNone kavijano ane bhaktajano gAya che. A sajajhAyamAM evuM jaNAya che ke, barAnapura zahera bAMdhaNIo mATe prasiddha che temaja auraMgAbAda zahera te samaye raMga kAma mATe vikhyAta hovuM joIe. A sajajhAyamAM samakitanA svarUpa sAthe ja te samayanI cUMdaDInI banAvaTanuM varNana paNa jovA maLe che. saMta paraMparAmAM pyAlI, cUMdaDI, kaTArI AvA prakAranI racanAo jovA maLe che, tenuM anusaMdhAna AracanAmAM che. (3) tapagacchanI vimalazAkhAnA jaina sAdhu kavi jJAnavimalasUri (navimalasUri) e samakitanA saMdarbhamAM sajajhAyanI racanA karI che. temaNe amRtavimalagaNi ane meruvimalagaNi pAse abhyAsa karI kAvya, tarka, nyAya ane yogazAstramAM pravINatAprApta karI. temanI zIgha kavitvazaktinA prabhAve teo "jJAnavimalasUri' kahevAyA. kavi jJAnavimala sUrIe stuti, stavana, caityavaMdana, sajajhAya Adi vividha kArya prakAramAM sAruM evuM kheDANa karyuM che. emAMthI temanI ekasajajhAya jemAM temaNe samakitanA virodhI mithyAtvanuM svarUpadarzAvela che.* samakita ezivasukhanuM kAraNa ane sarva dharmano sAra che. evA uttama samakitanA rahasyane jANI he bhavya prANIo! tame samakita sAthe mitratA keLavo. evuM kahI have kavi samakitathI viparIta mithyAtvanuM svarUpadarzAve che. kavie ahIM suMdara ane sacoTa zabdomAM kahyuM che jehanAM ghaTamAM poDhiyApaMcamithyAtva, tekimaparijAi zuddhasamakitanI vAta? guru bhaMgavatonA mukhethI jinavANI sAMbhaLI, samakitanuM mAhAtma jANyA, chatAM jIva jAgRta thato nathI tenuM kAraNa darzAvatAM kavie kahyuM che, je vyaktinA hRdayarUpI DholiyA para pAMca mithyAtvae zayana karyuM hoya te tattAtattvanI vAto kyAMthI jANI zake? jinavANIno dhodha varase paNa jeNe pAtra ja UMdhuM mUkyuM hoya te pAtramAM
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre jinavANIrUpI pANI kyAMthI bharAya?ajJAna, abhimAna ane matAgrahothI bharelo je jIva paraMparAkephalAcArathI anukaraNa karI mithyAtvane choDato nathI; te abhigrahika mithyAtva che. jaina dharma ane zivadharma samAna che. ema sarva dharma samAna mAnavA; te bIjuM anAbhigrahika mithyAtva che. sAmAyika, pratikramaNa, pauSadha ke pratyAkhyAna ItyAdi koIpaNa dharmAnuSThAnanA phaLamAM ajJAnathI saMdeha rAkhavo; te sAMzayika mithyAtva che. satya jANavA chatAM potAnuM abhimAna choDe nahIM ane satya svIkAre nahIM te cothuM Abhinivezika mithyAtva che. ajJAnatAne kAraNe dharma-adharmano viveka jANato nathI, avatanuM poSaNa kare che, tevA ekendriya Adi jIvone aNAbhogika nAmanuM pAMcamuM mithyAtva hoya che. kavie uparokta pAMca prakAranA mithyAtvano paricaya Apyo. tyAra pachI zrI sthAnAMgasUtranA AdhAre teo bIjA daza prakAranA mithyAtva darzAve che. tyAra pachI laukika mithyAtvatrika ane lokottara mithyAtvatrikano paricaya ApI teno tyAga karavAnI zikhAmaNa Ape che. tyAra pachI jinavacananI avahelanA karanAra, svachaMda matithI dharmanI sthApanA karanAra mithyASTi che. mithyAtvI jinanI AzAtanA kare che. temanAM vacano zAstra viruddha che. kavinayavimalajIe A sajajhAyamAM mithyAtvanA 25prakAronuM saraLa ane sugama bhASAmAM svarUpadarzAve che. aMte kavi kahe che ke samakita e dharmanuM mULa che. gItArtha gurunA yogathI samakita pragaTa thAya che. mazIna paDyuM hoya paraMtu svIca ona na karo to karaMTanA Ave. IlekTrIka karaMTavinA sAdhana kArya kare, tema pAMca samavAya rUpI baLa ane sadgurunuM nimitta (karaMTa) samakitanI siddhi karAve che. A sajajhAya atizaya suMdara ane aneka bhAvothI sabhara che. (4) munidevacaMdrajIe samakitanA saMdarbhamAM sajajhAlakhI che."A devacaMdra muni kayA che, te spaSTa thatuM nathI. samakita vinA A jIve caturgatimAM paribhramaNa karyuM che. samakita vinA utkRSTa koTinI sAdhanA karyA chatAM kAMIna saryuM. kavie AbhAvone A sajajhAyamAM suMdara rIte vyakta karyA che. bAhAdiyAsabatyAgaparigrahadravyaliMgagharalIno, devacaMdra kaheyAvidhitohama,bahutavAra karalIno, samakitanavilAM reteto, rulyo catugati mAMhe."..5 samakita vinAnI utkRSTa koTinI sAdhanA, munipaNuM ke tyAga niprANa samAna che. saMkSepamAM ajJAnI game teTalI kriyA kare, te badhI kriyAo jJAnInI ekakriyAne pahoMcI zake nahi. (5) jJAna nAmanA kartAe samakitaviSe sajajhAyaracI che."temaNe kahyuM che "jabalage samakita ratnaku, pAyA nahiMprANI, tabalagenija guNanavivadhe, taruviNajimapANI." 1. nIra vinA vRkSano vikAsa asaMbhava che, tema samakitarUpI ratnanI prApti vinA Atmika saMpattino vikAsa asaMbhava che. 2.AkAzamAM citra dorI zakAtuM nathI, tema samakita vinA tapa, saMyama ane dharmakriyAo nirarthaka bane che.
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 361 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa 3. mRdumATIvinAghaDonabane, kAraNa vinA kAryana upaje temasamakita vinA AtmAne mokSasukha kayAMthI maLe? 4. samakita e mokSanuM paraMpara kAraNa che. samakita e mokSanuM mULa che. zreNika mahArAjanI jema samakita dvArA avazyasiddhi prApta thAya che. pa. anaMtAnubaMdhI catuSka ane darzanatrika, emadarzana satakarUpa mohanIya karmano je kSaya karI vijaya meLave che, tene kavi jJAna vaMdana kare che. kavie vividha daSTAMto dvArA samakitano mahimAdarzAvIkSAyikasamakitI pratye pUjyabhAva vyakta karyo che. (6) paMDita vIravijayajIe samyakatvanA saMdarbhamAM sajajhAya racI che. jemAM samakitanA pAMca prakAra, tenI sthiti, bhavacakramAM pratyekasamakita jIvane keTalI vakhata prApta thAya tenuM saMkSepamAM surekha varNana karyuM che. kavi RSabhadAsa kRta samakti sAra rAsanI kavi yazovijayajI kRta samaktinA saDasaTha bolanI sajajhAya sAthe tulanA upAdhyAya yazovijayajIno paricaya: pUjyapAda upAdhyAya yazovijayajIno janma uttara gujarAtanA mahesANA jillAnA moDherA zaheranI najIkanAkanoDA gAmamAM thayo hato. pitA nArAyaNadAsa tathA mAtA saubhAgyavatInAte putra hatA. teo jaina vaNika hatA. temanuM nAma jasavaMtakumAra hatuM. temane vairAgyanI prApti thaI. temaNe I.sa. 1932 mAM tapagacchanA nayavijayajI mahArAjapAse aNahIlapura pATaNamAM dIkSA lIdhI. gurue jazavaMtanuM nAma yazovijayajI rAkhyuM. pUjya nayavijayajI mahArAja jevA samartha gurunI hUMphALI chatrachAyAmAM yazovijayajI mahArAje zrutAbhyAsa zarU karyo. temaNe jJAnanA kSetramAM haraNaphALa bharavA mAMDI. temaNe dazavarSanI dIkSA paryAyamAM adhyApako pAsethI vyAkaraNa, nyAya, koSa, karmagraMthAdinI niHzeSa vidyA grahaNa karI lIdhI. pUjyazrInI adbhuta ane ajoDa vidvattA hatI. I.sa. 1643 mAM amadAvAdamAM aSTAvadhAnano prayoga karI, temaNe tejasvI medhAno paricaya karAvyo. te vakhate saMghanA AgevAnazAha dhanajI surAe temanI yogyatA joInayavijayajI mahArAjane vinaMtI karI ke, "yazovijayajI bIjA hemacaMdrAcArya thAya tema che, mATe temane Sadarzanano abhyAsa karavA kAzI mokalo, jethI jinazAsananI prabhAvanAthAya." A kArya mATenI saMpUrNa javAbadArI dharmapremIzrAvake mAthe lIdhI. temaNe kAzImAM SadarzananA siddhAMto sAthe nyAyagraMthono abhyAsa karyo. teo nyAyagraMthonA pAragAmI banyA. kAzI jaI yazovijayajI mahArAje nyAya, mImAMsA, sAMkhya, vaizeSika Adino traNa varSa abhyAsa karyo. ane tyAMnA vidvAno pAsethI 'nyAyavizArada'nuM biruda meLavyuM. tyAMthI vihAra karI AgrAmAM AvyA. tyAM cAra varSa rahItarkazAsonuM adhyayana karyuM. teo "tArkikaziromaNi'nuM pada pAmyA. tyAMthI vihAra karI teo gujarAta padhAryA. ahIM temaNe SadarzananI vidyAno upayoga pUjya siddhasena divAkarajInA ane pUjya haribhadrasUrinA graMthonuM talasparzI avagAhana karI, te ja vAtone vizAradathI prastuta karI jinazAsananI sevA karI. sAhitya sRSTimAM vihAra karI temaNe prAkRta, saMskRta, gujarAtI, hindI bhASAmAM gadya ane padya racanAo karI. temanA samagra sAhityanuM viSayavaividhyapaNuM ghaNuM che.
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre I.sa. 1962 mAM amadAvAdamAM vijyaprabhasUrie yazovijayajI mahArAjane 'vAcaka - upAdhyAyanuM pada ApyuM. yazovijayajI sattaramI sadInA pratibhAzALI vidvAna hatA. yogazAstranA abhyAsInI dRSTie teo bIjA haribhadrasUrirUpe tathA zrutajJAnamAM bIjA hemacaMdrAcArya rUpe gaNAya che. jaina zAstro uparAMta vaidika ane bauddha zAstronuM UMDuM adhyayana karanArA tathA saMpradAyamAM baddha na rahetA nirbhayatAthI mata pradarzana karanAra yazovijayajI mahArAja jainettaromAM paNa UMcI koTinA samanvayakAra ane maulika zAstrakAra hatA. temano janma i.sa.nI 17mI sadInA bIjA-trIjA dAyakAmAM thayo hovAnuM anumAna thAya che. kavi RSabhadAsano janma I.sa. 19mI sadInA uttarArdhamAM thayo che. kavi RSabhadAsa pachI kavi yazovijayajI thayA che. kaviyazovijayajI mahArAje aneka rAsa kRtio, rasikastavano, bodhaprada sajajhAyo, pUjA, pado Adi vividha svarUpanI kRtio racI che, temAMthI 'samakitanA saDasaTha bolanI sajajhAya' eka mahattvanI kRti che. A sajajhAya prAcIna AcArya haribhadrasUri mahArAja kRta samyakatva samati (darzana vizuddhi) nAmanA graMthanA AdhAre ati saMkSipta rIte saraLa ane sacoTa zabdomAM, AnaMda pradAna kare te rIte, gujarAtI bhASAmAM 70 kaDImAM suvyavasthita rIte racela che. ApaNI saMpAdita vAcanAno viSaya kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa' sAthe tenI tulanA prastuta che. kavi yazovijayajIe samakitanA "saDasaTha bolanI sajajhAya nA prAraMbhamAM maMgalAcaraNa kare che, jemAM sarasvatI mAtAnuM smaraNa ane saDasaThabolanI mIThI vAta karI che. je adhikArI, prayojana ane saMbaMdha vagere garbhita viSayonuM sUcana kare che. ati saMkSepa rIte alpazabdomAM viSayane prastuta karavAnI kavinI kAvya kauzalyatAnuM ahIM darzana thAya che. kavi RSabhadAse "samakitasAra rAsa'mAM maMgalAcaraNarUpe brahmAputrI, covIsa tIrthakaro, gaNadharone bhAvapUrvaka namaskAra karyA che. kavi yazovijayajI kahe che ke uttama kArya nirvighnapaNe pAra pAme athavA uttama kAryarUpI velane pAMgaravAmAM varSARtu jevI sarasvatI mAtAnI AvazyakatA che. velanI vRddhimAM varasAda upayogI che, temAtAttvika sajajhAyanI racanA jevA uttama kAryamAM mAtA zAradAnI kapAanivArya che. A rIte bane kavioe prAraMbhamAM maMgalAcaraNarUpe zrutadevIrUpa mAtA sarasvatInuM smaraNa karyuM che. kaviyazovijayajI gurunI mahattAdarzAvatAM kahe che "samakitadAyaka gurutaNo paracuvAra (prati upakAra)nathAya; bhava koDAkoDekarI karatAM sarvaupAya." samakitadAtAgurunA upakArano badalo vALavo azakya che rAjya, samRddhi, IndrAdikano vaibhava AvA sarva upAya karoDo jiMdagI paryata karavAmAM Ave, chatAM saddaguranA upakArano badalo vALI zakAto nathI. tyAra pachI temaNe darzanamohanIya karmanAkSayathI nizcayasamakitanI prApti thAya che, evuM darzAvela che. temaja samakitane rahevAnA 67 adhiSThAno, kendro ke mathakonI vAta karI che. kavi RSabhadAse samakitanA 67 bolanAnAmanirdezana karyA che, temaja samakitanI mahattA, manuSyabhavanI
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 363 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa durlabhatA, triratnano ArAdhaka samyagRSTi parama zrAvaka che; tevuM kavi jaNAve che. vaLI, deva-guru-dharmanuM svarUpa, paMcaparameSThInA guNo, pAMca AcAranuM varNana, dIkSAne ayogya vyaktio, dAna-zIla-tapa ane bhAvadharmano mahimA, kudevanuM svarUpa, mithyAtvanuM svarUpa, pAMca prakAranA samakita AdiviSayo kavievizadatAthI varNavyA che. kaviyazovijayajIe kSAyika samakitanI vAta karI che, je darzana mohanIya karmanA kSayathI utpanna thAya che. A kSAyika samakita cothA guNasthAnake pragaTa thAya che. tyAra pachInA daza guNasthAnaka sudhI jIvano kramika vikAsa thAya ane tene guNasthAnakejIva caDhe tyAre dareka guNasthAnake uttarottaranirmaLadazAhoya che. samakitathI zarU thayelI enirmaLatA molamAM jIva pahoMce, tyAM paNa kAyamarahe che. tethI kaviyazovijayajIe kahyuM che ke darzanamohavinAzathIje nirmaLa guNaThANa,* tenisamakita kahyuM, tehanAehaahi ThAra doho-1, jaina zAstramAMbenayadarzAvela che.nizcayanaya = kharekhara, tAtvika vyavahAranaya lokavyavahAra. nizcayanayathI samakita e AtmAno nirmaLa guNa che. A guNa amuka AtmAmAM che, evuM bAhya vyavahArathI samajAya che. te nizAnIone-lakSaNone samakitane rahevAnAM kendro kahevAya che. tethI vyavahAranayathI e kendro paNa samakita kahevAya che. vyavahAra samakitarUpa kendro jANavAmAM Ave to prAyaH karIne nizcayanayathI samakita guNa prApta thAya; evuM tAtvika jJAna A paMktimAM raheluM che. yazovijayajI mahArAja jaina paraMparAnA pratibhAzALI vidvAna hatA. tethI temanI sajajhAyamAM tAtvika bhAvonI sacoTa abhivyakti noMdhapAtra che, jyAre kavi RSabhadAsane sAmAnya bhAviko mATe viSayanuM vivaraNa karavuM pasaMda hovAthI, temanI rAsakRtimAM dareka viSayane vistArathI varNavyo che. kaviyazovijayajIe cAre sahaNAnuM varNana harigIta chaMdamAM phakta be kaDIomAM khUba spaSTatApUrvaka karyuM che. tethI temanI sajajhAyamAM cAre sahaNAno krama ane viSaya sUcakatA jaLavAI rahe che, jyAre kavi RSabhadAse cAra prakAranI sahAnuM ativistRta varNana karyuM che. temaNe dhanavaMta karatAM jJAnavaMtane zreSTha kahyo che. tenA saMdarbhamAM zrI uttarAdhyayanasUtranA AThamA adhyayananuM "kapila kevaLI" nuM dRSTAMta kavi Alekhe che. tyAra pachI prasaMgopAtA sAta nirnavono paricaya paNa Ape che. kavi kuguruno paricaya ApatAM temanAM bheda-prabheda AdinuM varNana kare che. ahIM kavine viSaya vistRta karavAmAM rasa che, je kavinI varNanAtmaka zailIno paricaya karAve che. to bIjI bAju kavie samakitanI sahaNAne anulakSIne je je viSayo TAMkyA che, teno bahula vistAra thatAM viSayanI kramikatA jaLavAtI nathI. vaLI kathArasamAM kheMcAyelabhAvikane mULa carcAnuM anusaMdhAna paNa narahe e zakya che. kavi yazovijayajIe samakitanAM traNa liMgane laukika daSTAMtothI maThArIne kahyA che. (1) zuzruSA = kRta zravaNanI tIvra abhilASA. jemAM temaNe yuvAna, catura, saMgItajJapuruSanuM dRSTAMta ApyuM che. (2) dharmarAgamAM dvijanuM daSTAMta ApyuM che. (3) vaiyAvaccamAM apramAdI vidyAsAdhakanuM daSTAMta ApyuM che. kavi yazovijayajI kahe che ke A traNa liMgane dhAraNa karanAra 'abhaMgaeTale kadI naSTa na thAya tevuM akhaMDa mokSasukha prApta kare che. kavi RSabhadAse paNa e ja rIte daSTAMtonuM nirUpaNa karyuM che. temaNe prathama liMganA saMdarbhamAM 45 AgamonAM nAmanirdezana kya che. bIjA liMgamAM temaNe paNa brAhmaNanuM dRSTAMta ApyuM che jyAre trIjA liMganA saMdarbhamAM muni naMdiSaNanuM daSTAMta khUba
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre vistArathI AlekhyuM che. ahIM kavie kathA vistArano mokaLAzathI lAbha lIdho che. kathA paratve kavi zAstrane anusarIne ja cAlyA che. rAsakAra saLaMga pravAhI kathA nirUpaNathI vizeSa siddha karI zakyA nathI, jyAre kavi yazovijayajIetraNaliMganuM svarUpa atisaMkSepamAM, udAharaNo sAthe sacoTa rIte AlekhyuM che. - kavi yazovijayajIe daza prakAranA vinayanI vyAkhyA karI che. 1) vicaratAM jinezvara prabhu e arihaMta bhagavaMto (2) sarva karmakSaya karyA che te siddha bhagavaMta (3) jinezvara prabhunI pratimAe caitya (3) jinAgamotesUtra (5) kSamA Adi daza prakArano munidharma te dharma (6) dharmapAlaka tathA dharmanA AdhAra sthAnarUpa te sAdhu (7) paMcAcAranuM jJAna ApanArA ane dharmamArganA nAyaka te AcArya. (8) ziSyonesUtra bhaNAve te upAdhyAya. (9) prazaMsanIya ane kalyANI jaina saMghate pravacana (10) uttama evo samakita guNa/darzana. AdazanI bhakti, bahumAna, guNonI stuti karavI tathA avaguNano temaja AzAtanAno tyAga karavo. A daza prakArano vinaya samakita utpattinuM kAraNa che, temaja dezavirati ane sarvavirati dharmamAM pragati karavAmAM upayogI che. A rIte kaviyazovijayajIe daza prakArano vinaya ane vinaya karavAnI pAMca rIte darzAvI che. aMte teo kahe che ke pAMcabhede edazataNojI, vinayakare anukULa siMcetehasudhA- rajI, dharmavRzAnuM mULa. vinayanuM phaLa zuM? te darzAvatAM kavi kahe che ke, jema pauSTika bhojanathI zArIrika zakti maLe che, tema vinayaguNathI amRtarasanI utpatti thAya che. temAMthI AtmAnubhUtirUpa amRtarasanI utpatti thAya che. A rasathI AtmA puSTivAna bane che ane paraMparAe mokSa meLave che. A rIte vinaya guNanuM phaLa mokSa che. vRkSanI vRddhi mATe tenA mULamAM ja pANInuM siMcana karavuM joIe. DALa, pAMdaDA, zAkhAone siMcAyeluM pANI vRkSanI vRddhimAM sahAyaka banatuM nathI tema dravya kriyAo viveka athavA vinayavinA karAyato samakitanI sparzanAke vRddhimAM sahAyakana bane. jema bAjumAMthI pasAra thayelI kAra ApaNane sparza karyA vinA jatI rahe che, tema dravya kriyAo lakSya vinA, viveka vinA, jema-tema karAya to phaLadAyaka banatI nathI. kavi yazovijayajI dharmanuM pratyeka anuSThAna bhAvapUrvaka ane vidhipUrvaka karavAnI ahIM hitazikSA Ape che. kavie A paMktimAM sacoTa bhAvo varNavyA che. je temanI tAtvika zaktinuM nirUpaNa kare che, jyAre kaviRSabhadAsedazavinayanaphakta nA nirdezana karyA che. kavi yazovijayajIe tAttvika rIte traNa prakAranI zuddhionuM nirUpaNa karyuM che, tevI ja rIte kavi RSabhadAse paNa manazuddhi, vacanazuddhi ane kAyazuddhinuM saraLa zabdomAM nirUpaNa karyuM che. kavi yazovijayajI mahArAje samakitanAM pAMca dUSaNo DhALa pAMcamImAM batAvela che. (1) zaMkA - jaina dharmanA upadezakavItarAga paramAtmA che. temane manarAjA ane raMkasamAna che. tethI teo kadIasatya bolatA nathI. tethI jaina dharmamAM zaMkA na karavI. (2) kaMkhA - mithyA dharmanI abhilASA rAkhavI, te kAMkSA dUSaNa che. kalpavRkSanI hayAtImAM bAvaLano Azraya na levAya, te ja rIte jainadharmanI prApti thayA pachI mithyA dharmanI IcchA rAkhavI, te samakitanuM kAMkSA dUSaNa che. (3) dharmanuM phaLa haze ke nahIM?evo saMzaya te vicikitsA athavA viDigicchA nAmanuM trIjuM dUSaNa che. (4) mithyAtvInI prazaMsA karavI. (5) mithyAtvIno paricaya karavo. A pAMca dUSaNa durgadha samAna
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa che. samakitarUpI kamaLanI sugaMdha meLavavA dUSaNarUpI durgaMdhano tyAga karavo Avazyaka che. ahIM kavie samakitane sugaMdha ane mithyAtvane durgaMdha sAthe sarakhAvI che. kavinuM pAMDitya ahIM paNa jhaLake che. kavi RSabhadAse paNa pAMca dUSaNo darzAvela che. temaNe prasaMgopAta harikezI muni tathA anya daMSTAMto ApI potAnIvidvattApuravAra karI che. ahIMvizeSatA e che ke kavi RSabhadAse vitigicchA dUSaNanA be artha karyA che. (1) dharmanA phaLano saMzaya karavo athavA Aloka ane paralokanA sukha mATe jinezvaradevanuM dhyAna kare.(2) munivaranAM malina, vastra, gAtra Adi joIne dugaMchA karavI. kaviyazovijayajIe A sajajhAyamAM kavi RSabhadAsa jevo bIjo artha karyo nathI. kavi yazovijayajIe chaThThI DhALamAM jinazAsananAM ATha prabhAvakonuM svarUpa darzAvela che. temAM keTalAka dRSTAMto Apela che, tevI ja rIte kavi RSabhadAse paNa jaina dharmanA prabhAvakonuM dRSTAMta sahita varNana karela che. dharmakathI, tAMtrika (aMjana, cUrNa vagerenA baLathI prabhAvanA karanAra) ane mahAkavi A traNa prabhAvakamAM baMne kavioe eka sarakhA dRSTAMta ApyA che. kavi RSabhadAse AThe prabhAvakamAM vividha dRSTAMtone potAnI kRtimAM vaNI lIdhAM che. temanuM lakSya kathA nimitte bodha karAvavA tarapha che. prabhAvako dvArA dharmano pracAra ane mithyAtvano nAza' A siddhAMtane caritArtha karavA temaNe pUrepUrI koziza karI che. kavie naMdiSaNa muni tathA siddhasena divAkara jevA anya kathAnakone paNa suMdara rIte varNavela che, jyAre kavi yazovijayajIe sajajhAya saMkSipta rIte AlekhelI che. tethI svAbhAvika ja temaNe kathAonuM varNana na karatAM phakta nAma darzAvela che. vaLI ahIM kavi RSabhadAsanI varNanAtmaka kAvya zailInI AgavI sUjha najare caDhe che. ahIM kathAnaka vistRta hovA chatAM rasaprada che. kavinA UMDANapUrvakanA zAstrAbhyAsano ApaNane ahIM khyAla Ave che. jyAre kavi yazovijayajI nyAya ane tarkazAstranA pAraMgata kavi hovAthI temane kathA varNanamAM rasa na hoya, evuM paNa saMbhavI zake che. temaNe A viSayane saMkSipta rIte alaMkRta karyo hoya, tevuM paNa jaNAya che. kavi yazovijayajIne A kRtimAM tAttvika nirUpaNamAM vizeSa rasa che, jyAre kavi RSabhadAsane rAsakRti racavAnI hovAthI kRtine vistRta karavA mATe caritravarNanamAM vadhu rasa che. prabhAvaka kavi yazovijayajI kRta sajajhAyamAM Apela dRSTAMta. kavi RSabhadAsa kRta samakita sAra rAsamAM Apela deSTAMta. 1. ra. 3. 4. 5. 6. 7. 8. prAvacanika dharmakathI vAdI naimittika tapasvI vidyAmaMtra tAMtrika mahAkavi naMdiSaNa muni mallavAdIsUri bhadrabAhusvAmI 365 - vajasvAmI kalikAcArya siddhasena divAkara vRddhA haMsa haMsanA jApa japatAM, viSadharanuM viSa dUra kare che. naMdiSeNa muni, baLabhadra muni. mahAvIra svAmI ane gautamasvAmI, jamAlI bhadrabAhusvAmI. sanatkumAra cakravartI Arya khapuTAcArya kAlakAcArya siddhasena divAkara.
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre kavi yazovijayajIe DhALa-7 mAM samakitanAM pAMca bhUSaNa (zobhA) ati saMkSepa rIte varNavela che. jyAre kavi RSabhadAse pAMca bhUSaNanuM varNana karatAM prasaMgopAta traNa prakAranI vaMdanA, vaMdanAnA batrIsa doSa, tetrIsa prakAranI AzAtanA, pAMca prakAranA kuliMgI sAdhuo tyAra pachI gurubhaktino mahimA varNavyo che. A viSayanA saMdarbhamAM zreyAMsakumAra, caMdanabALA, saMgama bharavADa AdinAM dRSTAMta Apela che. cothA sthiratA bhUSaNanA saMdarbhamAM nRpa haritilakanuM atyaMta vistArapUrvaka kathAnaka Alekhela che. ahIM kavi RbhaSadAsanI vistRta kathAnaka dvArA viSayane maThAravAnI zakti ane loka pracalita kathAo dvArA viSayane saraLa banAvI bALajIvone samajAvavAnI rIta kharekhara prazaMsanIya che. kavi yazovijayajIe DhALa-8 mAM samakitanAM pAMca lakSaNanuM rahasya kholyuM che. (1) aparAdhInuM paNa manathI bUruM na icchavuM te upazama. (2) mokSanI abhilASA te saMvega (3) saMsArathI nivRtti ane dharmamAM pravRtti e nirveda che. (4) anukaMpA (5) jinavacana satya che tevI AsthA. dharma prAptinI bhUmikArUpa A pAMca lakSaNo syAdvAda zailImaya tattvajJAnathI bharapUra che, je kavi yazovijayajInI tattvajJAna sabhara zailInuM darzana karAve che. kavi RSabhadAse pAMca lakSaNanuM svarUpa ati saMkSiptamAM phakta nAmollekha karI darzAvela che. kavi yazovijayajIe DhALaH9 mAM samakitanI cha yatnAnuM svarUpa darzAvyuM che tevI ja rIte kavi RSabhadAse samakitanA pAMca lakSaNanI jema cha yatnA paNa nAmanirdezana ApI jaNAvI che. kavi yazovijayajIe DhALaH10mAM samakitanA cha AgAranuM svarUpa varNavatAM kahe che ke "zuddha dharmathI navicaLo, ati deDha guNa AdhAra lalanA; ver to paNa je nahi ahevA, tehane eha AgAra. lalanA bolyuM tehavuM pALIe.' sAttvika puruSo satyadharmathI calita thatA nathI; teo dharmamAM deDha zraddhAvAna hoya che paraMtu bALa jIvo muzkelImAM satyadharmanuM zuddhapaNe pAlana karI zakatA nathI temane mATe A AgAra che. 169 kavi yazovijayajIe sajjana ane durjanane upamA alaMkArathI navAjyA che. daMti daMta samabola lalA, sajjana ne durjana taNA karachapra koTine tola. lalA bolyuM tehavuM pALIe...52 sajjano athavA daMDha pratijJAvaMta mahApuruSo hAthInA daMtazULa jevA che, jyAre durjano kAcabAnI Doka samAna che. jema hAthInA dAMta jIvana paryaMta atyaMta majabUta ane sthira hoya che, tema deDha dharmI jIvo jIvana paryaMta pratijJAnuM zuddhapaNe e pAlana kare che. durjano asthira manavALA hoya che. jema kAcabAnI Doka asthira hoya che, tema nirbaLa manavALA dharmamAM asthira hovAthI lIdhela pratijJAnuM saMpUrNapaNe pAlana karatA nathI. kavi yazovijayajIe tenA saMdarbhamAM dRDha pratijJAvaMta kArtika zeThanuM dRSTAMta TAMkela che. kavi RSabhadAse cha AgArane zAstrokta rIte nAmanirdezana karI darzAvela che. kavi yazovijayajI pAse kavitva zakti, tAttvika zakti ane sacoTa zabda prayoga AlekhavAnI zakti hovAthI cha bhAvanAo ane cha sthAnakonuM atyaMta TUMkANamAM marmagAmI Alekhana karyuM che. te uparAMta kavi
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 367 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa yazovijayajIe SasthAna upara 'samakitaSasthAna caupaI bAlAvabodha sahitanI racanA karI che. te graMthano mULa AdhAra siddhasena divAkara racita "sammati tarka che. A bAlAvabodha upara saraLa gujarAtI vivaraNa muni abhayazekharavijayajIe karyuM che. temAM cha darzanonA vicAra pravAhone potAnI buddhinI sarANe caDhAvIne mUkyA che. kaviyazovijayajIe darzananI mAnyatAone khaMDita karI syAdvAdadArate sarvano samanvaya sAdhyo che. kaviraSabhadAse cha bhAvanAono kevaLanAmollekha karyo che, jyAre kaviyazovijayajI bhAvanAne varNave che. bhAvijerA samakita jehathI rUahe, tebhAvanArIbhAvIkarI manapaaDuM josamakitarotAjuMsAjuMmULare, tevatatAdIezivaphaLa anukuLa jenAthI suMdara samakita guNane vadhu suvAsita banAvI zakAya, tenuM nAma samakitanI bhAvanA che. prathama bhAvanAmAM temaNe kahyuM che - anukULa mULa rasAla samakita samakitarUpI mULane anukULa ane rasALa ema be zabdo dvArA oLakhAvyuM che. samakitarUpI mULa tAjuM ane akhaMDa hoya to, vratorUpI vRkSa mokSarUpI phaLa avazya Ape che. bIjI bhAvanAmAM samakitane dharmarUpI zaheranuM dvAra kahela che, trIjI bhAvanAmAM samakitane pITha (pAyA) nI upamA ApI che. samakitarUpIpAyo daDhahoyato tenA para caNelo dharmarUpI mahelasthira rahe che. kAraNake pAye khoTe rImoTe maMDANanazobhiye, teNe kAraNarasamakita zuM citta bholiye. khoTA pAyA para moTI imAratanI racanA azobhanIya che mATe samakitamAM citta sthira karavuM joIe. kavie ahIM paNa yamaka alaMkAranA punarAvartita bhAvane daDha karyA che. cothI bhAvanAmAM samakitane sarva guNarUpI ratnone surakSita rAkhavA mATeno bhaMDAra (nidhAna) kahela che. samaktinidhAnasamasta guNanuM evuM manalAviye," tehavinAchuTAratnasarikhA, mUla-uttaraguNasave kima raTe tAkejehaharavA,corajorabhabhave..59 ahIM kaviyazovijayajI e mULa ane uttaraguNone samakitavinA chUTAMratno samAna gaNAvyA che, temaja samakitanenidhAna samAna gaNAvyuM che. ratnonI corI karavA kaSAyorUpI bhayaMkara kUracoro tAkI rahyA hoya tyAre tenuM rakSaNa zI rIte thAya? samakitarUpI tijorI vinA te ratna corAI jAya che. ahIM kavie cora, jora evA zabdo vaDe yamadaalaMkAranA bhAvane laya dvArA kahyA che. - pAMcamI AdhAra bhAvanA che. jema sarva padArthonA AdhAra pRthvI che, tema sarva uttama guNono AdhAra samakita che. chaThThI bhAvanAmAM kaviyazovijayajI kahe che ke naviDhaLe samakitabhAvano rasa abhiyarasasuMdarataNo. samakitarUpI bhAjana maLe to zAstra ane sadAcArano rasatemAMthI DhaLI zake nahi. samakitanA bhAvano rasa to na DhaLe paraMtu amRta jevA saMvarano rasa paNa na DhaLe. ahIM kavi yazovijayajI e samakitane dharmanuM mULa, dharmanuM
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre dvAra, dharmano prAsAda, dharmano bhaMDAra, dharmano AdhAra ane dharmanuM pAtra kahela che. cha bhAvanAone vAraMvAra vicAravAthI sAdhakanA manamAM samakitanuM mUlya pratiSThita thavAthI bhAvanAo dRDha bane che. A cha bhAvanAo samakita dharmane deDha banAvavAnuM moTAmAM moTuM sAdhana che. kavi yazovijayajI DhALa-12mAM samakitanA cha sthAno darzAvela che. sthAna (sthAnaka) eTale zuM? teno uttara kavinI A paMktimAM maLe che. ja 'Thare jihAM samakita, te thAnaka'-jemAM samakitasthira thAya tenuM nAma sthAnaka. cetanA lakSaNa AtmA che te pudgala sAthe kSIra-nIranI jema bhaLI gayo che. te baMne svataMtra che. tenI anubhUti kaI rIte thaI zake? anubhava mATe bhedajJAnanI AvazyaktA che. bhedajJAnavaDe AtmAnI svataMtra sattAno anubhava thAya che. thAya. anubhava haMsa caMcu jo lAge to navi dIse vaLago re. 205 anubhava jJAnarUpI haMsanI cAMca jo prApta thAya, to AtmA ane pudgala svataMtra che; teno sAdhakane anubhava AtmAnitya che, e bIjuM sthAnaka varNavatAM kavi yazovijayajI kahe che - bALakane stanapAna vAsanAM pUrava bhava anusAre re!degk ahIM kavi yazovijayajIe AtmAnI nityatA siddha karavA bALakanA stanapAnanuM deSTAMta ApyuM che. pUrvabhavanA anubhava anusAra bALakane stanapAna karatAM AvaDe che. deva, manuSya, nAraka, tiryaMca, Adi paryAyonI apekSAe AtmA anitya che. dravyathI AtmA potAnA guNonI apekSAe akhaMDita che, tethI nitya che. AtmA karmono kartA che. A trIjA sthAnakanuM svarUpa darzAvatAM kavi yazovijayajI kahe che kekuMbhakAra jikuMbha taNo jaga daMDA - Da'dika saMyoge re, nizcayathInija guNono kartA anupa carita vyavahAro re. dravyakarmano nagarA-dikano te upacAra prakAra re." jema jagatamAM daMDa, cakra vagerenI madadathI kuMbhakAra ghaDAnuM sarjana kare che, tema yogonI sahAyathI AtmA karmono kartA che. A samakitanuM trIjuM sthAnaka che. nizcayanayathI AtmA potAnA nijaguNono kartA che. anupacarita vyavahAranayathI pudgala dravyarUpa karmano rtA che, temaja upacarita prakAranA vyavahAranayathI potAnA zahera vagereno paNa kartA bane che. nizcayanayathIsiddha bhagavAna karmanA akartA che paraMtu AtmikaguNonA kartA che. pUrNa zuddhAtmAnI apekSAe AtmA akartA che, jyAre azuddha AtmAnI apekSAe zuddhAtmA thavA mATe sAdhanAnI AvazyakatA che. jo AtmA ekAMta akartA hoya to karmabaMdha na thAya. karmabaMdha na hoya to mokSanI zI AvazyakatA? jyAM mokSanI AvazyaktA nathI, tyAM samakitanI zI AvazyakatA rahe? AtmA karmano kartA che mATe mukta thavA samakitanI jarUra che. nizcayanaya vAstavika che. vyavahAranaya lokadRSTithI vAstavika jaNAto hoya che. dA.ta. koI suthAra potAnA hAthe lAkaDAno
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 369 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa hAthI banAve che. te suthAra hAthIno kartA kahevAya che paraMtu suthAra to suthAranA zarIramAM rahelo AtmA che. nizcayanayathI AtmAsvaguNono kartA che ane vyavahAranayathI karmano kartA che. suthArano AtmA lAkaDAnA hAthIno kartA kyAMthI thAya? paraMtu upacArathI potAnA zarIra dvArA potAno AtmA kahovAthIupacarita vyavahArathI, te hAthIno paNakartAAtmAgaNAya che. AtmAkarmano kartA che, mATe ja svakarmonA phaLono bhoktA che. ahIMpaNa kartAnizcaya ane vyavahAra dRSTi sAthe laIne cAle che. savAso gAthAmAM kaviyazovijayajI kahe che ke nizcayahRdaya dharIjI, pAleje vyavahAra puNyavaMtane pAmazejI, bhavasamudrano pAra. sobhAgIjinA nizcaya ane vyavahAra dRSTinA samanvayathI bhavyajIvo mokSagAmI bane che. kaviyazovijayajInizcaya ane vyavahAranayathI AsthAnakanuM rahasyapragaTa kare che. cetanabhoktApuzya-pApaphaLa kero vyavahAre % nizcayanayadeSTibhujenija guNanero re. AtmA vyavahAranayathI puNya ane pApakarmonA phaLono bhoktA che paraMtu nizcayanaya dRSTie AtmA svataMtrapaNe svaguNono bhoktA che. jo AtmA bhoktAna hoya to karmathI mukta thavA samakitanI ke koI sAdhanAnI paNa AvazyakatA janarahe. vyavahAranayathI saMsArI AtmA svakarma anusAra puNya ane pApakarmonA phaLa bhogave che. nizcayanayathI pUrNa zuddhAtmAsvataMtrapaNe potAnA jJAna-darzanaAdi guNone ja bhogave che. Achaparamapada amala anaMtasukhavAsozva AdhivyAdhitana-manathI lahIye, tasaabhAve sukhanAsore. kavi kahe che ke, acaLa ane anaMta sukhanA dhAmarUpa mokSa sthAnaka che. Adhi (mAnasika duHkho) vyAdhi (zArIrika duHkho) rUpaduHkhono mokSamAM sarvathA abhAva hovAthI atyanta sukha ja che. mokSa che, mATe mokSa meLavavAnA upAyarUpe saMyama, jJAna, kriyAnI avazyakatA che. vaLI, samyagujJAna, samyagadarzana ane samyagucAritrano sumeLa mokSamArganI prAptino asAdhAraNa upAya che. jJAnanaya ekAMta jJAnane temaja kriyAnayaekAMtakriyAne mokSa prAptimAM svIkAre che. tyAre kaviyazovijayajI kahe che ke jalapasI kara-padanahalAve tArA/kimataraze re." mahAsAgara pAra karavA pANImAM paDelo taravaiyo hAtha-paga halAvI taravAnI koziza na kare to zuM e mahAsAgara tarI zakaze? temaekAMtajJAnake ekAMtakriyAmokSagAmIbanIzake? jJAnapUrvaka saMyamake saMyamapUrvaka jJAna mokSanuM kAraNa che. A pramANe jainadarzanamAM mokSamArgamAM jJAna ane kriyAno visaMvAda nathI, evuM kavi yazovijayajIe chaThThA sthAnakamAM darzAvela che. ahIM paNa nizcaya ane vyavahArano samanvaya darzAvela che. vyavahArathI triratnanuM ekIkaraNa e mokSa meLavAno upAya che. nizcayanayathI triratnanuM saMpUrNapragaTIkaraNa arthAta zuddha AtmatattvanuM pragaTIkaraNae mokSa che.
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre kavi yazovijayajI tAttvika ziromaNi hatA. tethI cha sthAnakamAM vyavahAra ane nizcayano samanvaya karI vAdIonI sAme anekAMtarUpa siMhanAda karyo che. temaNe A sthAnakomAM gaMbhIra Azaya pragaTa karyo che. temanI asAdhAraNa buddhimattA joIne cittamAM camatkAra thayA vinA raheto nathI. A cha sthAnakonuM varNana kavi RSabhadAse ati saMkSipta rIte kevala nAmanirdezana karI darzAvela che. A cha sthAnako bhavya jIvone bodhibIjanI prApti karAve che. temaja keTalAya AtmAonA aMtaHkaraNa jinazAsananA avihaDa raMgathI raMgAya, tevI rIte kavi yazovijayajIe A sajajhAyamAM gUMthela che. pUrvanA maharSio racita kaThina viSayovALA graMthane saraLa gurjara padyamaya akRtrima anuvAda karavAnI teo apUrva zakti ane kuzaLatA dharAvatA hatA. ApaNane te parama prabhAvakanI jinazAsana pratyenI dAjha ane vidvatA ahIM najare caDhe che. kavi RSabhadAse samakitanA saDasaTha bolamAMthI keTalAMka bola saMkSipta rIte kahyAM che, jyAre keTalAka bolamAM kathAo dvArA vivaraNAtmakarUpa paNa ApyuM che. kavinA zabdo atyaMta saraLa ane sugamatAthI samajAya tevAM che, jyAre kavi yazovijayajInI sajajhAyanA zabdo atyaMta mArmika ane kaThina che. te samajavA mATe anyagraMthono sahAro levo paDe che. kavi yazovijayajIe samaktinA saDasaTha bolamAMthI 55 bola saMkSiptamAM kahyAM che. cha bhAvanA ane cha sthAna ema 12 bola vistArathI kahyAM che. A bola ghaNAM AgamanA rahasyone temaja jinazAsananI sAdhanAnA rahasyane pragaTa kare che. temanI sajajhAyakRti tatttarasathI bharapUra ane bodhaprada che. temanI eka eka paMktimAM tarka ane kAvyano prasAda tarI Ave che. AvA eka prasAdika kavi jeo muktimArganA ananya upAsaka, akhaMDasaMvegI, prakhara jinAjJA pratipAlaka ane pracAraka mahApuruSanI A sajajhAya gaMbhIra ane jinAgamarUpI samudramAMthI uddharita thayelI che. tethI tenA rahasyane pUre pUro pAra pAmavA mATe AgamazAstronA pAragAmI evA gItArtha guruonA caraNonI sevAno Azraya e ja eka upAya che. AvizeSatAthI ja kavi 'tAttvika kavi' tarIke oLakhAyA che. kavi RSabhadAsa eka zrAvaka kavi che. temanI kRti pramANamAM dIrgha che, paraMtu vivaraNAtmaka hovAthI samajavAmAM saraLa che. kavie A rAsakRtimAM zAstrokta dRSTAMto ApI viSayane sugama ane saraLa paNa banAvyo che. kavi RSabhadAsa pAse kavi yazovijayajI jevI tAttvika zaktino abhAva che, chatAM gRhastha zrAvaka kavie potAnI saMpUrNa 'samakitasAra rAsakRtine kathAprastutinA kauzalyathI maThArI che. kavi RSabhadAse prasaMgopAta kathAonuM suMdara rIte nirUpaNa karyuM che. kavi RSabhadAse saMbhava che ke sAmAnya jIvo A rAsakRtine saraLatAthI samajI zake tethI te pramANenI racanA prastuta karavAno prayAsa karyo hoya. kavi RSabhadAsanI A kRti kathAo uparAMta anya siddhAMto jema ke paMcAcAra, vaMdanAnA 32 doSa, 33 AzAtanA, saMyamane ayogya prANIo, kugurunuM svarUpa, AgamanuM svarUpa, napuMsakanuM varNana, dAnano mahimA ityAdi viSayone kAraNe dIrgha ane vivaraNAtmaka banI che, jyAre kavi yazovijayajInI sajajhAya tAttvika bhAvone kAraNe tattva sabhara ane saMkSipta banI che. kavi RSabhadAse viSayAnusAra jyAM jyAM vistAra karavA maLyo, tyAM temaNe zAstramAMthI ja laI A rAsa kRtimAM umeryuM che. kavi yazovijayajI tarka ane nyAyanA vizArada hovAthI temano eka eka akSara ati mUlyavAna ane rahasyathI bharapUra che. temaNe ati saMkSipta rIte, viSayAnusAra khUba ja TUMkANamAM paraMtu ghaNA rahasyo sAthe vedhaka
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 371 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa vAto karI che, tethI temanI sajajhAya saMkSipta ane zAstra abhyAsIone game tevI che. kyAM eka zrAvaka kavi ane kyAM nyAyavizArada kavi kavi RSabhadAsa zrAvaka hovA chatAM temaNe ArAsane tattvasabhara banAvavA je prayatno karyA che, te mATe teo dhanyavAdane pAtra che. kavi yazovijayajInI sajajhAya samajavA mATe vivaraNanI jarUra paDe che kAraNake badhIja paMktio mArmika che, jyAre kavi RSabhadAsanI A kRti vivaraNAtmaka che; tethI svayaMsamajAya che. paMDita kavi banArasIdAsa ane anya keTalAkano nizcaya taraphano jhoka hato, evA samaye upAdhyAya yazovijayajIe nizcaya ane vyavahArano samanvaya karavA mATe A sajajhAya ane anya kRtionI racanA karI che. kavi yazovijayajIe cha sthAnonI je mImAMsA karI che, tenAthI ekAMta matanuM khaMDana svayaM thAya che. kavinI sAme haribhadrasUrino Adarza che, jyAre kavi RSabhadAse A haribhadrasUrinA samyakatva saptatikAno vistAra karyo che, jethI zrotAo upAzrayanI aMdara dharmakathA sAMbhaLavA Ave, tyAre teone tAttvika viSayane samajavAmAM saraLatA thAya. vaLI temane anya graMthonI sahAyatAnalevI paDe. e sAthe ja anya viSayonuM jJAnapaNaekajarAsamAMthI maLI jAya; evo zrAvaka kavi RSabhadAsano eka hetu che.cAturmAsa daramyAna athavA zeSakALamAM sAdhu-sAdhvIjI mahArAja baporanA samaye zrotAjano athavA zrAvaka-zrAvikA samakSa AvI prabaMdha prakAranI kathAtmaka rAsakRti vAMcatA hatA, evI pUrve eka paraMparA hatI. A rAsanI kathAnA mAdhyamathI teone kAMIkatAvikajJAna maLe te mATe paNa kavi8SabhadAserAsakRtinI racanA karI che. kavi RSabhadAse samakitanA svarUpane khUba vistArIne spaSTa karyo che. temaja vacce vacce aneka kathAo mUkIne zrotAjanono rasa jaLavAI rahe tevI yojanA paNa karI che. temaNe sAMbhaLanAra zrotAjanone samakitanA saDasaTha bola uparAMta samakita saMbaMdhI anya jJAna maLI rahe te mATe ArAma kRtimAM vividha viSayone samAvyA che. madhyakALanI varNanAtmaka Akara (vizALa) graMthanI praNAlikAne teo anusaryA che. temanI rAsakRti dIrghasUtrI ane kyAMkanIrasa paNabanIche. kaviyazovijayajInA graMthanuM apUrvatAvikamUlya che, to kavitraRSabhadAsakRtatattvasabhara rAsanI yojanA paNa amUlya che. kavijhaSabhadAsa A ekajatattvasabhara rAsa karI aTakyA nathI paraMtu temaNe kSetrasamAsa rAsa'582 kaDIno (i.sa. 16rara/saM. 1678, mAghavamAsa suda 2, guruvAra), navatattvarAsa-811 kaDIno (I.sa. 1620/saM. 1676, kArataka vada, amAsa, ravivAra), "jIvavicArarAsa'-502 kaDIno (i.sa. 1620/saM. 1676, Aso suda 15), zrAvakanAM bAravratonuM varNana karato 81 DhALano "vratavicArarAsa' (i.sa.1920/saM. 1676, kArataka vada 30) jevI tattvasabhara kRtionuM nirmANa karyuM che. vikramanI sattaramI sadInA jaina zrAvakakavi pAse saMskRta temaja prAkRta bhASA sAhityanuM sAruM evuM jJAna guruo pAsethI AgamazravaNa karatAM prApta thayuM hovAthI temaNevipula sAhityasarjana karI madhyakAlInayugamAM potAnuM AgavuM sthAna prApta karyuM che.
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37ra kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre mahopAdhyAya yazovijayajI kRta 'SasthAna copAI sAthe zrImad rAjacaMdra kRta "Atmasiddhi zAstranI tulanA vikrama saMvata-1924 kArtika suda pUrNimA, ravivAre kAThiyAvADanA vavANiyA baMdaranA vaNika zreSThIne tyAM zrImad rAjacaMdrano janma thayo. teo upAdhyAya yazovijayajI pachI Azare 250 varSa pachI thayA. temanI tIkSNa buddhi, tIvra smaraNazakti adbhuta hatI. ATha varSanI bAlyAvasthAmAM 8000 kaDIonI kAvya racanA karI. temanA zabdonI sacoTatA, nirmaLatA, dharmanuM uMDANapUrvakanuM jJAna prazaMsanIya che. teo koI gaccha, mata, saMpradAya ke vADAnA nahatA. temaNe nAnI moTI 45 jeTalI kAvyakRtio racI che. je vartamAne upalabdha che. temanI navasarjaka zakti uttama che. temanA AdhyAtmika kAvyomAM nivRttimUlaka pradhAnatAno sura guMje che. temAM bAhya kriyAkAMDo pratye udAsInatA che. temanAM lokapriya kAvyo, jevAMke "bahu puNya kerA puMjathI,' "mULa mAraga sAMbhaLo jinano re', "apUrva avasara' ityAdi che. temaNe saM. 195ra (lagabhaga 29 varSanI UMmare) Aso vada ekamanAnaDiyAdamAM 142 kaDInuM uttama kAvya racyuM. je Atmasiddhi' nAme vikhyAta che. jainadarzananA arkasamAna tAtvika jJAnanA sAgara samAna ApadyakRti temanI sarvaracanAomAM zreSTha che. gUrjarabhUminAbaMne samarthaane vidvAna kavionI kRtinI tulanA prastuta che. upAdhyAyajI saMskRta ityAdi bhASAonA vidvAna ane jANakAra hovAthI temanI racanA samajavAmAM kaThina che, tethI bALa jIvo gaMbhIra viSayane saraLatAthI samajI zake te mATe viSayane sugama banAvI temaNe gujarAtImAM bAlAvabodha racyo. A kRtinI racanA mATe temaNe zrI siddhasena divAkara racita sanmatitagraMthano AdhAra lIdho che. A graMthamAM kavisamparvanA cha sthAnone jaNAve che. nyAyavizArada zrI yazovijayajI mahArAje A cha sthAnanuM nirUpaNa SaTrasthAna copAimAM karyuM che. A che sthAna para mata tathA tenuM khaMDana-maMDana AkRtimAM thayuM che. zrImad rAjacaMdrajIe paNa samakita prApta karavAmAM kAmadhenu samAna Atmasiddhi nAmanI kRti racI che. A kRtimAM sAmAnya kakSAnA mumukSu jIvane samajAya e rIte cha sthAnanuM saraLa bhASAmAM nirUpaNa thayuM che. tenA artha gaMbhIra che. zrImadjIe padyamAM A kRti racI che, jethI mumukSu jIvo saraLatAthI mukhapATha karI zake. A kRtimAM cha pada viSenI zraddhA, A zraddhA kevA jIvane thAya?, zraddhA thavAmAM sadguruno upakAra, sadagurunA lakSaNo ItyAdi viSayanuM nirUpaNa thayuM che. zrI AcArAMgasUtra, zrI uttarAdhyayanasUtra, zrIsUtrakRtAMgasUtra, zrI samayasAra, zrI pravacanasAra Adi prAkRta graMthomAM AtmAnA chapadaviSe chUTAchavAyAvicAro jovA maLe che, temaja gaNadharavAdamAM te vicAronuM nirUpaNa thayuM che. zrI haribhadrAcArya kRta "zAstravArtA samuccaya' ke yazovijayajI kRta adhyAtmasAramAM je vicAro che, te samagra vicArone zrImadjIe AtmasiddhimAM gUMthI lIdhA che. temanI kRtimAM zabdonI saraLatA, sacoTatA che. upAdhyAyajIe kRtinA prAraMbhamAM vItarAga paramAtmAne praNAma karI, sarasvatI mAtAnuM smaraNa karI maMgalAcaraNa karyuM che.
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 373 jaina darzanamAM sakhyatvanuM svarUpa zrImadjIe sAta vibhAgamAM AtmasiddhinuM vargIkaraNa karyuM che. zrImajI paNa pUrvAcAryanI paraMparAne anusaryA che. temaNe sarune vaMdanA karI maMgalAcaraNa karyuM che. zAstrasarane samarpita thatAM kartAno ahaM ogaLI jAya che. sarasa svarUpanI oLakhANa karAve che. teo tinnANuM-tArayANaM che. upAdhyAyajIe maMgalAcaraNa pachI samakitanI vyAkhyA karI che. darzana mohano kSaya thatAM samakita pragaTa thAya che. A nizcaya samakita che. samakitane sthira ane nirmaLa rAkhavAnA siddhAMtanI zraddhA karavAnA judA judA prakAra te sthAna che. A sthAnathI viparIta vacano, temithyAtva che.mithyAtvInA vacano avinIta bALakanI jema viruddha ane asaMgata hoya che. tyArapachI upAdhyAyajInAstikavAdIonI mAnyatA darzAve che. upAdhyAya yazovijayajI gA.5thI 17mAM samakitanA sthAnamAMthI prathama sthAna AtmAnA astitvanA saMdarbhamAMnAstikavAdIono mata darzAve che. "jIva zarIrathakanahibhinaya A zarIra pAMca bhUtothI bane che. pAMca bhUtamaya zarIra ja cetanAnuM utpatti ane Azraya sthAna che. jema goLa, drAkSa, zeraDIno rasa ItyAdithI madirA utpanna thAya che, tema pAMcabhUtanA saMyogathI cetanA utpanna thAya che. zarIrano nAza thatAM AtmApaNanAza pAme che; AmaMtavyacArvAkadarzananuM che. darzana eTale mAnyatA. jagata ane jagannAthane jovAnI vividha dRSTi. e mAnyatAone jJAnI puruSoe darzananI saMjJA ApI che. A vividha mAnyatAone buddhinI eraNa para caDhAvI jJAnI puruSoe cakAsaNI karI che. vividha mAnyatAnA AdhAre chadarzano uddabhavyAM che. cArvAkadarzana AtmAnA astitvano inkAra kare che, tethI tyAM AtmAnA kartA, bhoktA, mokSa ke nirvANa temaja puNya-pApa, punarjanma ityAdino prazna ja nathI raheto. cArvAkadarzananuM khaMDana karatAM graMthakAra kahe che ke jJAna, darzana, sukha, vIryae pratyeka AtmAno svabhAva che. ekaja mAtA-pitAnA janmelA joDiyA bhAIomAM paNa jIvajudo judo che. tethI darekanI prajJAmAM taphAvata che. pavana rUpI pudgala che, chatAM AMkho dvArA joI zakAto nathI, tema jIva arUpI che tethI IndriyagrAhya nathI. jema vAyunA astitvane anumAnathI mAnIe chIe tema jIvadravyanA astitvane anumAnathI svIkAravuM paDe. jIva dravyano vinAza thato nathI paNa deha choDI anya sthAne jAya che, tene paraloka kahevAya che. paraloka pratyakSa nathI paNa anumAnathI siddha thAya che. tAjA janmelA bALakanI dUdha pIvAnI pravRtti, e pUrva janmano anubhava hovo joie. A anubhava ahIM thayo nathI, tethI A anubhava paralokamAM thayo che; ema mAnavAthI paralokanIsiddhi thAya che. puNya-pApanuM samarthana karatAM graMthakAra kahe che-jagatamAM bAhya kAraNonI sAmagrI samAna maLavA chatAM eka sukhI ane bIjo duHkhI dekhAya che. tenuM AMtarika kAraNa karma che. tapa-tyAga ItyAdi pravRttinuM phaLa puNya che, jenA phaLasvarUpe dhana prApti, AlokanA ISTa rUpaAdi maLe che. upAdhyAyajIe AtmAnA astitvanI siddhi karI, cArvAkamatanuM khaMDana karyuM che. zrImadjIegA.-43mAM sthAnanuM pratipAdanakyuM che.
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre 13 AtmA che te nitya che, che kartA nija karma, che bhoktA vaLI mokSa che, mokSa upAya sudharma. zrImadbhu matabhedamAM na paDatAM AtmA tarapha pAThakanuM lakSa dorAya te hetuthI AtmasiddhinI racanA karI che. Atmasiddhi zAstramAM gA-45 thI 48mAM ziSya AtmAnA astitva saMbaMdhI vividha zaMkAo prastuta kare che. gAthA 49 thI 58mAM sadguru tenuM samAdhAna kare che. anAdi kALanA ajJAnane kAraNe deha jevo AtmA bhAse che. jema talavAra ane myAna judAM che, tema deha ane AtmA bhinna che, svataMtra che. AtmA arUpI che. te joi zakAto nathI paraMtu teno anubhava pratyeka avasthAmAM 'huM chuM;' ema jaNAya che. IndriyanA viSayone jANanAro AtmA IndriyathI judo che. Indriyo jaDa che. AtmA cetana che. AtmA, indriya vinA lokAlokanuM jJAna karI zake che. dehadhArI jIva bALaka, yuvAna, prauDhatA ane vRddhAvasthAne anubhave che. deha e jaDa che.jaDa ane cetana bhinna che. te potAne ane para padArthane jANe che. agnithI uSNatA, sAkarathI mIThAza, lImaDAthI kaDavAza judI na hoya, tema AtmathI jJAna juduM na hoya. uparokta vigato AtmAnA astitvanI siddhi kare che. upAdhyAya yazovijayajIe kaDI - 18 thI 33 mAM samakitanA bIjA sthAna AtmanInityatAnuM pratipAdana karyuM che. ahIM bauddha darzananA kSaNikavAdanuM graMthakAre khaMDana karyuM che. bauddhadarzana AtmAnA astitvano svIkAra kare che. AtmA aneka che; tevuM paNa svIkAre che paraMtu samakitanA bIjA sthAna (AtmA nitya che)mAM temanI zraddhA viparIta che. teo kSaNikavAdI hovAthI AtmAne azAzvata mAne che. duniyAnA sarva padArtho kSaNika che. AtmAne kSaNika mAnavAthI rAga-dveSa rUpa vAsanAo maMda paDe che. anitya vastu azAzvata che, tethI te padArtha ke vastu pratye jIvane rAga na vadhe ane tenA nAzathI kheda paNa na thAya. rAga-dveSa e ja saMsAra che. rAgAdithI mukta cittadhArA e ja mokSa che; evuM bauddha dharmanuM kathana che. bauddhamatanuM ja khaMDana karatA graMthakAra kahe che. saMsAra paribhramaNamAM vividha prakAranA dehadhAraNa karavA chatAM svarUpathI AtmAnuM astitva eka ja che. vyavahAramAM paNa ApaNe kahIe chIe ke je jAyuM te jAya' arthAt jeno janma che, teno nAza che. athavA 'koI amarapaTo lakhAvIne AvyuM nathI' evI kahevato bolIe chIe. teno artha ema che ke pratyeka jIvano janma apekSAe aMta avazya che, paraMtu sarva avasthAmAM Atma tattva kAyama rahe che. jema eka ja sonAmAMthI keyUra, kuMDala, baMgaDIo banAvIe chatAM badhAmAM mULa svarUpe sonuM to raheluM ja che. sonAno ghATa badalAya che. dravyarUpe sonuM zAzvata che. paryAyamAM parivartana Ave che, tema Atmadravya janma-maraNa ItyAdi avasthAmAM zAzvata rahe che. AtmAnA kSaNikavAdane svIkAratAM hiMsA-ahiMsAnuM phaLa zI rIte ghaTI zake ? sAdhakanI sAdhanAnuM zuM prayojana? vaLI mokSa tattva zI rIte ghaTI zake? AtmAne nitya mAnavAthI rAga thAya, tethI mokSamAM bAdhA utpanna thAya; evuM bauddhonuM mAnavuM yogya nathI; AtmAnI nityatA svIkAryA vinA mokSanI siddhi na thAya. je mATInA piMDane cakra, kuMbhAra ItyAdino saMyoga thAya, temAMthI ja ghaDo nirmANa thaI zake, anya mATInA piMDamAMthI nahIM. vaLI je zilpInA hAthamAM aNaghaDa patthara Ave, temAMthI ja mUrtinuM nirmANa thAya; anyamAMthI nahIM. jo AtmA kSaNika hoya to AtmajJAna, cAritra Adi hetuonI
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 375 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa kSaNa ane tenA phaLarUpa mokSanI kSaNa baMne judA hovAthI eka dravyamAM kyAMthI saMbhavI zake? tethI evI muzkelI thaze ke cAritra Adi pravRtti e aMdha vyaktie pakaDela asatya rAha samAna ISTasthAne nahIM pahoMcADe. tethI AtmAne nitya svIkAravAmAM ja mokSa che. jema vAdaLAonA samUhano nAza thatAM sUrya-caMdra prakAzita thAya che, tema doSa sahita ane doSarahita avasthAmAM ekanitya AtmA hoya to ja muktapaNuM saMbhavI zake. upAdhyAya yazovijayajIe vividha dRSTAMto ApI bauddhamatanA kSaNikavAdanuM khaMDana karyuM che. je temanI prakhara vidvattA ane kuzaLa buddhinuM darzana karAve che. zrImad rAjacaMdrajIe gA-60 thI 70 mAM AtmAnI nityatA viSe ziSyanI zaMkA tathA te zaMkAnuM saraLa bhASAmAM samAdhAna karyuM che. AcArya jinabhadragaNi kSamAzramaNa kRta 'vizeSAvazyakabhASya' nAmanA graMthamAM gaNadharavAdanuM nirUpaNa thayuM che. bhagavAna mahAvIranA 11 gaNadharomAMthI trIjA vAyubhUtijIne jIva ane zarIra eka che, tevo saMzaya hato. bhagavAna mahAvIre tenuM nirAkaraNa karyuM. talamAMthI tela nIkaLe che, kAraNa ke talanA pratyeka dANAmAM tela che, tema pRthvI Adi bhUtomAM caitanya nathI. tethI tenA samUhathI caitanya utpanna na thAya. caitanya e svaMtatra dravya che. jaDa kadI caitanya na bane, caitanya kadI jaDa na bane. mAtAnA garbhamAM paNa sau prathama jIva Ave, tyAra pachI zarIranI racanA thAya che. tethI dehanI sAthe AtmA utpanna thAya che, te mAnyatA asatya che. deha ane AtmAno tAdAtmya (avinAbhAva) saMbaMdha nathI. AtmA vagarano deha paNa jovA maLe che. jIvanI nityatAno vadhu tarka sahita siddha karatA zrImadjI kahe che - koI saMyogathI nahIM jenI utpatti thAya, r nAzana teno koImAM, tethI nitya sadAya. deha saMyogI padArtho dvArA bane che. jIva pote jeTalA AkAza pradezane avagAhIne rahe che, teTalA AkAza pradeza para rahelA kArmaNa vargaNAnA anaMtapradezI skaMdhone dehanI racanA mATe grahaNa kare che. pachI dehanI vRddhi ane saMrakSaNa mATe AhAradvArA ane romadvArA paramANuo grahaNa kare che. A pramANe dehAdi padArtho saMyogothI utpanna thAya che paNa caitanya evo AtmA asaMyogI che. tenI utpatti ke vinAza nathI. jIva padArtharUpe, svarUpadazArUpe, jJAnaguNarUpe nitya che. jIve aMkita karelA saMskAro bIjA bhavamAM paNa jovA maLe che. bALakanuM bhUkha lAgavAthI raDavuM, ajANyA vyaktine joI kUtarAnuM bhasavuM, sarpanuM phUMphADo mAravuM ItyAdi saMskAro dekhAya che, te pUrvabhavanA AtmAnA karmanA saMskAro che. tethI siddha thAya che ke AtmAnitya che. jainadarzananI dArzanika vicAradhArA anusAra graMthakAra kahe che ke, AtmA dravyathI nitya che. gatirUpa zarIrane dhAraNa karavo, te AtmAno vaibhAvika paryAya che. AtmAnuM zuddha svarUpa adehI che. karmonA kAraNe jIvane zarIra dhAraNa karavuM paDe che. AtmAne kSaNika mAnavAthI karmanI philosophIno siddhAMta UDI jaze. AtmAne nitya mAnavAthI mRtyuno Dara TaLe che temaja bolanAra ane vicAranAra AtmA pote che. ApaNe prathama vicArIe chIe, pachI bolIe chIe. A baMne kSaNo judI hovAthI AtmA nitya che, kSaNika nathI; evuM siddha thAya che. upAdhyAyajI samakitanA trIjA ane cothA sthAnanI vAta gAthA - 34 thI 81mAM vistArapUrvaka kare che.
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre AtmA kartA che, AtmA bhoktA che' A aMge vedAMtadarzana ane sAMkhyadarzananI mAnyatA jaNAve che. temanI mAnyatAnuM kavie sacoTapurAvA ApI khaMDana karI, jinamatanI prarUpaNA karI che. vedAMtadarzana ane sAMkhyadarzana AtmAne kartA ane bhoktA svIkAratA nathI. jagata mithyA che, brahma satya che. vaLI brahma satu che, tethI tene karmano lepa lAgato nathI. brahma akartA che. kAcanA arIsAmAM paDatA potAnA pratibiMbane joI jema siMha, bIjo siMha che evuM mAne che, tema brahmajJAnanI gerahAjarImAM ajJAna udbhave che. ajJAnathI apAramArthika baMdhana thAya che. jema gaLAmAM sonAnI kaDI paherelI koI vyakti bhUlathI bhramita banI mArI kaDI khovAI gaI che. ema mAnI cAre tarapha zodhe che, tema mAnavI bhramanA kAraNe abaddha brahmane baddha mAne che. tene baMdhanathI mukta karavA tapazcaryA ItyAdi sAdhanA kare che. brahmajJAnathI ajJAna TaLe che. bhramane TALavA vedAMta zravaNa, tattvajJAna ane kaivalya A traNa guNanI AvazyakatA che; evI vedAMtadarzananI mAnyatA che. sAMkhyadarzana anusAra AtmA asaMga svabhAvI che. te zuddha-buddha-nirmaLa che. sattva, rajasu ane tamasa. AvI triguNAtmaka prakRti che. te ja karma kare che. baMdha paNa prakRtino thAya che. AtmA abaMdha che. AtmA (puruSa) akriya che. jema nartakI nRtya dekhADI sabhAmAMthI pAchI phare che, tema prakRti potAnA kAmAdi rUpa vilAso puruSa (AtmA)ne dekhADI pAchI phare che. prakRtinA vikArono vilaya thavo e ja mukti che. vyavahAramAM paMthe jatAM paMthI (musAphara) lUTAtAM, "paMthalUMTAyo' evuM bolAya che. vAstavamAM paMtha acetana che. te lUMTAyo nathI paraMtu paMthamAM paMthIno upacAra karI AvAkyaprayoga thayo che, temaprakRtinI kriyA joI avivekImUDhapuruSa jIvanI potAnI kriyAmAnI le che. vAstavamAM puruSa akriya che; evI sAMkhyadarzananI mAnyatA che. sAMkhya ane vedAMtadarzananA matanuM khaMDana karatAM graMthakAra kahe che ke, jIva akartA ane abhoktA che; evuM mAnavAthI mokSanuM zuM prayojana? jo mokSa jIva mATe mAtra aupacArika padArtha che, to zAstra zravaNanI zI jarUra che? sAMkhya darzana prakRtinA viyoge puruSano mokSa mAne che, jyAre vedAMta darzana avidyAnA nAzathI mokSa mAne che. avidyA ke prakRtino nAza thavAthI AtmA zuddha thaze. sAMkhya darzana anusAra AtmA pUrve paNa zuddha hato, prakRtino vinAza thavAthI paNa zuddha thaze to koI vizeSa lAbha thAya. A pramANe AtmAnI kUTasthanityatA (koI pheraphAra na thavo) mAnavAne badale pariNAmInityatA mAnavIyathArtha che. jema zatapuTa khArathI ratna zuddha thAya che, tema kriyA vyavahArathI AtmAnA doSo dUra thAya che. AtmAnI saMpUrNa zuddhi e mokSa che. mokSa pratye carama kriyA ja kAraNa che. carama kriyAne lAvanAra prathamAdi kriyAo paNa AtmazuddhinA kAraNabhUta che. jema DAMgarane khAMDavA-chaMDavAthI tenI malinatA, photarAM ItyAdi kacaro dUra thAya che, tema anAdikAlIna AtmA jJAna ane kriyA dvArA zuddha bane che. mukti ane muktinA upAyo tyAre ja ghaTe, jyAre syAdvAdasiddhAMta pramANe AtmAnI zuddhatA ane azuddhatA svIkArIe. saMsArI AtmA karmanA lepathI azuddha che. siddha AtmA karmakSayathI saMpUrNa zuddha che. ekAMta azuddha AtmA mAnavAthI sAdhanAno uccheda thAya che, jyAre ekAMta zuddha AtmAmAnavAthI mokSanuM koI prayojana rahetuM nathI. jIva zubha bhAvovaDe puNya karma kare che ane azubha bhAva vaDe pApakarma kare che. samaya jatAM jIvatenAM sArA ane mAThAM phaLo bhogave che. bhavya jIvomAM mokSa javAnI yogyatA che. jyAre sarvathA sarva karmano vilaya thAya che, tyAre mokSa thAya che. A pramANe jIva vyavahAranayathI jaDa karmano kartA che. nizcayanayathI jJAnAdino kartA che. karma
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 377 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa sahita AtmA rAga-dveSa kare che. rAga-dveSamAM bhaLavAthI jIva pote rAga ke dveSa rUpe pariName che. tethI Atma pradezamAM spaMdana thAya che ane vAtAvaraNamAM rahela karmayogya pudgalone grahaNa karI te AtmA sAthe kSIra nIranI jema baMdhAI jAya che. tethI jIva jaDa karmono kartA thayo. zuddha nizcayanayathI AtmA nija svabhAvarUpa jJAnAdino kartA che. anaMtajJAna AtmAno guNa che. guNamAM paryAyo thayA kare che. jIva jJAnanI paryAyone kare che. tethI zuddha nizcayanaye AtmA jJAnAdi guNono kartA che. karmono kSaya jJAna ane kriyAthI thAya che. azuddha AtmA te saMsArano kartA che. zuddha AtmA te mokSano kartA che. prakRti jevI jaDa cIja kartA nabanI zake. sukha-duHkhano kartA-vikartA AtmA svayaM che. zrImad rAjacaMdrajI kaDI 71 tI 86 mAM AtmAnuM kartRtva ane bhokatRtva siddha karyuM che. karmonuM phaLa devagati ke manuSyagati che. azubha karmonuM phaLatiryaMca ke naraka gati che. cetanA jeTalI vadhu vikasita hoya, temaja kaSAyo tIvra hoya, to krmabaMdhana tIvra thAya. nigodanA jIvanI cetanA suSupta avasthAmAM che. nigodamAMthI bahAra nIkaLI ekendriya Adi jAtiomAM uttarottara cetanA vadhu vikase che. kRSNapakSa choDI zuklapakSI banatAM darzanamohanIya karma pAtaLuM bane che. karmane maMda karavA karmabaMdhananA kAraNone jANavAM jarUrI che. mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya ane yoga A pAMca karmabaMdhananAM kAraNo che. jIva mithyAtva (Azrava) ne choDI samakita (saMvara) nIpajAve to anAdinI karma paraMparA tUTe ! mithyAtva dUra thatAM anaMtAnubaMdhI kaSAyo, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI ane saMjavalana kaSAyonuM jora ghaTe che. mithyAtva ane anaMtAnubaMdhIno avinAbhAvI saMbaMdha che. baMneno udayakALa sAthe che. baMdhanomAM te eka bIjAnA sahAyaka hovAthI samakita prApti mATe baMnene dUra karavA jarUrI che. rAga-dveSa ane ajJAnathI nivRtti e mokSapaMtha che. jIvone rAga-dveSanI preraNA kare evo Aropa Izvara para nAkhavo te Izvarane doSa vALA mAnavA jevuM thAya che. vAstavamAM pote potAne bhUlI paravastune nimitta banAve che. pUrva kRta karmo jIvane naDe che. vartamAnamAM pharI navA karmo upArjana kare che. Ama karmanI paraMparA cAlu ja rahe che. eka eka jIva anaMta kALathI A ghaTamALamAM Avartana laI rahyo che. zubha karmonuM phaLa deva ane manuSyagati che. azubha karmonuM phaLa tiryaMca ane naraka gati che. A gationuM AvAgamana cAlu che. vyavahAranayathI jIva sukha-duHkhano bhoktA che. nizcayanayathI jIvanA maulika guNo anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta vIrya ane anaMta sukhano bhoktA che. paramazuddha nizcaya nayathI jIva abhoktA che. jIva potAnA zuddha svarUpe sadA rahe che, tethI te abhoktA che. ApramANe AtmAnuM kartRtva ane bhokatRtva pada siddha thAya che. upAdhyAyajI 82 thI98 mAM mokSa che evuM siddha kare che. kSudra, matsara, lAbharahita evA bhavAbhinaMdI jIvo muktinuM khaMDana kare che. teo durvyavya che, bahula saMsArI che. carama pudgala parAvartamAM jIvane mokSanI icchA jAge che. jema asAdhAraNa roganI hAjarImAM pathyanA sevananuM samyak mana thatuM nathI, tema bhAvamalanI pracuratAmAM caramAvarta sivAyanA anya pudgala
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre parAvartanamAM mokSano Azaya pedA thato nathI. IndriyanuM sukha te sAcuM sukha nathI. jema viSa mizrita dUdhapAka bhUkhanI pIDAne kSaNika saMtoSanuM sukha-AnaMda Ape che paNa te mRtyurUpI duHkhanuM mULa che, tema Indriyajanya sukha vyAdhirUpa che mATe duHkharUpa che. mokSanuM sukha svAdhIna che. deha ane mananI vRttithI zArIrika ane mAnasika duHkha thAya che. te vRttinA abhAvathI siddha sukha prApta thAya che. sarvakarmano kSaya thavAthI mokSamAM mahAsukha che. AtmAne sarvavyApI mAnanArAnA mata pramANe jIvano saMsAra ghaTI zakato nathI. jainadarzana AtmAne zarIra pramANa mAne che, tethI saMsAra ane mukti ghaTe che. jIve je bhavanuM (gati) AyuSya bAMdhyuM hoya, te kSetramAM jAya che. jIvane AnupUrvI nAmakarma te kSetramAM laI jAya che. jIva Rjugatie mokSamAM jAya che. eka gatimAMthI bIjI gatimAM javuM, e saMsAra che. - jIva mokSamAM cAra kAraNoe gamana kare che. 1) pUrvaprayoga - lAkaDIthI cAkaDo pheravyA bAda lAkaDI khaseDI levA chatAM cAkaDo keTaloka kAla ghUmyA kare che, tema karmathI mukta thatAM jIva eka samaya mATe gatizIla rahe che. 2) saMgano abhAva - mATInI lepa vinAnuM tuMbaDuM jema pANInI sapATI para tare che, tema karmano saMga dUra thatAM jIva lokAkAzanI upalI sapATIe gamana kare che. 3) baMdha viccheda - jema kozamAM raheluM eraMDAnuM bIja koSanuM baMdhana tUTatAM uDIne bahAra nIkaLe che, tema karmabaMdhana khasatAM jIva urdhvagati kare che. 4) agnizikhAno svabhAva urdhvagamanano che, tema karmabhArathI haLavo banelo jIva urdhvagati kare che. jIvanI mukti thavA viSe jaNAvatAM upAdhyAyajI kahe che - kevaLI bhagavAna aghAtI karmono kSaya karavA samuddAta kare che, tyAre potAnA zarIramAM rahelA asaMkhya Atmapradezone saMpUrNa lokamAM phelAvI de che. lokanA asaMkhyAta AkAza pradeza para eka eka Atmapradeza sthApI de che. AkhA lokamAM phelAyelA te Atmapradezone pharI sameTI zarIra pramANe kare che. Ama karavAmAM eka paNa Atmapradezo khaMDita thatAM nathI, haMmezA sAthe ja rahe che. siddha thatAM Atmapradezo pUrve dehanA pramANanA 1/3 bhAgane choDI 2/3 bhAgamAM samAI jAya che. zrImadbhu paNa mokSatattvanI siddhi ane tenA upAyo jaNAvatAM kahe che - 15 karma anaMta prakAranAM temAM mukhya ATha; temAM mukhya mohanIya, haNAya te kahuM pATha. AtmAnA ATha guNone dabAvanAra ATha karmo che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra ane aMtarAya. A ATha karmamAMthI jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya A cAra ghAtI karma che. je AtmAnA maulika guNone DhAMkI rAkhe che. A cAra ghAtI karmamAMthI mohanIya karma sauthI vadhu baLavAna che. te AtmAnA anaMta kSAyika samakita, kSAyika cAritra, kSAyika sukhane dabAvI rAkhe che. mithyAtva, rAgadveSa e zraddhA guNano vikAra che. te darzana mohanIya che. cAritra guNane vikArI banAve, te cAritra mohanIya karma che. kevaLI paramAtmA, jJAna, saMgha, dharma ane devanAM avarNavAda bolavAthI darzana mohanIya karma baMdhAya che ane kaSAyanA udayathI thatA AtmapariNAma, cAritra mohanIya karmano baMdha hetu che. darzanamoha ane cAritramohano kSaya karavA bodhibIja tathA vItarAgatA A be upAya che.
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa jIva carama pudgala parAvartanamAM paNa deze nyUna apudgala parAvartana kALa bAkI rahe, tyAre samyagdarzana prApta karI zake. samyagdarzana thayA pachI mokSa javAno samaya nizcita thaI gayo. jema koI mANasa upara eka lAkha rUpiyAnuM deNuM hoya temAMthI teNe 99,999 rU. cUkavI dIdhA. have mAtra eka rUpiyAnuM ja deNuM bAkI che. kadAca tenuM vyAja thAya to paNa cUkvatAM keTalI vAra? arthAt jIvano alpa saMsAra bAkI rahe. 379 mokSa meLavavA koI jAti, dveSa, saMpradAyanI AvazyakatA nathI. mokSamArga sarva jIvo mATe khullo che. ahIM harikezI jevA cAMDAla siddha banI zake che. vaLI paMdara bhede siddha kahyA temAM marUdevI mAtA jevA gRhasthaliMge paNa siddha thaI zake che, to valkalacirI jevA saMnyAsI anyaliMge paNa siddha thaI zake che. ahIM 'sAdhe te mukti lahe.' je sAdhanA kare te siddhi meLave che. samyagdarzananI sAdhanA AgaLa vadhatAM vItarAgatA sudhI pahoMcADe che. mohanIya karma jevA mahAkAya svayaMbhUramaNa samudrane taravA bhUjAbaLarUpI vizuddha adhyavasAyo ane cAritra baLa joIe; to kevaLajJAnarUpI kinAre jarUra pahoMcAya. kevaLajJAnanI vyAkhyA karatAM zrImadbhu kahe che. . kevaLanija svabhAvanuM, akhaMDa varte bhAna; 1 kahIe kevaLajJAna te, deha chatAM nirvANa. ahIM AtmA ane jJAnanI abhedatA darzAvela che. AtmA ja jJAna che ane jJAna ja AtmA che. AtmA jJAnano piMDa che. paramAtmA deha chatAM dehAtIta dazA anubhave che. temano dehAdhyAsa kyArano vidAya laI cUkyo che. teo kevaLajJAnanI anubhUtimAM ramaNatA kare che. jIva jaDa karma saMge che tyAM sudhI jaDa karma tene bAdhA pahoMcADe che. kevaLajJAna-mokSa svabhAva pragaTa thatAM jIvanAM anaMtajJAna, anaMtadarzana anAvarita thAya che. AtmAnuM zuddha svarUpa pragaTa thavuM te ja mokSa che. 119 thI 127 kaDImAM mokSatattvanuM nirUpaNa thayuM che. A AzcaryakAraka mArga sadguru pAsethI jANI temanA caraNe traNe yoga samarpita karavAnI sAdhaka pratijJA kare che. upasaMhAra rUpe gA-128 thI 142 mAM guru ziSyane aMta samayanI zikhAmaNa Ape che. chellI 15 kaDI zrImadla jaNAve che ke nizcaya ane vyavahAranAM samanvayarUpa mokSamArga traNe kALamAM eka rUpe rahevAno che. jJAna, darzana Adino upayoga mokSa prApta karavA mATe thavo joIe. samyakdarzana, jJAna ane cAritranI sAdhanA e mokSamArga che. mokSa e kArya che. kAraNa vinA kArya na hoya. kAgaDo vRkSa uparathI uThyo, te samaye ja phaLa paDyuM paNa teTalA mAtrathI kAgaDAnuM uDavuM; e phaLa paDavAnuM kAraNa kahevAtuM nathI. Avo kAkatAlIya nyAya mokSa ane cAritra sAthe nathI. bharata cakravartI bhAvadharmathI mukti pAmyA, te apavAda che. rAjamArga to cAritra dharma ja che. koI vaTemArgu unmArge javA chatAM lUMTArAothI na lUMTAya, tethI loko bhIDavALA rastAne choDI unmArge jatA nathI. A zuddha vyavahAra che. mokSanA rAjamArga samAna cAritrano uccheda karanAra mahApApI che. jema roga bhayaMkara hoya to auSadha paNa zaktizALI (strong) joIe, tema AtmAnA ArogyarUpI lakSmIne meLavavA jJAna, darzana ane cAritra samyak (niraticAra) joIe. vipula karmane bALavA sAdhanA paNa Strong joIe. IMdhana vadhu hoya to tene
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre bALavAmAM agnine ghaNo samaya joIe tema ahIMsamajavuM. vastu anaMta dharmAtmaka che. samyaguSTi jIva vastunA dareka aMzone sApekSa dRSTie grahaNa kare che. mithyASTi jIva AMdhaLA mANasanI jema vastunA ekaeka aMzane mAne che. chUTAM chUTAM motIo dorAmAM parovAI mALA bane che, tema ekAMta abhinivezavALA darzano asatya kare che paraMtu teo syAdvAdarUpasUtrathI gUMthAya che tyAre satya kare che, pramANabane che. kaviyazovijayajI tathA zrImad rAjacaMdrajIe AtmajJAnanI prApti mATe ASasthAnanI prarUpaNA karI che. AtmajJAna bhedajJAna karAve che. bhedajJAna kaSAyone maMda banAve che. kaSAyo maMda thatAM Atmavizuddhi thAya che. AtmajJAnathI niraMtara puruSArtha karI, guNasthAnake ArohaNa karI, kSapakazreNImAMDI, kevaLajJAna prApta karI zakAya che. vartamAna kALa bhale kevaLajJAna nathI paNa AtmajJAna to che ja. nAstikavAdI, anityavAdI, akartutvavAdI, abhokatRtvavAdI, mokSAbhAvavAda ane anupAyavAda A mithyAtvanAM cha sthAno che. je guNavAna jIvo AekAMtamatano tyAga kare che, te zuddha samakitaprApta kare che. A baMne kRtiomAM dravyAnuyoga, gaNitAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga ane dharmakathAnuyogano samAveza thayo che. upAdhyAyajIe copAI chaMdamAM kRtinI racanA karI che. A baMne kRtiomAM zabdomAM gaMbhIratA, sacoTatA che. uttamajJAnathI bharapUra evI A kRtio mumukSu mATe gAgaramAM sAgara samAna che, jemAM mokSamArga anekAntathI darzAvela che. anAdikAlathI mohAgnimAM baLI rahelAjIvo mATe A graMtha zItaLa samAdhi Ape tevo che. prakaraNa - 5 pAdanoMdha 1-2, zrI AcArAMgasUtra. 1/4/2/1, pR.585, le. ghAsIlAlajI mahA. 3. eja -1/4/2/1, pR. 605, le. ghAsIlAlajI mahArAja. 4. eja - 1/4/2/8, pR-151.prazrI guru prANa phAunDezana. 5. eja. 1-4-3-3, pR.-154. 6, eja. 1/6/3/7, pR. 188. 7. eja. 1/pa/pa2 pR.202. 8. eja. 1/pa/pa4, pR.205. 9. eja. 1/5/5/8. pR-109. 10. eja. 1/5/5/3. pR- 204/205. 11. zrI sUtrakRtAMgasUtra-1/6/29, pR.298, saM.- lIlamabAI mahAsatIjI. 12. eja. 1/8/23, pR-296, 13. eja. 12/3/11, pR.-125. 14. eja dvitIya zra. a.- 2, sUTa-47, pR-74. 15. zrI pUtrakRtAMgasUtraddhi.zra.A.-2, sU-61,pR.-88. 16. eja. 2/7/2 ane 3pR.180, 181. 17. eja. 27/38 pR.205. 18. zrI bhagavatIsUtra za.9, 1.3, pR.1760 thI 1782, le. dhArIlAlajI mahArAja.
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 381 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa 19. eja. za.11, u.9, pR.1892. 20. eja. za.15, pR.2457. 21. zrI dazavaikAlikasUtra-bhA-2, a. 8, gA. 61, pR-174, .- ghAsIlAlajI ma. 22. eja. a. 4, gA.21, pR. 350. 23. zrI dazavaikAlikasUtra bhA-1, a.4, gA. 10, pR.300. 24. zrI uttarAdhyayanasUtra bhA-3, a.28, gA.15, pR.154. 25.eja, bhA.3, a.28, gA.14, pR.153. 26. eja, bhA.1, a.3, gA.1, pR.571. 27. eja, bhA.1, a.4, gA.1, pR.92, pra. zrI guruprANa phAunDezana. 28, eja. a.29 sUtra-60, pR-341, le-ghasIlAlajI ma. 29. eja, a.36, gAthA 263 thI 265, pR-443, pra. zrI guru prANa phAunDezana. 30. eja, bhAga-4, a.28, gA. 17 thI 27, pR-159 thI 168, le-ghAsIlAlajI ma. 31. a.6, gA.14, pR.120. temaja a.2 gA. 44/45 pR-61/62,pra. zrI guru prANa phAunDezana. 32. zrI nizIthasUtra cUrNisahita bhA.-1, gA.-23, pR.-14, saM.-amaramuni 33. zrI dazAzruta skaMdha, dazA-5, gA.14, pR.45, pra.zrI gurumANa phAunDezana. 34. zrI prajJApanA sUtra, gA.131,pR.40, saM-puNyavijayajI muni. 35. eja, pada-3,sUtra-101, pR. 2para,pra. zrI guruprANa phAunDezana 36. zrI bhagavatIsUtra za.1, u.3, sU.12, pR. 89, pra. zrI guruprANa phAunDezana. 37-38. eja,-za.9, u.31, sU.11, pR.31ra, pra.zrI guruprANa phAunDezana. 39. zrI naMdIsutra, gA.4 thI 17, pR. 4 thI 8, saM lIlamabAI mahAsatIjI. 40. eja, bhA.1, sU.25, pR.294, le-ghAsIlAlajI ma. 41. eja. sU.40, pR.471. 42. eja. su.41, pR.484. 43. zrI Avazyaka niryukti -bhA-1, gA.862,pR.166. 44. eja, - gA.107, pR.38, 39. 45. zrI vizeSAvazyaka bhASya - gA.pa28, pR. 247. 49. eja, - gA.529 thI 533, pR. 247 thI 250. 47. eja, - bhA.1, gA.1203,pR.448. 48. eja, -bhA.1, gA.1195, pR.447. 49. eja, gA.1999/1200, pR.447/448. 50, eja, gA.1194, pR.447. 51. eja, gA.1202,pR.448. para. zrI tatvArthasUtra, a.- 1, sU.4, pR. 11. 53. eja, a.-1, sU- 8, pR16 thI 21. 54. zrI zrAvaka prapati, gA.61, pR.49. 55. sanmati prakaraNa - dvitIya khaMDa, gA-22, pR.43. 56. eja, - tRtIya khaMDa, gA-62,pR.93. 57. karmaprakRti bhAga-ra, upazamanAkaraNa, gA.1, pR.183. 58. eja. gA.3,pR.184. 59. karmaprakRti bhAga-2, upazamanAkaraNa, gA.- 8, pR.-185. 60. saMbodhaprakaraNa-samakitAdhikAra gA.59/60, pR.34. 61. upadezamAlA gujarAtI bhASAMtara gA-229, pR.361.
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsIne AdhAre 62. eja. gA.270, pR.362. 63. eja. gA.277, pR.363. 64. adhyAtmasAra, prabaMdha-4, a.12, gA.1, pR.3. 65. eja. gA.2, pR.4. 66. samakita parIkSA - prathama a. gA.3-4, (mU.a.pra.). bIjo a, gA.-11/12 (bhU.pra.pra.). trIjo a, gA-24 thI 27 (bhU.pra.pra.). cotho a, gA.36, 57, 54, 32,49, 64, 67(bhU.pra.pra.). 17. pravacanasAra prastAvanA, pR.22, saM.upAdhyAya AdinAtha, pra. zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa, tRtIyAvRtti, I.sa. 1994. 68. aSTaprAbhRta darzana prAbhRta gA.19/20, pR.15. 69. samayasAra gA.13, 531, 70-71.niyamasAra gA-5, 6, pR.11/12. 72.niyamasAra gA-51/para, pR.104. 73. aSTaprAbhRta - mokSaprAbhRta. gA.- 90. 74. 2yasAra, gA.-6690, pR.- 74/97. 75. aSTaprAbhRta - darzana mAmRta. gA.- 11,5-12. 76. pakhaMDAgamabhA-1,pR-151. 77. jaina sAhitya kA bRhad ItihAsa bhAga-4, caturthaprakaraNa, pR-88. saMmohanalAla mahetA. 78, kaSAyamAmRta-bhA-12, gA-5,pR 296, saM- phUlacaMda kailAsacaMdra. 9. eja. gA-101, pR. 311. 80. puruSArtha siddhayupAya, gA-22, pR26. 81. eja. gA- 23 thI 30, pR. 30 thI 35. 82. eja. gA-261,pR. 174. 83. eja. gA.30, pR. 39, 84. gomaphasAra gA. 898, pR.283, saM. e manoharalAla. 85. jJAnArNava SaSThasarga, gA-8, pR-93. 86. zrI ratnakaDaka zrAvakAcAra. gA-4, pR.10. 87. eja, gA. 30, pR.91. 88. eja, gA.- 31 pR.-93. 89. eja. gA.- 34, pR- 102. 90eja. gA.- 35, pR.- 103. 91. majhimanikAya - 1-1-9 2. eja 1-1-9 93. eja- 1-1-9 94. vinavachokura, ma.ni. 95. saM.ni.hi, 1ra-ra-2, pR.200-201. 96. saM.ni. 9-11, pR.162. 97. vizuddhi mArga bhAga-1, (hindI) pari. 19, pR.203. 98. jAtara suta, saM.ni., 1-1-6. 1. Indlan Buddism, S.K. Ward, p.89.93 100. buddha carita - dharmAnaMda kausaMbI, pR.11/11ra, 254-256 (bauddha dharmadarzana, nagIna jI. zAha)
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 383 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa 101. vizuddhamArga bhA-1(hindI), pR.-61. 102. dhammacakkAvAra suta, saM.ni. 103. saMyukta nikAya, 1-6-9 104.(jJAnanumukti, saMkhyAmUtra, 3-3) 105. sAMkhyakArikA, sAMkhyasUtra, 1-83, pR.233 106. eja, 3-71, pR.240 107. eja, 3-84, pR.240 108. eja, 1-57, pR.232 109. jaya triviNa luhAtyaMta nivRtti cA puruSArtha, sAMkhyasUtra, 1-1, pR.230 110. sAMkhyasUtra, 4-1, pR.240 111. sAMkhyayoga, darzana, prathamakhaMDa, pR.230. 11ra. mata kSINa voza guNAta || yoga bhASa, 2-4; pratidhyAtiH lIna sura guNataH yoga bhASya, 4-33 113. zraddhA rasa sAkaHll yoga bhASa, 1-20. 114. yogasUtra ra-17 115. tala deviyA, yoga, 2-28 116. yoga bhASa, 3-55 117. yogasUtra, 2-8 118, eja, 1-19 119. yoga bhASa 1-20 120. yodasUtra; 1-19 1ra1. eja, 11-20 1rara. eja, 1-30 1ra3. tArakavi vANiyA, nyAyasUtra, 1-1 124. nyAyasUtra, 1-3 1rapa. nyAya bhASa, 1-1 1ra6. eja, 4-2 (usthAnikA) 1ra7. eja, 1-1-2 128. eja, 1-1 1ra9. eja, 4-2-2 130. nyAyasUtra, 4-2-46 131. vaizeSikasUtra, 1-1-2 132. cAyasUtra, 4-2-47 133. eja, 1-1-9 134. garveda - eta.. upa. 5 135. sAmarveda - chAdo. upa. 6-8-7
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsane AdhAre 136, yajurveda - bRha. upa. 1-4-10 137. atharvaveda - upa2. 138. gItA - 4-39-1. 139. eja, - 3-31. 140.eja, - 6-40. 141. zAMkara bhASya, gItA, -12. 142. eja, 6-47, 1ra-2, 1ra-ra0. 143. eja, 4-40 ane 9-3. 144. eja, 17-28. 145. eja, 8-73. 146. eja, 7-16. 147.zrI bhagavadgItA, a.-4, pR.173. 148. zrI bhAgavapurANa, 1-2-6. 149. eja, 1-ra-7. 150. eja, 1--1ra, ane 3-25-43. 151. eja, 1-2-14. 15ra. eja, 1-ra-15. 153. eja, 1-ra-ra1 ane 3-6-2. 154. eja, 1-7-6-7. 155. eja, 11-14-20-2. 156. zrI bhAgavatudarzana, pR.137-138, saM.-DaoN. haravaMzalAla zarmA. 157. zrI IsAIdarzana - yohana phAIsa, pR. 53-54. 158. eja, - yohana phAIsa, pR. 177. 159. eja, yohana phAIsa, pR. 177. 160. zrI kurAnasAra, 2-1-5. 161. eja, 69-40-41. 162. eja, 6-103. 163. eja, 4-17-8. 164. eja, 1rapa, pR-43. 165. eja, 41-15, pR.62,63. 166. eja, 2-144, pR. 105 ane 2-285, pR. 107. 167. eja, 49-11, pR. 1rara. 168. eja, 49-1ra. 169. eja, 7-158, pR. 194. 170. yogadRSTi samuccaya, 5-453 thI 511. 171. yogavizikA, gA. 1, pR.1.
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa 172, yogadRSTi samuccaya. gA.- 13, pR.- 55. 173-174. vividha pUjA saMgraha : bhAga -4, darzana padanI pUjA, kaDI - 4 ane 5, pR. 267, 268 175. eja, bhAga -4, pR.- 283. 176. eja, navapada pUjA, DhALa bIjI, kaDI - 4, pR.- 284. 177. zrI navapada maMjUSA. duzA- kaDI-1,2 pR.- 588 178. vividha pUjA saMgraha : bhAga -4, navapadapUjA, DhALa-1, kaDI-1. pR. 87688. 179. pUjA saMgraha sArtha, pR. 223 thI 229. 180. vividha pUjA saMgraha, pR. 165. 181. zrI vIza sthAnaka pada pUjA tathA kathA saMgraha, pR.195. 182. zrI navapadajI mahApUjA (bahotera prakArI pUjA) pR-98 thI 119. 183. sajAyAdi saMgraha : sajajhAya naM.- 2402, pR.- 928, le. kevaLadAsa zAha (pATaDIvALA). 184. eja : sajajhAyana - 2401, pR. 927928. 185. gujarAtI sAhitya koza. khaMDa-1, madhyakALa. pR. 146. 189. sajAyAdi saMgraha, pR.- 918. sa.naM - 2395. 187. eja. kaDI -2, pR- 918, 188-189.eja, sajajhAya naM - 2393, pR.- 918, kaDI-5. 190-191, eja H sajajhAya naM.- 2394, pR.- 918, kaDI - 1. 192. eja : sajajhAya naM.- 2396, pR.- 920, 193. sa. nA sa. bolanI sajjhAyaH prathamaduhA, kaDI-2, pR.- 5. 194. eja, dudhA - 1, kaDI - 4, pR. 11. 195. eja. DhALa : trIjI, kaDI-19, pR.- 35. 196. sa.nA saDasaTha bolanI sajAya. DhALa-10, kaDI - 51, pR.- 89. 197. eja. DhALa - 10, kaDI - 52, pR.- 89. 198. samyaktva paT sthAna copAI : saMpAdakIya nivedana, pU. 10, 199. DhALa H 11, kaDI - 56, pR.- 94. 200. samaktinA saDasaTha bolanI sajAya H DhALa H 11mI, kaDI-57, pR. 94. 201. eja. DhALa :11, kaDI - pa8, pR.- 95. 202. eja. DhALa :11, kaDI - 59, pR.- 95. 203. eja. DhALa:11, kaDI - 61, pR.- 96. 204. eja. DhALa :12, kaDI - 62, pR.- 101. 205. eja. DhALa:12, kaDI - 63, pR.- 101. 209. eja. DhALa :12, kaDI - 64, pR.- 182. 207. gurjara sAhitya saMgraha : bhA.-1, DhALa: pa, kaDI-55, pR.219. 208. eja. DhALa :12, kaDI - 65, pR.- 102. 209. eja. DhALa : 12, kaDI - 65, pR.- 102. 210. eja. DhALa : 12, kaDI - 62, pR.- 103. 211. sanmati tarka prakaraNa kA-3, 5-55, pR.90. 212. gurjara sAhitya saMgraha : samyaktvanAM cha sthAna, copAI, kaDI - 5, pR.- 554. 213. nityaniyamAdi pATha - Atmasiddhi zAstra pR.152. 214. eja, kaDI-102, pR.194. 215. eja, kaDI-102, pR.194. 216. eja, kaDI-113, pR.206 385
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 prakaraNa - 6 upasaMhAra AgalA prakaraNomAM samakita vizenA adhyayana pachI prazna thAya ke AjanA yugamAM manuSyajIvanamAM samakitanuM vijJAna saMdarbhe kevuM sthAna hoI zake tenI carcA karavAno upakrama AprakaraNamAM karyo che. mAnava sabhyatA ane saMskRtinA vikAsano prathama adhyAya jijJAsA che. A brahmAMDamAM manuSya eka sarvoparI bauddhika prANI che. tenI jijJAsA vRtti adamya che. jijJAsA vRttie manuSyane navI navI zodho karavAnI preraNA ApI. Adhunika yuga e vaijJAnika yuga che. tethI Ajano mAnava "tameva sarvAM khissuMtaM na binaitlRi veDyuM" arthAt paramAtmAnA vacano satya che, niHzaMka che; e sUtrane zraddhAthI svIkAravA taiyAra nathI. siddhAMtanI vAtone kasoTInA eraNe caDhAvI, prayogo karI, jyAre satya puravAra thAya, tyAre ja tene svIkAre che. tethI ja vijJAnano koI paNa siddhAMta kasoTIe pAra utare pachI ja vijJAnamAM te sthAna prApta karI zake che. jainadarzana anusAra sarvajJamAM lokAlokane nirIkSaNa karavAnI avinAzI, atIndriya ane anaMta zaktino AvirbhAva thAya che. jainavijJAnanuM pratipAdana tIrthaMkara, arihaMta ke sarvajJa dvArA thayuM che, jyAre Adhunika vijJAna chadmastha mAnavanI zodha che. te Indriya pratyakSa jJAnane pramANabhUta mAne che, tethI Adhunika samayamAM sarvajJanA siddhAMtomAM tathA vaijJAnika mAnyatAomAM khagoLa saMbaMdhI keTalIka visaMvAditA jovA maLe che. (1) jainadarzana anusAra pRthvIno AkAra puDalo athavA thALI jevo goLa che. Adhunika vijJAna anusAra pRthvIno AkAra IMDA athavA nAraMgI sarakho goLa che. (2) zAstrIya mAnyatA anusAra pRthvI sthira che. sUrya ane caMdra phare che. Adhunika vijJAna anusAra sUrya sthira che. pRthvI potAnI dharI upara temaja sUryanI AsapAsa phare che. ane caMdra pRthvInI AsapAsa phare che. (3) pRthvI moTI che. asaMkhya yojana pramANa che jyAre sUrya ane caMdra nAnA che; evuM jainadarzana mAne che. Adhunika vijJAnanA mate sUrya ghaNo moTo che. pRthvI tenI apekSAe ghaNI nAnI ane amuka pramANanI che. (4) jainadarzana anusAra pRthvI, pRthvI svarUpa che paraMtu graha nathI, jyAre Adhunika vijJAna anusAra budha, zukra Adi grahonI mAphaka pRthvI e (sUryano) graha che. (5) jainazAstra anusAra asaMkhya dvIpa - samudra pramANa pRthvI che. Adhunika vijJAna anusAra eziyA, yuropa, AphrikA, amerikA, osTreliyA; A pAMca khaMDa pramANa pRthvI che. (6) AjanA vijJAne sUryamaMDaLa ane AkAzI graho viSe jaNAvyuM che, jyAre jaina khagoLa zAstrIo grahonI upara asaMkhya vimAno, devonI sRSTi viSe paNa jaNAve che. jema khagoLa saMbaMdhI jainadarzananI mAnyatA sAthe vijJAnane sumeLa nathI, tema jIvazAstra ane bhautikazAstranA saMbaMdhamAM paNa keTalAka prazno udbhavyA che. jemake (1) pANI, agni ane vAyu pote ja jIva che
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ 387. jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa nahi? (2) kaMdamULamAM anaMta jIvo che ke nahIM? (3)jainadarzanano paramANu te vijJAnano aNu che ke nahIM? (4) rAtribhojanano AdhunikayugamAM niSedhazA mATe? uparokta muddAo mUMjhavanArA che, saMbhava che ke bhaviSyamAM vaijJAniko A bAbata para vizeSa saMzodhana karI zAstrIya siddhAMtonI satyatA sudhI jarUra pahoMcaze. eka bAju Adhunika vijJAna ane jaina zAstrIya mAnyatAo vacce paraspara virodhAbhAsa thavAthI keTalAka prazno udbhavyA che, to bIjI bAju Adhunika vijJAne navI navI zodho karI sarvajJa bhagavAna mahAvIradevanA vacanone Adhunika saMdarbhe yathArthatA paNa arpache. jainadarzana anusAra dharma, adharma, AkAza, kALa, pudgala ane jIva A cha dravya che. A dravyano samUha te lokache. lokanI bahAra aloka che. padravyanI vyavasthA phakta lokamAM che. vijJAne paNa brahmAMDanI bahAra aloko evuM mAnyuM che. A brahmAMDane hAIDro-DAyanemika (Hydro-Dynamics) nA siddhAMta anusAra AIseMTropika sisTama mAnI che. je sisTamanI bahAra koI pudgala ke zakti jaI na zake. tenI gati brahmAMDamAM ja che. alokamAM jIva kepudgala pravezI nazake. jainadarzananA AsiddhAMta sAthevijJAne samarthana karyuM che. I.sa. 171 thI 1980 nA dAyakAmAM brahmAMDanA dUranA pradezamAM dUrabIna dvArA zyAmagarta (Black hole)nuM saMzodhana vijJAne karyuM. A zyAma chidromAM aMdhakAranI pracuratA che. e zyAmagarta chidro ati ghanatva dharAvatAM hovAthI, teonA pracaMDa gurutvAkarSaNanA kAraNe koI padArtha ke zakti parAvartita thaI zakatAM nathI. arthAta te chidromAM ja samAI jAya che. atizaya aMdhakAranA kAraNe A pradeza zyAma dekhAya che. jainadarzana anusAra lokanI madhyamAM ticchaloka che. jemAM asaMkhyAtA - lIpa ane samudra che. tiUlokanI madhyamAM jaMbudvIpa che. tyAra pachI keTalAkaDhIpa ane samudrane aMtare aNavaradIpa che. tene pharato aNavara samudra che. temAMthI tamasakAya nIkaLe che, je pAMcamA brahmadevalokanApratara sudhI pahoMce che. Atama sahAyamAM aMdhakAranI pracuratA che. A pragADha aMdhakAramAM avadhijJAnI devo paNa aTavAI jAya che. atyAranA keTalAka jaina vidvAno bRhatsaMgrahaNI ane brahaetra samAsa jevA graMthomAM varNavela tamasakAyane zyAmagartamAne che. tamasakAyanI A vAtane vijJAne samarthana ApyuM che. jaina Agama graMthomAM narakabhUminuM varNana che. jemAM ghanavAta, tanuvAta ane ghanodadhinI carcA che. lokamAM vAyu, pANI Adi judA judA ghanatva dharAvatA pratara che. A zAstrIya mAnyatAne vijJAne paNa samarthana karyuM che. vAtAvaraNanuM jADuM thara pRthvInI upara che. vAtAvaraNanuM baMdhAraNa sarvatra samAna nathI. pRthvI para judA judA aMtare emosphIyara, sTreTosphIyara, AyanosphIyara vagere vAtAvaraNanA thara che. jema jema pRthvIthI upara jaIe tema tema vAtAvaraNanuM thara pAtaLuM, atipAtaLuM thatuM jAya che. enA baMdhAraNIya ghaTakomAM parivartana thAya che. zAstrIya bAbatanuM UMDANapUrvakanuM saMzodhana karavAmAM Ave, to jainadarzananI ghaNI badhI mAnyatAnuM samarthana maLavAnI saMbhAvanA che.
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre jainadarzanamAM dravya-guNa-paryAyaviSe vizada carcA karavAmAM AvI che. samagra dvAdazAMgInuM mULatripadI che. dravya sthira che. paryAyamAM parivartana thAya che. vijJAne varSonA maMthana pachI dravya saMcaya' no niyama (Theory of conversation of Mass) rajU karyo. AsiddhAMta anusAra mULadravyano vinAza thato nathI ke utpatti thatI nathI paNa tenI paryAya badalAya che. A pramANe AgamamAM kahela zAzvata dravya ane kSaNabhaMgura paryAyanI vAto vijJAne paNa svIkArI che. jainadarzana anusAra ApaNe je jaMbudvIpamAM rahIe chIe, tenA AkAzamAM be sUrya ane caMdra che." amerikAnI 'nAsA' nAmanI vaijJAnika saMsthAe saMzodhana karI jaNAvyuM ke, bhAratIya maniSIonI be sUrya ane be caMdranI vAta satya che." jaina AgamomAM chadravyanI vicAraNA che. jIva ane pudgalane gatimAM sahAyakadravya, te dharmAstikAyadravya che. vaijJAniko dharma dravyane Ithara' kahe che. jenadarzana anusAra dharmAstikAya abhautika, avibhAjya, akhaMDa, lokamAM vyApta, sthira ane gati sahAyaka che. vIsamI sadImAM prasiddha vaijJAnikaAInsTAIne ItharaviSenI mAnyatA badalI nAkhI.temaNe kahyuM, Ithara abhautika, lokavyAsa, adazya, akhaMDa ane gatinuM anivArya mAdhyama che." jainadarzana AstikavAdI darzana che. te AtmAnI amaratA svIkAre che. te punarjanmane paNa svIkAre che. bhagavAna mahAvIranA satyAvIsa bhavo tathA jaina kathAomAM punarjanmanI vAto che. meghakumAra munine bhagavAna mahAvIra dvArA jAtismaraNa jJAna karAvavAnI ghaTanA zrI jJAtAdharmakathA sUtramAM Ave che. vijJAne paNa vazIkaraNa vidyA (Deepest Hypnotism) nA prayogathI te bAbatane samarthana ApyuM che. AjanA saMmohana vaijJAniko (hIproTIsTa)pUrvajanmanI smRti karAvIvartamAna samasyAnuM samAdhAna karI rahyAM che. sAITriIsTa DaoN. brAInavIse amerikAmAM ketherina nAmanI mahilA para 18 mahinA sudhI upacAra karyA. aMte vazIkaraNa vidyAnA prayoga dvArA tenI pUrvajanmanI smRti karAvI, tenI sAravAra karI teNe potAnA pUrvanA devabhavanuM varNana karyuM temaja karma anusAra phaLa maLe che, tevuM jaNAvyuM. manovijJAnanA kSetre parAmanovijJAna nAmanA svataMtra vijJAna tarIke mAnyatA prApta karela vijJAnano prAdurbhAva thayo. jeNe saMzodhana karI AtmAnI amaratApuravAra karI che. mAnava mAtra bhautikatattvano banelo nathI paraMtu mAnavamAM bhautika tattvathI vilakSaNa AdhyAtmika tattva che, je mRtyu pachI paNa kAyama rahe che. mRtyuthI skUla zarIrano nAza thAya che. sUkSma zarIra maraNapachI paNa vidyamAna rahe che, jene jainadarzanataijasa ane kArya zarIra kahe che. sAMkhyadarzana jeneliMgazarIra kahe che. saMpUrNa karmanolayanathAya tyAM sudhI AzarIraniraMtara sAthe rahe che. punarjanmanI siddhimAM jAtismaraNajJAna paNa eka mahattvanuM paribaLa che. jainadarzana anusAra ciMtana, vadhu UMDANapUrvakanA ciMtanathI cittanI ekAgratA vadhatAM jAtismaraNazAna thAya che. vijJAne jAtismRtinuM kAraNa proToplAjamA (prANazakti) kahela che. parAmanovijJAna anusAra pUrvajanmanI siddhithI punarjanmanI siddhi thAya che.
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 389 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa AviSayamAM vadhu saMzodhananI dRSTie A graMthanA lekhikAe eka mulAkAta lIdhI hatI, te prastuta che. A saMzodhake hAla muluMDamAM rahetA caMdrAbena paTavArInI tA-28/2/2009 mAM mulAkAta lIdhI hatI. jeo A lakhanAra sAthe B.A. jIvanavijJAnano abhyAsa karatA hatA. teo potAnA pUrva bhavane jANe che. rAjasthAnanA divera gAmanA rahevAsI che. teono janma 11-11-64nA thayo hato. temane aDhI varSanI uMmare pUrvajanmanI smRti thaI. aDhI varSanI A bALakI satata raDatI hatI. tyAre gharanI bahAra oTalA para tenA dAdAjI tene ramADI rahyA hatA. raDatI bALakIne cUpa karAvavAdAdAjIe kahyuM, "caMdrA, jo to sAmethI koNa Ave che?" caMdrA sAmethI AvatA vyaktine ekITaze jovA lAgI. ghAsano bhAro laIne AvatA potAnA pUrva janmanA mAbApane joI, te bALakIraDatI baMdha thaI gaI. te doDIne potAnA pUrvajanmanA mAbApa pAse pahoMcI gaI. teNe temanAM kapaDAM pakaDI lIdhAM ane temanI pAchaLa pAchaLa cAlavA lAgI. te bALakI potAnA mAbApane kahe che, " terI ghA " dhApU nAma sAMbhaLI mAbApa Azcarya pAmyA. te bALakInuM pUrvajanmanuM nAma dhApUhatuM. tyAra pachI teNe pUrvajanmanA gharanIbheMsa, gAyaAdinuM nAma paNa batAvyuM. temAM bhUrakI bheMsa, je marI gaI hatI.te bheMsanadekhAtAM tenAviSe paNa pUchyuM. caMdrAnAdAdAjIe A vAtanasvIkArI. te bALakI temane khetaramAM laI gaI. tyAM potAnA khetara, kUvA, vADI teNe batAvyA. teNe potAnI pUrva bhavanI cAra bahenonA nAma paNa darzAvyA. kezI, rAjI, rozana, badI tathA pote maLI pAMcabahena ane udayasiMhanAmano eka bhAI hato tevuM jaNAvyuM. telagabhaga sADApAMca ke cha varSanI hatI tyAre tene kamaLo thayo. tene peTamAM sojo thayo hato. tenA mAbApa khetaramAM kAma karavA gayA tyAre tene sAthe laI gayA. ekavRkSanI chAyAmAM oTalA para tene suvaDAvI, teokhetaramAM kAma karavA gayA. dhApUoTalA uparathI paDI gaI. dhApUnA AgaLanA be dAMta tUTI gayA. moDhAmAMthI lohI nIkaLatuM hatuM. thoDA samayamAM tenuM mRtyu thayuM. tenuM mRtyu phAgaNa mahinAmAM thayuM ane vartamAna A bhavamAM te ja varSanA kArataka mahinAmAM teno janmathayo. A pramANe teno janmabarAbara savA nava mahinethayo. AzcaryanI vAta e che ke tenA pUrva bhavanA mAtA pitAnA kahevA anusAra dhApU paNa potAnA AgalA bhavanI vAta kahetI hatI. vaLI caMdrAbenanI pUrva janmanI bena rAjIbAI, jenuM prasutimAM mRtyu thayuM hatuM, te potAnA bALako (pAMca), pati, ghara, anAjano koThAra tathA koThAranI nIce rAkhelA sonA-cAMdInA dAgInA ItyAdi viSe jaNAve che. te A janmamAM caMdrAbenanI ja bhatrIjI che. atyAre dilera (rAjasthAna) gAmamAM rahe che. tenuM nAma dilakhuza che. ArAjIbena paNa nAnapaNamAM tenA pUrvabhavaviSe jaNAvatI hatI. te pUrvabhavamAM kuMbhAranA ghare janmI hatI. niMbhADAmAM Aga lAgavAthI tenuM mRtyu thayuM hatuM. A sarvavigato AtmAnI amaratA puravAra kare che. cittanI ekAgratA ane zuddhithI pUrva janmanI smRti thAya che.
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre jainadarzananI punarjanmanI mAnyatAne parAmanovijJAne samarthana ApyuM che. jainadarzana anusAra vanaspati ekendriya jIva che. tene mAtrasparzendriya hoya che. te jIvomAM AhAra saMjJA, bhaya saMjJA, maithuna saMjJA ane parigraha saMjJA hoya che. vijJAna paNa A vAtanuM samarthana kare che. vanaspatimAM jIva che. tevuM sara jagadIzacaMdra bojhe siddha karyuM. vanaspati mATI, havA ane pANImAMthI hAIDrojana, oksijana tathA nAITrojana jevAM tattvo le che. khorAkathI choDanI vRddhi thAya che. poTezyama sAInAITa jevA jherI padArtho choDa para nAkhavAthI te kALo meza jevo bane che arthAtu mRtyu pAme che. lajAmaNIno choDa, je aDavAthI bhaya pAmI saMkocAI jAya che. azoka, bakula, phaNasa jevA vRkSo navayauvanA strInA pagaprahArathI navapallavita banI phaLa Ape che. keTalIka vanaspatio potAnA pAMdaDA vaDe phaLone DhAMkI rAkhe che. tene anukrame AhAra, bhaya, maithuna ane parigraha saMjJA kahevAya che, evuM jainadarzana ane vijJAna mAne che. jainadarzana anusAra pANInA pratyeka biMdumAM asaMkhya jIvo che. citramAM darzAvyA anusAra aNagaLa pANInA eka TIpAmAM saMkhyAtA trasa jIvo che. bIralA Tekanolojikala enDa InDasTrIyala ekjhIbIzana, kalakattAmAM kisTogrApha yaMtrathI pANInA ekaTIpAmAM 36,450 jIvo darzAvyA che. te pANInA jIvo nathI paraMtu pANImAM rahelA be IndriyajIvo che. pANImAM rahelA trasajIvo viSenI mAnyatAbaMnenI samAna che. jainadarzanamAM jaLacara, sthaLacara ane khecara ema mukhya traNa prakAranA tiryaMca prANIo darzAvela che. jaLacara eTale jaLamAM rahenArA. temanuM dehamAna 1000 yojanAnuM che. sthaLacara eTale pRthvI para rahenArA siMha, hAthI ItyAdi. jemanI utkRSTa avagAhanA cha gAunI che. sthaLacaramAM uraparisarpa eTale peTathI cAlanArAprANIo jevAM ke sarpa, ajagArAdi temanuM dehamAna eka hajAra yojanAnuM che. bhujaparisarpa eTale bhujAnA baLathI cAlanArA noLiyAAdinuM dehamAna bethI navagAunuM che.khecaramahaMsa, popaTa AdiAkAzamAM uDanArA pakSIonuM dehamAna bethI navadhanuSyanuM darzAvela che." uparokta mAhitI anusAra jainadarzananA tiryaMconI aMdAje samuccaya avagAhanA gaNIe to lagabhaga 150thI 17 phUTa thAya. vijJAne paNa AvA virATa kAyA dharAvatA prANIonA avazeSo zodhI kADhyA che. Discovery nAmanA amerikana sAmAyikamAM 11.5 phUTanI laMbAIvALA ane lagabhaga 23 phUTanA vistAravALI pAMkhavALA pakSIonA asmibhUta avazeSo maLyAM che, jene jainadarzananAkhecaravibhAganuM prANI kahI zakAyaje jainadarzana anusAra lagabhaga 150phuTanI mAnyatA sAthe aMzataH maLe che jepanIjha ane maMgoliyAnA vaijJAnikoe 70 abaja varSa jUnuM elosorasa DAyanosoranuM hADapiMjara saphaLatApUrvaka meLavyuM che. temaNe I.sa. 2006 mAM gobInA raNamAM (maMgoliyA) pattharano DuMgara khodatAM TArbosorasa jAtinuM elosorasa yuvAna DAyanosoranuM hADapiMjara saMzodhana karatAM prApta karyuM che. je smItha sonIyana nezanala myujhiyama opha necarala hisTrImAM che. tenI phoTo kopI (naM.1) google.com website
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ pANImAM rahelA trasa jIvo elosorasa yuvAna DAyanosoranuM hADapiMjara
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 333333 TAMANARA
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 391 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa parathI meLavI che. (naM.2) A khecara vibhAganuM virATa kAya paMkhI che. (naM.3) A mahAkAyA dharAvatuM sthaLacara vibhAganuM DAyanosora che. (naM.4) A virATa kAyA dharAvatuM Spider(karoLiyo) che. (naM.5) AcitramAM jaLacara vibhAganA DAyanosora che. jainadarzananA virATakAya prANIonI mAnyatA sAthe vijJAna paNa aMzataH saMmata che. jainadarzanamAM jIvanI jema pradhAnatA dharAvatuM pudgala dravya che. puddagalano sUkSma aMza te paramANu kahevAya che. paramANunI gatinA saMdarbhamAM jainadarzana kahe che ke paramANu eka samayamAM ochAmAM ochA eka AkAza pradeza para rahe che jyAre vadhumAM vadhu te eka samayamAM cauda rAjalokamAM pharI vaLe che.'' vaijJAniko paNa kahe che ke IlekTrona potAnI kakSA upara sekaMDe 1300 mAIlanI gati kare che. gesamAM tIvra kaMpana che je dara sekaMDe cha abaja vakhata paraspara TakarAya che. prakAzanuM eka kiraNa eka sekaMDamAM 1,86,000 mAIlanI musApharI kare che. bhaviSyamAM vijJAna saMzodhanadvArA jainAgamanI ghaNI vAto satyasiddha karI zakaze. jainadarzana zabdane pudgala mAne che. nyAyadarzana dhvanine AkAzano guNa mAne che. jema kAMkaro samudramAM nAkhavAthI tenA taraMgo kinArA sudhI pahoMce che, tema zabda cauda rAjalokamAM phelAI jAya che. devalokanA devone AmaMtraNa ApavA hariNagameSI deva sughoSA ghaMTa vagADe che, teno zabda dhvani asaMkhyAta yojana dUra rahelA ghaMTomAM utarI te raNakAranI asara thavAthI dUranA ghaMTo svayaM vAgavA mAMDe che. dhvani e pudgala che. tenuM svarUpa taraMgAtmaka che. mAIkrophona, reDiyo, TeparekorDa ane mAIkamAM zabda taraMgo vidyuta pravAhamAM parivartita thaI AgaLa vadhe che. vartamAna kALe DokTaro ucca gativALA dhvani taraMgonI madadathI oparezana kare che. vijJAne baherA vyaktio barAbara sAMbhaLI zake, te mATe dhvanine moTo banAvI kAna pAse mUkI zakAya tevuM Earing Aid paNa zodhyuM che. bhAratIya paraMparAmAM maMtra-taMtranI paraMparA paNa prAcIna che. bhagavAna RSabhadeve potanA be putra nami ane vinamine 84,000 vidyAo ApI. gaNadhara ane zrutakevalI mATe 'savAra sannivALa' vizeSaNa vaparAya che.`` arthAt akSaronA saMyogathI banatI sarva vidyAnA jANakAra. jainomAM maMtra dvArA deva-devInI pratimAnI prANa pratiSThA karavAmAM Ave che. A maMtra aihika ane AdhyAtmika sukha Ape che. namaskAra mahAmaMtranA aDasaTha akSaromAM aDasaTha hajAra gagana gAminI Adi vidyAo rahelI che. Adhunika vijJAnamAM jema TelipathInI vijJAna zAkhA che, tema cikitsA zAstramAM TelitherapI nAmanI cikitsA paddhati che, jemAM auSadha, yaMtra (bhaumitika AkRti) ane maMtrano uccAra paNa thAya che. maMtranA uccAraNa dvArA dardInI sAravAra thAya che. uvasaggaharaM stotra' nA prabhAvathI bhadrabAhu svAmIe marakInA roganuM nivAraNa karyuM hatuM. Arya khapuTAcArye maMtra zaktinA baLe be mahAkAyA kuMDIo calAvI hatI. mAnatuMgAcArye bhaktAmara stotranI 48 gAthAnA zabdo vaDe lokhaMDanI beDIo toDI hatI. vijJAna paNa alTrAsonIka DrIla mazInathI hIrA jevA kaThaNa padArthane toDe che. zabda zaktinI tAkAta adhyAtma ane vijJAna baMne mAne che.
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsIne AdhAre azokadara, jeo bhArata hevI IlekTrIkalsa limiTeDamAM mikenikala enjinIyara che. teo kahe che ke, maMtroccAraNa karatAM bhUrA raMganA kaNa samUha dekhAya che. A kaNa atyaMta zaktizALI che. tenAthI prANIonuM zarIra puSTa thAya che. sUkSmazarIra taijasa) nI tejasvitA vadhe che. tethI japa, maMtroccAranuM vidhAna vaijJAnika che. hindu maMdiromAM savAre ane sAMje AratI thAya che temaja zaMkhadhvani karavAno rivAja che. zaMkhadhvanimAM bhUrA kaNonI vizeSatA hovAthI vAtAvaraNa pavitra bane che. ThaMDA pradezomAM bhUrA kaNonI pracuratA hovAthI mAnavo ke prANIonI lAzo barapha nIce hajAro varSa sudhI daTAyelI evI ja rahe che. phrIjanA ThaMDA vAtAvaraNamAM galananI prakriyA ochI thAya che, jyAre bhUrA zakti kaNonA grahaNa svarUpa pUrananI prakriyA vadhI jAya che. tethI vastu lAMbA samaya sudhI tevI ja rahe che.lAla kaNomAM zakti ochI che. vanaspati divase kArbana DAyoksAIDa grahaNa kare che ane prANavAyu bahAra kADhe che. prANavAyune bhUrA raMganA zaktizALI kaNo hoI zake, jyAre kArbana DAyoksAIDatelAlaraMganA kaNo hovA joIe. tethI ja prANAyAma karanAra vyakti prANavAyu grahaNa karI taMdurasta rahe che. zabdanI jema chAyA (pratibiMba) paNa pula che, evuM jainadarzana mAne che. bAdara pariNAmI pudgala skaMdhomAMthI prati samaya ATha sparzI pulaskaMdho bahAra nIkaLe che. te sUkSma hovAthI joI zakAtA nathI paraMtu vaijJAnika prayogo dvArA tadAkAra piMDita thaI zake che. abhinetAnA pratibiMba rUpako AkAzamAM phelAya che. saMgrAhaka yaMtra dvArA punaH joDI mULa pratibiMbarUpe dUradarzananA paDadA para prastuta thAya che, jene ApaNe sinemA ke Telivijhana (dUradarzana)nI saMjJA ApIe chIe. phoTo paDAvanAra vyaktinA pratibiMbane kemerAnI pleTa upara saMgrahita karAya che. chAyAe pudgala che, jainadarzananI A mAnyatAne vijJAnasamarthana Ape che. koI paNa sajIva padArtha potAnA zarIramAMthI viziSTa prakAranA adazya sUkSma kiraNo bahAra pheMke che, tene AbhAmaMDaLa Gura) kahevAya che. manuSyanA AbhAmaMDaLano AdhAra sUkSmazarIranI zuddhatA upara che. zubhavicAro, maMtra zakti ane ISTadevanA smaraNathI saMkalpazakti baLavAna bane che. AbhAmaMDaLanI tIvratAno AdhAra mananI saMkalpazakti upara che. jainadarzana anusAra AbhAmaMDaLanuM nirmANa taijasa ane kArmaNa zarIrathI thAya che. A zarIra pugalonuM baneluM che, tethI temAM varSa . raziyana vaijJAnikasena karliyane (seyonKirian) AbhAmaMDaLanI phoTogrAphI pleTa upara chabIo levAnI paddhatinI zodha karI. A chabIothI pratyakSa dekhAya che ke, dareka vyaktinuM AbhAmaMDaLa juduM juduM che. taijasa zarIra pAcana, sakriyatA ane dIti (tejasvitA)nuM mULa che. te saMpUrNa zarIramAM vyApta che. teno preraka kArpaNa zarIra che. ApaNAM karma anusAra taijasa zarIra spaMdita thAya che. prANadhArA vinirita kare che ane AbhAmaMDaLanuM nirmANa thAya che. mananA pariNAma anusAra AbhAmaMDaLanA raMgo badalAya che. mananA pariNAmane jainadarzanamAM lezyA kahevAya che. kRSNa, nIla, kapota, tejo, pava ane zukla ema chalezyAo che."lezyA pudgala svarUpa che. tethI temAM paNa varNa che. AbhAmaMDaLa ane legyA ekabIjA sAthe ghaniSTa saMbaMdha dharAve che.
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 393 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa AbhAmaMDaLanAraMgo eja jainadarzananIlezyAche.lezyAnA asaMkhya prakAra che kAraNake mananAadhyavasAya asaMkhya che. raMgonA parivartanano AdhAra vyaktinI zArIrika, mAnasika ane bhAvanAtmaka lAgaNIo che. prathamanI traNa azubha lezyA che. bAkInI traNa zubha legyA che. manuSyanI prakRti, svabhAva, kArya ane karma anusAra AbhAmaMDaLanuM nirmANa thAya che. (1)hiMsakaathavAdurAcArI vyaktinIlezyA ke AbhAmaMDaLa kRSNavarNanuM hoya che. (2) IrSALu vyaktinIlezyA,AbhAmaMDaLanIlavarNanuM hoya che. (3) mAyAvI, matsarI vyaktinIlezyAkeAbhAmaMDaLa kApIta (kabUtarAraMgajevuM) varNanuM hoya che. (4) dharmiSTha, pApabhIra vyaktinalezyA ke AbhAmaMDaLa lAlavanuM hoya che. (5) kaSAyonI alpatA hoya tevA vyaktinIlezyAkeAbhAmaMDaLa pILA varNanuM hoya che. (6) zubha dhyAna karanAra, zAMta ane svastha manuSyanuM AbhAmaMDaLa zveta varNanuM hoya che. AbhAmaMDaLanA raMgomAM parivartana karavAmAM Ave to svAthyamAM sudhAro thaI zake. vezyA rasAyaNa parivartananI vidhi che. jUnI graMthione kholI, azubhalezyAnuM pratikramaNa karI, vyakti potAnI cetanAne niHzalya banAvI zake che. A pramANe AbhAmaMDaLa ane legyA ekabIjAnA pUraka che. uparokta vigato parathI spaSTa thAya che ke, jainadarzana ane vijJAna sApekSa dRSTie ghaNA sthAne sumeLa dharAve che. jainadarzanamAM pugalone svarUpanuM varNana AnuSaMgika rIte maLe che te atyaMta noMdhapAtra che. paramAtmA mahAvIre AtmatattvanuM vijJAna darzAvyuM hatuM, je vizvamAM ajoDa che. AjanA vijJAne paramAtmAe darzAvela pudgalAdi tattvanA nirUpaNapara ghaNe aMze yathArthatAnI mahora mArI che. bhaviSyamAM vijJAna jenAgamanI ghaNI badhI vAto satyasiddha karaze evI saMbhAvanA che. samyagudarzananuM jIvanamAM mahattva paramAtmA mahAvIranA vacano Adhunika jIvanamAM paNa eTalA ja upayogI che. te sadAcAra, sadvicAra ane tyAganI bhUmikA che. jIvanane madhamadhatuM, rasALa ane mulAyama banAve che. jIvanamAM rasikatA prere che. maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyastha bhAvanAothI otaprota dharma sadAcArarUpe che. A sadAcAramAMthI cAritranuM ghaDatara thAya che. Avo sadAcArayukta dharma vizvazAMti pragaTAvI zake che. paramAtmA mahAvIrano upadeza AjanA kALamAM paNa prastuta che. paramAtmA mahAvIre kahyuM che, sarva gavAriphati navina rijiADAarthAt sarva jIvo jIvavAne icche che. koI mRtyune icchatuM nathI. paramAtmA mahAvIranuM A anupama sUtra jagatanAM tamAma jIvo pratye maitrIbhAva ane sAdharmikatA utpanna karAve che. jJAna, darzana, anaMta sukha ane vIrya sarva jIvonAM samAna che. sarva jIvonuM caitanya lakSaNa samAna che, tethI sarva jIvo eka ja parivAranA che. Avo vicAra sarva jIvo pratye ahiMsaka
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre bhAva utpanna kare che. tevA samAja ke rASTramAM sarve jIvonA jIvanamAM sahAyaka banavAnI abhilASA hoya che paraMtu, aNubombArA ekasAthe hajAro mANasone raheMsI nAkhavAnI vRtti nahoya. ahiMsA, aparigraha ane anekAnta A jaina tIrthakara dvArA jagatane maLelI anokhI dena che. bhagavAna mahAvIre prabodhelA aneka siddhAMtamAMthI A traNa siddhAMta vizva vikhyAta che. bhagavAna mahAvIranA samakAlIna bhagavAna buddha udghoSaNA karI dunana hitAya, dugara sudhA - mAnavInuM hita thAya, temanuM sukha sacavAya, te rIte ahiMsAno amala karavo. bhagavAna mahAvIre ahiMsAnuM pUrNa svarUpa karuNAthI prerita banI darzAvyuM.. sabepANA piyAjyA suhasAyA dukkhapaDikUlA appiyavahA / piyajIviNo jIviukAmA NAtivAejja vinA sarvaprANIone potAnuM jIvana priya che. sarve sukhanA abhilASI che. sarvane duHkha apriya che. sarva jIvo pratye ahiMsaka bhAva maitrIbhAva keLavavo te ja dharma che. AvA siddhAMtone anusaranAro vyakti cha kAya jIvone abhayadAna ApanAro hoya che. te bIjAnA duHkhone dUra karavAnI bhAvanAvALo hoya che. jainadarzanamAM ahiMsA niSedhAtmaka ane vidheyAtmaka svarUpe darzAvelI che. koIpaNa jIvane duHkha ke pIDAna ApavI, temanI hiMsA na karavI, eniSedhAtmaka pakSa che. sarva jIvone Atmatulya gaNavA, rti pUNe sarva jIvo sAthe maitrIbhAva rAkhavo e vidheyAtmakapala che. ahiMsAnuM AvuM svarUpa eprabhu mahAvIranI sarvocca dena che. prabhu mahAvIre ahiMsAne samUthamarI" arthAt sarva jIvonuM kSemakuzaLa maMgala karanArI kahI che. prabhu mahAvIre prabodhelA AgAra dharma ane aNagAra dharmamAM sauthI prathama ahiMsA vratanuM svarUpa darzAvela che. ahiMsA vrata e mULavrata che. bAkInAvato vADarUpe che. asatyavacana, adata grahaNa karavuM (corI), abrahmanuM sevana (baLAtkAra, bhUNahatyA, bALalagna) ane parigraha (lobhavRtti, mamatva, Asakti) A cAra vratono AdhAra ahiMsAnA pAlana para che. A vratanuM sevana karanAradravyahiMsAnI sAthe sAthe bhAvahiMsA paNa kare che. hiMsaka samAja ke rASTrasvastha kevI rIte rahI zake? jyAM hiMsA che, tyAM bhaya che. jyAM bhaya che, tyAM asatya che. satya haMmezAM nirbhayatA dvArA Take che. hita, mIta, priya vacana bolanAra lokapriya bane che. satya pratyenA prema vinA anukaMpA, saMyama, tyAga, arpaNa, nirbhayatA paNa na janme. anyanuM ahita karanAra satya vacana paNa satyArthI na bole. svastha samAjanA nirmANa mATe ahiMsA sAthe satya paNa jarUrI che. adatta eTale koInuM AMcakI levAnI vRtti. AvI vRtti e mahApApa che. koInuM khovAyeluM, saMghareluM, dATeluM pArakuM dhana lenAra athavA bIjAnI saMpatti haDapa karanAra vyakti sAmenA vyaktinI mAnasika hiMsA kare che. corI karavIe vizvAsaghAta che. jyAM avizvAsa che, tyAM maitrI keprIti nahoya. bhagavAna mahAvIre aNagAra dharmanI prarUpaNA karI, jemAM saMpUrNapaNe brahmacaryanuM pAlana karavAnuM hoya che. jaina zramaNo sarvathA brahmacaryanuM pAlana kare che. A zUravIranuM kArya che. badhA ja mAnavo aNagAra dharma svIkAravAne
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ 395 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa sakSama na hoya te lakSyamAM rAkhI bhagavAna mahAvIre AgAra dharmanI paNa prarUpaNA karI. AgAra dharma eTale maryAdita samaya sudhI aMze dharmanuM pAlana karavuM. gRhastha jIvanamAM maryAditapaNe brahmacaryanuM pAlana karavA svastrImAM saMtoSa ane parastrInA tyAgarUpe brahmacarya vrata che. lagnavyavasthA e vyAbhicArane dUra karI svastha samAja nirmANanI eka vyavasthA che. svastha ane nirogIjIvananA nirmANa hetu brahmacaryavrata Avazyaka che. jyAM bhoga che, tyAM spRhA, lAlasA ke abhipsA che. parigraha, Asakti, mamatvanI jananI spRhA (icchA) che.cha3mAsanA gavitiyA "icchA AkAzasamAna anaMta che. bhoga sAmagrIo jagatamAM sImita che. spRhAthI atRmi ane atRptithI hiMsA vadhe che. ahiMsAno sauthI moTo AdhAra aparigraha che. aparigraha vinA ahiMsA saphaLa na bane. parigrahanImUcchavyaktine koI paNa prakAre dhana ItyAdi meLavavA prere che tethI AsaktithI hiMsAno janma thAya che. saMtoSI abhayakumAre rAjapATano tyAga karI vAstavika rAjarSipaNuM prApta karyuM. jyAM saMgrahavRtti, ghUsaNakhorI che, tyAM viSamatA che. jyAM saMtoSa che, tyAM tame paNa sukhethI raho ane ame paNa sukhethI rahIe, evI bhAvanA che. dAnanuM mahattva sAdhana ane saMpatti paratvenA mamatAnA tyAganuM che. vitaraNavRtti ane saMvibhAgavRttie aparigrahanI nizAnI che, je viSamatA dUra kare che. ahiMsAmAM vRddhi karanArA dizA parimANa, bhogapabhoga parimANa ane anarthadaMDa viramaNavrata che. cAre dizAo ane vidizAomAM amuka maryAdA sudhI gamanAgamananI chUTa tathA te uparAMta javAnI pratijJA karavI te diguparimANavrata che. A vratano mukhya uddezyatRSNAne niyaMtrita karavI tathA maryAdita kSetranI bahAra thatI hiMsAthI nivRtta thavuM; evo che. tapAvelo goLo jema jyAM jAya tyAM jIvono nAza kare, tema pratyAkhyAna vinAno AraMbhasamAraMbhamAM pravRtta gRhastha pApa karmathI bhAre bane che. saMyamI sAdhaka samiti guptithI yukta hovAthI temanA gamanAgamana para niyaMtraNa hoya che. divratanuM parimANalobhavRttine roke che. nirlobhIvyakti sadA saMtoSI ane AnaMdIjIvana pasAra kare che. ekavAra bhogavAya tevA padArtho. dA.ta. anAja, pANI Adi bhoga kahevAya ane vAraMvAra jeno upayoga thaI zake tevA vastra, alaMkAra Adi upabhogapadArthonuM saMkhyAdirUpe pramANa karavuM te bhogapabhoga parimANavrata che. jemAM bhojana niyaMtraNa ane karma niyaMtraNanuM mArgadarzana thayuM che. abhakSya AhArano tyAga, sacitta (sajIva) AhArano tyAga, mAMsa, madirA Adino tyAga karI, jIvana jarUriyAta vastuonA padArthonuM niyamana temaja vyApAramAM alpAraMbhavALA AjIvikAnAM kAryo karavAM paraMtu paMdara prakAranA adhama vyApAra na karavA ItyAdi vastuonI bhagavAna mahAvIre jANakArI ApI che. A vratamAM rAtribhojanane abhojya gayuM che. sUryaprakAzanA abhAvamAM rAtrinA samaye jIvonI utpatti vadhu hoya che, je bhojanamAM paDe ane tevuM bhojana karavAthI aneka prakAranA rogo thavAnI saMbhAvanA che. AyurvedamAM paNa kahyuM che ke sUryAsta thatAM nAbhikamaLa saMkocAI jAya che. tethI rAtrekhAdheluM barAbara pacatuM nathI. pakSIo paNa rAtribhojana karatA nathI. rAtri bhojana narakanonezanala hAIve che.
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsane AdhAre tAmasIkaAhAravikAro utpanna kare che, jyAre sAtvika AhAra zArIrika ane mAnasikapuSTi kare che. anarthAdaMDa viramaNa vratamAM paNa bhAva hiMsA ane dravya hiMsAthI nivartavAnuM ja che. potAnA kuTuMba, parivAranI javAbadArI nibhAvavA AzravanuM sevana karavuM paDe te arthadaMDa che paraMtu Arta-raudra sthAna (durgAna) mAM vyasta rahevuM, bIjAnI pragatinI IrSA, niMdA karavI e anarthadaMDa che. pavitra vicAra ane pavitra AcAra eja dharma che. mAtra mananA durgAnathI taMdulamasya aMtarmuhUrtamAM sAtamI narake jAya che. pramAda eTale ALasa. rojiMdA vyavahAramAM paNa ghI, tela, pANI AdinAM vAsaNo ughADAM rAkhavAthI, ayanA ane avivekanI pravRtithI anya jIvonAM prANahaNAya che. ahiMsAnA pracArathI nahIMparaMtu ahiMsAnA pAlanathI dharmaTake che. jyAM citta zuddhi che, tyAM svakeparanuM ahita karavAnI bhAvanA nahoya. uparokta sarva vrato-niyamomAM ahiMsA dharmanI pradhAnatA che. ahiMsA e AtmAno guNa che. A guNane puSTi karanArA sAmAyika vrata, pauSadhavrata tathA dezAvagAsika vrata che. pApakArI vyApArothI nivRtta thavuM ane svasvabhAvamAM sthira thavuM, te sAmAyika vrata che. jainatva prAptirUpa cothA guNasthAnakathI sAmAyikanI prApti thAya che ane te siddhatva prApti sudhI vikAsa pAme che. jainatva, jinatva ane siddhatva sarva sAmAyikamaya ja che.sAmAyika karanAra sAdhu samAna bane che." sAmAyika eTale sarvatra sAmyadRSTi. sAmAyika sva-para tArakatAnI amogha zakti che. sAmAyika eTale madhura jIvana, bhItaramAM madhuratA, sarva jIvo pratye mAdhurya. jyAM samabhAva-sAmyadRSTi che, tyAM jIvana naMdanavana bane che. dharatI para svarga khaDuM thAya che. sAmAyika e vizva prema, maitrIbhAva ane vizvakalyANanI bhAvanA che. jyAM samabhAva nathI, tyAM viSamatA, vikhavAda ane saMgharSa che. puNiyA zrAvakanI zuddha sAmAyikaprabhu mahAvIranA mukhethI vakhaNAI. niHsvArthatA, arpaNa ane premae samabhAvanAM traNa pagathiyA che. samabhAva e AtmasvabhAvanI prAptinuM pravezadvAra che. dezAvagAsika vrata ane pauSadhavatamAM sAdhu samAna jIvana jIvatAM cha kAya jIvanI rakSA thAya che. bAramuM atithi saMvibhAga drata che, je sAdharmika ane zramaNa bhagavaMtone AhAra, vastra-pAtra, auSadha ItyAdi vibhAga karavArUpa che.bAramuM vrata zramaNa jIvananI anumodanAche. atithi paricaryArUpa che. A vrata sAdharmikone anna, vastra ApI temanI muzkelI-viSamatA dUra karavAnI preraNA Ape che. jethI samAjamAM teo paNa mAna-mobho jALavIzake. zrImaMta ke garIbanI bhedarekhAnArahe. uparokta vratonuM pAlana karanAra samAja eka Adarza ane svastha samAja banI zake che. uparokta sarvavratomAM ahiMsAnI puSTi karI che. prabhu mahAvIrano dharma tophAnI samudramAM aTavAyelA bALa jIvo mATe dIvAdAMDIrUpa che. uparokta vratonuM yathArtha pAlana karanAra AtmAnuM jIvana kSamA, saMtoSa Adi guNothI khIlI uThe che. ahiMsAnI sAthe paryAvaraNano siddhAMta paNa samAyelo che. dharma ane yajJanA nAme thanArI hiMsA rokanAra
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ 397 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa tathAgata buddha sthUlahiMsA rokavAnI vAta karI. bhagavAna mahAvIre cha kAyamAM jIva che, evuM jaNAvyuM. jIva mAtranA jIvananA hakano svIkAra e jainadarzananI maulikatA che. zrI AcArAMgasUtra, zrI dazavaikAlikasUtra, zrI sUyagaDAMga sUtrazrutaskaMdha-AdiAgamagraMthomAM paryAvaraNano siddhAMtaotaprota che. koI paNa pravRtti yatnApUrvaka karatAM paryAvaraNano laya khoravAto nathI. tethI jIvanamAM, pralaya paNa Avato nathI. e pachI pANI bacAvo, vRkSabacAvo, kudaratabacAvo'nA sUtro ApoApajIvanamAM vaNAI jAya che. zrAvakanA bAra vrata e trasa ane sthAvara jIvonI hiMsAnI maryAdApUrvakanA che - jIvanamAM AsaktinuM alpIkaraNa pragaTatAM paryAvaraNa surakSAnI jAgarUkatA keLavAya che. aSTapravacana mAtAno siddhAMta eTale skUla paryAvaraNa ane mAnasika paryAvaraNanI zuddhi che. aviveka ke anAthI karelI pravRttimAM havA, pANI, dhvani Adi pradUSaNa khoravAtAM, paryAvaraNanI surakSAnI vAta karI che. jainagamomAM karavuM, karAvavuM ane anumodavuM ema traNa prakAranI hiMsAthI bacavAnI vAta jaNAvela che. prANIonI katala karanArA kasAI, matsya udyoga jevI kaMpanInA zera kharIdanAra ke kemIkala kArakhAnAno kacaro nadI-taLAvamAM ThAlavanAra paryAvaraNanA zatruo che. AjanA yuganI grInahAusanI samasyA paryAvaraNanI surakSAthI haLavI thaI zake ema che. ahiMsA AryAvartanI prAcIna ane parama saMskRti che. te jagatanA jIvone kalyANanI bheTa ApanArI che. ahiMsA sAthe saMkaLAyelo prabhu mahAvIrano mahattvano siddhAMta che anekAnta. anekAnta ke sahaastitvanA AdhAre vibhinna saMpradAyo, rAjanaitikajUtho ke komI jUtho vacce ekatA sthApI zakAya che. jyAM ekAMta che tyAM hiMsA, vidroha che. ekAntamAM haThAgraha ane kadAgraha samAyelo che. khoTo Agraha satya svIkAravAnI UNapa janmAve che. jyAM ahaMkAra ane mamakArano dhamadhamATa che, tyAM anyanA sArA vicArone apanAvavAnI vRtti paNa na hoya. jyAM bIjAne utArI pADavAnI vRtti che, tyAM ahiMsA kyAMthI saMbhavI zake? AtmikazuddhinA urtIkaraNa mATe AcAramAM ahiMsA ane vicAramAM anekAnta Avazyaka che. Agraha ane vigrahanuM visarjana karI virodhI dRSTiomAM sumeLa sAdhavAnuM kArya anekAna dvArA thAya che. pratyeka samAja tenAM mUlyo para ane e mUlyo pragaTa karatAM AcAro para Takelo hoya che. mUlyo jyAre samAjanI jIvanazailImAM vaNAI jAya che tyAre te samAja sabaLa, suyojita ane pragatizIla bane che. tevA samAjano vyakti jIvanane urdhvagAmI banAvavAnI sAthe sAthe sadAcArapUrNa banAve che. bhagavAna mahAvIranA sarva siddhAMto janajIvanane saMvAdI ane surIluM banAvavA temaja samAjamAMthI viSamatA dUra karavA mATe che. tene samajavA mATe samyaka dRSTinI AvazyakatA che. jyAM sudhI dRSTi savaLI na bane tyAM sudhI amUlya siddhAMtonuM jJAna ke rahasya na samajAya. siddhAMtonI sabhya zraddhA-jJAna ane AcaraNa vinA mokSamArga dUra dhakelAya che.
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre prakaraNa 6 : pAdanoMdha 1. zrI uttarAdhyayanasUtra, a.28, gA-7, pR.138. 2. tatvArthasUtra, a.pa, sU.12,pR.202. 3. jainadarzananA vaijJAnika rahasyo zyAmagata (Blackholes), pR-pa3. temaja bRhat saMgrahaNI bhASAMtara, pariziSTa - 4,pR-749. 4. zrI jaMbulIpa bhAga-2, pR. 11. 5. zrI caMdra-sUrya prazami prAkRta-8, pR.131.gA.- 199,pR-225. 6. jaMbulIpa bhA.-2,pR-42,43. 7. laghusaMgrahaNI prakaraNa-2, ApaNuM vizva-pR-pa1. 6. Many Ilves, many masters by simon & suchuster published in 1988 U.S.A. 9 vijJAna ane dharma-pR.29. 10. bRhatasaMgrahiNI gujarAtI anuvAda-gA.- 297, pR. 510. 11. zrI bhagavatIsUtra-bhA.-4, a.- 16, u.- 8, sU.- 7, pR. 318. pra. zrI prAguru phAunDezana 1ra. jainadarzananA vaijJAnika rahasyo, pR-190. 13. eja pR-188. 14. zrI sthAnAMgasUtra, sthAna.-6, sU-44,pR 127. pra. zrI guwANa phAunDezana. 15. zrI prazna vyAkaraNasUtra-prathamazrutaskaMdha, a.-1, sU. 3, pR.- 154.pra.- zrI guruprANa phAunDezana. 16. zrI uttarAdhyayanasUtra-a.- 9, sU-48,pR. 176.pra.- zrI guraprANa phAunDezana, 17. vizeSAvazyaka bhASya, gA.- 2990, pR. 397.
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ 399 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa pariziSTa-1 graMthibhedatI prakriyA sarva saMsArI jIvonI mAtRbhUmi vanaspatikAyanA nigoda vibhAganI avyavahArarAzi che. dareka jIvAtmAnI A niyata che. anAdi nigodamAM rahevuM te avyavahArarAzi che. jyAM jIve anaMta janmamaraNa karI anaMta kALa pasAra karyo che. jeTalA jIvosiddhapada prApta kare che te samaye teTalAjIvo jenI kaSAya ane kRSNalezyAnI tIvratA maMda thaI che tevA jIvo avyavahArarAzimAMthI vyavahArarAzimAM Ave che. nigodamAMthI bahAra AvavuM, te vyavahArarAzi che. avyavahArarAzimAMthI vyavahArarAzimAM AvavAnuM kAraNa vyavahArarAzimAM jIvonI saMkhyA nizcita (F) che. tethI koI jIva siddha thatAM vyavahArarAzimAM te jIvanI khAlI jagyA pUrNa karavA temaja tyAMnI jIvarAzinuM pramANa barAbara jaLavAya, te mATe avyavahArarAzimAMthI vyavahArarAzimAM Ave che. | nigodamAMthI bahAra AvyA pachI paNa jIva anaMta janma-maraNa karato saMsAranI vividha yoniomAM pharato cAre gatimAM paribhramaNa kare che. ajJAnatAnA kAraNe jIva tIvra bhAve pApakarma kare che. te kALamAM jIvane khoTA upAyane choDI sAcA upAyanI prApti karavAnI caturAI ja pragaTatI nathI. avyavahArarAzi temaja vyavahArarAzimAM paNa chellA pudagala parAvartana pUrveno saghaLo kALa acaramAvarta kALa che. "caramAvarta e jaina paraMparAno zabda che. chello pudgalaparAvartana eTalecaramAvarta. acaramAvartaeTale dIrthasaMsAra athavA lAMbo saMsAra paTa. tamAma saMsArI jIvo anaMta pudagala parAvartanamAMthI pasAra thayA che. kyAreka bhavya jIvono saMsAra kALa osaravA mAMDe che ane jIva paranuM prAdhAnya bhogavatuM mohanIyakarmanuM baLa maMda paDe che. tethI Atmikazuddhi vadhatI jAya che, tyAre saMsAra kALa parimita bane che. te parimita saMsAra kALa eTale caramAvarta. caramAvarta kALamAM jayoga prApti thaI zake. acaramAvarta kALamAM jIvo bhavAbhinaMdIhoya che. temane prajJAcakSunI jemasanmArga jaDato ja nathI. badhA jIvono tevo svabhAva hovAthI sarva jIvonA anaMtA pudgalo vItI gayA che. temane asAra vastupaNa sArarUpa lAge che. janma, jarA, maraNa Adi upadravyothI bharelo saMsAra atyaMta priya lAge che. saMsAra temane abhinaMdanarUpalAge che, tethI teo "bhavAbhinaMdI jIvo kahevAya che. A jIvo zudra (paNa), lAbharahita (mAMgavAnA svabhAvavALA), matsara, zaTha, ajJAnI ane bhayavAna hoya che. svapramAM paNa temane duHkhanivArakavivekajJAna hotuM nathI. AvA jIvo mAtrayaza-kIrti ane saMpadA meLavavA lokottara dharmanI ArAdhanA kare che. jIvano be pugala parAvarta jeTalo saMsAra kALa bAkI rahe tyAre ogha saMjJAe viveka rahitapaNe sahajatAthI dharma sAMbhaLe te "zravaNasanmukhI'bhAva upajyo kahevAya. tyAra pachI doDhapudgalaparAvarta jeTalo saMsArakALabAkI rahe tyAre jaina dharma pratye kaMIka ruci utpanna thAya tyAre tulanAtmaka buddhithI, mArgagaveSaNA karIvizuddhalabdhithI jainadharma pratye rAga upaje.te "mArgasanmukhI' kALamAM
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'ne AdhAre pravezyo kahevAya. tyAra pachI eka pudgala parAvartakALa jeTalo saMsAra bAkI rahe, tyAre dezanA labdhi pAme. tyAre mAganusArInA 35 bolapAme. cha dravya ane navatattvane jANe. utkRSTa nava pUrva sudhInuMdravya jJAna paNa upArjana karI zake che. prAyogya labdhi pAme to dravya cAritramAM puruSArtha karI utkRSTa nava raiveyaka sudhI jAya, tyAre jIvanI badhA karmonI sthiti (AyuSya sivAya) aMtaH kroDA kroDI sAgaropamanI bane che. AvA maMda yathApravRttikaraNa sudhI jIva anaMtIvAra Ave che ane pAcho phare che. dravya cAritramAM anaMtAnubaMdhI kaSAyano kSayopazama thayA kare che paNa samakitaprApta thatuM nathI. caramAvartakALane AdhyAtmika yogone pragaTAvavAnI bhUmikA che. te dharmano yauvana kALa che. acaramAvata kALa e dharmano bAlyakALa che. jema jenA zarIre khaNaja upaDatI hoya tene khaNavAmAM ja majA Ave che, tema acaramAvarta kALamAM mohAMdha jIvo jyAM sudhI pApanuM phaLa duHkha maLatuM nathI, tyAM sudhI pApa karato ja rahe che. je manuSya zaramAvartakALamAM praveze te ja vAstavika yogI banI zake. acaramAvartakALamAMthI caramAvartakALamAM jIva sahaja bhavitavyatAthI praveze che. temAM puruSArtha kAraNabhUta nathI. abhavyajIvo carAvartakALamAM praveza karI zakatA nathI".zuklapAkSika, graMthibheda karanArA ane cAritranI yogyatA dharAvatA jIvoja caramapudgalaparAvartana kALamAM pravezI zake che. anukrame te bhavya jIvano ardha carama pugala parAvartana jeTalo parimita saMsAra kALa bAkI rahe tyAre jIvanAM saMkaleza pariNAmo maMda thatAM jAya che. tethI mohanIya karma vadhumAM vadhu aMtaH kroDa kroDI sAgaropama jeTalI sthitanuM ja bAMdhe che. te vakhate tenI yogyatA evI pragaTe ke te jIva sittera kroDA kroDI sAgaropamanI sthitinuM mohanIya karmapharIthI nahIM bAMdhe, jene zAstrIya bhASAmAM apunabaMdhaka' kahevAya.paA jIva zuklapAkSika kahevAya che. kALo aMdhAra paTa ghaTavAthI, pratyeka rAtrie caMdranI kaLA vadhavAthI, prakAza kALa laMbAya, te zuklapAkSika che. ardha pudgalaparAvartana kALathI vadhu saMsArakALabAkI hoya, te kRSNapAkSika che. apunabaMdhakajIvakarma ane kaSAyo ghaTatAM graMthibheda tarapha AgaLa vadhe che. tyAre mAgabhimukha ane mArgapatati jevI be viziSTa avasthAomAMthI pasAra thAya che. mArga eTale cittanI saraLatA, AtmAno viziSTa kSayopazama. apunabaMdhaka lakhopati che, jyAre mAbhimukha ane mArgapatita jIvo karoDapati che. apunabaMdhakanIja eka vizeSa avasthA che. - jyAre jIvano dezona ardhapudgala parAvartana saMsAra kALa bAkI rahe che, tyAre karaNalabdhi prApta karI zake che. te samaye traNakaraNa karI samakita prApta kare che. A niyama sarva jIvo mATe che. keTalAka jIvolayopazama, vizuddha, bhavya - je jIvo siddhi pAmavA yogya che te bhavya jIvo kahevAya ane je jIvo siddhi pAmavAne ayogya che te abhavya jIva kahevAya. jevI rIte sonAmAM, ratnamAM, caMdananA kASThamAM mati banavAnI yogyatA che. chatAM badhA ja sonAnI ke caMdananI mati banI ja jAya evo niyama nathI evI ja rIte je bhavya jIvane mokSe javAnI sAmagrI maLe te mokSamAM jAya. (vizeSAvazyaka bhASya. gA. 1834, pR-107). *mArgamAM pravezavAnI yogyatA prApta karanAra mAgabhimukha che ane mArgamAM pravezelo mArgapatita che. -------
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ 401 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa -- dezanA, prayoga ane karaNa e pAMce labdhino vizeSa upayoga karI AgaLa vadhe che. samakita pUrve pAMca labdhi prApta thAya che. samyaktvanI prAptimAM A pAMca labdhionuM vizeSa mahattva hovAthI tenuM svarUpa joIe. labdhi eTale prApti. samyaktvanI prAptine yogya sAmagrI prApta karAve te labdhi che. te pAMca che. te labdhisAra graMthamAM darzAvela che . (1) kSayopazama labdhi :- tattvavicAra thaI zake tevo karmono kSayopazama thAya te kSayopazama labdhi kahevAya. akAma nirjarA ane zubha adhyavasAyonA baLe jJAnAvaraNIya Adi AThe karmonI azubha prakRtiono anubhAga (rasa) anaMtagaNo ghaTavAthI jIvanI utkrAMti thAya che. saMzI paMcendriyapaNuM prApta thatAM samyaktvanA virodhI gADha mithyAtva karmane AtmA dUra kare che. avyavahArarAzimAMthI nIkaLavAmAM A labdhinA pariNAmonI mukhyatA rahe che. samyaktvanI prAptine yogya sAmagrI tarIke saMzI paMcendriya tathA karmono kSayopazamaprApta thatAM jIva jJAnano upayoga tattva nirNayamAM kare che, tene kSayopazama labdhi kahevAya. (2) vizuddhi labdhi :- kSayopazama labdhinA baLe azubhakarmono vipAkodaya ghaTe che, tethI vizuddhi vadhe che. zuddha pariNAmonI vRddhi thatAM deha ane bhogo pratyenI tIvra Asakti ochI thatI jAya che, tethI saMsAranI aruci ane dharmapratyenI ruci vadhe che. (3) dezanA labdhi :- dezanA eTale mokSa prAptino upadeza. viziSTa jJAnI pAsethI jIvane tattvajJAnarUpa dezanA, gaMbhIratAthI sAMbhaLavAnI AMtarika ruci janme che. te jIva satsamAgamathI tattvono jJAtA bane che. A dezanA labdhi zravaNa, grahaNa, dhAraNa, nirdhAraNa ane pariNamanarUpa che. evI bhUmikA prAptinA kAraNarUpa arihaMta, AcArya, upAdhyAya ane muni che. (4) prAyogya labdhi :- tattvajJAnanA zravaNa Adi dezanA labdhithI jIva svasvarUpane jANe che, tyAre tene para padArtha pratyenuM AkarSaNa chUTI jAya che. teno upayoga parathI haTI AtmAnI sanmukha uttarottara sUkSma thato jAya che, AvA zubha bhAvonI bhUmikAne prAyogya labdhi kahevAya che." A bhUmikAmAM jIva zAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya A cAra ghAtI karmono rasa je parvata jevo kaThaNa hato tene kASTa ane latA jevo poco banAve che. vedanIya Adi cAre aghAtI karmono rasa haLAhaLa jhera jevo hato, tene lIMbaDAnA rasa jevo maMda banAve che. ahIM degkarmonI pUrva sattA ghaTI aMtaHkroDA-kroDI sAgaropama jeTalI rahe che tathA navIna karmono baMdha paNa teTalo ja thAya che. pApa prakRtiono sthitibaMdha ane rasabaMdha ocho thAya che. puNya prakRtino zubha rasa vadhato jAya che. jema sahArAnA raNamAM pavananA jhapATAthI retInA DhagalAne uDAvavAmAM bahu takalIpha paDatI nathI te sahaja thAya che, tema ahIM Avela jIvane koI vizeSa prayatna karavo paDato nathI paNa sahaja thaI jAya che. A bhUmikA para jIvane vyavahArika vrata-pratyAkhyAna, tapa-tyAganA bhAva vizeSa rahe che. sauthI moTuM pApa mithyAtva che. teno baMdha ane udaya ahIM paNa cAlu che. uparokta cAre labdhino kALa aMtarmuhUrta che.''A cAre labdhio bhavya ane abhavya baMnene sarakhI hoya che.
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre (pa) karaNa labdhiH - bhavya jIvone karaNa labdhi hoya che. bhavya jIvomAM paNa upAdAnagata, yogyatAnusAra, puruSArthanusAra, bhavitavyatAnusAra ane kALa labdhi anusAra je jIvo aMtarmuhUrtamAM samyakatva prApta karavAnA che tevAjIvoja karaNalabdhimAM praveza karI zake che.' karaNaeTale adhyavasAya. AtmAnA vIryavizeSane karaNa kahevAya che. karaNatraNa che. (1) yathApravRttikaraNa (2) apUrvakaraNa (3) anivRttikaraNa. (1) yathApravRtti karaNa -anAdi mithyA deSTi A saMsAranA vividha duHkhone jhelato, akAma nirjarA dvArA nadI gholapASANa' nyAyathI athavA "dhRNAsara'nyAye (AzayavinA akSaro paDe) karmokhapAvIyathApravRtti karaNamAM Ave che. tyAM AyuSya karma sivAya zeSa sAta karmonI sthiti aMtaH kroDA kroDI sAgaropamanI kare che. tevA prakAranA samakitane anukULa jIvanA pariNAma vizeSane yathApravRttikaraNa kahe che. yathApravRttikaraNanA be bheda che. (1) yathApravRttikaraNa (2) caramayathApravRttikaraNa. caramAvartakALamAM carama yathApravRttikaraNa hoya che.bhAvamalanI pracuratA ghaTatAM carama yathApravRttikaraNa prApta thAya che. caramayathApravRttikaraNamAM alpamalapaNAne lIdhe jeno graMthibhedanikaTamAM che tevA puruSane A samasta nizcaye upaje che. abhavya ane bhavya jIvoe AkaraNa anaMtIvAra karyA che. (2) apUrvakaraNa -apUrva eTale pUrve kadIna thayA hoya tevA vizuddha pariNAma. tenuM bIjuM nAma nivRttikaraNa che. graMthibheda karanArA sarva jIvonA eka samayanA adhyavasAyamAM tarattamatA hovAthI nivRttikaraNa kahevAya che. A karaNane prApta thayelo jIva apUrva vIrSollAsanA baLe, vizuddha pariNAmarUpa prabaLa puruSArtha dvArA rAga-dveSanI nibiDatama ane durbheda graMthi"bhede che. A karmagraMthi jIva mAtrane anAdi kALathI che. karmanI laghutA thatAM jIva karmagraMthine jANe che. zrI haribhadrasUri mahArAje yogabiMdu graMthamAM kahyuM che - "A durbhedya karmagraMthirUpa mahAbaLavAna parvata apUrvakaraNanA tIkSNa bhAvarUpa vajathI bhedAya che, tyAre mahAtmAne tAtvika AnaMda upaje che. A graMthi ekavAra tUTI eTale basa tUTI! kAraNa ke graMthibheda thayA pachI tIvra kaSAyAdino udaya nathI. A graMthibhedanirvANano hetu thAya che.anAdimithyAtvIne graMthibheda thatAM sadarzana-samyagudarzana thAya che. apUrvakaraNanA prathama samayathI ja apUrva sthitighAta, apUrva rasaghAta, apUrva guNazreNI ane apUrva saMkramaNa AcArakAryaprAraMbha thAya che. * apUrva sthitighAtaH- AyuSya sivAyanI jJAnAvaraNIyAdi sAte karmanI niSeka (sAmAnya sthitivALA paramANu samUhane niSeka kahevAya) racanAnA uparanA bhAgamAMthI apavartana karaNathI (je prayatna vizeSathI karmanI sthitimAM ane rasamAM ghaTADote apavartanAkaraNa kahevAya) jAnyathI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTathI seMkaDo sAgaropama pramANa sthitikhaMDana (sthitinA eka TukaDAno) nAza karavo te sthitighAta kahevAya. arthAt
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 403 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa jJAnAvaraNIya Adi karmonI lAMbI sthitine apavartanAkaraNa vaDe ghaTADI devI sthitighAta che. apUrva eTalA mATe che ke jIve pUrve Avo sthitighAta kadI karyo nathI. * apUrvasaghAtaH sattAmAM rahelA azubhaprakRtinA rasano apavartanAkaraNathI nAza karavo terasaghAta kahevAya che. ahIM vizuddhinI tIvratAne kAraNe azubha karmomAM rahelA ugrarasano ghAta thAya che. arthAt azubha karmomAM paDelA rasane maMdabanAvI devAmAM Ave che, jethI phaLa ApavAnI tIvra zakti ghaTI jAya che. * apUrva guNazreNI: samaye samaye asaMkhyAta guNa adhika kamaMdaliko bhogavAya te rIte karmadalikone anukrame goThavavA, te guNazreNI kahevAya che. AyuSya sivAyanI karmaprakRtino apavartanAkaraNathI je sthitighAta pUrve karyo hato tene ahIMguNazreNImAM udayanA prathama samayathI mAMDIne aMtarmuhUrta sudhInAsthitisthAnomAM asaMkhya guNAkAre goThavavA, te guNazreNI che. karmadalikone bhogavavAnI racanA sAmAnya sthitimAM utaratA kramamAM hoya che, jyAre apUrvakaraNanI guNa zreNInI A vizeSa sthitimAM te caDhatA kramamAM hoya che. arthAtu karmaliko pUrva samayamAM jeTalA bhogavAya tenAthI AgaLanA samayamAM asaMkhyAtaguNA vadhu bhogavAya te rIte goThavavAM te guNazreNI kahevAya. eTale graMthibheda karanAro jIva samaye samaye asaMkhyAtagaNI karmanirjarAkare che. * apUrva saMkramaNaH aprazasta prakRtio svajAtIya prakRtimAM saMkramita thAya che. dA.ta. anaMtAnubaMdhI karmanA paramANu saMkramaNadvArA apratyAkhyAna, pratyAkhyAna ke saMjavalana prakRtirUpe pariName che. guNa saMkramaNamAM prati samaya asaMkhyAtaguNA paramANu saMkramita thAya che. prathama bIjo prathama bIjo samaya samaya samaya samaya sAmAnya sthitimAM karmadalikonI racanA guNazreNImAM karmadalikonI racanA * apUrva sthitibaMdha: samaye samaye navA baMdhAtA karmonI sthiti ochI ochI bAMdhavI. arthAtu pUrve kyAreya nahIM thayelo evo alpasthitibaMdha thAya che. te apUrvasthitibaMdha kahevAya che. sthiti baMdhanuM kAraNa kaSAyodaya che. jema kaSAyodaya tIvra banato jAya, tema saMkSiNa pariNAma vadhavAthI sthitibaMdha vadhe che ane kaSAyodaya maMda thatAM vizuddhi vadhavAthI sthitibaMdha ghaTe che. A niyamAnusAra vizuddha pariNAmadhArAe caDhelo apUrvakaraNava jIva pUrva pUrvanAsthitibaMdha karatAM pachI pachInI sthitibaMdha palyopamanA
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre saMkhyAtamA bhAga pramANa nyUna-nyUna kare che. apUrva sthitighAtathI bhUtakALamAM baMdhAyelA karmonI sthitimAMthI palyopamanA saMkhyAtamA bhAga pramANa sthitino nAza thAya che ane apUrva sthiti baMdhathI navA baMdhAtA jJAnAvaraNIyAdika karmonI sthitimAM pUrvasthiti baMdhanI apekSAe pachInA sthitibaMdhanuM pramANa palyopamano saMkhyAtamo bhAga nyUna thaI jAya che. sArAMza e che ke apUrvakaraNa vakhate prati samaye adhyavasAya caDatI mAtrAmAM hoya che, tethI samaye samaye uparokta cAre kArya paNa caDatI mAtrAmAM thAya che. A sthitighAtAdi pUrve kyAreya thayA na hatA, jIvane AvA caDatA pariNAma kyAreya AvyA ja na hatA, tethI A cArene apUrvakaraNa kahevAmAM Ave che. AvuM vIrSollAsavALuM apUrvakaraNa aMtarmuhUrta sudhI ja cAle che. A karaNa jIvane asaMkhyAtIvAra Ave. apUrvakaraNAdi kriyAo ja samyaktvanuM avazya kAraNa che. (3) anivRttikaraNa : apUrvakaraNa prApta thayA pachI jIvane aMtarmuhUrtamAM tenAthI paNa vizeSa zuddha evo anivRttikaraNarUpa adhyavyasAya prApta thAya che. apUrvakaraNathI AgaLa vadhelo jIva adhyavasAyanI prati samaya anaMtaguNa vizuddhi karato anivRtti karaNamAM praveze che. je adhyavasAyo samyaktva prApta karAvyA vinA pAchA nahi phare te anivRttikaraNa. teno bIjo artha e che ke anivRttikaraNamAM eka ja samaye rahelA sarva jIvonA adhyavasAyamAM vizuddhinI taratamatA nathI eTale ke eka samaye, eka sAthe pravezelA jIvonA adhyavasAyomAM tIvratA ke maMdatAnI apekSAe koI pheraphAra nathI. (ahIM anivRttikaraNano artha 'taratamatA na hovI' evo che) paraMtu prathama samaya karatAM bIjA samayanI vizuddhi anaMtagaNI vadhAre che. anivRttikaraNamAM paNa apUrvakaraNanI jema apUrva sthitighAta Adi cAre kArya samaye samaye thayA kare che. anivRttikaraNa jIvane saMsArakALamAM asaMkhyAtIvAra Ave che. anAdi saMsAramAM sarva jIve anaMta yathApravRttikaraNa karyA paraMtu je jIva apUrvakaraNa kare che, tene te pUrve carama yathApravRttikaraNa eka aMtarmuhUrtanuM thAya che. pachI aMtarmuhUrtanuM apUrvakaraNa thAya ane tyAra pachI eka aMtarmuhUrtanuM anivRttikaraNa thAya. A traNe karaNomAM jIvamithyAtva mohanIya karmanA dalikone bhogave che. anivRttikaraNanI aMtarmuhUrta pramANa sthitimAM jyAre saMkhyAtamo bhAga bAkI rahe tyAre aMtarakaraNanI kriyA zarU thAya che. A kriyAmAM mithyAtva mohanIya karma je udayamAM AvavAnA che tene AgaLa-pAchaLa kare che. eTale ke anivRttikaraNa pachInA aMtarmuhUrta kALamAM mithyAtva mohanIya karmanA dalikone udayamAM na AvavA devA. arthAt te samaya mithyAtva mohanIya karmanA ekapaNa dalika vinAno banAvI devo. asat kalpanAe anivRttikaraNanA aMtarmuhUrtanA 100 samaya che. (vastutaH asaMkhya samaya che) jyAre te
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa jIva 60 samayano anivRttikaraNano kALa pasAra kare tyAre bAkInA 40 samayamAM jIva evuM kArya kare ke e 40 samaya pachI AvanArA 100 samayanA eka aMtarmuhUrtamAM eka paNa mithyAtva mohanIya karmanuM dalika udayamAM rahevA deto nathI. arthAt anivRttikaraNanA 61-62-63 Adi samayamAM pasAra thato e jIva AkhA anivRttikaraNa pachI AvanArA navA aMtarmuhUrta kALamAM (100 samayamAM) AvI zakanAra mithyAtva mohanIya karmanA dalikone uThAvIne dUranA kALamAM eTale ke e 100 samayanA aMtarmuhUrtanI uparanI sthitimAM ane potAnA bhogavAtAM 6162-63 AdithI 100 samaya sudhInI nIcalI sthitimAM pheMkato jAya che. anivRttikaraNano saMkhyAtamo bhAga (40 samaya) bAkI rahe tyAre aMtarakaraNanI kriyA zarU thAya che. A kriyAne 'AgAla' kahevAya che. tene vadhu spaSTatAthI samajIe. udiraNA udayAvalinA (1) aMtarmuhUrtanI sthiti anivRttikaraNa AgAla karmadaliko 405 (2) aMtarmuhUrtanI sthiti (3) aMtaH kroDA kroDI sAgaropamanI sthiti aMtarakaraNa aMtakaraNanI kriyAmAM sahaja rIte mithyAtvanA traNa bhAga paDe che. prathama bhAgamAM jeTalAM karmo aMtarmuhUrtamAM udayamAM AvavAnA hoya teno kSaya kare ane je daliko pachInA aMtarmuhUrtamAM udayamAM AvavAnA che, tenI sthiti ghaTADI zakAya tema hoya tene baLAtkAre kheMcI udayAvalikAmAM nAkhI bhogavato jAya che. tene 'udiraNA' kahevAya ane je karmonI sthiti ghaTADI zakAya ema nathI tenI sthiti vadhAre che. bIjA bhAgamAM je karma daliko sattAmAM che, tene prathama ane trIjA bhAgamAM nAkhI bIjA bhAgane saMpUrNa khAlI kare che. A samaye trIjI sthitimAM dalikone upazamAvavAnuM kArya cAlu ja hoya che. trIjA bhAganA dalikone baLAtkAre kheMcI prathama bhAgamAM udayAvalikAmAM nAMkhe che. jene 'AgAla' kahevAya che. A traNe kriyA eka sAthe thAya che. prathama bhAganI aMtarmuhUrtanI sthitimAM be AvalikA (eka AvalikA = asaMkhyAta samaya) bAkI rahe, tyAre AgAla pUrNa thAya ane eka AvalikA jeTalo samaya bAkI rahe, tyAre udiraNA paNa baMdha thAya kAraNake have jIvane, eka aMtarmuhUrta sudhI eka paNa karma udayamAM AvI bhogavavAnuM bAkI rahe evuM hotuM nathI. aMtarakaraNa e anivRttikaraNano ja eka vibhAga che. jema lAkaDAnA be TukaDA para ghA paDatAM vacce aMtara paDe che, tema mithyAtva mohanIya karmanA dalikonuM bevibhAgamAM vibhakta thavuM; te aMtarakaraNa che. arthAt mithyAtvanA
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsIne AdhAre dalikovinAnI sthiti te aMtarakaraNa".mithyAtvanAliko vinAnI zuddha bhUmine upazamAddhA kahevAya che. temAM pravezatA prathama samaye ja upazama samakita prApta thAya che. have "jIva aMtarmuhUrta sudhI mohano upazama karI upazama samakitI bane che. ahIMnaisargikasamakita athavA gurunA upadezathI adhigamasamakita pAme che. upazama samakita prApta thatAM jIva avirati samyagudRSTi nAmanA cothA guNasthAnake Ave che. tyAM sudhInI sarvaprakriyAne prathama guNasthAnake ja kare che. upazama samakita prApta karyA pachI jIva upazamAvelamithyAtvamohanIya karmanA aMtaH kroDAkoDI sAgaropamanI sthitinA dalikone svaccha karavAnuM kArya kare che. jene zAstrIya bhASAmAM pUMja kahevAya che. Avo prayatna karavAthI je karma daliko sarvathA zuddha thAya che, tene "samyakatva mohanIya' kahevAya che. je ardhazuddha bane che, tene mizramohanIya kahevAya che. je azuddha ja rahe che, tenemithyAtvamohanIya kahevAmAM Ave che. pathamika samakitano aMtarmuhUrta kALa pUrNa thatAM (1) mithyAtva mohanIyarUpa azuddha pUMjanA udayathI jIvaprathamamithyAtvaguNasthAnake jAya che. athavA (2) ardhazuddha pUMjano udaya thavAthI jIva trIjA mizraguNasthAnake jAya che athavA (3) vizuddha pUMjanA udayathI jIvalayopazama samakitI arthAtu vedaka samakitI bane che. upazamAM samakitanI madadathI AtmA mithyAtva mohanIyanA traNa vibhAga banAve che. aMtarmuharta kALa pUrNa thatAM temAMthI game te ekapUMjano udayathAya che. adhyavasAyonI vizuddhi vadhatAM samakitI jIva mithyAtvanAM dalikone samakita mohanIya athavA mizra mohanIyamAM saMkramAve che. tethI viparIta je samakitathI patita thaI mithyASTi banyo hoya te pUrve karelAM pUMjomAMnA mizramohanIya ane samakita mohanIya AbaMne pUjonemithyAtvamAM saMkramAve che." samakitI AtmAadhyavasAyonI zuddhithI mithyAtvapUMjano saMpUrNakSayakarakSAyikasamakita prApta kare che." samakitathI paDivAI thayelo AtmA pharIthI samakita pAme tyAre paNa apUrvakaraNa vaDetrapUjA kare che ane anivRttikaraNa dvArA samyakatvapUMjane udayamAM laI kSayopazamasamakita pAme che. karmagraMtha ane siddhAMtakAro vacce samyakatva paratve matabheda." (1) karmagraMtha anusAra anAdi mithyAdeSTi sarvaprathama aupazamika (upazama) samakita prApta kare che. pathamika samakitano aMtarmuhUrtano kALa pUrNa thatAM kSayopazama samakitI, mizradaSTi kemithyASTi e traNa sthitimAMthI koI paNa eka sthiti prApta kare che. siddhAMtakAronA mate anAdi mithyAdeSTi prathama upazama samakita ja prApta kare, evo ekAMta niyama nathI. anAdi mithyASTi jIva adhyavasAyonI vizuddhithI apUrvakaraNamAM pravezI, graMthibheda karI mithyAtvanA traNa pUMja kare, pachI anivRttikaraNanA sAmarthyavaDe zuddha pUjane vedato (upazama samakita prApta karyA vinA) prathama kSayopazama samakita prApta karI zake che.
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ 407 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa (2) karmagraMtha anusAra anAdi mithyAtvI jIvane sau prathama upazama samakitanI prApti manuSya bhavamAM ja thAya che. jyAre siddhAMtakAra anusAra koI jIvane sarva prathama kSayopazama athavA koI jIvane aupazamika samyaktva prApta thAya che. A samakita cAre gatinA jIvo prApta karI zake che. jJAtAdharmakathAmAM mekkumAranA AtmAe hAthInA bhavamAM tathA digaMbara mata anusAra bhagavAna mahAvIranA AtmAe siMhanA bhavamAM samakitI prApta karyuM hatuM, evI mAnyatA che. (3) siddhAMtakAronA mata anusAra je jIva sarva prathama aupazamika samakita saMpAdana kare che, teno prakAra karmagraMthakAroe darzAvela yathApravRttikaraNa Adi traNa karaNanI prAptipUrvaka aMtarakaraNanA prathama samaye aupazamika samakita prApta thAya che tyAM sudhI maLato Ave che. ahIMvizeSatA e che ke aupazamika samakitanA anubhava kALamAM te jIva 'pUMja' karato nathI. ahIM spaSTa thAya che ke, jIva nirmaLa aupazamika bhAvane aMtarmuhUrta sudhI anubhavI, tyAra pachImithyArdaSTi ja banaze. tene kSayopazama ke mizrardaSTi evI sthiti prApta thatI nathI. je jIva prathama kSayopazama samakita saMpAdana kare che, te pUrve prathama yathApravRttikaraNano adhikArI bane. tyAra pachI apUrvakaraNanA adhyavasAyo vaDe graMthibheda kare. apUrvakaraNanA baLathI ja traNa pUMja kare pachI anivRttikaraNane prApta kare. e karaNanA baLathI zuddha, mizra ke azuddha evA traNa gUMjamAMthI zuddha pUMjano ja anubhava kare arthAt kSayopazama samakita meLave che. tethI aupazamika samakitano adhikArI thayA vinA ja jIva kSayopazama samakitano svAmI bane che. A pramANe siddhAMtakAro ane karmagraMthanA matamAM bhinnatA hovA chatAM anAdi mithyArdaSTi jIva ja zreNI vinAnuM aupazamika samakita pAme che. A saMdarbhamAM baMne saMmata che. (4) karmagraMthakAronA mate kSayopazama samakitI jIva marIne vaimAnika devapaNe ja utpanna thAya che. siddhAMtakAronA mate samakita prApta karyA pahelAM je gatinuM AyuSya bAMdhyuM hoya te gatimAM te jIva jAya che ane samakita paNa tenI sAthe jAya che. narakagatimAM chaThThI naraka sudhI samyaktva sAthe laI jAya che. zreNika mahArAjAe samakita prApta karavA pUrve narakanuM AyuSya bAMdhyuM hovAthI, teo samakitI hovA chatAM narakamAM gayA. (5) siddhAMtakAronA mate graMthibheda thayA pachI koI AtmA samakita vamI nAkhe, to paNa te mithyAtvI jIva have utkRSTa koTinA karmabaMdhana karato nathI. "jyAre graMthakAronA mate mithyArdaSTi banelo AtmA utkRSTa koTinAM karmo bAMdhe che paraMtu utkRSTa rasavALAM karmo bAMdhato nathI. A baMne pakSamAM sthitinA saMdarbhamAM vivAda che. utkRSTa sthitibaMdha potAnuM tIvrapaNuM 2sa vinA darzAvI na zake, tethI khAsa koI bhinnatA nathI.
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsIne AdhAre pariziSTa-2 yogacakra sAthe samakitanI tulanA mAnavamAMthI mahAmAnava, mahAmAnavamAMthI atimAnava banAvanAra manuSyanI kAyAmAM gupta rahelI ucca AdhyAtmika zaktine kuMDalinI kahevAya che. tene bhAratIya tathA pAzcAtya saMskRtie potAnA dhArmika graMthomAM vividha nAme saMbodhI che. khristI dharmamAM tene "holI spiriTa', jApAnamAM tene kI' ane cInamAM tene "cI' kahI che. veda ane upaniSadamAM tene "citi zakti', ziva sUtramAM tene "umA' kahI che. citi zakti eTale cetana zakti. A zakti pratyeka prANImAM svataMtrapaNe rahelI che. jene prANa zakti kahevAya che. A cetana zaktinI graMthibheda sAthe tulanA prastuta che. * A cetana zakti AtmakalyANa karAvanAra che. jIvanamAM pAnakharamAMthI vasaMtanuM Agamana karAvanAra che. jIvatvanuM zivatva sAthe joDANa karAvanAra che. tenAthI yoganI pUrNatA prApta thAya che. samyagadarzana eTale satya darzana. je mAnavane pUrNatAnI prApti karAvanAra che, siddhipadanuM bIja che. * A kuMDalinI zaktinA be svarUpa che. avidyA ane vidyA. kuMDalinI pratyeka mAnavamAM mUlAdhAra cakramAM sADA traNa kuMDALAmAM goThavAIne sUtelI che. te bhujaMgAkAre hovAthI tene sarpiNI' paNa kahevAya che. A avasthAmAM mAnavInI daSTi viSaya sukha ane duniyAdArInA bhogo bhogavavA tathA meLavavA tarapha hoya che. tethI tevI avasthAmAM kuMDalinI karmabaMdhananuM kAraNa bane che, jene avidhA avasthA kahevAya che. jenadarzana anusAra uparokta sthiti e graMthibheda pUrvenI acaramAvarta kALanI avasthA che. jene bahirAtmadazA' ke "kRSNapakSa' kahI zakAya. jyAM mohanIpracuratAnA kAraNe daSTimAM viparyAya che. AvA jIvone "bhavAbhinaMdI' kahevAya che. bhava pratye atyaMta ahobhAva hovAthI cAre gatimAM paribhramaNa kare che. A sthitimAM jIva karmanI 158 prakRtio bAMdhe che. tyAM karmanI saghanatA vizeSa pramANamAM hoya che. jIvanI A ghora aMdhakAramaya dazA che. * saMsArathI athaDAtAM, kUTAtAM, karmanA kavipAko cAkhatAM jyAre saMsAra pratye aNagamo utpana thAya che, mokSa taraphanI rucI vadhe che, paramAtmA thavAnI prabhutA jAge che tyAre kuMDalinI zakti jAgRta bane che; jene vidhAavasthA kahevAya che. A avasthAmAM mAnavI pApone naSTa kare che. jainadarzana anusAra ardhapugala parAvartana jeTalo saMsAra kALa jeno bAkI rahe che, tevA jIvo zuklapakSI kahevAya che. caramAvarta kALamAM AvyA pachI ja yogadaSTimAM praveza thAya che. tevA jIvone saMsAra ane bhogothI chUTavAno talasATa jAge che. teno mokSa meLavavA taraphano jhoka vadhu tIvra bane che. te abhiniveza-kadAgraha, mAtsarya A sarva doSo tyaje che. te satsaMgati ane sadAcAra pravRtti dvArA Atmika guNono vikAsa sAdhe che. te darzana mohanIya karmano kSaya karI koI dhanya ghaDIe graMthibheda kare che. tenAmAM deha bhAvathI chUTavAno viveka janme che. A avasthA te aMtarAtmadazA' ke "zuklapakSa kahevAya che. graMthibheda karI samakita prApta karanAra AtmA pApabhIru hovAthI utkRSTa koTinA pApa na bAMdhe
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ 409 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa samakitI AtmAne 41prakRtiono abaMdha hoya che*. A avasthA vidyA sAthe tulanIya che . kuMDalinI zakti mUlAdhAramAM zayana kare che, je mithyAtva avasthA sAthe tulanIya che. mithyAtva avasthAnA aMtima samaye karmanA kSayopazama ane akAma nirjarAnA baLe koIka sAdhakane Atmika zakti jAgRta thAya che. svAmI vivekAnaMdane temanA guru rAmakRSNa paramahaMse kuMDalInI vidyA ApI hatI. A kuMDalinI mahAzaktine jAgRta karavAmAM haThayoga, prANAyAma, Asana, mudrA, maMtro AdinA abhyAsanI jarUra che. koI anubhavI siddhi prApta gurunA sparza, saMkalpa, zabda ke daSTithI paNa A zakti jAgRta thAya che. graMthibhedanI prakriyA sadgurunA mAdhyame athavA svAbhAvika(jAtismaraNa jJAna ItyAdi) rIte thAya che. prabhu mahAvIre gautama gaNadharane, caMDakauzika sarpane, arjuna mALIne samyak bodhi prApti karAvI hatI. gautama gaNadharanA mukhethI mahAvIra svAmInuM varNana sAMbhaLI hAlika kheDUta samakita pAmyo. kuMDalinI jAgRta thatAM mUlAdhAra cakrane bhedI vividha cakromAMthI pasAra thatI sahasrAracakra sudhI pahoMce che. tyAre te yogIne caitasika zaktio, siddhio prApta thAya che. graMthibheda karanAra sAdhakane saMsAranI anityatA samajAya che tyAre adhyavasAyonI vizuddhi, saMyama ane tapathI keTalIka aMtaraMga siddhio pragaTe che. siddha prabhAvakane AvI siddhio sAMpaDe che, jeno upayoga sva mATe na karatAM jinazAsananA uddhAra mATe kare che. kuMDalinIne jAgRta karavA prAthamika bhUmikAmAM cittazuddhi Avazyaka che. kuMDalinI zaktinI surakSA hetu brahmacarya, ahiMsA, satya, asteya, zauca, aparigraha, tapa, saMtoSa, svAdhyAya, Izvara praNidhAna Adi sadguNonI AvazyakatA che . jainadarzana anusAra graMthibhedanI prAthamika bhUmikAmAM sadAcAra ane naitika guNonuM pAlana Avazyaka che; jene mArgAnusArInA pAMtrIsa bola kahevAya che. A pAMtrIsa bola samakitanAM bIja che, je cittazuddhi kare che. cittazuddhi vinA samakita jevo amUlya guNa pragaTa paNa na thAya temaja na Take. * kuMDalinI jAgRta thatAM mUlAdhArane choDI svAdhiSThAna cakra, maNipura cakra, anAhata cakra, vizuddhi cakra, AjJA cakramAM urdhvagamana karI dhIme dhIme athavA eka jhATake sahasrAra cakramAM pahoMce che. tyAre te kadamAM nAnI banI jaI sahasrAra cakramAM coMTI jAya che. te samaye teno mUlAdhAra cakra sAtheno saMparka tUTI jAya che. samakita prApta thatAM bhavya jIvano mithyAtva sAtheno saMbaMdha tUTI jAya che. kSAyika samakitI AtmAno mithyAtva sAtheno saMparka sadAne mATe chUTI jAya che, paNa upazama ane kSayopazama samakitI *1) mithyAtva 2) huMDaka saMsthAna 3) napuMsaka veda 4) sevArta saMhanana 5) ekendriya 6) sthAvara nAma 7) Atapa nAma 8) sUkSma 9) aparyApta 10) sAdhAraNa 11-13) vikalendriya 14-16) narakatrika. A soLa prakRtinA baMdhanuM kAraNa mithyAtva hovAthI samakitI AtmA na bAMdhe. anaMtAnubaMdhI kaSAya catuSTanA kAraNe 25 prakRtino baMdha thAya che. 1-4) anaMtAnubaMdhI catuSka 5-7) myAnagRddhi, nidrA-nidrA, pracalA-pracalA 8-10) durbhaga, duHsvara, anAdeya 11-14) nyagrodha parimaMDala, svAti, kubja, vAmana saMsthAna 15-18) RRSabhanAraca saMhanana, nAraca, ardhanAraca, kIlikA saMhanana 19) aprazasta vihAyogati 20) strIveda 21) nIca gotra 22-24) tiryaMcatrika 25) udyota nAma karma. A pramANe samakitI uparokta 16+ 25 = 41 prakRti na bAMdhe.
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre AtmAne pharIthI mithyAtva avasthA prApta thaI zake che. * jema kuMDalinI mUlAdhAra cakramAMthI sahasrAra cakramAM AvanajAvana kare che, tema kSayopazama samakitI AtmA paNa asaMkhyAtI vakhata mithyAtva ane samakitanI bhUmikA vacce AvanajAvana kare che. kuMDalinI jAgRta thatAM sAdhaka kriyAzIla bane che. * samakita prApta thatAM koI AtmA vizeSa puruSArtha dvArA apratyAkhyAnI catuSkano kSaya karI dezavirati ke sarvavirati dharma aMgIkAra kare che. have te mukti paMthe jhaDapathI Daga mAMDe che. tenI pApanI pravRttio prAyaH virAma pAme che. kuMDalinI zakti jAgRta karanAra sAdhaka eka viziSTa prakArano AnaMda anubhave che. graMthibheda karI aMtarakaraNanA prathama samaye anaMtAnubaMdhI catuSka para vijaya meLavanAra AtmAnA mukhamAMthI sahaja nIkaLe che- ame IDarIyo gaDha jItyA re, AnaMdabharyA... ame samakita padavI pAmyA re, AnaMdabharyA... ame muktipadamAM jaI mahAlazuM re, AnaMdabharyA... kuMDalinI jAgRta thatAM sAdhakanI sarva bhrAMtio dUra thAya che, tema kSAyika samakita prApta karanAra AtmAnA sarva saMzayo virAma pAme che. jIvazaktinuM zivazaktimAM joDANa ka2vAnArI A kuMDalinI zakti sarva AtmAnI aMdara nihita che. 'soham', 'ahaM brahmAsmi' jevAM maMtro paNa e ja sUcave che ke AtmAnI aMdara anaMta jJAna che. tene bahAra kayAMya zodhavAnI jarUra nathI. sUphI saMta kabIra kahe che- meM to tere pAsameM, kahAM DhUMDhe baMde; nA tIrathameM, nA mUratameM, nA ekAMta nivAsameM; nA maMdirameM, nA masjidameM, nA kAzI kailAsameM khojI hoya turata mIla jAuM, eka palakI hI talAzameM; kahata kabIra suno bhAI sAdho, meM to huM vizvAsameM prAcIna kavi nyAmatajIe paNa kahyuM che hai darzana jJAna-guNa terA, Ise bhulA hai kyoM mUrakha ? tere meM aura paramAtamameM nahIM bheda aya cetana ! ratana Atama ko mUrakha kAMca badala kyoM bikatA hai ? vinA samakita ke cetana janama viratha gaMvAtA hai ! Ama, graMthibheda(samakita prAptinI prakriyA) temaja kuMDalinI zaktinuM jAgaraNa keTaleka aMze samAnatA dharAve che.
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ 411 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa pariziSTa-3 pradezI rAjA ane kezI svAmInI kathA jAtimada, kuLamada ke arthamadamAM DUbelA tathA svarga, naraka jevI apratyakSa vastuo viSe zaMkAzIla pradezI rAjAno kezI svAmI sAtheno vAdavivAda zrI rAyapAseNIya sUtranA AdhAre prastuta che. sattaramA zatakanA kavi samaya suMdare paNa kezI-pradezaprabaMdhanIracanArAyapAseNIya sUtranA AdhAre karI che. jetavikA (zvetAMbI) nagarImAM pradeza nAme nAstika rAjA hato. tene citrasArathI nAme jaina maMtrI hato. citrasArathIe cAra jJAnanA dhAraka bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAnA kezI gaNadhara pAse zrAvasti nagarImAM zreSTha zrAvakadharma svIkAryo. eka vakhata citrasArathI maMtrInA AgrahathI kezI gaNadhara zvetAMbI nagarImAM padhAryA. citrasArathI kaMbojadezathI AvelA ghoDAonuM parIkSaNa karavAnA bahAne pradeza rAjAne kezI zramaNa pAse laI gayo. citrasArathI kalyANamitra hato. rAjA ane prajAnA hitecchu hato. teNe nAstika ane adharmI evA pradeza rAjAne kezI svAmIno saMparkakarAvyo. te samaye kezI gaNadhara janapariSadane dezanA ApatA hatA. kezI zramaNa jIvanuM svarUpadarzAvI rahyA hatA. tyAre Azcarya sAthe pradeza rAjAe kezI zramaNa pAsevinaya karyA vinAjadUra UbhA rahI pUchyuM, "he bhadAje vastu pratyakSa dekhAya che te ja sat che. jIva apratyakSa che. tethI AkAza kusumanI jema avidyamAna che temaja dharmavagere A jagatamAM sarvathA che ja nahIM. mArA dAdI zrAvikA hatA ane mArA dAdAnAstika hatA. maraNa samaye meM temane kahyuM hatuM ke svargamAM tamane je sukha athavA narakamAM tamane je duHkha thAya te mane jaNAvajo paNa mRtyu pachI to mArA dAdI svarganA sukho kahevA AvyA, mArA dAdA narakanAM duHkho mane jaNAvavA AvyA. tethI huM mAnuM chuM ke svarga, narakake dharma-adharma jevI koI vastu nathI. vaLI meM ekacorane pakaDI tene mArI nAkhyo. tenA nakha jevaDA nAnA nAnA TukaDA karyA, chatAM mane kyAMya jIva dekhAyo nahIM. eka jIvatA mAnavInA zarIranuM ane eka mRtyu pAmelA mAnavInA zarIranuM vajana karyuM. temAM paNa koI pharaka jaNAyo nahIM. meM chidra vinAnI koThImAM eka mANasane pUryo. te koThInuM DhAMkaNuM sajjaDa rIte baMdha karyuM. koThInI aMdara rahelo mANasa mRtyu pAmyo. tenA zarIramAM paDelA asaMkhya kIDAo meM joyA paNa temANasano jIva koThImAMthI bahAra nIkaLavAno tathA kIDAnA jIvone koThImAM pravezavAnovALanA agra bhAga jeTalI paNa mArganahato. vaLI meMjIvane koThImAM pravezatAM kenIkaLatAM joyo nathI, tethI huM mAnuM chuM ke deha ane jIvaekaja che. zarIranA nAzanI sAthe jIvano paNa nAza thAya che. huM jIvasattAno svIkArazI rIte karuM?" pradezI rAjAnI zaMkAnuM nirAkaraNa karavAkezI gaNadhare kahyuM, "devalokanA devocAra kAraNe mRtyulokamAM AvatA nathI. (1) devalokanA kAmabhogamAM magna rahevAthI (2) deva-devIonA prema saMbaMdhamAM AsaktithI (3) devalokanAM nATakaItyAdi bhogomAM tallIna banavAthI (4) manuSyalokanI durgadhathI (400 thI 500yojana UMce
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre uchaLe che.) tArA dAdI svarga sukhomAM nimagna hovAthI tane kahevA AvyA nathI. tevI ja rIte nArakI paNa cAra kAraNe mRtyulokamAM AvatA nathI. (1) tIvra vedanAmAMthI mukti na maLe (2) paramAdhAmI devo dvArA daMDAya che. (3) azAtAnA vedanIya karmano udaya che (4) narakanA AyuSyano nikAcita udaya che. A kAraNe tArA dAdA narakanI vedanAthI AkuLa hovA chatAM ahIM AvI zakatA nathI. he rAjan tArI priya rANI sUrikatA sAthe koI puruSa viSaya sevana kare to te durAcArI puruSane tuM game teTalI AjIjI karavA chatAM choDI mUke ? tenA svajanone maLavAnI paravAnagI Ape ? tema tArA dAdA paNa aparAdhI che, te manuSya lokane icche chatAM tyAMthI nIkaLI na zake. he pradezI! araNInA kASTanI aMdara agni hovA chatAM tenA game teTalA jhINA TukaDA karIe to paNa agni dekhAya ja nahi, tema zarIranA game teTalA jhINAM TukaDA karo to paNa jIva kyAM che te dekhAya nahIM. sarvajJa bhagavaMta jIvane pratyakSa jue che. tuM tArA zarIranA pAchaLanA bhAgane paNa joI zakato nathI, to jIva to arUpI che. tene tuM zI rIte joI zake? tethI jIva sattA che, paraloka che, svarga-naraka che evuM pramANa kara. luhAranI dhamaNa vAyuthI bharelI hoya ke khAlI hoya tene toLo chatAM tenA vajanamAM rati (aMza) mAtra paNa phera jaNAze nahIM, tevI ja rIte jIvayukta zarIra ane jIva rahita zarIranuM samajavuM. jIvane agurulaghutva nAmano guNa che, tethI tenuM vajana nathI. koThInI aMdara pUrelo mANasa aMdara zaMkha Adi vagADe to zabda bahAra saMbhaLAya che paNa te zabda kayA mArge bahAra AvyAM te jaNAtuM nathI, tevI ja rIte kuMbhI (koThI)nI aMdara pUrelA mANasano jIva zI rIte bahAra nIkaLyo ane kuMbhInI aMdara thayelA kIDAnA jIvo zI rIte aMdara pravezyA te jANI zakAya nahIM kAraNake jIva apratihata gatinA guNavALo cho.'' pradezI rAjAne bodha pamADavA kezI gaNadhare aneka yuktio darzAvI, pradezI rAjAe kahyuM, "Apa kaho cho te vAta satya che. tamArA upadezathI mArA hRdayamAMthI mithyAtvarUpI zalya dUra thayuM che paraMtu kuLa paraMparAthI nAstika matane huM zI rIte choDuM ?'' kezI gaNadhare kahyuM, "jema paraMparAthI AvelA dAridra, roga, duHkha Adino tyAga thAya che, tema nAstikapaNuM choDavA yogya ja che. he pradezI ! keTalAka vaNiko vyApAra mATe paradeza gayA. mArgamAM prathama lokhaMDanI khANa AvI. tyAMthI upADI zakAya teTaluM lokhaMDa dareke lIdhuM. AgaLa cAlatAM tAMbAnI khANa AvI. dareke lokhaMDa choDI tAMbuM lIdhuM, paNa loha vaNike ghaNA samayathI lokhaMDano bhAra upADelo, tene sArI rIte bAMdheluM, tenI pAchaLa khUba mahenata karI hatI, tethI te lokhaMDa teNe na choDyuM. mArgamAM AgaLa vadhatAM cAMdI, sonuM, ratna ane hIrAnI khANo AvI. dareke kiMmatI vastuone grahaNa karI ane tuccha vastuono tyAga karyo. loha vaNike chevaTa sudhI lokhaMDa na choDyuM. badhA vaNiko vatanamAM pAchA pharyAM. lAvela vastuone vecI zrImaMta thayA. loha vaNike lokhaMDa vecI alpa dhana
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 413 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa meLavyuM. te dhana kharcAI jatAM nirdhana banyo. loha vaNika pazcAtApa karavA lAgyo. potAnA bhAgyane kosavA lAgyo, tema he pradezI ! jo tame khoTI praNAlikA ane vikRta vyavahArano tyAga nahIM karo to loha vaNikanI jema pAchaLathI pastAzo. kuLAcAra e dharma nathI paraMtu prANI rakSA e dharma che.'' kezI zramaNanA vacanothI pradezI rAjA jAgRta thayo. te bAra vratadhArI suzrAvaka thayo. pradezI rAjAnI sUryakAMtA rANIe para puruSamAM Asakta thaI, pauSadhanA pAraNepradezI rAjAne jhera ApyuM. A vAtanI pradezI rAjAne jANa thaI, chatAM rANI para dveSa na karyo. potAnA azubha karmano udaya samajI pradezI rAjAe anazana karyuM. te samatAbhAve mRtyu pAmI saudharma devaloke sUryabhavimAnamAM deva paNe utpanna thayA. prastuta racanAmAM jIva ane zarIra saMbaMdhI jaina philasUphInI carcA karavAmAM AvI che. jIva ane zarIra (ajIva) baMne svataMtra dravya che; evuM vividha deSTAMta dvArA suMdara rIte graMthakAra prastuta kare che. je AjanA vaijJAnika yugamAM dharma pratye abhAva athavA nAstika jaNAtA yuvAno mATe ati upayogI che. A kathA dravyAnuyoganuM pratipAdana kare che. jemAM jIva ane ajIva dravyanI vAta kahI che. A viSaya ghaNo gahana che. dravyAnuyoganI vicAraNAthI darzana-samyaktvanI zuddhi thAya che. arthAt kSAyika samyaktva prApta thAya che. pradezI rAjA nAstika hatA paraMtu kadAgrahI na hatA. teo jijJAsu hatA tethI kezI zramaNane vividha rIte prazno pUchI, jIva ane deha saMbaMdhI potAnI mithyA mAnyatAone badalI nAkhI. kadAgrahI na hovAthI ja pradezI rAjAne haribhadrasUrinI jema satya samajAtAM te svIkAratAM vAra na lAgI. teo satyane jIvana paryaMta vaLagI rahyA. A kathA eka bAju pradezI rAjAnI nAstikatA darzAve che ke to bIjI bAju samakita prApta thayA pachInA vratadhArI zrAvakanA lakSaNo paNa darzAve che. sAco samakitadhArI deha ane AtmAnI bhinnatA jANe che, tethI vikaTa prasaMgomAM paNa samabhAva rAkhe che. A kathAmAM deha ane jIvanI sUkSma gationo temaja navatattvano paricaya karAvavAmAM Avyo che. jemake jIva zAzvata, amUrta (arUpI), agurulaghu, apratihata che. jIvathI viparIta ajIva tattva che. je jaDa che, nAzavaMta che, rUpI che. svarga e puNyanuM phaLa che. naraka e pApanuM phaLa che. zubhAzubha karma e Asrava che. karmabaMdha anusAra phaLa prApta thAya che. tethI baMdhatattva che. dezavirati dharma e saMvara che. tapathI karma nirjarA thAya che. tethI saMvara ane nirjarA tattva siddha thAya che. sarvaza sarva karmano kSaya karI kevaLajJAnathI amUrta jIvane jue che. tethI sarva karmano kSaya e mokSa che. A pramANe A kathAmAM navatattvano paricaya paNa thAya che.
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre pariziSTa-4 darzatAcAra zrI uttarArthanasUtranA a.ra8mAM kahe che hissaMkiya Nikakrakhiya, NivitigicchA amUDhaviTThI ya / ubabUha thirIkaraNe, vacchalla pabhAvaNe atttth||31|| artha niHzaMkatA, niSkAMkSatA, nirvicikitsA, amUDhadaSTi, upavRMhaNa-puSTIkaraNa, sthirIkaraNa, vAtsalya ane prabhAvanAe AThasamakatinA AcAra (darzanAcAra) che. uparokta AThaAcAra e samyagadarzananuM kAraNa che. samyagadarzana kArya che. tethI tenI vacce kAraNa-kArya saMbaMdha che. ATha AcAronuM pAlana karatAM samyagadarzana guNa pragaTa thAya che. temAMthI pAMca AcAra potAnA mATe che. bAkInA traNa AcAra sva ane parane sthira karavA mATe che. je bIjAne dharmamAM sthira kare che te jIva kyAreka karmanA saMyoge zraddhAthI kadAcita vicalita bane to, tevA jIvane anya jIvo paNa dharmamAM sthira kare che. A rIte parasparanA vyavahArathI pAchaLanA traNe darzanAcAra sva ane para upakAraka che. prathamanA cAra AcArano bhaMga thatAM pAMca aticAra lAge che. bAkInA cAra AcAra dharmanI vRddhi ane guNonI prAptinA kAraNa svarUpa che. zrAvakAcAramAM jaghanya zrAvakaedarzanAcAra che. utkRSTa zrAvakAcAra ebAravrata che.AAThadarzanAcAramithyAtvane toDe che. uparokta ATha AcAramAMthI prathama cAra aMtaraMga guNarUpa hovAthI te bhAvAtmaka che, jyAre bAkInA cAramAM AcAranI pradhAnatA che tethI pravRtti pradhAna che. A darzana guNa mokSamAM paNa hoya che. sacirUpa pariNAma te sarAgadazA che. vItarAgI banyA pachI tattvapratItirUpadarzanaguNapragaTe che. siddhone kSAyikadarzanaguNa hoya che. sAmAnya rIte samakitIne ATha AcAra hoya che paraMtu koI AcAramAM te dhArmika jIvananI bAhya vizeSatAnA kAraNe prasiddhi pAme che. (1) niHzaMkatAH- jinezvaranA vacano pratye lezamAtra paNa zaMkA nahi evI niSpakaMpazraddhAneniHzaMkatA che. jamAlI muninI mAnyatAmAM viparItatA - zaMkA AvI tethI samakitathI patati thayA, jyAre AcArya haribhadrasUri mahArAja kadAgrahI nahovAthI, satyaprApta thatAM tene jIvanaparyata custapaNe vaLagI rahyA. vyavahAranayathI jinokta tattva deva, guru, dharma ane nava tattvomAM aMzataH ke sarvataH zaMkA rahita thavuM, te niHzaMkatA guNa che. nizcayanayathI jJAna, darzana, cAritramAM nirbhayapaNuM, acalapaNuM te niHzakatA che. (2) niSkAMkSA- anya dharmIonA ADaMbaro, camatkAra, temanA parvo ane dhAmadhUmapUrvakanI ujavaNI joI, tene svIkAravAnI abhilASA karavI te kAMkSA mohanIya che.vyavahArathI jainettara matanI leza mAtra abhilASA nahi, te niSkAMkSA aMga che. tenA be artha che. (1) ekAMta daSTivALA anya darzanone svIkAravAnI icchA na karavI (2)
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ 415 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa dharmAcaraNathIAlokakeparalokanA sukhanI icchAnakaravI. vyavahAranayathI puNya-pApa janita phaLanI IcchA na rAkhavI te niSkAMkSA che. nizcayanayathI mithyAtva, viSaya-kaSAyano abhAva ane zuddha AtmasvabhAvamAM vasavuM te niSkAMkSA AcAra che. 3) nirvicikitsAH-dharmakaraNInAphaLamAM lezamAtra saMdehanahitenirvicikitsA guNa che. dharmanuM phaLanizcita samaye avazya maLe che. dharmanA phaLa prati niHsaMdeha rahevAthI samakita nirmaLa rahe che. teno bIjo artha e che ke sAdhusAdhvIonA malina zarIra ane upadhine joI temanA pratye dhRNA ke dugachA karavI nahi. sAdhvAcAramAM mela pariSahane jItavo e viziSTa guNa che evuM samajavuM. vyavahAranayathI dharmamAM akheda, paraniMdAno tyAga ane dharmakriyAnA phaLamAMniHsaMdeharahevuM.nizcayanayathI karmanAvipAka, upasarga ane pariSadamAM samabhAve rahevuM te nirvicikitsA aMgache. (4) amUDhadaSTi-yogyadeva,guru, dharmazAstra saMbaMdhI nizcayana karI zakavote mUDhatA che. te sarvamUDhatAno tyAga karI AgamajJAna garbhita yathArtha samajaNa rAkhavI te amUDha dRSTi che. ekAMtavAdI ke kupaMthagAmIonI prazaMsA karavI, temano saMga ke ati paricaya karavo, temanA tarapha AkarSAvuM te mUDha dRSTi che. amUDhadaSTivALo kSAyikasamakita prApta kare che. vyavahArathI mUDhatA ke ajJAnatAno tyAga te amUDhadaSTi che. nizcayanayathI AtmasvarUpamAM amUDhatA arthAtyathArthaAtmabodhate amUDhadaSTi aMgache. (5) upabRhaNa -tenA traNa artha che. (1) sAdharmikonA guNonI prazaMsA karavI temaja tevA guNo prApta karavA puruSArtha karavo (2) kSamA, mRdutA, nilabhatAAdi guNonI vRddhi karavI (3)samakitanI puSTi karavI samakitInI ane sAdharmika jIvonI guNastuti ke prazaMsA karavAthI saguNo prati pramodabhAva ane maitrIbhAva vadhe che. jema eka dIpakamAMthI aneka dIpaka pragaTe che tema sadguNonI prazaMsAthI saguNI banavAnI preraNA maLe che, tethI saNonI hAramALA sarjAya che. vyavahAranayathI svaguNa prazaMsA ane paradoSa darzana na karavAM. nizcayanayathI parabhAvano tyAga karI svabhAvamAM lIna banavuM te upavRMhaNa AcAra che. (9) sthirIkaraNa- koI prabaLa kaSAyanA udayathI, asaMgatithI, mithyASTinA maMtrataMtranA camatkAro joI samyakatva ke cAritrathI calAyamAna thAya tevA vyaktine punaH dharma mArgamAM sthira karavo te sthirIkaraNa AcAra che. A guNasva-para upakArakabane che. sAdharmika baMdhuonI Arthika, zArIrika ke mAnasika takalIpho jANI, temanI sAthe AtmiyatA keLavI, temanI takalIphone yathAzakti dUra karavAno prayatna karavo, jethI teo dharmamAM sthira rahe. tenI zraddhAcalita na thAya. tevI ja rIte navadIkSita sAdhu pratye paNa sauhArdapUrNa vyavahAra karavo joIe jethI aneka jIvo dharma mArge dorAya.
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre dharmajIvonI pravRtti paNa evI hovI joIe ke jethI anya jIvo adharmathI nivRtta bane. vyavahAranayathI sva ane parane jJAna, darzana, cAritramAM sthira karavAM.nizcayanayathI AtmAmAM AtmA dvArA sthira thavuM. jJAna-darzana guNomAM sthiratA keLavavItasthirIkaraNa AcAra che. (7) vAtsalya- sAdhArmiko pratye haiyAmAM mAtA samAna heta hoya, temanA pratye hArdika ane niHsvArtha anurAga temaja sAdharmikasAdhu ane zrAvakavarganI sevA karavI te vAtsalya AcAra che. caturvidha saMghanI bhakti karavI eTaleke saMghamAMthI koI AtmA bhaviSyamAM tIrthakara, gaNadhara, AcArya, upAdhyAya, sAdhu ke viziSTa puNya kArya karanArA zrAvaka thaze. te AtmAonI bhaktithI uttamatA prApta thAya che. puNiyA zrAvakanI Arthika sthiti nabaLI hovA chatAM akhaMDapaNe temaNe sAdharmika bhakti karI hatI.ekadivasa pote upavAsa kare, bIje divase patnI upavAsa kare ane nitya bhaktipUrvaka sAdharmikone jamADe ! A dravya sAdhArmika bhakti che. dharmakAryamAM pramAda karanArA sAgharmikone dharmanA kartavyo yAda karAvI, bhUlothI bacAvavA vAtsalyapUrvaka sanmArganI preraNA ApavItabhAva sAdharmika bhakti che. sAdhArmika bhaktinuM phaLa mahAna che. trIjA saMbhavanAtha bhagavAna pUrvanA trIjA bhavamAM dhAtakIkhaMDa dvIpamAM airAvatakSetranI kSamApurI nagarImAM vimalavAhananAme rAjA hatA. te samaye tyAre bhayaMkara duSkALa paDatAM temaNe sarva sAdhAmikonI bhojanAdi vaDe bhakti karI tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM. samakitamAM vAtsalyaguNa pragaTAvavAnI zakti che paNa badhAja samakitI jIvomAM jIvamAtra pratye vAtsalyabhAva ubharAto nathI. utkRSTa koTinuM vAtsalya tIrthakarone hoya che, tethI tenA samyagudarzanane 'varabodhi' zreSThabodhikahyuM che. je saMgha majabUta ane sthira hoya te dharma ciraMjIvI rahI zake che, tethI saMghanI daSTie A darzanAcAra mahattvanuM che. vyavahAranayathI samakitI jIvo pratye hitabuddhi rAkhavI, nizcayanayathI "savI jIva karuM zAsana rasI' nIbhAvanAbhAvavate vAtsalya AcAra che. (8) prabhAvanAH- jinazAsananuM mAhAtya ane zobhA vadhAravA potAnA viziSTa guNothI dharma ane saMghanI unnati karavIte prabhAvanA che. prabhAvakanA ATha guNo A pramANe che. 1) je kALe jeTalA Agama upalabdha hoya temAM kuzaLa hoya. 2)pravacanakAra hoya3) vAdavijetA hoya4) traNe kALa saMbaMdhI nimitta jJAnamAM kuzaLa hoya 5) tapasvI hoya 6) maMtrAdi siddhi prApta karelI hoya temaja dharmanI utkRSTa ArAdhanAthI prabhAvazALI vyaktitva ane Adeya vacanavALA hoya 7) aneka labdhisaMpanna hoya 8)kavi hoya. AvA viziSTa guNothI prabhAvaka jinazAsananI prabhAvanA kare che. vyavahAranayathI jinazAsananI unnatinAM kAryo karavAM, nizcayanayathI AtmavikAsamAM arthAt jJAna, darzana, cAritraguNonI vRddhimAM kALajI rAkhavIte prabhAvanAAcAra che.
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ 417 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa pariziSTa-5 sAta vayamAM samakita nayavAda e jainadarzananuM maulika avadAna che. naya eTale prApta karavuM, bodhakaravo. pUrNadarzananI prApti mATe samyagadarzana ane samyagadarzananI prApti mATe syAdvAdanI AvazyaktA che. vastu anaMta dharmAtmaka che. tenA eka dharmane pradhAnatA ApI anya dharmano apalopana karavo te 'naya che. nayae pramANabhUta jJAnanuM aMzabhUta jJAna che. nayasAtache. naigamanaya, saMgrahanaya, vyavahAranaya,jusUtranaya, zabdanaya, samabhiruDhanaya, evaMbhUtanaya" 1) naigamanaya - aMza, Aropa (upacAra), saMkalpane grahaNa kare che. sADInA eka cheDe taNakho paDatAM mArI sADI baLI gaI', khurazIno ekapAyo bhAMgatAM "khurazI bhAMgI gaI te aMzanaigamache. huM zarIra chuM e jaDamAM caitanyano upacAra che. daMtamAM huM siddhasvarUpa saMkalpa che. 2) saMgrahAyaH- sAmAnyane grahaNa karavuM. jemake sarva jIvonuM caitanyalakSaNa samAna che. pazu, pakSI, mAnava, jAnavara Adine prANI kahevAM. 3) vyavahAranaya:- sAmAnyapaNe grahaNa karAyela vastunI vadhu spaSTatA karavA vizeSa prakAre bheda pADavA. jemake jIvamAM siddha ane saMsArI, vyavahArarAzi ane avyavahArarAzinA jIvo. 4) jusUtranayaH- jemAM vastunA vartamAna paryAyanI mukhyatAtemaja bhUta ane bhaviSyakALanI paryAyanIgauNatA che. jemake koI gRhasthI sAdhu dharmanI zubhamanodazAvALo hoya tyAre sAdhu kahevAya. pa) zabdana:- A naya kALa, liMga, vacana, kAraka (vibhakti) ItyAdi bhede arthabheda mAne che. dA.ta pahADa. pahADI, putra-putrI, vidyArthI-vidyArthIo, stuti-strota vagere. 6) samabhiruDhanaya:- zabdabhede arthabheda svIkAre che. jemake rAjacihnathI zobhe te rAjA, lokonuM rakSaNa kare te nRpa, pRthvInuM pAlana, poSaNa ane rakSaNa kare te bhUpati, sAmrAjyano dhaNIta samrATa, chakhaMDanoadhipati cakravartI che. 7) evaMbhUtanayaH- A naya zabda bhedathI artha bheda mAnavA chatAM jyAre vyutpatti artha ghaTato hoya tyAre ja te zabdano artha svIkAre che. jemake rAjacihnothI suzobhita hoya te ja samaye rAjA kahevAya. prajAjanone nyAya Apato hoya tyAre nRpa kahevAya. sevAnuM kAryakarato hoya tyAre sevaka kahevAya, anyathA nahIM. prathamanA traNa nayo sthUla che. bAkInA cAra navo sUkSama che. skUlanayate vyavahAranaya che, jyAre sUkSmanayate nizcayanayache. have sAtanayAmAM samakti ghaTADIe. 1)naigamana: lokaparaMparA pramANe upacArathI jaina samakitI kahevAya ane samaktiI jaina kahevAya. 2) saMgrahanayaH sattAmAM sarvabhavyajIvane samakita che. 3) vyavahAra nayaH samakitI AtmA vacana ane kAyAthI samakitanA 67 bolamAM ane AThaAcAramAM pravRtti kare, tethI vyavahAra samakitamAM pravarte.
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre 4) RjusUtranaya je jIvavyavahAra samakitanA 67bolanuM bhAvapUrvaka ArAdhana karato hoya tyAre samakitI kahevo. 5) zabdanaya H samakitanA paryAyavAcI nAmo jevAM ke samyagdarzana, samyakdaSTi, bodhi, AtmAnubhava, svAnubhUti, parama satyadarzanano samAveza A nayamAM thaI jAya che. samakitanA vividha bhedo samakita zabdamAM samAI jAya che. 6)samabhiruDhanayaH zabda bhede arthabheda, jemake - kSayopazama eTale kSaya ane upazama. darzana saptakano pradezodaya athavA nirasa vipAkodaya thaI kSaya thavuM temaja sattAmAM rahelA mithyAtva mohanIya karmanA dalikono vipAkodaya aTakAvavo. darzana saptakanI sAte prakRttino sarvathA anudaya te upazama samakita. * darzana samakano mULathI kSaya te kSAyika samakti. * samyagdarzana eTale yathArtha darzana. * ruci, prajJA ane puruSArthanI nyUnatA ke adhikatA anusAra samakitanA 10bheda e arthapramANe kriyA che. jIva jevA adhyavasAyamAM pravarte te anusAra tene samakitano prakAra lAbha. A sarvano samAveza samabhiruDha nayamAM thAya che. 7) evaMbhUta naya H- A naya nizcayAtmaka, saMpUrNatA ane ekatva darzAve che. nizcaya samakti, kSAyika samakti ane jJAna, darzana cAritranuM ekatva te AtmAnubhUti che. AtmAnuM jJAna te AtmajJAna. AtmAno anubhava te Atmadarzana ane AtmAthI AtmAmAM pravRtti karavI (sthira thavuM) te bhAva cAritra che. A pramANe jJAna, darzana, cAritranuM ekatva je samaye vartAya tyAre ja samakitI kahevAya; evo evaMbhUta nayano abhiprAya che .
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ 419 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa pariziSTa-cAra vikSepamAM samakita nikSepa zabda jaina darzanano pAribhASika zabda che. nikSepa eTale sthApanA. vastunA yathArtha avabodha mATe vastune nAma, sthApanA, dravya ane bhAvanA rUpamAM nikSepaNa karavuM te nikSepa che. nikSepanA cAra prakAra che. (1) nAma nikSepa vastune oLakhavA nAma ApavuM, te nAma nikSepa che. nAma teno nAza che paraMtu paramAtmAnuM nAma smaraNa anAmI ane arUpI banAvavA samartha che. (2) sthApanA nikSepa : padArthano AkAra mizrita vyavahAra, te sthApanA nikSepa che. saubhAgyavatI strI kapALamAM kaMkuno cAMdalo kare che te tenA patinI sthApanA che. ekalavye gurunI mUrtinI sthApanA karI. pitAjI ke guruno phoTo; te sthApanA nikSepa che. (3) dravya nikSepa : padArthanI bhUta ke bhaviSya paryAyamAM amuka zabdano prayoga karavo, te dravya nikSepa che. ghaDAnI pUrva paryAyane ghaDo kahevo athavA ghaDAnI uttara paryAya ThIkarAM, tene ghaDo kahevo te dravya nikSepa che. mahApuruSonI caritrakathA te dravya nikSepa che. paryuSaNa parvamAM kalpasUtramAM bhagavAna mahAvIranuM caritra vaMcAya che. kathA zravaNathI mahApuruSo pratye pUjyabhAva pragaTe che. temanA jevAM guNo svamAM pragaTe che; te dravya nikSepa (4) bhAva nikSepa : padArthano vartamAna paryAyAzrita vyavahAra, te bhAva nikSepa che. jemake vargalokanA devatAone deva kahevA. nAma, sthApanA ane dravyathI je prApta thAya che, tenI pratyakSa bhAva svarUpa prApti te bhAvanikSepa che. | nikSepa zabdano paryAyavAsI zabda "cAsa' che. nikSepano ullekha zrI bhagavatIsUtra, zrI anuyogadvAra sUtra, zrI vizeSAvazyaka bhASyamAM che. cAra nikSepamAM samakitaH * nAma nikSepamAM samakita : samakita e samyagudarzana, yathArthadarzana, AtmAnubhUti evI saMjJAthI oLakhAya che. * sthApanA nikSepamAM samakita : samakita vagere zabdonI akSara dvArA lipimAM sthApanA, te sthApanA samakita che. * dravya nikSepamAM samakita H (1) jinavacanamAM pUrNa zraddhA paNa jANapaNAno abhAva. (2) mithyAtva mohanIya karmanA pugalone zubha adhyavasAyanA baLe samakita mohanIyarUpe pariNAvavA. (3) samakitI jIvanuM zaba joI kahevuM ke A samakitI che. (4) bhaviSyamAM samakita pAmavAvALA jIvane samakitI kahevo. dA.ta. navajAta zizu. (5) jJAtie jaina che paNa samakitano abhAva che. dA.ta. dIpaka samakitI. * bhAva nikSepamAM samakita : vartamAnakALe mahAvideha kSetramAM zrI sImaMdhara ravamIno sAkSAt yoga che. te pratyakSa prabhunI sevA, vaiyAvacca, vaMdana; te bhAvanikSepa che. prabhunA pratyakSa saMyoganA abhAvamAM temanuM nAma smaraNa, vaMdana, temanI caritra kathAonuM zravaNa anukrame nAma, sthApanA ane dravya nikSepa che.
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre pariziSTa-7 mArgo/sArItA pAMtrIsa guNa mArga eTale koInuM aMdha anukaraNa kezaraNuM nahIM paraMtu jIvanA mokSanI sthiratAe pahoMcavAnA rastAo che. mArgAnusArI eTale samyaktayukta zrAvakanA mArganuM anusaraNa karanArA sadAcArI jIvo. A jIvomAM apunabaMdhaktA hoya che. AvA jIvone samyakatva prAptinI saMbhAvanA che. mAnusArInA guNo e mAnavatAnI kasoTI ane adhyAtmika vikAsano pAyo che. A pAMtrIsa guNomAM nItizAstranuM satva samAyeluM che. mAnavatAnI yogyatA prApta karanArane samakita pragaTa thAya che temaja yogano praveza sulabha banI zake. yoga rasika vyakti anucita, lokaviruddha pravRttine tilAMjali Ape che. sadAcAramAMthI cAritranuM ghaDatara thAya che. zrAvakanA 21 guNomAM mArgAnusArI guNono samAveza thaI jAya che. samakita prApti pUrve kartavyaniSThA jarUrI che, je deva-guru ane dharma pratye vaphAdArIrUpa samakitamAM laI jAya che. satya rAha sAMpaDatA durAgraho zamI jAya che. hRdayapaTanI kSitija para saraLatA, pavitratA ane satyaniSThAnI uSAnI lAlimA pragaTe che. je gRhastha mArgAnusArInA bolanuM yathArtha pAlana kare che te sadgatinAM sukho prApta kare che. mArgAnusArInApAMtrIsa guNo: (1)nyAyasaMpannavaibhava (2) ziSTAcAraprazaMsaka (3) samAnakula ane zIlavALA sAthe vivAha (4) pApabhIrU (5)prasiddhadazAcArapALavA (6)paraniMdAno tyAga (7) ati pragaTa,atigumake ghaNAkAravALA makAnamAM rahevuM (8) sadAcArI sAthe sobata (9) mAtApitAno pUjaka (10) upadravavALA sthAnano tyAga (11)niMdanIya kAryamAM pravartanAra (12) Avaka anusAra kharca karanAra (13) saMpatti anusAra vastrAnubhUSaNa paheranAra
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa (14) buddhinA ATha guNono dhAraka (15) dararoja dharma zravaNa karanAra (16) ajIrNamAM bhojana tyAga karanAra (17) niyamita kALe pathya bhojana karanAra (18) traNavarga (dharma, artha ane kAma)mAM vivekI (19) atithi Adino pUjaka (20) sadAkALa kadAgrahathI rahita (21) guNono pakSapAtI (22)pratibaddha dezakALa carcAparihAra (23) balAbalano jANakAra (24) sadAcArI ane vizeSajJAnI evA puruSono pUjaka (25) poSyano poSaka (strI-putrAdi parivAranuM poSaNa karanAro) (26)dIrdhadarzI (27)vizeSajJa (28) kRtajJa (29)lokamAM priya (30) lajjALu (31) dayALu (32) saumya svabhAvavALo (33)paropakAramAM parAyaNa (34) SaDaripu (35) pAMca Indriyane vazamAM rAkhanAra 421 uparokta kAryo viziSTa puruSoe AcaryA che tethI te dharma che. AgamamAM mArgAnusArInA bola nathI paNa dravya, kSetra, kALa ane bhAvane anusarIne Agama abAdhita rahe tema ziSTa puruSonuM AcaraNa paNa AgamarUpa che. *buddhinA ATha guNa - 1) zAstra sAMbhaLavAnI abhilASA 2) zravaNa karavuM 3) zravaNa karI grahaNa karavuM 4) grahaNa karI tene dhAraNa karI rAkhavuM. 5) jANelA arthanA AdhAre bIjA arthano tarka karavo 6) apoha eTale ukti ane yuktithI viruddha arthavALA hiMsAdika AtmAne nukazAna karavAnI saMbhAvanAthI pAchA pharavuM athavA uha eTale sAmAnya vijJAna, apoha eTale vizeSa jJAna. 7) artha vijJAna eTale uhApohanA yogathI moha ane saMdeha dUra thAya tethI samyajJAna pragaTa thAya. 8) tattvajJAna eTale uha - apohanA jJAnathI vizuddhivALuM nizcaya jJAna *Saripu - kAma, lobha, krodha, mada, mAna ane harSa.
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4rara kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsane AdhAre pariziSTa 1thI 7 : pAdhodha 1. yogabiMdu gA.- 86, pRpa, 2. eja. gA-87, pR. 5. 3. eja gA.-84,pR.50. 45. eja.ga.-72,-45. 6. lakhrisAra mULa TIkA sahita, gA-4, 43. 7. eja gA-5,44. 8. eja gA-6, pR. 44. 9. eja gA - 7, pR.4pa. 10. paMcalabdhi graMthay-91. le che. ujjavalAdi. zahA. 11. eja pR-10ra.. 1ra, paMcalabdhiy-105. 13. yogadRSTi samuccaya - gA - 38, pR 169. 14.vizeSAvazyaka bhASya gA- 1959-447 dhasiMgrahaNi bhAra, gA-7pa3,pR94. 15. yogabiMdu-gA-280 thI 283y-44pa thI 447. 16. vizeSAvazyaka bhASya bhAga- 2, gA- ra734, pR-407408. 17. karmagraMtha racya bhA. 1,pR-11ra. 18. labdhimAra gA. 102,pR. 30. 19. eja.gA.-105 thI 108, pR. 30 thI 3ra. 20. zrI bRhakalpa bhASya gA-112/13 pR-14. 21. eja rA- 117, pR15. rara. dharma saMgraha bhAga-1,vi-1,pR 85 thI 88 bhASAMtarakAra, 23. zrIhakalya bhASya gA.- 120, pR15. 24. dharmasaMgrahaNi bhAga-2, gA-754,94, 95. 25. vArtha sUtra a-1,gA-34y-137. 26, yoga zAsa-prathama prakAza, bloka-47thI pa6, pR. 63.
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ 423 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa pariziSTa-8 samakitasAra rAsamAM AvatI kathAo 1) prabhu mahAvIra ane caMDakauzika sarpaH (zrI kalpasUtra. pR. 175, 176. saM. devendra zAstrI.) zramaNa prabhu mahAvIra sarvavirati dharma aMgIkAra karI vicaratA vicaratA kanakapala Azrama tarapha cAlyA. te AzramanI najIkamAM caMDakauzika nAmano daSTiviSa sarpa raheto hato. tenI daSTi paDatAM pakSIonA kalarava ane phaLaphUlathI lacI paDatI vanarAjI baLIne khAkha thaI jatI hatI. jyAM jyAM tenI daSTi paDatI tyAM tyAM sarvanAza thato. prabhu mahAvIra lokagaNanI prArthanAnI upekSA karI kanakakhala Azrama tarapha cAlyA. prabhu mahAvIra tyAM jaI dhyAnamAM ubhA rahyAM. dhyAnamAM UbhelA prabhu mahAvIrane joI nAgarAja phaMphALA mArato bahAra Avyo. teNe kSubdha banI aneka DaMkha dIdhA. paraMtu prabhu mahAvIranA hRdayamAM premano mahAsAgara uchaLI rahyo hato. teo zAMta-prazAMta banI UbhA rahayA. AzcaryamAM garakAva banI viSadhara mahAvIra prabhunI mukhamudrAne ekI najare nihALI rahayo. Akhare amRta pAse viSa hArI gayuM. prabhu mahAvIranA mukhethI zabdo sarI paDayAM, caMDakauzikA! bodha pAma! bujajha bujha caMDakosiyA'. jina vacanothI nAgarAjane pUrvajanmanuM smaraNa thayuM. pUrve te zramaNa hato. ahaMkAravaza ziSyane mAravA doDayo. thAMbhalA sAthe mAthuM aphaLAyuM, tethI mRtyu thayuM. te marIne jyotiSI deva banyo. tyAMthI cavI AzramamAM kauzika tApasa banyo. zvetAMbikA nagarInA rAjakumAroe AzramamAM phaLaphula toDayAM. temane tINa kuhADI laI mAravA doDayo. paga lapasI jatAM te kuhADIthI jAte ja kapAI mRtyu pAmyo. pote karelI bhUtakALanI bhUlonuM smaraNa thatAM caMDakauzike pratijJA karI ke, "AjathI huM koIne satAvIza nahIM'. caMDakauzike AjIvana saMthAro karyo. caMDakauzikanA adbhuta parivartanane joI loko tenI dUdha ane kaMku vaDe pUjA karavA lAgyA. dUdhanI suMgadhathI kIDIoe nAgarAjanA zarIrane cALaNI jevuM banAvyuM, paraMtu samatAmUrti caMDakauzike bIlamAM potAnuM mukha rAkhI, saMthAro karyo. te samabhAvathI mRtyu pAmI AThamA sahastrAra devalokamAM devapaNe utpana thayo. te ekAvatArI baco. 2) arjunamALIH (zrI aMtagaDadazAMgasUtra, varga-8, a.3, pR. 117-135.pra. zrIguruprANa phAunDezana.) rAjagRhI nagarInI bahAra suMdara ane vizALa bagIco hato. arjuna mALI tenA mAlika hato. te bagIcAmAM mogarapANI (jenA hAthamAM mudragara che te) yakSanI pratimA hatI. arjuna mALI tathA temanA pUrvajo varSothI nitya A yakSanuM pUjana karatAM hatAM. rAjagRhI nagarImAM lalitA nAmanI ToLInA cha mitro je svachaMdI ane ravecchAcArI hatA. teo ravachaMde krIDA ane moja karatA. eka divasa arjuna mALI tenI strI sAthe udyAnamAM Avyo, tyAre lalitAToLInA A cha mitro paNa udyAnamAM kIDA karavA AvyA. temaNe baMdhumatIne joI. tenA rUpamAM teo Asakta thayA. arjunamALI jyAre yakSanuM pUjana karato hato tyAre temaNe arjuna mALIne thAMbhalA sAthe bAMdhyo ane baMdhumatI sAthe vyAbhicAra karyo. A dazya joI arjuna mALIe manathI yakSane Thapako Apyo ke, je yakSanI huM bAlyAvasthAthI pUjA karuM chuM, te ja yakSa samakSa AvI sthiti utpana thaI ?tethI jarUra ahIMyakSa nathI paNa lAkaDAnI mUrti che. jo yakSa sAkSAt haze to jarUra mane choDAvaze. yakSe arjuna mALInA manogata bhAvo jANI tenA zarIramAM praveza karyo. arjuna mALInAM baMdhano tUTyAM. teNe mugara vaDe cha mitro ane baMdhumatIno vadha karyo. have arjuna mALI nitya cha puruSa ane eka strInI hatyA karavA lAgyo.
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 424 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsa'ne AdhAre teNe pAMca mahinA ane tera divasamAM 1141mAnavonI hatyA karI. te nagaramAM sudarzana zrAvaka rahetA hatA. teo bhagavAna mahAvIranA upAsaka hatA. ekavAra bhagavAna mahAvIra rAjagRhanagarInA guNazIla udyAnamAM padhAryA. tyAre sudarzana zreSThI mAtA-pitAnI AjJA laI bhagavAnanAM darzana karavA gayA. sudarzana zeTha yakSanA maMdira pAse pahoMcyA. tyAMto arjuna mALI bhugara laI sudarzana zeThane mAravA doDayo. sudarzana zeThe upasarga jANI saMthAro Adaryo. temanA mukhapara AtmabhAvanuM teja ane apUrva zAMti hatI. yakSa A pratApa jhIlI na zakyo. yakSa arjuna mALInuM zarIra choDI potAnA sthAne gayo. arjuna mALI mUcchita thaI jamIna para DhaLI paDayo. sudarzana zeThe upasarga dUra thatAM sAgarI saMthAro pALyo. arjuna mALI paNa svastha banI sudarzana zeTha sAthe prabhu mahAvIranA darzanArthe gayo. prabhue dezanA ApI. dezanA zravaNa karI arjuna mALIe vairAgya utpana thatAM dIkSA lIdhI. saMyama laI temaNe abhigraha dhAraNa karyo, 'AjathI yAvatuM jIvana sudhI chaThThanAM pAraNe chaThTha karIza'. pAraNAnA divase arjuna mALI trIjA pahore gocarI mATe nagarImAM jatA. loko temano tiraskAra karatAM, arjuna munie karma kSaya karavA sarva pariSadone samabhAve sahana karyA. teo chamAsanI dIkSA paryAya pALI siddha thayA. 3) zivakumAraH (caMdraprabhAcArya vicarita samyakatva prakaraNam, pR-116-124.) Agama sAhityanA pAraMgata muni sAgaradana mAsakSamaNanA tapasvI hatA. kAmasamRddha nAmanA sArthapatie nirdoSa, prAsuka AhAra vahorAvI bhaktibhAvapUrvaka temanuM pAraNuM karAvyuM. A dazyathI prabhAvita thayelo rAjakumAra ziva muni pratye AkarSAyo. muni darzana mAtrathI te prasanna thayo. muni pratyenI potAnI atyaMta prItinuM kAraNa avadhijJAnI muni sAgaradana pAsethI rAjakumAre jANyuM. pUrvabhavamAM baMne sagA bhAio hatA. muni te moTAbhAi bhavadata hatA ane zivakumAra e bhavadeva tarIke nAnAbhAI hatA. jyAre bhavadate saMyama grahaNa karyo tyAre bhAI pratyenI prItithI prerAine bhavadeve paNa saMyama grahaNa karyo. te vakhate bhavadevanA lagna thaI gayAM hatAM. saMyama grahaNa karyA pachI thoDA samayamAM bhAI muni bhavadattanuM mRtyu thayuM. bhavadevamunine potAnI patnI nAgilA yAda AvI. teo saMyama choDI potAnI patnI nAgilA pAse AvyA. Arya nArIe bhavadevane sAcA mArge doryA. teo saMyamamAM sthira thayA. manuSya bhavanuM AyuSya pUrNa karI baMne bhAIo devalokamAM sAthe hatA. tyAMthI cyavI bhavadevano jIva zivakumAra thayo ane bhavadattano jIva sAgaradamuni thayA. pUrva bhavano vRttAMta sAMbhaLI zivakumArane vairAgye thayo. teo bAravratadhArI zrAvaka banyA. saMsAramAM rahIne paNa sAdhujIvana jIvyA. sacetano tyAga, ghI Adi vigayono saMpUrNa tyAga karI be-be upavAsa karyA. pAraNAmAM AyaMbila tapa karatA. temaNe jIvana paryaMta anna ane jaLa ema be dravyano ja upayoga karyo. temaja strIsaMgano tyAga karI brahmacArI banyA. ArIte bAra varSa sudhI samyaphaprakAre dharmanuM ArAdhana karI pAMcamA brahmadevalokanAdeva banyA. 4) jaMbusvAmIH (zrI kalpasUtra pR. 306-307.) zivakumArano jIva devabhavanuM AyuSya pUrNa karI rAjagRhI nagarInA RSabha zreSThInI dhAriNI nAme patnInI kukSie putrapaNe upajayA. temanuM nAma jaMbu rAkhavAmAM AvyuM. te ekavAra yuvAna vaye sudharmAsavAmInA vaMdana karavA gayA. vIravANI sAMbhaLI temanuM mana asAra saMsArathI virakta banyuM. temaNe dIkSA levAnI icchA mAtA-pitAne jaNAvI. mAtA pitAe temane paraNAvavAnI icchA darzAvI. jaMbukumAre mAtA-pitAnI icchA pUrNa karavA ATha kanyAo sAthe lagna karyA. paraNyA pahelAM temaNe AThe kanyAone potAnI icchA darzAvI hatI paNa AThe kanyAoe
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ 425 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa kahyuM ke, "amAre to A bhava ke parabhavamAM jaMbukumAra ja svAmI che'. lagnanI prathama rAtrie jaMbukamAra potAnI patnIo sAthe vairAgyanI vAto karI rahyA hatA. tyAre pAMcaso cora sahita prabhavacora kariyAvaramAM maLela99 karoDa sonaiyAnI corI karavA AvyA hatA. jaMbuvAmInI vANIthI prabhava Adi coro para paNa vairAgI banyA. teo paNa saMyama svIkAravA taiyAra thayA. samudrazrI, padmazrI, pavasenA, kanakasenA, nalasenA, kanakazrI, kanakavatI ane jayazrI. A AThe panIone temaNe saMsAranI asAratA, kSaNabhaMguratA, dehanI nazvaratA, naraka-tiryaMca Adi gationAM duHkho jaNAvyAM. AThe strIo paNa jinavANIthI prabhAvita banI saMyama levA taiyAra thai. je saMpattino jaMbuvAmI tyAga kare che, te saMpattinI icchA karavI e paNa mahApApa che; tevuM jANI prabhava Adi 500 coro temaja jaMbusvAmI ane AThe kanyAone mAtA pitA paNa saMyama levA taiyAra thayA. kula para7 AtmAe sudharmArasvAmI pAse saMyama lIdho. jaMbusvAmIe AjIvana brahmacaryanI ArAdhanA karI. teo pAMcamA ArAmAM mokSe gayA. 5)vajasvAmIH (zrAvakanA bAravatIyAne navapadaprakaraNa, pR.1ra-119.) avatI nagarInA dhanagiri nAmanA vepArIe AcArya siMhagiri pAse dIkSA lIdhI. tyAre tenI patnI sunaMdA sagarbhA hatI. sunaMdAe bALakane janma Apyo. te vaja jevA bhAravALo hovAthI tenuM nAma vaja kumAra paDayuM. pitAe dIkSA lIdhI che', parivArajano dvArA vAraMvAra AvA zabdo sAMbhaLI, dIkSA zabda para ciMtana karatAM bALakane jAtismaraNa jJAna thayuM. tethI dIkSA levA mATe bALake raDavAnuM zaru karyuM. bALakanA ekadhArA rudanathI mAtAe kaMTALIne bhikSArthe AvelA munine bALaka vahorAvI dIdhuM. kadI pAcho na ApavAnI zarate dhanagiri munie bALakane vahorI lIdho. te bALakanA janmajAta saMyamapremathI prabhAvita thai mAtA sunaMdApaNa sAdhI banyA. vidyAguru ane vaDIlamunio pratyenA sadbhAva ane adbhuta samarpaNane kAraNe bALamunino kSayopazama vadhu prabaLa banyo. tIvra meghAzakitanA kAraNe bALake 11 aMgo alpa samayamAM kaMThastha karyA. teo alpa vayamAM dazapUrvadhara banyA. temanI agAdha zakti, apUrvajJAna ane ati sohAmaNA dehathI prabhAvita banI dhana zreSThInI rukimaNi nAmanI kanyA vajasvAmI para mohita thai. vajaravAmIe zarIranI azucitA, bhoganI vipAka-kaTutA, kSaNikatA vagerenuM hRdayavedhI pravacana karyuM, jethI te kanyA paNa saMyama levA taiyAra thai. vajasvAmIe bAlyavayamAM dIkSita thaI aneka vidyAo saMpanna karI. teo saMpUrNa brahmacArI rahI ravayaM saMsAra sAgara taryA ane ghaNA jIvone temaNe tAryA. 6)mezakumAraH (zrI jJAtA dharmakathA, prathama adhyayana, pR.1-2.pra. guruprANa phAunDezana.) meghakumAranA jIve pUrve hAthInA bhavamAM chatI zaktie, potAnA maMDapamAM, potAnA zaraNe AvelA nAnakaDA prANI sasalA pratye anukaMpA upajatAM potAnA prANanA bhoge paNa tenI rakSA karI. jIvadayAnA pariNAme te marIne zreNika narezanA gRhe megha nAmanA rAjakumAra tarIke janmyA. rAjagRhI nagarImAM bhagavAna mahAvIra padhAryA. temanA saMparkamAM AvatAM meghakumAra ne vairAgya jAgyo. temaNe yuvAna vaye saMsArano tyAga karI saMyama ravIkAryo. meghamunine saMyamanI prathama rAtrie munionI avarajavara, svAdhyAyanA avAjathI temaja mAtra jamIna para eka vastranI pathArI Adi saMyamanI kaThinatAthI mahelanA sukho yAda AvyAM. mohanIya karmanA udayathI, prabhAte saMyamanA upakaraNo pAchA soMpI mahelamAM cAlyA javAnA bhAva thayA. pUrva janmanI jIvadayA temane mokSamArga tarapha lai AvI paraMtu pariSaho sahana na thatAM meghamuni calita thayA. meghamuni prAta:kALe prabhu mahAvIra pAse AvyA. vaMdana mATe AvelA meghamuninA
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre caMcaLa bhAvo jANI prabhu mahAvIre temane pUrvabhavanI yAda apAvI. tethI meghamunine jAtismaraNa jJAna thayuM. pUrva bhavanI kaSTa sahiSNutA jANI temanI vicAradhArA badalAI. have te saMyamamAM sthira thayA. bhikSunI bAra pratimAo svIkArI. temaNe tapa ane saMlekhanA dvArA zarIra ane kaSAyane kRza karyAM. bhogo bhogavavA aneka janmo maLyA paraMtu bhogone samajapUrvaka tyAgavA mATe mAtra manuSya bhava che, evuM jANI meghamuni yuvAna vayamAM ja brahmacArI saMta banyA. 7)thUlibhadra : (zrI uttarAdhyayana sUtram, bhA-1, pR 42-45.) naMda sAmrAjyanA mahAmaMtrI zakaDAlanA putra sthUlibhadra. yauvana vaye rAjanartakI kozAnI rUpajALamAM phasAyA. mahApaMDita vararucinA SaDyuMtrathI pitAnuM mRtyu thatAM amAtyapada grahaNa karavA sthUlibhadrane kahevAmAM AvyuM. paraMtu pitAnA mRtyuthI saMsAranI anityatA ane asAratA jANI temaja rAjanItinA kAvAdAvAthI sthUlibhadrane saMsAra pratyenI ruci uDI gai. temaNe kozAnA gharano tyAga karyo. AcArya saMbhUtivijaya pAse pravrajayA aMgIkAra karI. prathama varSAvAsano samaya Avyo. anya sAthI munio siMhanI guphA upara, sarpanA rAphaDA upara, kUvAnAM kAMThe cAturmAsa rahyA. sthUlibhadramuni guru AjJA laIne kozAnI citrazALAmAM cAturmAsa arthe gayA. kozAe sthUlabhadrane AvatAM joi potAnI amRta bharelI vANIthI, madhuratAthI temane satkAryA. cAre bAju vAsanAmaya vAtAvaraNa hatuM. kozAnI AjJA lai mahAmuni sthUlibhadra citrazALAmAM rahyA. kozAe vahorAvelo cha rasavALo AhAra karI teo kAyotsargamAM magna thayA. kozAe aneka zRMgAro racyAM, nRtya karyAM, pUrvanA kAmabhogonuM smaraNa karAvyuM. prema ane kAma utpanna kare tevAM vacano sAMbhaLIne paNa muni kSobha na pAmyA. kozAnA sarva prayatno niSphaLa gayAM. aMte kozAe potAnA aparAdhanI kSamA mAMgI. kozA bAra vratadhArI zrAvikA banI. Arya sthUlibhadra jaina jagatanuM evuM ujjavala nakSatra che ke temanI jIvana prabhAthI janajIvana Aje paNa Alokita che. maMgalAcaraNamAM trIjA maMgaLanA rUpamAM temanuM smaraNa thAya che. kAmavijetA sthUlibhadra muninI zIladar3hatA prazaMsanIya che ; tethI coryAzI covIsI sudhI loko temane yAda ka2ze. 8) nAradaH (jaina rAmAyaNa pR. 122,123 ane 146 thI 150. eka araNyamAM brahmaruci tApasa ane kUrmI tApasI yugala rahetuM hatuM. kALa krame RRSIpatnI garbhiNI banI. tevA samaye jaina zramaNo AzramamAM AvyA. tApasanA bhAvuka-unnata AtmAne oLakhI jaina zramaNoe sAcuM mArgadarzana ApyuM. parama brahmanI prApti mATe vaiSayika sukho tyAgI jIve jJAna, dhyAna, tapa, tyAgamAM tattpara rahevuM joie. tApase zramaNonI madhuravANI sAMbhaLI niSpApa sAdhanA mArga (munidharma) svIkAryo. kurmIe zrAvikA dharma svIkAryo. navamAsa pUrNa thatAM teNe putrane janma Apyo. janmatAM sAmAnya bALakanI jema te raDato na hovAthI tenuM nAma 'nArada' pADayuM. ekavAra vRMbhaka jAtinA devo manuSyalokamAM tIrthonI yAtrA karI pAchA pharatA hatA tyAre AMgaNAmAM ramatA bALakanA tejasvIpaNA ane prakRSTa puNyathI AkarSAyA. teo bALakane vimAnamAM besADI svasthAne lai gayA. putranA virahathI kurmIne saMsAra pratye vairAgya jAgyo. temaNe indumAlA sAdhvI pAse saMyama svIkAryo. devoe nAradane aneka kaLAomAM pravINa banAvyo. yauvanamAM pravezatAM temane AkAzagAminI vidyA zIkhavI. masta yauvana ane AkAzamAM uDavAnI vidyAnA baLe teo tIrthonI yAtrA karavA lAgyA. teo saMgIta rasika hovAthI hAthamAM vINA rAkhatA. teo akhaMDa brahmacArI hatA, temaja aNuvratadhArI zrAvaka hatA. ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigrahI hatA. temanA akhaMDa brahmacaryanA kAraNe ja teo rAjAnA aMtaHpuramAM vinA rokaToka jai zakatA hatA.
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ 427 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa nAradajI zIlavratadhArI hatA, tethI mokSamAM gayA. 9)sudarzana zeTha : (zrAddhavidhi prakaraNa graMtha, pR. 259.) caMpAnagarImAM eka patnIvratane pALanArA sudarzana nAme eka satpuruSa rahetA hatA. teo suMdara mukhamudrAvALA, kAMtimAna ane madhya vayanAM hatAM. ekavAra teo nagaranA rAja darabAra pAsethI koi kArya prasaMge nIkaLyA. tyAre abhayArANI AvAsanA gokhamAM beThI hatI. tenI dRSTi sudarzana zreSThI para paDI. temanuM uttama rUpa joi rANIe sudarzana zeThane bhoga bhogavavA saMbaMdhI AmaMtraNa ApyuM. sudarzana zeThe yuktithI kahyuM, 'huM puruSatva vinAno chuM'. tyAra pachI rANIe aneka prakAranA hAvabhAva karI sudarzana zeThane vaza karavA prayatna karyA paraMtu tene koi saphaLatA maLI nahIM. ekavAra nagaramAM kaumudI mahotsavanI ujANI hatI. cAre tarapha khUba dhAmadhUma hatI. sudarzana zeThanA cha devakumAra jevA putro paNa tyAM AvyA. abhayArANI kapilA nAmanI dAsI sAthe tyAM AvI hatI. teNe dAsI dvArA jANyuM ke A putro sudarzana zeThanA che. have rANIe sudarzanazeThano badalo levAno nizcaya karyo. abhayArANI ane kapilA dAsIe maLI yukti goThavI. rANIe rAjAnAM kAna bhaMbheryA. sudarzana zeThe tene bhoganuM AmaMtraNa ApyuM hatuM, evA ayogya kathano vaDe rANIe rAjAne uzkeryA. strInAM mAyAvI madhurAM vacanothI rAjA krodhita banyA. sudarzana zeThane bolAvI temane zULIe caDhAvI devAnI rAjAe AjJA karI. sudarzana zeThane zULIe besADavA, sudarzana zeThe navakAra maMtranuM smaraNa karyuM. tarata ja zULInI jagyAe sonAnuM siMhAsana thai gayuM. devaduMdubhinA nAda thayA. sarvatra AnaMda vyApI gayo. sudarzana zeThanuM satyazIla jhaLakI uThayuM. sudarzana zeThane saMsAranuM svarUpa joi vairAgya utpanna thayo. temaNe dIkSA aMgIkAra karI. dIkSA lIdhA pachI bhikSArthe jatAM devadattA gaNikA temanA rUpathI mohita banI. sudarzana munie brahmacarya vratanuM akhaMDa pAlana karyuM. chevaTe devadattA thAkI. 10) dRDhaprahArI : (zrAddhavidhi prakaraNa graMtha, pR. 137-138.) vasaMtapura nagaramAM eka nirdhana brAhmaNa raheto hato. teNe dhana meLavavA corI karI. ghaNIvAra sajA thai. rAjAe samajAvyA chatAM na samajyo tethI gAma bahAra kADhI mUkyo. te coranI pallImAM gayo. saradAre tene putra tarIke rAkhyo. svabhAvathI krUra ane baLavAna hovAthI tenA prahArathI vyakti marI jatA. tethI tenuM ' Dhar3haprahArI' nAma paDayuM. eka vakhata te sAthIdAro sahita kuza sthaLamAM corI karavA Avyo. coro brAhmaNanA ghare AvyA. paraMtu tyAM khIra pAtra sivAya kAMi na maLyuM, tethI khIrapAtra upADayuM. tyAM to brAhmaNanA chokarAo raDavA lAgyA. brAhmaNa corone mAravA doDaco. da lRprahArIe talavArathI tenA be TukaDA karyA. rastAmAM gAya athaDANI tene paNa mArI nAMkhI. brAhmaNanI garbhiNI strI corone apazabda bolatI hatI, tene paNa mArI nAMkhI. teno garbha paNa TukaDA thai bhUmipara paDyo. A dRzyathI bALako bhayathI kaMpI uThayAM. teo raDavA lAgyAM. krUra dar3haprahArI bALakonA rudanathI thoDo narama banyo. te corI karI nagaramAMthI nIkaLyo paraMtu brAhmaNa, gAya, strI ane bALakanI hatyA tene sAlavA lAgI. rastAmAM munine joi teNe potAnA pApanuM prAyazcita mAMgyuM. munie dIkSA grahaNa karavAnuM kahyuM. dar3haprahArI dIkSA lai te ja gAmamAM rahyA. lokoe cha-cha mAsa sudhI tiraskAra karyo. muni samajatA hatA ke pApa tIvra che, tethI tenuM phaLa paNa khUba sahana karavuM paDaze. daitRprahArI munie samabhAve sarva upasargo sahana karyAM. temaNa ugra abhigrahapUrvakanI tapazcaryA karI cha mAsamAM sarva karmo kSaya karyAM.
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'ne AdhAre 11) DhaMDhaNa muni (TacUkaDI kathAo bhAga 3, kathA-pa40, pR.161-164.) bAvIsamA tIrthakara nemanAtha prabhu pAse zrIkRSNanA putra DhaMDhaNakumAre saMyama svIkAryo. pUrvakarmanA udayathI temane gocarI maLatI nathI. temane vahorAvavAnA bhAva koine thatA nathI. neminAtha prabhu pAsethI potAno pUrva bhavano vRttAMta sAMbhaLI potAnAM karmo kSaya karavA abhigraha karyo, mArI labdhinI bhikSA maLe to ja vAparavI. cha mahinA vItI gayA, chatAM DhaMDhaNamunine AhAra na maLyo. neminAtha prabhunA 18000 sAdhuomAM teo mahAna, duSkara abhigraha karanArA hatA. cha-cha mahinAthI potAnI labdhino AhAra na maLavA chatAM temanA mananA adhyavasAyo pratidina vizuddha hatA. DhaDhaNamunine rastAmAM gocarIe jatAM joI zrIkRSNa mahArAja hAthI parathI nIce utarI utkRSTa bhAve vaMdana karatA joine eka mIThAi banAvanAra kaMdoie koi ucca mahAtmA che', tevuM jANI modaka vahorAvyA. DhaDhaNamunie temanAtha prabhune kahyuM, "prabhu! Aje mArI labdhino AhAra maLyo che. emanAtha prabhu bolyA, "haju tAruM aMtarAya karma naSTa thayuM nathI. A modaka kRSNanI labdhinA maLyA che, mATe tene nirdoSa bhUmimAM paraThavI do." munirAje jarA paNa kheda karyA vinA daDhapaNe abhigraha pALyo. potAnA pAponuM prAyazcita karatAM, lADuno cUro karatAM karatAM temaNe karmano cUro karyo. teo zukladhyAnanI zreNIe caDayA. temaNe ghAtI karmano kSaya karyo. ugra abhigrahadhArIDhaMDhaNamuni kevaLI banyA. 12) arjunamALI (zrI aMtagaDadazAMgasUtra, pR. 13ra-135.pra.zrI guruprANa phAunDezana.) yakSAviSTa arjunamALIe pAMca mahinA ane tera divasamAM 1141 jIvono vadha karyo. sudarzana zeThanI preraNAthI teo bhagavAna mahAvIranA saMparkamAM AvyA. arjuna mALInuM aMdhakAramaya jIvana bhagavAnanI vANIthI prakAzamaya banyuM. vItarAga dharmamAM zraddhA ane ruci thavAthI arjuna mALI aNagAra banyA. aNagAra banI niraMtara chaThTha-chaThTha pAraNA karavAnI pratijJA ravIkArI. pAraNAnA divase nagarImAM gocarI (bhikSA) mATe nIkaLatA. tyAre loko hatyArA kahIne temane dhikkAratA, mAratA, pITatA, temanA upara patthara pheMkatA, gharamAMthI kADhI mUkatA, tiraskAra karatA. rAjagRhI nagarImAM arjuna aNagArane muzkelIthI bhikSA maLatI. tema chatAM arjuna muni samatA rAkhatA. teo manamAM jarA paNa aprIti thavA detA nahi. A pramANe uttama koTinuM tapazcaraNa ane zubha bhAvanA bhAvatAM teo cha mAsamAM sarvakarmono kSaya karI aMtakRta kevaLI banyA. arjuna aNagAre utkRSTa bhAve tathA uttarottara vardhamAna pariNAmI tapathI AtmAne bhAvita karyo. temaNe che mAsa sudhI cAritra paryAyanuM pAlana karyuM. tapanA prabhAve temaNe janma janmAMtaranA gADha karmo kSaya karyA. 13) pAMDavaH (zrI jJAtAdharmakathA) dvipAyana RSIne kopathI dvArikA nagarIno vinAza thayo. zrI kRSNa kosaMbI vanamAM gayA. tyAM padmazIlA para pItAMbara oDhIne sUtA hatA tyAre jarAkumAre haraNa samajI bANa mAryuM. zrI kRSNanuM mRtyu thayuM. jarakumAra zrI kRSNanA kahevAthI temanuM kaustubha maNi ane pItAMbara aDadhuM phADI pAMDavo pAse laI gayA. zrI kRSNanA mRtyunA samAcAra sAMbhaLI pAMDavoe vicAryuM, vyakti game teTalo sAmarthyavAna hovA chatAM mRtyunA paMjAmAMthI chUTI zakato nathI. nizcita che ke jeno janma tenuM mRtyu avazya che. AvI ciMtanadhArAthI pAMDavone vairAgya utpana thayo. temaNe pAMDusena nAmanA rAjakumArane rAjya soMpI dharmaghoSa muni pAse dIkSA lIdhI. temaNe 14 pUrvano abhyAsa karyo. temaNe surASTra janapadamAM lokonA mukhethI ariSTa nemI bhagavAnanA vicaraNanI vAta saMbhaLI, temane prabhu darzananI utkRSTa IcchA pragaTI.
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ 429 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa teoe abhigraha karyo ke jyAM sudhI ariSTaneminA darzana na thAya tyAM sudhI mAsakSamaNanA pAraNe mAsakSamaNa tapa karavuM. A pramANe abhigraha dhAraNa karI teo vihAra karavA lAgyA. hastikalpa nagaramAM mAsakSamaNa tapanA pAraNe bhikSA levA jatA temaNe saMbhaLyuM ke ariSTanemi bhagavAna giranAra parvata upara eka mAsanuM anazana karI 36000 sAdhuo sAthe kALadharma pAmyA che. A sAMbhaLIne pAMDavoe bhikSAmAM lAvelo AhAra ekAMta jagyAe vivekapUrvaka paraThI lIdho. teo zetruMjya parvata upara gayA. tyAM be mAsano pAdopagamana saMthAro karI siddha thayA. 14) udAyI rAjA : (upadeza prAsAda, bhA.1, pR 136-142.) udAyI rAjA rAjagRhI nagarInA koNika rAjAnA putra hatA. te zauryavAna, dAnavIra ane dharmavIra hatA. sAdhuonA saMge te bAravratadhArI zrAvaka banyA. teo samyaktva sahita bAra vratanuM ArAdhana karatA. teo AvazyakapratikramaNAdi kriyAo zuddha bhAve karatA hatA, temaja parvatithie pauSadha karatA. temaNe dharma ArAdhanA karavA rAjamahelanI najIka pauSadhazALA paNa banAvI. samaya maLatAM dharma sthAnakamAM AvI sAmAyika karatA. pitAnA mRtyunI yAda bhUlavA temaNe pATalIputrane rAjadhAnI banAvI. ekavAra khaMDiyA rAjAthI khaMDaNI na bharAtAM, udAyI rAjAnI senA khaMDaNI vasUla karavA gai. baMne senAo vacce yuddha thayuM. temAM vipakSa rAjAnuM mRtyu thayuM. tethI te rAjAnA putrae potAnA pitAnA khUnI evA udAyI rAjAnI hatyA karavAno nizcaya karyo. teNe joyuM ke jaina munio koi paNa jAtanI pUchatAcha vinA rAjamahelamAM jai zake che. tethI udAyI rAjAnA dharmaguru dharmaghoSa muni pAse khaMDiyA rAjAnA putra, temanI kRpA meLavI dIkSA lIdhI. tenuM nAma vinayaratna paDayuM. teNe guru sAthe rahI ghaNo abhyAsa karyo paraMtu tenA pitAnA mRtyuno badalo levAnI bhAvanA tenA manamAM jIvaMta rAkhI. bAra varSa pachI pATalIputramAM teonuM Agamana thayuM. udAyI rAjAe parvatithinA divase gurune rAtri pauSadha karavAnI bhAvanA vyakta karI ane pauSadhazALAmAM padhAravAnI vinaMtI karI. vinayaratnamuni guru sAthe pauSadhazALAmAM padhAryA. prathama praharamAM dharmacarcA karI. tyAra pachI paMca parameSThInuM smaraNa karI, saMthAro (zayA) karI rAjA, AcArya tathA vinayaratnamuni sUtA. vinayaratnamuni UMdhavAno DhoMga karatA hatA. teNe madhyarAtrie rAjAnuM khUna karI jaMgala javAnA bahAne tyAMthI nIkaLyA. thoDIvAramAM lohInI dhArathI AcArya zrIno saMthAro bhIno thayo. teo jAgI gayA. vinayaratna munine palAyana thayelA jANI hebatAi gayA. jaina muni dvArA rAjAnuM khUna', evuM nagarajanone khabara paDaze tyAre jainazAsana vagovAze; evuM jANI AcAryae sarva jIvo sAthe kSamApanA karI, pAse paDelI charI potAnA gaLAmAM khosI dIdhI. udAyI rAjA dharma premI, uttama kriyAzIla ane tapasvI hatA. tethI te svarge gayA. 15) ziva-pArvatI : (zivapurANa(marAThI), a.-13, pR.435-445. pra. 2ghuvaMzI prakAzana, 242, zukravAra peTha. pUnA). dakSa rAjAnI putrI pArvatIe kailAzapati sadAziva (zaMkara) sAthe lagna karyA, je dakSa rAjAne na gamyuM. tethI temane sadAziva pratye aNagamo hato. dakSa rAjAe yajJa karavAno nirNaya karyo. te sadAzivanI niMdA karatA hatA. gaLAmAM naramuMDonI mALA paheranArA, zarIre hAthInuM cAmaDuM paheranArA, zarIre bhasma copADanArA evA apavitra ane abhadra deva temane pasaMda na hatA. zivanI niMdA karavA ekavAra dakSa rAjA kailAze gayA. zaMkara bhagavAne temanuM svAgata na karyuM. tethI krodhita thayelA dakSe zivanI niMdA karI. ekavAra dakSanI putrI pArvatI kailAsa para pharavA gaI. tyAM teNe pitAnA ghare yajJa thato joyo. potAnI bIjI bahenone yajJamAM AvelI joI. pArvatIe pitAnA ghare yajJamAM
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsane AdhAre javAnI zivajI pAse rajA mAMgI. zivajIe pArvatIne tyAM na javA samajAvyuM paraMtu pArvatI naMdI para besI pitAnA ghare pahoMcyA. potAnI putrIne yajJamAM AvelI joIne mAtA-pitAe moDhuM pheravI lIdhuM. anaMta brahmAMDanI ravAminInuM ghora apamAna thayuM. pArvatIe yajJakuMDamAM jhaMpalAvyuM. brahmAMDa DolAyamAna thayuM. A vAtanI zaMkara bhagavAnane khabara paDatAM potAnA ahaMkArane choDI mahA bhayaMkara rUpa dhAraNa karI teo zvasura gRhe AvyA. pArvatInA mRtyuthI krodhita thaI temaNe tyAMtAMDavanRtya karyuM. temaNe dakSa rAjAno ziraccheda karyo. 16) subAhukumAra H (zrI kalpasUtra kathAkAra pR. 245thI 270. saM. sunaMdAbahena vahorA.). bAhakumAra tathA subAhukumAra vajanAbha cakavartInA bhAI hatA. baMne bhAIoe saMyama svIkArI muni vaiyAvacca ane zuzruSAnuM uttama kArya karyuM. bharate bhojana lAvavA dvArA temaja bAhubalie zarIra dvArA zuSA karI. bAhumuni vaiyAvRtyanA prabhAvathI bIjA bhavamAM RSabhadeva bhagavAnanA moTA putra bharata thayA ane subAhukumAra bharatanA nAnAbhAI bAhubali tarIke janamyA. bharata mahArAjAe cha khaMDanI pRthvI para potAnuM Adhipatya jamAvyuM. tyAra pachI potAnA navANuM bhAIone potAnA AdhIna rahevA saMdeza mokalyo. bAhubali sivAya aThThANuM bhAIoe bhagavAna RSabhadevanA upadezathI vairAgya pAmI saMsAra tyAga karyo. te sarvee kaivalya rAjya meLavyuM. siMha kadI bIjAne AdhIna na rahe tema bAhubali bharata mahArAjAne AdhIna rahevA mAMgatA na hatA. tethI baMne bhAIo vacce yuddha thayuM. bAhubali ane bharata mahArAjA vacce daSTiyuddha, vAyuddha, muSTiyuddha ane daMDayuddha thayuM. A cAre yuddhamAM bAhubalino vijaya thayo. pUrvabhavamAM bAhubalie karelI zramaNonI bhAvapUrvaka, temaja niSThApUrvaka sevAthI temanAmAM bAhubaLarUpI apUrva zakti utpanna thaI hatI. 17) harikezI muni (zrI uttarAdhyayana sUtra : a. 12, pR. 564-643. le. vAsIlAlajI ma.) harikezI muni pUrve somadatta nAmano purohita hato. mathurA nareza zaMkharAjAe saMsArathI vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. eka gAmathI bIje gAma vicaratAM ekavAra teo hastinApura padhAryA. teo baporanA samaye gocarIe jatAM sunakAra zerInI najIka AvyA. temaNe najIkamAM rahetA somadatta bhaTTane mArga pUchayo. te galInuM nAma hutavaharacyA' (grISma RtunA tApathI tapta) hatuM. somadata brAhmaNa muniono dveSI hato. teNe zaMkhamunine UNamArga batAvyo. muninA labdhinA prabhAve uSNa mArga zItaLa banyo. somadatta brAhmaNa paNa te mArge gayo. teNe paNa zItaLatAno anubhava karyo. potAnA anucita kArya badala tene pazcAtApa thayo. teNe muni pAse kSamA mAMgI. munie tene kSamA ApI dharmopadeza Apyo. gItArtha gurunA vacanothI somadatta brAhmaNe pravajyA svIkArI. munipaNuM svIkAryA pachI paNa te jAtimada, kuLamada, rUpamada karato rahyo. tethI dravya cAritranuM pAlana karI mRtyu pAmIte devalokamAM gayo. tyAMthI evI harikeza gotrIya cAMDAlonA adhipati balakoTTa ane tenI patnI gaurInA garbhamAM putrapaNe avataryo. tenuM nAma bala rAkhavAmAM AvyuM. samaya jatAM te harikezabalathI oLakhAyo. pUrvabhavamAM karelA rUpamada ane sAdhuo pratyenA dveSanA kAraNe vartamAne tene nIca gotra maLyuM temaja dekhAve kurUpa thayo. ravabhAve krodhI, IrSALu hovAthI sarvatra apamAnita thayo. ekavAra harikezabala lAcAra ane nirAza banI beTho hato tyAre tyAM eka bhayaMkara kALo sarpa nIkaLyo. cAMDaloe 'te duSTasarpa che', evuM kahI mArI nAkhyo. thoDIvAramAM tyAMthI eka alazika (be mukhavALo) jAtino nirviSa sarpa nIkaLyo, lokoe tene viSarahita che, evuM kahI choDI dIdho.
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ 431 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa A ghaTanAthI harikezabalanuM mana ciMtane caDyuM. prANI potAnA ja guNo vaDe prIti pAme che. ciMtana karatAM karatAM harikezabalane jAtismaraNa jJAna thayuM. pUrvabhavamAM karela jAtimada ane rUpamadanuM citra upasthita thayuM. te ja samaye teNe saMsArathI virakta banI dIkSA aMgIkAra karI. muni harikezabale karmakSaya karavA tIvra tapazcaryA karI. pAraNAnA divase teo rudradevanI yajJazALAmAM gocarI mATe gayA. tyAM temaNe ahiMsaka yajJano saMdezajanatAne Apyo. jemAM Ikriya ane manano saMyama, ahiMsAnuM AcaraNa, dehanuM visarjana thAya te zreSTha yajJa che. jena yajJamAM tapa jyoti che. caitanya jyoti sthAna che. mana, vANI ane kAyAnI satyavRtti ghI nAkhavAnI kaDachI che. zarIra agni che. karma baMdhana che. saMyama e zAMtipATha che. harikezabala jJAtie bhale cAMDAla hatA paraMtu temanI dRSTi samyaka banatAM ahiMsaka yajJanA pratiSThApaka banyA. te samayamAM yajJo ane kriyAkAMDonuM saMzodhana karanArA bhagavAna mahAvIranA dharmanA sAcA prabhAvaka banyA 18) popaTaH durjanonA saMgathI jIvane bhayaMkara duHkha sahana karavuM paDe che. popaTa hamezAM lIluM maracuM, peru (jAmaphaLa) ItyAdi vastu pratye vadhu ruci dharAve che. popaTa jyAre AkaDAnA vRkSa para bese che, tyAre AkaDAnA phaLa (aka DoDiyA), je lIlA raMganAM, peru jevAM lAge che, tethI popaTane te khAvAnI svAbhAvika ruci thAya che. paraMtu AkaDAnA phaLa dekhAvamAM bhale manohara hoya chatAM svAdamAM khArAMjhera jevAM hoya che. kavi samayasuMdare paNa kahyuM che ke - "Aka taNA akaDoDiyA, khAvaMtA khArA hoya" popaTa rUpa ane raMgamAM lobhAI AkaDAnA phaLa Aroge che, tethI tenuM mRtyu thAya che. tema mithyAtvIno lobhAmaNo, bAhya suMdara AcAra paNa bhavya jIvane mATe bhayajanaka che. tenAthI darzanaguNa, dhUmila bane che. khoTAM abhiprAyo ke mAnyatAo badalyA vinA satyadarzana na thAya. 19) deva ane daitya upaniSadamAM TheraThera detyonA saMgathI devone sahana karavuM paDyuM evAdaSTAMto Apela che. 20) muMjarAjA ane mRNAlinIH (zIladharmanI rakathAo, pR. 94-99.) vikrama saMvata agiyAramA saikAmAM banelI A aitihAsika ghaTanA che. jeno ullekha merUtuMgasUrie "prabaMdha ciMtAmaNi' graMthamAM karyo che. mAlavapati muMja catura ane parAkramI rAjA hato. te vakhate tailaMgadezamAM tailapanAme rAjA rAjya karato hato. muMjarAjAe sAtamI vakhata tailapa rAjA para caDhAI karI. tailapa rAjAe yuddhamAM kapaTa karI muMjane jIvato pakaDI lIdho. muMjarAjA rAjakedI banyo. muMjanI tamAma vyavasthAno bhAra tailapa rAjAnI prauDha uMmaranI bahena (kAkAnI dIkarI) mRNAlinIne soMpAyo. mRNAlinInA lagna zrIpuranA caMdra rAjA sAthe thayA hatA paraMtu te vidhavA banI tyArathI bhAI sAthe rahetI hatI. te varUpavAna, catura, ane kAbela hatI. muMjarAjA vidyA ane vidvAnono upAsaka hato, temaja praNayazAstramAM pravINa hato. muMjarAjA pratye mRNAlinI AkarSAI. muMjarAjAe mRNAlinIne paTarANI banAvavAnuM vacana ApyuM. temaja guptacaronI madadathI jelamAMthI nAsI chUTavA bhoyaruM banAvyuM. paraMtu mRNAlinI kAbela hatI. teNe vicAryuM mAlavapatinI keTalIya svarUpavAna rANIo che. temanI apekSAe huM kALI chuM tethI rAjA mArI upekSA karaze. A pramANe mRNAlinI muMjarAjAne jelamAMthI bahAra javA devA mAMgatI na hatI. jyAre mRNAlinIne khabara paDI ke muMjarAjAe jelamAMthI nAsI javA mATe suraMga khodI che. muMje potAnI sAthe vizvAsaghAta karyo che', tevuM jANI mRNAlinIe muMjanA bhAgI javAnI yojanA tailapa rAjAne jaNAvI.
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43ra kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre tailapa rAjAe kedI muMjanuM khAvA-pIvAnuM baMdha karyuM. telaMga dezanA rAjamArga para doraDA vaDe baMdhAyela mujane ghera ghera bhikSA mAMgavAno samaya Avyo. tyAre muMjarAjA bolyA AgidAdhA pAlavaiM chidyA vAghaiMvRkSa / nAri hutAzani jAliyA chAra uDau thiyA lakSa / / artha Anie bALelA vRkSa pallavita thaI zake che. chedelI vanarAI vadhI zake che. paNa nArIrUpI agnie bALelA lAkho puruSo rAkha thaI uThe che. vaLI kahyuM che - itthIpasaMgamata ko karo, tiya vilAsa duHkhapuMja / gharaghara jiNenacAvIo, jima makkaDa tima muMja / / artha : jema vAMdaro eka jagyAethI bIjI jagyAe nAce che. tema strInA saMgathI muMja rAjA ghare ghare bhikSA mATe nAgyo. tethI he mAnavo ! strIno saMga karazo nahi, teno vilAsa duHkhanA samUharUpa che. Ama mRNAlinInA saMgathI muMjarAjA atizaya duHkha pAmyo, tema mithyAtvIno saMga AtmAnA aizvaryane lUMTI caturgatimAM paribhramaNa karAve che. ra1) cilAti ane susumA (suSamA-saMsImA): (zrI zAtAdharmakathA a. 8, suMsumA.) rAjagRhI nagarInA dhanAvAha zreSThInI saMsamA nAmanI putrI hatI. saMsamAnI saMpUrNa dekhabhALa eka cilAti nAmanI dAsI karatI hatI. te dAsIno zilAti nAmano putra hato. je cilAtiputra kahevAyo. bAlya avasthAmAM cilatiputra ane smA sAthe ramatAM hatAM. jota jotamAM suMsumA moTI thaI. zeThANIe cilatiputrane saMsamA sAthe kuceSTA karato joyo. tethI tene gharamAMthI kADhI mUkyo. te niraMkuza, svachaMdI, durvyasanI banyo. te cora pallImAM bhaLyo. tyAM cora vidyAmAM pravINa banyo. thoDA varSomAM te cora pallIpati banyo. cilAtiputra susumAne meLavavAnA aneka upAyo vicAravA lAgyo. chevaTe sAthIonI madadathI teNe zeThanA gharamAM lUMTa calAvI. te suMsumAne laIne bhAgyo. zeTha ane tenA pAMca dikarAo paNa cilAtiputrane pakaDavA tenI pAchaLa doDyA. hAthethI kheMcIne cilatiputra susumAne pUrA vegathI doDAvato rahyo. acAnaka suMsumAne pagamAM kAMTo vAgyo. kAMTo kADhavAmAM samaya jatAM zeTha ane temanA pAMca putro najIka AvI pahocyAM. cilAtiputre vicAryuM,"suMsumA mArIna thAya to zeThanI paNa na thavA dauM' AvuM vicArIne teNe myAnamAMthI talavAra kADhI eka ja kSaNamAM suMsumAnuM mAthuM dhaDathI alaga karyuM. pApI cilAtiputranA saMgathI suMsumA duHkhI thaI. teNe potAnuM jIvana gumAvyuM. (AkathA upadeza mAlAnI TIkAmAM vistArapUrvaka Apela che.) rara) rAjahaMsa ane kAgaDoH eka haMsa ane kAgaDo baMne mitro hatAM. haMsa svabhAve saraLa hato paNa kAgaDo svabhAve durjana hato. ekavAra eka rAjA potAnA sainiko sAthe zikAra karavA nIkaLyo. te thAkI javAthI taLAvanA kinAre rahelA vRkSa nIce ArAma karavA beTho. tyAM te vRkSa upara haMsa ane kAgaDo paNa beThAM hatAM. kAgaDo potAnA ravabhAva anusAra rAjA para carakyo. rAjAnA vastra bagaDavAthI rAjAne gusso Avyo. temaNe krodhathI lAlacoLa thaI tIra kAmaThAM vaDe tIra calAvyuM paNa catura kAgaDo tyAMthI te pahelAM ja uDI gayo. bhoLo haMsa tyAMja besI rahyo, tethI tIra tene vAgyuM. rAjAe Azcarya sAthe sainikone kahyuM, "aho ! Aje prathama vakhata meM zveta kAgaDo joyo." tyAre haMsa bolyo, "huM kAgaDo nathI paNa
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ 433 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa sarovaramAM rahenAro haMsa chuM. meM kAgaDAnI saMgati karI tethI mArI A durdazA thaI.'' kharekhara ! duSTono saMga duHkhadAyI hoya che. 23) bhagavAna mahAvIra ane gozAlaka H (bhavabhAvanA prakaraNa - bhAga-2, pR. 222-225.) jainonA covIsamAM tIrthaMkara bhagavAna mahAvIrano chadmastha avasthAno, potAne ziSya tarIke jAhera karato gozAlaka nAme vyakti hato. teNe paramAtmA para julama gujAravAmAM koI kamI rAkhI na hatI. bhAre garIbInA kAraNe tene rakhaDatAM rakhaDatAM bhagavAna mahAvIra jevA tAraka maLyA. te temano vagara banAvye ziSya thaI paDayo. kUrma gAmamAM vaizyAyana tApasa AtApanA letA hatA. temanA vALamAM ghaNI ju joIne gozALAe tene 'cUkA zayyAtara' kahI mazkarI karI. tApase krodhita thaI gozALA upara tejolezyA choDI. tyAre tene bacAvavA bhagavAne chadmastha avasthAmAM zItalezyA choDI. gozALo ugarI gayo. tyAra pachI te bhagavAna pAsethI tejo lezyAno pATha zIkhyo, temaja aSTAMga nimittonI jANakArI meLavI. ATaluM jJAna prApta thatAM te ahaMkArI banyo. svayaMne tIrthaMkara mAnavA lAgyo. vidyAnuM ajIrNa ahaMkAra che. AgrahapUrvaka svIkArelA prabhune asatya sAbita karavA paramAtmA mahAvIra devanI sAme thayo. gozALAe bhagavAnane apazabda kahyA. temanI niMdA karI. bhagavAna mahAvIranA be ziSyo sarvAnubhUti ane sunakSatra tene rokavA AvyA. temane paNa teNe tejolezyA choDI bALI nAkhyAM. eTaluM ja nahi teNe tAraka paramAtmA mahAvIra deva upara tejolezyA paNa choDI, te agni javALA bhagavAnanA zarIrane traNa pradakSiNA ApI gozALAnA zarIramAM pravezI gaI. bhagavAna mahAvIrane cha mAsa sudhI lohInA jhADA thayA. gozALAne kAraNe bhagavAna mahAvIrane aneka kaSTo veThavAM paDayAM, tema mithyAtvInA saMgathI caturgatinAM kaSTo veThavAM paDe che. 24)zrIpALa-mayaNA : (maMgalamayI mayaNAsuMdarI ane zIla saMpanna zrIpALa rAjA, pR. 6-9. lekhikA - sunaMdAbahena.) aMgadezanI caMpApurI nagarInA siMharatha rAjA ane kamaLaprabhA rANIno zrIpALa nAme rUpavAna kuMvara hato. acAnaka siMharatha rAjAne asAdhya roga thatAM temanuM mRtyu thayuM. tyAre zrIpALa phakta pAMca varasano hato. anubhavI maMtrIo dvArA rANIe zrIpALa kuMvarano rAjyAbhiSeka karyo. paraMtu zrIpALanA ja kAkA ajitasene rAjya paDAvI lIdhuM. temaja bALakuMvarane mArI nAkhavAnuM kAvatru racyuM. A kAvatrAnI jANa thatAM rAjamAtA ane zrIpALe guptamArge ravAnA thaI rAjya choDayuM. teo jaMgalamAM AvI pahoMcyA. ahIM rAjamahelanA bhoga sukho ke khAdha sAmagrI na hatI. mAtAnI AMkhamAM azrudhArA hatI. rAtrie jaMgalamAM bhayaMkara pazuonI trADa sAMbhaLI tyAre rANIe navakAra maMtranuM zaraNuM svIkAryuM. rANInA zIlanA prabhAve rAtri nirvighne pasAra thaI. divasa thatAM bALake dUdha mAMgyu. mAtA bALakane samajAvatI hatI. te vakhate 700 koDhiyA -kuSTarogIonuM ToLuM tyAMthI nIkaLyuM. ajitasena rAjAnA mANasothI bacavA rANI kumArane laI koDhiyAonA ToLAmAM bhaLI gaI. koDhiyAnA saMgathI zrIpALane koDhano roga lAgu paDayo. mAtA atyaMta duHkhI thai. bALakane ToLAmAM mUkI koDhanI davA zodhavA mAtA deza-dezAMtara pharatI rahI. zrIpALanA zarIranA rome romamAM koDhano roga vyApI gayo. zrIpALa rAjakuMvarane koDhiyAnA sahavAsathI uMbara jAtino koDhano roga thayo, tema mithyAtvanA saMgathI bhavaroga lAgu paDe che.
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsane AdhAre 25) secanaka hAthI (zrI uttarAdhyayana sUtra bhA.1,pR.11-1ra. saM. paMnyAsa zrI vajasenavijayajI gaNi.) eka aTavImAM 500 hAthaNIono yUthapati hAthI raheto hato. potAnuM mAlikapaNuM kAyama rahe te hetuthI te navA janmelA kalabha(hAthInuM baccuM)ne mArI nAkhato hato. te khUba IrSALu hato. eka vakhata koI hAthaNI garbhavatI thaI. potAnA bALakanI rakSA mATe teNe eka yukti karI. hAthaNI kapaTathI laMgaDI banI, dhIme dhIme cAlavAthI cUthanI pAchaLa rahevA lAgI. yUthapati keTaleka dUra jaI tenI rAha joto. kyAreka te eka pahore to kyAreka te be divase bhegI thatI. A rIte hAthaNIe yUthapati para vizvAsa upajAvyo. jyAre teno prasava samaya Avyo tyAre te tApasInA AzramamAM cAlI gaI. tyAM kalabha ne janma ApI pAchI hAthaNI cUthamAM maLI gaI. hAthaNI samaye samaye AzramamAM jaI potAnA suMdara ane baLavAna bALakane stanapAna karAvatI. tApasa ziSyo vRkSone pANI siMcatA te joIne kalabha paNa sUMDhamAM pANI bharI vRkSone pANI siMcato. tethI tApasamuni kumAroe tenuM secanaka' nAma pADayuM. eka vakhata secanaka hAthI nadIe pANI pIvA gayo tyAre tyAM yUthapati hAthI paNa Avyo. potAno pratispardhI che'. evuM vicArI cUthapatie secanaka hAthI para prahAra karyo. paraMtu secanaka yuvAna hovAthI baLavAna hato. secanake baLapUrvaka daMta prahAro vaDe cUthapatine mArI nAMkhyo. have secanaka yUthano svAmI banyo. yUthapati thayA pachI secanaka yUthamAM rahyo. te sthAna varSo sudhI tenA pitAe saMbhALyuM hatuM. pitA IrSALu ane kUra hatA. teo tAjA janmelA kalabhanuM khUna karatA hatA. tethI tevA pApI vyaktinA ghare baMdhAvavAthI secanaka hAthIne paNa evI buddhi utpana thaI ke pharI koI hAthaNI tApasInA AzramamAM AvI potAnA kalAbhane janma na Ape. temaja bhaviSyamAM koI potAno pratispardhI na bane. secanaka tApasInA Azramane kapaTIonuM Azraya sthAna samajato hato, tethI secanake pApabuddhithI atibhraSTa thatAM teNe tApasInA Azramane bhAMgI nAkhyA. juo ! pudgala paramANunI kevI asara thAya che. alpakALanA sahavAsathI secanaka hAthInI buddhi bhraSTa thatAM potAnI janmabhUmino teNe nAza karyo. ra6) naMdiSeNamuni (1. (a) vaMdanIya sAdhujano-pR. 491-493. (ba) upadezamalA: pR. 34-344.) naMdiSeNa muni prakhara dharmakathika hatA. bhogAvalI karmanA udayathI kAmalatA vezyAnA ghare bhUlathI gocarIe jatAM naMdiSeNamuni tenI kAmaNa vidyAmAM phasAyA, tethI munijIvana ane saMyamanA upakaraNono tyAga thayo. gRhastha jIvanamAM pravezyA chatAM naMdiSeNa muninI zraddhA jIvaMta hatI. temaNe kAmalatAne kahyuM, "kAmalatA huM kAyara chuM! mAruM bhogavalI karma nikAcita che, paraMtu hRdayamAM viratino prema jalavaMta che. huM Aje pratijJA karuM chuM ke, roja dasa saMsArI jIvone pratibodhI viratinA paMthe mokalIza pachI ja ane pANI grahaNa karIza". kAmalatA maMdireNane surA ane suMdarInI bhogA saMbaMdhI vAto karatI. naMdiNa tene vacce ja aTakAvI kahetA ke "surAnI gaMdha paNa mane Avaze te ja paLe huM tArA bhavanano tyAga karIza". vezyAne tyAM rahI naMdiSeNa pratidina dasa AtmAone pratibodhI pachI ja bhojana karatA. naMdiSeNano A nitya krama cAlu rahyo. bAra varSa vyatIta thayAM. eka divasa naMdiSeNa mATe suvarNa dina banyo. temaNe nitya kramAnusAra nava bhavyAtmAone saMbodhI saMsAra tyAgI banAvyA. dasamo vyakti kaMIka jaDa hovAthI eka ja prazna vAraMvAra pUchato, "to pachI tame kema ahIM beThA cho?" jamavAno samaya thatAM kAmalatA bolAvA AvI. be, traNa vakhata pharI pharI karelI rasoI ThaMDI thaI gaI, chatAM pratijJA pUrNa na thaI. tyAre kAmalatAe mazkarI karatAM kahyuM, "tame to nityanA pratibuddhA ja
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ 435 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa cho ne ? Aje tame ja dasamA !'' kAmalatAnA vacanothI naMdiSaNa jAgRta thayA. kAmalatAno upakAra mAnI munivezanA upakaraNo dhAraNa karI AtmalAbha kahI gaMbhIra pagale muni naMdiSeNa bhagavAna mahAvIra pAse cAlyA. muni naMdiSaNanI buddhimatA, vAkcAturya, pracaMDa puNyodaya ane dharmaprema prazaMsanIya che. teo mahAgItArtha, mahAsaMvijJa ane zAstranA niSNAMta hatA, tethI temaNe gRhasthI banyA pachI paNa jinazAsananI prabhAvanA karavAnuM kArya aviratapaNe cAlu rAkhyuM. teo cAritrathI patita thayA hatA paNa temanI zraddhA sthira hatI. 27) baLabhadramuni : (upadezamAlA, pR. 220 thI 222.) naMdiSaNa muni jevA ja bIjA prabhAvaka baLabhadramuni hatA. saMyamanuM nirdoSa pAlana karavA mATe teo jaMgalamAM ja rahetA hatA. dIkSA laI teo mAsakhamaNanI tapazcaryA karatA hatA. ekavAra teo pAraNA mATe nagarImAM AvyA. temanA tejasvI rUpathI AkarSAI aneka strIo temanI pAchaLa bhamavA lAgI. munivaranuM rUpa joIne eka strI bhAna bhUlIne doraDAno gALo tenA ghaDAmAM nAkhavAne badale sAthe Avela nAnA bALakanA gaLAmAM nAkhI, tene thaDAnI bhramaNAthI kUvAmAM sIMcyo. bALakanA prANa cAlyA gayA. potAnuM rUpa anarthanuM nimitta jANI baLabhadra munie have nagaramAM pAraNA mATe na AvavuM; tevI pratijJA karI. tyAra pachI baLabhadra muni jaMgalamAM ja rahe che. temanA tapa-dayA, dharma dezanAnA apratima prabhAvathI AkarSAIne aneka vanacara pazu, pakSIo, muninI sevA karavA lAgyA. siMha, vAgha, haraNAM, sasalAM vagere nAnAM moTAM prANIo jAtivaira bhUlIne baLabhadra muninI dezanA zravaNa karatA. eka haraNane muninI sevA karatAM jAtismaraNajJAna thayuM. te potAnA jJAna vaDe jaMgalamAM AvelA musAphara pAse baLabhadra munine pAraNA nimitte laI jato. tethI musApharone AhAra dAnano-apUrva avasara prApta thato. dharmano prabhAva pazuo ane coro para paNa paDe che. je vanamAM baLabhadra muni sAdhanA karatA hatA. tyAM rahelA hiMsaka prANIo paNa dhyAnastha banI jatAM. muninAM pavitra dehamAMthI satata bahAra AvI rahelI urjAno A prabhAva hato. RSimunionA sattvazALI paramANuothI e bhUmi pavitra banI gaI hoya che. temanI sAdhanAnA aNu pUMjo tyAM patharAyelA hoya che. tethI kudaratanuM saMtulana paNa jaLavAI rahe che. 28) viSNukumAramuniH kurudezanA hastinApura nagaramAM padmotara nAme rAjA rAjya karato hato. temanI jvAlA nAmanI rANI hatI. teNe garjanA karatA siMhanA svapnathI sUcita parAkramI viSNukumAra nAmanA bALakane tathA cauda svapnothI sUcita sUrya samAna tejasvI mahApadma nAmanA putrane janma Apyo. anukrame baMne bALako yauvana avasthA pAmyA. viSNukumAre niHspRhapaNAthI yuvarAja pada na svIkAryuM, tethI mahApadmakumArane yuvarAja pade niryukta karyA. te samaye ujjayinI nagarImAM zrIdharma nAme rAjA hato. tene namuci nAmano nAstika maMtrI hato. ekavAra munisuvratasvAmInA uttama ziSya sutratAcArya ujjayinI nagarImAM padhAryA. rAjAe zvetAMmbara muninA vaMdana ane upadeza zravaNanI icchA maMtrIne jaNAvI. namuci maMtrIe ghaNI rIte rAjAne jaina munio pAse jatAM rokyA paNa rAjAne jaina mahAtmAono upadeza sAMbhaLavo hato. aMte maMtrI sahita rAjA muni bhagavaMtanA darzanArthe gayA. AcAryane parAjita karavAnA uddezyathI, namuci maMtrIe avahelanA bharyA zabdomAM prazna pUchavAnI zarUAta karI. AcAryanA eka bALasAdhue namuci maMtrInI vAda ka2vAnI khaNajane dUra karI. namuci maMtrI bALa munithI
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre parAbhava pAmyo. tene munio pratye atyaMta dveSa utpanna thayo. tethI badalo levA madhyarAtrie tIkSNa talavAra lai namuci maMtrI kAyotsargamAM ubhelA munino ghAta karavA doDayo. tyAre zAsanadevIe tene sthaMbhita karI dIdho. prAtaH kALe rAjA tathA nagarajanoe namuci maMtrIne pattharanI mUrti samAna sthira ubhelo joyo. zAsanadevInA vRttAMtathI lokoe namucinA adhamapaNAne jANI, tenI niMdA karI. rAjAe tene rAjyamAMthI kADhI mUkayo. have namuci hastinApuramAM mahApadmakumAranA maMtrI tarIke goThavAyo. te samaye namuci maMtrIe siMhabala nAmanA duSTa sAmaMtane baLa ane chaLathI mahAta karI mahApadma rAjAne khuza karyA. rAjAe prasanna thaI namuci maMtrIne varadAna mAMgavAnuM kahyuM. tyAre namucimaMtrIe kahyuM ke ''huM avasare varadAna mAMgIza.'' suvratAcArya vicaratAM vicaratAM hastinApuramAM padhAryA. temane joi namuci maMtrIno pUrvano vairabhAva jAgRta thayo. badalo levAnA uddezyathI namuci maMtrIe mahApadma rAjA pAsethI avasara joI varadAna pAchuM mAMgyuM. ''vedokta vidhithI yajJa ka2vA mATe sAta divasa mane rAjya Apo.'' evuM kahI namuci maMtrIe rAjA pAsethI rAjya meLavyuM. rAjA banelA namuci maMtrIe yajJa karyo. temAM jaina munio sivAya sarva AvyA. jaina munio sAvadha kAryomAM bhAga letA nathI tethI teo yajJamAM na AvyA. yajJamAM na AvyA te doSa gaNI namuci maMtrIe sAdhuone rAjyamAMthI sAta divasanI aMdara jatA rahevAno hukama karyo, anyathA sAdhuone mArI nAkhavAnI dhamakI ApI. namuci maMtrInI zAna ThekANe lAvavAmAM samartha mahApadmarAjAnA bhAi viSNukumAra muni hatA. eka AkAzagAminI vidyAnA jANakAra muni merUparvata para dhyAnamAM beThelA viSNukumAramuni pAse gayA. cAturmAsamAM muni ahIM AvyA tethI koika mahattvanuM kArya haze, evuM jANI viSNukumAra munie AgaMtuka muni pAsethI AvavAnuM kAraNa jANyuM. munionA upasarganuM nivAraNa karavA vidyAnA baLe baMne munio hastinApura AvyA. viSNukumAra munie namuci maMtrIne ghaNo samajAvyo paNa namucino munio pratyeno dveSa vadhato gayo. teNe kahyuM. . ''traNa pagalAM pRthvIthI bahAra koipaNa sAdhune joize to huM mArI nAMkhIza.'' viSNukumAra munie vaikriyarUpa dhAraNa karyuM. eka lAkha jojananI kAyA banAvI. eka paga samudranA eka kinAre, bIjo paga bIjA kinAre mUkyo. trIjo paga namucinA mastake mUkI tene pAtALamAM pheMkyo. AkhuM brahmAMDa DolI uThayuM. saudharmendre gusse thayelA viSNukumAra munine zAMta karavA gAMdharva jAtinI gAyikA devIone mokalI. temanA gItothI viSNukumAra muni upazAMta banyA. munio para AveluM saMkaTa dUra thayuM. viSNukumAra muninuM tyArathI 'trivikrama' evuM nAma paDayuM. teo guru pAsethI pApanuM prAyazcita lai, sarvakarma kSaya karI muktipurImAM gayA. tapanA prabhAve viSNukumAra munine vaikriya labdhi prApta thai hatI. A labdhino upayoga temaNe jinazAsananI rakSA mATe karyo. tevA ja bIjA labdhidhArI prabhAvaka sanankumAra cakravartI hatA. 29) sanatkumAra cakravartI bharatakSetranA hastinApura nagaramAM ati svarUpavAna sanatyumAranAme cakravartI thayA. eka vakhata saudharmasabhAmAM indra mahArAjA saudAmina nAmanuM nATaka karAvatA hatA tyAre saMgama nAmano rUpavAna ane kAMtivAna deva Avyo. tenA rUpa ane tejathI mugdha banelA devoe zakrendrane traNa bhuvanamAM utkRSTa rUpa ane teja yukta vyakti koNa che ? evo prazna pUchayo. indra mahArAjAe javAba ApatAM bharata kSetranA sanatyumAra cakravartInA rUpa ane tejanI prazaMsA
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ 437 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa karI. Indra mahArAjanA vacana upara azraddhA thavAthI vijaya ane vaijayaMta be devo vipranuM rUpa lai cakravartInA mahelamAM AvyA. sanakumAra cakravartInuM rUpa joI baMne devo vismaya pAmyA. kharekhara !vidhAtAe abhuta rUpa ghaDyuM che. rAjAnuM teja sUryathI paNa adhika che. A pramANe devo rAjAnA rUpanI prazaMsA karI rahyA hatA. tyAre sanakumAra cakravartI garva sahita bolyA, "he uttama brAhmaNo! huM jyAre vastra AbhUSaNa dhAraNa karI rAjasabhAmAM beTho houM tyAre mAruM rUpa jovA jevuM che." sanakumAra cakravartI rAjyasabhAmAM AvyA. tyAre vipra paNa tyAM AvyA. teo rAjAnuM rUpa joI nirAza thayA. temaNe kahyuM, "he rAjana! snAna karatI vakhate tamAruM rUpa adhika tejavI hatuM paraMtu alpakALamAM ja tamArA zarIramAM rogo utpanna thayAM che, tethI tamAruM rUpa, lAvaNya, ane kAMti jhAMkhA paDI gayAM che." sanakumAra cakravatIne devone vacanathI kAyAnI anityatA samajANI. pudgalanI nazvaratA jANI zAzvata sukha meLavavA cha khaMDanuM rAjya choDI temaNe saMyama aMgIkAra karyo. A hato samyagadarzanano prabhAva! temaNe saMyama aMgIkAra karI chaThThanA pAraNe chaThTha upavAsanI ugra tapazcaryA karI. pAraNAmAM nIrasa AhAra karavAthI temanA zarIramAM kaM, kukSipIDA, netrapIDA, kAsa, zvAsa, jvara, aruci jevI sAta vyAdhio utpanna thai.te 700 varSa sudhI sahana karI. temaja temane malauSadhi, AmA~Sadhi, zakudauSadhi, mUtrauSadhi, sarvoSadhi, saMbhinnazrota e sAta labdhio pragaTI. je labdhimAM roganuM nivAraNa karavAnI zakti hatI, chatAM e maharSie labdhino prayoga vyAdhinI cikitsA mATe na karyo. be devo temanI ni:spRhatAthI prabhAvita thaI parIkSA levA vedhanuM rUpa laI temanI pAse AvyA. temaNe kahyuM, "he muni! jo ApanI anujJA hoya to ame vaidyo tamArA vyAdhinI cikitsA karIe." vaidyoe muni samakSa AvuM vAraMvAra kahyuM tyAre muni bolyA, "tame karma roganI cikitsA karo cho ke deha roganI?" evuM kahI munie pAmI (kharaja-basa)thI saDI gayelI potAnI eka AMgaLIne potAnuM ghUMka copaDayuM, AMgaLI suvarNa jevI banI gaI. sanakumAramuni bolyA "A zarIranA roganI cikitsA huM pote paNa karI zakuM chuM paNa te karavAnI mArI icchA nathI. tethI jo tame karmaroganI cikitsA karI zakatA ho to karo." devo te bAbatamAM asamartha hatA. samyagudaSTi jIva niHspRha hoya che. te jANe che ke, karmarUpI vyAdhino nAza karavAmAM AtmA ravayaM samartha che. koInA karma koI dUra karI zake. prabhu mahAvIre ravayaM karmano kSaya tapanA mAdhyame karyo.uparokta banne daSTAMtathI spaSTa thAya che ke tapa e karma nirjarAnuM amogha zastra che. nispRhabhAve tapa karatAM aneka labdhio pragaTe che. sanakumAra cakravartIe zakti hovA chatAM labdhino upayoga potAnA mATe na karyo. te kharekhara prazaMsanIya che. AvA tapanA prabhAve jinazAsanI prabhAvanA thAya che. 30) zreyAMsakumAra (2 kalpasUtra kathAsAra 258 thI 260, saM. sunaMdAbahena vohorA.) zreyAMsakumAra e bAhubalinA pautra hatA. bhagavAna RSabhadeve saMyama aMgIkAra karI cha mAsanA upavAsano abhigraha dhAraNa karyo. bhagavAna RSabhadeva cha mAsanA upavAsa pUrNa thatAM bhikSA mATe pharatA hatAM. te samaye loko sukhI ane samRddha hatAM paraMtu AhAra dAna viSe ajANa hatAM. bhagavAna RSabhadeva bhikSA mATe nagarImAM jatAM tyAre loko kanyA, ratna, vastra, pAtra vagere bhikSAmAM ApatA. bIjA cha mAsa pUrNa thatAM hastinApuramAM zreyAMsakumAre vanamAM
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'ne AdhAre zyAmavarNavALo merUparvata joyo.amRta bharelA kaLazavaDesiMcana thavAthI te dIpI uThyo. te janagaramAM buddhinAmanA nagarazeThe te ja rAtrie zreyAMsakumArane sUryamaMDaLanAM kharI paDelAM kiraNone punaH sthApato joyo. vaLI rAjAe koI mahApuruSane zreyAMsakumAranI sahAyatAthI vijayapAmatA joyA. A traNe svakhasUcave che ke zreyAMsakumArane koI mahAna lAbha thaze. prabhAte zreyAMsakumAre dUrathI bhikSA mATe nIkaLelA prabhune joyA. prabhunA darzana thatAM AvuM meM kyAMka, kAMIka joyuM che. evuM vicAratAM jAti-smaraNazAna thayuM. zreyAMsakumArane pUrvabhava yAda Avyo. temane AhAradAnanI vidhi yAda AvI. yogAnuyogate samaye zeraDInA rasanA ghaDAo AvyA hatA. zreyAMsakumAre te uttamarasanA ghaDAprabhune bheTa dharyA. prabhuebe hAthanIaMjalikarIte ghaDAonArasathIpAraNuM karyuM. A pramANe vartamAna covIsInAprathama tIrthakarane zreyAMsakumAre nirdoSa AhAradAnavahorAvI temanI bhakti karI. 31) dhanAsArthavAha: (zrI kalpasUtra kathAsAra pR239-240, saM. sunaMdAbahena vorA.) apara (pazcima) mahAvideha kSetranA pratiSThita nagaramAM dhanya nAmano sArthavAha raheto hato. te vaibhavazALI hato. ekavAra sekaDo manuSyo sAthe vasaMtapura nagaramAM vepAra mATe nIkaLyo. tyAre mArgamAM dharmaghoSa AcArya temanA ziSyo sahita vasaMtapura nagaramAM javA icchatA hatA, teo paNa joDAyA. ziSya samudAyanI bhojana Adi tamAma vyavasthA dhanya sArthanA karI. AcAryane dharmamAM koI takalIpha na paDe, temaja nirdoSa gocarI maLe tevI vyavasthA paNa karI. samaya jatAM varSARtunuM Agamana thatAM sAthe sAthe AcAryane ziSya samudAya sahita mArgamAM rokAI javuM paDayuM. dhAryA karatAM comAsAno samaya vadhu laMbAyo. tethI khAdya sAmagrI khUTI paDI. thoDo samaya pasAra thayA pachI sArthavAhane smRti thaI ke, "arIsAthe rahelA sAdhugaNanuM zuM thaze?" temaNe joyuM ke potAnI pAse khAdyasAmagrI kAMIna hatI. ghaNA prayatna pachI eka ghIno ghaDo joyo. teNe bhaktibhAva pUrvaka munirAjane ghI vahorAvyuM. vahorAvanAranA utkRSTa bhAva hatA, vastu paNa nirdoSa ane zuddha hatI, vahoranAra munirAja paNa zreSTha tapasvI hatA. dhanya sArthavAhe supAtradAna ApI bhakti karI, tIrthakara nAmagotra upArjana karyuM. 32) nayasAraH (zrI kalpasUtrakathAsAra pR68, 29, saM. sunaMdAbahenavohorA) bhagavAna mahAvIrano jIva pUrve pazcimamahAvideha kSetramAM nayasAra nAme mukhI hato. ekavAra jaMgalamAM lAkaDAM levA gayo. koI atithine bhojana ApI pachI ja jamavuM' evo teno niyama hato. tenI prabaLa bhAvanAnA kAraNe tyAM koI munirAja, potAnA samudAyathI bhUlA paDelA AvI caDhyA. nayasAre te munirAjane nirdoSa AhArapANI vahorAvyA. tyAra pachI te sAdhune mArga batAvavA gayo. zubha bhAvanAnI sAthe sAdhujanonI bhaktithI nayasAranA hRdayamAM samyagadarzananAM bIja ropAyAM. kALakrame te AtmAe tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM. nayasArano AtmA A covIsInA carama tIrthakara mahAvIra svAmIno jIva hato. digaMbara mAnyatA anusAra bhagavAna mahAvIranA jIve siMhanA bhavamAM samyagadarzana prApta karyuM hatuM. 33) caMdanabALA (vaMdanIya sAdhujanapR.499thI 503, le. jainamuni zrI choTAlAlajI.) dadhivAhana rAjAnI putrI vasumatI karmanA kAraNe bhara bajAramAM vaheMcANI, sadbhAgye dhanAvAha zeThe tene
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ 439 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa kharIdI. vasumatInA rUpa ane guNanI IrSA karatI mULA zeThANIe "A mArI zokya banaze tevI AzaMkAthI zeTha jyAre bahAragAma gayA tyAre lAgajoI vasumatI (caMdanA)ne oraDAmAM pUrI dIdhI. zeThANI piyara jatAM rahyAM. cothA divase zeTha bahAragAmathI pAchA AvyA. dIkarI samAnacaMdanabALA gharamAM dekhAtAM temaNe nokarone pUchyuM. eka vRddha nokarANIe DaratAM DaratAM badhI ja vAta karI. zeThe oraDAnuM tALuM toDI caMdanabALAne bahAra lIdhAM. oraDAnA bAraNAM pAse besADyAM. caMdanabALAnA traNa traNa divasanA upavAsa thayAM. zeTha gharamAM khAvAnuM zodhavA lAgyA. gharamAM mAtra aDadanA bAkaDA sivAya kAMI na hatuM. zeThe supaDAmAM bAkaDA mUkI caMdanabALAne ApyA. zeTha beDIotoDavAluhArane bolAvavA gayA. traNa divasanI upavAsIcaMdanabALA, prabhusmaraNa karatI, koI bhikSukane jorAvavAnI bhAvanAbhAvatI hatI. teno eka paga UMbarAmAM, ane eka paga bahAra hato. pagamAM beDI hatI. Atura nayane supaDAnA eka khUNAmAM bAkuDA laI beThI hatI. tyAM pAMca mAsa ane paccIsa divasanA upavAsI bhagavAna mahAvIra padhAryA. caMdanabALAnA nayana prabhune jotAM jotAM sajaLa banyAM. abhigraha pUrNa thatAM caMdanabAlAnA hAthe prabhue AhAradAna grahaNa karyuM. caMdanAe dAna ApI saMsArathI mukti meLavI. 34) saMgama (vaMdanIya sAdhujano pR450,4pa.he.munizrI choTAlAlajI mahArAja.) zALIgrAmamAM dhanyA nAmanI vidhavAno saMgamanAme putra hato. te Dhora carAvavA sImamAM jato. ekavAra koI tahevAra hovAthI mitronA ghare khIra banI. anya mitroebIra khAdhI evuM jANI saMgamane paNa khIra khAvAnuM mana thayuM. mAtA pAsethI khIranI mAMgaNI karI. garIbahovAthI mAtA khIra zI rIte banAve? bALake jIda karI. putrane raDato joI mAtA paNa raDavA lAgI. pote putranI icchA pUrNanathI karI zakatI tethI lAcAra hatI. aDozI-paDozIne A vAtanI jANa thaI. temaNe bIranI sarvasAmagrI pUrI pADI. mAtAe saMgamane khIra banAvI ApI. mAtA kAryaprasaMge gharamAMthI bahAra gaI. thALImAM khIrakArI ApI saMgama khIra khAvAnItaiyArI karato hato tyAM mAsakSamaNanA tapasvI munirAjapAraNA mATe gocarIe jatAM saMgamanA ghare padhAryA. saMgame utkRSTa bhAve, AgrahapUrvaka munine khIra vahorAvI. muni khIra horI cAlyA gayA. paraMtu saMgamanA AnaMdano koI pAra nahato. thALImAM coTelI khIra te cATavA lAgyo. mAtA ghare AvI. mAe A dRzya joyuM. tene lAgyuM ke mAro dIkaro keTalo badho bhUkhyo che!' mAnI mIThI najara lAgI. saMgamane zarIramAM vyAdhi utpanna thayo. te AyuSya pUrNa karI gobhadra zeThane tyAM putrapaNe janmyo. tenuM zAlibhadra' nAma paDyuM. uttamapAtrane, utkRSTabhAvedAna ApatAM saMgamabharavADano AtmA apArariddhisiddhino svAmI banyo.
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre pariziSTa-9 "samakitasAra rAsamAM AvatI dezIono jaina gurjara kavio' nI dezI sUcimAM thayelo ullekha. A noMdha dezonA varNAnukrame apAyelI che. pR.-38 shy shy samakita sAra rAsanIdezInuM nAma DhALano kramAMka | je.gu.ka. bhA.-8mAM dezI kramAMka | pRSTha naMbara 1) aNasaNaemaArAdhiI DhALa-25 | AdezIno ullekha thayo nathI 2) ulAlAnI, kaMsArImanamohi DhALa-11 AdezIno ullekha thayo nathI - rAga-dhanyAsI 3) eNI parirAjayakaraMtAre DhALa-2,4,9, dezI kramAMka - 262 pR.-38 18 4) emavyaparIta (viparIta) DhALa - 21 dezI kramAMka - 267 parUpatA (prarUpatA) rAga-asA(zA)varIsiMdhatuo (siMdhuo) 5) aMbarapUrathItivarI (te vaLI) DhALa-33 | AdezIno ullekha thayo nathI rAga-goDI 6) kahaINI (kahiNI) karaNI tUjha tujha) |DhALa-45 dezI kramAMka - 333.1 traNa (viNa) dUjo. 7) kAyAvADI kAyamI DhALa-17 dezI kramAMka - 375 (kAyA-vADI kAramIra) 8) kAMna(kAna/kahAna) vajADaI DhALa-41 dezI kramAMka-357,382 (vAva) vAMsalI, hIrI(hari) jevA sarIkho. rAga-AsApharI sIMdhuo (AzAvarI-siMdhuo). 9) guruvyanagacha (gaccha) nahI jina DhALa-8 | dezI kramAMka - 477 kahaI. rAga-AsApharI (guruviNa gaccha nahijina kahyo) rAga-AsAvarI 10) ghoDIna (ghoDInI).rAga- DhALa-44 | dezI kramAMka para pR.-74 dhanyAsI(zrI) 11) caMdAyaNanI (caMdrAyaNAnI). DhALa-12,27, dezI kramAMka -548 pR.- 77 rAga-kedAru (kedAro) 12) cAlyacatura candrAnanI.rAga-malhAra | DhALa- 30 dezI kramAMka -573 13)jima koyala sahikAriMTahukaI. DhALa-43 AdezIno ullekha thayo nathI nh pR.- 69 .-81
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa 14) jIva jAtya jAtyamAM bhamato re. rAga-zAmerI 15) DuMgarIAno (DuMgarIAnI) 16) trapadIno (tripadInI) 17) truTaka(tuTakanI) 18) tuMgIyA gIra sIkharIsohaI rAga-parajIo (tuMgiyA girisikhara sohaI) 19) tegiruA 20) dekho suhaNA (suhaDA)! puNya vIcArI (vicArI) rAga-zrIrAga 21) nagarIkA vaNIjArA (vaNajArA) 22) naMdana kuM trIzalA dularAvaI rAga- (azAurI) 23) praNamI (paNamI) tuma(tuA) zrImaMdharuMjI (sImaMdharujI) 24) padamaratha rAyi (rAya) vItasyokApura (vItazokApurI) rAjIo. rAga-mAru 25) pATa kuMsama(kusuma) jinapUja parUpaI 26) pAradhIAnI(pAradhiyAnI) rAga- kedAru(kedAra) 27) bhAdrava(bhAdrave) bhaIMza(bheMza) maMcANI(macANI) 28)manabhamarAre. rAga-guDI(goDI) DhALa-26 DhALa - 31 DhALa-1,28 DhALa-33 DhALa - 7 DhALa-42 DhALa-14 DhALa-22 DhALa-13 | DhALa- 3,24, 34,39 DhALa-15 DhALa-6,16 DhALa-23 DhALa-32 DhALa-5 A dezIno ullekha thayo nathI dezIkramAMka - 743 dezI kramAMka -749(1) dezIkramAMka - 751.1 dezI kramAMka - 780 dezIkramAMka - 804.1 dezI kramAMka -912 A dezIno ullekha thayo nathI dezIkramAMka - 978 - | dezI kramAMka - 1077, temaja 1081 dezIkramAMka - 1134 dezI kramAMka - 1171 dezIkramAMka - 1183 dezI kramAMka - 1320 dezIkramAMka - 1381 441 pR. -106 pR.-10 pR.-108 pR. -112 pR. -115 pR.-128 pR.-138 pR.-150 151 pR. -157 pR. -161/ pR.-163 pR. 181 pR. -188
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442 29)migala mAtAre vanamAMhi vasaI rAga-mevADI 30) jyovana/yovana vivaI prabhu AvIoe (yauvana vaya prabhu AvIo) 31) ratnasAra (kumAra) nI pahilI 32)rAmabhaNi harI UMThII rAga-rAmagirI (rAmabhaNe hari UThiye rAga-rAmagrI) 33) laMkAmAM AvyA zrIrAmare.. 36) so sUta trIsalA devI satI 37) huM to tanu doSiM karI nAgo. rAga-rAmagirI DhALa-36 samakita sAra rAsanI dezIo viSe ullekhaH DhALa - 19, 37 dezIkramAMka - 1607.3 | DhALa-29 DhALa-38 rAga-mAruM 34) sAlibhadra mohayo re sIvaramaNI rasaI re 35) sAMso (sAMsu) kIdho sAMmalIA(e) DhALa - 20 rAga-guDI(goDI) | DhALa-35 DhALa-40 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre A dezInI noMdha sUcimAM nathI DhALa-26 DhALa-10 dezIkramAMka - 1620-3 dezI kramAMka - 1679 dezI kramAMka - 1712-3 A dezIno ullekha thayo nathI dezIkramAMka - 2073 A dezIno ullekha thayo nathI A dezIno ullekha thayo nathI pR. -215 pR. -216 pR.-224 pR.-228 pR.-276 uparokta avalokana parathI jaNAya che ke, 1) kavie A rAsamAM daza navI dezIono upayoga karyo che. 2) 'eNaI pari rAjaya karaMtA re', 'caMdrAyaNAnI','tripadInI ', pATa kusuma jina pUja parUpaI' ane praNamI tuma sImaMdharujI' jevI dezIono vAraMvAra upayoga karyo che. 3) kavie dareka DhALanA prAraMbhamAM dezIono upayoga karyo che. keTalIka dezIo sAthe rAgano paNa ullekha karyo che. dezIono chUTathI vaparAza karavo e prAcIna kavionI paraMparA che. kavie A paraMparAnuM anukaraNa karyuM che. jema samaya jatAM narasiMha mahetAnI kRtiomAM parivartana AvyuM, tema te kALanI ane atyAranI bhASAmAM ghaNo pharaka hovAthI ghaNA rAgo gAI zakAya ema nathI.
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ 443 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa pariziSTa-10 samakitasAra rAsamAM AvatA kaThita zabdonI sUci DhA./du:/co.naM. | kaDInaM. DhALa-7 kaDI-147 | ma.gu.zabdakozapAnAne pR-2 - je nuM 3 DhALa-1 kaDI-3ra DhALa-14 kaDI-270 DhALa- 39 kaDI-715 DhALa- 15 kaDI- 282 copAI-10 | kaDI-804 duhA-10 | kaDI-182 4 copAI-3 duhA-3 kaDI-101 kaDI-47 pR-24 pR-26 zabda agara=akSara,vidhinA lekha. ArAsamAM akSara evo arthathayo che. agaDa=pratijJA, bAdhA agyana= yajJa-yAgAdi achUa=usUtra tathA avidhi adImuM uchuM=adhikake ochuM anuMprana= anudAna anodarI=bhUkhathI ochuM khAvuM, uNodarI alI=asatyavacana, mithyA avasarpaNI=eka avanatikAraka kALavibhAga,(kalIpaLA) asyobhato=beDoLa AmISa=mAMsa AvazekaSaTa=cha Avazyaka, sAmAyikaAdi Aza=Azrava,karmonuM pravezadvAra ugaNapacAsa=ogaNapacAsa ucchava=utsava 16. utakko = utkRSTa 17. | udadhI=sAgara 18. | unamata=unmatta | upano= utpanna thayeluM | upathamika=kaSAyAdizAMta thavuM te, upazama 2 2 DhALa- 20 DhALa-12 DhALa-35 kaDI-394 kaDI-ra62 kaDI-662 2 2 DhALa - 39 kaDI-711 pR-48 2 5-49 pR-57 copAI- 2 DhALa-42 duhA-40 copAI-3 copAIpa DhALa-31 copAI-8 kaDI- 65 kaDI-789 kaDI- 630 kaDI-117 kaDI-164 kaDI-para5 kiDI-285 19. | 5-63 20. 5-63
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444 21. ulaMbhaDA =maheNAM, Thapako 22.| usano =usannA (avasanna) kuguruno eka prakAra. 23. | udmapaNI =utsarpiNI-unnatikAraka kALavibhAga 24.| uthApi=utthApanA kare, avagaNanA kare 25. uMdAlI=jhUMTave, chInave, baLAtkAre kheMcI le. 26. odho=jaina sAdhunuM rajoharaNa (moghA) 27. kaTIka = senA, lazkara 28. kayarIyA =kriyA 29.| karmajogya=bhAgyayoge 30.| kaNavADI=khetIvADI 31.| kalapadruma= kalpavRkSa 32.| kavita= kAvya 33. kAjalI= kAjaLiyAtrIja, zrAvaNa vada trIjano utsava 34. kAmagavI - kAmadhenu 35. kAyoorga = kAyotsarga, deha ane AtmAthIbhinnaprakAranIjaina dhyAnakriyA 36. kutUrI=vAMkA aMga. A rAsamAM vakrasvabhAvano evo artha thAya che. 37. kelino thaMbha = keLAnAM vRkSanuM thaDa. 38.| koTho = hRdaya, peTa 39.| khamIa = sahana karavuM 40. khyAo upazamIka =kSAyopazamIka kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre kaDI-419 5-67 kaDI- 655 DhALa-21 copAI- 18 copAI- 2 DhALa-15 DhALa-16 duhA-40 DhALa-32 DhALa-35 copAI- 2 DhALa-13 copAI- 1 duhA- 1 copAI- 11 copAI - 1 copAI- 19 copAI- 10 DhALa-23 duhA- 21 DhALa-40 copAI- 8 kaDI-53 kaDI- 280 kaDI-310 kaDI- 630 kaDI-557 kaDI- 664 kaDI- 61 kaDI- 265 kaDI-9 kaDI- 2 kaDI-311 kaDI-9 kaDI-742 kaDI-319 kaDI-446 kaDI-303 kaDI-735 kaDI-287, kaDI-828 pR-69 pR-60 pR-60 5-79 pR-85 5-97 pR-102 pR-103 pR-104 pR-121 5 -124 pR-130
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ 445 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa DhALa-43 kaDI-829 copAI-pa | kaDI-164 copAI- 19] kaDI-758 copAI- 6 | kaDI-201 duhA- 1 kaDI-6 copAI-5 kaDI-165 pR-138 pR-138 pR-139 duhA-1 pR-141 pR-144 pR-143 DhALa- 29 DhALa- 32 DhALa- 29 DhALa- 39 DhALa-24 copAI-5 DhALa-27. samakti khAyaka=kSAyika khikarayA=Naya karyA khIyo= krodhita thayo,khIjAyo | khetra= kSetra, sthAna, pradeza 45. khema= kSemakuzaLa, kuzaLapaNuM 46. khoDIloHkhoDakhAMpaNavALo, khAmIvALo gaNadhara=tIrthakaranA pradhAna ziSya 48. galIe=ALasa, susta 49. rAdhabhI-garlabhI,gadheDI (garadhava) 50. gorAhaegorasa, madhuratA gavara=gAyo, athavarI) caIta-caitya, jaina maMdira cakhyavyanA=cakSuvinAno catUravIrtha=caturvidha saMgha| sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA cahuM=cAre tarapha | cilA=celA 57. cIvara=vastra cukakacoka, bhUla (ArasamAMcakaeTalebhUla evo artha thAya che.) | chAhAra=asAra, chAra, rAkha chIDI=apavAda, AgAra, chIMDu hobheI=thobhIne jaSirAja= yakSarAja 63.| jIvahaMzA=jIvahiMsA | jayathA chaMdaEyathA chaMda 65. jhAMpakabhairavajhA, kUdavuM kaDI-7 kaDI-492 kaDI-pa62 kaDI-492 kaDI - 706 kaDI-453 kaDI-164 kaDI-481 pR-14pa pR-178 para. papa DhALa- 22 copAI-18 copAI- 6 DhALa- 3 kaDI-432 kaDI-721 kaDI-199 kaDI-88 pR-175 pR-183 pR-104 61. 2. jAparI0 DhALa-1 kaDI- 26 copAI- 20 | kaDI-805 copAI-16 | kaDI-602 copAI-19 | kaDI-756 DhALa-12 kaDI-261 copAI-18 | kaDI- 655 DhALa-20 | kaDI-403 pR-209
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 446 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsane AdhAre copAI-10] kaDI-317 pR-210 pR-221 pR-230 pR-235 duhA-4 copAI-9 ] kaDI -300 copAI-9 ] kaDI-298 kaDI-78 DhALa-16 kaDI -308 DhALa-18 kaDI-487 DhALa-2 kaDI-40 copAI-15 | kaDI-581 copAI-2 | kaDI-56 copAI-16 | kaDI- 603 pR-237 pR-239 66.| jhUrevA=raDavuM, kakaLavuM, pastAvo thavo. taraNI=sUrya tuDi=tole, barAbarI, spardhA trIjaMcagatya=tiryaMcagati triISNAgatRSNA geha=bheja, bhInAza thAnaka= sthAnaka, sthAna, ThekANuM daza=dizA dADA=divasa dIvAdazavRtaMtra dvAdazAvarta, bAraAvartana, ekaprakAranI utkRSTavaMdanakriyA dUtIA=dvitIya 77. dUrbhakhya = dubhikSakALa, duSkALa | dhUhiM=agni | dhorI-dhurA dhAraNa karanAra baLada 80. nakhedatoganiSedhato | narga-naraka 82. nAlya=paraMparA, sAMkaLa, nALa nInava=nirnava nIma=niyama, tyAga nImatavacana=jyotiSI, naimittikavacana. (nimitI) nIhImADImyAM=niMbhADAmAM | nomo=navamo (nava) paIAli=pAtALamAM | pachaANa=paccakakhANapratyAkhyAna, tyAganuM vrata pacha3ma=pazcimadizA.(pachima) pR-266 DhALa-45 copAI- 20) DhALa- 14 DhALa-43 dUhA-40 DhALa-25 DhALa-16 DhALa-3 DhALa-1 DhALa- 10 kaDI-872 kaDI-809 kaDI-273 kaDI-842 kaDI-634 kaDI-466 kaDI-308 kaDI-508 kaDI-31 kaDI-217 pR- 269 pR-286 pR-279 DhALa-32 kaDI-pa58 DhALa - 11 kaDI-229 DhALa - 25 kaDI-466 copAI-16 | kaDI-600 pR-270 pR-292 pR-294 copAI-15 kaDI-586 pR- 295
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa 91. paDIkamaNuM =pratikramaNa, jaina dharma kriyA 92. paDIlehaNA=pratilekhanA, sUkSma nirikSaNa, tapAsa 93. paratyaga=pratyeka, eka zarIramAM eka jIva hoya te pratyeka 94. paramArthaka=paramaartha, paramadhyeya, sAra tattva, gUDhArtha 95. parIsA=pariSaha, zramaNoe sahana karavAnA TADha taDako vagere kaSTo 96. parazrIgamana=para sIgamana 97. pAkharIo=cAre tarapha, AsapAsa, pharatA ahIMvistAra pAmelo evo artha thAya che. 98. pAsatho= (pAsa73) zithilAcArI sAdhu (prA. pAsatya) |99. pAMcamAhAvRta=pAMca mahAvrata (mahavyaya) mahAvrata | 100. pUdagala prAvRta = anaMta kALacakra 101. poso =pauSadha, zrAvakoe upAzrayamAM rahI sAdhunI jema rahevAnuM - jainavrata 102. pratibodhiyA = jJAna ApyuM, upadeza Apyo (vrutinodhiyo) | 103. pradakhyaNa =pradakSiNA 104, prabatazalA = parvatanI zilA 105. pravahaNa = vahANa 106. phaTakarana=sphaTika ratna 107. phaTiphaTi=apamAnita 108. phUphamAlineM = (?) DhALa-9 DhALa- 7 copAI - 2 DhALa-41 copAI - 3 DhALa-12 DhALa - 1 copAI - 18 copAI - 18 duhA-3 DhALa-44 copAI - 11 DhALa-40 duhA- 49 DhALa-23 DhALa-39 copAI - 19 DhALa-16 kaDI-188 kaDI - 153 kaDI-54 kaDI-779 kaDI - 109 kaDI - 261 kaDI-30 kaDI-655 kaDI-653 kaDI-41 kaDI-851 kaDI-350 kaDI-738 kaDI-762 DI-446 kaDI-708 kaDI-743 kaDI - 305 pR-297 pR-297 pR-304 5-308 ---- pR-316 5-323 pR-383 5-334 5-336 pR-336 5-337 447
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 109. thaMba =jinabiMba, jinapratimA 110. bhAvika = bhaviSyamAM thanArI, A rAsamAM tejasvIpaNuM evo artha thAya 111. bhUtaDAM = paMca mahAbhUta, bhautika tattva, duhA - 27 che. A rAsamAM prANI evo artha thAya che. 112. bhrama=brahmA 113. bhogala =daravAjo baMdha karavAnI loDhAnI bhAre argalA AgaLo 114. maMIzA=pADA 115. machara =abhimAna, garva, matsara 116. matho = mastaka, mAthAM (mayAnA) 117. marNa =maraNa, prANano aMta 118. maMza=mAMsa 119. mAtula = mosALa, mAmAnuM ghara 120. mAsA = suvarNamudrA 121. mAMjato=bhUMsato 122. mAMjarI=maMjarI. (mAM) ahIMbilADI evo artha thAya che. 123. micchAdukaDa =mAruM duSkRtya mithyA thAo. 124. mUThuM = mIThuM, svAdiSTa 125. mehezarII = zaivadharmIoe kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre kaDI-851 5-355 kaDI-729 pR-367 kaDI-427 kaDI - 1 kaDI-523 126. mokhya =mokSa, mukti 127. mohoti = moTuM 128. mohopatI = (muhapattI) mukhavastrikA 129. yUgala = joDiyAM bhAIbahena je prAcInakALamAM pati-patnI banatA (trIjA ArAmAM) 130. yoga=saMnyAsa 131. raNIo =RNavALo, devAdAra DhALa-44 copAI - 18 duhA - 1 copAI - 13 copAI - 19 DhALa-36 DhALa-35 copAI - 2 copAI - 2 DhALa-20 duhA-22 DhALa-36 copAI - 13 DhALa-27 DhALa-da copAI - 15 DhALa-15 copAI - 18 | duhA-40 duhA-4 DhALa-14 copAI - kaDI-756 kaDI-672 kaDI-657 kaDI-51 kaDI-71 kaDI-396 kaDI-313 kaDI-671 kaDI-522 kaDI-483 kaDI-127 kaDI-574 kaDI-283 kaDI-729 kaDI-630 kaDI-75 kaDI-273 kaDI-165 5 - 370 5-372 5-359 5-375 5-377 pR-380 pR-389 pR-392 5-393 pR-404 pR-400 pR-409 pR-411
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 pR-22,411 pR-418 pR-426 pR-432 pR-43ra pR-483 pR-448 pR-447 pR-454 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa 13ra. tyaaraya rati arati, copAI-3 | kaDI-101 AnaMda ane duHkha 133. rAti=rAtri, rAta copAI- 6 kaDI-198 134. lakhyaNa =lakSaNa (nAra) copAI-20 | kaDI-800 13pa.lADI strI, navavadhU DhALa-13 kaDI- 265 136.lAbhya=meLavavuM, prApta karavuM (nAma) duhA- 22 | kaDI-312 137.vaIDUrya=nIlAraMganuM ratna va) | copAI- 18 kaDI-720 138.vadhya=brahmA DhALa-34 kaDI- 604 139.vadhyasuM=vidhipUrvaka DhALa-9 kaDI-194 140.varta=vrata, niyama DhALa- 14 kaDI-ra7ra 141.varA=vakhata, vAra copAI-8 kaDI-285 142. variyarekaniyamita vahoravuM DhALa- 35 kaDI- 659 143.vAgarI= vAgharI, zikArI DhALa - 3 kaDI-81 (halakI jAtinA loko) 144. vArDi=vADo, hada, maryAdA,vADa DhALa-6 kaDI-132 14pa.vivihArI=jIvono ekaprakAra copAI-2 | kaDI-51 jei jagatanA vyavahAramAM Ave che. (vahArarasi) 14.vIgathA=vikathA, zAstraviruddha DhALa- 39 kaDI-712 vAto, gaMdI vAto 147. vIniHvinaya (vane) DhALa- 2 | kaDI-37 148.vIbhamajJAnI=vibhaMgaNAnI DhA-13 | kaDI-268 149. vIvahArIkavyavahArarAzi copAI-2 kaDI-pa1 [150. vIrSakavRkSa DhALa-22 kaDI-432 151. vIsva=vizva, loka copAI- 12 kaDI-476 15ra.vyanaka=vinA DhALa-1 kaDI-20 153. zarApa=zrApa, zApa DhALa- 10 kaDI-219 154. zaMgha=siMha, ahIM caturvidha saMgha DhALa - 1 | kaDI-30 artha thAya che. 155 zrI =strI DhALa-6 kaDI-133 pR-455 pR-449 pR-462 pR-477 pR-505 pR-488
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsIne AdhAre copAI-3 | kaDI - 106 DhALa - 1 kaDI - 27 copAI-8 kaDI- 286 DhALa-1 kaDI-31 copAI-2 | kaDI-para DhALa - 2 kaDI-37 copAI-6 | kaDI-200 pR-493 pR-494 -497 pR-497 pR.499 DhALa-30 DhALa- 25 copAI-1 DhALa- 37 | kaDI - 506 kaDI-466 kaDI-18 | kaDI-685 156. zrubha=zubha 157. zrecyakSetra,ahIMzrAvaka artha che. 158. SaTaAvalI= cha AvalikA 159. kharu= suMdara, sarasa(sara) 160. sadIva=sadaiva, haMmezA 161.sadhaINA=zraddhA 162.sumita gupati-upayoga pUrvaka gamana bhASaNa Adi pAMca prakAranI samiti ane traNa prakAranI gupti eTale mana, vacana, kAyAnuM niyaMtraNa. 163.sTaIva=zaivadharmI 164.syAsvatAM=zAzvata 165. myuM=zuM, kevuM? 166.spaMca=mUDha, gamAra, bhAna vagarano 167.sAsausAsa=zvAsozvAsa 168. sUkrita puNya 169. sUDIryavaMta=sudharyavaMta 170. sUdhdha=zuddhi 171.sUnI kutrI 172. sogA=zoka, udvega, pIDA 173. soThasudra=zeTha sudarzana (?) 174.saMdhe= saMdeha 175. saMvachara=saMvatsaradAna, varSIdAna 176.svAhAstra-zAstra 17. hasatI= hAthI 178.hiThAhyaahaThAgraha 179.haMso =jIva, prANa, AtmA pR-523 pR-535 dUhA-3 DhALa-16 copAI- 3 DhALa- 2 DhALa-41 DhALa-41 copAI- 7 DhALa- 25 copAI-3 kaDI-49 kaDI-308 kaDI-113 kaDI-37 kaDI-765 kaDI-778 kaDI-245 kaDI-462 kaDI-108 5.546 pR-515 duhA- 29 copAI- 3 DhALa - 15 DhALa - 11 kaDI-45ra kaDI-113 kaDI-ra78 kaDI-224 5-555
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 451 11) jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa pariziSTa - 11 saMdarbha pustaka sUci 1) adhyAtmasAra bhA.-2, anu. DaoN. ramaNalAla cI. zAha, pra. zrI rAja sobhAga satsaMgamaMDaLa, sAyalA. prathamavRtti, saM.2053. 2) zrI anuyogadvAra sUtra, saM. - AcArya mahAprajJa, pra. jaina vizvabhAratI saMsthAna, lADa-- rAjasthAna. zrI anuyogadvAra sUtra, saM. lIlamabAI mahA.pra. zrI guruprANa phAunDezana, rAjakoTa. I.sa.2000. abhidhAna ciMtAmaNi nAmamAlA, saM.- zrI hemacaMdravijayagaNi. pra. zrI jaina sAhitya vardhaka sabhA - amadAvAda, prathamavRtti, vi.saM.203ra. abhinava upadezaprAsAda bhA.-1, le.- zrIdIparatnasAgarapra.abhinava zruta prakAzana, jamanagara, I.sa.1990. aSTaprAbhRta (hindI), anu. ravajI chaganalAla desAI. pra.paramakRta prabhAvaka maMDaLa, agAsa. aMguttaranikAya (pUla) saM. bhikSakazyapajagadIza, pAlI prakAzana maMDaLa, bihAra, I.sa.1960. zrI aMtagaDadazAMgasUtra, saM.lIlamabAI mahA., pra.zrI guruprANa phAunDezana, rAjakoTa, 1999. AgamasAra : le. rasikalAla chaganalAla zeTha, pra. vIravANI prakAzana-muMbaI, I.sa. 1990. AcAra dinakara (hindI), saM. DaoN. sAgaramala jaina, pra.prAcyavidyApITha, zAjApura (madhyapradeza). zrI AcArAMgasUtra, saM.-ghAsIlAlajI ma.pra.a.bhA.je. sthA. jaina zAstroddhAra samiti, rAjakoTa, dvitIya AvRtti I.sa. 1958. 12) zrI AcAraMgasUtra, saM. lIlamabAI mahAsatIjI, pra. zrI guruprANa phAunDezana, rAjakoTa, prathamavRtti, I.sa. 1999. 13) Atmazuddhino mArga yAne samakitanA 67 bolanI sajhAya, racayitA- pU. yazovijayajI ma.pra. bAbulAlanahAlacaMda, navajIvana graMthamALA - gujarAta. prathamavRtti, vi.sa. 2036, 14) AnaMdakAvya mahodadhi mauktika-3, saM. jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI, pra. zrI jinazAsana ArAdhanATrasTa, marInaDrAIva, saM.2055. AnaMdakAvya mahodadhi mauktika-8, saM. saMpatavijayajI yuni.,. jIvaNacaMda sAkaracaMdajhaverI, muMbaI, I.sa.1927. 16) zrI Avazyaka niryukti bhAga-2, le. haribhasUri ma.pra. bherulAla kanaiyAlAla koThArI dhArmika TrasTa, vAlakezvara, vi.saM. 2038. 17) zrI Avazyaka sUtra, saM. mizrImalajI ma.pra. zrI Agama prakAzana samiti, vyAvara, rAjasthAna, prathamavRtti, I.sa. 2006. 8) zrI Avazyaka sUtra, bhAga-1thI4, le. ghAsIlAlajI ma., pra. jaina zAstroddhAra samiti, rAjakoTa, prathamavRtti, I.sa. 1978, 19) IsAIdarzana, le. yohanaphAIsa, pra. rAjasthAna hiMdI graMtha ekAdamI, jayapura, 1982. 20) zrI Avazyaka sUtra, saM. lIlamabAI mahA. pra. zrI guruprANa phAunDezana, rAjakoTa,I. sa. 2006. 21) zrI uttarAdhyayana sUtra, saM. mizrImalajI ma.pra.zrI AgamaprakAzana samiti, vyAvara, rAjasthAna, prathamavRtti, I.sa. 2006. rara) zrI uttarAdhyayana sUtra, bhAga-1-2, saM. lIlamabAI mahA.pra. zrI guruprANa phAunDezana, rAjakoTa, prathamavRtti, I.sa. 2004. 23) zrI uttarAdhyayana sUtra, bhAga- 2, saM. vajasenavijayajI, pra. bhadraMkara prakAzana, amadAvAda. 24) upadezapada, le. zrI dharmadAsagaNivara, saM. hemasAgarasUrI, pra. AnaMdamagraMthamALA, muMbaI. 25) upadeza prAsAdabhA-2, bhA. vijayavizAlasenasUri, pra. virATa prakAzana maMdira, pAlItANA, I.sa.1973. ra6) upadezamAlA, le. dharmadAsagaNivara, pra. zrI jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara, dvitIya AvRtti, vi.saM. 2060. 27) upaniSada jyoti bhAga, saM. maganabhAI paTela, pra.- amadAvAda, prathamavRtti, 1929.
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45ra kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa'ne AdhAre 28) upaniSada samuccaya, saM. zivAnaMdajI svAmI, zivAzrama, AMtrolI, prathamavRtti, I.sa. 1960. 29) upAsaka dazAMgasUtra, saM. lIlamabAI mahA. pra. zrI gurumANa phAunezana, rAjakoTa,prathamavRtti, I.sa.2004. 30) aupapAtikasUtra, bhAga-ra, saM. lIlamabAI mahA., pra. zrI guruprANa phAunDezana, rAjakoTa, prathamavRtti, I.sa. 2004. 31) karmagraMtha, bhAga-1, le devendrasUri ma.pra.omakAra sAhityanidhi, banAsakAMThA, prathamavRtti, I.sa. 1995. 32) karmaprakRti, bhAga-1-2, bhA0 kelAzacaMdra vijayajI ma., pra. zrI rAMdera roDa je. mU. jainasaMgha, surata, prathamavRtti, vi.saM. 203ra-pa3. 33) kartavya kaumudI, khaMDa-1-2, le. paMDita ratnacaMdrajI mahA.pra. cunIlAla vardhamAna zAhasAraMgapura, amadAvAda, prathamavRtti, I.sa. 1931. 34) kalpasUtra, saM. devendramuni zAstrI, pra. zrI sudharmA jJAnamaMdira, kAMdIvalI, prathamavRtti, I.sa. 1972. 35) kalpasUtrakathAsAra, saM. sunaMdAbena vohorA, pra. devaguruguNa guNAnurAgI jijJAsu mitro. trIjI AvRtti,I.sa. 1990. 36) kavi RSabhadAsa eka adhyayana, le. DaoN. vADIlAla jIvAbhAI cokazI, pra. Atmakamalalabdhi sUrIzvarajI jaina jJAna maMdira, dAdara, bI.bI. muMbaI-28. 37) kavi paMDita vIravijayajI eka adhyayana, le. Do. kavina zAha, pra. kusuma ke. zAha, bIlImorA, prathamavRtti, saM. ra055. 38) kavi samayasuMdara eka abhyAsa, le. vasaMtarAya bI. dave, pra. zAradAbena cImanalAla ejyukezanala risarca seMTara, amadAvAda, prathamavRtti, I.sa. 1998. 39) kaSAya prAbhRta-1ra, saM. kulacaMda kailAzacaMda, pra. bhAratIya digaMbara jainasaMgha, mathurA, prathamavRtti, I.sa. 1971. 40) kahe, kalapUrNasUri, saM. municandravijayajI, pU. zrI zAMti jinaArAdhaka maMDaLa, manapharA, I.sa.2000. 41) kurAnasAra, saM. vinobA bhAve, yajJa prakAzana, vaDodarA, prathama saMskaraNa, 1968. 42) kusumAMjali, saM. agaracaMda nAhaTA, bhavaracaMda nAhaTA, prathamavRtti, I.sa. 1657. 43) kuMDalinI mahAzakti, pra. hemaMta naMdalAla Thakkara, saM. cArulatA bAroI, prinsesa sTrITa, muMbaI, bIjI AvRtti, I.sa. 1994. 44) khaMbhAtano prAcIna jaina ItihAsa, le. narmadAzaMkara traMbakarAmabhaTTa, pra. zrI AtmAnaMda janma zatAbdI smAraka TrasTa borDa, muMbaI. 45) gItAdarzana, anu. caMdrazaMkara zukla... muMbaI, vorA eNnDa kaMpanI, prathamavRtti,I.sa. 1947. 46) gujarAtI sAhitya koza(madhyakALa), saM. jayaMta koThArI, jayaMta gADIta, pra. gujarAtI sAhitya pariSada, amadAvAda, prathamavRtti, I.sa. 1989. 47) gujarAtI sAhitya madhyakAlIna, le. zrI anaMta rAvaLa, pra. mekamilana eka kaMpanI limITeDa, bIjI AvRtti, I.sa. 1963. 48) gujarAtI sAhityano ItihAsa graMtha-1, saM. umAzaMkara joSI, pra. gujarAtI sAhitya pariSada, prathamavRtti, I.sa. 1976. 49) gurjara sAhitya saMgraha bhAga-1, pra. zA. bAvacaMda gopAlajI-muMbaI, prathamavRtti, I.sa. 1936. 50) gomaTTasAra, saM. paM.mohanalAla, pra. zA. revAzaMkara jagajIvana jauharI, dvitIyAvRtti, I.sa. 1928. pa1) caritAnuvali, le. subodhikA mahAsatIjI, pra. sAdhvI subodhikA jaina TrasTa, AkolA, tRtIyAvRtti, I.sa. 2001. para) jaMbudvIpa pustaka-2, le. zrI puNyazekhara sAgarajI, pra. zrI vardhamAna jaina peDhI, pAlItANA, prathamavRtti, I.sa. 1970. pa3) zrI jaMbukIpaprajJapti bhAga-1, le. ghAsIlAlajI ma.pra.a.bhA. sthA. jaina zAstroddhAra samiti, rAjakoTa, prathamavRtti, I.sa. 1980. 54) jaina gurjara kavio, saM. mohanalAla dalIcaMda desAI, pra. zrI jaina zvetAMbara konpharansa ophisa pAyadhunI. prathamavRtti, I.sa. 1926. 55) jaina gurjara kavio bhAga-1thI 10, saM. jayaMta koThArI, pra. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya muMbaI, dvitIyAvRtti. pa6) jainatattva prakAza, le. zrI amolakha trASijI, pra. zrI vardhamAna sthA. jaina yuvaka maMDaLa, borIvalI-vesTa. 57) jainadarzana, le. zrI nyAyavijayajI ma., pra. zrI hemacaMdrAcArya jaina sabhA pATaNa, bAramI AvRtti, I.sa.1981.
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ 453 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa 58) jainadarzananA vaijJAnika rahasyo, le. naMdIghoSa vijayajI mapra. bhAratIya prAcIna sAhitya vaijJAnika rahasya zodha saMsthA, amadAvAda, prathamavRtti, I.sa. 2000. pa9) jenadarzananuM padArthavijJAna, le. pArekha khubacaMda kezavalAla, pra. laheracaMda amIcaMda zAha, navA mAdhupurA, amadAvAda. 60) jaina rAmAyaNa, le. vijayabhadraguptasUrijI, pra. zrI vizvakalyANa prakAzana TrasTa, mahesANA, pAMcamI AvRtti, vi.saM. 2046. 61) jainendra siddhAMta koza bhAga-4, saM. DaoN. hIrAlAla jaina, pra. bhAratIya jJAnapITha, durgApura-vArANasI, prathamavRtti, I.sa. 1970. 62) jaina sAhityakAbRhad ItihAsa bhAga-1(hindI), le.DaoN. zinikaMTha mizra, ma, pArzvanAtha vidhAzrama graMthamALA, vArANasI. 63) jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa, le. mohanalAla dalIcaMdadesAI, pra. zrI jaina zvetAMbara konapharansa, muMbaI, prathamavRtti, I.sa. 1993. 64) zrI jJAtAdharmakathA, saM. lIlamabAI ma. pra. zrI gurumANa phAunDezana, rAjakoTa,prathamavRtti, I.sa. 2004. 65) jJAnasAra, saM. zrI bhadraguptavijayajI, pra. zrI vizva kalyANa prakAzana TrasTa, mahesANA, trIjI AvRtti, vi.saM. 2033. 66) TacUkaDI kathAo bhAga-1thI6, le. caMdrazekhara vijayajI mapra.kamalaprakAzana TrasTa, amadAvAda, prathamavRtti, I.sa. 2001thI 2003. 67) tatvArthasUtra, vi. paM. sukhalAlajI, pra. zrI jaina sAhitya prakAzana samiti, amadAvAda, tRtIyAvRttI, I.sa. 1949. 68) tattvArthAdhigamasUtra, bhAga-1, le. siddhasena divAkara, vi. hIrAlAla rasIkadAsa kApaDIyA, pra. jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI, prathamavRtti, I.sa. 1926. 69) triSaSTi zalAkA puruSacaritra sarga3-9, saM. bhAnucaMdravijayajI ma.pra. jasavaMtalAla gIradharalAla, dozIvADAnI poLa, amadAvAda, I.sa. 1972. 70) zrI dazavaikAlikasUtra, saM. lIlamabAI mahA. pra. zrI guruprANa phAunDezana, rAjakoTa, prathamavRtti, I.sa. 2002. 71) zrIdazavaikAlikasUtra, le. ghAsIlAlajI ma.a. bhA. sthA. jainazAstroddhAra samiti, rAjakoTa, dvitIyAvRtti, I.sa. 1958. 72) kAviMza dvAviMzikA, sa, muni yazovijayajI, pra. aMdherI gujarAtI jaina saMgha, IrlAbrIja, vi.saM.2059. 73) zrI dazAzrutaskaMdha, pra. zrI guruprANa phAunDezana, rAjakoTa, prathamavRtti, I.sa. 2006. 74) dIvanikA (mULa) bhA.-1,2, saM. bhikSukazyapajagadIza, pAlI prakAzana maMDaLa, pra. banArasa, mahAbodhisabhA, bihAra, 1936, 1958. dIvanikAya(anu., saM.sAMkRtyAyana, rAhula, pra. banArasa mahAbodhisabhA, 1936. 75) dharmaprANa pravacana bhAga-1, saM. paM. rozana lAlajI jaina zAstrI, pra. sudharma jJAna maMdira, kAMdIvalI. I.sa. 1973. 76) dharmasaMgrahanuM gujarAtI bhASAMtara, bhAga-1, bhAi zrI bhadraMkaravijayajI, pra. zA. amRtalAla jesIMgabhAI, kAlupura, amadAvAda, bIjI AvRtti, vi.saM. 2012. 77) dharmabiMdu, le. zrIharibhadrasUri, bhAzrI rAjazekharasUri, pra. sarvodaya pArzvanAtha cerITebala TrasTa, muMluMDa(ve.), I.sa. 1996. 78) dharmasaMgrahaNi bhAga-1-2, le. zrIharibhadrasUrijI, saM. ajItazekharavijayajI ma.,pra. zrI AdinAtha jaina che. maMdira TrasTa, beMglora, prathamavRtti, vi.saM. 205ra. 79) dharmAmRta-sudharma, le. zrI dhIrajalAla TokarazI zAha, pra. zrI mukti kamala jainagraMthamALA-vaDodarA, prathamavRtti, vi.saM. 2008. ) navatatva dIpikA, le. zrI dhIrajalAla TokarazI zAha, pra. jaina sAhitya prakAzana maMdira, cIcabaMdara, muMbaI, prathamavRtti, I.sa. 1966.
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsIne AdhAre 81) navapadajI mahApUjA, pra. zrI jaMbusvAmI jaina muktAbAI jJAna maMdira, DabhoI, bIjI AvRtti, vi.sa. 2039. 82) navapadapUjA maMjUSA, saM. zrI vijayaamItayazasUrijI, pra. sohanalAla AnaMdakumAra, tAleDA beMglora, 83) navapadaprakAza, saM. zrI vijayabhuvanabhAnusUrijI, pra. divya darzana TrasTa, muMbaI, vi.saM. 2038. 84) navalanitya svAdhyAya, le. zrI prakAzacaMdrajI svAmI, pra. zrI navala sAhitya prakAzana maMdira, prathamavRtti, I.sa.2006. 85) zrI naMdIsUtra, le. ghAsIlAlajI ma.pra. a.bhA. sthA. jaina zAstroddhAra samiti, prathamavRtti, I.sa.1958. 86) nityaniyamAdi pATha, pra. zrImad rAjacaMdra Azrama, AgAma,sAtamI AvRtti. vi.saM. 2048. 87) niyamasAra, anu. hiMmatalAla jeThAlAla zAha, pra. digaMbara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha, tRtIya AvRtti, I.sa. 1937. 88) zrI nizIthasUtra, saM. madhukara muni, pra. zrI Agama prakAzana samiti, rAjasthAna-vyAvara. prathamavRtti I.sa. 1991. 89) zrI nizIthasUtra-cUrNi sahita, saM. amara muni-kanaiyAlAla muni, pra. sanmati jJAnapITha, rAjakoTa. 90) zrI nizIthasUtra, saM. lIlamabAI mahA., pra. zrI guruprANa phAunDezana, rAjakoTa, prathamavRtti, I.sa.2006. 91) pazcAtApanI pAvanagaMgA, le. urmilAbAI ma., pra. hasamukharAya vI. mahetA, vizAla zopiMga seMTara, aMdherI(I.) 92) paMcavajuka graMtha, le. zrI haribhadrasUri ma., anu. rAjazekharasUri ma., prazrI hAlArI vizA osavALa che. mUrti. tapagaccha jaina saMgha, bhivaMDI. vi.saM. 2046. 93) vAyadarzana sabhASya, saM. huMDhirAja zAstrI, pra. eja, dvitIya saMskaraNa, 1970. 94) paMcasaMgraha bhAga-3, le. carSi mahattarAcArya, saM. pukharAjajI amIcaMda koThArI, pra. jaina zreyaskara maMDaLa mahesANA, I.sa. 1984. 95) puruSArtha siddhayupAya(hindI), anu. vajalAla giradharalAla zAha, pra.zrI vItarAga sat sAhitya prasAraka TrasTa, bhAvanagara, dvitIyAvRtti, vi.saM. 2034. 96) pUjAsaMgraha sArtha, pra. sAdhanA prakAzana maMdira, jAmanagara,prathamavRtti, vi.saM. 200ra. 97) zrI prajJApanAsUtra, saM. puNyavijayajI yuni., pra. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya - muMbaI. 98) zrI prajJApanA sUtra bhAga-4,le. ghAsIlAlajI ma.pra. jaina zAstrodvAra samiti, rAjakoTa, prathamavRtti, I.sa. 1978. 99) zrI prajJApanAsUtra, saM. lIlamabAI mahAsatIjI, pra. zrI guruprANa phAunDezana, rAjakoTa, prathamavRtti, I.sa. 2002. 100) pravacanasAra,le. kuMdakuMdAcArya, saM-e.ena. upAdhyAya, pra.zrI zrImad rAjacaMdra jaina zAstramAlA, agAsa. 101) pravacanasAroddhAra, bhA-1-2, saM. vajasenavijayajI, pra. zrImatI jayAbenadevasI popaTa mAMDuM jJAnamaMdira, zAhIbAga, amadAvAda, I.sa. 1992. 102) zrI praznavyAkaraNa sUtra, saM. lIlamabAI mahAsatIjI, pra. zrI guruprANa phAunDezana, rAjakoTa. I.sa. 2000. 103) prAkRtika paramatatvanuM milana, le, zrI bhadraMkara vijayajI ma.pra. 49/1mahAlakSmI sosAyaTI, amadAvAda. 104) zrI bRhakalyabhASya, saM. AcArya mahAprAjI, anu. muni dulaherAjajI, pra. jaina vizvabhAratI-lADanuM, rAjasthAna, prathamavRtti, I.sa. 2006. 105) zrI bRhatkalpasUtra, le. zrI ghAsIlAlajI ma., pra. a.bhA. . sthA. jaina zAstroddhAra samiti, amadAvAda, dvitIyAvRtti, I.sa. 1990 106) zrI bRhatukalpasUtra, saM. lIlamabAI mahAsatIjI, pra. zrI guruprANa phAunDezana, rAjakoTa, prathamavRtti, I.sa. 2006. 107) zrI bRhatasaMgrahaNIsUtra(saMgrahaNIrana), le-ciMdrasuri mahArAja, anu. muni zrI yazovijayajI mahArAja, pra.zrI mukti kamala jaina mohanamALA, vaDodarA, trIjI AvRtti, I.sa. 1998. 108) zrI brahmasUtra zAMkarabhASya, saM. huMDhirAja zAstrI, pra, banArasa, caukhaMbhA sIrIja, prathamavRtti, I.sa. 1929. 109) zrI bhagavadgItA tenA mULa rUpe, saM. jazomatI naMdanadAsa, pra. bhaktivedAMta buka TrasTa, juhU-muMbaI. dvitIya AvRtti, I.sa. 1999. 110) zrI bhagavatIsUtrasAra saMgraha bhA-4 (hindI), le. pUrNAnaMdavijayajI . saMghavI jagajIvanadAsa kasturacaMda sAbarakAMThA,
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ 455 jaina darzanamAM samyakatvanuM svarUpa gujarAta, prathamavRtti, I.sa. 1986. 111) bhavabhAvanA prakaraNa bhA-2, le. mAladhArI hemacaMdrAcArya,bhA, sumitazekharavijayajI, pra. arihaMta ArAdhaka drasTa, bhIvaMDI, prathamavRtti, I.sa. 2000. 112) zrI bhAgavata darzana, saM. harabaMzalAla zarmA, pra. bhArata prakAzana, maMdira, alIgaDha.I.sa.1963. 113) bhASyatrayam (sArtha), pra.zrImadda yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA, trIjI AvRtti, I.sa. 1968. 114) zrI majhimanikAya (mULa) bhAga-1,2.. kazyapa bhikSu jagadIza.pra. bihAra sarakAra, pAlI prakAzana maMDaLa, I.sa.1958. 115) madhyakAlIna gujarAtI jaina sAhitya, saM. jaMyata koThArI, pra. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muM.-6, prathamavRtti, I.sa. 1993. 116) madhyakAlIna gujarAtI sAhitya, le. DaoN. nipuNaI. paMDayA, pra. azoka prakAzana, prinsesa sTrITa, prathamavRtti, I.sa. 1968. 117) madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM jainadhArA, le. pro. DaoN. vADIlAla jIvAbhAI cokasI, pra. zrI Atmakamalalabdhi sUrizvarajI jaina jJAna maMdira, dAdara (bI.bI.), prathamavRtti, I.sa. 1979. 118) madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM jainonuM pradAna, le. jayaMta koThArI, pra. maMgaLA koThArI satyakAma sosAyaTI, amadAvAda, prathamavRtti, I.sa. 1985. 119) maMgalamayI mayaNAsuMdara ane zIla saMpana zrIpALarAjA, le. sunaMdAbena, pra. AnaMda sumaMgala, dvitIyAvRtti I.sa. 1992. 120) bhUla zuddhiprakaraNa bhA-1, saM. dharmadhuraMdharasUrijI, pra. zrutanidhi, zAradAbena cImanabhAI ejyukezanala rIsarca senTara, amadAvAda, dvitIyavRtti I.sa. 2002. 924) Many Lives Many Masters, By Simon A Schuster Inc. acc. In U.S.A. 1rara) mokSamArga prakAzaka, le. paMDita ToDaramalajI, pra. zrI digaMbara jaina savAdhyAya maMdira TrasTa sonagaDha, AvRtti 12, vi.saM. 2046. 123) yogadarzana, saM. zrIrAma zarmA, pra. saMskRti saMsthAna, barelI, prathama AvRtti, 1964. 1ra4) yogadaSTisamuccaya. vi. DaoN. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA, pra. manasukhalAla tArAcaMda mahetA, muMbaI-1, prathamavRtti, .sa. 195O. 125) yogabiMdu, bhA. pU. zrI rAjarokharasUrijI, pra. zrI arihaMta ArAdhaka TrasTa , bhIvaMDI, prathamavRti, I.sa. 1997. 126) yogazataka, anu. dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA, pra.zrI jaina dharma prasAraNa TrasTa, surata, dvitIyAvRtti, I.sa. 1999. 127) yogazAstra, saM. khuzAladAsa jagajIvanadAsa, pra. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI, caturtha AvRti, I.sa. 1983. 128) ranakaraMDaka zrAvakAcAra, anu. choTAlAla gulAbacaMda gAMdhI, pra. zrI digaMbara je. je. maMdira TrasTa, sonagaDha, dvitIyAvRtta, vi.saM. 2047. 129) rayaNasAra, anu. rAvajIbhAI chaganalAla desAI, pra. zrImad rAjacaMdra ravAdhyAyamaMdira, devalAlI, I.sa. 1979. 130) rAjapakSIya sUtra, saM. lIlamabAI mahAsatIjI, pU. zrI gurumANa phAunezana, rAjakoTa. prathamavRtti, I.sa. 2004. 131) rAjabhakti, pra.zrImada rAjacaMdra AdhyAtmika satsaMga ArAdhanA kendra, prathamavRtti, 1994. 13ra) labdhisAra, le. nemicaMdra siddhAMta cakravartI, pra. zrI parama kRta prabhAvaka maMDaLa, muMbaI. prathamavRtti, I. sa. 1916. 133) laghukSetra samAsa, le. razekharasUrijI, saM. vijayasUryodayasUrijI, pU. zrI dharmakupA TrasTa, DabhoItIrtha. tRtIyAvRtti, I.sa. 2003. 134) lapusaMgrahaNI, saM. malayakIrtivijaya ma.pra. akhila bhAratIya svAdhyAyapITha, bhArata, prathamavRtti, I.sa. 2005. 135) lokaprakAza, le. vinayavijayajI ma., saM. jayadarzanavijayajI ma. pra. zrI jinAjJA prakAzana, zAhaThAkoralAla uttamacaMda naheru sTrITa, vApI. vi.saM. 2062. 136) vaMdanIya sAdhujano, le. muni zrI choTAlAlajI ma. ratilAla oDabhAI zAha, lIMbaDI, bIjI AvRtti, I.sa. 2000. 137) vijJAna ane adhyAtma, le. muni zrI amarendravijayajI, pra. AtmajAgRtti TrasTa, vaDodarA, prathamavRtti I.sa. 1971.
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 kavi RSabhadAsa kRta "samakitasAra rAsane AdhAre 138) vijJAna ane dharma, le. munizrI caMdrazekharavijayajI, pra. kamala prakAzana TrasTa, amadAvAda, cothI AvRtti, I.sa. 1976 139) zrI vipAka sUtra, saM. lIlamabAI mahAsatIjI, pra. zrI guruprANa phAunDezana, prathamavRtti, I.sa. 1998. 140) vimalaprabaMdha, zrI aparAjitavijayajI ma., pra. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa, muMbaI, vi.saM. 206ra. 14) vimalaprabaMdha, saM. zrI dhIrajalAla dhanajIbhAI zAha, pra. gujarAtI sAhitya sabhA, amadAvAda, prathamavRtti, I.sa. 1965. 14ra) vividha pUjA saMgraha, bhAga 1thI 8,. zrI jaina prakAzana maMdira, 3094, khatrInI khaDakI, kAlupura, amadAvAda, teramI AvRtti, I.sa. 2004. 143) vividha pUjA saMgraha bhAga-4, le. zrImad vijyAnaMdasUri (AtmArA jamI), pra. zrI jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara, vi.saM. 2433. 144) vizuddhimArga bhAga-1,2. buddhaghoSa. anu. bhikSu dharmarakSita, banArasa, mahAbodhi sabhA, prathamavRtti, I.sa. 1556,1557. 145) vizaMti viMzikA, saM. zrI caMdrazekharavijayajI ma.pra. zrI lAvaNya jena je. mU. saMgha, amadAvAda. 146) vizeSAvazyaka bhASya bhAga-1-2, saM. vajasenavijayajI ma.pra. bhadraMkara prakAzana, amadAvAda, tRtIyAvRtti, vi.saM. 2053. 147) vIza sthAnaka pada pUjA tathA kathA saMgraha, pra. zrI vIra samAja taraphathI zAha premacaMda haThIsaMga, zekhanovADo, amadAvAda, prathamavRtti, I.sa. 1927. 148) vIza sthAnaka tapa pUjA, le. zrImad vijayalamIsUrijI.pra. va.anilA ke. jogANI, peTITa hola, nepyAsI roDa, muMbaI. 149) zrI vyavahArasUtra ane zrI bRhatukalpasUtra, le. ghAsIlAlajI ma., pra. a.bhA. sthA. jaina zAstroddhAra samiti, rAjakoTa, prathamavRtti, I.sa. 1969. 150) zrI vaizeSikadarzana sabhA, saM. huMDhirAja, pra. vArANasI, caukhaMbhA saMskRta sIrIjI, prathamAvRtti, 1966. 151) vadarzana samuccaya(hindI), saM. mahendra jaina, pra. bhAratIya jJAnapITha prakAzana, chaThThA saMskaraNa, I.sa. 2006. 15ra) pozaka prakaraNa bhAga-1-2, saM. yazovijayajI ma.pra. divyadarzana TrasTa, amadAvAda, bIjI AvRtti, vi.saM.2057. 153) zIladharmanI ratnakathAo, . rava. manasukhalAla tArAcaMda mahetA, pra. mahetAharasukhalAla bhAIcaMda, 203, vAlakezvara roDa, muMbaI. 154) zraddhA ane zakti, le. zrI dhIrajalAla TokarazI zAha, pra. zrI mukti kamala jaina mohana graMthamALA, vaDodarA, prathamavRtti, vi.saM.2004. 155) zrAddhavidhi prakaraNa, saM. vajana vijayajI gaNivarya, pra. bhadraMkara prakAzana, amadAvAda. 156) zrAvaka kavi RSabhadAsakRta, zrI hIravijayasUri rAsa, saM.zrI vijaya hemacaMdrasUrijI, pU. zrI zrutajJAna prasAraka sabhA, amadAvAda, prathamavRtti, I.sa. 1998. 157) zrAvaka dharmaprakAza, le.bra. harilAla jaina, pra.zrI kAnajI savAmI smAraka TrasTa, muMbaI, bIjI AvRtti, vi.saM.2057. 158) zrAvakaprajJapti, anu. muni amitayazavijayajI, pra. zrI jhaverI pArka AdIzvara jainaTrasTa, nAraNapurA, amadAvAda. prathamavRtti, vi.saM. 2039. 159) zrAvakanAbAravato yAne navapadaprakaraNa, le. devaguptasUri ma., anu. rAjazekharasUri ma.pra. zrI vijayadAnasUrIzvarajI jenA jJAna maMdira, amadAvAda, vi.saM. 2047. 160) zrI tIrthakara caritra, le. zrI amaracaMdasUri, pra. jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara, saM.2008. 161) zrImadbhAgavata, bhAga 1,2. maharSi vedavyAsa, pra. gorakhapura, gItA presa, dvitIya saMskaraNa, I.sa.1951. 162) zrImadbhAgavata rasAsvAda le. navanItapriya jeThAlAla zAstrI, pra. vidyAnidhi TrasTa, nADiyAda, caturtha AvRtti, I.sa. 1999. 163) zrImad rAjacaMdra, pra. zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa, AThamI AvRtti, I.sa. 1998. 164) zrI samavAyAMgasUtra, saM. lIlamabAI mahA.pra.guruprANa phAunDezana, rAjakoTa, prathamavRtti, I.sa. 1998
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ 457 jaina darzanamAM samyaktvanuM svarUpa 165) zrI suzIla bhakti lalita lakSa kulakAdi saMgraha, saM. jinapravijayajI ma. 166) zrI svAmI kArtikeyAnuprekSA, anu. somacaMda amathAlAla zAha, pra. zrI digaMbara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha, dvitIyAvRtti, vi.saM. 2046. 167) zrI sthAnAMgasUtra, bhAga-1-ra, saM. lIlamabAI mahA., pra. zrI guruprANa phAunezana, rAjakoTa, prathamavRtti, I.sa. 2002. 168) sacitra sararavatI prAsAda, saM. muni phulacaMdravijayajI, pra. zrI supArzvanAtha upAzraya jaina saMgha vAlakezvara roDa, muMbaI, vi.saM. 2055. 169) sakjhAyAdi saMgraha bhA-4, le-nagInadAsa kevaladAsa zAha, pra. suzIlAbena zAha. prathamavRtti, vi. saM. 2040. 171) satI sulasA, saM. zrI maphatalAla saMghavI, pra. jinAmRta graMthamALA, amadAvAda, prathamavRtti, vi.saM. 2034. 172) sanmatitarka prakaraNa, anu. sukhalAla saMghavI, pra. prathamavRtti, zrI pUMjAbhAI jaina graMthamALA, amadAvAda, prathamavRtti, I.sa. 193ra. 173) samakitanA 67 bolanI sajajhAya, le.yazovijayajI mahA, pra. zrI jaina zreyasakara maMDaLa, mahesANA, prathamavRtti, I.sa. 1951. 174) samakitanA 67 bolanI sajajhAya, saM. prabhudAsa becaradAsa pArekha, pra. zrI jaina zreyasakara maMDaLa, mahesANA. prathamavRtti, I.sa. 1951. 175) samakitano saMga muktino raMga, saM. kIrtiyazasUrijI, pra. sabhA prakAzaka, amadAvAda, prathamavRtti, vi.saM. 206ra. 176) samakita bina nahIM mukti re, le. mohanalAla eca. DhAlAvata, pra. zAMtinAtha jaina maMdira TrasTa (thANA). prathamavRtti, I.sa. 2005. 177) samakita vicAra, le. pAnAcaMda bhAIcaMda mahetA, pra. prAkRta graMtha pariSada, amadAvAda, prathamavRtti, I.sa. 1993. 178) samakita sopAna, le. sujJAnavijayajI ma., pra. zrI jaina sastuM sAhitya prakAzana maMdira tharAda (banAsa-kAMThA), prathamavRtti, saM. 2013. 179) samartha samAdhAna bhA-2, saM. ratanalAla DozI, pra. akhila bhAratIya sAdhumArgI, jainasaMskRti rakSaka saMgha, phaulAnA, prathamavRtti, I.sa. 1970. 80) samyakatva kaumudi, bhA-1-2, vi. ane pra. cunIlAla vardhamAna zAha, amadAvAda, prathamavRtti, I.sa. 1931. 181) samyakatva ane mithyAtva, le. nagInadAsa gIradharalAla zeTha, pra. jaina siddhAMta sabhA, muMbaI, prathamavRtti, I.sa.1963. 182) samyaphaLa parIkSA, le. vibuddha vimalasUri kRta, pra. zAha nagInadAsa ghelAbhAI jhaverI, muMbaI. prathamavRtti, I.sa. 1916. 183) sarva prakaraNa (hindI), saM. jayAnaMdavijayajI ma., pra. zrI guru rAmacaMdra prakAzana samiti, bhInamAla, prathamavRtti, I.sa.2006. 84) sarva pradIpa, le. maMgalavijayajI ma., pra. yazovijaya graMthamALA, bhAvanagara, prathamavRtti, I.sa. 1983. 185) samyakatva SaTasthAna copAI (bAlAvabodha sahita), saM. pradhumnavijayajI ma. pra. aMdherI gujarAtI jaina saMgha IrlAbrIja, aMdherI, prathamavRtti, vi.sa. 2046. 86) samyakatva sahita, vRttikAra-saMghatilakAcArya ma, anu. saumya jyotizrIjI, pra. bhadraMkara prakAzana, zAhIbAga, amadAvAda, prathamavRtti, vi.saM. 2060. 87) samyakatva svarUpa tava, le.ajJAta, pra. jene AtmAnaMda sabha, bhAvanagara, vi.saM. 1972. 88) samyagadarzana ane adhyAtmajJAna, saM. DaoN. ena. ke.gAMdhI, pra. zA. zAmajI velajI vIrANI smAraka TrasTa, rAjakoTa, prathamavRtti, vi.saM. 2013. 89) samayasAra, anuM. paM. hiMmatalAla jeThAlAla zAha, pra. digaMbara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha, sAtamI AvRtta,
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 kavi RSabhadAsa kRta 'samakitasAra rAsa'ne AdhAre vi.saM. 2054. 190) samayasuMdara, le. DaoN. ramaNalAla cI. zAha, pra. kumakuma prakAzana, gAMdhIroDa, amadAvAda, prathamAvRtti, I.sa. 1979 191) saMbodha praka2Na, le. haribhadrasUri ma., pra. virATa jaina graMtha prakAzana sabhA, amadAvAda, I.sa. 1961. 192) saMyuktanikAya (mUla) bhAga 1 thI 4. saM. bhikSu kazyapa jagadIza, bihAra sarakAra, pAlI prakAzana maMDaLa, I.sa.1959. 193) saMbodhasittari, saM. vijayajinendrasUrijI, pra. zrI harSa puSpAmRta jaina graMthamALA lAkhAbAvaLa, jAmanagara, saurASTra, prathamAvRtti, I.sa. 1995. 194) saMyuktanikAya(anu.) bhAga -1,2. saM. bhikSu kazyapa jagadIza, bhikSu dharmarakSita, pra. banArasa, mahAbodhi sabhA, prathamAvRtti, I.sa.1954. 195) sAMkhyadarzana, saM. zrI rAma zarmA, barelI, saMskRti saMsthAna. I.sa. 1964. 196) sthAnaMgasUtra, saM. lIlamabAI mahA., pra. zrI guruprANa phAunDezana, rAjakoTa, prathamAvRtti, I.sa. 2002, 197) syAdvAda maMjarI, le. hemacaMdrAcArya, anu. ajItazekharavijayajI ma., pra. jinazAsana ArAdhanA TrasTa, prathamAvRtti, saM.2042. 198) svAdhyAya saMcaya, saM. rAvajIbhAI chaganabhAI desAI, pra. zrImada rAjacaMdra svAdhyAya maMdira devalAlI, prathamAvRtti, vi.saM.2021. 199) sAMkhyakArikA, izvara kRSNa viracita, saM.- caturvedI vrajamohana, dilhI, nezanala pabliziMga hAusa, prathamAvRtti,1969. 200) sUtrakRtAMgasUtra (hindI), saM. mizrImalajI mahArAja 'madhukara', pra. zrI Agama prakAzana samiti, byAvara, rAjasthAna, tRtIya saMskaraNa, I.sa. 1999. 201) sUyagaDAMgasUtra, bhA.1-2, saM. lIlamabAI mahA., pra. zrI guruprANa phAunDezana, I.sa.2000. 202) hitazikSArAsa, saM. zrAvaka bhImasiMha mANeka, muMbaI, bIjI AvRtti, I.sa. 1895. 203) hita zikSAnA rAsanuM rahasya, saM. zAha kuMvarajI ANaMdajI, pra. zrI jaina dharma prasAraka sabhA-bhAvanagara, vi.saM. 1980.
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ MS Micro- KONIN L HTTERRIERETREEMQhcvimlvaanniidii| vAparAmarAyA damastAtilAraghApagamatAhArApAyaill shrusvaahnaasrsvtaadivikmaaraamaayaakvitsiNjnyaataa| rcolaauprgttghaayaa| usamahAmAyiulaNAtviA / vAsujitarAyApata . ajItasaravAnA lAnedenatapAya 3. samatAnAdhyApana rApaNadavasapAsacaM. daptasuvadhAnasAtalA gharavAsa jitanA sanasadA vAsaghaDyA mAvimalamratenajinadharmanA jAgatikaritA thA mAMti " ma trAnamUnAmahatanamAnama pAsavAratiSaNamatAmA kavAyajiSama 6 ecavAsaikitanamA gaNadharakarI ...- memes. -: :-:. samakitasAra rosanI mULa prata - e AL COLLEG -4 END mzer. mAhAvApatArautArajJatahamo DAhArAmavAdinImanidhazAkavasphasamakAtasAcapasAramavastabagahAghaianRell kalakSiAmaNAIbharasatramatacItrAvaliAyaritrAdhihAzraMgAralakAmagavAkalapanamAjahAja nivAbavAyajJAnahAdadagAvazeSatasArAcaritrAtyAdirAdhipAsa jAmAdanAvalihaMgAmAhavAhAyA godharamaNAlA caMdanatApanovArasAyArasakuppakAujagahora sArAhATAsAvatAlAhAbArAraNAsAravastama vastaDAmA hiMdhaNaDimalanayAvazsamakAtA ta saMghaTadokatASNAnadAekA tAsaSayApAtahAsamakAtalAlagA suSadAtAra kamAdhAkarAnAvatArA-sA makAtalagamAhisArasamakAnayananaravAlA pArAsamakAnamUgatAtaNAvAdhAra samakAtara gaNatapAsAbAhArAsvAdAnasAlApalAvana maadismkaanpraaglikaajtyhishsmkaatvaancyaariyaadraamraatipNchnnpraaNmshvaaraardhaapaay| jinnaamdaarkrkvnmnnnaaptimaatrkssaamaajinaankvnnivaaraamgtipynlhtaa| pApAsApaDokamayAgAjAnahotyAhA jinavaranAmANAmragatipaMdhanavAsAdhatahAephAko ' :: / 459
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ MATHE SA TakaSTakaratAjAdahAvAtidharmazrAvakAThamADAyAsamakAnadAtavaranataradAyAjAvadayAsatAbola vArasamakAtavAsphalaMgatinAvarAsamakAtayaNasphakAMDadhAtAsamakAtaNakaratAya. nAsamakAnavANasphavAdyAtAzasamakAtavisphavANAmAramATolAcapadInANasamakotavANatara! tAraghakaratAephAkaTAnanarapaghavApharatAnanavi dAsataratAraNAdAsadAkApAsaptakAtayAta sphaMkaratAgAMnAvaravaNAnavArapArakAtA sUratAnakaravAmAnAvarahAtAMdavAtI navikhAtirAtyApAnavAnAnavidApanAra myApakasphavaNAyAmahAtabhAra ANatAnAphAurayamavatAkAspadaNajAjAnama laiyAnAkArAvAsphanavaNamannAvazatavAoull "mAnasArAvarapaepanIhaMsAdhakAmAnAnavAsAta .vNsdhsaalaaddaasaarvaahaasmaadvl| idinAnahAsArAnAvanAkAThAvAmagArAkarayatAsyAhArAmAhAladAdhiyanotavispati gAyatyamesamakAtaNanaspakAyAsatAtasaphAlanavAyAppAhAtaNayamasamatAMThAtapAtahA satyamasamakAtaNadharmasArasAtatavApAmapArAvAhAsamAnipatamApanashAdhijAvA jA samakAvijaNANAyAjAtahivAnAyusajaznarakevArazAhANAnidhamanimamakItamAdhipAtIla yamanAnArAtAdhanavaMtadAtAhAdhivAhAlAruparvatabajrANavAcAlAgaliMgAMtatihAyatAlArAparaNA caribAlAjahAnAgadApaniNArAAkanakakalasatizatasarAvArikaMcanarayaNetarAmA300| maSagAMmaniMdarasAmAsamakAnasAcitajaztyama naamaagdaamhaatymtaamaashdhkcolaasaaksii| jAhavA samakAtasAdhigaDAtAtahavA pratae hiMjyamAsavavAhAlAhAranapaMDiramAyA jamalAUpanavAdayataHsamakAtasAchi. kaNIasphAlASaNAnagavaMtAvavADhAlaM! no eNApapirADakaratArarAgaguDAkasamakAta . ladArAsamakAtasphakahAzAtasamakAtakAdamI kAmahoyAkatisamakAtAhAyaralada'. tasakeTalAgatahanAyaekataraphasahA3 naavaarmaanaaraalpgtskttlaalpnnaathnaaNknmhaaprikssaakosvnnaaldaaraavdhaakrithnaa| cInakasamakAtataNopAruSapalAvAkaDahAsavAtahavAkaratAMsamakAnevAramalagAkahaspha sUSaNAladArajaNAsamaMkItanAnAgArasamakAtanAukaipatrakAhisphalAvatAtadArAdhAnakara - - . -:
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ te lIDrAkItadhaNI e|80|6haa| [tasamakI takAmapAmI sAnAmavIcAsanatapudagalapAvRttadalI jAvika rIjeMsasAra 41galArAmAcati eka noDasaM kAya naUpavAsAlamA jhagalArAmatyAH hInayA433 sAvarAsa eka SaDatyA hA kara TarakalapI kAyadyASA UpAlI nAma pAlpApama vhaay43|| dinAkADAkA DiDa si: pAlpA mAUNIvArA: sArA rApama ekaUna sirahA sisahI taardhaaraa44|| damA kADAko DimA gAhA (visarpaNI kAla : ghaTa rAtaha mAMsahIta samAjAvRdhavA lAdhapAva (sAkADAkADA sAgara clii| jina kahaDyA:vijJAya dasa peNA sAriekI zra !!jAyAzrIjinavara kada zsAlalo! kAlacakra paka: ghaay||47|| natakAlayaH lAvatIhAya pradAlanaMtanAgArada hA jIvi kadhI sAdhA sAsamA divalI | sATAsa taravaDyAhi upakramUlaka ra pharamAhA vidana kahI tyA higala pAve vilInI gavatA kAya kAma nArA bAlana se jIvAvA hArAdhAya: pAca pIjIvahArAtyaridhAyA| bAdAno ki 3 viva damA hiMdI aMtaramaratatyAhA baccA janamalaSapApa pasAya | 51 gAralA ke dasa dIvA ekasara vasasarpalInyArAdhAya 46.6 Ia 0 ne svananAjI vAgha kaSTa jinaneda niMka hA kAya mha nikicarananakAya mAhIra hA zrI jAva zrI sAyatIsahI eka kA sAyA mAtIlA nyAhA samakIta (nAna hI lavaH lisA kAmanA jarI kAya kAla se kara mityA hA dhAcA ghaayaa| ghara ta gavana sapatI maagaayaa||54|| jAdasA hajAravarasa tyA hA zrAya! lava saMtya tira hi eka vAha ghavI mAM hiAMgAAyA bAvIsa hajAravara satya vimAditra NidATA jaay| vAsuM kArya mohita havAya 54 sAta hajAra darasala caay| zraga sAvarasAtaca epahAra !6! 16vIyA pIti vAyA eccAraMbA dara kahazvAyAdana suuhii||51| sInAzakADA (kA DisA gara rahai) to nAva kamava khegaa|| 58 / kAyara epa ku / zrI jina vacAna sahIlA saMpatI para gavalI khii| bAdaranI gAdAna bI kAya svatitrI lAvana pattI kaha: havasa kala eka timI vAkanerIvalI kahAnI hosa makI ne nahIM ekalagAra cAlijI dUga mitravatAra: mI ghAnamA hiMjyA tahAmako ta kA hA pakaDI dihA 60 kamI jAgyAvAghayoH (kADAvASpa kAlA ho gayA: sIpa mohita rAhAta imAna kA 0 3 461
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ samUkItakyA hi| 61za bAravarasa pAhAyAsama kI tayanalacA liMgAyA yonilAdimadanI kA mAyA himaaNkaashii||62|| spaStraSNA eka pUjA mAmalAkara inainamA kAya svaticaMDAra hitava [ SNana Dijanavara kada loDI mokakI DA karanArIvAdApugI egA (ddaayo| samaka tilA liNgye| 64|saMSpa saMSApakaH rAmapamakara nimAko dina gaNapaMcAsAyanilASa donASTratA sAdhyAcada namakAhanikalakAya ratiyA sadara hamamakItadharmanAmaIkadA tahakAvamA yAcI sdaa||66||m tAMDava caMdra raMDIvAyA. kAlaskaTalo thmaaNgaayaa| samAnamarIbhASI nIr3ADasamasAmA prANyApA6 SaTamadInA utisaMtrAya yAtalA tyA vAyAsaM paNa ekadA maMDapAkara maMtrama mAnavadananaMsaka taha siriM kAyastatitava saMdhyA kara bhI dhyAna mAna kA gAnA (hasamakA tadhamIta | mukyA di6Na kara miMvalI pAcAdhayo: pasutalInAyAniMgarayo / upatara satya hai| vaTI bAjJAmavaMtanejA 4 matavAnazvAghasamAgacI tara mAjhA rAjAhata mI tilahI maMtra kA yamarAegA sahIzI va lahaico gatyanI vAga kA yA svatiMsadasattamAvAzeSNamaSyA ekatrAmA upajazma "ekarainamA 723 pAlpAmAU hanucAyAnAmakItavyananavacAlitayAtrI ca gatA mA rAmakatA hAyAdhyAyaka nAmako tana lahazakAyA / nUha SyAya kasamakA tanavAlA narigaInAmI vakA 4gharaNA banAvadanA sAyasa dIvA 74 // marI sAyu mAnavahAvA galata eMgA tArA samU kAta vinanavatyA hA gaayaa| gatpana hI nIradhAra upAgala marIjAdevatA lAgakara zava yaH SpAIka samakIta tyAhAvalI suranAyA. mazakAyA76: SNAI kasamakA najarAna lAghavanuM hAya tAsUramA himaMtAvA navUna pAmazakAya / 77 UMca nAka galamA ca iha prakAra: prrvdnaavaa| na nahAnA, rAjAlapaNa mI umazraNa tyo ho SNA yeka / samakItanahIjIH dhamavitAsavajJAyaH damar3ISTa ti dA hi (laajii| samatomA navyA sAmAgrI saza "ya" mukatalA hAya ra eciMtAmaNI tUNIparapajIlahI mhArA kAyA sA lAgI saNa shriiclii| mAnavRdha / ipha ko jIjA nahIM samako talabale mAvi jaI tyAhAMDe pAnADA: jIhI nAsyAdatrayIda 462
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAnapAnAjAnAbAligravanArAmAnakAjAvAgarAjAkaNasamakAnanAThAzamAByamakAlamA pAnAzAispArASanAnArivaMzAdheDAhAegAnAhAyojazAkyamalisamakItavaMzAzAsAlApApAMcasva DApAmAjopaepapApiMdhanahANAsamanAyovanajanamalApatADyAmpaDyAmamopAsAlA prativandhanapAmAjJAnamAlAsarajAtiyAnA mddaasraapaatnraajaaphaaltvnlhipaan|| sAsahAyaravAnasamakAtanahAjAlaha saMsAravalaMbakagaripADIpADAghojanapa diDazya sAsApaDAnAvanA dimAhArahavRdagalavAratyArahAkAya kavahazalAnnAkalajAtrAvAmAnavatyAdikAsAnAyIdasavalapomAjAsahi rahAradhana.eNyasamakA tAttAmalakSmajAta. pavArazcana sApakvatAnA madhamAdajAvalaMtatAnAmapliparikSayakaha jaanukaabngvNtaasaamaagrsph| vacanamnaSatAutAjA saMsAravAsAlevArazcana dhaapnaashissnnaaempaargaasaalaanaasaagvaar| canevahAmastakAcanamUnAganamasvAmpa kasAvadhAnatrAgAnAzAparAdasAmatyaThAmpADOR || sAmaganAtavAjAvaDAjIvacanamaNoNAvArAmadhanAsAhakarAjazAsamakAtalamRtAradhArA yazasAyAmahAmumakAtaNArapAjAvAdAmalAunAvarAyAmamakAtakaNayAlAvalAyatanagala DAyaNasAMgATAlapaNApAyakAratAraNAnaidAlAnArAkarItAmAdamAninanaSatya hAlAgAvIpAemAdapaNAnarogachibAsa hAlimamakAtayAmAvADopA bhAlAmA nAvAnarAdhAvyAgAvilaganaziladAtara .... navagakArANAmAbAMdhakamAnaMtArANAMbAta pAjAvalampAisaMsAramApAcAhana zAsanakAlAhilaMkamIvallAgAviseda jAmatakara pAmisamakArasAsarAsaha.iyarAjJavAlAtaharI colll dahA trapatavArAdhAtAzrIdavayatanidhIna makAnaDItakAlInajanAdhAvakepIver cApaTTIemamakihAnaramAtrapatajhayArAdhinadAyabhidevatatikSazAcAThAradAparadAtAni nArayAeghANaghAtalAcArAmAMnAmAyamadalinahotrajJAnAratyayasyamaharanAvAyAkaDAmani syAkakasAyAesaMgahAdAnahAnasilagAzapaTAlijinadoSanAnAsAhamevacananAmamAlAsArAdoSamA 5 463
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ madanI dhArA dAnAta siMdAvAra 2 doSa nahI jagamAnasyAdeva ninAmAnI sivA tina katika nigata bhagavaMta tArai mahIta kita jinacara niMnAramA se sii| vo pIe UM hanipAtI sAmrAThakarmara hAta lagavaMtA kalAlA kAnA nAtpaNDa taka lihA annamamRgatyatAlaga hAzAta mAhAvIranarAgAranivarani zejArAhAkI esA caMDAkA sIhI nima lI gurugativastra kAbI rimirihA dAtmyAdivamAra kA disana garAe karADacaMtaka eiparahasya kaMcana dhanAlaye kasya ||7| svayaM budhavA 'mI epa hoya! vajJAnajana maghA kAyadA nasaM varAnA dinArA lagavaMta gArA rAmAdhI navAbIhI nAha pAMca matijinadharane tahAna ekpatya camacA UtI mamatA mAyAja hininadhI] e. kamala parinara lihAyAparinI reU nAjAyA nIrAdhAra niyama cA kAtrA | mA rinAhUnahI taha nipAtrA 20 pratI mAyA sadA ekAlA jina kaha vAyA baDagAva sAMga nApahita eka bara 11 va parinitI jJAtA kaghAcyA ranAvA rIvAMta sAraMDIcA 6 ma N nIma riyalI apramata jinavara ke valI // 13 // tu jinavara nAkA hasatIyamadhIrAdadhInIpa ziMka gtii| z3za kaMcana vara navarajyamagrAna bala Dyama gaMgA 46 paghara naU sanmAnAtyAdA jinavara saradhanA 15 karadarasa e cArItrAjJAya! taprasaMyamaH kamapApAnyAnA eka kakvAna ki svAmI vItarAgaH karmaSapIla hadra mugatimAga nahI 18 TAla disI manusamarA : rAgaguDI- tIna hI vaangii| mannamarAlA tyAlA namArA lAlamana sarAgAsyAmatizrApadAH ma0 mRga tina hI cala mArAlA ||2| sAhiba AsavakAmAe nadI ma nahI kA mAhAralA bAvalI navyalAi ma0 kA kAhI nA tyA hA garulA0 120 rAya taraNA nityA hAna hI ma0 nahI gpanIja mAvAra lA vAghAMghavI bIna hI manaMhI sarpatiegA tyA hA saare| lApara kAma vA vRSalapa ziMjorI divAsUryavataH kAya rAmAcaMdattI parijinavara (sA mAdIpa rilAeba mahIyA vAsAcedana kApa kAyA kaca saMsAramA mAsara bolA tara tyAnAha sNvrjsaahaay||16|| dharma kUla jinadhyAta mahAzramaNajI sama kiMga hiMga hI khAsa janamajarA mahADyAhI nahIM / tavAnagI: [+ 464
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtahatazrAtya gayA davA hi tacama hatakA pokAnaM / suratAnI lista samajinapUparUpamAdha nAsatyavacananAmAhAraSijI: namajJAnasI misamAsAniSa matAlA tara madabala sItAlA zrInagarI saeNlI mana hI nahIM kA jAlA tara niyamakA pa kAkA lAga 13. zrIhana sI 6dhyA ma0. hyAIe ki mAmAlA mAyasva misAradhArA mana naha nistagatAmA lAlamanalamA muktaH majIkarI kA samAna vicarI damA sAdha6 sugatapatha 16 TAla ! pA nAmATAtIUra sanAvarAmadhunIta 'ebhatrI saharA parImA bAvIsa ra reSpaSamatA ta patapacA nihaarii| sanarA|2| gho eMDI vArA SamanIvara hara gaMdha gaMdhA spopazAbala (latAmAha navya tyA hAkamadhAhara piDIee utrI sipUrA: calI nArI rUpa na nara eka hAIlAinara gampampalapadAghIdacca ti vidakara ika ekAmA hAraNa: 20 : nidyAdyApasa para prItA hicA dhyAna kI vacanapImA zradae / bAvyA O vArA pakAnA [ha]]]phara rAmajIvanA kAya jar3anI / OM ecadana Ugar3A dArA sA pAsa ra Tina dharA nAgade balamAzAha zamavAnicavA ddiNdhrnaa| zrInA se sAMragaTA lapaMDagIra hisunI lAgA! pahilI vAyaemapA limhA zrInIvAttana karAtA kahI yi| bIDIvAyaemapAla jI jIvA DikhI binA ddyaahiN| bi ghaDI dhAna kaTA lihArI nArIrUpanaznara ghi kahI cAvI vAma eka hinA / pAMca monaranArInA se yA tyA vhAghI vagAlAra hito mhArI SpApurA vAlAganArasunAvatIvA DielahI zaJcala evA milana RSirAjA vADimAtamI kahI hAcA cahAra karaDUna hI jA kozavA 'timIrA vizvAsatakAcA egAra nukura tA umAdA jilA hAkalU6A vApa pNcmhaatpaalishii| jIvazAta na kara kahI krAdhamAMnamAyA nalAnA ecyA e vinadI ghola maghavA iSNAvata hI mAnavAcana modikahI kA nIrapAIna hI sdaa| bIjA tina pAvazka dA // 3 pAnAMnavyAnaramA diratI campaniM kUdAna yjaayt| zranya karata jalAva khii| jAlita sAna dinahI vAjavADA vadana hI vAya vIjatA vAstavAtApi rAyacU TiyUTa dina hI harI|rTina mA 56 465
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - -- - - 466 dinadAphAtaramayAvaniyapimahAnyApitahaNAvaMzatakahAhaNatAmayaanamodikdAzilavanam yAlisadAzinAkAvanapAlagahirAhANNavIsArakhAlazyahAdAlAvaRtyakAtinivAsAta dimAtArANadAtAlatarahavAyatpatricArAnavisASavajJAcArAnavinatamodiratAkarataNmayAlliA yatAvAsAlavArA viyatArAMmAgrapativimevAra vikaamaakrmtaaraanmonhaapaapkrmcaar| jnhaavaapaaNcvktriipriiyaahiyraamaann| sakalavastazsunANArASpAnopAdasata kahArASatasavamAdAnahAyAhA sAmAnahAtidabhipaMcamAvAhatadhArA] matattavaraNAena.pAlipaMcAcArAkATolA disAvegAtrAgAramAdharAmAharaNArAgArakA "jJAnAcAramUnAemavArAdhikalilaNazmanArAya sussprsdaaknkaahivaalaapaamiyruunaayaa| yArA jJAnAcAramanAemArA calAyAgahAsAdhAtataNAtAkAkokAdityAdimaSa sAkapAyinavAlagAipATIpaghADagahirako tinoDavAvelIvakSazitaNatInadAtarAyArAjJatAnAmadatahA manAsavAnaradhArAyAraNya praacaarvaanaadhaaraahaadvaarnidhmiiraabnnenvtyaahaaNnhaa| aAkAbArAviSayamarANA AvAravADAnidhArAhAtalAdhanAphalahoyAsinAvAranA vAyarAnAvanAmAyAtAdavAsipinAkamatyAdiparAyocAraNAsaMghamAgaNavaMtajANAkArilagatA pArarAsAyalaTaradAna krtiivrmaashyshnaavaatraavaatvaanhaajinaacaaraasaayrtnnaa| "tatrAsArasaNDAlahaNAnAkararAnAhAnAmU sAsArApAtrAvArabojAcAmArAhiAdAlAlil guruyatagatanahA tinakArAgasArA sAmAvatAnAcAmanadharAjagicArAnA cArAsasaMyama pAlAta bhAgatavata. gANArayAtAyAvAdatyavarAyA calAsiyamadastasAhAmaNAemaetAvarade lirAsyaNakanakamaNimANikakAnAcA vAtAtirAnAcAravAna kimapAma zAsavasAyaraNArarAsaMyamavAnanahAkavalA vagatyanahAnaradhArA 56cArAnavAtAmapAlAsakAlakAvanAgarasyAssAbAdaratAel mayamANAvara tANasaMyamAnuSaUpatiladAzmakalasaMNyAgorAvapaMcamagatyapAmAjJAnahI kazmiravaratImagara pAtratA emavAravAnAmAdAtA-ginadAtAcArIrApaMcasamapavaNyagapatyasphAsa!
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . yamarApAtAsAmorAvasAcArAvaranagamAvasolahAnanisaMyoginAtinakAsaztarasakhA !..: saMvatiyAgayA vAparIvArAvayazvAnimAyAzadizAsamakA tArAhAyopanAdvArA DAtAjAtAmAyAdApakadAdarahIvAzadayAnudhAvasAlanakAzAsividirAItAMdavanAyogakA salamattAmAnavAdhie hAvAdArAlA disakalAtyavasphaNAkarmazikSaNAdhika svAsyAsasaMyaMmatikADyAhArapanika vAmadAbAvasakanakAyalapara||| hAvAparAvAkSavArapaDAhIjahAjanamata vAcanAlayAkUhAdhAsvAnAdAnAdAtara dosAyaTasaMyamanahAtAsarapADApADIrastA 4 avayaMlAhasANavataraparavacAraNAla svabazyamAdasAnanalikAhokAravAnA drvrssesiNkaashaavaasaabaalshriivaatlihii| vATArabAlaparvatAsahI bAlatapravitAkahAsAlanayanasakAzayAsaMdhyamadamajAtidAra hoya! pahilApaMDakanAsakakapaTalakaNAtanAparaNalAvAyasattAvamAsvAnADAsparAvalagaMdharaima/|| " mhttsyaaHllpgsvaamrvaaepaasuspbdllnaatriiprijhaaeyaamaakaagaardaataashiiyaach| TalakSapaDakUnAjAyAkSaNabAjAnasakavAnazeyAstabadhalayAUnupaepadIyAravAlayAvAnaDAtamA zanavArAvalImanAmamAlAvanakSasakataegAcAvArAtahAnAladakarAvalApArAddhISTakona gAdayApAnidostarAsAyasikArAvAsAlASTakalAvadAtadAbhAlpaMgatAnarapAlizahApAnAvara lAcavadharApArazilASAlinamAnakAnAedasatAvAbApamAhitaracayidrAvakAlAvAlI dakatyAvalAgAra nasAvAhAkiyovAcAvalAna sakaccheharayAlagaNaghaTanA parihAyA iSavaramA bovAsAsApAso vA pAcAvahirA sAhavArakakanAvasakarInA saphakanAramAyAmApaMtahA mAsAlAsara hiMyomakatapaNAkAmanavezakaratAghaalll sAipabInArAkAyAvAlAladAyavAnaparAyAnAkahAvaTivAkarazAtarakIsavalatyArA rAjadhAkAkAkAkaratamAmAsukalAlajayikRttakArakomAlavaNaSikAmakAnayanAvApAna sakAkAmA sugaMdhAkanakhasakAcaMdhAnAnadAnAlAgaMdhAdhasatanakadamAmAkoTamA vAyaSalacAlaMgArA dasaznasakakAmAkamiMspharavaNAmAtadasalavAmAhAvAradAdhasamae 467
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 kAmAta cArItratmanahI calI rAmA havana ghUsaka SaTavI starA / udyaamdymiNtrikryaa| divANI sva dhikaziSTa dI kAsa yamada26/80] hyA saMyamapAla isphalapa zipacI yAcArAtapAcAsyo dhokA sUpateda nAvI stAna upavAsaccAnAdarI / ivyahArasAnAtyAgakara IsanI macAnapAna hA zaka yakAla saMvara kara lAe liyA vA nivaH yAvacacapakAyA karatA hA sipApA cuda jAyunAeM cApamaivAyalaraghadalIcIta ecamadharma kmaayo| 84||dhyaan kara satupa ka. OM niMkararatA kA sagA bApAlA datta jaya 5pA misAdaparAmamA DhAlA elIpa Di karatAca yacAvAsakAra balUnA gApacamana vacana kAyAta 86 NiguNatalAvara vAnazvayA vacA karatAM bIU bala phora die| 8 peDa kimAyArAnI mlvaaNdg|| paMcAMgaSamAsAga 8. eNcamAcAra mUnIvarapAla rtaa| paMcamRti SirA baataae|8e|| yasima ticNpaare| cUMkina avyayatI jIvajoviMda die e sASAsumatyatra pAnagara bo likhaSyata ekA pApana hI ghAma tapa gAehare sadhI gAcarI (doSarahItacA hAraUlIie. ena. zrAdAna nIce pAya pAjI krnaa|ltoriie pojIka jAnU! pArISTAvanI kAyArAdhyAya parata vica bhUmatimaSAlatotra sipati nIradhArA rAmana manoramala iSmavivaDhi parata enagopa vidyApArA kaayaayptitsii| saMyamaramaNImUnikAyaha hA saMyamaramaNI ra mitra siehAja gunitA riti zisaMyamadhAranihAca pracArAva neTakavalI dA dAkhalA ni tara lADrAya pAMca rArtina hIcA hArAmulagI noela dvArA dAla sUtIcyAzAdASa rahI tarapAla vAcAdArApANIcI sumatipAMca patitra Ni khii| dhArAvanA DIpAMca nonI yadi karanI paDala varAvAghApAtrA TAlidoSa ninAmA sAvasahISTImA bAra mUnaca dhirAca karapacadA sAMgAtIya hiranI sadI ma casmAmAdhama tinapA hAnIka vyApatrakAla nilAvadhI / OM ttasya gae pAlitI mizana hA bAvIsaparI sAhA [nAtha mahArAdAra hAtIcA hA saNa savAdI maJca gidharaza para nAu~ carAkA piDivArA pitrA lii| pApakIra hipATalIcA rASaDAdhArAsa tara nedala mayamA rAmrAzravapAMca rU dhigahiMga hiAvArI sAyakAta sahI|4| jIvana hI ratanaka zicArI . 10. 468
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ MaraAjAtaminaparASTrahitaharamADApAvanAnAmasikaravAyAcyAzAztadAdhonAkrodhamAnamA yAtiAlAsAmArAvArapaGagamAcAravAyatyamAnisamAbagahA mahAkAya siMghAnisAnahA'yamanAvaDaya MAL dhAtrahAvaratapAtapAtitavidhiekAlacakrAlAsamanArasanAkAtAhAepaSNadhIzalA lAThavAegADInadhAmAsAsApakAkA dhnaaprmaannbnaataamaanihaasivaanaavaavk| mAhadazamaNigaDanAhaekAmAtiyAtabaMpara savASAyAmAtivAAsvanasamamikAyA mAyAkaratAmAbAkAya yAtigAmIyAhUI kSayAGAjArAdivAcArAkarAmanivAghA ratanAthaMkarI 10.sakAlavANAsAnAlAlighAya smjaamsghlaaddaavnissaayaatyaalaalit| hiMkAdhamIyatAnabAMdhipAtyAkamAsA vAgamoccArakaSAyAtahatiMDAtajadhirAyA milacanakAyAdhArakarasatarAtadasaMyamAdAiihAsaMyamatrAdarazasavakAkarocAbavAsI ilmaraNAkavimanAsaMgatatayapahAvAsatazidhArAbI tvjnyphaasaadhydhmaadvivaad| kAraprakArapAjahAtha DholAvatAnavAdAdhikarItAgANArAzarAmavANiMvidhamavikArasyAti .. . ...... ... : - = mArimanitAsyAtsAyadhamatAmUkAraalago'yamatAlamogaravArapArAkAnAmAcokahotidhamAyA taNAvadhanahAninadhanadhAnAbAlimamatadAdhanacAkalapiratInavAlapAyikaramilAmA nakArAsAlavanatApaDitadharamarakADIekanarAzimAmAlADananavAkaratArakahAjJAnAmatakyA nannayalAdhArAvAsakAmAMnaSpamAbaUva nIratataradAmanavarIlAsarahAtamannAsayamA dasavAdasiMpharatAra jAnADAdamaH nakAdAhinadhAmiAerazvayuenayAlAvANa sapagArApAmArI doSavArApanAdara svAArajAtiAlAvivakakA jinadharmasAravacanaSNAbAligaNaparanAda pApaNyAlavAnahAkAzinAtAlirAjA, nijI0ehAvAdhakiAhAnistAhArAla. dAtyAhAdApAsunnIvaradharmazrAvakaeepake! zobArakvatAhAdithirakAna0 21valAjinAdavAdhamataNAkahiAladalalAvalAcAradAtasAlatA patAvanAlAvinamAmilavadhAyara jina ihApAralahitalavataNAjanarAdatAdAdAtA zinasvaradatAMgalinAdhyAna 23 ttaalaaulaalaanaaksaaraamnmaahiraamdhnyaasii|ghmidaanaashaa
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470 - khAmAvAsyarASatAnAhAsAbADAhamadanaphAnAhAnajinadayatalAlyA zvAsAMdaniyatahAthApA saMtavanAvAcAghAditradhAratAnaMdanazidizArApAyAMcAmApavaradAnAsAkAkSasumatinA sAyAbAThAtAsAmAdaravAevApatakarAsAvArA pAAhAnAmAhAsAzatilAlpAbAzrama mapAsAtrAvAmAsAmadatadhAsvAviMdapatattanamA yAtrAmATaraehaMdAtAlAhamalahakAhi gasAThIdvArAUtamayanaratrAvAtaztadhyA .. sinAvATanAemAdhavanAkhuzASI ghArasAyanaravasujatAnAhAtArA. sAtalAdAhANAdhanadhAnanaMdakhabArA dhAvAsalamAhArAbAramAyAcanAdAtalAlpAvAsapacAdANAdAkrasphajaya kamAlAdhAradAdAvAmAlAcadaramA jayayugavaMtApitalAsyAsvAmAnAta sUdhasAhAzkaSitamlAlyAstrAmAdhAmIrasAlAmAdAtAramAvAtilAsyAsAtipadikSatra vizsAhAmphattapaMkhApatilAsyAsvAmIkAvA aparAjItadAtArAprApiaranAghArohoBirell pANIsamovAravAsAnA mastAnAvinidAzatanAvAsAmAttabahAdatopatalAsyAnAvayannadhAnagha - - - - - -- --TAN - cavadyAtApatalAlyAnamAnAmAvaditragharAhASAmAputalAsyAsvAmAgrasapAnAghara .: hinayAsabAradariyAmA bastalagharatinavAyApahilapAraNapArAvadhAevAnIsivadAnAyA pahilitAdityAnAsAlabarSabAjAjJAhAvatAyatakSmiIkittAha 3||hbolvaasaashii|| patalAsyAsagavatASAnikATtAvalApAni pratanAmAcapaDIpacamizatavaMtatilAyA dAjazdAnAtAbahaphalAhAya:paMdhataNAvAlpara .. zrAvAjAvAdAtaratapharavAvagalI.|| gAlAvakarAvaNahAramAvazdIdhattayAmya pArApArapittaravAraNamanyApatitAm dAdhibattyA 4 namakalalaSpamAtrAtaHlIstUpamahAtatiMdavalIdAnadinAnavisI titAsyAgajamadavAsyamatyAvinamAsyA 41dA bhavAnadArAhAyAdAsapadAlAgAsAyApara mAtAdhAravAznaradAna lAnarakAyaramAzimAna zaesatArakAdavatAmAhidAnanadAdAsipAhiti mATinarasavASyAtAnAtikAjadIkSAnAvAtAvapAdAnaniyAlisAlAnAlAparalagAtahanilAlAsAva) maartisvaamisaalyhaamnraadhyaagaamiaavhirvaamitimghmaaraankyaalishkaamvaa| . -armi
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAra (sAvi istalAnAmA sI livAbhAba mAlinIvA mAmA svArAmAcAvAsA nAmAsI linAradasAvarA gyaa| sIlatoDa pabalA ||46 sphaTa sIla nita panapA vIkaTaka mItasaghalAyacI tI padavIla diva (kacita sAnyA va hi ||47) naMdA sunItabakarIda) diva tamarI bahA tirasahita 2 lIcakAnI parilAlA karI ||4ta rUpI variSa bijahA tihanA phulavalI kahI INDa phala pahanA mugatisahI vhAyA pADavaprakhamunIvara jAya / / mAhArATa kumAna mAlIpa ramphArA ghokAya UM dAIrAyAtapatayatA khanI mugatikAya: dAnamIlana pAjAyAdari phalAvaha Izna vidhAitra ena vipAma lAyamaU gamAM hiMI kaMda phUla malAvana; eka hI parIsAca dAbA laghI tapAsamaka tahaH cArIcanA sUghA caMDIkara vAmI budha paraH kaSAyanI gRhie ke lavAdApaTAla vA karalyAsa kyA vAnarAgavacakaraH zrImaMgapara parI hara patraH dharmavASisadhIratApa bihemana karato esa etaM / paMcaprakAra karaisajAyAcadA bAla ghI nAcalala thaayH||54|| ihaa| daansiilnpjnyaavnaa| nASpAcAraprakArAI) 13 0 rAdhizrAcArAsama kI taDaSTItisahI mUga tittaNo davaUpara UM dharmanI pAlavI janAtA TA nadharmArA6tApA milavAnA pAra!!dharmatacacI sahI lahAra 563NitaJca rAdhAtA' iMDivi lAdamIcaMdAyanI rAgAdA kA vAtorasama kI nArIvAdana nAjAnanA || ehanInavikI jama tAhArI ena vidyApimUga tija mArI- 58 rapAtina licAkatihI eparacardhanamA zikhApanatazita para lonI kA mukaSAI para nimAhAra meM ki UdhAI: gatimAhinavA mAhAli bhAgI gatyate / kahI parizrA kAmatoriyANA madambaradI sasUra mAjImAnAH rAmasvaranahISadAI||6|| dAtrAvizanAda razrIgamana to hicA drtaa| lipara rAmasvara pApa nahara hipatirAzitvacanamuSdhIpa enASikA kA DAba karatA jIva dezA dIka navI para haratA ya tAH 6 cAmISala ghimadirA maNicA bivAhana parIgra navidyA sinArINASi 62 dvA nArI pASikAna hI ka hipa rAma svano mata hI gAnapAMmIzana sarizrAtam ko mAhAlA disI naMdana maMtrI malA jala rAvi rAgaca sAmrAta makA masarina hI rata iti U rUmaH kavalI hinie pAtipApI tI AratI: mASadI yisake kaha nirAzrAma kA mama snihI taha 16 471
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ - nA 472 10. prAcalAkaraNivAr3AgharamAlADa marAyasavApADArAjApaparA rahibalarAmaliAparapAvAyarigADI| rAhAtamAkaMdanalaphalakAMcASAjJAkAvaghAtapApachArAmatyavacanAepadAralatApatayasvAsa| kamavAyadA sAtavADavanirahitAnAzAdahadamanajitAnApaMdhanajAgarAgamanAzikaIjhapA vidhAtArayaNAvohAgarAtamAgaDe nAmatahAnazAhAnIvanavinAlavahAzivarAvAta majJAnAnarajhAnAtiyatAkahIpazitAhira nnaastraatmkaanndduutraatmkaamsrsnhiiN| savikagarUpAyAmAghAdhamakaraMtajAjA banavidhAyadamAdAlAdisAdabAvaha pAepadAcA rAgArAgADIvaraSAsahIta hvaamiiyaadhmniyaathimaayaaaaNgt| inaranAsaMchimAghAraganavAgAyikAma thAmadhAmaniyAMcalAyajAsvamAnanA hAmiAkaramanAganimAzisamakAnaDIzasamajatAkI sAyadharmacamatAzAkhAkANAvatIkaritalA kAcAcAdikaMdakhalaphalaSAvipacyaparirAtipaepaDAmatAdhamavAnAlavatAviSazasAkApAsamakAtajJA navAnAnavimavisamamiyagopanipAnAgadodhAlazyogasampana hAbAligatipaghakAhIsaMdhizakaraNakAvA havAmaSAnivAravAparanAmAharavIravamAnamosamakAtAsAmukAyAmAyAmA zizAyAkAlatrayAMnA samAjAcAgatAmahimanakAtayatanaviramArahAtAkAIsagatyanagaracAhi sarakApAstAnaramAyAdhamatikADAvazivANaghAlopAjatAekamalatiranitiyAvinAsaMsApatamAna dhAkarapAihAmAdhyAnAdhiparihAsAsAmakA cAMpAlAsamAyAdhamakAtaDazAkAnavApAmANa REAThAlAdamApadamarAthikAtAsyAkA raajaapaarmmaartaapaaNcmaayaanprttrho| mamakAtanAdhaNAra pahilaMAgrahAtAyAH .. kAzkAdAyadinadahAvAkasahArA sanadhAtanavADAyanAmahArAnyA calAemAdhyAnadAjApratAgrahAtAvarasukar3azAra| jamanAtarahivAhapadhamAdadhAnikasyarataratarazmanAtakaMparikAyAmamAghyAyalAnAva kama jamAyApAmAMsAkAravAhamanamAsaMkyAbAlarahirAmAcAkAhAraThAprayAsAyaDiepAranapa nArAvAtalamattAvAsamAAmram mitavataNArayasavAcArajanA emAdhyAnAdhyAnapAMcakhaMgAlAgaTAralAsahArAbAlivarAsAGa - . - . - - - -- - -
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ - hAdIvikvanAkAmAdhArapAnAgAhAtahAzamIyANamAyAlayAcasakAnijaganA nigarAyAdarAsamakAtasArAmAmAdhamakaratAMgamAMkAMvalArAmASNanagayAnAtakSAzAstramANAoll hAmAyAdhamatakAkAlimamakAtalavAjJatAyAMcAladAnahanAsahAlASizrAnagavaMtAdhAvapachI kaMpa haamiphikhaankhiiyaaNcvaasNsaarilhaa|| mAkachatarakharatarasphikvanaDinavarakA himapAsAsvAdanAtabAjADAyApAMcadAnese sArihAyAkAlatahAnAyaToklAsphaa|| cakavalA 6SyAyAHpAmAkAtasAra paanjhaavsNssnnaavaaraanaamvisaagtk|| lanasAhAyAjAjarAjinatAvisAyamA vidakAcA samakAtasArA saMsAriMzAvalA ekavAra samiekakAhyAnasakAla tAdhikAtUda yAtipAla"SNAyakAMcasusamakAtadAvA pA ekavAra nisarajIva nevAsamAgarIpatirahihAphirojinasvAmIkahAvalatidaniSpacAlajhAyAMvakara resamakAtakapaghamAladasamakAtamanidharUM dinakakAtanamamaniSA evalAsamakAtanAdAyA kArAivyasamakAnanosAra tivacanaparicighaNAehavAtavyasamakAlatA zabAnoM - ladakajArapahAsamAbAlanarakANADahAsAvimAlavinizrAdazidAyaprakAzmimakAtanAvAzima dAsasAbAlasamakAtataNAva kahimphAnahAcyAramadhAmanizisamakAtavAzAvahAnA|| pIsamakAtavAsAyAkalhAdhAramaNArASatahAjAvAdIkapadoghalAhAnavAcatAnAmarikahie ekAvaDIvaniyamApAsavarasaMvarasama ekAdhApAnAvarAMbadhatimAeradhAnAnavina paepanAMmArAdhA nadinanAmakapAhAyAguNA laNasaMsArasAyApaliekasakSaNAlA bIjAladahAvAvarAkAnavetana rAhatAhArApaMDAnasanAvaraUgahAmArAtA naarsvaakrtaanaadhrisshkssnnaabaajiithaa| kaanvtaatsmitmovaashithtaaddidii| vAtavikazicAnApakAsAtaphizizAnaDyA tisayalivAstaGiIsamaphisamakAvinarasIya!! nikalavAmitrajJAnAcAhAyudAekaerapAligraMdhakArASTrapitahAsaelovAratArapaNataraNItiusa ghilivAnapaNavAcanahAlIyabhijJAnapyAtisaghAlanahAliAsvAmitranigAtAlivAna jJAnavaMtanarakahAnahasArAvadhAsahInadAkAratahAratadhAnAratAMdosisadA simAnarAMDatAkadA|| 473
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca kadAcA nIranaznaMhI jJAnavAkyanaSTa ttikhii| ghI harajana TATA ghaay| jJAnakSatrAnyA hAyAza hAcISA sAyA yisaMhA makA (vAmItalu ghAyA ka vijJanaka hinavaMta ghIdI kA jJAnI rAyagaDAlA disa pATaka samajI najarUpinacA vinara hoU lo! mAhipApa krtaa| ekAdha mAna (mAhAmAyA vAdhU yI dAvatrA faratAnA nutAtamATA kaphamAla tilarI jAU kyA kanaka no loTo rahAlA jJAnavaMta te ramA TohAnA lInA niztrI lAvA dhAyamaINavI gyAsa karadhADighakAyamavAdhiH saddayaro lAgdA nAINAdhanA vikarimaM dIramA ttaa| karato vA mAtrA ghaNakAla lagiM: ticA linaM vilApArAlAI vaDasa pharAja vAM hAMNa karA vizvApatadhAtanI nAtyaH pApata tavalyadhArA nASyaM sUkIta bApa hamA naaii| ekadhana pAmA nagaravasA vidyAtI gavAmakarAdiH catyamA hiparaM tA lAI pAnI gana vidyAcie hAlAI ! ethanaghAie paragaTayAM miH samudAvalimAMjA icpanacoraU vajranivAsindAlI lirAya / 10 / hAlA I0! jJAnarUpadhana (kAna vAlI jyAhAM jAityAhAMnavisAyamUlaTanara kahA yina hA ziloha magarabA muM vi||11|| 16 0 [[hAlAI || ivA! itanavattAmA ttaashii| nAhAna tidhanavatA lAyatAma hI maaghkii| cIlA pApavadhatAmA sAAdAya kArya havaM cAdhAtrI lAkAmyA kapila viztI kthaa| sUmAyA bikara jAm ca pazacAta mina nikumAyA nagarI kA cAMbIka hidAya yajJarAjA tyA hA dhaNI / casilA ka ghara mArA // 14 // nigarikAcA balaTara hi| vAdyAca keMdrAnavarIla hi hIrA kI pala traghAyA mATAU sikAtrAbala trAbArAsAta harniyA pI 16AtalagharacA kurakhAlAgI tiNIvAraH kApalA pilIghara sUnA pItA UparAlA kiMgayo / utAbA kAmyA sAryAta hanI lahI | kI pala putra tasa Udarisa smRtipAmyAta siTI thApAkA galighADI ziMda jiMkAyalaUmAyA cArA smAyaka hisUrNimAhArASTrANivA likaraNa raahyaa||18 mUtrasatI sudarI! galAna bila nivA (kA kurA vAsa kulojana kA bAla aka jina mala gae sAtidahAraNavacanasaH 'lIkApala ikArakhanA caleniza ridhazivinivacana ka hi pAhA mAyA vAdyAnI tAnrtAya / 20 madhuravaca nasaMtoSI mAya jamunIka hisAvadhAnatAtAnA mAtrA eNvIdyA ItyAhI padAcA zzAvacana 75 474
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 pramANa kaphanI mAyAvI dyA kADya mAvIkAyAnagarI mAhita hisahAdattagharizrAvyavahA vanatItihaniMsI: vAdyAlA rUma nihAla sI kA dAba vizta eNA UbAlA icamamA svAmI kama lAkhAsvAmI DampA banuttama pAtra rUpASisahI va siDhAtrA dyAvA se dyo U kaoNpI karI rAjyamA nAca matrA phuNkrii-24|| viSapAdhmAbAlipAtImA tarA vAdyAlA janagamAkola kahakara karatI priMsvAccAcA sAlina ni! kahI ka vRtAMta kaa| lAUna bAno SuH zuddhA sAli naDDA niMdA tAra vyavahArIka zadamphacAhAra||26kSAko latama nida rAtra pAsa maU malInumA TAlatA ra hATagha kAnAcA paDalA tI dAsI rAdhI anavatyAhA kI palavIdyAbana gi rahiya pAyAta dAsI sUdaravacanava) lA sataha ska to lAgavIlAsa 28 hA sAhagaphA piMjare hirahita DyAhAlA sApa / jina ka hizrI saMgira hI zaba viralAcyA 20 capaI kI pala vipra narAdhipa lAparastrIkarUMpApa dAsA snAtparaM gira mila li zAhA straniMdA n2anI gami: 30 kAjalI madhsarvaNI dinacca mi. dAsI (pa)(maubAlIta siM) svAmI mA hAvi umaspha mAhimAmA sajjoIDrAdamA 31 (vina ka hi pinAkinama limAvanadhAtA dAbhI kahiUsara kari svIkAra pinTa rAzidalIta rAnika sAjabaMdhAvI sampazanAcco Izvaraka mAnasa kanArIkA mAtra pAinadAtA vahilA kI kaausrtaa| bimA sA mocanAdadyamitaeIkA jaghana (ial lAyAtrAhmaNAmamA kAyA strI kAma nikAsphana ghAyALAta dAvahArI bAlIpanaH vicAra karAnA gyAravapana jAlI rAjyAcA TikAnA suTiya naracA epotyAta: bahuvarAja ghAlA maDyA hi prase rAjA nima nidyAvI dayA/mAgpa viprakA hA vicAra karItA bApata najIba hI karmakayAta mAMDI zrImaMmayA kI palaka hiyAlA vIka pabamA dhAvI sapharI 38). vizvAlAcaM vAlA khaDA silA siMgalAca tAsa dimAsAsamA samA | mAsAUdasavIsa vIsamAsamU phe hAthA mArgamA sAsa hiekAdAya! bAsita pyAra evAjhavIcAra mAyuMmA mAsahisa vicyAra : 40 : pacAsa hirmana hI paDilapAla tAna panispaDikAIka manamA kani 17 475
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAbAbAjAmAmAekakozayArivAcArakozamAnayAhipAvalAminAhAnAlAll pAkalAsaratAvAmAnAmAsArakAjAkADtrAllAvAdhAvAjAegApirijovana jAmAyAtAvinAvanAeMDItarAyIgAgAramAhArAvatArAUtamakulamiMkarakApAmArA maNadAsArasyApramANarajAtikAjavehamAlAvikAtAsamadhamAnavatarUpaDatAcala hatAzrANIvarAgasaMsAraghATAlAmasatagalIcI ninAkAlAdhamalAtakAhAnupatita pAvalavaMzajAegIparitaNArabAlAM yAkarapaMsastUpAsAvatAnalArakAkA hipAdhakSAkApalanAtyAhAMgaNAparikahA . pApAtralApAsahitaratAkAmanA rAdhAyAkAinapattAnaghAyArAyANepA jijAmAhavitrasyApavilAtavAhasika syAkiArayAvAcArapadhanakalAlaSyamAtanaraghanalAdhanAjaNisaMcAratajadhAnAdhyAjaNe DAtamragatigayAtakAraepar3agAMdhatanApapalakahIcAlpArataNazvAsAlAvatasta tasapasAravAvalIaamAsikaTAkavalApAvalasahicAramAhiekavADApatAdAmAdAUbaDA - - .. - . - - AUnemdhyNgaarynnaaniksyaakaaplrvimgtisNvsyaamaahaakpshitrhintjnyaanninaatdnikaalaa| pazahAjJAnavaMtatradIkAsahI jJAnavaMtAgAmArApAvApnaSataNAvalakAjazvagatiapArAzarAbI sAdhaNAvalIerASimanamAhiMtrAkAsadhaNAnaNAladakApAvalAtyApiTAlAdisAkAyAvADIkara|| syamAcAjJAsaNAdhArAnaravAnavaDahAsamaka taajshshaavshvkaavaathaapdhaasdhinnaa| vAjAdhavAMcalAdhimakamAlanAnavaharavAta kSayatAihAvASADAcAyataNAvApA jadayAmadhiprAsamAcAvAkhAvalAge. gAcAyIkAyArAhayapatibAThAsahAegA| mAlyAtAhAya e sakSiNAyanAtavativadayaghAbaMdAjahAkadAyahIniMmkAvAsaMdhi 57 vAjaharusadhiNAvadhAsaNAekahI mAdhyAnAzAjahAsamakAtararASavAsahAvar3I vAstahA pani sakSiNAvalAdalaMgIvajIvAvaMdhivAhAstUzAstrAcaghAsaNAedhatALApaha| pAtra.sadhiNAhAcArasadhaNAmanidharitraepalpaMgAzita pavAlpagaDinaekAtrAmA vAdAtadaH 60 'dAla dasAegAyarirAjayakaraMtAraNa rAgamuDAmamitrAcAraMgAravAnDAgAsAThI .. . - - -
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ S trIkANI 6zAta samavA gArA paMcamlagavatI gAnAmA 6zatA dharmaka mAga sahI sutA tAlahI 6 OM pAnA ka dizAMgArAgAta sAta gaDa dizAMgAta 64 tara davAI gara nata sahI prazna vyAka disa mahI6vI pAka sUtraUgI sArA pAra nAgha66 vAI pAMgArAma miAlIza rAjazrI bI isa hI e6 DIvAlI gamaU pAmarAcI jJAta shii| enavaNAcA huka e||6||pAca mulu DIepattI karU caMdanatIjA ee 6 sunatI sArArAU pAMga sAtamA nirayAva lA 70 valI UMpo gara nafIca kalapAvata sakAralopazA phAvata makasArae hIcAravani di zAti bArapATAlA sAjyAdana] viz AvArDa damipayanAnara ee: savannaradanAMpA tigRha ge| magicA mahAsU jina mukurAna hI malae: 11 bAiMcyA UMrapacaSAM gAekamanAghaIcI mAhApAe tahamA rhtaa| e74 pra jhaahie| cAghaUM panAha lI kholIca kA e| pAMca manAtala z gha puTaharu pApAcIdAMcI jayaMma roegalIcI jAta sAtanaM / mhasi mAthI tAnaM 76 [nAma dAvaMDa sva paNa topadavIpA mitrA vAmasaMstAra kamArAyacaM nAripArapa 1995 lA ekalapaTa SaMghana sI ghabaMdhAsthAra: mAhAna mI ghava eee| saMdeSAM epa |SI|tikalapA gisArA paMcakala meM ghaNA vIcAraNa: [udaghana ekahAra pA cAracacAnaH zaka pahilaGgI sAra e: dasavI kAlika Uham tadamAlApha bisatie naMdI samUha vie pastAlI sadyAgamakA hyA sUnApAnI rAjAya sa ghamegasama kI tataH padharima sajadA karate dhanavata zrIvastrarAya davAkhAnyamAgamaIyA // 84 // dharmasAdhavAvivASihoya UsaparAga bIhA loga mama kA mana dharatA ganyamAgavImAtrAlA paDyA sApAcI pArasa nAgaliragharadhanyAsvAdana eNA nahI pAra e6 gharamI gaMrAgabajA dIprata ityAhA hiiy| ncha prathamamiMga tipuSpa milahyA mUla kAraNAcAda kAnAta vAIpanI gatie prAcAyAgacAra bIDas eNA pAzahA dhitASana jala hisa mukItanI mala ghaay||2|| sthAgabhavAMtUmA samakItadhArI taha 3g 477
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa Q tArArAdharamiMdharA cArA kI vayAvAdaka sAmrAkara ne tamanAtyAtalyaganaraH dharita bisisodhyAnI jUriphalAsaha mAjAyaja dasa bAja vyaaccii| para lagabA bala ghAyala mAla tumA hi dhAta saMghA titA ti tyAtyA hi65 havayA phalakA balamabaya kArAtpapA mAodAlI karmakAcA nASaNacA zitA dayA vacArArAdaviparISNA bakapata hamanavA hi sAla dasIsA (sAka. pravAsAmalA gdd'ii| kahI parimana nAlAta aisA bhUtama vIcArAnaMda cANa tajAti nahI nasarUpa lgaae| badanavaka kAladanA (spAtalakhAka bharo karmazagaMgAdI bAdhinyAlA kamA nadIvardhana kArAvAsI naMdA bhI ise nIra vAmanA pAtA jJAna hAnA! malahaitarAtaha naMdAnaM hA nA tUra pInI mAla gharijAti gharamA kAma karinara nIcA dinA tarI kA legama 725: 06 anukaramiyovanAta pAmyo: naMdA hA prANI grahaNa kAna kazita hArAhyAU cArItaH 20 hA mAnaka gharamA hipa liptadeSAmanaghAya panihani kaanvrinaarii|| tarvesa sabala kaSAyi utA keSaratA jAegI | mArcalA lyAvAnatrI paragAva UM namanAvAcA e naMdUSaNaharASNAmanamA hi AyAta gatyA hisi mA mAnanI mAna laakrii| binAbivalI yA hiM vAnivacanAbalyAta gimi bhUjavarAmyA kanya yaH gpativASa UMpa iMUMpAvara : sAyalI jahAdhaH kazrAvacanapamyAMnI kAni vinizvamApatata eva saziva cAka kAra piM nargana minara ko yA dhA vitakA kAma sAisesAra::::manIvara himamaribAcyA rAjAvA hA lIka 'nAca lisaMyamaDyamasudavatA bAvI talavAra 6'manI vacanamanamA hiMDA gyA) lAegA tyA hApa tAbAdhApecamA hAtacaM giratA karatA caMDI rAdha: : cAracatIgRhimanahIdharAtA laUM spadhAta cAha ravi kumarAka disUjana para rUpahI ga gvAtApanArI ga mA judd'aa| jaya hitAnuM / valI pAhavA parabataUM pariNA ginI malIcA bAlA vyAnara tyA hi hatyAoM naMdASaNa kAlaviSamrajana viparIna 478
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAbavanikarUpArakAdhataNo parIhArAjAvalIvayAvaca kanya tIna dala cAhA mavArItAmA sAdhaOM asamaH ziranaMSaNa karipAra1zAbA lyAunI munIpuDI upa ghir3I hA zAstrAvirdadharA vi pAvAta 14 Sahaja disI zahyAnuvA upanaMdASANaka hisa epa se nau mAhArA cuka 6 ka hi laMDa lA visphotiSara rAmyA lipANI rAjAlI ra ne jyA jyA muniivraaii| vihirAi eUkalana di nAlAnA satAenI mAtama lddaae||11 tIkA rijAIzata lAkha kanakalanA sAraNAcyA bAlana kitI varAsityAhipakAdava navimAnAmATAtaca yA sUrakhAM hi| 20 hAtAlA kitI kAmAvarAva pisA yAtrAriH samatAra satahI ra TolAdamI e nArasana hI sahamA sA vyAnanIvaraDyA rityA akrAdhasphApApAditA bArAvAdhAe tAghaNaM vayAccAnAnAmArikAMmArikatA vidyA yAcA lie navayakA lipANIpAta zrAdvArA lArAta sanIvara rnidyAM hAsahI dAga gAyAjalalA 17 sUra TAlityAhI kyA hiMsudhadalIpa: 10 naMdASaNavAjinahI zrIrAdhIrAja niMdajaparibhUnI varapa piMpaDI gajaDI kADI! caTanI kaMdalakara totA naratara naU rijAvA hyA nivAraNa va saMribi visaratyA hAUsinI jalalA mAtArAnIvAraMtArAmaila jaIna nAvata eee| 2zAcAvI RSipAena myA (mahAghaSamA vizabAlA vistra phuUMparAdhamprASAmApAra kA pApIka binahI | mAhAkapaTI kA dIsirA pIsita kA dhiMda inakaDa buladipa 24naMda mukaUparAdhanimAyA sATA elaitanA na kahikAhAru ramApAzyaH dhAvadihatI malaka taDapa 26 ihA nAhA sigaMDA pAsive madhAyAsa disI : nagarI kAvaNArAdhaH ta vaMdanIrAyAha nimanamA ganaghA nImaDI lAza rAnArAdhannU rAtavI jAyAnadAra manImA kAga mipAsikAyana kAyi sablaga dhArAdhAna ghAvaha sUnI bAlyA UMsvAmI karata kusa holA: vAlyAnI te jala gaInaMda SeNa rANA miMhI vivijaya (jAmana niMdara eka hica diSA dhiM nIla natra gadhi : 00 basI muniivraadi| naMdASANa. posAli 1 479
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ 028 -:- m yAvazavAstriAvatAsakAkaratArAnAvaraniDATAlAnAzAphavaraNalAcAliralAhimavASazalel valokaMparisanAvarAnimAzidAzAlisibalapacArazavAnaMdaNapharAemabolijhamavacanAnazatAMtAlill hArAmalAnamnanAzakAhAvAkimanyAtacaMdanasliAvAzidavanAvaratAnAjahAtavatpAninaraSitA hiAnaMdaSagavADAsanArAyAnAlamanavacatanikA yAvadhAjasamatAramAnArAmAUMzodhakAra hAranakarAjasphigAnAkarahArAmAhAta pAutAradhArApAnavamAhitasAdavArUpa gaTakaraphattatAvAdaIcaepaparadaNavaM distravikAnakaravAnadivAsarA nahAtArakAlAvanapaghacAmajhiADIkodhAra amAnanAmAGgahAmAlArakaDatahAra karizramasaMmAtAhI tyA rimatyAkANAhArI krruupraadhyaasudhymaarohaaraannnaanlpaa| vahA saNAnApAranapAmAjhAemakahAcAlAdivAnaMdASaNatAyatapattyAvaratAnAsavAna nAlAsopArAsAnA rAgakedAruHbArahekaravasalagaranapatapAThavAvaspheyAhAravayAvArAnakAra|| bresakaSAyAdharAttAsvaratijajJAta snnaalsNdhaaraataaraakaanaaraadhyaanaastaavnnaaclaa| art 22 prANilayanavAzrAdaragAramUmanArinAradhAra manatAhAsamanahArahArAAligaNyAavatArAzana jAmumataparnubalapaNAra nArivastratajJAhAyAmukadAminadAhAlamirApharapharAmAhAnAjAyarAvaNa emanAyAyAtakaratAra tavavAridhirAya kaDakAkaranikAzIrAmamadinasvayamghAyapAtaciMtA tikAraraNaramamuSpAlAmaNAhArAsasamakAra vadanadaharAtanaravadayamArAdhadhAmuNAkaDa kAlohackiAragara vahaNataMddhikarayAcUna kAlicyatAmaNAbAlinusvadhAsAyAsa RolukaTakokAraNaranAkSiAkatAUMnANa apknikaarnniraakaapiklinaactaa| hAmuNDAkanakAuMsarAvalAcArAvarayae. nAdhAnAsaMsAramaSaDyamakAkrArAmUnAmamahAra trijJAnAsuparaSAcArAnAramAArasyAmAmuSa . anaMtAsaMsAranAsaSapachAehavAsUrasapanA GoAihAvanaparivArayAnavikSikAmanAbhASAmalalahAnarapAnA ratanaratyavAdavANa bArahAtpariDAranArAvAsyArAdhAtaaiNAnahIpArasanArAvAlAtamahArarUpitaravatArAyaNamAnavatAvaSI sAgavA pArampopuravatArAvyAkvAdAkaphalatAvanIalagaemA pazavAlikAvaradasaUNataNAjayama 2
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAsamakAtamArAmAyabAlavAvarAkamAvaNayogAdAsvavAdArApATAlAdasApAmAjamazrAmadhA cAvakArInaradasataNojIrAitamAmAlAvatakSatitapovAnijAkaratoyAmiNAyAmAlAgAsamma kaatrtaamaaraasmkaataaepnraakaarliijaanlhitvaanaagaarmaalaagaasmaadhaanaaclptraacaary| ghamAdhAnAjasAtAmAmUnAvakarayAsamakItanAra kAjazvanitAghaTanAmalathAyazAsAsA epadhanarAjadharakA pahilAmananAesArA zinavaranimatadinAMjA jagamAMsa sArApasAtAyakvanAjAnAsavatAra. jaajvssaacnaadhaayaatbaajshnisvt|| jAdarAyaNarAjAya yamAlAvAvASADara zatavAvazikAkaratAtaMtrAhAsakAyAMnaSTa nAghazArAskiAsyAsakArAyalamAnAmA kAthAnAmrAkArahavajanadamAzikAyaba lipAlAvalAjA mAranavAnAnAsAyAdhaema ramAlAgAsataNAvahAmAranAnilAMghanAvaznamA masAmAnasahitarAmA riyAmiparamajagAsANAdApAyadAlimahAnadharimAMkAvAsnAdAra vanasaMdhanahAvAmakAtAtahAsala 6 TAlA disAagasaNaemArAdhezyAlalasamAkaratajagAranahA / TAliSaNAihAsavAravacanAlasAvadharApahiSaNaehArAzanAsamakAtAravArAdhArAmAvalA bArasagIravArikadAiparinavayahIvadhAmamakAtAhAyitasAdAdalAMsaMkArahimatyAraSAmAnaNa paMcadhImAnabazvapaziUMcAgatpAlAyAtamAdhavaparijAtakahiAtmAhAnarakSarAnAzakAyarAdhAtANA jinapatamAkadIsAradAtAsamaSNAdavavAmAnAra vIravacananavAcAvazivAnarataNIsAtArAkSya nAmAninagapaJcAlimAr3Apasamuda...... saMSNArAmaghavAmibispAsvatadhApanA mArAkAnA hA pahikhaMSaNa: mahI dAlanAradhArAsamakAtahI yana miyAM milavAnApA jAdAlAdasA, jAvakAtpatiemAlamAtAraNarAganamArAmA mipArasugatya ninyAhAlisijabASaNaTAlliyAkaMSAmanimamitrAegAnanyadakSiNakAya pAegAjAvAdolamahasavAsAlAsapatalagogoniyAsapAlAmalApArakanimanaIharAtasAda navegAvAgAvaNabASpativAnyAsAlA jAgADagamanimamvAsImajavAIvADA virodakAlI mAnidaravasA ekazyA kAraNAsamanaspharAkSiNAtrINAvalAtyAhI jamatyapastIgAradAtA 481
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 mIThAkaDAMpAdanAMzAhANISAparAdhAMmadhikAraNako svazDaragatya nArAyaNa zatAtyArItalI DiktiNA maya mahilA saphaluka tatalI sikara mitya ko milii|97|| malAlA samatola girA pANI ziMdA mITha ikaDaraM girigadaguru pratimAsaM cA sahI dharmanAM phalAhArake nahI pAhavImatyana kAra mAkamAra gAnA dAtAra he vA vittAH 76|| hAlAka para lokarANI kaoNma. navara nidiSADilAna 77 yAgAlA gamAMnI niMU DIepa parIbI kA dASa esA SNA mahAmaMtrI strAvIsahI vAcana nAya bAMbI 5H DANI rAhata! navyA bAlAvadhUNI ke zikAra pAmpApAsa yA jinavara niIlA giyAyA pavatI gaMDAnaM patIcArasamma epa DAla dusAda dAya enI nA disatI samAAdavI satIpa vastra malamalacanI varAdI Uko jinadharma va tAkAta sairgata ileSI: tinarama ramraTama niimvsess!!7|| karmagaMgama karo koI harA kisI rabI caMpa epako hI savaUMtyamAnAti pa epa SoI alavADa se 24 * 0 siTasAI: eilavara vAdhyAmAjJA mokana kara govalI loTA]] nadyA tAsakara ite |[paTAlI/dhApApatalA sipATa 12 nadyA maMkAko valIka dina | nadyA kI tamAdahatI sImraparagAhAsa calI hanIpa ghAsata hAsatopAnI mAMga mAMga ikaDAdyA jituma zivAlA yAta mnniH| ghAyamaGgAsI hamUhAcI esaTI TAsima kI mAra vAghA'SNatar trapadInA cakavI hA mI hAlavI kA marmasAra 86 dArA0] yamatAca ghI nAhI mitra hAmI dhyA pAhavayA sakala vAcAghATAla mAdharbha saMsArAjA pAtI malA taha prasasamAvAdhisamAsasamakIta hamAra isa makItAmahAlA givaNasidihA nAkAvara mArahANa saha nivalayamadhyArAga mamakItAdAsa tasahI nIrAgAhA lagAyA goLAhI savIzrI jinakahazaGgasama kI tathArI madhyAstu tatraMmakAramanAhA dahAcA eka TA liMmamakIta [hAya parIcazmA ghyAcI naaegaa| pacaNamAyAlA 2 *!! 482
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAcamaninisvarAta issyaasaaH| satvaM mirAsI cAmaka strI eNa aisI svasAratI pahilI | (sAyaM ghaTAlo bharanA hI cAbhI yAtrI maariicktaa| rAmavArI sAgalI kI (gAra kAlAdharAmIyAmamAsamakA nadIvara patrakA mAtrAmA ra!!makI vaUla SAmAda maMgAmAmi ghAvA naranArAma kI cUDAdara IsArA dAsI yA gAravA zuSmA raSA sImA sIsamadhu pampa para gaTAmAlyA kA ga nisA lAnimagirAnRpazrIpAla galpha naSTI mAgakA vAgA bAMdhyApApAdhirAmadhyA saMgamakara spA [kArI cAhirve vArUMUmahI TAlA paMcamadoSa prAvIka ghAU hAsimI yAkaratAca23 dAnamA 0: rAgamaskAra nagarImAtRvAM cilalA dAbhUte haniMdA 25 yApralAvA kanakahI calI: sAhAta samuMdra gikA nhii| jAhimA gAtAcacanacadana myA paNa mAhAlAcI hA gha zItala hAvA rAvaNalA visaharu jiMsU / ghAziyA hA pmaaraa| DAka hama hama iNi mahAvIrAcApahamIta sUNi hAsipApavItA rArA lagAya kI jina e hAranIcI mumakIna mArae| bIkAnAcI ke ke naksalI disanArAmItyanavalAnA ma dInadASarAva AdIzadamanA!! kisthAmora (rAcI tara mAgha bhiMDAra palana ji vanavasvAza 160 balitIta bi laDazamUkirIDAmasArI padaprAbI kaniMname ImAmIlAiMsa eSA nA 'vAnyAzI darasaNI jAtI ko na jAnArapa6 dAmzA hA stravIcAra tyAhAtA | bisIgyA sAda hAye sAmAvasa hI mAM hiMsrAvI / bAlyo vANa maliMbhAkAyAra RdhvIcAra yA saMsazajaha nahAyAsa bAlAvacanamuSya dIvAraH zAstratAkazAstra to plAka niMdalA jIva: mIca kazAvAdIcA ravA SyAta rAsAI chApAyaUtamaparasUSa bnvlii| karivIrasvA ANAya moDala gAra (nAnInavamA (sAdhAraNa mahata jina sahI mUDa OMnama kaha jamAla naM : tamakalAI go 483
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 disatyatA kamAlanigatamAdapatA bAlyAzrIlagavatArAzAjApavAstuzAsvatItika nAdAyAsadAruganamaSNabahInA kamAlISadAgAzayAsamAnakApAvAlAjIpAzrIna | tere ehapattAvAkanAkArAtagatAtyaMta caapdd'iivaashotprtaavaakaahaayaanaamnklaa| chAkANisAyAvAlikapiDinavAcAtakAmyAnA mAnalASibAuThImyArAvarAmazapAtanika samAnAmatatAkatAmAtAMmpAsAyamarIsaMsAra phizitadabAjJAtasphalagatIvarazAraNAsA anavadAtakAeNiThAmyAtAmATAlAi bastasvAmyAvarahAmaratasabaMdhanakAsAsA yamamukAyalagAradyA. 16.paraepanAziniyA yAbAlAkunAmAtarAtAnatAlAekAmA prAmavasAya.darahAmArahANIta pAhijA sakalaDatamilpAsahI baMdhavAnAnAmyAgalisa hAsibArAkahivalItahI vAravAraGagAvigraharajAmirasitavANivAdimAvadAvAll ehatrAyANakvAnaSAlayAtIjavAtAvazamiznapaNAsikArAbaMdhavanitaMDAyosahAvanAdhAyAnapA 26 zyakahI vinavAyApadAvavAlASyAnapAhiArAvarahAmarakahikahimmabaMdhavaekA . mudatyatAsanamAlanigatamAdapatAbAlyAzrIlagatAzavAnIvAsvatadhAsvetItika nAdAyAsadArugaThanamaSyabahAnAmAlAedArAzAgrAmamAnakApAvAlAjAtapAtrAta tera gaehamalAvIkApanAkArAlagatA tyatAsabhAancApaDAvAghotaparatAvAkAhAyAnAmatakatA ghAjANisAyAbAlikapiDinadyAvAnakAmyAnA matanalASibAjImyAdarAmazapAtatikA sampAnAmatalAkavaramAtAmgAsAyerIsaMsAra philidabAjJAtasphalagatAvAraNAsA navadAtakAepiThAmpAnAmATAlai basvAmgAvarahAmaznasabaMdhanakAzAsA yamanakAyalagArA. 16.paraepanAnimitrA vyAbAlAjAmAtarAvadhAnakAlAekAmA mAnavasAya.varahAmArahANItaNivAhizAmakalakatanisalyAsaha baMdhavaniItAmbAgasi . hI sar3abArAkahivalItahIvAravAraGagamAvigraha rajAmarasitavazrAvaNAdimAdAvA pahanumAyA eliyAnapADyAnIkAnAvazamizpaNAsiAtArAbaMdhavaninaDAyosahanAbhAgAnupaall 26 zvInahI vAcataprAya prAradAvavAlASyAnaNAhiArAvarahAmarakahikahiAmumabaMdhavaeka
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ amAvApyAra! lAlagatI kI jicA puurvtaa| dIpA vijinadharmI zpAlagatI kIja shaapuurssnaaclii| mAGaH jArAvara hA maeimacI tI gADyAhI upazikI eka UM DAlArAmA bAlA mAhi paDa svAmyAbAlIcyA DiUMDalA bAhamNurAmana e bAhA ripArAmA baalaa| tAlA soyajatatArA mAtra naSTatyAhI mArA: varahAramattagata vinitA milApatramityatA samakAya rAtalamA hAmi pANI dIvAsahI yA jJAnadIpa kAra UMSodhAyAsamoraha nivAla hi| zrAvadIvasa evaDAna samAnantuSTAta ye 8 s||2sh karI pAepaniMvalI jy| bAlikaniMga pazu pizidIda sAtAmA DyAridhAyaH sUta niti dvimAtRpI taay| 22 // mAjhArI mUNAlA gala siMga bAlIka niMtra rivAgota siMhasAya Umara tyA hA maagaayaa| DabA sAcA ghAyojinA nakAra zAlAvIka va mahA rupanI kI lagatI pADhAla muMgarIcA pAekA kAnA mAmA bAlA apanA sUdara pamIra lAbAcana ghAlata eNA: paDilAmpasahI cA mAhArAja 26 lagatI ! rAja suvanyAlAyi sisahI/nI siMDA eNDa pAla 20laDabA kA vanapalatA pradIka nahI pAeUMDa lArAmAMnI dhyAtala tyAhAlalAItI maranI elArAtrazAlaNAtImara dhaaraatiigh| dahIra nihoyare mAnasRSTaka ISTatalahi hAtAta sAyalaga maragI tyahiM kruupaataa| kariyara gaTapApAra! laDabA svAmpatyA ho kara | uvasagaharUMcA pAra nUna lA devadharAMDAvI kaTarA limaramI cArAgarAva bItAlA ka tigharAta gharisakalasADyA gara4!! nagapAgharigharilA kAstAvara ANi devani baccArA eka gAdhA karI va galI: rASItatI hA paca hAtigati kase pAhavAta parasAdIkanara pAMca mA carIto manaraMgpApAsUna ennaalii| paratAvIkaka hivAya // 1391] nitrA cAppAsahI kI thApa pAhAre satata UMmo zahANe paratAvIka esa parasAvI kRpAMca moDinae nokaradArA cAparAcAryakA rAjA ba tiighegaa| davana minasa pAyAccAnakala citta zanikA mihAvA napAudA lukuM mAra! nImacata e tapAI yahI laladhIvaMta upahAsaca gicApaDa kanaka va ho| eDinagAzana maMtra ! zAna hA~solAI sahI jyamantrAraNA liNb4|| dyAvaM sahI nizAjJAnatrA gaMgAra:41 cana parIcAdyA maMtra sI6 eka 323 29 485
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 pAjAvalA 46 dizAtabarakAskamAtahatojagahAvAstozAmAyakadhAmaNasyAgayimahAzrAvakAbandhakasyAtaNa|| sahApUdhavAetyarAjAkarikArAvAbAnamAhiMpADAsArAbhavAyAyaSaparAvAyIhahArAhanavanahAyA bhAtaharAkAnipatAbAdhitaminIcAbadhimArasvAtAmAnavIvAzicAbaSAlagAzarAjamAhiMtavanakA yAtakarachalasavAsicApAvAgibata pAtrAvArAyanikatAkachAyApalAematA ranipAyA rASparASpavaMsAcAyatI miMaparAdhakA pAnipakSapaNikvAtattApAMDAvala nigarAdavalAipili sakalabandhanayahI DohAghAvAnavApUnAvarAmAMnAghall 'pAkArAdavivAmAnAmyAtIuparAdhakAsyA miyAmpAApanAkAzyapAyAtAmakI pennyaakviraay-48.daanvvaassplaassiksN| pAlAdavalAyakavAnasiMjinavAbAnasaSpaMtyAhI hAmpakAtIpasaragamoThAmpa : ihAkAliyasarItIghaSpalAvAkaehAvalAnIvaratnAgihA vAsahIsalAhautaha 0 ubAtanamAhIsaMvAranAhinavAyatakAmpasamAyayAvANDIzakaradAra rahasaMnyAni pAThAparalAcIkamahI vAdyAvaMtamanAsAramAdhavalAvAkasAtAmAdhanAtahAtAvatA ... zAzritAdhakArIkarAtAzavakAmAlAlAphAlavikAzimitimAtasaRMA sAvaktAIsamacAegA gahirahanasanAmAmabAluvAsatApAyaNayAMmAkalasvArthasAhAyaka zikacanaIdhavatahAsakAmAMDAyavadAnasiMTavasAlarAkovIghAtAtasAdhavAvilAjhiAvibahe| nyakAlakAcAyanIghApakAlakAcAryahanIza virAmaMtravimatajJAzAtanilAbAsakalakavA zaraspanarataNavAhipAsabalakArIkA savArapaTAtapAvAsakAlIkAcAyata nAsAdhirAnagicUlalA hAdhila. inAhAmADIhAdhazatAlAI TikaMtatamityA hAkaratAtahicAnApitasamsArAAsanama taTAjavAdhArANavAiMdhatAlA AgAmarAjasabalatAhAMvAMyAMmAsuMdhakaratAja hAzizadhatAlavAdyAsaMsANapaNAgharAkhAbAcA kiyAzirAkaraDijaIkaTakanityAzivasAgalisajAkAmAhAsiharAtpAhAtAvarakalAkAmipa|| jidhavaSakalAnAjAgAjAkitahAnarabANApahavAekasAniyAvAtabAdhArahmAtyAhAtAnAzakirA suSamaDAgArasamakAliMgabANAnAraekAmAnikAnAmadhiyakSatASanAvAsAzAyadhanAnasadikSA 27 - - -13 - - -
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ matyAhItakArAtabAjImAnalamakAhAragRdhatAlAvarAyArAmAdhIvAlAtaliTarAdhyAihAsAdhanA talAvAvAvarAtyAtivikArAkAlikAcAryasanAvarUzinavarAzanavANagArAvAsAvAnarayatAmA dipasiesanIkalasasamAMnyAsAbAnarUpamAsamamIesanAsagaramAnyAyApahAtAcAkanarasaha ehamAsamakAtasAsAkArAyaNavAdazasama kotamasanArakSarAzAyahaphtAvIkasAnamA MazAnakAyolinAaar.. DAkAmajavAyAichApahIca kAmAta vAtAvArIsAdhAsanasanAvaramAhAMcAhi janatAko bhayakojakavAya e nagariyaktAnAmatamA hiMsAcAsanamraziyAvyAtyAhiMgarakSAmA vyAtaNavAhizamatamovAMdivIkArAya malAlamRtAdAtAbasivAkamarAkAnachitasiMdhAra malAlavaNavAdikamiemantrAcArakhumAkahIpariradhimalAlabhitahAnikahAnirminakavaMdAtAlazI hyApaNikvAnaharAyasAya sampanatraesacAhIyA pazcAkramarAyatyAnAdharivArakAsAdana kADidAztyAhAeka sAdhAsanAmAvananavAlAzcAkramarAyatipAchaMdAzavAkramanitinAvikImyAgha 20 -:. -.:-- - vre - nAmAMhiMsakialavAyAdhUmadhAnakAtapariNakazivAkamarAjAyAphaziyAtrAghavavaravAdhamalAIsisI nasatavAnavAutasinicavahAramalahamatAdAdaramAhavArazyakA dhAzAhAbrakcanapahapaeNa hicakAvAsAta javaLAtamahAdhamaniNAjAkAmyA amAvAtanahAbIjacAMsyapAedakvanamanapA dharAcAravAlAkanavApArAkarItrAvarAyala drbaarshesvkRtikkssitnnaavaashijvaadrkhaa| gayonAkramapAvanAkSacatrakahAdhahAlA nAsvAmIkAtiAhArIkazikiTAvikAtA yAzivAkramarAyatAhAravAlAvacanadara gamalaSpAsAvatA mAnatAzAtA yAvinahA kAtAkAtamavAdinIvAkA mcnaannaatvaalyaasiidhaasnniyaavaamlaa| darzadAnanilAyAyAyanAlAipipAmijhAyA lAkaekavayogavigahIcanavadharavAyo) jamasahArANimAhAmAyAvivAhAyaNazakAsahajakIrtivacanaSpANAmrAjaminarvadA JilantakyApitamidayAmAlAmAviThosahAvAlAkaekaka mahiMgalAdazajagamIvacanasphakidiA 25 vAya mAgistApiga ehasvanAmunAdiparastrInikyAhAmrApharIdArAvIloka 622
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ hipasadArIna niMpravinadI bhIka dANakana mumrAzaya mIpaNA cAhi madarAziga sahI ekA lAkakArahI tI sAta pAvaDarIkaTibandha tI honI raMTajAla hi vinA lAcana lavahinI mAga DaMDA kAyama mArivA) 'lIpacA madazazrApAta se divAsvAmI nAradazi zAlAka paMka karane smInaM dhAtu kadhIha patI 86 TAla dIgharaghAtivarA saagaaddii| sAstri nahI nadInRpakAyAra: zrApIhara kA mahI paNa paMDIta eka mahAemA mAlA esai TAlA / tAika rapha nRpa kA kka darIsamaH prApaNI puu|| dArIdrabaMdha gayA zuNaThAU hAya kA dAma mujarAtASTra kI bhI maNimAhA se mi sAdAMnadI jJAmapi dArAta taba vibhAga kA nItigata kahazvAyara : caTaka kahidAya dveSa havI jJArAmA hinatA manamo ropaka narAyA kAya ra sarasvatI-ghamA himAlI laSmAtarApI dhArA kAtinidhIkAna vAgairazrama ma 28 * tAjInamahAera (rArAgAhaSatra U maashi| [e] DUSIta hI uUna garamAI pAera kArtina ra hI ugA mahA hAsUnI hIna damidamavAdati gaI mAtApi nahIM cApanA vanapharatI sahIta eikA emAnA lagA pATo kArtikA magadAna lhr| zrA pArAja pAyina mizarAUdI nAgarAmanInala zimalI vArA dhamakA kaca na kAmanA navarANi nIradhArA navI rASinI rAjyAzitA marAya rAjyAghapaka hiMnI zAha DyAhA IzvaratamanIka hi zAdIza layaMgAladatyAra66 sirAya ke dikhanI zrAvAsA! zahA nAvalI tahasiH 4 cA vizvAsAda madharimanamA dAba raMga rASTratika tAralaga vatanIvaralpe gae pAIka raM mAgAsahIcapana kA lAe bipAsa prayAga hiMgahI vRttAtasaha tyAhAkA mArDI mAhA kAlA dAda jisasa ghAlaba lilA // mpo gRhavicApa vacanapahara eka sahisamA maaraa| jina pUjA niMra kAra bira di nidAnAdAmA 6 ca dAmaghara citra patityA hi zrAvakAzamrakItara ghaayaa| bAraha tAnAhadhArI kamata 30 488
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ matakadAhityAhAMgaNyArAyavAkamAudhI mahAmAsAdhAsanahAtagAepalAvAjhakirAtAsamma kAmanAmaliyAparaNAekAihApApulAvIkavAtamAsamakAtarAghisArASagapAMcaRNadhaziyanAtahata tArApISaNayAvadharisamakAtataNAUsalAdaliditAdAtAdharasavAzradhvAcAraca|| ||saaNvgaaniirsvaasaayaalyaatiikhitaaNnaadr hAzcAtasamakAtarASAsamhApasAvanAzaMghamA hiMkAmipaMcaSaNagidhaziyAlipa gAvarAkatAUsalaparNazrAvakahAlakyA rAdhezoSalahipanaSANa vaMdanAladalahitAH eEOvapAladavadananADAyAphA TAvaMdanapahilAhAya dAhiMmanAvaramAhAmAmali hAdhivaMdApAbAdalAzAbAsavaMdanabAkacyA matadAbAhAdAlanivAdinadAdAyadhamAsaNAda IkarApApadvAracadhArAvAdAvAdAta vAdAdAdhinAdasAmAgahAmAhApAtaNDAlaIkarA divaMdaNAdAyaDparaharIbAThAlAdisAmaNamA mAmadharatakApAvAsadoSavAMdaNAtagAjAyAksagamAhirakIya AdarakhAnadazcAMdaNAjA dAnAdihAyAghAramA laagaasaadrivdhynaarvaanaavshykrtaayaatmaajaagtikaanvaaddaataatmaalaagaasaadsvidhynaarvaataanaadhlaattiidaa| - bAtadatikAhAkAlabadhAzivAhAjanarAmitAdAtAlApavAdApakatAtahANAmAlAgAgavAdiyaH pAkivAdI sarvajJAtAniekAepaparANDIdAkAhAjAmUnAvasyaMmpamatrAMegAvAsAATAlAidASA ukajAcI ucArikhasavAdakAlAbisAratAjA nAdApatasahatAzAsAlAbAkaramaparitasI rakanIkadAnAvedaNAbahAghAekaraphataratyAhAha sijaarNgaataadaasskchaathaagrsraamnvtaadaa| dhanakAzAjAAekanivaMdatAlahAnazyAvara tivalAkA bAkAtivAdahANAmAlANamanapa|| udASakojAtivaMdaNeghAnAtha baMdhAdApaDAkAhAjAcaNavAhizahAca raNAsAlAmadhyaniyarUmumatAhikAlayata darapatasAhAyAbAhAtAradAztaravAdaNAda|| patAyatasAtAyaHsA paMDAtapaeMjaNAvatA. jAgAravAdApavAepAmAtrAdhiradhiMdAjAma nAdApataSAMe zAsAlA vakhAdAkajiMdAjA itakakAmadApAtAnAdApatasakaraparikAlAgi pAnAgapoSasolAprAhAravAmidivAMdaNAMDAtahanipatanAkAdAbArUvAdASAkAdhivAsAtamAhAtratA poSAsANa nAsinagAvasasikA dAnAkarizavAcArajAtAdApAtahanikAjI tinavApAnipArAza - - 228
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ 08 emA0 galANadivAdaNAjhA sadavAdApakatAsAya:halAtodApAtahanihAvAjAmavaMdisphAhA~ yA sApa kadhAkahivaMdaNavadhikA dAvAyalArAtahAdAmadAvAdApaDakakAdaSatadina 17 sANa siMgAdApAtahanihAvAkA mastagAbAhabhirahAvAmaniDaDaDApAnamilA navakaradASadhAtA mINa mANadIpAtahatiMhAvAkA yasphavAmAsire sAyaridasphaehanivAMdagAMjAsahInakAsphatIhI zamasAlA alAghamANAlAdhadoSanAjA:tA. yAcyA lidAstagidhikaratahIjA ehabolana pakSa ekatarapharasirAkAhArAjA paNa, nahIM marata - mihaamstgphaarsivaaghaatjjaae| ( bAgavAta sApa mastagAghApharasaM tAjA nanaracatarasar3AMgAnaratyamadhAlAdarojI ghAladapramANa 22 sAuNadoSatrAvAsa mAjAnalahizrAvatabArapaMcavIsamAvavAgata jhAlAvajI pATAnaravatAra 23 sANa vaMdaNakarAvApAkAratAjAsarumAghaNavaMdAMmpAnarAcAlIzA dIpadAdAjA naramatyarASyAThAmA 24.sAlA mukAdApAtahaniMdAvAjAnihanihaDizAkuDa bAlAvI DIparijJAnAcaratADayanaharAdApAtahatidAvAjI gATikarakArAcUDalItAdApatrAsa % hamAkatahAnAkaravAcArArakSAmAyAnADAparicaravAlAjAjatararASirahAdhinAtAvAdasadhA namanivAravADmanAghisAsAlAgovAihyAdAvarahAtadidhAMdaNaMgAtahatigatisArAkAzyaga mAnIkAdatanamaravaktArAmAnaNakhakaravaMdAlaNAjaganazakipaNA mAdAyaSamAtrAmA nimiAmadhyamavaMdaNamA cAdivirtavadaMgakAratakASTAnAcArAlaIkavighAmAhItI. saphalakarasyAvatArAyasavaMtavAra pamA zramaNanAzarAyAvIzakatika nalll matidyAeminAhi dazakAyatakAtahAsika sphara taalaassitvaahnnaamthvcnkaadhin| kAmAsaMSapAsale va jAdaNakahitAMtrAjJAyama gmnaaiiyaahaatyaashispnaayoshnm|| tpamAgityAdi.3)kANAniyatakAdimidA dhAjJAyAMsaMsArakaramanaSadhAtAvarahimAM!i! jAyA bisAyaruvAmanili.karadimastagNAdAya pagArAsiMghAsAvAyaparAdhakArasatyAra ghADrivAramitighAghaNaghaNanAtrA atIkAmAdAvabAusahAlASAmAyagururAjAvidhAtA tyakahigurUnAnASitAhAranavacanapamANamUpiMdAvavAminAgamyArivahArAtAni /
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. . yastaca phArasattApakSyasvAvanAtAlakahAbAnAsayaMmasUrSinaravatAnAkarihattayAkTara taradakSiAmASTaSyAlazrAvatakazivitiemAnaNAkAyAmananAbadhiniyarUkahievaMvA pAukahiDitahAsahAtinIdhimaniMjAegAdhAvalImastagacaraNadhazASAmidAnauparAdhArUkA hiSAsahI uDamakAdhAvAdhArAvAlAghaI vAdhyaemakAhAyavasiMkatAkAjAtAhAtAcA rAjahavAtsAyanAvaramAUzivAyajJAsA .. yapApanAkyAjAsAtalASyamAzramagaradhArA 5. nAvAcAtanAtavAnAjahAdIvaMdAmAdi / balannatinabAlAghAyAtasiAmanamohAMvokala pajacAnavavaMzavacanamnupiMDamAhavAkA yArthiyatiDakakAdhakAlahavAbaMdhava ThAvAtanAmAjikazAmAyAlAliDisAdara 45:eTAliekadAdApAyAlAinAmanirApadadivaeNakAlapAtAyaniMgrAlAyisaSTha 46 RtAtacanAgatpaniMttamAnAcAnanAkarAtAmrajJAnAdhANitavinaMtalAvAvanikuDamanikaraNa mAva:47 laNadharmasaMghalAyAyAtAya shaayaanaatnsnlaaghaayHtaacaarsNpraadhsmaahaayaa| snAsASyaSamATaramAyAchApabIevanavAkarAmAtamasAdhinasvAsasnImAdhinadavakasita parAdhayAtamadhIkAvArAiihApahikhaMjUSaNaekakAvaMdaDANADAhAladalahivarAtrotaNAAsa samakAtaSaNapaha:4vaparIbISaNagiMdharasavegAnAmAvAkarazamAvagItAsAvaragA / jiyAlASAgapajatAgAparAsaMsArasUta kAladidharmakAmamAnAsahiecasamatA| kinahAkadAtriepayapatpattanadhAsadArAma paMcamAhAtamAgadhIrAlagAMDANAall savAratAvanAlAvitA paranAdASanabo liratApAsavagItAhAhAhAsAlA tahAradinarAtahajIvanapuSitazparAhara ghAvAtAtaharaphanAkarajJayApAsakhA usAnAhaUmAlA bAjAkakAtahAsisaka sAtatenajhanAmAradhADAdAtapAMcama yA dahA paMcitAnavasahI ehamAnahotrAcAra zrIninavarAvarIkahipAvitaNAvIcArAdaralAla kAmAMbAvarIrAmarevarAmamAraMzAnadAsAcArAvAjahAUsanAvarakeznahAtahArAnasarvadhakApAmA enasacaraNamAkAmAcAradasapAsAcAvalAjAnArAsayAtaranApaDAnarArAjapaDigarajA 481
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAhikAyAkaratAnAhAvaDAnaparivahiraNyajJATikAretrAzIcApalAUlakhapAzA sahADAsadhizirAnavAlapADAvaenAdisvaravAtAvanIlotAnAhArarAkarasaMyamanAyA sAzasAtAdasamAsAtAkAhArAtanidhAsikimihanajAIzarAkSAsAmasAdhAralamArAsadAvAridhI itiphalagArasthApanAUlAtAlivAhAsarAvadhAna sAnAyavakhAramAyAvatrAkASTanisamAnAll 61 baDIlaheganamAmAyArAdhaniyAgAcarIniMphSAM pArAvArAdhinAtsAyanANArAzayAvAga| manakarisUtADacAhiMnakarikraSANAMtyA hiMsanaksAyAkaratArArAkariNA kazmadharAsAzaguruvacanAtarIDAmaMDaI rAyamAMdAvadhAmastaMDapAdamasAtAkA hIrAtasadiphalanavAlahIvarasAdhanahA kasa laamaalaakaastmaatrepprkaaraashndrshn| zaraNasaMyamAvAsAladapAyA yahAdasImigalagAtAravanamAliyArAgAmavADAvA| tIcArajagAzAnanotanavATaralijANAnAyavarAdhiAratanaranahIlalAtahatukaphapavaSANAghAta sAmpratIcArAjagInagAnanAAcalIvamatAcArANAyAmalAlagAtAvAlyakAliADo || 23 - . - - - - - - - .. - / dIkAstaSparakahatAbisayamabAlAprAdhikAsArakhavaSayastaegAvalAdatola emAMnAbhApataNNAyarugalalAvAnavAdiAyamaupadhAnAdhamAtrAkAjAkATAtanavAdadharazAlaNAtA upAdasamAlosUtrasAdhanavirudhAvarAvalI panatAlayabAdazAjJAnatAhagAisakatAjakazAla katripadAtAkahAzinAegAcApipagatalA kAnakAsAlA tahApAtrAmakiMSpara 70 viSamAMDAtazAhAviMSAnArasAmAnaNatIda bArAbAbaDatotAlAkarAtAtihanAhAsA|| bAmajhAnavaMtanArakarAvAtanA naM. patAMtasrAyAmabaramatamAhAraSdharAkA jJAnasAlA ghAyAAAdUhAtASNa jJAnakumAlAdhAraNabAkusAlAzrIdavArA dhamaDivAliAnokAyikalApasaMkvAdhamati gaphaliAMsAdhanadyAyA lAvanAsAyAtanAdAna' pAyAnaMdachAyA 74. zanAyANAmAtAnavAkarAtApAlahaNAvAtavAhinyarata DAkayA nottaNaya DhAlAyAvanavapatrAbAumAzAtAnAjApAkaraNagatyacyArahAnazatapharAzA jAhietaramAvitAekandAvarahiMzrAvakahatIhAsAdhavAzrAvikAmAvaniravagalatirahA 34
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghAtAhimAmalorahiyAAgalAbasiyAgalAvadhiNaNAparipAsiliyAnAdAtanAvaNa gaMmamalieDAlajhAiyarUsIdhAepahilaMyANAlihAvApAgamaNAmaNavalAidAyarupadilAyA lozanAbAramAtrAmanAetApAtAnavAdAlAjajAtIpAyaharatAtiyAdhikAyApalila bolAvimAyaeeNasAtataliihAnAdapAhi ustunitahaNAtAtapAgAdhAekADAyapAhilaMta navavAloya paNa AmaMtraNaruninahAegAno hAtarikRSAbAUzaniMtAgAyatarAnAbhAdasana galIzyA annayAgAmApavahiMcAdAe asTrelicADAkhAharapAyotiNasiMlisAraNa bolAyonAlinahAe kakavAvacanasAbitahI savayananamAningAbAlAvihalatoDa pAInabigurunikAmapasphabamAbAlaztA . mAvAnAjayakrAtaDikAmpa viThAUtaravAzA piTAMmpaegurukatipamakaraghaNue.kyAvakArAgalANataNaMgAkArAvalAvyAvavasvatamyopAsa|| zakasamaUnahIgurugrAmya hAtasASyAkAInisahaeNasAlalAtArapachArahivATAyaraMpadA 3"jivAdesa pApATAraghakAhyAlavAlasae baztImArityAhAmurudhavAsAsvokAyAlAghA| .86 - -- - - saMkivAyarUkAtaNAvacivAtAvalAvinApaNApAyarukahiDakvaravAdAraNAsapakAhikInAI vArae| sarakA{lahavAMNagAtavyAvarIkahAhAkAgajArUkAmalApAtaraDahApAtivAvarAtatihaNAjAya svasaNazlAvipAyaeekatrAsAvAtanAzAya gussmyaaspnimaataae|vlaasvistrhirtii| nAbisatoUMvidhAmaNiMpAsaSpakaMcAMcAvara pahira pisAvAtanAvalAekahIpatitarAsighazI hAlavAsinAzatanAkaratAyurunAra jahAAkAbAlamanahAdharazadaramaNaUsAlAmata eyatAkAvArAsAlAu saMyamakara chAtrArApaMcamamatitrAegapatisphAvalI rAdhanahArA TAvadasArAmatagirAUMgA garAyAmadhirAcAvAsAyavArAdhAtAIyadhi upahAranAmapaNazvanAcAlAnAnakarajAvata sArayAcArAghAsAyavArAdhAtAvalAlA vAsamatitalAkRtI bAlikAenidAeparAekAkArazahimAcalApanIvicartimAnavahAMegAgApAmArI FilavacanatamAdiravASavasaratAtahatiyArAgabAlatiSNasAvaDAkAzmani holArANyAcA kAmatittieSaNAnalAzsphatichAhAzidApanihitAlAsalAgatA|zramiMjezmAcArazAevAcAyAdAnatA 48
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkAcAdhI sumatitta sArA janamana latA ekatA | pAtiga ho yatra pArA coNApArI nApanI kAra paaNcmii| sumativIrAdhAtA jahAnA thira paravA cArA sIla tahAcI pati rASinahI|| mana cAlapaMpAlAra biga pAtigata yamamAnI mahAlAcAbIyapa tivA rAto zrI jJAna ra hinA svAmI samArAbAlato ti biku samAtAsa sAva700 cAcIjIe paza nivI rAdhAtA tana nahI gArA saMyamAsAya vIratAthA pharAtAcI gatyamakAraca cANamaH navacana kAyA rikIba ghaDarIka ke rADAH jAta paMcamatira baMDI krii| jhuMDarIkana: gAjAtArA 2 cArItrazasAyavI rAdhAtANA ihA: cArItrApavI rAdhAtA! jI haOM mI lAsasa konAcA ghAna jijJanarapA milAlA 21 DAla pra mItrama zrI mArujI saMsakAnAcI (ghAkaDI / / / tamAgerI SparAya nAzika he vAM niMmalajI tyAzita he vAghAya||4|manIvara saMyama kara taabocaa| aspA nivAdatAjI nahIuMja elagAra nUnI svarasaMyama karatA thaa| cala parI sAta mahiMdalAjI dIsivastacAnaka mAya sarISAmUnI varujI: saMyama nahI tyAMhIreSa: 6 (nATakI cAnI parivalIjI ! dharatonavanava prAvimAtrAvAmAkalADA vidyAtiga jaay| gA vAgayApa epakarAtA piijii| kArIcA nadIlava disAbA sakatoka zAna ritavIDI cimAtA nimali (DAraparAya||14|0] UghAnaM dona pAMca (mAjI/zrA rAmraNa karikalapanA manyayaNI) vA gilAinItyaH rUpA pAranupAma lavana poDala hivogatpanA kAnUnIrUpa pheravirAya piMDa phaTaka stra para mA zamiva staridhA jii| kAlo dI mipAMhI ||pana raniMmUtIma liDI karAtA pApaDAla sUnI varamUlie ee gayAjI katarakheAdI mAlAnI/saMsakatAnIdastaNAM / nASpAda prakAsa sakAtAmakalI sahI tahAnahI cAcAra : 100 triNa raSyaka riDaramarIdhara zAtA esA yA 121: lisA saMyamakha kyaavgluuNjii| pAtiganAIyaH miti camakalITa yA zikSAha vAhAMma liDI / tyA tyArimA gArighAyaH setugIna ra nime lijI tavarudraH darzitadatra soyatra pakSapAtAjI maDiTI kA sUtra mAya cASTagAravAtakarityA hAM samakIta naahiiy| 16 mRNamaya mAla ghI lagghAyAjI buDavinIradhAsa makAnepA mivagI pocivarSasAra 17 mAgha kI nAhI misa hI jii| ragatya Traika ddaaghaayaa| padamAM 36 494
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ S kAnUnI inlodd| nayavAdAttasa pAyAca panavyavadA jiteda nA pAyAta mAmalatitAsa voghAyAcaMpa kamAla UM kara Dipa DigatavaMtI masta kikAmaca nir| karaicAlaNAsaSpavalI jahA mUha navyacAviSada vazyaritrAsAnA hAra lAvI kapaMnihataM gaeM ||20| gurU kaha cilA sAMtalI vAtA eka lAvI kaDA vASNAta vaIzryastranI parijJAya tAnA nAvAna graahaayaa|resh ekalAcI kAsAra tAlA dIka prariMpAra prasaMga tisaparoghAya kuMdaka maloka ruka dighAyA 21 tila marISAvijJAta mahArAstrI saMgatisUdarAtahI saMgati DAgha AbAlA baMghaDika gI // tra/mI 'lArAmA hAlalA matadAtahaTale tyama mUnIlala paMcimnAdAvAdhyA jinakA hita sanacyA vA daavaa||24||saay tI epAMcikA zrIyAvaspaka nIrayUMgatikAdyacasyAnaniMga DijahA sAvagI nAka hIiteha 25 mAMdagI nIrasa vA kaaraa| bIna gidhArAta ghIsa vAgha eka ho|| daNi sItyImAi lahI 26 : bhUSaNa lagatI vIcAraca damUnIvara cAvazgharabAracA haraSI cAdara karaNAra rAjyamakAravA zrAma OMmArA nIcAna mANAnaradhana sAra! (mAhA timrano ghRtactrANaM mAra daI dAna nAghaMkara thaayaa| cAdinAgha daramaNIrasahAraNAcA jina pahilA ko // 38 // mAhI niMdAMna dI ina hisaar| prAmyotI ghekaracavatArAcI nikarI palAyo vIrAvada nabA lApAmInI zaraNAsaM gamaRSi nidyApiSIrAharaNAM lAvana jIvavArI saMgatikariba cAdarakarImA lilaDu tapharI // 3 // hA sAlilaDana rAtaha vA saga tina mahI mAyAvI bhUSaNa ekada ca maMjina rAya zAdAlA sAlinAmA hyA rasI samakA nakaH rAdhAvaracItasama kI taTa hoya! kApierena cAlpA dharma vA erAvItrIma sAhAya 32 ce samakIta calI UMnAmara nagarItItalI rASTrapaharI tilaka calA paTarANI garI titalI tahAnAvA kramAcAdyAnAri batrI saI (pratIvaru kurAtA tihAraMgArAlA pUrvakarmata gaiyo giMDavA evIkramArA gaUmAla 34 cA UpacAraH karatA navI lara! vadanamI nAyAba tApavalI erAmA nivI kramarAyAcyA cA0 SaTa mahI nirAgasa sahIta jAsta mahI jagA mATama DI liMkara mahathA tarArA mItanamA kariza 6co! bhAmarakara bhiMgayA / nagAyA erAgatyAM hicAmalakAra (taramanIvara kiMvalI epa .46 Rcha 495
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 - - Emaa pa tilakatavA kramAakarAnAnivadanamAyAvanipradAmAdavizva datArAmalatAdharmakavAyajAdApaNihArAtIlakaraMsAdhanasAkAhAmRtakaharaall lAvadamavaSamajJArASAmAtmanApAmArahA klavakahakavalAsarAnAlaMkarAcAra navalanagarItalA mAhavAdavalamAlAyaccha pIpahArasyakaratyAhArAjAsakaladharmakAraya jAgatAnAhAsatagamatAmATAktayAH ekdaanvniaaihaayshsuujmaanaa| matAhAMkAyosvarihmAdiSAviSayaeNarodha eyAyakobANatikArAjAztaNazmana kAdhanAepAratA savadhisAdhitazA yApapazvAnAphaTiphaTighar3AnaMdazvarana sshaakaahaarsiaashloknmaarnntsiNdh| sakalalokamaliradhAnArAyanatArakamAnA kampAMjarighAlpAmAhArAkANDarIkasUtagriApharAja zAsabAhArikAdyAsavarAyAtamAtAtalaM vAjAyasAmanArAyAdharanityAhidadhAnAdhaghayomanamAhiAyaralaIkAzamAriyAlAmUnANDara uyamatarataraDAlAcatanavalaMtavakAlAghAyApharIkASTAnAmAsrodhAya hAsAtavArasanAmArasvAmiya - RA - - - r -. .. vadhikAnijAminAhAtyAniekanAhArAkAdhivAlyAtaevArAAmarAmAtamAnaranigayonAbAlI isarapatidhAyAzavAhAkAlamohamASNAnakAyApadAmarAtiMmAgadhAyAzAvalAsAtamAnaragiMgAyAcAcaraMpa ityAhaviSayAsAratatarAgababazvAsanArakapaNazlAmAvatArApAnakAyamAhaetAmyAAkAlatra nAtAnihAnAgamyavisaMtapuramAdAMkaNabIko kamIyAgisatatadAnAghAyaNakAlIdASyAti hAtApasI paMcamyanamAdhavanavasAnapayaza.. nadhaNerIkarAvadharitravAyAMephayAyaal kamInAnaTAlgAlAgAlaNavAkrama : niyuugiraagaapnniyaagshlvaasaadhaadhmH| rAgarahotAhAsataraNamAyAsyAsvatasA higurunAmuNavamanasamakAtAnAdhaNA cnbaarvNshiuucrishraavks|laamohitvaar pAsamakIta DAlazrazikatAyAdhamA mAkyAparahArapAtatilar3akazrAvakachAyAtAyatabodhAmAhavAhApAvAmanaragharitrAvAvA, RehanamaskAradhArAdhasahI samakAtarASisahI krniraaggnnyaathhyaatdaavaagaach| rojAsAtaIsAMmamatrApAtrAta mAnpharavamAhArakara pamahAparimuSataraphArApAtazcAkrama -... ... . . 38 ... . . . .
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -- - - - - - -- bAlyogadimAyAmAhAgarAgatAdharmigAyA:utAhArazvalAkAmilAgiAgrahIyAmahASAhAtAmANi tpArANAyAmanamAMhi jhAMsAnAMdhAnAvalAvatihA~ ekadIvAnRpavAkramAnavAdAharAMgAzalA mAvyAtahaHpana jArAbAlpAtaevArasAsavAlAmajAnakaMmArAvAkramamAhAnasikaSi paranidhapAtalieyaragatamarSinAghazyarAvA! rAjavidavAbAlyAnapAvArAUniMbAlA mAhArAjAnahAkarAmanimAravAyADA 60 ... cAkamatarapatibAlpAtazAsabalinavA!! cAlaMzakaNATAviNataranamArazakAyAdhI shkaajaasmkaatkunnaassaayaadyaaihaa| paNazkvAtajadhAbImAlAmAlAmastagAvaNApA - banavAlAkaMpariklA kamaraphAlAta TAlA kAnavajADavAsalA.hArAhAvAsarAdhArA gaisArAmA vArSiamarapAlIjAmagi ghAAcatavaliMjaNabolAu sAtalinararAyA jAmimahAyajayakAyAnagakaripUrNamAsaMkATasaranAUpaha sAkAhAnAkAmA 64aa UmarakahanAmakarA.mAhAgajamadavAzimatAkapAlaghaNanAvi lizvAzivAkramakahanimakIvalA ekAhinaniMdhyAMvarAdavartinAnAMNanavitasegAUMgI - m - - A..' . .. -. - - / MitreermAmakAtamAhArakAlAnimANAtANAmAghAsAlagAImavAra ma nIlazA MarwanakApAyAbaMdhanadhAbAharanahArisalavAmAyAkApAsUnacAtakApAmAvasyAvatA rAmrAkSApaNisamakAtanavAsakAtAyamasaMyamabadhAvaNamAsyavAnaracanAmalavAyAgavAsakala zAkilisaDATalIpajoDiekadAhAghAvAkRmaH kahanAtAvAdavapuvatidhamIjAhImApAna inavikamalAlAeMmatIpazpasaMsastanaH honahAlagatiDavarA mAnahAsanamonivininahA mitakA laagaabaalnggmaahaaddii| kodAlaMkAtihAzAsanAnAsaMsbaratA spAkarasAhI eNazvAnasarakApAna silaavaaynshaasvaanaadhaaki| nimimagAra4 pANinavalaznaratarapatakaha isa jAgavArAkApAsavAsanAbAmi rAjArAzyasyaMtarAikAidharmakaruNAsAyavANAmavisakarakApasa l vInikarASikahakara gharavAparaNAmAcatihAsimazekarasaMbankAmAjikakA mAnA jayamakAmAgAsvAkramakarasamaminAhA paramAdhIlArAsAlokatAkAlA 487
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 - kAnalokaparamArthakAmAnAmadhimAsihAzalatAmAhAtyamasahAyatANahArImAlIka mAdhyamIekajIvatatikAraNimAkimahAsaMghamIdaralAdhamAdhIsAMnANasamakAtadharmatikA gajAdharavacanAnuSAbAlirAmAmadomAnisahatAlagADijhimahimaNDAmazarapharAsasakAtadhanisakA sajAnAlA mAnavavatakAvAziMvavAlphAtavaka jJAninarAsamakAnadhamatAegA | davAvaraSAsasamakA RcAlAmaramaNa parijhAemAbAlagAyatAMdANArAmAsAta lAlagarA tirASSunAghAparAvAsa ma kaalaakaattvaakrsvtyaahaadrloilo| vanasaSyapachIrAcAkramaUmarisarasamakAyA: jAvadayAnidhIsabhAsamaNamanakAtA| taNDavajArasavakachAyAvaSNarAyAlaya pramAvAmanaranighuranAjadhAnakiDAvA samapAiekamanAGagamAhi jasamahAmaratasavAdharASitapamAnAdhipabazavAjamAdasavaNAtAhI mAdhavarAvAsamA jinamaMDitazchavADakarAvazatavattaUMgArakarAvalatavAhArakaravAnavAkarAuMDa UDaMDanAvAra:samAharAtAlakiMpanazdISNAlAdhAralyAvazkAjAmAmAmajirAvAjhAill :.: .s. - myApadavIpamarikamamadhIkramarAkArADakaratAvatiramavAnikatidhanadAsahitapAsatapakSaNAra cavasavAlAvAnAsamatAdaSAniharayAvAmAbazanAbaratadIvAnArAyaNipaghavAkA rukhapatiHepaNimahAvAkAra :sama asphavimAsAnarapaMlivAlyAMvalAUMDaNAvArarAtavAtavara nibAMdhAcAlaNAvAgalazyAgAkAra ra samaya brptikaaehvddovohaakimpaamyaanrmlii| rasaGanakahamaskhalArAgadhIpApAtasaH hamANzasamta vnrptiviraagdhraa| makaztavasaMsAraravImalakArtiIkvalAni hAdhidhisaMyamatArAesaMmacaMda UmaranipAtrApAspAtisAvatApAmAra samakAnasArataparayatAstavAmasnagatAmA pa.samaya vAkramakumarakachAelASAztava.. nAvanAmahiravAsavAcavAvavaSANAbasavasA nAhatyiAhipasamA bAkramaUmastaNitinivAsamakAtaDDhAlirAtiemAlavAyUtaSaNakahA lAivatananAthAesamakA pttaavnaasaavaannaakraataacpnnaapaavaahaaraashaavaamaanaatthaayaatk| rItAHbAsaSyAmatahAra: samaya laNamimasAbAnabahAdIpAzatasamakAtAbArAvaSaya 80
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ - .. ..-. . . pAcanagiMdharatAvAgatisamabaTAlAsasamakANAhA vAgatAdhanAbArAvAjAnuSaNadhApaMca liSyaNapaMcasamakA tatagAsaNAyAtahAnAmaMcApar3IvAMcalapaNasamakAtanAMDAyAjAlimapaTTAmamAhI sikasyAsIvAIsavaNesANAUsAlApAgatyanItimAchADavAhAisaMsArAvayAsa hApArAvacanaUMparisatAhAyAdaramaNasI parimAMhakoyavalIeTaNAtihokaNika hAdhapakAsakarUgahigaDIRnyatAdhArakahata. sadavAnapazcAItagRhaDihavAMzaSTaSTAbAlA tAhAMva vivaMdanakahatAkarakAivAna , mavAkArakvaninavIkarazAdonatapAdana bAra saharabaMpanatAhATAlAvAratahanitA labAvikAjaztrAlAyasalApAtrAgalaghAnA lenApApA kaMpavAdinabADIkahArayAtAnA pattasahAyatAkAratAhIjadAsamakAtadhamINA karara nikAnadArAyaNAlAgaNAgArAghaNIlokamalazANAvArAbalapAkamAtasaMbalaMkarajJAtAsamakA tanavAdAsvAraza6 balAlAgaNDakahaMkAbalAubalakarAtAlavAdavAyAlAugatahAbalikA zavaMdAvazatahAsarUnAgAdAmanamAhIdharamAtapAnAvakahakaravitAkaMtAnAThAyAgArAtAtita tAdAyapakAnAkabAekavanamAhAcAlApAsyAtyAhAkahAtApasahAdhivam dAitaSyakAlall tAsamakAtaghAtanavApAyAhAipalAdhADahAkAyaranaranizanahAkSayavaMtaviminavAcalA limalitakalapAnaranavATalepAnAvanAtihIkaraNakahAnirakhatamAtagrAmasahAnalasAvatApahI lADyAhAyasIvAtabAmAsaztyAhAzadhamarUipAjaH taraekApatraphalaphalatAhAMtrAnakAsamakA ilapAtASazmUlAnAhA.sazmAvArUpAsUlA zazAratAvanAbIkAhiAdhamanapAunagarakatyAha|| samakAtarUpAvAlAvabArasamAyAvIrabalaH hAyasArApAThAMgalAvanAnAlApatA khatastapApAsAdakAUhAsamakAtarUpiNAlA hogIkArAvanaDAtapAyAdhukaMgAradhAnAdhyA..' snlaavtaacaadhaaklgunnnitrnnlaa| taharUpAnadhanavalAjAyAaSanAdhyAnAtasama. kAnAhAyapAdrAkSAratAvanAMtihAMlAvavAcArotrarUpAtrAjIvatinavAsamakAtarUpadharatAnAdhArAnAali naaNpaamshvpaar:16||laajtlaavnaalaavliilaakaatsNymniyaamlaalaatihrtyaarisnlddyaa hiMsamakAtalAjanasAvItyAdi ghAtakasamakAtanAzAsanakAtadAzakAtahAjAvAtAja 42
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ gmaahaamH| catanA lakSya prANIka dazA jIvanI tilI shii| jIvana ise bunahI jIvana utapatinavI hAyA bIUM ghAnaka eNI pazikAyacI mAna katarana kAya jIvakaramAnA kahA yAvaratahI mI ghyAtakaSAya nizbakamalai samadAya rAjIvaka mInA suganA havazepAta zAMtA nAlogavacAdhAna kamavamAkSapAcama bIha chAnaka eka hivAya moda sAdhavAcakaM pAya saDasavibAlapArAdhayA darasaNa mItparimAdikArazAhI dassae ..mItrImA hI kahyA jAti narasAra dA yupakArasamakItatA vyavaza karu vIcAra 23. DAla disI DimAkAyalasa hikAriMTa ka patra prikA riMgamakIna kahI pAcakata racanalahI: jinakAnatimakaraie 27 dIpa samakIta lAvA sAhA mAnisamIta dIpAva 5 pAtAnipAsanahI 25 klIsama kI tazecyA prakAra upazamIkAta pahilaMdhAra sAkhArda bA isa hI ai 26 pAU pAsa mI kAnI kahI vadhUSNAya kasama kI talahI cyArAla dasama kItanagApArapAca : kArasamakAtanAta upasamIka sAsvAdana sArU pyAyo esamIka spaSpAyaka samakItaUgamAhA sAra -15 vidakavya narenala hipArA paMcaprakAra gharAghayAvalI samakItanAlA gaDa cyAu vyataisAca vazkarI vIcAra rAgadharA tANa nivacanAU parirUvihoya asaM daSImadhya sAmAhIcyAra loga samakIta tA je jAezana mama kI nArI rata niMpagatyanArAyAgatyanAdveSIza mahAnA manAlA enAgala dyA caradhanaH dagalicAvIpAnie isa makAna (gidikaH * hozIta hanI tADikarina hI kAzIsamUkIna zreya UgavADApamAna pItA baMdhava nidirdinI sUtaputrI striiviNttrknii| samakIna zreyaH viTinahI pAieiesamakA kAna vIhArAtIla pAramAnIradhArA nIjadyA namaparI rAtrIpAtra6Ayama mRga kastUrI tira pisa paraSacArItrAlaInanaSa malIrASiDyamama viruH e||3||siilvtiiymraassmaalaaraam gaMgA sadAsa lIlA mapararASailanaM jAyemaradanarasanAniMrA bizaDyama satavAdAccasa titalA SarAba mAtAbAlana * imadAtA rASaika ridAnaH rASakA jamanIdhAnAnyamasama kI tarI 4 mimara yAMdAra 42 padarIjale IgaDana vicUkanArI timamamakIta tara niraniMnaraUMntrama gojyam dhoM sarana vikaSa 500
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ -. leandhimUkazvaradhA nirAdaralanahAvidhAnAvanakaztahADihAyaDAvAsamakAnadharA tAMbhipadavAdAvAdAlAdasAyoDAnaNArAgadhanyAsAdAyaedavApAmAgatAMsamakAtamAlAca phacarataruphalAmatAkagharimaMgalagAyA zAkAmakAravAlAraNAMtAraNAvAvAsamakAlAdhanasa | kAhAcazmananAtrAmAdhArAdhAramaNAmadArAma zakdAkAvAzarAbaraghAghADIbajApAnabazva bAdAsaMgarUphyAnApAtApAdUtasanyAyApAlapAchAmAsatakaMcaMpapAhAyazAja tAmalinaMdAkanamalagAtArAgImanavA . pAmAdritaNIpazilAkArAsA mAlahAnaznAdhAnaratavadasAlA pAM. misamhAlimAMnAerAsasaNItiAnAjI zanizrAzvamisasakAtaiTakAtaridhAvatyati kAmpamAninadavasAlabattarAdAjI pAsApaDAkamakaratApAtArAsapa vAyasagatIlAla dAnamAlataetAvAnaraparakuMpagArAnakara paranAmapara jAjatanakaraMtAmrapASpazAbAlazAnagharadhanatalAstahAkAnananitAlApa patAbAlesarahinAyanAmalakSmaniyA patrAmadhanatA cAravacanamaNikAnipatAdhapharasatAyaNa!! - :.. ! A lazyapIraNAkarAnIjahAjAnaTAlazkajagatipharApArAgaSanIvArakAdhalAlamadamAyA) ruparahInacotiSataparasujhAyApamAnahApAripatilahazamaNasimamakInoMRSalakasimakoDatAna pAhAnAmananAyAsanAlAdasIkahANAkajagaNajhADApAvApAhItImakamatAkaravI| UsamakItasArakAdarapadagAbAjajANAAtakaH vAtAyAdhArajIpAtrAvApAhAtAkhamamanAka svAisamakAtasArajAnAMvalAgirukA vAgrAvADaratisagAladAsajAtahAnA nAmataNAmahImAdhIkivA samakAtarAsakA . pAyAvaNArAsasvatISaNadAsatamatiil mAhArAghADIjApUrAtedanavisamakSApadanaH vADAkADADaNavAnazANamayAdhArita dhavAnAbAlakAsomahAzcamakarayAkA vAvadhapaNa sAmAdhavarADyASaNamakaMdhokAdaza nimAhArImatisArukAkSAsavAvaMDAtapAijAyarUmahAmAhAphalomAtAravAcakArayaghAjapA prANAparughoSAdhyaruvAttagatagurudhAnAjAyaNavAvajAgarudhAgyAnAgurUdhAdAnabAgamavilA. ghAlAvA gurudhAkararAvAnaranAsatArAprAtiripAmalAyAlAguruvAgAjazkyAhonA|| 501
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ m' lAjAgurunA mitratarI cAja // 64 // zrAzA0 // nazkAra nimgurU nisAvAnamivAyAna (dAjI) jJAne vatanuM nAmajapa tAtrA naMdoja 6 // yAnA bAlapaNA saMyamadhArI anumattaNA smcaariij|| zrAga madArI kaMpanAmA nakaritA ti pIcArIjI 65 // zrAzA hI rapATA dha rahA hiMdI ssnnaa| dASara hI na laitISNA jii|mdhuru bola'Izramatola padiinara sISNA !! jI. 6 caatraa| jahIrAgI sAdhA jAvaIza vIrodhasamAvazI! vIjayAnaMdasurAnimiva tisu ghazAtA pAmajI (6cAdhIzakA 12 tigorii| rUpavaMtatrAcArIjI guNautrI sADa naranAravInaranArI||6| 'tasahiguru nAcaSAlI esavI saras ti pAijI jIe vAraNabArDa varasema mA saMkhyA. saMvaturanIka cAvIsa janagaNanA miM sama kI namAra ra cAha hI ijA strI patibudhamahodara maMgapaNa mAsa manoha ralahI jI: : 71 0 prazmapacAiAdatIcA guruvAriMmaMDA eADI naMbaravatI mAhiMnI pAnI dAnavakara prmaannjii| 12 zrAjJA zrIsaMghavI maharAja caSAH vImUlanagara nAvAsI jI| vaDA vA cAro mama katidhArA niH ghyAmatigaIhAmIjI nAsatranayanasa legA. sAMgaNAMgha gata dhArAjI saMghapatitAla kabharAcyA zivAdhInyanI dArI||74 mAtrA bAravaratanA / dikA dAna mIlatadhArIjItAdinati 25 janAkarI navinuSaparanArIjI 7 // cAjJANa eDI kama karatAnA lAvanAnAvajI gaayii| bhAgavAvI (sAvIstArayA rADImA pa mAradAnA cAhArajIta dAsa kavI racanA karato zvAzvavAvazatigharikala rAiDa ka jhAMkiya 16eko viSaya divama!! yAdavalArAnIko kara siMghavI sAMgaNAre brAvatImA hAva 60 / zrIsaMghavI sAgaNastapaSA / lada javAcAvIsa jitanA manA kavI samakI tasA palakadAsa aitA sama kota samAtamAH zayAmAsa lI zAkadyAmastrI la vAmana devAna dIyateprazAsanApaTI kaTI grIvA! klyaanncaapriipaalpt||2|| lAza tilA nUrAhArasa baladevadAra cAvala claayo| lekakA hI lI paoNpa 3. g-3 zrI jaM 4. 24 502
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ kim sammattama candra candana pIyuSa zreSThaikyaiirjanAna nayana / zAntiM nAnAvidhaistApa saMtApAGgebhyo'pi bhUyasIm / / AGO