Samattam

SR No.: 023245
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhanuben Satra
Publisher: Ajaramar Jain Seva Sangh
Publication Year: 2010
Total Pages: 542
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 17 MB

Page 216

જૈન દર્શનમાં સમ્યકત્વનું સ્વરૂપ (૩) દેવગુરુની વૈયાવચ્ચઃ - શ્રી હરિભદ્રસૂરિજી મ. વૈયાવચ્ચેના સંદર્ભમાં કહે છે -
पूयाईए जिणाणं गुरुण विस्सामणाइए विविहे।
iીવાર નિયમો વાવચ્ચે ગદારી II અર્થ સમકિતી જીવ પોતાની શક્તિનું અતિક્રમણ કર્યા વિના દેવ ગુરુ આદિની સેવા બહુમાનપૂર્વક કરે છે.
વૈયાવચ્ચ એ ફક્ત બાહ્ય સેવા નથી, પરંતુ અત્યંતર તપ છે. તેમાં સમર્પણ ભાવની મુખ્યતા છે. સમકિતી જીવને દેવ-ગુરુની સેવા પૂજામાં વેઠ વાળવાનો કે કંટાળાનો ભાવ ન હોય. ગુરુના ઉપકારનું ઋણ ચૂકવી શકાય એમ નથી; એવું જ્ઞાન સમકિતીને હોય છે. ભોગસુખોની વિનાશકતા, વિપાકકટુતા, અતૃપ્તતા, પુણ્યની પરાધીનતાને તે જાણે છે તેથી જ તે ભોગસુખોને ભોગવાની ખણજ પોષતો નથી. ચક્રવર્તી સ્ત્રી રત્નને ભોગવામાં જે ઉમળકો બતાવે છે, તે કરતાં અનંતગણો ઉત્સાહ સમકિતીને ગુરુસેવા વગેરેમાં હોય છે. સદ્દગુરુના સંગે તત્ત્વજ્ઞાન થાય. તત્વજ્ઞાન એ મોક્ષનું કારણ છે. કવિએ દેવ-ગુરુની વૈયાવચ્ચનું ફળ દર્શાવવા સુબાહકુમારનું તેમજ નંદિષેણ મુનિનું દષ્ટાંત અને દર્શાવ્યું છે.
વૈયાવચ્ચ એ અપ્રતિપાતિ ગુણ છે. વૈયાવચ્ચેથી કાયાનો રાગ, સુખશીલિયાપણું, વછંદતા, અહંકાર, આપમતિ દૂર થાય છે. કવિ દેવ-ગુરુ વૈયાવચ્ચેના સંદર્ભમાં નંદિષેણ મુનિનું દષ્ટાંત પ્રસ્તુત કરે છે.
ઢાળ : ૨૦ (દેશી : સાસુ કીધો સામલીઆ રાગ.(ગોડી).) કેહી પરિ મનની સ્પલતેણઈ રાખ્યું, ભાખંતામવિચારો; નંદષેણ બ્રાહ્મણને જાતિ, નહીતસરૂપલગારો.
•૭૯૭ વદન વંક કાલુ દંતાલુ, અસ્યોભતો આકારો; કર્મ દૂગાદેખી બાંધિ, અન્ય લોક ગુમારો. નીંદીવર્ધન કેરો વાસી, નંદષેણમૂની જેહ; નીર નામ વિપ્ર પીતા જેતેહનો, મર્ણ લહઈનરતેહ.
...૩૯૫ નંદષેણ નાંહાનોનર દુખીઓ, નીજ માતુલ ધરિલાવિ; ઘરમાં કાંકરિનર નીશદિન, દૂબ ભરી કાલગણાવાઈ. અનુંકરમિંયૌવનતે પામ્યો, નંદષેણ નર જેહ; પાણીગ્રહણ કોનકરિ તેહનું, રહ્યો કુઆરો તેહ. અનેક પ્રર્ષ પૂરમાંહિ પણિ, તે દેખી મન થાય; પણિતેહનિ કોન વરિ નારી, તવતસ સબલકષાયિ.
••૩૯૮ ગૂરતો દૂખ કરતો જાણી, માતુલ બોલ્યા વાણિ;
મુઝ પૂત્રી પરણાવઉં તુઝનિ, તુમ મનાવી આણી. * સુબાહુકુમારની કથા જુઓ પરિશિષ્ટ વિભાગ
••૩૯૪
••૩૯૬
૩૯૭.
•૩૯૯