Book Title: Mandir Pravesh Ane Shastro
Author(s): Chandrashankar Pranshankar Shukla
Publisher: Navjivan Prakashan Mandir
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034547/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdirapraveza ane zA lekhaka cazakara prANazaMkara zukala navajIvana prakAzana maMdira bAvAda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa rUpiyA mudraka ane prakAzaka jIvaNajI DAhyAbhAI desAI navajIvana mudraNAlaya, kALupura, amadAvAda AvRtti pahelI, prata 3,200 oNgasTa, 1947 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 1 aspRzya gaNAtI jAtio mATe bhaktakavi narasi Mha mahetAnA eka padamAMthI upADI lIdhelA ' harijana'zabda vAparavAnuM gAMdhIjIne sUcavavAmAM AvyuM ane e zabdane temaNe vadhAvI lIdhA. tenA samarthanamAM eka mahArASTrI bhAI e marAThI kavi merApa`tanI nIcenI kaDI gAMdhIjIne meAkalI ApI : * * jJAneM kAya harijanA mhaNatAta mahAra yavana kuNabI jI 1 umaTe toci taruphaLIM, asato jo kAya gupta guNa bIjIM // ( tArA jJAnanI khumArImAM tuM huMrijanene mahAra, yavana, kaNabI, ema kahe che! paraMtu khIjamAM je kAMI guNa chupAyelA rahelA hoya che te LamAM pragaTa thAya ja che.) 66 - A kaDI 'hirajana'nA tA. 4-3-1933nA aMkamAM chApatAM gAMdhIjIe lakhyuM che ke A jAtanA purAvA * aspRzya gaNAtI jAtione harijana gaNavAne -- dezabharanAM saMtenAM vacaneAmAMthI maLI Ave ema che. kAI udyamI vidvAna dezanA judA judA bhAgamAM thaI gayelA satAnAM A jAtanAM vacanA ekaThAM karIne mane mekalI Apaze tA huM khuzIthI te 'hirajana ' patramAM chApIza. aspRzyatAnivAraNanuM kAma karanArAM bhAIbaheneAne AvAM vacane preraNArUpa ane madadarUpa thaI paDe." ApaNA samAjamAM aspRzyatAne nAbUda karavAnI dRSTie judA judA prAMtanI kaeNoNMgresa sarakAreA taraphathI kAyadA thaI rahyA che. aspRzyatAnivAraNanI bAbatamAM leAkamata paNa ThIka ThIka jAgRta thaI rahyo che. chatAM hajI jaDa rUDhione dharmAM mAnI beThelA leAkeA dharmAMte nAme aspRzyatAne vaLagI rahelA jovAmAM Ave che. temAM keTalAka tA bhaNelA gaNAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evA paNa hoya che. AvA lokone samajAvavA mATe, AjanA jevI aspRzyatAne dharmazAstrone kaze AdhAra nathI evuM batAvanArAM cheka vedakALathI mAMDIne Aja sudhInA RSimunio, dharmAcAryo ane sAdhusaMtanAM vacano, te te prasaMganI kathAo sAthe eka pustakamAM saMgRhIta karavAmAM Ave te sAruM, e vicAra bhAI caMdrazaMkarane tathA mane vAtavAtamAM Avyo. temanI svataMtra rIte paNa evI IcchA hatI. eTale temaNe Avo saMgraha karI ApavAnuM kabUla karyuM, eTaluM ja nahIM paNa tenI pAchaLa ja maMDI paDI jhapATAbaMdha A pustaka taiyAra karI ApyuM. cauda varSa pahelAM gAMdhIjIe pragaTa karelI A jAtanI IcchA bhAI caMdrazaMkaranA udyamathI Aje phaLIbhUta thAya che te mATe temane dhanyavAda ghaTe che. - hiMdu saMskRti duniyAnI eka prAcInamAM prAcIna gaNAya che. tenA upara AkramaNe kAMI ochAM thayAM nathI. kavi nAnAlAlanA zabdomAM kahIe to "seka saMke ghavAyA chatAM" te Aje jIvaMta che. jyAre tenI pachI pedA thayelI keTalIye saMskRtio nAmazeSa thaI gaI che. duniyAnA niyama pramANe kaI paNa vastu upara mela to caDhe ja. tema hiMdu saMskRti upara paNa vacce vacce keTalIye vAra melanA thara bAjhayA che. e melanA tharane sApha karI pharI pharIne e saMskRtine tenA vizuddha ane ujajavaLa rUpamAM rajU karanArA RSimunio, dharmAcAryo ane sAdhusaMto cheka prAcIna kALathI Aja sudhI dareka jamAne pedA thatA AvyA che. jamAne jamAne thayelI hiMdu saMskRtinI ane hiMdu samAjanI A saphAInuM varNana pramANe sAthe bhAIcaMdrazaMkare bahu saraLa ane rocaka bhASAmAM A pustakamAM ApyuM che. varNavyavasthAnA adakerA aMga tarIke temAM ghUsI gayelA UMcanIcanA bhedabhAvane bhUMsI nAkhavA vakhatovakhata thayelA prayAsano, ane evA prayAso thatAM chatAM e UMcanIcanA bhedabhAve ApaNA samAjamAM mAthuM UMcakyAM ja karyuM che tene, Akho itihAsa A pustakamAM Apela che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNu lagabhaga pAMca hajAra varSanA itihAsamAM UMcAmAM UMcI keTinA dhArmika vicAra tema ja AcAra duniyA AgaLa ApaNe rajU karyA che. eTaluM ja nahIM paNa vasAhatI tarIke athavA te AkramaNakArI tarIke paradezathI hajAro varSa sudhI AvyAM karatI aneka saMskRta, asaMskRta athavA ardhasaMskRta jAtione ApaNuM samAjamAM apanAvI levAnI udAratA ane DahApaNa ApaNe batAvyAM che; eTale sudhI ke e paradezI jAtionuM nAmanizAna paNa Aje ApaNe samAjamAMthI zodhI kADhavuM azakaya che. jyAM sudhI paradezIone apanAvavAnI, AtmasAta karavAnI udAratA, samatA ane vizALatA ApaNe dAkhavI zakyA tyAM sudhI ApaNe svataMtra ane tejasvI rahyA. e zakti gumAvI beThA tyArathI parataMtratAnI dhUMsarI ApaNe vahevI . paDI che. joke ApaNI AvI parataMtra dazAmAM paNa samAjanI zuddhi karavAno prayatna karanArA sAdhusaMte vakhatovakhata thayA che; ane temaNe ja samAjane AvI paDatI hAlatamAM paNa jIvato rAkhe che. bahu prAcIna kALathI hiMdu samAjamAM ochAvattA pramANamAM aspRzyatA jovAmAM Ave che. chellAM keTalAMka varSathI to hiMdu dharma moTe bhAge khAvApIvAnA alaga alaga cokAomAM ane aDavI AbhaDavAmAM ja jANe samAI gayA che. amane aDazo mA, aDazo mA, ema karIne ApaNe, duniyAthI aLagA paDI gayA chIe ane ekabIjAthI UMcInIcI manAtI evI jJAtionA nAnA nAnA vADAomAM vaheMcAI gayA chIe. hiMdu samAja Aje vahetI nadI je nathI rahyo, paNa alaga alaga baMdhiyAra khAbociyAM jevo thaI gayo che. e khAbociyAMmAMthI saDo ane durgadha pedA thayAM che. Aje ApaNAmAM saMgaThita thaIne sAthe kAma karavAnI zakti jovAmAM AvatI nathI. ApaNe bIkaNa ane kAyara banI gayA chIe. ApaNI jJAtiorUpI khAbociyAMnA baMdha toDI nAMkhI tene vahetI karI devAM e ApaNA samAjamAM vyApelA UMcanIcapaNane, kusaMpano ane kAyarapaNAne saDo dUra karavAne ekamAtra ilAja che. e vastu Adhunika jamAnAnA RSio jevA svAmI vivekAnaMda, svAmI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 dayAnaMda, kavivara ravIndranAtha tathA bIjA aneka sudhArakAnA dhyAna para AvI che ane temaNe pAkArI pAkArIne kahI che. ApaNA samAjanA saDI gayelA kacarAne kADhI nAkhI tenI saphAI karavAnuM kAma gAMdhIjIe chellAM trIza varSoMthI upADayuM che. teo peAtAne bhagI kahevaDAve che. ema kahI teo bhaMgI kAmanuM halakApaNuM dUra kare che, eTaluM ja nahIM paNu saphAInuM kAma karI samAjane svaccha rAkhanAra bhaMgI kAmanI mahattA vadhAre che. hiMdu kAmamAM vyApelA UMcanIcapaNuAnA saDA sAme jehAda pAkArIte gAMdhIjI AkhI duniyAmAM raMgane kAraNe, jAtine kAraNe, dhanane kAraNe ke sattAne kAraNe cAlI rahelA UMcanIcanA bhedabhAvane teADavAnI umeda rAkhe che. ApaNe aspRsyatAne vahelAmAM vahelI nAbUdra karIne gAMdhIjInA sa MdezAne duniyA AgaLa rajU thavAne mArga mekaLA karavAne che. e vastu ApaNe samajyA chIe ane svIkAratA paNa thayA chIe. paNa ApaNA samAjane lAgeleA A rAga eTalA UMDA ane bhayAnaka che ke e rAgane nAbUda karavAnI pravRttine vega Ape che te karatAM ghaNA jhaDapI karavAnI jarUra che. aspRzyatAne nAbUda karavAnI pravRttine vega ApavAnI vadhAre javAbadArI peAtAne savarNa mAnatA leAkeAnI che. gAMdhIjInA zabdomAM, teoe Aja lagI karelA dhAra pApanuM prAyazcitta karavAnuM che. e prAyazcitta karavAmAM ApaNe jeTalA vilaMba karIe teTaluM ApaNane ja nukasAna che. kALakhaLa AgaLa kAI nuM cAlavAnuM nathI. jIvananI dareka bAbatamAM dhArmika, sAmAjika, Arthika tathA rAjadvArI ~~ Aje duniyAmAM je anyAye cAlI rahyA che te cAlu rahe te! duniyA pAchI jaMgalIpaNAnI dazAmAM paheAMcI jAya. e jaMgalIpaNAnI dazAe pahoMcatAM khacavuM heAyate| A saghaLA anyAye ApaNe vahelAmAM vahelA nAbUda karavA ja joIe. A pustakanuM nAma * madirapraveza ane zAstro' rAkhyuM che. paNa temAM kevaLa maMdirapravezanI vAta nathI. ApaNAM zAstramAM, ane e zAstronuM rahasya potAnA jIvana dvArA pragaTa karI batAvanArA sAdhusaMteAnI vANImAM tema ja vatanamAM, aspRsyatAne tema ja mANasa mANasa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaccenA kAI paNa jAtanA UMcanIcanA bhedabhAvane sthAna nathI, e AmAM batAvavAmAM AvyuM che. maMdirapravezanI bAbatamAM keTalAka taraphathI ema kahevAmAM Ave che ke je madirAmAM tame sudhAraka savarNo jatA nathI evAM madirAmAM praveza karavAnA haka hirajanAne meLavI ApavAmAM ze| lAbha che ? hajI tamAma sArvajanika kUvAo upara pANI bharavAnI chUTa meLavI ApatA hai tA ThIka che; ane tethIye AgaLa hirajaneAnI Arthika sthiti sudhare evI pravRtti upADeA, e ThIka che. paNa madiramAM javAthI hirajanAne zuM maLavAnuM che? AvI dalIla karavAmAM Ave e svAbhAvika che. khIjI pravRttio na cAlatI hoya ane dhruvaLa maMdirapravezanI pravRtti jaM calAvavAmAM AvatI hoya te te A klIla vAjamI paNa gaNAya. hakIkata te e che ke tamAma sArvajanika kUvAo uparathI pANI bharavAne haka harijaneAne kAyadAthI prApta thayeA ja che. hirajanone sA jinaka kUvA uparathI pANI bharatArekanAra mANasa kAyadAthI gunegAra paNa gaNAya che. savAla mAtra je savaNuM leAkA hirajaneAne DarAvIne pANI nathI bharavA detA temane samajAvavAnA che; ane tee samaje ke na samaje te paNa sArvajanika kUvAe parathI pANI bharavAnA peAtAnA hakanI khajAvaNI karavAnI hirajaneAnI tAkAtane keLavavAneA che. savarNone samajAvavA ane hirajaneAnI tAkAta keLavavI ema banne dizAethI prayatnA thavAnI jarUra che. madAmAM bahu saDA peThele che e vAta paNa taddana sAcI che. AjanA vepArI jamAnAmAM madirA paNa vepArI peDhIe jevAM thaI gayAM che. leAkeAne kharA dhanA medha karavAmAM, leAkeAmAM sAcI dhArmi ka bhAvanA keLavavAmAM peAtAne phALA ApavAne badale tee peAtAnI milakata ane Avaka vadhAravA pAchaLa ja vadhAre paDelAM che. dizamAM ghUsI gayelA deASA sudhAravA ApaNe jarUra mathavuM joI e. paNa Aje Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdiramAM bahu doSa pesI gayA che mATe teno nAza karavo e hitakara nathI. ema to ApaNuM zarIra paNa dharmanuM sAdhana gaNAya che, ane e ApaNe AtmAnuM maMdira che. paNa je leke pitAnA zarIrano upayoga dharmanI sAdhanA mATe karavAne badale bhegavilAsa mATe athavA pApAcAra mATe kare che ane e zarIra dvArA adharmane Acare che temanA zarIrane nAza karavAnuM kaI nathI sUcavatuM, paNa e zarIranA dhAraNa karanAra mANasane sudhAravAnuM ja sUcavavAmAM Ave che. tevuM ja maMdironuM che. maMdiravALA bhagavAnane kabaje karI laI tenA upara mAlakIhakanA dAvA karI, harijanane e maMdirane lAbha letA rokavA Icche che. tene badale e maMdiramAM duniyAe haDadhUta karelA ane tethI ja bhagavAnane vizeSa vahAlA evA harijano praveza karaze tyAre e maMdire paNa vizuddha thaze, ane bhagavAnanI mUrtine lAyaka banaze. harijana maMdiramAM jaI bhagavAnanAM darzana karI zake e maMdiranI sudhAraNAnI dizAmAM bahu moTuM pagaluM che. vaLI dharmane nAme cAlI rahelI aspRzyatA dharmanAM dhAma gaNAtA maMdira dvArA vahelI dUra thaI zakaze. maMdira praveza thatAMnI sAthe lekamAnasamAM eTalo palaTo thavA saMbhava che ke harijanonI pANunI ane bIjI hADamArIo dUra thatAM vAra nahIM lAge. harijanonI Arthika sthiti sudhAravAne prazna judA prakArano che.. harijanonI Arthika dazA sArI nathI e vAta sAcI che. paNa keTalIye bina-harijana kAmo Arthika rIte harijano karatAye kharAba hAlatamAM che. eTale Arthika sthitinI sudhAraNAne prazna kevaLa harijano mATe ja nathI paNa tamAma garIba kema mATe che. tene upAya AjanI zoSaNakArI arthavyavasthAmAM palaTo ANa e che. ane te mATe cAlI rahelI pravRttine lAbha tamAma garIba kemanI sAthe harijana kemane paNa maLaze. kevaLa harijanonI daSTie to dharmane nAme temane thatI sAmAjika anyAya dUra karavAno prazna ja mukhya che. e anyAya dUra karIne hiMdu samAja zuddha thAya to e gumAvI beThelI zakti pAchI meLave ane ene vadhu jIvatadAna maLe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSiNa bhAratamAM aspRzyatAnuM jera Aja sudhI vadhAre gaNAtuM, chatAM tyAM lagabhaga badhAM ja meTAM moTAM maMdire harijano mATe khullAM thayAM che; jyAre gujarAtamAM maMdire khUlavAnI vAta to kayAMya rahI, sAmAnya aspRzyatAnivAraNanuM kAma paNa bahu ja maMda gatie cAle che. gAmaDAMmAM thatI harijanonI hADacheDa ane temane bhogavavo paDato trAsa varNavyAM jAya ema nathI. emane jANe mANasa ja gaNavAmAM AvatA nathI. enuM mukhya kAraNa e che ke gujarAtanA jeTalI jJAtimUDhatA bIjA keI prAMtamAM nathI. jJAtionAM jaDa ane anyAyI baMdhanothI ApaNe eTalA gherAyelA chIe ke ApaNA sArA sArA kAryakartAomAMthI bahu ochA jJAtionA grAhamAMthI mukta jaNAya che. gujarAta garavI banaze ke gAMDI raheze tene AdhAra aspRzyatA e keTalI jhaDapathI nAbUda kare che enA upara che. sAbaramatI narahari dvArA parIkha 6-8-1947 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodaghAta gayA me mahinAmAM huM DAkera gaye hatA. tyAM e arasAmAM raNachoDajInuM maMdira harijanane mATe khulluM mUkavAne aMge vicAraNA thatI hatI. harijanone maMdira praveza zAstrasaMmata che ema batAvanArAM aneka zAstravacano mArI pAse saMgharelAM hatAM, te meM maMdiranA te vakhatanA (hAla nivRtta) menejara zrI amRtalAlabhAIne batAvyAM. - temane philasUphI tathA dharmazAstramAM UMDe rasa hoI temaNe kahyuM: "A badhuM kaI paNa rIte leke AgaLa mUke; to leke virodha bahu ocho thAya. lokamata keLavavAnuM kAma Aje thAya che te karatAM vadhAre thavAnI jarUra che." zrI. naraharibhAIe A vicArane protsAhana ApyuM, ane A viSayanuM sarva upayogI sAhitya bheguM karavAnuM mane kahyuM. tenuM phaLa A pustakarUpe rajU thAya che. kaI paNa viSayamAM kAyado thAya to tene aMge lokazikSaNanI jarUra te rahe ja che. kAyado jeTale aMze lekamatane anukULa hoya teTale aMze teno amala vadhAre saraLa ne sahela bane che. kAyadA ne lekamata vacce kaMIka aMtara to haMmezAM rahe che; paNa e aMtara jeTaluM ochuM hoya teTaluM sAruM. harijanone maMdira praveza zAstradharmathI viruddha nathI paNa tene sarvathA anukULa che, ane ApaNe zAnA marmane bhUlI beThA chIe tene badale ahIM to zAstranI AjJAnuM ja pAlana karavAnuM che, ema ja vicArazIla vargane saMtoSakAraka rIte batAvI zakAya, to tene lAbha dekhIto che. veda, dharmasUtra, smRtio, purANuM vagere zAstragraMthanuM dahana karI, temAMthI A viSayane lagatAM vacano bhegAM karI, tenuM vivecana karavAnuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma AcArya AnaMdazaMkara dhruva, mahAmahopAdhyAya zrIdharazAstrI pAThaka, mahAmahopAdhyAya pAMDuraMga vAmana kANe, tathA bIjA keTalAka vidvAnoe samartha rIte karyuM che. te sahunAM saMzodhanano lAbha A pustaka taiyAra karavAmAM meM sArI peThe uThAvyo che. smRtipurANa uparAMta rAmAyaNa, mahAbhArata, bhAgavata, ApaNuM mahAna AcAryo, tathA itara sAdhusaMtone lagatAM be prakaraNe taiyAra karavAmAM agAunA kaI ekabe graMthanI madada maLe ema na hatuM. tethI tene lagatI sAmagrI te te viSayanA ke saMpradAyanA judA judA aneka maulika graMtho tathA itara vivecana bhegAM karIne temAMthI tAravI che. aspRzyatAne lagatI A sAmagrI pahelI vAra saMgRhIta karIne rajU karavAmAM anAyAse gAMdhIjInI eka jUnI icchAne saMtoSAI che, e mAre sAru vizeSa AnaMdano viSaya che. A pustaka taiyAra karavA mATe je aneka pustakonI jarUra paDI te meLavavAmAM madada karanAra mitronAM nAma ApI temano darekane zabdothI AbhAra mAnavAnI jarUra nathI; kema ke teo sahu Aptajano che, ne mAre sadabhAgye temanI A jAtanI madada mane sarva prasaMge maLatI AvI che. kaI mAhitI mATe huM kayA graMthane AbhArI chuM tene nirdeza te te sthaLe TippaNomAM karela che. Adhunika aspRzyatA kahe che ke mANasa aspRzya gaNAtI jAtimAM janme eTale jIvanabhara aspRzya ja rahe; ane tenI ke tenI jAtinI aspRzyatA kadI TaLe nahIM. evI aspRzyatAne zAstrane AdhAra nathI ema batAvyA pachI, maMdirapravezanuM juduM samarthana karavAnuM sAmAnya rIte na rahevuM joIe. paNa harijanAne maMdira praveza ane pUjAne adhikAra spaSTapaNe siddha karanArAM vacano eTalAM badhAM che ke te vAMcyA pachI maMdira pravezano virodha zAstrane nAme karavAnuM to koI sujJa puruSane mana na ja thAya. maMdiramAMthI aspRzyatA gaI eTale bIje badhethI te gaI ja. vaLI Aje havAmAM maMdira pravezanI vAta gAjI rahI che. tethI A pustakane maMdira praveza ane zAstro' e nAma ApyuM che. "aspRzyatA ane zA" e viSaya to enA peTAmAM AvI ja jAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarUAtanAM prakaraNomAM veda, tathA rAmAyaNa mahAbhArata, ane smRtio tathA purANonAM vacanonI AlocanA che. je paraMparA "smArtadharmane nAme oLakhAya che temAM paNa AjanA jevI aspRzyatAne tathA maMdira pravezanA niSedhane sthAna nathI, ema te te graMthakAronAM vacano tathA daSTAti parathI joI zakAya che. A pachI bhaktimArga athavA bhAgavatadharmanI aneka zAkhAonI AlocanA Ave che. jJAnamArga tathA karmamArgamAM maMdirone sthAna nathI. maMdiranI jarUra tathA tenuM sthAna bhaktimArgamAM ja che. tethI bhaktimArgane agresaronAM vacane maMdirone aMge vizeSa pramANabhUta gaNAvAM joIe. paNa bAhyAcArane prAdhAnya ApanAre karmamArga maMdira para potAno kabajo jamAvI beTho che. tethI ApaNe joIe chIe ke bhakti mArganA praNetAone cheka zarUAtathI tenI sAme satata virAdhane avAja uThAvavo paDyo che. vastIpatraka uparanA prakaraNamAM ApelI hakIkata, zAstravicArathI svataMtra rIte paNa, ApaNI AMkha ughADe evI che. chevaTe, hiMdu samAjanA AgevAnoe 1932mAM karelI pratijJA, ne maMdirapravezanI hilacAle karelI pragatine lagatI hakIkato ApI che; ane rAjasattA maMdiranA vahIvaTa para cheka prAcIna kALathI ke aMkuza dharAvatI AvI che tene lagatAM aitihAsika pramANe TUMkAmAM ApyAM che. A vAtanI utAvaLa zA sAru karo cho? haju jarA thobhI jAone, evuM keTalAka mitro kahe che. temane eTaluM ja kahevAnuM ke mAlavIyajI mahArAja jevA puNyAtmAnA pramukhapada nIce hiMdu samAjanA AgevAnoe gaMbhIra pratijJA karyAne paMdara varasa to thayAM. haju vadhAre keTaluM thubhavuM? ane maMdirapraveza je zAstrasaMmata hAya, to haju vadhAre DhIla karavAne zo artha che? A pustaka chapAtuM hatuM te daramyAna tenAM keTalAMka prakaraNe judA judA mitroe vAMcyAM. bIjA keTalAkanI joDe mAre vAta thaI. temAMnA ghaNAe pUchayuM: "to pachI aspRzyatA AvI kevI rIte ?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI jijJAsA thavI svAbhAvika che. paNa e purAtattvanA saMzodhanane viSaya che. ene viSe paNa vidvAnoe zuM lakhyuM che te jovAno prayatna meM karyo che. ene viSe judA judA aneka mata batAvAyA che; paNa te phakta aTakaLo ja che. eTaluM cokkasa che ke manusmRti pahelAMnA kALamAM koI jAtine aspRzya gaNavAne vicAra ja lekanAM manamAM nahotA. UMcanIcabhAva hato, paNa aspRzyatA nahotI. aspRzyatAne pahele ullekha manusmRtimAM Ave che; ane mahAmahopAdhyAya kANee te ema paNa kahyuM che ke manusmRti be vAra lakhAyelI che. vAta e che ke AvA rivAje koI eka ghaDIe, mANasoe bhegA besI TharAva karIne, cAlu karelA hetA nathI. e zarU thatAM ne phelAtAM vakhata lAgyo haze. temAM aneka baLoe kAma karyuM haze. aspRzyatAne lagatI sAmagrI bhegI karatAM mAre je kaMI vAMcavuM paDayuM te parathI mAro e khyAla baMdhAya che ke ApaNe tyAM eka jamAno e AvyuM jyAre ApaNe rahIsahI jUnI dhArmika mUDInI bahAranA humalA sAme rakSA karavAnA sArA hetuthI, tene dAbaDAmAM mUkI besI gayA; rakhene kAI AvIne ApaNuM saMskAradhana lUMTI jAya e bIke ApaNe gharanAM bArIbAraNAM baMdha karI dIdhAM. e jamAnAmAM bAhya svacchatA viSe Agraha ghaNo vadhI gaye. bAhya zauca bahu sArI ne jarUrI vastu che; paNuM AMtara zauca enA karatAMye vadhAre jarUranuM che. bAhya zaucano Agraha cheka cheDe pahoMce tyAre temAMthI aspRzyatA jevuM kaMIka pedA thayA vinA na rahe. je jamAnAmAM piLAne daravAjA karavA paDyA, gharanI bArIo nAnI karavI paDI, gharonAM bAraNuM rastA para rAkhavAne badale khaDakIomAM rAkhavAM paDyAM, te jamAnAmAM aspRzyatAne paNa janma ne pracAra thayo hovo joIe. dharmanA AMtarika marma karatAM tenA bAhya AcAranuM pAlana pramANamAM vadhAre saheluM che, ema haMmezAM jovAmAM AvyuM che, ane tethI bAhya AcArane viSe mANaso sAmAnya rIte vadhAre Agraha rAkhatA paNa jovAmAM AvyA che. traNa divasa para eka mitre A viSayamAM kahI te vAtamAM mane to ghaNuM satya lAge che. temaNe kahyuM : "ApaNo dharma agAu udAra, vizALa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane ujajvaLa hato. vacce eka aMdhArI rAta AvI gaI. te have vItI gaI che. ApaNe pAchA jAgRta thayA chIe, ne ApaNuM dharmane je mULa pravAha hato tene ja ApaNe pharI AgaLa calAvavA mAgIe chIe." aspRzyatA uparAMta UMcanIcabhAva viSe paNa A pustakamAM ghaNuM vacane utArelAM dekhAze. A baMne ghaNe gADha saMbaMdha che. aspRzyatA e UMcanIcabhAvanI parAkASThA che. e UMcanIcabhAva paNa javo joIe. koI mANasane tenA cAritra yA vidvattAne kAraNe bIjA mANase UMco mAne ne mAna Ape e judI vastu che. paNa te mANasa pite jyAre pitAne bIjAthI UMco mAnavA mAMDe tyAre to tenuM patana thayuM samajavuM. eTale ja sarva AcAryo ne sAdhusaMtoe namratA ne nirabhimAnane pATha nirapavAdapaNe zIkhavyo che. e pATha pAke kema karAya ? ghAsaNInA regIne gaMdI havAmAM rAkhIne game teTalI davAo ApIe, toye tene roga jato nathI. tene paMcaganI ke devalAlI jevI UMcI jagAe rAkhe heya, te te sthaLanI zuddha havA ja tenA rogane ghaNe aMze maTADe che. te ja pramANe A pustakamAM, UMcanIcabhAva vagere upara sIdhA prahAra karavAne badale, vAcakane hiMdu dharmanI UMcI sapATI para laI jaI tenAM zikharo - gItA, bhAgavata, AcAryo ne sAdhusaMtonAM jIvana ne vacane vagere - para pheravavAno prayatna karyo che. e girivihAra karatAM temane ema thayA vinA nahIM rahe ke ApaNe to A "unnata girizaMgenAM vasanArAM chIe; ApaNAmAM te aspRzyatA ne UMcanIcabhAva jevI saMkucita vRttio hoI ja kema zake? Ama temanAM manamAMthI e vRttio ApoApa kharI paDavA pAmaze, athavA kharI paDavI joIe. A kriyAne mAnasazAstramAM "saplImezana" arthAta "UrvIkaraNa" ne nAme oLakhI che. bhagavAna buddha mANasane AvA ja "prajJAprAsAda" upara caDAvavAnA prayatna karatAM kahyuM che: "e prajJAprAsAda upara caDIne, zokarahita thayele zokavALI prajAne, parvata upara Ubhelo bhUmi upara UbhelAne, jue che tema, te dhIra puruSa bALako - aNo -ne jue Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. * dharmamAM AvI hIna saMkucita vastuone sthAna na haya, ema evA mANasane juduM samajAvavuM paDatuM nathI. tema ja hiMdu dharmane upahAsa karanArane paNa AmAMthI ghaNuM jANavA vicAravA jevuM maLI raheze. je dhameM AvA mahAgrantha ne mahApuruSo utpanna karyA che te te atyaMta Adarane ja pAtra hoI zake. gAMdhIjIe kahyuM che : "kaI paNa dharmanI parIkSA tenA kharAbamAM kharAba namUnA parathI nahIM, paNa teNe upajAvelA sarvazreSTha namUnAo parathI ja thavI joIe, kema ke te namUnA ja ApaNe mATe sudhAravAnA nahIM to anusaravAnA AdarzarUpa gaNI zakAya." (harijanabaMdhu, 19-7-36) eTale mane lAge che ke hiMdu dharmanI vizALatA, udAratA, ne bhavyatA batAvanArAM keTalAMka prakaraNa vinA A pustaka adhUruM ja rahyuM hata. A pustaka zAstrane upahAsa karanAra naryAM buddhivAdI sudhArakanI daSTie nathI lakhAyuM, paNa zAstrane viSe aMdara dharAvanAra bhAvika hiMdunI dRSTie lakhAyuM che, e vAtanI sAkSI have pachInAM pAnAM pUraze evI AzA che. je je vacanone nirdeza karyo che te sarva mULa vacana AkhAM, pUrA sthaLanirdeza sAthe, TippaNamAM ApyAM che; jethI enA je arthe pustakamAM ApyA che te kharA che ke khoTA, ane saraLa rIte karyo che ke mArImacaDIne karyo che, tenI parIkSA sujJa vAcake jAte karI zake tema ja dhAre te te te mULa grantho ughADIne vadhAre kaTI paNa karI zake. mULa vacananA zabdone mArImacaDIne artho kADhyA hoya, te te vacana vivecakanA pakSane majabUta banAvavAne badale UlyAM tene nabaLo pADe che. satyanI AvI AkarI kasaTImAMthI pAra Utare te ja pakSa sAce gaNAya. A pustaka lakhatAM manamAM lagabhaga eka pratijJA karI hatI ke kaI paNa vargane utArI pADavA jevuM dekhAya, athavA ke mANasanuM * pannApAsAdamAruyaha asoko sokini paje / pabbataTTho ca bhummaTe dhIro bAle avekkhti|| dhammapada 28. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dila dukhAya evuM kazuM lakhavuM nahIM. vicAronA vinimayathI mANasonAM dila dukhAtAM nathI, paNa tIkhI TIkA ane vASpahArathI dukhAya che kharAM. evAM vAkhANathI lAbha kazo ja thato nathI. A saMyamanI maryAdA ahIM ThIkaThIka aMze jaLavAI che e vizvAsa che. A pustaka vaDe kAI paNa pakSa upara vAdavivAdamAM jIta meLavyAno AnaMda levAne nathI. ApaNe to vinaya ane saraLatA vaDe temanAM mana jItavAM che. ApaNA vicAro keIne aLakhAmaNA hoya ne e kAraNe te nArAja thAya eno upAya nathI. paNa emAM ApaNe vAkaprahArathI vadhAre na karIe. eTalA mATe gAMdhIjIe eka vAra kaheluM : "sudhArako je mAne ke teo sanAtanIo karatAM caDI gayA kema ke temane jJAna thayuM ne pelA aMdhArarUpamAM paDelA che, te te sanAtanIonAM hADane palALI nahIM zake. . . manusmRtinA becAra zloka TAMkIne sudhAraka je batAve ke sanAtanIo upara vijaya meLavyo, te ema vijaya nathI maLavAne. jema jema ApaNane A viSayanI mahattAnuM jJAna thatuM jAya tema tema ApaNAmAM namratA AvavI joIe, sanAtanIo viSe Adara paNa vadhavA joIe. Adara zAne mATe? emanAmAM keTalAka pAkhaMDI che, dharmane nAme pAkhaMDa calAve che, ene ulekha huM koI jagyAe karI cUkyo chuM. evuM pAkhaMDa te jagatamAM rahevAnuM. paNa huM nathI mAnate, ne sudhArako paNa nathI mAnatA, ke sanAtanImAtra pAkhaMDI che. sanAtanIomAM keTalAye zuddha hRdayathI ema mAnanArA che ke Aje jema aspRzyatA cAle che tema cAlavI joIe, ne tema na thAya te saMkara pedA thaze. ghaNuM vakhatathI cAlatI AvelI vastune mANase jhaTa kADhI nathI zaktA. evuM aspRzyatAne viSe che. ne ene te vaLI ApaNe dharma mAnIne calAvelI che. tethI huM sudhArakone vinaMtI karuM chuM ke tame sanAtanIonI nindA na karatA. temanI pAse tamArA kesa rajU karajo; paNa vinaya, maryAdA, namratA nahIM cUkatA." (harijanabaMdhu, 8-7-34). rAmadAsa svAmI paNa brAhmaNonI durdazA joI UkaLI UThelA, ne temaNe sakhata vANaprahAra karelA. paNa pachI duHkha ane namratAthI kahyuM: "huM paNue eka brAhmaNa ja chuM ne? meM je kaMI vacana kahyAM che te to atizaya dardathI kahyAM che. prasaMga joIne mArA moMmAMthI svAbhAvikapaNe e bela nIkaLI gayA che. tenI tame kSamA karaje." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 AmhI hI teci brAhmaNa / duHkheM bolileM he vacana // prasaMgeM bolileM svabhAveM / mA kele pAhije // vAsaNodha 64; 7; 28, 40, ema "sanAtanI" ne "sudhAraka" baMne eka nAvamAM beThelA che. baMne sAthe ja taravAnA ke DUbavAnA che. vaLI ApaNane Aje jemanI joDe matabheda dekhAya che temanA vicAra kaI paLe ekAeka badalAze e viSe ApaNAthI zuM kahI zakAya? dakSiNa bhAratane tAje dAkhalo ApaNI najara sAme che. eTale koI vaktA ke lekhaka evuM abhimAna na rAkhe ke amArA belavA ke lakhavAthI AvuM mataparivartana thayuM. e parivartana to te mANasanAM hadayamAM beThelo AtmArAma jAgaze tyAre ja thavAnuM che. bhASaNo ne lekho to e mANasonAM hadaya ane AtmAne sparza karavAnA alpa prayatnarUpa che. tethI vAcake joze ke A pustakamAM ApaNuM mahAna AcAryo ne dharmavettAonAM vacano ApavA ne teno marma samajAvavA uparAMta bIje upadeza kayAye ApeluM nathI. e kaze upadeza ApavAno A lekhakano to adhikAra nathI ja. eka namra vinaMtI bIjI paNa che. A pustaka aneka zAstronA hAthamAM javA saMbhava che. temane prArthanA che ke teo tarata khaMDanamaMDanamAM UtarI na paDe, paNa zAMtipUrvaka AkhuM pustaka vAMcI vicAra kare. khaMDanamaMDanathI bharelA "zAstrArthe' ApaNA dezamAM ochA nathI thayA. emAM ghaNe bhAge satyAnveSaNa karatAM sAmA pakSa para vijaya meLavavAnI icchA vadhAre hoya che. evA "zAstrArtha'. ne ApaNuM nyAyazAstra paNa nApasaMda karyo che. satya zodhavAnI vRttithI karelI vicAronI Apale te "vAda'; ane pratipakSa para vijaya meLavavAnI IcchAthI karelI carcA te jalpa'. vAdane e zAstramAM pasaMda karI jalpane viSe aruci batAvelI che. vaLI ahIM te. jalpa' karIne khaMDana paNa ApaNA mahAna AcAryo ne sAdhusaMtonAM vacanonuM ja karavAnuM che, e bhUlavuM ghaTatuM nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka prasiddha saMpradAyanA sthApaka viSe paNa A pustakamAM lakheluM che. tenI pAchaLa atyaMta Adara ane pUjyabhAvanI vRtti rahelI che e juduM puravAra karavAnI jarUra bhAgye ja heya. e lakhANa saMpradAyanA - arthAta jeNe saMpradAyanI kaMThI bAMdhI heya evI - mANasanuM nathI, eTalA kAraNasara te te saMpradAyanA anuyAyIo e viSe vicAra karavAnI nA pADe evuM to banavAjoga nathI. ApaNuM dharmagurUnAM ja vacana saMpradAya bahAranA mANase kADhIne rajU kya hoya tethI temAM zuM pharaka paDe che? UlaTuM ApaNane to AnaMda thavo joIe ke ApaNA mahAna dharmasthApakanAM vacana bIjAone paNa AdarapAtra lAge che. vaLI saMpradAyane kharo mANasa te te gaNAya je mULa sthApakanAM vacanane vAMce, vicAre ne anusare; kaMThI bAMdhavI na bAMdhavI e mahattvanI vAta nathI. kaMThI bAMdhyA vinA paNa vallabhAcArya ke sahajAnaMda svAmInA sAcA anuyAyI thaI zakAya che. sUryanuM upasthAna karavAno adhikAra mANasamAtrane che, temAM keIne Aga haka nathI. A mahAna dharmasthApake paNa sUryanA jevA che. temane vaMdana karavAno adhikAra koIne nathI ema kema kahI zakAya? athavA kahe ke teo himAlayanAM zikharo jevA che. emanA upadezamAM gaMgotrImAMthI nIkaLatI gaMgA jevI vizuddhi ne nirmaLatA keTalI badhI dekhAya che. enA marmane ApaNe anusarIe te ghaNuM sAruM, eTaluM ja A pustakamAM kahevAno Azaya rakhAyA che. ApaNe game te saMpradAyanA heIe toye bIjA saMpradAyanA sthApako viSe ApaNe Adara rAkhavo ghaTe che. gAMdhIjIe kahyuM che ke "saMpradAya ghaNuM che, paNa dharma to eka ja che." A pustaka sadbhAgye maMgala prasaMge prasiddha thAya che. mahArASTramAM svarAja sthapAyuM tyAre rAmadAsa svAmIe gAyeluMH "Aje dezamAM sadAnaMdano udaya thayo che. sukha ne saMtoSa phelAyAM che. parAdhInatA gaI che. eka pracaMDa sattA dezamAMthI cAlI gaI che." sadAnaMdI udo jAlA / sukha saMtoSa phAvalA / parAdhenatA gelI / sattA udaMDa cAlilI // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 evA parAdhInatAnA nAzanA zubha avasara Aje ApaNe mATe AvyA che. gAMdhIjIe 1920mAM nAgapuranI mahAsabhA vakhate ApelI eka mulAkAtamAM kaheluM : ' svarAjamAM vAdhabakarI eka Are pANI pIze.' e aa tyAre ja anI zake jyAre nAnAmAM nAne, ane rAMkamAM rAMka, mANasa paNa peAtAnA rAjakIya, sAmAjika te dhArmika hA * vagaraaDacaNe bhAgavI zake. emAMne! ja eka haka te maMdirapravezane che. vaDeAdarA, 10-8-'47 caMdraza kara prANazakara zukala Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSepanI samaja a. - atharvaveda ba. nA. - bRhannAradIyapurANa atri. - avismRti bra. sU. - brahmasUtra anu. ----- anuzAsanaparva bha pu. - bhaviSyapurANa Adi. - Adiparva bhA. -- bhAgavata A.gha.sU.-ApastaMbadharmasUtra bhA. zrI. sU. - bhAradvAjazrItasUtra . phi.-IDiyana philaphI bhISma. - bhISmaparva (rAdhAna) ma. bhA.- mahAbhArata udyoga. - udyogaparva manu. - manusmRti R.-Rgveda mai. saM. -maitrAyaNIsaMhitA e. bhA. - ekanAthI bhAgavata yAjJa. - yAjJavalkyasmRti ai. A. - aitareya AraNyaka vana. - vanaparva ai. bA.-aitareya brAhmaNa va. pu.- varAhapurANa kA. zrI. sa. - kAtyAyanazrautasUtra vA. pu. - vAmanapurANa gI. - gItA . vA. rA. - vAlmIkirAmAyaNa go. dha. sU. - gautamadharmasUtra vA. saM. - vAjasaneyIsaMhitA cai. ca.- caitanyacaritAmRta vR. hA.- vRddhahArItasmRti chAM - chAMdogyopaniSat vi. dha. -- viSNudharmottarapurANa ta. dI. ni. - tattvadIpanibaMdha za. brA. - zatapathabrAhmaNa * tai. A.- taittirIya AraNyaka zAnti. - zAntiparva tai. brA. - taittirIya brAhmaNa zAM. brA. -- zAMkhAyanabrAhmaNa tai. saM. - taittirIyasaMhitA zA. bha. sU -- zAMDilyabhaktisUtra du. sa.-durgAsaptazatI zAM. bhA.- zAMkarabhASya de. bhA. - devIbhAgavata zi. pu. -- zivapugaNa nA. bha. sU. - nAradabhaktisUtra zve. - zvetAzvataropaniSat pa. pu. - padmapurANa su. - subodhinI pArA. -pArAzarasmRti skaM. pu. - skaMdapurANa pU. mI. sU. - pUrvamImAMsAsUtra smR. ra. - smRtiratnAkara - vR. -bRhadAraNyakopaniSat . smR. sA. - smRtyarthasAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA upeAdhAta saMkSepeAnI samaja 1. vedakALa 2. cAtu 3. zUdranA adhikAra . 4. janma ane AcAra 5. aspRzyatA 6. keTalIka itihAsa'thAe 7. bhAgavatadharmanA vizALa pravAha anukramaNikA naraharibhAI parIkha caMdrezakara zukla 8. bhAgavatane mAnavadharma . 9. ahI. AbhaDacheTa nathI 10. harijanane pUjAnA adhikAra 11. harijanane ma'dvirapravezane adhikAra 12. A te dhama ? 13. zaMkarAcArya 14. rAmAnujAcA 15. vallabhAcA 16. razaiva sa`pradAya 17. caitanya 18. jagannAthanA bhakto 19. mahArASTrane satameLe 20. sahajAnaMda svAmI 21. bIjA sAdhusaMtA 22. jaina dharmamAM aspRzyatA 23. bauddha dharma ane saMdha . 24. rAjyA~nA phALA 25. hiMdu samAjanI pratijJA 26. upasa'hAra pariziSTa muMbaI zahera ane parAMmAM hirajane mATe khUlelAM madirA 11 21 3 7 13 21 27 36 para 59 02 96 106 117 123 133 150 167 192 195 230 sara 284 291 301 311 329 339 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdirapraveza ane zA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ON vedakALa vedakALamAM aspRzyatA nahetI. Arya, ane dAsa athavA dasyu, e be prajA vaccenAM yuddhonA ullekha RgvadamAM ThekaThekANe Ave che. A gorA, ne dasyu kALA hatA; ne temanI cAmaDInA judA raMga parathI nekhA oLakhAtA. RdamAM cheka zarUAtamAM A be varNana ja ullekha che - Arya ane dasyuM. "varNa" zabdano artha che raMga; ne be samUhe judA raMganI cAmaDIvALA tethI judA "varNa' gaNAyA. veda Aryone dharmagrantha hoI temAM dastuonI nindA sUcavanArAM aneka varNana che. AryonA deva te dasyunA deva nahatA. dasyaone nAza thAya te mATe A indradevane prArthanA karatA. paNa dasyao aspRzya hatA evuM TvedamAM kyAMye kahyuM nathI. "Arya ane dAsanI vacce aspRzyatA to nahotI ja." AgaLa jatAM A be jAtio vaccenAM jherara ochAM thayAM. A dastuonI madada laIne mAMhomAMhe laDavA lAgyA; tene lIdhe ekabIjAne paricaya vadhyo, ne paraspara dveSa ocho thaye. je kALe A be jAtio laDatI tyAre paNa agatya jevA samadarzI RSi Arya ne dAsa vacce bhedabhAva na rAkhatAM baMnenuM zubha IcchatA ne baMnenI sevA karatA. pachI to dasyuone Arya parivAramAM samAvI levAnI pravRtti zarU thaI. vizvAmitrane je gAyatrI mannanuM darzana thayeluM te mantra bhaNAvI hajAro dasyuone Arya banAvavAmAM AvyA.4 ghaNI anArya jAtio ne temanA devane Arya saMghamAM bheLavI levAmAM AvyAM. dIrghadazI ne udAra mananA RSi vizvAmitre dastuone pitAnA putro karI sthApyA. sarvedamAM asura jAti (asurya varNa)no ullekha che. AgaLa para taittirIya brAhmaNamAM kahyuM che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadirapraveza ane zAsro C vaNuM.' ' " ke brAhmaNu te daivI vaNu, te zUdra te asurya arthAt asurane A ane dasyane bheda aSTa thaI, tenI jagAe Aya ane zUdrane bheda UbhA thayA; paNa te thADA kALane mATe ja. A uparathI ema mAnavAne kAraNa maLe che ke sahitAkALamAM jemane asura ke dasyu gaNatA temane ja brAhmaNukALamAM zUdra gaNyA haze. 'he indra, tame dAsane dharatInuM ja usIkuM karAzyuM, arthAt temane bhoMyabhegA karyo,'10 e jUnI bhASA hatI. tene ThekANe have prArthanA karavAmAM Ave che ke brAhmaNa, kSatriya te vaizyanI sAthe zUdrane paNa tejasvitA Ape.'11 vaLI AtmayajJAnanI avasthAmAM ema paNa kahe che ke mAchI, dAsa ane jugArI sarva brahmarUpa che.'12 paraspara dveSa ane saMgrAmanI jagAe sneha ane aikayanI sthApanA thAya che; ane A saMskRti vizALa rUpa dhAraNa karI navuM prasthAna Adare che. smRtiomAM jene ' aMtyaja ' gaNI che evI aneka jAtione ullekha RgvedamAM che. 'A leAkeAnI judI jAti hoya toye, te kAI paNa rIte aspRzya hatA evA nirdeza te vedamAM kayAMye nathI.'13 RgvedanI saMhitAmAM te ' cAMDAla ' ane ' pujkasa ' e zabda paNa kayAMya AvatA nathI.13 chAMdogya upaniSadamAM cAMDAla 'nA ullekha Ave che, te tyAM kahyuM che ke ' jee A leAkamAM hIna AcaraNa kare che temane hIna cenimAM -- arthAt kUtarA, sUvara ke caMDAlanI yonimAM janma maLe che.'14 ahIM caMDAlane ' hIna ceni'mAM gaNyA che; paNa te arapRzya che evuM sUcana jarAye nathI.15 A vAkayamAM brAhmaNa, kSatriya te vaizyanA ullekha che, paNa zUdranA ullekha nathI. pahelA traNanAM nAma pachI, ceAthuM nAma zudrane badale cAMDAlanu Ave che. te parathI ema mAnI zakAya ke 'chAMdogyanA kALamAM sudhdhAM cAMDAlane bhale halakAmAM halakA paNa zudra ja gaNavAmAM AvatA haze. '16 " 6 bIjo eka nirdeza bRhadAraNyaka upaniSadamAM che, temAM kahyuM che A prANe devAnA pApaneA, eTale ke mRtyune, nAza karyAM pachI, mRtyune jyAM dizAonA cheDe Ave che tyAM kADhI mUkayo. tyAM teNe devAnA pApanu raheThANa banAvyuM. tethI kAie bahAranA leAkeAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedakALa pAse javuM nahIM; tema ja dizAone cheDe javuM nahIM. tyAM jatAM rakhene pApane - mRtyune bheTa thaI jAya.'17 ahIM kaI jAtione ullekha nathI. zaMkarAcArya temanA bhASyamAM kahe che: "vaidika jJAnavALA leke jemAM rahetA hoya tevA pradezane dizA zabdamAM samAveza thAya che. vedajJAnano virodha karanArA loke jyAM rahetA hoya te pradezane dizAono cheDe kahevAya."18 koNe kahe che ke A varNana pleccha jevA lake - jemane zatapatha brAhmaNamAM ullekha che19 -lAgu paDe che, cAMDAlane nahIM; kema ke cAMDAlane bhale veda bhaNavAne adhikAra na hoya, teo vedanA virodhI to nathI ja, tema teo Arya pradezanI bahAra paNa rahetA nathI. "tethI, vedakALamAM aspRzyatA hatI ema puravAra karavAmAM A vacanathI madada maLatI nathI. 20 vaLI A vacanane arthe karavAmAM rAmAnuje to "dizAmataHe zabdane "svecchadeza" ane "aMtyajana" eTale "sveccha" evo spaSTa artha karyo che, te paNa A vicArane Teko Ape che. TipaNe 1. juo mahAmahopAdhyAya pAMDuraMga vAmana kANeH "e hisTarI opha dharmazAstra', vai. 2, pArTa 1, prakaraNa 2 tathA 4. mahAmahopAdhyAya zrIdharazAstrI pAThaka: "aspRzyatecA zAstrArtha" (marAThI), bhAga 3, 4. kanaiyAlAla munazI : "akhaMDa hiMdustAna', pR. 310-337. 2. yuvA sUcUnuM ghartha vamavata . 2; 24; . (indradeve dasyuene mArI Arya varNanuM rakSaNa karyuM.) yo rAsa ramavAM guhAvi: | R. 2; 22; 4. (jeNe dAsa varNane harAvI tene guphAmAM dhakelI dIdho.) ravI. nRpendrakumAra dattaH "AryanAIjhezana opha InDiyA', pR. 112. jI. eca. mIsa : "dharma eMDa sesAyaTI' (1935), pR. 111. 3. 3mI vaji: puSa hatyA dhvAriSI kAma . 2; 201; 6. | (sAmarthyavAna evA RSi agatye baMne varNone utkarSa karyo, ne devalokamAM kharekharA AzIrvAda meLavyA.). Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zA 4. zAlIna : vahanDiyA', pR. 318. 5. rAdhAkRSNana : 'vana viyaa2yaa|', pR. 70-1; & vanadRrzana', pR. 33. 1. ta ete andhAH puNDrAH zabarAH pulindA mRtibA iti udantyA bahavo vaizvAmitrA dasyUnAM bhUyiSThAH / ai. brA.-7; 14. (mAso -pu94, zasara, pulinda bhane bhUti-moTI saMkhyAmAM sImA para rahe che. ghaNAkharA dastuo vizvAmitranAM saMtAno che.) 7. R. 9; 71, 2. 8. daivyo vai varNo brAhmaNaH asuryaH shuudrH| te. brA. 1; 2; 6. 9. tenAI sarva pazyAmi uta zUdramutAryam / a. 4, 20, 8. (jenA vaDe huM sarvane joI zakuM- zUdrane tema ja Aryane.) vaNa : a. 4, 20; 4. a. 19; 32, 8. vA. maM. 14; 13. 10. kSA dAsAyopabahaNI kaH / R. 1; 174; 7. 11. rucaM no dhehi brAhmaNeSu rucaM rAjasu naskRdhi / rucaM vizyeSu zUdreSu mayi dhehi rucA rucam / tai. saM. 5, 7, 6, 3, 4. 12. brahma dAzA brahma dAsA brahmaiveme kitavAH / 13. : sena, pR. 199. . 13ka. prassayandra su: 3-Aryana pobATI (1925), pR. 37. 14. ya iha kapRyacaraNA abhyAzo ha yatte kapUyAM yonimAporan zvayoni vA sUkarayoni vA caNDAlayoni vA / chAM. 5, 10, 7. 15. ANe : menana, . 196-7. 16. saNe : menana, pR. 199. 17. vR. 1, 3, 10. 18. zrautavijJAnavajjanAvadhinimittakalpitatvAdizA tadvirodhijanAdhyuSita eva dezo dizAmantaH / bR. zAM. bhA. 1, 3, 10. 14. tasmAnna brAhmaNo mlecchet / za. brA. 3; 2, 1; 24. 20. ANe: memana, 5. 197. zrIdharazAzrI 5 : yana, 5. 88-8. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAturvarya ati prAcIna kALamAM AryomAM eka ja varNa hato. mahAbhAratamAM kahyuM che : "varNomAM kazo bheda ke pharaka nathI. AkhuM vizva brAhma, arthAta brahmAnuM sarajeluM, che. brahmAe te agAunA yugamAM racyuM, ane pachI temAMthI judAM judAM karma anusAra judA judA vaNe paDyA." upaniSadamAM kahyuM che: "eka zarUAtamAM vizvamAM je kaMI hatuM te brahma (brAhmaNa) ja hatuM. te brAhmaNa ekalo hato. ekale hovAthI te kAmane pahoMcI zakato nahIM. tethI teNe bahu ja UMcA prakAranA rUpavALA kSatriyane pedA karyo . . . . A rIte brAhmaNa, kSatriya, vaizya ne zuddha pedA thayA." paNa A cAra varNa te sAkSAta brahmanAM ja cAra rUpa hatAM. "brahma devAmAM agninuM rUpa lIdhuM, ane mANasAmAM brAhmaNanuM. kSatriyanuM rUpa laIne brahma kSatriya banyuM; vaizyanuM rUpa laIne vaizya banyuM; zadranuM rUpa laIne zadra banyuM."3 ahIM khAsa jovA jevuM to e che ke zadrane paNa brahmanuM ja eka rUpa mAnyo che; tene bIjAo karatAM halake gaNyA nathI. vedanA puruSasUktamAM paNa e ja vicAra che. tyAM kahyuM che : "brAhmaNa e virATa puruSanuM mukha hato. rAjanya enA be hAtha banyo. vaizya enI jAMgha che. ane zudra enA be pagamAMthI janmyo."4 zarIrane jema A judA judA avayavonI sarakhI jarUra che, tema samAjane A judA judA varNonI paNa sarakhI jarUra che. zarIranA paganI peThe zudra cAlavAnuM - sevA tathA majUrInuM - kAma kare mATe tene pagamAMthI janmele kahyo che, paNa te bIjA karatAM halake che evuM kahyuM nathI. Arya samAjamAM A cAra ja varSo hatA, pAMcame varNa nahoto. damAM "viza" e zabda Ave che, tyAM ene artha thAya che prajA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zAse - athavA prajAsamUha. vaLI RdamAM "paMcajana' zabda paNa Ave che. eka jagAe kahyuM che ke "pAMca samUhanI banelI prajAe moTe avAje indranI prArthanA karI." viza zabdanA vizeSaNa rUpe "pAMcajanya' zabda vAparyo che, e batAve che ke "jana" ane "viza'nA arthamAM bhAgye ja kazo pharaka hoya. eTale "janane arthe paNa prajA ke prajAsamUha thAya che. AvedamAM to anusa, kuhyusa, yadu, tuvaMzasa ane puru e pAMca jAtione "paMcajanA' kahI che. A vAta AgaLa jatAM bhulAI gaI lAge che. yAske, temanA "nirakta mAM, te veLA pracalita evA be artho noMdhyA che. eka mata pAMca samUha A pramANe gaNAve che - gandharvo, pitara, deva, asure, ne rAkSase. bIjo mata cAra varNa ne uparAMta pAMcame niSAda ema pAMca varNa evo artha kare che. A bIjo artha kharo che ema jarA vAra mAno, toye e parathI te ema sUcita thAya che ke niSAdane savarNa gaNavAmAM Avyo hato, avarNa athavA varNabAhya nahIM. ghaNAM saikA pachI sAyaNa A artha Ape che. paNa kada pachI taratanA kALamAM racAyelA zapatha brAhmaNe cAra ja varNa gaNAvyA che.10 veda parathI to dekhAya che ke A "paMcajanone te yajJa karavAno paNa adhikAra hato.11 gItAe "cAturvarya" zabda vAparyo che. 12 mahAbhArate spaSTa zabdomAM kahyuM che ke "varNa cAra che; pAMcamo varNa che ja nahIM. '13 manue paNa niHsaMdeha rIte kahyuM che ke "brAhmaNa, kSatriya, ne visya e traNa varSe dijAti eTale be vAra janmelA. ethe zudra te eka vAra janmele. te uparAMta pAMcame varNa nathI.'14 mahAbhArata kahe che: e brAhmaNe (parazurAme) pRthvI nakSatrI karyA pachI kSatriya strIo putro meLavavAnI IcchAthI brAhmaNe pAse gaI; ane temAMthI brAhmaNa vagere cAra varSe utpanna thayA. 15 mahAbhAratamAM paMcajanAH " zabda Ave che tyAM madhyayugIna TIkAkAra nIlakaMTha asura, gaMdharva vagerene gaNAvyA che. bhAgavatamAM te "paMcajana' e prajApatinuM nAma che, ane temanI putrI asiphanIne "pAMcajanyA' kahI che. vaLI "paMcajanI' e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - cAtuvaryA vizvarUpanI putrI ne bhAratanI patnInuM nAma che.17 liMgAyata saMpradAyamAM UMcAmAM UMco varga liMgI brAhmaNone che. A vargamAM be peTAsamUha che - eka AcAryone, ane bIje paMcameno. zivanA IzAnamukhamAMthI eka gaNezvara nIkaLyo, tene pAMca moDhAM hatAM. A pAMca moDhAMmAMthI pAMca "paMcama' nIkaLyA. temanAM nAma makhAri, kAlAri, purAri, smarAri, ane vedAri hatAM. e mULa te zivanAM ja mukha hatAM; ne temaNe karelAM judAM judAM kAryone lIdhe temane A nAma apAyelAM hatAM.1 ahIM "paMcama' zabdane artha kevo judo ja che te joI zakAya che. amarakeSamAM paMcajana'no artha "manuSya" e Ape che. mahAmahopAdhyAya kANe lakhe che : "Adhunika kALamAM kahevAtA aspRzyone paMcama kahevAmAM Ave che, e vastu smRtiparaMparAthI viruddha che . . . . A uparathI ema phalita thAya che ke pANini ane pataMjalie cAMDAlo ne mRtapAne zUdromAM samAveza karyo hato. aMgirase "atyAvasAyI"nI gaNanAmAM cAMDAla ane zvapanI jeDe kSattA, sUta, vaidehika, mAgadha ane Agava ( je badhI pratiloma jAtio che)ne ullekha karyo che,18 temAM e spaSTa rIte batAve che ke pote cAMDAlone zUdromAM samAI gayelA mAne che. manue kahyuM che ke sarva pratiloma jAtionA dhame zUdranA dharmo jevA che.19 mahAbhAratanA sAntiparvamAM te sApha kahyuM che ke vidvAna brAhmaNe vaidehikane zUdra ja kahe che. 20 paNa dhIre dhIre zUdro tathA cAMDAla jevI jAtio vacce bheda paDavo zarU thayo. raDhi tathA aLagApaNAnI bhAvanAne lIdhe aspRzyonI yAdImAM navI jAtione umero karavAmAM AvyA; joke tema karavA mATe zAstramAM kazo AdhAra nahotA.21 viSNudharmottaramAM "aMtyaja" ane "zadra' e zabda eka ja jAtine lAgu paDe che ema spaSTa batAvyuM che.22 e ja granthamAM aMtyaja' e zabda zadranA arthamAM vAparelo che. 23 je jAtione atrismRtimAM "anyaja' kahI che tene ja skaMdapurANamAM "za" kahI che. 24 . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'dipraveza ane zAstrA mahAbhAratamAM parAzara janakane kahe che : " he puruSavara ! zrutimAM tA cAra ja vaNu gaNAvyA che -- brAhmaNa, kSatriya, vaizya ne zuddha. e cAra sivAyanAM je nAma che, te A cAranA mAMheAmAMhenA mizra vivAhathI utpanna thayelA leAkeAnAM che. he atirathI kSatriya ! aba', ugra, vaidehaka, zvapAka, pulkasa, stana, niSAda, sUta, mAgadha, ayeAga, karaNa, trAtya, ane cAMDAla e badhA A cAra varNInA mizra vivAhanI ja saMtita che. matalabma ke e cAra varNonI bahAranuM kAI nathI.'25 mahAmaheApAdhyAya zrIdharazAstrI pAka kahe che: to sArAMza, halakA ne apavitra dhadhA karanAra cAMDAla, anyaja, antyAvasAyI vagere leAkA sudhdhAM cAturyamAMnA thUke vamAM ja samAyelA hAvAthI temanA pAMcame vaNaeN naheAteA. 26 hiMdanI hAi kArToe evA cukAdA ApyA che ke 'aspRzya' gaNAtA vargInA lagna paratve zUdromAM samAveza thAya che.27 " tripaNe 1. na vizeSo'sti varNAnAM sarva brAhmamidaM jagat / brahmaNA pUrvasRSTaM hi karmabhirvarNatAM gatam // rAnti. 288; 2. 2. nru. 6; 4; K, 21. 3. tadetad brahma kSatraM viT zUdraH / tadagninaiva deveSu brahmAbhavad brAhmaNo manuSyeSu kSatriyeNa kSatriyo vaizyena vaizyaH zUdreNa zUdraH / ae. ; 4; 21. 4. brAhmaNo'sya mukhamAsId bAhU rAjanyaH urU tadasya yad vaizyaH padbhyAM zudro kRtaH / ajAyata || . 20; 60; 2. 4. lAzIvizaH sUrye sahyAH / . 2; 22; (huM indra, sUrya jevA tejasvI vajra vaDe tame dAsa leAkAne mArI nAkhA.) 5. indra kSitInAmasi mAnuSINAM vizAM daivInAmuta pUrvayAvA / * 2; 24; 2. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAturNaya (chandra, tame manuSyalAnI hevalAnI prajanA agresara ch|.) agirdIdAya mAnuSISu vikSu / R. 4, 6, 7. (bhanuSyasobhA mani TIpIyo .) 6. yatpAMcajanyayA vizendra ghoSA asRkSata / R. 8; 63, 7. 7. aNe : senana, 5. 32-3. 8. sa. pI. DItha : ' sa', vo. 1, pR. 497. 4. gandharvAH pitaro devA asurA rakSAsItyeke / catvAro varNA niSAdaH paJcama ityopamanyavaH / nirukta 3; 8. 10. za. vA. 5, 4, 6, 9, 11. paJcajanA mama hotraM juSantAm / R. 10, 53, 5. (5yana bhArI vana ro.) yaziyAsaH paJcajanA mama hotraM juSadhvam / R. 1.0, 53.4. (he paMcajane ! tamane yajJa karavAno adhikAra che. tame mAre na ro.) / 12. cAturvarNya mayA sRSTaM guNakarmavibhAgazaH / gI. 4; 13. 13. smRtAzca varNAzcatvAraH paJcamo nAdhigamyate / anu. 47; 18. 14. brAhmaNaH kSatriyo vaizyastrayo varNA dvijAtayaH / caturtha ekajAtistu zUdro nAsti tu paJcamaH // manu. 10; 4. * 15. tadA niHkSatriye loke brAhmaNena kRte sati / brAhmaNAn kSatriyA rAjan sutArthinyo'bhicakramuH / catvAro'pi tato varNA babhUvurbrAhmaNottarAH // zAnti. 11. eSA paJcajanasyAGga duhitA vai prajApateH / asiknI nAma patnItve prajeza pratigRhyatAm // tasyAM sa pAJcajanyA vai viSNumAyopabRMhitaH / , bhA. 6, 4, 51. 6; 5; 1. 17. bharatastu paJcajanIM vizvarUpaduhitaramupayeme / bhA. 5, 7, 1. 17ka. sAMDA292: vivAbha, zavAbha, sa bhAInAra rilijiyasa sisTimsa', pR. 137-8. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para maMdira praveza ane zAstro 18. cANDAlaH zvapacaH kSattA sUto vaidehikastathA / ___ mAgadhAyogavI caiva saptaite'tyAvasAyinaH // madhyamAGgiras vidura kSattA, ane karNa sUta hatA, ane dilIpa rAjAnI rANu sudakSiNa mAgadha (magadhavaMzanI) hatI, chatAM temane koIe aspRzya gaNyAM nathI. 14. zUdrANAM tu sadharmANaH sarve'padhvaMsajAH smRtAH / manu. 10; 41 20. vaidehika zvadramudAharanti / dvijA mahArAja zrutopapannAH / zAnti. 297, 28. 21. Age : menana, pR. 197-8. 22. brAhmaNazca tathA vipro rAjanyaH kSatriyaH smRtaH / kInAzazca smRto vaizyaH zUdrazcAntyaja ucyate / / / vi. dha. 3 10. (brAhmaNane vipra, kSatriyane rAjanya, vaizyane kInAza eTale kheDUta, ane zUdrane anya ja, kahe che.) 23. zuzruSuSvantyajeSu ca / vi. dha. 1, 25. (antyane zuzrUSAnuM Ama che.) 24. rajakazcarmakArazca naTo buruDa eva ca / / kaivartamedabhillAzca saptaite cAntyajAH smRtAH // atri. 199. chattuM ya291 : 54itara - cANDAlAH zUdramAnavAH / / skaM. pu. nAgarakhaNDa 26; 44. 25. caturNAmeva varNAnAmAgamaH puruSarSabha / ato'nye tvatiriktA ye te vai saMkarajAH smRtAH // kSatriyAtirathAmbaSThA ugrA vaidehakAstathA / zvapAkAH pulkasAH stenA niSAdAH sUtamAgadhAH // ayogAH karaNA vrAtyAzcANDAlazca narAdhipa / ete caturyo varNebhyo jAyante vai parasparAt // zAnti. 296, 7-9. * 29. 58: anana, pR. 48. 27. : yana, pR. 175. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zudranA adhikAra A uparathI eTaluM dekhAya che ke je samUhone samAveza brAhmaNa, kSatriya ne vaizyamAM thatuM nathI temane samAveza zadramAM thAya che, ne tho joIe; tema ja e vargone zadanA jeTalA adhikAra to maLavA ja joIe. have zudranA adhikAromAMthI keTalAka agatyanA tarapha najara karIe. zadronI sAme aneka pratibadhe mukAyelA judA judA granthamAM jovAmAM Ave che e kharuM. brAhmaNonI pitAnI vidyA, pitAnA saMskAra vagere jALavavAnI, AturatA tenI pAchaLa rahelI hoya e paNa banavAjoga che. paNa sAthe sAthe zadrone saMskAra ApI temane apanAvavAnI, ne temanA adhikAronuM kSetra vadhAravAnI, pravRtti paNa cheka prAcIna kALathI cAlI AvatI dekhAya che. "zudromAM koI paisAvALA paNa hatA. yajJane mATe haSTapuSTa vAcharaDe dhanavAna zUdranI gAyonA ToLAmAMthI levAnuM lakhyuM che.1 keTalAka rAjAo evA paNu hatA ke zUdrone pradhAna banAvatA ane yajJa vakhate temane paNa sAthe rAkhatA. zatapatha brAhmaNanA kartAne A vastu ayogya lAgI hatI e vAta kharI. paNa zUdra pradhAna thato ane yajJamAM bhAga lete e vAta cokasa. . . . . traNe dvija varNa ane zUdro vacce strIpuruSane saMbandha, kAyadesara ane gerakAyade, puSkaLa cAlatA....3 rudra prItyarthe karavAnA eka yajJane viSe vedamAM eka jagAe kahyuM che ke "A yajJa niSAdasthapati pAse karAvavo.' pUrvamImAMsAsUtramAM AnI carcA karIne e nirNaya Apyo che ke A yajJa niSAda jAtanA sthapatie ja karavAno che; pachI bhale te traNa varSonI bahAra hoya. jeNe vizvajita yajJa karIne sarvasva ApI dIdhuM heya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 'hiraveza ane zAstro thAya. " tene niSAdanA vAsamAM rahevAnI ne tene tyAM jamavAnI chUTa zAMkhAyana brAhmaNamAM ApelI che.pa kAtyAyanazrautasUtra niSAdasthapatine yajJa karavAnA haka te| kabUla rAkhe che, paNa eTaluM ja kahe che ke te yajJa vedamantrathI pavitra thayelA agnimAM nahIM paNa sAmAnya agnimAM paNu satyASAkalpa tA chaDeceAka kahe che ke niSAda ane rathakArane agniheAtra ane da pUrNamAsa ane karavAnA adhikAra che.'7 Apastabadha sUtramAM kahyuM che ke nAhIne svaccha thayelA Aryoe vaizvadevamAM rasAI karavI; athavA te ArmInI dekharekha nIce zUdroe rasAI karavI.'zUdronI rAMdhelI rasAI jamavAnA tema ja vaizvadevamAM tenA upayAga karavAnA Aaune vAMdhe nahAtA, ema A parathI dekhAya che. * vaLI vaizvadevanI raseAImAMthI kUtarA te cAMDAlathI mAMDIne sane bhAga ApavA,' ema paNa ApastaSe kahyuM che. " jaiminie vaidika yajJa karavAne zUdrane adhikAra nathI mAnyA e kharuM; paNa bhAdira nAmanA bIjA eka prasiddha AcAryane UlaTA mata minie noMdhyA che. Arae ceAkhkhuM kaheluM ke zUdrane e adhikAra che tehave! joi e." Ave| ja mata bIjA paNa keTalAkane hatA, evI neAMdha bhAradrAjazrautasUtramAM karelI che.10 zatapatha brAhmaNamAM vaNu velA eka yajJamAM cAre vanA mANaseAne meAlAvavAne vidhi che, temAM zUdrane doDatA Ava' ema kahIne khelAve che.11 vaLI seAmayAgamAM mAtra dUdha pIne rahevAne (payeAvratane) vidhi che, tyAM ke mAtra mastu (chAza) pIvI ema kaheluM che. te batAve che ke khIjA varNInI jema zUdrane paNa seAmayAga karavAnA adhikAra hatA.12 zUdra rAja karavAnA pa'camahAyajJa ne zrAddha paNa jAte karI zake, mAtra te vedamantra na khelatAM 'nama:'eTaluM kahe, ema ladhuviSNusmRtimAM kaheluM che.13 bIjI bAju, zUdrane mATe jIvanane AcAra khIjA varSA jeTale kaDaka naheAtA; ane khIjA vargo mATe niSiddha evI keTalIye vastuo khAvAnI chUTa paNa temane hatI. . Aya parivAramAM navenavA dAkhala thayelA zUdrone vedAdhyayanane adhikAra na apAyA, e vAta e samayanA saMjogAmAM sakAraNa hatI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zUdranA adhikAra ne samajI zakAya evI hatI. vedagrantha moDhe gokhIne sAcavI rakhAtA. emAM akSare akSaranuM uccAraNa zuddha hovuM joIe. e vedone te kALanA brAhmaNae peDhIutAra. atizaya parizramapUrvaka, jANe atizaya kImatI vastu hoya eTalI kALajIthI, sAcavI rAkhyA; tethI ja Aje te aNIzuddha rUpamAM maLe che. e saMpattinuM jatana karavAnA uddezathI temaNe zakone tenA adhyayanano adhikAra na Apyo, te e samayanA saMjogo jotAM jarUrI haze. ane enI pAchaLa zadro pratyenI ghaNuM ja kAma karatI haze ema na kahI zakAya. paNa e niSedha vedakALamAM evo kaDaka ne nirapavAda nahoto jevo pAchaLanI smRtigranthAe ene banAvyo che.14 Ama batAvanArA keTalAye dAkhalA mojUda che. chAMdogya upaniSadamAM jAnakRti pautrAyaNa ane raeNkavanI vAta che. temAM jAnazruti zuddha hovA chatAM rikava tene saMvargavidyA (je vedavidyAno ja eka bhAga che) zIkhave che; ne pote brAhmaNa chatAM jAnavrutinI dIkarIne paraNe che.15 dAsIputra satyakAma jAbAlanI vAta jANItI che. 16 tene satyavaktA joI eTalA parathI ja guru ene brAhmaNa tarIke svIkAre che. aitareya AraNyaka ane upaniSadanA racanAra mahIdAsa aitareya ItarA nAmanI cUka mAnA putra hatA, ema sAyaNa noMdhe che.17 brahmavAdI kavaza lUSa dAsIputra hato.18 kaNva RSinA be putre medhAtithi ane vatsa laDI paDyA. "tuM zadra mAne putra che," ema kahI medhAtithie vatsanuM apamAna karyuM. vatsa medhAtithinI peThe ja agni para cAlI batAvIne potAnA zuddha jAtisaMskAranI khAtarI karAvI. A kathA tAMDyamahA brAhmaNamAM che.1da A parathI dekhAya che ke moTA moTA prakhyAta RSio zaka strIo joDe paraNatA, ne temanA putra RSipada pAmI zakatA. "mahAmuni vasiSa gaNikAnA putra hatA. tapathI te brAhmaNa thayA; temAM kAraNa temanA saMskAra hatA. vyAsa mAchaNanA, ne parAzara zvapAkInA putra hatA. ema bIjA paNa ghaNAM, je agAu advija hatA, te vipratvane pAmyA che. 20 te ja pramANe AvA RSio sAthe lagna karanArI, UtaratA varNanI, strIo paNa UMcA varNanI gaNAtI thayelI. akSamAlA nAmanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 sa'dirapraveza ane zAstrA. cAMDAlI visaSThane paraNelI, ane zA`gI mandapAlane paraNavAthI mAnane pAtra banelI.21 akSamAlA te ja pAchaLathI aruMdhatI kahevAI. brAhmaNane cAre varSoMnI strIe paraNavAnI chUTa che; kSatriyane brAhmaNa sivAyanA traNa varNonI; vaizyane brAhmaNu kSatriya sivAyanA e varSoMnI; ane zUdrane svajAtinI strI paraNavAnI ja chUTa che. AvA mata baudhAyana, vasiSTha, viSNu vageree darzAvyeA che. khIjA yAjJavalkya vagere keTalAke tenI sAme vireAdha pragaTa karyo che. paNa e batAve che ke AvA asavaNuM arthAt mizra vivAha samAjamAM thatA emAM zaka nathI. 6 siddhAntanI dRSTie jotAM zUdronI sthiti bahu nIcI hatI e kharuM, paNa temAMnA ghaNA zrIma'ta hatA ema batAvanArA purAvA meAbUda che. temAMnA keTalAka peAMtAnI dIkarIone rAjakuTuMbeAmAM paraNAvI paNa zakyA hatA. dazarathanI rANI sumitrA zUdra hatI. keTalAka zUdroe prayatna karIne rAjagAdI paNa meLavI hatI. samrATa candragupta zUdra mAneA dIkarA hatA e jANItuM che. dakSiNa para keTalAka vakhata sudhI rAjya karanArA AbhIro zUdra hovA joIe.'22 samrATa harSoMnA kALamAM ne te pachI paNa AvA mizra vivAhe cAlu hatA. ' jaNAve che ke eka * eka cInI pravAsIe lakhyuM che ke samrATa harSI tenI dIkarI kSatriyane paraNAvI hatI, chatAM tenI prajA hatI. navamA saikAnA uttarAnA jodhapuranA eka lekha brAhmaNane e strI hatI; temAMnI eka kSatriya hatI, ne tenI prajAne kSatriya gaNavAmAM AvI hatI. dasamA saikAmAM brAhmaNa kavi rAjazekhare cAhamAna jAtinI strI sAthe lagna karyuM" hatuM. khANe tenA haOratamAM kahyuM che ke tenA pitAne -- arthAt brAhmaNane ... eka brAhmaNa strI uparAMta eka zUke srI paNa hatI. '23 - jAte vaizya hatA. kSatriya ja gaNAI hiMdamAM seMka| varasa sudhI zaka, kUNu, yuecI, sithiyana vagere aneka videzI jAtionAM dhADedhADAM AvyAM; ane dUdhamAM sAkara bhaLI jAya tema A dezanA samAjamAM bhaLI gayAM. teo kAM gayAM te kayA varNomAM bhaLyAM tenI tavArIkha rakhAI nathI, te rakhAya ema hatuM paNa nahI. peAte paradezI che evuM smaraNa paNa kAI te na rahyuM. smRtikAre e 'mizra' ne pratilema jAtio varNavI che, te te! e vizALa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 dranA adhikAra ne bahumukhI pravAhamAM kaMIka vyavasthA lAvavA sAru; ane emAM skRtikAroe potAnI kalpanAne ja meTe bhAge upayoga karyo che. 24 : eTaluM cekasa ke cAturvarNImAne eke varNa tenA mULa rUpamAM kAyama * rahevA pAmyo nathI. mahAbhAratanA zAntiparvamAM zraddhanA yajJa karavAnA adhikAra viSe sarasa carcA che. tyAM bhISma yudhiSThirane kahe che: "pAyo karavAne adhikAra to zadrane che ja. (pAkyajJa eTale grahazAnti, vaizvadeva vagere.) e pAyajJamAM pUrNapAtra jeTalI dakSiNa apAya che. (pUrNapAtra eTale 256 mUThI jeTaluM anAja.) pajavana nAmanA zake yajJa karyo temAM, Indra ane agninA yajJa viSe batAveluM te pramANe, eka lAkha - pUrNapAtra jeTaluM anAja dakSiNamAM ApeluM, ema kahevAya che. badhA varNo yajJa kare te yajJa ddhane ja che. zadra zraddhApUrvaka bIjAonI sevA kare; e zraddhAyA sauthI maTe che. kSatriya, vaizya ne zudra e traNa varSonI prajA brAhmaNae ja utpanna karI che, eTale e traNe varSo potAnI icchAo pUrI karavA yajJa karatA. zraddhAyajJa karavAne to sarva varNane adhikAra che ja. cAra ke pApI, athavA pApImAM pApI paNa, je yajJa karavA Icche, to RSio tene sAdhu ja kahe che. mATe varNoe sarvathA sarvadA yajJa karavo ja ghaTe che."25 AnI TIkAmAM nIlakaThe keTalAka sAro khulAso karyo che: "zUdra ma- vinA paNa yajJa kema karI zake? -evI zaMkA UbhI karIne, bhaNe kahyuM che: traNa varNone je yajJa che te zakane ja yajJa che, kema ke e traNane sevaka che. brAhmaNanA karelA yajJamAM zadrane bhAga che ja. badhA varSe brAhmaNanI saMtati che; tethI yajJa karavAne zraddhane paNa adhikAra che. dharmathI tema ja janmathI sarve vaNe brAhmaNe ja utpanna karelA che. brAhmaNanI saMtati ovAthI mA vaLA gaLe va Ana vALA che, ema bhISmanA kahevAno artha che."26 mizra saMtati viSe atrie eka judo ja niyama Apyo che. te kahe che ke strIo bhale game te varNanI heya, temanAthI je caMDAla, mleccha, zvapAka, ane kApAlikAnI saMtati thAya, to temAM maM-2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 madirapraveza ane zAstrA puruSa pAte ja saMtAnarUpe janmatA heAvAthI, saMtAna pitAnA jevuM ja gaNAya. arthAt AvI mizra saMtatimAM pitAne vaNu te ja bALakane che. 2 27 A niyama lAgu pADatAM, brAhmaNa mA ne zUdra bApanI sati zuddha ja kare che. maharSi vyAse to spaSTa rIte uyuM che } 'brAhmaNathI mAMDIne cAre varNane vedanuM zravaNa karAvavuM joIe; rakhane vedhanu yA adhyayana te kharekhara ghaNuM moTuM kAma che.28 dvipaNA 1. yo vai vaizyaH zUdro vA bahupuSTaH syAt tasya gavAM khANDa vatsataraM apamayeta / mai. saM. 4; 2; 7. 2. za. brA. 5; 3; 2; 2. 3. snaiyAlAla bhunazI : 'a'De DidustAna', dhR. 322-3. 4. sthapatirniSAdaH syAcchandasAmarthyAt / pU. mI. su. 6; 1; 51. zo. bA. 25; 15. 5. 6. kA. zrI. su. 1; 1; 12-4. 7. niSAdarathakArayorAdhAnAdagnihotraM darzapUrNamAsau ca niyamyete / satyASADhakalpa 3; 1- 8. AryAH prayatA vaizvadeve 'nnasaMskartAraH syuH / AryAdhiSThitA vA zUdrAH saMskartAraH syuH / A. dha. su. 2; 2; 3; 1, 4. sarvAn vaizvadevabhAginaH kurvItAzvacANDAlebhyaH / A. gha. su. 2; 4; 9; 5. 8. nimittArthena bAdaristasmAtsarvAdhikAraM syAt / pU. mI. sU. 1 3; 27. 10. vidyate caturthasya varNasyAgnyAdheyamityeke na vidyata ityapare / bhA. zrI. su. 5; 2; 8. (ceAthA vaN arthAt zUdrane yajJa karavAnA adhikAra che ema keTalAka mAne che; nathI ema bIjA keTalAka mAne che.) 11. za. brA. 1; 1; 4; 12. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zUdranA adhikAra 12. AdhAveti zUdrasya mastu zudrasyeti some payotratasthAne / kA. zrI. su. 1, 4, 5 nI TIkA. 13. paJcayajJavidhAnaM tu zUdrasyApi vidhIyate / tasya prokto namaskAraH kurvannityaM na hIyate // -- 14. Ale : senana, pR. 155. 15. cha. 4; 2; 3. 19. chAM. 4; 4. 17. ai. brA. sAyaNabhASya upodghAta. 18. chAgaleya upaniSada. ai. bA. 6; 5. bra. su. 1 3; 34. 17. tAMDayamahAbrAhmaNa 14; 6; 6. 20. gaNikAgarbhasaMbhUto vasiSThazca mahAmuniH / 19 laghuviSNu. 5; 9. tapasA brAhmaNo jAtaH saMskArAstatra kAraNam // jAto vyAsastu kaivartyAH zvapAkyAstu parAzaraH / bahavo'nye'pi vipratvaM prAptA ye pUrvamadvijAH // 21. akSamAlA vasiSThena saMyuktAdhamayonijA / zArGga mandapAlena jagAmAbhyarhaNIyatAm // etAzcAnyAzca loke'sminnapakRSTaprastayaH / utkarSa yoSitaH prAptAH svaiH svaiH bhartRguNaiH zubhaiH // manu. 9; 23 - 4. TIkAkAra rAdhavAnade lakhyuM che ke vasiSTha cAMDAlIne paraNyA hatA. vasiSThazcANDAlImupayeme / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 22. dhurye : 'asTa a~Da resa ina iDiyA', 5. pa8-8. 23. yojana, pR. 71. vaNI lukho rAdhATTaSNuna: 'bihu dharma', 5. 130-1. 24. TI. Ara. veMuTarAma zAstrI : 'dhI syarasa herITena bhaI iMDiyA', vo 1bhAMnA smRtimA viSene se. 25. tasmAcchUdraH pAkayajJairyajetAvatavAnsvayam / pUrNapAtramayImAhuH pAkayajJasya dakSiNAm // www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madirapraveza ane zA zUdraH paijavano nAma sahasrANAM zataM dadau / / aindrAmena vidhAnena dakSiNAmiti naH zrutam // yato hi sarvavarNAnAM yajJastasyaiva bhArata / agre sarveSu yajJeSu zraddhAyajJo vidhIyate // ayajanniha satraiste taistaiH kAmaiH samAhitAH / saMsRSTA brAhmaNaireva triSu varNeSu sRSTayaH / tataH sarveSu varNeSu zraddhAyajJo vidhIyate // steno vA yadi vA pApo yadi vA pApakRttamaH / yaSTumicchati yajJa yaH sAdhumeva vadanti tam // RSayastaM prazaMsanti sAdhu caitadasaMzayam / sarvathA sarvadA varNairyaSTavyamiti nirNayaH // zAnti. 60; 38-40, 42, 45, 52-3. 26. kathamasyAmatro'pi yajJa ityAzaMkyAha - sarvavarNAnA traivarNikAnAM yo yajJaH sa tasyaiva zudrasyaiva bhavati tatsevakatvAt / . . . evaM zraddhayA brAhmaNAdInArAdhayataH zUdrasyApi brAhmaNakRtayazaphalabhAgitvamastyevetyarthaH / sarveSAM varNAnAM brAhmaNajatvAdastyeva zUdrasyApi yajJe'dhikAra ityarthaH / . . . tena dharmato janmatazca sarve varNA brAhmaNasaMsRSTA iti sthitam / brAhmaNasantatitvAt sarve'pyete brAhmaNA evetyarthaH / upalA zloko paranI nIlakaMThanI TIkA. 27. caNDAlamlecchazvapacakapAlavatadhAriNaH / * akAmataH striyo gatvA parAkeNa vizudhyate // kAmatastu prasUtA vA tatsamo nAtra saMzayaH / sa eva puruSastatra garbho bhUtvA prajAyate // atri. 184-5. 28. zrAvayeccaturo varNAnkRtvA brAhmaNamagrataH / vedasyAdhyayanaM hIdaM taca kArya mahatsmRtam // . zAnti. 227; 49. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma ane AcAra bIjI dhyAna kheMce evI vastu e che ke zonuM zastra kadI na TaLI zake evuM nathI. mahAbhArata kahe che. zadra nimAM janmele mANasa je sadgaNanuM anuzIlana kare, to te vaizya bane che, ne kSatriya paNa bane che, ane saraLa vartana rAkhe to brAhmaNapadane pAme che." vaLI kahe che : jagatamAM brAhmaNamAtra sakartana vaDe brAhmaNa thAya che. sadvartana karanAra zuddha paNa brAhmaNatva pAme che. vaLI : suzIla ane guNavAna zadra paNa brAhmaNa bane che, ane kriyAhIna brAhmaNa zadra karatAMye halako bane che. vyAsa kahe che : amuka jAtimAM janmavAthI kalyANa thatuM nathI. sadvartana karanAra cAMDAla hoya to paNa tene deva brAhmaNa mAne che.* zukranIti kahe che : brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zaka ne pleccha janmathI thatA nathI. e vibhAgo guNakarma anusAra pADelA che.5 agnipurANamAM kahyuM che ke nAbhAganA be vaizya putro brAhmaNapadane pAmyA. bhaviSyapurANa kahe che : zuddha paNa je zIlavAna hoya te brAhmaNa karatAM caDiyAto che. brAhmaNa je anAcArI hoya to zakathI halake che.9 AnA dAkhalA ApatAM bhaviSyapurANa kahe che : vyAsa mAchaNanA, parAzara cAMDAlInA, zuka zukInA, ne kaNAda ulkInA dIkarA hatA. harine peTe janmelA RSyazRMga tapa vaDe brAhmaNa thayA hatA; eTale saMskAra parathI je varNa nakkI thAya che. gaNikAne peTe janmelA mahAmuni vasiSTha tapa vaDe brAhmaNa thayA hatA; eTale saMskAra parathI ja varNa nakkI thAya che. mahAbhAratamAM vizvAmitra ane vItahavyanA dAkhalA ApIne kahyuM che ke teo banne kSatriya hovA chatAM te janme ja brAhmaNatva prApta karI zakyA hatA, ane ethI UlaTuM mataMga cAMDAla ( zaka pitA ne brAhmaNa mAne dIkare) te prayatna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 mahiSmaveza ane zAstra karavA chatAM brAhmaNupada na pAmyA, paNa marI gayA pachI devapada pAmyA.10 brAhmaNu anelA aneka rAjAonAM nAma vAyupurANamAM ApyAM che. khIjI bAju, mahAbhAratamAM kahyuM che ke je brAhmaNa, kSatriya ke vaizya peAtAnA sthAnathI bhraSTa thAya che te vasakara thAya che te zatvane pAme che.11 devIbhAgavata kahe che ke bAra divasa lagI haiAmahavana na kare .te brAhmaNa zudra thAya che.12 ladhvAzvalAyana smRti kahe cheH je ji vaida sivAyanI bIjI vidyA bhaNe che te A janme ja kuTuMba sahita zUdra thAya che.13 eASAyana kahe che : gAyanuM rakSaNa karIne AjIvikA meLavanAra, vANijya karanAra, zilpa tathA gAyananuM kAma karanAra, neAkarI karanAra, ane vyAjavaTAneA dhaMdhA karanAra brAhmaNAne zUdra gaNI temanI joDe te rIte vana karavuM.14 chAgaleya kahe che : agAu lIdhelA * vratanuM pAlana na karanAra kAmAnya mANusa A janme cAMDAla ane che, ne mUA pachI kUtarA thAya che.15 atri kahe che: mAMsa, lAkha ane mIThAnuM vecANa karanAra brAhmaNu tarata patita thAya che; ane dUdha vece te| traNa divasamAM zUdra bane che. huhaMmezAM matsyamAMsanI lAlacamAM rahenAra brAhmaNa niSAda kahevAya che. vAva, kUvA, taLAva, dharmazALA, sarovara vagere sthaLono upayoga karatA koI paNa mANasane rokanAra mALa sTenDa hevAya che. jAhera sthaLAne upayAga karatAM kAI paNa mANusane rAkavuM e gutA che, ema ahIM bhArapUrvaka batAvyuM che. je brAhmaNa yiAhIna, mUrkha, dharmAMhIna ane sa` prANIo pratye nirdaya hAya te cAMDAla kahevAya.16 sisUtramAM kahyuM che ke tapa, adhyayana ane agniheAtra vinAnA brAhmaNA te zUdranA jevA ja che.17 A vacane batAve che ke mANasAnA AcAra upara keTalA badhe bhAra mukAtA hatA. eka tarapha AcAra joI ne vaNu karAvavAnA matavALA A mANasA hatA. khIjI tarapha janmathI ja vaNu nakkI thavA joI e, evA AgrahavALA leAkA paNa hatA.1 18 e enI vacce patAvaTa karavAne trIjo vacalA rastA kADhelA paNa jovAmAM Ave che. bhaviSyapurANu kahe che: phrI vistArathI nahIM paNu saMkSepamAM kahuM chuM te sAMbhaLeA. mANusA jAti ane karmIne samuccaya karavAthI meAkSa pAme che.19 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma ane AcAra jAtinA utkarSa ane apakarSanA A siddhAntathI, zudra vagerene sadAcArI thaIne brAhmaNatva sudhI pahoMcavAnI taka maLatI; tema ja brAhmaNane mAthe sadAcArI banavAnI javAbadArI rahetI. manu jevA prasiddha skRtikAre paNa A siddhAntanuM samarthana karyuM che. te kahe che : aMtarbAhya svacchatAvALo, pitAthI zreSTha mANasanI sevA karanAro, mRdu vANuM bolanAre, ahaMkAra vinAno, ane haMmezAM brAhmaNadine Azraye rahelo mANasa caDIne potAnA karatAM utkRSTa jAtimAM jAya che. 20 vaLI dareka yugamAM mANasa, tapa ane bIjanA prabhAva paDe, janmanI jAti cheDIne utkarSa ke apakarSa pAmyA che. A kSatriya jAtio dhIre dhIre karmo ne saMskAronA lepathI, ne brAhmaNanuM darzana na thavAthI, jagatamAM tvane pAmI che. 21 - je varNavyavasthA AvI sthitisthApaka ane parivartanazIla hatI te AgaLa upara agatika banI gaI, ene lIdhe enAthI je lAbha thavo joIto hato te pUrepUro na thavA pAmyo, ne enI aMdara raheluM je kaMI sAruM tatva hatuM te ghaNe aMze DhaMkAI gayuM. TipaNe , 1. diyonI he jJAtasya nitiSataH | vaizyatvaM bhavati brahman kSatriyatvaM tathaiva ca / sAve vartamAna grAmamitrAyate | vana. 26; 22-2. 2. sarvo'yaM brAhmaNo loke vRttena tu vidhIyate / . vRtte sthitastu zUdro'pi brAhmaNatvaM niyacchati // anu. 242; 41-10, 3. zUdro'pi zIlasampanno guNavAn brAhmaNo bhavet / brAhmaNo'pi kriyAhInaH sadrAtpratyavaro bhavet // vana. 4. na jAtiH kAraNaM tAta guNAH kalyANakAraNam / vRttasthamapi cANDAlaM taM devA brAhmaNaM viduH // vyAsasmRti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madirapraveza ane zAse 5. na jAtyA brAhmaNazcAtra kSatriyo vaizya eva vA / na zUdro na ca vai mleccho bheditA guNakarmabhiH // . zukranIti 1; 38. 1. nAbhAgasya ce putrau dvau vaizyo brAhmaNatAM gatau / - agnipurANa ' . 7. zUdro'pi zIlasaMpanno brAhmaNAdadhiko bhavet / brAhmaNo vigatAcAraH zUdrAddhInataro bhavet // bha. pu. 1, 44; 31. 8. jAto vyAsastu kaivAH zvapAkyAstu parAzaraH / zukyAH zukaH kaNAdAkhyastatholUkyAH suto'bhavat // hariNIgarbhasaMbhUta RSyazRMgo mahAmuniH / tapasA brAhmaNo jAtaH saMskArAstatra kAraNam // gaNikAgarbhasaMbhUto vasiSThazca mahAmuniH / tapasA brAhmaNo jAtaH saMskArAstena kAraNam // ___ bha. pu. 1; 42, 22, 26, 29. 1. vizvAmitreNa ca purA brAhmaNyaM prAptamityuta / vItahavyazca nRpatiH zruto me vinatAM gataH // anu. 30; 2, 3. .10. prANAMstyaksvA mataGgo'pi saMprAptaH sthAnamuttamam / anu. 29; 26. 11. svasthAnAtsa paribhraSTo varNasaMkaratAM gataH / brAhmaNaH kSatriyo vaizyaH zUdratvaM yAti tAdRzaH // anu. 143, 14. 12. dvAdazAhamanamiH san dvijaH zUdratvamApnuyAt / de. bhA. 11, 3, 9. 13. anadhItya dvijo vedAnanyatra kurute zramam / sa jIvanneva zUdratvamAzu gacchati sAnvayaH // lamvAzvalAyanasmRti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma ane AcAra 14. gorakSakAn vANijakAMstathA kArukuzIlavAn / preSyAn vAdhuSikAMzcaiva viprAn zyadravadAcaret // bodhAyanasmRti 5; 1. brAhmaNa varNamAM janmelA keTalAye mANase anAcArane lIdhe kevI adhogatie pahoMcyA hatA te batAvanArI lAMbI yAdI manusmRtimAM ApI che. brAhmaNane mahimA hiMdu dharmazAstramAM ghaNe cAya che. paNa te sAcA suzIla brAhmaNane. kevaLa janmathI brAhmaNa hoya ne sadAcArI na hoya temanA pratye ghaNA darzAvavA "jAtibrAhmaNa", "brahmabandha" vagere zabdo zAstrakAroe ja vAparyA che. dezamAM jamAne jamAne sAcA brAhmaNa" paNa aneka thayA; temane lIdhe hiMdu dharma Takyo che ne zeLe che. 15. pUrva vrataM grahItvA tu nAcaretkAmamohitaH / jIvan bhavati cANDAlo mRtaH zvA cAbhijAyate // chAgaleyasmRti 16. sadyaH patati mAsena lAkSayA lavaNena ca / tryaheNa zvadro bhavati brAhmaNaH kSIravikrayAt // matsyamAMse sadA lubdho vipro niSAda ucyate / vApIkRpataDAgAnAmArAmasya saraHsu ca / , niHzaMka rodhakazcaiva sa vipro mleccha ucyate // kriyAhInazca mUrkhazca sarvadharmavivarjitaH / / nirdayaH sarvabhUteSu viprazcANDAla ucyate // . ____ atri. 21, 380, 382-3. 17. azrotriyA ananuvAkyA anamayo vA zUdrasadharmANo bhavanti / vasiSThadharmasUtra 3. 18. sutasaMhitA. zAtAtapa. anuzAsanaparva. 14. punarvacmi nibodhadhvaM samAsAnna tu vistarAt / saMsiddhiM yAnti manujA -jAtikarmasamuccayAt // - bha. pu. 1, 46; 2. 20. zucirutkRSTazuzrUSurmUduvAganahaMkRtaH / brAhmaNAdyAzrayo nityamutkRSTAM jAtimaznute // manu. 9, 335.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zA 21. tapobIjaprabhAvaistu te gacchanti yuge yuge utkarSa cApakarSa ca manuSyeSviha janmataH // zanakaistu kriyAlopAdimAH kSatriyajAtayaH / vRSalatvaM gatA loke brAhmaNAdarzanena ca // manu. 10, 42-3. pApayoniM samApannAzcANDAlA mUkacUcukAH / varNAnparyAyazazcApi prApnuvantyuttarottaram // Azvamedhikaparva 14, 30. (pApayonimAM janmelA cAMDAla, mUka, cUcaka vagere eka pachI eka sat varSabhanaya cha.) AM viSacanA vadhu savistara vivecana mATe juo rAdhAkRSNanaH "hiMdu dhama',. 71-8, rAdhAjana : 'vanI vicAradhArA', pR. 14-5 Aye: melana, pR. 91-8. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 aspRzyatA < vedakALamAM aspRzya gaNAtI evI kAI jAti nahotI, e ApaNe pAchaLa joI gayA. niSAdane paNa tyAM aspRsya kahyo nathI. saMhitAkAra tA kahe che: 'sutAra, rathakAra, kuMbhAra, luhAra, paMjiSTha, niSAda, RRnina, zikArI, zvAna ane pati ---- temane badhAne huM namaskAra karuM chuM.'1 ahIM teA zvAna ane pati e baMne dranAM nAma che; eTale ke e baMnene RSie rudra mAnI temane praNAma karyo che. AkhA vaidika sAhityamAM jamavAnA ke sparzavAnA khAdha kAI paNa jAti viSe heAya ema maLatuM nathI.'2 eka ja jagAe kahyuM che ke vedivadyA jANanArAe vaividyA na jANanArA joDe vAdivavAda na karave, jamavuM nahIM, ane gammata paNa karavI nahI. 'OM tyAM paNa aspRzyatA te nathI ja. vAjasaneyI saMhitAmAM cAMDAlane ullekha che tyAM eTaluM ja kahyuM che ke * vAyune cAMDAlanA li Apave.' te parathI cAMDAla aspRzya haratA nathI, krama ke tyAM te| brahmane brAhmaNane, kSatrane rAjanyane, ne marutane vaizyanA, bali ApavAnu paNa kaheluM che.4 bRhadAraNyaka upaniSadamAM te kahyuM che ke e sthitimAM bApa te bApa rahetA nathI; caMDALa te caMDALa rahetA nathI; paulkasa te paulkasa rahetA nathI. 'pa " " AgaLa jatAM jema dharmImAM saMkucitatA vadhI tema aspRzyatA AvI, te pachI te| temAM navA navA samUhe umerAvA lAgyA. je dhaMdhA karanArAone smRtiee aspRzya gaNAvyA che te dhA veda, upaniSada, rAmAyaNa ane mahAbhAratanA kALamAM paNa thatA. paNa te dhaMdhA karanArA aspRzya gaNAtA nahAtA. aspRzya kAne gaNavA e viSe smRtigranthAmAM tareha tarehanA niyamA ApelA che, te temAM ekabIjAnI joDe meLa rahele nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zAstra dAkhalA tarIke, bebI, macI, naTa, buruDa, kaivarta, meda ane bhilla e sAtane yama ane atrie "atyaja' gaNAvyA che. aMgirasa vaLI bIjA ja sAtanI yAdI Ape che, temAM cAMDAla, zvapAka, kSattA, sUta, vaidehika, mAgadha ane Ayogavane anyAvasAyI' kahyA che.7 vyAsa vaLI "anyaja'nI trIjI ja yAdI Ape che; temAM mocI, bhaTa, bhIla, bebI, puSkara, naTa, varATa, meda, cAMDAla, dAza, pAka, kaulika, ane bIjA je keAI gomAMsa khAtA hoya te badhAne samAveza kare che, ane temanI sAthe besIne snAna karavuM joIe, ne temanuM darzana thaI jAya te sUryadarzana karavuM joIe, ema kahe che. devala kahe che sabhAmAM mlecchane sparza thaI jAya te sacela snAna karavuM, ne eka divasano upavAsa kara. maitama kahe che ke guruziSya vargamAM beThA hoya temAM je vacce thaIne kUtaruM, neLiye, deDako ke bilADI pasAra thaI jAya to traNa divasa upavAsa karavo ! baudhAyana cAMDAlanI peThe kUtarAne aDAya te paNa snAna karavAnuM kahe che.10 vRddhahArIta vaLI cAMDAla ane pAkanI joDe varAha, kUtarA, kAgaDA, gadheDAM, UMTa, madha, mAMsa, zaba tathA bilADIne mUke che; e aspRzyonI yAdImAM zivane paNa sAmela kare che ane kahe che ke bauddha, ziva ne pizAcane ghera jAya teNe nAhIne traNaso gAyatrImannane jApa karavo! prajApati samAMtare, smazAnamAM ane jaina mandiramAM javAne niSedha kare che.11 cAra varNana kaI paNa mANasa jamIne meM joyA pahelAM brAhmaNane aDe, te te brAhmaNe prAyazcitta karavuM joIe, ema aMgirase kahyuM che. evA mANasane "ucchiSTa' kahe che. ucchiSTa brAhmaNa aDe, te Acamana karavuM. ucchiSTa kSatriya aDe, to snAna karavuM ne japa karavo; te aDadhe dahADe zuddhi thaI rahe! (eTale ke jamIne UThelo ne eThA moDhAvALe kSatriya, ane cAMDAla, be barAbarInA !) ucchiSTa vaizya ke zaka, athavA kUtaro, aDe to brAhmaNe eka rAta upavAsa karavo; pachI paMcagavya vaDe zuddhi thAya. atri kahe che ke brAhmaNa ane cAMDAla eka jhADa para caDIne tyAM beThA beThA phaLa khAya - sparza thavAnI jarUra nahIM - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aspRzyatA topaNa brAhmaNe savastra snAna karavuM, divasarAta upavAsa kare, ne paMcagavyanuM prAzana karavuM.11 vRddhazAtApa ziyALa, kUkaDAM, tathA varAhane aspRzya gaNAve che, ne temane aDIne paNa nAhavAnuM pharamAve che.12 viSNudharmottaramAM pAkhaMDI, patita ne nAstika joDe belavAnI tathA temane jovAnI paNa manAI karI che.13 AcAramayUkhe bauddho, pAzupate, jaina, lekAyatika, kapile, ne karmahIna kije sahune eka pIMchIe raMgI, emanuM darzana thatAM ja savastra snAnanI AjJA karI che.14 bIjAeAe pAkanA sparzathI nAhavAnuM kaheluM, paNa aMgiras to enI chAyAne paNa sparza thatAM nAhavAnuM kahe che!15 padmapurANa kahe che ke bhale brAhmaNa hoya paNa te je vaiSNava na hoya te temane sparza na karo, temanI joDe besavuM nahIM, temanuM darzana na karavuM. vRddhayAjJavalkaya aspRzyamAM pArasIone paNa gaNAve che.12 vijJAnezvaranI mitAkSarA TIkAmAM kahyuM che ke devalaka brAhmaNo - eTale ke traNa varasa sudhI devanuM dravya ke naivedya laIne devapUjA kare che ane AkhA gAmanA purohita hoya te, tathA jozIo paNa aspRzya che ne emane brAhmaNacAMDAla' kahyA che. devalaka eTale maMdironA sevake '; temane aDIne paNa savastra snAna karavuM joIe!1 kArtika mAsamAM mAMsa khAvAthI cAMDAla banI javAya, evI navI ja vyAkhyA vaLI bRhannAradIye ApI che. 17 saurapurANa kahe che ke mANva saMpradAyanA mANasanuM darzana thatAM ja snAna karavuM!18 liMgapurANa kahe che ke jenA gharamAM bilADI hoya te mANasa atyajanA jevo ja jANo !18 (AmAMthI koNa bAkI rahI zake ? eTale ke A vyAkhyA pramANe ApaNe badhA aMtyaja" TharyA ne ! ) mRtyarthasAre sonI ane darajIne paNa bIjA "aMtyajanI hAramAM mUkyA.20 saMpradAyamAM jyAre sAmasAmI laDAIo cAlI tyAre kUrmapurANe kahyuM ke pAMcarAtre ne pAzupata baMnene vANIthI sudhdhAM mAna ApavuM nahIM. 21 zaunake luhAra, sonI, sutAra, salATa, kaMsArA ne vaNakara badhAne "anyaja' tarIke varNavyA. 22 Ama aspRzyanI gaNatarI karavAmAM kazI maryAdA ja na rahI. ane khUbI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zA - athavA kahe ke khedanI vAta -e ke jemane atyaja ane aspRzya gaNyA temane tyAM phaLaphUlanAM jhADa hoya to tenAM phaLaphUla levAmAM kazo bAdha nathI !23 pArAzara kahe che ke dhobaNa, mecaNa, vAgharaNa, athavA vAMsaphoDAnI strI je ajANamAM cAra varNanA koI gharamAM pesI jAya, te AkhA gharamAMthI sAmAna kADhI nAkhIne ghara beI nAkhavuM. mAtra gharane bALavAnuM bAkI rAkhavuM.24 enI pahelAM e ja pArAzara kahe che ke mAlikanI ajANamAM je kaMI gharamAM cAMDAla pesI jAya, te gharanI cIjo badhI zuddha karavI, kasuMbha, goLa, kapAsa, mIThuM, tela, ghI ne anAja gharanI bahAra kADhI gharane Aga lagADavI ! 25 A to abuddhinI paNa hada ja thaI gaNAya; ne kaI paNa dharmanI AnA karatAM moTI hAMsI bIjI zI hoI zake ? koI mANase amuka dhaMdhA aMge - te asvaccha kAma kare ne pachI nAhIne svaccha na thAya teTalA vakhata pUratA -aspRzya gaNAya, emAM svacchatAne niyama rahe che. paNa te janmataH aspRzya gaNAya, melA gaNAtA dhaMdhA na kare athavA to te karyA pachI nAhIne svaccha thAya teye tenI aspRzyatA na chUTe, emAM svacchatAne niyama raheto nathI. upara je "aspRzya' gaNAvyA che te badhA varge Aje aspRzya gaNAya che kharA ? kUtarAM, bilADAM, phUkaDAM, gadheDAM, kAgaDA vagerene aDIne nAhanArA Aje keTalA haze? e batAve che ke "zAstra' nAme oLakhAtA granthamAM je "aspRzya" vargo gaNAvyA hoya temanI aspRzyatA na TaLe e kaMI niyama nathI; kema ke emAMnA keTalAye vargone Aje koI aspRzya gaNatuM nathI. e vaLI batAve che ke A smRti vagere zAstronAM vacane sadAkALane mATe pramANabhUta nathI, ne temAM samaya anusAra pheraphAra thayAM kare che. je niyama anusAra keTalIka jAtionI aspRzyatA dUra thaI che, te ja niyama anusAra bIjI paNa jAtionI aspRzyatA dUra karavAne zAstrane bAdha kema AvI zake? cekhkhAM kapaDAM paherela harijana zuM kUtarAM, bilADAM, phUkaDAM, gadheDAM, ziyALa ane UMTathI paNa napAvaTa che ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aspRzyatA mahAmahopAdhyAya kANe lakhe che : je jAti rUDhithI aspRzya manAtI hoya te jAtimAM janmelo mANasa game te dhaMdhArojagAra kare ke kaze ja dhaMdho na kare teAye aspRzya rahe che, evuM prAcIna ane madhyayugIna zAstrakAro mAnatA nahatA. vaLI koNa koNa aspRzya, ne keTale aMze aspRzya, e viSe paNa ghaNe matabheda hato. . . . aLagApaNAnI bhAvanAe ne karmaTha zuddhinA vadhAre paDatA khyAle jera karyuM, eTale e vastuomAM ghaNe ja atireka thaI ga.26 vaLI kahe che: prAcIna smRtikAra sveccha, azuci ane adhArmika e traNa vargone samAna gaNa temanI sAthe saMbhASaNane niSedha kare che (go. 9; 17, viSNu. 64; 15). sAheba loka paNa A smRti pramANe pleccha ja gaNAya nA? paNa emanI sAthe bolavA mATe te ApaNe haMsAtUsI karavAmAM kamI rAkhatA nathI. pauDUka, drAviDa, yavana, zaka ane manue kSatriya tarIke -- gaNAvyA che, ane pAchaLathI kriyAlApa thavAthI teo zuddhatvane pAmyA ema jaNAvyuM che (manu. 10; 43-4).26 aitareya brAhmaNamAM A sahune vizvAmitranI saMtatimAMthI thayelA varNavyA che. . . . A pramANe tulanAtmaka daSTie joIe tepaNuM atyaja e kaMI zleccha, zaka, puDU ityAdi karatAM hIna TharatA nathI. e loko gavAzana eTale gobhakSaka, ane mUrtibhaMjaka che. paNa ApaNe anya to tevA nathI, ane vaLI teo devodinI mUrtinI pUjA paNa kare che. tAsAMDhAla vagADanArA musalamAno aspRzya gaNatA nathI eTale maMdiramAM jAya, paNa aMtyaje bicArA maMdiramAM praveza na karI zake! A bahu vicAravA jevo prazna che.... caMDAla tathA pukkasa sivAyanA bAkInA badhA te Aje spRzya thayA che. tyAre caMDAlee zI gunegArI karI A zleSTha vagere jabaradastI karIne spRzya thayA che, e uttara devAmAM Ave che; paNa e uttara zobhe che kharo? caMDAloe paNa spRzya thavAne jabaradastI karavI tyAre ?"27 AcArya AnaMdazaMkara dhruve lakhyuM che. 'ApaNA pUrvajoe anAryane paNa Arya karI lIdhA, ane ApaNe Aryane paNa aspRraya ho vadAra vaDhiIzuM? kSaNavAra mAno ke hAlanI aspRzya jAti e prAcIna cAMDAlo ane pAnI ja saMtati che, tathApi pUrvanI sthitithI starI vA brAhmaNone tame pUrvavat brAhmaNa mAne che, te pUrvanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zAse sthitimAMthI sudhare aspRzya jAtine tame spRzya nahIM mAne? keTalo anyAya ! dhaMdhAnI ane AcAranI malinatAnA kAraNathI emane sparza karo ThIka na lAge e samajAya evuM che. paNa teo khristI thaI svaccha rahetAM zIkhe che tyAre ApaNe emane aDIe chIe ane te yogya che - te ja rIte hiMdu rahIne teo svacchatA pALe te zA mATe e aspRzya rahevA joIe?" 28 zrI. ciMtAmaNarAva vaidya lakhe che : A yAdImAMnI keTalIka jAtio have spRzya banI che, te e ja yAdImAMnI bIjI pAMca jAtione aspRzya rAkhavAnuM kaMI ja kAraNa nathI. Dema ane hADI e zabda smRtiomAM maLatA nathI, ane badhuto e zabdane te artha ja kaLI zakAtA nathI."28 TippaNe 1. namastakSamyo, rathakArebhyazca vo namaH, namaH kulAlebhyaH, karmArebhyazca vo namaH, namaH puJjiSThabhyo, niSAdebhyazca vo namaH, namaH zvanibhyo, mRgayubhyazca vo nama:, nama: zvamya, zvatica% vo nama: mai. saM. 27; 12; 2. AcArya dhruva kahe che: pinna "namaH dhamyaH zvavikhya vo namaH' iti zvapatInAM zvapacAnAM vA rudratve siddhe teSAM devatAyatanapravezaniSedho naiva sNgcchte| / A. bA. dhruvaH "ApaNe dharma', pR. 470. 2. munazI: ejana, pR. 330, 3. nedavid anidaMvidA samuddizenna saha muMjIta na sadhamAdI syAt / che. A. 1. 2; 2. 4. kSaNe trAhmaNa, kSatrIya narca, makhyo vaizya. . . . vAcave vASTam aa va. saM. 20; 1, 6. * 5. gatra pitA pitA maMvati * * * * * rASTaevaSkAra paulogasa: | pR. 4; 2; 22. 1. rajakazcarmakArazca naTo buruDa eva ca / / vaivartapremijhAtha sauMte acanA: mRtA che. tri. 33. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 aspRzyatA 7. cANDAlaH zvapacaH kSattA sUto vaidehikastathA / mAgadhAyogavI caiva saptatentyAvasAyinaH // madhyamAGgiras 8. carmakAro bhaTo bhillo rajakaH puSkaro naTaH / varATo medacANDAlo dAzazvapacakolikAH // ete'ntyajAH samAkhyAtA ye cAnye ca gavAzanAH / eSAM saMbhASaNAtsnAnaM darzanAdarkavIkSaNam // vedavyAsasmRti 12, 13. 8. sabhAyAM sparzane caiva mlecchena saha saMvizet / __kuryAt snAnaM sacailaM tu dinamekamabhojanam // devalasmRti zvanakulasarpamaNDukamArjArANAmantarAgamane tryahamupavAsaH / gautamadharmasUtra 2; 1; 60. 10. spRSTvA samAcaret snAnaM zvAnaM cANDAlameva c| baudhAyana 5; 140. 11. viDavarAhaM zunaM kAkaM gardabha yUpameva ca / madyaM mAMsa tathaivoSTra viNmUtra zavameva ca // 11ka. ekaM vRkSaM samArUDhazcaNDAlo brAhmaNastathA / phalAnyatti sthitastasya prAyazcitta kathaM bhavet // brAhmaNAnsamanujJAya savAsAH snAnamAcaret / .. ahorAtroSito bhUtvA paJcagavyena zudhyati // ___ atri. 177-8. karmamadhye tu mArjAraM spRSTvA snAna samAcaret / / bauddhazaivapizAcAnAmAlayaM yo'nugacchati / sacailamavagAhyApaH sAvitrIM trizataM japet // vR. hA. 9; 361-4. na ca sImAntaraM gacchenna zmazAnaM jinAlayam / prajApati 95. 12. zRgAlaM. . . . zvakukkuTavarAhAMzca grAmyAna spRzati mAnavaH / sacailaM saziraH snAtvA tadAnImeva zudhyati // vRddhazAtAtapa 23. mA-3 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 madira praveza ane zA 17. pAkhaNDAn patitAMzcaiva tathaivAntyAvasAyinaH / nAstikAMzcitravRttIMzca pApAnanyAMzca nAlapet // pAkhaNDapatitAnAM ca darzanaM parivarjayet // vi. gha. 3; 216; 1. 2, 109; 26. 14. bauddhAn pAzupatAjainAn lokAyatikakApilAn / vikarmasthAn dvijAn dRSTvA savAsA jalamAvizet // AcAramayUkha 24. 15. yastu chAyAM zvapAkasya brAhmaNo hyadhirohati / .. tatra snAnaM prakurvIta ghRtaM prAzya vizudhyati // aMgiras 16. kimatra bahunoktena brAhmaNA ye'pyavaiSNavAH / na spaSTavyA na vaktavyA na draSTavyAH kadAcana // pa. pu. 6; 235, 26. 16. caNDAlapukkasamlecchabhillapArasikAdikam / / ___ mahApAtakinazcaiva spRSTvA lAyAtsacailakam // vRddhayAjJavalkya spRSTvA devalakaM caiva savAsA jalamAvizet / yAjJa. 3; 30 nI mitAkSaramAM ApeluM vacana. 19kha. AvAyakA devalakA nAkSatrA grAmayAjakAH / / ete brAhmaNacANDAlA mahApathikapaJcamAH // zAnti. 76; 6. (nA? artha sAdhyA cha: mAhavAya - dhAdhikArI hetpaisA laIne devapUjA karanAra. mahApathika- nAvamAM besIne samudramAM musApharI karanAra, athavA to rastA para jakAta ke dANa lenAra dANa.) manue devalaka" brAhmaNane zrAddhamAM bolAvavAnI nA kahI che. (manu. 3; 152). assU hemA meTale pratibhAnA separa (pratimAparicArakaH). vara cha : 'vanA rana pa re pakSa devakozopabhojI ca nAmnA devalako bhavet . 17. cANDAlo jAyate devi kAtike mAMsabhakSaNAt / pR. nA. 18. eteSAM (mAdhvAnAM) darzanAdeva sacaila snAnamAcaret / sau. pu. 18. mArjArazca gRhe yasya so'pyantyajasamo naraH / liMgapurANa 85. 20. . . . svarNakArazca socikaH / smR. sA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aspRzyatA 21. paMcarAtrAn pAzupatAn vAGmAtreNApi nArcayet / kUrmapurANa - uttarArdha 16. 22. ayaskAraH svarNakArastakSA pASANavardhakaH / kAMsyatAmrakarastantuvAyazca dhvajino'ntyajAH // zaunaka 23. antyajasya tu ye vRkSA bahupuSpaphalopagAH / upabhogyAstu te sarve puSpeSu ca phaleSu ca // atri. 205. 24. rajakI carmakArI ca lubdhakI veNujIvanI | cAturvarNyasya tu gRhe tvavijJAtAnutiSThati // jJAtvA tu niSkRtiM kuryAtpUrvoktasyArdhameva ca / gRhadAhaM na kurvIta zeSaM sarva ca kArayet // 35 pArA. 6; 44-5. 25. avijJAtastu cANDAlo yatra vezmani tiSThati / vijJAte tUpasaMnyasya dvijAH kuryuranugraham // kusuMbhaguDakArpAsalavaNaM tailasarpiSI / " dvAre kRtvA tu dhAnyAni dadyAdvezmani pAvakam // sena, 6; 34, 40. 29. Ale : khelna, pR. 171-2. 29. vardhakI nApito gopa AzApaH kumbhakArakaH / vaNik kirAtakAyasthamAlAkAra kuTumbinaH / ete cAnye ca bahavaH zUdrA bhinnAH svakarmabhiH // vedavyAsasmRti 1; 10- 1. ahIM vAja ha, govAja, dulAra, valiGa, DAyastha mane bhAjAnI leDa zitane pazu zUdrano me peTAvibhAga gaNAnyA che. anu. ( 35; 17- 8 ) bhAM cheDe bheDasa, drAviDa, bATa, anvazira, zauliuDa, haraha, hArva, aura, rAbara, khakhkhara, kirAta ane yavana e badhA mULa tA kSatriya jAtinA hatA; paNa brAhmaNanA kApa sahana na thavAthI zUdra thaI gayA. patra (73; 20) bhAMzita ' parAbhavANA' ( uzravibhA: ) ubelA che. 27. aNe : ' dharmazAstraviyAra' ( marAThI ). 28. A. zrI. dhruva : 'aayo| dharbha' ', pR. 491. 29. vaidha : 'bhiDIvasa hiMdu iDiyA' vo 3, pR. 343. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalIka 'itihAsa kathAo ' -- have 'itihAsa ' nAme oLakhAtAM ApaNAM mahAkAvyo rAmAyaNa ane mahAbhArata -- mAMnAM keTalAMka dRSTAntA para saheja najara karavA jevI che. dazaratha rAjAe je azvamedha yajJa karyo temAM judA judA dezeAmAMthI hajAre| mANasane kheAlAvI temane satkAra karavAmAM AvyA hatA; ane temAM brAhmaNa, kSatriya, vaizya ne zUdra e sahu sAmela hatA. sevakAne AjJA ApavAmAM AvI hatI ke 'saj varNonI sArI rIte pUjA thAya, temane sAre| satkAra thAya, evI rIte vajo. temane jamavAnuM mAnapUrvaka pIraso, anAdarathI na pIrasaze.' 1 6 vaLI je zilpIoe yajJanI racanAmAM ekAgratAthI kAma karyu che temanI paNa yathAkrame khAsa pUjA karo. '2 pachInA kAI granthe sUta'ne aspRzyamAM gaNAvyAM che, paNa rAmAyaNamAM sUta sumantra te aspRzya nathI, eTaluM ja nahI paNa te ratha hAMkavAnA kAmanI sAthe mantrInu paNa kAma kare che. " -- ' ikSvAku vaMzanA rAjA trizaMkune yajJa karIne jIvatejIvata svage javAnI icchA thaI. guru vasiSThe kahyuM : azakaya. mUA vinA svage` kema javAya ?' rAjA vasiSTanA se| putra pAse gayeA. temaNe krodhathI rAjAne zApa ApyA ke 'tuM caMDAla thaze.' rAta pUrI thatAM rAjAnuM meDhu kadarUpuM thaI gayuM. bhUrAM vastra, bhUrI cAmaDI, kharI paDelA vALa, citAnI bhasma zarIre lagADelI, smazAnamAM UgatAM phUlanI mALA paherelI, ne leADhAnAM ghareNAM~evI rAjAnI AkRti thaI gaI. tenuM A bhayAnaka caDAlarUpa joI matrIe te zaherI bhAgI gayA. A AkhI kathAmAM, te ' aspRzya' hatA evuM kayAMye kahyuM nathI. rAjA divasarAta manamAM baLavA lAgyA. caMDAleMpaNuM enA kAI pApane lIdhe AvyuM nahetuM. eNe sa tA yoA karyAM hatA. te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalIka "itihAsakathAo 37 kadI - saMkaTamAM paNa jUThuM bolyo nahato, jUThuM na bolavAno tene nizcaya hato. rAjAnI AvI dazA joI vizvAmitranA hadayamAM karuNa UpajI (nivRta). sAce brAhmaNa dayAhIna hoya ja nahIM. bIjAnI pIDA joI jenuM hRdaya drave te ja sAco brAhmaNa. prANImAtra pratyenI karuNuM e te brAhmaNanuM parama dhana. rAjAnI IcchAthI, tenI pAse yajJa karAvavAnI ne temAM pote purohita thavAnI RSie hA pADI. dezadezathI brAhmaNone belAvI lAvavA ziSyone mokalyA. vasiSThanA putrAe AMkha rAtI karIne kahyuM: "jyAM purohita kSatriya-ne te paNa vaLI cAMDAlane yajJa karAvanAra hoya tyAM devo eno havi kevI rIte khAze? ane mahAtmA brAhmaNo cAMDAlanuM bhojana khAIne svarga kevI rIte jaze?'8 paNa Avo mata dharAvanAramAM vasiSThaputro ekalA hatA. bIjA te badhA dezomAMthI brahmavAdI RSio AvyA. vizvAmitranuM vacana pAchuM ThelavAnI koInI hiMmata nahotI. temaNe kahyuM: "yajJa thavA de. badhA pitapotAne kAme lAgI jAo." ema kahI maharSioe yajJanI badhI kriyAo karI. vizvAmitra yajJamAM purohita thayA. mAmAM niSNAta evA Rtvijoe badhA karmo yathAvidhi sAMgopAMga ryA. de bhAga levA na AvyA. vizvAmitre potAnA tapanA prabhAva vaDe trizaMkune svarge mokalyo, ne Ike tene pAcho kADhyo. khAsa jANavA jevuM to e che ke tema karavAnA kAraNamAM ema na kahyuM ke "tuM cAMDAla che." paNa kahyuM ke "tane gurue zApa Apyo che, mATe tene svargamAM praveza nahIM maLe. tuM UMdhe mAthe nIce paDa."10 vizvAmitre aMtarikSamAM navI sRSTi racI. devoe kahyuM : "ene gurune zApa che, mATe e sadehe svargamAM nahIM AvI zake." devoe vizvAmitranI stuti karI. RSi mAnI gayA, ne trizaMku aMtarikSamAM kAyamane mATe tAro banIne rahyo. A kathAmAM cAMDAla vikarALa rUpavALo hAI dhRNApAtra che, paNa aspRzya nathI; tenA yajJamAM brAhmaNoe ghaNI saMkhyAmAM bhAga lIdhe che; devoe tene caMDAlatvanuM bahAnuM AgaLa dharyuM nathI; ane rAjA caMDAla banyo hovA chatAM tenA vaMzajo para jarAye kalaMka lAgyuM nathI, vaMzane mahimA jarAye jhAMkhe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zA paDyo nathI. vizvAmitra upara paNa IMdrane A prasaMgathI krodha caDyo nathI; kema ke tyAra pachI yajJamAM pazunI jagAe bAMdhelA zunazepe vizvAmitre racI ApelAM IMdra ane viSNunAM be sUkto sAMbhaLIne I prasanna thaI zunaHzepane cheDI mUkyo che. ane chevaTe vasiSTha paNa vizvAmitranuM brahmarSipada svIkAryuM che.10 vanavAse nIkaLelAM rAma lakSmaNa ne sItA gaMgAtIre gaMgarapura AgaLa AvyAM, tyAM temane guha nAmanA niSAda rAjAne meLApa thaye. te niSAda hevA chatAM rAmane mitra hatA, ne rAma ene potAnI barobarIne mAnatA hatA. te amAtya ne sagAo sAthe AvI, rAmanA duHkhe duHkhI thato, rAmane bheTI paDyo ne kahevA lAgyo: "he rAma! jevI tamArI ayodhyA tevI A bhUmi paNa tamArI ja che. he mahAbAhu! tamArA jevA priya atithi kene tyAM Ave?" pachI tarata teNe jAtajAtanAM bhAvatAM bhajana ane artha maMgAvIne kahyuM: "he mahAbAhu! A AkhI dharatI tamArI che. ame tamArA cAkara, ne tame amArA svAmI. tame ahIM sArI rIte rAjya kare. A badhA khAvApIvAnA jAtajAtanA padArtho ANya che, sUvAnI paNa sAmagrI che, ne ghoDAnuM khAvAnuM paNa ApyuM che.' rAma snehapUrvaka be hAthe guhane bheTI paDyA. vanavAse nIkaLelAM emaNe te phaLamULa vagere khAvAne ja nizcaya karyo hato. tame niSAda che mATe tamAruM na khavAya," ema emaNe na kahyuM. tema ja niSAdane bheTatAM, ne kaivartInI hAMkelI nAvaDImAM besatAM emane kazIye aDacaNa na AvI, kema ke e kALe aspRzyatAne vicAra ja na hato. tethI guhe kahyuM ke rAma mArA svAmI che ne sakhA che; ane mane jagatamAM rAma karatAM adhika priya koI nathI."11 guha jevA ApaNe aneka bhAIo Aje ApaNane bheTavAne hAtha laMbAvI rahyA che. rAmanI peThe ApaNe be hAtha pahoLA karI emane bheTIe eTalI ja vAra che. vaLI, rAma kadAca mane pAchA bolAve e AzAe, sumanna ghaNo vakhata niSAdarAja guhane tyAM rahyo paNa hato.11 e niSAda aspRzya te na ja hoya. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalIka 'itihAsa'kathAo 3. tyAre samaya paraspara vikhavAda ane kalaha karavAnA nahotA. jokhama ahArathI jhajhUmatuM hatuM. kharI jarUra hatI Adhaivata ane AvanA vistAranI. dIdI vizvAmitre te joyuM, te rAmane e kAryanI dIkSA ApI. temaNe rAmane kahyuM : * brAhmaNu ane kSatriya ene eka kANu kare ? ane vizvAsa sapAdana kaNa kare? rAkSasenA bhayamAMthI prajAne mukta kANu kare ? rAkSaseAne harAvI temane A kANu banAve ? viMdhyanI dakSiNe AryavartIneA vistAra karI himAlayathI sAgara sudhInI dharaNIne dhanA, premanA, zAntinA chatra nIce eka kANuM kare ? Aya ane anA, vAnara ane rAkSasa, sahu haLImaLIne rahe evA zubha divasa kANa lAve ? e cintA mane niraMtare thayAM kare che. evA premane digvijaya karanAre! samrATa A bharatabhUmimAM cAre nIpajaze e svapna mArI AMkha AgaLathI khasatuM ja nathI. ' pachI kahe che: ' hA, svapnuM sAcu jarUra paDaze. AryAva eka ane akhaMDa thaze; satra premadhama nA vijaya thaze; Aya ane anA, vAnara ane rAkSasa bhAI bhAI thaIne raheze; dInadu: khIne, dAsadakSitane, strIdratA ulhAra thaze; ane e premasAmrAjyanA mahimA bhUmi para amara thaI jaze.' e kArya rAme pAra utAryuM, ane vizvAmitranuM svapnuM kharuM pADayuM. zabarInA guru mata Mga RSie bhaviSyavANI bhAkhelI : rAmane mana evA bhedabhAva nahIM heAya. ene janma ja e bhedabhAva bhulAvavA mATe haze. ene pratApe Aya ane anAya, zakhara ane dAsa, vAnara ane rAkSasa sahu bhedabhAva bhUlI eka thavAnA che. patitA ane tajAyelAMnA ene hAthe uddhAra thavAnA che. bhAratavarSanA uttara cheDAthI dakSiNa cheDa! sudhI premanI patAkA pharakavAnI che,' e AzA paNu rAme sAcI pADI. zakharI anA; tene rAme mAtA samAna gaNI, te zabarInA prANusanyAsa vakhate tenA dehane peAtAne hAthe agnisaMskAra karyo. sugrIva, a Mgada ane hanumAna vAnara. sugrIva sAthe rAme mitratA bAMdhI, ne tene rAjya meLavI ApyuM. hanumAna te! rAmane sevaka banyA. tenI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zA vidvattA ne kuzaLatA uparathI bhavabhUtie tene lakSmaNane mehe "Arya hanumAna kahevaDAvyo che, ane rAmane meDhe kahevaDAvyuM che ke "e aMjanAputranA parAkramathI ApaNe ane jagata baMne kRtArtha thayAM chIe."117 vibhISaNa rAkSasa jAtine chatAM sAdhucarita ane dharmAtmA che. ene paNa rAme mitra banAvyo che. lakSmaNa, bharata ane zatrugha, tathA guha, hanumAna, sugrIva ane vibhISaNa emAM rAmane mana kazo. pharaka nahota; badhA ja emanA bhAI hatA. rAmanI A udAratA e dareka hiMdune mATe temane jIvanasaMdeza che; ane temaNe premanA chatra nIce kareluM bhAratanuM A ekIkaraNa e emanI moTAmAM moTI rASTrasevA che. paNa rAmAyaNanA kavi eTalethI aTakatA nathI. kaeNca jevA pakSIne vadha thayela jotAM emanuM hadaya drave che; teo niSAdane kahe che ke "he niSAda! tuM jhAjho kALa nahIM Ave, kema ke teM krAMcanA jeDAmAMthI kAmamohita kaeNcane mAryo che."115 emanA e zekamAMthI kAvyanI saritA vahe che. ahIM manuSyatara sRSTi pratye mANasanI kevI sahRdayatA batAvI che! vaLI gIdha jaTAyune rAma pitA samAna gaNe che; ane jaTAyu eka abaLAne bacAvavA pitAnA prANa pAtharI AtaMtrANano kSAtradharma pALI batAve che. jaTAyu ne zabarInAM jIvana joI rAma lakSmaNane kahe che: "kharuM che, lakSmaNa, jagatamAM AryatAne, bhalAIne jAti ke janmanAM baMdhana nathI. manuSyanI sarva jAtiomAM- are, manuSyatara evI tirya yonimAM paNu-sAdhucarita, dharmAcaraNa, zara, ane zaraNe javA lAyaka evI vyaktio paDelI che."111 mANasa mANasanuM ja nahIM, paNa mANasa ane pazupaMkhInuM - arthAta jIvamAtranuM - paNa aikya, e rAmAyaNano mukhya saMdeza che. mahAbhAratamAM, brAhmaNa RSi zukranI kanyA devayAnI yayAti rAjAne paraNI hatI.12 e pratima vivAha thayo. chatAM enA vaMzaja kSatriya ja gaNAyA. satyavatI dAsanI kanyA hovA chatAM ene mATe maharSi asitanuM paNa mAguM AvyuM hatuM. chevaTe zAtanu rAjA ene Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalIka "ItihAsa sthAe para, ne ene dIkaro rAjA thayo.13 vyAsajI satyavatInA kAnIna putra hatA.14 vidura vyAsajI - kRSNa dvaipAyana ane dAsInA dIkarA hatA. te dharmAtmA ane buddhimAnAmAM zreSTha hatA.15 dhRtarASTra, pAMDu ne vidura e traNeya bhAIone bhISma dIkarAnI peThe ucheryA. temane badhA saMskAra karAvyA, adhyayana karAvyuM; traNene veda ane vedAMgane paNa abhyAsa karAvyo. viduranA jevuM dharmajJAna te vakhate keIne nahotuM.12 bhISma vidurane paNa potAnA "kulatatu' kahyA che.17 vidure karelA dharmopadeza mahAbhAratamAM ThekaThekANe Ave che. kRSNane paNa vidura pratye ghaNe ja prema hato. vyAse kaheluMH "vidura mahAbuddhizALI, mahAna yegI, ane mahAmanA che. e puruSavara jevo buddhizALI to devAmAM bRhaspati ke asuremAM zukra paNa nathI."18 yuddhane anta yudhiSThire viduranI zodha karI. e to himAlayamAM tapa karatA hatA. zarIra jIrNa thaI gayuM hatuM. yudhiSThirane joyA pachI vidurane prANa nIkaLI gayo ne zarIra stabdha thaI gayuM. ene dAha devAnI AkAzavANIe nA kahI, kema ke emaNe to yatidharma svIkArelo hato.1 zudra mAtAnA dIkarA AvA dharmAtmA paNa thaI zakatA hatA. niSAda jAtine ekalavya droNAcArya pAse dhanurvidyA zIkhavA Avyo tyAre koNe ene nA pADI; emAM kAraNa e na batAvyuM ke "tuM niSAda heI aspRzya che.' ene bhaNAvyo nahIM, kema ke e ajunathI caDI jAya e droNane rucatuM nahotuM. paNa e droNanA caraNa pakaDI page lAgele, droNe tenI pUjA svIkArelI, ne teNe droNane gurudakSiNamAM jamaNo aMgUTho paNa kApI Apela.20 niSAdo je aspRzya gaNAtA heta to AvuM banI zakata nahIM. yudhiSThiranA azvamedha yajJamAM pleccha gaNatI jAtinA lake paNa AvelA.21 evI aneka jAtioe bhAratayuddhamAM paNa bhAga lIdhela.21 zAntiparvamAM niSAdanI utpattinI kathA ApelI che. temAM kahyuM che ke adhama ane rAgadveSathI vartanArA vena rAjAne RSioe maMtarelA dathI mArI nAkhyo. tenA jamaNuM sAthaLane RSioe maMtrothI vile. temAMthI vikRta, ThIMgaNe, baLelA dUThA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jara maMdira praveza ane zAstra jevA dekhAvavALA, ane rAtI AMkha tathA kALA vALavALo mANasa nIkaLe. brahmavAdI RSioe tene kahyuM ke besa' (nirI). e puruSamAMthI krara, ane parvata para tathA vanamAM rahenArA niSAda, tathA bIjA vidhyavAsI pleccha lAkhonI saMkhyAmAM janmyA. A kathA. je kharI hoya, te emAM emane aspRzya mAnavAnuM kAraNa kyAM AvyuM? ane vastutAe mahAbhAratamAM temane aspRzya mAnyA nathI ja.21 arjuna tapa karIne zivajI pAsethI zastrAstra levA himAlaya gayo tyAre sarva pApa haranAra pinAkapANi evA bhagavAna hare kirAtane veSa lIdhe hato, ne umAe paNa kirAtInuM rUpa lIdhuM hatuM. 22 mahAdeve je jAtinuM rUpa lIdhuM te halakI kema hoI zake? UlaTuM ApaNane te ema thavuM joIe ke e jAtinAM kevAM sadbhAgya ke bhagavAne enuM rUpa levAnuM ucita mAnyuM! abhimAnI mANase jemane halakA gaNe che evAmAM ja rUpa, levAnuM bhagavAnane paNa gamatuM lAge che! mahAbhAratamAM ja uttaka nAmanA eka tapasvI brAhmaNanI vAta che. teNe kRSNa bhagavAna pAse vara mAgyo ke "huM raNamAM paNa je pANI mAguM to te mane maLe evuM karI Apo. bhagavAna kahe: "sAruM. pANuM joIe tyAre mane yAda karaje." ATaluM kahI kRSNa te dvArakA gayA. pachI keTaleka vakhate raNamAM pharatAM uttakane tarasa lAgI, ne teNe bhagavAnanuM smaraNa karyuM. tyAM te dhULathI melo ne ughADA zarIravALe e eka mAtaMga (cAMDALa) dekhAyo. tenI joDe kUtarAnuM ToLuM hatuM. mAtaMganA hAthamAM dhanuSabANa hatuM, ne pIThe bhAthuM bAMdheluM hatuM. tenA paga AgaLa eka vaheLe hato, temAM puSkaLa pANuM hatuM. mAtaMge saheja hasIne uttakane kahyuM : "he bhArgava! A pANI huM ApuM te le pIo. tame tarasyA che, e joI mane bahu dayA Ave che." munie e pANI levAnI nA pADI, ne bhUMDA zabdothI kRSNanI nindA karI. mAtaMge pharI pharI ghaNuM samajAvI joye, paNa krodhe bharAyelA uttake pANI pIdhuM nahIM, ne mAtaMganI avagaNanA karI. mAtaMga kUtarAM sAthe tyAM ja aMtardhAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - keTalIka "itihAsasthAe thaI gaye. e joI uttaka manamAM zaramAya, ne ene thayuM ke kRSNa mane khare chetaryo! eTalAmAM e ja raste zaMkha cakra gadAdhArI bhagavAna padhAryA. utaMka emane kahevA lAgyAH "prabhu ! A kaMI sAruM na kahevAya ! huM brAhmaNa. mAtaMganA jharAmAMthI huM pANuM kema pI zakuM?" bhagavAne ene sAMtvana ApatAM kahyuM: "je rIte pANI ApavuM yogya hatuM te rIte ApyuM. paNa te te lIdhuM nahIM. kharI vAta to e che ke tAre mATe meM iMdrane vAta karI ne kahyuM ke "tame uttakane pANInA rUpamAM amRta Apo." iMdra kahe: e kema bane? mANasane amara kema banAvAya? mATe ene bIjo koI vara Ape." meM pharI pharIne kahyuM: "nA, ene amRta ja Ape." iMdra mane rAjI karavA mAgatA hatA, eTale kaheH "amRta ApavuM ja hoya to eka zarata che. huM mAtaMganuM rUpa laI uttakane pANIrUpe amRta ApavA jAuM. e je mAre satkAra karaze ne mArA hAthanuM pANI pIze te ene amRta maLaze. paNa e je mane cAMDAla mAnI mArI avagaNanA karaze ne mArA hAthanuM pANI nahIM pIe, te ene amRta nahIM maLe." iMdranI vAta meM svIkArI; ane iMdra cAMDAlarUpe tane amRta ApavA AvyA. paNa teM te emane tiraskAra karyo. cAMDAla rUpe AvelA e bhagavAnanuM ApeluM pANI pIvAnI teM nA pADI, e ghaNuM moTuM pApa karyuM. haze, tane amRta te na maLyuM. paNa tuM mane yAda karaze tyAre tene pANuM te maLaze." 23 anugItAmAM ApelI A vArtAne bodha dekhIte che. ApaNane paNa bhagavAna cAMDAlarUpe keTalIye vAra darzana dete haze, ne ApaNe keTalIye vAra ene tiraskAra karatA haIzuM. bhagavAnane bhakata te jANe che ke prabhu kyAre kayuM rUpa laIne Avaze ene koI niyama nathI; mATe e to mANasamAtrane bhagavAna gaNa temane satkAra karavAnuM cUkato nathI. tethI ja eka graMthamAM kahyuM che ke tamAre ghera vaizvadevane vakhate cora, cAMDAla, zatru, ke bhale tamArA sagA bApane mAranAro paNa Ave, toye te atithine satkAra karaje; e tamane svarge laI jaze." 24 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zAse dharmarAja yudhiSThira cAra bhAIo ane draupadI sAthe mahAprasthAna karI svarge javA nIkaLyA. jeDe eka kUtare hato. draupadI, sahadeva, nakula, arjuna ane bhIma eka pachI eka rastAmAM bhaya para paDI gayAM; temanAM puNya khUTyAM, eTale AgaLa emanAthI jaI zakAyuM nahIM. ekalo kUtaro svarganA dvAra sudhI joDe rahyo. iddha dharmarAjane kahyuM: "tamArI patnI ane tamArA bhAIo marIne svarge gayAM che, eTale tame emane svargamAM maLI zakazo. tamAre potAne te mUA vinA, A mAnavadehe ja, svargamAM AvavAnuM che.' yudhiSThira kaheH "he idradeva! A mAre vaphAdAra kUtare haMmezAM mArI joDe rahyo che. ene paNa mArI joDe svargamAM AvavA de.' iMdra kahe: "tamane amarapada maLe che. mArI barobarInuM sthAna svargamAM maLe che. tame e kUtarAne ahIM ja mUkI do. emAM kazuM khoTuM nathI." yudhiSThira kaheH "e te bane ja nahIM. AryathI AvuM vartana karAya ja nahIM. mArA vaphAdAra kUtarAne choDIne je saMpatti ane sukha mane maLatAM hoya te mAre nathI joItAM." Idra kahe : "svargamAM kUtarAvALA mANasane mATe jagA nathI tenuM zuM?' dharmarAja kaheH "te huM ahIM svargane daravAje ja rahI jaIza. paNa A kUtarAne te, he mahendra, huM kadI tyAga nahIM karuM. bhAIe ane patnI to marI gayAM che. temanI joDenI leNAdeNI pUrI thaI temane huM jIvatAM karI zakavAne nathI. emane svargamAM jovAno AnaMda huM jato karI zakIza, paNa A kUtarAno tyAga te mArAthI nahIM ja karI zakAya.' sAkSAta dharmo pragaTa thaI yudhiSThirane kahyuM: "bhUtamAtra pratyenI tamArI A dayA sAcI che. meM agAu tavanamAM tamArI parIkSA lIdhI hatI, ne pANI levA AvelA tamArA bhAIone mArI nAkhyA hatA. temAMye eka bhAIne jIvatA karavAnuM meM kahyuM, tyAre tame baMne mAne sarakhI gaNu nakulane jIvato karavAnuM mAgyuM hatuM. Aje tame vaphAdAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalIka itihAsa kathAo kUtarAne khAtara devane ratha AvelA pAche! ThelA che. he rAjA, svamAM tamArA jeve kAI nathI. ane tethI ja A mAnavadehe akSayaleAkamAM javAnA je lahAvA kAI ne paNa maLyA nathI te tamane maLyA che.'25 A ja khare! hiMdu dhama che ! je dhama'mAM yudhiSThare dI kALa sAthe rahelA kUtarAne sudhdhAM sAthe lIdhA vinA devAnA dhAmamAM praveza karavAnI sApha nA pADI, te ja hiMdu dharmane mAtAnI peThe sneha ane mamatAthI vaLagI rahelA ApaNA bhAI ene mUkIne deveAnA dhAmamAM -- devAlayAmAM, devamadirAmAM -- praveza karatAM ApaNA jIva kema cAlave joI e ? -- . nIca ane dInahIna leAkeAne mATe ekalI philasUphI je kAma na karI zakata, je kAma manusmRtie kheAbA jeTalA leAkeAne mATe thADeka aMze karyuM" che, te ja kAma rAmAyaNa ane mahAbhArate sa vargone mATe agaNita yuge| sudhI ekasarakhu karyuM" che, te haju paNa kare che. teo prajAne hiMdu anAvavAnuM kAma nitya nira Mtara karI rahyAM che, kema ke te hiMdu jIvana ane AcAranAM mUrtimaMta Adaza rUpe che. smRtie ne siddhAntA e jIvana ane AcAranA TUMkAmAM TUMkA sAra ja ApI zake che; chatAM dareka hiMdu bALakanAM AzA ne prayAsa te tarapha vALavAM e ApaNuM kartavya che.'26 TippaNA 1. brAhmaNAn kSatriyAn vaizyAn zUdrAMzcaiva sahasrazaH / samAnayasva satkRtya sarvadezeSu mAnavAn // dAtavyamannaM vidhivatsatkRtya na tu lIlayA / sarve varNA yathA pUrjA prApnuvanti susatkRtAH // 1 vA. rA.vA. 22; 2002, 24. 2. cararmasu ceDajyamAH puStrAH zisvinastayA | teSAmapi vizeSeNa pUjA kAryA yathAkramam // ejana, 13, 15-6 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdirapraveza ane zAstro 3. tato'bravInmahAtejAH sumantraM mantrisattama / menana, 84. Ta11412 2rAma De cha: sa hi rAjJa ubhayadharmA sUto mantrI ca / 4. atha rAtryAM vyatItAyAM rAjA caNDAlatAM gataH / nIlavastradharo nIlaH paruSo dhvastamUrdhajaH // cityamAlyAGgarAgazca AyasAbharaNo'bhavat / te dRSTvA mantriNaH sarve tyajya caNDAlarUpiNam // prAdravansahitA rAma paurA ye'syAnugAminaH // yana, 58; 10-12. 5. mayA ceSTa kratuzataM tacca nAvApyate phalam / anRtaM noktapUrva me na ca vakSye kadAcana / kRcchreSvapi gataH saumya kSatradharmeNa te zape // menana, 58; 14-20. 1. brAhmaNo dAruNo nAsti maitro brAhmaNa ucyate / anu. 3; 13. ___maitrI samastabhUteSu brAhmaNasyottamaM dhanam / 7. sarvAJ ziSyAnsamAhUya vAkyametaduvAca ha / sarvAnuSInsavAsiSThAnAnayadhvaM mamAyA / saziSyAn suhRdazcaiva satvijaH subahuzrutAn / vA. rA. bAla. 59, 7, 8. 8. kSatriyo yAjako yasya caNDAlasya vizeSataH / kathaM sadasi bhoktAro havistasya surarSayaH // brAhmaNA vA mahAtmAno bhuktvA cANDAlabhojanam / kathaM svarga gamiSyanti vizvAmitreNa pAlitAH / etadvacananaSThuryamUcuH saMraktalocanAH // sena, 13-5. 4. tataH pravartyatAM yajJaH sarve samadhitiSThata / / evamuktvA maharSayaH saMjahastAH kriyAstadA // yAjakazca mahAtejA vizvAmitro'bhavatkrato / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalIka "itihAsakathAo RtvijazcAnupUryeNa mantravanmantrakovidAH / cakruH sarvANi karmANi yathAkalyaM yathAvidhi // mena, 60; 8-10. 10. trizaGko gaccha bhUyastvaM nAsi svargakRtAlayaH / / guruzApahato mUDha pata bhUmimavAkzirAH // menana, 60; 17-8. 10ka. ime ca gAthe dve divye gAyethA muniputraka / ambarISasya yajJe'smistataH siddhimavApsyasi // sana, 12, 20. ( bhuniputra! hiya gAthAmA - sUto-tuM . manapanA yajJamAM gAje. enAthI tAruM kAma saphaLa thaze.) tataH prItaH sahasrAkSo rahasyastutitoSitaH / dIrghamAyustadA prAyAcchunaHzepAya vAsavaH // mena, 92, 29. (e rahasyastutithI saMtuSTa thayelA indra rAjI thayA ane temaNe zunaHzepane dIrgha AyuSya ApyuM.) tataH prasAdito devairvasiSTho japatAM varaH / saravyaM cakAra brahmarSi revamastviti cAbravIt // mena, 55, 25. (pachI devee munivara vasiSThane rAjI karyA. ane e brahmarSie temanI vAta svIkArIne vizvAmitrane brahmarSi kahyA.) 11. tatra rAjA guho nAma rAmasyAtmasamaH sakhA / niSAdajAtyo balavAnsthapatizceti vizrutaH // tamArtaH saMpariSvajya guho rAghavamabravIt / / yathAyodhyA tathedaM te rAma kiM karavANi te // IdRzaM hi mahAbAho kaH prApsyatyatithiM priyam / tato guNavadanAdyamupAdAya pRthagvidham // ayaM copAnayacchIghraM vAkyaM cedamuvAca ha / svAgataM te mahAbAho taveyamakhilA mahI // ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 maMdira praveza ane zAstro vayaM preSyA bhavAnbhartA sAdhu rAjyaM prazAdhi naH / / bhakSyaM bhojyaM ca peyaM ca lehya caitadupasthim // vA. rA. ayodhyA. 50; 33, 35-1 bhartA caiva sakhA caiva rAmo dAzarathirmama / menana, 84; 6 na hi rAmAtpriyataro mamAsti bhuvi kazcana / / menana, 89; 5. 11ka. guhena sAdhaM tatraiva sthito'smi divasAnbahUn / AzayA yadi mAM rAma punaH zabdApayediti // vA. rA. ayodhyA. 59; 3. 11kha. diSTayA so'yaM mahAbAhuraJjanAnandavardhanaH / uttararAmacarita . 11 ga. mA niSAda pratiSThA tvamagamaH zAzvatIH samAH / yatroJcamithunAdekamavadhIH kAmamohitam // vA. rA. bAla. 5; 15. 115. sarvatra khalu dRzyante sAdhavo dharmacAriNaH / zurAH zaraNyAH saumitre tiryagyonigateSvapi // vA. rA. araNya. 12. ma. bhA. Adi. 81. 13. sAbravIddAzakanyAsmi dharmArtha vAhaye tarim / / asito hyapi devarSiH pratyAkhyAtaH purA mayA / satyavatyA bhRzaM cArthI sa AsIdRSisattamaH // Adi. 100; 48, 81. 14. kanyAputro mama purA dvaipAyana iti zrutaH / / Adi. 105; 14. 15. dharmAtmA bhavitA loke sarvabuddhimatAM varaH / sa jajJe viduro nAma kRSNadvaipAyanAtmajaH / dhRtarASTrasya vai bhrAtA pANDozcaiva mahAtmanaH // Adi. 106; 27-8. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 keTalIka "itihAsakathAo mahAbhAratamAM vidurane keTalIka jagAe "pArasava" ane keTalIka jagAe "kSattA" kahyA che; te batAve che ke A zabdanI vyAkhyA kevI anizcita che ne vakhatevakhata badalAtI rahI che. 18. janmaprabhRti bhISmeNa putravatparipAlitAH / saMskAraiH saMskRtAste tu vratAdhyayanasaMyutAH // dhanurvede ca vede ca gadAyuddhe'sikarmaNi / tathaiva gajazikSAyAM nItizAstreSu pAragAH // itihAsapurANeSu nAnAzikSAsu bodhitAH / vedavedAGgatattvajJAH sarvatra kRtanizcayAH // triSu lokeSu na tvAsItkazcid vidurasaMmitaH / / dharmanityastathA rAjadharme ca paramaM gataH // Adi. 109; 17-20, 22. 17. samavasthApitaM bhUyo yuSmAsu kulatantuSu / Adi. 110; 3. 18. mahAbuddhirmahAyogI mahAtmA sumahAmanAH / bRhaspatirvA deveSu zukro vApyasureSu ca / na tathA buddhisaMpanno yathA sa puruSarSabhaH // AzramavAsikaparva 28, 12-3. 18. bho bho rAjanna dagdhavyametadvidurasaMjJakam / . kalevaramihavaM te dharma eSa sanAtanaH // " lokAH sAntAnikA nAma bhaviSyantyasya bhArata / yatidharmamavApso'sau naiva zocyaH paraMtapa // anana, 29; 33. ke AnA para TIkA karatAM nIlakaMTha lakhe cheH yatidharmo dAhAdyayogyatvam / etena zUdrayonau jAtAnAmapi yatidharmo'stIti darzitam / (yatidharma eTale ke dAhAdine mATe agyatA. A vacana dvArA batAvyuM che ke zUdra nimAM janmelAone paNa yatidharma arthAta saMnyAsane adhikAra cha.) 20. tato niSAdarAjasya hiraNyadhanuSaH sutH| ekalavyo mahArAja droNamabhyAjagAma ha // .. bha-4 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madirapraveza ane zAstro sa tu droNasya zirasA pAdau gRhya paraMtapaH / . . . pUjayitvA tato droNaM vidhivatsa niSAdajaH // . . . chitvA'vicArya taM prAdAdroNAyAMguSThamAtmanaH // 1, 132; 31, 33, 53, 58. 21. anantaraM dvijAtibhyaH kSatriyA jahire vasu / tathA viTyadrasaMghAzca tathAnye mlecchajAtayaH // Azvamedhika. 89; 26. 21ka. yavanAH kirAtA gAndhArAzcInAH zabarabarbarAH / zakAstuSArAH kaGkAzca pallavAzcAndhramadrakAH / pauNDrAH pulindA ramaThAH kAmbojAzcaiva sarvazaH // zAnti. 65; 13-4. ( yavana, di , gAndhAra, yAna, zara, 2, za, tuSAra, , 531, mAnna, madra, pau9, Ysinha, 24, ane abhyAsa.) . 21kha. taM prajAsu vidharmANa rAgadveSavazAnugam / mantrabhUtaiH kuzajaghnurvaSayo brahmavAdinaH // mamanthurdakSiNaM corumRSayastasya mantrataH / tato'sya vikRto jajJe hasvAGgaH puruSo bhuvi / / dagdhasthUNApratIkAzo ,raktAkSaH kRSNamUrdhajaH / viSIdetyevamUcustamRSayo brahmavAdinaH // tasmAniSAdAH saMbhUtAH krUrAH zailavanAzrayAH / ye cAnye vindhyanilayA mlecchAH zatasahasrazaH // zAnti. 59; 94-7. 22. pinAkapANibhaMgavAnsarvapApaharo haraH / kairAtaM veSamAsthAya kAJcanadrumasaMnibham // vibhrAjamAno vipulo girimarurivAparaH / . . . devyA sahomayA zrImAnsamAnavrataveSayA // vana. 39, 1-3. 23. sa tathA samayaM kRtvA tena rUpeNa vAsavaH / upasthitastvayA cApi pratyAkhyAto'mRtaM dadat // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalIka itihAsa thA cANDAlarUpI bhagavAnsumahAMste vyatikramaH // 11 anu. 55; 33-4. 24. cauro vA yadi cANDAlaH zatrurvA pitRghAtakaH / vaizvadeve tu saMprApte so'tithiH svargasaMkramaH // pArA. 1; 62. - 25. yudhiSThira - ayaM zvA bhUtabhavyeza bhakto mAM nityameva hi / sa gaccheta mayA sArdhamAnRzaMsyA hi me matiH // anAryamAryeNa sahasranetra zakyaM kartu duSkarametadArya / mA me zriyA saGgamanaM tayA'stu yasyAH kRte bhaktajanaM tyajeyam // tasmAnnAhaM jAtu kathaMcanAdya tyakSyAmyenaM svasukhArthI mahendra || dharma - abhijAto'si rAjendra piturvRttena medhayA / anukrozena cAnena sarvabhUteSu bhArata / ayaM zvA bhakta ityevaM tyakto devarathastvayA / tasmAtsvarge na te tulyaH kazcidasti narAdhipaH // atastavAkSayA lokAH svazarIreNa bhArata / prApto'si bharatazreSTha divyAM gatimanuttamAm || mahAprasthAnikaparva 3, 7, 9, 11, 18, 20 -2. 29. nivehitA : 'dha veSa bhaI iDiyana sArdha, pR. 113 - 4. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgavatadharmane vizALa pravAha hiMdu dharmanA AgevAnemAM Ama be prakAranAM mAnasa cheka zarUAtathI cAlyAM AvatAM hatAM. eka varga AryonI mULa vidyA, tenA graMthe, ne tenA saMskAranI zuddhi viSe Agraha rAkhanAre hato. bahArathI AvatI jAtionA mizraNane lIdhe "beLAvADo' thatuM. aTakAvavAne tene satata prayAsa cAlu hato. jUnuM saMskAradhana rakhe azuddha thaI jAya evI tenI haMmezanI ciMtA hatI. bIjo varga bahArathI AvanAra mANasane vizALa hadayathI apanAvavAnA matane hate. navI AvanArI jAtione Arya parivAramAM dAkhala karI AryonI vidyA ne tenA saMskAranuM kSetra vistAravAne tene Agraha hato. tene thatuM, AryonA saMskAra zuM evA takalAdI che ke bIjAo tenA samAgamamAM AvavAthI te saMskAro azuddha thaI jAya? AryonAM dharmatatvamAM zuM asaMskArIne paNa saMskArI banAvavAnI zakti nathI ? AryonA devo paNa zuM mANasamAM bhedabhAva rAkhanArA che? vasiSTha ane vizvAmitra A be varganA pratinidhi kahevAya. pAchaLanA samayamAM vasiSThanA ziSyo ne saMtAno saMkucita daSTinA, custa brAhmaNa saMpradAyanA, pratinidhi thayA. vizvAmitranA anuyAyIo ane saMtAne audArya ane pragati, samAdhAna ane saMmizraNanI paddhatinA pratinidhi banyA. 1 A bIjo varga hadayadharmI hato. teNe hajAro anAryone gAyatrI maMtra bhaNAvI Arya saMghamAM dAkhala karyo. mANasanuM hRdaya jAti ane lohInA bheda sahana karI zakatuM nathI. hadayadharmane mAnanAra jJAnI yAjJavalkaye paNa janakane kahyuM hatuM: hRdaya e brahmanuM raheThANuM che. hadaya e ja sthiratA che. hRdaya e prANImAtranuM raheThANa che. te samrATa ! hRdaya e prANImAtrane AdhAra che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgavatadhanA vizALa pravAha 53 huM samrATa ! prANImAtra hRdayane AdhAre ja TakI rahe che. he samrATa ! hradaya e parabrahma che, ema jANIne je mANasa tene pUje che tene hRdaya kadI tajI detuM nathI. badhAM prANIe tenI pAse cAlyAM Ave che; te deva banIne deve pAse jAya che.'2 A dhanA cAlu pravAhamAM zudra, strI vagere vargone amuka adhikArathI vicata rAkhavAmAM AvyAM hatAM. tema karavAnAM kAraNa te vakhate game teTalAM sabaLa haze, chatAM mAnavamAtrane IzvaranAM saMtAna ne tenAM svarUpa mAnanAra RSiene te khUMcatuM hatuM. AkhI mAnavajAti eka pitAne parivAra che. e pitAne mana mANasa mANasa vacce bheda na ja heAya. e parama pitAnI stuti karavAne adhikAra saune teNe ApelA ja che. veda bhaNavA ne yajJA karavA jeTaluM jJAna bhale sahune na hoya, paNa prabhunI prArthanA karavA mATe evA jJAnanI jarUra nathI. A hrayamAMthI peAkAra thatAMveMta e prabhu javAba de che. AvA vicArAmAMthI bhaktimAga nA udaya thayA. saMhitA ne upinaSadeAmAM samAyeluM jJAna sAva sAmAnya mANasane haLavA rUpamAM ApavAne ja mahAbhAratanI racanA thaI. bhAgavate kahyuM che: 'strIo, chhe, te kevaLa nAmadhArI dvione veda sAMbhaLavA maLatA nathI, eTalA mATe vyAsa munie kRpA karIne bhArata AkhyAna racyuM. . . me bhAratane nimitte vedanA artha batAvyeA. e bhAratamAMthI strIe ane zUdro paNa dhama vagere samajI zake che.'3 'bauddha saMdha pAsethI brAhmaNA eka pATha zIkhyA hatA. vizALa janasamUhane peAtAnI joDe na levAmAM je bhUla pAte karelI te temane dekhAI. temaNe peAtAnA jJAnane eka prakAranA guhya siddhAntanuM rUpa ApyuM hatuM; mANasamAtrane lAgu paDI zake evA jIvanadha ene banavA dIdhu. nahAtuM. tamAma sAmAjika bhedabhAva tADI pADavAnuM jo dezanA viziSTa sa'jogAmAM ISTa nahotuM, te samAjanA nIcalA tharAne upara caDAvavAnI temanI pharaja hatI. upaniSadamAM zIkhavAyeluM je jJAna hatuM tene rAmAyaNa ane mahAbhAratanAM thAo, sa'vAde ne Adarza pAtrA dvArA sAmAnya mANasA samajI zake e rIte rajU karavAmAM AvyuM. A rIte e madiranAM dvAra chevaTe sa vageIMne mATe khAlI nAkhavAmAM AvyAM. je jJAna eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 madirapraveza ane zAsro vanI AgavI mAlikInuM hatuM te sahune maLI zake evI negavAI karavAmAM AvI.'4 mahAbhAratane dharma bhaktipradhAna che. tenA nArAyaNIya prakaraNamAM vAsudeva--kRSNanI upAsanAnA saMpradAyanuM varNana che. ' e upAsanA ja bhagavadgItA tema ja arvAcIna vaiSNava saMpradAya anene mULa pAyeA che.'6 RgvedanI saMhitAmAM bhaktinAM je bIjo hatAM tene ahI. vistAra karavAmAM AvyA che. A bhaktimAga dayAdhI che. tethI teNe yanomAM thatI pahiMsA baMdha karAvI. rAjA uparicara vasunA yajJamAM pazuone vadha na thayA, tethI bhagavAna prasanna thayA.7 vaLI tyAM kahyuM che ke bhagavAna jenA para prasanna thAya ene darzana Ape. paNa bhakti vinAnA mANasa tene kadI joI zakatA nathI.8 je niSkAmapaNe karmo kare che te ja e prabhune pAme che." khAsa noMdhavA jevI vAta te| e che ke e bhagavAnanI sevA ne tenI arcanA karavAne adhikArI sahune che. emAM zUdranI sAme kaze| niSedha nathI;10 kema ke hira kAI amukanA nahIM paNa prANImAtraneA pitA che, te temanI mAtA paNa che.11 A ja kALamAM * madirAmAM thatI mUrti pUjA ane tIrthayAtrA dhIre dhIre pagapesArA kare che.'12 yajJayAgAdithI bharelA karmImArgomAM mindarAnI jarUra nathI paDatI. mandireAnI jarUra bhaktimAmAM ja paDe che. e mandirA echAmAM echAM I. sa.nA pAMcamA saikAthI thavA mAMDayAM haze, ema vidvAne mAne che. : A ja prapattidha gItAmAM paNa kahelA che.13 mANusane samAjamAM je kaMI kAma maLeluM hoya te bhaleleAkadaSTie halaka' gaNAtuM hoya tApaNu jo mANasa te prAmANikapaNe kare to te ja bhagavAnanI pUjArUpa khatI jAya che, te bhagavAna tethI prasanna thAya che. ene rIjhavavAne yajJonI, kharacALa pUjAnI,te dAjhamAhanI jarUra nathI. e te! ekAda patra, puSpa ke phaLathI paNa saMtASa pAme che.13 e mAge che mAtra zuddha hRdayane bhaktibhAva. enI AvI pUjA karavAneA raho jema brAhmaNA tathA rASie mATe tema ja strIe, vaizyA, zUdro, tathA 9 pApayeAni ' gaNAtA mATe paNa khulle. che; ane temane eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgavatadhama nA vizALa pravAha parama gati sudhI pahoMcavAne adhikAra che. tyAM moTA durAcArIne paNa manAI nathI. e durAcArInA paga bhagavAnanI tarapha vaLyA, e ene zubha nizcaya ja ene ' sAdhu ' banAvavAne pUratA che. evA durAcArI meleA che eTalA mATe tene bhagavAna dUra rAkhate nathI, paNu tene peAtAnI pAse AvavA daI tene tarata dharmAtmA banAve che. gItAmAM bhagavAna kahe che ke paDitAe brAhmaNa ane gAya, tathA zvAna ane pAka e sanI pratye samadaSTi rAkhavI joI e.14 TIkAkAra abhinavagupta kahe che : ' kUtare apavitra ke apakArI che ema na mAnavuM joI e; te caMDALa pApI ke apavitra che eve vicAra manamAM na lAvavA joi e. 15 Pin . yajJA vaDe devAne rIjhavI temanI pAse dhAyuM kAma karAvavAnI zakti ekvA dhanikAmAM ja hoya che; ane jJAnamArganuM anuzIlana eklA ziSTa ne saskArI leAkA ja karI zake che; paNa gItA je bhaktimArgInA upadeza kare che te mArge javAnuM sAmarthya tA sahu kAImAM hoya che. nabaLAM ne nIcAM gaNAtAM, nirakSara ne ajJAna, e sahune mATe A mArga khullA che. 16 Izvara premasvarUpa che. tene nAta nathI, vaNuM nathI, liga nathI, rASTrIyatA nathI. gItAe bhaktimArganA upadeza karavAmAM, bhaktimaya premanAM dvAra sahune mATe khullAM karI dIdhAM che; ane temAM nAtajAtanA, sAdhuasAdhunA, ke srIpuruSanA kazA bheda rAkhyA nathI. bhaktimArga sahune mATe khullA che. Izvara pratye prema dharAvavAnA kAryanAce hakanA inakAra koInAthI karI zakAya nahI'.'17 " sAdI chatAM bhavya evI zailIvALA gItA A mahenatamajUrI karanArAM, nirakSara ne nina mAseAne mATe ja lakhAI hatI. A mANaseAe mAneluM ke vedanuM jJAna ApaNe mATe jeTaluM aprApya che teTalA ja ApaNe mATe mekSa ane IzvaradarzIna paNa alabhya che. A namra AtmAone bhagavAnanI vANI pAkArIne kahe che ke Izvarane pUjIne tathA peAtAne bhAge AveluM niyata karyAM karIne dareka mANusa pUrNatva sudhI pahoMcI zake che.'18 bhaktimArganA prAcIna sAhityamAM nArada ane zAMDilyanAM bhaktisUtre ghaNAM prasiddha che. nArada kahe cheH " bhagavAnanA bhaktomAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 * maMdira praveza ane zAstra jAti, vidyA, rUpa, kula, dhana ane kriyA Adine bheda nathI; kema ke e badhA prabhunA ja che."19 "teo prabhumAM tanmaya hoya che. 20 zAMDilya kahe che ke "ninya jAtio gaNAya che tyAM sudhInA sahune paNa, upadezaparaMparA vaDe-bIjA sAmAnya dharmonI peThe ja - bhakti karavAno adhikAra che. 21 A sUtra uparanA bhASyamAM svapnezvara kahe che: "nindrita cAMDAla vagere jAti sudhInA sahune bhaktine adhikAra che.22 evA bhakto "kulene tathA pRthvIne pAvana kare che; tIrthone tIrtha banAve che, karmone sukarma banAve che. emane joIne pitaro AnaMda pAme che, devo nAce che, ne pRthvI sanAtha thAya che. 23 evA bhaktane lIdhe kula pavitra thAya che, jananI kRtArtha thAya che, ne vasundharA puNyavatI bane che."24 TipaNe 1. regejhIna "vedika haDiyA), pR. 320. 2. hRdayamevAyatanam / kA sthitatA yAjJavalkya ? hRdayameva samrADiti hovAca / hRdayaM vai samrAT sarveSAM bhUtAnAmAyatanam / hRdayaM vai samrATa sarveSAM bhUtAnAM pratiSThA / hRdaye hyeva samrAT sarvANi bhUtAni pratiSThitAni bhavanti / hRdayaM vai samrAT paramaM brahma / nainaM hRdayaM jahAti sarvANyenaM bhUtAnyabhikSaranti, devo bhUtvA devAnapyeti, ya evaM vidvAnetadupAste / pR. 4; 2; 7. 3. strIyadradvijabandhUnAM trayI na zrutigocarA / iti bhAratamAkhyAnaM muninA kRpayA kRtam // bhAratavyapadezena hyAmnAyArthaH pradarzitaH / dasyate yatra gharmAdi strImiyuta || mA. 2; 4; 25, 26. 4. DI. esa. zarmAH dha renesAM aupha hiMduIjhama', pR. 23-4. 5. rAdhAkRSNana: "mahAbhArata', pR. 19, 6. ejana, pR. 22. 7. saMbhUtAH sarvasabhArAstasmitrAjan mahAkrato / na tatra pazughAto'bhUt sa rAjaivaM sthito'bhavat / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgavatanA vizALa pravAha prItastato'sya bhagavAndevadevaH purAtanaH // RSayaH - naiSa dharmaH satAM devA yatra vadhyeta vai pazuH / zAnti. -336; 10, 12. 337; 5. 8. yasya prasAdaM kurute sa vaitaM draSTumarhati / na sa zakyastvabhaktena draSTuM devaH kathaMcana // zAnti 336; 20, 54. 8. ahameva gatisteSAM nirAzIHkarmakAriNAm / 10. brAhmaNaiH kSatriyairvaizyaiH zUdraizca kRtalakSaNaiH / sevyate'bhyarcyate caiva nityayuktaiH svakarmabhiH // 57 zAnti 341; 34. 11. eSa mAtA pitA caiva sarveSAM prANinAM hariH / bhISma. 66; 39. 12. rAdhASjuna : 'mahAbhArata', pR. 20. * 13. ye ca kRSNaM prapadyante te na muhyanti mAnavAH / bhaye mahati manazca pAti nityaM janArdanaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat - zAnti. 67; 17. bhISma. 67; 24. 13ka. tulasIdalamAtreNa jalasya culukena vA / vikrINIte svamAtmAnaM bhaktebhyo bhaktavatsalaH // gautamatantra (bhaktavatsala bhagavAna mAtra tulasInA eka pAMdaDA sAthe ke pANInA eka kheAbA sAthe peAtAnA paDa bhaktane vece che.) sarabhAva : zrI. 9; 29. 14. gItA 18 45-6 9; 29. 9; 32. 8; 30. 5; 18. 15. zuni nApavitrApakAritAdinizcayaH / zvapAke ca na pApApavitrAdidhiSaNA / gI. 5; 18 - abhinavaguptavyAkhyA. 19: rAdhAkRSNuna: ' gItAdarzana', pR. 18, 97. 17. hunAtha siMha: 'dho syarasa DerITena AI iMDiyA', va. 2, 5. 94. 18. nivehitA: ' veSa |ii iMDiyana sAI', pR. 210. www.umaragyanbhandar.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madirapraveza ane zAstra 16. nAsti teSu jAtividyArupakuladhanakriyAdibhedaH / yatastadIyAH / nA. bha. sU.. 72-3. 20. tanmayAH / nA. ma.su. 70. 21. Anindhayonyadhikriyate pAramparyAt sAmAnyavat / zAM. bha. sU. 2, 2; 22. 22. ninditacANDAlAdiyoniparyantaM bhaktAvadhikriyate / svapnezvaraH zA. bha. sU. bhASya 23. pAvayanti kulAni pRthivIM ca / tIrthIkurvanti tIrthAni sukarmIkurvanti karmANi sacchAstrIkurvanti zAstrANi / modante pitaro nRtyanti devatAH sanAthA ceyaM bhUrbhavati / nA. bha. sa. 24. kulaM pavitra jananI kRtAryA vasundharA puNyavatI ca tena / skaM. pu. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgavatane mAnavadharma bhAgavatanI bhakti mAnavaprema ane bhUtadayAthI taraboLa che. temAM kahyuM che ke e Izvara sahuno putra, sahune AtmA, sahune pitA, ne sahunI mAtA che. te ja ApaNuM mAtA che, ApaNe pitA che, ne ApaNe pati che. te bhUtamAtrane priya mitra che, sarvane AtmA che. te akicananuM dhana che, ne akiMcana mANase ene pAmI zake che. navI viyAyelI gAya jema potAnA vAcharaDAnuM rakSaNa kare che, tema kRpALu bhagavAna ApaNuM dInanuM A rIte rakSaNa kare che.' pRthvInI pIDA jAne te pRthvI para tene bhAra utAravA Ave che. prANuo enA sudhI pahoMce enI paNa e vATa nathI jete. kaI paNa prANI ArtanAda karIne enI sAme najara kare ke te bhIDabhaMjana AvIne Ubho rahe che. gajendra jevA pazue pitAnI zaktinuM abhimAna choDI suMDha UMcI karI, ne enuM nAma daIne cIsa pADI ke tarata hari AvIne Ubho rahyo.7 prahalAda jevA khalayonimAM janmelA bhaktanI vahAre paNa dhAvAnuM e cUkato nathI.8 jagatano samAja jene pIDe che teno te belI bane che. teNe kRSNAvatAra laIne paNa garIba ne bhAvika evA vanavAsI gopa lokonI vacce rahevAnuM ucita mAnyuM, ne gAyo cArI gopagopI joDe jAtajAtanA bALakhela karyA. kRSNa bhAratavarSanA zreSTha puruSa gaNAtA hovA chatAM temaNe yajJamAM atithionA caraNa dhovAnuM kAma mAthe lIdhuM. e jamAnAnA sarvottama subhaTa hovA chatAM emaNe ratha hAMkavAmAM hINapata mAnI nahIM. draupadI jevI bahenanA e sakhA hatA, bhAI hatA; ane tethI e bahena jyAre asahAya banI tyAre teNe e dInabandhane dhA nAkhI ke "he janArdana! kauravarNavamAM DUbelI mane tuM bahAra kADhaje. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zAse bhAgavatamAM je IzvaranI bhakti che tene abhimAna tarapha kro deSa che. tene hadayanI dInatA game che.10 teNe te pratijJA karI che ke jene dhana, vaibhava, sattA, zarIrabaLa, varNa ke tapa kazAna paNa garva caDaze tene garva huM utAryA vinA rahevAne nathI; pachI te bhalene devarAja indra kAM na hoya. huM te abhimAnano haNanAra (miti) chuM. jene garva huM haNe teNe samajavuM ke mArA para IzvaranI kRpA thaI. huM te jenA para kRpA karavA IcchuM chuM tenI saMpatti harI lauM chuM."11 eTale ja zrIkRSNa duryodhana jevA madAbdha rAjAnA mahelamAM UtaravAnuM netaruM nakArI suzIla ane namra evA vidurane ghera rahevAnuM pasaMda kare che. bhagavAne te kahI rAkhyuM che ke "huM amuka varNamAM ja mATe bIjA karatAM UMce evuM janmanuM abhimAna jene nahIM thAya, jene pitAnAM karma, vaya, rUpa, vidyA, aizvarya, dhana vagerene garva nahIM Upaje, tenA para ja huM anugraha karIza.13 bhAgavate kahyuM che ke "tamAre je IzvaranI bhakti karavI hoya, te jIvamAtra pratye Adara rAkhavuM joIe - dayA nahIM; paNa Adara, pUjyabhAva. dayA karanAra tame koNa cho? tame te manathI prANImAtrane ati Adarabhera praNAma karo; kema ke e prANImAtranA hRdayamAM to jIvarUpe Izvara beThe che, bhagavAna beThe che. kaI paNa jIvanI avagaNanA karaze, tene halake gaNI tene tiraskAra karazo, to te bhagavAnanI avagaNanA, teno ja tiraskAra thaze."14 bhagavAna kahe che ke mahAna ane zAnta evA je samadaza muni hoya te te jIvamAtra para vAtsalya rAkhe che.15 eTale bhAgavata AgaLa jaIne kahe che ke jagatanAM prANIonI upekSA karIne karelI bhagavAnanI arcanA sAva nakAmI che. bhagavAna pite kahe che: "huM sarva prANIomAM prANIonA AtmArUpe sadA rahelo chuM. evA mAruM apamAna karIne mANasa mArI pUjAarcAno DhoMga kare che ! huM bhUtamAtramAM temanA AtmArUpe rahele Izvara chuM; tene choDIne je mANasa mUDhatAthI pUjAarcA pAchaLa paDe che te bhasmamAM ja hema kare che, arthAta tenI e badhI pUjAarcA eLe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgavatanA mAnavadharma 31 jAya che. je mANasa abhimAnI che, pArakAnA zarIramAM rahenAra mArA dveSa kare che, prANIone peAtAnAthI judAM ne parAyAM gaNe che, ane temanI joDe vera bAMdhe che, te mANasanA manane kadI zAnti maLatI nathI. huM niSpApa mAtA ! mANasa eka tarapha nAnAmeTA padArthIthI racelI sAmagrI vaDe mUrti dvArA mArI pUjA kare, ane khIjI tarapha prANIonA samudAyanuM apamAna kare, to tenI pUjAthI huM prasanna thatA nathI. prANImAtramAM, temanA aMtarAtmArUpe, vAsa karanArA je huM, tenuM mANase pUjana karavuM ghaTe che dAna, mAna, maitrI, ane abhedabhAvavALI arthAt AtmaupamyavALI dRSTi vaDe.'16 AnA karatAM vadhAre bulaMda pAkAra bIjo zo heAI zake ? vaLI, zvarabhaktimAMthI phalita thatA A mAnavasevAnA dha viSe bhAgavata kahe che : ' A jagatamAM prANIonA janmanuM sAphalya eTaluM ja che ke teo potAnAM prANa, dhana, buddhi, te vANI e sarva vaDe sadA prANIonuM kalyANa ja kare, niraMtara temanI sevA ja kare.' vaLI leAkarakSAne kAje haLAhaLa pIvA taiyAra thatA zivajI kahe che : ' baLavAnanu kAma ja e che ke dInanuM pAlana karavuM. sAdhu puruSA te peAtAnA kSaNabhagur prANa vaDe prANIonI rakSA kare che. he bhadre ! evA dayAvAna mANasa para sarvAtmA hari prasanna thAya che; ane bhagavAna hira prasanna thAya, eTale sacarAcara evA huM paNa prasanna thAuM chuM. tethI huM A jhera pI jaIza. mAre hAthe A prajAnuM kalyANa thAo.' bhAgavatakAra kahe che : 8 pANImAMthI nIkaLelA e jhere emane paNa potAnuM jora dekhADI ApyuM. teNe zivajInA kaMTha para je nIla raMganA AMkA karI dIdhA, te sAdhujanane mATe te bhUSaNarUpa che. sAdhupuruSe! meTe bhAge jagatane du:khe du:kha pAme che. bhUtamAtranA AtmA evA puruSAttamanI e ja meTAmAM meTI ArAdhanA che.'17 vaLI bhaktajana kahe che kAmanA, nathI svaMtI, ke nathI mekSanI prANIonI pIDA dUra thAya eTalI eka ja janasevA ne tene kAje AtmavilApana ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat " nathI mane rAjyanI mAtra du:khathI tapelAM kAmanA mate che.' 18 AtmabalidAnanI, tathA www.umaragyanbhandar.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdirapraveza ane zAstra emAM ja jagadAtmAnI kharI arcanA che ema mAnavAnI, A bhAvanA - je bhaktiyoga ane karmacAga baMnenI parAkASThA che - tene upadeza karavAmAM to bhAgavata bIjA koI vaidika graMtha karatAM ja nahIM, paNa gItA karatAye, kaMIka AgaLa jAya che; athavA kahe ke gItAmAM je vastu garbhita hatI te bhAgavate ghaNI upasAvIne rajU karI che, jeo bhaktimArgane anusaravA mAge che temane mATe te A vacane dIvAdAMDIrUpa che. bhAgavatanA dazama skaMdhamAM vanakrIDAno eka prasaMga che. kRSNa ane baLarAma govALe jaDe gAyo cAratA cAratA vRMdAvanathI ghaNe dUra nIkaLI gayA. taDake sakhata hatuM. taDakAmAM sarasa zItaLa chAyA ApatAM vRkSane joI kRSNa sobatIone bolAvyA, ne kahyuM : "A vRkSo te juo. kevAM udAra che ! kevaLa pArakAne kAje jIve che. pite pavana, varasAda, taDake ne TADha sahana kare che ! teo prANImAtranI sevA kare che. aho ! kevo sarasa emane janmAve che!" ane pachI emAMthI bodha tArave che: "A jagatamAM prANIonA janmanuM sAphalya eTaluM ja che ke teo potAnAM prANa, dhana, buddhi, vANI e sarva vaDe sadA prANIonuM kalyANa ja kare, niraMtara temanI sevA ja kare."19 Aje je zrIkRSNa harijanone TADha taDakA ne varasAdamAM zahere ne gAmaDAMnI saphAI karatA jue, pite melA thaIne paNa samAjane svaccha karatA jue, te temanA moMmAMthI jarUra peluM vacana nIkaLI jAya ke A kevA mANasanI sevA kare che ! ahe! kevo sarasa emano janmAro che! __aho eSAM varaM janma sarvamAnuSasevanam !' bIjI eka jagAe bhAgavatakAra kahe che : "gRhastha pitAnA * bhojanamAMthI kUtarAM, pApI ne cAMDAla sudhInA sarvane bhAga Apavo joIe.20 rAjA parIkSitane judA judA RSio bhAgavatadharma samajAve che. temAM camasa RSi kahe che: "strI zuddha vagere upara tamArA jevAe te dayA rAkhavI joIe."21 hari kahe che: "je mANasa bhUtamAtramAM bhagavAnanuM - AtmAnuM darzana kare che, ane bhagavAnamAM - AtmAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgavatane mAnavadharma bhUtamAtrane jue che, te bhagavAnane uttama bhakta che. pote UMcA varNamAM janmyo che ke sArAM karma kare che e garva jene nathI athavA pitAnAM varNa Azrama ke jAtinuM abhimAna nathI, ne dehane viSe jene ahaMbhAva ke Asakti UpajatAM nathI te mANasa harine vahAle che.rara vaLI zaunaka kahe che: "je mANaso prabhuparAyaNu che teo jagatanA sukha mATe, kalyANa mATe, ne tenI AbAdI mATe ja che che, svArtha sAdhavA mATe jIvatA nathI. chatAM parIkSita rAjAe nirveda ANIne, pArakAne AzrayarUpa evA dehano tyAga kema karyo?"221 - kRSNa gokuLamAM iMdrane yajJa thato baMdha karAvIne kahyuM : "ApaNe to gAya, brAhmaNa ne parvatane yajJa zarU karo. iMdrayAgane mATe bhegI karelI sAmagrI vaDe ja A yajJa karo. dUdhapAkathI mAMDIne sUpa sudhInI jAtajAtanI rAI karo. lApasI, mAlapUDA, ne pUrIo taiyAra karo. badhI gAyonuM dUdha bheguM kare. brahmajJAnI brAhmaNe pAse agnimAM homa karAvo. temane jAtajAtanuM anna ane gAyonI dakSiNa Apa." pachI, rakhene dhamAlamAM badhA bhUlI jAya mATe khAsa yAda karIne kahe che ke "kUtarAM, cAMDAla ane patine paNa khAvAnuM Ape. gAyone ghAsa Apa. ane pachI govardhana parvatane bali Apo.23 ahIM bhagavAne kUtarA ne cAMDAlane khAsa yAda kyAM che e jovA jevuM che. vaLI kRSNa mahAbhAratayuddha pachI dvArakA gayA tyAre dvArakAnI AkhI prajA temano satkAra karavA sAmI AvI hatI. bhagavAne paNuM sAmaiye AvelAM sagAMo tathA nagaravAsIone yathocita rIte maLI temanuM sanmAna karyuM. temaNe mastaka namAvIne, vaMdana karIne, bheTIne, hAthano sparza karIne, maMda hAsya karIne, sAmI najara nAkhIne, AzvAsana ApIne, tathA varadAna ApIne, ema aneka rIte zvapAkathI mAMDIne sarvane satkAra karyo.23% ahIM paNa teo dhapAka - cAMDAlane bhUlyA nathI; ane bIjA puravAsIonA je ja temano paNa satkAra karyo che. zvapAka ne cAMDAla pratye bIjAothI judI koI jAtanuM vartana temaNe kahyuM ema kaheluM nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zAstra rAjA raMtidevane yaza A leka ne paralekamAM gavAya che. te akiMcana hato. bhagavAna kaI khAvAnuM Ape to khAya; ne te maLyuM hoya temAMthI paNa, je kaI bIje bhUkhyo dekhAya che, tene ApI de. eka vAra ene aDatALIsa divasanA nirjaLa upavAsa thayA. 49me divase savAramAM tene ghI, dUdhapAka, lApasI ne pANI eTaluM maLyuM. te jamavAnI taiyArI kare che tyAM eka atithi brAhmaNa AvI caDyo. raMtideva te prANImAtramAM harinuM darzana karanAre. teNe brAhmaNane Adara ApIne zraddhApUrvaka jamADyo. te game tyAM eka zadra AvyA, tene paNa jamADyo. zaka gayo tyAM eka thapati kUtarAM laIne Avyo ne kahevA lAgyo: "rAjA! huM ane mArAM kUtarAM bhUkhyAM chIe. amane khAvAnuM Apo.' rAjAe bahu AdarapUrvaka kUtarAM tathA zvapatine namaskAra karyo, ane je khAvAnuM vadhyuM hatuM te emane ApI dIdhuM. have rahyuM pANI. te pIvA jAya che, tyAM eka tarasya pulkasa (cAMDAla) AvI caDyo. rAjane enI dIna vANI sAMbhaLI dayA AvI. teNe tarase maratAne pANI pAyuM, ane A "amRta vacana" uccAryuM: "Izvara pAsethI ATha prakAranI mahAsiddhiovALI parama gati ke mekSa paNa mAgatA nathI. huM te sarva dehadhArIonAM aMtaramAM rahIne temane thatI pIDA bhogavavA mAguM chuM, jethI karIne mArA duHkhathI temanuM duHkha dUra thAya.'24 duHkhI prANIonI sevA karavAmAM, temane kAje prANarpaNa karavAmAM, je Ananda che tenI AgaLa bhaktane mana mekSanuM sukha paNa kazI visAtamAM nathI, ane tethI bhagavAna mekSa Ape te paNa bhakto te levAnI nA pADe che. A pATha bhAgavate judI judI aneka rIte mANasanA mana para ThasAvavA prayatna karyo che. cAMDAlanA ke keAInA sparzathI AbhaDacheTa thAya che, e ullekha te bhAgavatamAM paNa koI jagAe nathI. paNa amuka jAtione halakI gaNavAno je rivAja cAlu haze tenI sAme paNa bhAgavatapurANe ne bhAgavatadharme baLavAne pikAra uThAvyo che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgavatane mAnavadharma kRSNanA bALajIvananI eka bIjI kathA bhAgavatamAM che. kRSNa ne baLarAma gopakumAra sAthe pharavA nIkaLelA. chekarAone bhUkha lAgI. kRSNane kaheH "khAvAnuM Apo. kRSNa kahe: "ahIM pAse brAhmaNe svarga meLavavAne yajJa kare che. tyAM jaIne kahe ke kRSNa kahevaDAvyuM che, khAvAnuM Apo. chokarAo gayA. brAhmaNane daMDavata praNAma karI kRSNano saMdezo kahyo. brAhmaNe kaheH "A te yajJanuM nivedya che. yajJa pUro thatA sudhImAM apAya nahIM.' bhUkhyA chokarAo karagaryo, paNa brAhmaNo palaLyA nahIM. brAhmaNe prabhunA bhakta to hatA; ane yajJa, yajamAna ne yajJanI sAmagrI badhuM viSNurUpa che ema bhaNelA. chatAM, mANasa e paNa viSNunuM ja rUpa che e samajelA nahIM. chokarA kRSNa pAse pAchA gayA. kRSNa kahe : "have pharI jAo, ne e brAhmaNanI patnIo pAse khAvAnuM mAgajo. e jarUra Apaze." chokarAoe brAhmaNa patnIo pAse jaI kRSNane saMdezo kahyo. strInI pAse te mAnuM hadaya. teo bolI UThI: "bhUkhyA che, dIkarA ? A badhI raIne karavAnI che zuM? paNa tame nAnA chokarA ATalo bhAra upADaze kevI rIte? UbhA raho, ame ja e laIne tyAM AvIe chIe. brAhmaNa patnIoe jaIne chokarAone jamADyA. emane te khabareya nahAtI ne AzA paNa nahotI ke ahIM bhagavAnanAM darzana thaze. paNa bhUkhyA bhagavAnane-tenAM bALakane khavaDAvavAno dharma te samajelI. eTale emane kRSNanAM sAcAM darzana thayAM. nirakSara ne jJAnahIna evI strIo viSNunAM darzana karI AvI ema jANuM brAhmaNa pastAyA. mAnavasevAne prabhubhakti sAthe kevo gADha saMbaMdha che te ahIM batAvyuM che. smArtadharmo varNabhedane tenI vigatanuM ghaNuM varNana karyuM haze, paNa bhAgavatadharmane Akho jhoka te bheda rada karavA tarapha - athavA, ochAmAM ochuM, temAMthI UMcanIcapaNane vicAra TALavA tarapha rahelo che. teNe cAMDAlanI vyAkhyA ja badalIne kahyuM che ke je durAcArI te cAMDAla. AvA cAMDAlanI koI jAti na hoI zake. mANasa hAthe karIne cAMDAla thAya, ne pAcho sadAcArI bane te tenuM maM-pa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zAsse cAMDAlatva paNa dUra thAya. bhAgavatamAM devahUti kahe che: "he bhagavAna ! tamArA nAmanA zravaNa tathA kIrtanathI, tamane praNAma karavAthI, ne tamAruM smaraNa karavAthI cAMDAla paNa takaLa yajJa karavAne lAyaka bane che, to pachI tamArA darzananI to vAta ja zI karavI? jenI jIbhane Terave tamAruM nAma raheluM che te zvapAka paNa zreSTha che."25 "bhAgavata paNa bhaktinAM dvAra sahune mATe khullAM mUkI de che.25 game tevo pApI, durAcArI, cAMDAla hoya, tene bhagavAnanI bhakti zuddha kare che. bhagavAna kahe che: "mAre viSenI bhakti zvapAkane paNa pavitra banAvI temane mokSa Ape che. bhagavAnanuM nAma dIdhAthI ajAmilanAM pApa dhovAI gayAnI kathA bhAgavatamAM che. "pApImAtrane mATe hadayapUrvaka bhagavAnanA nAmanuM uccAraNa e ja prAyazcitta che. te bhagavAnanuM nAma devA, tenAM darzana mATe javA, taiyAra thAya e ja batAve che ke tenuM mana bhagavAna tarapha vaLyuM che." "viSNunA nAmane uccAra e sarva pApano nAza karanAra che.' evo e "sumaMgala dharma' che.27 vaLI bhAgavata kahe che: "je mANasa brAhmaNa ane puSkasa, cera ane dAtA, sUrya ane cinagArI, tathA dayAvAna ane nirdaya e sarvanI pratye samadaSTi rAkhe che te khare paMDita athavA jJAnI che. je mANasa manuSyamAtramAM mAruM ja darzana kare che, sarva mANasane IzvararUpa mAne che, tenA manamAMthI thoDA ja vakhatamAM harIphAI adekhAI tiraskAra ane ahaMkAra nAza pAme che. samadazI mANase deha te ja huM evA abhimAnane tyAga karavo joIe; ane kUtarAM, cAMDAla, gAya ane gadheDAthI mAMDIne sarvane daMDavata praNAma karavA joIe; ane Ama karatAM je mitro hAMsI kare temane tyAga karavo joIe. bhUtamAtra te bhagavAna ja che evI bhAvanA manamAM na Upaje tyAM lagI, vANI, mana, zarIra ane vRttithI A rIte upAsanA karavI joIe.28 bhagavAnanA bhakto te kALe sparzaSathI ne bIjAnA samAgamathI DarIne dUra rahetA nahotA. tIrtho paNa saMtanA AgamanathI pAvana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I bhAgavatane mAnavadharma thatAM. evA sAdhusaMta ne munio jagatamAM pharatA, ne teo jyAM jatA tyAM sthaLo ne mANaso pAvana thatAM. bhagavAna kahe che: "mArI bhaktivALe mANasa AkhA jagatane pAvana kare che.28 evA bhakto te bhagavAnanA pArSado che; ne teo viSanAM sarajelAM bhUtamAtrane pAvana karavA pRthvI para vicare che." "evA sAdhucarita brAhmaNonI vANanA zravaNathI ne temanA darzanathI moTA pAtakI tema ja anya vagere zuddha thaI jAya, te temanI joDe paraspara saMbhASaNa thAya tenuM to pUchavuM ja zuM? "30 "satsaMga te evI pAvanakArI vastu che. ene lIdhe de, rAkSasa, mRgo, pakSIo, . . . vidyAdhare, ane mANasamAM vai, zako, strIo, ane anya. . . . vagere ghaNAM mArA padane pAmyAM che."31 Ama, bhAgavatanA kahevA pramANe, jeo prabhunA bhakta hatA, jemane dharmopadeza karavAno adhikAra hatA, teo jAti varNa AdinA bheda mAnyA vinA sarvane potAnA samAgamano lAbha ApatA; samAjanA nIcalA gaNatA tharomAM pharatA; ne temane sAdo saraLa prabhubhaktine dharma zIkhavI temane saMskAranI UMcI kakSAe caDAvatA. prabhunA sarajelA koI paNa mANasane hIna gaNI tene prabhubhaktithI vaMcita rahevA detA nahIM. e bhAgavatadharmane moTo mahimA hato; ne tene lIdhe ja e dharma ghaNo lokapriya thayo ne bahu phelAye. bhAgavatadharma Avo vizALa, udAra ane patitapAvana che. bhAratanA prAcIna itihAsakALamAM paradezIonA dhADedhADAM, samudranA mojAMnI peke, ahIM AvyAM ne hiMdu dharmanA parivAramAM samAI gayAM. 31 e kriyAmAM bhAgavatadharme ghaNe moTo bhAga bhajavyo che. e paradezIo AgaLa teNe kazI zarata mUkI hatI zuM? vedakALamAM gAyatrImanna bhaNAvI ApeMtarene hiMdu dharmamAM praveza apAte. pachInA A kALamAM bhAgavatadharmanA AcAryo ne santoe te uparAMta vAsudevamanna ( no matte vAsudevAya) bhaNAvIne paradezIone hiMdu parivAramAM lIdhA. e dharmamandiranAM dvAra kaI paNa AgaMtukane mATe baMdha rahetAM. bhAgavatadharmanI A bhavya vizALatAnuM sUcana karanAre eka sundara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ }< madirapraveza ane zAstrA : zlAka bhAgavatamAM che: kirAta, bhrUNa, Antra, pulinda, puSkasa, AbhIra, keka, yavana, zaka vagere jAtinA leAkA, tathA khIjA paNa pApI, jemanA bhaktonA AzrayathI zuddha thAya che te mahAsama prabhune huM namana karuM chuM.'32 zaka, yavana, sithiyana, yuesI, pallava, khara kayAM che e badhA leAkeA Aje ? e sahune samAvIne AtmasAt karI levA jevI vizALatA hiMdu dharmImAM te kALe hatI.33 dezanI mulAkAte AvanAra videzIo, vidhamI rahIne paNa, viSNunA bhakta banI zakatA. eka grIka elacIe UbhA karAvelA devAdhideva vAsudevane je garuDadhvaja esanagaramAM che te jue. tenA para brAhmI lipimAM lakhyuM che: ' mAvAnanA ma hiliyADaeNArasa, DAyananA putra, ne takSazilAnA nivAsI.'34 e batAve che ke bhagavadbhaktinAM dvAra yavanene mATe paNa badha naheAtAM. - dazamaskaMdhamAM rAsalIlAnA vanamAM eka prasaMga ApelA che. ge|pIene abhimAna caDayuM' ke jagatanA tuccha jIvA karatAM ApaNe kevAM bhAgyazALI chIe ke ApaNane A lAbha maLyA ! e ahaMkAra UpajatAMveta bhagavAna tyAMthI alApa thaI gayA. vaLI temanAmAMnI ja eka gopI joDe bhagavAna ekalA vanamAM gayA. e gopIne thayuM: huM khIjIe karatAM kevI ciDhayAtI ---- avI mAnItI -- ke bhagavAna e badhIne mUkIne mArI ekalInI joDe kre che! bhagavAna mArI ekalInA che; pelI khIjIenA nathI. eNe bhagavAnane kahyuM: mane tamAre khabhe besADIne pherave. ' bhagavAna kahe : 'hA, UbhI rahe, huM nIce| namuM !' kahIne bhagavAna te| alApa thaI gayA. kAraNa abhimAna. pelI khIjI gopIone thayuM : pelI kevI bhagavAnane laI gaI ! eNe kevA bhagavAnane peAtAnA karI saMtADI rAkhyA che! ApaNane bhagavAnanAM darzana paNa karavA detI nathI. bhagavAna ApaNA paNa nathI zuM? ApaNane paNa bhagavAna upara sneha nathI zuM?' emane bicArIne khabara naheAtI ke bhagavAna tA pelI ekanI pAsethI paNa kAranA cAlyA gayA hatA! badhI bhegI maLIne rAvA lAgI, ne kahyuM : he prabhu! tame pAchA AveA. amArI bhUla thaI. tame " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgavatane mAnavadharma amArA ekanA nathI, sahunA che. amArA ekalAMnA nathI, mANasamAtranA che. ame tamArAM dAsa chIe.' roI roIne gopIone ahaMkAra jovAI gayo tyAre bhagavAna pAchA hasatA hasatA pragaTa thayA.35 bhagavAna bIjAne nathI ne mAre che ema kahevAno, tathA e sarvazaktimAna ane patitapAvananI zakti para maryAdA mUkavAno, ApaNane zuM adhikAra che? bhagavAna ApaNuM che ke ApaNe bhagavAnanA chIe ? zaMkara jevA parama jJAnI ne parama bhakate te kahyuM ke "he nAtha ! huM tamAro chuM, tame mArA nathI. taraMga samudrane hoya, samudra taraMgano hoya nahIM. '36 bhAgavatamAM ApelI jayavijayanI kathA juo. eka vAra brahmAnA putro - sanandana vagere - tribhuvanamAM pharatA pharatA viSNuloka AgaLa AvI caDyA. teo pUrvajonA paNa pUrvaja hevA chatAM, pAMca cha varasanA nAgApUgA bALakanA rUpamAM pharatA hatA. AvAM rakhaDu nAnAM chokarAMne viSNunA dhAmamAM kema javA devAya? ema dhArI dvArapALa jayavijaye emane rokyA. bALako kahe : " prabhunA caraNa AgaLa te AvI pravezanI manAI hoya? tyAM A garva zo? A bhedabhAva zo ? A ajJAna zuM? amane prabhunAM bALakone aMdara jatA rokanAra tame A devAdhidevanA dhAmamAM rahevAne lAyaka nathI. tame pApamAM pApI evI AsurI nimAM jAo." 30 devamaMdiranAM dvAra prabhunAM koI paNa bALaka sAme rokavAnuM zuM pariNAma che te bhAgavate bedhaDaka batAvyuM che. vaLI teNe spaSTa kahI rAkhyuM che ke "ekalA A puruSavare ja nahIM, paNa strIo, zo, hUNa, zabarI tathA bIjA pApI che paNa - bhakti dvArA- bhagavAnanI A mAyAne jANe che ne tarI jAya che.38 A punita, A bhavya e bhAgavatadharmano, vaiSNavadharmane, bhaktimArgane, prapattiyogane saMdezo che. bhagavAnanI veNu vAgatI tyAre mANaso to zuM paNa pazupaMkhI sudhdhAM stabdha thaIne te sAMbhaLI rahetAM - evI ajaba e veNunI mehanI hatI. e bhagavAnanA mukhamAMthI jharelI gItAe paNa potAnI mohanI evI ja rIte Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zA phelAvI che. evI mehanI "bhuvanamaMgala" evA e bhagavAnanA saMdezAmAM che (noramanAmAmay). bhAgavatadharmamAM gati, vega, kriyAzakti, nirbhayatA ne parAkrama keTalAM che te gItA ane bhAgavate batAvI ApyuM che. ene phelAvo karavAnI AturatA eka kALe bhagavadbhakatAmAM hatI. nAradanI peThe pRthvI para pharatAM teo na thAktA. ame jagatanA nivAsI chIe, ne tribhuvana amAro svadeza che (svaro vanarA), ema kahevA jeTalI hadaya ane AtmAnI vizALatA emanAmAM hatI. bhAgavatamAM kahyuM che: "he rAjA ! kaliyugamAM bIjI jagAe nArAyaNanA bhakto thoDA thoDA thaze, paNa draviDa dezamAM to ghaNA thaze. e dezamAM tAmraparNI nadI che, kRtamAlA che, mahApuNyavatI kAverI che, mahAnadI pratIcI che. e saritAonAM pANI je mANaso pIze te mATe bhAge nirmaLa manavALAne vAsudevanA bhakto thaze.40 A sarva nadIone tIre AvelAM prAcIna prasiddha ne vizALa devamaMdire tyAMne mahAmanA puruSoe svecchAe harijano mATe khullAM mUkyAM che. je ApaNe nAnAM bhAIbahene chatAM Aja lagI tiraskRta ane devadarzanathI vaMcita hatAM temane heta ane umaLakAthI AvakAra Apyo che ane bhAgavatanI ArSavANI sAcI pADI che. TipaNe 1. sarveSAmAmano hAtmA pitA mAtA sa phrezvara. mA. 20;47;2. 2. tvameva mAtAtha suta patti pitA | mA. 2; 22; 7. 3. mAtmayAtsarvabhUtAnA sarvabhUtakiyo ri I mA. 6; 27; 22. 4. visanavirAya; jinavara mA. 2; 8; 26-7. 5. apyevamArya bhagavAnparipAti dInAn vAzreva vatsakamanugrahakAtaro'smAn / bhA. 4, 9, 17. 6. AvatIkasi vizvAtma mApanuye . mA. 20; 27; 12. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgavatane mAnavadhama 01 7. gajendra stuti tAM he che : mArA jevA je pazu ene zaraNe Ave che tenA pAza e cheADave che. te mukta che, dayAdhana che, ne laya vinAnA che. mAdRkprapannapazupAzavimokSaNAya muktAya bhUrikaruNAya namo'yAya / bhA. 8; 3; 17. e stuti sAMbhaLIne, sadevamaya evA hari tyAM pragaTa thayA. tatrAkhilAmaramayo harirAvirAsIt / bhA. 8; 3; 30. 8. kasmAdvayaM kusRtayaH khalayonayaste dAkSiNyadRSTipadavIM bhavataH praNItAH / bhA. 8; 23; 7. 8. kauravArNavamagnAM mAmuddharasva janArdana / sabhAparva 69; 42. 10. IzvarasyApyabhimAnadveSitvAd dainyapriyatvAcca / nA. bha. su. 27. 11. mayA te'kAri maghavan makhabhaMgo'nugRhNatA / manusmRtaye nityaM mattasyendrazriyA bhRzam // mAmaizvarya zrImadAndho daNDapANi na pazyati / taM bhraMzayAmi saMpadbhyo yasya cecchAmyanugraham // bhA. 10; 27; 15-6. 12. tato duryodhano rAjA vArSNeya jayatAM varam / nyamantrayad bhojanena nAbhyanandacca kezavaH // tato'nuyAyibhiH sArdhaM marudbhiriva vAsavaH / - vidurAnnAni bubhuje zucIni guNavanti ca // udyogaparva 91; 11-2, 41. 13. janmakarmavayorUpavidyaizvaryadhanAdibhiH / yadyasya na bhavet stambhastatrAyaM madanugrahaH // bhA. 8; 22; 26. 14. manasaitAni bhUtAni praNamed bahu mAnayan / Izvaro jIvakalyA praviSTo bhagavAniti // bhA. 3; 29; 34.. 15. zAntA mahAnto'khilajIvavatsalAH / bhA. 11; 14; 17. 16. ahaM sarveSu bhUteSu bhUtAtmAvasthitaH sadA / tamavazAya mAM martyaH kurute'rcAviDambanam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zAse yo mAM sarveSu bhUteSu santamAtmAnamIzvaram / / hitvAcI bhajate moDhayAd bhasmanyeva juhoti saH // dviSataH parakAye mAM mAnino bhinnadarzinaH / bhUteSu baddhavairasya na manaH zAntimRcchati / / ahamuccAvacairdravyaiH kriyayotpannayAnadhe / naiva tuSye'cito'rcAyAM bhUtaprAmAvamAninaH // atha mA sarvabhUteSu bhUtAtmAnaM kRtAlayam / arhayeddAnamAnAbhyAM maiyA'bhinnana cakSuSA // bhA. 3, 29; 21-4, 27. 17. etAvAnhi prabhoroM yaddInaparipAlanam / prANaiH svaiH prANinaH pAnti sAdhavaH kSaNabhaMguraiH / / puMsaH kRpayato bhadre sarvAtmA prIyate hariH / prIte harau bhagavati prIye'haM sacarAcaraH / tasmAdidaM garaM bhule prajAnA svastirastu me // . . . tasyApi darzayAmAsa svavIrya jalakalmaSaH / yaccakAra gale nIlaM tacca sAdhovibhUSaNam // tapyante lokatApena sAdhavaH prAyazo janAH / paramArAdhanaM taddhi puruSasyAkhilAtmanaH // bhA. 8; 7; 38-40, 43-4. 18. na tvahaM kAmaye rAjyaM na svarga nApunarbhavam / kAmaye duHkhataptAnAM prANinAmAtinAzanam // 18. aho eSAM varaM janma sarvaprANyupajIvanam / etAvajjanmasAphalyaM dehinAmiha dehiSu / . . .. prANairadhiyA vAcA zreya evAcaretsadA // - bhA. 10; 22; 33, 35. 20. AzvAdyAntevasAyibhyaH kAmAn sNvibhjedythaa| bhA.7; 14; 11. 21. striyaH zUdrAdayazcaiva te'nukampyA bhavAdRzAm / bhA. 11; 5; 4. 22. sarvabhUteSu yaH pazyed bhagavadbhAvamAtmanaH / bhUtAni bhagavatyAtmanyeSa bhAgavatottamaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgavatanA mAnavadha na yasya janmakarmabhyAM na varNAbhamajAtibhiH / sajjate'sminnabhAvo dehe vai sa hareH priyaH // & bhA. 11; 3; 45, 51. 22. zivAya lokasya bhavAya bhUtaye ya uttama zlokaparAyaNA janAH / jIvanti nAtmArthamasau parAzrayaM mumoca nirvidya kutaH kalevaram // bhA. 1; 4; 12. 23. hUyantAmagnayaH samyag brAhmaNairbrahmavAdibhiH / annaM bahuvidhaM tebhyo deyaM vo dhenudakSiNAH // anyebhyazvAzvacANDAlapatitebhyo yathAItaH / yavasaM ca gava dattvA giraye dIyatAM baliH // 193 bhA. 10; 24; 27-8. 23ka. bhagavAMstatra bandhUnAM paurANAmanivartinAm / yathAvidhyupasaMgamya sarveSAM mAnamAdadhe // prahvAbhivAdanA zleSakara sparzasmitekSaNaiH / AzvAsya cAzvapAkebhyo varaizvAbhimatairvibhuH || 25ka. bahunAtha siMha: khelna, pR. 64. 26. bhaktiH punAti manniSThA zvapAkAnapi saMbhavAt / bhA. 1; 11; 21-2. 24. na kAmaye'haM gatimIzvarAtparAmaSTarddhiyuktAmapunarbhavaM vA / ArtiM prapadye'khiladehabhAjAmantaH sthito yena bhavantyaduHkhAH // bhA. 9; 21; 12. 25. yannAmadheyazravaNAnukIrtanAdyatprahvaNAdyatsmaraNAdapi kvacit / zvAdo'pi sadyaH savanAya kalpate kutaH punaste bhagavannu darzanAt // aho bata zvapaco'to garIyAn yajjihvAgre vartate nAma tubhyam // bhA. 3; 33; 7. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat bhA. 11; 14; 21. 27. sarveSAmapyaghavatAmidameva suniSkRtam / nAmavyAharaNaM viSNoryatastadviSayA matiH / vaikuNThanAmagrahaNamazeSAghaharaM viduH // bhA. 6; 2; 10, 14. www.umaragyanbhandar.com Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madira praveza ane zAstra hanta te kathayiSyAmi mama dharmAn sumaGgalAn / bhA. 11, 29, 8. 28. brAhmaNe pulkase stene brahmaNye'rke sphuliGgake / akrUre krUrake caiva samadRk paNDito mataH // narezvabhIkSNaM madbhAvaM puMso bhAvayate'cirAt / spardhAsyAtiraskArAH sAhaMkArA viyanti hi // . visRjya smayamAnAn svAn dRzaM vrIDA ca daihikIm / praNamed daNDavad bhUmAvAzvacANDAlagokharam // yAvatsarveSu bhUteSu madbhAvo nopajAyate / tAvadevamupAsIta vAGmanaHkAyavRttibhiH / / bhA. 11, 29, 14-7. 28 ka. svayaM hi tIrthAni punanti santaH / bhA. 1, 19, 8. madbhaktiyukto bhuvanaM punAti / bhA. 11, 14, 24. 28. manye bhagavataH sAkSAt pArSadAnvo madhudviSaH / / viSNo tAni lokAnAM pAvanAya caranti hi / / ___ bhA. 11; 2; 28. 30. zravaNAddarzanAdvApi mahApAtakino'pi vaH / zudhyeranantyajAzcApi kimu saMbhASaNAdibhiH // bhA. 12, 10, 25. 31. satsaGgena hi daiteyA yAtudhAnA mRgAH khagAH / gandharvApsaraso nAgAH siddhAzcAraNaguhyakAH // vidyAdharA manuSyeSu vaizyAH zudrAH striyo'ntyajAH / bahavo matpadaM prAptAstvASTrakAyAdhavAdayaH / / bhA. 11, 12, 3-5. 31ka. mahAbhAratanA zrI5 (22; 11)mA sabhyu cha yadrayanA antaHpuramAM kAMboja ane cavana strIo hatI. koI mANasa, paradezI pUrvajone vaMzaja hoya te paNa, je AcAramAM hiMdu sAmAjika praNAlikAne anusare te kALe karIne tenA vaMzajo vizALa hiMdu samAjamAM samAI jatA. A kriyA ochAmAM ochAM be hajAra varasa lagI cAlI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgavatane mAnavadharma enI zarUAta zAntiparvanA 15mA adhyAyamAM maLe che; tyAM idra samrATa mAMdhAtAne kahe che ke tame yavane jevI paradezI prajAone brAhmaNanI asara taLe lAva." (kANeH ejana, 5. 388-9.) nAzika, kAralA tathA bIjAM ghaNAM sthaLAnI guphAomAM dAtAo tarIke yavanonAM nAma ApelAM che. hiMdI rAjAe paradezI hUNa strIone paraNyAnA dAkhalA aneka zilAlekhomAM ApelA che. dA. ta. guhIla vaMzane rAjA allaTa hariyAdevI nAmanI hUNa rAjakumArIne 5ra hatA. kalacurI vaMzanA rAjA yaza:karNadevane pitA karNadeva hatA, ne tenI mAtA AvalladevI hUNa rAjakumArI hatI. mizra vivAha paNa ghaNuM thatAM. rAjA mahAparva naMda mahAnaMdI nAmanI zUdramAne putra hatA. vAkATaka vaMzanA rAjAe viSNuddha gotranA brAhmaNa hatA. kSatriya jAtinA gupta rAjA caMdragupta bIjAnI dIkarI prabhAvatI (I. sa.no pAMcame saika) vAkATaka vaMzanA rAjA rudrasena bIjAnI paTarANI thaI hatI. kadaMba vaMzane sthApaka mayUrazarmA nAmano brAhmaNa hatA. tenA vaMzajonAM nAmane cheDe kSatriyanA je "varmA' zabda Ave che. enA cothA vaMzaja kakusthavarmAe pitAnI dIkarIone gupta vaMzanA tathA bIjA kSatriya rAjAo joDe paraNAvI hatI. vAkATaka rAjA devasenanA pradhAna hastitabhejanA eka vaMzaja sema nAmanA brAhmaNe brAhmaNa ane kSatriya jAtinI strIe joDe lagna karyA hatAM. pUrva baMgALanA eka saradAra lekanAtha, jenA pUrva bhAradvAja gotranA brAhmaNa hatA, tenI mAne bApa kezava pArasava (arthAt brAhmaNa bApa ane zUdra mAne dIkara) hato; ane kezavane bApa vIra brAhmaNa hate. vijayanagaranA rAjA bukA pahelA (I. sa. 1268-1298) nI dIkarI virUpAdevI Aga prAntanA sUbA brahma athavA bamaNa DeyA nAmanA brAhmaNane paraNAvelI hatI. guhIla vaMzane sthApaka guhadata nAmane brAhmaNa hatA, ne tenA vaMzaja bhatRpa rASTrakUTa vaMzanI kSatriya rAjakumArI joDe paraNelo. brAhmaNuM jAtinA zuMga kuLanA senApati puSyamitrane dIkaro agnimitra mAlavikA nAmanI rAjakumArI sAthe paraNyo hato, ema kAlidAsanA "mAlavikAgnimitra' nATaka parathI jaNAya che. 32. vidUjhiTipusA AmIrAM yavana: rAyaH | ye'nye ca pApA yadupAzrayAzrayAH zudhyanti tasmai prabhaviSNave nmH|| mI. 2; 4; 28. 33. "tAMcamahAbrAhmaNamAM je vAtyatemanuM savistara varNana ApeluM che te batAve che ke kevaLa vyaktione ja nahIM paNa AkhI kemonI komena Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zA ' samAsa hiMdu dharmamAM karI levAmAM Avyo hato." - rAdhAkRSNana: 'hiMdu vanAzana', pR. 33. 34. basanagaranA garuDadhvaja para lekha brAhmI lipimAM che, ne te yA prabhAra cha: devadevasa vA (sude) vasa garuDadhvaje ayaM kArite i hilioDoreNa bhAgavatena diyasa putreNa takhasilAkena yonadUtena Agatena mahArAjasa aMtalikitasa upaMtA sakAsaM rajo kAzIputrasa bhAgabhadrasa trAtArasa vasena (catu) dasemna rAjena vadhamAnasa / trINi amutapadAni (su) anuThitAni nayaMti svaga dama cAga apramAda / (bhagavAnanA bhakta hiliyerasa,DAyananA putrane takSazilAnA nivAsI, je mahArAja eMTIalTIDAsa taraphathI, grIka elacI tarIke, potAnA rAjya kALanA caudamA varasamAM AbAdIthI rAjya karatA rAjA kAzIputra bhAgabhadrane tyAM AvyA hatA, temaNe ahIM devAdhideva vAsudevane A garuDadhvaja Ubhe karAvela che. dama, tyAga ne apramAda e traNa amRta pada che. tenuM AcaraNa karavAthI svarge javAya che.) 35. tAsAM tatsaubhagamadaM vIkSya mAnaM ca kezavaH / -prazamAya prasAdAya tatraivAntaradhIyata // bhA. 10; 29, 48. sA ca mene tadAtmAnaM variSThaM sarvayoSitAm / hitvA gopIH kAmayAnA mAmasau bhajate priyaH / tatazcAntardadhe kRSNaH sA vadhuranvatapyata // bhA. 10, 30, 36, 38. na khalu gopikAnandano bhavAnakhiladehinAmantarAtmadRk / bhaja sakhe bhavakikarIH sma no jalalahAnanaM cAra darzaya / . bhA. 10; 31; 4, 6. ruruduH susvaraM rAjan kRSNadarzanalAlasAH / / tAsAmAvirabhUcchoriH smayamAnamukhAmbujaH // bhA. 10; 33; 1, 2. 9. satyapi bhedApagame nAtha tavAhaM na mAmakInastvam / sAmudro hi taraMgaH kvacana samudro na tAraMgaH // SaTpadI 3. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 bhAgavatane mAnavadharma - 37. ekadA brahmaNaH putrA viSNorlokaM yadRcchayA / sanandanAdayo jagmuzcaranto bhuvanatrayam // paJcaSaDvAyanA bhAH pUrveSAmapi pUrvajAH / digvAsasaH zizyanmatvA dvAHsthI tAnpratyaSedhatAm // azapankupitA evaM yuvA vAsa na cAhathaH / rajastamobhyA rahite pAdamUle madhudviSaH / / pApiSThAmAsurI yoni bAlizA yAtamAzvataH // bhA. 7; 1; 35-7. 38. te vai vidantyatitaranti ca devamAyA~ strIzUdrahaNazabarA api pApajIvAH / bhA. 2; 7; 46. 38. yasyAmalaM divi yazaH prathitaM rasAyAM bhUmau ca te bhuvanamaGgala digvitAnam / bhA. 10; 70, 44. (he bhuvanamaMgala bhagavAna! tamAre yaza sarva dizAmAM phelAyelo cha. te varga, pAtANa ane pRthvI se vo dobhA vyApekSA cha.) 40. kalau khalu bhaviSyanti nArAyaNaparAyaNAH / kvacit kvacinmahArAja draviDeSu ca bhUrizaH // tAmraparNI nadI yatra kRtamAlA payasvinI / kAverI ca mahApuNyA pratIcI ca mahAnadI / / ye pibanti jalaM tAsAM manujA manujezvara / prAyo bhaktA bhagavati vAsudeve'malAzayAH // bhA. 11, 5; 38-40. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 ahIM AbhaDacheTa nathI aspRzyatAne lagatA keTalAka tarehavAra te arasaparasa meLa vinAnA je niyameA pAchaLa ApaNe joyA temAM paNa keTalAka apavAda karavA paDayA ja hatA. keTalAka vahevAranI savaDane khAtara; te bIjA keTalAka bhAgavatadhanI sArI asarane lIdhe. dAkhalA tarIke eka graMthakAre kahyuM ke dahIM, ghI, dUdha ane madhanA vAsaNane deSa lAgata nathI. tema ja bilADI (!), yajJanI kaDachI, ane vAyu haMmezAM pavitra ja che.1 bIjAe kahyuM ke tela, zeraDIne rasa, geALa ane chAzanAM vAsaNa paNa zUdranAM hoya to cAle. parAzare kahyuM ke ' ATalI cIjo kadI abhaDAtI nathI gAya, agni, mANasanI chAyA, vALa, gheADA, dharatI, mAkha, ane pavana.'OM pANI abhaDAtuM nathI ema kahyuM che, te khAsa noMdhavA jevuM che. eke uMdaraDIne paNa 'sadAci' gaNAvI ! cAMDAlane aDavA pachI mAtra pavanathI ja zuddha thAya evI cIjomAM eke Asana ane pathArI paNa gaNAvyAM` eTale ke paherelAM kapaDAM eLavAM paDe, paNa pathArInAM gAdalAM kheALavAnI jarUra nahIM ! yAjJavalkayasmRti upara vijJAnezvaranI je mitAkSarA TIkA che temAM kahyuM cheH * antyajonAM banAvelAM kUvA, pula ke vAva hoya tyAM nAhavA ke pANI pIvAthI prAyazcitta karavAnI jarUra nathI.' kAThiyAvADanAM keTalAMka gAmamAM savarNInA kUvAnuM pANI sAruM nathI, ane hirajanavAsanA kUvAnuM pANI sAruM che; tethI savarNo harijanavAsane kUvethI vinAsAce pANI bhare che.cha hirajanane ApaNe kUve pANI bharavA na devAya; tene kUve ApaNI savaDe pANI bharavAmAM vAMdhe nahIM ! zreNI rasAI karelI heAya te tene kAgaDA ke kUtarAM aDI jAya ke cATI jAya, athavA te gAya ke gadheDuM sUMghI jAya, te| tethI badhI rasAI phekI devAnI -- -- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM AbhaDacheTa nathI jarUra nathI; bagaDele bhAga pheMkI dIdhuM cAle. zilpIo, kArIgaro, DAkaTarade, dAsadAsIo, vALaMda, rAjAo ne zrotriyo tarata ja svaccha thaI zake che. (parAzara) rasoIyAnI jarUra haMmezanI rahI. bIjA koIne tenuM kAma AvaDe nahIM. eTale rasoIyo haMmezane zuddha ! AmAM jema vahevAru savaDa joIne apavAda karyA che, tema enA parathI ema paNa dekhAI Ave che ke aspRzyatA e sanAtana, nirapavAda dharmarUpa nathI; ane sagavaDa-agavaDane tathA sArAsArano vicAra karIne emAM pheraphAra thaI zake che. te pramANe Aje banI rahyuM paNa che. bIjA keTalAka apavAda A graMthakAroe vahevAru DahApaNa ane dharmane sAra baMnene vicAra karIne rAkhyA che. temAMthI ghaNA apavAda agatyanA che. killAnA gherA vakhate, viSama pradezamAM, lazkaranI chAvaNamAM, Aga vakhate, zarU thayelA yajJomAM ane mahatsavamAM sparzAsparzane vicAra karavAnuM nathI. (laghuhArIta) atri kahe cheH revAgyamAM, yAtrAmAM ne vivAhamAM, yAprakaraNamAM tathA sarva utsavamAM AbhaDacheTa lAgatI nathI.10 mRtyarthasAra kahe che : saMgrAmamAM, bajAramAM, yAtrAmAM, devamaMdima, utsavo, tIrtho ne yajJomAM, grAma ane dezamAM, viplava vakhate, moTAM jaLAzaya pAse, mANasonI medanImAM, Aga veLAe, ne meTI Aphata vakhate AbhaDacheTa lAgatI nathI.11 parAzara kahe che: vivAha, utsavo, yajJo, saMgrAma, jaLapralaya, pANInI paraba, ane jaMgala eTalI jagAe sparzaSa nathI. bRhaspati kahe cheH tIrthamAM, vivAhamAM, yAtrAma, dezanA viplava vakhate, A vakhate, ane pravAsamAM AbhaDacheTa lAgatI nathI.10 bahatpArAzarIya ane pachInasi A vicArane Teke Ape che.14 hArIta kahe che: vAsudevanA utsavamAM AbhaDacheTanI zaMkAthI navAya ja nahIM; je mANasa nahAya te patita che.15 e ja vAta pArAzarasaMhitAe kahI che.1 nityAcArapaddhati eka zleka TAMke che, temAM kahyuM che ke je cAMDAla ne puSkasa viSNunA maMdiranI pAse UbhA hoya ke viSNunI sevA mATe AvyA hoya temane aDIne nAhavuM nahIM. AthI vadhAre spaSTa vacane zAM hoI zake? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zAstra pANI abhaDAtuM nathI, e matalabanuM vacana ApaNe pAchaLa joI gayA. yamasmRti kahe che ke pANI vAsaNamAM hoya ke jamIna para hoya, paNa te sadA pavitra che.17 zakhasmRti kahe che ke jamIna paranuM pANI zuddha che, paththaramAMthI jharatuM pANI zuddha che, nadImAM vahetuM pANI zuddha che, ane viraDA paNa zuddha che.18 eTale kharuM jotAM te kaI paNa jaLAzayamAMthI koI paNa mANasane pANI letAM rokavuM e vAta ja zAstraviruddha che. * have jamavAne lagatAM vacana joIe. ApauMba kahe che: sarva varNo, je potapotAnA dharmanuM pAlana karatA hoya, temane tyAM jamI zakAya ema keTalAka kahe che; paNa dhamika zadra hoya te tenuM jamavAmAM vAMdho nathI, evo mAro mata che.19 yAjJavalkakya kahe che: dAsa, govALa, kuLane mitra, ane nApita (vALaMda), tathA aDadhA bhAgathI kAma karanAra kheDUta - zadramAMthI ATalAne tyAM jamavAmAM vAM nathI.20 manuno paNa evo ja mata che. 21 atri kahe che : kamaLanI dAMDI, dUdha, daDa, dahIM, sAthe, ghItelathI taLelI cIjo, ane chAza eTalI cIjo zakanI hoya to te abhaDAtI nathI.22 atri, laghuzaMkha ane likhita kahe che ke kAcuM anAja, mAMsa, ghI, madha, koI paNa mIjanAM tela, te bhale atyaMjanA vAsaNamAM hoya, to paNa te vAsaNamAMthI nIkaLe tyAre zuddha ja gaNAya che. 23 pitAne dAsa, vALaMda, govALa, kuMbhAra, ane kheDUta - zomAMnA A pAMca varganI rasoI brAhmaNo paNa jamI zake che. 24 sumanta ane aMgirasa kahe che ke gerasa, sAtha, tela, khoLa, pUrI, ne bIjuM dUdha (mULa zabda prayA che, eno artha pANI paNa thaI zake)nuM baneluM je kaMI hoya te, ATalI cIjo zakkanI khAI zakAya.25 hArIta A matanuM samarthana kare che. gautama kahe che ke pazu cAranAra, khetara kheDanAra, kuLane mitra, ane pitAne nAkara, eTalAnuM anna jamI zakAya.27 atri yatidharmane aMge kahe che ke yatie mleccha kuLamAMthI paNa mAdhukarI levI. koI eka ja mANasane tyAM jamavuM nahIM; pachI te bRhaspati jevo kAM na hoya.28 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM AbhaDacheTa nathI A zAstravacane, ane Ajane AcAra, bene sarakhAvI vicAra karI jovA jevo che. aMtyaja' gaNAtI jAtio sAmenA pratibaMdho vahevAramAM DhIlA hatA, enA aneka dAkhalA che. ema kahevAya che ke dakSiNa bhAratamAM keTalIka jagAe jamInamAlikInA jhaghaDAomAM harijanone cukAdo chevaTane gaNAya che. IsavI sananA agiyAramA saikAnA eka zilAlekha parathI jaNAya che ke verALI nAmanA eka parAyA (harijana) ane tenA paMcano cukAdo eka mandiranI mAlikInI jamIna bAbatamAM chevaTane gaNavAmAM Avyo hato. madrAsamAM jyorja TAuna nAmano jANIto latto che, tyAMnI devInA vArSika utsavamAM devIne maMgaLasUtra bAMdhavAnuM kAma eka harijana, e AkhI kAmanI vatI, kare che. tricinApallI ne madurAnI vacce AvelA viMDIgala gAmamAM thatI baLadanI ramatamAM harijana kemane eka mANasa purohitanuM kAma kare che. kAMcI, zrIvallIputtara, kuMbhakoNama, tirUvattiyura ne bIjA keTalAye gAmomAM rathayAtrAne prasaMge harijanane ratha kheMcavA devAmAM Ave che. pazcima godAvarI jillAnA ukhAlapura gAmamAM gAmamandiranA pUjArI harijana che. tAMjora jillAnA tirUvallura gAmamAM zivanA utsava vakhate harijana kAmanA mukhIne khAsa mAna apAya che - tene hAthInI aMbADImAM mUrtinI joDe besADavAmAM Ave che, ne mUrtine paMkho DhoLavA mATenI camarI tene hAthamAM ApavAmAM Ave che. A to gaI gujarI vAta thaI. have to A mandirAmAM harijanone pravezanI pUrI zUTa thaI gaI che. AjanA cAlu vahevAranA keTalAka dAkhalo laIe. A% prAntanAM barahamapura, vijiyAnagarama ane pAralAkImaDI e gAmamAM TAMgAvALA moTe bhAge harijana che. gaMjAma, vaijhAga ane pUrva godAvarI jillAmAM phaLa ane zAka vecanArA bhaMgI kAmanA che. pahelA be jillAmAM emanI pAse phaLanA vepArano IjAro che. 1931nA hiMdanA vastIpatrakanA sarakArI riporTamAM rAyabahAdura hIrAlAlane, . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zA madhya prAntane lagatI hakIkatothI bharele, eka lekha che, temAMthI nIcenuM avataraNa lIdhuM che: ghaNI vAra sagavaDane khAtara AbhaDacheTane UMcI mUkavAmAM Ave che. DhImara ane suMgariyA kuMbhAra baMne sarakhA azuci che, kema ke baMne DukkaranuM mAMsa khAya che. UMcAmAM UMco brAhmaNa DhImaranA hAthanuM pANI pIvAmAM saMkeca nahIM rAkhe, paNa e ja brAhmaNa potAthI UtaratA gaNAtA brAhmaNanA hAthanuM pANI nahIM pIe. chattIsagaDha vibhAgamAM DhImara ochA haze eTale tyAM rAvatane pavitra mAnya; ane tethI tyAM DhImaranA hAthanuM pANI kaI patuM nathI. vaLI bhAriyAnA hAthanuM pANI kaI nathI pItuM. paNa ghaNuM nAtavALA lagna vakhate pAkI rasAI DhImara pAse upaDAvIne kanyAne gAmathI varane gAma, ne varane gAmathI kanyAne gAma laI jAya che. varADamAM brAhmaNe lagnane vakhate kaNabI ne mALInA hAthanuM pANI pIe che, paNa bIje vakhate pItA nathI. . . . gaMgAjaLa game te nAtanuM ANeluM hoya te brAhmaNa te pI zake che. gaMgAjaLa te pavitra che ema kadAca kahevAmAM Avaze; paNuM saDATara te pavitra nathI ja ne! musalamAne kUvAmAMthI kADhIne ANeluM pANI na pInAra brAhmaNane, e ja pANI bhareTeDa eTale ke seDA lemana va, nA rUpamAM hoya tyAre te pItAM bAdha Avato nathI. cAmaDAnI mathakamAM ANeluM pANI pivAya nahIM, paNa jyAM pANInI taMgI hoya tyAM - dA.ta. varADamAM-mazanuM pANI pivAya che. . . . varADamAM, je gADAmAM UMca varaNanA mANaso beThA hoya te gADAne mahAra baLada joDe teno vAMdho AvatuM nathI. jabalapuramAM mahAre bhADUtI TAMgA hAMke che, temAM sahu bese che. * * * bAlAghATa ane bhaMDArAnA punavAra leke nArAyaNa nAmanA devanI pUjA kare che. A mUrti eka mahAranA gharamAM rAkhavAmAM Ave che. punavArone jyAre pUjA karavI hoya tyAre mahAra e mUrti punavAre pAse laI Ave che. A prasaMge mahAro punavAranA gharamAM, bIjI nAnA mANaso joDe besIne jame che; ane nAtajAtanA pratibaMdhe pALatA nathI. maLasake kUkaDe bAle eTale utsava pUre thAya che, ne nAtajAtanA pratibaMdho pAchA zarU thAya che. * * * mahetara ke camAra khristI ke musalamAna thAya che tyAre te pitAnA dharmanI sAthe potAnI aspRzyatA paNa gumAve che. paMjAbamAM keTalAMka varase para banelo eka banAva che. relave para kAma karanAra megha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM AbhaDacheTa nathI (harijana) ma ne bahu tarasa lAgelI, eTale eka kuve pANI kADhavA gayA. paDozanA eka savarNo hatA karI mUkI. paDozamAM kayAMye bIjuM jaLAzaya nahatuM. mAroe, roSa ne nirAzAnA mAryA, eka upAya zodhI kADhayo, tene lIdhe temane be kalAkamAM pharethI pANI bharavAne adhikAra maLI gayo. e kUvethI musalamAna pANI bharI zake, paNa harijana megha na bharI zake! pelA majUro najIkanI masjidamAM jaI musalamAna thayA, ane musalamAnonI eka ToLIne laI kUve AvyA; te vakhate pelA savaNe cUM ke cAM kazuM karyuM nahIM. thoDAka vakhata para 30 hajAra meghane pharI pAchA hiMdu dharma mAM levAmAM AvyA che. have temane darajajo vadhyo che. paNa e darajajo teo sAmAnya saMjogomAM - eTale ke musalamAna yA khristI thayA vinA -na meLavI zakyA hota." rAdhAkRSNana kahe che: "je samAja aspRzyatAnA kalaMkane sAMkhI * rahe che tene sudharele kahevaDAvavAne kazo haka nathI. . . . aspRzyatA jevA sAmAjika kurivAjone sAMkhI levAmAM Ave che tenuM kAraNa mAtra eTaluM che ke ApaNAmAM rahelA prANane rUDhinA baLe kacaDI nAkhyo che. . . . strIo tathA halakA gaNAtA varSe pratye ApaNe gaMbhIra aparAdha karelA che, ne tene mATe bhAre prAyazcitta karavuM joIze.29 TippaNe 1. ladhuhArIta. 2. zAtAtapa. 3. parAzara. 4. smRtiratnAkara. 5. baudhAyanadharmasUtra. 6. vaiSi kRttei pe setau vAli tathA tatra snAtvA ca pItvA ca prAyazcittaM na vidyate // mitAkSarA 7. kAThiyAvADa harijana sevaka saMghanA 1934-35nA hevAlamAM lakheluM : rUDhicusta kAThiyAvADamAMye jAnAgaDha rAjyanAM kezoda, vaDAla, maruMDhA, rAIDI, dedu, kANeka, kukasavAvA golANA, cara, khaMbhALiyA, lAThI, khIrasarA, jAmanagara rAjyanA dabAsiMga, bAbarA ejansInA carakhA, porabaMdara rAjyanA nAgakA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zAstra ane gorakhamaDhInA derAsaramAM sarva vaNe eka ja sArvajanika kUvAmAMthI kAMI paNa bhedabhAva rAkhyA vinA varSothI pANI bharyA kare che, ane tyAM kUvA pUratI AbhaDacheTa pALavAmAM AvatI nathI. kezodamAM bhaMgInA kuvAnuM pANI sAruM jaNAtAM, AsapAsa rahetA savarNa hiMduo e phUvAnuM ja pANI pApare cha, the. sabhe na rAna yuM cha.'-'rina dhu', 9-10-35. 8. sapakAreNa yatkarma karaNIyaM nareviha / tadanyo naiva jAnAti tasmAcchudaH sa sUpakRt // parAzaramAdhavIya 4. prAkArarodhe viSamapradeze senAniveze bhavanasya dAhe / ArabdhayazeSu mahotsaveSu tathaiva doSA na vikalpanIyAH // laghuhArItasmRti 10. devayAtrAvivAheSu yajJaprakaraNeSu ca / / utsaveSu ca sarveSu spRSTAspRSTirna vidyate // __ atrismRti saMgrAme haTTamArge ca yAtrAdeSagRheSu ca / utsavakratutIrtheSu viplave grAmadezayoH // mahAjalasamIpeSu mahAjanavareSu ca / agnyutpAte mahApatsu spRSTAspRSTina vidyate // smRtyarthasAra 12. vivAhotsavayajJeSu saMgrAme jalaviplave / / prapAlaye tathAraNye sparzadoSo na vidyate // ___ parAzarasaMhitA- u. khaM. a. 6. 13. tIthai vivAhe yAtrAyAM saMgrAme dezaviplave / / grAmadAhe pravAse ca spRSTAspRSTina vidyate // bRhaspati 14. vivAhotsavayajJeSu saMgrAme jalasaMplave / / ... palAyane tathAraNye sparzadoSo na vidyate ||:bRhtpaaraashriiy a. 6, . vivAhadurgayazeSu yAtrAyAM tIrthakarmaNi / na tatra sUtakaM tadvat karma yajJAdi kArayet // paiThInasi 15. utsave vAsudevasya yaH snAti svazaMzaMkayA / patitaH sa narazcaiva rauravaM narakaM brajet // hArItasmRti 11. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM AbhaDacheTa nathI 11. utsave vAsudevasya yaH snAti sparzazaMkayA / svargasthAH pitarastasya patanti narake kSaNAt // . pArAzarasaMhitA u. khaM. a. 8. 11. viSNvAlayasamIpasthAn viSNusevArthamAgatAn / . cANDAlapukkasAnvApi spRSTvA na lAnamAcaret // nityAcArapaddhati 17. bhANDasthaM dharaNisthaM vA pavitraM sarvadA jalam / yamasmRti 18. bhUmiSThamudakaM zuddhaM zuci toyaM zilAgatam / zuddhaM nadIgataM toyaM sarvadaiva tathAkaraH // zaMkhasmRti A viSe bANanI " kAdaMbarI'mAM paNa kahyuM che: "phaLa te cAMDAlanAM : paNa levAya che. pANI paNa cAMDAlanA pAtramAMthI bhoMya para paDeluM suddhA pavitra ja che ema ke kahe che." ___ phalAni tu tato'pi pratigRhyanta eva / pAnIyamapi cANDAlabhANDAdapi bhuvi patitaM pavitramevetyevaM janaH kathayati / kAdaMbarI - uttarabhAga. cAMDAlanI kanyAne zUdranA rAjabhavananA cheka aMdaranA bhAga sudhI laI javAmAM AvelI, e sUcaka vastu che. "kAdaMbarI'nA TIkAkAra siddhacandra gaNi myuccha jAtiomAM ATalAne gAva cha : puli, nAsa, niSTha, zamara, 528, maTa, mAsa, misa, ne zita. yAMsane 55 tebhare 7' yo che. pulindA nAhalA niSThAH zabarA varuTA bhaTAH / * mAlA bhillAH kirAtAzca sarve'pi mlecchajAtayaH // . cANDAladArikA - mlecchavAlikA. - kAdaMbarITIkA 14. sarvavarNAnAM svadharme vartamAnAnAM bhoktavyaM dravarjamityeke / tasyApi dharmopanatasya / A. dha. sU. 1; 16; 18; 13-4. 20. zUdreSu dAsagopAlakulamitrArdhasIriNaH / bhojyAnnA nApitazcaiva yazcAtmAnaM nivedayet // yAjJavalkyasmRti 1. 21. manusmRti, 4; 253. 22. AranAlaM tathA kSIraM kandukaM dadhi saktavaH / snehapakvaM ca takraM ca zUdrasyApi na duSyati // atri Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zA 23. AmamAMsa tathA kSIraM kandukaM dadhi saktavaH / lehapakvaM ca takraM ca zUdrasyApi na duSyati // atri. laghuzaMkha. likhitasmRti. 24. svadAso nApito gopaH kumbhakAraH kRSIvalaH / mAjhaNairapi bhojyAnnAH paJcaite zUdrayonayaH // sanAtanadharmapradIpa 25. gorasaM caiva saktuM ca tailaM piNyAkameva c| apUpAnbhakSayecchUdrAdyaccAnyat payasAzritam // madanapArijAte - sumantvAGgirasau 21. kandu pakvaM snehapakvaM pAyasaM dadhi saktavaH / etAnyagnadrAnabhujo bhojyAni manurabravIt // hArItasmRti 27. pazupAlakSetrakarSakakulasaMgatakArayitRparicArakA bhojyAnAH / vaNik cAzilpI / go. dha. sU. 2; 8; 12-3. 28. carenmAdhukarI vRttimapi mlecchakulAdapi / / ___ ekAnaM naiva bhoktavyaM bRhaspatisamo yadi // atri 24. rAdhAsana : "yuvAnAnI sarasAdhanA', pR. 87, 18, 103. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harijanane prajAne adhikAra have harijanone zAstroe devapUjA tathA maMdira pravezano je adhikAra Ape che tene lagatAM vacanane vicAra A ane AnI pachInA prakaraNamAM karIzuM. bhAgavata kahe che: "je zvapAkanI jIbhe harinuM nAma che te zreSTha che. keI brAhmaNa bhale bAre gurUvALo hoya, paNa te je bhagavAnanA caraNakamaLathI vimukha hoya, to tenA karatAM jeNe pitAnAM mana, vacana, artha ne prANa sudhdhAM bhagavAnane arpaNa karyA hoya tevA zvapAkane huM caDiyAto : mAnuM chuM. evAo kuLane pAvana kare che, bahu mAna pAmanAro mANasa nahIM. prabhunA zravaNa, kIrtana ane dhyAnathI atevasAyIo (eTale ke gAmane cheDe, bhAgoLe rahenArA) pavitra thAya che. bhagavAnanuM zravaNa, kIrtana, smaraNa, tenI sevA, vRjhA (rU), namana, dAsya, sakhya, ane AtmasamarpaNa, ene sarva mANasone mATe parama dharma kahe che." - brahmapurANuM kahe che: "brAhmaNa, kSatriya, vaizya, strIo, zadro ane anya, e suravAranI pUiA karIne parama gatine pAme che. kSatriya, vaizya, strIo ne atya, je mArAM bhakta hoya te, parama siddhi prApta kare che. te pachI, he kijazraNa, tamAruM te pUchavuM ja zuM? mAre bhakta ane zraddhALu evo zvapAka paNa parama siddhi pAme che, to pachI bIjAnI te vAta ja zI ? 2 brahmAMDapurANe zrAddha karavAno, tathA zrAddhamAM pitRonuM vajana karavAno adhikAra sahune Apyo che. cAreya varNa zrAdamAM pitadevonuM zAstrAnusAra yajana kare che. evuM yajana saMkarajAtio ane oNcho paNa kare che." strI, zadra ane pAka bALakanA jAtakarma vakhate haMmezAM, pArvaNa vidhi vaDe, AmazrAddha kare." (pracetas) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * madirapraveza ane zAstro devIpurANa kahe che ke sukhanI icchAvALA cAre varSoMnA lekAe viSNunI mUrti sthApIne tenI pUjA karavI. te ja pramANe anyo bhairavanI pUjA kare. paNa bhairava kaI evA nIceA ke halakA deva nathI ke enI pUrjA ekalA anyothI ja karAya. bhairavanI pUjA paNa cAre varNoe karavI ghaTe che. 99 zivapurANe bIjAonI sAthe pratileAma jAtie (jemAM niSAda, cAMDAla 40 sanA samAveza thAya che) temane paNa mantrAccArapUrvaka zivaliMganI pUnAnA adhikAra ApyA che.pa : * hIna yAnimAM janmelA mANasa jyAtirliMganAM dana kare tyAra pachI tenA janma pavitra sakuLamAM thAya che. evA mAsa mleccha, antyaja ku Sa hAya tApaNu te dvija thaI ne mukti pAme che. mATe jyeAtirliMganuM dAna karavuM.' (zivapurANa ) - aMtyaja, mUrkha, mUDha, patita, nirmAMryAda, ane nIca emAMthI kAI te A mantra phaLyA vinA rahetA nathI. antyaja athavA adhama, mUrkha ke pati zraddhApUrvaka paMcAkSarI mantra (namaH zivAya )nA japa kare teA pApaparamAMthI chUTI jAya. mArA sarva bhaktone mArA pA~cAkSara mantranA jApa karavAnA adhikAra che. tethI te mantra zreSTha che, krama ke tene japa karavAnA adhikAra dharAvavAmAM mANasanI jAti jovAnI rahetI nathI.' ( zivapurANa )7 ahIM harijanane paNu, khIjAonI peThe, mUrti ke liMgane sparza karIne pUjavAnA adhikAra ApelA che, e kahevAnI jarUra nathI. bIjA karatAM ene eche . adhikAra che, athavA tene mUrtinA sparzIne adhikAra nathI, evuM upalAM vacane!mAM kahyu nathI. emAM kazI zaMkA na rahe evAM A bRhannAradIyanAM vacane che : " brAhmaNe!, kSatriyA, vaizyA, strIe, anyo vagere e siMharUpadhArI surazreSTha viSNunI vRjJA karIte, kATa janmamAM UpajelA azubha duHkhamAMthI chUTI jAya che. temaNe tyAM narasiMhanI pradakSiNA karavI, candana, puSpa, dhUpa vagerethI tathA mAthu' ne zarIra namAvIne, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harijanane pUjAnA adhikAra 99 tenI mULa karavI. kapUra, ane caMdana cApaDelAM jAsavaMtInAM phUla narisaMhanA mAthA para caDAvavAM.'8 6 AvI pUjA mUrtine sparza karyA vinA kevI rIte thAya ? viSNudharmAMttara kahe che: * aMdha, Sa, jaDa, apaMga, patita, rAgIe te atyaMjo zAligrAmaziyAnI ghUmArIne uttamAttama padane pAme che.'9 devIbhAgavate khIjAonI peThe mleccha ane cAMDAlane paNa rudrAkSa paheravAne adhikAra ApyA che. te rudrAkSa pahere te rudra thaI jAya che.10 tevAne zivanA dhAmamAM AvavAnI manAI kema karAya? " * jenA zarIra para rudrAkSa che te jenA kapALamAM tripuMDra che te cAMDAla paNa atyaMta pUjya che. te sa varNomAM uttamAttama che.' (zivapurANu)11 viSNunA bhakta varNakhAdya heAya te paNa te traNe leAkane zuddha kare che. bhagavAnane bhakta zUdra, niSAda ke paca hAya tene viSe sAmAnya jAtibhedanI dRSTie jonAra mANasa acUka narake jAya che.' (vAmanapurANa )12 : matalaba ke vaiSNavAmAM jAtibhedanu UMcanIcapaNuM na hoI zake. vaiSNava eTale badhA sarakhA. vaiSNavadha-- athavA bhAgavatadhama--nA Akhe jhAka ja A UMcanIcapaNuM bhUMsavA tarapha che. gAmUtra, chANu, dUdha, dahI, ghI, kuzeAdaka, ane eka rAtane upavAsa zvapAkane paNa zuddha kare che.' (viSNudharmottara 2; 42.)13 matalaba ke e cAMDAlatva na bhUMsI zakAya evuM te che ja nahIM. ' jenA kapALamAM gApIcaMdananu zubhra UrdhvapurNA (UbhuM tilaka ) dekhAya te cAMDAla hAya teAye te zuddhAtmA che, ane pUjya ja che, emAM saMzaya nathI. ' (padmapurANa ) " UrdhvapurNo ekalA brAhmaNe karavuM evA mata brahmANDapurANamAM darzAveleA hateA. tene vireAdha karatAM padmapurANe kahyuM ke UrdhvapuNDa karavAnI manAI kAI te kadI che ja nahIM. kSatriyo vagere je kAI viSNunA bhakta hoya te sahune te dhAraNa karavAne adhikAra che.'14 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa'dvirapraveza ane zAstrA " tilaka dhAraNa karavAthI, cAMDAlathI mAMDIne sahu zuddha. thAya che. '( skaMdapurANu )15 padmapurANu e vaiSNuva saMpradAyane ghaNA agatyane graMtha che. tenA vacana pramANe teA, UbhuM tilaka dhAraNa karanAra cAMDAla pUjAne pAtra che, ne tene vaiSNava maMdiramAM AvavAnI manAI na karAya. * cAMDAla karatAM nahAre| tA vaiSNavAnA niMdaka che. cAMDAlane te viSNu samAna jANavA. ene viSe vicAra karavAne hoya ja nahIM.' ( skaMdapurANa )16 L vArANasI purIne dhanya che. te puNyapApane khAreza pATa che. tyAM caMDAla ane paMDita tene sarakhI rIte meAkSa maLe che.17 kAzIneA antyaja paNa zreSTha che; bIjI jagAneA zrotriya paNa evA zreSTha nathI.' ( skaMdapurANa )18 " A vacanAnA zabdArtha. tarapha jovAnuM nathI. emAM je bhAva rahelA che te agatyanA che. bhaktimArge bhaktinA viSayamAM brAhmaNa ane cAMDAlane samAna gaNyA che, e khAsa noMdhavA jevuM che. cAMDAla khIjA karatAM nIce nathI, tema e pradezamAM kAI kAIthI UMcuta ke nIcu nathI, ane bhagavAnanI bhakti ne pUjA karavAne tathA tilaka vagere dhAraNa karavAne sahune adhikAra che, ema batAvavAne A vacaneAnA Azaya che. * brAhmaNA, kSatriyA, vasyA, zUdro ane anyo sahu gAMDikA nadInA pANInA darzanathI mukti pAme che.'(padmapurANa )19 * je mANasa mArA bhakta hAya ne divya cihnA dhAraNa kare, te zvapAka ke geAdhAtaka hAya tApaNu mArA leAkamAM Ave che.' (bhaviSyapurANu )20 - UrdhvapuNDa dhAraNa karanAre, bhale zvapAka hoya teApaNa, te jyAM kAMka marI jAya tyAMthI vimAnamAM besIne mArI pAse Ave che.' (bhaviSyapurANu) * cAMDAlathI mAMDIne sa` vanA je mANase pApI, adhamI, aMdha, sUka, paMgu, kulahIna, durAtmA hoya tee, tema ja bIjA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / harijanane pUjAne adhikAra dhavalezvaranI ArAdhanA karIne svargamAM gayA che, ne haju paNa jaze." pusa, zvapAka, ke bIjA paNa je kaI mleccha jAtinA leke harinA caraNanI ekAgrapaNe sevA kare te mahAtmAo vaMdanIya che. bhaktimAna zvapAkanI to devo paNa pUjA kare che." (padmapurANu) 21 ethIye agatyanI vAta have kahe che. vaiSNava kene kahevAya? jenA mukhamAM harinuM nAma che, jenA hRdayamAM sanAtana viSNunuM smaraNa che, ne jenA udaramAM viSNunuM naivedya che te - bhale zvapAka hoya toye - vaiSNava che." (padmapurANa)22 jenA mukhamAM harinuM nAma che, ne jenA manamAM harinuM darzana karavAnI AturatA jAgI che, te to vaiSNava che ja. enuM mukha ne enA paga harimaMdira tarapha vaLyA che eTaluM basa che. "cAre veda bhaNelo mANasa mane priya nathI. mAre bhakta zvapAka hoya teye te mane priya che. tene ApavuM, tenI pAsethI levuM, ne jema mArI pUjA kare tema tenI pUjA karavI.' (purANa) 23 - "rAma rAma rAma rAma e japa karavAthI caMDAla paNa pavitra thAya che." (padmapurANa) 24 dasyaone paNa vedadharmakriyA karavAno adhikAra che, ema vAlmIkirAmAyaNamAM mAhAmyamAM kahyuM che. padmapurANa kahe che ke cAMDAle ne hIna vaNe halakA che e vAta vIsarI jAo, ne - viSNunI peThe temanI paNa pUjA karo. 'cAMDAlo tathA bIjA hIna gaNAtA varNomA janmelA mANasone paga dhovAnuM pANI tathA puSkaLa bhojana ApI, viSNunI peThe temanI pUjA karo.121 AvAM vacane hiMdu dharmanuM kharuM hArda pragaTa kare che. tene kema visAre pADI zakAya? - A viSayane aMge mahAmahopAdhyAya zrIdharazAstrI pAThaka kahe che? upara je vacano ApyAM che te parathI jaNAya che ke aspRzya gaNAtA lokonI aspRzyatA dUra karavAnI zakti ATalI cIjomAM che? (1) UrdhvapuNDadhAraNa, (2) tulasImAlAdi viSNunirmAlya, (3) vaiSNava, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madirapraveza ane zAsro (4) rudrAkSa ane tripurNAnuM dhAra, (5) gomUtra, gomaya, dUdha, dahIM, ghI, kuzAdaka, eka rAtrinA upavAsa, (6) gharamAM gAya, (7) tilakadhAraNa, (8) gAyanuM dhAreAdhyu dUdha, (9) kAzInivAsa, (10) arthazuddhi, eTale paisAnA vahevAramAM cAkhkhAI, ene bIjI pAvana vastuo karatAM paNa adhika mahattva ApyuM che. A yAdI jovAthI jagatamAMthI aspRzyatA nAbUda karavI e keTaluM saheluM che te dekhAI Avaze. zava athavA vaiSNava thavAthI kAI paNu mANusa aspRzyatAmAMthI mukta thaI te spRsya thAya evuM abhimAna agAunA zaivA te vaiSNavAne hatuM. te pachI AjanA ja zavA ne vaiSNavAe aspRzyatAthI zA sAru DaravuM joIe e samajAtu nathI! UrdhvapurlR Adi khAdya cihanA dhAraNa karavAne jo ATalA prabhAva kahyo che, te pratyakSa bhaktivALA aMtaHkaraNane mahimA AthI ghaNuMA ja meTA hoya e dekhItuM che; ane tene lIdhe ja ktimAna cAMDAlane paNa atya ta zreSTha ane pUjya mAnavA ema ThekaThekANe kaheluM che. 20 vaLI atrismRtimAM kahyuM che: ' kapilA gAyanuM dhAreAdhyu (zeDakaTTu) dUdha pIvuM te kRcchu vrata che, ema vyAse kahyuM che. AvuM dUdha pIvAthI pAka paNa zuddha thAya che.'28 e batAve che ke A antyajapazuM te A aspRzyatA kadI dUra na thaI zake evuM zAstrakArAe teA mAnyuM naheAtuM ja. TippaNa 1. aho bata zvapacoto garIyAn yajihvAgre vartate nAma tubhyam / mA. 3; 22; 7. viprAd dviSaDguNayutAdaravindanAbhapAdAravinda vimukhAcchvapacaM variSTham / manye tadarpitamanovacanehitArtha -- prANaM punanti sakulaM na tu bhUrimAnaH // zravaNAt kIrtanAd dhyAnAt pUyante'ntevasAyinaH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat mA. 7; $; 20. mA~ 20; 70; 42. www.umaragyanbhandar.com Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harijanane pUjAne adhikAra zravaNaM kIrtanaM cAsya smaraNaM ca mahAmate / sevejyAvanatirdAsyaM sakhyamAtmasamarpaNam / nRNAmayaM paro dharmaH sarveSAM samudAhRtaH // bhA. 7; 11; 11-2. 2. brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH striyaH zUdrAntyajAtayaH / saMpUjya taM suravaraM prApnuvanti parAM gatim // madbhaktAH kSatriyA vaizyAH striyaH zUdrAntyajAtayaH / prApnuvanti parAM siddhiM kiM punastvaM dvijottama || zvapAko'pi ca madbhaktaH samyakzraddhAsamanvitaH / prApnotyabhimatAM siddhimanyeSAM vai ca kA kathA / / brahmapurANa 3. sarve varNA yajantyetazcitvArazca yathAgamam / / tathA saMkarajAtyazca mlecchAzcApi yajanti vai // brahmANDapurANa 4. strI zUdraH zvapacazcaiva jAtakarmaNi cApyatha / __ AmazrAddhaM sadA kuryAdvidhinA pArvaNena tu // pracetas 5. brAhmaNaH kSatriyo vaizyaH zUdro vA pratilomajaH / pUjayet satataM liMga tattanmantreNa sAdaram // zi. pu. 1. hInayonau yadA jAto jyotirliMgaM ca pazyati / tasya janma bhavettatra vimale satkule punaH // - mleccho vApyantyajo vApi SaNDho vApi munIzvarAH / 'dvijo bhUtvA bhavenmuktastasmAttaddarzane caret // zi. pu. 7. antyajasyApi mUrkhasya mUDhasya patitasya ca / nirmaryAdasya nIcasya mantro'yaM na ca niSphalaH // antyajo vAdhamo vApi mUl vA paNDito'pi vA / paJcAkSarajape niSTho mucyate pApapaJjarAt // kimatra bahunoktena bhaktAH sarve'dhikAriNaH / mama paJcAkSare mantre tasmAt zreSThataro hi saH / asya mantrasya jAtyAdInanapekSya pravartanAt // zi. pu. 8. brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH striyaH zUdrAntyajAdayaH / saMpUjya taM surazreSThaM bhaktyA siMhavapurdharam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madirapraveza ane zA mucyante cAzubhAd duHkhAjjanmakoTisamudbhavAt / kRtvA pradakSiNaM tatra narasiMhaM prapUjayet // gandhapuSpAdibhidhUpaiH praNamya zirasA vapuH / karpUracandanAktAni jAtipuSpANi mastake / pradadyAnnarasiMhasya tataH siddhiH prajAyate // bRhannAradIya-u. khaM. a. 55. 9. andhAH klIbA jaDA vyaGgAH patitA rogiNo'ntyajAH / zAlagrAmazilAM pUjya padaM gacchantyanuttamam // vi. dha. 10. mleccho vApyatha cANDAlo yuto vA sarvapApakaiH / . rudrAkSadhAraNAdeva sa rudro nAtra saMzayaH / . brAhmaNo vApi cANDAlo nirguNaH saguNo'pi ca // de. bhA. 11. rudrAkSA yasya gAtreSu lalATe tu tripuNDrakam / sa.cANDAlo'pi saMpUjyo sarvavarNottamottamaH // zi. pu. 12. vaiSNavo varNabAhyo'pi punAti bhuvanatrayam / zudraM vA bhagavadbhaktaM niSAdaM zvapacaM tathA / vIkSyate jAtisAmAnyaM sa yAti narakaM dhruvam / / vA. pu. 13. gomUtraM gomayaM kSIraM dadhi sarpiH kuzodakam / ekarAtropavAsazca zvapAkamapi zodhayet // vi. gha. 2, 42. 14. UrdhvapuNDraM mRdA zubhaM lalATe yasya dRzyate / cANDAlo'pi vizuddhAtmA pUjya eva na saMzayaH ||p. pu. 4; 21. ardhvapuNDraM tu sarveSAM na niSiddhaM kadAcana / dhArayeyuH kSatriyAdyA viSNubhaktA bhavanti ye // pa. pu. / 15. AcANDAlAd vizuSyanti tilakasya ca dhAraNAt / skaM. pu. 4; 29. 11. cANDAlAdadhikaM manye vaiSNavAnAM hi nindakam / sa ca viSNusamo zeyo nAtra kAryA vicAraNA // skaM. pu. 4, 29. 17. UparaH puNyapApAnAM dhanyA vArANasI purI / dhruvaM labhante mokSaM ca samaM caNDAlapaNDitAH / / __ skaM. pu. 5, 62. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harijanane pUjAne adhikAra 18. antyajo'pi varaM kAzyAM nAnyatra zrutipAragaH / saMsArapAragaH pUrvazcAntyazcAtyantato'pyadhaH // skaM. pu. 4; 97. 18. brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH zUdrAzcaivAntyajAtayaH / . sarve te vai vimucyante darzanAd gaNDikAmbunaH // pa. pu. 6, 75. 20. yo naro mama bhaktastu divyacinAni dhArayet / . zvapAkoM vAtha gono vA mama lokaM sa gacchati // bha. pu. 21. ye pApinA'pyadharmiSThA andhA mukAzca paGgavaH / kulahInA durAtmAnaH zvapacAdyA hi mAnavAH // yAdRzAstAdRzAzcAnye ArAdhya dhavalezvaram / gatAste'pi gamiSyanti nAtra kAryA vicAraNA // pa. pu. 6; 51.. pulkasAH zvapaco vApi ye cAnye mlecchajAtayaH / te'pi vandyA mahAbhAgA haripAdaikasevakAH // pa. pu. 3; 50. zvapaco bhaktiyuktastu tridazairapi pUjyate / pa. pu. 6; 312. 22. yeSAM vaktre harinAma hRdi viSNuH sanAtanaH / udare viSNunaivedyaM sa zvapAko'pi vaiSNavaH // pa. pu. 5; 10. 23. na me priyazcaturvedI madbhaktaH zvapacaH priyaH / tasmai deyaM tato grAhyaM sa ca pUjyo yathA hyaham // 24. rAma rAmeti rAmeti rAmeti ca punarjapan / sa caNDAlo'pi pUtAtmA jAyate nAtra saMzayaH // pa. pu. 6, 71; 20. 25. bhUmipAnAM ca zuzrUSA kartavyA sarvadasyubhiH / vedadharmakriyAzcaiva teSAM dharmo vidhIyate // vA. rA. mAhAtmya 21. cANDAlapramukhA ye'nye hInavarNasamudbhavAH / viSNuvatpUjitavyAste pAdyAthai ribhojanaiH // pa. pu. 27. 48: mena, pR. 143-4. 28. kapilAyAstu dugdhAyA dhAroSNaM yatpayaH pibet / / eSa vyAsakRtaH kRcchraH zvapAkamapi zodhayet // atri. 128. . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 harijanane maMdira pravezane adhikAra" gayA prakaraNamAM, devenI mUrtinI pUjA karavAne harijanone adhikAra siddha karanArAM vacane TAMkyAM che, temAM garbhita rIte mandira pravezano adhikAra AvI jAya che. mUrtine sparza karavAno niSedha to emane mATe nathI ja, eTaluM e vacane bahu spaSTa kare che. vRddhahArIta pratima tathA anulomane durgA, gaNapati, ne bharavAnI pUjA karavAnI chUTa Ape che. veMkaTezvara devanI aSTavidhA bhakti gaNAvI che, temAM jAte pUgana karavuM e paNa eka aMga che; ane kahyuM che ke AvI aSTavidhA bhakti je svecchamAM paNa hoya te ja mukti pAme che. arthAta svecchane veMkaTezvaranI pUjA karavAno adhikAra A parathI sAbita thAya che. devInI pUjA karavAno adhikAra cAra varNo uparAMta bIjAone - jAtajAtanI mleccha jAtio tathA sarva dayuone che, ema bhaviSyapurANamAM kahyuM che. jayasiMhakalpadrumamAM A vacana TAMkI tene Teke Ape che. hemAdimAM kahyuM che ke devIpUjAmAM aMtyaja kumArInI pUjA vidhipUrvaka ne Adarabhera karavI e paNa Avazyaka che. AvI pUjA sparza vinA kema thaI zake ? skaMdapurANa kahe che ke "je strIo athavA zako, zvapAke ne antavAsIo liMgarUpI zivanI garcA arthAt nA kare che te sarva duHkha haranAra zivane meLave ja che."6 zivapurANa kahe che : "brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zaka, athavA pratilema jAtinA mANase, te te manca sAthe, AdarapUrvaka zivaliMganI satata pUnA karavI joIe.' smRtiranAkara zAligrAmazilAnI pUjA karavAnA adhikArImAM anyane paNa gaNAve che.8 A pUjA harijanothI pitAnA gharamAM kema thaI zake ? temane tyAM zAligrAma, zivaliMga ke judA judA devanI mUrtio hAI zake nahIM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harijanane maMdira pravezane adhikAra svargaddAratIrthamAM maraNa pAmanAra svarge jAya che, ema skaMdapurANamAM kahyuM che. emAM bIjAonI sAthe varNasaMkare, kRmi, zleccha, ne saMkIrNa pAyonionI paNa gaNanA karI che. eTale e tIrthamAM javAnI A badhAMne chUTa che ja.9 aNamocanatIrthamAM cAra varNo uparAMta bIjAone paNa snAna karavAno adhikAra che.10 devIbhAgavatamAM devIpIThatIrthanuM varNana che, tyAM kahyuM che ke e tIrthamAM cAkAla vagere je kaI hAjara hoya te sarva devInAM rUpa che, ne tethI temanI pUjA karavI joIe.'11 purImAM AvelA jagannAthanA mandiramAM zrIkRSNa, balabhadra ne subhadrAnI je mUrtio che tene vividha vAghonA nAda sAthe maMca upara mUkIne, lAkha brAhmaNa, kSatriyo, vaicce, zo ne bIjAoe - strIo tema ja puruSoe - temanuM pUjana karavuM, ema baMnnAradIyapurANamAM kahyuM che.12 e ja mandirane viSe brahmapurANuM kahe cheH "pachI brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zaka ane anya jAtionAM lAkha strIpuruSAthI vIMTaLAyelA, halAyudhanI sAthe maMca para sthApita evA, kRSNane lAkha gRhastha, snAtake, yatio ne brahmacArIo snAna karAve che."13 rAmezvaranA mandirane viSe rkapurANa vistArathI kahe che: 'mANasomAM koI UMcu nathI ne koI nIcaM nathI. mANasamAtra samAna che. je mANasa bhaktibhAve rAmezvaranA mahAliMganAM darzana kare, je zvapAka heIne paNa rAmezvarano bhakta hoya, tenI barobarI AkhA bhUtaLamAM kaMI karI zakatuM nathI. mArI bhakti karavAnI ATha rIta che - mArA bhaktone viSe vAtsalya, temanI pUjA ne temanuM paritoSaNa, e liMganuM bhaktibhAve pUna, ne tene arthe dehanI kriyAo. ... AvI aSTadhA bhakti je plecchamAM paNa hoya tene ja muktikSetrane bhAgIdAra kahevAya."14 vRSabhadhvajatIrthamAM bIjAo uparAMta anyajonAM nAma daIne paNa piMDa ApI zakAya che.15 dhruvatIrthamAM brAhmaNe vagere uparAMta pratilema tema ja anulema baMne prakAranI saMtatine paNa pitAnuM maM-cha . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka sa`dirapraveza ane zAstrA nAma daIne zrAddha karavAneA adhikAra che.11 dAleAtsavamAM DhAkArane hI'DALA halAvavAnA adhikAra sahune che, ema padmapurANe kahyuM che.17 skaMdapurANamAM kahyuM che ke pAradhI ( vAdharI )e paNa caudaze zivamandiramAM dIvA karyo.18 vaLI e ja purANamAM kahyuM che ke eka vyAdha nAhIne muktiliMga pAse gayA; brAhmaNanI sAthe teNe muktiliMganAM dana karyAM; ane te ja kSaNe tene divya deha prApta thaI ne te e li'gamAM laya pAmyA.19 ahI mULamAM samItaH zabda che. maMdiramAM praveza karyAM. vinA zivaliMganI pAse jaI ne daCna karavAnuM kevI rIte anI zake? padmapurANamAM eka kathA che. nIla parvata para eka mandira hatuM, tenA darzanathI keTalAka hirajane pivatra thayA. te jANI rAjA pAMca jaNane laI tyAM gayA, pUjA karI, ne cAre sevakA sAthe rAjArANIe naivedya khAdhuM. rAjA sAthe gayelAM pAMca jaNa te pradhAna, rANI, karaMbha, vaNakara (tantuvAyaka ), ane brAhmaNu eTalAM hatAM.ra0 varAhapurANamAM eka vyAdhate viSe kahyuM che ke te agniheAtra rAkhatA ne haMmezAM agninI pUjA karatA.21 skaMdapurANamAM kahyuM che ke gaMgAnA pANImAM snAna karavuM, te pachI hATakezvara mahAdevanA liMganuM dazyUna karavuM; ema karavAthI caMDAlanuM caMDAlapaNuM dUra thai ne te zuddha thAya che. eka rAjA gaMgAmAM snAna karavAthI ja caMDAlapaNAmAMthI chUTI gayA.22 rakadapurANamAM eka vAta che ke eka zivaliMga vadhavA ja lAgyuM. leAkeAne cintA peThI ke have A keva uN meATuM thaze ? temaNe mahAdevanI stuti zarU karI. AkAzavANI thaI ke eka cAMDAlane mArI pAse laI Ave.' leAkA tA eka jAticAMDAlane laI AvyA. chatAM liMga vadhatuM aTakyuM nahIM. pachI eka ka`cAMDAlane pakaDI lAvyA tyAre liMga vadhatuM aTakyuM ! " padmapurANamAM eka vAta evI che ke eka pulkasa maraNapathArIe paDelA hatA, tyAM eka brAhmaNe tene mAthe tulasI mUkI ne chAtI para zAligrAma mUkyo. tene lIdhe te puSkasa svage gayA. e spA pachI brAhmaNa nAhyo ema vAtamAM kahyu nathI.23 vaLI zAligrAma te mUrtinA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harijanane maMdira pravezane adhikAra sparzathI mANase pavitra thatA; mANasanA sparzathI mUrti abhaDAtI nahatI.24 sarva levonI pUrtinI pUnA javAno IiR sarva vALane ro.25 mULa je jAtio atyajamAM gaNatI hatI temAMnI keTalIkanA mANase ja Aje keTalAMka prasiddha devAlayanA vatanadAra pUjArI che. dAkhalA tarIke, IdAra saMsthAnamAM AvelA kArezvaranA pUjArI bhIla che. kAgavADanAM saMtubAIne pUjArI mAMga che. karNATakanA hukerI tAlukAmAM AvelI vaLavyA devInA pUjArI beraDa (buruDa) che. jejurInA prasiddha maMdiranI rojanI vALajhUDa karanAra keSTika (koLI) che. mahIpatinA "saMtavijaya'mAM cekhAmeLA mahArane paMDharInAtha pite pitAnA maMdiranA gabhArAmAM laI AvyAnI vAta che. sArAMza je aMtyajAdikanA sparzathI eka mUrtinI pavitratAne nAza thato nathI temanA sparzathI koI paNa mUrti abhaDAya e zakya nathI. sArAMza, aMtyajAdinA sparzathI devamUrtinuM devatva naSTa thAya che athavA temAM kaMI bAdha Ave che evI kalpanA dharmagraMthane mAnya hoya ema jarA paNa dekhAtuM nathI.26 bihAra prAntamAM vaidyanAtha mahAdevanuM prasiddha mandira che. vaidyanAtha bAra jyotiliMgomAMnuM eka gaNAya che. Aje aspRzya manAya che evI amuka jAtio prAcIna kALathI A mandiramAM darzana ane pUjana mATe chaDecoka jAya che. baMgALanA namezaka, nAthabhaMgI, kaTa (kaivarta), pada, bAgI, jhAlAmAla, bihAranA dusada, godAI karI, pAsI, dabagara (camAra ), bhagata (camAra), yukta prAntanA kerI (mAra), kela, kapAlI vagere jAtione vaidyanAthanA paMDA mandiramAM laI jAya che, ane temane hAthe pUjA paNa karAve che. A jyotirliMganA mULa pUjaka saMthAla (bhIla) leke ja hatA. padmapurANamAM A kSetranuM varNana A pramANe che: gaMgAjInA dakSiNa pradezamAM raNukhaMDa nAmanuM jaMgala che. temAM naMdana pahADa che. e pahADanI pAse bhagavAna vaidyanAthajInuM rAvaNe sthApeluM jyotirliMga che. enI pUjA e araNyamAM rahenArA kALI cAmaDInA bhIle kare che. vidyanAthajI pArvatIne kahe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 madira praveza ane zA che, "jananI mA mAdA hAthIne jevA kALA moTA moTA bhIla mArA liMganI pUjA kare che. bhalene rAjA java mAre bhakta hatA, te mArI pUjAbhakti karavAthI mokSa pAmyo." vaidyanAthamAM e bhIlanuM mandira che, tenI pUjA Aje sarva varNanA leke kare che. . harijananA pravezathI maMdiranI zuddhi karavI paDe, evuM eka vacana vRddhahArItanuM batAvavAmAM Ave che : "caMDAla, patita vagere mahela ane devamaMdiranI aMdara pese, te tenI zuddhi kema karAya? te jagAe gAyo pheravavI, gomUtranA lepa karavo, maMtra bhaNuM dabaMthI pANI chAMTavuM, ane pachI zrIsukta bhaNIne AratI karavI." 27* paNa khUbI to e che ke koI paNa avaiSNava -eTale ke zaiva, smArta, zAkta, jaina, bauddha vagere koI paNa maMdiramAM jAya topaNa upara kahI te badhI ja zuddhi karavI, evI AzA vRddhahArIne karI che !!28 eTale ke vaiSNava sivAyanA sarva enI daSTie cAMDAlanA jeTalA ja "azuddha' che ! "zAstra'ne nAme oLakhAtA granthamAM jene jene "cAMDAla' kahyA che te badhAne maMdiramAM pisavAnI manAI che ema gaNavAmAM Ave che tenuM zuM pariNAma Ave? mandira pravezanI viruddha bIjuM vacana bhUgusaMhitAnuM TAMkavAmAM Ave che. temAM kahyuM che: - "caMDAle, anya je, bIjI pratima jAtio, ple, nIca caMDAlo, gunindA vagerethI pavita thayelA, vagere devAlayane sparza kare, temAM praveza kare, ne pUjA vakhate darzana kare, temAM vAMdhe che. 28 A viSe mahArASTranA eka vidvAna lakhe cheH ahIM caMDAla zabda sAva medhama che. zuddha ane brAhmaNInI saMtati, saMnyAsa lIdhA pachI svatrIthI janmele dIkaro, sagotra patnIno putra, ane kAnana putra, eTalA janmacaMDAla che. nAstika, pizuna, mahAbhArata, bhAgavata vagerenA racanAra maharSi vyAsa - kRSNadvaipAyana satyavatInA kAnInA putra hatA, paNa emane koIe caMDAla mAnyA nathI. caM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harijanane maMdira pravezane adhikAra 101 kRta, dIrghaSI ane nirdaya kriyAhIna mUrkha, e pAMca karmacaMDAla che. grAmacaMDAla 16 che : raMgareja, camAra, bahurUpI athavA naTa, buruMDa, kALI, mleccha, bhIla, sonI, darajI, gADI, telI, mAMga, kuMbhAra, kalAla, vALaMda ane zilpajIvI. A badhAe mandirAmAM na javuM ema ja mAnavuM rahyuM nA ?" 20 ane vasiSTha vagere smRtikAe maMdiranA pUjArIone cAMDAla ane aspRzya kahyA che, tenuM zuM? zAstrIjI vaLI gurunindA vagere depa karanArA ne bIjA dethI patita thayelA je aneka hiMduo che, temaNe patitapAvanane darzane na javuM ema kahevAmAM Ave te anavasthA thavAno vakhata Avaze. zikSakonI majAka uDAvanAra, ne te kAraNe sajA ne daMDa pAmelA, vidyArthI kaMI ceDA nahIM hoya. vaLI patinI yAdI karavA besIe, to phumatu nirnara: ema ja kahevuM paDe. eka brAhmaNa ja zAstradRSTie kaI kaI rIte patita thAya che te joIe - sAyaM prAtaH saMdhyA na karavI; vedAbhyAsa na karo; dUdha ghI vecavAM ne game te dhaMdho kare; kAMdA, lasaNa, gAjara vagere khAvAM; avivAhita rahevuM; gharamAM agnihotra na rAkhavuM kaI paNa jAtanuM zilpa karIne rojI meLavavI; AThame varSa karIne na paraNAvavI; avakIrNa brahmacArIe prAyazcitta na karavuM devapUjAne dhaMdho karavo, arthAta e pUjAmAMthI sIdhI ADakatarI kaI paNa rIte dravya meLavavuM; paisA laIne bhaNAvavuM; zuddhakarmo karavAM; sarve saMsakAro yathAvidhi na karavAnuM ane aneka pAtakAnAM zAstromAM batAvelAM prAyazcitta na karavAM; Aja AmAMthI koIne koI rIte patita na thayele brAhmaNa maLavo muzkela! eTale temaNe tathA te pramANe dvijoe arthAta kSatriyone vaioe sudhAM, mandiremAM na javuM. bhUgusaMhitAnA upara ApelA vacananuM pUrepUruM pAlana karavuM hoya, te tamAma mandirone, tALAM ja mAravAM rahyAM! eTale bIjI badhI zAstraviruddha vAte jema khape che, ne tene rUDhi tathA vahIvaTe mAnyatA ApI che, te ja pramANe mandira pravezane paNa mAnyatA ApavI joIe.32 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 sa'hirapraveza ane zAstrA TippaNA 1. pratilomAnulomAnAM durgAgaNasubhairavAH / pUjanIyA yathArheNa bilvacandanadhAraNam // vR. hA. 2; 45. 2. veMkaTezvaradevasya bhaktiraSTavidhA smRtA / tadbhaktajanavAtsalyaM tatpUjAparitoSaNam // svayaM tatpUjanaM bhaktyA tadarthe dehaceSTitam / tanmAhAtmyakathAvAcchA zravaNeSvAdarastathA // evamaSTavidhA bhaktiryasmin mlecche'pi vartate / sa eva muktimApnoti 1 S 1 3. brAhmaNaiH kSatriyaivaMzyeH zUdrairanyaizva mAnavaiH / evaM nAnAglecchgaNaiH pUjyate sarvadasyubhiH // bha. pu. 4. snAtaiH pramuditairbrAhmaNaiH kSatriyairnRpa / vaizyaiH zUdrerbhaktiyuk mlecchairanyeva mAnavaiH // jayasiMhakalpadruma 5. dAruNe cAntyajAtIyAM pUjayedvidhinAdarAt / hemAdrI skAnde 1. ye'rcayanti zivaM nityaM liGgarUpiNameva ca / striyo vApyathavA zUdrAH pacAntavAsinaH / te zivaM prApnuvantyeva sarvaduHkhopanAzanam // * skaM. pu. 1; 1; 8; 116-7. 7. brAhmaNaH kSatriyo vaizyaH zUdro vA pratilomajaH / pUjayetsatataM li N tattanmantreNa sAdaram || zi. pu. 8. andhAH klIbA jDA vyaGgAH patitA rogiNo'ntyajAH / zAligrAmazilA pUjya padaM gacchantyanAmayam // smR. ra. 8. brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH zUdrA vai varNasaMkarAH / kRmimlecchAzca ye cAnye saMkIrNAH pApayonayaH // skaM. pu. 2; 8; 3; 16. 10. brAhmaNaH kSatriyo vaizyaH zUdro vApyanya eva ca / asmiMstIrthavare snAtvA viyoniM na prayAti vai // skaM. pu. 3; 1 42; 17. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harijanane sadvirapravezanA adhikAra 11. tasmin kSetre sthitA ye tu cANDAlAdyA api prabho / devIrUpAH smRtAH sarve pUjanIyAstato hi te // de. bhA. 7; 30; 90- 1. 12. tatra nAnAvidhairvAdyaiH kRSNaM nIlAmbaraM satI / maMce saMsthApya bhadrAM ca ' jayamaGgalaniH svanaiH // brAhmaNaiH kSatriyavaizyaiH zUdrezvAnyaizva mohinI | anena zatasAhastaM strIpuruSaistathA // bR. nA, u. khaM. 60; 43-4. 103 13. brAhmaNaiH kSatriyairvaizyaiH zUdraizcAnyaizca jAtibhiH / anekazatasAhase strIpuruSairdvijAH || gRhasthA : snAtakAcaiva yatayo brahmacAriNaH / snApayanti tadA kRSNaM maJcasthaM sahalAyudham // bra. pu. 62, 9, 10. 14. na nyUnA nAdhikAzca syuH kiMtu sarve janAH samAH / rAmezvaramahAliGga yaH pazyati sabhaktikam // na tena tulyatAmeti caturvedyapi bhUtale / rAmezvaramahAliGgaM bhakto yaH zvapaco'pi san // madbhaktajanavAtsalyai tatpUjAparitoSaNam / svayaM tatpUjanaM bhaktyA tadarthe dehaceSTitam // evamaSTavidhA bhaktiryasmin mlecche'pi vartate / sa eva muktikSetrANAM dAyabhAk parikIrtyate // skaM. pu. 3; 1; 42; 36, 37. 3; 1; 43; 25, 29. 15. brahmakSatravizAM vaMze zUdravaMze'ntyajeSu ca / yeSAM nAma gRhItvA dIyate te samuddhRtAH // skaM. pu. 4; 1; 62; 79. 16. pratilomAnulomAnAM zUdrArNA zrAddhakarmaNAm / sarveSAM ca tvayA dRSTaM yeSAM saMtaniravyayA // va. pu. 180 31-2. 17. AndolanaM tataH sarvaiH kartavyaM ca vizeSataH / brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH zUdrA yAzvAnyajAtayaH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jos mahiralesa ane zAze zaGkhacakragadAdhArA zAtavyA naganandini // pa. pu. 6; 83; 3.2, 34. goamispi caturdazyAM dIpaM dattvA zivAlaye / skaM. pu. 2; 4. 17. dvijaina sahito devi dRSTvA liGgaM sanAtanam ! tatkSaNAddivyadehastu tasmiline layaM gataH // 19: skaM. pu. 5; 2; 25. 20. amAtyo rAjapatnI ca karambhastantuvAyakaH / rAjA vizva paJcai 21. mithilAyAM varArohe sadA parvaNi parvaNi / - #1 pa. pu. 5: 18-22. abhi - paricarannityaM vadan satyaM subhASitam // | va. pu. 8. 22. karotu jAhnavItoye snAnaM zraddhAsamanvitaH / 1* - pazcAtpazyatu tallina hATakezvarasaMjJitam // bhaviSyati tataH zuddhazcaNDAlatvavivarjitaH / snAtamAtro'tha rAjAsI hATakezvaradarzanAt / caNDAlatvena nirmukto // skaM. pu. 6; 9. 23. tulasIM mastakeM tasya dhArayAmAsa vaiSNavaH / zilA hRdi mahAviSNordhRtvA prAha sa vaiSNavaH // 5 pa. pu. 5, 20; 69 24. azucirvA durAcArI satyazaucavivarjitaH / grAkhyAmazivaM pRSTvA sa eva zucirbhavet // sArasaMgraha 25. sarvavarNestu saMpUjyAH pratimAH sarvadevatAH / dharmAbdhisAra 29. pATha: khena, 5. 152. 27. prAsAdadevaharmyANAM caNDAlapatitAdiSu / antaH praviSTeSu tathA zuddhiH syAtkena karmaNA / gobhiH saMkramaNaM kRtvA gomUtreNaiva lepayet // puNyAhaM vAcayitvA tu tattoyairdarbhasaMyutaiH / saMprokSya sarvataH pazcAdevaM samabhiSecayet / zrIsUktena tadA divyairdadyAnnIrAjanaM dvijaH // vR. hA. 99 408. 28. avaiSNavasparzane'pi evaM kurvIta vaiSNavaH / vR. hA. 9, 413 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harijanane adhivezano adhikAra 24. caNDAlairantyajezcaiva tathAnyapratilomajaiH / , mlecchaizca nIcacaNDAlairgurunindAdidUSitaiH // evamAdibhiH saMspRSTe devAgAre vizeSataH / . sRSTe pravezane bAdhA pUjAkAle ca darzane // bhRgusaMhitA _____30. bhAva AR: " bhayana' (bha6), 5.120. ... 31. bahirdevAlakaM spRSTvA savAsA alamAvizet / vasiSThasmRti - gaNeza, bharava, durgA, rudra vagerenI bhaktipUrvaka pUjA karanAra brAhmaNa hoya te paNa devAlaka, ne tethI aspRzya ! gaNeza bhairavaM durgA ddhAdInugradaivatAn / yo'rcayed bhaktimAn vipraH sa vai devAlakaH smRtaH // 32. hivaH2: mena, pR. 121.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 A te dharma ? zAstronI carcAne aMge "kalivajya' prakaraNane nirdeza ghaNI vAra karavAmAM Ave che. tenI matalaba e che ke amuka vastuo karavAnI agAunAM zAstramAM lakhI hoya te paNa te A jamAnAmAM karavI nahIM. A prakaraNa kaI jANItI smRtimAM nathI, paNa Aditya, brahma, bRhannAradIya vagere purANamAM che. atithine mATe gAya mAravAnI ne niganI je prathA vedamAM jaNAvI che te baMdha karavI; agnihotra rAkhavuM nahIM; saMnyAsa le nahIM; saMnyAsIe badhA varNanuM jamavuM nahIM; dariyAnI musApharI karavI nahIM; vagere. AnI carcAmAM UtarIe te pahelAM eTaluM jaNAvavuM jarUra che ke pAchalAM be prakaraNa (10 ne 11)mAM harijanana pUjA ne maMdirapravezane adhikAra siddha karanArAM je vacano ApyAM che teno amala karavo nahIM, evuM te kalivarya prakaraNamAM kaheluM nathI. kalivarya prakaraNa jemAM ApeluM che te purANo ghaNAM meDethI lakhAyelAM che. kaliyuganI zarUAta parIkSita rAjAnA vakhatathI thaI gaNAya che. kRSNane jIvanakALa mahAvIra ane buddhanI paNa pahelAM hato. vaLI, ApastabadharmasUtra - jemAM zadrane vaizvadevanI rasoI rAMdhavAnI chUTa ApI che - te I. sa. pUrve trIjA saiikAnA arasAmAM lakhAyelAM. e jamAnAmAM leke agnihotra rAkhatA, saMnyAsa letA, ne dariyAnI musApharI paNa puSkaLa karatA. ochAmAM ochI gaNatarIe hajAreka varasa sudhI kaliyugamAM A badhI vAto - banI gayA pachI kalivajarya prakaraNa lakhAyuM, ne teNe kahyuM ke ATalAM kAme kaliyugamAM na karAya ! paNa kaliyuga zarU thayA pachI hajAra uparAMta varasa sudhI e kAmo thaI gayAM tenuM zuM? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A te dhamar - 107 vaLI kalivanya prakaraNanI AjJAone dharmanA AgevAno ne dharmavettAo keTale aMze anusaryA che te joIe. niyoganI prathA to kyAranI baMdha paDI gaI hatI. atithi Ave tene mATe gAya mAravAne ullekha vaidika graMthamAM kyAMka che kharo, paNa tenI sAme vireAdhano pokAra te jamAnAmAM ja UThelo, kema ke RdamAM gAyane avadhya kahI che. gAyane mATe agyedasaMhitAmAM "anyA' (avadhya) zabda vaparAya che. e batAve che ke e be rivAjA baMdha karavAmAM kalivarSe kazI navI vAta kahI nathI. e rivAje to seMkaDo varasathI baMdha paDI ja gayA hatA. vaLI e prakaraNamAM agnihotrano niSedha karyo che. paNa mImAMsakoe te mAnya nathI, ne dezamAM te pachI ghaNAye agnihotrI thayAM che. temAM saMnyAsane niSedha karyo che, paNa tenI sAme moTAmAM moTo baLa AvazaMkarAcArye uThAvyo che. temaNe kahyuM ke saMnyAsane niSedha hoI zake ja nahIM (caturthAzramapratiSa:).3 zaMkara tathA mava brahmacArImAMthI saMnyAsI thayA hatA. rAmAnuje gRhasthAzramamAMthI saMnyAsa svIkArela. vallabhe jIvananA chellA divasomAM saMnyAsa lIdhela. Ama ApaNuM cAreya mahAna AcAryoe kalivarya prakaraNane kazA lekhAmAM lIdhuM nathI. Aje zaMkarAcAryo ne bIjA saMnyAsIo chaDecoka teno bhaMga kare ja che. zakanuM rAMdheluM nAtamAM nathI khavAtuM, paNa hAlamAM to khavAya ja che. ane dariyAnI musApharI karavAmAM have keNu vadhe gaNe che? kalivarya prakaraNanI kiMmata ApaNA dharmanA AgevAnee tathA sAmAnya lokee keTalI najIvI AMkI che, te A uparathI joI zakAze. paNa "kalivaja' lakhanAranI hiMmata vakhANavA jevI che.. teNe sApha kahI dIdhuM ke amuka rivAjanA TekAmAM vedanAM ke smRtinAM vacana hoya tethI zuM? te jamAno judo hato. A jamAnAmAM evI. behUdI vAta nahIM cAle." A hiMmatanuM anukaraNa kharekhara karavA jevuM che. pAchA ApaNe mukhya viSaya para AvIe. "cAMDAla'ne mATe mandira praveza niSedha che ema ghaDIbhara mAnI le. saMskRtamAM lakhelA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 maMdira praveza ane zAstra judA judA saMpradAyonA granthomAM kene kene "cAMDAla' kahyA che te, joIe. eka vacana vasiSThanuM kaheluM apAya che. temAM kahyuM che ke janme anyaja te kaMI kharA anya ja nathI. paNa zrIviSNu sivAyanA bIjA koI paNa devano bhakta te khare anyaja che, ane te-je brAhmaNa heya te tarata ja cAMDAla banI jAya che."4 je viSNubhaktonA saMsargathI eka kALe kirAta, hUNa, pulinda, puSkasa, zaka vagere pAvana thatA te ja viSNunA bhakto bIjAnA saMsargathI vaiSNava' maTI javA lAgyA ! pArasanA sparzathI laTuM pArasa thAya ema bhASA alaMkAranI che, paNa temAM kharuM pArasa leDhAne aDe tyAre loDhuM pArasa thAya che ke pArasa loDhuM thAya che? bhAgavatakALamAM leTuM pArasa thatuM hatuM; pachInA kALamAM pArasa letuM thavA lAgyuM! vaLI kahe che ke "je brAhmaNa kapALamAM tripura (ADuM tilaka) kare che te cAMDAla che, ne tene tyAga karavo." "vAMkuM ke paTAnA AkAranuM tilaka karanAra brAhmaNane zvapAka gaNavo, ne tenI sAthe kadI olavuM suddhAM nahIM. , viSNu sivAyanA devo e paNa paramAtmAnAM ja rUpo che. temane Avo TheSa zo? vallabhAcArye te kaheluM ke ziva ane viSNu baMne jagatanA hitamAM cheane temanA saMpradAyanA to prathama AcArya ja ddha che. eTale upara ApelAM zivaniMdA sUcavanArAM vacanono AcAryazrInAM pitAnAM vacana joDe to meLa besato nathI ja. - have keI brAhmaNa, ziva ane vaiSNava baMne saMpradAyane rAjI rAkhavA mAgato hoya ne bane tilaka ekasAthe kare che ? te kahe che ke ene aDAI jAya ke e bhUlecUke paNa kyAMka najare paDI jAya, to vaiSNave savastra snAna karavuM !! " .' A lokone mana cAMDAla, zAkta, zai, bhairavapUjake, jaina, bauddha,-tema ja kUtarA ne kAgaDA, e badhA ekasarakhA che! emAMthI keInI paNa najara je vaiSNavanI rasaI para paDe to vaiSNavathI te rasoI jamAya nahIM, ne tene bhUkhyA rahevA vAro Ave.10 eTaluM ja nahIM paNa dvAdazIne divase pAraNuM na karanAra mANasanI najara rAI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A te dhama? 109 para paDI jAya to te paNa na khavAya. are, rAMdhavAnA vAsaNa para ke pANI para avaiSNavanI dRSTi paDe, te te rasoI phekI daIne vAsaNa mAMjI nAkhavuM joIe !11 - A jAtanAM vacane zaiva saMpradAyanAM paNa maLe. temAM UrdhvapuNanI nindA karI hoya. Ama ApaNe badhA koIne koI saMskRta "zAstragrantha"nA kahevA pramANe "cAMDAla" gaNavAnA ja. evA cAMDAlane maMdiramAM praveza karavAno haka gaNAya kharo? A jAtanI AbhaDacheTanuM eka pariNAma e AvyuM ke brAhmaNemAMthI paNa keTalAka, "ame brAhmaNomAM paNa zreSTha chIe" ema kahIne, bIjA brAhmaNane jamatI veLA cheTA besADatA; ane amuka prAntanI brAhmaNa strIo bIjA prAntanI. brAhmaNa strIono sparza thatAM paNa snAna karatI. sadbhAgye e divase have rahyA nathI. Ama bahAranA dekhAva uparathI ja mANasa amuka saMpradAyane gaNAvA lAgyo. UbhuM tilaka kare te brAhmaNane ja vaiSNa bolAve; ADuM tilaka kare tene ja vo bolAve. keTalAye leke Ano lAbha laI vArApharatI badhAM tilaka karIne potAno svArtha sAdhavA lAgyA. evA "mahAdhUta" paNa ghaNuM thaI paDyA haze. eTale eka zlekamAM emanuM varNana karatAM kahyuM che ke "kalayugamAM AvA mahA jAtajAtanAM rUpa dhAraNa kare che. teo manathI to zAkta hoya; bahArathI ziva hevAno dekhAva kare, ne sabhA hoya tyAre vaiSNavanI peThe UbhuM TIluM karIne hAjara thAya ! 1ra zAstro'ne nAme oLakhAtA graMthamAM kevI kevI vAto lakhelI che te jarA jevA jevI che. AvatI kAle zuM thavAnuM che e jANavAnI zakti jyAM Izvare mANasane ApI nathI, tyAM maraNa pachI mANasa amuka nimAM javAno che ne amuka narakamAM keTale vakhata rahevA che, te cokkasa kevI rIte kahI zakAya ? svarga ne naraka e kaMI bhaugolika sthAna nathI; chatAM smRtiomAM ne purANomAM Dagale Dagale narakano bhaya dekhADavAmAM Ave che, ne keTalAMka purANa to enAM bhayaMkara varNano paNa Ape che. (bhAgavata purANamAM evAM varNano Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 maMdira praveza ane zAse nathI e mahattavanI vastu che.) dA. ta. "nAradapAMcarAtra' nAmanA granthamAM lakhyuM che ke "viSNunuM caraNAmRta pIvAthI karoDa janmanAM pApa nAza pAme che; ane tenuM eka TIpuM ya para paDe to e pApa AThagaNuM thAya che!" garuDapurANamAM kahyuM cheH "viSNune naivedya dharAvyA vinA khAnAra mANasa sATha hajAra varasa sudhI viSTAmAM kRmi janme che ! " sATha hajAra varasanI koI mANasane kema khabara paDI ? rAjAne tyAM jamanAra "brAhmaNane paNa atrie evI ja sajA pharamAvI che ! vaLI atri kahe che ke eka akSara paNa zIkhavanAra (eTale ke ekaDiyAM paNa bhaNAvanAra) zikSakanuM kahyuM je na mAne te kUtarAnI se yonimAM janme che ne pachI cAMDAlemAM janma le che. je mANasa veda bhaNyA pachI zAstranI 'avagaNanA kare che te ekavIsa bhava sudhI pazu janme che. rajasvalA mATenA niyame juo. teNe traNa divasa dAtaNa na karavuM. khAkharAnA paDiyAmAM ke mATInA pAkA vAsaNamAM pANI na pIvuM. vALa oLavA nahIM. nakha kApavA nahIM. kAMtavuM nahIM. dahADe sUvuM nahIM. AkAzamAM tArA jevA nahIM. hasavuM nahIM. ene mATenI rasoI ke enI mAlikInuM anAja bIjAe khAvAM nahIM. thALInI jagAe hatheLIno upayoga karavo. te je vidhavA hoya te traNa divasa teNe lAMghaNa karavI; sadhavA hoya te ekaTANuM karavuM. rajasvalAoe eka ja varNanI heya teye ekabIjIne aDavuM nahIM. aDe te eka rAtanI lAMghaNa te je nIcalA gaNAtA varNanI rajasvalAne aDe te teNe cothA divasanA snAna sudhI jamavuM nahIM. rajasvalAne cAMDAla ke anyaja ke kUtaruM ke kAgaDo aDe, to teNe cothA divasanA snAna sudhI bhUkhI rahevuM. UMTa, ziyALa ke zaMbara aDe to pAMca divasanI lAMghaNa karavI. rajasvalA cothe divase mAMdI hoya, te tene navaDAvavI nahIM; paNa bIjI sAjI bAI tene sparza kare ne pote savastra nahAya. AvuM snAna dasa vAra kare, ne dara veLA Acamana kare. paNa karNATakamAM je liMgAyata saMpradAya che temAM rajasvalAnI aspRzyatA muddala paLAtI ja nathI,13 tenuM zuM? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A te 9 1 have AhAranA padArtho jue. vAyupurANe bakarI, haraNI, te UMTaDInAM dUdhanI sAthe bheMsanA dUdhanI paNa manAI karI che. bIjA eka kSatriya, vaizya ne zUdrane kapilA gAyanuM dUdha na pIvAnuM pharamAvyuM che. khIjA eke e ja dUdhathI cAMDAla paNa zuddha thAya, ema kahyuM che; te yama paNa pilAnA ghIne mahApApane! nAza karanAra kahe che. kAMdA lasaNunI manAI. teA che ja. mApa, methI, masUra, aDada, java vagere anAja khAvAM nahI te kAI ne ApavAM nahI, ema brahmapurANa kahe che. viSNu kahe che kAMsAnA vAsaNamAM kadI jamavuM nahIM. vaLI AMgaLIthI dAMta ghasavA, ke samudranuM mIThuM khAvuM, ane mATI khAvI, te geAmAMsabhakSaNa samAna che. parAzara kahe che : je mANasa mAthe kapaDuM vIMTIne, dakSiNa tarapha mAM karIne, ke DAbA paga para hAtha mUkIne jame tenuM anna rAkSasa khAya che. brAhmaNane kUtaruM, varu ke ziyALa karaDe teA samudradana, mahAnadIsa'gama, gAyatrIjapa vagere prAyazcitta kahyAM che. e jAnavare jo brAhmaNIne karaDe, te te tArA joI ne zuddha thAya che. ( jene kUtaruM karaDe, tenI davA karAvavAnI hAya ke prAyazcitta karAvavAnuM ?) uMdara, bilADI, sApa, ajagara te DuDubhane mAryo hoya teA brAhmaNAne dUdhapAka jamADavA, tathA leADhAne saLiyA ne dakSiNA ApavAM. cAra, zvapAka te caMDAlanA jIva brAhmaNe lIdhA hoya, te rAtadivasa upavAsa, snAna te paMcagavyaprAzanathI tenI zuddhi thAya che. (Ajane kAyado A vAta kabUla karaze ? ) je je pApa thAya che te badhAM mAthAnA vALamAM rahe che, mATe puruSane muMDana karAvavuM, ne strInA vALane cheDethI babbe AMgaLa jeTalA kApI nAkhavA. eka paMgatamAM jamavA beThelA brAhmaNamAMthI eka jo adhavaca UThI jAya, te! khIjA badhAe paNa bhAjana adhUruM mUkIne UThI javuM. kAMdA, gAjara, rIMgaNAM, jhADane guMdara vagere khAdhAM hoya te traNa divasanI lAMghaNa karavI, ne paMcagavya pI zuddha thavuM. chIMka, bagAsuM, ke khAMsI Ave, jU hai' khelAI jAya ke patita joDe saMbhASaNa thAya, teA jamaNA kAnane sparzI karave. je brAhmaNa 'dakSiNA laI te zUdranA havane agnimAM heAma kare te brAhmaNa zUdra thaI jAya; paNa pelA zuddha brAhmaNu thAya! je dvirjA vaizvadeva karyAM vinA jamatA hoya temanuM anna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para madirapraveza ane zA na khAvuM kema ke evA lekene te Avate bhave kAgaDAne avatAra AvavAne che. saMvarta kahe cheH deDakuM, bilADI, sApa ne uMdaranI hatyA karyA pachI traNa divasane upavAsa karavo ne brAhmaNa jamADavA. Apastaba kahe che: bIjAe khodelAM kUvAtaLAvamAM snAnapAna karyA pachI paMcagavyathI zuddhi thAya che. aMgirasa kahe che. je mANasa pAvaDIo paherIne pitAne gherathI bIjAne ghera jAya tenA baMne paga dhArmika rAjAe kApI nAkhavA. agnihotrI, tapasvI, ne zrotriya eTalAe ja pAvaDI paherIne rastA para cAlavuM. bIje kaI tema kare, to rAjAe tene daMDAthI mAra marAvavo. atrisaMhitA kahe che: mANasane sApa karaDe, te te samudradarzana, mahAnadInA saMgamamAM snAna, kivA gesuMgaMdakathI snAna karavAthI zuddha thAya. varu, kUtaruM ke ziyALa karaDe to sonuM joI te pANI ghImAM umerI, te vI pIvAthI zuddhi thAya. je brAhmaNa jamyA pachI bhIne hAthe phare, tenAM dhana, baLa, yaza * ne AyuSya badhuM nAza pAme che. nakha, chIpa, keDI, mAchalI, ziyALanuM hADakuM eTalAne aDAyuM hoya to tenuM nAkhIne tapAveluM ghI pIne zuddha thavuM. bRhadame aspRzya mANasomAM rAtAM kapaDAM vecanArane, tathA aspRzya vastuomAM lAkhane, paNa samAveza karyo che. padmapurANa kahe che ke japa ne hema karatAM je caMDAla najare paDI jAya to Acamana karavuM. vRddhazAtApa kahe che ke amAsane dahADe dAtaNa karavAthI sAta peDhInI adhogati thAya. laghuAzvalAyana kahe che ke malamUtravisarjana yathAvidhi yathAdhikAra mATInA geLA laIne karavuM. dakSa kahe che ke e gALAnI saMkhyA zAe jaNAvI hoya temAM vadhaghaTa thAya te prAyazcitta karavuM. DAbe hAthe hAle pakaDIne meDhethI pANI pInAra jANe dArU ja pIe che ne tarata narake jAya che. dALabhAta khAtAM, dahIM ne khIra khAtAM, dUdha pItAM ne dALa vagere khAtAM sabaDakA na mAravA; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A te dhama? 113 sabaDakAnA avAjathI mANasa patita bane che. te ja pramANe hAthe valoveluM dahIM, samudranuM mIThuM, ne kephI pINuM vagere dArU jevAM samajavAM. atri kahe che. strInI hatyA karanAra mANasa traNa mahinA naktabhojana kare, ne bhoMya para sUe, to zuddha thaI jAya! zaTha brAhmaNanI hatyA karIne zudranI hatyA jeTaluM vrata karavuM! Ama mANasenI hatyA karIne vrato karI zuddha thavAnI vAta kayo samAja kabUla kare? vaLI atri kahe che : jene veda na AvaDatA hoya te zAstra bhaNe. zAstra na AvaDatAM hoya te purANane pATha kare, purANa na vAMcI zake te khetI kare, ne khetImAMthI nAsI chUTavuM hoya te bhAgavatadharma (eTale ke vaiSaNava athavA "bhagata) thAya.13 vasismRtine ane je vAkyo che te te lakhI ke chApI zakAya evAM nathI. smRtionAM prAyazcitta prakaraNe le. emAM evAM evAM pAMpanA nirdeza Ave che ke AjanA samAjamAM te evAM pApa thatAM nathI. je samAjamAM evAM pApa thatAM hoya te samAja kevo paDele hevo joIe! ApaNe dharma zuM upalAM vacanAmAM lakhyo che evo ja che? nA, khasUsa nahIM. veda, upaniSado, gItA, bhAgavata e ApaNuM zAstragraMtha nathI? emAM dharmanuM je rahasya batAvyuM che te vAMcI, vicArI, amalamAM mUkavA jevuM che. e amara graMthamAM varNavAyelo ApaNo dharma ke bhavya, kevo udAtta, kevo vizALa che ! . smRtiomAM paNa atizaya udAtta vacanonI joDAjoDa, upara jaNAvyAM evAM vacane maLe che. e parathI ema lAge che ke emAM pAchaLathI ghaNuM vacano ghusADelAM hovAM joIe. manusmRti to be vAra lakhAyelI che ja. evo mata mahAmahopAdhyAya kANee darzAvyo che.14 eTale ApaNe mATe sAro rasto e che ke smRtio ne purANonAM je vacano veda, upaniSada, gItA ne bhAgavata joDe meLa khAtAM hoya tene mAnavAM, ne bIjAne paDatAM mUkavAM. evI rIte ApaNe AcaraNamAM vastutAe karatA AvyA ja chIe. smRtipurANanAM vacano ne ApaNe Ajano AcAra benI ja sarakhAmaNI karI juone ! maM-8 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 maMdira praveza ane zA smRtio ne purANomAM lakhele AcAra pUrepUre pALanAra Aje keI paNa mANasa haze? vaLI judAM judAM zAstro judI judI, athavA buddhi kabUla na karI zake evI, vAte batAve tyAre mANase zuM karavuM? ApaNuM jJAnI puruSoe ene rasto batAvyo che. temaNe kahyuM che: "kRti kaMIka vAta kahe che. smRtio vaLI judI ja vAto kahe che. e kaI RSi nathI jene mata nirALo nathI. e koI RSi nathI jeno mata pramANabhUta heya. tyAre mANase zuM karavuM? pitAnA hRdayane pUchavuM. aMdara hadayane je svAmI beThele che te rastA batAvaze. je kAma karavAnI e nA pADe te na karavuM.'15 manue paNa kahyuM che ke "veda, smRti, te baMne jANanAra vidvAnenuM zIla,ne sAdhuonuM AcaraNa, e badhA uparAMta ApaNA AtmAne satiSa e paNa dharmanI eka kasoTI che. eTale game te graMthamAM kaheluM hoya te pramANe karatA pahelAM ApaNuM aMtarAtmAne pUchI jevAne adhikAra ApaNane che. Avo adhikAra keIthI chInavI zakAya nahIM. vaLI pAchalAM prakaraNamAM kahyuM che tema dharmanA AcAra vakhatevakhata badalAtA rahyA che. jIvana pANI jevuM che. te haMmezAM vahetuM ja rahevAnuM. "jIvana" zabdane eka artha ja pANI che. evA jIvanane - pArthane- baMdhiyAra karI rAkho, to emAM saDe thAya ne durgaMdha ja chUTe. "hindu dharma e nadI che, sarevara nathI; vikasatuM vRkSa che, paripakava phaLa nathI; vardhamAna paraMparA che, sthagita matasaMcaya nathI."17 eka kALa e hatuM jyAre siMdhu, sauvIra, saurASTra, sarahadanA deza, aMga, vaMga, ane kaliMga eTalA dezamAM janAra mANase prAyazcitta karIne zuddha thavuM paDe, ema manAtuM 18 Aje ema manAya che kharuM? eTale Aje paNa amuka rUDhi badalavI emAM pApa che ema mAnI levAnI jarUra nathI. bAhya dharmanA AcAromAM vakhata pramANe parivartana thAya, te ja dharma jIvatojAgata rahe. vaLI maMdira pravezanI bAbatamAM te, ApaNe pAchaLa joyuM tema, je vAta zAstromAM lakhelI che paNa rUDhine lIdhe DhaMkAI gaI che te ja karavAnI che. emAM zAstravacanano bhaMga karavAnuM nathI, paNa Aje Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... Adha zAstravacanane je bhaMga thaI rahyo che tene badale tene khare amala karavAno che. TipaNe 1. rAdhAna: 'mahAbhArata', 5. 29, 135. 2. rAdhAna: gItAzana', 5. 24. 3. gI. zAM. bhA. 6; 1. 4. zrImahAviSNumanyena hInadevena durmatiH / sAdhAraNaM sakRd brUte so'tyajo nAntyajo'tyajaH / brAhmaNyAd bhrazyate sadyazcANDAlatvaM sa gacchati // vasiSTha 5. avaiSNavAnAM saMsargAtpUjanAd vandanAdapi / yajanAdhyayanAtsadyo vaiSNavatvAcyuto bhavet // vasiSTha 1. tripuMDradhAriNaM vipraM cANDAlamiva santyajet / vizvaksenasaMhitA 7. tiryakpuSTradharaM vipraM paTTAkArakRtaM tathA / / ___ zvapAkamiva pazyenna sambhASeta kadAcana // hArIta 8. ataH zivazca viSNuzca jagato hitakArako / vallabhaH bAlabodha 11. 4. tripuNDre yasya viprasya UrdhvapuNDU pradRzyate / ___taM dRSTvApyathavA spRSTvA sacai snAnamAcaret // skaM. pu. 23 10. zvAnavAyasacANDAladRSTidoSaM parityajet / . prapannaH paramaikAnto bhojane pAkakarmasu // cANDAlAH zAktakAH zaivAstathA bhairavapUjakAH / ye'pyanyadevatAbhaktAsteSAM dRSTiM vivarjayet // jainaboddhAdikaiH samyak zvAnamArjAravAyasaiH / devatAntarabhaktezca dRSTaM doSAtparityajet // avaiSNavAnAM dRSTaM ca bhojanaM vaiSNavastyajet // pArAzara 11. dvAdazIvimukhAnAM ca dRSTiduSTaM vivarjayet / avaiSNavAnAM dRSTiH syArapAkapAtre tathA jale / tatpAkaM tu parityajya pAtrazuddhiM ca kArayet / / hArIta' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 maMdira praveza ane zA 12. antaH zAktA bahiH zaivAH sabhAmadhye ca vaiSNavAH / vicaranti mahAdhartA nAnArUpadharAH kalau // 13. bhAMDAra : zaivI vi0'. 13ka. vedaivihInAzca paThanti zAstraM zAstreNa hInAzca purANapAThAH / . purANahInAH kRSiNo bhavanti bhraSTAstato bhAgavatA bhavanti / atri. 382. 14. "dharmazAstraviyAra' (bharADI). 15. zrutirhi bhinnA smRtayo vibhinnA naiko muniryasya mataM na bhinnam / naiko muniryasya mataM pramANaM dharmasya tattvaM nihitaM gRhAyAm // 11. vedo'khilo dharmamUlaM smRtizIle ca tadvidAm / AcArazcaiva sAdhUnAmAtmanastuSTireva ca // manu. 2, 6. . 17. rAdhAna: nAzana', 5. 139. 18. sindhusauvIrasaurASTrAstathA pratyantavAsinaH / aGgavaGgakaliGgAzva gatvA saMskAramarhati // devala 5, 16. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 zaMkarAcArya ' gayA prakaraNamAM ApaNe joI evI UMDI khADamAM hiMdu dharma kadI paDI rahyo nathI. tyAMthI tarata ene kADhI cheka himAlayanA gaurIzikhara sudhI pahoMcADanAra mahApuruSo jyAre jyAre jarUra paDI tyAre tyAre nIkaLI AvyA che. emAMnA eka te zaMkarAcArya hatA. Aje hajAra uparAMta varasa thayAM chatAM hiMdu dharma parano emane prabhAva jhAMkho paDyo nathI. emaNe ApaNane zIkhavyuM che ke jIvamAtra braddhArUpa hoI teo vastutAe eka che, ane je bheda dekhAya che te to bAhya kalevaranA bheda hAI cheka chevaTa lagI Take evA nathI. "zaMkara ekI vakhate rUDha dharmanA prabaLa himAyatI tema ja AtmavAdI sudhAraka tarIke dekhA de che." temaNe pitAnA jIvanamAM aneka cAluM rUDhio ne praNAlikAo sAme baLavo jagavyo hato. saMnyAsane niSedha hovA chatAM temaNe kumAra ja saMnyAsa lIdhe. eTalA ja mATe sagAMvahAlAM ne nAtIlAo krodhe bharAyAM. paNa zaMkarAcArya mAtAne bhUlI gayA na hatA. e snehALa putra mAtAnA avasAna samaye enI pAse jaI pahoMcyA, ane sagAMvahAlAM ene bALavAne paNa na AvyAM tethI jarA paNa na gabharAtAM zaMkarAcArye enI saghaLI uttarakriyA (zAstra pramANe saMnyAsIne ene adhikAra na chatAM) pote jAte karI, ane zAstranA vidhiniSedha karatAM mAtA-putrane sneha adhika che e mahAna satya jagatane dekhAyuM." zaMkarAcAryanA jIvanakALa daramyAna deza dhanavAna ane AbAdIvALo hato, e eka ja apavAda bAda kare, te e vakhate je prazno bhAratIya mAnasa AgaLa paDelA hatA te AjanA jevA ja havA. joIe; ane zaMkaranI dRSTie te rASTrIya mahattvanA dekhAyelA ema Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 sa'dirapraveza ane zAsrA mAnyA vinA ApaNe chUTakA nathI. dharmAMnA vidhie ne AcArAmAMthI prAcIna sAdAI nIkaLI gaI hatI; ane saMbhava che. tenA pAlanamAM paNa ghaNI zithilatA AvI gaI hoya. dhArmika zuM ne adhArmi ka zuM e viSenI kalpanAo ekabIjAthI UlaTI hatI, ne temAM ghaNA goTALA thaI gayA hatA. mANasA peAtapeAtAnA saMpradAyArUpI vADAmAM bharAI kheDA hatA; ane dharmanuM je parama kartavya hatuM, mekSane je antima Adarza hatA, tenI je prAcInatA hatI, ne tenuM je ekadhAruM sAtatya hatuM, tenA tarapha leAkeAnuM durlakSa thavAne bhaya UbhA thayA hatA. lakSmInI pUjAe dhaNuM jora pakaDayuM hatuM. saMpradAye! te rAjye ekabIjA pratyenA snehabhAva bhUlI gayAM hatAM. eziyAnI kArya prA kevaLa saMsArasukhamAM jeTalI A veLA paDI gaI hatI tevI kadAca bIje kAI kALe nahIM paDI heAya. A paLe rASTranI AkhI pratibhA, tene AkhA prANa, krI eka vAra za'karAcAya mAM jAgI UDyAM. emanI AsapAsa DAmADa te vaibhavane pAra naheAtA. purANayuganI samRddha chatAM pIkI evI abhiruci - praznaLa hatI. evA vAtAvaraNamAM paNa zaMkaranA AtmAe vedamantranI prAcIna sUrAvalimAMthI nIkaLatA AtmadarzananeA mantra dhvani pakaDI lIdhe; hiMdu dhama mAM AtmAne paramAtmAnuM dana karAvavAnI je vegavAna zakti che tenuM darzana temaNe kayuM; ane hiMdu dharmanA dareka aMga pratyaMgamAM e ja vastu chupAyelI che ema emaNe joI lIdhuM. emanA manamAM vedAne viSe javalaMta premanI bhAvanA hatI. emanAM peAtAnAM kAvyeAmAM kaMIka aMze vedanA jevAM lAlitya ne joma jovA maLe che; ane emanA granthA te upaniSadezanAM sauthI adhika ma`grAhI ne vizALa vAkayonI avicchinna dhArA jevAM che, ema kahevAmAM atizayeAti nathI. e vacane ne emaNe kaDIo ne sAMdhA vaDe joDI dIdhAM che.' 3 teo eka pegambara hatA, ane prajAne dhama ne sadAcArane mArge dorI javAnuM kAma Izvare temane seAMpyuM hatuM.'4 devadevIonI saMkhyA ghaNI vadhI paDelI, tene ghaTADI temaNe paoNMcAyatananI sthApanA karI. .' temaNe leAkapriya dharmane sajIvana karyAM tenI sAthe ene zuddha paNa karyAM. 6 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakarAcAya 119 dakSiNa bhAratamAM cAlatI zaktipUjAnA keTalAka hIna prakAre| temaNe baMdha karAvyA, paNa temane prabhAva kalakattAnA kAlIma diramAM dekhAI Avate nathI e khedanI vAta che. dakSiNamAM mallAri e nAme kUtarAnA rUpamAM zivanI pUjA thatI te temaNe baMdha karAvI; tema ja kApAlikA bhairava prItyarthe naramedha karatA te paNa baMdha karAvyuM. zarIra para dhagatAM khIbAMthI DAma daI ne chApa pADavAnA rivAjane emaNe vakhADI kADhyo.'5 himAlayamAM TeharI pAse eka zilA para naramedha thatA; te zilA temaNe UMdhI vALI ema paNa kahevAya che. temaNe kanyAvikraya ane satInA rivAjo baMdha karAvyA ema paNa manAya che." " zaMkara mAne che ke kAI paNa tinA kAI paNa mANasa uccatama jJAna prApta karI zake che; tenI sAthe te eTalI chUTa Ape che ke jeo jIvanamAM brAhmaNudhane anusaratA heya temaNe varNAzramanA niyame pALavA joI e. brAhmaNa vaiddAbhyAsa karIne jJAna meLave; jyAre khIjAe japa, upavAsa, devapUjA vagere dvArA e ja sthitine paheAMcI zake che.8 vedAbhyAsa dvArA ja brahmajJAna meLavI zakAya evA vicAra mATe zaMkaramAMthI TekA maLave muzkela che. jema peAtAnI klisUphImAM tema ja hiMdu dharma viSenA peAtAnA vicAreAmAM, zaMkara sAmasAmA vidhI matA vacce samanvaya sthApavAnA prayatna kare che. kAI paNa varNa ke saMpradAyanAM sarva manuSyAne mATe brahmajJAnanAM dvAra khullAM mUkIne te batAve che ke temanA hradhyamAM atizaya UDe| mAnavaprema bharelA che, ane peAtAnA advaitavAdamAMthI je je siddhAntA phalita thAya te badhAne AcaraNamAM utAravAne temane dRDha nizcaya che. paNa brAhmaNadhama ne te eTaluM namatuM Ape che ke vidura jevA je znone brahmajJAna thayuM te temanAM pU`bhavanAM kamane lIdhe thayuM hatuM. zUdramAM atyAre satya samajavAnI zakti hoya, te ApaNe ema mAnavuM joIe ke teNe vedanA abhyAsa pUrvajanmamAM karyAM haze. upalA varSAMte ja mekSa meLavavAne adhikAra che evA vicArane zakare A rIte teADI pADyo che. jemanAmAM AtmajJAna hoya - pachI te brAhmaNa hoya ke cAMDAla - te sahune teo peAtAnA guru mAnavA Akhu - - rAjI hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 sadvirapraveza ane zAstrA jagata che te huM ja chuM evuM advaitajJAna jene thayuM che te, bhale cAMDAla hAya ke brAhmaNa hoya, paNa te mArA guru che; evI mArI dRDha pratIti che, ema emaNe kahyuM che.'10 zaMkara kahe che ke jene jJAna thayuM che te brAhmaNa, kSatriya, vaizya kaeN zUdra emAMthI kazuM nathI.11 tene jAtibheda nathI.12 jete jJAna meLavavuM hoya teNe ' huM brAhmaNa chuM, huM parivrAjaka chuM' vagere sarva vAtane ahaMbhAva bhUlI jave| joI e 13 vaLI kahe che : ' brahmane jAti, nIti, kula ne geAtra nathI; tema tene nAma, rUpa, guNa ne deSa paNa nathI. te deza kALa viSaya vagerethI para che. evuM je brahma che te huM ja chuM, evuM cintana tamArA AtmAmAM karA. 14 eka vakhata zakara bhagavAna nadIe nAhIne AvatA hatA. rastAmAM DheDa maLyA --ene emaNe kahyuM ke " khasa, khasa." tyAre TuDe uttara dIdho : " annamayAnamayamathavA caitanyameva caitanyAt|dvivara pUrItuM vAgchasi trimUrttiSTha aiti / 15 = "mahArAja ! tame mane khasa khasa kahA che, paNa zuM khaseDe che? e te vicAre : tamArA deha pa McamahAbhUtaneA che tevA mArA che, ane AtmArUpe paNa ApaNe baMne eka ja chIe pachI khasavA khaseDavAnuM kAM rahyuM ? '- " vioya dhapavoDyamityapi mahAna joDyuM vimetrama : / ' 16 A brAhmaNa ane A DheDa e keTalI badhI mithyA samajaNu !'17 ' jema rAmAnujAcArya nA panthamAM pratti dvArA ane vallabhAcAryanA panthamAM puSTi dvArA savaM varNane paramAtmAnAM dvAra UdhaDe che, tema zakarAcAyaCnA jIvanamAM manISApa`cakano prasa`ga paNa varNabhedanI pAra jaI paramAtmAnI ekatA anubhavavAnA khAdha kare che. ' 18 zaMkarAcAryanA janma trAvaNakAra rAjyamAM AvelA kAlaDI gAmamAM thayA hatA. trAvaNakAra rAjyanAM mandirA 1936mAM rajatA mATe khullAM thayelAM che. Ama zaMkarAcAryanI janmabhUmimAM harijane Aje agiyAra varasa thayAM chUTathI madirAmAM Ave jAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 zaMkarAcArya TipaNe 1. rAdhAzana : '4. di.', vA. 2, 5. 446. 2. mA. sa. dhruva: & dharma', 5. 250. 3. nivehitA : '5 5 mA enDiyana an', 5. 158-4. 4. rAdhAna : '. .', vo. 2, pR. 448. 5. senana, pR. 450. 6. lesara : himAlayana pravAsa'. 7. ANe : megana, 5. 506. 8. purussmaatrsNbndhibhirjpopvaasdevtaaraadhnaadibhirdhrmvishessairnugrho| vidyAyAH saMbhavati / bra. sU. zAM. bhA. 3, 4; 38.' 4. saivAhaM na ca dRzyavastviti dRDhaprajJApi yasyAsti cet cANDAlo'stu sa tu dvijo'stu gururityeSA manISA mama / manISApaJcaka 1. 10. rAdhAna : '. 6.', vA. 2, 5. 119-7. 11. nAhaM manuSyo na ca devayakSau na brAhmaNakSatriyavaizyazUdrAH / hastAmalakastotra 2. 12. na mRtyuna zaGkA na me jAtibhedaH / nirvANaSaTka 5. 13. upadezasAhasrI 9-17. 14. jAti nIti kulagotra dUragaM nAmarUpaguNadoSavarjitam / / dezakAlaviSayAtivati yad brahma tattvamasi bhAvayAnmani / / viveka cUDAmaNi 255. 15. manISApaJcaka 3. . 19. menana, 4. 17. I. al. dhruva : 'mA / dhama, pR. 961. 18. menana, pR. 991. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. rAmAnujAcArya A ja arasAmAM dakSiNa bhAratamAM - kAverItaTe ne tenI AsapAsanA pradezamAM keTalAka vaiSNava saMto thaI gayA, te ALavAra e nAme oLakhAya che. "emAMnA sauthI pahelA puruSa IsavI sananA pAMcamA sakAmAM thayA haze ema kahI zakAya. ALavAra zabdane artha che Izvarane premamAM lIna thaI gayeluM. ALavAronI saMkhyA bAranI che. teo judA judA vargomAMthI levAyelA . . . nakhkhALavAra nAmanA AcAryo nAthamunine A dharmanI dIkSA ApI temAM praveza karAve. emanI gAdIe chaThThA AcArya te rAmAnuja thayA." "e vaiSNava bhakto ne saMto ALavAra e nAme oLakhAya che. teo bhagavadgItA ne rAmAnuja benI vacce sthAna le che, ema je kahevAyuM che te kharuM che, kema ke vaiSNava bhaktine jhara gItAmAM Ugama pAme che, ALavAranAM padamAM thaIne vahe che, rAmAnujanA tattvadarzananAM pANabhegAM kare che,ne tyAra bAda aneka pravAha rUpe AkhA bhAratavarSamAM phelAI jAya che. ALavAra IsavI sananI sAtamI ne AThamI sadImAM thaI gayA. teo bhamatA gAyake hatA, ne teo Izvarane premathI ghelA thayelA che ema lokomAM manAtuM. emAM moTAmAM moTA te nammALavAra ane tirumaMgAI ALavAra che. vastutaH nakhkhALavArane thayelA sAkSAtkAra parathI ja pAchaLanA AcAryone paraMparAgata vedAntanI sAthe bhaktinI ekavAkyatA sAdhavAne raste sUjhe che. tAmila bhASAmAM nakhkhALavAranA je cAra grantha che tene dakSiNa bhAratanA vaiSNavo cAra veda samAna gaNe che. ALavAranA stotrasaMgrahane nALAyir prabandhama kahe che; ne emAM jagatanI keTalIka sauthI hadayadrAvaka bhaktirasanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmAnujAcArya 127 kavitA bharelI che. ALavAronI hilacAlanuM eka sukhada aMga e che ke temAM nAtajAtanA, UMcanIcanA ne strIpuruSanA bheda tarapha durlakSa karavAmAM AvyuM hatuM. ALavAramAM eka rAjA, eka bhikhArI, eka strI, ne eka harijana hatAM. temAM jema brAhmaNo tema brAhmaNetaro paNa hatA. vastutaH emanA upadezanuM sauthI vizeSa lAkSaNika aMga ja e che ke nAtajAtanA, UMcanIcanA ke saMskAranA bheda vinA sahu ke Izvarane prApta karavA dhAre to karI zake che.' "bhAgavata saMpradAyano vikAsa tAmila bhUmimAM mukhyatve ALavAre dvArA thaye. temanI saMkhyA bAranI manAya che. teo mukhyatve pallava samayanA che; ane temane kALa sAtamI sadIthI mAMDIne AThamI sadInI samApti ane navamI sadInA AraMbhanAM varSo sudhIne gaNu joIe. teo tAmilanADanA sarva bhAgamAM thaI gayelA; ne temAMnA eka to malabAranA rAjA hatA. temanAmAM eka strI paNa hatI. te sauthI lokapriya ALavAromAMnI eka hatI. te godA athavA ADALa e nAme prasiddha che. dinevelI jillAnA zrIvallIpura gAmamAM, jyAM tene janma thayelo, tyAM tenuM eka moTuM mandira pAchaLathI bAMdhavAmAM AveluM. ALavAramAM prasiddha tirupANa ALavAra thaI gayA te anya ja gaNAtA varganA eka saMtapuruSa hatA. bIjAomAMthI nakhkhALavAra, jeo parAMkuzAra ane zaThakApAra e nAmathI paNa oLakhAya che ke jeo e saMpradAyamAM sarvazreSTha gaNAya che, teo vellALa (zadra) jAtinA hatA. temanI pachI bIjA zreSTha gaNAtA tirumaMgAI ALavAra, jeo kalyANa e nAme paNa oLakhAtA, te kaLA (2) jAtinA hatA. tirumaLizAI nAmanA bIjA eka ALavAranAM mAtapitAne patto nahato. je ALavAre brAhmaNa varNanA hatA temAMnA kaMI nahIM to eka te prAyazcitta karatA pAtakI hatA. A parathI jaNAze ke ALavAronI praNAlikAe varNa ane liMganA, jJAnI ne ajJAnInA, bheda kere mUkyA hatA. kevaLa bhagavadbhakti e ja mekSanuM sAdhana che ema teNe bhAra daIne kaheluM. 3 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 maMdira praveza ane zA nakhkhALavAra zaka hatA; paNa e jAtimAM janma thayAne emane kadI aphasesa thayo hoya evuM emaNe jarA paNa dekhAvA dIdhuM nathI. 3 tirupANa ALavAra pANAra nAmanI harijana jAti (antima )mAM janmelA hatA. zrIraMgama gAma kAverI nadInA beTa upara che. tyAM harijanane paga na mUkavA de, eTale bALaka tirupaNa kAMThe UbhA rahI harinAM stotro gAya. mandirane sAraMga nAmane pUjArI pANI bharavA AvyuM. teNe kahyuM: "khasa." paNa bALaka khase nahIM. bIjA brAhmaNoe enA para patharA pheMkyA. paNa bALaka prabhunAM gAna gAvAmAM masta hato. te te stotro pUrAM gAIne ja ghera gayo. sAraMgane eka rAte svapna AvyuM ke "tirupANa mAre bhakta che. tene halake na gaNIza." bIje divase tirupANa gAto hato tyAM jaI sAraMga ene page lAgyuM. pachI ene pitAne khabhe besADIne zrIraMgamanA mandiramAM laI gayo; tenI AgaLa brAhmaNa vedamaMtro gAtA hatA, ne pAchaLa vaiSNavo prabaMdhenuM gAna karatA hatA.* ALavaMdAra eka bIjA ALavAra hatA. emanA kALamAM e sauthI samartha paMDita ane prakhara vedAntI hatA. jeTalA vidvAna teTalA ja jJAnI ne sadAcArI hatA. temanA ziSyamAM eka mArajora harijananI, aspRzya gaNAtI, pallA jAtine hato. ALavaMdAra ziSyachaMdane laI tIrthakSetramAM pharatA. eka gAmaDAmAM temane khabara paDI ke A mANasa pallA jatine che paNa zrIviSNune parama bhakta che. ALavaMdAre kahyuM: "e hIna jAtimAM janmelo chatAM puNyAtmA che, ne teNe zrIharino sAkSAtkAra karyo che." ziSyo sahita AcArya tenI pAse gayA ne tenI joDe ghaNI vAto karI. badhA bolI UThayAH "e mArananA jevo che!" tethI tenuM nAma mAranera (mArananA jevo) paDayuM. mArana e nakhkhALavAranuM bIjuM nAma hatuM. ALavaMdAre tene bolAvyo, ne potAnA ziSyavRMdamAM joDAvAnuM nimaMtraNa ApyuM pelAe kahyuM : "arere ! mArA jevo caMDALa Apa saMtapuruSomAM kema bhaLI zake ? " ALavaMdAra belyA : "je jJAnI che, je bhagavadbhakta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmAnujAcA 125 che temanAmAM jAti ne janmanA bheda hoya ja nahIM.' te divasathI AcAya ne ziSya banyA te temanI joDe pharavA mArar lAgyA. . mAranterane zrIraMgama mandiranA maMDapamAM pUjArIe pesavA na de, eTale te maMDapa bahAra bese ne gurunA upadeza sAMbhaLe, ghaNI vAra guru enI joDe bahAra besIne upadeza karatA. A maMDapa nAne paDatA eTale eka bhAvika bhAIe nave vizALa maMDapa baMdhAvI ApyA. mArangere khIjA ziSyAne kahyuM : ' kAle maMDapanuM vAstu thaze, eTale mArAthI emAM kadI praveza nahIM thAya. tethI huM Aje aMdara jaI te joI AvuM. A ghaDI cUke te e lahAvA mane pharI kadI nahIM maLe. ziSyAe vAta mAnI tene maMDapamAM pherabyA ethI enA Anandane pAra rahyo nahI. ALavadAra pAchA AvyA tyAre ziSyAe temane badhI vAta karI. ALavadAra AkhI vAta zAntithI sAMbhaLI rahyA ne chevaTe melyA - bhAI e, A puNyAtmAnA sparzathI maMDapa pAvana thayA che. have ApaNe vAstukriyAnI rAha jovAnI jarUra nathI. A ghaDI karatAM kAlane divasa kaMI vadhAre zubha nathI, kema ke atyAre ApaNA mArangere maMDapane aMtarbhAga peAtAnA pravezathI zuddha karyo che. tethI ApaNe AjathI ja navA maMDapamAM upAsanA ane adhyayana zarU karIe.' Ama vAstukriyA karyAM vinA ja saue maMDapano upayeAga zarU karyAM. pelA harijana ziSyanA pravezathI ja ALavadAre maMDapane zuddha thayelA gaNI lIdhA. ALavadAranuM bIjuM nAma yAmunAcAryaM hatuM. gurune maraNakALe eka gUmaDu` bhAre vedanA ApatuM hatuM. mArangere te guruprasAdarUpe peAte laI lIdhuM, te guru zAntithI svargavAsa pAmyA. mArantheranI pIDA vadhI paDI. perIAnakhI nAmanA eka gurubhAI e enI ghaNI ja sevA karI. maraNa pachI temaNe sukhaDanAM lAkaDAM bhegAM karyAM, ane citA khaDakIne sagA bhAInI peThe mAranteranA zaane agnidAha dIdhA. brAhmaNe caMDALane agnidAha dIdhA ! brAhmaNAe perIAna bane ahiSkAra karyAM. rAmAnujanuM paNa mAnyuM nahIM. thADe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 maMdirapraveza ane zAse vakhate brAhmaNe samajyA ne pastAyA; perIAnaMbIne khabhe besADIne gherathI lAvyA, ne zrIraMganAthanI joDe temane rathamAM besADI, temanI paNa rathayAtrA karI ! A perIAnaMbI te rAmAnujAcAryanA guru. ALavaMdAre eka stotramAM gAyuM cheH "zarIrathI huM bhale game te jAtine houM, ne guNamAM game tevo houM, paNa huM mArA paMDane Aje tamArA caraNakamaLamAM samarpita karuM chuM." kuraLavAra nAmanA ALavAre kahyuM che: "je mANasa bhagavAnanA caraNanI chAyAno Azraya le tene bhagavAna sundararAja vAtsalyathI AliMgana kare che. bhakta je jAtane, je svabhAvane, ne je hoya te jAtane, te svabhAvane ne te deva pite bane che."7 madurA pAse suprasiddha aLagAra maMdira che temAM viSNunI prAcIna mUrti che, tenuM nAma suMdararAja che. madurAnA mInAkSImaMdiranI jema A suMdararAjanuM maMdira paNa harijane mATe khulluM thayeluM che. A aLavAromAMnA eka evA hatA jemane gRhasthAzramamAM bhagavadbhaktone chUTathI jamADavAno niyama hato. temAMye pAchI saMkhyAnI maryAdA nahIM. eTale bhaktone jamADatAM dhana khUTayuM. A gRhasthanuM nAma nIlana hatuM. temane thayuM, prabhubhaktone jamADavAnuM vrata kema cukAya? hArIne temaNe avaLo rasto lIdhe. eka lUMTAru ToLI banAvI. lUMTanA paisA maLe temAMthI mANasane jamADe. eka vAra patipatnInA eka joDAne lUMTayuM. ghareNAMnI eka piTalI AMcakI lIdhI. paNa piTalI keme karI upADAya ja nahIM. eTale nIlana pelA jeDAmAMnA puruSane kaheH "ghareNAMnI AvaDI nAnI poTalIne tame ATalI bhAre karI nAkhI e tamAre kaMIka jAdu che. puruSa kahe: "amArI pAse eka maMtra che.' nIlana kaheH "zo maMtra che? mane kahe." puruSe tenA kAnamAM kahyuM: " namo nArAyaNAya. nIlananA zarIramAM vIjaLInA jevo jhaTako lAgyo. temaNe maMtrano jApa zarU karyo. tyAM pelAM daMpatI adazya thaI gayAM. A prasaMgathI nIlanane jIvanapalaTo thayo, ne te meTA sAdhupuruSa thayA. e ja tirumaMgAI ALavAra. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmAnujAcArya 17 A ALavAramAM godA athavA ADALa nAmanI eka strI hatI, tene ullekha pAchaLa Avyo che. tenI jIvanakathA paNa atizaya (udAtta che. tenA pitAnuM nAma viSNucitta hatuM, ne te bhagavAnanA bhakta hatA. zrIraMgamamAM rahetA. AMDALa emane tulasInA jhuMDamAM paDelI maLI AvelI. te belatI thaI tyAre moMmAMthI "viSNu" sivAya bIjo zabda ja na nIkaLe. bhaktinI tIvratA enAmAM nAnapaNathI ja hatI. zrIraMgamanA mandiramAM virAjatA bhagavAna raMganAthane pati tarIke pUje. tethI te raMganAyakI e nAme paNa oLakhAya che. bhagavAna mATe taiyAra karelA phUlahAra pite pahere; ne hAra paherI manane pUcheH "mArA pati mArA rUpathI rAjI nahIM thAya?" eka vAra viSNucitte raMganAthane caDAvavA phUlahAra mokalyA. temAMthI mANasane vALa nIkaLyo eTale pUjArIe hAra pAcho mokalyo. viSNacittane duHkha thayuM. temaNe navo hAra banAvIne mokalyo. te bhagavAnane paherAvAye. bIje divase rejanA krama pramANe hAra gayo, tene viSe pUjArIe phariyAda karI ke AmAMnAM phala kaMIka karamAyelAM che. vicittane thayuM, AmAM kaMIka bheda hovo joIe. temaNe takedArI rAkhI. bIje dahADe jue che te AMDALa paDadA pAchaLa navA phUlane hAra paherIne darpaNa sAme UbhI che, ne priyatama prabhu sAthe pitAnA manathI vAto kare che. pitAe tyAM deDI jaI dIkarIne kahyuM: "A zuM? prabhunA hArane eke kare che?' temaNe na hAra taiyAra karI bhagavAna mATe mokalyo. bhagavAne temane svapnamAM kahyuM: "mane DALane paherelo hAra vadhAre game che. e ja mane paherAvajo." AMDALa bhagavAnane virahabhAve bhajatI. te rahetI zrIraMgamamAM, paNa tenuM citta to vRndAvanamAM vicaratuM hatuM. kRSNanI vRndAvanalIlAnuM te niraMtara smaraNa karatI. tene eka ja jhaMkhanA hatI ke bhagavAna mAruM pANigrahaNa kayAre kare ? te jyAre virahathI atyaMta vyAkuLa thaI tyAre raMganAthe mandiranA adhikArIone darzana daI kahyuM: "AMDALane tarata lAva. huM enuM pANigrahaNa karIza." AMDALane paNa svapna AvyuM jANe bhagavAne enuM pANigrahaNa karyuM. bIje divase mandiramAMthI mANase, pAlakhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 sa'dirapraveza ane zAstrA sAthe, AMDALane laI javA AvyA. vedamantronA uccAra ane jayadhvani sAthe, raMganAtha joDe AMDALanAM lagna thayAM. AMDALanI virahavenA pUrI thaI. tenI jhaMkhanA phaLI. teNe mandiramAM praveza karyo, ' ne bhagavAnanI zeSazayyA para paDI. ekAeka vIjaLI jevA camakAre. thayA, ane AMDALa raMganAthanI mUrtimAM vilIna thaI gaI. Aje paNa e vivAhanA utsava prativarSa UjavAya che. AMDALanAM racelAM padeza dakSiNa bhAratamAM lAkhA leAkeAnI jIbhe che. zrIraMgamanuM mandira gheADA mihanA para hirajanA mATe khulluM mukAyuM tyAre zrI. cakravatI rAjageApAlAcAya dilhIthI tAra karyAM hatA, temAM kaheluM : Aje AMDALanA AtmA kevA prasanna thayA haze !' : ALavAre| pachI AcAryonI paraMparA thaI. temAMnA eka rAmAnuja hatA. A paraMparAe vaNu dhama nI maryAdAne sAva cheDI dIdhI nahI'. ' rAmAnuja eka tarapha UMcA gaNAtA varSoMnI badhI prAcIna maryAdAe TakAvavA Atura hatA, tenI sAthe devanagaranAM kAra nIcAmAM nIcA gaNAtA vargone mATe kheAlavAnI iMtejArI paNa temane hatI. nIcalA vargonI dhArmi`ka unnatine mATe temaNe peAtAnA jamAnAmAM je kaMI banI zake evuM hatuM te badhu karyuM. evA hajArA mANasAne temaNe vaiSNava saMpradAyamAM ANyA; temane dhazraddhA ApI; ane, vaidika brAhmaNAnA siddhAntAne kaI rIte bhaMga karyo vinA, pelA leAkA pAse vaiSNava AcAra ane rItarivAjane svIkAra karAvyA.' 8 antyajonuM * antyaja' nAma badalI jema Aje ' hirajana ' rAkhavAmAM AvyuM che, tema rAmAnuje temanuM nAma 'tirukulattara ' ( arthAt zrIkuLanA) rAkhyuM hatuM. rAmAnujane saMpradAya ' zrIsaMpradAya ' kahevAya che. eTale ke temaNe hirajanAne peAtAnA saMpradAyanA gaNelA. zrIkAMcIpUrNa nAmanA eka vidvAna hatA. keTalAka kahe che ke te vaizya hatA, keTalAka kahe che ke zUdra hatA. chatAM rAmAnujAcAye emane prasAda levAne keTalAye prayatna karelA. rAmAnuja gRhasthAzramamAM hatA tyAranI A vAta che. kAMcIpUrNa svAmIe temane kahyuM : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmAnujAcArya 129 "huM nIca chuM ne tame te brAhmaNa che. chatAM mArI pratye tame Ama kema varte che ?" rAmAnuje kahyuM : "zuM upavIta paheravAthI koI brAhmaNa thaI jAya che? je haribhakta che te ja sAco brAhmaNa che. tiruppANa ALavAra caMDALa hatA chatAM brAhmaNe emanI pUjA karatA ke nahIM ?' - yamunAcAryuM antakALe mahApUrNa, goSThIpUrNa vagere ziSyone kaheluM : "bhakatonI sevA karavAthI bhagavAnanI sevA thAya che. bhaktone nathI jAti hatI, nathI kuLa hatuM. teo ja IzvaranI sAkSAta mUrti che. tame caMDALa kuLamAM janmelA bhakatarAja tirupANu ALavAranI sevA karaje. tethI tamAruM kalyANa thaze." * * mahApUrNa svAmIe eka zadra bhaktano agnisaMskAra karyo hato. lekee emane nAtabahAra mUkyA. temaNe kahyuM: "kharuM jotAM IzvarAnurAgI mANasane mATe nAtajAtanI jaMjALa kazI visAtamAM nathI.' rAmAnujAcArya dilhIthI pAchA AvatA hatA. te vakhate rastAmAM traNa harijanoe temane ghaNI madada karI hatI. eTalA mATe Aja sudhI harijanone yAdavAdripatinA maMdiramAM varasamAM traNa divasa javAne adhikAra che. varasamAM ochAmAM ochA traNa divasa e vaiSNava maMdiranA cheka aMdaranA bhAgamAM darzana mATe dAkhala karavAnI prathA rAmAnujAcAryo zarU karI che. melakeTamAM AcAryazrInuM baMdhAveluM zrImannArAyaNanuM maMdira che, temAM varasamAM traNa divasa harijanane darzana mATe javA devAmAM Ave che. - svAmIjI eka divasa keTalAka ziSyo sAthe rastA para jatA hatA. sAme eka harijana strI AvatI hatI. ziSyoe ene AghI khasavAne jorathI bUma pADI. strIe hasI, AMkho camakAvIne kahyuM: "AkhI dharatI bhagavAne caraNa vaDe mApI che, eTale e bhagavAnanuM mandira ja che. te vidvAna puruSo ! huM kyAM khasuM kyAM jAuM?' A uttara sAMbhaLI AcAryazrInA manamAM pazcAttApa thayuM. temaNe kahyuM : "bahena, maM-9 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zAstra huM saMnyAsI chuM chatAM mArAmAM mithyAbhimAna che. je vaiSNava cihno meM dhAraNa karyo che te paheravAne kharekhara lAyaka to tuM che.' te divasathI AcAryazrI pitAnA ziSyane varNanA abhimAna, dhananA abhimAnane, ane vidyAnA abhimAnano tyAga karavAne vizeSa upadeza karavA lAgyA. teo kahetA ke A traNa abhimAna manuSyanuM patana karAvanArAM che. - AcAryazrI 120 varasa jIvelA ema kahevAya che. vRddhAvasthAmAM snAna karavA nadIe jatA tyAre koI brAhmaNa zithine khabhe hAtha rAkhI tene Teke laIne cAlatA. snAna karIne pAchA AvatA tyAre kAI ziSyane khabhe hAtha mUkIne AvatA. lokomAM emanuM ghaNuM mAna hatuM, leke emanA pratye atyaMta Adara rAkhatA, chatAM lekee emane pUchayuM : "Apa Ama kema karo cho? snAna karatA pahelAM te Apa brAhmaNa ziSyane Teke laIne jAo che, ne snAna karIne pAchA AvatAM jyAre pavitra rahevAnI jarUra hoya che tyAre zo sparza kare che ! e kevuM?" AcAryazrIe javAbamAM kahyuM : je zudra kumArane tame halake mAno cho tene sparza huM eTalA mATe karuM chuM ke mAruM varNabhimAna e ja rIte maLI zake ema che. e varNabhimAnanA melane huM snAna, zauca ane AcamanathI zuddha nahIM karI zakuM. '9 tirupatinA mandirane vaiSNava saMpradAyanuM moTuM dhAma banAvavAmAM rAmAnujAcAryanI ghaNuM preraNA hatI. zrIraMgamanA mandiramAM eka khUNe AcAryazrInI mUrti che, ne tenI paNa devanI peThe pUjA thAya che. tirupati ane zrIraMgama banne maMdire A ja varasamAM harijano mATe khullAM mukAyAM che. rAmAnujanA zrIvaiSNava saMpradAya sAthe joDAyelA sAtAnI nAme oLakhAtA leke zaka jAtinA hevA chatAM mandiramAM pUjArInuM kAma kare che. temane zikhAsUtra hetAM nathI. A pUjArInuM kAma teo ghaNuM prAcIna kALathI karatA AvyA heya, ne rAmAnuje te cAlu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmAnujAcArya 11 rAkhavA dIdhuM heya, e banavAjoga che. A sAtAnIo misara, Andha ne tAmilanADamAM maLe che. teo je mandiramAM pUjArInuM kAma kare che temAMnA moTA bhAganAM mandire hanumAnanAM che. A mandira para zrIvaiSNava saMpradAyanuM cihna hoya che. temAM zako chUTathI mUrtipUjA kare che, ne temAM brAhmaNe paNa darzana karavA jAya che. sAtAnIo pUjAnI zarUAtamAM "rAmAnuja, rAmAnuja' evo pokAra kare che. zrIvaiSNava arthAta rAmAnuja saMpradAyanAM keTalAMka sAmAnya maMdiramAM paNa temane keTalAMka kAma karavAnA adhikAra apAyelA che. temAMnuM mukhya kAma te rathayAtrA vakhate mUrti upADavAnuM che. anya gaNAtI jAtione zaMkha cakra AdinI chApa mAravAnuM kAma paNa A lake kare che. jUnA vakhatanAM keTalAMka sAtAnI kuTuMbone zrIraMgamanA mandiramAM khAsa mAna apAya che. keTalAka brAhmaNa hovAno ne veda jANavAne dA paNa kare che. teo brAhmaNanI peThe pUjadinuM kAma kare ja che; ane "nALAyira prabandhama' -je tAmila veda che - te teo jANe che ne gAya paNa che.10 kipaNe 1. rAdhAkRSNana: "mahAbhArata', pR. ra.. 2. DI. esa. zarmAH "dhI renesAM oNpha hiMduIjhama', pR. 40-1. 3. vI. raMgAcArya : "dhI kalcarala herITeja opha iDiyA , . 2. pR. 72-3. 3. kRSNasvAmI AyaMgAra H "sama kendrIbyuzansa oNpha sAutha IDiyA Tu IMDiyana kalcara', pR. 266-cha. 4. garuDavAhanaH divyamaricarita. 5. guruparaMparAmAva. 1. vapurAdiSu yo'pi ko'pi vA guNato'sAni yathAtathAvidhaH / tadayaM tava pAdapadmayorahamadyaiva mayA samarpitaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mariveza ane zAse 7. yajAtIyo yAdRzo yatsvabhAvaH pAdacchAyAM saMzrito yo'pi ko'pi / tajAtIyastAhazastatsvabhAvaH liSyatyenaM sundaro vatsalatvAt // kUrataLavAra 8. DI. esa. zarmA: ejana, pR. 43. 9. harijanabaMdhu' (tA. 10-9-33) mAM AvelA zrI. bhagavadAcAryanA lekha parathI. 10. phArasvAraH "ena AuTalAIna opha dhI rilijiyasa liTarecara opha inDiyA', pR. 321. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 vallabhAcArya vallabhAcArya kahe che ke mANasamAtra janmathI vaiSNava-arthAta prabhunAM bhakta, tenAM dAsa-che. vaiSNava banavA mATe khAsa prayAsanI jarUra nathI; paNa mANasa avaLAM kAma karIne vaiSNava maTI jAya che kharAM.1 eTale jagatamAM koI mANasa janmathI avaiSNava che ema te kahI zakAya ja nahIM. bALakanA manamAM mA pratyenuM AkarSaNa jema janmathI heya che, te navuM pedA karavAnuM nathI hotuM, tema jIvamAtramAM prabhu pratyenuM AkarSaNa svabhAvataH hoya ja che. paNa mANasa ahaMtA ne mamatAmAM paDI te bhUlI jAya che. e ahaMtA ne mamatAno nAza thAya, ne jIvane pitAnA mULa svarUpanuM bhAna thAya, eTale te kRtArtha thayo gaNAya. tethI harine prasanna karavA mATe bhaktanI pAse eka ja sAdhana che; ane te hadayanI dInatA.3 bIjA sAdhana e dInatA upajAvavAmAM madadagAra hoya eTale aMze ja kAmanAM che. paNa saMbhava che ke e sAdhano vighakartA paNa thaI paDe. Izvara joDenuM anusaMdhAna keAI bAhya sAdhana dvArA nahIM paNa hRdaya vaDe ja thaI zake che. A mArgamAM gopIone "guru" mAnI che; te eTalA mATe ke te niHsAdhana hatI. emanI pAse abhimAna karavA jevuM kazuM nahotuM. nahoto UMco varNa nahatI vidyA; nahatI dhanadelata; ke nahetAM japatapa. emanI pAse hatuM eka zuddha hRdaya, je emaNe Izvarane samarpaNa karyuM. temanAmAM rahyuM huM je kaMI abhimAna hatuM te paNa gaLI gayuM tyAre ja temane prabhunAM darzana thayAM. "huM prabhu prItyarthe japatapa karuM chuM, yajJa karuM chuM, maMdira baMdhAvuM chuM, pUjAarcA ke sevA karuM chuM, bhagavAnane bhoga dharAvuM chuM, chApAMtilaka dhAraNa karuM chuM,' evuM bhAna paNa mANasane na rahe tyAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zAstra te kharo "niHsAdhana' thaya gaNAya. evuM niHsAdhanapaNuM na hoya tyAM sudhI prabhu dUra ja rahevAnA che. puSTimArganA tattvajJAnanI A mukhya cAvI che. e mArgamAM mANase brahmasaMbaMdha letI vakhate potAnuM sarvasva - dhanadolata, strIputra, tema ja pitAne AtmA paNa - kRSNaprabhune samarpaNa karavAnAM hoya che. e badhuM te enuM che ja, paNa mANase e vAta jJAnapUrvaka mAnavI joIe ne AcAramAM utAravI joIe. jyAM e badhuM bhagavAnanuM ja che, tyAM mANasa kema kahI zake ke huM bhagavAnane arthe ATaluM karuM chuM? "huM bhakta chuM, bhagavadIya chuM" evuM bhAna paNa prabhudarzanamAM vighakAraka che. ApaNe bahu bahu te eTaluM ja kahI zakIe ke "huM ene dAsa chuM, enA caraNanI raja chuM, enA hAthanuM ramakaDuM chuM, ethI vadhAre kazuM nathI." zaMkara ane vallabha e baMne mahAna AcAryoe paNa ema ja kahyuM hatuM ke "ame enA dAsa chIe."5 pachI ApaNe anya mAnavI to zA hisAbamAM? dAsane - sevakane kazI vAtanuM abhimAna karavAnuM heya ja kyAMthI? vaLI AcAryazrI kahe che ke mANasamAtra kRSNarUpa che ema ja mAnavuM joIe; ane koI mANasa kaThora vacana bole to tenA mukha vATe bhagavAna kRSNa ja ApaNane Thapako daI rahyA che ema mAnavuM joIe. mANasamAtrane kRSNarU5 mAnavAnA A bhavya upadezamAM UMcanIcabhAvane sthAna ja kyAM rahyuM ? emAM amuka varNa ke jAtine - are, pApI ne durjanane sudhdhAM - apavAda kara, ema kaheluM nathI. vaLI kahyuM che ke kRSNa sarvanA uddhAra mATe bhUtaLa para pragaTa thayA. tyAM paNa kazo apavAda batAvyo nathI. AcAryazrI kahe che ke bhAgavatamAM upadezele A bhaktimArga ati sulabha che. bhakti amuka kALamAM ja karI zakAya, ke tene mATe amuka sAdhanasAmagrI vinA na ja cAlI zake, evuM nathI. tema ja bhakti karavAno adhikAra mANasamAtrane che, temAMthI keI ne bAtala rAkhavAmAM AveluM nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 valabhAcArya AcAryazrInAM lakhANamAM janmajAta aspRzyatAnuM samarthana karanArAM ke harijanone maMdira pravezano niSedha sUcavanArAM vacana kyAMya maLatAM nathI. UlaTuM temanAM vacano to sUcave che ke A niSedhane bhaktimArgamAM ne brahmasaMbaMdhavALA puSTimArgamAM sthAna nathI ja. AcAryazrI kahe che ke je mANase brahmasaMbaMdha le che temanA deha tathA jIva sarva doSamAMthI mukata thAya che. doSa pAMca prakAranA che- sahaja eTale ke dehanI sAthe ja janmelA; amuka dezakALane lIdhe pedA thayelA; lekoe ke veda mAnelA; saMyogathI pedA thayelA ane sparzathI pedA thayelA.10 A deSo brahmasaMbaMdha lenArane lAgatA nathI. Ane vivaraNamAM vallabha nAmanA viSNava TIkAkAra kahe che? pUjAmArgamAM ema manAya che ke maMtrAdithI zuddha karelA zaMkha vagerenA jaLamAM azuddha jaLa bhaLe, to te saMyogajanya doSa kahevAya. te ja pramANe caMdana puSpa vagere pUjA sAmagrIne strIzadAdine sparza thAya, to te sparzaSa gaNAya. vaLI naivedya para koInI najara paDe to dRSTidoSa lAge ema kahevAya che. pUjAmArgamAM je doSo manAya che te gaNAvIne, AcAryazrI tenuM nirasana karatAM kahe che ke A loko mamirat mAnavAnA nathI. eTaluM ja nahIM paNa thavana e zabda umerIne teozrI ema kahevA mAge che ke pUnAmAmAM vAtrA mA hovAno marimArgamAM saMmaga nathI. e deSa lAgavAno saMbhava ja nathI tenuM kAraNa che brahmasaMbaMdha. maHi punati maniSTha zvapApa saMmavAta vagere vacane batAve che ke bhaktimArga pote ja doSanuM nivAraNa karanAro che."11 . A arthane badhA ja TIkAkArone Teke che. TIkAkAra kalyANarAya enA samarthanamAM je aneka leke TAMke che temAMnA eka lekamAM kahyuM che ke "je mANasa harinuM ananyabhAve raTaNa kare che te dekhAve bahu melo chatAM zobhe che."12 kema ke hari to enuM aMtara paNa jevAne che, mAtra ene bAhya dekhAva ja jevAne nathI. "sahaja' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 maMdira praveza ane zAstra - zabdane artha A TIkAkAra kare che "za6, kirAta vagere jAtimAM janma'.13 TIkAkAra harirAya kahe che ke "dehanI tathA jIvanI sAthe janmelA zatva, saMsAritva Adi doSa te sahaja che. bleccha, zuddha AdinI bahu ja najIka rahevuM, sUvuM, besavuM, jamavuM, te saMgajanya deSa. cAMDAla, patita vagerenA sparzathI prAyazcitta karavuM joIe ema keTalAka mAne che, mATe te sparzajanya de. brahmasaMbaMdha lenArane A badhA devo bilakula lAgatA ja nathI. vaLI brahmasaMbaMdha levAno adhikAra yogya tathA ayogyane - arthAta strI, zaka, nAmadhArI kija, brAhmaNa vagere sarvane - che. jema uttama adhikArIne che tema jJAnadRSTie hIna ane madhyama gaNAtAMne paNa che, kema ke bhagavAna te saunI sAthe samAna bhAva rAkhe che. e sarva manu puttamanAM ja rUpa hovAthI bhagavAna temanA para kRpA karaze ja, e viSe ciMtA karavAnI jarUra nathI." 14 vilezvaranI TIkAmAM zrIgiridhArI kahe che ke "je jIva bhagavAnanuM bhajana karavA taiyAra thAya te tarata ja zuddha thAya che. evA zuddha che mArI sAthe saMbaMdha - arthAta brahmasaMbaMdha - karo. bhagavabhAjana karavAne adhikAra chavamAtrane che."15 sArAMza, amuka jAtimAM janma, amuka pradezomAM pravAsa, aspRzyatA vagere bAhya de bIjA saMpradAya mAnatA hoya to bhale mAne, paNa puSTimArgamAM brahmasaMbaMdha lenArane to e de lAgatA ja, nathI. arthAta aspRzyatA nAme oLakhAtI vastune A mArgamAM sthAna nathI, ema batAvanArAM AthI vadhAre spaSTa vacane zAM heI zake ? ane jyAM aspRzyatA nathI, tyAM amuka vargane mATe mandira pravezane niSedha paNa kema hoI zake? - Ano artha keAI e te na ja kare ke brahmasaMbaMdha lenArane kazo doSa nathI lAgato eTalA mATe tene game tema vartavAnI chUTa che. vAcaka joze ke ahIM je denI vAta che te doSa bAhya AcArane lagatA che. e vacano svachaMdane uttejana ApavA lakhAyAM nathI. A Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . valabhAcAya 137 samarpaNane mArga te tyAga ane saMyamano mArga che. AcAryazrIe kahyuM che: "jemanA deha para viSayoe humalo karyo hoya temanAmAM harino saMcAra bilakula thavA pAmato nathI."12 vaLI bhAgavatamAM gopIo bhagavAnane kahe che ke "ame te viSayamAtrano tyAga karIne tamAre caraNe AvI chIe.'17 tenI TIkAmAM AcAryazrI kahe che: ame agiyAre IndriyonA viSayono vAsanA sahita tyAga karyo - che. te vinA ame tamArA caraNa sudhI pacI ja na zakata."18 vaLI AcAryazrI kahe cheH "A bhAgavatadharmamAM evuM nathI ke agAuno, nIcI gaNAtI nino, deha hoya, to tene nAza thaIne bIjo janma maLyA pachI ja prabhukRpA prApta thAya. ahIM to game te jAta hoya te cAle, kema ke bhaktimArgane anusaravAno adhikAra sahune che.19 vaLI eka mitra khabara Ape che ke vallabhasaMpradAyanA pAkA marajAdIo jamavAmAM mAMhe mAMhe nAtajAtane bheda pALatA nathI. AcAryanA ziSyamAM tema ja tyAra pachIne vaiSNavAmAM brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zaka, strI, harijana, musalamAna vagere sahu thaI gayAM che. AcAryazrInA putra zrIviThThalanAthajI, jemanA samayamAM saMpradAyane vistAra ghaNe thayo, temanA 25 vaiSNavonI vArtAo saMpradAyamAM ghaNI lokapriya thayelI che. "A vArtAo uparathI jaNAze ke temanA vaiSNava bhakto amuka ja pradezanA ane amuka ja varNanA hatA evuM nathI, paNa bhAratavarSanA dareka vibhAgamAMthI ane sarva varNomAMthI che. A bhaktimArganI vyApakatA sUcave che. anya mArganI mAphaka AmAM strI, zuddha agara mleccha varNone bAdhita karI nathI. A mArga sarvane mATe che, khAsa karIne niHsAdhana jIvone mATe prakaTa karavAmAM Avyo che, te koI paNa sAdhanathI jIva A mArganuM sukha meLavI zakato nathI. jeTalAene bhagavAnane mATe Ati heya te sarve A mArgamAM praveza karavAne adhikArI thAya che. pachI game te varNane te hoya, tene mATe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 maMdira praveza ane zAstra kaI paNa vadhe levAmAM Avato nathI. bhagavAna je jIvanA upara anugraha karavA mAge che teno aMgIkAra A mArgamAM kare che. mATe ja mleccha ane anya jevI jJAtinA viSNu A mArgamAM parama bhagavadIya gaNAyA che. vArtAo uparathI jaNAze ke A bhagavadImAM 3 maleccha, 4 anya ja, 1 pAradhI (vAgharI), 1 hajAma, 1 dhobI, 1nI , 1 mALI, 1 chIpA, 16 kSatriya, pa rajapUta garAsiyA, 1 luhANA, 8 kAyastha, ane bAkInA brAhmaNa, vaNika tathA pATIdAra kemanA hatA. temAM pATIdAra kemanA veNa vadhAre che. vaLI 2 vezyAo, 2 cora tathA Thaga, jeo pApathI bharelAM ja hoya che ane jemanA doSanuM nivAraNa zAstro bhAgye ja karI zake che, te paNa zrIviThThalanAthajInAM parama bhagavadIyo thaI gayAM che. vaLI zAstro kahe che ke strIone dharmamAM adhikAra nathI. paNa ahIMyAM te temanA upara paNa kRpA karelI che. lagabhaga vIsa karatAM vadhAre strIoe parama vaiSNavanuM pada prApta karyuM che. Ama chatAM zrImaMta ane rAjArANuo paNa A mArganuM rahasya jANavAne zrIgusAMIjInI kRpAthI adhikArI thayA hatA. lagabhaga 17 rAjAo A vArtAomAM Ave che, temAM rAjA jedharsiMha, mAnasiMha, bhImasiMha tathA AzakaraNa che. bIrabala ane ToDaramala jevA sattAdhikArIo tathA keTalAMka rAjyanA dIvAne paNa A bhaktimArganuM sukha prApta karI zakyA che. . . . "hiMdu musalamAna sarvene mATe zrIgusAMIjIno prema hatuM. temane mana to sarva bhaktimArganuM sukha prApta karavAne adhikArI hatA. AthI je koI jIva zuddha bhAvathI emane zaraNe AvatA temane pote A mArganuM sukha ApatA. pleccha viSene emano bhAva nIcenA patranI paMkti uparathI jaNAI Ave che. anya yavana maLavarUdvAra Agacchanti tadA yathApUrvakaM bhASaNamilanaprasAdAdika kAryam / yadyapi pho na mavati tathA vauite vAryA (vaLI je yavana vagere bhagavAnanA dvAramAM Ave te yogya rIte bhASaNa tathA meLApa karavAM, ne prasAda vagere ApavuM. je hRdaya na maLe te bahArathI paNa karavuM.) zrIgusAMIjInA samayamAM yuvAno trAsa atyaMta hato. chatAM paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ valabhAcAya 139 teo hadayanI keTalI samatA sAcavI zakyA che te emanA putra upara lakhelA A patra uparathI jaNAze. 20 A 2para vaiSNavomAM eka alIkhAna paThANa meTA adhikArI hatA. temaNe ne temanI dIkarIe vaiSNava saMpradAyamAM praveza karelo. viThThalanAthajI gokuLamAM kathA karatA te sAMbhaLavA paThANa niyamita rIte AvatA ne bahu dhyAnathI kathA sAMbhaLatA. cahu nAmano eka bhaMgI govardhana girimAM raheto hato. tene viSe evI vArtA ApI che ke te vanamAM ghAsa khodavA jato tyAM tene bhagavAna (zrInAthajI ) darzana detA, ne tene vananI vAta kahetA. AvI rIte zrInAthajInAM darzana na thAya te divase cahuDo annajaLano tyAga kare. A vAta jANuM, zrIgusAMIjIe (zrIviThThalanAthajIe) badhA mANasone AjJA karI ke maMdiramA jyAre rAjabhoganI mALA bole tyAre cahuDA bhaMgIne prathama darzana ApavA: ane te mandiramAthI bahAra jAya pachI bIjA lokone darzana karAvA. e pramANe mandiramAM baMdobasta karavAmAM Avyo hato. eka divasa, cahuDAthI vakhatasara avAyuM nahIM. te AvyA tyAre mandirane tALuM vasAyeluM joyuM. te bahu ja udAsa thaye. tene tAva caDhI Avyo, ne te mandira, pAchaLa jaIne paDI rahyo. vArtA kahe che ke tenI viraha vedanA jANI, * zrInAthajIe chaDI hAthamAM lIdhI, tenAthI pAchalI bhIMta khedI temAM bArI pADI, ne temAM thaI cahuDAne aMdara belAvI lIdho. A prasaMga pachI zrIviThThalanAthajIe AjJA karI ke cahuM game te vakhate Ave to paNa tene sauthI pahelo darzana mATe mandiramAM dAkhala karavo ne haMmezAM tene pAtaLa dharavI. eka paThANanA dIkarAe zraddhAthI kaMThI bAMdhelI. mAbApe tenI sAme bAdazAha pAse phariyAda karI. paThANanA * dIkarAe tenuM paNa na mAnyuM, tyAre bAdazAhe tenuM mAthuM kApavAno. hukama karyo, ne talavAra maMgAvI. paThANano dIkaro kahe : "A mArI pAse talavAra che, tenAthI ja mAruM mAthuM kApI nAkhone ! bIjI talavAranI zI jarUra che?" tenI A avicaLa zraddhA joI bAdazAha rAjI thayo. mehe DhImara nAmano eka mAchI paNa prabhubhakta thayela. dhUMdhI nAmano eka musalamAna gAyaka vaiSNava thayela te mandiramAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 maMdira praveza ane zAstra gAyana kIrtana karatA, ne teNe prabhubhaktinAM aneka pado banAvelAM che. -rasakhAna nAmanA eka musalamAna bhaktane zrI viThThalanAthajIe zrInAthajInA mandiramAM praveza karAvela, ane prasAda paNa Apela. rasakhAne -aneka prakAranAM kIrtana, kavita ane dehA paNa banAvelAM. mohane nAmano bhaMgI zrIgovardhanamAM raheto hato. te vilachukuMDa para ghAsa khodavAne jato. sAme zrInAthajInuM maMdira hatuM, temAMthI zrInAthajI haMmezAM A jagA joI zakatA. adhikArIe eka vAra ADI bhIMta karavAthI zrInAthajIne kuMDa jovAmAM aDacaNa AvI. kema ke atyAra sudhI te zrInAthajI mohanA bhaMgIne jotA, ne bhaMgI zrInAthajIne joI zakato. bhaMgIne zrInAthajIe svapnAmAM kahyuM ke "tuM gokuLa jA, ne zrIvallabhajIne kahI A bhIMta paDAvI naMkhAva. tuM emane kaheje ke tamAruM nAma zrIgokuLanAthajI che, ema zrInAthajIe mane kahyuM che. A nizAnI parathI teo tAruM kahyuM mAnaze." bhaMgI gokuLa gayo. siMhadvAra AgaLa jaI piLiyAne kahyuM: "zrIvallabhajIne khabara Apa ke eka bhegI Apane vinaMtI karavAne Ubho che." paLiyAe javAnI nA pADI. leke bhaMgIne dhamakAvI dUra khaseDavA lAgyA. zrIvallabhajI lene ekaThA thayelA joI tyAM AvI caDyA. mehanAe temane vAta kahI, ne nizAnI paNa ApI. e sAMbhaLI zrIvallabhajInA harSano pAra rahyo nahIM. teo UThayA, ghaNuM AnaMdanA AvezamAM AvI jaIne bhaMgIne bheTavyA, ne moTo utsava mAnyo. pachI pelI bhIMta temaNe pADI naMkhAvI. dayArAme kahyuM che : paca bhalero jene kRSNaAsakti, mana karma vacane kare haribhakti; phala sahita zreya pAme teha, vipra zake na karI zuci deha, strI zika vagarene veda nahIM bhaNAvAya, ema kahevAmAM AvyuM tyAre bhaktimArganA pravaktAe kahyuM ke "te ame itihAsa -eTale ke rAmAyaNa mahAbhArata-ane purANa mAraphate zrutimAM raheluM jJAna e lekene ApIzuM. vedanA zabda bhale tamAre emane na bhaNavA devA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahelabhAcAya 141: . hoya te| na bhaNavA de, paNa e zabdamAM rahelA manuM jJAna emane ApatAM amane kAI reAkI zakavAnuM nathI. ane bhagavacharaNanA tathA samaNunA je mantra che te zIkhavAnA adhikAra tA kazA bhedabhAva vinA sahune che.' tethI eka bhaktigranthamAM kahyuM cheH mantraratnanA japa sAthe bhagavAnane caraNe sAdara AtmasamarpaNa karavuM enuM nAma tyAga che. jenI vRtti AcAryazrIne adhIna che teNe teA jIvana paryaMta, maraNa Ave tyAM sudhI, A e mantranuM raTaNa karavuM joIe.'21 AnA upara vallabhasaMpradAyanA eka vidvAna lakhe che : ApaNA saMpradAyamAM je e mantrA che temAM eka tA bhagavaraNane mantra ( zrIkRSNa: zaraNaM mama ), ane bIjo mantra te AtmasamarpaNanA mantra.22 tethI sAmAnya ne paNa bhagavanmaMtrane upadeza karI zakAya. te ja pramANe ke guru pAsethI bhAgavata, gItA, mahAbhArata, tathA ApaNA AcAryazrInA granthA sAMbhaLIne, bhaktine dRDha karavA mATe brahmajJAna paNa prApta karavuM; tathA bhagavAnanI sevA vagere paNa karavuM. te A granthA sAMbhaLavAne adhikAra che, ema zaMkarAcAye paNa viSNusahasranAma uparanA bhASyamAM batAvyuM che. tyAM temaNe kahyuM cheH zUdra A jJAna sukhethI meLave. vaLI bhAgavatamAM kahyuM che ke deva, asura, mANasa, yakSa, gandha je kAI mukundanA caraNanuM sevana karo. tenuM kalyANa thaze jema amAruM kalyANa thayuM che. saptama skaMdhanA sAtamA adhyAyanAM A vacane vaDe batAvyuM che ke bhagavAnanuM bhajana karavAne adhikAra sahune che. bIjI eka jagAe spaSTa zabdomAM kazuM' che ke cAre varNone mATe guru kRSNanuM pUjana e zreSTha vastu che. tyAM kahyuM che ke sadra ne asachUdra bannene bhagavadbhajananA sarakhA adhikAra che. tethI A mantronA upadeza sadra tema ja asa%0draanaine karavA'.23 ' keTalIka rUDhienuM samarthana karavA sAru keTalIka vAra smRtinAM vacA TAMkavAmAM Ave che. paNa vallabhAcAryanA puSTimArgImAM tema karavuM barAbara nathI. temAM te| AcAryazrInAM vacaneAnuM ja mukhya prAmANya gaNAya. smRtigranthAmAM adhikArabhedanI carcA che, tene A Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 maMdira praveza ane zA mArgamAM sthAna nathI. ahIM te bhAra daIne kahyuM che ke bhagavadbhaktine adhikAra mANasamAtrane che. mANasa ane prabhu vacceno saMbaMdha te dehane saMbadha nathI, paNa AtmA ne paramAtmAno saMbaMdha che. paNa dharmazAstranA racanArAo dehasaMbandha para vadhAre paDato ne kheTa bhAra de che ema lAgavAthI, AcAryazrIe kaMIka kheda sAthe kahyuM: "dharmazAstra jANanArAo bahirmukha che. teo zarIradharmane ja svadharma kahe che; Atmadharma ke bhagavaddharmane svadharma kahetA nathI. tethI teo AtmajJAnI nathI." 24 bhakti karavAmAM adhikAra ke adhikArano savAla ja kyAM ubho thAya che? "gopIo kaMI zAstra bhaNIne bhagavadbhakta thaI nahotI; bhaktinuM bIja emanA svabhAvamAM ja paDeluM hatuM5 kema ke "bhagavAna svabhAvataH ja chenA pati che.26 "emanA caraNAravindanuM dhyAna dharavAmAM jene ApoApa ja rasa Ave che. 27 AcAryazrI kahe che : "A rAsalIlAne artha che svarUpAnanda - bhagavAnanA svarUpa sAthe anusaMdhAna thayAne paramAnaMda. je mANasamAM sarvAtmabhAva utpanna thayo nathI - eTale ke jene mANasa mANasamAM bhedabhAva lAge che ke mANasamAtra kRNarUpe athavA potAnA AtmArUpe dekhAtAM nathI - temane A parama Anandano anubhava karavAnI yogyatA prApta thaI na gaNAya." 28 jene Avo sarvAtmabhAva prApta thayo hoya tene ja "bhagavAna svakIya arthAta piotIkA tarIke svIkAre che, eTale ke temanA antarAtmArUpe kure che ne pitAne Ananda temane Ape che. 29 - bhakti - arthAta Izvara pratyenuM AkarSaNa - mANasamAtranA manamAM kevuM janmathI ja jaDAyeluM che, e samajAvatAM bhAgavate paNa kahyuM che ke jemane pAMkhe paNa phUTI nathI evAM paMkhInAM baccAM jema mAne jovA mATe Atura rahe che; bhUkhyAM thayelAM vAcharaDAM jema mAnA dUdhanI rAha joI rahe che; zokamagna virahiNI strI jema paradeza gayelA patine jevA talapApaDa thaI rahe che, te ja pramANe, he kamalanayana! mAruM mana tamane jovA mATe jhaMkhI rahyuM che." 30 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ valabhAcAya 14 vaLI "mANasanA doSa jovA mATe hariguNanuM gAna e ja ekamAtra sAdhana che."31 tethI bhaktimArgamAM prAyazcitta vagerenI aTapaTI vyavasthA nathI. te to kahe che ke AtmAne dhuo; e kharI zuddhi che; e pApAcananuM kharuM sAdhana che. kevaLa dehane jovAthI zuM vaLavAnuM che? mahAbhArata kahe che: "AtmA nadI che; saMyama enA para AveluM puNyatIrtha che; satya e nadIno dharo che; zIla e nadI taTa che; dayA e nadInA jaLa para AvatA taraMge che. te pAMDava! e nadImAM snAna kara. pANI vaDe dehane dhovAthI kaMI antarAtmA zuddha thavAno nathI." 3ra eTalA mATe ja vallabhAcAryo paNa kahyuM che ke "he prabhu! tamArA caraNanI kRpAthI ja namra prANIonuM pApa dhovAya che; temAMye khAsa karIne mANasanuM. mANasamAM atyaMta namratA Ave tyAre te kevaLa prabhune zaraNe jAya che, ne dharmamArgano - bAhyAcAra vagereno - tyAga kare che. (kema ke ene dehanuM abhimAna ja rahetuM nathI, dehane aMge paDelA jAtibheda te visarI jAya che.) dehAbhimAna rahe tyAM sudhI to jJAna paNa na thAya. je mANase namra che, jemane kazuM abhimAna nathI, temano adha:pAta thatuM nathI. tethI, he prabhu, tamAruM caraNa ja temanA pApano nAza kare che, tema ja tamAruM cintana, tamAruM darzana, tamAre sparza, ane tamAruM AliMgana ja temanA pApano nAza kare che.'33 vaLI kahyuM che: mArAmAM viveka, dhairya, bhakti, emAMnuM kazuM nathI; huM pApamAM atizaya racyopacyo chuM, ne dIna chuM. eTale mAre mATe to kRSNa e ja karavAnuM ThekANuM che."34 emanA jevA mahApuruSe A vacano uccAryA, te ApaNe jevA alpa manuSyoe te puNyazALI hovAnuM abhimAna ja kyAM karavAnuM rahyuM? bhagavAnane sarvabhAve zaraNe javAno, tene sarvasva samarpaNa karavAne, jAti, varNa, dhana, tapa,jJAna Adi kazAnuM ja abhimAna na rAkhavAne, A je bhavya upadeza AcAryazrIe karela che tene lIdhe ja emaNe batAvelA mArgamAM harijano ne musalamAna sudhdhAM sarvano praveza thaI zakyo che. bhAgavatane AcAryazrIe cothuM prasthAna' gaNI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 maMdira praveza ane zA tene gItA, upaniSada ane brahmasUtranA jeTaluM ja pramANabhUta mAnyuM che. eTale bhAgavatanI pAchaLa (prakaraNa 8mAM) batAvelAM vacane ahIM savizeSapaNe lAgu paDe che. are, je mArgamAM kahyuM che ke ajagara jevI adhamamAM adhama yoni paNa, prabhucaraNanA sparzanA prabhAvathI, zuddha thaIne bhagavabhA vidyAdharano deha prApta karI zake che, te mArgamAM zvapAka ane cAMDAlane viSe te zaMkA ja kyAM rahI? ajagaranA karatAM te cAMDAla napAvaTa nathI ja ne? je ajagarane prabhucaraNanA sparzane adhikAra hato, te mAnavadehadhArI cAMDAlane kema na hoya ? TippaNe 1. vaiSNavatvaM hi sahaja tato'nyatra viparyayaH / puSTipravAhamaryAdAbheda 21. 2. ahaMtAmamatAnAze sarvathA nirahaMkRto / svarUpastho yadA jIvaH kRtArthaH sa nigadyate // bAlabodha 7. 3. bhaktAnAM dainyamevaikaM haritoSaNasAdhanam / bhA. su. 10; 29; 1. 4. kauNDinyo gopikAH proktA guravaH sAdhanaM ca tat / bhAvo bhAvanayA siddhaH sAdhanaM nAnyadiSyate // saMnyAsanirNaya 8. 5. iti zrIkRSNadAsasya vallabhasya hitaM vacaH / / antaHkaraNaprabodha 10. 1. abhimAnazca satyAjyaH svAmyadhInatvabhAvanAt / ___ vivekadhairyAzrayanirUpaNa 3. 7. sarvaM saheta paruSaM sarveSAM kRSNabhAvanAt / ta. dI. ni. - sarvanirNaya 230. 8. sarvoddhAraprayatnAtmA kRSNaH prAdurbabhUva ha / ta. dI. ni. - prakAza 1. 9. kAlAdisAdhanApekSArahitaH sarvato'dhikaH / phalataH sugamazcaiva sarvathA phalasAdhakaH // ta. dI. ni.- sarvanirNaya 69. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ valabhAcArya 141 prakAza - bhAgavatArthastu na tAnapekSate nityatvAt sarvAdhikAratvAt sulabhatvAcyetyAha / 10. brahmasaMbandhakaraNAt sarveSAM jIvadehayoH / sarvadoSanivRttirhi doSAH paJcavidhAH smRtAH // sahajA dezakAlotthA lokavedanirUpitAH / .. saMyogajAH sparzajAzca na mantavyAH kathaMcana // siddhAntarahasya 2, 3. 11. pUjAyAmabhiSekAdyartha mantrAdisaMskRtajaleSvasaMskRtajalAdisaMyoge saMyogajo doSo bhavati / tathaivAsAditapAtrAdipadArthAnAM puSpagandhAdInAM teSAM strIzcadrAdisparze'pi sparzadoSo bhavati / cakArAdanye'pi naivedyAdiSvapyAgantukA dRSTayAdidoSA uktAH / evaM pUjAmAgIyAndoSAnandya bhaktimArge teSAM nirAkaraNamAhuH, na mantavyAH kathaMcaneti / te doSA bhaktimArge na mantavyAH, na gaNyAH / yadyapi 'na mantabyA' ityetAvatApi nirAkaraNasiddhAvapi punaH kathaMcaneti pUjAmArgAyoktadoSANAM bhaktimArge saMbhAvanApi nAstItyarthaH / doSasaMbhAvanAyA apyabhAve brahmasaMbandhakaraNAdityasAdhAraNo hetuH. pUrvamukta ev| . . . ityAdivacanato bhaktimArgaH svata eva sarvadoSanivartakaH / - valabhakRtaviti. . 12. bhagavati sa harAvananyacetA bhRzamalino'pi virAjate manuSyaH / 13. sahajAH zudatvakirAtAdayaH / 14. dehena saha jAyante jIvenApi tathA punaH / / te hi zUdratvasaMsAritvAdayaH sahajA matAH // 66. nairantaryeNa saMvAsazayanAsanabhojanaH / mlecchadAdisaMyogastajjAH saMyogajAH smRtAH // 80 * sparzajAH sparzamAtreNa prAyazcittaM vidhIyate / yatra cANDAlapatitAdInAM te tAzA matAH // 81 etAdRzasya yogasya sakRtkaraNamAtrataH / ayogyAnAM ca yogyAnAM sarveSAmadhikAriNAm // 42 strIzUdradvijabandhUnAM brAhmaNAderapi svataH / zAnAzAnavibhedena hInamadhyamakAriNAm // 43 bha-10 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdirapraveza ane zAstra zrIkRSNasAtkRtAsanAmuttamAdhikRtAvapi / bhavati brahmasambandhaH samatvAtsakalAnprati // 44 puruSottamarUpatvAnna cintA tadanugrahe // 45 zrIharirAyakRtavivRti 15. bhagavandrajanaM kartumudyato yo jIvaH sa tatkAlaM zuddho bhavati / tasya zuddhajIvasya mayA saha sambandhaH kAryaH / . . . jIvamAtrasya bhagavandrajane'dhikAraH / zrIviThThalezvarakRta TIkA 16. viSayAkrAntadehAnA nAvezaH sarvathA hareH // saMnyAsanirNaya 6. 17. saMtyajya sarvaviSayAstava pAdamUlaM bhaktAH / bhA.10,26,31. 18. ekAdazendriyANAmapi. viSayAstyaktAH savAsanAH / anyathA pAdamUlaprAptireva na syAt / bhA. su. 10,26,31. . 18. asminbhAgavate zAstre pUrvadehasya nAzanam / nApekSyate yataH sarve bhattimArgAdhikAriNaH // bhA.su.3,1,1. 20. gopanahAsa : '252 manI pAnI prastAvanA, 5.8, 10. - 21. mantraratnAnusandhAnapUrvaka tasya sAdaram / bhagavatpAdayorAtmanikSepalyAga ucyate // AcAryAdhInavRttistu yAvajjIvaM bhavettadA / yAvaccharIrapAtaM tu dvayamAvartayenmanum // nArAyaNasaMhitA 22. vallabhasaMpradAyamAM brahmasaMbaMdha letI vakhate belAto samarpaNane ra mantramA pramANe cha: , sahasraparivatsaramitakAlajAtakRSNaviyogajanitatApaklezAnandatirobhAvo'haM bhagavate kRSNAya dehendriyaprANAntaHkaraNAni taddharmAzca dArAgAraputrAptavittehAparANi AtmanA saha samarpayAmi, dAso'ham , kRSNa, tavAsmi / - (tAtparya :- hajAra varSathI kRSNathI chUTA paDelA chavane AnaMda tihita thaI gayela che, tethI te jIva bhagavAna zrIkRSNane uddezIne kahe cha / samapan hai, diya, prANa, mane mata:29 mA adhAnA dhA; zrI, 7, putra, 95, na tyA-2 madhu, bhAsa AtmA sAthe, Apane huM samarpaNa karuM chuM. huM dAsa chuM; he kRSNa! huM tabhAra chu.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vallabhAcAya 147 -511. 6. laTTa : 'brahmasUtrAnubhASyAnuvAha ' ( prathamAdhyAya ), GapohUghAta, pR. 26-7. 23. mantradvayamasmatsaMpradAye zaraNamantramAtmanivedanamantrarUpam / ataH zUdrasAmAnyenApi bhagavanmantropadezo grAhyaH / tathA gurusakAzAt zrIbhAgavatagItA mahAbhAratAdInAM svAcAryAdikRtagranthAnAM ca zravaNena bhaktidAya brahmajJAnamapi sampAdanIyaM bhagavatsevAdikaM ca kAryam / zUdrasyaitacchravaNAdhi - kArastu viSNusahasranAmabhASye zUdraH sukhamavApnuyAdityAdau zaGkarAcAryairapi darzitaH / tathA : - devo'suro manuSyo vA yakSo gandharva eva ca / bhajanmukundacaraNaM svastimAn syAdyathA vayam || ityAdibhi: saptamaskandha saptamAdhyAyAdivacanairbhagavadbhajanasya sarvAdhikArakatvam / anyatra spaSTatayA caturNAmapi varNAnAM gurukRSNArcanaM paramityAdiSu zUdrasyApi bhagavadbhajanAdhikAritvaM sadasacchUdrasAdhAraNyena varNitamevetyalaM vistareNa / ataH sadasacchUdrasAmAnyamupadezyam / -gaddulAlajI : satsiddhAntamArtaNDa, pR. 174- 5. 24. bahirmukhA hi dharmazAstrajJAH, zArIrameva dharma svadharmamAhuH, na tvAtmadharma bhagavaddharmaM vA / yataste'nAtmavidaH / bhA. su. 10; 26; 32. 25. gopya iti / na hi tAH zAstreNa bhagavadIyA jAtAH kintu . svabhAvena / bhA. su. 10; 27; 35. 21. svabhAvato jIvAnAM bhagavAneva bhartA / bhA. su. 10; 26; 24. sarakhAve : * mA~dAmAgamAM pApakSaya pachI, zuddha thayA pachI zaktinA adhikAra thAya che; puSTabhagavadIya sadA sadA zuddha che. maryAdAmA mAM jJAnAdinuM paNa sahakAritva che; puSTimArgamAM bhakti nirapekSa svataMtra che. * viDitabhArga - vaiDimbhArga - Arya bhArga - sAdhanAmArga - prbhaarmArga ityAdi abhidhAnathI prAcIna sanAtana maryAdAmArga suprasiddha ja che, avihitamAga -- svataMtramA bhajanAnandarasamA -- kRpAmAga --ni:sAdhanamArga -- phUlamA -- prameyamArga nirupadhisnehamAga tyAdi abhidhAnathI atiprasiddha puSTimArga pramANamA thI atyaMta vilakSaNa che. kRtisAdhya ( jIvanI svakIya kRtithI sAdhya ) jJAna-bhaktirUpa sAdhana zAstramAM jaNAvelAM che. te sAdhana vaDe mukti e maryAdA. zAstrokta 4.. -- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 mariveza ane zA jJAna-bhakti-sAdhanarahita jIvane paNa bhagavAna svasvarUpabalathI svaprApti karAvI le te puSTi kahevAya che. sAdhana vinA (chavakRta sAdhana vinA) svarUpabala vaDe ja bhagavAna kArya kare, javanuM sakala kArya siddha kare, e puSTi. sAdhanakrama vaDe muktIcchA maryAdAmArgIya maryAdA che. vihita-vaidika-sAdhana vinA ja muktIcchA puSTimArgIya maryAdA che. puSTimArga anugrahamAtrasAdhya che, pramANamArgathI vilakSaNa che. maryAdA ane puSTi ema be bhedathI aMgIkAra be prakAranA kahevAya che. temAM anya sahakArInI je apekSA te maryAdApakSamAM, puSTimAM to anyanI apekSA ja nathI." -maganalAla gaNapatarAma zAstrI : 'zupatisiddhAntahI5', 5. 184-5. 27. caraNAravinde sahajo rasaH / bhA. su. 10; 29; 7. 28. iyaM ca lIlA svarUpAnandarUpA tAdRzyeveti sarvAtmabhAvarahiteSvetadanubhavAyogyatvAt / bhA. su. 10; 26; 16. 28. bhagavAnAtmIyatvena parigRhNAti, AtmatayA sphurati, svAnandaM tebhyaH prayacchati / bhA. su. 10; 26; 31. 30. ajAtapakSA iva mAtaraM khagAH / . stanyaM yathA. vatsatarAH kSudhArtAH / priyaM priyeva vyuSitaM viSaNNA manoravindAkSa dikSate tvAm // bhA. 6; 11, 26. 31. doSanivAraNe hariguNagAnameva sAdhanam / bhA. su. 10; 27, 44. 32. AtmA nadI saMyamapuNyatIrthA satyahadA zIlataTA dayormiH / tatrAvagAhaM kuru pANDuputra na vAriNA zubhyati cAntarAtmA // vA: AtmA nadI bhArata puNyatIrthA satyodayA dhRtikUlA dayomi / tasyAM snAta : pUyate puNyakarmA puNyo hyAtmA nityamaloma eva // udyoga. 40; 21. . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ valabhAcAya 149 33. tava caraNaprasAdAdeva namrANAM pApaM gacchati / tatrApi dehinaH / prakarSaNa natatvena dharmamArgAdiparityAga uktaH / dehAbhimAnasya vidyamAnatvAna jJAnamapi / praNatAnAM hi nApyadhogatiH / atastava padameva teSAM pApanAzakaM cintitaM dRSTaM spRSTamAliGgitaM vA / bhA. su. 10; 28, 7.. 34. vivekadhairyabhaktyAdirahitasya vizeSataH / . . pApAsaktasya dInasya kRSNa eva gatirmama // zrIkRSNAzraya 9. 35. rAdhApana : '... vA. 2, pR. 759. 31. sa vai bhagavataH zrImatpAdasparzahatAzubhaH / bheje sarpavapurhitvA rUpaM vidyAdharArcitam // bhA. 10, 31; 9. vidyAdharANAM devarUpo jAtaH / sarvApakRSTA sarpayoniH / sarvottamA bhagavadIyA / evaM caraNaprabhAvaH / . . . sarpavapuparityAge pApanAzo hetuH / guNAdhAne'pi tattparza eva hetuH / * * * caraNaraja eva sAmagrIsaMpAdakam / bhA. su. 10, 31; 9. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zaiva saMpradAya 2 " bhaktimArgamAM jevA viSNunI upAsanAne tevA ja zivanI upAsanAne paNa saMpradAya cheka prAcIna kALathI cAlyeA Ave che. ' zivabhAgavata' e nAma zivanA upAsakAne viSe pata`jalae emanA mahAbhASyamAM vApareluM che.1 RgvedanA rudra te yajuvedamAM ziva bane che; 2 ane taittirIya AraNyaka kahe che ke vizvamAM je kaI che te badhu ja rudrarUpa che. zvetAzvatara upaniSadamAM ane IzvarAmAM paNa zreSTha evA mahezvara ', ane devAmAM zreSTha deva" kahelA che.4 mahAbhArate batAvyuM che ke ziva te ja viSNu che, ane viSNu te ja ziva che; ane je viSNunAM nAma te zivanAM nAma che, ane je zivanAM nAma te viSNunAM nAma che.pa Ama zivanI upAsanA e RgvedanA jeTalI prAcIna teA che ja. mehAM-jo-DArAmAM maLelA avazeSAmAM devInI mUrtie te| maLe ja che; paN uparAMta zivajInI ke temane maLatA eka devanI mUrtie paNa maLI. che. A devane traNa meDhAM che, ane te pAdapIra para padmAsana vALIne beThelA che. temaNe mRgaca Asana karyu che, ane hAthI, vAdha, geDe te pADeA temanI AsapAsa kheDelA che. A parathI keTalAka to ema paNa mAnavAne prerAyA che ke ziva ane zaktinI bhaktibhAvavALI upAsanA, ene hiMdu dharmInuM prAcInatama rUpa gaNI zakAya.'7 zivanuM liMga te agninI jvAlAnuM ja sthUla rUpa che. C. ' * A AkhI kalpanAnI bleDe himAlayanuM smaraNu sarasa rIte vaNAI gayeluM che. ApaNI icchA heAya ke na heAya, paNa zivajInI kathA sAMbhaLatAM ApaNane vedanA mahAyuga cAda Ave che. AryAM haju bahArathI hiMdamAM AvatA baMdha thayA naheAtA. Aje yajJanA divasa che. jaMgalamAM eka jagAe khullI jagA che, tyAM prAjane ne purohitA maLyA che. vedamantronA vaiSa " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaiva sapradAya 151 cAlI rahyo che, ne pracaMDa agnimAM Ahutie apAya che. lAkAnA klAka sudhI, keTalIka vAra te divaseAnA divasa sudhI, agninI zuddha javALA bhaDabhaDa baLe che. eagni hAlAI jAya te pachI paNa lAMbA vakhata sudhI e vizALa yajJakuMDamAM garama sapheda bhasma paDI rahe che. kyAreka emAMthI ekAda jhAMkhA taNakhA nIkaLe che; ane bhasma jANe nisAsA nAkhIne mRtyunI zAMtimAM DhaLI paDe che. IzvaranI upAsanA ne jagatanA tyAga sUcavavAne A bhasma zarIre cALavA mATe ahI' sauthI paheluM kANuM AvyuM hatuM ? guphA ke ja*galamAM jaI dhyAnamagna thanAra pahelavahelA jogI kANu hatA ? dhyAnamAM beThelA e jogInA vALanI jaTA thaI gaI, tenA nakha vadhIne lAMbA thaI gayA, tenuM zarIra kRza thaI gayuM, chatAM enI samAdhimAM bhaMga paDayo nahIM'. AvA bAhya rUpanI kalpanA bhale game te rIte pedA thaI hAya, paNa bhAratanI pratibhAe sekaDo varasathI A citranuM ja varNana karyuM che -- zarIre bhasmanA lepa karanArA, jaTAdhArI, AkhA jagata pratye udAsIna, ane kevaLa cintanamAM magna, evA zivajInuM ja raTaNa teNe kyuM che. AryaMne peAtAnAM bhramaNeA daramyAna himAlayanuM satata darzana thatuM hatuM. hAmahavanavALe| yajJa e temanA mukhya dharmAMvidhi hatA. eTale temanAM manamAM A be kalpanAo kAyamanI sa`LAI gaI. yajJAgninI jvALAe himAlayanA jevI naheAtI ? e javALAo nagAdhirAjanA zikharanI peThe hamezAM UMce jatI naheAtI ? e agninI bhasma ne himagiri para jAmelA sanAtana tuSAra ene raga eksarakhA nathI? A himAcchAdita zikharo para ja temanA prema kendrita thaI rahyo hovA joIe. e zikharA duniyAthI dUra dura uMce akhaMDa zAntimAM virAje che. tyAMnI ThaMDI bhayaMkara che. ane chatAM emanuM saundaryAM zabdothI vavI zakAya evuM nathI. e zikharo kAnA jemAM lAge che ? vAha, kema, e bhasmadhArI, dhyAnamagna, maunI ne eklavAyA kAI mahAna ceAgInA jevAM che : e zikhare zivajInA jevAM -- mahAdevanA jevAM dekhAya che : A vicAra para pahoMcyA pachI, hiMdu mAnase jAtajAtanAM rUpe ne pratIkA ghaDI kADhavAM. emAM keTalIka vAra agninI jvALAnI, keTalIka vAra nagAdhirAjanI, ne keTalIka vAra yAgI sanyAsInI kalpanA pradhAna pada bhAgave che-- e badhI kalpanAe bhegI thaIne zivajInuM Akhu rUpa ghaDAyuM che. yajJanA agninAM lAkaDAM vRSabha para khaDakIne laI javAmAM AvatAM; e parathI vRSabha zivajInuM vAhana banyA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra maMdira praveza ane zA parvatenI upara candranI rekhA camake che; mATe zivajI pote candramaulIzvara che. zivajI ghaNuM sAdI cIjothI rAjI thAya che. zItaLa jaLane abhiSeka, capaTI cokhA, ne betraNa bIlIpatra caDAvyAM, eTale zivanI pUjA pUrI thaI. paNa cokhA ne pANI sAva cokhAM hovAM joIe. bIlIpatra e paramAtmAnI trimUrtinuM sUcaka che. agninI javALAne jarA vadhAre najIkathI juo, to eka vastu bahu spaSTa dekhAya che. e vALa sapheda che kharI, paNa ene kAMThala bhUro che - dIvAsaLI saLagAvIe tyAre paNa ApaNe dhoLI jyota upara bhUro kAMThale joI zakIe chIe. eTalA mATe gaurAMga evA zivajI te nIlakaMTha paNa che." 8 AgaLa jatAM A saMpradAya "mAhezvara saMpradAya' nAme oLakhAyo, ne tenA cAra peTAvibhAga I. sa.nA navamA sikAmAM paDyA hatA. e cAra vibhAga te zo, pAzupata, kANike, ane kapAlike. A uparAMta kAlamukha e nAmanA eka peTAvibhAgano ullekha paNa kyAMka Ave che. kApAlike ne kAlamukho upAsanAnA ghaNuM bhayaMkara ne jugupsA upajAve evA prakArone anusaratA. pAzupata saMpradAyano ullekha mAdhavAcAryo temanA "sarvadarzanasaMgraha'mAM nakulIza-pAzupata darzana" tarIke karyo che. nakulIza ke lakulIza te gujarAtamAM narmadAkAMThe kAyAvatAra athavA kAyAvarohaNa gAmamAM vasatA eka brahmacArI hatA, ne temanA dehamAM zive praveza karela ema kahevAya che. A kAyAvarohaNa te vaDodarA rAjyamAM AveluM atyAranuM kAraNa che.10 zaiva saMpradAya jude jude vakhate dezanA sarva judA judA bhAgamAM pracalita hatuM, e darzAvanArA aitihAsika purAvA puSkaLa maLe che. atyAre je zivapUjA cAle che te purANomAM varNavelI sAdI saraLa zivapAsanAne anusare che; pAzupata vagere peTA samUhe ne tenI upAsanAo bhUMsAI gayAM che. dakSiNa bhAratamAM ziva saMpradAyane je vikAsa thayo temAM, vaiSNava ALavArone maLatA, aneka saMta thaI gayA che. temaNe tAmila bhASAmAM ziva saMpradAyanA Agama graMtho lakhyA. A saMtemAM cAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeva saMpradAya mukhya gaNAya che - tirunAvukkarasu (athavA apAra ), jJAnasaMbadha, sundaramUrtAi, ane mANakkavAcaka. AmAMnA apAra, je I. sa.nA sAtamA saikAmAM thaI gayA, te dakSiNa ArkaTa jillAnA eka gAmaDAmAM vasatA eka zrImaMta vellALa (zuddha) kuTuMbamAM janmyA hatA. te pahelAM jaina, ane pachI ziva, saMpradAyamAM dAkhala thayelA. emanA samakAlIna paNa uMmare ghaNuM nAnA zava saMta jJAnasaMbadha emane "apAra' (bApu) kahetA, te parathI A vRddha saMta "appAra' e nAme ja prasiddha thayA. te eka kaupIna ja paheratA. emanI mAlikInI vastumAM mAtra eka jhADu hatuM, tenA vaDe e saMta maMdiramAM saphAI karatA. jJAnasaMbadha jAte brAhmaNa hovA para apArane page lAgatA. trIja saMta sundara zivanI pUjA karanAra brAhmaNa jAtimAM janmelA, chatAM temaNe pArvatI nAmanI eka brAhmaNetara trI, je zivanI parama bhakta hatI, tenI sAthe lagna kareluM. A zivabhaktonI paraMparAmAM eka . rAjA paNa hatA. harijana saMta naMdanI vAta ghaNuM jANItI che. cidaMbaramamAM AvelA naTarAjanA maMdiramAM darzane javA te ati Atura hato. tene mATe teNe ghaNAM kaSTo veThelAM, ane chevaTe naTarAjanAM darzana karelAM paNa kharAM. AnaMdanI vAta e che ke naTarAjanuM A prasiddha maMdira have harijano mATe khulluM thayuM che, ane naMdanI tapasyA phaLI che. dakSiNanAM ghaNAM zivamaMdiromAM naMdanI mUrtinI paNa pUjA thAya che. tiruvalluvAra nAmanA zivabhakta jAte harijana hatA. tirunIlakaMTha yaLapAnAra nAmanA bIjA eka bhakta paNa nIca gaNAtI eka jAtinA hatA. saMta jJAnasaMbadha pravAse jatA tyAre A bhakta ne temanAM patnI haMmezAM temanI joDe jatAM. be prasaMge A bhakta meTAM maMdiranI bahAra kIrtana karatA hatA tyAMthI temane, zivajInI AjJAthI, cheka maMdiranA garbhagRhamAM laI javAmAM AvelA.11 A ziva saMpradAyanA karatAM vadhAre samRddha, athavA kalpanAnI dIpti, bhAvanAnI utkaTatA, ne zabdanA lAlityamAM AnAthI caDI jAya evuM, bhaktisAhitya jagatamAM kaI saMpradAye pedA karyuM nathI.' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zA siddhiyAra nAmanA eka ziva bhakta kahe che: "jene AkhI mAnavajAti viSe prema nathI tene ziva pratye jarAye prema nathI." tirumaMtramAM kahyuM che ke "ziva ane prema be judA che ema je leke kahe che te ajJAna che." "mANiwvAcakAre jAtibhedanA niyama pratye anAdaranI vRtti keLavI nahatI, paNa pachInA ze- paTTanAyu piLe, kapilAra, ane telugu kavi temaNA - jAtinA pratibaMdhonI TIkA kare che. tirUmUlAre kaheluM ke jema Izvara eka che tema jAti paNa eka ja che."13 tirasUlAra jAte pAradhI hatA. A saMpradAyamAM pazupA nAmanAra nAmanA eka prasiddha bhakta thaI gayA che. te pAradhI hatA, ne temanuM mULa nAma tirUNama hatuM. eka vAra vanamAM zivanI mUrti joI tenA manamAM bhaktibhAva Upajyo. pachI to roja e liMganI pUjA kare. pUjAnA vidhinI ene kazI khabara nahIM. nadImAMthI moDhAmAM pANI bharI jAya, tene kogaLe mUrti para kare. vALamAM vanaphUla ghAlI lAve, te kADhI liMga para caDhAve. rAMdheluM mAMsa ApyuM hoya, te sAruM che ke nahIM e jovA cAkhI jue ne pachI zivane dharAve. enI AvI pUjA joI mUrtinA pUjArI brAhmaNane duHkha thatuM. teNe manathI ziva AgaLa phariyAda karI. zive tene svapnamAM darzana daI kahyuM: "vidvAna ne vedapAThI brAhmaNanI pUjA karatAM mane A abudha pAradhInI AvI vidhihIna pUjA vadhAre game che, kema ke enI bhakti kharekhara sAcI che. tAre enuM pArakhuM jevuM hoya to kAle jeje.' bIje divase tiNama Avyo. jue che to mUrtinI jamaNI AMkhamAMthI lohInI dhAra vahe. e jotAM ja pAradhIne eTaluM duHkha thayuM ke tene mUrchA AvI gaI. mUcha vaLI eTale tIrakAmaThuM hAthamAM lIdhuM; eTalA mATe ke kaI badamAsa zivane pajavato dekhAya to tene jIva lauM. paNa zivanI AMkhamAMthI lehI baMdha na thayuM. pAradhIe pitAnI jamaNI AMkha kADhI zivanI jamaNI AMkhanI jagAe mUkI dIdhI. zivanI AMkhamAMthI lehI vahetuM have baMdha thayuM. e joI nirNama AnandathI nAcyo. eTalAmAM te zivanI DAbI AMkhamAMthI lohI vahevA lAgyuM. tirNama potAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziva saMpradAya 155' DAbI AMkha kADhavA gayo, eTale mUrtie hAtha lAMbo karI tene rokI lIdho. teNe zivane AMkha ApI, tethI tenuM nAma "AMkha ApanAra mitra' (kaNAppA) paDyuM. enI A kathA tAmila ane telugu banne bhASAmAM aneka prasiddha kavioe varNavI che. 14 AvA ja eka zivabhakta vyAdhanI kathA cAle che. eka garIba vyAdha hato. eka vAra Akho divasa kaze zikAra na maLyo, eTale nirAza thayelo. rAta paDI gaI hatI. ghara ghaNuM dUra hatuM. jaMgalamAM te sAva ekale hato. pAse bIlInuM jhADa hatuM. tenI DALIo cheka jamIna sudhI nIcI namelI hatI. vyAdha jaMgalI jAnavarothI bacavA jhADa para caDIne nirAMte beTho. DALIonA jhuMDa para lapAIne paDyo hato tyAM ghera bhUkhe maratAM bairI chokarAMnuM smaraNa thayuM. emane viSe manamAM dayA UpajI ne AMkhamAMthI AMsunI dhAra cAlI. AMsu bIlInA pAna para paDyAM, ne enA bhArane lIdhe pAMdaDAM kharIne nIce bhaya para paDyAM. paNa bIlInA jhADa nIce zivaliMga hatuM. pelAM AMsu ne sAthenAM pAMdaDAM e liMga para paDyAM. rAte eka kALe nAga jhADa para caDyo ne vyAdhane Do. devadUto AvyA, enA AtmAne kailAsamAM laI gayA, ne ene zivanA caraNa AgaLa mUkI dIdhe. kelAsamAM zorabakora thaI rahyo. ekasAmaTA savAla para savAlo puchAvA lAgyA: "A vanacara ahIM kema Avyo che? eNe mAMsa nathI khAdhuM? eNe vedamaMtro sAthe homahavana karyo che? e zuM dharma samajato hato ?' paNa mahAdeve saheja AzcaryathI e badhA sAme najara nAkhIne pUchayuM: "eNe bIlIpatra ne AMsu vaDe mArI pUjA karI hatI ke nahIM?" evA e bhagavAna AzuteSa che. kuraLa nAmanA prasiddha tAmila dharmagraMthanA kartA brAhmaNadharmo hatA kharA, paNa te nIca gaNAtI jAtinA hatA, ema mAnavAne vAjabI kAraNa maLe che."15 A ziva bhakto maMdiramAM bagIce karIne, maMdira vALIne, yA phUlanI mALA banAvIne - ema kaMI ne kaMI zArIrika zrama karIne, maMdiramAM pitAnI sevA ApatA. A saMpradAyanAM thoDAMka nAnAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 saddhipraveza ane zAstrA madarAmAM paDAram -- arthAt brAhmaNetara razaivA pUjArInuM kAma kare che.16 - aka athavA - A saMpradAyamAM zivabhakta strIo paNa ghaNI thayelI che. temAM avvaI, kAraLa amaiyara vagere vizeSa prasiddha che. umApati zivam nAmanA eka brAhmaNa bhakta, je cidaMbaramanA naTarAjanA pUjArI hatA, temane vanuM abhimAna jarAye nahotuM. temaNe eka harijana bhaktane zaiva saMpradAyanI dIkSA ApelI, ne temane tatkSaNa zivA sAkSAtkAra karAvelA. tayumanavAra nAmanA eka sata paNa vellALa ( 6 ) jAtinA hatA. 17. vaidauli nAmanA eka vidvAna brAhmaNe antyaja kanyA sAthe lagna kareluM. tenI satimAM chokarAchokarI maLI sAta bALake thayAM. adhAM vidvAna ane zAstrana thayAM. sAtee judA judA viSaye para tAmila bhASAmAM uttama granthe! lakhelA che. emAMnI eka bahena anva te kaviyatrI hatI, te teNe zivabhaktinAM ghaNAM pado lakhyAM che. te uparAMta te aneka zAstrAmAM niSNAta hatI. dareka zAstra upara tene eka eka grantha che, ane nItizAstra upara teA traNa grantha che. tenA eka bhAI tirUvalguvAra, je prasiddha zivabhakta hatA, temane viSe kahevAtuM ke tirU jevA teA eka ti ja che, arthAta enA joTA nathI. A sAteya bhAIbahena Avana avivAhita rahelAM. A badhAM antyaja mAtAnAM satAne! Aje dakSiNa bhArata emanI smRtine pUje che, ne emane viSe sakAraNa garva le che. 'namaH zivAya' e paMcAkSarI matranA jApa karavAne kAI paNa jAtine mATe niSedha nathI, e ApaNe pAchaLa joI gayA chIe. bhaktimArganA A saMpradAyamAM paNa varNa ane jAtinA bhedane gauNa mAnavAmAM AvelA che. brahmasUtra para bhASya lakhanAra AcArya zrIka eka vacana TAMkyu che, tene atha e che ke ziva nAmane uccAra karanAra caMDAla hoya te!paNa tenI sAthe vAta kare, tenI sAthe rahe, tenI sAthe bheAjana kareA.'18 " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zava sapradAya 157 skaMdapurANamAM kahyuM che : 'kUtaruM marI jAya tyAre tenA zarIra para rudrAkSa hoya te! te paNa drapadane pAme che, te pachI mANasanI te! vAta ja zI?'19 rudrAkSa paheravAnA adhikAra mAnavamAtrane che, ema paNa pAchaLa kahyuM che. zivanI pUjA eTalI saraLa che ke mATInuM nAnuM liMga ( pArthiva ) banAvIne pUjA kare teAye cAle. vaLI kama mAgIee janmamaraNane aMgenAM bhUtakanI ghaNI aTapaTI vyavasthA karI mUkelI. e lekeAnA mata pramANe te e divaseAmAM devanI pUjA paNa na thAya. paNa zivabhaktAe kahyuM ke eve pratibandha zivanI pUjAne lAgu paDatA nathI; bhagavAnanI pUjA karavAmAM vaLI sUtaka kevuM? ? 20 6 : A saMpradAyanA ja eka sundara blekamAM kahyuM che devI pArvatI amArI mAtA che. deva mahezvara amArA pitA che. zivanA bhaktA amArA AMdhavA che. ne traNe bhuvana amAre svadeza che.'21 vaLI ethI paNa AgaLa jaI ne kahyuM che ke puruSA badhA zaMkararUpa che, te strIe badhI mahezvarIrUpa che.'22 e zaMkarane, ane e mahezvarIne, tA AdarapUrvaka praNAma ja karavAnA hoI zake; temane tiraskAra karavAnA na hoya! A je uttuMga bhAvanA che tenI joDe UMcanIcabhAvane meLa kAI rIte besI zakatA nathI. vaLI zivajInuM svarUpa paNa kevuM che! kAI kahe che ke zubhraM tuSArathI AcchAdita evA nagAdhirAja himAlaya te ja gaurAMga mahAdeva che. mahAdeva bhAratanI uttaramAM birAje che; devI pArvatI kanyAkumArInA rUpamAM bhAratane cheka dakSiNa cheDe evAM che ( A mandira 1966thI hirajanone mATe khulyuM che); te e maLIne bhAratanuM rakSaNa kare che. viSNu mATe rAjAdhirAja che. ene ghera vaibhavane ane kADhamADhane pAra nathI. ene tyAM darabAra che, te darabArIe paNu che. ene maLavAnA samayeA paNa niyata karelA. enuM dana game tyAre na thaI zake. paNa zaMkara te| akiMcana. e lekanAtha chatAM meATAmAM meTA leAkasevaka che. enA daravAjA cevIse kalAka khullA. ene maLavA mATe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 madirapraveza ane zAstrA " samaya TharAvavAnIye jarUra nahIM. ene tyAM kAI ne * mata jAva na maLe. jagatamAM jene kAI na sadhare evAM dInahIna, tajAyelAM, chaDAyelAM, bhUtapalIta, nAga, sahune e sadharanArA. evA e dayALu hovAthI ene 'karuNAdhdhi' kahyo che. 23 kAma paNa ztranuM du:kha jotAM enuM hRdaya pIgaLe che. tame smazAnavAsI cAMDAlane bahiSkRta gaNA che? te zaMkara kahe che: 'huM paNa smazAnamAM ja vasanAre chuM ne!" citA para suvADelA zamanuM vastra lenAra pratye tamane dhRNA che? to ziva kahe che H e citAnI bharama tA huM mAre zarIre cALu chuM!' tamane zvapati viSe sUga che ? te ziva kahe che: huM pAte zvapati kayAM nathI ? huM pazumAtranA pati chuM, eTale zvAnanA paNa pati chuM ja.' tame cAMDAlane melodhelA kadarUpA gaNI tene tiraskAra kare che ? tA zakara kahe che : 'mAruM peAtAnuM rUpa ja juone! kapALamAM leAcana, mAthe jaTA, gaLAmAM sApa, zarIre gajacama eDheluM ane citAbhasmane lepa emAM zuM rUpa bhayu* che ? cAMDAla e paNa zivanuM ja eka rUpa che. smazAnamAM vasIne zivajI e batAve che ke jyAM lagI mANase mare che te temane bALavA mATe smazAna che, tyAM lagI smazAnanuM kAma karanAra paNa kAka haze ja e 'teA. samAjane eka sevaka che. je te kadarUpe! banIne -- gaLe kALA kAMThalA thavA daI te ~~~ paNa samAjanI sevA kare che te ja zvaranA sAcA sevaka che, ema zivajIe peAte viSapAna karIne batAvyuM che. jagatanA AkhA dhArmika itihAsamAM enA jevA bhavya prasaMge! keTalA haze? kuTuMbane kAje, sadhane kAje, samAjane kAje evA viSenA ghUMTaDA utAranArA jagatamAM haze tyAM sudhI ja jagatanI rakSA thavAnI che. - - -- zivanuM kharuM svarUpa te jANyuM. pArvatIe, kema ke enI pAse bhaktinI dRSTi hatI. ' kumArasaMbhava 'mAM kAlidAse pArvatIne mukhe zivanindaka brahmacArI AgaLa zivanA kharA svarUpanuM je varNana karAvyuM che temAM pAvatI kahe che : e bhale akiMcana rahyA, paNa saMpattimAtranA utpAdaka teA e ja che. e bhale smazAnavAsI rahyA, chatAM trileAkanA nAtha ! e ja che. e bhale bhayaMkara rUpavALA rahyA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaiva sapradAya 151 chatAM emane ziva arthAt kalyANakArI kahe che. leAkeA pinAkInA kharA rUpane jANatA nathI.'24 tAmilanADanA tAMjera jillAnA tiruvallura gAmamAM sa brAhmaNA ' madhyAhnaparAyA' arthAt madhyAhnacAMDAla gaNAya che. kahevAya che ke temane zivane zApa lAgele che tenuM e pariNAma che. enI kathA A pramANe che. tiruvalluranA keTalAka brAhmaNAe eka vAra yana karavAnA, ane e prasaMge zivajInuM AvAhana karI tene pragaTa thaI naivedya AreAgavAnI prArthanA karavAnA, vicAra karyAM. brAhmaNeAnA keTalAka pratinidhie madiramAM padharAvelA zivajI pAse gayA. paNa zive peAtAne sthAnethI khasavAnI nA pADI, te naivedya maMdiramAM lAvavAnuM kahyuM. pachI pAvatIe vacce paDI temane kahyuM ke * zivajI yajJamAM hAjara raheze, paNa game te veza laIne Avaze.' brAhmaNA DeH 0:0 * hA, bhalene game te veze Ave.. amane zeza vAMdhA hoya ?' yajJamAM beThelA brAhmaNAe ceAkhkhAM, DAdha vinAnAM kapaDAM paheryAM hatAM. yajJane agni bhaDabhaDa baLatA hatA. ghInI sugaMdha havAmAM phelAI rahI hatI. zivanA Agamanane gheADI ja vAra hatI. emanA AgamananAM to kaMI cihna dekhAyAM nahIM. paNa barAbara bArane TakAre brahmAe eka cAMDAlane joyA. tenI pITha para DhAranuM maDaduM hatuM, ne pAchaLa tenI strI parAyA (rijana )nA vezamAM hatI, ne joDe cAra kUtarA cAlatA hatA. A hirajana ne tenI strIthI abhaDAvAze e DaranA mAryAM ghaNA brAhmaNeA deATa mUkIne nAThA. paNa e te mahAdeva ja pAvatI sAthe e veze AvelA. cAra kUtarA e cAra veda hatA. mahAdeve naivedya lIdhuM, je sAcA dharmiSTha brAhmaNA yajJamAM besI rahyA hatA temane AzIrvAda ApyA, ane utAvaLe cAlyA gayA. paNa je brAhmaNeA nAsI gayA hatA temane vaNuM bAhya banAvI aspRzya TharAvyA. pachI pAvatInI vinaMtIthI zivajIe kahyuM ke teo rAja aDadhA yAma ( doDha kalAka ) sudhI ja aspRzya raheze. A kharekharI vAta che, te A brAhmaNA hamaNAM sudhI kharekhAta apeAre deDha kalAka aspRsya gaNAtA. have jyAre temaNe rijane mATe ma i khAlyAM te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ $deg sahirapraveza ane zAstrA rijaneAnI aspRzyatA nAbUda karI, tyAre temanI peAtAnI aspRzyatA paNa dUra thaI. dakSiNa bhAratanAM AvAM aneka zivamandira uparAMta, rAmezvara, je bAra jgyAtili gAmAMnuM eka gaNAya che te bhAratanAM cAradhAmamAMnuM eka gaNAya che, te paNa have hirajane mATe khulluM thayuM che. mAtaMgajAti 'aspRzya' gaNAI che. paNa pArvatInuM peAtAnuM eka nAma ' mAtaMgI ' che. AnaMdalaharI nAmanuM svetra, je zakarAcAye racyuM kahevAya che, temAM paNa pArvatIne 'mAtaMgI' kahelI che (nArI mAtanI, vipattimanI mAvatI). dakSiNa bhAratamAM te pAtIne mAtaMgI nAmanI parAyA ( harijana ) strI tarIke pUjavAmAM Ave che. vallI e nAma parAyA ane pAlAra strIomAM sAmAnya che. zaMkaraputra kArtikeya dakSiNamAM subrahmaNyama e nAme pUjAya che, ne tyAM emanI pUjA ghaNI ja lokapriya che. e subrahmaNyama vallI nAmanI eka harijana strIne paraNyA hatA ema kahevAya che. zaktipUjAnA mArgomAM jevA hIna vAmAcArI patha che tevA zuddha upAMsanAvALA dakSiNamA paNa che. Aje dezamAM ghaNAMye devImadirA evAM che jyAM prANIhiMsA karavA devAmAM AvatI nathI. evI zuddha devIpUjAne mATe cheka RgvedamAM paNa AdhAra maLe che. zaMkarAcAye zAkta saMpradAyamAM pesI gayelA keTalAka hIna AcAre| baMdha karAvyA ema kahevAya che, e ApaNe pAchaLa joI gayA. dAkhalA tarIke kAMcI ( kAMjIvarama )mAM evI kathA cAle che ke zaMkare kAmAkSIdevIne naramedha ava karavAnI pharaja pADelI. kAMcInA kAmAkSImaMdiramAM zakaranI mUrti paNa pUjAya che, ne tenA pUjArI nAMmudrI brAhmaNA che. e brAhmaNAne zaMkare malabArathI ahIM ANelA ema kahevAya che.25 mArka taiya purANamAM je 'durgAsaptazatI' che temAM zaktipUjAnuM zuddha rUpa jovA maLe che. bIjA eka agatyanA zlAkamAM kahyuM cheH devInuM puruSarUpe smaraNa karavuM; athavA strIrUpe cintana karavuM; athavA sat, cit ane Ananda jenuM lakSaNa che evA niSkala tattvarUpe tenuM dhyAna dharavuM.'2 " k Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaiva saMpradAya 11 " ' jema zaktinA dhAra rUpanAM vaNunA che tema tenA saumya rUpanAM vanA paNa Ave che, ne temAM kahyuM che ke e devI saumya che, atisundara che, ane sa` saumya vastuo karatAM paNa saumyatara che.'27 tene karuchu hRdayavALI ne kalyANa karanArI' paNa kahI che.28 te AkhA jagatanA bhAremAM bhAre duHkhane nAza karanArI' che.29 te A cittavALI che, ane sahunA upara upakAra karavAne haMmezAM tatpara che.'30 eTaluM ja nahIM paNa e te traNe jagatanuM hita karanArI che, te ahita karanAranuM paNa bhalu kare che; eTalu ja nahIM paNa tenI sAme vera rAkhanArAo upara paNa te te| yA ja tAve che.31 e devI prANImAtranA hradayamAM dayArUpe beThelI che.32 vaLI kaheluM che ke ' jagatamAM je vidyAe che te devInA ja judA judA prakAra che; ane jagatamAM je strIo che te badhI devInAM ja rUpA che.' '33 jagatanI sarva strIe devInAM rUpe che emAM kADhatA apavAda karelA nathI. taMtramArganA eka graMthamAM kahyuM che ke jagajananI evI devInI pUjAne adhikAra sa` vaNune che; nArIne paNa e yeAgya che.34 bhAMDArakare eka zlAkane ullekha karyo che, temAM kahyuM che ke bhairavIcakranI pUjA cAlatI haiAya tyAre varNabheda rahetA nathI; savarNo brAhmaNa nI jAya che; ane e pUjA pUrI thAya tyAre te mANase pAtapeAtAnA mULa varNomAM pharI praveza kare che.35 A mAnA bIjA eka graMthamAM kahyuM che : - antyajomAM paNa je bhakta hoya temane devInA nAmasmaraNane ane tene viSe jJAna meLavavAnA adhikAra che. strI, zUdra ane nAmadhArI brAhmaNa e sahune tantrajJAnanA adhikAra che.'36 vedakALanA eka RSine parama satyanuM darzana thatAM AkhA jagatamAM peAtAnA svarUpanI ja jhAMkhI thayelI, ane te kheAlI UThelA : eha! eha! eha! huM anna chuM. huM anna chuM. huM anna chuM. huM annane khAnAre chuM. huM annane khAnArA chuM. huM annane khAnArA chuM. huM leAkane racanArA chuM. huM ja devA karatAM pahelA utpanna thayA chuM. huM amRtanuM madhyabindu '37 AcAya ma-11 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madivasa ane sArA zaMkare jJAnanI dazAmAM gAyeluMH "mAre vaNe nathI, varNAzramanA AcAradharmo nathI. mAre dhAraNA, dhyAna, yoga vagere paNa nathI. ahaMtA mamatA vagere je adhyAsa anAtmAne viSe rahelA che te mArA manamAMthI chUTI gayA che. eTale huM to have kevala, nirupAdhika evo ziva ja bAkI rahyo chuM. 38 nArada jevA kaI bhaktane yamunAne kAThe pharatAM darzana thayeluM ke prANImAtra viSNu che, ne A aneka jagata te paNa viSNu ja che (mUtAni vigurjunani viSNu); eTale teNe lalakAryuM: "jalamAM viSNu che, sthalamAM viSNu che, parvatanA zikhara para viSNu che. javAlA, mAlA sarvemAM viSNu che. are, A AkhuM jagata viSNamaya che-enA vinAne kAle ThAma kyAMye nathI.39 A je anubhavanI vANuM heya, to e sarvAtmabhAvanI kaMIka jhAMkhI e dharmane mAnanArAonA AcAramAM paNa thavI joIe. DhipaNe 1. rAdhAkRSNanaH "mahAbhArata', pR. 61. 1. 2. cA te rivA tAH rivA vizALI ! ' zivA megI tayA ne mUDa nI vase che guvaikahita 4;1; 20. (he dra! tamAruM je kalyANakArI rUpa che, je dukhamAtrane mATe ' auSadharUpa hAI kalyANakArI che, je muktinuM sAdhana hAI kalyANakArI che, te rU5 vaDe tame amane AnaMda Apo. jethI, he mRDa, ame sukhe jIvI zakIe.) namaH zaMbhavAya ca mayobhavAya ca namaH zaGkarAya ca mayaskarAya ca namaH zivAya ca zivatarAya ca / yajurveda 16,41. (kalyANasvarUpa, jagatane mATe susvarUpa, laukika sukha denAra, mekSa ApanAra, parama kalyANarUpa, ane bhaktonuM atyaMta kalyANa karanAra, tathA temane niSpA5 anAvanAra dvane namaskAra ho!) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhruva sapradAya 138 3. sarvo vai rudrastasmai rudrAya namo astu / puruSo vai rudraH sanmaho namo namaH / vizvaM bhUtaM bhuvanaM citraM bahudhA jAtaM jAyamAnaM ca yat sarvo kSetra starama dvAya no astu / tai. A. 20;26. (vizvamAM je kaMI che te rUpa che. e kene namana DaoN. ke te ja puruSa che; tene namana heA. je vividha vizva thaI gayuM che, thAya che, ne thavAnuM che te badhuM svarUpa ja che. e badhuM rudra ja che. te Ane namana hai.) 4. tamIzvarANAM paramaM mahezvaraM taM devatAnAM paramaM ca daivatam / ve. 6; 7. 5. zivAya viSNupAya viSNune citrarUviSe | vana. 23; 76. nAmAni tava govinda yAni loke mahAnti ca / tAnyeva mama nAmAni nAtra kAryA vicAraNA // harivaMza - maviSyaparva 88660-2. sarakhAve : mAsti hRdaye zarvo bhavato hRdaye tvaham / AvayorantaraM nAsti mUDhAH pazyanti durdhiyaH // 1. pu. vAtAvaka 28; 20. ( viSNu kahe che: mArA hRdayamAM ziva vase che, ne zivanA hradayamAM huM vasuM chuM. amArA premAM kazuM aMtara nathI. mUDha mANase kubuddhivALA che te ja amArI vacce aMtara jue che.) zivasya hRdayaM viSNurviSNostu hRdayaM zivaH / rudrahRdaya upaniSat (zivanuM hRdaya viSNu che, ne viSNunuM hradaya ziva che.) ziva va hari: sAkSAkariravarizavaH smRtaH| rR. nA. 24; 2. (ziva te sAkSAt hAra che, ane hira te sAkSAt ziva che.) : 6. rAdhAkRSNana: dharmAnuM milana', pR. 246. 7. ramezaca', majhumadAra : - dhI kalcarala herITeja oNpha iMDiyA oN. 3, pR. 6. 8. A. mA. dhruva: 'ApaNA dharma ', pR. 67e. zivapAdasundaram H dha zaiva skUla oNpha hiMduIjhama' (1934), pR. 184. 86. nivediMtA : dha veba oNpha iMDiyana lAIpha', pR. 197-2, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madiramaNa ane zA 9. mAhe jaNAvaH | rauvA, varupatA, sAntina, pApAniti . mAmI 22; 27. 10. majhumadAra ejana, pR. 11. A vArtAne Teko ApanArA zilAlekha udepura rAjyamAM ekaliMgajImAMthI, ne maisura rAjyamAMthI, tathA eka trIjI jagAethI maLI AvyA che.- bhAMDArakaraH "veNuvIjhama, vIrama', pR. 116. 11. saccidAnaMdama piLeH "dhI kalcarala herITeja oNpha inDiyA" ve. 2, pR. 237-246. * 12. bArneTaH "dhI hArTa oNpha inDiyA', pR. 82. 13. rAdhAkRSNanaH 'che. phi." vai. 2, pR. 730. 14. kRSNasvAmI AyaMgAra: "sama konTrIbyuzansa opha sAutha ThaDiyA Tu vaDiyana kalcara', pR. 2217. 15. ejana, pR. 131. 16. phArakhyAraH "na AuTalAIna oNpha dhI rilijiyasa liTarecara opha inDiyA', pR. 349. 17. saccidAnaMdama piLeH ejana. - 18. vi vA zAstra vi ti vAraM vata, tena sa , bena saha saMvizet, tena saha bhuJjIta / pra. 8. zrIkaNThamASya 4; 1,16. " 19. sAsare lokapi se kriya yA * soya parva cAti viM punarmAnavo judo . pu. ___20. sUtake mRtake caiva na tyAjyaM zivapUjanam / liGgapurANa 21. mAtA ja pArvatI devI pitA tevo mahezvaraH | bAndhavAH zivabhaktAzca svadezo bhuvanatrayam // annapUrNAstotra 12. 22. vAraH puSpAH sarve jiyaH sarvI mahezvarI ke 23. basa nA vALe zrI mahAdeva mo zaMkarAcArya : zivAparAdhakSamApanastotra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziva samAyaH 24. akiMcanaH sanprabhavaH sa saMpadA trilokanAthaH pitRsadmagocaraH / sa bhImarUpaH ziva ityudIryate vaNI : na santi yAthArthyAvidaH pinAkinaH || kumArasaMbhava 5; 77. mahokSaH khaTvAGgaM parazurajinaM bhasma phaNinaH kapAlaM cetIyattava varada tantropakaraNam / surAstAM tAmRddhiM dadhati tu bhavadbhUpraNihitAM na hi svAtmArAmaM viSayamRgatRSNA bhramayati // zmazAneSvAkrIDA smarahara pizAcAH sahacarAzcitAbhasmAlepaH sragapi nRkaroTIparikaraH / amaGgalyaM zIlaM tava maSatu nAmaivamakhila tathApi smartRRNAM varada paramaM maGgalamasi // mahimnastotra 8, 11. 4 ( De vara ApanAza bhaIzvara ! bhoTA poDiyo, DAMga, DuDADI, galyarbha, asbha, sarpoM, poyarI, me madhI tabhArI vyavahAra thasAvavAnI sAmagrI . tame kRpAdRSTithI. je samRddhi ApA che te ja devAne maLI zake che. paNa je mANasa AtmArAma che, AtmAmAM ja sukha mAnanArI che, tema viSayarUpI mRgatRSNA leAbhAvI zaktI nathI. huM kAmadevanA sa'hAra! tame smazAnamAM phA che. pizAceA tamArA sahacara che. tame zarIre citAbhramanA lepa karI che. mANasAnI khoparIonI mALA gaLAmAM paheraza che. e rIte tamAruM badhu AcaraNu bhale amagaLa DrAya tApaNuM, huM varadAcakra, je mANase tamAruM smaraNa kare che temane mATe tAM tame parama bhaMgasahAya cho.) 25. IzvAra: khelna, pR. 298. 29. purUpa vA smareddevIM strIrUpAM vA vicintayet / athavA niSkalAM dhyAyetsancidAnandalakSaNAm // 27. saumyA saumyatarAzeSa saumyebhyastvatisundarI / du.sa. 1981. 28. kAruNyahRdaya zivAm / du. sa. pUjAmantra 4. 28. vArtAsi sarvajagatAM paramArtihantrI / du. sa. . 4; 100 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zA 30. sarvopakArakaraNAya sadAcittA / du. sa. 4, 17. 31. jagattrayahiteSiNI / du. sa. 4, 40. ahiteSu sAdhvI / du. sa. 4, 19. vairiSvapi prakaTitava dayA tvayetyam / du. sa. 4, 21. 32. yA devI sarvabhUteSu dayArUpeNa saMsthitA / du. sa. 5, 65. 33. vidyAH samastAstava devi bhedAH triyaH samastAH sakalA jagatsu / du. sa. 11, 6. 34. sarvavarNAdhikArazca nArINAM yogya eva ca / gautamatantra 35. pravRtte bhairavIcakre sarve varNA dvijAtayaH / Hist2:2 : 'vaiSpIbha, zaivAbha', pR. 147. 31. antyajA api ye bhakA nAmajJAnAdhikAriNaH / ___ strIzUdrabrahmabandhUnAM tantrajJAne'dhikAritA // vyomasaMhitA 37. hA37 hA3vu hA37 / ahamanamahamannamahamanam / ahamannAdo 27 hamanAdo 2 5 hamannAdaH / ahaM zlokakRdahaM zlokakRdahaM zlokakRt / ahamasmi prathamajA RtA 3 sya / pUrva devebhyo'mRtasya nA 2 bhAyi / te. 3,10,5,6. 38. na varNA na varNAzramAcAradharmA na me dhAraNAdhyAnayogAdayo'pi / anAtmAbhayAhaMmamAdhyAsahAnAt tadeko'vaziSTaH zivaH kevalo'ham // dazazlokI 2. 34. jale viSNuH sthale viSNurviSNuH parvatamastake / jvAlAmAlAkule viSNuH sarva viSNumayaM jagat // brahmANDapurANa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 caitanya 1 bhagavadbhaktinAM dvAra kazA bhedabhAva vinA sarva vargone mATe khullAM che, e bhAgavatadhama ne sa MdezA ApavAnu bhAratanA sAdhusaMteAe ATalA jamAnA thayAM ekadhAruM cAlu rAkhyuM che. baMgALamAM e kAma sauthI vadhAre pramANamAM caitanye (I. sa. 1485-1533) karyuM.. " vastutaH, bhaktimAM varNana ke jAtine --brAhmaNu zUdra hiMdu musalamAna ke strI puruSane ~ bheda nathI ema caitanye pratipAdana karyuM" hatuM.'1 emanA saMpradAyamAM praveza pAmelA sAdhu haridAsa janme musalamAna hatA, te temane advaitAcArye vaiSNavadharmInI dIkSA ApI hatI. ba'gALatI rAjadhAnI gauDa zaheranA kAjIe emane hiranAma gAvAnI manAI karI, te temaNe mAnyuM nahIM, eTale noMdhyA jillAnAM 22 gAmamAM temane jAhera rIte cAmuka marAvelA. chatAM ThAkura hiradAse hiranAma chADayuM nahIM. temaNe peAtAnI dhaniSThA ne suzIlatAthI evI chApa pADI hatI ke brAhmaNa paDitA paNa emane guru tarIke svIkAratAM zaramAtA nahIM.2 te tulasIpUjA karatA. rAja traNa lAkha harinAmane japa karatA, te bhikSAtra para nirvAha calAvatA. leAkeA emane pUjatA. balarAma AcAya nAmanA eka purAhita emanA ziSya hatA. purImAM caitanya ane haridAsanI mulAkAta thaI. hiradAsa caitanyane page lAgyA. haridAse caitanyane kahyuM : * bhagavad, mane aDaze! nahIM; huM hIna pApI chuM, aspRzya chuM.' caitanye javAba dIdhA huM tamane eTalA mATe ahuM chuM ke tamArA sparzIthI huM pAvana thAuM. tamArA jevI sAdhutA mArAmAM nathI. tame te mANasane brAhmaNa saMnyAsInA karatAM paNa adhika pavitra banAvavAnuM sAmarthya dharAvA che.' haridAsanA avasAna pachI caitanya pAte temane purImAM daphnAvavAnI kriyA karelI.4 : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 maMdirapraveza ane zA rAmAnaMda rAya karIne emanA eka bIjA anuyAyI hatA. rAmAnaMda saMnyAsI citanyane maLyA eTale temane page lAgyA. citanya beThelA hatA te UbhA thaI gayA ne kahe: "UbhA thAo ne kRSNa kRSNa bele.pachI pUchayuM: "tame rAmAnaMda rAya che, nahIM?" rAmAnaMda kahyuM : "hA jI, huM nIca zabda chuM, dAsa chuM." baMnenAM hRdayamAM prema UbharAI Avyo hato. rAmAnaMda aspRzya hovA chatAM citaje temane bAthamAM bhIDI dIdhA; baMnene mUcha AvI gaI, ne baMne ya para paDyA. baMnenA moMmAMthI kRSNa eTale eka ja bela avAranavAra saMbhaLAtA hatA. advaitAcArya ane nityAnaMda nAmanA be anuyAyIone citanya kAma soMpyuM hatuM ke temaNe baMgALamAM pharIne bhaktimArgane upadeza karavo, ne temAM nIcAmAM nIcI gaNAtI jAtione paNa samAveza kare.7 * uttara baMgALanA rAmalI gAme sAkara mallika ane dAbIra khAsa nAmanA be musalamAna temanA saMpradAyamAM bhaLyA. A be mULa te mahArASTrI brAhmaNa hatA. temanA pUrvajo baMgALamAM AvIne vaselA. A be jaNa musalamAnanI nokarImAM moTe hade caDelA. te caitanyanA saMpradAyamAM dAkhala thaI saMnyAsI banyA, ne anukrame rU5 gosvAmI ne sanAtana gosvAmI e nAme prasiddha thayA. emanI joDe thayelI mulAkAta viSe citaLe kahyuM hatuM : "teo bhaktazreSTha hatA. kRSNanI emanA para dayA hatI. temanAmAM jJAnabhakti atizaya hatAM. vajIra ane sUbAnA hoddA para hatA, chatAM teo pitAne tRNa samAna halakA gaNatA hatA. emanI namratA joIne paththara paNa pIgaLe. huM rAjI thaye, ne meM emane kahyuM: tame UMcA hoddA para che, chatAM pitAne bahu ja halakA gaNajo. eTale kRSNa thoDA vakhatamAM tamAre chuTakAre karaze.'8 keTalAka kahe che ke rUpa ane sanAtana musalamAna thayelA, ne pAchA hiMdu dharmamAM AvelA. bIjA keTalAka mAne che ke teo musalamAna thayA ja nahotA, paNa musalamAnanA saMsargathI pitAne dUSita ne halakA mAnatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaitanya keTalAka paThANa saMpradAyamAM dAkhala thayelA, te "paThANu vaiSNava " tarIke oLakhAyelA. temAMnA eka bijulIkhAne saMnyAsa grahaNa karelo. citaje je thoDAka saMskRta zleke lakhyA che temAMnA ekamAM kahyuM che : "je mANasa ghAsanA taraNa karatAM namra hoya, vRkSanA karatAM vadhAre sahanazIla heya, bIjAne mAna ApatA hoya chatAM pitAne mAnanI IcchA na hoya, te haMmezAM harinuM nAma levAne lAyaka che.' A namratAnI bhAvanA temanA saMpradAyanuM eka mukhya lakSaNa che. hiMdu samAjanA nIcAmAM nIcA gaNAtA vargone bhakti karavAno adhikAra che, ema cetanya haMmezAM kahetA. tethI Aje baMgALamAM - sAva sAmAnya mANase - bhaMgI sudhdhAM - je gIta gAya che temAM kahe che ke "A, ne je avatArI puruSa jAtibheda mAnatA nathI temanAM darzana kare." prabhubhaktino mArga caiitanya ati saraLa karI mUkyo hato. emanAM saMkIrtamAM sarva nAtajAtanAM mANaso bhaLatAM. temaNe janma, mAbApa ne sAmAjika darajjAnA kazA bhedabhAva vinA sarva strIpuruSane bhaktimArganA UMcAmAM UMcA pada sudhI pahoMcavAno adhikAra Apyo hato."10 A saMpradAyamAM nIcI gaNAtI jAtinA mANaso paNa vidvattA prApta karIne ghaNe UMce pade pahoMcyA hatA. emAMnA ekanuM nAma zyAmAnaMda hatuM. vaiSNavonA TalamAM nAtajAtanA bheda vinA vidyA zIkhavavAmAM AvatI. strIone paNa sArI peThe keLavaNu maLatI. evI aneka vaiSNava bhakta strIo paNa e saMpradAyamAM thaI gaI che. temAMnI eka te caitanyanI pUrvAzramanI patnI viSNupriyA hatI. suzIlakumAra de lakhe cheH "catanyane potAne mana nAtajAtano bhedabhAva na hoya teye teo bIjAnA manamAM rahelA evA bhedabhAvane mAna ApatA . . . bIjI tarapha, caitanya sanAtana ane rUpane kaheluM ke kRSNanI bhaktimAM nAtajAta ke kuLano vicAra karavAnuM rahetuM nathI. paNa A bhrAtRbhAva mAtra dhArmika bAbatamAM hoya, ane sAmAjika viSayomAM na hoya, ema dekhAya che. temaNe kaheluM saMkIrtana ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane sAyo. nAmeccAra karavAnI chUTa cAMDAlathI mAMDIne brAhmaNa sudhInA sahune che; ane A bAbatamAM ramIone paNa puruSanA jeTalo ja adhikAra che. A viSayamAM bhedabhAva ke aLagApaNuM jarAye nathI. dAkhalA tarIke, koI amuka jAtine ke mANasane ja guru yA upadezaka thavAne Agavo adhikAra che, evA vicArane cetajo kadI uttejana ApyuM nahotuM; ane pitAnA saMpradAyano pracAra lokomAM karavAnA kAma mATe temaNe rU5, sanAtana, ane raghunAtha dAsane pasaMda karyA hatA....11 cetanyacandrodaya'mAM kahyuM che: "huM te addabhuta citanyane vaMdana karuM chuM, jemanI kRpAthI yavanone paNa saddabuddhi Upaje che ne teo kRSNanuM nAma raTatA thAya che." citaje kaheluM ke "jenI jIbha para kRSNanuM nAma nAcI rahyuM che tene adhama gaNAya nahIM; te to sarvazreSTha che." vaLI kaheluM ke nIca gaNAtI jAtio kRSNabhajana karavAne ayogya nathI, brAhmaNa satkalane gaNAya che eTale ja tene bhajana karavAno adhikAra che ema paNa na kahI zakAya. je mANasa kRSNane bhaje che te mATe che. je kRSNane bhakta nathI te halake che, adhama che. kRSNanA bhajanamAM jAti ane kuLane vicAra karavAne hAya ja nahIM. bhagavAna te dIna arthata namra nirabhimAnI mANasa upara adhika dayA kare che. kulIna, paMDita ane dhanavAnane ghaNuM abhimAna heya che.' bAula leke, jemano ullekha ravIndranAthe ghaNI jagAe karyo che. teo tanya saMpradAyanI ghaNI asara taLe AvyA che. evA eka bAula kavie gAyuM cheH "he prabhu! jJAna vaDe tAre pAra pAmI zakAto nathI, paNa tuM premane bhikhArI che. tuM AMkhamAMthI AMsu varasAvate, ThAre dvAre pharIne, premanI bhikSA mAge che. kayAM che tArAM ne chatradaMDa, ane kayAM che tAruM siMhAsana? huM jouM chuM ke te te * kaMgAnI sabhAmAM tAruM Asana bichAvyuM che. tArAM chatradaMDa kevAM dhULamAM roLAI gayAM che ! pAtakInA caraNanI raja tArA zarIra para paDe che - e reNuthI ja tArI kAyA zobhe che!" 13 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caitanya 11 khAnna bhakta narahari kahe cheH bhAI, eTalA mATe te huM Ala anyA chuM. have leAkanA athavA vedanA ke bIjA kazA bhedabhAvanA haka mArA para cAlI zake ema nathI. huM e badhAnI pAra cAlyeA gayA chuM.'14 . ' jagA nAmanA devaTa (kaiva`) jAtine bAla kahe cheH are! tArA aMtaramAM ja agAdha sAgara bharelA che. huM tenA mama samajyA nathI. tyAM nathI kAMOM OM nathI kinAre!; nathI zAstranI dhArA; nathI. niyama ke nathI kama'15 gaMgArAma nAmanA eka harijana (namedra) khAla kahe che : * jenA manamAM jema Ave tema bhale mele. huM te mArA premapathane musAphara chuM. huM kAIthI DaratA nathI.'16 bhakta kavi caMDIdAse DheluM huM mANasa bhAI! tuM sAMbhaLa. sahunI upara manuSya satya che. enI upara kazuM" nathI.'17 A vacanamAM mahAbhAratanA pelA vacanane jANe paDaze. sabhaLAya che: guhyaM brahma tadidaM vo bravImi na mAnuSAt zreSThataraM hi kiJcit / (A gula satya tamane kahuM chuM. manuSyanA karatAM zreSTha vastu bIjI kAI nathI.) evuM je zreSTha tattva che, je prabhunuM sarvottama rUpa che, evA manuSyane tiraskAra karIne ApaNe dharma pALyAnA dAvA karI zakIzuM kharA? caitanya pachI Azare khaseeka varase AsAmamAM zakaradeva nAmanA vaiSNava bhakta thaI gayA. temaNe kaheluM: * brAhmaNa, cAMDAla, UMca, nIca, dAtA, cera vagerenA bhedabhAva na rAkhatAM samaSTi rAkhavI joI e. temanA upadezane lIdhe kaivata, kalina, krAMcha, baniyA, yavana, mirI, bhATa, cAMDAla, kAyastha, brAhmaNa, sahu kazA bhedabhAva vinA maLIne hiranuM nAma gAtA. e sava bhakto haMmeza maLI bhegA besIne prazrunuM nAmasmaraNa te tenAM guNugAna karatA.18 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 maMdirapraveza ane zAstra purImAM AvelA jagannAthanA maMdira jeDe cetanyanA ghaNA jIvanaprasaMge joDAyelA che. temanA dehAvasAna viSe je judI judI aneka vAte cAle che temAMnI eka e che ke teo jagannAthanI mUrtimAM vilIna thaI gayelA. jagannAthanA A maMdiranI sthApanAne lagatI je kathA che te paNa bodhadAyaka che. jagannAthanuM maMdira eka kALe eka bhUrA raMganI TekarI (nIlAcala) para hatuM. TekarI gADha, bhayaMkara jaMgalathI chavAyelI hatI. vizvAvasu nAmana, zabara jAtine, eka pAradhI te jhADImAM ghara karIne raheto hato. eka divasa te zikAranI zodhamAM nIkaLe te TekarInA zikhara para AvI pahoMcyo. tyAM eka guphAmAM teNe eka sundara mUrti DhaMkAIne paDelI joI. te joIne tenuM hRdaya AnaMda ane bhaktithI kulAI gayuM. UMghatAM ne jAgatAM enA manamAM e mUrtinA ja vicAra AvyA kare. eNe mugdha kalpanAthI e mUrtinuM nAma nIlAcala parathI nIlamAdhava pADavuM. roja savAre te vahelo UThIne guphAmAM jAya, ne pelI manohara mUrtine navaDAvI tene phUlathI zaNagAre. eTaluM karyA pachI vananAM sArAmAM sArAM phaLa bhegAM karI lAve, te cAkhI jue, ne mIThAM phaLa devane dharAve. deva A zraddhAne vaza thayA, ne zabaranAM phaLa laIne ArogavA lAgyA. nahIM te pAradhI upavAsa karata; kema ke eNe to saMkalpa karele ke bhagavAna phaLa Aroge nahIM tyAM sudhI pote khAvuM nahIM. A rIte divase para divase javA lAgyA. pAradhInI dIkarI lalitA sivAya bIjA koIne khabara nahotI ke pAradhI nIlamAdhavanI bhaktimAM lIna thaI gayuM che ene jagatamAM bIje kazo rasa rahyo nathI. e kALe mAlavidezanI gAdIe indradhuma nAmano rAjA hatA. te bhale ne dharmaniTa hato. enA jIvananI moTAmAM moTI AkAMkSA e hatI ke kaI jagAe pavitra sthAna zodhI kADhavuM, tyAM vizALa devAlaya baMdhAvavuM, ne tyAM evI mUrtinI sthApanA karavI ke jenI pavitratAnI khyAti AkhA dezamAM phelAya. evuM sthAna ne evI mUrti zedhavA te cAre dizAmAM anucara mekalyAM karato Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caitanya GT hatA. eka divasa e zeAdhanI niSphaLatA viSe vimAsaNa karatA te kheThA hatA tyAM eka ajANyA brAhmaNa AvI caDayo. eNe AvIne nIlAcalanI pavitratAnuM ne nIlamAdhavanI mUrtinuM chaMTAdAra varNana karyuM" ne kahyuM : 'nIlamAdhava e teA sAkSAt zrIviSNu che. Apa jo tyAM maMdira bAMdhA te Apane apUrva kIti ane apAra zreyanI prApti thaze, kema ke mArI jANamAM A sthAna AkhA bhAratavamAM sauthI pavitra che.' rAjAnA hane! pAra na rahyo. teNe pradhAnanA nAnA bhAI vidvAna ne bhaktimAna vidyApatine e jagAe jAte jaI, tapAsa karI, bhrAhmaNanI vAta sAcI che ke nahIM te zeAdhI kADhavA meAkalye. pelA brAhmaNe batAvelI dizAmAM ne e edhANe cAlatAM vidyApatine zakhara vizvavasunI jhUMpaDI zeAdhI kADhatAM vAra na lAgI. zakhara pAse jaI teNe AvavAnuM kAraNa jaNuAvyuM. zakhare AvA vidvAna mANasane chAje evA AdarathI enuM svAgata karyuM. paNa vidyApatie nIlamAdhavanAM darzana karyA vinA anna levAnI nA pADI. eTale zakhara ene peAtAnA priya sthaLe laI gayA. e sAMje vidyApatine thayuM ke mArI zeAdha saphaLa thaI. te rAte te vizvAvasunI sAthe rahyo. bIjo divasa pahelA divasanA jevA ja gayA, te trIjo paNa ema ja pasAra thaI gayA. divase divase vidyApatine e sthAna eTaluM badhu mAhaka lAgatuM gayuM ke je kAmane mATe peAte AvelA te kAma ja bhUlI gayeA. eka rAte ene svapnuM AvyuM, temAM bhagavAne AvIne ene yAda devaDAvyuM ke ene pAchA javAnuM che te rAjA AturatAthI enI rAha joI rahyo che. bIje divase savAre vidyApati mAlavadeza javA nIkaLyA. tyAM jaI teNe rAjAne pAte nIkaLyA tyAMthI mAMDIne rajeraja vAta kahI saMbhaLAvI. rAjA ekadama e sthAnanI yAtrAe nIkaLyo. Akhe raste tene Ananda thate| hatA ke bhagavAne Akhare mArI zeSa saphaLa karI kharI. paNa eka vAta enA manamAM khUMcyAM karatI hatI. nIca jAtine, aspRzya zakhara bhagavAnanI pUjA karI mUrtine pratikSaNu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zA bhraSTa karI rahyo hato e lAgaNI enA manamAMthI khasatI nahatI. pravAsa pUre thatA pahelAM eNe manamAM saMkalpa karI lIdhuM ke e zabara aspRzyane bhagavAna pAsethI dUra khaseDo. AvA vicAra karato karato te sIdho ne lAcalane zikhare paDe. paNa jue che te guphAmAMthI nIlamAdhavanI mUrti alepa thaI gayelI! nIlamAdhava aMtardhAna thaI gayA hatA. rAjA bahu duHkhI thayo. eNe vidvAna vidyApatine pUchayuM. vidyApatie kahyuM: "tame zabara vizvAvasune aspRzya gaNIne manamAM tene tiraskAra karyo che. paNa e te mahAbhata che, ne eNe nIlamAdhavanI apAra kRpA meLavI che. tame manamAM UMcanIcabhAvane AvavA dIdhe, tethI bhagavAna tamArI najara AgaLathI adazya thaI gayA. tamAre upavAsa karIne zuddha thavuM paDaze, ne vizvAvasu je tiraskAra tame karyo che tenuM prAyazcitta karavuM paDaze. pachI jyAre tamArA manamAMthI IzvaranAM bALake viSe bhedabhAva pUrepUro bhaMsAI jaze tyAre tame nIlamAdhavanAM darzana karI zakaze.' rAjAe namratA ne pazcAttApathI mAthuM nIcuM namAvyuM, ane vidyApatinI zikhAmaNa pramANe AcaraNa karavA mAMDayuM. teNe keTalAye divasanA upavAsa kya, ne manamAMthI UMcanIcabhAva samULage bhUMsI nAMkhyo. te pachI tarata ja nIlamAdhave ene svapnamAM darzana dIdhAM ne kahyuM: "tuM mane have ahIMyAM nahIM jue. kAle samudrakAMThe jaje. tyAM tane eka meTe lAkaDAne pATaDo dekhAze. e mArI ahIMnI mUrtine avazeSa haze. e pATaDAmAMthI tuM cAra mUrti banAvaDAvaje. tArA rAjyanA ekeeka mANasanA manamAMthI UMcanIcabhAva pUrepUro kADhI nAkhaje, ne mahAbhakta vivAvasune nyAya karaje.' bIje divase pareDhiye rAjA lAvalazkara sAthe samudrakAMThe jaIne jue che te eka mATe lAkaDAne pATaDo paDayo che. bhagavAne kahyA pramANe teNe emAMthI cAra mUrtio banAvaDAvI - eka jagannAthanI, bIjI balabhanI, trIjI subhadrAnI, ne cothI sudarzana cakranI. nIlAcala para eka maMdira baMdhAvyuM, ne temAM cAre mUrtinI prANapratiSThA karI. tamAma prajAjanone hukama mokalyA ke rAjayamAM keIe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caitanya 15 U'canIcane bheda gaNuve nahIM. eneA dAkhalA mesADavA mATe teNe zakhara vizvAvasunI dIkarI lalitAne vidvAna paMDita vidyApati joDe paraNAvI. Aje jagannAthanA bhaktomAM agresara gaNAtA pati mahApAtro e yugalanA vaMzaja che. je leAkeA Aje daitapatine nAme oLakhAya che ne jemanA dira upara kula adhikAra che tee zakhara vizvAvasunA vaMzaja che te jagannAthanA jAti" manAya che. jyAre jagannAthe dehAntara karyuM manAya che tyAre A leAkeA marelA mANasanI uttarakriyA kare evI kriyA kare che. evI kriyA karavAneA adhikAra bIjA kAI ne nathI. iMnnunna rAjAnA vakhatanA tAtrapaTa para lakhelA lekhamAM temane A adhikAra ApavAmAM Avele che. rAjAe jyAre maMdiranI sevApUjA mATe dhArAdheAraNa ghaDavAM tyAre teNe 36 jAtionA mANasane sevAmAM lIdhA, jethI kALAntare evA ardhAM na karavAmAM Ave ke ekalA zakharane ja mandiramAM javAne adhikAra che ne khIjAne nathI. maMdiranA aMdaranA bhAgamAM sevA karavAne adhikAra sava varSoMnA hiMduete che. rAjAne evu siddha karavuM hatuM ke jAti jAti vacce bheda nathI, ane 'diramAM jaI bhagavAnanAM dana karavAnA adhikAra kAI paNa hiMdune che. e prathA akhaMDita cAlatI AvI che, te Aje paNa kAyama che. bhaMgI, peMDA, bAvarI, hADI, camAra, dheAbI, dareka jAtane bhagavAnanI sevAmAM kaIMka kAma niyata karI Apelu che, te te kAma te jAtanA mANusA~ kare che. kAI paNa prakAranI sevA bIjI sevA karatAM caDiyAtI ke UtaratI gaNAtI nathI. jANe A vastune viSe jarA paNa zaMkA na rahe eTalA mATe, ane jIvamAtranI ekatA sthApita karavAne sAru, jagannAthane dharAvelA naivedyane kaivalya ' eTale ekatva kahevAmAM Ave che; ane e navelanA prasAda levAnI kAI paNu mANusa, UMcanIcanA bhedane kAraNe nA pADatuM nathI. sa jAtinA mANasA eka hAramAM besIne khAya che. A prathA tyAM ghaNuA lAMbA vakhatathI cAlatI AvelI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadvirapraveza ane zAstro kahe che ke A maMdira hiMdu samAjane arpaNa karavAne sAru, te peAtAnA vaMzajo madira ane mUrti para mAlikInA haka na kare teTalA mATe, rAjAe bhagavAna pAse vara mAgI lIdho ke mAre kaI vaMzaja na thajo, te A maMdiranAM dvAra sadAsadA hiMdumAtrane mATe khullAM rahejo. eTale maMdiranA siMhadvAra para A akSarA kAtarelA che hiMdu sivAyanA jone aMtara navAnIchUTa nathI. jore vaLa hiMdu aMr nare razake che.' e ja vyavasthA maMdiranA niyameAnA graMtha nilAdrimaheAya 'mAM lakhelI che. sUryavaMzI iMnnunna rAjAnA vaza asta pAmI gayA che. Aje je rAjA gAdIe che te bhAI vazaneA che. EUR J * F jagannAthanI A kathAnA kaLaza te have caDe che. te kahe che te kevaLa zAbdika vastu nathI, e siddha karavA rAjAe madiramAM jhADu vALavAnuM kAma mAthe lIdhuM. rathayAtrAnA utsavane vakhate jagannAthanI pratimA rathamAM padharAvavAmAM Ave che te pahelAM rAjA jAte rathane vALIjhUDIne sApha kare che. A prathA Aja sudhI cAlatI AvI che. A kathA zrI. raghunAtha mizra nAmanA ukalavAsI sajjane varNavelI che. skaMdapurANamAM AvelA jagannAthamAhAtmyamAM paNa te che.19 je madiranI sthApanA pAchaLa AvI vizALa bhAvanA rahelI che te daramAM harijanane praveza karavA devAmAM na AvatA heAya evI kalpanA AvI zake kharI? paNa praveza karavA devAmAM nathI Avate e sAcI vAta che. maMdiranA siMhakAra para lakheluM che: * kAI paNa hiMduM aMdara jaI zake che.' zuM harijane hiMdu nathI? zuM te rAma ane kRSNanAM nAma letA nathI? zuM temane AMgaNe tulasIkayAre| nathI hatA? je prabhu jagatane nAtha che te zuM hirajanAnA nathI ? je madirA sthApaka harijana zabara hateA, te madiramAM Aje hirajaneAne paga mUkavAnI manAI! je jagAe jamavA sudhdhAMmAM jAtibheda paLAtA nathI, tyAM madirapravezanA niSedhathI ze a saratA haze? rUDhi ane khAdyAcAra jyAre bhaktimArga para AkramaNa kare te tenA para kabaje karI ese tyAre zuM pariNAma Ave, te ahIM joI zakAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cetasa TippaNI 1. mA. mA. dhruva : 'biMdu hadharbha', 5 290. 2. sunItikumAra caTarajI zrIcaitanya eNnDa haridAsa', prabuddha bhArata, golDana jyunisI naMbara, 1945, 5. 148. 3. haridAsa kahe prabhu na chuIo more / muMha nIca aspRzya parama pApa re // prabhu kahe tomA sparzi pavitra hoI te / tomAra pavitra dharma nAhika AmA te // kSaNe kSaNe karo tuma sarva tIrthasnAna / kSaNe kSaNe karo tumi yajJatapodAna || niraMtara karo tuma vedaadhyayana | dvija saMnyAsI haite tumi paramapAvana // cai. ca. 2; 11. 177 4. bhesabIca TI. DeneDI : 'dhI caitanya bhUvameMTa' (1825), pR. 57. 5. prabhu kahe rAya Ami kichu nA jAni / kaha kaha kRSNakathA tava mukhe zuni // virakta vaiSNava tumi ohe rAma rAya / kaha kaha kRSNakathA jur3Aka hRdaya // 1. aspRzya sparzile hoye tAre premAdhIna / cai. ca. 2; 8. " (e aspRzya hovA chatAM, enA premane adhIna thaIne tame enA sparza yo. ) 7. DeneDI : menana, pR. 45. 8. rAmakeligrAme ye sava vipra laiyA / vyavahAra kArya sava sAdhe harSa haIyA || vaiSNava sampradAyagaNe rUpa sanAtana / yerUpa Adare tAhA nA haya varNana // cai. ca0 2; 18. 8. tRNAdapi sunIcena tarovi sahiSNunA + amAninA mAnadena kIrtanIyaH sadA hariH // vaLI caitanya kyuM cheH bha - 12 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zAstra na dhanaM na janaM na sundarIm kavitA vA jagadIza kAmaye / mama jamani janmanIzvare bhavatAd bhaktirahaitukI tvayi // zikSAzataka 4. ( mahaza ! bhAre dhana, bhAnasI, sunasarI, vitA bhAnu kazuM nathI joItuM. tuM mane eTaluM ja Apa, he nAtha, ke mane bhAbhava tAre viSa mahetu mati 2) ..... 10. bipinayandra pAsa : ' vAma' (1833), 5. 125. 11. suzIlakumAra de: "ala hisTarI opha dhI vaiSNava pheItha meM bhUvame dhana meM ' (1942), pR. 8t. . . 12. vande svairAdbhutaM taM caitanyaM yatprasAdataH / . , yavanAH sumanAyante kRSNanAmaprajalpakAH // . ce. ca. 1, 17-9. 13. jJAnera agamya tumi preme te bhikhArI / dvAre dvAre mAga prema nayane te vAri // kothAya tomAra chatradaNDa kothAya siMhAsana / ... / dekhi kAGgAlera sabhA mAjhe petecha Asana // __ kothAya tomAra chatradaNDa dhulA te luTAya / pAtakIra caraNareNu ur3eM par3e gAya / pAtakIra caraNareNu zobhe tomAra gAya // 14. tAi ta bAula hai nu bhAi / * ekhana lokera vedera bheda vibhedera / . Ara ta dAvi dAvA nAi / 15. Ache torai bhitara atala sAgara . tAra pAili nA marama / sethA nAi kula kinArA zAstra dhArA.. niyama ki karama || 16. buluka se buluka buluka yAra mane yA laya go|| apanA pathera pathika Ami kAra kA kari bhaya go // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caitanya 17. caNDIdAsa kahe, zuna he mAnuSa bhaaii| sabAra upare mAnuSa satya tAhAra upare nAi // ' 18. brAhmaNera cANDAlera nivicAri kula / dAtAta corata jeno dRSTi ekatulya // kaivarta kalita koMcha baniyA yavana / / mirI bhATa cANDAla je kAyastha brAhmaNa / sarva mili nAma gAve nAhika antara // ityAdi samasta bhakta mili sarvadAya / ekeruge besi sarva nAmaguNa gAya // vaLI zaMkaradeva (janma zake 1371) kaheluM ke harinAma kIrtanane je dharma che te parama nirmaLa che. te karavAno adhikAra prANImAtrane che. harinAma e sarva dharmane rAjA che. zAstranA vicAro sAra A che. parama nirmala dharma harinAmakIrtana / ta samasta prANIra adhikAra // eteke se harinAma samasta dharmera rAjA / ehi sAstrera zAra vicAra || 14. ityuktvA brAhmaNaM pANau gRhItvA zabaraH punaH / AjagAma dvijazreSThAH svAzramaM tvarayAnvitaH // evaM vrajantau tau vipra zabarau zabarAlayam / sAyAhne samanuprAptau vaiSNavAmyau tu bho dvijAH // tatrAtithimanuprAptaM brAjhaNaM zabarottamaH / . bhakSyabhojyavidhAnaizca vividhaiH samapUjayat // tato'bhitRptastaddattairupacArairnRpottama / . vismayaM paramaM lebhe zabarasya tu durlabhaiH // prabhAtAyAM tu zarvaryA tIrtharAjodakena tau| . snAnaM nitya vidhivanmAdhavaM praNipratya ca // skaM. pu. vaiSNavakhaNDa - jagannAthamAhAtmya 7; 38, 41-4. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddhipraveza ane zAstro ahIM kahyu` che ke brAhmaNe rAbaranA sparza karyAM, eTaluM ja nahIM paNa tene tyAM bhAjana sudhdhAM karyuM. ane chatAM zabanuM nAma 'aspRcA'nI yAdImAM che : ' 180 varAhapurANamAM eka vAta che, temAM nAmanA eka rAbarane tyAM gayA, tyAM zakhare karyuM, praNAma karyAM, ane mAMsamizrita mIThAM ke ApanuM zuM kAma huM karI zakuM ?' kyu che ke gegA RSi zuka atithi tarIke temanuM pUjana sugaMdhI phaLa ApIne pUchyuM tasyAgre tu punastena zukenAtithipUjanam / zaMsita sa tathetyuktvA kRtvA pUrjA praNamya ca // phalAni mAMsayuktAni madhUni surabhINi ca / saMpAdya saMvidaM kRtvA vada kiM karavANi te / / va. pu. 170. rAmalakSmaNu zabarIne tyAM gayA tyAre zabarIe emanI evI ja rIte pUjA karI hatI. teNe hAtha joDIne rAmalakSmaNanA caraNa paDathA hatA, ane paga dheAvAne tathA pIvAne pANI paNa ApyuM hatuM. rAmAyaNamAM aspRzyatAnI kalpanA ja nathI, eTale zabarI aspRzya cAMthI hoya ? tau dRSTvA tu tadA siddhA samutthAya kRtAJjaliH | pAdau jagrAha rAmasya lakSmaNasya ca dhImataH // pAdyamAcamanIyaM ca sarve prAdAdyathAvidhi / vA. rA. ApyuM. 74; 6, 7. padmapurANe te vaLI AgaLa vadhIne ema kahyu` che ke dRDha vratavALI zakharIe phaLa jAte cAkhI jeyAM, ne temAMthI je mIThAM hatAM te ja rAma lakSmaNane ApyAM. e phaLa khAIne rAme tene parama mukti ApI. svayamAsAdya mAdhurya parIkSya paribhakSya ca / pazcAnnivedayAmAsa rAghavAbhyAM dRDhavratA / phalAnyAsvAdya kAkutsthastasyai mukti parAM dadau || 6. pu. 266; 267-8. skaMdapurANanA revAkhaMDamAM satyanArAyaNunI je thA ApelI che, ne je ApaNe tyAM ghaNI ja beM'cAya che, temAM kahyu che ke eka kaThiyArA bhIla (jene atri vagere aneka smRtiArAe 'antyaja 'nI yAdImAM gaNAvyA che) lAkaDAnI bhArI bar3Ara mUkIne brAhmaNanA dharamAM gayA, kema ke tene tarasa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caitanya 11 : bahu lAgI hatI. teNe brAhmaNane praNipAta karyuM. tene satyanArAyaNanuM vrata karatA koI pUchyuM : A tame zuM kare che? ' pachI tyAM eNe pANI pIdhu', prasAda khAdheA, ne zaheramAM gayA. e bhIla AgaLa jatAM guharAja thayA. bahiH kASThaM ca saMsthApya viprasya gRhamAyayau / tRpayA pIDitAtmA ca dRSTvA vipraM kRtavratam / praNipatya dvijaM prAha kimidaM kriyate tvayA // papau jala prasAdaM ca bhuktvA sa nagaraM yayau / kASThabhAvo bhillo guharAjo babhUva ha / skaM. - pu. revADa bhAle! Aje paNa aspRzya tA gaNAtA nathI. tyAre te aspRzya gaNAyA kAre, ne aspRzya macA cAre? ne emanI aspRzyatA kAnA kahevAthI TaLI ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jagannAthanA bhakto jagannAthanA mandiranI sthApanA thaI tyArathI -ne khAsa karIne cita bhaktirasanI gaMgA vahevaDAvI tyArathI - judI judI jAtionA aneka bhaktoe jagannAthane Azraya lIdhela che. je jAtione UtaratA darajajAnI gaNavAmAM AvI che temAMnA bhakto paNa ochA nathI thayA. temAMnA traNanI vAta ahIM TUMkAmAM ApavAne vicAra che. 1. maNidAsa mALI maNidAsa purI zaherane eka mALI hate. phUlahAra vecavAne dhaMdhe karate. temAMthI je thoDIka Avaka thAya temAMthI keTalAka pasA te duHkhI garIbone ApI de, ne bAkInAthI kuTuMbane nirvAha kare. mana ane jIbhathI bhagavAnanuM raTaNa kare. IzvaranI IcchA te maNidAsanAM bairI chokarAM eka pachI eka marI gayAM. ene thayuM hazeH "bhaluM thayuM bhAMgI jaMjALa, sukhe bhajazuM zrIgepALa.' saMkIrtananI dhUnane e jamAno hato. maNidAse sAdhune veza dhAraNa karyo. savAre UThI, nAhIdhAI karatALa laI jagannAthanA siMhadvAra para Ubho rahe, ne harinAmanuM saMkIrtana kare. kyAreka te mastImAM AvI nAcavA paNa mAMDe. siMhadvAra khUlyA pachI aMdara jaI, jagannAthanI mUrti pAse, garuDastaMbhanI pAchaLa Ubho rahI prabhunuM darzana kare, ne pAchuM kIrtana zarU kare. keTalIye vAra kIrtana karatAM nAcavA lAge, ne zarIranuM bhAna paNa bhUlI jAya. tIvratama bhaktinI A avasthAne "premenmAda" kahe che. e premanmAda caitanyane thatuM. sabhAmaMDapamAM AvI rIte gAvA nAcavAne maNidAsane rojane kAryakrama hato. sabhAmaMDapa pAse ja roja purANu vaMcAtuM. purANa vidvAna hatA, ne sArI kathA karatA. eka divasa maNidAsa UMce sAde "rAma-kRSNa harinI dhUna macAvate tyAM jaI pahoMcyo ne Anandamagna thaI nAcavA lAge. purANune Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagannAthanA bhakato. khalela paDI. temaNe maNidAsane bUma mArI kIrtana baMdha karavAnuM kahyuM. paNa sAMbhaLe koNa? purANuM ne zrotAoe maLI maNidAsane sArI peThe TIpe. tene bhAna AvyuM tyAre badhI vAtanI khabara paDI. te cUpacApa cAlyo, ne eka maThamAM jaIne paDI rahyo. ene thayuM, prabhunI najara AgaLa, enI ja kathA sAMbhaLanArA mane mAre, te huM enI pAse zA sAru jAuM? enI evI IcchA haze. e sAMje teNe khAdhuM paNa nahIM. rAte rAjAne svapnamAM jagannAthe darzana dIdhuM, ne kahyuM: "kyA lakSmIjInA mandiramAM vaMcAya evI goThavaNa karo. sabhAmaMDapa mArA bhaktone bhajanakIrtana karavA mATe mekaLe rakhA.' maNidAsane paNa jagannAthe svapnamAM darzana ApI kahyuM: "tuM bhUkhyo kema rahyo che? je, meM paNa Aje khAdhuM nathI.' maNidAsane roSa UtarI gayo. purANakathAnI jagA badalavAmAM AvI, ane sabhAmaMDapa bhaktone bhajanakIrtana karavA mATe mekaLo rAkhavAmAM AvyuM. Aje paNa e goThavaNa kAyama che ema kahe che. A vArtAmAM eTaluM batAvyuM che ke bhagavadbhaktinI dRSTie bhAre vidvattA karatAM hadayanA bhAvanI kiMmata vadhAre che, tema ja e pradezamAM brAhmaNa UMco ne zaka nIce e prakAranA bhedabhAvane avakAza nathI. eka smRtigraMthe mALIne "aspRzya'mAM gaNAvyo che, paNa ApaNe joIe chIe ke ahIM te aspRzya nathI, eTaluM ja nahIM paNa tene mandiranA sabhAmaMDapamAM kIrtana karavAnI paNa chUTa che. bhAgavatamAM paNa kahyuM che ke kRSNa mALIne arza karele. kRSNa ane balarAma mathurAmAM pharavA nIkaLyA, tyAM emane pahelo vAro kaMsanA dhobIne aDIne teno ziraccheda karavAno Avyo. te pachI teo sudAmA nAmanA mALIne ghera gayA. emane joI mALIe UbhA thaI, mAthuM bhaye aDADI, praNAma karyA. Asana, caraNodaka vagere vaDe AvakAra ApI mALA, tAMbUla, ane vilepana vaDe temanI pUjA karI ....... sundara, sugaMdhI phUlothI banAvelI mALA temane ApI; te paherIne kRSNa ne balarAma bahu zolyA ne rAjI thayA; ane e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 maMdira praveza ane ara namana karanAra bhakta mALIne temaNe vara Apyo. mALIe paNa mAgyuM ke "tame prANImAtranA AtmA che. tamAre viSe mane avicaLa bhakti rahe, tamArA bhaktone viSe mitratA rahe, ne prANImAtrane viSe parama dayA rahe kRSNa tene e vara Apyo; ne te uparAMta peDhIutAra vRddhi pAmanArI saMpatti, baLa, AyuSya, yaza, ne kAnti ApI balarAma joDe cAlyA gayA. "nAradapAMcarAtra'mAM zrIviSNue kahyuM che : "he nArada ! huM vaikuMDamAM nathI raheto, tema yogIonA hadayamAMye nathI rahetuM, paNa mArA bhakto jyAM mAruM gAna kare che tyAM huM vAsa karuM chuM." 2. ethI darajI AjathI Azare cAraso varasa pahelAM dilhImAM parameSThI nAmane darajI rahete hato. zarIre kUbaDe ne kALo hato, paNa sIvaNakAmamAM kuzaLa hatA, ne sAthe prabhune bhakta paNa hate. saMtanA jevA aneka saguNa tenAmAM hatA. te saMyamI ho, garIba chatAM udAra hato, mahenatamajUrI karate chatAM AnandamAM rahete. kadI jUThuM bolato nahIM. prANIhiMsA kadI na karato, ne jagata sarvatra vAsudevamaya che ema manathI mAnate. enA manamAM prabhunuM raTaNa niraMtara cAlatuM; ne kyAreka te kapaDAM sIvatAM seya hAthamAM aTakI jatI ne te dhyAnamagna thaI jato. parameSTInI strI vimalA suzIla ane pativratA hatI. eka dIkare ne be dIkarI hatAM, temanAmAM paNa mAbApanA guNa UtarelA hatA. tethI darajIne saMsAramAM zAnti hatI. paNa tene saMsAra upara Asakti na hatI. pitAnuM kAma paNa bhagavAnanI pUjArUpa samajIne te karate. enA jevI sArI ne saphAIdAra silAI dilhI zaheramAM bIjA keInI nahotI. tethI amIraumarA ne bAdazAha sudhdhAM manamAnyA pisA ApIne tenI pAse kapaDAM sivaDAvatA. eka vAra bAdazAhanA sonerI siMhAsana upara be bAjue be kImatI gAlIcA bichAvavAmAM AvyA, paNa bAdazAhane ethI saMtoSa na thayuM. teNe enA para mUkavA mATe be takiyA taiyAra karAvavA sAru Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jagannAthanA bhato bahu UMcI jAtanuM kapaDuM taiyAra karAvyuM; ane emAM sonAnA tAra, hIrA, mANeka, motI vagere jaDAvyuM. e kapaDuM eNe parameSThI darajIne tayAnI. bALa sIvavA ApyuM. jeDe khUba InAmanI paNa AzA ApI. paramekIe ghera jaI kapaDuM sIvI be kheLa taiyAra karI, ne emAM bahu ja mulAyama rU bharI be takiyA taiyAra karyA. rUmAM evuM UMcI jAtanuM attara chAMTeluM hatuM ke ethI paramethInuM AkhuM ghara maghamaghATa thaI gayuM. takiyA para jaDelAM ratnanA tejathI ghara dIpI UyuM. takiyA laIne bAdazAhane tyAM javA nIkaLe che, tyAM enA manamAM eka bIje ja vicAra Avyo. ene thayuM, "are ! AvA takiyA te kaI mANasane vAparavAnA hoya ? e to bhagavAnathI ja vAparI zakAya. AvI cIja bhagavAnane arpaNa na thAya te A kArIgarI zA kAmanI? paNa A cIja mArI nathI, eTale zuM karAya?" Ama vicAra karatAM karatAM tenI sUdhabUdha UDI gaI. te ghaNuM vAra thato ema dhyAnamagna thaI gaye. zarIra niSTa banI gayuM. e avasthAmAM tene eka camatkAra dekhAyo. varaso pahelAM te purI gayela tyAre teNe jagannAthajInA rathanAM darzana karyA hatAM. Aja ene pharI darzana thayAM. teNe dilhImAM beThAM beThAM jagannAthanI rathayAtrA joI. e vakhate purImAM rathayAtrA kharekhAta cAlI rahI hatI. rathanI AgaLa eka pachI eka vastra bichAvAya che, ne ratha tenA para cAle che. evI rIte bichAveluM eka vastra ekAeka phATI gayuM. sevake bIjuM vastra levA maMdira tarapha doDyA. temane pAchA AvatAM ghaNI vAra lAgI. parameSTIe dilhImAM beThAM beThAM A dekhAva joyo. tenAthI rahevAyuM nahIM. teNe tarata ja potAnI pAsenA be takiyAmAMthI eka jagannAthajIne arpaNa karI dIdhe. prabhue premapUrvaka eno svIkAra karyo e joI paramethInA AnaMdano pAra na rahyo. te prabhunA caraNamAM daMDavata praNAma karI Ubho thayo, ne be hAtha UMcA karI harSathI nAcavA lAgyo. bhIDa puSkaLa hatI. temAM paramethI kaMIka pAchaLa paDI gayo, ne tene harinAM darzana thatAM baMdha thaI gayAM. eTalAmAM acAnaka ene bhAna AvyuM, ne AMkha UghaDI gaI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 mahiraveza ane zA te manane pUchavA lAgyo : "A zuM svama hatuM? nA. svama heya te mArA hAthamAMne takiye kyAM cAlyA jAya? bhagavAne mArA mananI vAta jANIne eka takiye svIkArI lIdho. kevuM mAruM dhanyabhAgya !' paNa pAcho vicAra AvyoH "are, meM A zuM karyuM? e te bAdazAhane takiyo hato. e jagannAthajIne ApI devAne mane ze haka hato? bAdazAhane zuM javAba daIza?' pharI pAchuM thayuM : "haze, je thayuM te thayuM. jagadIzvara AgaLa dilhIdhara zI virUAtamAM che? e bAdazAhanA paNa bAdazAhe takiye svIkAryo e basa che. have je thavAnuM hoya te bhale thAo." parameSThI A vicAravamaLamAM paDyo hato tyAM bAdazAhanA mANase bolAvavA AvyA. darajI eka ta ilevaDAvIne cAlyo. bAdazAha takiyAnI silAI ne kArIgarI joI rAjI thayo. paNa teNe pUchayuM: eka ja takiyo kema? bIje haju taiyAra nathI thayo zuM?' parameSTIe bAdazAhane page paDIne kahyuM: "jahAMpanAha! takiyA te baMne taiyAra thayA hatA. paNa emAMthI eka nIlAcalapati jagannAthe svIkArI lIdhuM che. eTale ApanI pAse eka ja lAvI zakyo chuM. garIbaparavara ! huM kadI jUThuM bolato nathI.' bAdazAha A vAta sAMbhaLI hasI paDyo, ne roSamAM AvI kahevA lAgyA; kevI pAgala jevI vAta kare che! kyAM nIlAcala ne kyAM dilhI ! mArI dilhImAMthI takiye kANu uThAvI jAya? sAcI vAta kahI de, nahIM to tArI bUrI vale thaze." parameSTI kahe : "jahAMpanAha! sAva sAcuM kahuM chuM. mane jivADe ke mAro, paNa vAta je banI te meM Apane kahI che. jagannAthajIe e takiyo ahIMthI laI lIdhe emAM Apane navAI kema lAge che? jagannAthajI te AkhI AlamanA dhaNI che. ApanI dilhI zuM AlamanI bahAra che? bhagavAna te sarvavyApI che. jagatamAM e koI kAma nathI jyAM e na hoya. enuM raheThANa ne enuM dhAma jagatamAM badhe ja che. to e dilhImAMthI Apane to laI jAya emAM navAI zI?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagannAthanA karo parameSTIe ghaNuM samajAvyuM, paNa bAdazAha ekane be thayo nahIM. teNe darajIne kedakhAnAnI aMdhArI koTaDImAM purAvI dIdhA. bahAra sakhata pahero besADyo. bhagavAnane A vAta thoDI ajANI hatI? te te pahoMcyA kedakhAnAmAM. madharAta thaI gaI che. paherAvALA haju jAge che. tyAM jagannAthajI kedakhAnAnA daravAjA para AvI pahoMcyA. paherAvALA para ghAraNa nAkhI aMdara peThA. koTaDInAM bAraNuM khUlI gayAM. paNa paramekIne enI khabara kyAMthI hoya? e to bhagavAnanA nAmanuM raTaNa karato rato hato. bhagavAne mATe sAde hAka mArIH "parameSTI !" " parameSTI cekI UThyo. AMkha kholIne jue to aMdhArI koTaDImAM jhagajhagATa thaI rahyo che. sAme sAkSAta jagannAtha UbhA che. jevI mUrti purInA mandiramAM che tevI ja ahIM UbhI che. prabhu eka hAthe paramethIne abhayadAna Ape che, ne bIje hAthe sudarzana cakra pheravI rahyA che. ekAeka hasIne parameSThIne kahe che: "jene mArI sahAyatA che tene zI bIka che? je A mAruM sudarzana cakra. koI mANasa bhalene game teTale jorAvara hoya, paNa mAre bhakta sahuthI jorAvara che. Ava, vatsa, Ava !' . paramethI kaheH "nAtha! huM to mahApApI, mahAadhama chuM. huM bhagavAnanI pAse javAne ema kyAM chuM?" jagannAthe parameSTInA zarIrane sparza karyo. tenI kAnti badalAI gaI, ane te AnandasAgaramAM magna thaI gaye. . bIjI tarapha jagannAtha bAdazAhane svapnamAM sArI peThe mAra mArIne nIlAcala cAlyA gayA. bAdazAha jAgI UThyo. jue te koI na maLe. paNa zarIra mArane lIdhe kaLatuM hatuM. e kaMI svapna na hoI zake! poDha thayuM. bAdazAhe vizvAsu mANasane bolAvyA, ne rAtanI vAta karI. sahu kedakhAne pahoMcyA. tyAM paherAvALA ha. UMghe che; bAraNAM ughADAMphaka paDyAM che; paramethInA hAthamAM hAthakaDI nathI; tenuM rUpa paNa jANe badalAI gayuM che. te dhyAnamAMthI jAgyo tyAre prabhune sAme na jotAM vyAkuLa thaI gayo ne tenA nAmanuM raTaNa karavA lAgyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zAse bAdazAha A badhuM joIne tAjuba thayo. teNe parameDhIne sArA vastrAbhUSaNa paherAvI hAthI para zaheramAM pheravyo, ne tene khUba dhana ApyuM. paNa paramethIne thayuM ke A mAnapAna ne kIrtithI tenI bhaktimAM vidha Avaze. te dilhI choDI ke bIjA zaheramAM jaI rahyo. A darajInI jAtane paNa mRtyarthasAre "aMtyaja'nI yAdImAM mUkI che! paNa eka bhaktigraMthe te kahyuM che ke brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zudra ke bIjo koI paNa mANasa, jenAmAM viSNune viSe bhakti bhAva hoya, te sarva manuSyamAM uttamottama che."3 ahIM uttama gaNavA mATe amuka eka jAtimAM janmavAnI jarUra nathI. 3. raghu mAchI - raghu jAtane mAchI hate. jagannAthapurIthI dasa gAu para AvelA pipalITI gAmamAM raheto hate. gharamAM gharaDI mA ane patnI sivAya keI nahotuM. raghu roja mAchalIo pakaDI lAvIne vecate, ne temAMthI kuTuMbane nirvAha thato. raghune pUrvajanmanA kaMI saMskAra sArA haze, tethI A dhaMdhe karatAM paNa tene bhagavAnanuM smaraNa pharI pharI thaI AvatuM. jALamAM sapaDAyelI mAchalIone taDaphaDiyAM mAratI joI tene dayA AvatI. A vicAra manamAMthI kADhI nAkhavA ghaNuMye kare, paNa te pharI pharI manamAM AvyAM kare tenA manamAM dhIre dhIre vairAgya UpajavA lAgyo. teNe eka divasa gya guru pAse vaiSNavadharmanI dIkSA lIdhI. tulasInI kaMThI dhAraNa karI. pachI te roja savAre nahAya, bhagavAnanuM nAma jape, bhAgavatanI kathA sAMbhaLe, ne satsaMga kare. tene spaSTa bhAna thavA lAgyuM ke jIvamAtramAM bhagavAna che. e jIvanI hatyA kema karAya? paNa pitAnuM ne kuTuMbanuM piSaNa karavAnuM rahyuM, dhaMdhe mAchIne rahyo, eTale hiMsA na kare te kare paNa zuM? raghu manamAM prArthanA kareH "he prabhu! A hatyAnA kAmamAMthI mane choDava." teNe mAchalIo pakaDavI choDI dIdhI. paNa thoDA divasamAM mA ane bairIne bhUkhe maravA vakhata AvyuM. eTale raghune pharI kamane paNa mAchalI pakaDavA javuM paDayuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 jagannAthanA bhakato - tenI jALamAM eka moTI lAla mAchalI AvI. mAchalIne traphaDiyAM mAratI joI tene jIva kapAI javA lAgyo. vicAra karatAM karatAM te dhyAnamagna thaI gayA. tene mAchalImAM bhagavAna dekhAvA lAgyA. teNe jora karIne mAchalInuM meM ughADayuM. te aMdarathI avAja saMbhaLAyo: "rakSA kara, nArAyaNa, rakSA kara !" raghu cakita thaye. te mAchalI upADI vanamAM laI gayo ne tyAM eka kuMDamAM mUkI dIdhI. ghera mA ane strI bhUkhyAM che e vAta bhUlI gayo. tene thayuM, mAchalImAMthI koNa bolyuM? bhagavAna ja bolyA hovA joIe. to e bhagavAna mane najaronajara kema dekhAtA nathI? te bhagavAnanAM darzana karavAno nizcaya karIne nArAyaNanA nAmane jApa karato beTho. ema karatAM keTale vakhata gayo enuM paNa bhAna ene na rahyuM. eTalAmAM eka vRddha brAhmaNa tyAM Avyo ne teNe pUchayuM : " are tapasvI! tuM koNa che? A ghora vanamAM ekale tapa zA mATe kare che? tAruM nAma zuM che? tuM kaI jAtane che? kyArane ahIM beThe che?' raghue brAhmaNane kahyuM : "bApajI, Apane huM page lAguM chuM, huM kahuM chuM ne kema beTho chuM e jANavAnI Apane zI jarUra ? Apa Apane raste cAlyA jAone! vAta karavAthI mArA kAmamAM khalela paDe che.' gheDI vAtacIta pachI bhagavAne radhune caturbha jarUpe darzana dIdhuM. bhagavAne kahyuM: "vara mAga." raghu kaheH "have mAgavAnuM zuM bAkI rahyuM? huM have pachI jANI joIne te mAchalI nahIM ja mAruM. paNa amArI jAtane e svabhAva rahyo. eTale koka vAra mAchallI mAravAnuM mana thaI Ave to? mATe, he prabhu, mAre e svabhAva ja tame harI le." bhagavAna "tathAstu' kahIne antardhAna thaI gayA. - raghune have duniyAmAM badhe bhagavAnanAM ja darzana thavA lAgyAM. te cAlato ghera pahoMcyuM. lake Thapake devA lAgyA ke "alyA, mAbairIne bhUkhyAM mUkIne kyAM bhaTakavA gayo hato? tAro hari kaMI emanuM peTa bharI devAno hato? jamInadAre khAvAnuM na ApyuM hota Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 maMdira praveza ane zA te emanI zI vale thAta?" raghune thayuM, jamInadAre khAvAnuM ApyuM e paNa prabhunI ja lIlA. mA ane patnIne paNa prabhu para vizvAsa beThe. raghu have pUro bhagata banyo. savAra paDe ke kIrtana karate karato gAmamAM pharato. caitanya, haridAsa vagere prabhubhakto "haribola'nI evI ja dhUna macAvatA nahatA? ne emanAM e saMkIrtamAM tamAma jAtanA lake bhaLatA nahatA? raghu koInI pAsethI kazuM mAgato nahato, teye enA kuTuMbane peTapUra khAvAnuM maLI rahetuM. kIrtana karatAM ene kyAreka premasamAdhi lAgatI. gAmanA keTalAka tephAnI chokarA enI pAchaLa paDatA ne ene satAvatA. raghu kaMI bolate nahIM. eTale chokarAonuM sAhasa vadhyuM. te gALo detA, ne kyAreka patharA paNa pheMkatA. toye radhune krodha caDato nahIM. bhAnamAM heya ne zarIra para patharA paDe te gusse thAya nahIM. premasamAdhimAM heya tyAre te bhAna ja zAnuM rahe? - eka vAra eka avaLacaMDA chokarAe raste cAlatA raghune kAMTALA lAkaDAthI khUba mAryo. raghu jarAye bolyo nahIM. tenuM zarIra lehIluhANa thaI gayuM. paNa tenA meMmAMthI eka kaDavo zukana nIkaLe nahIM. bhagavAne jANe enI parIkSA karI, ne temAM e pAsa thayo. te thoDe AgaLa gayo tyAM mAranAro chokare behoza thaI dhaDIma daIne rastA para paDyo. leke bhegA thaI gayA. mAbApa doDI AvyAM, ne chokarAne uThAvI ghera laI gayAM. chokarAne jIva nIkaLI gayo hoya ema lAgyuM. hAhAkAra thaI gayo. mAbApa chokarAnuM durvartana jANatAM hatAM. leke kahevA lAgyA: "raghu jevA bhagatane mAravAnuM ja A phaLa che. enI AgaLa khoLo pAtharIne enI kSamA mAgo. e jarUra kSamA karaze.' mAbApe raghu pAse jaIne kAlAvAlA karyA. raghune navAI lAgI. kheda paNa thayo. teNe kahyuM: "arere ! mAre kAraNe chokarAne jIva jAya te huM aparAdhI banuM. e pApamAMthI mAre chuTakAro zI rIte thaze? eNe mane mAryo e vAta sAcI. paNa e te mArA keI pApanuM phaLa haze. eNe bApaDAe mane kyAM mAryo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagannAthanA bhakto 11 che? mAryo te! bhagavAne. emAM ene vAMka ze ? he prabhu ! mane mAra paDatI vakhate paNa jo mArA manamAM e chekarA para krodha na caDayo haiAya, te tuM ene uThADIne beThA raje.' kahIne raghu rAvA lAgyA. teNe leAkAne kahyuM : * cAlA, bhAI e ! ApaNe sahu maLIne hiranAmanI dhUna lagAvIe te chokarAne beThA thavAnu kahIe !' pelA cheAkarAnI AsapAsa kInanI ramajhaTa cAlI. raghu premadhelA thaI te nAcavA lAgyA. bhaktanI dhA bhagavAna sudhI pahoMcI. chekarA bagAsuM khAte beThA thayA. lAkAnA AnaMdatA pAra rahyo nahIM. raghu siddhavacanI mahAtmA tarIke dezamAM prasiddha thayA. paNa tene lAgyuM ke A prasiddhi enI bhaktimAM ADe Avaze. eTale te dhara cheADI nirjana ekAnta sthaLamAM rahevA lAgyA. have enA covIse kalArka bhagavadbhajanamAM pasAra thatA. eka divasa ene evA bhAsa thayA jANe nIlAcalanAtha prabhu jagannAtha enI pAse kaMIka khAvAnu mAge che. enI pAse je kaMI hatuM tene thALa eNe bhagavAnane dharAvyeA. bhagavAna emAMthI kharekhAta khAvA lAgyA! bIjI bAjI purImAM bhagavAnanA rAjabhAga mATe jAtajAtanAM pAno bhegamaMDapamAM meAkalAyAM hatAM. bhAgamaMDapathI mUrtine mUlamaMDapa jarA cheTA che. tyAMthI mUtinuM pratibiMba bhAgama'DapamAM rAkhelA darpaNamAM paDe che; ane e pratibiMba AgaLa bhoga dharAvAya che. naivedyanI sAmagrI AvI rahI tyAre pUjArIe. bhAga dharAvavAnI taiyArI karI. paNa damAM mUrtinu pratibiMba ja na maLe. daNu te hatuM te jagyAe ja hatuM. pUjArIe jaI rAjAne khabara ApI. rAjA hebatAI gaye! ke A zuM? te maMdiramAM jaIne pharasa para paDyo, te bhagavAnane kAlAvAlA karavA lAgyA. tema karatAM tene jarA jhokuM AvI gayuM. svamamAM jagannAthe tene kahyuM : tuM ATale| du:khI zA sAru thAya che? huM nIlAcalamAM he. te! mAru pratibiMba paDene ? huM te atyAre pippalIgrAma pAse vanamAM rahyu kevaTanI jhUMpaDImAM bhAjana karu chuM. e jAtaneA mAchI che kharA, paNa enI bhakti sAcI che. enA premane vaza thaIne ahIM badhAI gayA chuM. e na cheDe tyAM " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 maMdira praveza ane zAse sudhI mArAthI AvI nahIM zakAya. tuM jANe che ke huM pakavAnane bhUkhyo nathI paNa premano bhUkhyo chuM. have tuM mane pAchA bolAvavA mAgate heya, to mArA vahAlA bhakta radhune, enI patnI tathA mAtA sAthe, ahIMthI nIlAcala laI jA.' - rAjA tarata pipalIgrAma jaIne raghu tathA tenI mAtA ane patnIne nIlAcala (purI) laI Avyo. e leke purI pahecyAM ke tarata bhegamaMDapanA darpaNamAM pratibiMba dekhAyuM. purInareze maMdiranI dakSiNa tarapha eka sarasa gharamAM raghune rahevAnI goThavaNa karI ApI.* A kathAomAM je camatkAranI vAta Ave che tevA camakAre kharekhara thatA haze ke kema enI carcAmAM UtaravAnuM A sthAna nathI. duniyAnA badhA dezonI dharmakathAomAM kaMI ne kaMI camatkAranI vAte heya che. paNa emAM kaMI e kathAonuM kharuM tAtparya raheluM nathI hatuM. ahIM ApaNe A kathAomAMthI eTale ja bedha levAno che ke samAjamAM je jAtio halakI gaNAya che temAM paNa prabhunA sAcA bhakto pedA thaI zake che. ApaNuM smRtigraMthonA kahevA pramANe to kevaTa (vartA) e paNa aMtyajo'mAMno eka hAI aspRzya! ane Aje e bhakta je Ave to tene maMdiramAM praveza na ja mane ! je vargoe AvA bhakto pedA karyA che temanA tarapha ApaNe potAne UMcA mAnI beThelA lokoe, kevuM vartana rAkhyuM che te vicArI jotAM glAni ane zarama sivAya bIjI kaI lAgaNI Upaje evI che kharI? A kathAmAM kahyuM che ke e kevaTane keAI zurue vaiSNavadharmanI dIkSA ApI hatI. chatAM Aje kyAMka evAM vacane kAne paDe che ke asachUka athavA harijanane vaiSNavI dIkSA ApI na zakAya ! A te barAbara na ja gaNAya. jeminipurANamAM moradhvaja rAjAnA AkhyAnamAM paNa kahyuM che ke "e rAjAnA rAjyamAM aMtyaje paNa zaMkha, cakra AdinI chApa dhAraNa karatA hatA. temane vaiSNavadharmanI dakSiA maLelI hatI, ane teo dIkSitenI peThe ja zobhatA hatA.pa bIjA eka graMthe te AgaLa jaIne eTale sudhI kahyuM che ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagannAthanA bhakato hajAra zivaliMga, seMkaDo zAligrAma, bAra koDa brAhmaNa, ane eka viSNubhakta zvapAka, e cAre sarakhAM che. padmapurANa kahe che: "harinI bhakti vinAne vipra te pAkathI paNa napAvaTa che; ane haribhakta zvapAka hoya tene brAhmaNathI paNa caDiyAto gaNavo." pAMcarAtra matanA eka prasiddha grantha "paramasaMhitA'mAM kahyuM che: "zAstra ane Agama vAMcyA vinA paNa je mANasa mArI bhakti karaze, te mUrkha haze topaNa, tenuM kalyANa ja thaze.' 8 bhaktimAM bAhya AcAra, vaya, vidyA, vaMza vagerene hisAba nathI. tethI eka bhakta kahyuM che: "vyAdhano dhaMdho ke hata? dhruvanI vaya keTalI hatI ? gajendra pAse vidyA zI hatI? kujAnuM rUpa kevuM hatuM? sudAmA pAse dhana keTaluM hatuM? vidurano vaMza kevo hato? yAdavapati ugrasenanuM parAkrama keTaluM hatuM? kharI vAta e che ke prabhu mANasanA AvA guNa tarapha nathI joto; tene to zuddha hRdayanI bhaktithI ja santoSa thAya che; evI bhakti ja tene priya che.'& . TipaNe 1. evaM vikatthamAnasya kupito devakIsutaH / rajakasya karAgreNa ziraH kAyAdapAtayat // tataH sudAmno bhavanaM mAlAkArasya jagmatuH / tau dRSTvA sa samutyAya nanAma zirasA muvi // tayorAsanamAnIya pAdyaM cAthAhaNAdibhiH / pUrjA sAnugayozcakre sraktAmbUlAnulepanaiH // ityabhipretya rAjendra sudAmA prItamAnasaH / rAsai muzveiH kusumai viravitA rahI ! tAbhiH svalaMkRto prIto kRSNarAmI sahAnugo / praNatAya prapannAya dadaturvarado varAn // so'pi vatre'calAM bhakti tasminnevAkhilAtmani / tadbhakteSu ca sauhArdai bhUteSu ca dayAM parAm // maM-13 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zA iti tasmai varaM dattvA zriyaM cAnvayavadhinIm / / balamAyuryazaH kAnti nirjagAma sahAgrajaH // bhA. 10, 41; 37, 43-52. 2. nAhaM vasAmi vaikuNThe yoginAM hRdaye na ca / / ___ 'madbhaktA yatra gAyanti tatra tiSThAmi nArada // nAradapAzcarAtra 3. brAhmaNaH kSatriyo vaizyaH zUdro vA yadi vetaraH / viSNubhaktisamAyukto zeyaH sarvottamottamaH // 4. A vArtAonuM vastu gorakhapuranA gItA prese prasiddha karelA hidI pustaka "bhaktasamaratna" parathI lIdhuM che. 5. antyajA api tadrASTra zaGkhacakrAkadhAriNaH / samprApya vaiSNavI dIkSA dIkSitA iva saMbabhuH // 1. zivaliGgasahasrANi zAlagrAmazatAni ca / dvAdazakoTayo viprAH zvapacaM tvekavaiSNavam // A loka nAbhAjInI bhaktimALa" uparanI, priyAdAsajInI, TIkAmAM 'tihAsa'mAyA banaso . 7. harerabhakto vipro'pi vijJeyaH zvapacAdhikaH / harebhaktaH zvapAko'pi vijJeyo brAhmaNAdhikaH // pa. pu. 8. zAstrAgamavihInA ca bhaktirmayi samarpitA / zubhamevAvahetpuMso mUrkhasyApi na saMzayaH / / paramasaMhitA 1; 85. 6. vyAdhasyAcaraNaM dhruvasya ca vayo vidyA gajendrasya kA kunjAyAH kamanIyarUpamadhikaM kiM tatsudAmno dhanam / vaMzaH ko vidurasya yAdavapaterugrasya kiM pauruSaM bhaktyA tuSyati kevalaM na ca guNairbhaktipriyo mAdhavaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 mahArASTranA saMtameLo seALamI sadInI AkharamAM te sattaramInI zarUAtamAM jeNe mahArASTrane khaLabhaLAvI mUkyuM te narI rAjakIya krAnti naheAtI. e rAjakIya krAntinA pahelAM, te vastutaH keTaleka aMze tene janma ApanAra, eka dhArmi ka ane sAmAjika utthAna hatuM; ane teNe AkhI prajAne jAgrata karelI... e dharma jAgRti rUDhine anusaranAra brAhmaNeAnI pedA karelI naheAtI. e ziSTa vannuM nahIM paNa sAmAnya janasamUhanuM kAma hatuM. tene meAkhare je sAdhusaMtA ne kavie hatA temAM brAhmaNeAnA karatAM vadhAre te| samAjanA nIcalA gaNAtA vargomAM janmelA mANasA hatA-- dA.ta. darajIe, sutArA. mALIe, dukAnadAra, ane antyajo paNa. rAjakIya AgevAnoe dhArmika AgevAne joDe haLImaLIne kAma karyuM '1 6. A sAdhusaMte e saMskRtane badale marAThI bhASAmAM medha ApyA ne granthA lakhyA, jethI dharmanA saMdezA samAjanA cheka nIcalA tharA sudhI pahAMcI zake. ekanAthe kahyuM 'saMskRta graMtha racanArA mahAkavi che, te prAkRtamAM zI UNapa che? saMskRtamAMthI je artha maLatA heAya te ja jo prAkRtamAMthI maLe, te! emAM kazI viSamatA na mAnavI joi e. saMskRta bhASA zuM deve banAvelI che, te prAkRta cAra pAsethI nIkaLelI che? eTale AvuM mithyA abhimAna zA sAruM rAkhavuM joI e '2 mahArASTranI saMtaparaparA jJAnadevathI zarU thaI. te pahelAM tyAM mahAnubhAva saMpradAya cAlatA hatA. 'mahAnubhAvA jAtibheda mAnatA naheAtA, vedanA zikSaNanI avagaNanA karatA, temane AzramanI jarUra nahAtI lAgatI, ne teo kRSNa sivAya khIjA kAI devane mAnatA nahIM, ema Aja sudhI manAtuM hatuM. paNa e saMpradAyanA Adhunika pakSakAre| have kahevA lAgyA che ke te jAtibheda, veda vagerene Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 saddipraveza ane zAstrA mAnatA hatA.'3 paNa teo cAMDAlanI AbhaDacheTa te! mAnatA nahAtA ja. 4 " " jJAnadevanA pitA viThThalapa Mte sanyAsa laI te caitanyAzramasvAmI nAma dhAraNa karyuM. hatuM. te aputra hevA chatAM dhara cheDIne AvyA che ema temanI patnI rakhumAI rukimaNI ) pAsethI jANIne gurue emane pAchA gRhasthAzramamAM javAnI AjJA karI. viThThalapaMta ghera pAchA AvyA, te temate ambe varasane AMtare cAra bALakA thayAM ~~~ nivRtti, jJAnadeva, seApAna, ane muktAbAI, saMnyAsInI sati, tene kAka smRtitraMthe cAMDAla'mAM gaNAvelI. jUnA vicAranA brAhmaNe emane peAtAnI sAthe bhaLavA ke jatA paheravA de nahIM. chekarAM jAti ne kuLathI aLagAM paDI gayAM.5 pitAe ALadInA brAhmaNone bahu kAlAvAlA karyo ke dharma zAstrane niya joI ne amane kSamA kare.' brAhmaNoe 'dehAnta prAyazcitta 'nA niNaeNya ApyA ! viThThalapa'ta patnI sahita ghara cheDIne tapa karavA cAlyA gayA. bALakAne brAhmaNoe kahyuM : tame paiThaNanA brAhmaNe pAsethI zuddhipatra lAve; ame te manya rAkhIzuM.' meATA bhAI nivRttie kahyuM: 'huM cAra varNa, cAra Azrama, pAMca bhUtA, mahattattva, saguNa nirguNa, e sarvathI para evuM parabrahma chuM. mAre zuddhipatra te upavIta ekenI jarUra nathI.' jJAnadeva kahe : ApaNe cAlatA AvelA svadharmAMte teADavAnI jarUra nathI. ' seApAne kahyuM: pAMDava, durvAsA, vasiSTha, agastya, gautama, vyAsa, vAlmIkinAM kuLageAtra kayAM hatAM? te amArAM kuLageAtra samajo.' pachI chekarAM pagapALAM pravAsa karatAM paiThaNa gayAM, saMnyAsInI saMtati mATe prAyazcitta nathI, ema brAhmaNeAe sa MbhaLAvI dIdhuM, paNa sAthe eka zAstrAkta upAya batAvyA: ' tame prabhunI ananyabhAve bhakti kare. tIvra anutApa sAthe bhajana kareA. gAya, gabha ane zvAnane vaMdana kare, ane brAhmaNathI mAMDI aMtyaja sudhInA sane brahmarUpa mAne. A bhaktimAM tamAre mATe che.'F nivRttine satASa thayA, muktAne Anada thayA, te jJAnadeve kahyuM: 'tame kaheze! te are mAnya che.'7 chekarAM pAchA javA nIkaLatAM hatAM, tyAM keTalAka brAhmAe emanI " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTrane saptameLe 197 ThekaDI karI. chekarAMne nAma pUjyAM, te temaNe kahyAM. brAhmaNa kaheH "nAma jJAnadeva? are, amAre tyAM to jJAna pakhAlamAM laI jAya che - pakhAlano pADo paNa jJAna upADIne vahI jAya che!' jJAnadeva kahe: e paNa mAro AtmA che. mArAmAM ne enAmAM bheda nathI." brAhmaNoe pADAnI pITha para seTA mAryA, tenA seLa jJAnadevanA zarIra para paDaDyA!8 brAhmaNo kahe: "pADA je jJAnI hoya, to enA moMmAMthI veda bolAvI batAva joIe.' jJAnadeve AjJA karI, ne pADAnA meMmAMthI vedamaMtrono ghoSa thavA lAge !9 brAhmaNe caDyA; zaramAyA paNa kharA. temaNe jJAnadevane caraNe praNAma karyA ne temane jayajayakAra karyo. jJAnadevanA vinayano pAra na hato. temaNe kahyuM: "A ApanA caraNano ja mahimA che. mArAmAM AvuM sAmarthya nathI." brAhmaNa kahe : "dhanya che ! dhanya che! AmanA jevo brAhmaNa keI nathI.10 temaNe zuddhipatra lakhI nivRttine ApyuM, ane namaskAra karyo. jJAnezvare gItA para marAThImAM ovarUpe je TIkA lakhI te "jJAnezvarI" e nAme prasiddha che.11 temAM temaNe kahyuM che: (bhagavAna kahe che:) ATalA mATe, kuLa uttama hovAnI jarUra nathI. jAti aMtyajanI hoya te paNa cAle. eTaluM ja nahIM paNa pazuno deha haze toye vAMdho nathI. magare hAthIne pakaDyo tyAre teNe mane dhA nAkhI. evI rIte bhaktibhAve mAruM smaraNa karatAveMta tenuM pazutva vyartha thaI gayuM ne te mane pAmyo. he arjuna ! jenA nAmane uccAra paNa ninya gaNAya che, je adhamamAM paNa adhama gaNAya che, evI pAyonimAM je mANase janmelA hoya; vaLI mUrkha evA ke jANe paththara hoya, chatAM jene mAre viSe sarvabhAve daDha AsthA heya; jenI vANI niraMtara mAruM ja gAna karatI hoya; jenI daSTine niraMtara mAruM ja rUpa dekhAtuM hoya, jenA manamAM niraMtara mAre viSe ja saMkalpa cAlato hoya; . . . e rIte jemaNe sarvabhAve jIvanamAM mAre ja AdhAra lIdhe heya; te pApAnimAM janmelA kAM na hoya, te zAstrathI ajANu kAM na hoya, chatAM mArI joDe temanI tulanA karatAM te 2tIpUra ochA UtaravAnA nathI. ... eTale ke ' A viSayamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 madirapraveza ane zAstrA ekalI bhakti ja kAma lAge che, jAtinuM tyAM kazuM mahattva nathI. eTale kuLa, jAti, vaNu e badhAM nakAmAM che; mArApaNuM, mArI bhakti, e ja kharI sAka vastu che. mANasa jyAM sudhI mArI joDe samarasa thayA nathI tyAM sudhI ja kSatriya, vaizya, strI, zudra, antyaja vagere judI judI jAtie dekhAya che. are, mANasa bhale game te jAtimAM janme, ane bhale mArI bhakti kare ke virodha kare, paNa mAre ja bhakta ke zatru thAya, e mukhya vastu che. eTale, he arjuna, bhale pApayeni hAya, ke vaizya, zUdra ke strI hoya, te sahu mArI upAsanAthI mane ja pAme che.'12 : jJAnezvare alaga paNa lakhelA. temAMnA ekamAM kahyuM che ke ' jenA aMtaramAM rukimaNIramaNu che te cAMDAlanA paNa uddAra thAya che, ane jenA aMtaramAM e nathI te saMnyAsI paNa bhavabaMdhamAMthI chUTatA nathI.'13 vaLI kahyuM che ke ' UMcanIcabhAva athavA dveSAdveSa jyAM sudhI gayA nathI tyAM sudhI karmo karyAM karavAthI kazuM sukha maLavAnuM nathI.'14 ' jJAnezvaranI bahena muktAbAI evI nAnI hatI ke cAMgadeva nAmanA eka prasiddha ye|gI gava cheADIne enA ziSya thayelA. * muktAI cintana karIne mukta thaI che,' 'mukti sarvadA jIvanmukta ja che,' * muktAInuM citta niraMtara mukta che,' * muktAbAI sukhI thaI che,' evA udgAra teNe pAte kADhelA che.15 " ' musalamAna caDhAI ee keTalAka vakhata lagI sava pravRttine sthagita karI nAkhI hoya ema dekhAya che. paNa dhIre dhIre rASTranA AtmAe tenuM nIreAgI sthitisthApakapaNuM karI prApta karyuM; ane barAbara marAThA sattAnuM utthAna thayuM te ja arasAmAM sAdhusa tenI eka hAranI hAra pedA thAya che. temanAM nAma dezanA leAkAmAM gharagaththu zabdo jevAM thaI paDavAM che. e pravAha e saikAM sudhI pUrajozamAM vahevA cAlu rahyo, ane pachI sukAI gayA dekhAya che. temAM oTa AvI tenI sAthe rAjakIya gulAmI paNa asta pAmI gaI. ekaMdare ema kahI zakAya huM A dha jAgRtine itihAsa lagabhaga pAMcasa| varasa jeTale samaya rAke che. e samaya daramyAna A bhUmimAM pacAsa sAdhusaMte evA thaI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTrane saMtameLe 199 gayA jemanI chApa A deza ne tenI prajA upara na bhUMsAya evI rahI gaI che, ane tethI mahIpatie emanAM caritrano potAnA "bhaktivijaya"mAM samAveza karyo te vAjabI Thare che. A sAdhusaMtemAM gheDIka strIo hatI, ne thoDAka islAmamAMthI hiMdu dharmamAM AvelA puruSa hatA. A AkhI saMtaparaMparAmAM lagabhaga aDadhA jeTalA brAhmaNa hatA; ane bIjA aDadhAmAM bIjI badhI vAto - marAThA, kaNabI, darajI, mALI, kuMbhAra, senI, pastAyelI vezyA, dAsI ane mahAra sudhdhAM -nAM mANase hatAM. A dhArmika utthAnanuM mahattva, ghaNe aMze, ame upara gaNAvI e hakIkatone AbhArI che; kema ke te spaSTapaNe batAvI Ape che ke uccatara AtmajJAnano prabhAva kaI ekAda vaga upara ja paDIne aTakI gayo evuM nathI; paNa te samAjanA sarva tharemAM - puruSa ane strI, UMca ane nIca, bhaNelA ne abhaNa, hiMdu ane musalamAna sahumAM - UMDe phelAI gayo hato . . . cAMgadeva ane jJAnadeva, nivRtti ane saMpAna, muktAbAI ane janI, AkkAbAI ane veNabAI, nAmadeva ane ekanAtha, rAmadAsa ane tukArAma, zekha mahamada ane zAnti bahAmanI, dAmAjI ane uddhava, bhAnudAsa ane kUrmadAsa, bedhale bAvA ane saMto pavAra, kezava svAmI ane jayarAma svAmI, narasiMha sarasvatI ane raMganAtha svAmI, cekhAmeLA ane gorA kuMbhAra, narahari sonI ane sAvatA mALI, bahiraMbhadra ane gaNezanAtha, janArdana paMta ane mudde paMta, ane bIjA ghaNA - e nAmonI hAramALA sAkSI pUre che ke mahArASTranI e hilacAlamAM kevI UMcA prakAranI kriyAzakti rahelI hatI. hiMdanA bIjA bhAge karatAM ahIM sAdhusaMtomAM brAhmaNonuM pramANa vadhAre che. bIje brAhmaNenA karatAM kSatriyo ne vie vadhAre pramANamAM sAdhusaMta pedA karyA hatA. 16 A dezamAM prAcIna zAstra ane praNAlikA nijIva banI gayAM hatAM. tenA para ekalA brAhmaNone kabajo thaI gayo hate. eka jAtinI A zirajorI sAme e sAdhusaMtee bhAre mardAnagI ne zarAtanathI virodha uThAvavAno prayAsa karyo. manuSyanA hadayamAM vasatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 sahirapraveza ane zAstrA AtmA vaNu, jAti ne sAmAjika darajjAthI para che, ema batAvI tenuM gaurava temaNe prasthApita karI batAvyuM. temanAM peAtAnAM janma ane zikSaNanA saMjoga evA hatA ke emAMnA keTalAkane ene lIdhe paNa AvA vicAra| darzAvavAnuM saheje mana thayeluM. upara ApaNe joyuM tema, temAMnA lagabhaga aDadhA brAhmaNetara jAtinA hatA, ane keTalAka te! ghaNI ja nIcI gaNAtI jAtienA hatA. brAhmaNa sudhArakAmAMnA paNa ghaNAne vArasAmAM maLelI vizuddhimAM kaMika DAdha hatA; tene lIdhe te sarva prakAranAM kRtrima niyamaneA sAme baLava uDAvavAne manekamane paNa prerAyA. (jJAnadeva te temanAM bhAIbahenanI vAta pAchaLa kahevAI gaI che.) mAleApata nAmanA bIjA eka saMta mahAra jAtinI eka cheAkarIne paraNelA, te cheAkarInI jAta lagna pachI ja jANavAmAM AvelI. patie eneA tyAga na karyAM, paNa mAtra enI sAthe zarIrasaMbaMdha na karyAM; ane tenA maraNa pachI brAhmaNInA jevI ja tenI uttarakriyA karI tyAre eka camatkAra thayA, teNe emanA bhUMDAmAM bhUMDA zatruene paNa batAvI ApyuM ke mAlApa ta ane temanI mahAra patnI te kharekhara pavitra hatAM. jayarAma svAmInA guru kRSNadAsa vALaMda jAtinI cheAkarIne paraNelA, ne te vALada che. evI khabara lagna pachI ja paDavA pAmelI. paNa A saMtapuruSanA pavitra jIvananA evA prabhAva paDaco ke, ghaNA julama pachI chevaTe, te vakhatanA zaMkarAcArye paNa emanI sAmeneA badhA vAMdhA uThAvI lIdhA.'17 jJAnezvarane viSe pAMcArakara lakhe che: nijo vaizyAstathA vAstevi yAnti parNa gatim e lITInA vivecanamAM te atyone paNa bhUlyA nathI. aMtyaja paNa sadbhakta haze te parA gatie pahoMcaze, ema temaNe sApha sApha kahyuM che. brAhmaNa jAtimAM janmyA vinA meAkSa na maLe evuM ka`DhAnuM saMkucitapaNuM temanAmAM nahotuM. " kuSTha kAma noddAne | bAti caMcanahI vhA / " "te pApayonI mUDha, mRtyu naise aaN dagaDa paNa paramezvarane bhajaze to te paNa tarI jaze. te pApayeAni bhale hai, vidrAna bhale na heA. tAtparya e che ke " matti nA 5 '' / 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTranA satameLA 201 kr sare / jAti apramANa " bhaktipremanI mamatAne lIdhe ja nAmadevanI pahelI mulAkAta vakhate teo ekabIjAne parama prItithI bheTavA, ekabIjAne page lAgyA, ekabIjAne haiyA sarasA cAMpyA, ane te eka ja haripremamAM magna thaI gayA. ceAkhAmeLA, temanI patnI, bakA mahAra, vagere premaLa bhaktAne paNa temaNe haiyA sarasA cAMpyA. vivettApara | salA mAnnA sAnezvara ! evuM, jJAnezvaranA premathI prerAI te, gAtI janAbAI mArI AMkha AgaLa hamezAM UbhI rahe che! nAnezvara sarva jAtinA saMteAnA " kALajaDAnI kAra " thaI paDavA, te jJAnanA baLane lIdhe nahIM paNuM premanA baLane lIdhe. jagatamAM kAI te paNu na maLelI mA'hI ( mAvaDI) e padavI. sahu saMtAe ekamate jJAnezvarane ApI ! jJAnezvara mArI" e be ja zabda! emAM jJAnezvaranA vizvaprema pragaTa thAya che! premathI vizva ApaNuM thAya che. " nedhara mADahI" e mahArASTrane mahAmatra thaI paDayo. jJAnanA ati ucca zikhara para rahenArA jJAnezvara vArakarIonA meLAmAM paDharapuranI retImAM ripremathI gAya che, nAce che, e kevuM madhura darzIna che! emaNe jJAnane bhaktipremamAM ogALI nAkhyuM, jJAnanuM rUpAMtara bhaktipremamAM karyuM....! AveAvizuddha prema e ja jJAnadevanuM dana che. jagata jagadriyAsa che, vastuprabhA che, prapoMca harirUpe rAbhe che, bhUtamAtramAM eka hari vilase che, e " jJAnezvara mAulI "e AcarIne jagatane zIkhavyuM che! saMtamaMDaLanA AcAya, adhyakSa ane guru jJAnezvara ja che. sahue eka mukhe temane guru mAnyA che. temaNe satAnuM saMgaThana karyuM", badhA sa MtAne bheLA karyAM, sahune svasukhane mAga batAnye. vedapara parA emanAmAM mUrtimaMta thaI. emanAM jJAna, prema ane mUrtithI aMjAI sahunI hRdayavRttie emane saaAnI prabhAvalInA prabhu tarIke ekadama svIkAryo. ApegAMvamAM janmyA, nevAsAmAM jJAnezvarI racI, paMDharapura jaI sarva satameLAne bhaMjana karatA banAvyA. sahune advaitAnaMdanuM amRtapAna karAvIne, ane sahunA pahelAM ALaMdImAM samAdhi laI ne, sahune cAnaka lagADI. AkhA khela cha varSanA ! cha varSomAM A eka vyaktie paMDharapuranI retImAM dharmanuM nagAruM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 riza ane vagADavuM, vaikuMThanuM sukha bhUtaLa para ApyuM. viThThalasvarUpamAM jJAnadeva ane nAmadeva eka thavAthI, eTale ke jJAnanuM nAmanI joDe tAdAmya thavAthI, jJAnI ajJAnI sarva lekenI ekarUpatA sadhAI. mahArASTramAM marAThAonAM rAjyo thayAM ne gayAM, pharI thaze ne jaze, paNa lAkhe lokonAM hayamAM AtmasukhanI zItaLa chAyA pADanAro jJAnezvarI jevo dedIpyamAna hIrA e mahArASTranuM ane marAThI bhASAnuM cirakALanuM parama ezvaryA che! 18 - jJAnadevanA samakAlIna ane temanA parama mitra saMta nAmadeva jAtanA daracha hatA. "nAmadeva nAnapaNamAM bahu tophAnI hatA, ane temanuM AcaraNa paNa ghaNuM duSTa haze ema dekhAya che. temaNe coranI sAbate caDIne ghaNuM vaTemArgune lUTelA, ne keTalAkane ThAra mArelA paNa kharA. zALA nA sAvakA kApaDI tAvI vacArI rAta nAone mAri | vahe che mayamIta 5 (brAhmaNa, kApaDI, garIba, bheLA, evA ghaNA lokonA jIva lIdhA. nAmAe corAzI rAvata mAryA. comera loko bhayabhIta thaI gayA.) A abhera nAmadevane ja che ema mAnIe, to vAlmIki RSinI peThe nAmadeva paNa eka kALe vATamAru ja hatA ema kahevAmAM vadhe nathI. te eka vAra avaDhAmAM devadarzane gayelA tyAM eka bAI pitAnA dIkarAne kahetI hatI te karuNu vacana temaNe sAMbhaLyAM, ane ene dhaNuM pote mAre tenI khabara paDI, te parathI nAmadevane je duHkha thayuM tene lIdhe atyaMta vihavaLa thaIne temaNe pitAnA mAthA para charo mAryo, ane lohInI dhAra jaIne deva upara dharI. A ja prasaMgathI temanuM dhyAna eka vAra prabhu tarapha vaLyuM te vaLyuM. te paMDharapura AvIne viThThalanI bhakti karavA lAgyA.19 nAmadeva nAnapaNathI ja prabhubhakta hatA, ema bIjA keTalAkanuM mAnavuM che.20 pitAnI jAtino ullekha karatAM nAmadeve kahyuM che: "tulasI kAdavavALI jamInamAM UgI che, eTalA mATe ene apavitra kahezo nahIM. pIpaLo kAgaDAnI carakamAMthI Uge che, eTalA mATe ene amaMgala kahezo nahIM. dAsInA dIkarAne rAjyapada maLe, pachI ene Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTrane ane 204 dAsIputra kahIne bolAvaze nahIM. nAmo kahe che ke te huM jAtane 'darajI chuM, eTalA mATe mane jAtinI upamA Apazo nahIM." 21 nAmadeva vivAhita hatA ne temane cAra dIkarA hatA. badhA maLIne paMdara mANasanuM kuTuMba hatuM. teo 80 varasa jIvelA. AyuSyane pUrvArdha mahArASTramAM, ne uttarArdha paMjAbamAM, bhaktimArgane pracAra karavAmAM gALyo. paMDharapurane temaNe "ApaNu dIna lokenuM piyara" (mANa nA mAra) banAvyuM. pAMDuraMgane "mA" kahIne paNa temaNe saMbodhyA cheH "tuM mArI mA che, ne huM tAre bALaka chuM. mATe, he pAMDuraMge, tuM mane premarasanuM pAna karAvaze keTalIka jagAe viThobAne "viThAI mAulI" paNa kahyA che. vaLI kahe che: "nAmAnI belI mArI kRSNasmA che.23 eka vAra prabhu para risAIne kahyuM: tAruM nAma patitapAvana che ema sAMbhaLIne huM tAre bAraNe AvyuM hato. paNa tuM te patitapAvana nathI, eTale huM pAcho jAuM chuM. he deva! tuM tAruM birada cheDa, ne have abhimAna na karIza. tAruM nAma patitapAvana te koNe pADayuM che?" 24 vaLI kahyuM : "eka mANasa vidvAna che, tene jAtinuM abhimAna che. e tame guNane lIdhe te rasAtALa gayo.25 mATe kahe che ke "mArA bhAvika viSNudAsane ahaMkArane rAjasI pavana na lAgazo."2 parIsAbhAgavata nAmanA eka vidvAna paMDitanuM varNabhimAna gaLI javAthI te nAmadevanA prathama ziSya thayelA. brAhmaNa darajInA ziSya! te nAmadevane caraNe paDaze (rAjALa mA nAmayANI). jJAnadeva ane nAmadeve sAthe tIrthayAtrA karelI. teo gujarAtamAM ne uttara hiMdamAM paNa pharyA. te pUrI thaye jJAnadeve nAmadevane kahyuM: "bhAI nAmadeva! mane tIrthayAtrAne rasa mahetA, paNa tArI sebatanI icchA hatI, te pUrI thaI bhAI! dhanya che tane ane tArA kuLagotrane."27 . nAmadevanA jIvanacaritramAM eka vAta che. viThobAe temane brAhmaNa jamADavAnI rajA ApI hatI. viThebA e bhajanamAM nAmadevanI joDe besIne jamyA, eTalA mATe viThobAne pitAne nAtabahAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 mahipraveza ane sA . mUkvAmAM AvyA! te veLAe jJAnadeva, je AtmArUpe tyAM hAjara hatA, temaNe brAhmaNane Thapake ApI kahyuM: "Izvarane mana kaI UMcuM ne ? keI nIcuM nathI. tenI najare te sahu sarakhAM che. huM UMcI nAtane chuM, ne mAra paDezI halako nAtana che, evo vicAra kadI manamAM lAvazo nahIM. UMcA tema ja nIcA sahu gaMgAmAM nahAya che tethI gaMgA apavitra thatI nathI, sahu zvAsamAM pavana le che tethI pavana abhaDAte nathI, sahu dharatI para cAle che ethI dharatI aspRzya thatI nathI.28 nAmadeva uttarAvasthAmAM paMjAbamAM jaI rahelA. hiMdImAM temanAM puSkaLa pado che. gurudAsapura jillAmAM mAna nAmanuM gAmaDuM che, tyAM nAmadevanI pUjAnA ThAkorajI, tathA nAmadevanI pAdukA haju che, ne tenI paNa pUjA Aje cha varasathI thAya che. tyAMnA hastalikhita granthamAM "nAmadevakI mukhabAnI" nAmano graMtha che. teo eka padamAM kahe che: "hari hari karatAM jAti ane kuLa harAI jAya che. e hari AMdhaLAnI lAkaDI che.29 nAmadevane ullekha narasiMha mahetAe paNa karyo che. e hiMdI padomAM, temane aspRzya daracha gaNuM eka maMdiramAM pisavA na dIdhA tene lagatI eka bIjI paNa vAta che. nAmadeva kahe che: "huM hasato khelato tAre ghera AvyA. nAmadeva bhakti karate hato tyAMthI ene pakaDIne uThADI mUkyo. he jAdavarAya! mArI jAta halakI che e kharuM, paNa to te mane darajInI jAtamAM janma zA sAru AkhyA pachI meM mArI kAmagI uThAvI lIdhI, derAnI pAchaLa jaIne beThe, ne tyAM bhajana karavA lAgyo. jema jema nAmadeva hariguNa gAya che, tema tema deruM phare che, ne chevaTe tenuM bAraNuM pAchalI taraphanuM - nAmadeva beTho che te bAjunuM - thaI jAya che." "bhagavAne de pheravIne bAraNuM nAmA sAme rAkhyuM, ne pachIta paMDitanI sAme rAkhI." 31 A prasaMga viSe kabIre paNa eka pada lakhyuM che. A darajI nAmadeva te jagatamAM thaI gayelA moTAmAM moTA saMtamAMnA eka che. 32 nAmadevanI sAthe nikaTanA saMbaMdhathI joDAyeluM nAma che janAbAInuM. janAbAIe nAmadevanA gharamAM daLaNuM khAMDaNuM karanArI, anAtha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTrane sAme 205 chokarI tarIke AvelI, kAmavALI hatI. enA abhaMganI bhASA sAva sAdI ne atizaya madhura che. "enA abhaMgamAM bhaktanuM mAdhurya ne ganuM UMDANa bane che; ane enA badhA abhaMga premathI bhIMjAyelA, saraLa, sahelA ne atyaMta prAsAdika che. janAbAInI vANune kRSNanAthanI muralInI ja upamA devAnuM mana thAya che. enA 350 ja abhaMga maLI AvelA che."33 te zadranI chokarI. mA marI gaI eTale bApa chokarIne nAmadevanA bApa dAmAzeThane tyAM mUkI gayo. janAbAIe kahyuM che: "mA marI gaI bApa marI gayAM; have, he viThThala, mane tuM saMbhALaje. tArI A dAsI maMda mativALI che. ene tArA caraNa pAse Azare Apaje." 34 nAmadevanA ghara sAme ja viThebAnuM mandira. janI tyAM ghaNI vAra jAya Ave. rAte keI na hoya tyAre jaI viThebAnuM bhajana kare. viThAbAe rAte janIne darzana dIdhelAM. 35 ekavAra viThobAnI kaMThI bAvAI tenI corInuM ALa janI para AvyuM. janIe nA pADI. paNa bhagavAnane karavuM te eNe oDhelA dhetiyAmAMthI ja kaMThI sarI paDI. tene mAravA brAhmaNoe daMDA kADhyA, te veLA viThebAe ene jIva jato bacAvyA. nAmadeva viSe janIne ghaNe ja pUjayabhAva hato. tenA ghaNA abhaMgane che. "nAmayAcI janI', dAsI nAmayAcI' evA zabdo Ave che. janInuM AkhuM jIvana viThThalamaya hatuM. daLatAM khAMDatAM paNa te viThobAnA nAmanuM raTaNa karatI. te rIsa caDatI tyAre AMgaNAmAM UbhI rahIne dAsI janI premanI gALo paNa detI." 37 viThThala enA bAraNAmAM UbhA rahelA ene dekhAtA.28 janI sAvaraNathI kacaro kADhatI. viThobA te kacaro bharI letA, ne mAthe Topale upADI te dUra nAkhI AvatA. ema bhaktane vaza thaI temaNe nIca kAma karavA mAMDayAM. janI viThebAne kahe che ke "huM tArA upakArano badalo kevI rIte vALI zakIza?" 39 bIjA eka abhaMgamAM janI kahe che: "draupadInuM rakSaNa karanArA nArAyaNa hatA. gorA kuMbhAranI sAthe te paNa potAnA zarIra para kAdava lAgavA de che. kabIranI pAchaLa besIne te zelAM vaNatAM vaNatAM vAto kahe che. cokhAmeLA mATe te Dhora kheMce che. janInI sAme dhaMTIe besI te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mineza ane zA daLavA lAge che. deva kaheze, kevAM dhanya bhAgya che A lokonAM!" 40 vaLI kahe che ke je mANasa saMta ane devane judA mAne che te kharo cAMDAla che. jenI kahe che ke ene bolAvaze nahIM. evAne te rajasvalA sudhdhAM aDakatI nathI.41 eka abhaMgamAM te "garjanA" karIne kahe che: "paMDharIne je.vArakarI tenA paga mArA mAthA para che. te bhale uttama gaNAtA varNana hoya ke bhale cAMDAla haya, teye huM tene caraNe mAruM mAthuM dharIza."4ra IzvaramAM e kevI tanmaya banI gaI hatI e batAvanAro eno eka sundara abhaMga che, temAM kahe cheH "huM deva khAuM chuM, deva pIuM chuM, deva upara sUI jAuM chuM, deva dauM chuM, deva lauM chuM, deva vaDe vahevAra karuM chuM. deva ahIM che, deva tyAM che, deva vinAne keI kAle kAma nathI. janI kahe che ke A viThAbAIe AkhuM vizva aMtabA bharyuM che, ne te upara bAkI rahI gayAM che!" 43 A strI, ne pAchI za! "mahArASTranAM strI temAM enuM sthAna zuM, ene viSe ema kahI zakAya ke, eka jJAnezvaranI bahena muktAbAIne bAda karatAM, te sarvazreSTha che." 44 . te vakhatanA A saMtamaMDaLamAM garabA kuMbhAra sauthI vRddha hatA, eTale sahu emane 'kAkA' kahetAM. jJAnadevanAM bhAIbahena ane nAmadeva e sahue, pote jJAnamAM kAcAM che ke pAkAM tenI parIkSA gerebA pAse karAvI jovAnuM nakkI karyuM. gorabAe mATalA para mAravAno Tapale dareka jaNane mATe mArI je, ne nAmadevane viSe kahyuM ke A haju kAcuM cAluM che. te pachI nAmadeve visabA khecara pAse jaI vadhAre jJAna meLavyuM. - bIjA eka saMta senA nAvI (vALaMda) hatA. potAnI jAta jaNAvatAM temaNe kahyuM che: "ame to bArIka hajAmata karanArA vALaMda chIe."45 teo je rAjAnI hajAmata karatA te rAjAne emanA satsaMgane lIdhe jJAna thayeluM; pachI te hajAmata karAvavA bese tyAre darpaNamAM mehuM jevA jAya te aMdara cakrapANi dekhAya; ane pANInI vATakImAM paNa harinuM darzana thAya. "A parathI sahue bhAre bedha levA jevo che. dhaMdhe game te heya, paNa je manamAM harinuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTrano savameLe ciMtana dvAya te te vA pavitra banI dhaMdhA zreSTha athavA kaniSTha nathI, kAI paNa nathI. sadAcAra ane hirabhakti e guNAthI thAya che; tevuM senAne prApta thayuM hatuM.'47 narahari nAmanA eka saMta jAte seAnI hatA. te zivabhakta hatA, paNa ziva te viSNu eka ja che evI pratIti temane thavA pAmI hatI. temaNe gAyuM che he prabhu ! huM tArA seAnI chuM, ne tArA nAmane vahevAra karuM chuM. harinA dAsa narahara seAnI rAtadivasa bhajana kare che.'48 207 jAya che. kAI paNu prANI UMcuM ke nIcu macchusane zreSThatva prApta evA khIjA eka bhakta sAvatA mALI hatA. bhagavadbhakta je. dhaMdhA, vyavasAya ke kakare che te temanI ataniSTha upAsanAne baLe pavitra thaI jAya che. peAtAne bhAge AveluM kAma zuddha bhAve karavAthI sudhA UMcA thAya che. sAvatA mALI khetAnuM khAmavAnanuM kAma hirasevA mAnIne karatA, tethI te ma ja pAvana thaI gayuM. kartAnA manamAM jevA bhAva hAya te pramANe kAma UMcuM ke nIcuM bane che. ApaNA satA jAtajAtanA dhaMdhA karanArA hatA. chatAM temanA saMtapaNAmAM kaze| vAMdhA Avye| nahIM. pUjAnuM kAma paNa DIna ahiMthI kayu hAya te| te niSphaLa nIvaDe che; ane saMsAranuM kAma paNa risevA mAnIne karyuM hoya te te hiranI pUjA ja che. '49 sAvatA mALI bagIcAnuM kAma karatAM karatAM gAya che kAMdA, mA te zAkabhAjI e badhuM mArI vidyAbhAI ja che. 'pura ema eyane sarvAMtra hiranuM ja darzIna thatuM. snAna nahIM, saMdhyA nahI, UMcAM gaNAtAM jAta ke kuLamAM janma nahIM, chatAM huM hIna jAtineA pAmara tane ja niraMtara hradayamAM rAkhanArA chuM,51 evuM emaNe potAnA alagAmAM gAyuM che. OU bIjA eka bhakta jogA paramAnaMda jAtanA telI hatA. bArasInA maMdiramAM rAja darzana karavA jAya, te gItAnA eka zlAka khelI deva AgaLa daMDavat praNAma kare. emane jIna vAge nahIM te mATe eka bhAvika mANase pItAMbara ApyuM. te meluM na thAya mATe joJAe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 mariveza ane zAra dhIre dhIre, kALajIthI praNAma karyA, tyAM te AratI pUrI thaI gaI harinuM dhyAna dharatAM A pItAMbara ADe Ave che ema joI bhagatajIe pItAMbara phekI dIdhuM. "Izvarane garIbAI game che. zrImatI ghaNe bhAge paramArthamAM vina kare che. tethI bhaktajana zrImaMtI- mAgatA nathI.para - khAmeLA nAmanA bhakta mahAra (camAra) hevA chatAM jJAnadeva ane nAmadeve temane apanAvelA. nAmadevane te potAnA guru mAnatA. camArano pitAne dhaMdhe temaNe choDavo nahote. janAbAIe emane viSe pitAnA eka abhaMgamAM kahyuM che: "khAmeLA anAmika che. bhaktarAja te e ekalA ja che. parabrahma emane ghera kahyA vinA kAma karI jAya che. cokhAmeLA kharA saMta che; kema ke emaNe devane paNa pitAnA mohapAzamAM phasAvyA che. e jagatano nAtha cekhAmeLAne mATe Dhora kheMce che.53 bIjA eka abhaMgamAM kahyuM che: "khAmeLA kharA saMta che; kema ke emaNe devane paNa pitAnA mehapAzamAM phasAvyA che. jenI bhakti mATI che tene prabhu saMkaTa vakhate sahAyatA kare che. cokhAmeLAnI karaNathI te prabhu paNa aNI thayA che. mATe nAmAnI janI kahe che ke viThThalane caraNe paDo." 54 khAmeLAe pate bhaktone uddezIne gAyuM cheH "johAra, mAbApa, jehAra! tamArA mahArane paNa huM mahAra chuM.55 emanI pAse zApurANanuM jJAna nathI, paNa hRdayane bheLe bhAva che, tenAthI e kezavanuM nAma gAya che. vaLI kahe che ke e bhale hIna gaNAtI jAtine haze, paNa tenA aMtarane bhAva kaMI hIna nathI. uparane raMga joIne tame zA mATe bhulAvAmAM paDe che?" pa7 cokhAmeLAnI patnI sAyarAbAI ane bahena nirmaLAbAI paNa bhaktimAna hatI. khAmeLAno dIkaro karmamaLA. A sahue thoDA thoDA abhaMgo racyA che. sAyarAbAI eka abhaMgamAM viThebAne pitAne ghera jamavA notare che. bIjA-eka abhaMgamAM te kahe che: "he nArAyaNa! tamane joyA pachI have mane kazI vAsanA bAkI rahI nathI. bhedabhAva paNa rahyo nathI. mAruM aMtara zuddha thayuM che. AbhaDacheTanuM je jALuM hatuM te tamArA nAmane pratApe tUTI gayuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTrane sameLe cauda vAsanAonI derI tUTI gaI che. ema cAkhAnI mahArI (AyarA) kahe che. 58 A eka abhaNa, nirakSara mahAra strIne abhaMga che ema, je khAsa kahyuM na hoya to, keNa kahI zake? parama jJAnI paNa je ATalAM vacana kahI zakAya to pitAne kRtArtha mAne. viThebA cekhAmeLAne ghera jamavA gayelA ane soyarAbAInI suvAvaDaviThobAe potAne hAthe karelI. e veLA paNa mahArane aspRzya gaNanArA leke te hatA, ne te khAmeLAne satAvatA. eTale A bhaktarAje gAyuM: - "he prabhu! mArI to hIna jAti rahI. mArAthI tArI sevA zI rIte thaze? e leke mane khasa khasa kahe che. paNa te pachI huM tane kevI rIte maLI zakIza?" paNa viThobAne evI AbhaDacheTa thoDI ja hatI? e to AbhaDacheTa mAnanAra pUjArIone pATha zIkhavavA mAgatA hatA. eka vAra viThobA A bhaktone maMdiramAM laI gayA, ne pitAnA gaLAne ranajaDita hAra ane tulasInI mALA tenA gaLAmAM nAkhI tenA kapALamAM chuMbe mAryo. pUjArIoe cAkhAmeLAne bhajanamAM lIna joyA, ne emanA gaLAmAM viThobAne hAra joyo, eTale corInuM ane devane abhaDAvyAnuM ALa emanA para mUkyuM, gALo dIdhI, ne mAra paNa mAryo. 20 khAmeLAe viThobAne dhA nAkhIne gAyuMH "are vihu ! tuM hamaNuM ne hamaNAM deDate Ava. dhIre dhIre na cAlIza. are mahArAja! huM te tamArA dvArane kUtaro chuM. he cakrapANi! mane bIje bAraNe hAMkI mUkazo nahIM. cokho hAtha joDI prabhune vInave che ke meM tamane uttara te Apyo che paNa tame roSa karazo nahIM. 61 viThobA kharekhara doDyA. te pitAnuM Asana choDIne mahAra bhaktanI joDe jaIne UbhA. deva pUjArIo pAse nahotA, e te cekhA meLA pAse hatA. eka tarapha deva, ne bIjI tarapha navuM abhimAna! khAmeLAe ghaNuM kahyuM ke "huM mArI meLe mandiramAM Avyo nathI, mane to viThobA kheMcIne laI AvyA che. brAhmaNane kahyuM : manamAM bhakti ke zraddhA na hoya te UMcI jAtimAM janma, vidhi ke vidyA zA kAmanAM che? mANasa bhale nIcI jAtine heya, paNa maM-14 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 madirapraveza ane zAstrA * je tenA hRdayamAM zraddhA hoya ne prabhu viSe prema hoya, te prANImAtrate peAtAnA samAna gaNatA haiAya, peAtAnAM te pArakAM bALako vacce bhedabhAva na rAkhatA hoya, ane satyavAdI haiAya, te tenI jAti zuddha che, te prabhu tenA para rAjI thAya che. mANasanA manamAM prabhu viSe zraddhA, te mANasA viSe prema, hoya tyAre tenI jAti pUthvI nahI. prabhu tA enAM bALakAmAM prema ane bhakti mAge che. te bhaktanI jAti jotA nathI.' paNa brAhmaNA ema kaMI mAne ? emaNe te gAmanA musalamAna amaladAra AgaLa phariyAda karI. amaladAre ceAkhAmeLAne avaLI dhANIe pilAvavAnA hukama karyo. paNa viThobAe bhaktane bacAvyeA. dhANInA baLada tasu paNa hAle te! brANI krene? 62 Ama pUjArIene gava viThAmAe utAyeyai. AvI aspRzyatAne viSe cAkhAmeLAe kahyuM cheH 'spRzya krANu te aspRzya krANu ? mArA viThuM te! e baMnethI nirALA che. kAne zAnI AbhaDacheTa lAgI? mANase| je mULamAMthI nIkaLyAM che tyAM te spRzyatA ja bharI che. kekanA aMgamAM pApa heya tenI AbhaDacheTa rAkhavA jevI kharI. paNa e rIte joI e te jagatamAM spRsya rahyuM ja kANa? matalaba ke jagatamAM sathA niSpApa kANu che? ceAkhA kahe che e dRSTie spRsya haiAya te ekalA mArA viThThala ja che, kema ke te arUpa hovA chatAM IMTa para Ubhele che.'13 ceAkhAmeLAnAM kAvyA anaMtabhaTa nAmanA brAhmaNa lakhI letA. ceAkhAmeLA maMgaLaveDhA gAmamAM rahetA. jJAnadeva ane nAmadevanI yAtrAmAM te sAmela hatA. e satAne teA kaI AbhaDacheTa hatI ja nahIM. eka vAra gAmamAM majUrA kAma karatA hatA tyAM bhIMta paDI te bIjAnI sAthe ceAkhAmeLA paNa daTAI gayA. emanAM hADakAM zeAdhIne paDharapura lAvavAnuM nAmadeve kahevaDAvyuM. leke kahe : A badhA mANasanAM hADakAM bheLAM thaI gayAM che. emAMthI ceAkhAmeLAnAM hADakAM kevI rIte jaDe ? ' nAmadeve kahyuM : * je hADakAMmAMthI viThThala nAmane dhvani nIkaLe te hADakAM cAkhAmeLAnAM. te bhegAM karI lAve.' e rIte hADakAM bhegAM karIne paMDharapura laI gayA, te mandiranA dvAra AgaLa " " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTrane savameLe * 11 nAmadeve A harijana bhaktanI samAdhi caNavI. Aje viThobAnA e prasiddha mandiranA dvAra AgaLa eka bAju nAmadevanI, ne bIjI bAju khAmeLAnI, samAdhi che. 14 eka darajI, ne bIjA mahAra ! bhaktimAM jAtibheda na hovAno AthI vadhAre bulaMda purA bIjo ze heI zake ? bahira bhaTa nAmane eka brAhmaNa patnI para risAIne - musalamAna thaI gayelo. thoDe vakhate ene brAhmaNoe hiMdu dharmamAM pAcho lI. musalamAno ene sajAne Dara batAvavA lAgyA. bahiraMbhaTa kahe: "tame mane muslima kahe che, paNa mArA kAna vIMdhelA che tenAM kANa kAyama che tyAM sudhI huM muslima kevI rIte gaNAuM?" jUnA vicAranA hiMduone kahe: "mArI sunnata thaI che, eTale huM hiMdu kevI rIte gaNAuM?" pachI te e gAMDA jevo thaI gayo. je maLe tene pUche: "huM hiMdu ke musalamAna ?" keTaleka vakhate vaDavALa gAmanA nAganAtha siddha tenuM magaja ThekANe ANyuM, ne tene jJAna ApyuM ke "hiMdu ne musalamAna e bheda te dehadharmane lIdhe manAya che. tuM to svataHsiddha AtmArAma che." bahiraMbha, paMDharapura jaI bhakta thaye; ane teNe bhAgavatanA dazama skaMdha para marAThImAM TIkA paNa lakhI. bhakti mANasane ke jIvanapalaTo karAve che, ne paradharmamAM gayelA mANasane paNa hiMdu dharmamAM pAcho kema laI zakAya che, te A vArtA batAve che. - kAnhApAtrA e maMgaLaveDhAnI eka vezyAnI chokarI hatI. teNe mAnA pApI dhaMdhAmAM kadI na paDavAno nizcaya 15mA varasathI karela. mAe ene lagna karavAno Agraha karyo. chokarI kahe: "mAro karatAM rUpALa ne suzIla vara maLaze to tenI sAthe lagna karIza." evo vara maLe nahIM. pachI te vArakarIo joDe paMDharapura gaI, tyAM ja rahI, ne manathI "viThThalavarane varI'. tenA rUpanI khyAti sAMbhaLI bedaranA bAdazAhe ene levA sipAI mekalyA; ane rAjIkhuzIthI na Ave te ene baLajabarIthI paNa lAvavAno hukama Ape. kAnhApAtrAne to saMsAra parathI mana ja UThI gayuM hatuM. vibhava Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 mahiraveza ane zA vilAsa tene lalacAvI zake ema nahotuM. teNe nA pADI, paNa te keNa sAMbhaLe? sipAIoe tene baLAtkAre laI javA mAMDI. teNe kahyuM: "rahe, jarA viThAbAnAM darzana karI AvuM." te mandiramAM gaI, ne pAMca abhaMga dvArA potAnA manane bhAva viThThala AgaLa ThAlavyo. viThAbAe enI dhA sAMbhaLI. enI Atmajyota viThebAmAM maLI gaI ne ene nirjIva deha mandiranI pharasa para paDI rahyo. enuM zaba mandiranA dakSiNa dvAra AgaLa dATavAmAM AvyuM. tyAM kALe, karIne eka jhADa UgyuM. e jhADa taLe tenI mUrti Aje paNa UbhI che. "vezyAnI dIkarI kahIne samAje tene tiraskAra karyo nahIM. tenA guNanuM gaurava karI tene mandiramAM sthAna ApyuM, ane bhaktamaMDaLamAM tenI gaNanA karI. "mAre Azare AvanAra pApAni haze te paNa te parama gatine pAmaze," e prabhuvacana ahIM sArthaka thayuM." - kAnhApAtrAe antakALe gAyelA abhaMgomAMnA ekamAM viThobAne mArUpe saMbodhIne kahe che: "adhama, cAMDALa, pApIoe mAre pIcho pakaDaDyo che. e paLa mane cheDatA nathI. nA pADuM chuM te duSTa durAcArIo sAMbhaLatA nathI. he pAMDuraMge ! have huM zo vicAra "karuM? tuM mA che, mAvaDI che, jagajajananI che, eTale tArA caraNane huM AliMgana karuM chuM. kAnhApAtrA hAtha joDIne vInave che ke have dehAntano samaya AvI pahoMcyo che.' bIjA eka abhaMgamAM paNa viThThalane mArUpe saMbodhIne kahe cheH "he viThAbAI! huM dIna, patita, anyAyI tAre zaraNe AvI chuM. huM jAtihIna chuM. mane AcAranI kazI khabara nathI. mAre kaze adhikAra nathI. tuM mane jaladI maLa, ane tArA caraNa pAse mane Azaro Apa. huM kAnhApAtrA tArI dAsI chuM."67 zake 139thI 1397 sudhI sAta varasane dukALa paDele. temAM maMgaLaveDhAnA thANadAra dAmAjIpate sarakArI keDAramAMthI hajAra lokone anAja ApI temanA jIva bacAvelA. mahesUla bharAyuM nahIM tene lagAde bAdazAhe karyo. thoDA divasamAM vihu nAmane eka mahAra (Da) mahesUlanI rakama laI bAdazAha pAse pahoMcyo. A Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTrano tameLe 21 vAta para saMtakavi ekanAthe eka kAvya (hAra) lakhyuM che. temAM vihu mahAra bAdazAhane kahe che: "johAra, mAbApa, jehAra ! huM maMgaLaveDhAnA thANadAra dAmAjInA dIkarA jevo temano mahAra chuM. mAruM nAma viThTha che. mAruM kAma jhADu vALavAnuM che. dAmAjIpaMte gAmanuM mahesUla vasUla karIne tenI rakama laI mane mokalyo che. Apa khatavaNI kaDhAvo, A pisA laI rasIda apAvo, ne bAkImAM zanya lakhI mane te matalabanI ciThThI Apo. Apa jaladI rasIda apAvo eTale huM tarata pAcho jAuM.' rasIda laIne vidyu mahAra nIkaLyo. paNe dAmAjIne te A vAtanI kazI khabara ja nahIM. temane to pakaDavAne , bAdazAhane hukama chUTelo ne te pramANe temane pakaDIne bedara lAvatA hatA. raste dAmAjI nAhIdheI devapUjAmAM beThA ne piothI ughADI tyAM te rasIda joI! "haste vidu mahAra' e zabdo lakhelA joyA. A viSe tukArAme paNa eka alaMga lakhelo che. A kharekhara bane aitihAsika prasaMga che. rAjavADe lakhe che ke maMgaLaveDhAmAM dAmAjIpaMta thANadAra hatA tyAre viha nAmane mahAra tyAM kharekhAta hato. teNe gharamAM saMghareluM dhana bedara jaI bAdazAhane tyAM jame karAveluM. A prasaMganI kharI hakIkata jANyA pachI bAdazAhe viThu mahArane keTalAka hako ApI tenI sanada karI ApelI. bAdazAhanA sahIsikkA sAthenI sanadanI nakala paNa maLI che. e kevo mahAra! dAmAjIpate to mAnyuM ke bhagavAna viThobA ja kharekhara mahAranuM rUpa laI pisA bharI AvyA. e viSe dAmApaMtanuM raceluM eka pada che. temAM kahe che: "hara hara viThThala jagaduhAraka ! te mAre kAje mahAra thayo. bedaranA bAdazAhane dhanya che. meM temane anyAya karyo. meM loko pAse anAja lUMTAvyuM, enAthI mAre Aphata AvI paDI. paNa pazuNa aizvaryavALA zrIbhagavAne devapaNunuM abhimAna choDIne pagamAM phATelAM khAsaDAM paheryA, mAthe cIMthariyA phALiyuM ghAlyuM, khabhe kALI kAmaLI nAkhI, gaLe kALo doro bheravyo, ne moDhethI jehAra bolatA bolatA cAlyA. he prabhu! tame AvuM zA sAru karyuM ? mArAM keTalAM badhAM puNya ! he mAdhava! tuM mahAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahirapraveza ane zA banyo, ne mAre kAje te dAvAnaLa lagADyo. jenuM anAja lUMTAyuM hatuM te to mAro jIva leta. dAmo kahe che ke eTalA mATe guNanidhAna evo jagannAtha mahAra thayo!" 68 mRtyuMjaya uphe muMtejI brAhmaNI te musalamAnamAMthI hiMdu thayelAM eka bhakta hatAM, ne temaNe jJAnabhaktinA aneka grantho lakhelA che. bedaranA eka bAdazAhane jJAna thayeluM, ne te rAjyabhoga cheDI gurune zaraNe gayelo. tene ullekha eka thAkAvyamAM che. tenuM nAma alAuddInazAha bahAmanI haze ema manAya che. jevuM viThobAnuM paMDharapura tevuM ekanAthanuM piThaNa pAMgArakara lakhe che: "nAtha (ekanAtha)nA vakhatathI mAMDIne Aja sudhI paiThaNamAM thaI gayelA so sapuruSonI eka yAdI mane paiThaNathI maLI che. te yAdImAM sarva jAtinA saMta che. emAM sarasvatI mAmI, rAmAnaMda sALI, zivaliMgayA liMgAyata, biranIgira gosAvI, bhImAbAI paradezI, maulAnA, godaDazA, siMdaDazA vagere je nAme che te vicAra karavA jevAM che. piThaNanA siMhAsanAdhIzvara nAtha mahArASTranA aMtaHkaraNa para pitAnuM premasAmrAjaya calAvI rahyA che. laukika rAjyo Ave che ne jAya che, paNa mahAtmAonuM janamana uparanuM sAmrAjya abAdhita cAle che."70 - ekanAthanuM jIvana vyavahAra ane paramArthanA subhaga saMmizraNarUpa hatuM. emanuM. kauTuMbika jIvana bahu sukhI hatuM. muLa peDhIutAra vaiSNava. temanA vaMzajomAM paNa moTA bhakato ne kavio thayA. uttama bhaktanAM je lakSaNa bhAgavatamAM ApyAM che, ane je temaNe pite bhAgavatanI evIbaddha TIkA (ekanAthI bhAgavata)mAM vistArathI varNavyAM che, te lakSaNe temanAmAM mUrtimaMta hatAM. tenA keTalAka prasaMgonI vAto sacavAI rahelI che. ekanAtha godAvarI nadImAM snAna karIne ghera Ave, tyAM vacce eka yavana besI rahe, te emanA zarIra para kAgaLo kare, eTale ekanAthane pharI nAhavuM paDe. eka vAra emane AvI rIte eka divasamAM 108 vAra snAna karavuM paDyuM. chatAM emane gusso na caDyo, e joI yavana emane caraNe paDyo ne emanI kSamA mAgI. eka vAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTrane sAme cAre gharamAM khAtara pADayuM. pisA, ghareNuM, vAsaNa vagere uThAvyuM. ekanAtha devagharamAMthI joI rahyA hatA. te bahAra AvyA, ane hAthanI vIMTI kADhI coranA hAthamAM mUkI kahyuM : "A paNa laI jAo." "vahANuM vAyuM che. have zirAmaNa karIne ja jAo,' evo Agraha karyo. temanAM patnI girijAbAIe pIrasyuM, ne cera jamyA. teo daMga thaI gayA ne temane jIvanapalaTo thayo. eka vezyA ekanAthanI kathA sAMbhaLavA AvatI. teNe bhAgavatamAMnI piMgalAnI vAta sAMbhaLI pitAnuM jIvana palaTI nAkhyuM ne bhaktipaMthe vaLI. eka vAra ekanAtha kAzIthI gaMgAjaLanI kAvaDa bharI rAmezvara jatA hatA. sAthe ziSyo paNa hatA. nAtha nAmasmaraNa karatA sauthI AgaLa cAlatA hatA. raste eka gadheDuM dhULamAM ALoTatuM hatuM. tenI pITha para ghA pADyA hatA, ne tapelI dhULa zarIre aDavAthI tene jIva akaLAte hato. ekanAthane dayA AvI, ne temaNe kAvaDamAMnuM gaMgAjaLa tenA meDhAmAM reDayuM. gheDI vAre gadheDAne skUti AvI. te UThIne cAlatuM thayuM. ekanAthe AnandathI kahyuM: "mArA rAmezvara mane ahIM ja maLI gayA!" temaNe mAMdagIthI kaMTALIne jelamAMthI nAsI AvelA eka mahArane Azare Apyo, tenI mAvajata karI, ne traNa mahinA pitAnA gharamAM rAkhe. sAjo thayA pachI te ghera gayo. eka vAra kIrtananI bhIDamAM eka vaDArI (eka zaka jAti) ekanAthanA gharamAM bharAye, ne temanA palaMga para pathArI bahu suMvALI lAgaMvAthI paDyo ane UMghI gayo. ekanAthe kIrtanamAMthI AvI ene sUtelo jo,... ne ene zAla oDhADI. savAre UThayo pachI ene jamADI, vastra ne vAsaNa ApI ravAnA karyo. eka vAra zrAddhamAM pitRo mATe karelI rasoI temaNe mahArane ghera bolAvI jamADI. mahAranA eka bALakane taDakAmAMthI upADI tene ghera laI jaI mAbApane soMpyuM. pisAne paramezvara mAnI pUjanAra eka vepArIne ghera jaI ekanAtha tene roja viSNusahastranAmane eka zloka zIkhavatA. zrIkhaMDe nAmane eka vizvAsu ne vaphAdAra nokara emane tyAM hato. bhagavAna pote ja zrIkhaMDAnuM rUpa laI ekanAthane tyAM kAma kare che ema bhAvika ke mAnatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahizmaveza ane sAthe " satAne viSe ekanAthanA manamAM eTale badhA Adara hatA ke temaNe lakhyuM che: 'huM satAne ghera kUtarA thaIza.'71 kahe che : ' ame brahmapurInA brAhmaNa chIe. amArAM jAtikuLa kaMI jevAMtevAM nathI. amane seAvaLA AvaLAnA khAdha nathI. ame kyAMye AbhaDacheTa pALatA nathI. je kAI amArA kuTuMbI thAya che tene jAtikULanA bheda rahetA nathI. ekanAtha kahe che ke jJAnanI dazAmAM jAti ne kuLanA sabandhA tUTI jAya che. '02 ekanAthI bhAgavatamAM kahyuM che jene dehanuM abhimAna nathI te dehanA varSoMne hAthamAM jhAlatA nathI. te ja pramANe nAnI bhakta kadI AzramanuM paNa abhimAna rAkhatA nathI.'73 8 varSomAM agraNI gaNAtA brAhmaNa bhale hoya paNa te jo haricaraNathI vimukha hAya, teA tenA karatAM premaLa te bhakta evA ca zreSTha ja che. 74 bhagavAna kahe che : * bhakta jAtanA zvapAka hAya tApaNu te khasUsa mAre mATe pUjya che. je bhale nAtanA nIca gaNAtA hAya, paNa bhaktibhAvamAM UMcA heya, tA te marUpa thAya che, ne traNe leAkamAM pUjya bane che.'75 4 vaiSNavAmAM je jAtibheda gaNe che te sarvathA pApImAM pApI che. bhAvanAM thAkabala vacanA ekanAthanAM lakhANAmAMthI maLe che. temanuM AcaraNa vaLI te uparAMta jIvatAjAgatA purAvA che. " '76 A zaka te pachI mahArASTranA meTA sAmAM tukArAma thayA. temaNe nIcenAM vacanemAM bhaktimAga nI sAcI bhAvanA ane aspRzyatAnA niSedha ane aneka rIte samajAvyAM che : * jagatane viSNumaya jovuM e ja vaiSNavadharma che. bhedAbhedanI bhAvanA amaMgaLa che, melI che, te bhrama che. kAI paNa jIva pratye matsara na rAkhavA e ja e sarvezvaranI pUjAne sAra che. 6 A jagatamAM jAti ne kuLanuM kaI pramANa mAnI zakAya ema nathI. A dehamAM te guNunI ja kiMmata thaI zake. ' * cAMDAlanA kuLamAM janma thayA heAya ke pavitra gaNAtA kuLamAM, jeNe hirane caraNe sa`sva arpaNa karyuM" che tene dhanya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTranA satameLA pa " paradravya ne paradArA enI ja AbhaDacheTa rAkheA. je enAthI dUra rahe che tene zuddha gaNA. brAhmaNu, kSatriya, vaizya, zudra, cAMDALa, bALaka, nara, nArI, vaizya vagere sahune nAmasmaraNa adhikAra che. * mahAra ke mAMgane aDakavAthI jene krodha caDe che. te brAhmaNu na kahevAya. * ativAdI, eTale ke nakAmA vAdivavAda karanAra, mANasa brAhmaNa jAtine na ja kahI zakAya. ene teA antyaja ja gaNavA joI e. 8 kanyArUpI gAyane je vece che tenuM ja nAma cAMDALa che. tene ja kharA cAMDALa gaNavA joI e. Izvara teA guNa ane avaguNu e e vAtane ja pramANa mAne che, ete nAtajAta joDe levAdevA nathI. ' je mANasa rAmakRSNanA nAmaneA saraLa bhAve japa karatA hAya, je zAmaLA dhanazyAmanA sundara rUpanuM dhyAna dharatA hAya, zAnti dayA kSamA vagere jenA alaMkAra hAya, kaThaNa prasaMge je acaLa ane dhairyavAna rahetA hAya, kAmakrAyahiMda ripune jenA hRdayamAM sthAna na heAya, evA mANusa antyaja hoya tApaNu . tene brAhmaNa ja mAnavA joI e. * camAra hAya te jo vaiSNava Aya, te enI mAne dhanya che. enuM kuLa te enI jAti ane zuddha che. * nara, nArI, bALaka, uttama athavA cAMDALa e badhAM e caturbhuja paramAtmAnAM ja svarUpa che. * je kuLamAM te je dezamAM harinA dAsa janma le che te kuLa pavitra che, te deza pAvana che. vadhyuMtuM abhimAna kerIne krANu pavitra thayuM che e mane kaheA. antyaja vagere jAtinA mANasA hiranuM nAma laI ne tarI gayA che. emanI kIti purANee mukta karuM gAI che. tulAdhAra vaizya hateA, geArA kuMbhAra hatA, te zahidAsa camAra hatA. kabIra ane latIpha musalamAna hatA. seneA ane viSNudAsa vALaMda hatA. kAnhApAtrA vezyAnI putrI ane dAdu pIMjArA hatA. hiranAmanu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 -mahipraveza ane zA : smaraNa karanArA A bhakatomAM bhagavAnanI najare kazo ja bheda nahote. cokhALA ane baMkA jAtanA mahAra hatA, chatAM sarvezvare emanI sAthe aikya karI lIdhuM. A "jene harinAma para prema che te ja atipavitra che. je harinAma jape che te ja varSomAM dvija che. tukArAma kahe che ke nAtajAta game te he, paNa jenA hRdayamAM viThThalane vAsa che tene ja dhanya che. he nAtha! tame aneka jAtione aMgIkAra karyo e keTale upakAra karyo ! kevaDu meTuM sundara kAma karyuM ! bhaktipUrNa bhAvathI badhA jIvamAtrane - kIDIma keDIne paNa - namana karavuM joIe. je prabhune oLakhatA nathI tene ja mAMga gaNu joIe. nAmadeva joDe paNa bhagavAne bhojana karyuM hatuM ja ne! enI bhAvanA zI hatI? mirAla ane janaka laukika daSTie kayA kuLamAM janmyAM hatAM? paNa Aje emanA mahimAnAM te jeTalAM vakhANa karIe teTalAM thoDAM ja che. bhUtamAtranI sevA karavI e ja bhagavAnanI pUjA che. "he manuSya! sparzAsparzane A bakavAda zuM calAvyo che? are! e badhuM vyartha che. tuM to tArA hadayane zuddha kara, ane tArA manane mela dhoI nAkha.77* te pachI rAmadAsa svAmIe kahyuM: "prabhunuM nAma levAno adhikAra cAre varNane che. nAmasmaraNamAM kaI UMcuM ne keI nIcuM nathI. jaDa ane mUDha paNa nAmasmaraNa vaDe bhavasAgara pAra karI zake che.'78 - kavi merepate varNabhimAnavALAne kahyuM: "amArAmAM vadhAre jJAna che e phAMke rAkhIne tame harijanane mahAra, yavana, kuNabI vagere nAmathI oLakho che, kharuMne? paNa tame eTaluM cekasa samajajo ke bIjamAM je guNa chupAyelo paDyo haze te ja jhADanA phaLamAM pragaTa thavAno che."78 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTrane saMtameLe 2. A saMtanAM hadaya dayAthI bharelAM hatAM. "nAmadevane jhADanI chAla ukhADatAM raDavuM AvatuM, kema ke emane e bhAsa thato jANe pitAnI kuhADInA ghA vAgatAM jhADanA thaDamAMthI lohI vahevA lAge che. eTale jhADane kevI vedanA thatI haze ene anubhava levA temaNe pitAnA zarIra para kuhADIne Taca ke mArI joyo. zekha mahamadane emanA pitAe kasAIne dhaMdho karavA mokalyA. jAnavarane kevuM duHkha thatuM haze e jevA temaNe pahelAM charA vaDe potAnI AMgaLI kApI jaI. tema karavAthI je duHkha thayuM te joI temaNe kasAIne dhaMdhe choDI dIdhe; ane je saMsAramAM peTa bharavAne Avo dhaMdho karavo paDe che te saMsAra uparathI mana UThI javAthI saMsArane paNa tyAga karyo. tukArAma khetara sAcavavA gayA tyAM emanA jatAMta cakalAM UDI gayAM; eTale emane lAgyuM ke huM emane pajavavA nathI mAgato chatAM te UDI gayAM, mATe mArAmAM kaMIka khAmI hovI joIe.'81 - adhyApaka paTavardhana nAmanA eka mahArASTrI vidvAna lakhe cheH " bhaktimArganA daravAjA haMmezAM khullA rahetA. tenI aMdara je kaMI praveza kare tene bhAI tarIke AvakAra ApavAmAM AvatA, eTaluM ja nahIM paNa tene saMta tarIke mAna apAtuM. garuDadhvajanI AsapAsa ne tenI chAyAmAM, hAthamAM kAMsIjoDA ke karatAla ne jIbha para viThThalanuM nAma laIne, bhegA thanAra te badhA saMta gaNatA. e vAtAvaraNa ja pavitra ane pAvanakArI hatuM. svargana vAyu tyAM chUTathI vAte, ane tyAM sahu sarakhuM gaNAtuM. prema- sAce, kharo, zuddha prema - UMcanIcanA ke garIbatavaMgaranA bheda kabUla rAkhato nathI; tene mana sahu eka ane samAna che. bhedabhAvanI badhI vRttio tyAM nirmULa thaI jatI. garva, kuLa, praNAlikA vagerenI vicha ekalatA gaLI jatI; ane sahu mANasa gaNAtAM - mANasanAM jevAM ja sahu nirbaLa, balahIna, lUlAM, AMdhaLAM hatAM-ne sahu eka ja zaktine dhA nAkhatAM, eka ja premanI jhaMkhanA karatAM, eka ja AzA ne eka ja svapna sevatAM, ane eka ja dazya najara sAme jotAM. viThebA ke dattAtreya ke nAganAtha - ene game te nAme oLakho - tenI AgaLa sahu samAna hatAM. vaya ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 saddizmaveza ane zAstra jAti, nAta ane varSoMnuM nAma sarakhuM A samAnatAnA vAtAvaraNamAM levAtuM nahIM. premanA AnaMdamAM, prabhusevAnA parama sukhamAM, bhaktinA staMbhanI AsapAsanA nRtyamAM -- sahunAM manamAM eka ja jyeAta jalatI hatI; tee ekasAthe besIne, eka ja patrAvaLImAM jamatAM, eka ja kUvAnuM pANI pItAM, eka ja candrabhAgA ke kRSNA ke geAdAvarI ke bANugaMgAnuM pANI pItAM, eka ja retI para sUI rahetAM, ne eka ja uSAne ajavALe UThatAM. lAgalAgaDha pAMca saikA sudhI mahArASTra sauthI udAtta ne sauthI sAcI evI lAkazAhI -- arthAta bhaktinI lAkazAhI --nuM nivAsasthAna hatuM.'82 " tethI ja rAmadAsa svAmIe e bhUmine gauravapUrNAMka AnaMdavanabhuvana' e nAma ApyuM che. Aje paNa tyAM e bhaktonA nAmanA jayadhvani kAne paDe cheH nivRtti jJAnadeva pAna suktAbAI eknAtha nAmadeva tukArAma. TippaNI 1. mahAdeva gAvinda rAnaDe : 8 rAIjha aupha dhI marAThA pAvara ', pR. 9, 10. 2. saMskRta graMthate te mahArI / mA mAtAM gaya naLIvI je pAvije saMskRta arthe / toci lAbhe prAkRrte / tarI na manAvayA yethe / viSamacI teM kAyI // saMskRta vANI deveM kelI / prAkRta kAya corApAsoni jhAlI / asotu yA abhimAnabhulI / vRthA bolIM kAya kAja // 6. mA. 2; 223, 221, 226. 3. rAmacaMdra dattAtreya rAnaDe : * misTIsIjhama ina mahArASTra : pR. 28. 4. lakSmaNa rAmacaMdra pAMgArakara : 'marAThI vAcAcA itihAsa ', khaMDa pahilA, pR. 425 para ApeluM bhAvenu avataraNa. 5. gAtiAve pachI hihIM nirAIM ! nAmadevakRta jJAnezvaracarita 6. ananyabhaktIneM anusarAveM / tIvra anutApeM karAveM bhajana / go vara ANi zvAna vedoniyAM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTrane saMta ) rara1 7. nivRtti saMtoSalA cittIM / muktAbAI sopAna AnaMdalI / zAnadeva mhaNe sAMgAla teM mAnya / / 8. jJAnadeva mhaNe tohI mAjhA AtmA / vegaLIka AmhAM nAhIM tayA // ___ mAritI AsUDa mhaisiyAce pAThI / toci vaLa uThI zAnadevA // AvA sarvAtmabhAvane eka dAkhalo bhAgavatamAM paNa Apelo che. zukadeva bALapaNamAM, janoI paNa dIdhuM nahotuM tyAM ja, vairAgya AvavAthI ghara choDIne cAlI nIkaLyA. temanI pAchaLa vyAsa duHkhI hRdaye 'hIrA, dii|' sebha dhUma 3tA banabhAM gayA. zu tamAyA nahIM. paNa e bhUtamAtranA hRdayamAM AtmArUpe vAsa karatA hatA, eTale dehadhArI zukadevane badale vRkSAe vyAsajIne hoMkAro dIdho. yaM pravrajantamanupetamapetakRtyaM dvaipAyano virahakAtara AjuhAva / / putreti tanmayatayA taravo'bhinedustaM sarvabhUtahRdayaM munimAnato'smi // bhA. 1. 2, 2. 1. pratyakSa paiThaNIM maTTI kelA vAda / reDayAmukhIM veda bolavile // 10. avaghe dvijavara mhaNatI dhanya panyA yAsArikhe brAhmaNa nAhIM koNI // 11. kelIse marAThI gItAdevI / gItAalaMkAra nAma zAnezvarI / nAmA mhaNe zreSTha anya zAnadevI / 12. mhaNoni kuLa uttama nohAveM / jAtI aMtyaja hI vhAveM / vari dehAceni nAveM / pazuce hI lAbho // pAheM pA sAvajeM hAtirUM dharileM / teNeM tayA kAkuLatI mAteM smrle| kI tayAceM pazutva vAvo jAhale / pAvaLiyA mAteM // agA nAve gheto vokhaTIM / je AghaveyA adhamAciye shevttiiN| tiye pApayonIhI kirITI / janmale je // te pApayoni mUDha / mUrkha jaise kA dagaDa / pari. mAjhyAThAyIM dRDha / sarvabhAveM // jayAMciye vAce mAjhe AlApa / dRSTI bhogI mAjheMci ruup| jayAMce mana saMkalpa / mAzAci vAhe // aisA AghavAci parI pAMDavA / jihIM ApuliyA sarvabhAvA / jiyAvayAlAgIM volAvA mIci kelA // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 - madirapraveza ane zA te pApayonIhI hotu kA / te zrutAdhIna hI na hotu kA / pari majasIM tukitA tukA / tuTI nAhIM // mhaNoni bhakti gA etha sare / jAti apramANa / mhaNoni kuLa jAti varNa / he AghaveMci gA akAraNa / etha arjunA mAjhepaNa / sArthaka eka // taise kSatrI vaizya striyA / kAM zUdra aMtyajAdi iyA / .. jAti taMvaci vegaLAliyA / jaMva na pavatI maateN|| ANi bhalatiyA jAtI janmAveM / maga bhajije kA virodhaaveN| pari bhakta ko vairiyA vhAveM / mAjhiyAci // yAlAgIM pApayonI hI arjunA / kAM vaizya zUdra aMganA / mAteM bhajatAM sdnaa| mAjhiyA yetI // . . jJAnezvarI 9; 31-2. 13. paaN||242 : menana, 5 5DisA, 5. 606. 14. AtAM asota haiM bhedAbheda AmhI aso ekyA bodhe re / '. 15. muktAI ciMtaneM mukta jhAlI / muktAI jIvanmuktaci sarvadA / muktAIce citta niraMtara mukta / sukhI jhAlI muktAbAI / 19. mahAva gAvi rAnaDe : "5 mo dhA bh2|4| pA12', 5. 145-8. / 17. sena, 5. 150-2. 18. paaN||262, Arna, ma paDisA, pR. 550-2. 16. zamaya'dra ittAtreya rAnaDe : 'satavayanAmRta', athAM 2, prastAvanA, 5. 19. 20. pAMgA232 : sena, ma paDisA, . 559. 21. kuzcaLa bhUmivarI ugavalI tuLasI / apavitra tayesI mhaNo naye // kAkaviSThemAjI janme to piMpaLa / tayA amaMgaLa mhaNoM naye // dAsIciyA putrA rAjyapada AleM / upamA mAgIla deUM naye // nAmA mhaNe taisA jAtIcA mI shiNpii| upamA jAtIcI deUM naye // 22. tuM mAjhI mAulI mI vo tujhA tAnhA / pAjI premapAnhA pAMDuraMge // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTrane saMtameLe 23. nAmayAcI kaibArI / kRSNammA mAjhI // 24. patItapAvana nAma aikunI AloM mI dArA / ... patItapAvana na hosI mhaNunI jAtoM mAghArA ||: . soDI devA brIda AtA na hosi abhimAnI / . . .: patItapAvana nAma tujalA Theviyale koNI // 25. yeka vidyAvaMta jAtIcyA abhimAneM / te nele tamoguNe rasAtaLA // 26. ahaMkArAcA vArA na lAgo rAjasA / mAjhyA viSNudAsA bhAvikAMsI // 27. pAMmA242 : sena, ma liyA, pR. 575, 577, 581. 28. mAheva govinda rAnaDe: rA .moI bhI bh2|4| pA12', 5. 152-3. 24. hari hari karata jAti kula harI / so hari aMdhulekI lAkarI / / 30, nAma hAthale dUdha pIlA asuramAhe hata kabIra uddhAri, nAmAnuM chAparuM AvyuM chAI. . . . . . . pUrve 54ra52 bheAra, zrAmaNe mA bhata Aya, sa sulatAna samAya, . . nAmadeva gAya sajIvana kare, te tulasImALA kaMThe dhare, te nAmadevanI jivADI gAya, evA samaratha vaikuMTharAya. narasiMha mahetA 31. hasata khelata tere dehare aayaa| bhagati karata nAmA pakaDI utthaayaa| hInaDI jAta merI yaadvraayaa| chIpeke janama kAheko AyA / lai kamalI calio palaTAI / dehare 'pAche baiTho jAI // jema jema nAmA hariguNa ucare / bhagatajanAko deharA phire // pheridiya deharo nAmeko paMDitako pichavAralA // 32. 21. 1. zana3: bhissIma dhana mahArASTra', 5. 187. 33. pAMgA232 : sena, ma paDisA, pR. 129-7. . 34. mAya melI bApa melA / AtAM sAMbhALI viThThalA // matimaMda tujhI dAsI / ThAva dyAvA pAyApAzIM // 35. dhAvA karitAM rAtra jhAlI / dAsI janIsI bheTa dilI // - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahiraveza ane vAlI 1. nAma daLaNI kAMDaNIM / mhaNe nAmayAcI janI // 37. ubhyA rAhunI aMgaNIM / zivyA detI dAsI janI // 38. nAmA mhaNe janI pAhe / dvArI viThThala ubhA Ahe // 38. sADaloTa karI janI / kera bharI cakrapANI // pATI gheUnIyAM zirI / neUniyAM TAkI durI // aisA bhaktIsI bhUlalA / nIca kAmeM karUM lAgalA // janI mhaNe viThobAlA / kAya utarAI hoU tulA // 40. janIsaMge daLU lAge / suravara mhaNatI dhanya bhAgya // 41. tayAcA viTALa vAhe rajasvalA / . mhaNe janI cAMDALA bolAvU nakA // 42. paMDharIcA vArakarI / tyAce pAya mAjhe zirIM // ho kA uttama cAMDALa / pAyIM ThevIna kapALa // mukhIM nAma garaje vANI / mhaNe nAmayAcI janI // 43. deva khAte deva pite / devAvari mI nijate // deva dete deva ghete / devAsaveM vyavahArite // deva yethe deva tetheM / devAviNeM nAhIM riteM // janI mhaNe viThAbAI / bharunI urale aMtarabAhIM // 44. 22. 1. rAnaDe : 'mahArASTra bhiTIsI4ma', pR. 160. 45. AmhI vArIka vArIka / karUM hajAmata bArIka // 46. mukha pAhatAM darpaNIM / AMta dise cakrapANI // kaisI jhAlI navalaparI / vATImAjI dise hari // 47. pAMgA232 : mena, ma paDitA, . 641. 48. deva tujhA mI sonAra / tujhe nAmAcA vyavahAra // naraharIsonAra harIcA dAsa / bhajana karI rAtraMdivasa // 46. pAMgAra : menana, ma pahisA, 5. 645-6. . 50. kAMdA muLA bhAjI / avaghI viThAbAI mAjhI // 51. snAna nAhIM saMdhyA nAhIM / yAtikuLasaMbaMdha nAhIM // 52. pAMgA242 : gagana, ma pahisA, pR. 648. janA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTranA sattameLA 43. cokhAmeLA anAmika / bhaktarAja toci eka // parabrahma tyAce gharIM / na sAMgatAM kAma karI // cokhAmeLA saMta bhalA / teNeM deva bhulavilA // cokhAmeLAsAThIM / DhoreM oDhI jagajeThI || 54. cokhAmeLA saMta bhalA / teNeM deva bhulavilA // bhakti Ahe jyAcI moThI / tyAlA pAvato saMkaTIM // cokhAmeLyAcI karaNI / teNeM deva kelA RNI // lAgA viThThalacaraNIM / mhaNe nAmayAcI janI // 225 55. johAra mAyabApa johAra / tumacyA mahArAcA mI mahAra // 56. cokhA mhaNe mAjhA bhoLA bhAva / gAIna kezavA nAma tujheM // 57. cokhA DoMgA parI bhAva nohe DoMgA | kAya bhulalAsI varaliyA raMgA // 58. nAhIM uralI vAsanA / tujha nArAyaNA pAhatAM // uralA nAhIM bhedAbheda / jhAle zuddha aMtara // viTALAce hoteM jALeM / tuTaleM baLe nAmAcyA // caudehAcI tuTalI dorI / mhaNe cokhayAcI mahArI // 57. - hIna yAti mAjhI devA / kaisI ghaDela tujhI sevA // maja dUra dUra ho mhaNatI / tuja bheTU kavaNyA rItI // 10. viThobAcA hAra tujhyA kaMThIM kasA AlA ? zivyA deuni mhaNatI 'mahArA! deva bATavIlA ' // 11. dhAMva ghAlI viThU AtAM cAlU nako maMda | aho jI mahArAja tumace dvArIMcA kutarA / nakA jI mokalUM cakrapANI duje dvArA || 62. mahAdeva gAvinda rAnaDe : rAIjha oNpha dhI marAThA pAvara', 5. 153-4. 13. koNa to soMvaLA koNa to ovaLA | dohIMcyA vegaLA viThU mAjhA || koNAsI viTALa kazAcA jAhalA / muLIcA saMcalA soMvaLAcI // 1 bha -- 15 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahiraveza ane zA pApAMcA viTALa ekAciye aMgA / sovaLA to jagAmAjI koNa // cokhA mhaNe mAjhA viThThala sovaLA / arUpa AgaLA vittevrii|| 64. 22... rAnaDe : 'mahArASTra bhiTIsIbha', pR. 180. 15. pAMgA23 : mena, ma dusarA, pR. 52. 16. puravilI pATha na soDI khaLa / adhama cAMgaLa pAparAzI // vAritA nAyake duSTa durAcAra / kAya karUM vicAra pAMDuraMge // tUM mAya mAulI jagAcI jananI / mhaNonI miThI caraNI ghAlitase // vinavI kAnhopAtrA joDoniyAM hAta / AtA dehAtasamaya pAsalAse || 17. dIna patita anyAyI / zaraNa Alye viThAbAI // mI to Ahe yAtihIna / nakaLe kAhIM AcaraNa // maja nAhIM adhikAra / bheTI deI lavakara // ThAva deI caraNApAzI ! tujhI kAnhopAtrA dAsI // .. 18. harahara viThThala jagaduddhAra / jAhalA mahAra majasAThI // SaDguNaizvarya zrIbhagavAna | soDuni devapaNAcA abhimAna / pAyIM ghAluni tuTakI vahANa / nesalA jANa laMgoTI // mAyAM bAMdhuni cicyAbhAra / kALi kAMbaLI khAMdyAvara // . mukhAne mhaNata ase johAra / kALA dora nijakaMThIM // mahAra jAlAsI mAdhavA | lAvilA vaNavA majasAThI // dAmA mhaNe guNanidhAna / jhAlA mahAra jagajeThI // 18. aise vacana aikonI / mleccha jhAlA mahAzAnI // 70. pAMnA232 : mena, 3 isarA, 5. 214. 71. saMtAMciye gharIM hoIna zvAnayAtI / 72. AmhI brahmapurIMce brAhmaNa / yAti kuLa nAhI lahAna // AmhAM sovaLe ovaLeM nAhIM / viTALa na dekho kavaNe ThAI // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. mahAno me| AmhAM soyare je jAhAle / te yAtikuLAvegaLe kele // ekAjanArdanIM bodhuM / yAtikuLIMcA phiTalA saMbadhu // janArdana svAmI ekanAthanA guru hatA, eTale eksAthe potAnI kRtimAM sarvatra pitAnA nAmanI joDe gurunuM nAma joDeluM che. 73. jyAsI nAhI dehAbhimAna / to hAtI na dharI dehAcA varNa // tailAci AzramAcA abhimAna / bhakta sajJAna na dharI kdaa|| e. mA. 2. 711. 74. ho ko varNImAjI agraNI / jo vimukha haricaraNIM // tyAhUni zvapaca zreSTha mAnI / jo bhagavadbhajanIM premaLa // ____e. bhA. 5, 60. 75. bhakta jJAtI jarI jhAlA zvapAka / tarI Avazyaka maja pUjya / / jo jAtIne nIcatvA gelA / parI bhaktibhAveM uMcAvalA // to madrUpatA pAvalA / pUjya jhAlA tihIM lokIM / e. bhA. 5, 289, 291. 71. vaiSNavIM mAnI jAti pramANa / . . . lo pApiSTha jANa sarvathA // e. bhA. 14; 1440. 77. viSNumaya jaga vaiSNavAcA dharma, bhedAbheda bhrama amaMgala; koNAhI jIvAcA na ghaDAvA matsara, varma sarvezvara pUjanAceM. Atikula yethe ase apramANa, guNAce kAraNa ase aMgI. ho kA bhalateM kula, zuci athavA cAMDAla; mhaNavI harIcA dAsa, tukA mhaNe dhanya tyAsa. viTALa to padravyaM paranArI, yethunI jo dUrI sovaLA to. brAhmaNa kSatriya vaizya zUdra, cAMDAlAhI adhikAra; bAle nArI nara, Adi karoni vezyA ho.. mahArAsI ziveM, kope brAhmaNa to navhe, . ativAdI navhe zuddha yA bIjAcA, olakhA jAtIcA aMtyaja to. kanyA go karI kanyecA vikarA, cAMDAla to kharA tayA nAve guNa avaguNa he donahIM pramANa; yAtizI kAraNa nAhIM devA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 sahirapraveza ane zAstro brAhmaNa to yAtI aMtyaja asata, mAnAvA tattvA nizcayeMsI; rAmakRSNa nAma uccArI sarala, AThavIM sAvaleM rUpa manIM. zAMti dayA kSamA alaMkAra aMgI, abhaMga prasaMgIM dhairyavaMta; tukA mhaNe gelyA SaDUrmI aMga, soDUniyAM maga brAhmaNa to. vaiSNava cAMbhAra dhanya tyAcI mAtA, zuddha ubhayatA kulayAtI. uttama cAMDAla nara nArI bAla, avaghecIM sakala caturbhuja. pavitra teM kula pAvana to deza, jetheM harIce dAsa janma gheti; varNa abhimAne koNa jhAle pAvana, aise dyA sAMgUna majapAzIM . aMtyajAdi yonI taralyA harinAmeM, tyAcIM purArNe bhATa jhAlI; vaizya tulAdhAra gorA to kuMbhAra, dhAgA hA cAMbhAra rohidAsa. kabIra latIpha musalamAna, senA nhAvI ANi viSNudAsa; kAnhopAtrA khoI piMjArI to dAdU, bhajanIM abhedUM harice pAyIM; cokhAmeLA baMkA jAtIcA mahAra, tyAMsI sarvezvara aikya karI. jyAcI AvaDI harinAmAcI, toci eka bahu zuci. japato harinAma bIja, toci varNAmAji dvija; tukA mhaNe bhalate yAtI, viThThala cittIM to dhanya. bahutA jAtIMcA kelA aMgIkAra, bahutaci phAra sarvottama. bhaktiteM namAveM jIva jaMtu bhUta. ThAvA nAhIM pAMDuraMga, jANA jAticA to mAMga; nAmAyAcI janI koNa ticA bhAva, jevI paMDharIrAva nija sarve. mairAla janaka koNa tyAce kuLa, mahimAna tayAMceM kAya sAMgo. devAcI pUjA haiM bhUtAMcaM pAlana . kAyabA karisI sovaLe ovaLe, mana nAhIM nirmala vAugeMci. tukArAma 75. cahUM varNo nAmAdhikAra / nAmIM nAhIM lahAnathora / jaDamUDha pailapAra / pAvatI nAmeM // - dAsabodha 4; 3; 24. 78. vRkSavallI AmhAM soyarIM vanacareM / pakSIye susvareM ALavItI // tukArAma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTrane tameLe rara9 (jhADavela ane vanacare amArAM sagAM che. pakSIo sundara svare AlApa kADhe che.). 80. zAne kAya harijanA mhaNatAta mahAra yavana kuNabI jI / umaTe toci taruphaLI asato jo kAya guNa bIjIM // moropaMta 81. mahAdeva govinda rAnaDe: "rAIjha oNpha dhI marAThA pAvara', pR. 169. 82. rA. da. rAnaDeH "miTIsIjhama ina mahArASTa', pR. 29, 83. "AnaMdavanabhuvana" e mathALAvALA eka kAvyamAM rAmadAse, e bhUmimAM vyApeluM duHkha dUra thaI je sukha phelAyuM tenuM varNana karyuM che. tene ane kahe che: devabhakta yeka jAle / miLAle jIva sarvahI / saMtoSa pAvale tetheM / AnaMdavanabhuvanIM // manAsI pracIta AlI / zandI vizvAsa vATalA / kAmanA puratIM sarve / AnaMdavanabhuvanIM // (AnaMdavanabhuvana evA mahArASTramAM deva ane bhakta eka thayA; tathA sarva bhegA maLyA ne santoSa pAmyA. A rIte AnaMdavanabhuvanamAM mananI pratIti thaI, zabda para vizvAsa beThe, ane sarva kAmanAo pUrI thaI). Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 sahajAnaMda svAmI je sAdhusaMtA ne puNyapuruSAe kevaLa upalA thAmAM ja na krUratAM nIcalA tharAmAM paNa dhanI sAcI bhAvanA phelAvavAnuM kAma karyuM, temAMnA eka agragaNya te zrI sahajAnaMda svAmI che. gujarAta upara temanI asara ghaNI UMDI thayelI che, ane te jIvatI che. temanA jIvanamAM bhAgavatadhamanI sAcI bhAvanA mUrtimaMta thayelI hatI. - sahajAnaMda svAmInA upadezathI gujarAtakAThiyAvADanI ghaNI krUra ane laDhakArI jAte kAmaLa ane zAnta thaI che, tathA prabhu tarapha vaLI che. 1 " hiMdu dharmamAM hiMdu jAtiene zAmila karavAmAM paNa svAmInArAyaNu prathama hatA. eka pArasI ( surataneA prasiddha kADhavAla aradezara ) tathA keTalAka kheAjA musalamAneAe svAmInArAyaNa saMpradAya svIkAryAM hatA. hajuye keTalAka musalamAne e dhama pALe che. gujarAtakAThiyAvADanI zUdra jAtionI dhArmika unnata karanAra pazu svAmInArAyaNa pahelA hatA. emaNe kahevAtI nIca jAtiemAM eTaluM badhuM kArya karyuM" hatuM ke jUnA saMpradAyIene, svAmInArAyaNanA dhaNAkharA ziSyA kaDiyA, darajI, suthAra, khAravA, mecI ane DheDa hatA e ja te dharmAMnA viredha karavAne sabaLa kAraNa lAgatuM hatuM. aMgreja lekhakAe svAmInArAyaNune bahudhA mahAna hiMdu sudhAraka kahIne ja eLakhAvyA che. paNa nIca jAtigmAne saMskRta karavAnI svAmInArAyaNanI paddhati judA prakAranI hatI. emane sudhAre| ucca jAtine halakI jAtie sAthe bheLavI I ucca jAtimAM halakA saMskAra pADavAne na hatA, paNa nIca jAtione caDAvI emanAmAM ucca jAtinA saskAra pADavAmAM samAyA hatA. eTale emaNe DheDa, meAcI, suthAra, darajI, kaNabI ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahajAnaMda svAmI musalamAna sudhdhAMne zuddha brAhmaNanA jevI raheNuM rahetAM zIkhavI dIdhuM. mA, mAMsa ane mAdaka vastuone tyAga karavo, roja nAhI pUjA karyA vinA khAvuM nahIM, gALyA vinAnAM dUdha ke jaLa pIvAM nahIM, - are, DuMgaLI, lasaNa ane hiMga jevI vastuone paNa tyAga rAkho,- e svAmInArAyaNa saMskAra hatA." paNa jIvanI hiMsA na karavA para temaNe khAsa bhAra mUkyo che: "amArA je satsaMgI temaNe kaI jIva prANI mAtranI paNa hiMsA na karavI. ane devatA ane pita tenA yajJane arthe paNa bakarA, mRgalA, sasalA, mAchalAM Adi koI jIvanI hiMsA na karavI; kema ke ahiMsA che te mATe dharma che. ane strI, dhana, ane rAjyanI prAptine arthe paNa koI manuSyanI hiMsA te kaI prakAre kyAreya paNa na ja karavI." paNa temanI ahiMsAnI kalpanA AthIye ghaNuM AgaLa jatI hatI. "vacanAmRta' nAmane temanAM upadezavacanane je saMgraha che te "ghaNe gaMbhIra ane manana karavA yogya, jJAna ane upAsanAnA nirUpaNathI bharapUra, grantha che.'' temAM ahiMsA viSenI temanI A vizALa kalpanA samajAvatAM kahyuM che: "je jIva AsurI ane ati kupAtra hoya te bhagavAnane samIpe Ave toya paNa pitAnA svabhAvane mUke nahIM. pachI e koIka garIba haribhaktane droha kare teNe karIne enuM bhUMDuM thAya. zA mATe je bhagavAna sarvamAM aMtaryAmI. rUpe karIne rahyA che, te potAnI IcchA Ave tyAM teTalI sAmathI jaNAve che. mATe te bhaktane apamAna karIne te bhagavAnanuM apamAna thAya che, tyAre te apamAnanA karanArAnuM atizaya bhUMDuM thaI jAya che. * * bhagavAnanA bhakta hoya teNe atizaya garIbapaNuM pakaDavuM paNa koInuM apamAna karavuM nahIM; kAM je bhagavAna te garIbanA aMtarane viSe paNa virAjamAna rahyA che, te e garIbanA apamAnanA karatalanuM bhUMDuM karI nAkhe che. evuM jANIne kaI alpa vane paNa dukhavA nahIM. ane je ahaMkArane vaza thaIne jene tene dukhavato phare, te garvagaMjana evA je bhagavAna te aMtaryAmI rUpe sarvamAM vyApaka che te khamI zake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rarara maMdira praveza ane zA nahIM. pachI game te kAre prakaTa thaIne e abhimAnI puruSanA abhimAnane sArI peThe nAza kare che. te mATe bhagavAnathI DarIne je sAdhu hoya teNe lezamAtra abhimAna rAkhavuM nahIM, ane eka kIDI jevA jIvane paNa dukhavo nahIM, e ja nirmAnI sAdhune dharma che."5 temanuM potAnuM hadaya dayAthI bharapUra hatuM. e viSe temaNe kahyuM che: "ame rAmAnaMda svAmI pAse mAgI lIdhuM che je tamArA satsaMgI hoya tene eka vIMchInuM duHkha thavAnuM hoya te te mane eka eka rUMvADe koTi koTi vIMchInuM duHkha thAo, paNa tamArA satsaMgIne te thAo nahI; ane tamArA satsaMgIne prArabdhamAM rAmapattara lakhyuM hoya te rAmapattara mane Ave, paNa tamArA satsaMgI annava karIne duHkhI thAya nahIM; e be vara mane Ape. ema rAmAnaMda svAmI pAse mAgyuM tyAre mane rAmAnaMda svAmIe rAjI thaIne e vara Apyo che." A vacana bhAgavatamAMnAM raMtidevanAM vacanonI yAda tAjI karAve che. | sahajAnaMda svAmIe satsaMgIone potapotAnA varNAzramane je dharma tene tyAga na karavAnuM kahyuM che te kharuM che. paNa e varNAzramamAM aspRzyatA ke AbhaDacheTane samAveza thAya che evI te kalpanA emanI nahetI ja. AkhI zikSApatrImAM ke emanAM vacanAmRtamAM, harijanane aspRzya lekhavA joIe, emane aDAya te nAhavuM joIe, ke emane saMpradAyanA sAmAnya maMdiramAM na AvavA devA joIe, ema kahenAruM eka paNa vAkya nathI. sahajAnaMda svAmInI mUrtine pUjavAne tathA zikSApatrI ane vacanAmRta vAMcavAne sarve varNanA satsaMgIone sarakhe adhikAra Ape che.'8. temaNe upadezelo varNa dharma ghaNe aMze gItAne maLato Ave che: "je brAhmaNa varNa hoya temaNe zama, dama, kSamA, ane santoSa Adi je guNa temAM yukta thavuM. je kSatriya varNa hoya temaNe zaravIrapaNuM ane dhIraja Adi je guNa temAM yukta thavuM. vaizya varNa hoya temaNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * mahAna svAmI . . 232 kRSikarma tathA vaNaja vyApAra tathA vyAjavaTuM Adi vRttio karIne vartavuM. ane je zadra varNa hoya temaNe brAhmaNadika traNa varNanI sevA vagere dvArA gujarAna karavuM."9 je jamAnAmAM zuSka vairAgya ghaNe cAlato hato ne leke kAmadhaMdhAthI kaMTALI verAgI thaIne nIkaLI paDatA, e jamAnAmAM temaNe bhAra daIne kahyuM ke potAnA varNAzramane ghaTita e je udyama te pitAnA sAmarthya pramANe karo."10 temanA satsaMgI thavA mATe saMsAra tajavo ja paDe evuM nathI. saMsAranAM pitAnAM kartavya sArI rIte, prAmANikapaNe pAra pADIne emanA satsaMgI thaI zakAya che. e vahevAra viSe paNa temaNe keTalIka rUDI, zikhAmaNa ApelI che. joke jyAM hatA tyAMthI temane UMce caDAvavA, e temane uddeza hato. tethI, pite game te varNane tyAM jamavAne bAdha na rAkhatA chatAM, gRhasthAne te maryAdA pALavAnI chUTa rahevA dIdhI; ane kahyuM ke "jenA hAthanuM rAMdhela anna tathA jenA pAtranuM jaLa te khapatuM na hoya teNe rAMdhela anna tathA tenA pAtranuM jaLa te, zrIkRSNa bhagavAnanI prasAdI caraNAmRtanA mAhApe karIne paNa, jagannAthapurI vinA anya sthAnakane viSe grahaNa na karavuM ane jagannAthapurIne viSe jagannAthajIne prasAda levAya tene deSa nahIM."11 temane lekanAM jIvanamAM bIjA ghaNuM moTA sudhArA karAvavA hatA. cArI, vyabhicAra, jugAra, kapha vagere vyasanemAMthI temane kADhavA hatA ke temAM phasAtA rokavA hatA, ane temanAM jIvana bhagavadbhakti tarapha vALavAM hatAM. eTale jamavA viSenA cAlatA pravAhamAM temaNe khalela na pADI heya e banavAjoga che. lokonI sthaLa samaja joIne, tathA bhagavadbhakto rAjI thAya eTalA mATe, evI chUTa teo mUkatA evA dAkhalA che. temaNe eka vAra kaheluM: "amAre pitAnI keranuM ane bIjAnI kAranuM aMta avasthA jevuM sadA varte che; ane jeTaluM mAyika padArtha mAtra che te sarve nAzavaMta ne tuccha sarakhuM jaNAyA kare che, paNa ema vyakti nathI jaNAtI je A sAruM padArtha che ne A bhUMDuM padArtha che. jeTalAM mAyika padArtha mAtra che te te sarve ekasarakhAM jaNAya che. ane kaIka sAruM narasuM je kahIe chIe te te bhagavAnanA bhaktane sAruM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 saMdipraveza ane zA lagADavAne arthe kahIe chIe je A sAruM bhojana che, A sAruM vastra che, A sAruM ghareNuM che, A sAruM ghara che, A sAruM ghoDuM che, A sArAM puSpa che. te bhaktane sAruM lAge te sAru kahIe chIe. ane amArI sarve kriyA che te bhagavAnanA bhaktane arthe che, paNa pitAnA sukhane arthe ekeya yiA nathI. 12 sAthe sAthe varNAzramanA abhimAnano tyAga karavAno bedha temaNe pharI pharIne Apyo cheH "jyAM sudhI (mANasa) dehane pitAnuM rU5 mAne che tyAM sudhI enI sarve samajaNa vRthA che. ane jyAM sudhI varNanuM ke AzramanuM mAna laIne phare che tyAM sudhI ene viSe sAdhupaNuM AvatuM nathI ........ evo sAdhu te huM chuM ke mAre vacamanuM che. mAna nathI.13 vaLI kahyuM : "jeNe pitAnuM kalyANa IrachavuM teNe koI prakAranuM mAna rAkhavuM nahIM. huM ucca kuLamAM janma pAmyo chuM ke huM dhanADhakya chuM ke huM rUpavAna chuM ke huM paMDita chuM evuM koI prakAranuM manamAM mAna rAkhavuM nahIM, ane garIba satsaMgI hoya tenA paNa dAsAnudAsa thaI rahevuM."14 vaLI varNAzrama e keTalI gauNa vastu che, ane dharmane sAra te bIje ja che, te batAvavA kahyuM: "jeTalA kalyANane arthe vyAsajIe grantha ryA che te sarve surata rAkhIne ame sAMbhaLyA. te sarve zAstramAM e ja siddhAnta che, ane jIvanA kalyANane arthe paNa eTalI ja vAta che, je A sarva jagata che tenA kartAhartA eka bhagavAna che. ane e sarva zAstrane viSe bhagavAnanAM caritra che kAM bhagavAnanA saMtanAM caritra che. ane varNAzramanA dharmanI je vArtA che, ane tenuM phaLa je dharma artha ane kAma che, teNe karIne koI kalyANa thatuM nathI; ane kevaLa varNAzramanA dharma vate te saMsAramAM kIrti thAya ne dehe karIne sukhiyo rahe eTaluM ja phaLa che. ane kalyANane arthe to bhagavAnane sarva kartAhartA jANavA e ja che."15 potAnI sAdhanAne anubhava varNavatAM kahyuM: "tema ja (muM) ahaMkArane kahyuM je bhagavAnanA dAsapaNA vinA bIjuM abhimAna dharyuM te tAre nAza karI nAkhIza."11 (pitAnA daSTAntane A Adarza temaNe satsaMgIo tema ja dhArmika vRttivALA sarva manuSyo AgaLa rajU karyo che, ne kharI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ woo jepueyque bejewn'MMM eins 'ejeun jepueyqueig !wemseweypns @wjYS sahajAna mArI siddha karavAnI vastu to A che ema batAvyuM che.) gRhastha zuM ke sAdhu zuM, baMnemAM dInapaNuM hoya te ja bhagavAna temanA pa2 rAjI thAya che, ema samajAvyuM che.17 varNAzramane aMge ghUsI gayele bAhyAcArane Agraha ane karmakAMDa ene bhaktimArga joDe meLa nathI, e jANatA hovAthI temaNe e vAta bahu spaSTa zabdomAM kahIne samajAvyuM ke varNazramanA bAhya AcArane ne vaLagI rahe; enA karatAM je meTI vastu bhakti che tenI sAdhanA tamAre to karavAnI che; mATe varNAzramanA bhedamAM aTavAI raheze nahIM. temaNe kahyuM: "bhagavAnanA je avatAra pRthvIne viSe thAya che te dharmanA sthApanane arthe thAya che. te kevaLa varNAzramanA dharma sthApana karavAne arthe ja nathI thatA, kema je varNAzramanA dharma to saptarSi Adika je pravRttidharmonA AcAryuM che te paNa sthApana kare che. mATe eTalA sAru ja bhagavAnanA avatAra nathI thatA. bhagavAnanA avatAra te pitAnA ekAMtika bhaktanA je dharma tene pravartAvavAne arthe thAya che. ane vaLI je ekAMtika bhakta che tene dehe karIne maravuM e maraNa nathI. ene te ekAMtikanA dharmamAMthI paDI javAya e ja maraNa che." 18 vaLI e ja vAta bIje prasaMge samajAvatAM kahyuM : "bhagavAnanA saMbaMdhe sahita je dharma che te te nArada, sanakAdika, zukajI, dhruva, prahalAda, aMbarISa e Adika je bhaktajana tene che; ane e dharmAne ja bhAgavatadharma kahe che tathA ekAMtika dharma kahe che. ne te dharma ne bhakita te be nathI, eka ja che. ane je dharmanA sthApanane arthe bhagavAnanA avatAra thAya che te paNa e ja dharmanI sthApanane arthe thAya che. ane je java vacamanA dharma che te to mAgavataparma thI garirAya paNa che. ane bhAgavatadharme karIne te jIva je te bhagavAnanI mAyAne tarIne puruSottamanA dhAmane pAme che. mATe bAgavatadharma ne bhakti enuM te ekasarakhuM gaurava che, ane prApti paNa ekasarakhI ja che. evI rIte bhakitanI ne dharmanI sarakhI moTAI che. ane kevaLa je varNAzramanA dharma te to te yakI atizaya durbaLA cha, ne tenuM Tha gha nArIvaMta che. 19. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 " maMdiramAveza ane zAre A bhaktimArgamAM strI ane puruSanA adhikAramAM bheda nathI, kema ke "deha to puruSano ne strIne beya mAyika che ne nAzavaMta che; ane bhajana karanAre je jIvAtmA te puruSa paNa nathI ne strI paNa nathI. e to sattAmAtra cetanya che. te deha mUkIne bhagavAnanA dhAmamAM jAya che tyAre jevI bhagavAnanI marajI hoya tevo teno AkAra baMdhAya che, athavA e bhaktane je sevAne avakAza Ave tevo AkAra dharIne bhagavAnanI sevA kare che. tethI narasiMha mahetA, gopIo ne nArada sanakAdika emanI bhaktimAM be prakAra nathI.20 (eTale brAhmaNa ane atyaja emanI bhaktimAM paNa be prakAra na hoI zake; kema ke bhakti karanAra te deha nathI paNa AtmA che.) "e AtmA che, te brAhmaNa nathI, kSatriya nathI, kaNabI nathI, keIno dIkare nathI, keIne bApa nathI. enI koI jAta nathI, nAta nathI. 21 sahajAnaMda svAmIe je keTalIka vastuo para vadhAremAM vadhAre bhAra dIdhA che temAMnI eka e che ke AtmAne dehathI judo samajavo, pite AtmArUpa che ema jANIne te rIte jagatamAM vartavuM, ane dehane viSe ahaMmamatva TALavuM. sahajAnaMda svAmI dararoja zrIkRSNa bhagavAnane praNAma karIne manathI ema mAnatA ke "he mahArAja ! A dehAdikane viSe ahamamatva hoya tene tame TALajo."22 teo potAnA anuyAyIo pAse ghaNuM moTuM kAma karAvavA mAgatA hatA, e viSe kaheluM: "mAre to je tame bhagavAnanA bhakta che tenA hRdayamAM koI jAtanI vAsanA tathA koI jAtano ayogya svabhAva te rahevA de nathI; ane mAyAnA traNa guNa, daza Indriyo, daza prANu, cAra aMtaHkaraNa, paMca bhUta, paMca viSaya, ane cauda indriyanA devatA emAMthI koIne saMga rahevA devo nathI; ane e sarve mAyika upAdhi thakI rahita sattAmAtra e je AtmA te rUpe thaIne bhagavAnanI bhakti kare evA sarvene karavA che, paNa koI jAtane mAyAne guNa rahevA de nathI. 23 eTale naryA bAhyAcAramAM, dehanI AbhaDacheTamAM, ne dehane dhe che. karavAmAM paDI javuM, e zrIjImahArAjanI dhAraNA pAra pADI na Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahajAnaOM svAmI 237 kahevAya. vaLI sahajAnaMda svAmIe kahyuM che : ' ApaNe te AtmA chIe, te ApaNe deha ane dehanA sabandha sAthe zA sAru heta joI e ? ApaNe te| sattArUpa rahIne bhagavAna tathA bhagavAnanA bhakta saMgAthe heta karyuM che. je AtmasattArUpa thaI ne bhakti nahIM karatA hAya tenuM rUpa te A satsaMgamAM udhADuM thayA vinA rahe ja nahIM. zA mATe je A satsaMga che te te alaukika che. '24 arthAta satsaMgIonI vacce paraspara je saMbandha che te dehane sanya nathI paNa AtmAne sabandha che, je AtmAne nAtAta nathI tema jene AbhaDacheTa paNu lAgatI nathI. " 1 A saMpradAyamAM je pAMca vamAna ( niyamA ) pUrNa paNe pALavAnA che te zrIsvAminArAyaNu bhAgavata nAmanA graMthamAM A pramANe ApyAM cheH cerI na karavI, parastrInA saMg na karavA, dArU na pIveA, mAMsa na khAvuM, vaTalavuM nahIM ane vaTalAvavuM nahIM'.25 ahIM paNa antyajonI aspRzyatAnI vAta nathI. e ja granthamAM (pR. 748 ~ 9 ) AcAranA niyameA dhaNI vigatathI samajAvyA che; tyAM paNa aspRzyatAnA ullekha bilakula nathI. brAhmaNa, kSatriya, vaizya; pachI sachU; ne pachI * sadra sivAya khIjA ' ( tyAM paNu aspRzya kalA nathI ) temaNe paNa ' caMdanAdika kAchanI je mevaDI mALA te bhagavAnanI prasAdI karAvIne kate viSe dhAravI, ane lalATane viSe kevaLa cAMdalA karavA, ' ema sahajAnaMda svAmIe kahyuM che;21 paNa emane mandirezamAM pesavA na devA. ema kahyuM nathI. : hA, sahajAnaMda svAmIe aspRzyatA pALavAnI batAvI che. paNa te kAnI aspRzyatA ? kAI eka jAtinI nahIM, paNa strI tathA puruSanI. temaNe kahyuM che. utsavanA divaseAe tathA dararAja kRSNamandiramAM AvelA puruSAe strIone sparzI na karavA, ane strIee puruSAte aDakavuM nahIM. 27 paNa AmAMye apavAda katyAre karAya te viSe kahyuM che cAreka strIone ke pAtAne prANa jAya evuM saMkaTa AvI paDe tyAre strIgmAne aDIne ke temanI sAthe melIne paNa te strIonA te peAtAnA prANanI rakSA karavI. '28 " : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mariveza ane zA cAMDAlanI aspRzyatA temaNe kyAMya AcAranA niyamamAM gaNAvI nathI. temaNe te "cAMDAla' zabdanI vyAkhyA ja judI karI che. je mANasa IzvaranI hastIne mAnato nathI, nItianItimAM bheda gaNata nathI, te nAstika che. "jenI AvI jAtanI bolI sAMbhaLIe tene pApiNa jANavo ne nAstika jANa; ane ene rokAi jANIne ene koI prakAre saMga rAkhavo nahIM. ra9 vaLI bhagavAnanI mUrtine Azraya heya ne bhagavAnanAM caritrane gAto sAMbhaLatA hoya, ne bhagavAnanuM nAmasmaraNa karato hoya, ne je temAM dharma (arthAta sadAcAra) na hoya te te mAthe pahANe laIne samudrane taravAne iche e jANavo ne tene rAtri jevo jANavo."30 AvA cAMDAla'nI koI jAta na hoI zake. paNa zrIjImahArAja (sahajAnaMda svAmI) te AnA karatA ghaNuM UMcI jAtanI ne AkarI aspRzyatA paLAvavA mAgatA hatA. temaNe kaheluM : "bhagavAnanI kathA sAMbhaLIne zrotrane vaza karavA, paNa grAmya vAta hoya te sAMbhaLavA devI nahIM. tema ja vavA te mAna ne mAvAnanA jana teno sva re. ane netra te paramezvara ne tenA dAsa tenuM ja darzana kare. ane rasanA te akhaMDa bhagavaddaguNane ja gAya ne bhagavAnane prasAda hoya tene ja svAda le. ane nAsikA te bhagavAnanAM prasAdI je puSpAdika teno ja sugaMdha le, paNa kumArge keI indriyane cAlavA de nahIM.31 "mogya vArthane vANa karIne ke nahIM te sahaje sparza jitAya." kara "ane jema zabda tema ja sparza paNa eka bhagavAnane ja Icche, ane anya sparzane te kALo nAga tathA baLato agni jevo jANe, tyAre te rasika bhakta sAco.'33 A aspRzyatA te IndriyamAtrane saMyama che; ane pALavA jevI heya te te A aspRzyatA che. kaI jAtine janmane kAraNe aspRzya mAnavA sAme temane sakhata virodha hatA, ema batAvanArI eka vAta nirguNadAsa svAmIe ApI che. te A pramANe che: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahajAnaMda svAmI - 239 kyAreka gAmalayAmAM mahArAjane darzane cUDA gAmanI gaMgA DheDI AvI. tene mahArAje bAIyuMnI sabhAmAM mAga karAvIne eka kere besADI. pachI bIjI bAIo mahemAMhe balavA mAMDI je "mahArAje Ane sabhAmAM kyAM besADI?" te sAMbhaLIne mahArAja surA khAcaranA gharanAM manuSya pratye bolyA je "tamArA cekamAM Dhora marI jAya to koNa laI jAya?" tyAre te bAI kaheH "DheDa laI jAya." tyAre mahArAja kahe : "A horAM bAMdhavAnA koDiyAmAM marI jAya te koNa upADI jAya?" tyAre te kahe: "DheDa upADI jAya." tyAre mahArAja kahe je "gharamAM heDa pese teno saMzaya nahIM; ne A gaMgAne kere besADI che temAM AvaDAM abhaDAI jAo cho !" ema karIne mahArAje vAta karI je A gaMgA pUrvajanmamAM nAgara brAhmaNe hatI. te jAtinA abhimAne karIne pitAthI UtaratI jAtinA bhagavAnanA bhakta hAya temane gaNatI nahIM, te doSe karIne bhagavAne tene A janmamAM DheDa karI che."34 ene maLatI bIjI eka vArtA e graMthamAM che. koIka samayane viSe mahArAja soraTha dezamAM, koIka taLAva ne vRkSa hatAM tyAM, kAkI ne asavAra sahita UtaryA. tyAM DheDanAM chokarAM hatAM, tene mahArAja kahe: "alyA, tuM koNa chuM?" tyAre te bolyo ke " bApajI! DheDa chuM." tyAre mahArAja kaheH "huM AtmA chuM ema kahe." tyAre te kahe: " AtmA chuM, huM AtmA chuM." tyAre mahArAja kahe: "alyA, tuM kANa chuM?" tyAre te kaheH "bApajI ! heDa chuM." tyAre mahArAja kaheH "se vAra kahe je huM AtmA chuM." tyAre teNe se vAra ema kahyuM. pachI pUchayuM je "alyA, tuM koNa chuM?" tyAre te bolyo je "huM DheDa chuM." tyAre mahArAja kahe ke A jIva DheDa maTato nathI."35 mANasa brAhmaNa che ke vaizya che ke heDa che ema bhUlAvI pote AtmA che, ema zIkhavavAne sahajAnaMda svAmInA Azaya hatA, ema A vArtA batAve che. bAhya zuddhi karatAM aMtaranI zuddhi vadhAre mahattvanI che, ema batAvanAra eka vArtA paNa che. eka verAgI eka satsaMgIne tyAM rAta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 himaveza ane zAstra rahyo. 'tene pATalA nAMkhIne jamavA melAvyA, tyAre te verAgI pANI chAMTIne kheDe. tyAre te khAI e pUchyuM je " A pavitra cAkAmAM pANI chAMTIne eDA, te tame aMtaramAM ceAkeA dIdhA che? " pachI te verAgIe pUchyuM je "tame aMtaramAM ceAkAnuM kahyuM te samajANuM nahIM. e te zuM kahyuM?" te khAI melyAM je " amAre anya puruSa sAthe vAtu karavAnI mahArAjanI AjJA nathI. bahAra mArA sasarA beThA che temane pUchajo. te tamane kaheze." te verAgIe jamIne e satsa`gIne pUchyuM je "huM pANI chAMTIne jamavA beThA tyAre mAMhI khAI e kahyuM je aMtaramAM pANI chAMTayA vinA bahAra pANI chAMTavA kare! paNa kAMI nahIM. te e te zuM samajavuM?' sasarA kheAlyA je pragaTa bhagavAnane Azraya karIne, zuddha aSTa prakAranuM brahmacarya pALIne, dehAdikane viSe ahamamatvanA tyAga karIne, zuddha nirvAsanika thAze! tyAre ja meAkSa thAze. te vinA teA uparathI pANI chAMTavA jevuM che.'36 sahajAnaMda svAmInuM peAtAnuM vana, temanA kahyA pramANe, varNabhimAnathI mukta hatuM. kAI ne aDavAmAM ke krAInA hAthanuM khAvApIvAmAM emane kadI sakAya nahotA lAgatA, e jANItI vAta che. emanA saMpradAyamAM eka vAsudeva brahmacArI hatA. te atizaya marajAdI hatA. sahajAnaMda svAmIne emanI AbhaDacheTa pasaMda paDI nahI emanA anuyAyIomAM tA DheDa, meAcI, kALI, kAThI, sutAra vagere aneka asaMskArI gaNAtI jAtA ja meTA pramANamAM hatI. sahajAnaMda svAmIne emanAmAM ja vAravA pharavuM paDe, emane tyAM UtaravuM paDe, emanuM anna khAvuM paDe. emaNe chevaTe brahmacArIne pUchyuM ke ' tamane mArAmAM vizvAsa che?' brahmacArI kaheH ' hA.' sahajAnaMda svAmIe kahyuM : ' tyAre jAe, tamane kahuM chuM ke tame DheDanA hAthanuM khAze| teye tamAruM kalyANa thaze.' brahmacArIe pUchyuM : 'jarUra?' sahajAnaMda svAmIe kahyuM : ' jarUra. 'brahmacArI niHzaMka thayA, ane bheAjanapaktinA eDDA cAkAmAM pharavA " lAgyA ne kahevA lAgyA ke huM have DheDanA hAthanuM khAuM teAye Dara nathI. 30 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 - sahajAnaMda svAmI emanA sAdhuomAM sarva vargone sthAna hatuM. temAM prasiddha kavi premAnaMda svAmIne paNa samAveza hato. e sAdhu mULa hiMdu hatA ke musalamAna e paNa nizcayapUrvaka kahI zakAya ema nathI. emanA anuyAyIomAM hiMdu ane musalamAna baMne hatA. emanA musalamAna ziSyo paNa kaMThI, tilaka, mALA ane coTalI rAkhatA, ane mandiramAM jaI zakatA.38 0 "bhagavAna sarvAnA svAmI che, bhaktavatsala che, patitapAvana che, adhamauddhAraNa che, e paNa bhagavAnanI kArane vizvAsa' haiyAmAM joIe, ane "paMcamahApApe yukta heya ne tene je bhagavAnane vizvAsa hoya te teno koI kALe chUTake thAya, e sahajAnaMda svAmIne upadeza hato. temaNe kahyuM: "amAro evo svabhAva che je eka to bhagavAna, ne bIjA bhagavAnanA bhakta, ne trIjA brAhmaNa, ne e kAIka garIba manuSya e cArathI te ame atizaya bIe chIe je rakhe emane droha thaI jAya nahIM. ane evA te bIjA koIthI ame bItA nathI."40 vaLI kahyuM : "e saMta te sarva jagatanA AdhArarUpa che. te tuccha jIvanuM apamAna sahe te emanI e atizaya moTapa che. evI rItanI kSamAvALA che te ja atizaya moTA che. ane je A kADhIne pitAthI garIba hoya tene bivarAve che ne manamAM jANe je hame thayo chuM, paNa e mATe nathI. athavA siddhAI dekhADIne lekone DarArthe che. evA je jagatamAM jIva che te bhagavAnanA bhakta nathI; e te mAyAnA jIva che." * garIbo viSe temane keTalI badhI lAgaNI hatI te A vacane batAve che. temaNe "pApI jIne pitAnA zaraNamAM laI temano mokSa karyo che. je je parastrIne kucha de caDyA hatA, madhamAMsanA bhakSaNa karanArA hatA, corI lUMTaphATa karI anya manuSyanAM khUna karavAnI sahaja vRttivALA hatA, ane vaLI je leke lebhI laMpaTa kapaTI hatA, te tamAma pApanA parvata jevA puruSonAM jIvanamAM temaNe pilaTo karAvyo hato. eka brAhmaNe temanA pagamAMthI kAMTe kADhela. tene joIne mahArAja bolyAH "teM mAro kAMTe kADhyo te tAruM maM-16 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 mahizmaveza ane zAstra ' huM kalyANa karIza." brAhmaNe kahyuM : - mAruM kalyANa thAya evA nathI. huM te| brahmahatyArA chuM. mArA bhAI ne meM mAryAM che.' mahArAja kaheH tAruM brahmahatyAnuM pApa te nAza thaI gayuM, paNa tArAM aneka janmanAM pApa nAza thaI gayAM, ne huM tAruM kalyANu karIza. '43 matalaba ke AvuM dhAra pApa karanAra pratye paNa A saMpradAyamAM tiraskAra nathI, te tene paNa aqhanAvela che. tyAM * antyaja ' gaNAtI AkhI krAma viSe tiraskAra ane AbhaDacheTa kema. sabhave ? ' vAMdarAmAM bApusAheba nAmanA satsaMgI amaladArane tyAM mahIkAMThAnA khUnI kALI hathiyAra laI rAte lUMTa karavA AvelA. bApusAhebane mArI nAkhavAne paNa temane vicAra hatA. kALIe aradhI rAte havelI AgaLa AvI kamADa tADavA lAgyA. pAMca sAta puriyA ceAkIdAra sAmA thayA, temanA para dhA karyAM. eTalAmAM bApusAheba zrIjImahArAjanA jIvana ane upadeza viSe vAta karatA karatA bahArathI AvyA. tyAM te| mAravA lUMTavA AvelA kALI,lAkAnuM moTuM dhADuM dIThuM. peAtAnA dharanA cAkIvALAne talavAra vaDe mAratA joI dhIrA rahI melyA ke are ThAkAra leAkA, tame e paherAvALA garIbane mAraze! nahIM. A huM bApu zivarAma hamaNAM ja bahArathI AvIne tamArI pAchaLa binahathiyAre UbheA chuM. mATe mane mArI nAkhIne tame sukhethI havelI lUTI jAe.' evuM sAMbhaLIne AgevAna jabarA kALIoe jhaDapejhaDapa vIjaLI jevI talavArA kheMcI bApusAhebane mAravA ugAmI te kharI, paNa temanA hAtha thaMbhI gayA.44 ahiMsAne vijaya thaye, te kALIeAnAM jIvana badalAyAM. e sahajAnaMda svAmInA zikSaNane pratApa. " AvA keTalAye mANasA peAtAnuM mahadbhAgya samajatA ke tee AvA meTA saMtanA samAgamamAM AvyA. evA mANaseAmAM eka jokhana pagI hatA, temane peTalAdanA kaziyAjIe pUchyuM ke 'tamane zrIsvAmInArAyaNe zA paracA ApyA? ame sAMbhaLyuM che ke zrIsvAmInArAyaNu gadheDAnI gAya kare che. te kema thAya te kaheA.' pagI kaheH 'huM gadheDA hatA, ane zrIsvAmInArAyaNe satsaMgI karyAM. nahI' te| mAre AcAra vicAra nahotA. have nAhavA dhAvAnA niyama rAkhyA. dArU, cArI, mAMsa, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahAnada svAmI averIne tyAga karyo. e zuM paraco nathI? zrI svAmInArAyaNane satsaMgI thayo, te tame mane tamArI gAdI pAse besADo."5. - sahajAnaMda svAmIe ekalA gujarAta kAThiyAvADamAM ja keTalA badhA pravAsa karelA ! suratathI gaDhaDA sudhI teo pharatA, ne gAmaDAMmAM lokone saMbodha ApatA. gAma pipalANAmAM eka jamAdAra musalamAna AvI vaMdanA karIne sabhAmAM beThe, tene temaNe bhagavadhAta karI. suratamAM aradezara koTavALa pArasIne tyAM teo gayelA, ne aradezare mahArAjanI pUjA karelI. eka vAra emane joI eka bharavADe kahyuM: "A senAnI mUkavALI taravAra bAMdhIne pALA jevo jaNAya che, paNa te amArI vAta che. te vinA AvuM DahApaNa hAya nahIM." mahArAja bolyA: "tamArI jAtimAM bahu DahApaNa?" bharavADa kaheH "se nAgara bheLA kare teya amArA jevuM DahApaNuM na heya. mahArAja kahe : "juone, kevuM jAtinuM abhimAna che !" eka gAmamAM be sapAraNee emane bAvaLanAM dAtaNa ApelAM, ema samajIne ke A dAtaNa khudAne ApyAM. tyAre mahArAje kahyuM ke tamArA beyanAM kalyANa thaze." mesANAmAM eka DosIne tyAM mahArAja ane temanA sAthane mukAma hato. tyAM "khIcaDI ne zAka jamyA, ne sarve saMtane ane asavArane jamADyA, teya te be vadhI paDyAM. pachI tene DhAMkI melyAM, ne te sarve sUI rahyA. savAre cAlavA taiyAra thayA tyAre te DosI bolI je "mAruM rAMDarAMDanuM bagADazo?" pachI mahArAja sane kahe: "jamavA bese." tyAre sarve bolyA je "he mahArAja! dAtaNa karyA nathI, nAhyA nathI, ne dAtaNa nAthA pUjA vinA kema jamAya?" tyAre mahArAja bolyA je "dAtaNanI nAhyAnI e to Teva paDI che. paNa AtmAne zo bAdha che?" ema kahIne mahArAje khIcaDI ne zAka sarvene jemADI dIdhAM. eTale te DeAsI bolI je "A rahyo mArga." pachI mahArAja tyAMthI padhAryA."47 ahIM Atmadharma ane dehadharma vacceno bheda batAvyo che, ane bahAranI chacha ne AbhaDacheTa rAkhanArane parokSa rIte bodha Apyo che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 mahirapraveza ane zA . musalamAna satsaMgI banyAnA bIjA paNa keTalAye dAkhalA che. goMDaLane ravajI nAmano eka musalamAna satsaMgI thayela. "tenA saMbaMdhI janee hiMdu thayelo jANe tene nAta bahAra karyo, ane sagAMvahAlAe paNa tene tyAga karyo. pachI teNe zrI svAmInArAyaNanuM bhajana karI, pite kamANI karI, jIvatA sudhI nirvAha karelo; jyAre te mAMdo paDyo tyAre satsaMgIoe tenAM saMbaMdhIone kahyuM ke "tame - ravajInI cAkarI karo." saMbaMdhI kahe: "e to hiMdanA bhagavAna zrIsvAmInArAyaNane mAne che, mATe ame enI cAkarI nahIM karIe." pachI satsaMgIoe tenI cAkarI karI, ane te marI gayo. satsaMgIoe tenAM saMbaMdhIone kahyuM ke "ravajI mRtyu pAme che, tethI tame tenA zabane laI jAo." saMbaMdhI kahe ke "e hiMdunA bhagavAnanuM bhajana kare che, tethI ame enI daphanakriyA karIzuM nahIM." pachI satsaMgIoe tene smazAnamAM laI jaI agnisaMskAra karyo.48 A uparAMta, vaDodarAnA keTalAka Arabo satsaMgI thayelA. rahImabakSa nAmano musalamAna citAro satsaMgI thayela. "te vaDodarAnA mandiranI bhIMto raMgata ane cItarato, ane Akho divasa bhajana karato." kAThiyAvADanA terA gAmane khamIse nAmane musalamAna satsaMgI thayele. zrIjImahArAjanA samAgamathI eka phakIrane jJAna thayeluM, ne alAne sAkSAtkAra thayela " e vakhate svAmInArAyaNanA satsaMgI thavAmAM sukhacena ane mAnapAna nahatAM. muktAnaMda svAmIe gAyuM che: "zULa upara zayana karAve teya sAdhune saMge rahIe re." che enA jevI sthiti ghaNAye satsaMgIonI thatI. mAra paDatA, nAtajAtamAMthI bahiSkAra thatA, ane jIvanAM jokhama paNa kheDavAM paDatAM. enA aneka dAkhalA saMpradAyanA granthamAM ApelA che. zrI. kizoralAla mazarUvALAnA dAdA suratamAM vaiSNava puSTimArgamAMthI svAmInArAyaNanA satsaMgI thayelA. eTalA kAraNasara suratanA AkhA mahAjane-eTale ke sarva patioe -emanA kuTuMbane bahiSkAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . sahajanaka mA rajapa karela. vALaMda hajAmata karavA suddhAM Ave nahIM. musalamAna kArIgaro DaranA mAryA kAma karavA Ave nahIM, tethI mazarU banAvavAne jamele dhaMdhe paDI bhAMgyA. Avo kaDaka bahiSkAra cha varasa sudhI cAlele. AvA aneka dAkhalA banatA haze, eTale sahajAnaMda svAmIe eka prasaMge kaheluM ke "amAro dayALu svabhAva che, paNa je haribhaktane johI hoya tene to amAre abhAva Ave che. ane harijananuM ghasAtuM keI bolyo hoya ane ene je huM sAMbhaLuM, te tenI sAthe huM. bolavAne ghaNo IcchuM paNa bolavAnuM mana ja thAya nahIM.5deg . " A badhuM sahana karIne satsaMgIo potAnI zraddhAne TakAvI rAkhatA. ema A saMpradAyanI sthApanA pAchaLa eTaluM badhuM tapa, kaSTasahana, ane AMtara vizuddhi rahelAM che. A saMpradAya zAstrazuddha nathI, sAMva na che, evA AkSepa paNa tenI sAme thatA 51 paNa dharmamAM kazuM navuM thAya ja nahIM, ema sahajAnaMda svAmI ne temanA satsaMgIo mAnatA nahotA. tethI AkSepa karanAra, jUnA paMthavALAne sAmo javAba apAte ke "tamArA paMthe paNa jyAre nIkaLyA tyAre navA ja hatA ne!'' Ama kahenAra saMpradAya Aje amuka vastu navI lAge che mATe ame na karIe evI dalIla kema kare? paNa te kALe A saMpradAye AjanA jevI aspRzyatAne mAnyatA ApI hoya evuM dekhAtuM nathI. je mANasoe sAmAjika ane dhArmika bahiSkAranI viTaMbaNAo veThI che teo bIjAone evI rIte bahiSkata kema rAkhe? "zrIsvAminArAyaNe bhAgavata mAM, AnaMdAnaMda svAmIe samajAvelA vaNazramanA dharmo bahu vistArathI ApelA che. temAM kyAMye janmasiddha aspRzyatAno ullekha nathI. saMpradAyanA mahemAMhenA jhaghaDAne Avo kaDavo anubhava thavA chatAM. sahajAnaMda svAmIe ziva, vaiSNava vagere sarva saMpradAyo pratye Adara rAkhavAne ja bodha Apyo che, ane kahyuM che: raste cAlatAM zivAlaya vagere je devamandira najare paDe tene praNAma karavA, ane temAMnA devanuM AdarapUrvaka darzana karavuM 53 vaLI kahyuM che? "sarva vaiSNavonA rAjA evA je zrIvallabhAcArya, ne temanA putra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 - maMdira ane zA zrIviThThalanAthajI, emaNe je je vrajene utsA karAvyAM heya te sarva vra ne utsave temaNe kahelA vidhine anusarIne karavAM; ane kRSNanI pUjAno vidhi paNa temaNe je batAvyuM hoya tene anusaravuM 54 pAchaLa (prakaraNa 12 mAM) ApaNe je keTalAMka vacane vAMcyAM tenAthI kevAM judAM, ne kevI udAratAvALAM, vacana ahIM vAMcIe chIe.! je jamAnAmAM ApaNA dharmanA saMpradAyo mAMhemAMhe laDatA te jamAnAmAM, ane itara saMpradAyonA aNasamaju anuyAyIoe pitAnA satsaMgIono je chaLa karelo te jANamAM hovA chatAM, A mahApuruSe AvI samatA, udAratA ne nirveratA jALavI rAkhI. e udAratAne lIdhe ja temaNe musalamAnone paNa apanAvyA. emane ja saMpradAya hiMdu harijanone aspRzya gaNe, ne temane sAmAnya mandiramAMthI bahiSkata rAkhe, e vAta mULa saMsthApakanI UMcI ne vizALa bhAvanA sAthe susaMgata kevI rIte gaNAya? * "vaDedarA pAse chAyApurI (chANuM) gAmamAM DheDa satsaMgIonuM svAmInArAyaNanuM nAnuM maMdira che, tenI pUjApaddhati vagere evI ja jAtanAM savaNanA mandiranA jevI che. tyAM saMpradAyanA sAdhuo ugharANuM karavA jAya che, ane upadeza Ape che.papa paNa e harijanone saMpradAyanAM sAmAnya mandiramAM praveza na maLe. je eka mandiranI mUrtine harijana (anya) pUje che eTalAthI bhagavAnanI e mUrti abhaDAtI na hoya, to bIjA koI mandiramAM mUkelI e ja bhagavAnanI mUrti harijananA sparzathI zI rIte abhaDAI jAya? zuM judI judI matiomAM bhagavAna judo judo che? , "zrI satsaMgI jIvana' nAmane, zatAnaMda munine racele, prakhya A saMpradAyamAM sArI peThe lokapriya che. tenA 1lA prakaraNanA 33mAM adhyAyanuM mathALuM che: "varNAzramadharmanirUpaNa'.pue AkhA prakaraNamAM "atya'nI aspRzyatAnuM nAma kyAMye nathI. e paNa batAve che, ke A aspRzyatAne varNAzramadharmanuM aMga mAnelI nathI. e ja granthanA 4thA prakaraNanA 5ramA adhyAyamAM "dIkSitanA niyamo' ApelA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sahajAnaMda svAmI che. temAM strIonA dIkSAvidhimAM kahyuM che. traNa varNanI tathA sachudronI strIone vidhi A pramANe kahyuM. ane have vInI nI trInI rIkSA vidhi kahuM chuM. bIjI varNanI strIo snAna karIne Ave eTale gurupatnIe temane guNAkSaranA nAmane manna Apavo. e pachI e maMtra lIdhelI e ziSyA strIone niyamo karI batAvavA, ane te teNe sAMbhaLIne hadayamAM dhAraNa karavA."paNe ahIM jovAnuM to e che ke traNa varNa ne saMdra sivAyanI bIjI varNonI strIone sudadhAM dIkSA mATe ayogya ne anadhikArI gaNI nathI; te paNa bIjI strIonI peThe ja snAna karIne gurupanI pAse jAya che ane gurupatnIe tene ghara yA mandira bahAra besADavI ke tene sparza na karavo evuM kazuM kaheluM nathI. vaLI AgaLa upara kahe che, "te gurue (arthAta gurustrIe) rAdhAkRSNanI pratimA cAturvaryanI strIne ApavI, ane te sivAyanI strIne A pramANe AjJA karavI : "tAre kadI paNa pratimAne sparza na karo, paNa vetAnA mamAM 3 prAthanA mandiramA jaIne te pratimAnuM darzana kara. jo evI mati gAmamA na che tyAre kRSNanI prasAdI evuM puSpAdika svapana karIne dararoja tenuM darzana karavuM. dararoja tenuM AdarathI mAnasI pUjana karavuM. tethI ja bAhya pUjAnuM sarva phaLa maLaze." pachI cAre varNanI strIoe gurustrInuM pUjana karavuM, ne kaMda, cekhA, phUla, tathA zakti pramANe vastra, dhana vagerethI karavuM.58 ahIM "bIjI vaNe e zabdo artha "atyaja che ema kalpI laIe, paNa ahIM eTaluM te sAva spaSTa rIte kahevuM che ke temaNe "potAnA gAmamAM uddhava saMpradAyanA mandiramAM te pratimAnuM darzana karavuM. AvI niHsaMzaya ne asaMdigdha bhASAmAM "harijana" mATe mandira pravezanI paravAnagI ApelI che. A sahajAnaMda svAmIne mukhya ziSyomAMnA eka gopALAnaMda svAmIe paNa kahyuM che : "ahaMkAra che te varNa, Azrama, jAti, kuLa, rUpa, guNa tene viSe ahaMpaNuM dhare che, ane pitAne tevA AkAre mAne che. te ahaMpaNane mUkIne AtmAne viSe ApaNuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248. mariveza ane sAo mAnavuM je huM to jANapaNe yukta evo je AtmA te chuM, paNa vizramAdika dharmavALA je te huM nahIM. e niraMtara abhyAsa kare tyAre ahaMkAra jitAya. mandirane viSe kahyuM che: "ApaNane zrIjImahArAja mandira adhUrAM raheze to Thapake nahIM de, ne havelI adhUrI raheze tene nahIM de, ne rUpiyA nahIM de. ApaNane te eTale dharma lopAze teTale Thapake deze. mATe dharmamAM khabaradAra rahevuM. te , bhagavAna rAjI thaze."10 e dharma te kaMI bAhyAcArane dharma nathI, ne e maMdira te naryA ITacUnAnuM nahIM paNa ghaNuM UMcI jAtanuM mandira che, e batAvavA kahe che: "zikhara caDIne maMdira saMpUrNa kyAre thAya ? uttara je dharma jJAnAdika guNane puruSaprayatna karIne jyAre ati pakva kare ne teNe karIne vAsanA nirmULa thaI jAya tyAre zikhara caDe ne mandira pUruM thayuM kahevAya, ne te vinA te adhUruM ja kahevAya."11 - guNAtItAnaMda svAmIe kahelI eka vAta che. eka satsaMgI sAme joI temaNe kahyuM: "tamAre mUti te che, paNa mandira vinA padharAvaze kyAM? mATe bhagavAna padharAvavA hoya to AmAM (vacanAmRtamAM tathA pote bolelA evA zlokamAM kahyuM evuM mandira karatAM zIkho. to bhagavAna rahe." pachI kahe : "A mandira sAruM mUrtio levA gayA tyAre salATe kahyuM kevI mUrtio kADhI ApuM? sAdhue kahyuM A nakazA pramANe kADhI Ape. tyAre salATe kahyuM lAkha rUpiyAnuM mandirA hoya tyAre evI mUtio zobhe. pachI sAdhue kahyuM mandira pramANe ja mUrtio levA AvyA chIe. tyAre kahe kADhI ApuM. pachI salATe. mUrtio kADhI ApI. tema ApaNe brahmarUpa thayA vinA puruSottama bhagavAnane padharAvaNuM kyAM? mATe puruSottama bhagavAnane padharAvavA hoya to braharUpa thavuM." AvA udAtta upadezamAM UMcanIcabhAva ane aspRzyatAne sthAna zI rIte heI zake? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahajAnaMda svAmI zi .. 1. 24. 11. dhrupa: 'hi dharma', 5.14. 2. zirava 5. bhaza3 : 'sahana svAmI athavA svAmInArAyaNa mahAya', 5. 63-4. . 3. kasyApi prANino hiMsA naiva kAryAtra mAmakaiH / " . devatApitRyAgArthamapyaz2Adezva hiMsanam / - na kartavyamahiMsaiva dharmaH prokto'sti yanmahAn // striyA dhanasya vA prApya sAmrAjyasyApi vA kvacit / manuSyasya tu kasyApi hiMsA kAryA na sarvathA // 'zikSApatrI 11-3. 4. mA. . dhruva : 'hindu dharma', pR. 314. 5. kyanAbhUta, pR. 138-1. 1. kyanAbhUta, 5. 199. 7. svavarNAzramadharmoM yaH sa hAtabhyo na kenacit / zikSApatrI 24. 8. ziIRare . bha23vAmA: 'ni ', 5-11-33. 8. bhAvyaM zamadamakSAntisantoSAdiguNAnvitaiH / brAhmaNaiH zauryadhairyAdiguNopetaizca bAhujaiH // vaizyaizca kRSivANijyakusIdamukhavRttibhiH / bhavitavyaM tathA daijisevAdivRttibhiH // zikSApatrI 89, 90. . 10. yathAzaktyudyamaH kAryoM nijavarNAzramocitaH / zikSApatrI 140.. 11. agrAhyAnnena pakvaM yadannaM tadudakaM cn| ....... jagannAthapuro'nyatra grAhyaM kRSNaprasAdyapi // zikSApatrI 19. 12. kyanAbhRta, 5. 548. 13. kyanAbhUta, pR. 87. 14. vanAmRta, pR. 667. 15. vayanAmRta, 5. 480. 19. kyanAbhUta, pR. 485. . 17. vayanAbhUta, 5. 461. . 18. vayanAbhUta, 5.534. 15. vayanAbhUta, 5. 181-2. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 himaveza ane zAstra 20. vacanAmRta, pR. 65. 21. vacanAmRta, pR. 745. 22. vacanAmRta, pR. 524. 23. vacanAmRta, pR. 531. 24. vacanAmRta, pR. 693. 25. zrIsvAminArAyaMNa bhAgavata, pR. 674. 26. bhaktaistaditarairmAle candanAdIndhanodbhave / dhArye vhe sahAreya jAya: vaLvandrA: 5 zikSApatrI 4. 27. utsavAnnu nityaM 4 lULamiAtai / puMbhiH spRzyA na vanitAstatra tAbhizca puruSAH // 28. prANApadyupapannAryA strINAM sveSAM ca vA tadA spRSTvApi tadrakSA kAryA saMbhASya 29. vacanAmRta, pR. 430. 30. vacanAmRta, pR. 515. 31. vacanAmRta, pR. 451-2. 32. vacanAmRta, pR. 464. 33. vacanAmRta, pR. 49. 34. sadguru nirgu NudAsa svAmInI vAtA, 358. 35. ejana, 11. zikSApatrI 40. kvacit / tAzva vA // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat zikSApatrI 182. 36. ejana, 282, 37, kizoralAla 4. mazarUvALA : - harijanaba'dhu ', 5-11-33. 38. ejana. 39. vacanAmRta, pR. 471. 40. vacanAmRta, pR. 609. 41. vacanAmRta, pR. 53. 42. zrIsvAminArAyaNa bhAgavata, pR. 29. 43. sadguru nirguNudAsa svAmInI vAtA, 477, 44. zrIsvAminArAyaNa bhAgavata, pR. 371. 45. ejana, pR. 291-2. www.umaragyanbhandar.com Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahajAnaMda svAmI 46. saddaguru nirguNadAsa svAmInI vAto, 114, 148, 484. 47. ejana, 534. 48. zrIsvAminArAyaNa bhAgavata, pR. 32-3. 49. ejana, pR. 199, 232, 273, 276. 50. vacanAmRta, pR. 47. 5: zrI svAminArAyaNa bhAgavata, pR. 490-1. para. ejana, pR. 476-485 53. davA pivAsthAvani devA/jALi varani ! * praNamya tAni taddevadarzanaM kAryamAdarAt // zikSApatrI 23. 54. bAvarAtrImAM nandana zrIviThThalezaH kRtavAn yaM vratotsavanirNayam / * tamanucaiiva sarva va tolavAra * sevArItizca kRSNasya grAhyA taduditaiva hi // zikSApatrI 82-2. 55. mazarUvALA: "harijanabaMdhu', 5-11-33. pa6. zatAnaMda muni viracita "zrI satsaMgI jIvana', gujarAtI anuvAda (anuvAdaka: mAdhavalAla dalasukharAma koThArI), prakaraNa 1, pR. 118-123. keTalAka akSare devanAgarImAM ame mUkyA che. pa7. ejana, prakaraNa 4, pR. 171. 58. ejana, prakaraNa 4, pR. 172. 59. saddaguru gopALAnaMda svAmInI vAto, 97. 60. ena, 24. 61. ejana, 196. 62. sadguru guNAtItAnaMda svAmInI vAtu, 2; 13. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 bIjA sAdhusaMte sarva varNa ane jAtimAM janmelA baSimunio ne sAdhusaMte bhAratavarSamAM thaI gayA che. vAlmIki lUMTAru hatA temAMthI RSi kevI rIte banyA tenI daMtakathA jANItI che. nArada pUrvajanmamAM dAsInA putra hatA. mA vedavAdI brAhmaNone tyAM kAma karatI,ne cAturmAsa mATe rahelA yogIonI sevA mATe e dAsInA dIkarAne rAkhavAmAM Avela. tyAM manahara harikathA gavAtI te zraddhApUrvaka sAMbhaLatAM tenA manamAM pade pade priya kIrtivALA bhagavAnane viSe avicaLa bhakti pedA thaI pitAne jyAre javAno vakhata AvyA tyAre e dInavatsala yogIoe sAkSAta bhagavAne kaheluM guhyatama jJAna bALaka nAradane ApyuM. pachI, dhruvanI peThe, e bALake uttara dizAmAM jaI ghera nirjana vanamAM tapa karyuM. teNe je rIte sAMbhaLeluM te rIte AtmA vaDe pitAnA aMtarAtmAnuM sthAna dharyuM; ne harinA caraNakamaLanuM dhyAna dharatAM dharatAM tenA hRdayamAM dhIre dhIre hari pragaTa thayA. A dAsIputranA maraNa pachI bIje kalpe tene nAradarUpe janma thayo. zaka dAsInA putre e ja janme UMcAmAM UMcuM jJAna prApta karIne harine kevo sAkSAtkAra karyo, te A vArtA batAve che. eTale eka granthamAM kahyuM che: "je bhagavAnanA bhakto che te kaMI kharA zudra nathI; teo te uttama bhakto che. paNa jemane janArdanane viSe bhakti na hoya tevA mANase, bhalene game te varNanA hoya, teye te ja kharA zudra che.'' potAne game te halake gaNAto dhaMdhe karavA chatAM mANasa jJAnI thaI zake enA daSTAnta mATe mahAbhAratamAM dharmavyAdhanI kathA ApelI che. kauzika nAmanA eka vidvAna ne tapasvI paNa krodhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA sAdhusase ja ra53 brAhmaNane eka satI strIo krodha hovAnI zikhAmaNa ApatAM kahyuM ke "he dijazeSa! krodha e mANasanA zarIramAM rahelA tene zatru che. je krodha ane meha beno tyAga kare che tene devo brAhmaNa kahe che. svAdhyAya, dama, saraLatA (Arjava), ane Indriyene satata nigraha e brAhmaNane dharma che.' pachI sUcavyuM ke "parama dharma te zuM e jANavuM hoya to mithilAmAM eka satyavAdI, jitendriya, ne mAtapitAnI sevA karanAra dharmavyAdha rahe che tenI pAse jaIne pUcho."3 kauzika te pramANe mithilA ga. dharmavyAdha dukAne mAMsa vecate beTho hato. te brAhmaNane pitAne ghera laI gaye; tene pANI pAyuM; ne pachI kahyuM: huM bIjAe mArelA prANInuM mAMsa vecuM chuM. huM hatyA karato nathI, tema huM pote kadI mAMsa khAte nathI. bApadAdAne je dhaMdhe che te mAre AjIvikA mATe karavo rahyo, mATe karuM chuM.' bIje paNa ghaNo dharmopadeza vyAdhe brAhmaNane ApyuM. te sAMbhaLI kauzike kahyuM: "tame dharma ghaNe sArI rIte samajAvo che. AvuM to bIjuM kaMI samajAvIne - kahetuM nathI. mane to lAge che ke tame divya prabhAvavALA maharSi che." e vyAdha mAtapitAnI kevI sevA karatA hatA te brAhmaNe joyuM; "A sevA karatAM caDe evo bIjo dharma nathI,' ema dharmavyAdhe kahyuM te sAMbhaLyuM ane kahyuM. "huM ahIM Avyo ne tamAro satsaMga karavA pAmyo e mAruM sadbhAgya. dharma batAvanAra AvAM mANase jaMgatamAM maLavA muzkela che. hajAre mANasamAM koI ekAda mANasa dharma jANanAro hoya ke na paNa hoya. he puruSazreSTha! tamArA satyathI huM rAjI thaye chuM. je zAzvata dharma jANavo bahu kaThaNa che te ahIM zada nimAM vAsa kare che. huM tamane zadra mAnato ja nathI. tame zaka jagyA emAM bhAvinA ja kaMIka hAtha haze. je zaka dama, satya ane dharmanuM niraMtara AcaraNa karato hoya tene huM khare brAhmaNa mAnuM chuM. AcaraNathI ja mANasa dija bane che. tamArAmAM te prajJA che, medhA che, vipula buddhi che. tame jJAnatRpta che, dharmavita che. tamAre viSe mane jarAye zoka thato nathI.' vyAdhe brAhmaNane hAtha joDIne praNAma karyA; ane brAhmaNa vyAdhanI pradakSiNa karI ghera Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 mahi>>veza ane kSAro . javA nIkaLyo. A kathA sAMbhaLI yudhiSThira mArkanDeya RSine kahyuM : A te ati addabhuta ne uttama vyAkhyAna kahevAya.5 - yudhiSThire rAjasUya yajJa karyo. kRSNa pATalA para eka zaMkha mukAvIne kahyuM hatuM ke "yajJa pUre thaze tyAre A zaMkha ApoApa vAgaze; ne e vAgaze tyAre ja yajJa pUro thayo gaNAze.' homahavana thayA, hajAro atithi AvelA te jagyA, paNa zaMkha vAgyo nahIM. kRSNa kahe: "kaI prabhubhakta saMta jamavo bAkI rahyo hovo joIe. pitAne dAsane paNa dAsa mAnate heya, jenAmAM abhimAnanI gaMdha sarakhI na hoya, evo saMta zodhI kADhIne tene jamADe. te yajJa pUro thAya.' e saMta kyAMthI zodha ? kRSNa vAlmIki nAmanA - eka zvapAka (cAMDALa)nuM nAma batAvyuM, ne tenuM ThekANuM ApyuM. bhIma ane arjuna tene ghera gayA. zvapAka te emane AvelA joI kAmakAja choDIne Ubho thaI gayo, ne tharathara kAMpavA lAgyo. bhIma - arjuna ene page lAgyA ne kahyuM: "tame A jagatamAM sakalaziromaNi che. tamArI tole Ave evo bIjo koI nathI. tame kRpA karI amAre tyAM cAle. to amAro yajJa pUro thAya.' zvapAka AvyA. draupadIe jAtajAtanI rasAI jAte banAvI. zvapAkane 1. bahAra jamavA na besADatAM rasoDAmAM ja jamavA besADo. zvapAka jo teye zaMkha vAgyo nahIM! kRSNa kaheH "keke manathI paNa enuM apamAna karyuM tevuM joIe. nahIM te zaMkha vAgyA vinA rahe nahIM.' pAMce pAMDavoe kahyuM: "ame te manamAM emane viSe bura vicAra Apyo nathI. kRSNa draupadIne pUchyuM. draupadIe kahyuM : "hA, mArA manamAM UMcanIcane vicAra Avyo hato khare.' A doSa mATe draupadIe pAka vAlmIkinI kSamA mAgI, eTale zaMkha vAge. kavi kahe che ke "jenA jamyAthI yajJa pUro thayo te ja.khare ziremaNi kahevAya.' A vAta mULa mahAbhAratamAM nathI, paNa nAbhAjInI bhakatamALImAM ApelI che. e batAve che ke "bhakatamALa" jevA suprasiddha granthanA lekhakanI bhAvanA kevI hatI. A kathA ApaNuM kaleke Aje keTalAye sakAthI vAMcatA sAMbhaLatA AvyA che. eka bhakta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - bIjA sAsare . 25 kavie kahyuM che ke "keIne UMca ke nIca na mAne. je harine bhaje te harine thAya che. '7 rAjA harizcandra pitAnuM vacana pALavA cAMDAlane tyAM vecAI smazAnamAM zaba uparathI kaphananuM vastra levAnuM kAma karyuM hatuM. temanI kadI pUrI thaI rahI tyAre sAkSAt dharme pragaTa thaI rAjAne kahyuM meM ja tamArI parIkSA karavA cAMDAlanuM rUpa dhAraNa karyuM hatuM. tame parIkSAmAM pAra UtaryA. have tame khuzIthI svarge jaI zakazo." rAjA kaheH "mArA viyogathI ayodhyAnI mArI prajA vyAkuLa thatI haze. tene mUkIne mArAthI ekalA svarge kema javAya? tame mArI prajAne paNa mArI joDe svarge laI jAo te mane vAMdho nathI; nahIM to mane svargamAM rahevA karatAM temanI joDe narakamAM rahevAnuM vadhAre gamaze." dharma kaheH "emanAM sahunAM karma te judAM judAM haze. te badhAM mANasa ekasAthe svargamAM kema jaI zake?? rAjA kahe: "mArAM je karmone lIdhe tame mane ananta kALa mATe svarge laI javA mAge che te karmonuM phaLa emane sahune sarakhe bhAge vaheMcI Apo. pachI emanI joDe mane svarganuM sukha eka paLavAra paNa maLaze te huM rAjI thaIza. paNa emanA vinA e to huM ananta kALa paNa svargamAM rahevA nathI mAgato." deve kahyuM: "tathAstu. ayodhyAnAM sahu mANase - puruSo, strIo, bALako, cAMDAlo sudhdhAM - rAjA sAthe svarge gayAM. te pachI vizvAmitre ayodhyA pharI vasAvI, ne hitane gAdIe besADo. rAjAe cAMDAlanuM kAma karyuM. tethI tene ke tenA vaMzane jarAye kalaMka lAgyuM nahIM. UlaTo e te AkhI prajAne laIne svargamAM gayo. * niSAda pitA ne brAhmaNa mAtAnI saMtati-je smRtionI vyAkhyA anusAra cAMDAla gaNAya - te paNa saMskAra ane zikSaNa vaDe zuddha thaIne te ja janme brAhmaNa gaNAyAno eka dAkhala bhaviSyapurANamAM Ape che. vikrama rAjAnA vakhatamAM tripAThI nAmane eka brAhmaNa paragAma gayela te daramyAna tenI strIne niSAda jAtinA kaThiyArAthI dIkaro thayo. tripAThIe mAdIkarAne kADhI mUkyAM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 maMdira praveza ane zA te vanamAM niSAda pAse jaIne rahyAM. chokaro corIne dhakke caDyo, ne nAmI cera banyA. eka vAra eka brAhmaNane ghera corI karavA gayela, tyAM kathA sAMbhaLI tenuM mana badalAyuM. teNe corInuM dhana badhuM brAhmaNane suparata karyuM; brAhmaNano ziSya thaye; ne teNe ApelA ja mansane japa karyo. mantranA prabhAvathI tenA aMgamAMnuM pApa nIkaLI gayuM. bAra varase teNe mahAdevI annapUrNAne prasanna karI. devI tene svapnamAM vidyA ApIne antardhAna thaI gaI. buddhizALI brAhmaNa uttama vidyA prApta karIne UThayo; ane te AgaLa jatAM rAjA vikramAdityanA yajJamAM AcArya thayo. eka bIjA paNa cAMDAla saMtanI vAta che.eka brAhmaNomAsAmAM . bhAgavatanI kathA saMbhaLAvavA gayA hatAM. saptAha pUrI thayA pachI emane thayuM, cAlo eka saptAha naMdagAmamAM paNa saMbhaLAvuM. raste jatAM coranI bIka lAgI. thayuM keI saMgAtha hoya te AgaLa jAuM. ema karIne saMgAthanI rAha jotA beThA. eTalAmAM eka cAMDAla tyAMthI nIkaLyo. te paNa naMdagAma jato hato. paMDitajIe eno saMgAtha karyo. naMdagAmanI bhAgoLe ko joI paMDitajI thobhyA, derIleTa kADhI kuvAmAMthI pANI kADhIne pIdhuM, ne pachI cAMDAlane kahyuM: "are! tuM paNa thAkyo che. kyAMkathI parIne kakaDo ke mATalAne bhAMgelo TukaDo maLe te laI Ava. tane paNa pAchuM ApuM. ApaNe naMdagAmanI bhAgoLe te AvI pahoMcyA chIe. tuM pANI pI le, pachI gAmamAM jaIe."9 paMDitajInI vAta sAMbhaLI cAMDAle kahyuM: "agAu amArA rAjA vRSabhAnunI dIkarI nanda rAjAnA dIkarA kRSNa vere paraNAvelI. e to mArI paNa dIkarI thaI. eTale A gAmanuM pANI mArAthI na pivAya. dIkarInuM dhana na levAya eTaluM to huM paNa samajuM chuM. 10 cAMDAlanA . meMnA A bola sAMbhaLI paMDitajI dorIleTo bhaya para mUkI, bhAvavaza thaI cAMDAlane page paDayA. temanI AMkhamAMthI AMsu vahevA lAgyAM, ne temaNe cAMDAlane kahyuM: "bhAI, dhanya che ne!"11 cakrika nAmanA eka bhIlanI vAta che. te bhagavAnano bhakta hatA. manamAM ne jIbhe ene niraMtara bhagavAnanuM raTaNa hoya. vanamAM ene eka. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA sAdhusa tA mUrti jaDelI. bhIla je phaLa maLe te cAkhe, ne mIThuM heAya te moMmAMthI kADhI bhagavAnane dharAve. eka divasa phaLa jIbha para mUkatAM ja gaLAmAM UtarI gayuM. ene duHkha thayuM. sauthI sArI cIja haiAya te bhagavAnane azu karavI joI e, eTaluM ja te samajatA hatA. teNe kuhADI laI gaLu eka taraphathI kApyuM, te temAMthI phaLa kADhI bhagavAnane dharAvyuM. gaLAmAMthI lAhInI dhAra chUTavAne lIdhe te khehAza thaI te paDayo. bhagavAna tyAM pragaTa thayA, te kahevA lAgyAH A cakrikanA jevA mArA kAI bhakta nathI. enuM RNa pheDAya evI ene ApavAnI cIja mArI pAse kaI che?'12 enA mAthA para harie hAtha mUkayo eTale enuM du:kha maTayuM ne te beThA thayA. hirae peAtAnA pItAMbara vaDe tenA aMga paranI dhULa lUchI nAkhI, ane ene je joI e te mAgavAnuM kahyuM. bhIla kahe - he parabrahma ! he kRpALu paramAtmA! meM tamArAM darzana karyAM, pachI mAre khIjA zAnI jarUra rahe paNu, he lakSmInArAyaNu, tamAre vara ApavA ja hoya, te eTaluM Ape OM mAru" citta tamAre viSe ja coMTeluM rahe.' * . padmapurANamAM eka kathA evI che ke nareAttama nAmanA eka brAhmaNa mUka cAMDAla, pativratA zubhA, tulAdhAra vaizya, adrohaka cAMDAla, ane puruSAttama vaiSNava e pAMca jaNa pAse vArApharatI jJAna meLavavA gayA hatA. adrohaka cAMDAla para khATuM ALa AvavAthI te jAte citA saLagAvI temAM kUdI paDelA, paNa tene kazI AMca AvI naheAtI. tene viSe devAe kaheluM : ' A adrohake kAmane tIne jANe cauda bhuvana jItI lIdhAM che. enA hRdayamAM vAsudeva sadA virAje che. mUka cAMDAlane viSe viSNue kaheluM : 'mUka cAMDAla puNyAtmAomAM pradhAna tIrUpa che. ' " . ra antyaja bhakta naMdanuM nAma pAchaLa AvI gayuM che. te nAnapaNathI ja mATInA zivaliMganI AsapAsa nAcatA, naTarAja zivanuM raTaNa karatA, dUrathI zivamandiranuM darzana karatA, utsavamAM dUra UbhA rahIne paNa manathI bhaLatA, ne paropakAra karavAnI taka kadI gumAvatA nahIM. ma-17 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ le saciveza ane zAstrA meTapaNe te mRdaMga mATenuM cAmaDuM sarasa rIte keLavIne bhaktibhAve zivamandiramAM apa Nu karatA. zarIre bhasma lagADI zivanA nAmanuM raTaNa karatA nAcatA. eka vAra teNe eka brAhmaNa pAsethI ciMdambaramanA naTarAjanuM mAhAtmya sAMbhaLyuM. tyArathI ene e naTarAjanI lahe lAgI. te rAte ja teNe ciMdambarama javAneA nizcaya karyAM. tenA jAtabhAI ee kahyuM : 'atyAre meADI rAta thaI che. maMdiranAM dvAra baMdha thaI gayAM haze. vaLI tuM je brAhmaNunA neAkara che temanI paNa rajju tAre levI . joI e; nahI te| e tArA para gusse thaze.' ae e vAta mAnI; tene thayuM naTarAjanI icchA haze tyAre mane date khelAvaze. pachI teNe te tenA jAtabhAI ee maLate eka taLAva khAghuM. neteA UThatAM esatAM, khAtAM pItAM, kAma karatAM eka naTarAjanuM ja dhyAna hatuM. teNe peAtAnA jAtabhAI enI bhajanama'DaLI banAvI. tenuM hRdaya atyaMta kAmaLa thayuM. prANImAtranI sAthe te prema ane naramAzathI vartavA lAgyA. kaDavuM veNu, gALa, hatyA, mAMsAhAra vagere teNe va karyo. tene sakmiAM badhe zivanAM ja darzana thatAM. te naTarAjanA dhyAnamAM nimagna thaI jatA, te tenI AMkhamAMthI AMsunI dhAra vahevA mAMDatI. tenA jAtabhAi ene thayuM ke nane pizAca vaLagyA che. temaNe jaMtaramaMtara zarU karyAM. pedAra, vIra vagere kSudra devAnI bAdhAo rAkhI, te temane rIjhavavA bakarAM kApavA mAMDavyAM. te joI naMdanuM haiyuM kapAtuM. tenA zeThe tene cidabaramAM javAnI rajA na ApI. nande emAM paNa naTarAjanI icchA joI zAnti rAkhI. vRkSa, pakSI, jaLa sarvAMmAM tene naTarAja dekhAvA lAgyA. tenA jAtabhAI Ae tene ThekANe lAvavA mAra sudhdhAM mAryAM. nade naTarAjane prArthanA karI - he prabhu ! e ajJAna leAkAne tuM kSamA kara.' tenA manamAM yA vadhatI cAlI. raste kIDImakrADI jue teAye upADIne kAre mUE. mANasamAtra joDe mRdu vANIthI khele. tenA kAmakrodha zamI gayA. tenA mukha upara navuM teja jhaLakavA lAgyuM. teNe roDa pAse pharI cidambarama javAnI rajA mAgI. zeThe kahyuM : * hamaNAM kApaNInA dahADA che. kApaNI pUrI thaye jaje.' sAMje zeTha khetaramAM jaI te jue che teA kApaNI thaI gayelI te dANA : ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259, bIjA sAhasa khaLAmAM AvI gayelA. brAhmaNuM chaka thaI gayo. tene thayuM A naMdane ja puNyapratApa. teNe naMdane kahyuM: "tArA jevo pavitra bhakta meM keI je nahIM. tane nakara gayo e meM ghora pApa karyuM. AjathI tuM mAre zeTha, ne huM tAro kara. mArI AkhI milakta ane jamIna tArI che. tuM zaMkara pAse jA, ne mane uddhArane rasto batAva." bahANa gaLagaLo thaIne naMdane page paDyo. brAhmaNatvanuM tenuM abhimAna gaLI gayuM. 'tuM ja mArA guru ne deva che, mane pAtakIne kSamA kara,' ema kahI te naMdane bheTI paDyo. naMda cidaMbarama javA nIkaLyo. thoDe gaye eTalAmAM brAhmaNe hAka mArIne pUchayuM: "he sazuru ! tame pAchA kyAre Avazo ? tamArAM darzana pharI kyAre thaze?' naMde kahyuM : "zeTha! cidaMbaramAM gayA pachI pAchA zA sAru AvavuM paDe? zivanAM darzana thayA pachI pAchA AvavAnuM heya nahIM. zivanAM darzana thAya e ja mekSa. have huM pAcho nahI AvuM. have to jyAM naTarAje tyAM huM. A deha ne A saMsAra baMnene kAyamanA rAmarAma!' naMda gAte, nAcate kUdatothadaMbarama pahoMcyo. enA Anandane pAra nahe.cidaMbaramamAM brAhaNee pahelAM to ene maMdiramAM pesavA devAnI AnAkAnI karI, paNa naTarAjanI AjJA thatAM tene vAjategAjate mandiramAM laI gayA. naMda ekAgra citte zivanAM staMtra gAte naTarAjanI mUrti pAse gaye, ne lokonA dekhatAM ja alopa thaI gayo. tenI jyota naTarAjanI jyotamAM bhaLI gaI. sarvatra naMdane jayajayakAra thayo. dakSiNa bhAratanA prasiddha 63 ziva satimAM naMdanAranI paNa gaNanA thAya che, ane zivamaMdiramAM eka kere tenI mUrtinI paNa pUjA thAya che. tene mandira praveza mAgazara mahinAmAM thayela; eTale tyArathI dara varase e mahinAmAM tAmilanADanI hajAro taruNIo navAM kapaDAM ne ghareNAM paherIne naMdanAM racelAM gIta gAya che ne nAce che. "saMta kavi kanakadAsa mULa dhAravADa taraphanA bADa gAmanA rahIza. emanuM asala nAma vIranAyaka. jAta aMtyajanI. dhaMdho zikArIne. acUka bANa mArI lakSa vedhavAmAM emanI tole Ave evo emanA vakhatamAM bIjuM na hatuM. citrakaladurga (hAlanuM citaladuga)nA rAjAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 saddhipraveza ane zAstra nAkarImAM e senApatinA hAddA sudhI caDyA. paisA ane pratiSThAnA svAmI banyA. paNa eka vakhate eka laDAImAM emane uparita thaI. aMdaranA avAje paDakAra karyo ke "bApa! A badhI duniyAnI mAyA cheDI de, ane ekatArI te bhikSApAtra hAthamAM laIne dAsa thA. vIranAyake gRhasaMsAra choDyo, te yAtrAe UpaDyA. tirupati, kAMcI, kalahaTTI vagere karI vijayanagara gayA. e vakhate mahAna kRSNadevarAya rAjya karatA hatA. ahI. vIranAyakane emanA guru maLyA. emaNe mAdhva saMpradAyanI dIkSA lIdhI, ane krI yAtrAe UpaDayA. cidaMbarama, zrIraMgama, madurA, rAmezvara, anantazayana, kanyAkumArI, gAkaNuM vagere yAtrAe karI aneka jAtanAM kaSTa veThI kanakadAsa (vIranAyaka) uDapI AvI pahuMcyA. uDapI eTale custa sanAtanIonuM thANuM. kanaka jevA anyajane UbhA rahevA krANu de? pachI bhikSA maLavI te dUra ja rahI. aneka sAMsA paDavA pachI vAdirAja svAmInuM dhyAna emanA tarapha gayuM. uDapInA mandiranI vyavasthA judA judA AThe mAnA svAmI pAse che. emAMnA seADe mAnA mukhya te vAdirAja svAmI asAdhAraNa vidvAna ane dharmAMzIla tarIke temanI khyAti hatI. temaNe joI lIdhuM ke kanakadAsa tA peAtAnA karatAM paNa caDhe evA che. mandiranI pUjA thayA pachI vAdirAja svAmI rivAja pramANe hastAdaka Ape, ane pachI je badhA brAhmaNe! jamavA bese. A hastAdaka te| pratiSThAnA krama pramANe ja apAya. kanakanI yeAgyatA jANyA pachI, vAdirAja mandiramAMthI nIkaLe ke prathama kanaka pAse jAya; emane hastAdaka Ape tyAra pachI ja khIjA brAhmaNAne te maLe. brAhmaNo AthI khUba ciDAyA. vAdirAje kahyuM : " are, kanakadAsa mArA karatAMye mATe che. ene caraNAmRta prathama na ApuM te| adhama thAya." brAhmaNeAe pramANa mAgyuM. vAdirAja mandiramAM gayA, ane jamaNA hAthanI mUDI vALI bahAra AvI brAhmaNeAne pUchyuM: "brAhmaNeA ! mArA hAthamAM zuM che te kahe." dareke jude jude javAba ApyA. chevaTe kanakane vAre| Avye. ete| bhaktimAM magna ja thaI gayA. emanA kaMThamAMthI gAna sphuryuM : ** " . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA sAdhusaMto 21 e to vAsudeva paramAtmA ja che." jema jema gAna vadhyuM tema tema vAdirAjane hAthane bojo vadhavA lAgyo. teo te khamI na zakayA. temaNe mUThI ughADI to temAM zuM hatuM? eka zAligrAma ane tulasIpatra. vAdirAja svAmIe eka divasa brAhmaNone akkeka keLuM ApyuM ane kahyuM: "Aje ekAdazI che. koI jue nahIM eve ThekANe jaIne A khAje." bezaka kanakane paNa eka keLuM ApyuM hatuM. sAMje badhA bhegA thayA. pitAnI AjJAnuM pAlana kevuM thayuM che e jovA vAdirAje dareka jaNane pUchayuM. dareka jaNe kyAM kayAM ekAMta zodhyuM te kahyuM. ekalA kanakadAsanA hAthamAM keLuM ema ne ema rahyuM hatuM. emaNe kahyuM: " jyAM jAuM tyAM vAsudeva che ja. ekAMta maLe kyAM? eTale huM keLuM ema ne ema laIne beThe chuM." eka divasa kanakadAsane mandiranA taLAvamAM nAhI darzana karavAnuM mana thaI AvyuMvedirAja uDapImAM na hatA. kanakanA keDa pUrA kare evuM bIju kAI uDapImAM na hatuM. jeTalI vAra darzana karavA jAya teTalI vAra brAhmaNe emane kADhI mUke. Akhare nirAza. thaIne kanakadAsa madiranI pAchaLa gayA ne gAvA lAgyA. karUNAmAM emaNe pitAnuM AkhuM hadaya ThAlavI dIdhuM. paramAtmAthI e sahevAyuM nahIM. mUrti ekAeka pelA karmakAMDI brAhmaNethI vimukha thaI pAchalI bAjue meM pheravI UbhI! ' "A thayuM zuM? have karavuM zuM? kAIne sUjhe nahIM. vAdirAja AvyA. emaNe banelI bInA jANatAMta kahyuM: "are, tame kanakadAsano kaMIka guno karyo che, tethI ja vAsudeve ApaNA AcAradharma tarapha pUTha pheravI che." Akhare emaNe mandiranI pAchalI dIvAlamAM patharAnI jALI kArAvI, ane kanakane darzana thayAM! Aje paNa e bArI kanakanI bArIne nAme oLakhAya che. e bArI pAse ja kanakanI kuTi che. Aje tyAM eka saMskRta varga cAle che. 2 "eka rathayAtrAne prasaMge koNa jANe zAthI paNa ratha keme karyo khase nahIM. Akhare vAdirAje kahyuM: "ema ja dekhAya che ke kanakanA sparza vagara ratha cAlavA devAnI paramAtmAnI marajI nathI." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra sadigmaveza ane zAstrA dhanya che. vAdirAja svAmIne jemaNe joI lIdhuM ke antyajonA sparzI vagara samAjanuM gADuM cAlavAnuM nathI. Aje karNATakamAM custamAM custa marajAdI vaiSNuva brAhmaNA kanakanAM racelAM bhajane gAI ne bhaktirasa keLave che; emane saMta tarIke svIkArI emanuM caritAmRta gAvAmAM peAtAne pAvana thayA mAne che; ane chatAM e ja kanakadAsanA jAtabhAI ene haDadhUtanA haDadhUta ja rAkhe che.'13 aspRzya krANu gaNAya e viSe kanakadAsanuM raceluM eka kAnaDI kAvya che, tenA bhAvArtha A pramANe che : e mUrakha, aspRzyane zeAdhavA gAma bahAra DheDavADAmAM zA sAru jAya che? AMkha ughADIne zuM tuM eTaluM joI zakatA nathI ke e te ahI gAmamAM ja che? je mANasanI pAse ghaNuM dhana che paNu je bahu ja ochAnuM dAna kare che, te aspRzya che; je mANasa peAtAne bIjAnA karatAM sAre| mAne che te aspRzya che; je mANasa asatya mele che ke bUrI vANIne jhAjhI chUTa Ape che te aspRzya che; ane je asura khIjAnA jIva le che te ghaNA bUrA aspRzya che. tyAre tuM aspRzyane kheALavA DheDavADe zA sAru jAya che ? e zuM gAmanI aMdara khIje ThekANe maLatA nathI je mANasa paisA uchInA laI jANe che paNa te pAchA ApI jANatA nathI te aspRsya che; je rAMka thaI te viSaye ne! dAsa ane che te aspRzya che; jenuM lUNu khAdhuM hoya tenuM nUru karanAra aspRzya che. * gAmamAM najara nAkhI jo. tyAM game te jagAe tane aspRzya maLI Avaze. ene khALavA tuM DheDavADe zA sAru jAya che je vacana ApIne teADe che te aspRzya che; jenAmAM mananI udAratA nathI te je badhAM kAmamAM peAtAnA svArtha sAdhavAnA ja prayatna kare che te aspRzya che; je peAtAnI jANamAM thayelA anyAya udhADA pADatA nathI te aspRzya che; je pApI potAnA svAmI ne sarajanahAranI sevA karavAnuM bhUlI jAya che te aspRzya che. aspRzya kaI DhaMDabhaMgInA gharamAM janmatA nathI; e te! gAmamAM TheraThera jovA maLe che. ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat . www.umaragyanbhandar.com Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - bIjA sAsa rAma 3 ' . madhya yugamAM ApaNe tyAM je sAdhusaMto thaI gayA temAM rAmAnaMdanuM nAma sauthI AgalI hAramAM Ave che. "rAmAnujAcAryanA saMpradAyamAM A pAMcamA AcArya hatA ema kahevAya che. rAmAnujAcAryanA panthanA keTalAka vaiSNave karmakAMDane bahu mahattva ApatA ane varNabheda bahu AgrahathI pALatA teone rAmAnaMdanI dhArmika rIti nApasaMda paDavAthI teoe emanuM apamAna karyuM, ane tethI rAmAnaMdajI kAzImAM jaI rahyA ane tyAM maTha sthApyo. emaNe rAmAnujAcAryanI peThe bhaktimArgane upadeza karyo. paNa rAmAnujAcArya saMskRta vANImAM vAsudeva-nArAyaNa ane lakSmIzrI e nAme paramAtmA ane enI zaktine upadeza kare che - tene badale rAmAnaMdajI AkhA uttara hiMdustAnamAM cAlatI dezabhASAmAM rAmasItAnAM nAmane mahimA jagave che, tathA varNabheda sarvathA tyajI de che. emanA mukhya ziSyAmAM bAra puruSa- vividha varNanA - ane eka strI che. emAM kabIra (vaNakara ), pIpo ( rajapUta), sena (hajAma, dhana (jAra), radAsa (camAra), ane padmAvatInAM nAma vizeSa prasiddha che."14 sarvane sarajanahAra prabhu eka ja che ema jyAre rAmAnaMde joyuM tyAre temane mATe nAtajAta AdinA sarva bheda alopa thaI gayA, ane temaNe AkhI mAnavajAtine eka vizALa kuTuMba mAnyuM, ne mANasamAtrane bhAI mAnyA. koI paNa mANasa bIjA karatAM janmane lIdhe UMce nathI; heAya to paNa tenA pitAnA prema ane samabhAvane kAraNe UMce che. eTale rAmAnaMde kazA ja bhedabhAva vagara sahune upadeza Apavo zarU karyo. emane mukhya bodha te prema ne bhaktine hato. vaLI temaNe saMskRtine upayoga choDI dIdhe, lekanI bhASAmAM upadeza Apa zarU karyo, ane e rIte dezI bhASAnAM arvAcIna sAhityane pAyo nAkhyo. . . . emanA bAra prasiddha ziSyo uparAMta bIjA paNa aneka ziSyo hatA, temAMnA ghaNAkharA nIcI gaNAtI jAtiomAMthI AvelA hatA. rAmAnaMda mAnatA hatA ke bhakta jyAre pitAnuM jIvana bhagavadicchA para cheDI de tyAre tenuM pAchaluM jIvana prabhumAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madirapraveza ane zAse vilIna thaI jAya che, ne tenuM navuM jIvana zarU thAya che. emanA anuyAyIomAM thoDIka strIo paNa che. 15 "zrI svAmIjIe dezane mATe traNa kAma mukhyatve karyA. eka te e ke temaNe hiMdu dharmanA saMpradAyamAM cAlatA mAMhomAMhenA kalaha zamAvyA. bIjuM bAdazAha, gyAsuddIna taghalakhe hiMduo para ghaNe julama karyo hato, paNa tene svAmIjI pAse dUta mokalI temanI kSamA mAgavI paDI; ane sandhipatra lakhIne svAmIjIe batAvelI, hiMdu dharmanI rakSA viSenI, bAra zarato kabUla karavI paDI. trIjuM e ke temaNe hiMduonuM Arthika saMkaTa paNa dUra karyuM. . . . temane jIvamAtra para sarakhI dayA hatI. jaina, bauddha, pArasI, IsAI ane islAmI vagere sahu emanA udAra dvAra para AvI paramArthanI bhikSA meLavatA. bhArata uparAMta IrAna ane arabastAna jevA paradezonA saMte paNa temanI pAse AvatA, ne jJAna meLavatA. bhedabhAva te tyAM hatA ja nahIM. sarva saMpradAyanA anuyAyI emanI pAsethI lAbha uThAvatA. emanA ziSya ne sAdhaka thavA mATe saMpradAya badalavAnI jarUra nahotI. emanA ziSyonI paNa e ja rIta hatI. teo saMpradAya badalAvyA vinA ja ziSyane kRtArtha karatA. temanA samakAlIna maulAnA rasIduddIna nAmanA eka phakIra kAzImAM thaI gayA. temaNe tajAkaratula kukarA nAmane eka grantha lakhyo che, temAM musalamAna saMtanI kathAo che. temAM rAmAnaMda svAmIne paNa ullekha karyo che, ne temane viSe keTalIka vigate ApI che.16 samAnaMdanA eka jIvanaprasaMga' viSe ravIndranAtha ThAkure "snAnanI samApti karIne kAvya baMgALImAM lakhyuM che. tene anuvAda A pramANe che: - "guru rAmAnaMda gaMgAnA jaLamAM pUrvAbhimukha thaIne sthira UbhA che. te vakhate jaLane sonerI kiraNano jAduI sparza thaye hato. prabhAtavAyuthI nadIne pravAha chalaka chalaka thato hato. rAmAnaMda japAkusuma jevA sUryodaya tarapha mITa mAMDI rahyA che. manamAM ne manamAM bole che: "he deva! tamAruM je kalyANatama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA sAdhusatA ya rUpa te te mArA aMtaramAM pragaTyuM nahI. dUra kareA tamAru AvaraNuM. ,, * zAlavananA mAthA upara sUrya UgyA. mAchIoe hADIone saDha caDAvI dIdhA. bagalAMnI hAra se|nerI AkAzamAM thaI ne sAme kAMThe AvelAM taLAvaDAM tarapha UDatI jAya che. hajI. rAmAnaMdanuM snAna pUruM thatuM nathI. ziSye pUchyuM : " prabhu ! vila kha zAnA che? pUjAtA samaya vahI jAya che." rAmAnaMde javAba dIdheA : " zarIra zuddha thayuM nathI. gaMgA mArA hradayathI dUra ja rahyAM che. ziSya kheDA eThe vicAra kare cheH A te kevI vAta! "" * sarasavanAM khetara upara taDakA patharAI gayA. rastAnI dhAre mAlaNa phUla vecavA esI gaI che. gAvAlaNI mAthe dUdhanI maTakI laI te cAlI nIkaLI che. gurunA manamAM kANuM jANe zuM AvyuM te pANImAMthI bahAra AvyA, ane jhADajhAMkharAMne chUMdatAM TiTADInA kAlAhala vacce thaI te cAlavA mAMDayA. ziSye pUchyuM: kathAM jAe aa, prabhu ? e bAju bhadra leAkeAnA vAsa nathI. " gurue kahyuM : "huM te snAna pUruM karavA jAuM chuM." retInA bhADAne cheDe gAma che. gurue galImAM praveza karyAM. tyAM AmalInA jhADanI dhATI chAyA vistarelI hatI. DALe DALe vAMdarAMnAM TALAM kUdatAM hatAM. e galI bhAjana meAcIne ghera pahoMcatI hatI. dUrathI pazunAM cAmaDAMnI gaMdha AvatI hatI. AkAzamAM samaDI cakkara letI UDatI hatI. rastA pAse mAMdalA kUtarA, hADaku cAvatA hateA. ziSya elke : " rAma rAma. bhavAM caDAvIne te gAma bahAra UbhA rahyo. "" "" * bhAjane leATI paDI gurune saMbhALIne praNAma karyAM. gurue tene chAtI sarasA lagAbyA: bhAjana gabharAI gayA. "zuM karyuM, prabhu ? A adhamanA dharamAM ApanA puNyadehane mela lAgyA. rAmAnaMde kahyuM: "tArA mahAllAne AvethI TALIne huM snAna karavA gayA hatA, eTale sahunA dheAnAranI sAthe mArA mananeA meLa na sAyeA. atyAre have tArA ane mArA dehamAM te vizvapAvana dhArA vahI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 mariveza ane zA ' rahI che. bhagavAna sUryane Aje praNAma karavA gayo te praNAma thaMbhI gayA. meM kahyuMH deva! tamArAmAM je jyoti che te ja mArAmAM paNa che, te Aje darzana kema na thayAM? atyAre have temanAM darzana thayAM tArA lalATa upara ane mArA lalATa upara. have maMdiramAM javAnI jarUra nathI." * rAmAnaMdanA mukhya ziSyomAMnA eka raidAsa (ravidAsa) camAra (macI) hatA, ne joDA sIvavAnuM kAma karatA. temaNe pote kahyuM cheH mArI jAta halakI che, karama halakuM che, dhaMdhe paNa halako che. dAsa camAra kahe che ke mane prabhue nIcAmAMthI UMce karyo che.'17 "bhaktamAla"mAM raidAsanA jIvanane aMge aneka camatkAranA prasaMge ApyA che. citeDanI jhAlI rANI paidAsanI ziSyA hatI. guru citaDa gayA e prasaMge eNe brAhmaNane jamavA netaryo. paNa rANI camAranI ziSyA hatI e kAraNe brAhmaNoe mahelamAM jamavA na AvatAM keruM sIdhuM levAnI hA pADI. enI rAI jAte banAvIne jamavA beThA tyAM jue te dareka be brAhmaNanI vacce redAsa beThelA jaNAyA. brAhmaNe pitAnI AbhaDacheTathI zaramAyA, ne raidAsane page lAgyA.18 narasiMha mahetAnA jIvanacaritramAM paNa nAgarI nAtamAM Avo ja prasaMga banele varNavyo che. raidAsa mIrAMbAInA paNuM guru hatA. temane viSe ravIndranAtha ThAkure baMgALImAM premanuM sonuM" e mathALAvALuM eka kAvya lakhyuM che, tene anuvAda A pramANe che : "camAra ravidAsa dhULa vALatA. te AvatAM ja bharyo bharyo rAjamArga sUne thaI jato. joke tene sparza TALIne cAlatA. guru - rAmAnaMda prAtaHsnAnathI paravArIne devamandire jatA hatA. dUrathI ravidAse temane praNAma karyA. mAthuM bheye lagADayuM. rAmAnaMde pUchayuM : "dosta, tuM koNa che?" "javAba maLyA: "huM zuSka dhULa chuM. prabhu ! tame AkAzanA - medha che. tamArA premanI dhArA je varase, te A mUgI dhULa raMgaberaMgI lerUpI gIta gAvA maMDI jAya." - mULa baMgALI parathI adhyApakanagInadAsa pArekhe karI Apelo anuvAda. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA sAdhusA 297 * rAmAnaMde tene chAtI saraseA cAMpyA; tenA upara prema varasAvyeA. ravidAsanA prANarUpI 'javanamAM jANe gItarUpI vasantAnila vahevA lAgyA. * e gItA ciMteADanI rANI jhAlIne kAne pahoMcyAM. tenuM mana udAsa banI gayuM. dharakAma karatAM karatAM ghaNI vAra tenI AMkhamAMthI AMsu paDavA lAgyAM. tenuM mAna krANu jANe kAM taNAI gayuM. ravidAsa camAranI pAse e rAjarANIe haripremanI dIkSA lIdhI. * rAjakuLanA vRddha purAhita smRtizire maNie kahyuM : " Si, mahArANI, dhik jAtanA antyaja ravidAsa raste raste bhaTake che, dhULa vALe che, tene tame guru kahIne praNAma karyAM ! tamArA A rAjyamAM brAhmaNanuM mAna zuM rahyuM ? 39 A " 66 rANIe kahyuM : mahArAja ! tA sAMbhaLeA. tame rAtavisa AcAranI hajArA gAMThI tANItANIne AMdhyAM karA che, paNa temAMthI premanuM sAduM kayAre paDI gayuM tenI khabara tamane paDI nahIM. mArA dhULabharyAM gurune e dhULamAMthI jaDayuM che. mahArAja! tame bhale aMhIna baMdhaneAnA gavathI akkaDa banIne besI raheA. huM teA seAnAnI bhUkhI chuM, eTale meM dhULanuM e dAna mAthe caDAvI lIdhuM." 9 " khIra raidAsanA samakAlIna hatA. temane . dhaMdhA vaNakaranA hatA. temaNe eka padamAM kahyuM che : * he guNahIna leAkeA ! saMtanI jAta na pUchaze. sAdhu te jAte brAhmaNa hAya, kSatriya hAya, vANiyA `hAya, game te hoya.'10 * rAjarANI mIrAM, rANI rUpakuMvarI, rAjA pIpAjI, tulasIdAsa, sadanA kasAI vagere . AnA dAkhalA che. 'bhaktamAla'nA kartA nAbhAjI antyaja gaNAtI jAtinA hatA. dIna hIna adhama gaNAtAM anekane prabhue tAryAM. tenA dAkhalA tulasIdAse ApyA che. tema karatAM prabhue kula ane jAtine vicAra karyAM nahAtA (nanheM kuru gati trivArI). thADAka dAkhalA gaNAvIne pachI kahe cheH 'tame jemanI vipatti dUra * mULa baMgALI parathI adhyApaka nagInadAsa pArekhe karI ApelA anuvAda. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va riveza ane sAthe . karI che evAM dIna tA agaNita che. temAMthI keTalAM huM gaNAvuM? 20 nAtajAtane viSe tulasIdAse kahyuM : * mAre nAtajAta joItI nathI. mAre nAtajAta vaLI kevI? keAI mane kAmanuM nathI, ne huM kAI ne kAmane nathI. A leka tathA paraleAka badhuM raghunAthanA ja hAthamAM che. tulasIdAsane tA eka rAmanAmaneA ja bhAre bhareAse che.'21 vaLI. kahyuM : nAtajAta, kuLa, dharma, moTAI, dhana, baLa, neAkaracAkara, guNa, caturAI e badhuM je kAI bhakti vinAnA mANasa pAse DhAya, te te kevuM roAtre pANI vinAnuM vAdaLuM dekhAya tenA jevI e badhI uparauparanI ja zAbhA samajavI.'22 vaLI kahe cheH ' je mANasanA mAMmAMthI bhUlecUke paNa rAmanuM nAma nIkaLatuM hoya te mANasane mATe huM mArA zarIranI cAmaDInA joDA karAvavA rAjI chuM. niraMtara rAmaneA japa karanAra nIca gaNAtI tinA zvapaca heya te paNa sAre che. jyAM harinuM nAma nathI evuM UMcu` kuLa zA kAmanuM?'23 . * 1 suradAse prabhune aneka jagAe 'patitapAvana' kahIne sakheAdhyA che. paNa suradAsanI dInatA ajaba che. emane peAtAnI bhakti, kavitvazakti ke satkama kazAnuM abhimAna nathI. UlaTA te teA peAtAne kuTila khala kAmI' kahe che. kahe che ke huM te 'patitAmAM nAyaka' (vRttitana nAyada) chuM, 'sava` patitAnA rAjA chuM' (muhauM savattiyano rAjA ). teo peAtAne AInAthIye UMcA mAnatA nathI; peAtAne hINAthIye hINA mAne che. atizaya namratAthI harine vInavatAM kahe che: he hari! huM teA badhA patitAne saradAra chuM. mArI kharekharI kANu karI zake ema che e te mane batAva. vyAdha, gIdha, pUtanA, ajAmIla vagere je patitA hatAM temAMye huM te| zireAmaNui chuM.'24 IzvaranA dhAmamAM tenI samakSa jaIne kANu kahI zake ke huM UMcA chuM te pelA bIjA nIcA ne nAlAyaka che? ga gArAma nAmanA eka bhakte kahyuM che ke - je bhakta jAtibheda mAne che te meTA pApI che.'25 dAdu yALa nAmanA saMta amadAvAdamAM leAdIrAma nAmanA nAgara brAhmaNane ghera janmelA, paNa jAta chupAvavA rU pIMjavAnuM kAma karatA, ema kahevAya che. temanA ziSyeAmAM sarva jAtinA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA sAdhusatA mANusA hatA. satanAmI'. nAme oLakhAtA aneka saMpradAya thaI gayA che. temAMnA ekanA sthApaka dhAsIdAsa meAcI hatA. 18mI sadInA pUrvI mAM thaI gayelA prANanAtha nAmanA saMta kAThiyAvADamAM janmelA, ne ghaNA prAntamAM pharelA. temanAM bhajana hiMdI, urdU, gujarAtI ne sidhI bhASAomAM che. emanA mAmAM jAti, saMpradAya vagerene bhedabhAva naDeAtA. hiMdu, musalamAna, khristI sahune emAM pravezanI sarakhI chUTa hatI. te mAMsa, madirA ne jAtibhedanA kaTTA virAdhI hatA. bAvarI sAhebA nAmanI dilhInI eka kulIna mahilA bhakta hatI, tenI paraparAmAM yArI sAheba thayA te jAte musalamAna hatA. temanA ziSyeAmAM hiMdu musalamAna ane hatA. A kAI judA saMpradAya naheAto. yArI sAhebe hira ne allA bane nAmathI zviranI stuti karI che. bhagavatasika nAmanA eka kRSNabhakta 18mI sadImAM thayA, te kahe che H huM nathI hiMdu, nathI turaka, nathI jaina, nathI aMgreja.'26 dakSiNamAM geAdAvarIne kAMThe kanakAvatI nAmanI nagarImAM rAmadAsa nAmanA eka camAra bhakta thaI gayA. teNe kevaLa hRdayanI bhAvanA vaDe bhakti karIne zrIharinA sAkSAtkAra karyAM hatA ema kahevAya che. " " 6 madhyakAlIna vaiSNava bhaktAmAM keTalAye musalamAna pazu hatA. te jAte musalamAna rahevA chatAM vaiSNava bhakta banelA. temanAM bhaktikAvyeAmAM temanAM nAma na ApyAM hoya, te| te krAImusalamAne lakhelAM che. evA khyAla sarakhA na Ave. abadularahIma khAnakhAnA nAmanA bhakte gAyuM H rahIme peAtAnA cittane evuM catura cakAra banAvyuM che ke te rAtidavasa kRSNacaMdrane viSe ja lAgeluM rahe che.'27 bhakta rasakhAnanuM nAma pAchaLa ( pR. 140 ) AvI gayuM che. temaNe gAyuMH mANusane avatAra AvavAnA heya teA, rasakhAna kahe che ke, gAkuLa gAmanI geAvALaNI thaI te vrajamAM vasavAnuM maLe ema huM icchuM chuM.' 28 dariyA sAheba ( mAravADavALA) kahe cheH he rAma ! huM pIjArA chuM teAye tamAre chuM. huM adhama chuM, halakI jAta chuM, matihIna chuM, paNa tame " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mariveza ane sAro te mArA ziratAja che. navAba alakhAM, khuzarU, najara, kArakhAM, karI mabakSa, InzA, bAjinda, Adila, makasuda, maujadIna, vAhida, aphasesa, kAjima, khAlasa, latIphahusena, manasUra, pharahata, kAjI azarapha mahamUda, Alama, tAlIbazAha, mahabUba, naphIsa khalIlI vagere aneka musalamAna kRSNabhaktoe pitAnI bhakti kAvyasaritArUpe vahevaDAvI che. A muslimene kRSNanI bhakti karavAnI manAI kANa karI zake ema hatuM? "hiMdu ane musalamAna be judA nathI. sahuno sarajanahAra te eka ja che; enA sivAya bIjo koI dekhAto nathI;" ema bhakta dAdudayALe kahyuM che.20 ane Izvarane bhale game te nAme bhaje, paNa eka ja pasmAtmAnI pUjA thAya che, e saMdezo paNa amadAvAdamAM janmelA e saMte ja, nIcenA kAvyamAM, Ape che: "bAbA nAhI ja keI. eka anekana nAva tumhAre, tApe aura na he. alakha ilAhI eka tuM, tuMhI rAma rahIma; tUhI mAlika mohanA, kese nAva karIma. sAMi sirajanahAra tU, tuM pAvana tU pAka; tuM kAIma karatAra tuM, tU hari hAjira Apa. avigata allAha eka tuM, ganI gusAI eka ajaba anUpama Apa hai, dAda nAM aneka - ' gujarAtamAM aspRzyatA sAme jhuMbeza calAvanAramAM agresara ApaNA Adikavi narasiMha mahetA hatA. enI vAta temanA ja A kAvyamAM ApelI che? giri taLATI ne kuMDa dAmodara, tyAM mahetAjI nahAvA jAya; DheDa varaNamAM daDha haribhakti, te prema dharIne lAgyA pAya. kara joDIne prArthanA kIdhI, vinati taNAM bahu vaghA re vacana; mahaMta puruSa amArI arajI eTalI, amAre AMgaNe karaze re kIratana. prema padAratha ame pAmIe, vAmIe janma maraNa ja jALa; kara joDatAmAM karuNA UpajI, mahetAjI veSNava parama dayALa. pakSApakSI tyAM nahi paramezvara, samadaSTine sarva samAna; gaumUtra tulasI vRkSa karI lIpaje, evuM veNu ApyuM vAgdAna. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA sAdhusatA mahetAjI nizAe AvyA, lAnA prasAda ne karyAM occhava; bhAra thayA lagI bhajana kIdhuM', satASa pAmyA sahu vaiSNava. ghera padhAryAM jaza gAtA, vAtA vALa ne sakha mRga, hasI hasI nAgara tALI le che, A thA re brAhmaNanA DhaMga ! mauna grahIne mahetAjI cAlyA, adhavadharAne roA uttara deuM ? jAgyA DhAka, naranArI pUcheH mahetAjI tame evA zuM ? > nAta na jANA ne jAta na jANA, na jANA kaMI vivekavicAra; kara joDIne kahe narasaiyA, vaiSNava taNA mane che AdhAra. ane mahetAjI TIkAkArAne nirbhayapaNe javAba Ape che H . evA re ame evA, tame kaheA che. vaLI tevA re; bhakti karatAM jo bhraSTa kahezeA teA karazuM dAmeAdaranI sevA re.' akhA AbhaDacheTa tathA naryAM mAhyAcArane viSe kahe cheH AbhaDacheTa antyajanI jaNI, brAhmaNa vaiSNava kIdhA ghaNI; bAre mAsa bhAgave e be, saune ghera AvI gaI rahe; akhA hari jANye jaDa jAya, nahi teA manasA vAcA pesI rahe kAya. peAtAnAM paDakhAM nava jue, hADacAmaDAM mUrakha e; zuddha kema thAye e cAmaDuM, meATuM mAMhe e vAMkaDuM; hari jANyA vinA bhUlA bhame, akhA pAra na pAme thame. Izvara jANe te AcAra, e te che upaleA upacAra; mIDAM mahuDAM mAnyAM drAkSa, anna nhAya annamAMnI rAkha; seAnAmakhI seAnuM nava thAya, akhA AMdhaLIne pAtharatAM vahANu' vAya.' UMcanIcabhAva viSe nApasadagI batAvatAM kahe che : * zvAna zvapaca gau brAhmaNu oya, zaMma thakI aLagu' nahI" kAya; UMca kharA te UMca na jANa, nIca te nAhe nIca nirvANu; UMcamAM rAma bamaNA nathI bharyAM, nIca piMDa ThAlA nathI karyo.' e ja viSayamAM vaLI kahe che : sa kene kahuM huM mahAbhAga, lAga nahi hINeA kahevA ; kene huM huM nIca, UMMca sthaLa nahi kAI rahevA. bhaktimAM veza vaNu vagere khAdya cihnA taraph na jovuM joI e, evA upadeza ApatAM akhA kahe che : * - dehadazI kAM thAya ? deha kAM prANIdI thAya ? veza varNa Azramane jotAM hIrA hAthethI jAye!' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra72 madirapravesa ane sAsa varNAzramanA abhimAnane asamaMjasa arthAta agya kahe che : ke varNAzramaabhimAnavAna asamaMjasa mAne." kahe che ke "UMca nIca dekhe te bharma.' vaLI kahe che ke brAhmaNa, kSatriya, vaizya ne zaka te bhale harinAM judAM judAM aMgamAMthI paNa harinA dehamAMthI ja utpanna thayA che. pachI emAM nIcuM koNa kahevAya? bhUta paMcane A saMsAra, mUrakha vahe te varNaahaMkAra; bhAta calAvA vaNavarNa, kaI mastaka hasta kaTi caNuM;. brAhmaNa kSatriya vaizya ne zUdra, harine piMDa akhA kANu yuddha ?" varNa ane AzramanA dharmane pheMkI devA ema e nathI kahete. tene aMge je kartavyo karavAnAM hoya te karavAM joIe; nItinI je maryAdA hoya te pALavI joIe. paNa varNAzrama e kaMI parama dharma nathI; parama dharma to dehanI aMdara rahelA paramAtmAne. je e che; tethI varNazramanA bAhya AcAromAM aTavAI rahevuM yogya nathI. varNAzramazuM vaLage aMdha, jANe e mAyAne paMda; lahere vaLagye ko nava ta, nijagaLa AvyuM te Ugaryo; hADacAma kAM dekhe bhUra, akhA brahma rahyo bharapUra." vaLI vargonA bheda pAchaLa mULamAM te aikaya ja che: brAhmaNa kSatrI vezya zUdra, vidhividhinA re vicAra; sare jatAM tenuM eka che, enA ghATa ghaDathA be cAra" bhaktonI nAtajAtane vicAra karavAno heya nahIM, e viSe "kahe paramAtmA suNa tuM AtmA, samaja tuM vAta mahAsaMta karI; harijana rUpa te oLakhe mAha3, jAta ne varNa na pUchIza kerI. . jAta ne varNa AdhIna kulakarma che, uttama madhyamapaNuM kaMI na lAge; kRSNa kahe mAhare jana jayAre thaye, kaTi kilamiSa bhakta dekhI bhAge." brAhmaNa ne aMtyaja e eka ja kapaDuM vaNavAmAM vAparelA sUtaranA raMgaraMganA tANAvANA jevA che; paNa mULamAM te badhuM sUtara ja che. "bhalI pADI bhAta, vasana mAMhe va akhA; Aja aMtyaja jAta, sUtarathI anya nahi sare." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA sAdhusa bhaktimArgamAM te joIe ekamAtra hari pratyeno prema . zabarI saMskRta zuM bhaNI hatI bhAI? kayA veda vAMcyA karamAbAI ? vyAdha te zuM bhaNyo te veda? gaNikA zuM samajatI'tI bheda? vaLI thapaca zI samAnya rIta? akhA. hari tenA jenI sAcI prIta.? bhaktirUpI agni mANasone suvarNanI peThe tapAvI kevA zuddha kare che te kahe che: camAra julAhA nAI duniyA, dAdu raidAsa senA kabIrAI; rAma sonArA anikIsI jvAlA, madhya paDyo se kIne apanAI. nAhIM karamakI kIca harijana, makSikA na chue jese caMdanakuM; jJAnagaganameM jAta sa geba, eba nahi meghabuMdana. bhIlIke bora juThe bhakSe bhAvauM, te kahAM lAja lAgI raghunaMdanakuM ? "e jeso to hai harijana senArA, kiyA hai nyu tAra baMdhanaku? " pAcho AbhaDacheTa viSe kahe che ke AbhaDacheTa to ApaNe bIjAnI nahIM, paNa ApaNuM petAnI pALavA jevI che, kema ke ApaNe vikArathI bharelA hoI muDadA jevA chIe. nirviSapaNuM te sajIvana dazA, vikArasahita te muDadAM jaNA; muDadAMnI AbhaDacheTa ghaNuM, te AbhaDacheTa keIe nava gaNI; aLagI AbhaDacheTa jevA jAya, pitAnI AbhaDacheTa pralaya na thAya." cAMDAla ane brAhmaNanI vyAkhyA ja akhAe judI ApI. che. dehane viSe ahaMtA mamatA rAkhe te cAMDAla brahmane jANe te brAhmaNa. hADacAmakI mamatAhaMtA, se cAMDAla pramAnata hai; saccita AnaMda brahma lahe seI, brAhmana bheda bakhAnata hai." vaLI : " dehabhAvase kazu na baDAI, je cida jAnata seI baDA; hADacAmakI deha sakalakI, kyA brAhmaNe kyA bela khaDA?' . . . bAkI game te nAme oLakhatA. judA judA dehamAM eka ja AtmA vase che, ne e AtmA te ApaNe pite ja chIe. tuM cetana jaDa tana kyA DhaMDhata, kyo bharamAyA bALame'? tU hai brAhmaNa kSatrI vaizyameM, tuM mullAMmeM tuM kAchame." maM-18 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra74 mariveza ane zAstra dayArAme gAyuM che: "bhakti tAre cAMDALane, jemAM keI ne zubha AcaraNa, zuM pachI kahevuM tehanuM? uddhAre adhama anya varNa.' vaLI kahyuM che: "te harijananA dAsanA dAsane dAsa prabhu ! mane karajo re, dayo bhaNe tenA caraNanI raja mArA zira para sadA karajo re!... " hiMdanA bIjA bhAganI peThe gujarAtamAM paNa judI judI jAtanA bhakto aneka thaI gayA che, e jANItI vAta che. lIMbaDIne Isara bAroTa, bArasadano dhArALo vasto DoDiyA, khaMbhAtano haridAsa vALaMda, vastra vaNanAra baMdhArA mAMkaNu ane kAzIsuta, zedhajI, suratanA kAyastha bhagavAnadAsa urphe bhAu mULajInAM nAma prAcIna bhaktakavionI yAdImAM Ave che.30 DuMgara nAmanA eka bhaktakavi bAroTa hatA. dezaLa bhakta bhAvanagara rAjyane musalamAna siMdhI hato. lIMbaDI pAsenA eka gAmane ajuna bebI hato. kuberasvAmI, jemaNe "kuberapaMtha' kADhela, te zuddha hatA.31 nirAMta, ane bharUca jillAnA ajuna bhagata pATIdAra hatA. godharAnA puruSottama bhagate mATalAM ghaDavAne badale aneka mANasanAM jIvana ghaDavAM. soraThanA saMtamAM ravisAba "pUrvAvasthAno jAlima, vyAjakhAu, eka gAmaDiye vANiyo hato. jIvaNadAsa camAra hatA. bhANa sAheba lehANu hatA. mIThA DhADhI ane hothI musalamAna hatA. rajapUta kuLamAM janmIne bhekha lenAra merAra sAhebanuM bhajanamaMDaLa DheDavADe beThaka karavA jatuM. trikama "DheDagaraDA' hatA. "vADInA sAdhu tarIke oLakhAtA je aspRzya jAtimAM janmelA saMtano samudAya, tene AraMbha A trikama sAhebathI thAya che. rAmavAva nAme gAmanA Dhe garoDA (DheDa lekanA gara) jAtimAM janmIne eNe ravisAhebano gurama- lIdhe hato." emanA eka bhajanamAM gAyuM che: "kapaDA bI ghoyA avadhUta! acalA mI dhoyA e che jaba laga manavo na joyo mere lAla lAla mArA dilamAM lAgI verAgI." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA sAdhusatA pa P 6 - saMta jIvaNudAsajI gAMDaLathI traNa gAu para AvelA, dheAdhAvadara nAme gAmanA camAra hatA. te camAranA ja dhaMdhA karatA, ne dharabArI hatA. emaNe madhurabhaktinA rasamAM * dAsI jIvaNu te nAme ja bhajatA lakhyAM che. saMkhyAne hiMsAme, vyApakatAne hiMsAkhe, ane leAkapriyatAne hisAbe sahuthI prathamanuM sthAna " dAsI jIvaNu ''nAM pade bhAgave che. enI vANIthI mukta eka nAnuM nesaDuM paNa nahI. hAya. gira, kharaDA ke ThAMgA DuMgaranA mAladhArIonA mAjhama rAtrionA ekatArAne tAre tAre dAsI jIvaNu 'nAM DelAvaNu bhajane vadhumAM vadhu mIThAzathI gavAtAM hoya che. seAraThanAM bhajanapremIe "dAsI jIvaNu "nI vANIne " AI mIrAM''nI kavitAnA jeTalI ja prasannatAthI seve che. * .. sUelAM DhArane cIrI, cAmaDAM utArIne dhAvA-ragavAnA dhaMdhA karanAra A puruSe kavitAnI sAthe hRdayavINAnA tArane je saMvAda sAdhyA te ApaNA sahune pUjA ane che ---- vadhu vaMdanIya eTalA mATe . ane che ke eka aspRzya tarIke emane A bhaktijIvanamAM aneka satAvaNIenA bhAga banavuM paDayuM hatuM.'3ra zrI rAmakRSNa paramahaMsane upadeza ane temanuM AcaraNa aspRzyatAnI viruddha hatAM; ane svAmI vivekAnaMde aspRzyatA tathA UMcanIcabhAvanI viruddha cAbakhA jevA zabdomAM upadeza ApyA che. bhaktakavi ravIndranAtha ThAkure temanA eka kAvyamAM ApaNA dezane uddeAdhana karatAM lakhyuM che : " he muja durbhAgI deza, jeenu teM apamAna karyu che temanA jevuM ja apamAna tAre veThavuM paDaze. manuSyanA adhikArathI te jemane vaMcita rAkhyA che, jemane sAme UbhA rAkhyA che chatAM kheALAmAM sthAna dIdhuM nathI, temanA badhAnA jevuM ja apamAna tAre veThavuM paDaze. manuSyanA sparzIne rAja rAja dUra rAkhIrAkhIne te mAnavanA prANamAM vasatA ThAkAranI dhRNA karI che. vidhAtAnA raudrarAthI duSkALane AMgaNe besI tAre badhAnI sAthe vaheMcIne annapAna khAvAM paDaze. te badhAnA jevuM ja apamAna tAre veThavuM paDaze. 6 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahaka * ariveza ane rA - - "tArA Asana uparathI temane te jyAM haDaselI mUkyA tyAM tArI zaktine paNa te avahelApUrvaka dezavaTo dIdhe. caraNe roLAIne te jyAM dhULamAM vahyAM jAya che te nIcANamAM tuM UtarI Ava, nahIM te tAre ugAro nathI. Aje tAre badhAnA jevuM ja apamAna sahana karavuM paDaze. "jemane tuM nIce rAkhe che, te tene nIce bAMdhI rAkhaze. jemane te pAchaLa rAkhyA che, te tene pAchaLa kheMcI rahyA che. ajJAnanA aMdhAranI ADaza pAchaLa te jemane DhAMkI rAkhyA che, teo tArA, maMgala ADe ADaza racI tArA maMgalane DhAMkI rahyA che. tAre temanA jevAM ja apamAna sahana karavo paDaze. "seMkaDo sikAMo thayAM tAre mAthe apamAnano beje ladAta Ave che, topaNa tuM mAnavamAM vasatA nArAyaNane namaskAra karato nathI; paNa tuM AMkho DhALI joI zakato nathI ke te hIna patinA bhagavAna dhULamAM jaIne UbhA che. tyAM tAre saunA sarakhuM ja apamAna veThavuM paDaze. "tuM ja nathI ke tAre bAraNe mRtyudUta AvIne Ubho che, teNe tArA jAtinA ahaMkAra upara abhizApa coDI dIdhuM che. je tuM badhAne nahIM batAve, hajuye jo tuM dUra khasIne Ubho rahIza, ane tArI cAre kora abhimAnane koTa racI pitAnI jAtane bAMdhI rAkhIza, te tAre mRtyu samaye citAbhasmamAM to saunA sarakhA thavuM ja paDaze.33 pAchaLa ApelI bhaktanI kathAomAM kaMIne kaMI camatkAranuM tatva jovAmAM Ave che, te mULamAM jevuM che tevuM rahevA dIdhuM che. kema ke evA camatkAre kharekhAta thAya che, athavA te evA camatkAra karavAnuM sAmartha bhakti vaDe maLe che, ema zIkhavavAne e kathAono Azaya nathI. paNa bhaktimArgamAM - bhAgavatadharmamAM - UMcanIcabhAvane sthAna nathI, ne e paMthe cAlavAne adhikAra sarva varNana che, ema batAvavAno ja temane Azaya che. jenA jIvanamAM camatkAra thAya te ja bhakta evI beTI vyAkhyA karavAmAM Ave, te ghaNA sAcA bhaktone Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIja sAdhusa ra77 e vargamAMthI bAtala rAkhavA paDe. bhaktone eNika sukha maLe evI bAMhedharI Izvare ApI nathI. ghaNI vAra bhaktane IhalekamAM dekhItuM duHkha ja veThavA vAre Ave che. AdipurANamAM bhagavAne kahyuM che: "he pArtha! huM jenA para santuSTa thAuM chuM tenuM dhana harI lauM chuM. tenAM sagAMvahAlAM jeDe tene viccheda karAvuM chuM. tenA jIvanamAM sarva prakAranAM kaSTo UbhAM karuM chuM. paNa huM te jenA para santuSTa thAuM chuM tene avyaya pada ApuM chuM.'34 paNa bhakato ema mAne che kharA ke jagatamAM je kaMI pravRtti bIjA kare che ke ApaNe karIe chIe te pravRtti paramAtmA kare che yA karAve che. dAkhalA tarIke, rAmAnuje kahyuM che: "potIkA AtmArUpI kartA dvArA, pitAnI ja indriyo vaDe, potAnI ArAdhanArUpI eka ja prayajana mATe, parama puruSa - sarva AtmAo jenAM aMgarUpa che, ne je sahune aMgI che te pote ja potAnAM kAma karAve che. 35 tema ja gAMdhIjIe kahyuM che ke, e Izvarane "huM saMpUrNa vizvAsapUrvaka mArA zvAsocchavAsano svAmI gaNuM chuM, tene huM mArA nimakane denAra gaNuM chuM. A arthamAM bhakto dareka ghaTanAnI pAchaLa Izvarane hAtha ne tenI kRpA jue e judI vAta che. | sarva yuganA ne sarvasaMpradAyanA bhaktoe je eka vAta sarvonumate kahI che te varNanuM, jAtinuM ke bIjI kaI cIjanuM abhimAna choDavAne lagatI che. bhakto to bhagavAna AgaLa kahe che ke "tArA vinA ame pate te sAva taNakhalAne tole chIe.'3 IzvaranA dhAmamAM vaLI UMcanIcabhAva kevo? mANase rAjA hoya ke raMka, sahu e sarvezvara ane rAjAdhirAjanI AgaLa te bhikhArI che. brAhmaNa ema kema mAne ke huM UMce ne bIjA nIcA? 29 hajAra phUTa UMcA gaurIzikhara AgaLa UbhuM rahIne eka mANasa kahe ke phalANe pAMca phUTa be IMca UMco che, ne huM pAMca phUTa cAra iMca chuM, mATe huM enAthI UMcuM chuM," enA jevI ja hAsyAspada devamaMdiramAM karelI UMcAnIcAnI huMsAtuMsI che. bhaktimArganA prantha ApaNane Dagale Dagale A vAtanuM bhAna karAve che, ne dInatA dhAraNa karavAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahipraveza ane zA upadeza Ape che. je brAhmaNa potAnI javAbadArI samaje che tenA manamAM te abhimAna na ja hoya. pitAne kayA Adarza sudhI pahoMcavAnuM che, ne pote tenAthI haju keTalo badho dUra che, e te samaje che; ane te jANe che ke tene to bhAgavatakAre kahI rAkhyuM che ke "brAhmaNane A deha tuccha vAsanAonI tRpti mATe apAyela nathI; paNa haMmezAM kaThaNuM jIvana gALI tapa karavA mATe te marI gayA pachI anaMta sukha meLavavA mATe apAyela che.38 hiMdu dharmanA ItihAsamAM je kALe aMdhakArayuga cAlI rahyo hato, ne deza bhAre saMkaTa ane aMdhAdhUdhImAMthI pasAra thaI rahyo hato, te vakhate hiMdu dharmanI jyota jIvatI rAkhavAne yaza ghaNe moTe bhAge A bhakto tathA sAdhusaMtone che, ne te kAraNe paNa ApaNe temanA RNI chIe, e ApaNe bhUlavuM ghaTatuM nathI. emaNe karelA satata puruSArthane pratApe, "gUDha vanamAM kevaLa jANakAronI pariSadamAM jene viSe carcA cAlatI hatI te Izvara brAhmaNathI mAMDIne cAMDAla sudhInAM lAkho mANasanA meLAomAM pratyakSa nAcavA lAgyo. jenI kRpA kaI jJAnavAna puruSa, RSi ke mahAtmA para thatI te Izvara sarva jIvonA uddhAra arthe - jAti, vidyA, kula, gotra, dhana, karma vagere bhedabhAvane vicAra na karatAM -bALagapALanA samUhamAM bALagapALa thaIne khelavA ramavA lA. brAhmaNa ane anya ja, puNyavAna ane pApI, satI ane vezyA, pAramArthika ane sAMsArika - sArAMza, sarva prakAranA leke - mATe teNe saddagatinuM dvAra khulluM mUkI dIdhuM.' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIna sAdhusA vipaNA 1. ahaM purAtItabhave'bhavaM mune dAsyAstu kasyAzcana vedavAdinAm / nirUpito bAlaka eva yoginAM zuzrUSaNe prAvRSi nirvivakSatAm // tatrAnvahaM kRSNakathAH pragAyatAmanugraheNAzRNavaM manoharAH / tAH zraddhayA me'nupadaM vizRNvataH priyazravasya mamAbhavadruciH // jJAnaM guhyatamaM yattatsAkSAdbhagavatoditam / anvavocangamiSyantaH kRpayA dInavatsalAH // "AtmanAtmAnamAtmasthaM yathAzrutamacintayam / dhyAyatazcaraNAmbhojaM hRdyAsInme zanairhariH // sArasaGgraha bhA. 1; 5; 23, 26, 30. 1; 6; 16-7. 2. na zUdrA bhagavadbhaktAste'pi bhAgavatottamAH / sarvavarNeSu te zUdrA ye na bhaktA janArdane // 3. krodhaH zatruH zarIrastho manuSyANAM dvijottama / yaH krodhamohI tyajati taM devA brAhmaNaM viduH // dharma tu brAhmaNasyAhuH svAdhyAyaM damamArjavam / indriyANAM nigrahaM ca zAzvataM dvijasattama ||dhrmvyaadhN tataH pRccha gatvA tu mithilA purIm / mAtApitRbhyAM zuzrUSuH satyavAdI jitendriyaH // vanaparva 206; 32-3, 39-40, 44, 4. bravISi nRtaM dharmya yasya vaktA na vidyate / divyaprabhAvaH sumahAnRSireva mato'si me // vanaparva 210; 13. 5. ihAhamAgato diSTayA diSTyA me saGgataM svayA / IdRzA durlabhA loke narA dharmapradarzakAH // eko narasahasreSu dharmavidvidyate na vA / prIto'smi tava satyena bhadraM te puruSarSabha // durjJeyaH zAzvato dharmaH zUdrayonau hi vartate / na tvAM zUdramahaM manye bhavitavyaM hi kAraNam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Pho ariveza ane zAse yastu dro dame satye dharme ca satatotthitaH / taM brAhmaNamahaM manye vRttena hi bhaved dvijaH // kRtaprajJo'si medhAvI buddhihi vipulA tava / nAhaM bhavantaM zocAmi jJAnatRpto'si dharmavit // bADhamityeva taM vyAdhaH kRtAJjaliruvAca ha / pradakSiNamayo kRtvA prasthito dvijasattamaH // atyadbhutamidaM brahman dharmavyAkhyAnamuttamam // vanaparva 215, 14-5, 19. 216; 14-5, 30, 32, 36. 1. huto vAlamIki eka zvapaca munAma tAko zyAmalai pragaTa kiyo bhAratameM gAiye / . . . devadeva mohiM doSa na dIjai doSa ju koI draupadImAhiM / / UMca nIcakI zaMkA AI yAte kaNikaNi bAjyo nAhi // jA jeyeM jA puraNa huvo nAmadeva kahaiM ziromaNi soI // bhaktamAla 72-9. 7. UMca nIca mAne nahiM koI, hariko bhajai so hariko hoI / 8. vyAdhakarmA tu cauryeNa pitRmAtRpriyakaraH / kadAcit prAsavAstatra dvijavAnasamudgataH // zrutamAdicaritraM vai tena zabdapriyeNa vai| pAThapuNyaprabhAveNa dharmabuddhistato'bhavat // dattvA caurya dhanaM sarve tasmai viprAya pAThine / ziSyatvamagamattatrAkSaramaizaM ajApa h|| bIjamantraprabhAveNa tadaGgAtpApamulyaNam / niHsRtaM kRmirUpeNa bahuvarNena tApitam // trivarSAnte ca niSpApo babhUva dvijasattamaH / .. paThitvAkSaramAlAM ca jajApAticaritrakam // dvAdazAbdamite kAle prAcyAGgatvAsadadvijaH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 | bI sahAro anapUrNI mahAdevIM tuSTAva parayA. mudA ... sA ityaSTottare jatA dhyAnastimitalocanA / suSvApa tatra muditA svapne prAdurabhUcchivA / / dattvA tasmai RmviA ttraivaantrdhiiyt| . utthAya sa dvijo dhImAlabdhvA vidyAmanuttamAm / vikramAdityabhUpasya yajJAcAryoM babhUva ha // bha. pu. . 9. are bhramArto'si kapAlakhaNDaM samAnayAmbu pradadAmi te'pi / samApnuvo grAmamamuM ca nAndaM nipIya pAnIyamatha pravizyatAm // 10. atrAsmadIyA narapAlaputrI vivAhitA prAG nRpanandajAya / tenAtra jAtaM na pibAmi vAri zrutaM ca putrIdhanamunnIyam // 11. zrutvA giraM rajjuyutaM ca pAtraM tadantyajAsyAt parihAya bhUmau / bhAvaplutastatpadayoH papAta dhanyastvameveti sujanhagambu // 'yA'nA'ta 'zrI. sAyandra zAzrIna bema. 12. yahakhAnRNyamApnomi tathA vastu kimasti me / 13. bara: 14041', 27-6-1925. 14. sA. . dhupa : 'hindu dharma',5. 301. 15. kSitimohana senaH "dhI kalcarala herITeja opha InDiyA" 2, 5. 251. . 19. zrI. CM yArI: ' yA', sataii, 5. 443-5. 17. jAti bhI ochI karama bhI ochA ochA kisaba hmaaraa| nIcese prabhu UMca kiyo hai kaha raidAsa camArA // 18. kSitibhAhana sena: yana. 19. saMtana jAta mA pucho nirguniyo / sAdha brAhmaNa sAdhaM chatarI sAdha jAti baniyA // am mAra cha : paMDita dekhahu mana maI jaanii| kahu dyo chuti kahAte upajI, tabahiM kRti tuma mAnI // nAde vinde rudhirake saMme, ghaTahI mahaMghaTa sapace / aSTa kaMvala hoya puhumI AyA, zruti kahA~te upajai // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 mahirabhaveza yane shaakhe| lakha caurAsI nAnA bAsana, so saba sari bhau mAMTI / ekai pATa sakala baiThAye, chUti leta dhauM kAkI // chatihi jevana chUtihi aMcavana, chUtihi jagata upAyA / kahahiM kabIra te chUti vivarjita, jAke saMga na mAyA // (he paDita ! jarA manamAM vicAra karIne kaheH tA kharA ke AbhaDacheTa kathAMthI utpanna thaI, ane AbhaDacheTa tame kevI rIte mAnA ! ? vI ane rajanA sa`badhathI garbhAzayamAM garbha rahe che. tyAra pachI te krame krame phINa, parapATI ne pezInuM rUpa dhAraNa karatA, zarIramAM rUpAMtara pAmatA, vikAsa pAmatA jAya che. te pachI samaya pUro thaye aSTala kamala (nAzicakranI nIce rahenArA garbha)thI bALaka pRthvI para Ave che. mANasamAtra A rIte janme che. tA pachI AbhaDacheTa kyAMthI pedA thaI ? ceArAsI lAkha yAniemAM vahe cAyelAM prANIonAM vividha zarIrarUpa aneka vAsaNAM maLIne mATI khanI gayAM che. Izvare sahune eka pArTa para besADavAM che. emAMthI krayA mANasa atA --aspRzya che te tA batAveA. tattvanI dRSTie spaUspanA vicAra karatA ho, tA sa padArthInI utpatti AdinA vicAra taTastha rIte karavA joI e. kabIra kahe che ke AbhaDacheTa vinAnuM kArya hAya tA kevaLa te ja che jenI joDe mAyA nathI.) 20. kahUM lagi kahIM dIna aganita jinhakI tuma vipata nivArI | 21. mere jAtipAMti na cahIM kAhUkI jAtipAMti / na mere koka kAmako na ho kAhUke kAmako // loka paraloka raghunAthahIke hAtha saba / bhArI hai bharoso tulasIke eka nAmako || 22. jAti pAMti kula gharama bar3AI, dhana bala parijana guna caturAI / bhagatihIna nara sohai kaise, binu jala bArida dekhia jaise // tulasIdAsa 27. tulasI jAke vadanateM bhUlehu nikasata rAma / tinake pakI pagatarI more tanuko cAma // nIca jAti svapacahu bhalo japata niraMtara nAma / UMco kula kehi kAmako jahA~ na hariko nAma ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA sAdhusaMto 24. hari hauM saba patitanako rAva / ko kari sakai barAbari morI, so to mohi batAva // vyAdha gIdha aru patita pUtanA, tinamahaM baDhi jo aur|| tinameM ajAmIla ganikA pati, unameM maiM siramora / / saradAsa 25. jAtibheda jo kare bhaka so to bar3o pApI / gaMgArAma 21. nahiM hiMdU nahiM turuka hama nahiM jainI aMgareja / bhagavatarasika 27. jihi rahIma cita ApanoM, kInhoM catura cakora / nisibAsara lAgyo rahai, kRSNacandrakI ora // 28. mAnuSa hoM to vahI rasakhAni basauM braja gokula gAMvake gvArana / 28. jo dhuniyA to bhI maiM rAma tumhArA / adhama kamIna jAta matihInA tuma to hau siratAja hmaaraa|| 30. zarAma ||2||raam zrI piyarita' mA 1-2. . 31. "kavicarita' bhAga 3nI chapAvA taiyAra karelI hastalikhita nakalamAMthI zrI. zAstrIjIe kADhI ApelI hakIkata. ___32. medhA : 'soraThI satavAnI prastAvanAmAthI sA2hI satAne lagatI hakIkata lIdhI che. 33. anu. nAnAsa pAre5: ndira mane bhI bhayo', 5. 53-4.. 34. yasya tuSTo chahaM pArtha vittaM tasya harAmyaham / karomi bandhuvicchedaM sarvakaSTena jIvitam / .. tasyApi yena santuSTo dadAmi avyayaM padam // AdipurANa 35. svakIyenAtmanA ka; svakIyaireva karaNaiH svArAdhanaikaprayojanAya paramapuruSaH sarvazeSaH sarvazeSI svayameva svakarmANi kArayati / : gItArAmAnujabhASya 3, 30. 39. gAMdhI: 'mAmA ', prastAvanA... 37. tRNatulyo yadayaM svayaM janaH / gItA-madhusUdanIvyAkhyA 18,78. 38. brAhmaNasya hi deho'yaM kSudrakAmAya neSyate / - kRcchrAya tapase nityaM pretyAnantasukhAya ca ||maa. 11,17,42. 36. pAMgA242: 'mazahI pAmayAyo tihAsa', ma paDisA, 5. 195-9. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 jina dharmamAM aspRzyatA? jaina saMpradAyamAM jude jude vakhate brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zadra sahu dAkhala thayelA che, e etihAsika hakIkata che. jaina saMpradAyamAM teo ne temanA vaMzajo brAhmaNa jaina, kSatriya jaina, vaizya jaina, ane zuddha jaina eve nAme oLakhAtA nathI. mANasa mULa game te jAtine hoya, paNa jaina saMpradAyamAM praveza karyA pachI te jena' e nAme ja oLakhAya che. dAkhalA tarIke, AcAryazrI siddhasena divAkara mULa brAhmaNa hatA, AcAryazrI hemacandra mULa vaNika hatA, rAjA kumArapALa mULa kSatriya hatA, ane sAdhu harikezI baLa mULa harijana hatA. chatAM teo "jaina" tarIke ja oLakhAyA. Ama jainamAM mahemAhe jAtibheda paLAto jANamAM nathI. uttarAdhyayanasUtramAM harikezI baLano prasaMga Ave che tyAM janmathI jAti mAnavA sAme sArI peThe lakheluM che. kahe che: "karmathI brAhmaNa thavAya che, karmathI kSatriya thavAya che, vasya karmathI thavAya che, ne zaddha paNa karmathI thavAya che." brAhmaNanAM lakSaNa vistArathI ApyAM che, temAM kahyuM che: "deva, manuSya ke tiryaMcanI sAthe, mana, vacana ke kAyAthI paNa, je mithuna na seve tene ame brAhmaNa kahIe chIe. jema kamaLa jaLamAM jagyuM hovA chatAM jaLathI lepAtuM nathI, tema je kAmanAo vaDe lapAto nathI tene ame brAhmaNa kahIe chIe." - prabhAcandrAcAryane racele "prameyakamalamArtaDa' nAmane, jene tatvajJAnane, mATe anya che, temAM jAtivAdanI carcA laMbANathI ApI che. temAM anyakartAnA kahevAno Azaya e che ke "brAhmaNa nAme oLakhAtI jeTalI ektio - jeTalA mANase - heya te sarvamAM brAhmaNatva hoya ja, ne te sadA TakI rahe ja, ema na kahI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmamAM AwyatA? zakAya. jagatamAM evuM jovAmAM paNa nathI AvatuM. AgaLa upara kahe che: "brAhamaNatva kaMI nitya - eTale ke sadA TakI rahenAruM - che, ema kahevuM paNa barAbara nathI. evI sthiti kharekhara heAya ema pratyakSAdi pramANa uparathI paNa jaNAtuM nathI. kema ke ema kahenArAo pote kahe che ke brAhmaNa je zadranuM anna khAya to tenA brAhmaNatvano lepa thAya che, ne te zadra bane che. brAhmaNa mAtapitAnI, saMtati te brAhmaNa ema kahevuM paNa gya nathI. brahmA, vyAsa, vizvAmitra vagere brAhmaNa kevI rIte gaNAyA tene khulAse A leke ApI zakatA nathI; kema ke A badhA kaMI brAhmaNa mAtapitAnI saMtati to nahetA.... temaNe brahmAnA zarIramAMthI janma lIdho che eTalA mATe te brAhmaNa gaNuya, ema kahevuM paNa gya nathI; kema ke ema te badhA ja vargo brahmAne zarIramAMthI utpanna thayA che, eTale te badhAne brAhaNa kahevA vAre Ave. brahmAnA mukhamAMthI janmelo te brAhamaNa, bIjo nahIM, e bheda paNa na pADI zakAya; kema ke badhI ja prajAo brahmAmAMthI utpanna thayelI che. eka ja jhADa para pAkelAM phaLamAM mULa, madhya ne zAkhAmAMthI UgelAM phaLa e bheda nathI pADavAmAM Avato . . . vaLI, bIjI rIte juo. brahmAmAM brAhmaNatva che ke nahIM ? temanAmAM brAhmaNatva na hoya, te temanA zarIramAMthI bahANanI utpatti kevI rIte thAya? amanuSyanA zarIramAMthI manuSyanI utpatti mAnavI egya na gaNAya. brahmAmAM brAhmaNatva che ema kahA, te savAla e che ke e brAhmaNatva temanA AkhA zarIramAM che, ke ekalA meDhAmAM ja che? AkhA zarIramAM hoya, to e zarIranA judA judA bhAgamAMthI utpanna thayelI prajA vacce kazo bhedabhAva gaNAya nahIM. brahmAnA ekalA moDhAmAM ja brAhma gutva che ema kaho, te temanuM bAkInuM zarIra zuddha che evo artha thAya. eTale temanA paga vagerene vandana karavAnuM na rahe - jema vRSayane vandana karavAmAM nathI AvatuM te rIte. te pachI, brahmAnuM kevaLa mukha- jemAMthI brAhmaNa utpanna thaye che - tene ja vajana karI zakAya. ... vaLI devadata vagere brAhmaNa jAtinA che, ema emane jotAMveMta parakhAtuM nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '. jhahirapraveza ane zvAsa ... nahI teA. A mAsa brAhmaNa che ke keAI bIjo che evA saMzaya pedA na thAta. vaLI A dalIlane teDavA mATe geAtra vagerenI vAta AgaLa karavI,paNa nakAmI che. A gAya che ke mANasa che te nakkI karavA mATe gAtranA vicAra karavA paDatA nathI. . . . brAhmaNanI AkRtimAM paNa kazI vizeSatA heAtI nathI, kema ke enA jevI AkRti abrAhmaNamAM paNa hAvAneA saMbhava che. vaLI adhyayana athavA ka MIka viziSTa ka te brAhmaNatvanuM lakSaNa gaNuAvavuM e paNu barAbara nathI; - kema ke zUdra paNa, peAtAnI jAtinA lepa thayA pachI, khIjA dezamAM brAhmaNa thaIne vedanA abhyAsa kare che ne temAM batAvelI kriyA paNa kare che ema jovAmAM AvyuM che. i. 403 " ahI' brAhmaNu' zabda teA eka dRSTAntarUpe che. brAhmaNanI jAti' na heAI zake; arthAt mANasa brAhmaNu janme paNa tenAmAM brAhmaNane yAgya guNukama na heAya teAye te brAhmaNu ja gaNAya, evuM na banI zake; e ayeAgya vastu che. je vyaktimAM brAhmaNane yAgya guNuka hAya te ja brAhmaNa kahevAya. te ja pramANe kSatriya, vaizya te ne chAje evAM guNukama' jemanAmAM hoya te kSatriya, vaizya te zuddha kahevAya. tevI ja rIte vaiSNava ke jaina nAmane zeAbhAve evAM guNaka jenAmAM hoya te ja vaiSNava jana kahevAya. tethI ja " antyaja ' ' ane ' cAMDAla 'nI paNa kAI jAti na heAI zake; jenAmAM e nAmane ceAgya evAM guNuka heAya te vyakti ja antyaja ke cAMDAla gaNuAya. upalA utArAmAM je dalIla vAparI che tene ja upayAga karIne ema kahI zakAya ke jema janme brAhmaNa te badhA brAhmaNa na kahevAya, tema cAMDAlane dhera janme eTalAthI ja mANasa cAMDAla na gAya. tA pachI AkhI eka jAtine ' cAMDAla' gaNI tene aspRzya gaNavAnI vAtane jana dharmanI mULa bhAvanA sAthe meLa kema ese ? ' samatabhadrAcAye samyaktva pAmelA eka cAMDALane devasamAna kahyo che. ratnakaraDakazrAvakAcAra'mAM lakhyuM che e mAsa mAtaMga jAtimAM janma pAmelA hovA chatAM, tene samyagadarzana prApta thayuM hAvAthI, devAe tene deva gaNyA. rAkhathI DhaMkAyelA aMgArAnuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina samAM aspRzyatA 20 teja jema aMdara DhaMkAyeluM hAya, tema AnuM teja paNa .aMtaramAM DhaMkAyeluM hatuM. '4 kuMdAcAya kahe che vanA nathI zarIranI thatI; nathI kuLanI thatI. e ja rIte jAtiyukta yAne saMsAramAM ucca manAtI jAtimAM janma levAthI ja kAI vaMdanIya thatuM nathI. guhIna mANasanI vaMdanA kANu karaze ? guNa vinAnA krAI zrAvaka nathI ke zramaNa nathI. pa ' devasenAcAya kahe cheH zrAvaka te ja che je dharmAnuM AcaraNa kare che -- pachI e janme bhale brAhmaNu hA ke bhale zUdra hA. zrAvakane mAthe kaMI miSNu te raheteA nathI ke jethI ene jotAMvAra eLakhI zakAya.' ' 6 vaLI e ja AcAya kahe cheH kroSa paraharIne, kSamA rAkhIne, krodharUpI melathI mukta thA. bhramaNAmAM paDelA manuSya caMDALanA sparzI thaye snAnathI peAtAne zuddha thayelA mAne che!'7 . jaina harivaMza purANu parathI jaNAya che ke anAya gaNAtI jAtie paNa mandiramAM praveza karI zakatI hatI. prAcIna kALamAM anAryo, vezyAe ane zUdroe jaina mandirA badhAvyAM hatAM, ne temAM te devAna karavAne jatAM. chatrapa siMhe jaina munie mATe guphAe banAvaDAvI hatI, ema jUnAgaDhamAM maLelA eka zilAlekha parathI jaNAya che. siMha chatrapa zaka jAtineA hateA. zaka jAti anAryoMmAM gaNAI che. e jAti mULa paradezathI te| AvelI ja. chatrapa nahapAna paNa zaka jAtineA hateA. te pAchaLathI spriMgabhara muni thayele. naTa jAtinA phalguyazasanI strI zivayazAe eka AyAga paTa ( maMDapa ) anAvaDAvyeA hatA. lavazeAbhikA vezyAnI dIkarI nAdAya gaNikAe eka mandira, eka maMDapa, ane eka taLAva nigrantha arjuntAnAM pavitra sthAna para adhAvelAM. e ja rIte eka raMgarejanI strI vasue ahaMtanI mUrti ghaDAvI hatI. gadhI vyAsanI jinadAsI nAmanI strIe ahaMtanI eka pratimAnI sthApanA karAvI hatI. aspRzya gaNAtI jAtienA aneka sAdhusa'te jaina zAsanamAM thaI gayA che. rikezI baLa uparAMta yamapAla caMDALa, caMDa caMDALa, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 madira ane Aro ajuna caMDALa Adi jaina saMtanI kathAo jene sAhityamAM prasiddha che. devadattA sthAne sudarzana munie uddhAra karela. sAMvI AyikAnA saMsargathI vatsinI nAmanI baNe dharmArAdhanA karelI. cAMdanapurI (jayapura rAjya)ne eka camAra mahAvIra svAmIne ananya bhakta hatA. Aje paNa cAMdanapuramAM vArSika rathayAtrAne prasaMge e camAranA vaMzajo ja sauthI pahelA vararatha kheMce che. aspRzyatA, ane mandira praveza niSedha, jaina dharmanI vizALa bhAvanA sAthe meLa khAya evAM che kharAM? paNa, eka jana vidvAne mArA para eka kAgaLamAM lakhyuM che tema, "vyavahAramAM ja vaidikanA prabhAvamAM AvI potAnI mULa mAnyatA choDI beThA che. aspRzyatAnI bAbatamAM jene vaidikAthI parAjita ja thayA che." jeno ja nahIM, khristIo sudhdhAMne, e pAza lAgyo che. nahIM te khristIomAM te vaLI "harijana khristI" heya? paNa durbhAgye dakSiNa bhAratamAM evo eka varga che. tethI ja gAMdhIjIe dardabharI vANImAM lakheluM ke "aspRzyatAno A jherI kIDo enI AMkelI maryAdA vaTAvIne keTaloye AgaLa vadhI gayo che, ane AkhA rASTranAM mULiyAMne cUsI rahyo che.8 jaina maMdiramAM paLAtI aspRzyatAne aMge thayelo eka aMgata : anubhava ahIM ApavA jevo che. 1931mAM eka amerikana mitrane huM amadAvAdanA eka prasiddha jina maMdiranI kArIgarI batAvavA laI gayo hato, maMdiranA garbhagRha AgaLanA maMDapa pAse jaIne ame bhI gayA. tyAMthI paravAnagI vinA AgaLa vadhavAne amAre IrAde na hatuM. eTalAmAM te pUjArI AgaLa AvI mArA mitrane kahevA lAgyo : "Avo, ahIM Avo, sAheba." meM pUchayuM : "sAheba eTale sudhI AvI zake?" te kaheH "hA, emane ahIM AvavAne vAMdho che ja nahIM. ahIM te nIca varaNane AvavAne vAMdho." jaina maMdiramAM aspRzyatA paLAtI haze ene mane khyAla nahoto. paNa pUjArIe je zabdo kahyA e sAMbhaLavAnI taiyArI te meM nahIM ja rAkhelI. mArA mitre mane pUchayuM : "e zuM kahe che?" meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . mA zyatA! 288 kahyuM: 'e kahe che te sAMbhaLIne mAthuM nIcuM ghAlavAnuM mana thAya che. e kahe che ke A mandiramAM tame amerikana khristI cheka garbhagRhanA dvAra sudhI AvI zake, paNa hiMdudhamAM harijana na AvI zake!" pelA mitra tarata to e mAnI ja na zakyA. ame AgaLa vadhyA vinA, UbhA hatA tyAMthI ja pAchA pharyA. kipaNe . : 1. kAmuNA bambhaNo hoi kammuNA hoi khttio| vaiso kammuNA hoi suddo havA kammuNA // uttarAdhyayanapatra 2. divyamANussa-tericchaM jo na seveha mehunn| .. maNA-kAya-vakaNa taM vayaM buma mAhaNaM // . jahA pomma jale jAyaM novalippai vaarinnaa| ___ evaM arlita kAmehiM taM vayaM bUma mAhaNaM // uttarAdhyayanatra ____ 3. etena nityaM nikhilabAhmaNavyaktivyApakaM brAhmaNyamapi pratyAkhyAtam / na hi tattathAbhUtaM pratyakSAdipramANataH pratIyate / . . . zUdrAnAdezca jAtilopaH svayamevAbhyupagataH / 'zUdrAnAcchUdrasamparkAcchUdreNa saha bhASaNAt / iha janmani zUdratvaM mRtaH zvA cAbhijAyate' ityabhidhAnAt / kathaM caivaM vAdino brahmavyAsavizvAmitraprabhRtInAM brAhmaNyasiddhisteSAM tajjanyatvAsaMbhavAt / . . . nApi brahmaprabhavatvaM sarveSAM tatprabhavatvena brAhmaNazabdAbhidheyatAnuSanAt / vanmukhAjjAto brAhmaNo nAnya ityapi bhedo brahmaprabhavatve prajAnAM durlabhaH / na khalvekavRkSaprabhavaM phalaM mUle madhye zAkhAyAM ca bhidyate / . . . kiJca brahmaNo brAhmaNyamasti vA na vA ? nAsti cet, kathamato brAhmaNotpattiH ? na hyamanuSyAdibhyo manuSyAdyutpattighaTate / asti cet, kiM sarvatra mukhapradeza eva vA ? sarvatra iti cet, sa eva prajAnAM bhedAbhAvo'nuSajyate / mukhapradeza eva ced, anyatra pradeze tasya shuudrtvaanussnggH| tayA ca na pAdAdayo'sya vandyA vRSalAdivat / mukhameva hi viprotpattisthAna vandhaM syAt / ... na khalu devadattAdo brAhmaNyajAtiH pratyakSataH pratIyate / anyathA kimayaM brAhmaNojyo veti saMzayo na syAt / tathA ca tanirAsAya maM-19 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahiraveza ane sAe gotrAyupadezo arthaH / na hi gauriyaM manuSyo veti nizcayo gotraadyupdeshmpeshte| ... na tAvadAkAravizeSaH, tasyAbrAhmaNe'pi sambhavAt / ata evAdhyayana kriyAvizeSo vA tatsahAyatAM na pratipadyate / dRzyate hi zUdro'pi khajAtivilopAd dezAntare brAjhago bhUtvA vedAdhyayanaM tatpraNItA ca kriyA kurvaannH| prameyakamalamArtaNDa, pariccheda 4. 4. samyagdarzanasaMpannamapi mAtaGgadehajam / . devA devaM vidurbhasmagRhAGgArAntarojasam // samantabhadra : ratnakaraNDakabhAvakAcAra bha, pavi deho vaMdijjA naviya kulo pAviya jaatisNytto| .. ko vaMdabhi guNahogo hu savago geya sAvao hoI // 1. devasena. 7. parihari kohu khamAha kari muccahi kohamaleNa / ___NhAhe sujjhai bhaMtikau chittau caNDAleNa // devasena 8. gAMdhI ' sasthApana', 5. 14. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 baddha dharma ane saMgha buddhanA upadezane Akho jhoka guNa ane karma anusAra ja jAti mAnavA tarapha hato. temaNe kaheluMH (mANasa) janmathI brAhmaNa thato nathI ke janmathI abrAhmaNa thato nathI; karmathI brAhmaNa thAya che ane karmathI abrAhmaNa thAya che. cAre varNane mokSa maLI zake che ema teo kahetA. e viSeno emane eka saMvAda che. temAM temaNe batAvyuM che ke varNa zIla parathI nakkI karI zakAya. teo kahe AzvalAyana, keI mUrdhAbhiSikta rAjA sarva jAtionA so puruSone bhegA kare; temAMthI kSatriya, brAhmaNa, ane rAjakuLamAM janmelAne kaheH "are, jarA Ave che. zAla athavA caMdana vRkSa jevAM uttama vRkSonI uttarAraNuM laIne devatA saLagAvo." pachI cAMDAla, niSAda vagere hIna kuLamAM janmelAne kaheH "kUtarAne khAvAnuM nAkhavAnI deNumAM, Dukkarane khAvAnuM nAkhavAnI deNImAM, eraMDAnI uttarAra laIne devatA saLagA." he AzvalAyana, brAhamaNAdi ucca varNanA mANase uttama araNathI saLagAvelA agni ja tejasvI ne jhagajhagATa thaze, ane cAMDAlAdi hIna varNanA mANase eraMDAdinI araNIthI saLagAvele agni tejasvI ne jhagajhagATa nahIM thAya, ane tenAthI agnikAryo nahIM thAya, ema tane lAge che kharuM?' (AzvAlayane nA kahI.) bIje eka prasaMge temaNe kaheluM: "he brAhmaNa, Arya zreSTha dharma e ja sahunuM potIkuM dhana che ema huM kahuM chuM. kSatriya, brAhmaNa vastha ane zadra e cAra kuLamAM janmelA mANasane anukrame kSatriya, brAhmaNa, vaizya ane zuddha kahe che. paNa A cAre kuLamAM janmelA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra sahiramA ane zANo mANasA prANadhAtAdi pApA cheDI de, teA temAMthI eklA brAhmaNa ja maitrIbhAvanA karI zakaze, ne chataravaNI leAkA maitrIbhAvanA nahI karI zake, ema tane lAge che kharuM?' 6 nA, gAtama, ema nahI. kAI paNa vaNunA mANasa maitrIbhAvanA karI zakaze.'.. * te ja pramANe, huM brAhmaNu, "sava kuLanA mANasA tathAgatanA upadeza pramANe vartIne nyAyya dharmanI ArAdhanA karI zakaze.'3 amuka varNa UMcA ne khIjA nIcA, evA UMcanIcabhAva buddhane jarAye pasaMda nahAtA. te viSe zramaNa kAtyAyane eka prasaMge vistArathI samAvyuM hatuM. madhurAnA rAjA atiputre kAtyAyana ( mahAkaccAna) te pUchyuM : bhA kAtyAyana ! brAhmaNavaNu ja zreSTha che, bIjA varSe hIna che, brAhmaNavaNuM ja zukla che, brAhmaNeAte ja mukti maLe che, bIjAone maLatI nathI, brAhmaNa brahmAnA mukhamAMthI utpanna thayelA, kSAnA aurasa putra che, evuM brAhmaNA kahe che. e viSe ApanuM kahezuM zuM che? 6 kA mahArAja, e naryo khumATa che! mAneA ke kAI kSatriya dhanadhAnyathI. ke rAjyathI samRddha thAya; te cAre vaNunA mANusA tenI sevA karaze ke nahIM ? cAre vanA mANase tenI sevA karaze. -- rAjA - bhA kAtyAyana, - lo - tA pachI cAre vanA mANasA sarakhA kahevAya ke nahI ? 6 rAja A dRSTie cAre vaNu jarUra samAna kahevAya. krA. -- kSatriya, brAhmaNa, vaizya ane zuddha e cAre varNanA -- aNusA prANudhAta vagere pApa kare, te te badhAnI duti thAya ema mahArAjane lAgatuM nathI ? - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ addhi dharma ane saMdha rahe "rAjA-cAra varNamAMthI koI paNa varNamAM mANasa pApakarma kare te tenI durgati thAya. "kA - cAra varNamAMthI koI paNa mANasa prANaghAta vagere pApathI virata thAya, te te svarge jAya ke nahIM? rAjA - svarge jAya ema huM mAnuM chuM." buddha eka prasaMge kaheluM: "vAraMvAra gusse thanAra, bIjA para vera lenAra, pApathI lepAyelA, ane nAstika dRSTivALo mANasa cAMDAle che. je prANune vAta kare che, jenA aMtaramAM dayA vasatI nathI, je lUMTaphATa ane cerI kare che te cAMDAla che. je bIjAnuM RNa laI te pAchuM mAgatAM nAsI jAya che ke AvuM bole che te cAMDAla che. je pitA mATe, pArakA mATe ke paisA mATe khATI sAkSI pUre che te cAMDAla che. je parastrIgamana kare che, vRddha mAtapitAnI sevAcAkarI karato nathI, mAbApa bhAIbahena vagere sagAMne gALo de che ke mAre che te cAMDAla che. je pote karelAM pApakarma chupAvavAno prayatna kare che te cAMDAla che." buddhanA bhikSusaMdhamAM tamAma jAtinA mANasane praveza apAtA: upAli nAmano eka hajAma hatuM, te cha zAkyakumAra joDe buddha pAse upasaMpadA levA gayo hato. zAkayakumAroe kahyuM : "bhagavana, ame zAkya leka ghaNA abhimAnI chIe. tethI Apa amArA A upavA hajAmane pahelI upasaMpadA Apo. eTale ene namaskAra karavAnI ane enI sevA karavAnI pharaja paDavAthI amAruM zAkulAbhimAna zamI jaze." khujajuttArA nAmanI bahuzruta upAsikA dAsInI dIkarI hatI. sopAka nAmano bhikSu zvapAka kuLamAM janmyo hato, ane te bauddha bhikSa thayA pachI ahaspada sudhI caDe hate. sunIta namana bhikSano janma bhaMgIkuLamAM thayo hato. tenI AtmakathA zeragAthAnA bAramAM nipAtamAM ApelI che. te kahe che: * "nIca kuLamAM janmyo hato, ane garIba hato. mane khAvApIvAnI tANa paDatI. mAro dhaMdhe halake hato. huM bhaMgI hatI. loko mArAthI kaMTALatA, mAro tiraskAra karatA ne nindA karatA. te paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94: maligaza ane zA huM namrabhAve keTalAye lekene namana karatA. AvI sthitimAM bhikSusaMdha sAthe magadhanA zreSTha zaheramAM praveza karatA mahAvIra saMbuddhane meM joyA. meM kAvaDa nIce mUkI, ane namaskAra karavA mATe AgaLa dho. kevaLa mArA paranI vyAthI e puruSa UbhA rahyA. e gurune page lAgI, meM eka bAjue UbhA rahI, e sarvasattama pAse pravajyA mAgI. tyAre sarva leka para dayAbhAva rAkhanArA e kAruNika gurue mane bhikSu; Ama Ava, ema kahyuM. e ja mArI upasaMpadA thaI huM ekAkI sAvadhAnaMtAthI araNyamAM rahyo; ane jevI rIte mane e jine upadeza karyo hato tevI rIte kavie gurunA vacanane anusarI vartavA lAgyo. rAtrinA pahelA yAmamAM huM pUrvajanma yAda lAvavA samartha thayo. rAtrinA madhyama yAmamAM mane divya daSTa prApta thaI rAtrinA pazcima bhAgamAM meM tamArAzine (avidyAne) nAza karyo. tyAra pachI rAta pUrI thavA AvI ne sUryodayanI taiyArI thaI tyAre iMdra ane brahmA AvI, mane namaskAra karI, hAtha joDI UbhA rahyA. teo bolyA: "he dAna puruSa, tane namaskAra he. he puruSottama, tane namaskAra che. jenA Asava (pApa) kSINa thayA che te tuM, te mitra, dakSiNAI che." pachIthI devasathe mAre sAkAra karele e. gurue je, ane smita karI temaNe kahyuM: mANasa tapathI, brahmacaryathI, saMyamathI ane dasathI bahANa thAya che; A ja brAhmaNya. uttama che. 1. , - bauddha saMdhanA bhikSuomAM jAtibheda paLAte nahIM. buddhe kaheluM : 'bhikSuo, gaMgA, yamunA, aciravatI, sarajU (sarayU), mahI vagere mahAnadIo mahAsamudrane maLe te pachI. pitAnAM nAma choDIne mahAsamudra e eka ja nAma dhAraNa kare che. te pramANe kSatriya, brAhmaNa, vaizya ane zudra e. cAra varNa tathAgatanA saMdhamAM praveza karyA pachI agAunAM nAmagAtra choDI zAkyaputrIya zramaNa e eka ja nAmathI oLakhAya che." - varNavyavasthA ja kADhI nAkhavI evo buddhano upadeza nahote. emAM je peTe UMcanIcabhAva pisI gayela te ja kADhavA para buddha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddha dharma ane saMgha bhAra dIdhelobauddha bhikSuomAM jema jAtibheda nahoto, tema brAhmaNadharmI saMnyAsIomAM paNa nahato. azokanA amAtya yazanI kathA che, tenA eka glaeNkamAM kahyuM cheH "chokarA chokarInA lagnamAM jAtino vicAra karavo yogya che. dhArmika bAbatomAM jAtino vicAra karavAnI jarUra nathI. kema ke dhArmika kAmamAM guNa jevAnA hoya che; ane . guNa jAta para AdhAra rAkhatA nathI. dhammapadamAM brAhmaNavaga' che, temAM sAce brAhmaNa kane kahevAya te viSe aneka gAthAo ApI che. mAtra bAhya cine dhAraNa karavAthI brAhmaNa thato nathI, tema sthavira thato nathI. tene mATenA guNa hovA joIe. dAkhalA tarIke, emAMnI eka gAthAmAM kahyuM che: "je mANasa dhyAnI che, jenuM pApa dhovAI gayuM che, je sthira che, je karavAnAM badhAM kAma karI cUkyo che, jene Asa rahyA nathI, ane jeNe uttama artha prApta karyo che, tene huM brAhmaNa kahuM chuM.10 brAhmaNa Adi varNo kevaLa janmane ja AdhAre gaNAvA lAgyA, ne brAhmaNane tyAM ja tenAmAM yogya guNa na hoya toye te brAhmaNa ja gaNAya evI sthiti AvI - arthAta vaNe "jAti'nuM rUpa dhAraNa karyuM, tyAre jaina ane bauddha saMpradAyone evA jAtivAdanI sAme virodhane pikAra uThAvavAnI jarUra lAgI hoya e svAbhAvika che. vedadharmanI aMdara paNa e ja pikAra avAranavAra UThato, tenA purAvA vaidika graMthomAM paDelA che. "brahmabaMdhu' ane "kSatrabadhu" jevA zabdo e virodhanuM ja sUcana kare che. DaoN. rAjendralAla mitranA "nepALamAM saMskRta bauddha sAhitya' e nAmanA pustakamAM aspRzyatA ane varNa viSe eka caMDALa ane eka brAhmaNa vacce thayelA eka saMvAda Apela che. gaMgAkAMThe araNyamAM trizaMku nAmane eka caMDALa rahete hate. te dasa hajAra caMDALane AgevAna hato. pUrvajanmamAM teNe veda, itihAsa, smRti ane bIjAM zAstronuM adhyayana karyuM hatuM, te tene A janme paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madivasa ane zA yAda hatuM. tene zArdulakarNa nAmano dIkaro hato. tene pitAe pAchalA bhavanI jeTalI vidyA yAda hatI te badhI zIkhavI. eTale chokaro sarva vidyAmAM pAraMgata thayo. puSkarasarI nAmanI eka brAhmaNanI ekanI eka dIkarI sarva vidyAkalAsaMpanna hatI. te pitAnA dIkarA mATe sarva rIte yogya che, e vicAra trizaMkune Avyo. bIje divase savAre te moTA parivArane laI pelA brAhmaNane tyAM gayA. brAhmaNe enuM sArI rIte svAgata karyuM. paNa jyAre eNe pitAnI kanyAnuM mAthuM karyuM, tyAre brAhmaNe ene Thapako Apyo ne kahyuM: "caMDALa thaIne brAhmaNanI kanyAnuM mANuM karatAM zarama nathI AvatI?' A pachI varNabheda viSe brAhmaNa ane caMDALa vacce lAMbo saMvAda cAlyo. - trizaMkue kahyuM: "rAkha ane senA vacceno bheda ApaNe joI zakIe chIe. paNa brAhmaNa ane anya varNanA mANasa vacce te e bheda dekhAtuM nathI. araNInAM lAkaDAM ghasavAthI jema agni utpanna thAya che, tevI rIte te kaMI brAhmaNane janma thato nathI. brAhmaNane janma AkAzamAMthI nathI thata, vAyumAMthI nathI thato te pRthvI bhedIne paNa nIkaLato nathI. jema caMDALano tema brAhmaNano janma paNa mAtAnA udaramAMthI ja thAya che. brAhmaNanuM mRtyu thAya che tyAre bIjA varNanA mRtyunI peThe ethI paNa azauca thayuM gaNAya che; emAM jarAsarakho pharaka paDato nathI. - brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra e te khAlI nAme che; emAM kharekhara bheda kazo nathI. manuSyamAtrane paga che, sAthaLa che, nakha che, mAMsa che, paDakhAM che, pITha che. sahune eka prakAranA avayavo che. kaImAM kaI prakArane kaze bheda nathI. eTale e cAra bhinna jAti heI zake nahIM. jema bALake raste ramatAM hAthamAM dhULa le, ane tenA judA judA bhAga pADI eka bhAgane pANI kahe, bIjAne dUdha kahe, trIjAne dahIM, cothAne mAMsa, ane pAMcamAne thI kahe, paNa tethI kaMI dhULanuM pANI, dUdha ke ghI banI jatuM nathI; te ja rIte Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auddha dhama ane sudha brAhmaNa vagere te kevaLa nAmamAtra che, ane cAra bhinna jAti nathI. " - pazuemAM gAya, gheADA vageremAM AkRtinA cokhkhA bheda che; eTale gAya, gheADA vagere judI judI jAti che. e ja rIte kerI, drAkSa, khajUra vagere judI judI jAtanAM phaLa che. pazu zrAhmaNu, kSatriya vagerenI zarIraracanAmAM te kaze! bheda nathI. eTale e bhinna bhinna jAtio DAI zake nahIM. brAhmaNumAMthI brAhmaNu ane vaismamAMthI vaizya janme che e zrutinA siddhAntamAM ne kaI satya hota, tA brAhmaNu, vaizya vagerenA zarIra para jAtibhedanAM kaMIka cihna hota. vaLI cAre vanA mANasA puNyakamathI sva prApta karI zake che. amuka naNunA mANasa svage jaI ja na zake evA karo| pratibandha nathI. eTale vanA bheda sAcA nathI, mithyA che. ' bIja vAve che ate pAka vivAha na karatAM araNyamAM dhyAnamAM divase gALe che, gAmaDAMmAM jaIne * manuSyeAmAM je khetara kheDe che, utAre che te kSatriya kahevAya che. jee jAya che, paNa bAMdhe che, ane tyAM teo brAhmaNa kahevAya che. brAhmaNAmAM je *mantro zIkhave che, te abyApaka kahevAya che. je mANaseA nonAmAM vicAra karIne nAnAM nAnAM kAma karI AjIvakA meLave che te zudra kahevAya che. jeo ratha ane hAthI hAMkavAnuM kAma kare che teo mAtaMga kahevAya che. je khetI kare che je kheDUta kahevAya vepAra kare che te vANiyA kahevAya che. jeo dharabAranA tyAga karIne sanyAsa le che te pravrujita kahevAya che. jee sadAcArathI prajAnuM raMjana kare che teo rAjA kahevAya che. AmAMthI ekenI sarIraracanA churI nathI. sahunAM zarIra sarakhAM ghaDAyelAM che. eTale e bhinna bhinna jAtinA na ja hAI zake.' AvA ja vicAra| vedhama mAM paNa pragaTa thayelA che. vajrasUcika nAmanA upaniSadamAM ' brAhmaNa krANu?" e viSenI carcA ApelI che. tyAM kahyuM che: - brAhmaNu, kSatriya, vaizya ane zUdra e ara vo che. e cAramAM brAhmaga mukhya che ema vedamAM karyuM che, te 8 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madirapraveza ane zA vedavacanane anusarIne smRtioe paNa kahyuM che. tyAre prazna e thAya che ke brAhmaNa kezu? chava brAhmaNa che? deha brAhmaNa che? jAti brAhmaNa che jJAna, karma, dAnadharma emAMthI brAhmaNa koNa che? * emAM pahele jIva laIe. zuM jIva brAhmaNa che? che. kema ke deha te ghaNA thaI gayA ne ghaNuM thaze, paNa dehane dhAraNa karanAra chava te eka ja che. eka ja chava karmavazAta aneka deha dhAraNa kare che. ane e badhAM zarIramAM jIva to ene e ja rahe che. eTale jIva e brAhmaNa nathI. "tyAre zuM deha brAhmaNa che?* * * "nA. kema ke manuSyamAtranA deha paMcamahAbhUtanA banelA che. sahunA dehanAM to eka ja hAI badhA deha ekarUpa che. sarva dehane jarA maraNa vagere dharmo sarakhA ja lAgu paDe che. vaLI brAhmaNano raMga dhULe hAya, kSatriyane rAto hoya, vaizyane pILo hoya, zako kALe heya, e to kaMI kudaratI niyama nathI. deha je brAhmaNa hata, te pitA vagere sagAMsaMbaMdhInA mRta deha bALavAthI putra vagerene brahmahatyAnuM pApa lAgata. eTale deha brAhmaNa nathI. te zuM jAti brAhmaNa che? nA. manuSyatara prANIonI aneka bhinna bhinna jAtiomAM ghaNuM maharSio thaI gayA che. guSyazRMga haraNane peTe, kauzika kuzamAMthI, jAMbUka ziyALane peTe, vAlmIki kIDInA rAphaDAmAMthI, vyAsa mAchInI kanyAne peTa, gautama sasalAnI pIThamAMthI, vasiSTha apsarA urvazIne peTe, ane agamya kaLazamAMthI, janmyA hatA ema kahevAya che. teo brAhmaNa jAtinA nahAtA, chatAM jJAna prApta karIne raSipada pAmyA. eTale jAti brAhmaNa che ema na kahevAya. te zuM jJAna brAhmaNa che? nA. kema ke kSatriya vageremAM paNa paramArthadaza jJAnIo paNa thaI gayA che. eTale jJAna e brAhmaNa nathI. . "to zuM karma brAhmaNa che? . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auddha dharma ane saMdha nA. kema ke prArabdha, saMcita, AgAmI karma sahu prANuone lAgelAM che. e karmathI prerAIne sajajano jagatamAM AcaraNa kare che. tethI karma e brAhmaNanuM lakSaNa nathI. te zuM dAnI mANasa brAhmaNa che? nA. suvarNa vagerenuM dAna karanAra kSatriya paNa ghaNuM thaI gayA che. tethI dAnI mANasa e brAhmaNanuM lakSaNa nathI. tyAre brAhmaNa kone kahI zakAya? je mANase AtmAne hatheLImAM AmaLAnI peThe sAkSAta je che te brAhmaNa che. AtmA atriIya che. ene jAti, guNa ke kriyA. nathI. e cha Urmi, cha bhAva ityAdi sarva deSothI rahita che. e satya jJAna Ananda ananta svarUpa che.. e pate nirvikalpa hoI kALanA anekAneka ka ene AdhAre cAle che. e bhUtamAtrano aMtaryAmI che. e AkAzanI jema vizvane aMdara ne bahAra vyApI vaLelo che. akhaMDa Ananda-e ene svabhAva che. e aprameya che. kevaLa anubhavathI ja enuM jJAna ne ene sAkSAtkAra thaI zake che. evA AtmAne sAkSAtkAra karIne je manuSya kAma rAga Adi dezane dUra karyA che; zama dama Adi prApta karyo che; matsara, tRSNa, caNA, meha vagerene nivAryA che; daMbha, ahaMkAra vagerene jenA cittane sparza sarakho thato nathI, - evo je manuSya hoya te ja brAhmaNa che. zruti, smRti, purANa ane itihAsa sahune A ja abhiprAya che. bIjI rIte brAhmaNatva prApta thatuM ja nathI.* * Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 ativeza ane zAkota TippaNI 1. suttanipAta : vAse sutta. 2. majhimanikAya : asalAyanasutta. 3. majhimanikAya : esukArisutta. 4. majhimanikAya : madhurasutta, 5. suttanipAta : vasalasutta. 6. dharmAMnanda kAMsI - bauddha sadhanA paricaya che. 7. a'guttaranikAya : arRnipAta. upalAM avataraNAnA anuvAdo kAma bIMchanA gujarAtI tathA marAThI mathAmAMthI lIdhA che. 8. rAdhAkRSNana : '4. phi.' va. 1, pR. 437-9. 8. AvAhakAle'tha vivAhakAle jAteH parIkSA na tu dharmakAle / dharmakriyAyA hi guNA nimittA guNAzca jAtiM na vicArayanti // divyAvadAna 10. zAyi virajamAsInaM katakiccaM anAsavaM / uttamatyamanupattaM tamahaM bUmi brAhmaNaM || dhammapada 186. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyakartAne phALo aspRzya keNu enuM pramANa manusmRtimAM nathI maLatuM. athavA sarakAranA vastIpatraka manusmRti che. tame to nizcaya karyo che ke aspRzya te jIvatavagata aspRzya rahevAnA, emAM phera na ja thAya. paNuM vastIpatrako kahe che ja phera thAya. dara dasa varase jyAre vastIpatraka thAya che tyAre keTalAye loke. aspRzya maTe che ne bIjA keTalAye aspRzya thAya che. A Adhunika aspRzyatA!"- gAMdhIjI (harijanabaMdhu, 8-34) aspRzya keNa gaNAya enI vyAkhyA pUchavAmAM Ave che, tyAre javAba maLe che ke "e to sarakAranAM vastIpatrakomAM ApeluM che. temAM jemanAM nAma ApyAM hoya te aspRzya.' A javAba te javAba ja nathI, e sarakArI vastIpatraka saheja paNa jhINavaTathI tapAsanAra joI zake ema che. 1935nA jAnyuArImAM baMgALanI sarakAre baMgALanA "pariziSTa vargo'nI eka yAdI bahAra pADI hatI. pahelAM A vargone sarakAra dalita vargo' (DipresDa kalAsIsa) e nAmathI oLakhatI hatI. e nAma paNa sarakAre ja pADeluM hatuM. paNa e varganA lokone te aLakhAmaNuM lAgatuM hatuM, eTale sarakAre e pheravIne "pariziSTa vargo" (zeDayulDa klAsIsa) e navuM nAma pADayuM. 1933mAM baMgALa sarakAre A vargonI yAdI prasiddha karelI, temAM 87 jAtenAM nAma prasiddha thayelAM, ne sarakAra eTalI badhI jAtane dalita gaNe che e sAme baMgALanAM chApAMoe te ja vakhate zera macAvI mUkelo. te parathI sarakAre eka navI yAdI bahAra paDI. A navI yAdImAM 78. jAta hatI. 87nI 8 jAte kema thaI gaI, enI tapAsa karavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 mariveza ane zA meM te vakhate 1971no baMgALane vastIpatrakano riporTa ughADo hatA, ne temAMthI je hakIkata maLI te e vakhate prasiddha karI hatI. te ahIM paNa ApavA jevI che. - 1933nA jAnyuArImAM sarakAre je yAdI prasiddha karI tenI sAme virodha thayo. eTale sarakAre karI tapAsa karI, lekonI arajIo sAMbhaLI, kaNa emAMthI nIkaLI javA mAge che ne ke emAM dAkhala thavA mAge che tenI amaladAro pAse bhALa kaDhAvI, ane navI yAdI banAvI. jUnI yAdImAMthI nIcenI 14 jAne bAtala karavAmAM AvI : . asura, dAlu, biraDera, damAI kAlutelI, kalavara, kapALa, kIcaka, kurAIara, nAthA, nAgara (!), puMDarI, rAju, zAgirdapezA. ane nIcenI pAMca jAte umeravAmAM AvI? kAzyA, parA, juniyA, rAjabaMsI, sUtradhAra A badhI jAte kaMI aspRzya nathI. emAMnI keTalIkane te koIe kyAreya aspRzya gaNuM nathI. paNa sarakAre ja kahyuM che ke A yAdI ekalA aspRzyanI nathI; "je je jAtio sAmAjika ane rAjakIya bAbatomAM pachAta che, ane jemane rAjakAjamAM khAsa pratinidhitva ApavAnI jarUra lAge che, temane A yAdImAM mUkI che." ane chatAM ApaNane AMkha mIMcIne javAba devAmAM Ave che ke aspRzya keNu e jovuM che te vastIpatrakamAM juo!" baMgALa 1931no vastIpatrakane riporTa je aMgreja amaladAre lakhyuM che teNe dalita varga nI yAdImAM kone mUkI zakAya enI vyAkhyA TharAvavA ghaNe prayatana karIne, enI vyAkhyA thaI zake evI che ja nahIM ema kahI e prayatna choDI dIdho che. eTaluM jANyA pachI evI yAdI ApavAnuM ja choDI devuM joItuM hatuM paNa sarakArane to hiMdustAnamAM dalita lekenI saMkhyA keTalI vizALa che e ja jANe batAvavuM hatuM. eTale pelA amaladAre manasvIpaNe game te ja tene e yAdImAM goThavI dIdhI ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - rAjyakartAnA phALA 303 ane A dikSatAnI saMkhyA sarakAre dhIme dhIme kevI rIte vadhArI che te joi e. 1911nA vastIpatrakamAM dalitanI ke aspRzyanI nAkhI gaNatarI karavAmAM ja naDDAtI AvI. enI pahelavaDelI tapAsa baMgALanI sarakAre 1916mAM pharI, ane 23 jAtane 'diti vaga'mAM mUkI. kalakattA yunivarsiCTIe paNa e ratA AMkaDA calAvye|. 1921nA vastIpatrakamAM e saMkhyA vadhArIne 40nI karavAmAM AvI. 1931nA vastIpatrakamAM e saMkhyA vadhIne 88nI thaI. 1921mAM je dRkSita gaNAyA hatA temAMnA keTalAkane kADhI nAMkhavAmAM AvyA. vastIgaNatarI karanAra amadAre keTalIka jAte jemane paDelAM spRzya gaNelI temane have aspRsya gaNAvI, ane keTalIka aspRsya gaNuAtIne spRsyanI hAramAM mUkI dIdhI! eTale aspRzyatAne sararjanahAra te saMhAraka Izvara nathI, pazu vastIpatrakane ripeATa ghaDanAra amaladAra che, ema siddha nathI thatuM? baMgALanI kula vastI, 1931nI gaNatarI pramANe, 5 kaDa 10 lAkhanI hatI. temAM 2 karoDa 22 lAkha hiMdu hatAM. 1931nI gaNatarI pramANe emAM 84 lAkha dalita" hatA; eTale ke kula vastInA 16-4 TakA, ane hiMdu vastInA 378 TakA, 'dalita ' che. 1921mAM je jAtA 'dakSita' gaNAtI ne jene 1931mAM bAda karavAmAM AvI te paNa gaNIe, te 'dalitA'nI saMkhyA 1 kareka pa lAkhanI, eTale ke kula vastInA 2006 TakA, ane hiMduenA 475 TakA, thAya. A 'dakSite'nI te aspRsyAnI sakhyAmAM vastIpatraka banAvanArAoe manamAnyA pheraphAra karyAM che. emAM kazuM ceAkasa dhAraNa tee peAte ja batAvI zakayA nathI. gALa sarakAranI, 1935nI, navI yAdImAM je nAme che temAMnAM paMdara nIce namUnA tarIke ApyAM cheH agariyA, bhAgaDI, dhenuAra, dAsava, dhAsI, hAjaMga, hArI, jhAleAmAlA, kAvarA, kAca, mallA, muMdA, pAna, sunarI, turI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahiramala ane zAse A nAmAMthI eka paNa I smRtimAMthI banAvI zakAze? ke smRtiomAM jemanAM nAma ApyAM che temAMnA koInA A vAra che evo purAvo ApI zakAze ? ( 1931 nA vastIpatrakamAM keTalIka jagAe "bAhya jAtio" (eTIriyara kArsa) e zabda paNa vAparele maLe che. A jAtionA AMkaDA prAMtika sarakAre kAyA te judA matAdhikAra (cAIjha) nakkI karavA mATe nimAyelI sarakArI samitie kADhyA te judA; ane vastIpatraka banAvanArAe kADhayA te vaLI judA ! bAhya jAti" kone kahevI e viSe dareke pitAne managamatuM dhoraNa caNyuM. yukta prAMtanI sarakAre keTalIka jAtione A vargamAMthI bAtala rAkhI hatI; temane vastIpatrakavALAe A vargamAM umerI;" ane bAhya" kone gaNAya te mATe A dhAraNa karAvyuM. (1) jAhera aA ne sagavaDanA vAparamAM aDacaNa, (2) maMdirapraveza AdinI baMdhI, (3) hajAma, daracha ke dhobI jenuM kAma karavA nA pADe te, (4) jenA hAthanuM pANuM na pIe te, (5) sparzathI AbhaDacheTa. paNa AvI badhI jAtio mATe sarakAre TharAvelo zabda te te "dalita jAti' hatuM. ene maLato zabda hiMdanI kaI bhASAmAM to nahote. baMgALanuM vastIpatraka taiyAra karanAra aMgreja amaladAre upara - karAvelA dhoraNanI TIkA karatAM A matalabanA zabdo kahyA ke A sAmAjika pratibandha che tene joDe sarakArane zI levAdevA, ne temanI saMkhyA vastIpatrakamAM judI batAvavAthI zuM lAbha? sarakAra potAnA kAmakAjamAM e pratibaMdhane mAnya rAkhatI nathI; ane na rAkhe eTale enuM kAma pUruM thAya che. paNa atyAre A jAtione dhArAsabhAomAM judI beThako ApavAno savAla Ubho thaye che, eTale A vagIkaraNa karavuM paDayuM che.' prAntamAM vastIpatraka teyAra karanAra amaladAronI samitie TharAva karyo ke "dalita 'mAM ekalA aspRsyone ja levA. paNa baMgALanuM vastIpatraka karanAra amaladArane lAgyuM ke je jAtio keLavaNImAM ne Arthika sthitimAM pachAta heya temane paNa A vargamAM levI; eTale teNe aspRzya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyakartAne phaLa 30 uparAMta bIjAone paNa emAM sAmela karyA; ane "dalitonI saMkhyA agAunA karatAM kevI vadhI te ApaNe upara joI gayA. bihAra ane erissA prAntanuM 1931nuM vastIpatraka taiyAra karanAra aMgreja amaladAre lakhyuM: aspRzya zabdanI tAtvika vyAkhyA ApavI sahelI che. paNa jyAre vigate tapAsavA besIe chIe tyAre e TharAvavuM muzkela paDe che ke kaI jAtione aspRzya gaNAya ne kone na gaNAya. A prAMtanI sthiti dakSiNa bhArata karatAM bahu judI che. ahIM e jAtio bhale nAmanI aspRzya gaNAtI hoya, ne TAchavAyA koka mANasa temane aDatA na hoya, paNa e jAtio sAme khAsa kaI sAmAjika pratibaMdha nathI. e eka dAkhala telI che. telI, surI ne kalavAra loko paiseTake kheDUto karatAM vadhAre sukhI che, ne temane dalita na kahI zakAya. kyAMka emane maMdiramAM nahIM pesavA detA hoya; paNa eTalA ja kAraNasara temane dalita na gaNI zakAya. bIjI bAju amAre kharekharA dalita che. paNa emanI bAbatamAM paNa paristhiti jille jile ne gAmaDe gAmaDe judI judI che. keTalIye jagAe temane ke pANI bharatAM koI rokatuM nathI. A vargamAM jemane mukAze temane zikSaNa vagerenI vadhAre sagavaDe apAze evuM je jAhera thAya, te ghaNI jAtio je jarAye aspRzya nathI ke jemane atyAre A yAdImAM mUkI nathI te paNa e yAdImAM sAmela thavA mATe bumATe karI mUke." . A prAMtamAM paNa "dalitonI saMkhyA manasvIpaNe kevI ghaTADavAmAM AvI tenA AMkaDA coMkAve evA che. 1911nA vastI-- patrakamAM "dalita vargo mAM gaNelI jAto 37 hatI, ne temanI kula saMkhyA 1 karoDa 35 lAkhanI hatI; jyAre 1931nA vastIpatrakamAM e jAti 31 thaI, ne temanI kula saMkhyA 65 lAkha thaI. jUnI 37 jAtemAMthI mAtra 14 ja 1931mAM kAyama rahI; bAkInI 23ne kADhI nAkhavAmAM AvI, ne navI 17 jAto umeravAmAM AvI ! tyAre zuM vIsa varasanA gALAmAM 23 jAto aspRzya maTI gaI ne navI 17 jAte aspRzya thaI? bIjA prAMtanA vastIpatraka amaladAree "dalita varga' zabda vAparyo hato, paNa AsAmanA amaladAre "bAhya jAti" zabda yojI te zabda vAparyo. bAhya jAti koNa? AsAmamAM evI kaDaka aspRzyatA maM-20 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atirapradeza ane zA maLe nahI, jethI e varganA lene judA oLakhI zakAya. eTale A sAheba. nakkI karyuM ke jenuM pANI na cAle" te (eTale ke jala-acala) jAta te "bAhya". A vyAkhyA paNa adhUrI nIvaDI; kema ke zAha karIne eka bahu ja dhanika ne pratiSThita jAti gaNAya "jala-acala'; paNa leke ene bahu ja mAna Ape, ne e jAtine leke paisA ApIne "UMca varaNa"nI kanyAo paNa laI Ave! eTale ke "bAhya' zabdanI kaI cekasa vyAkhyA ja na bAMdhI zakAya! je vyAkhyA bAMdhe temAM meTA apavAda karavA paDe. chatAM e leke A vargIkaraNa karavA pAchaLa maMDayA rahyA. AsAmamAM , sUta ane nAtha be jAtione "bAhya jAtimAM mUkavAno vicAra te amaladAna hatuM, paNa tenI sAme e jAtioe pote ja sakhata virodha darzAvyuM, eTale e vAta paDatI mUkavAmAM AvI. paNa keba ane baniyAne te temaNe "bAhya jAtimAM mUkyA ja. keTalAka zikSita hiMduoe A amaladArane kahyuM ke AsAmamAM kaI jAta sAme e kaDaka pratibaMdha nathI; thoDAka thoDAka bheda hoya te te brAhmaNa ane kSatriya, tathA brAhmaNa ane vaizya vacce paNa che tethI A garIba jAtene "pachAta" bhale kaho, paNa temane "bAhya" na kahevAya. paNa amaladAre kahyuM ke e jAtione "halakI" te gaNavAmAM Ave ja che ne! paNa AmAM "bAhya" kene gaNavA te nakkI karatAM Dagale Dagale muzkelI naDe. A jAta pratyenuM itara hiMduonuM vartana juduM juduM. tyAMnI kaoNlejamAM itara hiMdu chekarAo sAmAnya rIte A jAtavALAne jamavA judA besADe - te paNa mAbApanA DarathI - paNa mijabAnI ke utsavane dahADe te pitAnI joDe ja besADe, ne te dahADe badhuM seLabheLa! AvI aspRzyatA- je jude jude ThekANe ne judI judI jAti para ochIvattI kaDakAIvALI heya, ne jemAM vakhatovakhata pheraphAro thAya, tene IzvaranI sarajelI ne avicaLa zI rIte kahI zakAya? yukta prAMtanA vastIpatraka amaladAra mi. Tanare lakhyuM ke "aspRzya ane dalita vargo eka ja che ema je ghaNu lekenuM mAnavuM che te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajyakartAne phALe khoTuM che. ghaNe aspRzyo evA che je dalita nathI; ane ghaNA dalito evA che je aspRzya nathI. vaLI bIjI muzkelI e che ke aspRzyatA judI judI jagAe judA judA pramANamAM ne judI judI jAti paratve che. brAhaNe karatAM kSatriye ne viye, tathA kSatriya ne vai karatAM zo, echI AbhaDacheTa rAkhe che, brAhmaNe badhA ekasarakhI pALatA nathI. eTale A amaladAre be varga pADyA (1) aspRzya ne dalita; (2) spRzya paNa dalita. A baMnene temaNe "dalita' vargamAM mUkayA. eTale ke yukta prAMtanA "dalita vargonI je yAdI vastIpatrakamAM apAI, temAM spRzya garIba paNa sAmela hatA. chatAM aspRzya' koNa te nakkI karavAne AdhAra ekamAtra vastIpatraka upara rAkhavAmAM Ave che ! "dalita' kone gaNAya e TharAvavAnI muzkelI paMjAbamAM paNa eTalI ja naDelI. je jAtane dakSiNa bhAratamAM maMdira pravezanI chUTa nahetI temane paMjAbamAM te chUTa hatI. kUvAtaLAvanA vAparamAM ekasarakhuM dhAraNa nahIM. amuka jAtione eka jagAe jAhera jaLAzayamAMthI pANuM na bharavA de; paNa jayAM pANInI taMgI hoya tyAM e ja jAtiene jarA cheTethI paNa jaLAzayamAMthI pANu levA de. vaLI A jAtamAMthI je AryasamAjI thayA hoya temaNe te pitAnI jAta Aya' lakhAvI hoya, eTale te "dalita "mAM gaNAya nahIM. uparathI hukama chUTelA ke je dalita vargo "saMkhyAnI daSTie mahattvanA na hoya, temane paDatA mUkavA. eTale 24 jAti, je 1921nA vastIpatrakamAM dalita'nI yAdImAM mukAI hatI, temane 1931mAM kADhI nAkhavAmAM AvI. eTale ke te "aspRzya" maTI gaI! vaLI 1921nA vastIpatrakamAM "nIca varaNanI nAtonI saMkhyA 9,01,251 hatI; te 1931nI vastIpatrakamAM 2,99,954 thaI - eTale ke 66.7 TakAno ghaTADa! lAlabegI nAmanI jAtanI saMkhyA 1921mAM 4,37,295 hatI; te 1931nA vastIpatrakamAM 58,897 thaI eTale ke 86.5 TakAno ghaTADe ! ATalI moTI saMkhyA kyAM geba thaI gaI? e prAMtanA vastIpatraka amaladAre eka vAkya lakheluM te bhAre cetavaNarUpa che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 309 Dipraveza ane zAstro teNe lakheluM : 'jo nIcalA tharanA madhyama kheDUtava te tathA dhaMdhAdArI jAtA ne aspRsyAne hiMdu dharmAMnI aMdara rahevAne samajAvavAmAM nahI Ave, te haju vadhAre leAkeA e dhamAMthI nIkaLI javAne kAraNe hiMdueTanI saMkhyAmAM haju paNa moTA ghaTADA thaze.' vaLI 1931mAM paMjAbamAM ghaNA vALadee pAtAnI jAta brAhmaNa, sutArAe dhImAna kSatriya tathA meAgala, ane darajIee TAMka kSatriya lakhAvI; tene lIdhe paNa dalitonI saMkhyAmAM pheraphAra thayeA. te uparAMta jAtapAta teADaka maMDaLanA pracArane lIdhe pazu keTalAka sukhI 'dalita' leAkAe nAtajAta lakhAvavAnI nA pADI. tethI paNa dalita'nI saMkhyA ghaTI. vastIpatrakamAM nAtajAtanAM khAnAM bharavAmAM vuM aMdhera cAle che, enuM paNa varNana A prAMtanA vastIpatraka amaladAre ApeluM che, ' ' " A tA dhaNI thADI hakIkatA namUnArUpe ApI che, jemane vadhAre rasa ane jijJAsA hAya tee! vastIpatrakanA e mULa riperTo joI zake che. A mAmatanI ATalI badhI muzkelIe jANyA pachI e vargIkaraNa karavAnuM paDatuM mukAvuM joItuM hatuM. paNa paradezI rAjyakartAone te * aspRsyA 'maiM judAM matadAramaMDaLa ApI temane kAyamanA hiMdu samAjathI judA pADavA hatA; tethI temaNe e vargIkaraNa kAyama rakhAvyuM, eTaluM ja nahIM paNa e vargonI saMkhyAmAM cena Dena prakAreNu vadhArA karAvyA! ane aspRsthatAne Teke| ApanAra ApaNA bhAI ee ' aspRzya ' kANu e jANavA mATe A ja vastIpatrakAne pramANabhUta gaNyAM! vastIpatrakamAM karelA nAtajAtanA A rItanA vargIkaraNathI ApaNA samAjane kaI echuM nukasAna nathI thavA pAmyuM. judI judI jAtA vaccenAM vaimanasya vadhAravAmAM e vargIkaraNe sArI peThe bhAga bhajavyeA che. aMgrejI amala pUrA thayeA. eNe karelA aneka prakAranA nukasAnanI TIkA lakhavAmAM have sAra nathI. paNa enA uparathI ApaNe pA te zIkhavA ja joIe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyakatAne phALe TipaNe 2. tasmAt cANDAlatvenAbhimatAnAmaspRzyatvasiddhaye. smRtivacanAnA pramANatayopanyAsamAtreNa neSTArthasiddhiH / idAnIMtanAzcANDAlatvenAmimatA jAtivizeSAH purAtanacANDAlasadRzA eva santi aspRzyatvabIjaM ca teSu pUrvavadeveti yAvanna sAdhyate, tAvanna teSAmaspRzyatvasiddhiH / * * * yathA vayamidAnIMtanA drAviDA manuvacanaprAmANyAdapi vRSalA na bhavAmaH purAtana-. drAviDebhyo bhinnatvAta, tathaivedAnIMtanAzcANDAlA api manuprokA antyajA ata eva aspRzyA na bhavantIti siddham / -A. bA. dhruva: "ApaNe dharma', pR. 467, 470. mAre eTaluM umeravAnI jarUra bhAgye ja hoya ke manusmRtimAM ApeluM varNana jemane lAgu paDe evA cAMDAlo atyAre karavA dezamAM kyAMya nathI." - paramezvara Ayara: trAvaNakora maMdirapraveza samitine riperTa (1934), 5. 316. ' 2. jemane aspRzya ane halakA gaNavAmAM Ave che temanuM paNa grAmajIvanamAM kevuM sthAna hatuM te nIcenA utAromAM batAvyuM che: "mahArASTramAMthI ApaNane grAmapaMcAyatenA je cukAdA noMdhAyelA maLI Ave che temAM lagabhaga badhA grAmasevakonI sahIo che; ane temAM aspRzya gaNAtA mahAra ane mAMga paNa sAmela che. aDhAramA saikAnI adhavacamAM, maMdira bhraSTa thayAnA eka prasaMga viSe vicAra karavA maLelI gAmaDAnI sabhAmAM parAyAthI mAMDI brAhmaNa sudhInI sarva jAtinA mANasoe bhAga lIdhela che, evI noMdha AnaMdaraga piLenI rojanIzImAM che. grAmapaMcAyatanI eka sabhA, jemAM zrAlaNa ne zudro baMnee bhAga lIdhelo, tenuM varNana De. meyAe ApyuM che. .. * brAhmaNanA aMdaraaMdaranA jhaghaDAne nikAla karavA ke temanA gRhasaMsArane lagatI bAbatomAM sattAvAra salAha ApavA maLelI AkhI grAmaprajAnI sabhAonAM varNana pUnAnA pezavAo ne satArAnA rAjAonI rojanIzImAM che. . . . brAhmaNa pitarAIo vaccenI vArasAhakanI eka takarAra pheMsalA mATe AkhA gAmaDA AgaLa rajU karavAmAM AvI hatI. pheMsalo ApanAra sasAmAM marAThA, dhanagara, gurava, sutAra, luhAra, kuMbhAra, koLI, vALaMda, cAMbhAra, mahAra ane mAMga paNuM sAmela hatA. . . yukta prAMtanA keTalAka bhAgamAM vALaMda ghaNuvAra varakanyAnI sagAI karI Ape che ke lagna vakhate hAjara hoya che. kAzImAM smazAnaghATa para DAma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahipraveza ane zA (harijana) nuM sthAna mahatvanuM che. thoDAMka varasa para e kemane mukhI, dhanika mANasanA agnidAha vakhate, gherathI potAnI pAlakhImAM besIne smazAne jato. citA khaDakavA mATe pahelAM pAMca lAkaDAM Dema (aspRzya gaNAte harijana) Ape; te ja citAmAM sauthI nIcenAM lADAM goThave, ane zabane agnisaMskAra karanAranA hAthamAM baLatA ghAsane pULe paNa te ja Ape. . . . varADamAM helikotsava vakhate mahAra (heDa ke camAra)nI hoLI sauthI pahelI pragaTAvavAmAM Ave che, ane temAMthI devatA laIne kuNabInI hoLI saLagAvAya che. keTalAka telI, luhAra, kuNabI, ne bIjI nAtavALA pitAne tyAM lagnanI tithi mahAra pAse nakkI karAve che. . . . vALaMda lagnamAM brAhANunA madadanIzanuM kAma kare che, ane nIcalI jAtemAM to lagnanA purehitanuM kAma paNa te kare che. jagannAthanA prasiddha maMdiramAM pUjArI jAtane vALaMda cheane teNe devanA nevedha mATe rAMdhelI rasAI sAva karmaTha brAhmaNa sivAyanA sahu khAya che. tAmilanADanA keTalAka velALa (kheDUta) ne tyAM vALaMda lagnamAM purohitanuM saNuM kAma kare che. . . . keTalAMka prasiddhamAM prasiddha ne karmaTha maMdiranAM dvAra varasamAM amuka divase e parAyA (tAmila harijana) mATe khullAM mukAya che. zivamaMdirAnA keTalAka utsa vakhate A parAyA (harijana) rathayAtrAmAM devInI mUrtinI joDAjoDa bese che, athavA te devInA vaLAmAM maMgaLasUtra bAMdhavAnuM kAma kare che. jamInanI hada viSe takarAra thAya tyAre, tAmilanADamAM parAyA ne bIjo tene maLatI jAtane harijana hAthamAM pANInuM vAsaNa laI temAMthI pANInI dhAra karatA karato cAle che (eNe karelI dhAra parathI te jamInanI hada nakkI thAya che) ane te vakhate potAnA dIkarAne khabhe besADe che athavA mAthe mATInuM Dhe mUke che. - chuH "kAsTa eNDa reIsa ina inDiyA(1932), pR. 24-6. 3. ejana, pR. 157- 9. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 hiMdu samAjanI pratijJA I. sa. 1932mAM briTiza sarakAre bhAvi rAjyabaMdhAraNamAM harijanane itara hiMduthI nokhAM matadAramaMDaLo ApavAnuM jAhera kareluM, tenI sAme virodharUpe - te rada na thAya tyAM sudhIne mATe -gAMdhIjIe yaravaDA jelamAM upavAsa Adarelo. tene pariNAme harijana ane harijanetara AgevAne vacce pUnA karAra (jene gAMdhIjI " yaravaDAno karAra' kahe che) thayA. te karAra thayA pachI tarata, tA. 25mI sapTebare, muMbaImAM mAlavIyajI mahArAjanAM adhyakSapade maLelI, hiMdu pratinidhionI sabhAo, nIceno TharAva ekamate pasAra karyo A pariSada TharAva kare che ke hiMdu samAjamAM have pachI koIne paNa tenA janmane kAraNe aspRzya gaNavAmAM nahIM Ave ane jemane atyAra sudhI aspRzya gaNavAmAM AvyA che temane jAhera kUvA, jAhera nizALe, jAhera rastA, ane bIjI badhI jAhera saMsthAone vApara karavAne bIjA hiMduo jeTalo ja haka raheze. A hakane pahelI take kAyadAnI maMjUrI ApavAmAM Avaze; ane je svazaja maLatA sudhI evI mamarI nahIM maLI heya, te svarAja pArlAmeMTanA sauthI pahelA kAyadAmAMno eka A haze." vaLI ema paNa TharAvavAmAM Ave che ke atyAre aspRzya gaNAtA vargo para je sAmAjika pratibadhe rUDhie mUkelA che te badhA tema ja manirapraveza viSene pratibandha, vAjabI ane zAntimaya evAM tamAma sAdhano vAparIne, dUra karAvavAne tamAma hiMdu AgevAnone dhama raheze." A arasAmAM muMbaImAM tema ja bIje keTalAMka mandirA temanA TrasTIoe harijane mATe khullAM jAhera karyA hatAM. te varase, eTale ke 1932mAM ja, zrImaMta gAyakavADa sarakAranA hukamathI, vaDodarA rAjyanAM badhAM ja sarakArI devAlayo darzana ane pUjA arthe harijana mATe khullAM mUkavAmAM AvyAM. vaDodarA zaheramAM mAMDavI pAse jANItuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 mariveza ane zAse, vilamandira che. te sarakArI mAlikInuM hoI harijane mATe khulluM che. hakIkatamAM harijane tyAM jAya che paNa kharA. tenI sAthe harijanetara janatA - puruSa, strIo, bALake - paNa moTI saMkhyAmAM jAya che. aneka bhAvika vaiSNavone paNa A mandiramAM jatA jANelA che. tyAM pUjA vagere bIjA mandiranI peThe ja vidhipUrvaka thAya che. dvArakAnA zAradApIThanA zaMkarAcArya zrIabhinavasaccidAnanda svAmI jyAre vaDodare padhAre che tyAre teozrIne mukAma A mandiramAM thAya che. mandiramAM vizALa osarIo ne cagAna hovAthI kathAkIrtane paNa cAle che. te ja jagAe aneka mahAmaMDalezvaranAM vyAkhyAne paNa thayelAM che. harijane tyAM Ave che e kAraNe mandiranI lokapriyatAmAM ghaTADe thaye heAya evuM jovAmAM nathI AvatuM. A bAbatamAM zAradApIThanA zrIzaMkarAcArya jevA dharmAcAryo tathA aneka mahAmaMDalezvara jevA dharmavettAoe je sAruM daSTAna besADeluM che te kharekhara anukaraNa karavA lAyaka che. * kelhApuranA zrImaMta chatrapati mahArAjA sAhebe paNa 1932nA sapTembaramAM jAheranAmuM bahAra pADyuM, temAM jaNAvyuMH - have pachI koI paNa jAtione aspRzyanA varga mAM mUkvAnI jarUra nahIM rahe ane tethI hukama karavAmAM Ave che ke aspRzya e varga ja kADhI nAkho. have pachI hiMduonA sarva vargone zya gaNavAmAM Avaze; ane sarva hiMduone maniromAM praveza karavAne, tathA jAhera naLa, kuvA, taLAva, dharmazALA vagereno vApara karavAne, sarakhe haka raheze." Ama dezI rAjyamAM vaDodarA ane kolhApure harijananA mandira pravezanI bAbatamAM pahela karI ema kahI zakAya. 1933nA julAImAM, rAjaputAnAmAM AvelA jhAlAvADanA mahArAja-rANA sAhebe jAhera karyuM. ke "harijane svaccha kapaDAM paherIne Avaze te mArAM madiromAM bIjAonI peThe ja AvIne darzana karI zakaze.' dakSiNa bhAratamAM AvelA sAMduranA rAjA marAThA che. temaNe rAjyamAMthI aspRzyatA nAbUda karyAnuM jAheranAmuM te 193ranA naveMbaramAM kAreluM; paNa harijanoe teno lAbha laIne pahele mandirapraveza 1933nA oNgasTamAM, sAMduranA kArtikasvAmIne mandiramAM, karyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdu samAjanI pratijJA 313 audhanA rAjA sAhebe paNa svacchatAnI mA~dA rAkhIne harijanAne mandirapravezanI chUTa ApI. A uparAMta, leAkeAnI icchAthI te temanA prayatneAne lIdhe, AkhA dezamAM jude jude DekANe keTalAMye mandirA rijA mATe khullAM mukAyelAM jAhera thayAM hatAM. ekalA muMbaI zaheramAM ja evAM mandirA sArI saMkhyAmAM hatAM. 1933nA navembarathI 1934nA julAInI Akhara sudhI gAMdhIjIe je harajana yAtrA karI temAM temanI sAthe pharavAnuM sadbhAgya mane maLeluM. e yAtrA daramyAna judA judA prAntAmAM keTalAMye mandirA tenA saMcAlakAe svecchAe harijane mATe khullAM jAhera karelAM, ane ene prasaMgeAe sAmAnya janatAe ghaNI meATI saMkhyAmAM saha hAjarI ApelI. aspRzyatAnivAraNunI tarapheNamAM lAkamatane juvALa kuvA UlaTale tenuM darzana te veLA thavA pAmyuM hatuM. 1933nA phebruArI mAsamAM gAMdhIjI caravaDA jelamAM hatA te daramyAna - dezanA suprasiddha vidvAneAmAMthI keTalAke aspRzyatA viSene pAtAne abhiprAya lakhIne gAMdhIjIne ApyA hatA. te AkhA . nIce utAryo cheH * hiMdu dharmazAstromAM traNa jAtanA aspRzyA " nA ullekha cheH 1. janmane lIdhe aspRzya gaNAtA mANasa; dA. ta. zUdra pitAne brAhmaNa mAtAnI satati. ra. pacamahApAta karanAra, athavA hiMdu dharma" hIna gaNelAM muha kukrame karanAra, mANase. cr 3. abhaDAyelA hoya tevI sthitinA mANaseA. atyAre je nRtione aspRzya gaNavAmAM Ave che temAMnI kAI uparanA pahelA vamAM Ave che ema batAvanArA karo. purAvA nathI. tethI aspRzyatA ne bahiSkAra viSenA je niyamA pahelI klumane aMge gaNAvyA che te AjanI natione lAgu paDatA nathI. mAnI lo ke AmAMnI koI jAtikhAne pahelA vargamAM mUkI zakAya, te teo svaccha raheNI, rova athavA vaiSNava saMpradAyanI dIkSA, vagere dvArA thaI zake che, ane cAturthAMne maLatA sahaka ne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat - * aspRzyatAmAMthI mukta adhikAra bheAgavI zake che www.umaragyanbhandar.com Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madira praveza ane zA bIjI kalamamAM jaNAvelI aspRzyatA koI paNa AkhA vargane ke AkhI kAmane lAgu na paDI zake, e dekhItuM che. dareka komanA amuka mANasane te lAgu paDI zake. aspRzya kahevAtA lokonI aspRzyatA bIjI kalamamAM jaNAvelI patita dazAne kAraNe nathI; tema ja teo evAM patita mAbApanA, vaza je che ema paNa batAvI zakAya ema nathI. bIjI kalamamAM batAvelAM mahApAtaka karanAra mANase yogya prakAranAM prAyazcitta karIne sAva zuddha thAya. che. evI rIte zuddha na thayA hoya tevA patita mANasanI saMtatine aspRzya gaNI zakAya nahIM. keTalAka smRti kAra, je evI saMtatine aspRzya gaNe che, teo e saMtatine pAchI zuddha karI levA mATe bahu haLa prAyazcittavidhi batAve che. ane je mANaso amuka hIna kamene lIdhe aspRzya banyA hoya teo e karme cheDI de eTale temanI aspRzyatA dUra thaI jAya che. - trIjA prakAranI aspRzyatA -- athata amuka tAtkAlika kAraNane lIdhe AvatI AbhaDacheTa - te aspRzya gaNAtA tema ja na gaNAtA sarva vargomAM devAmAM Ave che. camAra, bhaMgI ane bIjeone temanA dhaMdhAne kAraNe kAyamanA. aspRzya gaNavA mATe zAstrane kaze ja AdhAra nathI. temanA kAmane lIdhe je bAhya asvacchatA pedA thAya che tene lIdhe teo aspRzya gaNAya che. mANasa e kAma ryA pachI nahAya te svaccha kapaDAM pahere, eTale trIjI kalamamAM jaNAvelI aspRzyatA te dUra thAya che. A parathI eTaluM to phalita thAya che ke jemane aspRzya kahevAmAM Ave che temane cAturvaryane maLatA sarva adhikAra- dA. ta. maMdire tathA zikSaNasaMsthAomAM praveza, jAhera kuvA, ghATa, taLAva, nadI vagerene vApara, 1. nA adhikAra maLavA joIe; ane temane AvA sArvajanika adhikArathI vaMcita rAkhavA e ayogya che. A vastu dharmazAstronAM vacana temanA mULa siddhAMte, tathA temanI aMtargata bhAvanA, e sarvane AdhAre siddha thaI zake evI che. A abhiprAya upara AcAyaeNzrI AnaMdazaMkara dhruva, bAbu bhagavAnadAsa, svAmI kevalAnaMda (pUrvAzramanA zrI. nArAyaNazAstrI mATe), zrI. lakSmaNazAstrI jezI, zrI. IndirAramaNa zAstrI, zrI. kezava lakSmaNa daphatarI, tathA zrI. pu. ha. puraMdaranI sahIo hatI. A uparAMta mandira pravezanuM samarthana karanArA abhiprAya mahAmahopAdhyAya pramathanAtha tarlabhUSaNa, mahAmahopAdhyAya zrIdhara-- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdu samAjanI pratijJA 35 zAstrI pAThaka, zrI. zrIkRSNe tanasukha mizra, zrI. ciMtAmaNu vinAyaka vaidya, tathA tirUpativALA zrI. narasiMhAcAra taraphathI gAMdhIjIne maLyA hatA. 1973mAM gAMdhIjIe mandirapraveza viSenA eka lekhamAM lakheluM : dehadhArI jema deDa vinA AtmA nathI. kalpI zaktA, tema madira vinA dhama pI zakatA nathI. maMdira vinA hiMdu dharma na cAle. madiramAM saDA nathI. kAI manuSyamAM che, badhAmAM kadI nahIM. kevaLa pUjAnA vidhi karanArane mana mUrti pASANa che, bhaktane mana kevaLa caitanya che. madiramAM sudhArAne avakAza che. mardiza teADI nAkhavAM cegya nathI. mandira tADA eTale dhama tUTo. . vaLI je saDA che te paNa badhAM maMdiramAM nathI. gAmaDAMnAM aneka 'zimAM saDA nathI, grAmavAsIomAM je aneka vahema che teme mardizanI sAthe sabaMdha nathI. madirA te te dharmAnI sabhyatAnuM saMgrahasthAna che. pUrve madirAmAM deva hatA, tyAM dhaivata hatuM, tyAM nizALa hatI, tyAM dhama zALA hatI, tyAM mahAjananI beThaka hatI. evAM maMdira Aja paNa ghaNI jagyAe jovAmAM Ave che. harijananAM mana madiramAM evAM lAgyAM che ke te peAtAnAM jevAMtavAM maMdira vasAve che. e maMdiramAM teeAnI dInatAnuM ApaNane darzana thAya che. harijanA savaNa hiMdunAM maMdiramAM na jaI zake tyAM lagI temanI dInatA kadI na jAya, temanuM hiMdutva apUrNa rahe, te hiMdu dharmanI chaThThI AMgaLI thaI bahiSkRta ja rahe. temanA hiMdu dhama mAM AvakAra pAmavAnI prathama ane vyApaka nizAnI sa'praveza che. e viSe kAI hiMdue zakA na ja lAvavI joIe. madira bahAra rahevAthI harijananuM bhaluM thayuM che,ema mAnavuM gADha ajJAna che. temanA maMdira bahAra rahevAthI te badhAmAMthI bahAra ja rahyA che. huM bacapaNamAM aneka sadarAmAM gayA chuM. tenI mArI upara muddala kharAba asara nathI thaI. Aje mArA aneka snehIne madiramAM . jatA sneha' chuM. te maMdiranA dASAne jANatA nathI; maMdiramAM janAranA doSAnuM temane bhAna che. tethI te pUNapaNe alipta che. huM madiramAM nathI jatA temAM huM mArI vaDAI mAnatA ke netA nathI. mane e madanI bhUkha nathI rahI, tethI huM tyAM nathI jatA. hirajanAne sAru ma'diMrapravezanI chUTa meLavavI eTale tene madiramAM laI javA ja evuM nathI. jemanI icchA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 310 mariveza ane zAse haze te jaze. jaze tene mela nahIM caDe. nahIM jAya te kheze e saMbhava avazya che." (harijanabaMdhu, 19-3-'33), vaLI lakheluM : e eka sArvajanika mandiramAM bIna hiMduonA jeTalI ja chUTathI praveza karavAno adhikAra harijanone na apAya tyAM sudhI aspRzyatAne -nAza thaye na ja kahI zakAya." (harijanabaMdhu, 14-3-'35) maMdira pravezano savAla nIkaLe che tyAre "harijanonI Arthika unnati pahelAM karo ne' evI je vAta karavAmAM Ave che, tene viSe lakheluM: Arthika unnatine maMdira praveza sAmI mAMDavI e tadana khoTuM che. maMdira pravezathI te e unnatine Teke ja maLe che. kAraNu harijanane maMdirapraveza maLaze, eTale Arthika unnatinA sarve mArga bIjAne mATe khullA che tema harijanane mATe paNa ApoApa khulA thaze." (harijanabaMdhu, 18-3-'34) pachI bIjo eka prasaMge lakheluM : sarva maMdiranAM dvAra harijanene mATe khullAM karavAnI mAgaNI karavAmAM Ave che enuM kAraNa e nathI ke harijano maMdiramAM praveza karavA che che, athavA to maMdiro emane mATe UghaDaze eTale emanAmAM bhAre palaTa thaI jaze. maMdira pravezanI mAgaNI to savarNa hiMduonI Atmazuddhine sAru che. e mAgaNI eTalA mATe karavAmAM Ave che ke je haka dareka hiMdane che te harijano pAsethI anyAyapUrvaka chInavI levAmAM Avelo che. eka paNa harijana hiMdu miiramAM praveza na kare te te maMdiranAM dvAra harijana bhAIo mATe khullAM mUkavAnuM savarNa hiMduonuM rtavya che. savarNa hiMduonAM hadayamAMthI aspRzyatA nAbUda thayAnI e sAcAmAM sAcI nizAnI che. harijana sAmenA bIjA pratibaMdhe te javA ja joIze, paNuM je A pratibaMdha raheze to aspRzyatA nAbUda thaI nahIM gaNAya." (harijanabaMdhu, 15-11-36) A chello utAro jemAMthI Apela che. te lekha lakhAyAne eka aThavADiyuM paNa nahetuM thayuM, tyAM eka camatkAra thayo. manuSyanA vahevAramAM "camatkAra' zabdane prayoga thaI zake, te A kharekhara camatkAra hatA. trAvaNakoranA mahArAjA sAhebe temanA aMkuza nIcenAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdu samAjanI pratijJA sarva maMdiramAM harijanene bIjA hiMduonA jevI ja zarate dAkhala thavAnI chUTane eka DhaDhero kADhyo. aspRzyatAnI jaDa hiMdanA bIjA " badhA bhAge karatAM trAvaNakaramAM UMDI UtarelI. tyAM "sava" harijananA paDachAyAthI paNa abhaDAya. amuka rastAo para harijana jaI na zake. harijanamAM nAyaDI nAmane eka varga, tene te gAmamAM AvavuM hoya to be lAkaDAM jorathI aphALavAM paDe, jeno avAja sAMbhaLIne savarNo potAnAM gharamAM bharAI jAya. badhe ema manAtuM ke trAvaNakoramAMthI aspRzyatA jaze tyAre AkhA dezamAM bIje kyAMya nahIM rahI heya. e trANavakAramAM maMdiranAM dvAra ATalAM jaladI UdhaDaze evuM svapna paNa koNe dhAryuM hoya? paNa e zubha divasa Izvare Aryo. A rahyo trAvaNakoranA mahArAjA sAhebane e aitihAsika reH ApaNe dharma sanAtana satya para racAyelo che evI amArI dRDha pratIti che; IzvarI preraNA ne vizvavyApI sahiSNutA e enA pAyA che evI amArI AsthA che; saikAo thayAM samayanA palaTA pramANe teNe AcAramAM jarUranA pheraphAro karyA che ema ame jANIe chIe ane amArI hiMdu prajAmAMthI keIma tenAM janma, jAti ke kamane kAraNe hiMdu dharmanuM. AzvAsana ne samAdhAna maLavAne pratibaMdha na hovo joIe evI amArI. utkaTa icchA che; eTale ame AthI jAhera karIe chIe ne AjJA karIe chIe ke, maMdiranuM yogya vAtAvaraNa jaLavAI rahe ne tenA vidhi ne AcAre sacavAI rahe te mATe ame je niyama ne zarate ghaDIne jAhera karIe tenuM pAlana thavuM joIe e maryAdA rAkhIne; have pachI amArA ne amArI. sarakAranA aMkuza nIcenAM maMdiramAM janma ke dharme hiMdu evA kaI paNa. mANasane praveza ne pUjA karavAne bilakula pratibaMdha nahIM rahe." maMdiramAM je je jagAe, jeTalI chUTathI, ne svacchatA vagerene. lagatA je niyamo pALIne, UMcAmAM UMco gaNAto brAhmaNa jaI zake te jagAe, teTalI chUTathI, ne te ja niyama pALIne harijana rAjyanAM maMdiromAM jatA thayA. 1,526 maMdirone DhaMDherAmAM samAveza thata: hate. AmAMthI 155 meTAM maMdira che, ne temAMnAM 12 to AkhA. bhAratavarSamAM vikhyAta evAM mahAmaMdire che (dA. ta. kanyAkumArI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 tirupraveza ane zAsro cIndrama, anatapadmanAbha, kAlaDI va.). trAvaNakAramAM rAjyanA aMkuza nIce na heAya evAM meTAM madirAnI saMkhyA nahIM jevI che. A DhaMDherAnA amalane viSe gAMdhIjIe lakheluM : je kharekhara banI rahyu che te tA koIe paNa dhAyuM" hoya enA karatAM vadhAre che. harijanAnA utsAha, UMcAmAM UMcA vaNaeNnA leAkA cheka je sthAna lagI jaI zake tyAM lagI harijanane javAmAM kazA virAdhanA abhAva, ane pUjArIonA aicchika ja nahI' paNa hArdika sahakAra, e badhu' batAve che ke A mahAna ane vyApaka sudhArA seAe se| TakA sAcA che. je manuSyane mATe azakya bhAsatuM hatuM te Izvare zakya banAvyuM che. rAjAonA DhaMDherAothI hArI mANasAnA hRdayanuM parivartana na thaI zake. eTale A savItA sAmudAyika hRdayapalaTAnuM eka dRSTAMta che. e haeNcapalaTo sAcA che kema ke svayaMbhU che. . . . sAce ja IzvaranA mahimA apAra che; mAtra ApaNe ApaNAM jJAnacakSu khAlIne jovuM joIe. mahArAjA, rAjamAtA, ane emanA mahAna dIvAnane, tema ja trAvaNakAranA hiMduone mArAM abhinaMdana che. ApaNe AzA rAkhIe ke jAtibheda, jeTale aMze e U'canIcapaNAnA nirdezaka che teTale aro, trAvaNakAramAMthI sauMtara naSTa thayA che. trAvaNakArane utsAha ApaNe saMdharIzuM te| trAvaNakAranI bhAvanAnA cepa AkhA hiMdane lAgatAM vAra nahI lAge.'(harijanabadhu, 13-12-'36) DhaMDherA pachI Azare me varase trAvaNakAranI yAtrAe gayelI, savarNa ane hirajaneAnI banelI, eka saMyukta ma`DaLInA AgevAne tyAMnA anubhava varNavatAM lakheluM : madirapravezane pariNAme; madirAnI bahAra sudhdhAM kaI paNa jAtanI aspRzyatA ke krUratA kAI pALatuM nathI. nAMbudrI brahmaNAe harijano jANe lAMbA vakhatathI kheAvAI gayelA bhAIe hoya evI rIte temane AvakAra ApyA, ane temanAM dharAmAM jaI temanI joDe jamavAnI paN taiyArI batAvI. . dareka maMdirane daravAje malayALI bhASAmAM e naherAtA lagADelI che. ekamAM Dha'DherA che, ne bIjAmAM madirapravezane lagatA niyame che. e niyameAmAM madiramAM pUjanathe AvanArane kahevuM che ke temaNe snAna karavuM, svaccha vasa paheravAM, paheraNa ane mAthA para TApI vagere je kaMI haiAya te kADhavuM, tilaka karavuM, sAva dhArmika vAtAvaraNa naLavavuM, ane bhajana yA pUjA evI rIte ne eve avAje karavAM ke acakAnI pUjAmAM athavA khIjA pUjakAnI pUjAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hiMdu samAjanI pratijJA khalela na paDe. e brAhmaNa madadanIza maMdiramAM AvanAra dareka pUjakane ApavAne prasAda keLanA pAMdaDA para mUkIne daravAje taiyAra rAkhe che. maMdiro bahu ja cokhAM rakhAya che; ane dhArmikatA, mitrabhAva, tathA sArvatrika bhrAtRbhAvanuM vAtAvaraNa pravarte che. maMdiranA sarva adhikArIone kaDaka hukama apAyela che ke harijano samAna bhAve ne samAna darajjAthI pUjA karI zake te mATe adhikArIoe temane banatI badhI madada ApavI. UMcAmAM UMcAthI nIcAmAM nIcA sudhInA sava amaladArone ceDA ja vakhata 5ra 5ri5tro meklAyelA che ke aspRzyatAnuM nivAraNa, ane sarva jAtinA loko mATe samAna bhAve maMdira praveza ane pUjA tathA jAhera sthaLane vApara e rAjyanA pAyArUpa mULa siddhAMtomAMne eka che, ane sahu amaladAroe tene potAnI pharajanA e Avazyaka aMgarUpa gaNuM teno amala karavAno che. rAjyanA amaladAro pote dAkhalo besADe che ne DhaDherAnuM kaDakAIthI AcaraNa kare che, tene lIdhe loko temanA dAkhalAne anusarI zakyA che; ane aspRzyatA tathA dUratA have bhUtakALanA geTa huM svapna jevI bhAse che." Aje agiyAra varasa thavA AvyAM A DhaMDherAne amala cAlu che; ne te eTale saraLa ne suMdara rIte cAle che ke tene viSe Aja lagI eke pakSa taraphathI kazI phariyAda karavAno prasaMga nathI Avyo. harijanoe A chUTano durupayoga karyo che evo dhvani paNa kadI nIkaLavA pAmyo nathI. tema ja maMdiramAM janArA harijanetara hiMduonI saMkhyAmAM bilakula ghaTADe thayuM che evuM paNa sAMbhaLavAmAM nathI AvyuM. . A etihAsika banAva pachI chaeka mahine kAThiyAvADamAM AvelA lAThI saMsthAnanA ThAkora sAhebe lAThImAM pite navuM baMdhAveluM "annakSetra" nAmanuM vizALa sArvajanika maMdira harijana mATe khulluM mUkayuM. kAThiyAvADamAM harijano mATe khulluM mukAnAra A -paheluM sArvajanika maMdira hatuM. A prasaMge ThAkora sAhebe je bhASaNa ' karyuM temAM kahyuM : * "Izvarane bhajavAne ane tenAM darzana karavAne haka sahu koIne sarakhe che. maMdiramAM harijana Ave che tethI Izvara abhaDAya ema kahevuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara0 - madiraveza ane zAse hAsyajanaka che. duniyAbharanA koI dharmamAM AvuM nathI. harijane hiMdu che. ApaNe atyAre temanA tarapha anyAya AcarI rahyA chIe, ane tethI ApaNI adhogati thayelI che. te anyAya dUra karavAnI ApaNI pharaja che." ThAkora sAhebane abhinaMdana ApatAM zrI. mahAdeva desAIe lakheluM : "saMgInA nokhA maMdira mATe ThAkora sAheba pAse madada mAgavAmAM AvI, te temaNe kahyuM ke huM to lAThImAM rAjyanuM moTuM maMdira che te ja harijanane tema ja sau hiMduone mATe khulluM mUkvA taiyAra chuM.... (kAThiyAvADamAM) trAvaNakoranA mahArAjAnI peThe, aspRzyatAne maLatI rAjyanI mArI pahelavahelI kheMcI levAno yaza te sva. rAjavI kavi klApInA supautra prahalAdasiMhajIe ja lIdho che." - pachI to trAvaNakoranA dAkhalAnuM anukaraNa jhapATAbhera thavA lAgyuM. 1937nA julAI mAsamAM kAcIna rAjyanA tricura zaheramAM AvelA nAvila maThanA adhiSThAtA zrI. paramezvara bhAratI svAmIe maThane lagatAM sarva maMdire sahu hiMduone mATe nAtajAtanA bhedabhAva vinA khullA mUkyAM. 86 varasanA vAddha A svAmIjIe temanA jAheranAmAmAM kahyuM: trAvaNakoranA nA. mahArAjAe kAle maMdira pravezano Dhara koI paNa rIte varNAzramane ke vedanI ke zAstranI AjJAno virodhI nathI. mAre hArdika abhiprAya evo che ke e DhaDherAthI hiMdu dharma pALanArA sarva vaNa ne vargomAM mitrAcArI ne sahakAra pedA thaze. tethI e DhaMDherAnI ekeeka vastunA hArdanI joDe huM mArI saMmati pUrA hRdayapUrvaka pragaTa karuM chuM. ane huM UMDA aMtarathI kabUla karuM chuM ke e DhaMDhero hiMdu dharmanAM karaDe mANasonuM kalyANa sAdhavAmAM sAdhanabhUta thaze, ane temanAM unnati ne jJAnane mATe mArgadarzaka jAta tarIke kAmamAM Avaze." . svAmI aLavacerI tapuraSkaLa keraLanA brAhmaNomAM sauthI moTA dharmaguru manAtA. temaNe abhiprAya Ape ke trAvaNakorane DhaMDhero hiMdu dharmanA Adarzone jarA paNa virodhI nathI, ane tenAthI vedanI ke zAstranI AjJAone koI paNa rIte bhaMga thato nathI. 1938nA mArcamAM IderanA mahArAjA sAhebe pitAnA rAjyanAM sarva sarakArI mandiro harijane mATe khullAM jAhera karyA.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdu samAjanI pratijJA keTalAMka mandiranA TrasTIo potAne hastaka rahelAM maMdira ughADavA mAge che, paNa adAlatanA cukAdA temane tema karatAM reke che, evuM jaNAyAthI muMbaInI dhArAsabhAe 1938mAM maMdira pravezane lagato kAyado pasAra karyo. temAM AvA pragatizIla TrasTIone, teo Icche te, maMdire khullAM mUkavAnI paravAnagI apAI, ane e rIte kAyadAnuM naktara dUra karavAmAM AvyuM. Ama ekalA muMbaI zaheramAM ja, 1939 sudhImAM je maMdire harijane mATe khUlelAM jAhera thayAM tenI yAdI A pustakanA pariziSTamAM ApelI che. 1939nA julAImAM madurAnuM prasiddha mInAkSImaMdira khUlyuM. dezI rAjyo sivAyanA mulakamAM khulluM thanAra e prathama moTuM maMdira hatuM. e prasaMge gAMdhIjIe lakhyuM: "aspRzyatA sAmenI jehAdamAM tathA harijane mATe maMdire khullAM karAvavAnI caLavaLamAM A eka avala darajajAnI majala thaI kahevAya. trAvaNakoramAM rAjyanAM maMdira khullAM mUnAre DhaDhere alabatta eka moTI majala hatI, paNa e dAkhalAnI pAchaLa te mahArAjAnI saramukhatyArInI bInA hatI. . . . madurAnA prakhyAta maMdiranuM khulluM mukAvuM enA karatAM paNa vadhu mahAna bInA eTalA sAru che ke prajAnA saMkalpabaLanuM e zubha phaLa che. mInAkSI maMdiramAM janArA bhaktajanamAM e nizcayapUrvakano matapalaTo sUcave che... A mahAmaMdiranI pAchaLa dakSiNanAM bIjA aneka prakhyAta maMdiranI bhegaLo bhAMgaze ane te harijane mATe khullo mukAze, evI AzA ApaNe rAkhIe." (harijanabaMdhu, 23-7-'39) A pachI bIje ja mahine, eTale ke 1939nA ogasTamAM, taMjAvaranI vaDIla zAkhAnA rAjA ane taMjAvara mahela devasthAnonA vaMzaparaMparAgata vAlI rAjAzrI rAjArAma rAjAsAhebe tAranA zrIbahadIzvaravALA nAmAMkita maMdira sudhAM, pitAnI dekharekha nIcenAM, kula 90 maMdiro harijanene sAru khullAM jAhera karyA. madhyayuddhanAM varasa daramyAna A pravRtti rokAI gayelI, te pAchI game varase mahAsabhAnuM pradhAnamaMDaLa hoddA para AvyA bAda ghaNA ja jorathI UpaDI che. chellA eka varasathI bhAgye ja koI mahine evo khAlI gayo haze jemAM koI ne koI moTAM maMdiromAM maM-21 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka22 saMdiramaza ane zAstra harijanone praveza maLyAnI khabara na AvI hoya. rAmezvara, zrIraMgama, tirUpati e te jagatanAM prasiddhamAM prasiddha maMdironI barAbarI karI zake evAM gaNAya. tyAMthI Aje aspRzyatA gaI che. dakSiNa bhArata, je aspRzyatAne moTAmAM meTe gaDha hato, tyAM A adbhuta kAnti thavA pAmI che; ane tyAMthI aspRzyatAne kAyamane dezavaTe maLyo che. A mandira khUlavAthI tyAM zuM kaI utpAta thavA pAmyo che? tyAM kaMI Abha tUTI paDayuM che? zuM bhagavAnanI mUrtionI pavitratA naSTa thavA pAmI che? zuM tyAM jUnA pUjArIo pUjA nathI karatA? zuM tyAM lAkho yAtrIo agAu AvatA temAM kazo ghaTADo thayo che? emAMnuM kazuMye tyAM thavA pAmyuM nathI. zaMkara ane rAmAnuja, ALavAre ne nAyanArAnA nivAsathI eka kALe punita thayelI e bhUmi Aje pharI punita thaI che, ane sAcI tIrthabhUmi banI che. gujarAtamAM luNAvADAnA mahArANA sAhebe 1946nA naveMbara mAsamAM temanA rAjyamAMthI aspRzyatA nAbUda karatuM nIce pramANenuM pharamAna kAryuM che: AjanI tArIkhathI DheDa, bhaMgI, camAra, vaNakara vagere pachAta ane aspRzya gaNAtI komanA loko mATe ephiziyala tamAma lakhANamAM harijana" zabda vAparavo. A ja pramANe myunisipAliTI temaja bIjI ardha sarakArI saMsthAoe paNa "harijana" zabda vAparo. sarakArI tamAma zALAo, sarakAra pAsethI grAnTa meLavatI tamAma zALAo, tema ja, sarakAranI maMjUrIthI cAlatI zALAo, ane sarakArI tamAma davAkhAnAo AjanI tArIkhathI harijane mATe khullAM mUkavAmAM Ave che. sarve sarakArI ophisa tema ja ardha sarakArI ophi paNa dareka rIte harijane mATe khullI mUkavAmAM Ave che. sArvajanika kUvA, taLAvo, vA ane nAhavAvAnAM sthaLo paNa harijano mATe AjanI tArIkhathI khullo mUkvAmAM Ave che. rAjyanI milakata gaNAtAM tamAma maMdira - zrIluNezvara, zrI aMbAjI, zrI raNachoDajI - ane dhArmika sthaLo paNa AjathI harijana mATe khullAM mUkavAmAM Ave che. amone umeda che ke amArA vahAlA prajAjananAM tamAma aMgo A pharamAnanuM saMpUrNa paNe pAlana karaze ane karAvaze. (tA. 30-11-'46) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindu samAjanI pratijJA sa mahArASTramAM gayA phebruArI sudhImAM khullAM jAhera thayelAM 162 madireAnI yAdI mahArASTra prAntika harijana sevaka saMdha taraphathI prasiddha thaI che. te uparAMta khIjAM cALIseka madiza pUnA jillAmAM gayA phebruArImAM zrI. sAne gurujIe karelA pravAsa daramyAna UdhakyAM che. A pravAsamAM temaNe kIrtana, nATaka vagere aneka sAdhane dvArA A viSayamAM leAkamata keLavavAnuM ghaNuM sarasa kAma karyuM" hatuM. gayA me mahinAmAM temaNe paMDharapuranuM viThThalama dararajanA mATe khulluM mukAvavA mATe upavAsa AdaryAM. keTalIye vATAghATa pachI maMdiranA aDavAe ( sevA )e madira khulluM jAhera karavAne TharAva ekamate karyo. kAyadA pramANe temaNe A darAvanI jAherAta adAlata AgaLa karavI joIe, te temaNe karI che. tenI sAme kAI te vAMdhA hoya te te vAMdhA adAlata AgaLa teAMdhAvI zakAya che. bhaDavAoe te peAtAne mATe je kaMI zaya hatuM, te badhuM ja kayu` che. have, khAsa kaMI aDacaNa nahIM Ave te, traNa mAsanI mudata pUrI thaye paMDharapuranA e prasiddha maMdiranAM dvAra hirajane mATe khullAM mukAze. khaDavAne niNaeNya je divase jAhera thaye te divase 10mI mee leAkAe je asAdhAraNu utsAha dAkhavyA, te batAve che ke leAkamata kaI tarapha che. A prasaMge vaDI dhArAsabhAnA pramukha zrI. gaNeza vAsudeva mAvaLaMkara tyAM hAjara hatA, ane temaNe vATAdhATemAM agatyanA bhAga bhajanmyA hatA. temaNe 10mI menA dekhAvanuM varcuna karatAM ' mahAtmA'. nAmanA marAThI mAsikanA julAI 1947nA aMkamAM lakhyuM cheH -- - pachI rAjanI peThe prAnA thaI. zrI. kAkAsAheba barave (mahArASTra prAntika harijana sevaka sadhanA pramukha)e bhegA thayelA leAkAne uddezIne prasagane chAje evuM bhASaNa karyuM. zrI. sAne gurujInI nabaLI paDI gayelI tabayatane lIdhe teNe kaI ja khelavuM nahIM. evI DAkaTaranI sUcanA heAvAthI, temaNe sAva dhIme avAje, A be muddA leAkAne jaNAvavA mane kahyuH (1) je kaMI thayuM te badhuM viThAI mAnI kRpAthI thayuM che. huM mAtra nimittarUpa thayA chuM. (2) iMsA varasa para mahArASTranA satAe caMdrabhAgAnA retALa paTa hirajanA mATe khullA karAvI meTuM kAma karyuM hatuM, tenI ja pUi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAriveza ane zAse aDavAoe Aje maMdira ughADIne karI che. prArthanA pUrI karI lokone ghera pahoMcatAM sADAnavane sumAra. thayA. sADAsAtane sumAre ja gAmamAM khabara phelAI hatI ke baDavAoe nivedana karIne pratijJApatra para sahI karI che, ane te badhA kAgaLa jillA karTa pAse mokalavAnI goThavaNa thaI che. eTale have sAne gurujIne upavAsa chUTavAne e nakkI hatuM. tethI rAte gAmamAM jAhera sabhA bharavAnI jAherAta karavAmAM AvI hatI. sabhAsthAne jatAM amane ghaNuM ja meTuM thayuM. sabhAne e dekhAva yAdagAra hato. be kalAkanI jAherAtamAM Azare ATha dasa hajAra zrotAo bhegA thayA hatA. emAM vizeSatA e hatI ke lagabhaga aDadhI saMkhyA bahenAnI hatI. ame gayA te vakhate loko AsapAsa AtazabAjI karIne potAnA AnaMda ane utsAha pradarzita karatA hatA. aspRzyatAnivAraNuM, maMdira praveza, ane tene lagatuM gurujInuM kAma, ene viSe janatAnA vicAra ne tenA hadayanI bhAvanA kevAM che e jANavA mATe e rAtanI sabhAne dekhAva pUrato hato. sabhA savA vAgyA sudhI cAlI. lokone utsAha apUrva hato.' maMdironA vahIvaTamAM ne tenI vyavasthAmAM rAjya Ama rasa le e ApaNuM dezamAM navI vastu nathI. rAjyane maMdiro joDe cheka prAcIna kALathI sIdhe saMbaMdha rahe che. rAjyoe maMdirone dAnathI paDyAM che, ne samaya Avye temanI rakSA karI che, tema tenA vahIvaTa upara pitAne aMkuza paNa rAkhela che. kauTilyanA "arthazAstra" parathI ema jaNAya che ke rAjya "devatAdhyakSa" (mandira para dekharekha rAkhanAra) nAmane eka amaladAra nImatuM. A amaladAranuM eka kAma e rahetuM ke rAjyanI tijorI khAlI thAya tyAre maMdiramAMnA badhA paisA lAvI rAjAne soMpavA. rAjAo bhIDane prasaMge e dhanane upayoga karatA; ne saMbhava che bhIDa mATe maMdirone pisA pAchA paNa ApatA haze. Ama prajAnuM ApeluM dhana jarUra paDave prajAnA upayoga mATe ApavAno rivAja ghaNe jUno che. rAjAe ApelA dAnapatramAM pheraphAra karavA, maMdiramAM corI karavI, maMdiranI milakata pacAvI pADavI, maMdira bhAMgavuM, vagere gunA gaNatA, ne tene mATe sajA karavAno adhikAra rAjAne hate. "A vacano batAve che ke te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdu samAjanI pratijJA " * vakhatanI sarakAra madirAnI milakata, taLAva, kUvA, vagere je sthaLe prajAne aNu thayAM heAya tenI rakSAM karatI; ane tenI bAbatamAM dekharekha rAkhavAnI tathA bhUla ke deSa thatAM ya te sudhAravAnI je sattA e sarakArane hatI tenA upayAga te karatI.'3 che. prAcIna kALathI ( I. sa. pUrve trIjA ke bIjA saikAthI ) dharmasthAnAnA vahIvaTa karanArI samiti gASmI nAme eLakhAtI, te tenA sabhya gASThika kahevAtA. sAMcInA zilAlekhamAM dhagADI' (bauddha geAThI) nA nirdeza che. AyunA zilAlekhamAM dha sthAnanA vahIvaTa karanArI samitinA zrAvaka sabhyAnAM nAma ApelAM che, ane kahyuM che ke temaNe tathA temanA vaMzoe nAna, pUjA vagerene vidhi haMmezAM cAlu ' rakhAvavA.4 keTalAka zikSAlekheAmAM maMdiranA adhyakSane sthAnapati ' kahelA che. mahAkAsalanA sirapura gAmamAM I. sa. nA ramA ke 9mA saikAnA, mahAzivaguptane, zilAlekha che, temAM lakheluM che ke je mANaseAne dharmArthe milakata dAnamAM ApelI che. temanA putrapautrAne e milakatanA amuka bhAganA vArasA te ja maLI zake jo teo supAtra hAya, agniheAtra rAkhatA haiAya, cha vedAMganA abhyAsI hoya, vrata vezyA vagerenI lata vagaranA hAya, ane nAkarI na karatA hAya. vaLI lakhyuM che ke je dharmAdAnI milakatanA vArasamAM A guNNA na heAya athavA te aputra marI jAya, te tenA bhAga tenA kAI supAtra sagAne ApI zakAya; e mANasa AdheDane vidvAna hAvA joIe, tenI pasaMdagI mAMheAmAMDe samajUtIthI karI zakAya, te tene mATe rAjAne khAsa hukama meLavavAnI jarUra nathI. A chellI vAta kahevI paDI, kema ke sAdhAraNa rIte evI bAbatamAM rAjAne hukama meLavavA paDatA haze. devasthAneAnI jamIna yA bIjI milakatA mATe madiranA vahIvaTadAreA ke mULa mANasanA vAraseAmAM jhadhaDA paDe tyAre pUnAnI pezavAI sarakAra vacce paDatI ema batAvanArA dAkhalA noMdhAyelA che. I. sa. 1744mAM pezavAe ca`cavaDa saMsthAnanI AbatamAM cukAdA Apele; temAM ema TharAveluM ke maMdiranI aDadhI milakata kevaLa pUjAvidhi ne dharmAMdAnA kAma mATe alaga rAkhavI, te - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 325 ka www.umaragyanbhandar.com Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra6 madirapraveza ane zAse. bAkInI aDadhI maMdiranA mULa sthApaka zrI. meriyA gesAvInA vArasone vahecI ApavI. I. sa. 177-78mAM e ja cukAdo pezavAe satArA jillAnA eka devasthAnanI bAbatamAM Apela. parANe dharmAtara karAvAyelA mANasanA dAkhalA zivAjI mahArAja pAse AvyA, tyAre e mANasane pharI hiMdu dharmamAM kevI rIte levA tene nirNaya karavAnuM kAma temaNe paMDitarAva (dharma khAtAnA pradhAna)ne sepeluM. A badhA dAkhalA vigato sahita mahAmahepAdhyAya kANee TAMkelA che." A uparAMta, maMdire ne devasthAnanA vahIvaTamAM, rivAjomAM ne vidhiomAM rAjya pitAnuM dhAryuM karAvyAnA thokabaMdha dAkhalA bhAratanA ItihAsamAM paDelA che. dAkhalA tarIke trAvaNakoranA mahArAjAe deDha hajAra maMdire eke sapATe khullo mUkyAM e kaMI temano prathama "hastakSepa' na hato. evo "hastakSepa" teo agAuthI karatA ja AvelA; ane evo "hastakSepa' karIne temaNe mandiranA pUjAvidhimAM tathA dhArmika rivAjomAM pharaka karAvelA. dAkhalA tarIke devI maMdiramAM thate prANavadha 1925mAM baMdha karAvya maMdiramAM devadAsInI ati hIna prathA cAlatI hatI te 1931mAM khAsa hukama kADhIne baMdha karAvI; keTalAMka maMdiramAM utsava vakhate bIbhatsa gIta. gAvAne rivAja hato te 1997mAM pharamAna kADhIne baMdha karAvyo; cakaLa nAyara nAmanI kAmane ghaNuM maMdiramAM pravezanI manAI hatI te mahArAjAe 1918mAM rada karI e kAmane maMdira pravezano haka Ayo; dariyApAranI musApharI karanArane maMdira pravezanI chUTa nahetI (dA. ta. gAMdhIjI 1925mAM trAvaNakora gayA tyAre teo -- vilAyata jaI AvelA hovAne kAraNe - kanyAkumArIne maMdiramAM jaI zakyA nahotA), te rivAja rAjya baMdha pALyo; keTalIka jagAe (dA.ta. vAIkamamAM) maMdira najIkanA rastAo para harijanone javAnI manAI hatI, te manAI rada karI; maMdirane vahIvaTa sIdhI rIte potAnA hAthamAM lIdho, ne maMdironI milakata uparathI saMcAlakonI suvAMga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdu samAjanI pratijJA 37 mAlikI rada karI. A badhI maMdira pravezanA DhaDherA pahelAMnI vAto. maMdirapravezanA DhaMDherAe to e badhA para kaLaza caDAvyo. - maisura rAjyanA dastAvejomAM Tipu sulatAne I. sa. 1780-1mAM tenA amaladArane lakhelo eka paripatra sacavAyelo maLyo che. temAM lakhyuM che: "maMdire tamArA vahIvaTa nIce che. tethI tamAre eTalI kALajI rAkhavI joIe ke sarakAra tarazI maLatI madadamAMthI devAnuM nivedya ne maMdiranI rozanI kahyA pramANe barAbara thAya." ethI lagabhaga be hajAra varSa pahelAM azoke AvI rIte bauddha dharmanA kAmamAM "haratakSepa karyAnI naidha ItihAsamAM che. bauddha saMdhamAM ghUsI gayelA 60 hajAra pAkhaMDI bhikSuone rAjAe saMdha bahAra kADhI mUkyA, ne ghaNA vakhatathI baMdha rahelo upAsatha UjavAyo. laMkAnA ItihAsamAM tissa nAmanA sthavira sAme gaMbhIramAM gaMbhIra Are hatA. te veLAnA rAjA mahAsenanI marajI viruddha jaIne. paNa tenA pradhAne tisyane saMdha bahAra karyo. A hakIkato "mahAvaMza" nAmanA bauddha granthamAM ApelI che. * * * dharmane aMge cAlatA rivAjomAM pheraphAro sAmAnya rIte lokamata badalAya tema tema thAya che. emAM rAjyanI dakhala na joItI hoya, te lokamatane pitAnuM kAma karavA devuM joIe ne tene yogya pramANamAM mAna ApavuM joIe. A dhoraNe ApaNe aneka dhArmika ne sAmAjika rivAje seMkaDo varasathI vakhatovakhata badalAtA AvyA che. paNa aMgrejI rAjya thayA pachI A rIte pheraphAra thatA adAlatoe baMdha karAvyA. keTalAka saMcAlakoe maMdiro harijano mATe khelAM, temanI sAme maMdira pravezanA virodhI pakSe, prIvI kAunsIla sudhI laDIne, evA cukAdA meLavyA ke maMdiranA cAlatA AvelA rivAjamAM pheraphAra karAya nahIM. prajAnA dasa hajAra mANasamAMthI 9999 Icche ke harijanane maMdirapraveza Apavo che, paNa eka mANasa je na icche, to te pheraphAra na karI zakAya! A dhoraNe duniyAmAM kadI kAma cAlyuM nathI. vaLI AmAM jovA jevuM te e che ke aMgrejI rAjya thayA pachI maMdirone aMge rAjyanI tathA adAlatanI "dakhala' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Re mariveza ane sArA netaravAmAM maMdiravirodhI pakSe ja pahela karI che. ApaNane anukULa hoya te bAbatamAM rAjyanI ne kAyadAnI "dakhala" mAgavI, ne ApaNane pratikULa hoya te bAbatamAM rAjyanI ne kAyadAnI "dakhala' sAme phariyAda karavI, e be vAto ekasAthe karavI vAjabI gaNAya kharI? aMgrejI amala daramyAna paNa sarakAra ane dhArAsabhAe satI tathA bALavivAhanA pratibaMdha, tathA devasthAnA vahIvaTane aMge aneka kAyadA karelA che. madrAsa prAMtamAM te devasthAnanA vahIvaTa upara sarakArane pAke aMkuza che, ne tene aMge sarakAre eka khAsa khAtuM varasa thayAM kADheluM che. vaLI ApaNe aneka prasiddha maMdironI milakatane aMge varasonAM varasa sudhI adAlatamAM dAvA cAlyA che, ne temAM ApaNA aneka jANItA dharmAcAryo pakSakAra banelA che. eka ja gAdI mATe haka karanArA judA judA AcAryo adAlatamAM UtaryA che; ane hiMduonA saMnyAsIoe e pada mATenI potAnI vyaktigata gyatAnA purAvA ahiMdu nyAyAdhIzo samakSa rajU karavAmAM bAdha mAnya nathI. keTalIka jagAe - dA. ta. DAkarinA raNachoDajInA maMdiramAM - bhagavAnane jude jude prasaMge nivedyamAM kaI kaI cIje keTalA pramANamAM dharAvavI tenI vigato paNa hAIkeTe harAvI ApelI che, ne te pramANe vartavA maMdiranA vahIvaTadAre baMdhAyelA che. A badhI vigatene ApaNe sahue zAMta citte vicAra karI jevo ghaTe che. TipaNe 1. vaidyanAtha AyaraH "harijana", 4-6-38. 2. devatAdhyakSo durgarASTradevatAnA yathAsvamekasthaM kozaM kuryAt / tathaiva saiTirIya arthazAstra 1; 2. * 3. kANeH "hisTarI opha dharmazAstra', . 2, pR. 922. 4. atra ca dharmasthAne kRtazrAvakagoSThikAnAM nAmAni yathA / ... etadIyasantAnaparamparayA ca etasmin dharmasthAne sakalamapi slapanapUjAsArAdikaM sadaiva karaNIya nirvAhaNIyaM ca / Abune zilAlekha 5. kANeH ejana, pR. 910-4. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 upasaMhAra ApaNe je AlocanA karavA dhArI hatI te pUrI thaI. emAMthI philita thatA mukhya nirNaya pharI TUMkAmAM joI jaIe. 1. vedakALamAM aspRzyatA nahetI. melA mANasane te melA hoya tyAM sudhI na aDavAnI vAta temAM kahI haze, paNa koI jAti aspRzya na hatI. cAMDAla halake, paNa zakanI keTine ja, gaNato. 2. vaNe cAra ja che, pAMca varNa nathI. "paMcama" zabdane artha pAMcame varNa nathI. tethI cAMDAla vagere sahune samAveza thamAM thAya che. 3. zakane sAmAnya rIte vedAbhyAsane adhikAra nahoto. paNa temAMye apavAdo hatA. keTalAka yajJa za karI zakatA. zo ane itara varNanA mizra vivAha thatA. bhISma kaheluM ke bIjA traNa varSe paNa brAhmaNanI saMtati hovAthI brAhmaNa ja che; ane maharSi vyAse kaheluM ke bIjA varSonI peThe zakane paNa veda bhaNavAno adhikAra hovo joIe. 4. varNavyavasthAmAM AcAra upara ghaNe bhAra devAto. zo sadAcAra ne saMskArathI brAhmaNa thaI zakatA. brAhmaNe durAcArI bane te zuddha thaI jatA. jAtinA utkarSa ane apakarSanA A siddhAntane AgaLa jatAM lepa thavAthI vaNe jAtinuM rUpa dhAraNa karyuM, tene lIdhe, varNavyavasthAthI je lAbha thavo joItuM hatuM te pUrepUre na thavA pAmyo, ne enI aMdara je kaMI sAruM tatva hatuM te DhaMkAI gayuM. 5. smRtigranthamAM je aspRzya jAtio ne vaga gaNAvyAM che temAM kaze niyama ke meLa rahyo nathI. e granthamAM ApelAM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VI ma'dvirapraveza ane zAstrA aspRzyatAne lagatAM, badhAM vacane bhegAM karIe, te| hiMdu samAjamAM kAi mANasa evA na nIkaLe je eka yA bIjA zAsravacana anusAra aspRzya na gaNAya. eTale ApaNe jo zAstrAne anusaravA mAgatA hAI e, te ApaNe badhA aspRzya chIe, te ApaNe ekabIjAne na ja aDavuM joIe. paNa ApaNA samAje A bAbatamAM zAstrone gaNakAryA nathI; ane zAstromAM aspRzya gaNAvelI aneka jAtione spRzya banAvI che. je niyama anusAra keTalIka jAtie aspRzya mIne spRzya thaI, te ja niyama anusAra bAkInI bIjI jAtione spRzya gaNavAmAM bAdha na heAvA joi e. janmAMDAla paNa amuka kriyAthI athavA vaiSNava ke zaiva saMpradAyamAM dAkhala thavAthI zuddha thaI aspRzya maTI jAya che, ema zAstramAM ja batAvyuM che. 6. rAmAyaNa, mahAbhArata, gItA, bhaktisUtre, te bhAgavata emAMthI ekamAM kAI paNa khAte aspRzya nathI. e jAtanI aspRzyatAne vicAra ja e grantheAmAM nathI, ema batAvanArA puSkaLa purAvA enI aMdara paDelA che. niSAda, cAMDAla vagere spRsya hatA. emane halakA gaNavA sAme paNa bhAgavata purANe te bhAgavata dhame baLavAne pAkAra uDAvelA. bhAgavatadhamatA AkhA jhAka ja UM'canIcapaNuM bhUMsavA tarapha che. IzvaranI najaramAM kAI UMcanIca na hAI zake, bhakti karavAnA adhikAra mANasamAtrane che. 7. je smRtigranthAe aspRzyatA batAvI che te ja granthAe temAM karavAnA agatyanA apavAda paNa batAvyA che. yAtrA ane devadiramAM AbhaDacheTa pALavAne spaSTa niSedha che. devama MdiramAM AbhaDacheTa hAI zake ja nahIM. tyAM kAI mANasane aspRzya mAnavuM e pApa che. vahevAramAM ghaNI jagAe AbhaDacheTane UMcI mukAya che, ema Aje paNa jovAmAM Ave che. e teA sagavaDaye| dhama thayeA. ApaNe jo zAstrane anusaranArA hAIe, te zAstranAM sava vacanene,. sa` kALe, te sarva sthaLe anusaravuM joIe. ApaNI sagavaDe zAstrAne anusarIe te sagavaDa na hoya tyAM zAstrane UMcAM mUkIe, te ApaNAthI zAstranuM nAma AgaLa karIne dalIla karI na zakAya. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra 31. 8. hirajanene pUjAnI ane maMdirapravezanI spaSTa paravAnagI ApanArAM zAstravacaneA thAadha che. ninone maMtromAM pesavA na vevA, ne temane pUjA karatA rokavA, e vAtaja zAstra viruddha che. Aje to zAstravacanono chaDecoka bhaMga thaI rahyo che, harijanone maMdirapraveza Apako emaf zAstrono bhaMga nathI, eTalaM ja nahIM paNa ema to zAstrono kharo amala karavAno che. zAstronoM anAdara thayAnI phariyAda to harijano (anyano) rI rAma che. 9. zAstra nAme oLakhAtA graMthAmAM ApelAM vacane pramANe te ApaNe ekeeka jaNu * cAMDAla ' chIe. maMdiranA pUjArI paNa * cAMDAla ' che, te temane aDIne sastra snAna karavAnuM kaheluM che. A badhAM zAstravacAne anusarIe, teA madiramAtrane tALAM devAne ja vakhata Ave. 8. zaMkarAcAya, rAmAnujAcArya, vallabhAcAya, caitanya, zaiva AcAryAM te sa Mte, jJAnezvara, ekanAtha, tukArAma Adi mahArASTrI saMtA, ane bhAratanA itara sAdhusaMtAe Aje paLAya che te prakAranI aspRzyatAne spaSTa virAdha karelA che. e vAtanA DhagalAbaMdha purAvA pAchalAM pAnAMmAM ApyA che. cAMDAla janmyA te jiMdagIbhara cAMDAla ja rahe evI vAta te| smRtiomAM paNa nathI. cAMDAlenI aspRzyatA e ja janme dUra thayAnA keTalAye dAkhalA noMdhAyelA che. 9. aruMdhatI, tiruppANu ALavAra, naMda, kanakadAsa, jJAnezvara, ceAkhAmeLA Adi aneka 'antyajo'nAM nAma che te ApaNe Aje paNa pavitra thaI e chIe. tirupANu ane naMda jevA antyaja satenI te mUrtio paNa seMkaDe varasathI dakSiNanAM vaiSNava ane zaiva zimAM pUjAtI AvI che. bhaktimArganA AcAryo te sAdhusa teAe zrIrIte kahyuM che ke bhaktimArgamAM, ne zvaranA dhAmamAM, ti jAti vacce bheda nathI; te ahIM IzvaranAM sahu mALakA sarakhAM che. tyAM durAcArI te cAMDAla, ne sadAcArI te brAhmaNa, che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 maMdira praveza ane zAse 10. puSTimArga ane svAmInArAyaNa saMpradAyamAM te, mULa saMsthApakAmAM vacane anusAra, vizeSa karIne aspRzyatAne tathA maMdirapravezanA niSedhane sthAna nathI. 11. jaina ane bauddha dharma janmathI nahIM paNa karmathI jAti mAnanArA che. eTale jene je kaMIne janmathI cAMDAla ne aspRzya mAne, te te jaina dharmanA mULa siddhAntathI viruddha gaNAya. 12. aspRzyatA Izvare sarajelI nathI, paNa mAnavInI sarajelI che; ane rAjyanA amaladAro manamAM Ave tene aspRzya banAve che, ne aspRzyomAMthI manamAM Ave tene pAchA spRzya vargamAM nAkhe che; e jovA mATe vastIpatraka jovAnI jarUra che. Ama aspRzyatA vadhAravA ne kAyama karavAmAM rAjyakartAoe paNa ThIkaThIka phALo Apyo che. 13. aspRzyatA nAbUda karavAnI gaMbhIra pratijJA hiMdu samAjanA AgevAnoe Aje paMdara varasathI karelI che. e pratijJAmAM maMdirapravezane paNa samAveza thAya che. e pratijJA anusAra trAvaNakeramAM tathA dakSiNa bhAratamAM bIje, tema ja dezanA bIjA paNa judA judA bhAgamAM, seMkaDe maMdiro harijano mATe khullAM thayelAM che. emAMnAM keTalAMka maMdiro te AkhA bhAratamAM prasiddha heI meTAmAM moTAM tIrthomAM temanI gaNanA thAya che. e maMdiramAM harijanene praveza apAye ene lIdhe nathI pUjArIoe virodha karyo, nathI maMdiramAM janArAnI saMkhyAmAM ghaTADe thayo, nathI harijanee e chUTane dupayoga karyAnI phariyAda thaI, ke nathI bIje kazo utpAta thavA pAmyo. 14. maMdironA vahIvaTa ane rItarivAja upara rAjasattA haMmezAM aMkuza rAkhatI AvI che, ema batAvanArA puSkaLa aitihAsika purAvA che. mANasane potAnA gharamAM game te rIte vartavAnI chUTa che. maryAdA eTalI ke enAthI bIjA mANasanI evI ja chUTamAM dakhala na thavI joIe. paNa sArvajanika sthaLo - jenA para samAjanI mAlikI che, jene samAja taraphathI koI paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasahAra 333 rIte Avaka thAya che, jenA nirvAha samAjane paise thAya che, ne jemAM samAjanA amuka samUheAne javAnI chUTa che-- te sthaLAmAM praveza karatAM ke tene upayAga karatAM mANasAne rAkavAnI chUTa kAIne nathI, hAI na zake. jaLAzayeA, dhama zALAo vagerenA upayeAga karatAM kAI ne paNa rAkanAra mANusene ApaNAM zAstrAe ' mleccha' kahyA che. Ama Aje je cAle che te zAstra nathI paNa rUDhi che. dharmAMnA kSetramAM paNa AvI rUDhie ApaNe tyAM haMmezAM badalAtI AvI che; te ApaNI peAtAnI najara AgaLa paNa ghaNI badalAI gaI, e vAtanI te bhAgye ja kAI nA pADaze. dhamAM kazuM navuM DagaluM bharavuM e ja jo pApa hota, te! temAM navA navA saMpradAya UbhA thAta zA sAru? e sarva saMpradAyeAnA sthApakAe kaIka te cIlA navA pADavA ja che. " kharu jotAM hiMdu dharme te| DhionA AvA parivartanane ceAkasa mAnyatA ApI che. manue kahyuM che: * kRtayugamAM mANasAnA dharma judA, tretA te dvAparamAM judA, ane kaliyugamAM judA. Ama yuga badalAya te pramANe dharmo paNa badalAya che. '1 rUDhie te AcAre| vakhatAvakhata badalAtAM na hota, te judI judI aneka smRtie paNa zA sAru thavA pAmata? vRddha yAjJavalkapa kahe che ke . smRtie lakhanArA agAu ghaNA thaI gayA che, te ghaNA haju have pachI thaze.'2 zaMkarasmRti kahe cheH dhanAM pramANAmAM dareka yuge, yugabaLane lIdhe, palaTA thAya che. tema te pramANe dareka dezamAM judAM judAM hoya che. '3 manusmRtinA bhASyakAra medhAtithie kahyuM ke AvA jJAnI ne sadAcArI manue smRti banAvI eTalA mATe te pramANabhUta manAI. Aje jo kAI AvA guNavALA mANasa AvA ja hetuthI grantha race, te tenI pachInA mANaseAne mATe te manu vagere jeve pramANabhUta thaI paDe. '4 " dhamamAM e aMga che. eka aMga te zAzvata sanAtana siddhAnta. evA siddhAntA - - satya, yA, asteya, indriyanigraha Adi sarva dezamAM, sarva dharmamAM, te sarva kALamAM lAgu paDe che. bIjI - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira praveza ane zA aMga te bAhya vidhi, AcAra, rUDhi vagerene lagatA niyamo che. A dharmanuM gauNa aMga che, ne temAM samaya anusAra pheraphAra thayAM ja kare che. vaLI ApaNe je praznanI vAta karIe chIe temAM te bhUla sudhAravAnI vAta che, rUDhine cheDI zAstrane anusaravAnI vAta che. ATalA kALa zAstrane na anusaryA ne have kema anusarIe, evI dalIla kaMI sujJa mANasa kare ? "jAgyA tyAMthI savAra.' dakSiNa bhAratanA brAhmaNomAM kaMI AcAranI kaDakAI thaDI hatI? paNa aspRzyatAnA pAlanamAM bhUla che ema dekhAtAM temaNe jUno rasta cheDI no lIdho ja kenI ! - Aje rUDhi ApaNI pITha para savAra thaI beThI che e kharuM che. paNa e rUDhine ApaNe pITha parathI utAravI joIe. hiMdu dharma kadI rUDhine dAsa banyo nathI. "vicAra le ke AcAra, ekenI bAbatamAM ekarUpa, sthirasthAvara, acalAyatana hiMdu dharma jevI koI cIja kadI hastImAM hatI ja nahIM.... tenA gata ItihAsa parathI ApaNane ema mAnavAne protsAhana maLe che ke vicAranA kSetramAM ke ItihAsanA kSetramAM, bhaviSyamAM kaMI paNa bhIDano prasaMga Ubho thaze te hiMdu dharma tene pahoMcI vaLavAnuM sAmarthya dharAve che. kudaratamAM dara varase vasaMtaRtumAM zuM bane che te juo. AkhI vanaspatisRSTi jUnAM pAMdaDAMne lebAsa tajI navAM dhAraNa kare che. A kriyA dharmamAM paNa cAlavI joIe. aneka kurUDhio dharmamAM ghUsI jAya che. tene kADhavAnuM sAmarthya dareka dharma keLavavuM joIe. mULa prANanuM saMgopana karI bAhya kalevaramAM pheraphAra karavAnI zakti tenAmAM AvavI joIe. A dharma ja sanAtana dharma banI zake che. je dharmo potAnA svarUpanAM zodhana ane pariSkAra nathI karatA, jUne kacaro avAranavAra pheMkI nathI detA te avanati, ne kyAreka nAza paNa, pAme che. avanati pAmatA sarva dharmonuM lakSaNa e che ke teo kazuM bhUlatA nathI ne kazuM pheMkI detA nathI. pariNAma e Ave che ke jugajUnI, ne ghaNIvAra ekabIjAnI virodhI evI, praNAlikAonA Dhaga jAmI javAthI e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra 335 dharmo gUMgaLAI jAya che. niSmANa thaI gayelI. rUDhio ne jaDa banI gayelA dharmasiddhAntone vALIjhUDIne pheMkI devAM, ane philasUphI, nItidharma ane tattvAnubhavamAM jema jema pragati thatI jAya tema tema dharmanAM ta ne rUDhione navesara goThavatA rahevuM - enAthI dharmanuM teja jeTaluM sacavAya che ne vadhe che teTaluM bIjA kazAthI sacavAtuM ne vadhatuM nathI." . vaLI dharmavettAoe ApaNane saMsAramAM rahelAne ema nathI kahyuM ke "ame upadezele dharma te to ekalA bhagavAnane athavA kevaLa sAdhusaMnyAsIne AcaravAnuM che, ane tame saMsArIo -te sadA kAdava ja khUMdyA karaje.' ane chatAM ApaNe pharIpharI sAMbhaLIe chIe ke "e to bhagavAna hatA temaNe Ama karyuM, e to saMnyAsI hatA temaNe Ama karyuM, e to dayALu hatA tethI Ama karyuM." A dalIlane hiMdu dharmamAM sthAna kema hoI zake? bhagavAne to gItAmAM kahyuM : "agAu thaI gayelA pUrvajoe jema karma karyuM tema tuM paNa karma ja kara."9 arthAta temanA dRSTAntanuM anukaraNa karavaLI kahyuM: "zreSTha puruSa je je AcaraNa kare che te ja itara arthAta sAmAnya leke kare che, te jene pramANu banAve che tene loke anusare che."8 manue kahyuM: "vidvAna, saMta, ane rAgadveSarahita puruSoe jenuM haMmezAM mAvaraNa karyuM che, ane jene temaNe hRdayathI kabUla rAkhyo che, te dharmane tame jANe."9 vaLI Akho veda, te jANanArAonI smRti ne temanuM zIla, tathA sAdhusaMtenuM kAraNa, ane AtmAno satoSa, eTalAM dharma jANavAnAM sAdhana che."10 ahIM paNa sajajano, vidvAna ne sAdhusaMtoe mAtra dharmane anusaravAnuM kaheluM che. vaLI temaNe amuka vastu ApaNane karavAnI rahI tenuM zuM? bhAgavate kahyuM: "ahiMsA, satya, asteya, akAma, akrodha, alabha, ane bhUtamAtranuM priya tathA hita IcchavuM te - A dharma sarva varNone mATe che."11 rAmAnuja, vallabha, caitanya, sahajAnaMda vagere mahApuruSoe karelA dharmopadeza saMsArI gRhasthane mATe nathI, evuM ApaNe mAnyuM nathI, nahIM to ApaNe temanAM vacanAmRtonuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madirapraveza ane zAse adhyayana seMkaDo varasathI cAlu na rAkhyuM heta. rAmakRSNa paramahaMsa, vivekAnanda, tilaka, ravIndranAtha, mAlavIyajI, gAMdhIjI, AnaMdazaMkara, bhagavAnadAsa, rAdhAkRSNana - AmanA karatAM vadhAre pavitra, puNyazALI, ne vidvAna puruSo bIjA kayA ApaNA dharme arvAcIna yugamAM utpanna karyAM che ? ene mATe te ApaNe hiMdu tarIke garva laIe chIe. e sahue eka avAje kahyuM che ke "A aspRzyatA javI ja joIe." 1932mAM hiMdu dharma ane samAjanA TukaDA thavA beThA hatA tyAre gAMdhIjIe potAno deha heDamAM mUkyo. pariNAme hiMdu dharma e aMgavicchedamAMthI UgarI gaye. gAMdhIjIe kahyuM: "je aspRsyatA che te hiMdu dharma marI jaze, ane je hiMdu dharmane jIvavuM hoya te aspRzyatAne maravuM paDaze."12 te ja vakhate hiMdu samAjanA AgevAnoe pratijJA karI ke aspRzyatAne nAza thavo ja - joIe. te veLA gAMdhIjIe lakhyuM: "e pratijJAnuM pAlana pratikSaNa thayAM ja karaze e vizvAse meM upavAsa choDyo. e pAlana karavAmAM mAre deha suthIrUpe hato ane Aje che."13 Aje jyAre hiMdu samAjane mAthe pharI saMkaTa toLAI raheluM che tyAre temaNe pharI ApaNane cetavaNuM ApI che. Aje hiMdu samAjanA ghaNuM ja moTA bhAganA matathI je sabhya prAntika dhArAsabhAmAM gayelA che temaNe cUMTIne mokalelA, lekapratinidhi sabhAnA sabhyoe ekamate TharAva karyo che ke dezanA bhAvi rAjyabaMdhAraNamAM aspRzyatAne koI paNa rUpamAM mAnyatA nahIM ApavAmAM Ave. bahujanasamAje e hAkalane kevI jhIlI lIdhI che, ene jIvatAjAgate purAvo dakSiNa bhArate haju hamaNAM ja Apyo che. ApaNuM dharmane sAru A zubha cihna che. keTalAMka saikAnA lAMbA ziyALA pachI ApaNe hiMdu dharmanI aneka navasarjanabharI vasamAMnI eka Aje ApaNe najara AgaLa khIlatI joI rahyAM chIe. ApaNuM prAcIna dharmAne ApaNe navI AMkhe jovA lAgyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upahAra chIe. sApaNane lAge che ke ApaNA samAja DAmADaeNALa sthitimAM paDayo che. ghaNI ghIca jhADI evI jAmI gaI che je sukAI ke saDI gaI che ne tethI jenI saphAI thavAnI jarUra che. hiMdu AcAravicAranA netAonAM mananI pAkI khAtarI thaI che ke AjanA jamAnAmAM hiMdu dharmAMnA mULabhUta siddhAntA jatA karavAnI jarUra nathI, paNu vadhAre jaTila ane gatimAna evI samAjavyavasthAnI khAsa jarUriyAta joI ne te pramANe te siddhAntAnuM navesara pratipAdana karavAnI jarUra che. Ave! prayAsa e hiMdu dharmanA itihAsamAM pUrve aneka veLA thaI cUkelI evI kriyAnuM ja punarAvana thaze. evI punaTanAnuM kAma Aje cAlI rahyuM che. jhADanAM mULa jyAre UMDAM heAya tyAre teneA vikAsa dhImeA hoya che. paNu jee aMdhakAramAM eka jhINI jyAta pazu pragaTAvaze tee AkhA AkAzane jhagajhagATa karavAmAM madada karaze. '14 6 evA prakAza ApaNAM aMtaramAM thAya te mATe ApaNe prabhune ApaNA eka prAcIna bhaktanA zabdomAM vinati karIe ke tuM sUryadevanI peThe tArA teja vaDe amArAM hRdayarUpI AkAzamAM tArA jarAka tA uya thavA de dinanAtha iva svatejasA hRdayavyomni manAgudehi naH / 15 esa. TippaNI 1. anya tayune * dhAnesAryAM dvAreDare / anye kaliyuge nRNAM yugahrAsAnurUpataH / manu. 1 85. 2. bhUryAso dharmavaktAra utpannA bhAvinastathA / vRddhayAjJavalkya 3. pratikAla pramANAni bhidyante kAlavaibhavAt / pratideza ca bhidyante tatpazyed bahusammatim // rAMskRti 2; 22. " kudaratamAM je navasarjana thAya che teneA dAkhale ApIne kahyu che jema cAmAsAmAM varasAdathI jAtajAtanAM aneka jIvajaMtuo ne sthAvara vastu pedA thAya che, tevI ja rIte yuge yuge navA navA dhame utpanna thAya che. ma~22 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hirapraveza ane zAstrA yathA vizvAni bhUtAni dRSTyA bhUryAsi prAvRSi | sRjyante jaMgamasthAne tathA dharmA yuge yuge // zAnti. 232, 39. 4. adyatve ya evaMvidhairguNairyukta IdRzenaiva ca hetunA granthamupanibadhnIyAt sa uttareSAM manvAdivat pramANIbhavet / medhAtithi * manubhASya * 5. rAdhAhRSTNuna : 'hiMdu lavanadarzana', pR. 136. 9. barihAsa bhaTTAcArya : 'dhI unDezansa AI ziviga ithsi', 5. 20. saraka 7. kuru karmaiva tasmAkhaM pUrvaiH pUrvataraM kRtam / gItA 4; 15. 8. yadyadAcarati zreSThastattadevetaro janaH / sa yatpramANaM kurute lokastadanuvartate // gItA 3; 21. 7. vidvadbhiH sevitaH sadbhirnityamadveSarAgibhiH / hRdayenAbhyanujJAto yo dharmastaM nibodhata // manu 2; 1. 10. vedo'khilo dharmamUlaM smRtizIle ca tadvidAm / AcArazcaiva sAdhUnAmAtmanastuSTireva ca // manu 2; 6. 11. ahiMsA satyamasteyamakAmakrodhalobhatA / bhUtapriyahitehA ca dharmo'yaM sArvavarNikaH // bhA. 11; 17; 21. 12. 'dharmasaMsthApana', 5. 92. 13. 'rina dhu', 12-3-'33. 14. rAdhAkRSNana : 'hiMdu vanaharzana', 5. 139. 15. upamanyukRtazivastotra 3. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM je je 5 6 = je che ? pariziSTa muMbaI zahera ane paramAM harijane mATe khUlelAM maMdire naMbara maMdiranuM nAma - lattA 1. bhulezvara mahAdeva bhulezvara vAlakezvara mahAdeva bANagaMgA naranArAyaNa kAlabAdevI lakSmInArAyaNa govALiyA Teka gAmadevI gAmadevI narmadezvara mahAdeva bAlAjI ane rAma bhulezvara muralIdhara mAhIma nAgadevI 'nAgadevI 10. mahAdeva ane hanumAna (gaLa maMdira) naLabajAra 11. zanizcara DuMgarI viThobA rukimaNI gaLapIThA bhAyakhaLA 14. khaparI buvA ghaDapadeva 15. rAmezvara mahAdeva mahAlakSmI 16. mAtAvarI grAMTa roDa 17. caMDikAdevI. parela 18-9. mAruti (be maMdira) 20. mAruti dAdara 21. rAmajI vAMdarA 22. muralIdhara ThAkoradvAra mahAdeva kAMdIvalI 23. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 24. 25. 26. 27. 28. . datta 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. mahAdeva rAmajI 4. 47. 48. 49. 5. saoNMdirapraveza ane zAstra lakSmInArAyaNa mahAdeva rAmajI vyaMkaTezanAM maMdire samUha gApikAbAInuM rAmamaMdira dAkArakAra rAmajI "" khaLadevajI hiMgaLAja mAtA akhamAtA tvaSTA kAsAra mahAkAlI dattAtreya 44.` mAruti 45. rAmajI viThThala rakhumAI kedArezvara zItaLAdevI rAma, mahAdeva ane mAruti videAbhA rukmiNI 39 caMdramaulIzvara mahAdeva jarImarI mAtA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat dhArAvI merIvalI Arathara reDa pheArAsa raeNDa 39 zrIjI savADI dAkArakAra kAMdAvADI mAhIma ajAra bhulezvara gulAlavADI "" majhagAma bhulezvara pAyadhunI - giragAma khIjo kuMbhAravADA majhagAma varalI leDI jamazedajI rastA, mAhIma ,,, varasAvA rastA, adherI kAmATIpurA merI rastA, mAhIma viThThalabhAI paTela raste navA zIvarI rastA vAMdarA www.umaragyanbhandar.com Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 51. mahAdeva para. mahAdeva sara maMgaLadAsa vADI, lemiMTana rasto leDI jamazedajI rasto, mAhIma e kuMbhAravADo vilepAle kamATIpurA 56. 53. rAdhAkRSNa 54. viThThala 55. mAruti lakSmInArAyaNa 57. paMcamukhI mAruti 58. marI ammA pa9. khaMDebA sudAlammA picasmA lakSmInArAyaNa gheDapadeva 64. udAsI Azrama 65. mAruti vaTavRkSa hanumAna 67. viThebA rukimaNI hasAbA 69. mAruti 70. mahAdeva vAla pApaDI Dapadeva grAMTaroDa parela dAdara mAhIma kamATIpurA 68. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSiNa bhAratamAM UghaDelAM maMdire [dakSiNa bhAratamAM gayA Dheka varasa daramyAna harijano mATe khUlelAM maMdiranI yAdI mokalavA meM madrAsa sarakArane vinaMtI karI hatI. tenA javAbamAM tyAMnA pradhAna DaoN. rAjanane nIcene kAgaLa maLyo che. DaoN. rAjana madrAsa prAMtanA vayovRddha mahAsabhAvAdI che, ane ghaNA varasa sudhI tAmila nADa harijana sevakasaMghanA pramukha hatA. mULa kAgaLa aMgrejImAM che; tene anuvAda ahI Apyo che. ca ] phaoNTA seMTa jaja, madrAsa 23-8-1947 priya caMdrazaMkara, huM hamaNAM ja pravAsamAMthI pAcho pharyo tyAM tamAro kAgaLa je. amArA vaDA pradhAna, jemanA hAthamAM devasthAna khAtuM che, temane dilhI ane madrAsa vacce doDadhAma karavI paDe che. tene lIdhe tame maMgAvelI yAdI teo mokalI zakyA nathI. huM ophisane sUcanA ApuM te e kAma thAya; paNa huM have ophisanI e ghareDamAM UtaravA mAgato nathI, kema ke ema karavA jatAM tame mAgelI yAdI tamane ekalatAM ghaNe vakhata nIkaLI jAya. eTale harijano mATe khullAM mUkavAmAM AvelAM mandironAM nAma huM ja tamane lakhI mokaluM chuM. e badhAM maMdiranI pratiSThA A prAMtanI bahAra paNa phelAyelI 1. makAsa zaheranAM tamAma maMdira-pliIna ane milApara nAM prasiddha devAla sahita. 2. tirupatimAM TekarI para AveluM zrIkaTezvaranuM maMdira. A maMdira AkhA bhAratamAM ghaNuM prasiddha che. 3. zrIraMgamamAM AveluM zrIraMganAthanuM suprasiddha maMdira, tathA tricinApallI jillAmAM, ne tenI AjubAjumAM AvelAM sarva maMdira. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSiNa bhAratamAM ughaDelAM maMdire 343 4. madrAsa najIka AvelA kAMjIvarama ( kAMcI)nAM, vaiSNava tema ja ziva bane saMpradAyanAM, pracaMDa maMdira. 5. kuMbhakoNama, mAyAvarama, taMjAvara, zaheranAM tathA taMjAvara jillAnAM bIjA gAmanAM aneka maMdire. . A badhAM yAtrAnAM dhAma che, ne tyAM AkhuM varasa hajAro loko bheLA thAya che. hakIkatamAM huM tamane kahuM ke evuM eke agatyanuM maMdira thI je harijane mATe khulluM mukAyuM na hoya; ane Aje emane A badhAM maMdiromAM javAno haka maLe che. tAmilanADamAM bIjAM be ghaNuM prasiddha maMdironAM nAma ApavA jevAM che -pAlanImAM UMcI TekarI para AveluM maMdira, ane TinevelI jillAnA tirupeMdura gAmamAM samudrakAMThe AveluM maMdira. A paNa harijana mATe khUlyAM che; tema ja TinevelI jillAmAM AvelAM bIjA prasiddha maMdiro paNa. A tamArI jANa mATe. ApaNane 15mI oNgasTathI AjhAdI maLI, ane te pahelAM harijanane maMdira praveza thaye, ethI mane ghaNo ja AnaMda thayo che, e kahevAnI jarUra nathI, li. rAjananI zubhAziSa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUci akSamAlA 15-6 enAtha 195, 199, 213-6, akho 271-3 220, 331 agatya 3 - ekalavya 41 - agnimitra 75 okArezvara 99 ajAmila 66 dha 313 atri 22,28,79,80,92,110,113 kaNAda 21 adrohaka cAMDAla 257 UNapa 154 apAra 153 kanakadAsa 259-62, 331 abhinavagupta 55 kanyAkumArI 157, 317 abhinavasaccidAnaMda 312 kabIra 204-5, 267 aruMdhatI 16, 331 karNa 12 arjuna 412, 44 kalyANarAya 135 ajuna caMDALa 288 kavaza elaSa 15 azvaI 156 kANe, pAMDuraMga vAmana 5, 6, 9, azeka 327 11-2, 19, 26, 31, 35, aMgirasa 9, 112 75, 113, 121, 328 apastaba 14, 80, 106, 112 kAnhApAtrA, 211-2 AyaMgAra, kRSNasvAmI 131, 164 kAmAkSI, 160 ALavadAra 124-6 kArtikeya 161 DALa 123, 12-8 kAlidAsa 5, 158 indra 3-5, 8, 10, 11, 17, 20, kAlelakara 121, 281 3--8,43-4, 47, 60, 63, kAzI 90, 92, 309 71, 75 kAMcI 81, 161 indradhumra 172, 176 kubajA 193 utaMka 42-3 kurIvAra, 126 umA 42 kuklaka 34 umApati zivama 156 kuMdakuMda 287 zaSyazRMga 21 kuMbhakoNama 81 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mariveza ane zA kRSNa 412, 54, 59,60, 62-3, janAbAI (janI) 199,201,204-6 65, 7, 106, 134, 168-70, 183-4, 196, 25 jayadratha 74. kRSNa dvaipAyana 41, 100 jAnazruti pautrAyaNa 15 kolhApura 312 jIvaNadAsa ra74-5 . kauTilya 324 jamini 14 gaje 193 jegA paramAnaMda 207 gaNapati 96 jJAnadeva (jJAnezvara)195-204, 210, gaNeza 101 220, 331 gAMdhIjI 283, 290,311,313,315, jJAnasaMbadha 153 318, 321, 336 jhAlAvADa 312 guNAtItAnaMda 248 hAyana 68 guha 38,40 takSazilA 68 gokuLa 63 tayumanavAra 156 godA 123, 127 taMjAvara 321 gapALAnaMda 247 tirunIlakaMTha 153 gorA kuMbhAra 199, 205- tirupati 130, 322 gautama 28, 80 tirupANa 123-4, 331 cakika bhIla 256 tirumaLizAI 123 caheDa bhaMgI 139 tirumaMgAI 122-3, 126 caMDa caMDALa 287 tirumUlAra 154 : caMDIdAsa 171 tiruvalluvAra 153, 150 caMdragupta 16, 75 tukArAma 199, 216, 219-20, 33 cAMgadeva 1989 * tulasIdAsa 267-8 cidaMbarama 156, 258-60 : ' trAvaNakora 316-20, 3ra6-17 cetanya 167-71, 331, 335 tripura 320 khAmeLA 99, 19, 201, 25, trizaMku 36-7 208-11, 331 dakSa 112 jagannAtha 97, 172, 174-6, dayArAma 140, 274 - 182-8, 191 . dazaratha 16, 36, jaTAyu 40 dAdu dayALa 268 janaka 10, para dAmAjI 19, 212-3 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUci dilIpa 12 divekara, mahAdevazAstrI 105 durgA 96, 101 duryodhana 60 devayAnI 40 devala 28 devasena 287, 290 devahUti 66 desAI, mahAdeva 320 koNa 41 draupadI 44, 59, 25 dviArakA 42, 13 dhavalezvara 91 dhRtarASTra 41 zrava 193 va, AnaMdazaMkara31-2,35, 121, 163, 177, 249, 281, 309, * 314,336 nakala 44 nakulIza 152 nArAja 153-4 nakhkhALavAra 122-4 narasiMha 88-9 narasiMha mahetA 204, 223, 270-1 narahari sanI 199, 207 narottama cAMDAla 2pa7 nada 75 naMda (harijana) 153, 25-,331 nAbhAga 21 nAmadeva 199,202-6, 211, 219, 220, 223 nArada, pa5, 70, 162, 2para nArAyaNa 70, 205 nAzika 75 nivRtti 196, 199, 220 niveditA 51, 57, 121, 163 nIlakaMTha 8, 17 nIlAcala 172-5, 191-2 pataMjali 9, 150 parameSThI darajI 184-8 parazurAma 8 parAzara 10, 15, 21, 78-9, 111 parIkSita 62; 106 paMcajana 8, 9 paMcajanI 8 paMcama 9 paMDharapura 201-3, 206, 323-4 paMDharInAtha 99 pAThaka, zrIdharazAstrI 5,6,10,12,91, 95, 104, 314-5 pANini 9 pArvatI 157-60 pAMgArakara 200,218, 222-4, 226, 283 pAMcajanyA 8 pAMDu 41 . pAMDuraMga 203 purI 97, 148, 191-2 puSyamitra 5 perIAnaMbI 125-6 paiThaNa 214 piThInasi 9 pracetas 87 prabhAcaMdra 284 prahalAda pa9 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 madira praveza ane zAse balarAma 62, 5, 7, 174 mahApa 75 bahira bhaTTa 19, 211 mahAvIra 106 baLabhadra (rAma) jue balarAma mahIdAsa etareya 15 baMkA mahAra 201 mahIpati 99 bANa 16, 85 mahezvara 157 bAdari 14 mahezvarI 157 buddha 106, 291-4 mahedra, 44 bRhaspati 41, 70, 80 maMdapAla 16 besanagara 68 mAranera 124-5 che (bI) dhAyana 16, 22, 28 mAlavikA 75 brahmA 7, 69 mAlavIyajI 311, 336 mAlopaMta 200 bhagavAnadAsa 314, 336 mAMdhAtA 5 bharata 9, 40 bhavabhUti 40 mInAkSI 126, 321 muktAbAI 196, 198-9,206, 220 bhAgabhadra 76 bhAradvAja 75 munazI, kanaiyAlAla 5, 18, 32 bhArgava 42 - muMbaI 321, 339 bhAMDArakara 11, 116, 161, 164 mUka cAMDAla 257 lIma 44 medhAtithi 15, 333 bhISma 17, 41 meradhvaja 1992 merepaMta 218 bhairava 8, 101, 18, 119 : mehane bhegI 140 magadha 12 madhavana 71. cama 28, 111 maNidAsa mALI 182-4 yamapAla cAMDAla 287 mataMga 21, 39 yayAti 40 madurA 81, 126, 321 yaza:karNa deva 75 madhu 107. yAjJavalakya 16, 52, 80 manu 8, 9, 23, 31,80, 114,333 yAska 8 mata (ta), ra7, 71 yudhiSThira 17,41, 51 mazarUvALA kizoralAla 24,249-51 radhu mAchI 188-92 mahAdeva 42,98, 157, 159 - ravIndranAtha ThAkura 264, 266, 275, mahAnadI 75 336 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUci 39 raMganAtha 126 . vallabhajI 135, 140 raMgAcArya 131 vallabha (vallabhAcArya).10-8,120, raMtideva 64 133-43, 245, 331, 335 rAdhavAnaMda 19 vallI 161 rAjazekhara 16 : vasiSTha 15-6, 21, 36-8,52; rAdhAkRSNana 6,19,26,56-7,83,86, 101, 108 115-6,121,131,149,162-4 vAyu 27 33-8 vArANasI 90 rAnaDe, mahAdeva goviMda 220,222-3 vAlmIki 252, 254 225, 229 vAsudeva 54, 67-8, 70, 79 rAnaDe, rAmacaMdra dattAtreya ra20, 222 vijaya 69 . -6, 229 vijayanagara 75 rAma 38-40, 91, 180 vijJAnezvara 29, 78 rAmakRSNa paramahaMsa ra75, 336 vihu mahAra 212-3 rAmadAsa 199, 218, 220 viThThala (viThobA) 202-3, 205-6, rAmAnaMda 263-6 27-13, 219, 323 rAmAnaMda rAya 168 viThThalanAthajI 137, 246 . rAmAnuja 107,120,122,125-6, viThThalezvara 136 128-31, 331, 335 vidura 12, 41, 48-9,60,71, 119 rAmezvara 97, 160, 215, 322 vibhISaNa 40 rudra 13,27,89,101,108,150,157 vivekAnaMda 275, 336 rUdrasena 75 vizvarUpa 9 rUpa gosvAmI 168 vizvAmitra 3, 21, 24,31, 37, regajhIna 6, 56 46, para raMva 15 viSNu 16,6pa9, 70, 84-91, 108, zaidAsa 2667 110-1, 124, 150, 157, lakSmaNa 38, 180 112, 173, 184, 207 ladhurakha 80 viSavRddha 75 ladhuhArIta 79, 84 vItahavya 21, 24 lADI 319-20 vRddhayAjJavalkya 29, 333 likhita 80, 86 vRddhazAtApa 29, 112, luNAvADA 322 vRddhahArIta 28, 96, 100 vaDodarA :11-2 vRMdAvana 62, 127 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 mahiraveza ane zAra vedamauli 156 zrInAthajI 139-40 vena 41 zrIraMgama 127, 130,322 veMkaTezvara 96 satyakAma jAbAla 15 vaidha, ciMtAmaNarAva 32, 35 satyavatI 40-1, 100 vaidhanAtha 99 sanaMdana 69 vyAsa 15, 18, 21, 28, 41, 53, sanAtana gosvAmI 168 100 samaMtabhadra 286 zakti 150, 160 sahajAnaMda 230-48, 335 zatAnaMda 246. sahadeva 44 zaguna 40 saMvarta 112 - zabarI 39,40, sAyaNa 8, 15 zarmA, DI. esa, 56, 131-2 sAvatA mALI 199, 207 zaMkara 15-8, 16ra sAMira 312 zaMkara (zaMkarAcArya) 5, 69, 107, siddhacaMdra gaNi 85 11-20, 161, 331, 333 siddhiyAra 154 zaMkaradeva 171, 177 sItA 38. zAtAta5 25, 83, sugrIva 39 zAgI 16 sudakSiNA 12 zAMDilya 55-6 sudAmAM 193 zAMtanu 40 sudAmA mALI 183-4 zAMti bahAmanI 199 subrahmacama 161 - ziva 9, 42,61, 81, 89, 6,, subhadrA 97, 15 108, 119, 150-60, 162, sumaMta 80 207 sumaMtra 36, 46 zivAjI 326 sumitrA 16 zuka 21 suradAsa 268 zukra 40-1 suMdaramUrti 153 zunaro5 38 suMdararAja 126 thaka 85 senA nAvI 2017 zaunaka ra9, 63 sopAna 199, 220 zrIkaMTha 156 svakhezvara pa6 zrIkRSNa, juo kRSNa hanumAna 39, 40 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suci hari pa4, 59, 61-4, 87,91,124, harSa 16 135, 193, 204, 206, 207 halAyudha 97 harikezI baLa, 284, 287 hATakezvara 98 haridAsa 167 himAlaya 39,41-2, 150-1,157 harirAya 136 hiliye rasa 68 harizcaMdra rapapa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com