Book Title: Gurugun Shattrinshtshatrinshika Kulak Part 02
Author(s): Ratnabodhivijay
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022276/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaha guruguNapatriMzatyanizikAkulakam COM SY premIyavRttitadgurjarabhAvAnuvAdasamalaGkRtam dvitIyo bhAga: prerakAH : paramapUjya-vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva-zrImadvijayahemacandrasUrIzvarAH ne Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIratnazekharasUrivinirmitam guruguNaSaTtrizatSaTvizikAkulakam | premIyavRttitadgurjarabhAvAnuvAdasamalaGkRtam dvitIyo bhAgaH * prerakAH . paramapUjya-vairAgyadezanAdakSaAcAryadeva-zrImadvijaya-hemacandrasUrIzvarAH * vRttikAro bhAvAnuvAdakArazca * paramapUjya-zrIsImandharajinopAsakaAcAryadeva-zrImadvijaya-hemacandrasUrIzvarANAM ziSyANuH muniratnabodhivijayaH * prakAzakaH . zrI-jinazAsana-ArAdhanA-TrasTaH, mumbaI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAptisthAnam zrIjinazAsanaArAdhanA-TrasTaH zrI candrakumArabhAI bI. jarIvAlA dukAna kra. 6, badrikezvara sosAyaTI, marIna DrAiva 'i' roDa, __ netAjI subhASa roDa, mumbaI-3 phona naM. 022-22818420, 22818390 mo. 9820837955 candrakAntabhAI esa. saGghavI 6/bI, azokA komplekSa, janatA haoNspiTala ke samIpa, pATaNa-384265, uttara gujarAta phona naM. 02766-231603 mo. 9909468572 AvRttiH prathamA pratayaH 300 mUlyam - rU. 500/prakAzanasaMvatsaraH - vI.saM.2541 vi.saM. 2071, i.sa. 2015 etadgranthasvAmitvaM zrIjainazvetAmbaramUrtipUjakatapAgacchasaGghasyaiva / ___(c) zrIjinazAsanaArAdhanATrasTa asya grantharatnasya kasyA'pi aMzasya grahaNAtpUrvaM sampAdakaprakAzakalikhitA'numatirlAhyA / idaM grantharatnaM jJAnadravyavyayena prakAzitam, ato gRhasthairjJAnanidhau mUlyArpaNenA'sya svAmitvaM kAryam / akSarAMkana - virati grAphriksa, ahamadAbAda, (mo.) 85305 20629, 7405506230 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivAlayahovadhi AcAryajIpremasUrIdharajImahArAjA nyAyavizArada pa.pU.AcAryazrIbhuvanamAnusUrIzvarajImahArAjA samatAsAgara pravijayajIgaNivarSa kRpAvRSTiH paramapUjya-siddhAntamahodadhi-AcAryadeva-zrImadvijaya-premasUrIzvarAH paramapUjya-nyAyavizArada-AcAryadeva-zrImadvijaya-bhuvanabhAnusUrIzvarAH paramapUjya-samatAsAgara-pannyAsapravara-zrI-padmavijaya-gaNivarAH preraNApIyUSam paramapUjya-vairAgyadezanAdakSa-AcAryadeva-zrImadvijaya-hemacandrasUrIzvarAH paramapUjya-vardhamAnataponidhi-AcAryadeva-zrImadvijaya-kalyANabodhisUrIzvarAH Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asya grantharatnasya prakAzane jJAnanidhidravyArpaNena sahAyIbhUtaH paramapUjya-vairAgyadezanAdakSa-AcAryadeva-zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarANAM puNyapreraNayA jhaveraroDa-muluNDa-mumbApurIsthaH zrI-muluNDa-zvetAmbara-mUrtipUjaka-jaina-saGghaH zrIsaGghasya sukRtaM bhUri bhUri anumodayAmaH Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (prakAzakIya, "premIyAvRtti ane tenA gujarAtI bhAvAnuvAdathI vibhUSita "guruguNaSahUiMtrazatpatrizikAkulaka dvitIya bhAga sAnaMda prakAzita karIe chIe. zrIratnazekharasUrijI mahArAje racela A kulakamAM gurunA guNonI chatrIsa chatrIsIonuM varNana karela che. A kulakanA padArthone vizada rIte samajAvavA aneka zAstrapAThonA AdhAre paramapUjya vairAgyadezanAdA gurudeva AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna munirAjazrI ratnabodhivijayajI mahArAje saMskRta bhASAmAM "premIyA vRtti nAmanI navI vRtti racI che. saMskRta bhASAthI ajJAta jIvo mATe munirAjazrIe saraLa gujarAtI bhASAmAM A kulakano bhAvAnuvAda paNa racyo che. ghaNA prayatno vaDe munirAjazrIe A graMthanA racanA, saMkalana ane saMpAdana karyA che. temanA A prayAsanuM khUba khUba abhivAdana karIe chIe. traNa vibhAgamAM prakAzita thaI rahelA A graMthano A bIjo bhAga che. AmAM 8mI gAthAthI 24mI gAthA sudhInI 17 gAthAonA TIkA-bhAvAnuvAda prakAzita thayA che. parama pUjya prAcInazrutasamuddhArapreraka gurudeva AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA preraNA ane mArgadarzana vaDe amAru TrasTa chellA 35 varSothI zratoddhAranuM mahattvapUrNa satkArya saphaLatApUrvaka karI rahyuM che. AjasudhImAM 500thI vadhu zAstragraMthono punaruddhAra karavAno amUlya lAbha amane maLyo che. A pAvana prasaMge pUjya gurudevazrInA caraNomAM natamastake anaMtazaH vaMdanA karIe chIe. bhaviSyamAM paNa zrutasamuddhAranA uttarottara caDhiyAtA satkAryo karavAnuM sadbhAgya amane sAMpaDe evI zrutAdhiSThAyikA zrI sarasvatIdevIne prArthanA karIe chIe. A pustakanuM suMdara TAIpaseTIMga karanAra akhilezabhAI mizrAjI ane subhaga mudraNakArya karanAra zivakRpA oNphaseTavALA bhAvinabhAIne A avasare dhanyavAda ApIe chIe. A pustakanuM manamohaka TAITala taiyAra karanAra malTIgrAphiksavALA mukezabhAIne paNa A prasaMge dhanyavAda ApIe chIe. A graMthanA abhyAsa dvArA sahu jIvo gurunA guNonuM jJAna pAmIne hRdayamAM paramocca koTinA gurubahumAnabhAvanI pratiSThA kare e ja zubhAbhilASA. lI, zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTanA TrasTIgaNa caMdrakumAra bI. jarIvAlA lalitabhAI Ara. koThArI puMDarIka e. zAha vinayacaMdra yAdavasiMha koThArI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 guru-guNanA dhAma bALaka sUto che. tene UMghavuM game che. paNa mA tene uThADe che, kemake bALakane skule javAnuM che. jo e na UThe to skule javAnuM rahI jAya. tethI tenI pragati aTakI jAya. mATe mA kALajI karIne bALakane samayasara uThADe che. saMsArI jIvo mohanI nidrAmAM UMdhe che. temane e nidrA game che. paNa guru temane uThADe che, kemake e jIvone samyagnAna ApavAnuM che. jo emano moha dUra na thAya to temane samyajJAna na maLe. tethI temanI AdhyAtmika pragati rUMdhAI jAya. mATe guru kALajI karIne jIvone sadbodhano upadeza Ape che. Ama guru ApaNA jIvanamAM rahela mohanI UMghane dUra kare che. guru guNonA dhAma che. ApaNe emanA guNo jANatA nathI. tethI ApaNane gurunA guNonuM jJAna thAya e mATe zrIratnazekharasUrijI mahArAje 'guruguNaSatrizatmiizakAkulaka' ane tenI svopaza TIkA racyA che. svopajJa TIkA saMkSipta hovAthI meM premIyA vRtti' nAmanI nUtana TIkA ane teno gujarAtI bhAvAnuvAda racyA che, je mULagraMtha sAthe A pustakamAM prakAzita thayA che. A graMtha traNa vibhAgamAM prakAzita thaI rahyo che. temAM A bIjo bhAga che. pahelA bhAgamAM vistRta prastAvanA lakhI che. tenA avalokanathI vizeSa bodha thaze. khaMbhAta tIrthAdhipati zrIsthaMbhanapArzvanAtha prabhu ane mArA gurudeva parama pUjya vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnI anarAdhAra kRpAvRSTithI A graMthanA racanA-saMkalana-saMpAdana-prakAzana zakya banyA che. te pUjyonA caraNomAM anaMtazaH vaMdanA. A graMthanA abhyAsa dvArA gurunA mahimAne jANIne temanA pratye advitIya bahumAna pragaTa karIne bhavya jIvo zIghra paramAnaMdane pAme e ja abhyarthanA. A graMthamAM koI paNa kSati rahI gaI hoya to tenI kSamA yAcuM chuM ane tene sudhAravA vidvAnone vinaMti karuM chuM. jAmanagara, jeTha vada 13, vi.saM. 2070, budhavAra. paramapUjya vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAno ziSyANu muni ratnabodhi vijaya Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukRta anumodanA| jinazAsana sukRta mukhya AdhArastaMbha (1) zrI nayanabALA bAbubhAI jarIvAlA parivAra ha. lInAbena caMdrakumArabhAI jarIvAlA - muMbaI (2) zrI mULIbena aMbAlAla zAha parivAra ha. ramAbena puMDarIkabhAI zAha, khaMbhAta - muMbaI / (3) zrI nayanabALA bAbubhAI jarIvAlA parivAra ha. zobhanAbena manIzabhAI jarIvAlA - muMbaI (4) zrI sAyarakaMvara yAdavasiMhajI koThArI parivAra ha. mInAbena vinayacanda koThArI, jodhapura - muMbaI (5) zrI hasamukhabhAI kesarIcaMda cUDagara - inyasa, ahamadAbAda (6) zeThazrI kAMtilAla lallubhAI jhaverI jinazAsana sukRta AdhArastaMbha (1) zrI kamaLAbena kAMtilAla zAha parivAra ha. bInAbena kIrtibhAI zAha (ghATakopara-saMghANI) (2) zrI jAgRtibena kauzikabhAI bAvIsI, DAlInI jayakumAra mahetA, mheMka (preraka : pa.pU.A. zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA) zrutoddhAra mukhya AdhArastaMbha (1) zrI mATuMgA zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha - muMbaI (2) zrI aThavAlAInsa zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha ane zrI phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata (3) zrI govAliyA Tenka jaina saMgha - muMbaI (4) zrI navajIvana zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha - muMbaI / (5) zrI yazovijaya jaina saMskRta pAThazAlA tathA zrI jaina zreyaskara maMDala, mahesANA (6) zrI dAdara jaina pauSadhazAlA TrasTa saMcAlita OM zrI dAdara ArAdhanA bhavana jaina zve.mU. tapA. saMgha (7) zrI mulunDa zve. mU. jaina saMgha, muMbaI (preraka : pa.pU.A. zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA) zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zve. pU. tapA. jaina saMgha, ghATakopara (I) maMbaI (preraka : pa.pU. gacchAdhipati A. zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjA) (9) zrI sahasAvana kalyANaka bhUmi tIrthoddhAra samiti, jUnAgaDha (pa.pU.paM. caMdrazekhara vi.ma.nA ziSya pU.munizrI dharmarakSita vi.ma. tathA pU. munizrI hemavallabha vi.ma.nI paMnyAsa padavI nimitte) (10) zrI javAharanagara zve. mU. jaina saMgha, goregAva, muMbaI. (preraka : prema-bhuvanabhAnusUri samudAyanA rAjaprabhAvaka pa.pU.A.zrI ratnasuMdarasUrIzvarajI mahArAjA) Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutoddhAra AdhArastaMbha (1) zrI ke. pI. saMghavI ceriTebala TrasTa - saMcAlita zrI pAvApurI tIrtha jIvamaitrI dhAma (preraka : pa.pU. A.zrImadvijaya kalyANabodhisUri ma.sA.) (2) zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAna maMdira, pATaNa (3) zrI manapharA zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha - manapharA (preraka : pa.pU. A.zrImadvijaya kalAprabhasUrIzvarajI mahArAjA) zrI naDiyAda zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha - naDiyAda (preraka : pa.pU. A.zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA) zrI bAbubhAI sI. jarIvAlA ceriTebala TrasTa ha. zrI AdinAtha jaina saMgha, vaDodarA (preraka : pa.pU. A.zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA) (6) zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, sAyana (ziva) muMbaI (7) zrI riddhi-siddhi vardhamAna hAITsa zve.mU.jaina saMgha, bhAyakhalA, muMbaI (preraka : pa.pU. munizrI jinapremavi.ma.sA.) (8) zrI AdinAtha sosAyaTI jaina Tempala TrasTa, pUnA (preraka : pa.pU.paM. zrIaparAjita vi. gaNivarya) (9) zrI mulunDa zve.mU. tapAgaccha samAja, muMbaI (preraka : pa.pU.paM. zrIhiraNyabodhi vi.ma.sA., pa.pU.munizrI hemadarzana vi.ma.sA.) (10) zrI vikrolI saMbhavanAtha jaina zve.mU. saMgha, vikrolI (I.), muMbaI (preraka : pa.pU.munizrI yazakalyANa vi.ma.sA., pa.pU.munizrI tIrthaprema vi.ma.sA.) (11) zrI vizvanaMdIkara jaina saMgha, bhagavAna nagarano Tekaro, amadAvAda (preraka : pa.pU.A.zrImadvijaya jagaccaMdrasUrIzvarajI ma.sA.) (12) zrI AdIzvarajI mahArAja maMdira TrasTa, zrI dazA osavAla sirohIyA sAtha goTIvAlA dhaDA, pUnA (preraka : pa.pU. munizrI abhayaratna vi.ma.sA.) (13) zrI goDI pArzvanAthajI Tempala TrasTa, pUnA (preraka : pa.pU.A.zrImadvijaya kalyANabodhisUrIzvarajI ma.sA.) (14) zrI kastUradhAma, pAlItANA, pa.pU.A.zrI hemaprabhasUrIzvarajI ma.sA.nI AcAryapadavI nimitte (preraka : pa.pU.paM. zrI vajrasena vi. gaNivarya) (15) zrI zAhIbAga giradharanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, amadAvAda. (preraka : pa.pU. A.zrImadvijaya kalyANabodhisUri ma.sA.) (16) zrI kasturadhAma-pAlItANA (preraka : pa.pU.paM. zrI bhadraMkaravijayajI ziSya A. zrIkuMdakuMdasUriziSya pa.pU.paM. zrIvajrasenavijayajI ma.sA.) / (17) zrI sAbaramatI zve.mU.jaina saMgha, rAmanagara, amadAvAda (preraka : pa.pU.A. zrImadvijaya kalyANabodhisUrIzvarajI ma.sA.) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) zrI gAMdhInagara zve.mU.jaina saMgha (preraka : pa.pU.munirAjazrI abhayaratna vi.ma., pa.pU.munirAjazrI ratnabodhi vi.ma., pa.pU. munirAjazrI muktiprema vi.ma.) (19) zrI bhavAnIpura zve.mU.saMgha, kalakattA (20) zrI kalyANajI saubhAgacaMdajI jaina peDhI, pIMDavADA (preraka : pa.pU.A.zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma., pa.pU.A.zrI kalyANabodhisUri ma.) (21) zrI mahesANA upanagara jaina saMgha (preraka : pa.pU.A. zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.) (22) zrI pArzvanAtha zve.mU.jaina saMgha, saMghANI, ghATakopara, muMbaI. (preraka : pa.pU.A.zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma., pa.pU.A.zrI kalyANabodhisUri ma.) (23) zrI umarA zve.mU. jaina saMgha, surata zAsana sukRta rajatastaMbha (1) zrI vADIlAla popaTalAla vasA parivAra (dhorAjIvAlA) + jIveNa bhave bhave miliyAI, dehAI jAI saMsAre / tANaM na sAgarehi, kI saMkhA aNaMtehi // jIve saMsAramAM bhamatA bhamatA dareka bhavamAM je zarIra choDyA che temanI saMkhyA| samudranA anaMta jaLabiMduothI vadhu che athavA anaMta sAgaropamonA samayothI vadhu che. jIaM jalabindusamaM, saMpattIo trNglolaao| sumiNayasamaM ca pimmaM, jaM jANasu taM karejjAsu // ghAsanA agrabhAga para laTakatA pANInA TIpAnI jema jIvana asthira che, samudranA | taraMgonI jema saMpattio caMcaLa che, strI-putra vagereno prema svapna jevo che, eTale ke kSaNavAra pahelA hoya che ane kSaNavAra pachI naSTa thaI jAya che. tethI have tuM je jANe te kara. jaheha sIho va miyaM gahAya, maccU naraM Nei hu aMtakAle / na tassa mAyA va piyA va bhAyA, kAlaMmi taMmi saharA bhavaMti // A lokamAM jema siMha haraNane pakaDIne laI jAya che tema mRtyu aMtasamaye mANasane pakaDIne laI jAya che. te samaye mAtA-pitA ke bhAI sahAyaka banatA nathI. jIvo vAhivilutto, sapharo-iva nijjale tddpphdddd| sayalo vi jaNo picchai, ko sakko veyaNAvigame ? // jyAre rogothI gherAyelo A jIva, pANI vinAnA mAchalAnI jema taraphaDe che tyAre | badhA ya svajano tene rogathI rIbAto jue che, paNa tenI vedanAne dUra karavA koNa samartha bane che? arthAt koI tenI vedanAne dUra karI zakatuM nathI. teNe ekalAe ja vedanA sahana karavI 5. che. + Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kra. viSayaH (13) saptamI SaTtrizikA | aSTavidhAni karmANi / 93 94 aSTavidhAni yogAGgAni / 95 aSTavidhA mahAsiddhayaH / 96 aSTavidhA yogadRSTayaH / 97 caturvidhA anuyogAH / (14) sAtabhI chatrIsI. 88 99 100 101 102 cAra prakAranA anuyogo. (15) aSTamI SaTtrizikA | nava tattvAni / 103 104 105 106 (16) khAbhI chatrIsI. 107 nava tattvo. 108 brahmacaryanI nava guptio. 109 nava prakAranA niyANA. 110 navakalpI vihAra. (17) navamI SaTtrizikA | 111 dazavidho'saMvaraH / 112 dazavidhaH saGklezaH / 113 dazavidha upaghAtaH / 114 hAsyAdiSaTkam / (18) navabhI chatrIsI. 115 ATha prakAranA karmo. ATha prakAranA yoganA aMgo. ATha prakAranI mahAsiddhio. ATha prakAranI yoganI dRSTio. nava brahmacaryaguptayaH / navavidhaM nidAnam / navakalpavihAraH / 10 viSayAnukramaH dasa prakArano asaMvara. vRtta kra. 8 10 pRSTha kra. 413-431 415-418 418-419 419-420 420-426 426-431 432-452 432-434 434-435 435-436 436-445 445-452 453-465 453-454 454-458 458-461 461-465 466-474 466-467 467-468 468-471 471-474 475-477 475-476 476 476-477 477 478-481 478 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kra. viSayaH 116 dasa prakArano saMkleza. dasa prakArano upaghAta. 117 118 hAsya vagere cha. (19) dazamI SaTtrizikA | 119 dazavidhA sAmAcArI / 120 dazavidhAni cittasamAdhisthAnAni / SoDazavidhAH kaSAyAH / 121 (20) hasabhI chatrIsI. 122 123 124 soja duSAyo. dasa prakAranI sAmAcArI. dasa prakAranA cittasamAdhisthAno. (21) ekAdazI SaTtrizikA / 125 dazavidhA pratisevA / 126 dazavidhAH zodhidoSAH / 127 caturvidho vinayasamAdhiH / 128 129 caturvidhaH zrutasamAdhiH / caturvidhastapaHsamAdhiH / caturvidha AcArasamAdhiH / (22) khAgiyArabhI chatrIsI. 130 131 dasa prakAranI pratisevA. 132 dasa prakAranA zoSidoSo. 133 cAra prakAranI vinayasamAdhi. 134 cAra prakAranI zrutasamAdhi. 135 cAra prakAranI tapasamAdhi. 136 cAra prakAranI AcArasamAdhi. (23) dvAdazI SaTtrizikA / 137 dazavidhaM vaiyAvRttyam / 138 139 140 dazavidho vinayaH / dazavidho dharmaH / akalpaSaTkam / 11 vRtta kra. 11 12 13 pRSTha kra. 478-478 477-480 480-481 482-495 482-486 486-488 489-495 496-505 486-488 499-501 501-105 506-520 506-513 513-516 516-518 518-519 519-520 520 521-532 521-524 524-527 527-529 530 430-439 531-532 533-549 533-534 534-545 545-546 546-549 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . viSayaH (24) bAramI chatrIsI. 141 142 143 144 akalpaSaTka. (25) trayodazI SaTtrizikA | 145 dazavidhA ruciH / 146 dvAdaza aGgAni / 147 dvAdaza upAGgAni / 148 dvividhA zikSA / (26) teramI chatrIsI. 149 dasa prakAranI ruci. 150 bAra aMgo. 151 bAra upAMgo. 152 be prakAranI zikSA. (27) caturvI ziA / ekAdaza zrAddhapratimAH / 153 154 dvAdaza zrAvakavratAni / 155 trayodaza kriyAsthAnAni / (28) caudamI chatrIsI. 156 157 158 (21) padmavazI trizA / 159 dvAdaza upayogAH / 160 dazavidhaM prAyazcittam / caturdazavidhAnyupakaraNAni / 161 (30) paMdaramI chatrIsI. 162 bAra upayogo. 163 164 dasa prakAranI vaiyAvacce. dasa prakArano vinaya. dasa prakArano dharma. zrAvakanI agiyAra pratimAo. zrAvakanA bAra vrato. tera kriyAsthAno. dasa prakAranA prAyazcitto. cauda prakAranA upakaraNo. 12 vRtta che. 14 15 16 pRSTha. 550-566 550 550-561 561-562 562-566 567-576 567-572 572-574 574 574- 576 577-583 577-580 580-582 582 582-583 584-611 584-591 591-605 605- 611 612-632 612-619 619-629 629-632 633-640 633-634 634-639 639-640 641-645 641-642 642-645 645 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRtta kra. 17 pRSTha kra. 646-665 646-647 647-659 659-665 888-184 18 kra. viSayaH (31) SoDazI SaTvizikA / 165 dvAdazavidhaM tapaH / 166 dvAdaza bhikSupratimAH / 167 dvAdaza bhAvanAH / (32) soNabhI chatrIsI. 168 bAra prakArano tapa. 169 bAra bhikSupratimA. 170 bAra bhAvanA. (33) saptadazI SaTvizikA / 171 caturdaza guNasthAnAni / 172 caturdaza pratirUpapramukhaguNAH / 173 aSTau sUkSmANi / (34) sattarabhI chatrIsI. 174 cauda guNaThANA. 175 pratirUpa vagere cauda guNo. 176 ATha prakAranA sUkSmo. (35) aSTAdazI ssttvishikaa| 177 paJcadazavidhA yogAH / 178 paJcadazavidhAH saJjJAH / 179 trividhAni gauravANi / 180 trividhAni zalyAni / (38) sArabhI chatrIsI. 181 paMdara prakAranA yogo. 182 paMdara prakAranI saMjJAo. 183 traNa prakAranA gauravo. 184 traNa prakAranA zilyo. (37) ekonaviMzatitamI SaTvizikA / 185 SoDaza udgamadoSAH / 186 SoDaza utpAdanAdoSAH / 187 caturvidhA abhigrahAH / 666-677 677-184 685-704 685-702 702-703 703-704 705-722 70pa-719 719-720 721-722 723-730 723-725 725-728 728-729 729-730 731-738 731-733 733-938 738-939 737-738 739-745 739-741 741-742 742-745 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRtta kra. 21 kra. viSayaH (38) mogasabhI chatrIsI.. 188 soLa umanA doSo. 189 soLa utpAdanonA doSo. 180 yAra pArana miho. (39) viMzatitamI SaTtrizikA / 191 SoDaza vacanavidhayaH / 192 saptadazavidhaH saMyamaH / 193 trividhA virAdhanAH / (40) vIsabhI chatrIsI. 194 soLa prakAranA vacano. 195 sattara prakAranuM saMyama. 196 traNa prakAranI virAdhanA. (41) ekaviMzatitamI SaTvizikA / 197 aSTAdaza naradIkSAdoSAH / 198 aSTAdaza pApasthAnAni / (42) mevIsabhI chatrIsI. 199 dIkSA mATe ayogya puruSanA aDhAra doSo. 200 mA2 |5sthaanii. (43) dvAviMzatitamI SaTvizikA / 201 aSTAdaza zIlAGgasahasrANi / 202 aSTAdazavidhaM brahmacaryam / (44) pAvIsabhI chatrIsI. 203 aDhAra hajAra zIlAMgo. 204 aDhAra prakAranuM brahmacarya. (45) trayoviMzatitamI SaTvizikA / 205 ekonaviMzatirutsargadoSAH / 206 saptadazavidhAni maraNAni / (46) vIsabhI chatrIsI. 207 kAussagganA ogaNIsa doSo. 208 sattara prakAranA maraNo. pRSTha kra. 746-753 746-748 748-750 751-753 754-760 754-755 755-759 759-760 761-766 761-762 762-765 765-766 767-773 767-769 769-773 774-778 774-777 777-778 779-780 779-780 780 781-782 781 781-782 783-796 783-785 785-796 787-806 787-788 788-806 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIratnazekharasUrivinirmitam guruguNaSaTtrizatSatrizikAkulakam premIyavRttitadgurjarabhAvAnuvAdasamalaGkRtam dvitIyo bhAga: (aSTamavRttatazcaturviMzatitamavRttaparyantaH ) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamI SaTtrizikA adhunA saptamI SaTvizikAmAhamUlam - aTThavihakammaaTuM-gajogamahasiddhijogadiTThiviU / __cauviha'NuoganiuNo, chattIsaguNo gurU jayau // 8 // chAyA - aSTavidhakarmASTAGga-yogamahAsiddhiyogadRSTivid / caturvidhAnuyoganipuNaH, SaTtriMzadguNo gururjayatu // 8 // premIyA vRttiH - aSTavidhakarmASTAGgayogamahAsiddhiyogadRSTivid-aSTavidhAni karmANi, yogasyA'STAvaGgAni, aSTavidhA mahAsiddhIH aSTavidhA yogadRSTIzca vetti, caturvidhAnuyoganipuNaH - catuSprakAreSvanuyogeSu kuzalaH, evaM SaTtrizadguNo gururjayatviti samAsArthaH / __ vyAsArthastvayam - aJjanacUrNapUrNasamudgakavad nirantarapudgalanicite loke kSIranIranyAyena vaDhyaya:piNDavadvA jIvena yat karmavargaNAdravyamAtmasambaddhaM kriyate tat karma / tadaSTavidham / tadyathA - 1 jJAnAvaraNaM, 2 darzanAvaraNaM, 3 vedanIyaM, 4 mohanIyaM, 5 AyuH, 6 nAma, 7 gotraM 8 antarAyaJca / aSTAnAM karmaNAmuttarabhedA aSTapaJcAzadadhikazatasaGkhyAH / uktaJca prathamakarmagranthe tavRttau ca - 'adhunA mUlaprakRtibhedatastasyaivASTavidhatvamuttaraprakRtibhedato'STapaJcAzacchatabhedatvaM ca pradarzayan svanAmagrAhamaSTau mUlabhedAn ekaikasya ca bhedasya yasya yAvanta uttarabhedAstAMzca vaktumAha - iha nANadaMsaNAvaraNaveyamohA''unAmagoyANi / vigdhaM ca paNanavaduaTThavIsacautisayadupaNavihaM // 3 // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 aSTavidhAni karmANi (chAyA- iha jJAnadarzanAvaraNavedyamohAyurnAmagotrANi / vighnaM ca paJcanavadviaSTAviMzaticatustrizatadvipaJcavidham // 3 // ) vRttiH - 'iha' pravacane karmocyate iti zeSaH / 'nANadaMsaNAvaraNa' tti jJAyateparicchidyate vastvaneneti jJAnam, jJAtirvA jJAnam, sAmAnyavizeSAtmake vastuni vizeSagrahaNAtmako bodha ityarthaH / tathA dRzyate'neneti darzanam, dRSTi, darzanam, sAmAnyavizeSAtmake vastuni sAmAnyagrahaNAtmako bodhaH / Aviyate-AcchAdyate'nenetyAvaraNam, yadvA AvRNotiAcchAdayati ramyAdibhyaH kartari (si0 5-3-126) anaTi pratyaye AvaraNaM-mithyAtvAdisacivajIvavyApArAhRtakarmavargaNAntaHpAtI viziSTapudgalasamUhaH / tato jJAnaM ca darzanaM ca jJAnadarzane tayorAvaraNaM jJAnadarzanAvaraNaM jJAnAvaraNaM darzanAvaraNaM cetyarthaH / tathA vedyatesukhaduHkharUpatayA'nubhUyate yat tad vedyam, ya eccAtaH (si0 5-1-28) iti yapratyaye vedanIyam / yadyapi sarvaM karma vedyate tathApi paGkajAdizabdavad vedyazabdasya rUDhiviSayatvAt sAtAsAtarUpameva karma vedyamityucyate na zeSam / tathA mohayati-jAnAnamapi prANinaM sadasadvivekavikalaM karotIti mohaH, lihAditvAdacpratyayaH, mohanIyamityarthaH / tathA etigacchatyanena gatyantaramityAyuH, yadvA eti-Agacchati pratibandhakatAM svakRtakarmAvAptanarakAdidurganirgantumanaso'pi jantorityAyuH, ubhayatrApi auNAdiko NuspratyayaH, yadvA AyAti-bhavAd bhavAntaraM saGkrAmatAM jantUnAM nizcayenodayamAgacchati pRSodarAdayaH (si0 3-2-155) ityAyuHzabdasiddhiH / yadyapi ca sarvaM karma udayamAyAti tathApyastyAyuSo vizeSaH, yataH zeSaM karma baddhaM sat kiJcittasminneva bhave udayamAyAti, kiJcittu pradezodayabhuktaM janmAntare'pi svavipAkata udayaM nAyAtyeva ityubhayathA'pi vyabhicAraH AyuSi tvayaM nAsti, baddhasya tasminneva bhave'vedanAt, janmAntarasaGkrAntau tu svavipAkato'vazyaM vedanAditi viziSTasyaivodayAgamanasya vivakSitatvAt tasya cAyuSyeva sadbhAvAt tasyaivaitannAma / athavA AyAntyupabhogAya tasminnudite sati tadbhavaprAyogyANi sarvANyapi zeSakarmANItyAyuH / tathA nAmayati-gatijAtiprabhRtiparyAyAnubhavanaM prati pravaNayati jIvamiti nAma / tathA 'guG zabde' gUyate-zabdyata uccAvacaiH zabdairAtmA yasmAt tad gotram / tato jJAnadarzanAvaraNaM ca vedyaM ca mohazcAyuzca nAma ca gotraM ca jJAnadarzanAvaraNavedyamohAyurnAmagotrANi / tathA vizeSaNa hanyante-dAnAdilabdhayo vinAzyante'neneti 'sthAsnAyudhivyAdhihanibhyaH kaH' iti kapratyaye vighnam antarAyam / caH samuccaye / 'paNanavaduaTThavIsa' ityAdi / atra dvandvagarbho bahuvrIhisamAsaH / bhAvArthaH punarayam-paJcavidhaM jJAnAvaraNam, navavidhaM darzanAvaraNam, dvividhaM Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTavidhAni karmANi 417 vedyam, aSTAviMzatividho mohaH, caturvidhamAyuH, trizatavidhaM nAma, tribhiradhikaM zataM trizataMtryuttarazatavidhamityarthaH, dvividhaM gotram, paJcavidhaM vighnamiti / atrAha nanvitthaM jJAnAvaraNAdyupanyAse kiJcidasti prayojanam ? uta yathAkathaJcideSa pravRttaH ? iti astIti brUmaH / kiM tad ? iti ced ucyate - iha jJAnaM darzanaM ca jIvasya svatattvabhUtam, tadabhAve jIvatvasyaivAyogAt, cetanAlakSaNo hi jIvaH, tataH sa kathaM jJAnadarzanAbhAve bhavet ?, jJAnadarzanayorapi ca madhye pradhAnaM jJAnam, tadvazAdeva sakalazAstrAdivicArasantatipravRtteH / api ca sarvA api labdhayo jIvasya sAkAropayogopayuktasyopajAyante, na darzanopayogopayuktasya, - 'savvAo laddhIo sAgArovaogovauttassa, no aNAgArovaogovauttassa / ' (chAyA- sarvA labdhayaH sAkAropayogopayuktasya no'nAkAropayogopayuktasya / ) iti vacanaprAmANyAt / anyacca yasmin samaye sakalakarmavinirmukto jIvaH saJjAyate tasmin samaye jJAnopayogopayukta eva na darzanopayogopayuktaH, darzanopayogasya dvitIyasamaye bhAvAt, tato jJAnaM pradhAnam, tadAvArakaM ca jJAnAvaraNaM karma, tatastat prathamamuktam / tadanantaraM ca darzanAvaraNam, jJAnopayogAccyutasya darzanopayoge'vasthAnAt / ete ca jJAnadarzanAvaraNe svavipAkamupadarzayantI yathAyogamavazyaM sukhaduHkharUpavedanIyakarmavipAkodayanimitte bhavataH / tathAhi - jJAnAvaraNamupacayotkarSaprAptaM vipAkato'nubhavan sUkSmasUkSmataravastuvicArAsamarthamAtmAnaM jAnAnaH khidyate bhUrilokaH, jJAnAvaraNakarmakSayopazamapATavopetazca sUkSmasUkSmatarANi vastUni nijaprajJayA'bhijAnAno bahujanAtizAyinamAtmAnaM pazyan sukhaM vedayate, tathA'tinibiDadarzanAvaraNavipAkodaye jAtyandhAdiranubhavati duHkhasandohaM vacanagocarAtikrAntam, darzanAvaraNakSayopazamapaTiSThatAparikaritazca spaSTacakSurAdyupeto yathAvad vastunikurambaM samyagavalokamAno vedayate'mandamAnandasandoham, tata etadarthapratipattyarthaM darzanAvaraNAnantaraM vedanIyagrahaNam / vedanIyaM ca sukhaduHkhe janayati, abhISTAnabhISTaviSayasambandhe cAvazyaM saMsAriNAM rAgadveSau, tau ca mohanIyahetukau, tata etadarthapratipattaye vedanIyAnantaraM mohniiygrhnnm| mohanIyamUDhAzca jantavo bahvArambhaparigrahaprabhRtikarmAdAnAsaktA narakAdyAyuSkamAracayanti tato mohanIyAnantaramAyurgrahaNam / narakAdyAyuSkodaye cAvazyaM narakagatyAdIni nAmAnyudayamAyAnti, tata AyuranantaraM nAmagrahaNam / nAmakarmodaye ca niyamAducca Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 aSTavidhAni yogAGgAni nIcAnyataragotrakarmavipAkodayena bhavitavyam, ato nAmagrahaNAnantaraM gotragrahaNam / gotrodaye coccaiHkulotpannasya prAyo dAnalAbhAntarAyAdikSayo bhavati, rAjaprabhRtInAM prAcuryeNa dAnalAbhAdidarzanAt, nIcaiHkulotpannasya tu dAnalAbhAntarAyAdhudayaH, nIcajAtInAM tathAdarzanAt, tata etadarthapratipattyarthaM gotrAnantaramantarAyagrahaNamiti // 3 // ' ... guruH sottarabhedAni aSTavidhAni karmANi jAnAti / mokSeNa saha yojayatIti yogaH / uktaJca yogabindau tavRttau ca - 'yojanAdyoga ityukto, mokSeNa munisattamaiH / ... // 201 // vRttiH - yojanAd-ghaTanAt, mokSeNa ityuttareNa sambandhaH, yoga iti - asmAddhetoH ukto munisattamaiH - RSipuGgavaiH / .... / / 201 // ' yogasyA'STAvaGgAni / tadyathA - 1 yamaH, 2 niyamaH, 3 AsanaM, 4 prANAyAmaH, 5 pratyAhAraH, 6 dhAraNA, 7 dhyAnaM 8 samAdhizca / yadavAci dhyAnadIpikAyAmapAdhyAyazrIsakalacandragaNiH - 'yamaniyamAsanabandhaM, prANAyAmendriyArthasaMvaraNam / dhyAnaM dhyeyasamAdhi, yogASTAGgAni ceti bhaja // 18 // ' pAtaJjalayogasUtre'pyuktam - 'yamaniyamAsanaprANAyAmapratyAhAradhAraNAdhyAnasamAdhayo'STAvaGgAni // 2/21 // ' yamAdInAM svarUpamevaM proktaM SaDdarzanasamuccaye zrIrAjazekharasUribhiH - 'aSTAGgayogasiddhayarthaM, dadhyuliGgAni liGginaH / sarve prAhustamaSTAGga, tatsvarUpaM vadAmyatha // 150 // ahiMsAsUnRtAsteya-brahmAkiJcanatA yamAH / niyamAH zaucasantoSau, svAdhyAyatapasI api // 151 // devatApraNidhAnaJca, karaNaM punarAsanam / prANAyAmaH prANayamaH, zvAsaprazvAsarodhanam // 152 // pratyAhArastvindriyANAM, viSayebhyaH samAtiH / dhAraNA tu kvacid dhyeye, cittasya sthirabandhanam // 153 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTavidhA mahAsiddhayaH dhyAnaM tu viSaye tasminnekapratyayasantatiH / samAdhistu tadevArtha- mAtrAbhAsanarUpakam // 154 // evaM yogo yamAdya-raSTabhiH sammato'STadhA / mokSopAyo yogo jJAna - zraddhAnacaraNAtmakaH // 155 // ' -- gururyogasyASTAGgAnAM svarUpaM samyagavagacchati / mahAsiddhayo mahaizvaryarUpAH / tA aSTavidhAH / tadyathA 1 laghimA, 2 vazitA, 3 IzitvaM, 4 prAkAmyaM, 5 mahimA, 6 aNimA, 7 yatrakAmAvasAyitvaM, 8 prAptizca / uktaJca 'laghimA vazitezitvaM, prAkAmyaM mahimA'NimA / yatrakAmAvasAyitvaM prAptiraizvaryamaSTadhA // ' etAsAM svarUpamevaM varNitaM tattvArthAdhigasUtrabhASye tadvRttau ca 419 - 'aNimA bisacchidramapi pravizyAsIta / laghutvaM nAma laghimA vAyorapi laghutaraH syAt / mahattvaM mahimA merorapi mahattaraM zarIraM vikurvIta / prAptirbhUmiSTho'GgulyagreNa meruzikharabhAskarAdInapi spRzet / prAkAmyamapsu bhUmAviva gacchet, bhUmAvapsviva nimajjedunmajjecca / ... // 10/7 // ' - tattvArthabhASyam / 'IzitvaM sarvabhUtezvaratvam / vazitvaM sarvabhUtAni svavazavartIni // ... // 10/7 // ' tattvArthabhASyavRttiH / kAmAvasAyitvaM sadA'pi kAmacAritvam / - zrIjayatihuaNastotracaturthavRttasyopAdhyAyasamayasundaragaNikRtavRttau tvevamuktam - ' tathA he jina ! tava nAmnA aSTavidhAH siddhayaH sidhyanti, kIdRzyaH siddhayaH ? bhuvanAdbhutAH jagati AzcaryabhUtAH aSTasiddhayaH / kA ? aNimAdyAstatra aNimA - yena aNu laghu zarIraM kRtvA bisachidramapi pravizati, tatra cakravartibhogAnapi bhuGkte, mahimA - yena merupramANamapi zarIraM karoti, laghimA - yena arkatUlAdapi laghutarazarIraM karoti, garimA- ye vajrAdapi gurutaraM zarIraM karoti, prAptiH yayA bhUmisthaH puruSo meruparvatAgrasthasUryakiraNAn - Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 aSTavidhA yogadRSTayaH aGgulyAdinA spRzati, prAkAmyam - yena pAnIye pravizya bhUmau iva gamanaM karoti, athavA pAnIye iva pRthivyAM unmajjanaM nimajjanaM ca karoti, Izitvam - yena tIrthakarasya indrasya vA sadRzIM Rddhi vikurvya darzayati, vazitvam - yena sarvajInAn vazIkaroti / etA siddhayaH / ' gururaSTAnAM mahAsiddhInAM svarUpaM suSThu vetti / yogo mokSeNa yojaka AcAraH / yaduktaM jJAnasAre- 'mokSeNa yojanAd yogaH, sarvo'pyAcAra iSyate / .... // 27 / 1 // ' dRSTi: zraddhAsamanvito bodhaH, yogasya - yogayoginorabhedAt yogino dRSTiriti yogadRSTiH / sA'STadhA bhavati / tadyathA 1 mitrA dRSTiH, 2 tArA dRSTiH, 3 balA dRSTi:, 4 dIprA dRSTi:, 5 sthirA dRSTiH, 6 kAntA dRSTiH, 7 prabhA dRSTiH 8 parA dRSTizca / yadAha yogadRSTisamuccaye tadvRttau ca - 'mitrA tArA balA dIprA, sthirA kAntA prabhA parA / nAmAni yogadRSTInAM lakSaNaM ca nibodhata // 13 // vRttiH tatra mitreva mitrA, tAreva tAretyAdi yathArthAnyeva nAmAni yogadRSTInAm, lakSaNaM cAsAM vakSyamANalakSaNaM, nibodhata zRNutetyarthaH // 13 // prakRtaM prastumaH prakRtA ca mitrAdibhedabhinnA yogadRSTiH, iyaM cetthamaSTadheti nidarzanamAtramadhikRtyAha - tRNagomayakASThAgni-kaNadIpaprabhopamA / ratnatArArkacandrAbhA, sadddaSTerhaSTiraSTadhA // 15 // vRttiH - ihAdhikRtadRSTibodhaH khalvarthokta eva tRNAgnikaNAdyudAharaNasAdharmyato niruupyte| sAmAnyena sadddaSTe - yogino dRSTi - badhalakSaNASTadhA bhavati / tRNAgnikaNopamA mitrAyAM, gomayAgnikaNopamA tArAyAM, kASThAgnikaNopamA balAyAM, dIpaprabhopamA dIprAyAM, tathAvidhaprakAzamAtrAdineha sAdharmyam / yadAha-mitrAyAM bodhastRNAgnikaNasadRzo bhavati, na tattvato'bhISTakAryakSamaH, samyak - prayogakAlaM yAvadanavasthAnAdalpavIryatayA (tataH) paTusmRtibIjasaMskArAdhAnAnupapatteH, tatazca vikalaprayogabhAvAdbhAvato vandanAdikAryAyogAditi / tArAyAM tu bodho gomayAgnikaNasadRzaH, Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTavidhA yogadRSTayaH 421 ayamapyevaGkalpa eva, tattvato viziSTasthitivIryavikalatvAt, ato'pi prayogakAle smRtipATavAsiddheH tadabhAve prayogavaikalyAt, tatastathAtatkAryAbhAvAditi / / balAyAmapyeSa kASThAgnikaNakalpo viziSTa ISaduktabodhadvayAt, tadbhavato'tra manAk sthitivIrye, ataH paTuprAyA smRtiriha prayogasamaye tadbhAve cArthaprayogamAtraprItyA yatnalezabhAvAditi / dIprAyAM tveSa dIpaprabhAtulyo viziSTatara uktabodhatrayAt, ato'trodane sthitivIrye, tatpavyapi prayogasamaye smRtiH / evaM bhAvato'pyatra dravyaprayogo vandanAdau, tathAbhaktito yatnabhedapravRtteriti prathamaguNasthAnakaprakarSa etAvAniti samayavidaH / sthirA tu bhinnagranthereva bhavati tadbodho ratnaprabhAsamAnastadbhAvA'pratipAtI pravardhamAno nirapAyo nAparaparitApakRt paritoSahetuH prAyeNa praNidhAnAdiyoniriti / kAntAyAM tu tArAbhAsamAna eSaH, ataH sthita eva prakRtyA niraticAramA(ma)trAnuSThAnaM zuddhopayogAnusAri viziSTA'pramAdasacivaM viniyogapradhAna(naM) gambhIrodArAzayamiti / prabhAyAM punararkabhAsamAno bodhaH, sa dhyAna(saddhayAna)hetureva sarvadA, neha prAyo vikalpAvasara: prazamasAraM sukhamiha, akiJcitkarANyatrAnyazAstrANi, samAdhiniSThamanuSThAnaM, tatsannidhau vairAdinAzaH, parAnugrahakartRtA, aucityayogo vineyeSu, tathA'vandhyA satkriyeti / parAyAM punadRSTau candracandrikAbhAsamAno bodhaH saddhyAnarUpa eva sarvadA vikalparahitaM manaH, tadabhAvenottamaM sukhaM ArUDhAvarohaNavannAnuSThAnaM pratikramaNAdi, paropakAritvaM, yathAbhavyatvaM(bhavyaM) tathA pUrvavadavandhyA kriyeti / evaM sAmAnyena sadRSTaoNgino dRSTiraSTadhetyaSTaprakArA / atrAha - granthibhede sadRSTitvaM sa ca dIrgho(?pro)ttarakAlamiti kathaM saddaSTedRSTiraSTadheti ? ucyate / avandhyasadRSTihetutvena mitrAdidRSTInAmapi satItvAditi / varSolakaniSpattAvikSurasakakkabaguDakalpAH khalvetAH khaNDasarkarAmatsyaNDIvarSolakasamAzcetarA ityAcAryAH, ikSvAdInAmeva tathAbhavanAditi / rucyAdigocarA evaitAH eteSA(tAsA)meva saMvegamAdhuryopapatteH ikSu(ikSvAdi)kalpatvAditi / nalAdikalpAstvabhavyAH, saMvegamAdhuryazUnyatvAt / anena 'sarvathA'pariNAmikSaNikAtmavAde dRSTibhedAbhAvamAha tattathAbhavanAnupapatteriti // 15 // iyaM ca sakalayogidarzanasAdhAraNeti yathAvidhAnAM yathA bhavati tathAvidhAnAM tathAbhidhAtumAha - 1. ekAntanityAnityAtmakAdimate ityarthaH / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 aSTavidhA yogadRSTayaH yamAdiyogayuktAnAM, khedAdiparihArataH / adveSAdiguNasthAnaM, krameNaiSA satAM matA // 16 // vRttiH - yamAdiyogayuktAnAmiti / iha yamAdayo yogAGgatvAdyogA ucyante / yathoktaM 'yamaniyamAsanaprANAyAmapratyAhAradhAraNAdhyAnasamAdhayo'STAvaGgAni' [pAta0 yoga0 221] / tadevaM yamAdiyogapratyanIkAzayaparihAreNa / ete'pi cASTAveva tathA - "khedodvegakSepotthAna-bhrAntyanyamudrugAsaGgaiH / / yuktAni hi cittAni prapaJcato varjayenmatimAn ||1||"[ssddoshk pra0 14-3] tadetatparihAreNApi krameNaiSASTadheti / evamadveSAdiguNasthAnamiti yata etAnyapyaSTAveva / yathoktam - "adveSo jijJAsA zuzrUSA zravaNabodhamImAMsAH / parizuddhA pratipattiH pravRttiraSTAGgikI tattve ||1||"[ssoddshk pra0 16-14] evaM krameNaiSA sadRSTiH satAM - munInAM bhagavatpataJjalibhadantabhAskarabandhubhagavaddattAdInAM yoginAmityarthaH matA - iSTA / etatsAkalyaM ca pratidRSTi darzayiSyAmaH // 16 // sAmprataM dRSTizabdArthAbhidhAnAyAha - sacchraddhAsaGgato bodho, dRSTirityabhidhIyate / asatpravRttivyAghAtAt satpravRttipadAvahaH // 17 // vRttiH - sacchraddhAsaGgato bodhaH ityanenAsacchraddhAvyavacchedamAha, asacchraddhA ceha zAstrabAhyA svAbhiprAyatastathAvidhAsadUhAtmikA gRhyate, tadvaikalyAt sacchraddhAsaGgataH iti evambhUto bodho'vagamaH, kimityAha dRSTirityabhidhIyate / darzanaM dRSTiriti kRtvA niSpratyapAyatayA / phalata etAmevAha asatpravRttivyAghAtAt iti tathAzrAddhatayA zAstraviruddhapravRttivyAghAtena kimityAha satpravRttipadAvahaH iti / zAstrA'viruddhapravRttipadAvaho'vedyasaMvedyapadaparityAgena vedyasaMvedyapadaprApaka ityarthaH / vedyasaMvedyapadarUpatve'pi sthirAdidRSTInAM sAmAnyalakSaNatvAdasya, evamapyadoSa iti / athavA satpravRttipadaM paramArthataH zailezIpadamiti tadAvahatvena na kazciddoSa iti // 17 // eSA ca paristhUrabhedAdaSTadhA, anyathA bahubhedetyabhidhAtumAha - iyaM cAvaraNApAyabhedAdaSTavidhA smRtA / sAmAnyena vizeSAstu, bhUyAMsaH sUkSmabhedataH // 18 // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTavidhA yogadRSTayaH 423 vRttiH - iyaM ca anantaroditalakSaNA dRSTiH / AvaraNApAyabhedAd AvaraNApagamabhedena paristhUranItyA aSTavidhA smRtA pUrvAcAryaiH sAmAnyena sUkSmekSikAmanAdRtya / vizeSAstubhedAH punaH sadRSTe yAMso'tibahavaH sUkSmabhedato'nantabhedatvAddarzanAdInAM mithaH SaTsthAnapatitatvAbhidhAnAditi // 18 // iha ca dRSTisamuccaye - pratipAtayutAzcAdyAzcatasro nottarAstathA / sApAyA api caitAstAH pratipAtena netarAH // 19 // vRttiH - pratipAtayutA-bhraMzopetAH / AdyAzcatasro-dRSTayo mitrAdirUpAH etA api ca pratipAtayutA api tathAkarmavaicitryAt, na tu pratipAtayutA eva, tAbhyastaduttarabhAvAditi / nottarAstathA-na sthirAdhAstena prakAreNa pratipAtayutAH / yata evaM sApAyA apidurgatihetutvena, etAstA-etA eva / kathamityAha pratipAtena bhraMzena, netarA-na sthirAdyAH sApAyA iti / Aha-kathaM zreNikAdInAmetadapratipAtAdapAyaH ? ucyate-etadabhAvopAttakarmasAmarthyena / ata evoktaM pratipAtena tu sambhavamAtramadhikRtya sApAyA api, tathApi prAyovRttiviSayatvAtsUtrasyaivamupanyAsaH / athavA sadRSTyaghAte satyapAyo'pyanapAya eva vajratandulavatpAkena, tadAzayasya kAyaduHkhabhAve'pi vikriyAnupapatterityevamupanyAsaH / yogAcAryA evAtra pramANamiti / ataH pratipAtena netarA iti sthitam // 19 // idAnIM pratidRSTi sAkalyenA'GgayojanAmupadarzayannAha - mitrAyAM darzanaM mandaM, yama icchaadikstthaa| akhedo devakAryAdAvadveSazcAparatra tu // 21 // vRttiH - mitrAyAM dRSTau darzanaM manda-svalpo bodhaH, tRNAgnikaNodyotena sadRzaH yamaHahiMsAdilakSaNaH icchAdikastathA yathoktaM - 'ahiMsAsatyAsteyabrahmacaryAparigrahA ymaaH|' [pA0 yo0 sU0 2-30] / ete ca 'icchApravRttisthairyasiddhibhedA' iti vakSyati / akhedo devakAryAdau AdizabdAdgurukAryAdiparigrahaH, tathAtathopanata etasmiMstathAparitoSAnna khedo'tra api tu pravRttireva, zirogurutvAdidoSabhAve'pi bhavAbhinandino bhogakAryavat / adveSazcAmatsarazca aparatra tvadevakAryAdau, tathA tattvaveditayA mAtsaryavIryabIjabhAve'pi tadbhAvAGkarAnudayAttattvAnuSThAnamadhikRtya karmaNyAzayaH / ato'syAparatra na cintA, tadbhAve'pi karuNAMzabIjasyaiveSatsphuraNamiti // 21 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 aSTavidhA yogadRSTayaH adhunA tArocyate / tadatrAha - tArAyAM tu manAkspaSTaM, niyamazca tathAvidhaH / anudvego hitArambhe, jijJAsA tattvagocarA // 41 // vRttiH - tArAyAM punadRSTau kimityAha - manAkspaSTaM darzanamiti vartate 'mitrAyAM darzanaM mandaM' (zlo0-21) ityataH, niyamazca tathAvidhaH zaucAdiricchAdirUpa eva 'zaucasantoSatapaHsvAdhyAyezvarapraNidhAnAni niyamAH / ' (yo0 sU0 2-32) iti vacanAt / tadatra dvitIyayogAtpratipattirapi, mitrAyAM tvetadabhAva eva, tathAvidhakSayopazamAbhAvAt / tathAnudvego hitArambhe pAralaukike'khedasahitaH, ata eva tatsiddhiH / tathA jijJAsA tattvagocarA adveSata eva tatpratipattyAnuguNyamiti // 41 // uktA tArA / adhunA balocyate, tadatrAha - sukhAsanasamAyuktaM, balAyAM darzanaM dRDham / parA ca tattvazuzrUSA, na kSepo yogagocaraH // 49 // vRttiH - sukhAsanasamAyuktamiti sthirasukhAsanavat balAyAM dRSTau darzanaM prAguktaM dRDhaM kASThAgnikaNopamamiti kRtvA, parA ca tattvazuzrUSA jijJAsAsambhaveti / na kSepo yogagocaraH tadanudvegaja iti kRtvA // 49 // uktA balA, sAmprataM dIprAmAha - prANAyAmavatI dIprA, na yogotthAnavatyalam / ___ tattvazravaNasaMyuktA, sUkSmabodhavivarjitA // 7 // vRttiH - prANAyAmavatI caturthAGgabhAvataH bhAvarecakAdibhAvAt dIprA-caturthI dRSTiH, na yogotthAnavatI-tathAvidhaprazAntavAhitAlAbhena alamatyartham tattvazravaNasaMyuktA zuzrUSAphalabhAvena sUkSmabodhavivarjitA-nipuNabodharahitetyarthaH // 57 / / evaM saprapaJcaM caturthI dRSTimabhidhAya paJcamImabhidhAtumAha - sthirAyAM darzanaM nityaM, pratyAhAravadeva ca / kRtyamabhrAntamanaghaM sUkSmabodhasamanvitam // 154 // vRttiH - sthirAyAM dRSTau, darzanaM-bodhalakSaNaM, nityamapratipAti niraticArAyAm, sAti Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTavidhA yogadRSTayaH 425 cArAyAM tu (a)prakSINanayanapaTalopadravasya tadutkopAdinA'vabodhakalpamanityamapi bhavati, tathAticArabhAvAt ratnaprabhAyAmapi(miva) dhUlyAderupadravaH / pratyAhAravadeva ca 'svaviSayA'samprayoge svacittasvarUpAnukArI cendriyANAM pratyAhAraH / ' (yo0 sU0 2-54) tadvadetaddarzanaM, kRtyaM vandanAdi, abhrAntaM kramamadhikRtya / ata eva, anaghamanaticAratvAt / etadeva vizeSyate, sUkSmabodhasamanvitaM-granthibhedAvedyasaMvedyapadopapatteriti // 154 // tathA ca SaSThI dRSTimabhidhAtumAha - kAntAyAmetadanyeSAM prItaye dhAraNA parA / ato'tra nAnyamunnityaM mImAMsAsti hitodayA // 162 // vRttiH - kAntAyAM-dRSTau etadanantaroditaM nityadarzanAdi anyeSAM prItaye bhavati, na tu dveSAya / tathA dhAraNA parA-pradhAnA cittasya dezabandhalakSaNA / yathoktam 'dezabandhazcittasya dhaarnnaa|' (3-1 paayo0suu0)| ato-dhAraNAtaH atra dRSTau, nAnyamud-nAnyatra harSaH, tadA tattatpratibhAsA'yogAt / tathA nityaM sarvakAlaM, mImAMsAsti-sadvicArAtmikA / ata evAha hitodayA samyagjJAnaphalatvena // 162 // pratipAditA SaSThI dRSTiH / sAmprataM saptamyucyate - dhyAnapriyA prabhA prAyo nAsyAM rugata eva hi| tattvapratipattiyutA vizeSeNa zamAnvitA // 170 // vRttiH - avayavArthaM tvAha-dhyAnapriyA-dhyAnavallabhA vikSepodvegAt prabhA dRSTiH prAyaH bAhulyena na asyAM dRSTau rug-vedanA ata eva hi tathA tattvapratipattiyutA vizeSeNa, evaM satpravRttipadAvaheti piNDArthaH // 170 // uktA saptamI dRSTiH / adhunAnantarocyate / tadAha - samAdhiniSThA tu parA tadAsaGgavivarjitA / sAtmIkRtapravRttizca taduttIrNAzayeti ca // 178 // vRttiH - samAdhiniSThA tu parA'STamI dRSTiH 'samAdhistu dhyAnavizeSaH' (tat) phalamityanye / yathoktaM 'dezabandhazcittasya dhaarnnaa|' (3-1 pA0) 'tatra pratyayaikatAnatA dhyAnam / ' (3-2 pA0) 'tadevArthamAtranirbhAsaM svarUpazUnyamiva samAdhiH / ' (3-3 pA0) iti // tadAsaGgavivarjitA-samAdhyAsaGgavivarjitA sAtmIkRtapravRttizca-sAtmI Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidhA anuyogAH bhUtapravRttizcaiSA candanagandhanyAyena / taduttIrNAzayeti cA'saccittA'bhAvena // 178 // ' gururaSTAnAM yogadRSTInAM nikhilaM svarUpaM samyag jAnAti / anuyogAH sUtrArthavyAkhyAnarUpAH / te catvAraH / tathA I 1 caraNakaraNAnuyogaH, 2 dharmakathAnuyogaH, 3 gaNitAnuyogaH 4 dravyAnuyogazca / yadavocat zrI oghaniryuktau tadvRttau ca 426 - 'cattAri u aNuogA caraNe dhammagaNiyANuoge ya / vijoge yatA ahakkamaM te mahiDDIyA // 5 // (chAyA - catvArastu anuyogA caraNe dharmagaNitAnuyoge ca / dravyAnuyoge ca tathA yathAkramaM te maharddhikAH // 5 // ) vRtti: - catvAra iti saGkhyAvAcakaH zabdaH, anukUlA anurUpA vA yogAH anuyogAH, tuzabda evakArArthaH, catvAra evaite / anye tu tuzabdaM vizeSArthaM vyAkhyAnayanti ki vizeSayantIti- catvAro'nuyogAH, tuzabdAd dvau ca - pRthaktvApRthaktvabhedAt / kathaM catvAro - 'nuyogAH ? ityAha - 'caraNe dhammagaNiyANuoge ya' caryata iti caraNaM, tadviSayo'nuyogazcaraNAnuyogastasmin caraNAnuyoge, atra cottarapadalopAditthamupanyAsaH, anyathA caraNakaraNAnuyoge ityevaM vaktavyaM sa caikAdazAGgarUpaH / ' dhamma 'tti dhArayatIti dharmaH, durgatau prapatantaM sattvamiti, tasmin dharme dharmaviSaye dvitIyo'nuyogo bhavati, sa cottarAdhyayanaprakIrNarUpaH / 'gaNiyANuoge ya' tti gaNyate iti gaNitaM tasyAnuyogo gaNitAnuyoga:, tasmin gaNitAnuyoge gaNitAnuyogaviSaye tRtIyo bhavati, sa ca sUryaprajJaptyAdirUpaH / cazabdaH pratyekamanuyogapadasamuccAyakaH / 'daviyaNuoge' tti dravatIti dravyaM tasyAnuyogo dravyAnuyogaH - sadasatparyAlocanArUpa:, sa ca dRSTivAdaH cazabdAdanArSa: sammatyAdirUpazca, tatheti kramapratipAdaka:, Agamoktena prakAreNa yathAkramaM yathAparipATyeti, caraNakaraNAnuyogAdyA maharddhikAH pradhAnA iti yaduktaM bhavati / evaM vyAkhyAte satyAha para:- 'caraNe dhammagaNiyANuoge ya daviyaNuoge ya' tti yadyeteSAM bhedenopanyAsaH kriyate tatkimarthaM catvAra ? ityucyate, viziSTapadopanyAsAdevAyamartho'vagamyata iti, tathA caraNapadaM bhinnayA vibhaktyA kimarthamupanyastaM ? dharmagaNitAnuyogau tu ekayaiva vibhaktyA, punardravyAnuyogo bhinnayA vibhaktyeti, tathAnuyogazabdazcaika evopanyasanIyaH, kimarthaM dravyAnuyoga iti bhedenopanyasta iti ?, atrocyate, yattAvaduktaM caturgrahaNaM na karttavyaM viziSTapadopanyAsAt, tadasat yato na Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidhA anuyogAH 427 viziSTasaGkhyAvagamo bhavati viziSTapadopanyAse'pi, kutaH ?, caraNadharmagaNitadravyapadAni santi, anyAnyapi santIti saMzayo'tra mAbhUtkasyacidityatazcaturgrahaNaM kriyata iti / tathA yaccoktaM - bhinnayA vibhaktyA caraNapadaM kena kAraNenopanyastam ?, tatraitatprayojanaM, caraNakaraNAnuyoga evAtrAdhikRtaH, prAdhAnyakhyApanArthaM bhinnayA vibhaktyA upanyAsa iti / tathA dharmagaNitAnuyogau ekavibhaktyopanyastau atra prakame'pradhAnAvetAviti / tathA dravyAnuyoge ca bhinnavibhaktyupanyAse prayojanaM, ayaM hi ekaikAnuyoge mIlanIyaH, na punalaukikazAstravadyuktibhirna vicAraNIya iti / tathA'nuyogazabdadvayopanyAse prayojanamucyate yattrayANAM padAnAmante'nuyogapadamupanyastaM tadapRthaktvAnuyogapratipAdanArthaM, yacca dravyAnuyoga iti tat pRthaktvAnuyogapratipAdanArthamiti // 5 // ___ evaM vyAkhyAte satyAha paraH-iha gAthAsUtraparyanta idamuktaM - yathAkramaM te mahaddhikA iti, evaM tarhi caraNakaraNAnuyogasya laghutvaM, tatkimarthaM tasya niyuktiH kriyate ?, api tu dravyAnuyogasya yujyate kartuM, sarveSAmeva pradhAnatvAt, evaM codakenAkSepe kRte satyucyate - savisayabalavattaM puNa jujjai tahavi a mahiDDiaMcaraNaM / cArittarakkhaNaTThA jeNiare tinni aNuogA // 6 // (chAyA- svaviSayabalavattvaM punaryujyate tathApi ca mahaddhikaM caraNam / cAritrarakSaNArthaM yenetare trayo'nuyogAH // 6 // ) vattiH - svazcAsau viSayazca svaviSayastasmin svaviSaye balavattvaM punaryujyate ghaTate, etaduktaM bhavati-AtmIyAtmIyaviSaye sarva eva balavanto vartanta iti / evaM vyAkhyAte satyaparastvAha - yadyevaM sarveSAmeva niyuktikaraNaM prAptaM, AtmIyAtmIyaviSaye sarveSAmeva balavattvAt, tathA'pi caraNakaraNAnuyogasya na karttavyeti, evaM codakenAzaGkite satyAha guruH - 'tahavi a mahiDDiaM caraNaM' tathApi evamapi svaviSayabalavattve'pi sati mahaddhikaM caraNameva, zeSAnuyogAnAM caraNakaraNAnuyogArthamevopAdAnAt, pUrvotpannasaMrakSaNArthamapUrvapratipattyarthaM ca zeSAnuyogA asyaiva vRttibhUtAH, yathA hi karpUravanakhaNDarakSArthaM vRttirupAdIyate, tatra hi karpUravanakhaNDameva pradhAnaM na punarvRttiH / evamatrApi cAritrarakSaNArthaM zeSAnuyogAnAmupanyAsAt, tathA cAha - 'cArittarakkhaNaTThA jeNiyare tinni anuyogA' cayariktIkaraNAccAritraM tasya rakSaNaM tadarthaM cAritrarakSaNArthaM yena kAraNena itare iti dharmAnuyogAdayastrayo'nuyogA iti // 6 // evaM vyAkhyAte satyAha - kathaM cAritrarakSaNArthamiti cettadAha - Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 caturvidhA anuyogAH caraNapaDivattiheDaM dhammakahA kaaldikkhmaaiiaa| davie daMsaNasuddhI daMsaNasuddhassa caraNaM tu // 7 // (chAyA- caraNapratipattihetuH dharmakathA kAladIkSAdikA / dravye darzanazuddhiH darzanazuddhasya caraNaM tu // 7 // ) vRttiH - caryata iti caraNaM-vratAdi tasya pratipattizcaraNapratipattizcaraNapratipatteH hetuH kAraNaM nimittamiti paryAyAH kim tadAha - dharmakathA durgatau prapatantaM sattvasaGghAtaM dhArayatIti dharmastasya kathA-kathanaM dharmakathA caraNapratipatterheturdharmakathA, tathAhi - AkSepaNyAdidharmakathA''kSiptAH santo bhavyaprANinazcAritraM prApnuvanti / 'kAladikkhamAiya' tti kalanaM kAlaH kalAsamUho vA kAlastasmin kAle dIkSAdayaH-dIkSaNaM dIkSA-pravrajyApradAnam AdizabdAdupasthApanAdiparigrahaH, tathA ca zobhanatithinakSatramuhUrtayogAdau pravrajyApradAnaM karttavyam, ata: kAlAnuyogo'pyasyaiva parikarabhUta iti / 'davie'tti dravye dravyAnuyoge, kiM bhavati ?, ityata Aha-darzanazuddhiH darzanaM-samyagdarzanamabhidhIyate tasya zuddhiH-nirmalatA darzanazuddhiH, etaduktaM bhavati-dravyAnuyoge sati darzanazuddhirbhavati, yuktibhiryathA'vasthitArthaparicchedAt, tadatra caraNamapi yuktyanugatameva grahItavyaM, na punarAgamAdeva kevalAditi / Aha - darzanazuddhyaiva kim ?, tadAha - darzanazuddhasya darzanaM zuddhaM yasyAsau darzanazuddhastasya caraNaM cAritraM bhavatItyarthaH, tuzabdo vizeSaNe, cAritrazuddhasya darzanamiti / / 7 / / athavA prakArAntareNa caraNakaraNAnuyogasyaiva prAdhAnyaM pratipAdyate AdibhUtasyApIti, tacca dRSTAntabalenAcalaM bhavati nAnyathetyato dRSTAntadvAreNAha - jaha raNNo visaesuM vayare kaNage arayaya lohe a| cattAri AgarA khalu cauNha puttANa te dinnA // 8 // (chAyA- yathA rAjJo viSayeSu vaje kanake ca rajate lohe ca / catvAra AkarAH khalu caturNAM putrANAM te dattAH // 8 // ) vRttiH - 'yathe'tyudAharaNopanyAse rAjJo viSayeSu janapadeSu vajra iti vajrAkaro bhavati, vajrANi-ratnAni teSAmAkaraH-khAnirvajAkaraH / 'ciMtA lohAgarie'tti ityataH siMhAvalokananyAyenAkaragrahaNaM sambadhyate, etena kAraNena 'hoti utti ityasmAdbhavati kriyA sarvatra mIlanIyeti / kanakaM suvarNaM tasyAkaro bhavati dvitIyaH / rajataM rUpyaM tadviSayazca tRtIya Akaro bhavati, cazabdaH samuccaye, anekabhedabhinnaM rUpyAkaraM samuccinoti / lohe ceti Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lohaviSayazcaturtha Akaro bhavati, cazabdo mRdukaThinamadhya caturvidhA anuyogAH lohamayastasmin lohe lohabhedasamuccAyakaH / catvAraH itisaGkhyAH / Akriyanta eteSvityAkarAH, tathA ca maryAdayA'bhividhinA vA kriyante vajrAdIni teSviti / khaluzabdo vizeSaNe, kiM vizinaSTi ? saviSayAH sahastyAdayazca te putrebhyo dattAH, caturNAM putrANAM sutAnAM te ityAkarA dattAH vibhaktA ityarthaH // 8 // adhunA pradAnottarakAlaM yatteSAM saJjAtaM taducyate -- - ciMtA lohAgarie paDisehaM so u kuNai lohassa / vayarAIhi a gahaNaM kariMti lohassa tinniyare // 9 // (chAyA - cintA lohAkarike pratiSedhaM sa tu karoti lohasya / vajrAdibhizca grahaNaM kurvanti lohasya traya itare // 9 // ) vRttiH - lohAkaro 'syAstIti lohAkarikastasmin lohAkarike cintA bhavati, rAjJA paribhUto'haM yena mamApradhAna Akaro dattaH, evaM cintAyAM satyAM subuddhyabhidhAnena mantriNA - 'bhihitaH - deva ! mA cintAM kuru, bhavadIya eva pradhAna Akaro na zeSA Akaiti / etadavasIyate ? yadi bhavatsambandhI lohAkaro na bhavati tadAnIM zeSAkarA'pravRttiH lohopakaraNAbhAvAt, tato'nirvAhaM bhavAn kArayatu katiciddinAni yAvadupakSayaM pratipadyate teSUpakaraNajAtaM, tataH sumahArghamapi te lohaM grahISyantItyata Aha- 'paDisehaM' ityAdi, pratiSedho- vAraNA taM pratiSedhaM karotyasau lohaM pratItameva tasya lohasya, tuzabdo vizeSaNe, na kevalamanirvAhaM karotyapUrvotpAdanirodhaM ca tatazcaivaM kRte zeSAkareSUpaskarAH kSayaM pratipannAH, tataste vajrAdibhirgrahaNaM kurvanti, kasya ? ityata Aha lohasya, ke kurvanti ? itare vajrAkarikAdayaH / cazabdAnna kevalaM vajrAdibhirhastyAdibhizca / atra kathAnakaM spaSTatvAnna likhitam, ayaM dRSTAntaH, sAmprataM dArSyantikayojanA kriyate yathA'sau lohAkara AdhArabhUtaH zeSAkarANAM, tatpravRttau zeSANAmapi pravRttiH, evamatrApi caraNakaraNAnuyoge sati zeSAnuyoga - sadbhAvaH, tathAhi - caraNe vyavasthitaH zeSAnuyogagrahaNe samartho bhavati nAnyatheti // 9 // asyArthasya pratipAdanArthaM gAthAsUtramAha -- 429 evaM caraNami Thio karei gahaNaM vihIi iyaresiM / eeNa kAraNeNaM havai u caraNaM mahiDDIaM // 10 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 caturvidhAni anuyogadvArANi (chAyA- evaM caraNe sthitaH karoti grahaNaM vidhinA itareSAM / etena kAraNena bhavati tu caraNaM maharTikam // 10 // ) vRttiH - evamityupanayagranthaH, 'caraNaMmi' tti caryata iti caraNaM tasmin vyavasthitaH karoti vidhinA grahaNamitareSAm, itareSAmiti dravyAnuyogAdInAM, tadanena kAraNena bhavati caraNaM mahaddhikam / tuzabdAdanyeSAM ca guNAnAM samartho bhavatIti // 10 // ' athavA anuyogArthaM mahAnagarasya dvArANIva dvArANIti anuyogadvArANi / tAni ctvaari| tadyathA - 1 upakramaH, 2 nikSepaH, 3 anugamaH 4 nayazca / yadAhuH zrIanuyogadvArasUtre tavRttau ca - 'tassa NaM ime cattAri aNuogaddArA bhavaMti, tadyathA-uvakkame 1, Nikkheve 2, aNugame 3, Nae 4||(suu0 75) (chAyA- tasya amUni catvAri anuyogadvArANi bhavanti, tadyathA-upakramaH 1, nikSepaH 2, anugamaH 3, nayaH 4 / (sU0 75)) vRttiH - tasya sAmAyikasya, Namiti vAkyAlaGkAre 'ime' tti amUni vakSyamANalakSaNAni catvAryanuyogadvArANi bhavanti / tatrAdhyayanArthakathanavidhiranuyogaH, dvArANIva dvArANi mahApurasyeva sAmAyikasya, anuyogArthaM vyAkhyArthaM dvArANyanuyogadvArANi / atra nagaradRSTAntaM varNayantyAcAryAH - yathA hi akRtadvAraM nagaramanagarameva bhavati, nirgamapravezopAyAbhAvato'nadhigamanIyatvAt / kRtaikadvikAdidvAramapi duradhigama kAryAtipattaye ca bhavati / caturmUladvAraM tu pratidvArAnugataM sukhAdhigama kAryAnatipattaye ca sampadyate / evaM sAmAyikapuramapyarthAdhigamopAyadvArazUnyamazakyAdhigamaM syAt, ekAdidvArAnugatamapi duradhigamaM bhavet, saprabhedacaturvArAnugataM tu sukhAdhigamaM bhavati, ataH phalavAMstadadhigamArtho dvAropanyAsaH / kAni punastAnIti tadarzanArthamAha - tadyathetyAdi / tatropakramaNaM dUrasthasya vastunastaiH taiH pratipAdanaprakAraiH samIpamAnIya nikSepayogyatAkaraNamupakramaH, upakrAntaM hi upakramAntargatabhedaivicAritaM hi nikSipyate, nAnyatheti bhAvaH / upakramyate vA nikSepayogyaM kriyate'nena guruvAgyogenetyupakramaH, athavA upakramyate asmin ziSyazravaNabhAve satItyupakramaH, athavA upakramyate asmAdvinItavinayavinayAdityupakramaH, vinayenArAdhito hi gurunikSepayogyaM zAstraM Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidhAni anuyogadvArANi 431 karotIti bhAvaH / tadevaM karaNA'dhikaraNA'pAdAnakArakairguruvAgyogAdayo'rthA bhedenoktAH / yadi tveko'pyantaro'rthaH karaNAdikArakavAcyatvena vivakSyate tathApi na doSaH / evaM nikSepaNaM zAstrAdernAmasthApanAdibhedairnyasanaM vyavasthApanaM nikSepaH, nikSipyate nAmAdibhedairvyavasthApyate anenAsminnasmAditi vA nikSepaH, vAcyArthavivakSA tathaiva / evamanugamanaM sUtrasyAnukUlamarthakathanamanugamaH, athavA anugamyate vyAkhyAyate sUtramanenAsminnasmAditi vA'nugamaH, vAcyArthavivakSA tathaiva / evaM nayanaM nayaH, nIyate paricchidyate anenAsminnasmAditi vA nayaH, sarvatrAnantadharmAdhyAsite vastunyekAMzagrAhako bodha ityarthaH / (sU0 75) ' guruzcaturSu anuyogeSu anuyogadvAreSu ca kuzalo bhavati / evaM SaTtriMzadguNo guruH sarvatra jayamavApnotu // 8 // iti saptamI SaTtrizikA samAptA / + gaMThIsahie mAse, aTThAvIsaM havaMti uvavAsA / jasatti muttihetuM bhaviyajaNA kuNaha tavameyaM // granthisahita paccakkhANa karavAthI mahinAmAM aThyAvIsa upavAsano lAbha thAya che. tethI he bhavyajano mukti mATe zakti mujaba A tapa karo. + jamhA chatthANaM ANaM muttuM na mukkhamaggammi / vijjai kiMci pamANaM tamhA u jaijja merAe // je kAraNathI chadmasthone mokSamArgamAM AjJA sivAya kaMI pramANa nathI te kAraNathI AjJApAlanamAM yatna karavo. jo ANaM avamannai so titthayaraM guruM ca dhammaM ca / ANaM ca aDakato dIhaM paribhamai saMsAre // je AjJAne avagaNe che te tIrthaMkarane, gurune ane dharmane avagaNe che. AjJAne oLaMganAro saMsAramAM lAMbA kALa sudhI bhame che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamI chatrIsI have sAtamI chatrIsI kahe che - zabdArtha - ATha prakAranA karmo, yoganA ATha aMgo, ATha prakAranI mahAsiddhio ane ATha prakAranI yogadaSTione jANanArA tathA cAra prakAranA anuyogamAM hoMziyAra - Ama chatrIsa guNovALA guru jaya pAmo. (8) premIyA vRttino bhAvAnuvAda - aMjananA cUrNathI bharelI dAbaDInI jema pudgalothI ThAMsI ThAMsIne bharelA lokamAM jIva vaDe dUdha-pANInI jema ke loDhA-agninI jema je kArmaNavargaNAnuM dravya potAnI sAthe ekameka karAya che te karma che. te ATha prakAranuM che. te A pramANe - 1 jJAnAvaraNa, 2 darzanAvaraNa, 3 vedanIya, 4 mohanIya, pa AyuSya, 6 nAma, 7 gotra ane 8 aMtarAya. ATha karmonA uttarabhedo ekaso aDhAvana che. pahelA karmagranthamAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - have te karmanA ja mULa prakRtinA bhedathI ATha prakAra ane uttaraprakRtinA bhedathI ekaso aThThAvana bheda batAvatA graMthakAra temanA nAma laIne ATha mULa bhedone ane dareka bhedanA jeTalA uttarabheda che temane kahevA mATe kahe che - ahIM jinazAsanamAM kramazaH pAMca, nava, be, aThyAvIsa, cAra, eka so traNa, be ane pAMca prakAranA jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedya(vedanIya), mohanIya, AyuSya, nAma, gotra ane aMtarAya e karma kahevAya che. jenAthI vastu jaNAya te jJAna, athavA jANavuM te jJAna, eTale ke sAmAnya ane vizeSa svarUpa vastunA vizeSane grahaNa karanAro bodha. jenAthI dekhAya te darzana, athavA jovuM te darzana, eTale ke sAmAnya ane vizeSa svarUpa vastunA sAmAnyane grahaNa karanAro bodha. jenAthI AvarAya te AvaraNa. athavA A + vR dhAtune "rASyiH Rrtari (siddhahemazabdAnuzAsana 5/3/126) A sUtrathI mad pratyaya lAgatA bAvaraNa zabda bane che. AvaraNa eTale mithyAtva vagerethI yukta jIvanI kriyAthI grahaNa karAyelI karmavargaNAnI aMdara rahelo viziSTa pudgalono samUha. jJAna ane darzananuM AvaraNa te jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNa. je vedAya che eTale ke sukha-duHkharUpe anubhavAya che te vedya, Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha prakAranA karmo 433 'ya rjvAta:' (siddhahemazabdAnuzAsana 5/1/28) A sUtrathI ya pratyaya lagatA vedya zabda bane che. vedya eTale vedanIya karma. jo ke badhA karma vedAya che chatAM paNa paMkaja vagere zabdonI jema vedya zabda rUDhinA viSayavALo hovAthI sAtA ane asAtA rUpa karma ja vedya kahevAya che, bIjA nahIM. je moha pamADe eTale ke jANanArA evA paNa jIvane sAcA-khoTAnA viveka vinAno kare te moha, 'tihAri' gaNamAM Avato hovAthI av pratyaya lAge, eTale ke mohanIya karma. jenAthI jIva bIjI gatimAM jAya te AyuSya. athavA pote karelA karmathI maLelI naraka vagere durgatimAMthI nIkaLavAnA manavALA jIvane paNa je pratibaMdhaka bane che te AyuSya. banne ThekANe uNAdino khul pratyaya lAge che. athavA eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM janArA jIvane jeno avazya udaya thAya che te AyuSya 'puSoAya:' (siddhahema. 3/2/155) sUtrathI Ayu: zabda banyo. jo ke badhA karmo udayamAM Ave che, chatAM paNa AyuSyamAM pharaka che, kemake bAkInA karmo baMdhAyA pachI keTalAka te ja bhavamAM udayamAM Ave che ane pradezodayathI bhogavAyelA keTalAka karmo bIjA bhavamAM paNa potAnA vipAkathI udayamAM nathI AvatA, eTale banne rIte vyabhicAra che, AyuSyamAM AvuM nathI, kemake baMdhAyelu AyuSya te ja bhavamAM udayamAM AvatuM nathI ane bIjA bhavamAM gayA pachI potAnA vipAkathI avazya udayamAM Ave che, eTale viziSTa evuM ja udayamAM AvavuM vivakSita hovAthI ane te AyuSyamAM ja hovAthI tenuM ja Ayu: evuM nAma che, athavA jeno udaya thavA para te bhavane yogya bAkInA badhA karmo upabhogamAM Ave che te AyuSya. je karma jIvane gati, jAti vagere paryAyonA anubhava mATe taiyAra kare che te nAmakarma. jene lIdhe jIva UMcA-nIcA zabdothI kahevAya che te gotra. 'sUku rAj' dhAtu parathI gotra zabda banyo che. jenAthI dAna vagere labdhio vizeSathI haNAya che te vighna eTale ke aMtarAya. vi + haeNn dhAtune 'sthAnnAyudhivyAdhihaniSyaH :'sUtrathI TM pratyaya lAgI vighna zabda banyo che. 7 zabda samuccaya arthamAM che. 'paLanavaDubaTTuvIma' vagere. ahIM dvandvathI yukta bahuvrIhisamAsa che. bhAvArtha A pramANe che. jJAnAvaraNa karma pAMca prakAranuM che, darzanAvaraNa karma nava prakAranuM che, vedyakarma be prakAranuM che, mohanIya karma aThyAvIsa prakAranuM che, AyuSya karma cAra prakAranuM che, nAma karma ekaso traNa prakAranuM che, gotra karma be prakAranuM che, aMtarAya karma pAMca prakAranuM che. prazna - jJAnAvaraNa karma vagereno A rIte ullekha karavAnuM koI prayojana che ke jematema ja koIka rIte A ullekha karyo che ? javAba - prayojana che. prazna - zuM prayojana che ? javAba jJAna ane darzana e jIvanuM svarUpa che, kemake temanA vinA jIvapaNuM nathI. jIvanuM lakSaNa cetanA che. tethI jJAna-darzananA abhAvamAM te zI rIte hoya ? jJAna ane darzanamAM paNa jJAna pradhAna che, kemake tenAthI ja badhA zAstro vagerenI vicAraNAnI paraMparA cAle che. vaLI - Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 ATha prakAranA karmo sAkAropayoga (jJAnopayoga)vALA jIvane badhI ya labdhio pragaTe che, darzanopayogavALAne nahIM, kemake "badhI labdhio sAkAropayogavALAne hoya che, anAkAropayogavALAne nahIM evuM vacana pramANabhUta che. bIju, je samaye jIva badhA karmothI haMmezA mATe mukta thAya che te samaye jJAnopayogamAM ja hoya che, darzanopayogamAM nahIM, kemake darzanopayoga bIjA samaye thAya che. tethI jJAna pradhAna che. tene AvaranAruM karma te jJAnAvaraNa karma. tethI te pahelA kahyuM. tyArapachI darzanAvaraNa karma kahyuM, kemake jJAnopayogathI vela jIva darzanopayogamAM rahe che. potAnuM phaLa batAvanArA A jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNa karmo yathAyogya rIte avazya sukha-duHkharUpa vedanIya karmanA vipAkodayamAM kAraNa bane che. te A pramANe - khUba puSTa thayela jJAnAvaraNa karmane vipAkathI anubhavanArA ghaNA loko sUkSma ane vadhu sUkSma vastune vicAravA mATe potAne asamartha jANIne kheda pAme che. jJAnAvaraNa karmanA sArA kSayopazamavALA, sUkSma ane vadhu sUkSma vastuone potAnI buddhithI jANatA loko ghaNA loko karatA potAne caDiyAto joIne sukha pAme che. tathA atigADha darzanAvaraNakarmanA vipAkodayathI janmAMdha vagere jIvo varNana na karI zakAya evA duHkhanA samUhane anubhave che. darzanAvaraNa karmanA sArA kSayopazamavALo sArI AMkha vagere vALo jIva vastuonA samUhane je rIte hoya te rIte barAbara joto ghaNA AnaMdanA samUhane anubhave che. tethI A vAta samajAvavA mATe darzanAvaraNakarma pachI vedanIyakarmanuM grahaNa karyuM che. vedanIya karma sukha-duHkha pedA kare che. sArA ane kharAba viSayono saMparka thavA para saMsArI jIvone avazya rAga-dveSa thAya che. te rAgadveSa mohanIyanA kAraNe thanArA che. tethI A vAtane samajAvavA vedanIyakarma pachI mohanIyakarmanuM grahaNa karyuM che. mohanIyathI mUDha thayelA jIvo ghaNA AraMbha, parigraha vagere karmAdAnomAM Asakta thaIne naraka vagerenuM AyuSya bAMdhe che. tethI mohanIyakarma pachI AyuSyakarmanuM grahaNa karyuM che. naraka vagerenA AyuSyano udaya thavA para avazya narakagatinAmakarma vagereno udaya thAya che. tethI AyuSyakarma pachI nAmakarmanuM grahaNa karyuM che. nAmakarmano udaya thavA para avazya uccagotrakarma ke nIcagotrakarmamAMthI ekano vipAkodaya thAya che. ethI nAmakarmanA grahaNa pachI gotrakarmanuM grahaNa karyuM che. gotrakarmanA udaye uccakuLamAM utpanna thayelA jIvane prAyaH dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya vagereno kSaya thAya che, kemake rAjA vagerene ghaNA dAna, lAbha vagere dekhAya che, nIcakuLamAM utpanna thayelAne dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya vagereno udaya thAya che, kemake nIca jAtivALAne tema dekhAya che. tethI A vAta samajAvavA mATe gotrakama pachI aMtarAyakarmanuM grahaNa karyuM che. (3) guru uttarabhedo sahita ATha prakAranA karmone jANe che. je ArAdhanA AtmAne mokSanI sAthe joDI Ape te yoga che. yogabiMdumAM ane tenI Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 435 ATha prakAranA yoganA aMgo vRttimAM kahyuM che - uttama munioe mokSanI sAthe joDI ApanAro hovAthI yoga eTalA mATe kahyo che...(201)' yoganA ATha aMgo che. te A pramANe - 1 yama, 2 niyama, 3 Asana, 4 prANAyAma, 5 pratyAhAra, 6 dhAraNA, 7 dhyAna ane 8 samAdhi. dhyAnadIpikAmAM upAdhyAyazrIsakalacandramaNie kahyuM che - yama, niyama, AsanabaMdha, prANAyAma, indriyonA viSayonuM niyaMtraNa, dhyAna, dhyeya ane samAdhi - yoganA A ATha aMgone tuM bhaja. (98) pAtaMjalayogasUtramAM paNa kahyuM che - "yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi - A (yoganA) ATha aMgo che. (2/21)' zrIrAjazekharasUrijIe padarzanasamuccayamAM yama vagerenuM svarUpa A pramANe kahyuM che - liMgIoe ATha aMgovALA yoganI siddhi mATe liMgo dhAraNa karyA. badhA te yogane ATha aMgovALo kahe che. tenuM svarUpa huM kahuM chuM - ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane akiMcanatA (niSparigrahapaNuM) e yamo che. zauca, saMtoSa, svAdhyAya, tapa ane devatAnuM praNidhAna e niyamo che. Asana eTale karaNa. zvAsocchavAsanuM niyaMtraNa karavuM te prANAyAma che. viSayo thakI indriyone pAchI vALavI te pratyAhAra che. koIka dhyeyamAM cittane sthira karavuM te dhAraNA che. te viSayamAM ekAgratA te dhyAna che. te ja viSayano bhAsa thavo (te viSayanI sAthe ekamekatA) e samAdhi che. Ama yama vagere ATha aMgo vaDe yoga ATha prakArano manAyelo che. jJAna, zraddhA ane cAritrarUpa yoga e mokSano upAya che. (150155)" guru yoganA ATha aMgonA svarUpane barAbara jANe che. mahAsiddhio moTA aizvaryarUpa che. te ATha prakAranI che. te A pramANe - 1 ladhimA, 2 vazitA, 3 Izitva, 4 prAkAmya, 5 mahimA, 6 aNimA, 7 yatrakAmAvasAyitva ane 8 prApti. kahyuM che ke - ladhimA, vazitA, izitva, prAkAmya, mahimA, aNimA, yatrakAmAvasAyitva ane prApti-A ATha prakAranuM aizvarya che." tattvArthAdhigamasUtranA bhASyamAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 ATha prakAranI mahAsiddhio jenAthI kamaLanI nALanA chidramAM paNa pesIne besI zake te aNimA. jenAthI vAyu karatA paNa halakA thaI zakAya te laghimA.jenAthI meruparvata karatA paNa moTuM zarIra vikarvI zakAya te mahimA. jenAthI bhUmi upara rahela vyakti AMgaLInA TeravAthI meruparvatanA zikhara, sUrya vagerene sparzI zake te prApti. jenAthI pANImAM bhUminI jema jAya ane bhUmi upara pANInI jema UMco-nIco thAya te prAkAmya. (10/7) (-tattvArthabhASya) badhA jIvonuM svAmIpaNuM te izitvajenAthI badhA jIvo potAne vaza thAya te vazitva. (10/7) (tattvArthabhASyavRtti)." kAmAvasAyitva eTale haMmezA icchA mujaba vicarI zakavuM te. zrIjayatihuaNastotranA cothA zlokanI upAdhyAya samayasuMdaragaNikRta vRttimAM to A pramANe kahyuM che - tathA he jina ! tamArA nAmathI jagatamAM AzcaryabhUta evI aNimA vagere ATha prakAranI siddhio siddha thAya che. tyAM jenAthI zarIrane nAnuM karIne kamaLanI nALanA chidramAM paNa pese che ane tyAM cakravartInA bhogone paNa bhogave che te aNimA. jenAthI meruparvata jevuM moTuM zarIra banAve che te mahimA. jenAthI AMkaDAnA rU karatA paNa halaku zarIra banAve che te laghimA. jenAthI vaja karatA paNa vadhu bhAre zarIra banAve che te garimA. jenAthI bhUmi upara rahelo puruSa meruparvatanA agrabhAga para rahela sUryanA kiraNone AMgaLI vagerethI sparza che te prApti. jenAthI jema bhUmi upara gamana kare tema pANImAM pesIne gamana kare athavA jema pANImAM upara-nIce thAya tema pRthvI upara upara-nIce thAya te prAkAmya. jenAthI tIrthakara ke indra jevI Rddhine vidurvAne batAve che te izitva. jenAthI badhA jIvone vaza kare che te vazitva. A ATha siddhio che." guru ATha mahAsiddhionA svarUpane sArI rIte jANe che. mokSanI sAthe joDanAro AcAra te yoga che. jJAnasAramAM kahyuM che - mokSanI sAthe joDato hovAthI badho ya AcAra yoga manAya che (27/1) daSTi eTale zraddhA sahitano bodha. yoganI dRSTi te yogadaSTi. yoga ane yogIno abheda hovAthI yogInI dRSTi te yogadaSTi. te ATha prakAranI che. te A pramANe - 1 mitrAdaSTi, 2 tArAdaSTi, 3 balAdaSTi, 4 dIprAdaSTi, 5 sthirAdaSTi, 6 kAMtAdaSTi, 7. prabhASTi, ane 8 parASTi. yogadaiSTisamuccayamAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - gAthArtha - mitrA, tArA, balA, dIprA, sthirA, kAMtA, prabhA, parA - A yogadaSTionA nAmo che. temanuM svarUpa sAMbhaLo. (13) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha prakAranI yoganI dRSTio 437 TIkArya - mitrAdaSTi mitra jevI che. tArAdaSTi tArA jevI che. e pramANe yogadaSTionA nAmo yathArtha che. AgaLa kahevAnAruM emanuM svarUpa sAMbhaLo. (13) prakRta-prastuta viSaya kahIe chIe, ane prakRti to mitrA Adi bhedathI bhinna evI yogadaSTi che ane A Ama ATha prakAranI che, emanA udAharaNa mAtra aMgIkAra karIne kahe gAthArtha - tRNano agnikaNa, gomaya-chANano agnikaNa, kASThano agnikaNa, dIpakanI prabhA, ratnanI prabhA, tArAnI prabhA, sUryanI prabhA ane caMdranI prajAnI upamA jyAM (anukrame) ghaTe che evI sadRSTivaMtanI dRSTi ATha prakAranI che. jemake mitrAmAM tRNanA agnikaNa jevI, tArAmAM chANanA AgnikaNa jevI, vagere. (15) TIkArya - ahIM adhikRta-prastuta dRSTino bodha spaSTapaNe tenA artha uparathI ja samajAI jAya che chatAM tRNanA agnikaNa Adi udAharaNanI samAnatAthI temanI oLakha ApavAmAM Ave che - sAmAnyathI saddaSTivALA yogInI bodharUpa daSTi ATha prakAranI che : tRNanA agnikaNanI upamAvALI mitrAmAM, chANanA agnikaNanI upamAvALI tArAmAM, kASThanA agnikaNanI upamAvALI balAmAM, dIvAnI prabhA jevI dIdhrAmAM, ratnanI prabhA jevI sthirAmAM, tArAnI prabhA jevI kAMtAmAM, sUryanI prabhA jevI prabhAmAM, caMdranI prabhA jevI parAmAM. evI upamAvALI ATha dRSTi che. ahIM upamA mATe dRSTAMta batAvyA temAM mAtra tevA tevA prakAzanI mAtrA Adi sAthe ja samAnatA levAnI che, paNa uSNatA - dAhakatA vagerenI sAthe samAnatA levAnI nathI. kahe che ke - 1. mitrAdaSTimAM bodha ghAsanA agnikaNa jevo hoya che, te tattvathI ISTa kArya karavA samartha nathI hoto. kAraNa ke - (1) samyakrakriyAprayogakAla sudhI te Takato nathI. enuM kAraNa e che ke e bodha alpa zaktivALo hovAthI enA dvArA evA saMskAra UbhA thatA nathI ke je sArI smRtinuM kAraNa bane. (2) ane tethI (vaMdanAdi) kriyA apUrNa banI rahe che, eTale bhAvathI vaMdanAdi rUpa kArya thatuM nathI. 2. tArAdaSTimAM to bodha chANAnA agnikaNa jevo hoya che. A paNa lagabhaga evo ja hoya che, kemake vastusthitie viziSTa sthiratA ane zakti vinAno che. eTale AnAthI paNa kriyAkALe smaraNanI paTutA nahIM hovAthI ane enA abhAve kriyA sAMgopAMga na thatI hovAthI enA dvArA bodha prakAranuM bhAvakArya thatuM nathI. 3. balAdaSTimAM paNa A bodha kASThanA agnikaNa jevo ane ukta be bodha karatAM kaMIka viziSTa hoya che. tethI atre jarAka sthiti-vIrya hoya che, eTale ahIM prayoga samaye paTu Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 ATha prakAranI yoganI dRSTio nipuNa evI smRti hoya che ane te hovAthI ahIM dharmakriyA mAtra zuddha prItithI thAya che, emAM kaMIka zuddha sat udyama thAya che. 4. dIprAdaSTimAM to A bodha dIvAnA prakAza jevo ane ukta traNa bodha karatAM ghaNo vadhAre viziSTa hoya che, tethI ahIM eno (saMskAra dvArA) TakAva ane tAkAta UMcA hoya che eTale vaMdanAdi kriyA vakhate enuM smaraNa paNa sAruM kahe che. eTale vaMdanAdi kriyAmAM (zarIra namAvavuM, aMjalI karavI vagere) dravya prayoga bhAvathI paNa thAya che. tethI ahIM eno prayatna vizeSa thAya che - te bhaktithI thAya che, eTale ja ATalo prayatna e pahelA guNasthAnakano (mithyAtvanI ati maMdatAthI laIne) prakarSa che ema AgamavettAo kahe che. 5. sthirAdaSTi to bhinnagraMthi-eTale jenI graMthi bhedAI che evA samyagdaSTine ja hoya che. teno bodha ratnaprabhA samAna hoya che. te bodhabhAva - (1) apratipAtI-paDe nahiM evo, (2) pravardhamAna-vRddhi pAmato jato, (3) nirapAya-apAya rahita, bAdhA rahita, (4) bIjAne saMtApa nahiM pamADanAro, (5) nirdoSa AnaMdakArI ane (6) prAyaH praNidhAnapravRtti vagerenA bIjarUpa hoya che. 6. kAMtAdRSTimAM - A bodha tArAnI prabhA samAna hoya che. eTalA mATe e prakRtithI - sahaja svabhAvathI sthita ja hoya che. atre anuSThAna - (1) niraticAra, (2) zuddha upayogane anusArI, (3) viziSTa apramAdathI saMgata, (4) viniyogapradhAna, (5) ane gaMbhIra udAra AzayavALuM hoya che. 7. prabhAdRSTimAM sUryanI prabhA samAna bIdha hoya che. (1) te sarvadA dhyAnanuM ja kAraNa bane che. (2) ahIM prAye vikalpano avasara hoto nathI. (3) ahIM upazamabharyuM sukha hoya che. (4) ahIM anya zAstro akiMcitkara (nirupayogI) banI jAya che. (5) anuSThAna samAdhiniSTha svasthacittamAM rahenAruM bane che. (6) prabhAdaSTivALAnA saMnidhAnamAM (bIjA jIvonA) vaira Adino nAza thAya che. (7) parAnugrahakartApaNuM hoya che. (8) ziSyo pratye aucityayoga hoya che. (9) tathA avaMdhya (niSphaLa na jAya evI) sankriyA hoya che. 8 parASTimAM to caMdranI caMdrikAnI prabhA samAna bodha hoya che. sarvadA sAnarUpa ja evo te vikalparahita mAnavAmAM Avyo che. (1) vikalpanA abhAvathI ahIM uttama sukha hoya che. (2) ArUDhanA ArohaNanI jema atre pratikramaNa Adi anuSThAna nathI hotuMcaDhelAne caDhavAnuM zuM ? tenI peThe. (3) sAmAnI yogyatA pramANe paropakArakaraNa hoya che. (4) tathA pUrvavat avaMdhya sankriyA hoya che. ema sAmAnyathI samyagdaSTavALA yogInI diSTa ATha prakAranI che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha prakAranI yoganI dRSTi 439 zaMkA - graMthibheda thaye samyagdaSTipaNuM Ave che ane te graMthibheda to cAra yogadaSTi vaTAvavA jeTalA lAMbe jaIne pachI pAMcamI dRSTimAM pesatA thAya che. tethI ahIM samyagudRSTivALAnI dRSTi to cAra prakAranI thaI. to pachI dRSTi ATha prakAranI zI rIte kahI ? samAdhAna - pahelI cAra dRSTi paNa pAchalI cAra samyagRSTinuM "avaMdhya" avazya saphaLa kAraNa che, mATe pahelI cAra mitro vagere daSTine kAraNamAM kAryano upacAra karIne samyagudRSTi' tarIke ahIM kahI che. zuddha khaDI sAkaranI banAvaTamAM zeraDI, rasa, kAvo ne goLa jevI A mitrA Adi cAra dRSTio che ane khAMDa, sAkara, azuddha sAkaranA gaDhA, ne zuddha sAkaranA cosalA barAbara bIjI cAra daSTio che, ema AcAryo kahe che. kAraNa ke ikSu (zeraDI) vagerenuM ja tevA prakAre pariNamana thAya che. tema ja e pUrvenI cAra avasthA paNa ruci Adino viSaya bane che, kemake e zeraDI jevI hovAthI emAM paNa saMvega-vairAgya vagere che te madhuratA ja che. abhavya jIvo naLavanaspati jevA hoya che, kemake temanAmAM saMveganI madhuratA hotI nathI. A kahIne sUcave che ke "AtmA sarvathA apariNAmI che" evA matamAM ane "AtmA sarvathA kSaNika che" evA matamAM A samyagudRSTi vizeSa hotI nathI, kemake AtmAmAM tevuM ekAMta apariNAmIpaNuM ke ekAMta kSaNikapaNuM ghaTI zakatuM nathI. (pachI evuM darzana karanAramAM samyagRSTi kyAMthI hoya ?) (15) A "daSTi sakala yogidarzanone sAdhAraNa che, eTalA mATe jevA yogIomAM je je rIte hoya che, tevA yogIone te te rIte kahI batAvavA mATe kahe che - gAthArtha - "kheda AdinA parihArathI-tyAgathI yama Adi yogathI yukta evA yogIone anukrame A saddaSTio aSAdi guNanuM sthAna thAya che, ema (pataMjali vagere) RSione ISTa che. (16) TIkArya - ahIM yama vagere, yoganA aMga hovAthI yoga kahevAya che. kahyuM che ke, - yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi e yoganA ATha aMga che." (pAtaMjala yo. sU. 2-21). te A pramANe yama vagere yoganA pratyenIkavirodhI evA AzayonA tyAga vaDe karIne hoya che. ane A Azayo paNa ATha ja che. kahyuM kheda, udvega, lepa, utthAna, bhrAMti, anyamudra, ru (roga) ne AsaMga (Asakti) A doSothI yukta cittane matimAna nizcaya karIne prayatnapUrvaka varje choDI de. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 ATha prakAranI yoganI dRSTio tethI te kheda AdinA tyAgathI paNa krame karIne A dRSTi ATha prakAranI che. ema A daSTi adveSAdi guNanuM sthAna che, kAraNa ke te paNa ATha che. kahyuM che ke - 1. adveSa, 2. jijJAsA, 3. zuzruSA, 4. zravaNa, 5. bodha, 6. mImAMsA, 7. parizuddha pratipatti, 8. pravRtti-ema tattvamAM A ATha guNo che. A kramathI A saddaSTi-bhagavat pataMjali, bhadaMta bhAskarabaMdhu, bhagavAna datta Adi yogIone, mAnya che. A dareka daSTinA nirUpaNa avasare A ekeka yogAMga, ekeka doSatyAga ane ekeka guNasthAna ekasAthe batAvIzuM. (16) have "dRSTi' zabdano artha batAvavA mATe kahe che : gAthArtha - saRddhAthI saMgata evo je bodha te "daSTi' kahevAya che, kemake asat pravRtti (zAstraviruddha pravRtti)ne aTakAvI de che ane sampravRtti (zAstrathI aviruddha pravRtti)nA padane prApta karAve che. (17). TIkArya - "sazraddhAsaMyukta bodha' ema kahIne asat zraddhAnI bAdabAkI karI. ahIM asata zraddhA eTale zAstrabAhya evI, potAnA abhiprAyathI tevA prakAranA asad UharUpavikalparUpa zraddhA samajavAnI che. evI te asat zraddhAno abhAva hovAthI evA prakArano je bodha-avagama (samajaNa) te zuM che? to ke "dRSTi' kahevAya che kemake darzana te ja dRSTi che ane e apAya-anarthathI rahita hoya che. phaLanI apekSAe A ja vastu (daSTi)ne kahe che - asat pravRti aTakI javAthI tevA prakAranI zraddhA hovAthI zuM? to ke - zAstrathI aviruddha evI pravRttinA padane eTale ke avedyasaMvedyapadano tyAga karIne vedyasaMvedyapadane lAvanAra bane che. pamADanAra bane che. (ahIM savAla thAya ke dRSTine vedyapadanI prApaka kema kahI ? kemake) sthirAdi daSTi pote ja vedyapadarUpa che. 'to dRSTi vedyapadanI prApaka kayAM banI ? chatAM daSTi mATe) A svarUpa sAmAnya lakSaNarUpa che, tethI doSarUpa nathI. athavA "savRttipada' eTale paramArthathI zailezI nAmanuM pada che. eTale enI prApaka dRSTi banI zake che. tethI e sampravRttipadAvaha hoya ema kahevAmAM koI doSa nathI. (17) A dRSTi paristhUla bhedathI ATha prakAranI che, bAkI to bahu bhejavALI che, ema batAvavA mATe kahe che - Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha prakAranI yoganI dRSTio 441 gAthArtha ane A dRSTi, AvaraNano nAza thavAthI sAmAnyathI ATha prakAranI kahI che. vizeSa bhedo to sUkSmabhedathI ghaNA ghaNA che. (18) TIkArtha ane A eTale upara kahelA lakSaNavALI dRSTi, enA AvaraNonA nAzanA bhedathI sUkSmadaSTine gaNatarImAM lIdhA vinA sthala daSTinA hisAbe sAmAnyathI ATha prakAranI pUrvAcAryoe mAnelI che. saddaSTinA sUkSmagaNatarIe bhedo to ati ghaNA che, arthAt anaMta che, kemake darzana vagere parasparamAM SasthAnapatita kahela che. vizeSAtu-vizeSo to, sadRSTinA vizeSa bhedo to, mUyAMso-ati bahu, ghaNA ghaNA che, sUmerataH- sUkSmabhedane lIdhe, darzana AdinA anaMtabhedapaNAne lIdhe, kAraNa ke paraspara paTrasthAnapatitapaNAe karIne teonuM kathana che. (18) ahIM ATha dRSTinA samUhamAM - gAthArtha - pahelI cAra dRSTio pratipAtayukta paDI jAya evI) che, pAchalI cAra dRSTio tevI nathI pratipAtane lIdhe A pahelI cAra dRSTio apAyavALI paNa hoya che, bIjI tevI nathI. (19). TIkArya - mitrA Adi pahelI cAra dRSTio patanavALI hoya che. A paNa tevA prakAranA karmavaicitryane lIdhe, pratipAtayukta paNa hoya che, paraMtu pratipAtayukta ja hoya ema nathI, kemake A cAra dRSTiomAMthI enI uparanI dRSTi nIpaje che. sthira Adi cAra dRSTio tevA prakAre pratipAtayukta nathI (paDatI nathI). je kAraNathI pahelI cAra dRSTio pratipAtavALI hoya che, tethI ja e apAyavALI - duHkhavALI paNa hoya che. kemake enuM patana durgatinuM kAraNa bane che. bAkI A pahelI cAra ja AvI apAyavALI hoya che, kemake enuM patana thAya che, bAkInI pAchalI sthirA Adi cAra dRSTio apAyukta nathI. zaMkA - zreNika Adine Ano apratipAta chatAM, apAya kema thayo? samAdhAna - e apAya A pramANe - A dRSTinA abhAvamAM (pUrve) upArjelA karmanA sAmarthyathI thayo. eTalA mATe ja pratipAtanI saMbhAvanAne apekSIne "sApAya paNa" ema kahyuM. AvI rajuAtanuM kAraNa e che ke, sUtrano abhidheya-viSaya prAyikavRttivALo hoya che. athavA saddaSTino aghAta hotAM apAya paNa anapAya ja che kemake vajataMdula devacokho yA koraDuM cokho game teTalo pakavavAmAM Ave chatAM e pAkato nathI, ema ahIM saddaSTivALAne game teTaluM kAya-duHkha Ave, chatAM enA AMtarika jAgelA zubha adhyavasAyamAM vikAra thaI zakto nathI. eTalA mATe AvI rajUAta karI. yogAcAryo ja ahIM pramANarUpa Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 ATha prakAranI yoganI dRSTio che. eTale ema nakkI thayuM ke pAchalI cAra dRSTi pratipAtavALI nahIM hovAthI, apAyavALI paNa nathI. (19) have pratyeka dRSTinI sAthe tenA aMganI yojanA batAvatA kahe che - gAthArtha - mitrA dRSTimAM (1) maMda darzana, (2) icchA Adika yama, (3) devakArya vageremAM akheda, (4) ane anyatra-anya sthaLe adveSa hoya che. (21) TIkArya - mitrA dRSTimAM darzana maMda hoya che eTale ke ghAsanA agnikaNanA prakAza jevo ati alpa bodha svarUpa hoya che. vaLI yama, ahiMsA Adi svarUpa tathA IcchA Adi svarUpa hoya che. kahyuM che ke - "ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha e pAMca yama (vrata) che." ane e yamanA "icchA, pravRtti, dhairya, siddhi - e bheda che.' te AgaLa upara kaheze. devakArya vageremAM akheda hoya che, Adi zabdathI gurukArya vagere levA. tevI tevI rIte A devakArya vageremAM arpita hoI mana parituSTa hovAthI ahIM kheda nathI hoto, paNa pravRtti ja hoya che, mAthuM duHkhavuM vagere doSanA sadUbhAvamAM paNa bhavAbhinaMdInI bhogakAryamAM pravRtti hoya che tema. ane aSa, amatsara (mAtsarya - asUyA na hoya) (konA pratye ?) devakArya vagere na karatA hoya enA pratye, kemake pote evo tattvavedI che. alabatu, enAmAM mAtsaryavIryanuM bIja to paDeluM che, chatAM mAtsaryabhAvano aMkura nathI Ugato. eno to Azaya tAttvika anuSThAnane AzrayIne kArya bajAvavAmAM hoya che. eTale ene bIjAono vicAra nathI hoto. kadAca vicAra AvI jAya (ke "A loko kema devakArya vagere karatA, nathI?" to paNa emanA para dveSa nahIM paNa karuNAvIryano ja karuNAno kAMIka aMkura Uge che.) (21) have tArA daSTi kahevAmAM Ave che. tethI atre kahe che - gAthArtha - tArA dRSTimAM darzana jarAka spaSTa hoya che, ane tevA prakArano niyama, hita pravRttimAM anuga, tathA tattvaviSaya saMbaMdhI jijJAsA hoya che. (41) TIkArya - tArA dRSTimAM, to zuM? to ke kaMIka spaSTa evuM darzana hoya che. ethI zaucAdi (pAMca) niyama IcchAdi rUpa ja hoya che. kemake zauca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya ane IzvarapraNidhAna e pAMca niyama che. evuM pAtaMjalayogasUtranuM vacana che. tethI ahIM bIjI yogadaSTi hovAthI (niyamono) svIkAra paNa hoya che. paNa mitrAmAM to eno abhAva ja hoya che, kemake tyAM tevA prakArano kSayopazama nathI hoto. eTalA ja mATe paraloka saMbaMdhI hita kAryanA AraMbhamAM-pravRttimAM anuga, udvega rahitapaNuM e akheda sahita hoya. eTalA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha prakAranI yoganI dRSTio 443 ja mATe e hitanI siddhi thAya che. tathA tattva saMbaMdhI jijJAsA-jANavAnI icchA thAya che, (prathama dRSTinA) adveSa guNane lIdhe ja tattva svIkAravAnI anukULatA thAya che. (41) tArAdiSTa kahI. have 'balA' kahevAmAM Ave che, tethI ahIM kahe che - gAthArtha - balA dRSTimAM sukhAsana saMyukta deDha darzana, ane parama tattvazuzruSA-tattva sAMbhaLavAnI icchA hoya che, tathA yoga viSayamAM kSepa hoto nathI. (49) TIkArtha - balAdaSTimAM sthira sukhAsanavALu dRDha darzana hoya che, kemake te kASThanA agnikaNa jevuM che. vaLI ahIM tattvajijJAsAmAMthI udbhavelI tattvone sAMbhaLavAnI UMcI icchA hoya che. temaja ahIM yoga saMbaMdhI akSepa che (kSepa nAmano doSa nathI.) kemake, te yoganA udveganA abhAvamAMthI janmelo che. (49) balA kahI. have dIprA kahe che. gAthArtha - dIprA dRSTimAM prANAyAma hoya che, yoganuM utthAna sarvathA hotuM nathI, ane te tattvazravaNathI sahita, paNa sUkSma bodhathI rahita evI hoya che. (57) TIkArtha - dIprA dRSTimAM bhAvarecaka vagerethI yukta prANAyAma nAmanuM yoganuM cothuM aMga hoya che, tevA prakAranI prazAMtavAhitAno lAbha thavAthI yogamAMthI utthAna doSanuM khUba ja nivAraNa thAya che, tattvazuzrUSAnA phaLarUpa tattvazravaNa nAmano guNa prApta thAya che ane sUkSmabodhano abhAva hoya che. (57) ema vistArathI cothI dRSTi kahIne pAMcamI dRSTi kahevA mATe kahe che gAthArtha - sthirA dRSTimAM darzana nitya ane pratyAhAravALuM ja hoya che, tathA kRtya abhrAMta, anagha (nirdoSa) ane sUkSmabodhathI yukta evuM hoya che. (154) TIkArtha - niraticAra evI sthirA dRSTimAM apratipAtI bodha hoya che. atyaMta kSINa thaI gayela AMkhanA paDadAnA upadravavALA jIvane bIjA bAhya nimittathI thatA upadravanA kAraNe AMkha sArI hovA chatAM jema bodha thato nathI tema sAticAra sthirAdaSTimAM bodha anitya paNa hoya che. ratnanI prabhAmAM paNa dhULa vagereno upadrava thavAthI te jhAMkhI paDe che, tema sAticAra sthirAdaSTimAM aticAra lAgavAthI bodha jhAMkho paDe che. A dRSTino bodha pratyAhAravALo hoya che. pAtaMjala yogasUtra 2/54 mAM kahyuM che ke - 'indriyonuM potapotAnA viSayono tyAga karavA pUrvaka potAnA svarUpamAM rahevuM te pratyAhAra che.' A dRSTimAM vaMdana vagere kRtyo akheda vagerenA kramane AzrayIne abhrAnta hoya che, ane ethI ja aticAra paNa na hovAnA kAraNe vaMdanAdi kRtyo niSpApa hoya che vaLI graMthIbhedathI vedyasaMvedyapadanI prApti thatI Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 ATha prakAranI yoganI dRSTio hovAthI vaMdana vagere kRtyo sUkSmabodhathI yukta hoya che. (154) have chaThThI daSTi kahevA mATe kahe che - gAthArtha - kAMtA dRSTimAM A nitya darzanAdi anyane prItinuM kAraNa thAya che, tathA parA dhAraNA hoya che, ethI ahIM anyamud hotI nathI ane haMmezA hitodayI mImAMsA hoya che. (162) TIkArya - kAMtA dRSTimAM upara kahela nitya bodha vagere bIjAnI prIti mATe thAya che, dveSa mATe nahIM. tathA zreSTha dhAraNA hoya che. cittane amuka nizcita dezamAM dhArI rAkhavuM te dhAraNA. pAtaMjalayogasUtra 3/1 mAM kahyuM che ke, 'cittano dezabaMdha te dhAraNA che." A dhAraNAne lIdhe A dRSTimAM anyamud - anyatra bhogamArgamAM harSa hoto nathI, kemake tyAre viSayomAM sukhAkAritAno bodha nathI. ahIM haMmezA sadvicArarUpa mImAMsA hoya che. AthI ja karIne kahe che - samyajJAnanuM phaLa samyapha pariNati hovAthI A mImAMsA hitanA udayavALI che. (162) chaThThI dRSTi pratipAdana karavAmAM AvI. have sAtamI kahevAmAM Ave che - gAthArtha - prabhA dRSTi prAye dhyAnapriyA hoya che, jethI karIne ja AmAM "roga' nAmano doSa hoto nathI. A dRSTi tattvamatipattithI yukta ane vizeSe karIne zamathI yukta hoya che. (170) TIkArya - avayava artha kahe che - vikSepano udvega hovAthI prabhA daSTi ghaNuM karIne dhyAna priya hoya che. A dRSTimAM vedanA hotI nathI. ethI ja vizeSathI yathArtha AtmAnubhavayukta hoya che. e pramANe satmavRttipadane lAvanArI hoya che. (170). sAtamI daSTi kahI, have te pachInI kahevAmAM Ave che. te kahe che - gAthArtha - AThamI parA dRSTi samAdhiniSTha hoya che ane tenA AsaMgadoSa vinAnI hoya che, tathA sAtmIbhUta pravRttivALI ane tenAthI uttIrNa AzayavALI hoya che. (178) TIkArtha - pAtaMjalayogasUtramAM kahyuM che ke, "cittanuM nAbhicakra vagere dezamAM sthirIkaraNa te dhAraNA che. (3-1) te dezamAM jJAnanI ekatAnatA te dhyAna che. (3-2) dhyeyAkAranA bhAsavALu dhyAna ja dhyeya svabhAvanA AvezathI, jyAre potAnA jJAnasvarUpathI zUnya jevuM thaI jAya che tyAre te samAdhi kahevAya che. (3-3) A dRSTimAM samAdhimAM Asakti hotI nathI. A dRSTimAM caMdanagaMdhanyAyathI pravRtti AtmasAt thayelI che. jema caMdananI gaMdha sahaja Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra prakAranA anuyogo 445 rIte phelAya che tema A dRSTimAM sahaja pravRtti hoya che. A dRSTimAM asat citta na hovAthI citta Azaya pravRttithI uttIrNa thayela hoya che arthAt cittane pravRtti karavA mATe kAMI ja karavApaNuM rahetuM nathI citta svarUpamAM ja vadhu ne vadhu TharatuM jAya che. (178)" guru yoganI ATha dRSTinuM badhu svarUpa barAbara jANe che. anuyoga eTale sUtranA arthanuM vyAkhyAna. te cAra che. te A pramANe - 1 caraNakaraNAnuyoga, 2 dharmakathAnuyoga, 3 gaNitAnuyoga ane 4 dravyAnuyoga. oghaniryuktimAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - gAthArtha - cAra anuyoga che : (1) caraNAnuyoga (2) dharmAnuyoga (3) gaNitAnuyoga (4) dravyAnuyoga. kramazaH te moTI RddhivALA che. (5) TIkArca . "vattari e saMkhyAvAcaka zabda che. anukUla ke anurUpa evo yoga-saMbaMdha te anuyoga kahevAya. 'tu' zabda va arthamAM che. arthAt cAra ja anuyogo che. keTalAko tu zabdane vizeSArthanA vAcaka tarIke gaNAve che. tu zabdano vizeSArtha A pramANe kahe che ke "cAra anuyoga che, e uparAMta tu zabdathI ema paNa samajavuM ke pRthaktA ane apRthakta ema be bhedathI paNa anuyoga che." praznaH cAra anuyoga kevI rIte thAya? samAdhAnaH eka to caraNa saMbaMdhI anuyoga che. ahIM gAthAmAM mAtra zabda lakhelo che. tyAM caraNa pachInA karaNa zabdano lopa thayelo hovAthI ja mAtra varakha pada mUkela che ema jANavuM. bAkI to caraNakaraNAnuyoga ema ja kahevuM paDe. caraNakaraNAnuyoga - 11 aMgarUpa che. durgatimAM paDatA jIvane dhArI rAkhe te dharma. te dharmaviSayamAM bIjo anuyoga che ane te uttarAdhyayana-prakIrNaka rUpa che (chUTAchavAyA padArthono saMgraha e prakIrNaka kahevAya. bAra aMga sivAyanuM tamAme tamAma zruta prakIrNaka tarIke kahevAya che.) gaNitAnuyogaviSayamAM trIjo anuyoga che. te sUryaprajJApti vagere rUpa che. gAthAmAM je va zabda che, te varaNa, gata vagere dareka zabdomAM anuyA zabdano saMgraha karavA mATe che. je drave (ete te paryAyone je satata pAmatuM rahe te) te dravya. "e dravya sad-asat che? vagere vicAraNA karavA svarUpa teno je anuyoga thAya te dravyAnuyoga kahevAya. dRSTivAda Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 cAra prakAranA anuyogo dravyAnuyoga che. gAthAmAM lakhelA zabdathI gaNadhararacita sivAyanA anArSa) paNa sanmatitakadi grantho dravyAnuyogamAM gaNI levA. (RSi eTale pUrvadharo. teoe banAvelA grantho ArSa kahevAya. e sivAyanA graMtho anArSa kahevAya.) gAthAmAM tathA zabda krama jaNAvanAra che. "Agamokta prakAra vaDe A caraNakaraNAnuyogAdi kramazaH pradhAna che" Ama padArtha nakkI thayo. prazna - (1) jyAre tame gAthAmAM caraNa, dharma, gaNita, dravya...A cAreya zabdono spaSTa judo judo ullekha karo cho, tyAre pachI vAri e saMkhyAvAcaka zabda lakhavAnI jarUra ja nathI. kemake A caraNa-dharma...vagere cAra viziSTapadono je upanyAsa karyo che, tenAthI ja A artha jaNAI jAya che ke cAra anuyoga che. vattAri pada nakAmuM che. (2) gAthAnI racanA vicitra prakAranI che. caraNa zabdane judI saptamI vibhakti lagADelI che. pachI dharma ane gaNitane samAsamAM lIdhA che. ane vaLI pAchuM dravyAnuyogazabdane judI sAtamI vibhakti lagADI che. A badhuM zA mATe? (3) dhammaLiyAjumo ahIM anuyogazabda che ja. A eka ja zabda cAreya zabdo sAthe joDAI zake che. to pachI zA mATe dravyAnuyoga padamAM anuyoga zabda pAcho lIdho? samAdhAnaH tamAro prazna e che ke viziSTapadono unyAsa karelo ja hovAthI rAri pada levuM na joIe." paNa e vAta barAbara nathI kemake viziSTapadono upanyAsa karavA chatAMya viziSTa saMkhyAno bodha thato nathI. prazna kema na thAya? samAdhAna: koIkane AvI zaMkA thavAnI pAkI zakyatA che ke "bhalene, caraNa-dharmagaNita-dravya A cAra anuyoga hoya. paNa enI jema bIjA paNa haze ja." AvI zaMkA na thAya te mATe vattAri pada lIdhela che. tamAro bIjo prazna e che ke "vara pada judI vibhakti vaDe zA mATe batAvyuM?" temAM A kAraNa che ke ahIM caraNakaraNAnuyoga ja adhikRta che. A granthamAM enuM ja varNana che. eTale caraNakaraNanI pradhAnatA batAvavA mATe ene judI vibhakti ApIne e pada darzAvyuM. vaLI bIjA praznamAM tame pUcheluM che ke "dharma ane gaNita A be anuyoga eka ja vibhaktithI darzAvAyA che (samAsa karyo che). te zA mATe ? Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra prakAranA anuyogo 447 enuM samAdhAna e ke, "A granthane vize e be ya anuyoga apradhAna che. ane eTale emanI apradhAnatA hovAthI ja e beyane bhegA batAvI dIdhA.' bIjA ja praznamAM tame e paNa pUcheluM ke, "dravyAnuyogazabdamAM judI vibhaktino upanyAsa karyo che, te zA mATe ?" paNa ema karavA pAchaLa kAraNa che. te e ke A dravyAnuyoga caraNa-gaNita-dharma ema dareke dareka anuyogamAM joDavAno che. paraMtu laukikazAstronI mAphaka te dravyAnuyoga yukti vaDe vicAryA vinA ja grahaNa karavAno nathI. arthAt laukikazAstro yuktisaMgata na hovAne lIdhe ja teo kahetA hoya che ke 'A zAstro zraddhAthI mAnI levA. emAM yukti-carcA nahi karavAnI. eTale ke AmAM dravyAnuyoga na ghusADavo' paraMtu jainadarzanamAM to yukti grAhya pratyeka zAstromAM yuktio pUrvaka padArtha vicAravAno che. (AjJAgrAhya padArthonI vAta alaga che.) tamAro trIjo prazna hato ke, ''gAthAmAM mAtra eka ja anuyoga zabda cAlata. be zA mATe lIdhA ?'' samAdhAna e ke, traNa padonA aMte je anuyogapada mUkela che, te apRthAnuyoganuM pratipAdana karavA mATe che. jyAre 'dravyAnuyoga' bIjo anuyogazabda pRtha anuyogane darzAvavA mATe che. (5) = prazna H A gAthAsUtranA aMte tame kahyuM ke, ''A cAra kramazaH moTI RddhivALA che." to Ano artha to e ja ke sauthI prathama caraNakaraNAnuyoga to sauthI nAno ochI RddhivALo banI gayo to pachI zA mATe e nabaLAnI niryukti karAya che ? kharekhara to dravyAnuyoganI ja niryukti karavI yogya che, kemake badhAyamAM e ja pradhAna che. samAdhAna H bhASyakAra A AkSepano javAba Apaze. = gAthArtha - pota-potAnA viSayamAM balavattA yogya che. to paNa cAritra sauthI vadhu RddhivALuM che, kemake bAkInA traNa anuyogo cAritranI rakSA mATe che. (6) TIkArtha - potapotAnA viSayamAM dareka anuyoganI balavattA che. arthAt koIpaNa anuyoga potAnA viSayamAM to baLavAna ja che. koI bIjA karatA nabaLo nathI. eTale u52 bhale cAreyane kramazaH pradhAna batAvyA, bAkI svasvaviSayanI apekSAe badhAyanI balavattA eka sarakhI ja che. prazna : jo Ama hoya to to badhAyanI niryuktio racavI joIe ne ? kemake potapotAnA viSayamAM badhAya balavAna che. jyAre tame to ahIM mAtra caraNakaraNAnuyoganI Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 cAra prakAranA anuyogo ja niyukti karI rahyA cho. e to barAbara nathI. samAdhAna : alabatta, badhA svasvaviSayanI apekSAe balavAna che, chatAMya moTI RddhivALo to cAritrAnuyoga ja che, kemake bAkInA anuyogo caraNakaraNAnuyogane mATe ja grahaNa karAya che. praznaH bAkInA traNa anuyogo cAritra mATe che evuM tame kyA AdhAre kahI zako? samAdhAna: pUrve utpanna thaI cUkelA cAritrane TakAvI rAkhavA mATe ane pUrve utpanna na thayelA evA navA ja cAritrane utpanna karavA mATe A bAkInA traNa anuyogo atyaMta upayogI che ane mATe te A cAritranI vADa jevA che kAMTAnI vADa be kAma kare. UgI cUkelA pAkanuM rakSaNa ane navA pAkanI utpatti. ema zeSa anuyogo paNa e ja be kAma kare che. mATe teone vADa kahyA che.) jema kapUranA vanakhaMDanI rakSA mATe vADano Azaro levAya che. tyAM pradhAna to kapUranuM vanakhaMDa ja che. vADa nahi. ema ahIM paNa samajavuM. kemake cAritranI rakSA mATe bAkInA anuyogono upanyAsa karAya che. A ja vAta bhASyakAre uttarArdhamAM karI che ke "je kAraNathI bAkInA traNa anuyogo cAritranI rakSA mATe che." ahIM caya = karmano bhego thayelo Dhagalo. tene khAlI karavAnuM kAma cAritra kare che. ane mATe ja tene cAritra kahevAya che. (TIkAmAM e zabdono samAsa ja kholyo che.) (6) prazna : "e bAkInA traNa anuyogo cAritranI rakSA mATe che" e vAta zI rIte samajavI ? samAdhAnaH e bhASyakAra have kaheze. gAthArtha - dharmakathA cAritranA svIkAra mATe che. kAla dIkSAdi mATe che. dravyamAM darzanazuddhi che ane darzanathI zuddha jIvane cAritra hoya. (7) TIkArya - vratAdi rUpa cAritranA svIkAranuM kAraNa dharmakathA che. hetu, karaNa, nimitta A traNa paryAyavAcI zabdo che. tathA durgatimAM paDatA jIvasamUhane je dhArI rAkhe-bacAve te dharma, tenI kathA te dharmakathA. te cAritranI prAptinuM kAraNa che. te A pramANe ApaNI-vikSepaNI vagere prakAranI dharmakathA vaDe AkarSAyelA bhavyajIvo cAritrane pAme che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra prakAranA anuyogo 449 kalana = kaLavuM eTale kALa, athavA to samaya vagere rUpa kalAono samUha te kALa. kALamAM ja pravajyAdAna, vaDIdIkSA vagere thAya che. niSkarSa e ke sArI tithi, sArA nakSatra, muhUrta, yoga vageremAM dIkSAdAna karavuM joIe ane eTale jyotiSazAstra rUpa kAlAnuyoga (gaNitAnuyoga) paNa A cAritranA ja parikarabhUta = zobhAbhUta che. dravyAnuyogamAM darzananI nirmalatA thAya. kemake temAM dareka padArthanI siddhi mATe aneka yuktio ApavAmAM Ave che ane eTale yukti vaDe vAstavika arthano bodha thavAthI samyaktva nirmaLa bane ja. praznaH darzana zuddha thAya e kharuM. paNa ApaNe to e jovAnuM che ke, "dravyAnuyoga cAritra upara zI rIte upakArI bane ?" e to tame batAvo. samAdhAna : re, bhAI ! ahIM jinazAsanamAM cAritra paNa yukti-anugata ja svIkAravAnuM che, mAtra ekalA AgamathI cAritra svIkAravAnuM nathI. (eTale ke mAtra AgamamAM kahyuM che tethI ja cAritra levAnuM nathI. paNa yuktithI anugata | yuktiyukta paNa che....tethI levAnuM che. Azaya e che ke anya dharmomAM je cAritrAbhAsa che te hiMsA vi.thI yukta hovAthI yuktiyukta nathI.) praznaH tame kahyuM ke dravyAnuyogathI darzananI zuddhi thAya. paNa enA vaDe zuM thAya? e to kaho? e darzanazuddhine vacce kema lAvyA? samAdhAnaH bhalA AdamI ! zuddha darzanavALAnI pAse ja cAritra hoya che. eTale cAritra mATe darzanazuddhi khAsa jarUrI che. gAthAmAM tu zabda vizeSa padArtha darzAvavA mATe che. te e ke "jenuM cAritra zuddha hoya, tenI pAse samyagdarzana hoya." (nizcayanaya to zuddhacAritrIne ja samyakTrI mAne che. eTale zuddhacAritra rahita AtmAnI pAse samyakatva e nayanI apekSAe na kahevAya.) (7) athavA to sauthI pahelA evA ya caraNAnuyoganI ja bIjA ja prakAra vaDe pradhAnatA dekhADAya che. ane te pradhAnatA to jo daSTAntathI batAvAya, to vadhu daDha thAya e sivAya e daDha na thAya. eTale dRSTAnta dvArA bhASyakAra e prAdhAnya batAve che - gAthArtha - jema rAjya-pradezomAM rAjAnI pAse hIrAnI, sonAnI, cAMdInI ane lokhaMDanI cAra khANa hatI. te cAreya putrone (ekeka) apAI. () TIkArya - potAnI mAlikInA pradezamAM rAjA pAse ratnonI khANa hatI. praznaH gAthAmAM vayare zabdanI sAthe mAra zabda to nathI. to "vajAkara' evo artha zI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra prakAranA anuyogo samAdhAna H bhASya gAthA 9mAM ciMtA ohAriNa zabda che. temAM je Akara zabdanuM grahaNa karela che. te siMhAvalokananyAya pramANe ahIM vajra vagere zabdomAM joDAya che eTale vajrAkara vagere zabdo banaze. (siMha AgaLa cAlIne pachI pAchaLa joto hoya che. ema ahIM AgaLanI gAthAno zabda pAchaLanI gAthAmAM joDAya che eTale e siMhAvalokananyAya kahevAya che.) 450 rIte nIkaLe ? A siMhAvalokananyAya mujaba ja (tena Arapena) 10mI bhASyagAthAmAM je hoti 3 (tyAM havarU 3 lakheluM che, te ja hotti 3 samajavuM) lakhela che. tyAMthI bhavati kriyA ahIM badhe ja joDI devI. arthAt ratnAkara che, kanakAkara che...vagere. 7 zabda samuccaya arthamAM che. te aneka peTAbhedo vaDe judA judA prakAranA badhA rUpAnA Akarono samuccaya kare che. bIjo paNa 7 zabda che. te mRdu-kaThina-madhya ema lokhaMDanA bhedono samuccaya karanAra che. jemAM A= maryAdA ke abhividhi vaDe ratna-sonuM vagere karAya te Akara kahevAya. (ratnanA AkaramAM ratno ja bane, sonuM vagere nahi. amuka pramANamAM ja bane..ityAdi maryAdA ane AkhIya khANamAM jyAM jyAM zakya hoya tyAM badhethI ratno banAvAya e abhividhi.) gAthAmAM hatu zabda vizeSa padArtha batAvavA mATe che. te vizeSa padArtha e che ke rAjAe te khANo te te pradezo sAthe ane hAthI-ghoDA vagere milkata sAthe te putrone ApI. (8) A rIte khANonuM pradAna thayA bAda teonuM je thayuM te kahe che - gAthArtha - loDhAnI khANavALAne ciMtA thaI. te loDhAno pratiSedha kare che. bIjA traNa rAjaputro ratna vagere vaDe lokhaMDanuM grahaNa kare che. (9) TIkArtha - lokhaMDanI khANavALAne evo vicAra Avyo ke, "rAjA vaDe huM apamAnita karAyo. kemake emaNe mane tuccha khANa ApI.' Avo vicAra Avyo eTale subuddhi nAmanA maMtrIe tene kahyuM ke, ''he svAmI ! ciMtA na karo. tamArI khANa ja mukhya che, bIjI khANo nahi.' rAjaputra H e kevI rIte khabara paDe ? maMtrI : jo tamArI A lokhaMDakhANa na hoya to bAkInI khANonI pravRtti ja na thAya. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra prakAranA anuyogakAro 451 kemake teo pAse lokhaMDanA ojArono ja abhAva thaI jAya. Apa keTalAka divaso sudhI lokhaMDanuM vecANa baMdha karI do, badhe lokhaMDanA phAMphAM paDe tevuM karo, ke jyAM sudhImAM te badhI khANomAM jUnA lokhaMDanA ojAro nAza pAme. e pachI teo ati movuM paNa lokhaMDa leze." Ama maMtrIe kahyuM eTale te rAjaputra lokhaMDano niSedha kare che. arthAtu mAtra eno anirvAha ja nathI karato paNa navA lokhaMDanA utpAdano paNa baMdha karAve che. A pramANe karyuM eTale bIjI khANomAM ojAro kSaya pAmyA pachI te bIjI khANavALAe ratna-sonuM-cAMdI ApIne paNa lokhaMDa levA mAMDyA. gAthAmAM zabda dvArA bhASyakAra sUcave che ke mAtra ratnAdi vaDe nahi, paraMtu hastI vagere vaDe paNa teo badhuM levA mAMDyA. A kathAnaka spaSTa hovAthI lakhyuM nathI. A dRSTAnna che. have dAntikamAM (vaMdaSTAnta dvArA je padArtha darzAvavo che temAM) A dRSTAntane joDIe. jema e lokhaMDanI khANa bAkInI khANonI AdhArabhUta banI, kemake lokhaMDanI khANanI pravRtti thaI tyAre ja bAkInI khANonI pravRtti thaI. tema ahIM paNa caraNakaraNAnuyoga hoya to ja bAkInA anuyogono sadbhAva hoya. te A pramANe - cAritramAM je vyavasthita hoya, te bIjA anuyogonuM grahaNa karavAmAM samartha bane. e sivAya nahi. (9) A arthanuM pratipAdana karavA mATe bhASyakAra navuM gAthAsUtra kahe che. gAthArtha - TIkArya - A pramANe cAritramAM rahelo sAdhu bAkInA anuyogonuM vidhithI grahaNa kare che. A kAraNathI cAritra vadhu RddhivALuM che. (10) gAthAmAM ja tu zabda che, tenAthI e paNa samajavuM ke e cAritramAM vyavasthita sAdhu ja bIjA paNa guNo mATe samartha bane che." (saTIka ozaniyuktinA munizrI guNavaMtavijayajI ma. kRta bhAvAnuvAdamAMthI sAbhAra) athavA jema moTA nagaramAM pravezavA mATenA daravAjA hoya che tema anuyoga mATenA dvArA te anuyogadvAro. te cAra che. te A pramANe - 1 upakrama, 2 nikSepa, 3 anugama ane 4 naya. anuyogadvArasUtramAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - te sAmAyikanA A cAra anuyogadvAro che. te A pramANe - (1) upakrama, (2) nikSepa, (3) anugama ane (4) naya. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 cAra prakAranA anuyogadvAro tyAM adhyayananA arthane kahevAnI vidhi te anuyoga. jema mahAnagaranA daravAjA hoya che tema sAmAyikanA daravAjA che. anuyoga mATenA eTale ke vyAkhyA karavA mATenA dvAro te anuyogadvAro. ahIM AcArya nagaranA daSTAMtanuM varNana kare che - jema dvAra vinAnuM nagara te nagara nathI, kemake temAM nIkaLavA ane pesavAnA upAyo na hovAthI tenI pAse koI jatuM nathI. eka, be vagere dvAravALuM paNa nagara muzkelIthI jaI zakAya evuM ane kAryanA nAza mATe thAya che. cAra mULadvArovALu ane pratidvArothI yukta nagara sukhethI jaI zakAya evuM thAya che ane kAryanA nAza mATe thatuM nathI. ema arthane jANavAnA upAyarUpa dvArA vinAnuM sAmAyikanagara paNa jANI zakAtuM nathI. eka vagere dvAravALu sAmAyikanagara paNa muzkelIthI jANI zakAya che. peTabhedothI yukta cAra dvAravALu sAmAyikanagara sukhethI jANI zakAya che. mATe sAmAyikanA arthane jANavA mATeno dvArono ullekha saphaLa che. tyAM dUra rahelI vastune samajAvavAnA che te prakAro vaDe najIka lAvIne nikSepane yogya karavI te upakrama. upakramanA aMtargata bhedo vaDe vicArAyela vastuno ja nikSepa thAya che, bIjI rIte nahIM - ema kahevAno bhAva che. athavA gurunA je vacanayoga vaDe vastu nikSepane yogya karAya che te upakrama. athavA ziSyano sAMbhaLavAno je bhAva hote chate vastu nikSepane yogya karAya che te upakrama. athavA vinIta ziSyanA je vinayathI vastu nikSepane yogya karAya che te upakrama. kahevAno bhAva evo che ke vinayathI ArAdhAyela guru zAstrane nikSepayogya kare che. Ama karaNa, adhikaraNa ane apAdAna kArako vaDe guruno vacanayoga vagere artho bhedathI kahyA. jo karaNa vagere traNe kArako vaDe vAcya (kahevA yogya) tarIke koI paNa eka arthanI vivaphA karAya to paNa doSa nathI. zAstra vagerenI nAma, sthApanA vagere bhedo vaDe vyavasthA karavI te nikSepa. athavA jenAthI, jemAM ke jenA thakI nAma vagere bhedo vaDe vyavasthA karAya che te nikSepa. vAcya arthanI vivaphA pUrve kahI te pramANe ja jANavI. sUtrane anukULa artha kahevo te anugama. athavA jenAthI, jemAM ke jenA thakI sUtranI vyAkhyA karAya che te anugama. vAcya arthanI vivakSA pUrve kahI te pramANe ja jANavI. e pramANe laI javuM te naya. athavA jenAthI, jemAM ke jenA thakI jaNAya te naya. naya eTale anaMtadharmavALI badhI vastuomAM eka aMzane grahaNa karanAro bodha." guru cAra anuyogomAM ane cAra anuyogadvAromAM kuzaLa hoya che. Ama chatrIsa guNovALA guru badhe jaya pAmo. (8) Ama sAtamI chatrIsI pUrNa thaI. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamI SaTtrizikA sAmpratamaSTamIM SaTtriMzikAmAha mUlam - navatattaNNU navabaM-bhaguttigutto niyANanavarahio / navakappakayavihAro, chattIsaguNo gurU jayau // 9 // chAyA - navatattvajJo navabrahma - guptigupto nidAnanavarahitaH / navakalpakRtavihAraH, SaTtriMzadguNo gururjayatu // 9 // navatattvajJaH premIyA vRttiH nava tattvAni jAnAtIti, navabrahmacaryaguptiguptaH- navabhirbrahmacaryaguptibhirguptaH, nidAnanavarahitaH - navabhirnidAnai rahitaH, navakalpakRtavihAraH - navabhiH kalpairviharatIti, iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti zabdArthaH / - - bhAvArthastvayam - tattvAni - padArthAH, tAni nava, tadyathA 1 jIvaH, 2 ajIvaH, 3 puNyaM, 4 pApaM, 5 AsravaH, 6 saMvaraH, 7 nirjarA, 8 bandhaH 9 mokSazca / yadavAci navatattvaprakaraNe - 'jIvA - jIvA puNNaM, pAvA-sava saMvaro ya nijjaraNA / baMdho mukkho yatA, navatattA huMti nAyavvA // 1 // caudasa caudasa, bAyAlIsA bAsI ya huMti bAyAlA / sattAvannaM bArasa, cau nava bheyA kameNesiM // 2 // ' (chAyA - jIvA ajIvAH puNyaM, pApamAzravaH saMvarazca nirjaraNA / bandho mokSazca tathA, navatattvAni bhavanti jJAtavyAni // 1 // catudarza caturdaza dvAcatvAriMzad dvyazItizca bhavanti dvAcatvAriMzat / saptapaJcAzad dvAdaza, catvAro nava bhedAH krameNaiSAm // 2 // ) Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 nava tattvAni puNyapAparahitAnAM saptAnAM tattvAnAM svarUpamevaM proktaM tattvArthAdhigamasUtrabhASyavRttau - 'jIvA aupazamikAdibhAvAnvitAH sAkArAnAkArapratyayalAJchanA zabdAdiviSayaparicchedino'tItAnAgatavartamAneSu samAnakartRkakriyAH tatphalabhujaH amUrtasvabhAvAH / ebhireva dharmaiviyutA ajIvAH dharmAdayazcatvAro'stikAyAH / AsUyate yairgRhyate karma ta AsravAH zubhAzubhakarmAdAnahetava ityarthaH / bandho nAma tairAsravairhetubhirAttasya karmaNa AtmanA saha saMyogaH prakRtyAdivizeSitaH / teSAmevAsravANAM yo nirodhaH-sthaganaM guptyAdibhiH sa saMvaraH / karmaNAM tu vipAkAt tapasA vA yaH zATaH sA nirjarA / jJAnazamavIryadarzanAtyantikaikAntikAbAdhanirupamasukhAtmana AtmanaH svAtmanyavasthAnaM mokSaH / ... // 1/4 // ' atra puNyapApayorbandhe'ntarbhAvAnna bhedenopAdAnaM kRtam / puNyaM zubhakarmarUpam pApamazubhakarmarUpam / gururnava tattvAni samyagjAnAti / brahmacaryasya-abrahmAsevananivRtteH guptayaH - parirakSaNopAyA iti brahmacaryaguptayaH / tA nv| tadyathA - 1 strIpazupaNDakavivarjitavasatyAsevanaM, 2 strIkathAtyAgaH, 3 strIniSadyopavezanatyAgaH, 4 stryaGgopAGgekSaNatyAgaH, 5 kuDyantaratyAgaH, 6 pUrvakrIDitAsmaraNaM, 7 praNItAhAratyAgaH, 8 atimAtrAhAratyAgaH 9 vibhUSAtyAgazca / yadAha AvazyakaniyuktivRttau - 'vasahi kaha nisijidiya kuTuMtarapuvvakIliyapaNIe / aimAyAhAravibhUsaNA ya nava baMbhaguttIo // (chAyA- vasatiH kathA niSedyendriyaM kuDyAntaraM pUrvakrIDitaM praNItam / atimAtrAhAraH vibhUSaNA ca nava brahmaguptayaH // ) vRttiH - brahmacAriNA tadguptyanupAlanapareNa na strIpazupaNDakasaMsaktA vasatirAsevanIyA, na strINAmekAkinInAM kathA kathanIyA, na strINAM niSadyA sevanIyA, utthitAnAM tadAsane nopaveSTavyaM, na strINAmindriyANyavalokanIyAni, na strINAM kuDyAntaritAnAM mohanasaMsaktAnAM kvaNitadhvanirAkarNayitavyaH, na pUrvakrIDitAnusmaraNaM karttavyaM, na praNItaM bhoktavyaM, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava brahmacaryaguptayaH 455 snigdhamityarthaH, nAtimAtrAhAropabhogaH kAryaH, na vibhUSA kAryA, etA nava brahmacaryaguptaya iti gAthArthaH / ' navabrahmacaryaguptInAM svarUpamevaM pradarzitamuttarAdhyayanasUtraSoDazAdhyayane vAdivetAlazrIzAntisUrikRtatadvRttau ca - 'jaM vivittamaNAinnaM, rahiyaM thIjaNeNa ya / baMbhacerassa rakkhaTThA, AlayaM tu nisevae // 1 // maNapalhAyajaNaNI, kAmarAgavivaDDaNI / baMbhacerarao bhikkhU, thIkahaM tu vivajjae // 2 // samaM ca saMthavaM thIhi, saMkahaM ca abhikkhaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, niccaso parivajjae // 3 // aMgapaccaMgasaMThANaM, cArullaviyapehiyaM / baMbhacerarao thINaM, cakkhugijjhaM vivajjae // 4 // kuiyaM ruiaMgIyaM, hasiyaM thaNiyaM kaMdiyaM / baMbhacerarao thINaM, soagijjhaM vivajjae // 5 // hAsaM khir3e iM dappaM, sahasAvattAsiyANi y| baMbhacerarao thINaM, nANuciMte kayAivi // 6 // paNIyaM bhattapANaM ca, khippaM mayavivaDaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, niccaso parivajjae // 7 // dhammaladdhaM miyaM kAle, jattatthaM paNihANavaM / NAimattaM tu bhuMjijjA, baMbhacerarao sayA // 8 // vibhUsaM parivajjijjA, sarIraparimaMDaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, siMgAratthaM na dhArae // 9 // (chAyA- yaH viviktaH anAkIrNaH, rahitaH strIjanena ca / brahmacaryasya rakSArthaM, AlayaH tu niSevate // 1 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 manaHprahlAdajananIM, kAmarAgavivardhanIM / brahmacaryarato bhikSuH strIkathAM tu vivarjayet // 2 // samaM ca saMstavaM strIbhiH, saGkathAM ca abhIkSNaM / brahmacaryarato bhikSuH, nityazaH parivarjayet // 3 // aGgapratyaGgasaMsthAnaM, cArUllapitaprekSitam / brahmacaryarataH strINAM, cakSurgrAhyaM vivarjayet // 4 // kUjitaM ruditaM gItaM hasitaM stanitaM kranditaM / brahmacaryarataH strINAM, zrotragrAhyaM vivarjayet // 5 // hAsyaM krIDAM ratiM darpaM, sahasA'vatrAsitAni ca / brahmacaryarataH strINAM, nAnucintayet kadAcidapi // 6 // praNItaM bhaktapAnaJca, kSipraM madavivardhanam / brahmacaryarato bhikSuH, nityazaH parivarjayet // 7 // dharmalabdhaM mitaM kAle, yAtrArthaM praNidhAnavAn / nAtimAtraM tu bhuJjIta, brahmacaryarataH sadA // 8 // vibhUSAM parivarjayet, zarIraparimaNDanam / brahmacaryarato bhikSuH, zRGgArArthaM na dhArayet // 9 // ) - vRttiH yaH viviktaH rahasyabhUtastatraiva vAstavyastryAdyabhAvAd anAkIrNaH asaGkulastattatprayojanAgatastryAdyAnAkulatvAt, rahitaH parityakto'kAlacAriNA vandanazravaNAdinimittAgatena strIjanena, cazabdAtpaNDakaiH SiDgAdipuruSaizca prakramApekSayA caivaM vyAkhyA, anyatrApi caivaM prakramAdyapekSatvaM bhAvanIyam, uktaM hi - - 'arthAt prakaraNAlliGgAdaucityAddezakAlataH / zabdArthAH pravibhajyante, na zabdAdeva kevalAt // 1 // " nava brahmacaryaguptayaH 44 brahmatrayasya uktarUpasya rakSArthaM pAlananimittam AlayaH AzrayaH, sarvatra liGgavyatyayaH prAgvat, yattadornityasambandhAttaM tuH pUraNe niSevate bhajate // 1 // mana:- cittaM tasya pralhAda: aho ! abhirUpA etA ityAdivikalpaja AnandastaM janayatIti manaHprahlAdajananI tAm, ata eva kAmarAgo - viSayAbhiSvaGgastasya vivarddhanI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 457 nava brahmacaryaguptayaH vizeSeNa vRddhihetuH kAmarAgavivarddhanI tAM, zeSaM spaSTaM, navaraM, strIkathAM 'tadvaktraM yadi mudritA zazikathA' ityAdirUpAm // 2 // samaM ca saha saMstavaM paricayaM strIbhirniSadyAprakramAdekAsanabhogeneti gamyate, saGkathAM ca tAbhireva samaM santatabhASaNAtmikAm abhIkSNaM punaH punaH 'Niccaso 'tti nityamanyatspaSTam // 3 // ____ aGgAni - ziraHprabhRtIni pratyaGgAni-kucakakSAdIni saMsthAnaM-kaTIniviSTakarAdisannivezAtmakam, amISAM samAhAranirdezaH, aGgapratyaGgayorvA saMsthAnam-AkAravizeSo'GgapratyaGgasaMsthAnaM cAru zobhanam ullapitaM ca-manmanabhASitAdi tatsahagatamukhAdivikAropalakSaNametat prekSitaM ca-arddhakaTAkSanirIkSitAdi ullapitaprekSitaM brahmacaryarataH strINAM sambandhi cakSuSA gRhyata iti cakSurgAdyaM sadvivarjayet, kimuktaM bhavati ? - cakSuSi hi sati rUpagrahaNamavazyaMbhAvi, paraM taddarzane'pi tatparihAra eva karttavyo na tu rAgavazagena punaH punastadeva vIkSaNIyamiti, uktaM hi - "asakkA rUvamadardU, cakkhugoyaramAgayaM / rAgahose u je tattha, te buho parivajjae // 1 // " (chAyA- azakyaM rUpamadraSTuM cakSurgocaramAgatam / rAgadveSau tu yau tatra tau budhaH parivarjayet // 1 // ) // 4 // 'kuiyaM'sUtraM prAyo vyAkhyAtameva, navaraM kuDyAntarAdiSviti zeSaH // 5 // 'hAsa'sUtramapi tathaiva, navaraM ratiM dayitAGgasaGgajanitAM prItiM darpa manasvinImAnadalanotthaM garvaM sahasA'vatrAsitAni ca parAGmukhadayitAdeH sapadi trAsotpAdakAnyakSisthaganamarmaghaTTanAdIni, paThyate ca - 'hassaM dappaM daM kiDaM saha bhuttAsiyANi ya / ' atra ca saheti strIbhiH sArdhaM bhuktAni ca-bhojanAni AsitAni ca-sthitAni bhuktAsitAni, zeSaM spaSTaM, navaraM sarvatra pUrvakRtatvaM prakramAdapekSaNIyam // 6 // 'paNIyaM sUtraM nigadasiddhameva, navaraM madaH-kAmodreka iha gRhyate, tasya vivarddhanam-atibRMhakatayA vizeSato vRddhihetuM parivarjayet // 7 // dharmAdanapetaM dharmyameSaNIyamityarthaH labdhaM prAptaM gRhasthebhya iti gamyate, na tu svayamevopaskRtaM, paThyate ca 'dhammaladdhaMti dharmeNa hetunopalakSaNatvAddharmalAbhena vA na tu Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 navavidhaM nidAnam kuNDalAdikaraNena labdhaM dharmalabdhaM, paThyate ca-'dhammaladdhaM' ti dharmaH-uttamaH kSamAdirUpaH, yathA''ha vAcakaH - 'uttamaH kSamAmArdavArjavasatyazaucasaMyamatapastyAgAkiJcanyabrahmacaryANi dharmaH / ' (tattvArthA0 a0 9 sU0 6) iti, taM labdhaM prAptuM kathaM mamAyaM niraticAraH syAt iti, mitam 'addhamasaNassa' ityAdyAgamoktamAnAnvitamAhAramiti gamyate, kAle prastAve yAtrArthaM saMyamanirvAhaNArthaM na tu rUpAdyarthaM praNidhAnavAn cittasvAsthyopeto na tu rAgadveSavazago bhuJjIta na iti niSedhe mAtrAmatikrAntaH atimAtra:-atirikta ityarthastaM, yadivA 'ISadarthe kriyAyoge, maryAdAyAM paricchada' ityAdinA mAtrAzabdasya maryAdArthasyApi darzanAd atimAtram atikrAntamaryAdaM, tuzabdasyaivakArArthatvAdvyavahitasambandhatvAcca naiva bhuJjIta abhyavahared brahmacarye rataH-Asakto brahmacaryarataH sadA sarvakAlaM, kadAcitkAraNato'timAtrasyApyAhArasyAduSTatvAt // 8 // vibhUSAm upakaraNagatAmutkRSTavastrAdyAtmikAM parivarjayet pariharet zarIraparimaNDanaM kezazmazrusamAracanAdi brahmacaryarato bhikSuH zRGgArArthaM vilAsArthaM na dhArayet na sthApayet na kuryAditi yAvat // 9 // ' gururnavabrahmacaryaguptI: samyak pAlayati / nidAnaM - tapaAdyanuSThAnaphalarUpeNa devAdiRddhiprArthanam / yaduktaM zramaNapratikramaNasUtravRttau-'nidAnaM divyamAnuSaddhidarzanazravaNAbhyAM tadabhilaSitAnuSThAnam / ' tattvArthAdhigamasUtrabhASyavRttAvapyuktam - 'nidAyate-lUyate'neneti nidAnaM - adhyavasAyavizeSaH-devezvaracakravatikezavAdInAmRddhIvilokya tadIyayoSitAM vA saubhAgyaguNasampadamArtadhyAnAbhimukhIkRtamahAmohapAzasambhRtabhUritapAzcintAparikheditamAnaso'dhyavasyati mamApyamuSya tapasaH prabhAvAdevaMvidhA eva bhogA bhaveyurjanmAntare saubhAgyAdiguNayogazcetyevaM nidAti lunAti-kSudratvAcchinatti mauktyaM sukhamiti // 7/13 // ' nidAnaM navavidham / tadyathA - 1 taponiyamabrahmacaryaphalaprabhAvAdAyatAvahaM nRpo bhUyAsam, 2 taponiyamabrahmacaryaphalaprabhAvAdAyatAvahaM zreSThI bhUyAsam, 3 AyatAvahaM strI bhUyAsam, 4 AyatAvahaM puruSo bhUyAsam, 5 AyatAvahaM parapravIcArI devo bhUyAsam, 6 AyatAvahaM svapravIcArI devo bhUyAsam, 7 AyatAvahamalpavedodayo devo bhUyAsam, 8 AyatAvahaM zrAvako bhUyAsam, 9 AyatAvahaM daridro bhUyAsamiti / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navavidhaM nidAnam 459 uktaJca dharmasaGgrahASTAnavatitamagAthAvRttau 'nava pApanidAnAni bhogAdiprArthanA rUpANi tAni yathA 'niva 1 siTThi 2 itthi 3 purise 4, parapaviAre 5 sapaviAre a 6 / apparayasura 7 daridde 8, saDDhe 9 hujjA nava niANe // ' (chAyA - nRpaH 1 zreSThI 2 strI 3 puruSaH 4, parapravIcAraH 5 svapravIcArazca 6 / alparatasuraH 7 daridraH 8, zrAddhaH 9 bhUyAsaM nava nidAnAni // ) // 98 // ' navanidAnAnAM svarUpaM pAkSikasUtravRttita evaM jJeyam - 'nava navasaGkhyAni, pApAni - pApanibandhanAni, nidAnAni - bhogAdiprArthanAlakSaNAni, pApanidAnAni tAni parivarjayanniti yogaH, tAni cAmUni lezataH - 'niggantho vA nigganthI vA niyANaM karei jahA sakkhaM na me devA devalogA vA diTThAtA ime ceva mahiDDiyA rAyANo devA, tA jai imassa tavaniyamabaMbhacerassa phalamatthi tAhamavi AgamissAe rAyA bhavittA orAle mANusse bhoge bhuMjamANe viharijjAmi, tao niyANakaDe devalogaM gacchejjA, tao cuyassa niyANANurUvaladdhaTThANassa tassa koi samaNAI dhammamAikkhejjA ? hantA AikkhejjA, se dhammaM paDivajjejjA ? no iNamaTThe samaTThe dullabhabohie bhavai ||1|| keI dhammaM soccA nikkhate aNagAre parIsahaparAie cintai, rAyA bahucinte bahuvAvAre bhavai, to je ime uggAiputtA vibhavasaMpannA te pAsittA niyANaM karei, jai me imassa tavaniyamabambhaceravAsassa phalamatthi, to uggAiputto vibhavasaMpanno bhavijjA, tao devalogapaccAyAo uggAikule jAo niyANANurUve bhoge bhuMjamANo viharai, so dhammamAikhijjamANaMpi no paDivajjai jAva dullabhabohi bhava / evaM nigganthIvi // 2 // niggaMtho niyANaM karoti, pumaM bahuvAvAro saGgAmAisu dukkarakArI ya, tA alaM me purisabhAveNa, annajaMmehaM itthiyA bhavejjA, esa vi niyANANurUvo uppajjai, dhammaM no paDivajjai dullahabohie bhavai // 3 // nigganthIvi uggAdiputtaM pAsittA niyANaM karei itthI NaM asamatthA, egAgiNI gAmantarAisaMcaraNe savvaparibhUyA vayaNijjadvANaM savvakAlaM parAhINA ya aohaM annajamme uggAiputto bhavejjA, taheva bhavai, no dhammaM paDivajjaI dullabhabohie bhavai ||4|| niggantho nigganthI vA cinteI, Ime mANussagA kAmabhogA muttapurIsavantapittasiMbhasukkAiAsavA, je puNa ime devA annaM devaM devi vA attANaM vA devadevIrUvaM viuvittA pariyAranti, eyaM sAhu, tohamavi tahAvihadevo bhavejjA, taheva bhavai, tao cue pume jAe dhammamAikhijjamANaM suNei, na puNa saddaha // 5 // niggantho nigganthI vA niyANaM karei, asubhA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 navavidhaM nidAnam mANussANaM bhogA, je puNa devalogesu devA no annaM devaM devi vA pariyAranti, kiM tu attANameva devadevIrUvaM viuvittA pariyAranti eyaM sAhu tohamavi tesu bhavAmi, taheva bhavai, tao cussa ko dhammamAikkhejjA suNejjA no saddahejjA navaramAranniyaisamaNo bhavittA tahAvihaviraivajjio parovaghAyagasatthovaesaparAyaNo itthIkAmamucchio mao samANo asuresu kibbisiyattAe uvavajjettA cuo samANo bhujjo 2 elamUyattAe uvavajjai dullabhabohi bhavai ||6|| niggantho nigganthI vA nivvinnadivvamaNuyakAmabhogo niyANaM kare, jai immassa dhammassa phalamatthi to jattha no pariyAraNA tatthAhaM bhavejjAmi, tattheva bhavai, tao cuyassa maNuesu uvavannassa samaNe dhamammAikkhejjA, taM suNei, saddahai no desaviraiMpi paDivajjai, daMsaNasAvae ahigayajIvAjIve sulabhabohie bhavai ||7|| niggantho nigganthI vA divvamANussaesu bhogesu nivinno dhammassaTThio cintei, ime uggAiputtA aNuvvayaguNavvayAiThiyA sAhavo paDilAbhemANA viharanti eyaM sAhu, evaM niyANaM karettA devesu uvavajjiya uggAdiputtabhAvaTThio duvAlasavihaM agAradhammaM paDivajjai no aNagAradhammanti // 8 // niggantho nigganthI vA kAmabhoganivinno niyANaM karei, jai me tavaniyamaphalamatthi tAhaM dariddakule uvavajjAmi, evaM me appA sunIharae bhavissai, evaM kayaniyANo devesu uvavajjittA dariddakulovavanno dhammaM soccA jAva pavvayai no sijjhai || 9 || evaM naccA aniyANeNa bhaviyavvaM ti / ' (chAyA - nirgrantho vA nirgranthI vA nidAnaM karoti yathA sAkSAt na mayA devA devalokA vA dRSTAH, ime eva maharddhikA rAjAno devAH, tato yadi asya taponiyamabrahmacaryasya phalamasti tato'haM AgamiSyati rAjA bhUtvA udArAn mAnuSyAn bhogAn bhuJjAno vihariSyAmi, tato kRtanidAno devalokaM gacchet, tatazcyutasya nidAnAnurUpalabdhasthAnasya tasya ko'pi zramaNAdiH dharmamAcakSIta ? om ! AcakSIta, sa dharmaM pratipadyeta ? na ayamarthaH samarthaH durlabhabodhiko bhavati // 1 // kecit dharmaM zrutvA niSkrAntA anagArAH parISahaparAjitAH cintayanti, rAjA bahucintaH bahuvyApAro bhavati, tato ye ime ugrAdiputrA vibhavasampannAH tAn dRSTvA nidAnaM karoti, yadi mama asya taponiyamabrahmacaryavAsasya phalamasti, tata ugrAdiputro vibhavasampanno bhUyAsam, tato devalokapratyAyAtaH ugrAdikule jAto nidAnAnurUpAn bhogAn bhuJjAno viharati, sa dharmamAcakSyamANamapi na pratipadyate yAvat durlabhabodhiko bhavati evaM nirgranthI api // 2 // nirgrantho nidAnaM karoti, puruSo bahuvyApAraH saGgrAmAdiSu duSkarakArI ca tato'laM mama Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navakalpavihAraH 461 puruSabhAvena, anyajanmanyahaM strI bhUyAsam, eSo'pi nidAnAnurUpa utpadyate, dharmaM na pratipadyate durlabhabodhiko bhavati // 3 // nirgranthI api ugrAdiputraM dRSTvA nidAnaM karoti strI asamarthA, ekAkinI grAmAntarAdisaJcaraNe sarvaparibhUtA vacanIyasthAnaM sarvakAlaM parAdhInA ca, ato'haM anyajanmani ugrAdiputro bhUyAsam, tathaiva bhavati, na dharmaM pratipadyate durlabhabodhiko bhavati // 4 // nirgrantho nirgranthI vA cintayati, ime mAnuSyakAH kAmabhogA mUtrapurISavAntapittazleSmazukrAdyAsravAH, ye punarime devA anyaM devaM devIM vA AtmAnaM vA devadevIrUpaM vikurvya pravIcArayanti, etat sAdhu, tato'hamapi tathAvidhadevo bhUyAsam, tathaiva bhavati, tatazcyutaH pumAn jAto dharmamAcakSyamANaM zRNoti, na punaH zraddadhAti // 5 // nirgrantho nirgranthI vA nidAnaM karoti, azubhA manuSyANAM bhogAH, ye punaH devalokeSu devA na anyaM devaM devIM vA pravIcArayanti, kintu AtmAnameva devadevIrUpaM vikuLa pravIcArayanti, etat sAdhu, tato'hamapi teSu bhUyAsam, tathaiva bhavati, tatazcyutasya ko'pi dharmamAcakSIta, zRNuyAt na zraddadhIta, navaramAraNyakazramaNo bhUtvA tathAvidhavirativarjitaH paropaghAtakazAstropadezaparAyaNaH strIkAmamUcchito mRtaH san asureSu kilbiSikatvena utpadya cyutaH san bhUyaH 2 eDamUkatvena utpadyate, durlabhabodhiko bhavati // 6 // nirgrantho nirgranthI vA nirviNNadivyamanujakAmabhogo nidAnaM karoti, yadi asya dharmasya phalamasti tato yatra na pravIcAraNA tatrAhaM bhUyAsam, tatraiva bhavati, tatazcyutasya manujeSu utpannasya zramaNo dharmamAcakSIta, taM zRNoti, zraddadhAti, na dezaviratimapi pratipadyate, darzanazrAvako'dhigatajIvAjIvaH sulabhabodhiko bhavati // 7 // nirgrantho nirgranthI vA divyamAnuSyakeSu bhogeSu nirviNNo dharmasyArthikaH cintayati, ime ugrAdiputrAH aNuvrataguNavratAdisthitAH sAdhUn pratilambhayanto viharanti, etat sAdhu, evaM nidAnaM kRtvA deveSUtpadya ugrAdiputrabhAvasthito dvAdazavidhaM agAradharmaM pratipadyate na anagAradharmamiti // 8 // nigrantho nirgranthI vA kAmabhoganirviNNo nidAnaM karoti, yadi mama taponiyamaphalamasti tato'haM daridrakule utpatsIya, evaM mama AtmA sunirgantuko bhaviSyati, evaM kRtanidAno deveSu utpadya daridakulotpanno dharmaM zrutvA yAvat pravrajati na sidhyati // 9 // evaM jJAtvA anidAnena bhavitavyamiti / ) gururetairnavanidAnai rahito bhavati / mUle padAnAM vyatyayenopanyAsaH chandobhaGganivRttyartham / vihAraH - sAdhUnAM sthAnAtsthAnAntare saGkramaNam / sa navavidhaH tadyathA - sAdhavo Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 navakalpavihAraH varSAkAle ekasmin sthAne tiSThanti / RtubaddhakAle te'STasu sthAneSvekaikaM mAsaM yAvattiSThanti / tatazcAturmAsasamAptau RtubaddhakAlavartipratimAsasamAptau ca teSAM vihAro bhavatIti navavidhasteSAM vihAraH / siddhAntabhASayA sa navakalpavihAra iti kathyate / uktaJca -kalpasUtrasubodhikAyAm - 'mAsa' tti AdyAntyajinayatInAM mAsakalpamaryAdA niyatA, durbhikSA'zaktirogAdikAraNasadbhAve'pi zAkhApura-pATaka-koNaka-parAvartenA'pi satyApanIyaiva, paraM zeSakAle mAsAdadhikaM na stheyaM, pratibandhalaghutvapramukhabahudoSasambhavAt, madhyamajinayatInAM tu RjuprAjJAnAM pUrvoktadoSAbhAvena aniyato mAsakalpaH, te hi dezonAM pUrvakoTIM yAvadapi ekatra tiSThanti, kAraNe mAsamadhye'pi viharanti // 1 // ' dharmasaGgrahe tadvRttau coktam - "vihAro'pratibaddhazca, samyaggItArthanizrayA / mahAmunicaritrANAM, zravaNaM kathanaM mithaH // 126 // vRttiH - 'apratibandhaH' pratibandharahito 'vihAro' viharaNaM mAsakalpAdinA'nyAnyasthAne gamanamiti bhAvaH, sApekSayatidharmo bhavatIti prakRte yojanA, pratibandhazca dravyAdiviSayabhedAccaturddhA - tatra dravye zrAvakAdau, kSetre nivAtavasatyAdau, kAle zizirAdau, bhAve zarIropacayAdAviti / atredamavadheyam -pratibandhataH sukhalipsutayA mAsakalpAdUrdhvamutsargatastAvadekatra na tiSThet , mAsakalpAdinA ca vihAro'pi dravyAdyapratibaddhasyaiva saphalaH, yadi punaramukaM nagarAdikaM gatvA tatra mahaddhikAn bahUn zrAvakAnupArjayAmi tathA ca karomi yathA mAM vihAyA'parasya te bhaktA na bhavantItyAdidravyapratibandhena, tathA nivAtavasatyAdijanitaratyutpAdakamamukakSetram , idaM tu na tathAvidhamityAdikSetrapratibandhena, tathA'sminnRtAvamukakSetraM sarasamityAdikAlapratibandhena, tathA snigdhamadhurAdyAhArAdilAbhena, tatra gatasya mama zarIrapuSTayAdisukhaM bhaviSyatyatra tu na tat sampadyate, aparaMcaivamudyatavihAreNa viharantaM mAmevodyataM lokA bhaNiSyantyamukaMtuzithilamityAdibhAvapratibandhena ca mAsakalpAdinA viharati tadA'sau vihAro'pi kAryAsAdhaka eva, tasmAdavasthAnaM vihAro vA'pratibaddhasyaiva saadhuriti| kAraNatazca nyUnAdhikamapi mAsakalpaM kuryAt / kAraNAni ca dravyAdidoSAH, tatra dravyadoSo bhaktapAnAdInAM zarIrAnanukUlatA, kSetradoSaH saMyamAnanuguNatvAdiH, kAladoSo durbhikSAdiH, bhAvadoSo glAnatvajJAnAdihAniH, eSu ca satsu bahirvRttyA mAsakalpavihArAbhAve'pi bhAvato vasati Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 463 pATakasaMstArabhUmiparAvarttanAdibhirapi mAsaM mAsaM sthAnavyatyayaM kurvItaikatra grAmAdau / yaduktametadeva sapUrvapakSaM paJcavastuke - navakalpavihAraH 'mottUNa mAsakappaM, aNNo suttaMmi Natthi u vihAro / tA kahamAiggahaNaM ?, kajje UNAibhAvAo // 1 // [ 896 ] (chAyA - muktvA mAsakalpaM, anyaH sUtre nAsti tu vihAraH / tataH kathamAdigrahaNaM ?, kArye UnAdibhAvAt // 1 // (896) ) 'kAlAidosao jai, na davvao esa kIraI NiamA / bhAveNa taha vikIra, saMthAragavaccayAIhiM // 2 // [ pra. sA. 773-74]' (chAyA - kAlAdidoSataH yadi, na dravyata eSa kriyate niyamAt / bhAvena tathApi kriyate saMstArakavyatyayAdibhiH ||2|| ) ( pra.sA. 773-74) tathA paJcavastuke tadvRttau coktam - 'apaDibaddho asayA, guruvaeseNa savvabhAvesu / mAsAivihAreNaM, viharijja jahociaM niyamA // 895 // (chAyA - apratibaddhazca sadA, gurUpadezena sarvabhAveSu / mAsAdivihAreNa, viharet yathocitaM niyamAt // 895 // vRttiH - apratibaddhazca sadA abhiSvaGgarahita ityarthaH, gurUpadezena hetubhUtena, kvetyAha- sarvabhAveSu cetanAcetaneSvapratibaddhaH, kimityAha - mAsAdivihAreNa samayaprasiddhena viharet, yathocitaM saMhananAdyaucityena niyamAt niyogena viharediti gAthArthaH // 895 // ' oghaniryuktAvuktam - - 'samaNANaM sauNANaM, bhamarakulANaM ca goulANaM ca / aniyayAo vasahIo sAraiANaM ca mehANaM // 173 // ' (chAyA - zramaNAnAM zakunAnAM, bhramarakulAnAM ca gokulAnAM ca / aniyatA vasatayaH, zAradikAnAM ca meghAnAm // 173 // ) saMvegaraGgazAlAyAM vihAraguNA itthamuktAH Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 navakalpavihAraH '1 daMsaNasohI 2 thirakaraNa, 3 bhAvaNA 4 aisaya'ttha 5 kusalattaM / 6 jaNavayaparikkhaNA vi ya, aNiyayavAse guNA hoti // 2140 // nikkhmnnnaannnivvaann-tthaannciicindhjmmbhuumiio| pecchaMto u jiNANaM, suvisuddhaM daMsaNaM kuNai // 2141 // saMvegaM saMviggANaM, jaNai iya suvihio suvihiyANa / athiramaiNaM ca puNo, jaNei dhammammi thirIkaraNaM // 2142 // saMviggapare pAsiya, piyadhammapare ya'vajjabhIrU ya / sayamavi piyathiradhammo, pAyaM viharaMtao hoi // 2143 // cariyA chuhA ya taNhA, sIyaM uNhaM ca bhAviyaM hoi / ahiyAsiyA ya sejjA, sammaM aNiyayavihAreNa // 2144 // suttatthathirIkaraNaM, aisaya'tthANa hoi uvlNbho| aisaiyasuyaharANaM, paloyaNe viharamANassa // 2145 // nikkhamaNapavesAIsa, AyariyANaM ca bahupayArANaM / sAmAcArIkusalo, jAyati gaNasaMpaveseNa // 2146 // sAhUNa suhavihAro, niravajjo jattha sulahavittI y| taM khettaM viharaMto, nAhI ArAhaNAjoggaM // 2147 // ' (chAyA- 1 darzanazuddhiH 2 sthirIkaraNaM, 3 bhAvanA 4 atizayArthaH 5 kuzalatvam / 6 janapadaparIkSaNA'pi ca, aniyatavAse guNA bhavanti // 2140 // niSkramaNajJAnanirvANa-sthAnacaityacihnajanmabhUmayaH / prekSamANastu jinAnAM, suvizuddhaM darzanaM karoti // 2141 // saMvegaM saMvignAnAM, janayati iti suvihitaH suvihitAnAm / asthiramatInAM ca punaH, janayati dharme sthirIkaraNam // 2142 // saMvignaparAn dRSTvA, priyadharmaparAMzcAvadyabhIrUMzca / svayamapi priyasthiradharmaH, prAyaH viharan bhavati // 2143 / / caryA kSudhA ca tRSNA, zItaM uSNaM ca bhAvitaM bhavati / adhyAsitA ca zayyA, samyag aniyatavihAreNa // 2144 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 465 navakalpavihAraH sUtrArthasthirIkaraNaM, atizayArthAnAM bhavati upalambhaH / atizayitazrutadharANAM, pralokane viharataH // 2145 / / niSkramaNapravezAdiSu, AcAryANAM ca bahuprakArANAm / sAmAcArIkuzalaH, jAyate gaNasampravezena // 2146 // sAdhUnAM sukhavihAraH, niravadyaH yatra sulabhavRttizca / tat kSetraM viharan, jJAsyati ArAdhanAyogyam // 2147 // ) puSpamAlAyAM tadvRttau cAvihAradoSA itthaM pradarzitAH - 'paDibaMdho lahuyattaM, na jaNuvayAro na desavinnANaM / nANAINa avaDDI, dosA avihArapakkhammi // 206 // (chAyA- pratibandho laghutvaM, na janopakAro na dezavijJAnam / jJAnAdInAmavRddhiH, doSA avihArapakSe // 206 // ) vRttiH - prabhUtakAlamekatrAvasthAne pratibandhaH zrAvakAdiSu jAyate, nirgatikA asmadekazaraNA evaite varAkA ityAdyanAdeyavAkyatAdinibandhanaM laghutvaM lokamadhye bhavati, na caikatra tiSThatAM nAnAdezasthitajanasya samyaktvaprAptyAdyupakAraH sampadyate, nApi bahudezasambandhibhASAsamAcArAdInAM vijJAnaM bhavati, tadaparijJAne ca tadutpannaziSyapratibodhAnuvRttyAdikaM kartuM na zakyate, nAnAdezeSu viharatAmapi pracurabahuzrutadarzanena ziSyaprAptyAdinA ca jJAnadarzanacAritravRddhirbhavati, ekatrAvasthAne tu tadavRddhireva jAyata ityAdayo'vihArapakSe doSAH, tataH puSTAvalambanamantareNa zaThatAmavalambya naikatrAvasthitiH kAryeti gAthArthaH // 206 // ' gururnavakalpavihAraM karoti / evaM SaTtriMzadguNasampadADhyo guruH paramaM prakarSaM prApnotu // 9 // ityaSTamI SaTrizikA samAptimagamat / dhIreNa vi mariyavvaM, kAuriseNa vi avassa mariyavvaM / tamhA avassamaraNe, varaM khu dhIrattaNe mariuM // dhIra puruSe paNa mAravAnuM che, kAyara puruSe paNa avazya karavAnuM che. tethI avazya maravAnuM hovAthI dhIrapaNAmAM maravuM sAruM che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThamI chatrIsI have AThamI chatrIsI kahe che - zabdArtha - nava tattvone jANanArA, nava brahmacaryanI guptiothI gupta, nava niyANAthI rahita ane navakalpI vihAra karanArA - Ama chatrIsaguNovALA guru jaya pAmo. (9) premIyA vRttino bhAvAnuvAda - tattva eTale padArtha. te nava che. te A pramANe - 1 jIva, 2 ajIva, 3 puNya, 4 pApa, 5 Asrava, 6 saMvara, 7 nirjarA, 8 baMdha ane 9 mokSa. navatattvaprakaraNamAM kahyuM che - jIva, ajIva, puNya, pApa, Agnava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa - A nava tattvo jANavA. (1) emanA kramathI bhedo 14, 14, 42, 82, 42, 57, 12, 4 ane 9 che. (2)" puNya-pApa sivAyanA sAta tattvonuM svarUpa tattvArthAdhigamasUtranA bhASyanI vRttimAM A pramANe kahyuM che - "jIvo aupazamika vagere bhAvothI yukta che, sAkAra-anAkAra upayogavALA che, zabda vagere viSayonuM jJAna karanArA che, bhUta, bhaviSya ane vartamAnamAM samAna kartAvALI kriyAo karanArA che, tenA phaLane bhogavanArA che ane arUpI svabhAvavALA che. ajIvo A dharmo vinAnA hoya che. teo dharmAstikAya vagere cAra prakAranA che. jenAthI karmanuM grahaNa thAya te Asrava eTale ke zubha-azubha karmone grahaNa karavAnA hetuo. AgnavorUpI hetuo vaDe grahaNa karAyelA karmano AtmAnI sAthe saMyoga te baMdha. te prakRti vagere (sthiti, rasa ane pradeza)thI vizeSita che. te ja Agnavone gupti vagerethI je rokavA te saMvara che. vipAka (udaya)thI ke tapathI karmono je nAza te nirjarA che. jJAna, prazama, vIrya, darzana, AtyaMtika-ekAMtika-bAdhArahitaupamArahita-sukhasvarUpa AtmAnuM potAnAmAM rahevuM te mokSa che. (1/4) ahIM puNya ane pApano baMdhamAM samAveza thavAthI temanuM juduM grahaNa karyuM nathI. puNya Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacaryanI nava guptio eTale zubhakarma. pApa eTale azubhakarma. guru nava tattvo sArI rIte jANe che. 467 maithunanA sevanathI aTakavuM te brahmacarya. brahmacaryanI rakSA mATenA upAyo te brahmacaryaguptio. te nava che. te A pramANe - 1 strI-pazu-napuMsaka rahita vasatimAM rahevuM, 2 strIkathA na karavI, 3 strInA Asana upara besavuM nahIM, 4 strInA aMgopAMga na jovA, 5 bhIMtanA AMtare strI rahetI hoya tyAM na rahevuM, 6 pUrve karela kAmakrIDAnuM smaraNa na karavuM, 7 vigaiothI bharapUra AhAra na vAparavo, 8 atiAhAra na vAparavo ane 9 vibhUSA na karavI. AvazyakaniryuktinI vRttimAM kahyuM che - gAthArtha - vasati, kathA, niSadyA, iMdriya, kucaMtara, pUrvakrIDita, praNIta, atimAtrAhAra ane vibhUSA A brahmacaryanI nava guptio (vADo) che. TIkArtha - brahmacaryanI guptio pALavAmAM tatpara evA brahmacArIe strI-pazu-napuMsakathI yukta vasatimAM na rahevuM, ekalI strIone kathA na kahevI, strInI niSadyAnuM sevana karavuM nahIM eTale ke strI je Asana uparathI UbhI thaI hoya te Asana upara besavuM nahIM, strIonI indriyo jovI nahIM, bhIMtanA AMtare rahela-maithunamAM Asakta strIono avAja sAMbhaLavo nahIM, pUrvakrIDAnuM smaraNa na karavuM, praNItabhojana na karavuM eTale ke snigdhabhojana na karavuM, ghaNo AhAra na vAparavo, vibhUSA na karavI, A brahmacaryanI nava guptio che. A gAthAno artha thayo.' uttarAdhyayanasUtranA soLamA adhyayanamAM ane vAdivetAlazAntisUrijIe racela tenI vRttimAM brahmacaryanI nava guptionuM svarUpa A rIte batAvyuM che - 'je ekAMtamAM hoya, te te kArya mATe AvelA strI vagerethI Akula na hovAthI bharAyuM na hoya, akALe vaMdana - upadeza sAMbhaLavA vagere mATe Avela strIo, napuMsako ane luccAo vinAnuM hoya, tevA AzrayasthAnamAM brahmacaryanA pAlana mATe sAdhu rahe che. ekAMta sthAnamAM ja rahenArI strI vagereno abhAva hoya che. 'va' zabdathI napuMsako ane luccA puruSo vagere lIdhA. A vyAkhyA prastuta vAtanI apekSAe karI. bIje paNa A rIte prastuta vAta vagerenI apekSA vicA2vI. kahyuM che - 'arthathI, prakaraNathI, liMgathI, aucityathI, dezathI, zabdanA arthono vibhAga thAya che, mAtra zabdathI ja nahIM. (1)' 'aho ! A suMdara che.' vagere vicArothI utpanna thanArA mAnasika AnaMdane karanArI ane viSayonI Asaktine khUba vadhA2vAmAM kAraNabhUta evI 'jo teNInuM mukha hoya to Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 brahmacaryanI nava guktio caMdranI kathA baMdha thaI jAya." vagere strIkathAne brahmacaryamAM rata sAdhu varja. (2) brahmacaryamAM rata sAdhu haMmezA strIonI sAthe eka AsananA bhoga vaDe paricayane ane satata bolavArUpa vAraMvAra saMkathAne varlDa. (3) brahmacaryamAM rata sAdhu strIonA mastaka vagere aMgo, stana-bagala vagere upAMgo, keDe hAtha mUkavA vagere rUpa AkAra athavA aMgo ane upAMgonA AkAra, sAruM mIThuM mIThuM bolavuM vagere, tenAthI yukta evA mukha vagerenA vikAro ane aDadhA kaTAkSathI jovuM vagerene AMkhathI jovAyA thakA varSe. kahevAno bhAva Avo che - AMkha hote chate avazya dekhAya che, paNa te dekhAvA chatAM paNa temano tyAga ja karavo. rAgathI pharI pharI temane ja jovA nahIM. kahyuM che ke, AMkhanA viSayamAM AvelA rUpane na jovuM azakya che. temAM je rAga-dveSa thAya che temane paMDita varSe. (1)" (4) brahmacaryamAM rata sAdhu divAlanA aMtare vageremAM strIonA saMbhoga samaye koyala vagere pakSInI jevA thatA kUjitazabda, raDavuM, gAvuM, hasavuM, kAmakrIDA vakhate thatA meghanI garjanA jevA svanita zabda, AkraMda karavo vagere saMbhaLAvA para temane varlDa. (5) brahmacaryamAM rata sAdhu pUrve anubhavelA strIonA hAsya, krIDA, strInA aMgano saMga thavAthI utpanna thayelI prItirU5 rati, strInA mAnane toDavAthI utpanna thayela garva ane parAThukha (pITha pheravIne rahelI) strI vagerene acAnaka trAsa utpanna karanArA evA AMkha DhAMkavI, marmasthAnano sparza karavo vagerene kyAreya paNa vicAre nahIM. "| DuM vuiM sada murAsiyALi ya Avo pAThAMtara che. tyAM artha Avo karavo - strI sAthe bhogavelA bhojano ane besavAnuM vicAre nahIM. (6) brahmacaryamAM rata sAdhu haMmezA jaldIthI kAmanA unmAdane khUba vadhAranArA evA vigaIthI bharapUra anna-pANIne varlDa. (7) brahmacaryamAM rata sAdhu nirdoSa, gRhastho pAsethI maLela, nahIM ke rAMdhela, mita eTale aDadho bhAga azanathI' vagere AgamamAM kahela pramANathI yukta evo AhAra avasare saMyamayAtrAnA nirvAha mATe, nahIM ke rUpa vagere mATe, mananI svasthatApUrvaka, nahIM ke dveSapUrvaka vApare, haMmezA mAtrAne oLaMgI gayela eTale vadhu na ja vApare athavA "mAtrA zabda alpaarthamAM, kriyAnA yogamAM, maryAdAmAM, parivAramAM....vaparAya che vagere sUtrathI mAtrA zabda maryAdA arthavALo paNa dekhAvAthI maryAdAne oLaMgI gayelane na ja vApare. kyAreka kAraNe vadhu vAparavAmAM doSa nathI. 'dhammarddha evA pAThAMtarano artha Avo thAya - dharmathI ke dharmalAbhathI nahIM ke maMtra vagere karavAthI maLela AhArane vApare. 'dharmIDhuM' evA Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava prakAranA niyANA 469 pAThAMtarano artha Avo thAya - uttama evA kSamA vagere rUpa dharmane prApta karavA mATe eTale ke 'zI rIte mAro A dharma aticArarahita thAya ?' evA bhAvathI AhArane vApare. umAsvAtivAcakajIe kahyuM che - 'uttama evA kSamA, mRdutA, saraLatA, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, Arkicanya ane brahmacarya e dharma che, (tattvArthA0 9/6)' gAthAmAM 'tu' zabda va kAranA arthavALo che ane teno saMbaMdha vyavahita eTale aMtaravALo che, eTale ke teno saMbaMdha 'na' nI sAthe che. (8) brahmacaryamAM rata sAdhu utkRSTa vasra vagere rUpa upakaraNa saMbaMdhI vibhUSAne varSe ane vilAsa mATe mAthAnA vALa, dADhI-mUchanA vALane oLavA vagere rUpa zarIranI zobhAne na kare. (9)' guru brahmacaryanI nava guptio barAbara pALe che. tapa vagere anuSThAnonA phalarUpe deva vagerenI RddhionI prArthanA karavI te niyANuM. zramaNapratikramaNasUtranI vRttimAM kahyuM che - 'devasaMbaMdhI ane manuSyasaMbaMdhI RddhionA darzana ane zravaNathI tenI abhilASApUrvakanuM anuSThAna karavuM te niyANuM.' tattvArthAdhigamasUtranA bhASyanI vRttimAM paNa kahyuM che - jenAthI muktinuM sukha kapAya che tevo vizeSa prakArano adhyavasAya te niyANuM. indra, cakravatti, vAsudeva vagerenI Rddhio joIne ke temanI strIonA saubhAgya vagere guNarUpa saMpattine joIne ArtadhyAnavALo, mohanA moTA baMdhanamAM baMdhAyelo, ghaNA tapavALo, cintAthI khinna manavALo jIva vicAre che ke, 'mane paNa A tapanA prabhAvathI AvatA bhavamAM AvA bhogo ane saubhAgya vagere guNono yoga thAo.' Ama kSudra hovAthI te muktinA sukhane kApe che. (/13)' niyANuM nava prakAranuM che. te A pramANe - 1 tapa, niyama, bahmacaryanA phaLanA prabhAvathI bhaviSyamAM huM rAjA thAuM, 2. tapa, niyama, brahmacaryanA phaLanA prabhAvathI bhaviSyamAM huM zeTha thAuM, 3 bhaviSyamAM huM strI thAuM, 4 bhaviSyamAM huM puruSa thAuM, pa bhaviSyamAM huM bIjA deva-devIo sAthe bhoga bhogavI zakuM evo deva thAuM, 6 bhaviSyamAM huM potAnA ja deva-devInA banne rUpo vikurtIne bhoga bhogavI zakuM evo deva thAuM, 7 bhaviSyamAM huM jyAM bhogo bhogavavAnA nathI evo alpavedodayavALo deva thAuM, 8 bhaviSyamAM huM zrAvaka thAuM, 9 bhaviSyamAM huM daridra thAuM. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava prakAranA niyANA dharmasaMgrahanI 98mI gAthAnI vRttimAM kahyuM che - 'bhoga vagerenI prArthanArUpa pApI niyANA nava che. te A pramANe - 'rAjA 1 zeTha 2 strI 3 puruSa 4 52pravIcArI 5 svapravIcArI 6 alpakAmakrIDAvALo deva 7 daridra 8 zrAvaka 9 thAuM - e nava niyANA che.' - 470 nava niyANAnuM svarUpa pAkSikasUtranI vRttimAMthI A pramANe jANavuM - 'pApanA kAraNabhUta evA nava niyANAne choDato. niyANuM eTale bhoga vagerenI prArthanA. nava niyANAnuM saMkSepamAM svarUpa A pramANe che - (1) sAdhu ke sAdhvI niyANuM kare - sAkSAt devo ke devaloko mane dekhAtA nathI. moTI RddhivALA A rAjAo ja devo che. tethI jo A tapa, niyama ane brahmacaryanuM phaLa hoya to huM bhaviSyamAM rAjA thaIne udAra (ghaNA) evA manuSyanA bhogone bhogavato vicaruM. pachI niyANuM karIne devalokamAM jAya. tyAMthI avIne niyANAne anurUpa sthAnamAM janmelA tene koI sAdhu vagere dharma kahe ? hA, kahe. te dharma svIkAre ? nA, A vAta samartha nathI, eTale ke te dharma na svIkAre, kemake te durlabhabodhi bane che. (2) dharma sAMbhaLIne dIkSita thayelA keTalAka parISahothI kaMTALelA sAdhuo vicAre che rAjA ghaNI ciMtAvALo ghaNI pravRttivALo hoya che. tethI je A vaibhavavALA ugra vagere kulanA zreSThiputro che temane joIne niyANuM kare, jo A tapa, niyama ane brahmacaryavAsanuM phaLa hoya to huM vaibhavavALo ugra vagere kuLano zreSThiputra thAuM. pachI devalokamAMthI pAcho AvIne ugra vagere kuLamAM janmelo te niyANAne anurUpa bhogone bhogavato vicare che. tene dharma kahevA chatAM paNa te dharmane svIkArato nathI yAvat durlabhabodhi thAya che. e pramANe sAdhvI paNa niyANuM kare. (3) sAdhu niyANuM kare - puruSane ghaNI pravRtti hoya che ane te yuddha vageremAM muzkela kArya karanAra che. tethI mAre puruSapaNAthI saryuM. bIjA janmamAM huM strI thAuM. e paNa niyANAne anurUpa utpanna thAya, dharma na svIkAre ane durlabhabodhi thAya. (4) sAdhvI paNa ugra kuLanA zreSThiputrane joIne niyANuM kare - strI asamartha hoya che. strI bIjA gAma vageremAM ekalI jAya to badhA teNIne herAna kare. strI niMdAnuM sthAna che ane haMmezA parAdhIna che. ethI huM bIjA janmamAM ugra vagere kuLano zreSThiputra thAuM. te pramANe ja thAya che. te dharma svIkArato nathI. te durlabhabodhi thAya che. (5) sAdhu ke sAdhvI vicAre - A manuSyanA kAmabhogo mUtra, viSTA, vamana, pitta, zleSma, vIrya vagerene jharanArA che. je A devo bIjA devane ke devIne ke potAne deva-devIrUpe vikurtIne maithuna seve che e sAru che. to huM paNa deva thAuM. te pramANe ja thAya che. tyAMthI cyavIne puruSa thayelo te kahevAtA dharmane sAMbhaLe paNa zraddhA na kare. (6) sAdhu ke sAdhvI niyANuM kare - manuSyonA bhogo azubha che, je devalokomAM devo bIjA deva ke devI sAthe maithuna sevatA nathI, paNa potAne ja deva-devI rUpe vikurtIne maithuna seve che e sAru che. to huM paNa te (devo)mAM thAuM. tema ja tyAMthI cyavelAne koI dharma - Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava prakAranA niyANA 471 kahe to te sAMbhaLe paNa zraddhA na kare. pharaka eTalo ke jaMgalanA sAdhu (tApasa) thaIne tevA prakAranI virati vinAno, bIjAno nAza karanArA zAstrono upadeza ApavAmAM tatpara, strI ane kAmamAM mUcchita thayelo te marIne asuromAM kilbiSika tarIke utpanna thaIne avIne vAraMvAra gheTA-bakarA tarIke utpanna thAya che ane durlabhabodhi thAya che. (7) devasaMbaMdhI ane manuSyasaMbaMdhI kAmabhogothI kaMTALela sAdhu ke sAdhvI niyANuM kare, jo A dharmanuM phaLa hoya to jayAM maithuna nathI tyAM huM utpanna thAuM, tyAM ja utpanna thAya che, tyAMthI AvIne manuSyamAM utpanna thayelA tene sAdhu dharma kahe, te sAMbhaLe ane zraddhA kare, paNa dezavirati paNa na svIkAre, te samyaktvadhArI, jIva-ajIvane jANanAro, sulabhabodhi zrAvaka thAya che. (8). devasaMbaMdhI ane manuSya saMbaMdhI bhogothI kaMTALelo, dharmane icchanAro te vicAre - aNuvrata, guNavrata vageremAM rahelA A ugra vagere kuLanA putro sAdhuone vahorAvatA vicare che. e sAru che. A pramANe niyANa karIne devomAM utpanna thaIne ugra vagere kuLanA putrarUpe thayelo te bAra prakArano zrAvakadharma svIkAre che, paNa sAdhudharmane svIkArato nathI. (9) kAmabhogathI kaMTALelA sAdhu ke sAdhvI niyANuM kare - jo mArA tapa, niyamanuM phaLa hoya to huM daridrakuLamAM utpanna thAuM. ema thavAthI mAro AtmA sahelAIthI (saMsAramAMthI) nIkaLI zakaze. Ama niyANuM karIne devomAM utpanna thaIne daridrakuLamAM utpanna thayelo te dharma sAMbhaLIne yAvatu dikSA le, paNa mokSa na pAme. Ama jANIne niyANuM na karavuM." guru A nava niyANAothI rahita hoya che. mULa gAthAmAM pado viparIta rIte mUkyA che te chattvano bhaMga na thAya e mATe. - sAdhuonuM eka sthAnamAMthI bIjA sthAnamAM saMcaravuM te vihAra. te nava prakArano che. te A pramANe - sAdhuo comAsAmAM eka sthAnamAM rahe che. zeSakALamAM teo ATha sthAnomAM eka-eka mahinA sudhI rahe che. tethI comAsu pUruM thayA pachI ane zeSakALano dareka mahino pUro thaI gayA pachI temano vihAra thAya che. mATe temano vihAra nava prakArano hoya che. zAstrIyaparibhASAthI tene navakalpI vihAra kahevAya che. kalpasUtranI subodhikA TIkAmAM kahyuM che ke -- pahelA ane chellA bhagavAnanA sAdhuone mAsikalpanI maryAdA niyata che. dukALa, azakti, roga vagere kAraNe eka mAsathI vadhu rahevuM paDe to paNa bIjA parAmAM javuM, bIjA mahollAmAM javuM, bIjA upAzrayamAM javuM, chevaTe e ja upAzrayamAM paNa khUNA badalIne paNa prabhunI mAsakalpanI AjJAnuM yathAzakti pAlana karavuM, paNa zeSakALamAM comAsA sivAyanA kALamAM) eka sthAnamAM eka mAsathI vadhu na rahevuM, kemake ethI vadhAre vakhata rahe to sthAna, Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 navakalpI vihAra zrAvako vagere pratye rAga thAya, zrAvakomAM sadbhAva na rahe to laghutA thAya, vagere ghaNA doSo UbhA thAya. bAvIza bhagavAnanA sAdhuo saraLa ane buddhizALI hovAthI temane upara kahelA doSo lAgatAM nathI. tethI temane mAsakalpa niyata nathI. teo to ekasthAne dezona pUrvakroDa varSa sudhI paNa rahe, athavA kAraNa AvI paDe, to mahino pUro thatAM pahelA ja vihAra paNa karI jAya.' dharmasaMgrahamAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - gAthArtha - gItArthanI nizrApUrvaka AgamAnusAre apratibaddha vihAra karavo ane mahAmunionAM caritro sAMbhaLavAM tathA paraspara kahevAM, te paNa sApekSayatidharma che. TIkArtha - (dravya, kSetra vagerenA pratibandhathI thanArA) rAga-dveSAdi tajIne mAsikalpa vagerenA kramathI anya anya sthAne javArUpa vihAra karavo te sApekSayatidharma che. vihArane aMge dravyAdi cAra nimittonA bhede cAra prakArano pratibandha bAdhArUpa kahyo che. temAM dravyaviSayamAM eTale (bhaktivALA) zrAvaka vageremAM, kSetramAM eTale (pratikULa) pavanaprakAzAdi rahita upAzraya vageremAM, kALamAM eTale (zItAdi parISahonA hetubhUta) zizira Adi RtuomAM ane bhAvamAM eTale zarIrapuSTi vageremAM, ema anukULa-pratikULa dravyAdi cAra pratye rAga-dveSa karavArUpa cAra prakAre pratibandha samajavo. ahIM ema samajavuM ke, uparyukta pratibandhathI, arthAt sukhanI lAlace utsarga mArge eka mAsathI adhika eka sthaLe nahi rahevuM. (ane vicaravAmAM paNa dravyAdino pratibandha nahi karavo.) tAtparya ke mAsakalpa vagerenA kramathI paNa je dravyAdimAM pratibaMdha vinAno hoya teno vihAra saphaLa (saMyama sAdhaka) thAya che. tethI ulaTa "amuka zahera vagere kSetramAM rahIne ghaNA zrImaMtone zrAvako banAvuM ane evo upadeza karuM ke mArA vinA teo bIjAnA bhakto na bane.' ema (bhakto, AhAra, pAtra vagere) dravyonA pratibandhathI, tathA amuka kSetramAM pavana rahita upAzraya vagere hovAthI te kSetra ISTa sukhane ApanAruM che, mATe tyAM jAuM ema kSetranA pratibandhathI, tathA "A (amuka) kSetramAM amuka Rtu sukhakara (anukULa) che, mATe te RtumAM tyAM jAuM)' ema kALanA pratibandhathI, tathA "snigdha (mAdaka), madhura vagere AhArAdi maLavAthI mArA zarIranI puSTi vagere sukha thAya, ahIM tevI AhArAdi puSTikara sAmagrI maLe tema nathI (mATe te maLI zake tyAM vicaru)' ityAdi bhAva pratibandhathI ugra (lAMbA) vihAra kare, eTaluM ja nahi, "e rIte ugra vihArathI vicaratAM loko mane ugravihArI ane amuka sAdhune to zithila mAnaze" ityAdi bhAvapratibaMdhathI vicare to paNa (saMyamarakSAne badale paudgalika sukhanI icchA vagere hovAthI) tevo zAstrAnusArI mAsakalpAdinA krame karelo vihAra paNa kArya (saMyama) sAdhaka banato nathI ja. mATe eka sthaLe rahe Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navakalpI vihAra 473 ke vicare paNa je sAdhu uparyukta dravyAdinA pratibandha rahita hoya tene ja vihAra (athavA gADha kAraNe sthiravAsa paNa) zreyaskara che. kAraNe to nyUnAdhika (eTale apUrNa ke adhika mAsakalpa paNa karI zakAya. te kAraNo tarIke pratikULa) duSTadravyAdhirUpa doSo samajavA. temAM jyAMnAM AhArapANI vagere dravyo zarIrane (ke saMyamane) anukULa na hoya te dravyathI pratikULa, saMyamane upakAra na kare tevA upAzrayAdi te kSetrathI pratikULa, duSkALa vagere samaya te kALathI pratikULa ane bImArI ke jJAnahAni thatI (vRddhi na thatI) hoya vagere bhAvathI pratikULa. ema dravyAdinI pratikULatArUpa doSo samajavA. kAraNe bAhyadaSTie mA kalpAdi vihAra na thaI zake tyAre paNa bhAvathI upAzraya, mahollo, (zerI, poLa vagere,) athavA te upAzrayamAM ja saMthArAnI bhUmi (khUNo) badalIne paNa eka ja gAma vageremAM rahevuM paDe to paNa pratimAsa sthAna badalavuM. paMcavastakamAM praznottararUpe kahyuM che ke - prazna - sUtramAM mAsakalpanI maryAdA vinAno bIjo vihAra kahelo nathI, to ahIM Adi zabda kema kahyo? uttara - tathAvidhi (jJAnAdinI vRddhi AdinA) prayojane mAsakalpa nyUnAdhika paNa karAya, saMyamanA kAraNe nyUnAdhika paNa thAya, mATe "Adi' zabda kahyo che. (896) kahyuM che ke - "kALa vagerenA doSathI jo dravyathI parAvartana (mAsakalyAdi vihAra) na karI zakAya to paNa chevaTe "saMthArAnI bhUmIne badalavI vagere bhAvathI to niyamA vihAra karavo ja." (pravacana sAroddhAra 773-774). (saTIka dharmasaMgrahanA A. zrIbhadraMkarasUri ma. kRta bhASAMtaramAMthI sAbhAra) paMcavastakamAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - gAthArtha - badhA bhAvone viSe pratibaMdha vinA haMmezA gurunA upadeza mujaba mAsAdivihAra vaDe ucita vihAra avazya karavo. (895) TIkArtha - cetana ane acetana badhA bhAvone viSe rAga vinA haMmezA gurunA upadezathI zAstramAM prasiddha mAsAdi vihAra vaDe saMghayaNa vagerenA aucitya pUrvaka avazya vihAra karavo, e pramANe gAthAno artha che. (895) oghaniryuktimAM kahyuM che - zramaNonI, pakSIonI, bhamarAnA kuLonI, gAyonA kuLonI ane zaradaRtunA vAdaLonI vasatio aniyata hoya che. (173) saMvegaraMgazALAmAM vihAranA guNo A pramANe kahyA che - Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 navakalpI vihAra '1 darzanazuddhi, 2 sthirIkaraNa, 3 bhAvanA, 4 atizaya arthono bodha, pa kuzaLapaNuM ane 6 dezonI parIkSA - aniyatavAsamAM A guNo che. jinezvaronI dIkSAbhUmi, kevaLajJAnabhUmi, nirvANabhUmi, tyAMnA caityo, cihno (prAcIna avazeSo) ane janmabhUmione joto darzanane khUba vizuddha kare che. A rIte suvihita evo te suvihita ane mokSAbhilASI jIvone saMvega pedA kare che ane asthiramativALAnuM dharmamAM sthirIkaraNa kare che. utkRSTa saMvegavALA, utkRSTa dharmapriya ane pApabhIru jIvo joIne vihAra karanAro pote paNa dharmapriya thAya che ane dharmamAM sthira thAya che. aniyatavihArathI bhUkha ane tarasa sahana thAya che, ThaMDI ane garamIthI bhAvita thAya che ane zayyAparISaha barAbara sahana thAya che. vihAra karanArAne atizayazrutadharonuM darzana thavA para sUtrArthanuM sthirIkaraNa thAya che ane atizayavALA arthono bodha thAya che. ghaNA prakAranA AcAryonA AvavA-javAthI gaNamAM pesavA vaDe sAmAcArImAM kuzaLa thAya che. jyAM sAdhuono vihAra sukhapUrvaka ane nirdoSa rIte thAya tathA jyAM vRtti (gocarI-pANI vagere) sulabha hoya tevA ArAdhanA yogya te kSetrane jANe. (2140-2147)' puSpamALAmAM ane tenI vRttimAM vihAra nahIM karavAnA doSo A rIte batAvyA chegAthArtha - pratibaMdha, laghutva, lokopakAra na thAya, dezavijJAna na thAya, jJAnAdinI vRddhi na thAya - avihArapakSamAM A doSo che. (206) vRtti - ghaNo samaya eka sthAnamAM rahevAthI zrAvaka vagere upara rAga thAya che. 'bIjA zaraNa vinAnA A bicArAo mATe ame eka mAtra zaraNa chIe' vagere anAdeyavAkyapaNAmAM kAraNabhUta evuM lokamAM laghutva thAya che. eka sthAnamAM rahelo bhinna bhinna dezamAM rahelA loko upara samyaktva pamADavuM vagere upakAra karI zakato nathI. tene ghaNA dezonI bhASA, sAmAcArI vagerenuM jJAna thatuM nathI. te jJAna na thavAthI te dezanA ziSyone pratibodha karavA, anuvartana karavuM vagere karI zakAtuM nathI. bhinna bhinna dezomAM vicaranArAne ghaNA bahuzrutonA darzana vaDe ane ziSyaprApti vagere vaDe jJAna-darzana-cAritranI vRddhi thAya che. ekasthAnamAM rahevAthI to tenI vRddhi thatI nathI. AvA vihAra nahIM karavAnA doSo che. tethI Avazyaka kAraNa vinA mAyA karIne eka sthAnamAM na rahevuM. e pramANe gAthAno artha che. (206)' guru navakalpI vihAra kare che. Ama chatrIsaguNonI sampattithI yukta guru zreSTha prakarSane pAmo. (9) Ama AThamI chatrIsI pUrNa thaI. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha navamIM SaTtrizikAmAha - mUlam - dasabheyaasaMvarasaM kilesauvaghAyavirahio niccaM / hAsAichakkarahio, chattIsaguNo gurU jayau // 10 // navamI SaTtrizikA chAyA - dazabhedAsaMvara- saGklezopaghAtavirahito nityam / hAsyAdiSaTkarahitaH, SaTtriMzadguNo gururjayatu // 10 // premIyA vRttiH - nityaM - sadA, na tu kadAcideva, dazabhedAsaMvarasaGklezopaghAtavirahitaH pratyekaM dazabhedabhinnairasaMvaraiH saGklezairupaghAtaizca viyuktaH, hAsyAdiSaTkarahitaH - hAsyAdInAM SaTkena varjitaH, iti SaTtriMzadguNo gururjayatvityakSaragamanikA / - vyAkhyA tvevaM jJeyA - saMvaraH - AsravanirodhalakSaNaH / yaduktaM tattvArthAdhigamasUtre - 'AsravanirodhaH saMvaraH // 9/1 // ' -- na saMvara iti asaMvaraH AtmanaH karmopAdAnakAraNabhUtapariNAmaH / sa dazavidhaH / tadyathA 1-5 paJcendriyAsaMvaraH, 6-8 triyogAsaMvaraH, 9 oghopadhyasaMvaraH 10 aupagrahikopadhyasaMvarazca / yadAha pAkSikasUtravRttau - 'tathA-'asaMvaraM taha ya'tti saMvaraNaM saMvaraH, na saMvaro'saMvaraH taM tathaiva dazavidhaM, sa cAyaM zrotrendriyasyeSTAniSTaviSayeSu rAgadveSAbhyAM pravarttamAnasyAsaMvaraNaM zrotrendriyAsaMvaraH, evaM cakSurbhrANarasanasparzanendriyAsaMvarAH api vAcyAH 5 / manaso'kuzalasyAsaMvaro'nigraho mano'saMvara evaM vAgasaMvaraH kAyAsaMvarazca 8 / tathA upakaraNasyApratiniyatAkalpanIyavastrAderasaMvaro grahaNamupakaraNAsaMvaraH / athavA viprakIrNasya vastrAdyupakaraNasyAsaMvaraNamupakaraNAsaMvaraH, ayaM caughikopakaraNApekSaH 9 / tathA sUcyA: kuzAgrANAM zarIropaghAtakAriNAM - - Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 dazavidhaH saGklezaH yadasaMvaraNamasaGgopanaM sa sUcIkuzAgrAsaMvaraH, eSaH tUpalakSaNatvAtsamastaupagrahikopakaraNApekSo draSTavya iti / .... // 20 // saGklezaH - manaso'vizuddhiH / sa viSayabhedAddazavidhaH / tadyathA - 1 upadhisaGklezaH, 2 vasatisaGklezaH, 3 kaSAyasaGklezaH, 4 AhArasaGklezaH, 5 manaHsaGklezaH, 6 vacaHsaGklezaH, 7 kAyasaGklezaH, 8 jJAnasaklezaH, 9 darzanasaGklezaH 10 cAritrasaGklezazca / yadavAci pAkSisUtravRttI - _ 'saMkilesaM ca' tti saGklezo'samAdhiH taM ca dazavidhaM parivajayannityAdi pUrvavatsa cAyaM upadhIyate upaSTabhyate-saMyamaH saMyamapradhAnaM zarIraM vA yena sa upadhirvastrAdistadviSayaH saGkleza upadhisaGklezaH 1 / tathopAzrayo vasatistadviSayaH saGklezo manojJAmanojJAdidvAreNAsamAdhAnamupAzrayasaGklezaH 2 / tathA-kaSAyA eva kaSAyairvA saGklezaH kaSAyasaGklezaH 3 / tathA-bhaktapAnAzritaH saGklezo bhaktapAnasaGklezaH 4 / tathA-manaso manasi vA saGklezo manaHsaGklezaH 5 / tathA - vAcA saGklezo vAksaGklezaH 6 / tathA - kAyamAzritya saGklezaH kAyasaGklezaH 7 / tathA - jJAnasya saGklezo'vizuddhayamAnatA jJAnasaGklezaH 8 / evaM darzanasaGklezaH 9 / cAritrasaGklezazceti 10 // 20 // ' upahantItyupaghAtaH / sa dazavidhaH / tadyathA - 1 udgamopaghAtaH 2 utpAdanopaghAtaH, 3 eSaNopaghAtaH, 4 parikarmopaghAtaH, 5 pariharaNopaghAtaH, 6 jJAnopaghAtaH, 7 darzanopaghAtaH, 8 cAritropaghAtaH, 9 aprItikopaghAtaH 10 saMrakSaNopaghAtazca / yatpratyapAdi pAkSitrasUtravRttyoH "uvaghAyaM ca dasavihaM asaMvaraM taha ya saMkilesaM ca / parivajjanto gutto rakkhAmi mahavvae paJca // 20 // (chAyA- upaghAtaM ca dazavidhaM asaMvaraM tathA ca saGklezaM ca / parivarjayan gupto rakSAmi mahAvratAni paJca // 20 // ) vRttiH - upahananamupaghAtastaM ca dazavidhamudgamopaghAtAdibhedAddazaprakAraM vajayan tatra yadudgamenAdhAkAdinA SoDazavidhinopahananaM virAdhanaM cAritrasya tatsAdhakabhaktAdervA alpatA sa udgamopaghAtaH / 1 / evamutpAdanayA dhAtryAdidoSalakSaNayA upaghAtaH sa utpAdanopaghAtaH / 2 / eSaNayA-zaGkitAdibhedayA ya upaghAtaH sa eSaNopaghAtaH / 3 / parikarma vastrapAtrAdeH Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 477 dazavidha upaghAto hAsyAdiSaTkaJca samAracanaM tenopaghAta: svAdhyAyasya zramAdinA zarIrasya saMyamasya vA parikarmopaghAtaH / 4 / pariharaNA alAkSaNikasyAkalpyasya copakaraNasya paribhogaH tayA ya upaghAtaH sa pariharaNopaghAtaH / 5 / tathA - jJAnopaghAtaH zrutajJAnApekSayA pramAdato'kAlasvAdhyAyAdibhiH / 6 / darzanopaghAta:-zaGkAdibhiH / 7 / cAritropaghAtaH samitibhaGgAdibhiH / 8 / aciyattamaprItikaM tenopaghAto vinayAderaciyattopaghAtaH / 9 / saMrakSaNena - zarIrAdiviSayamUrcchayopaghAtaH parigrahavirateriti saMrakSaNopaghAtaH / 10 / ' gururdazavidhAsaMvarairdazavidhasaGklezairdazavidhopaghAtaizca sadA virahito bhavati / hAsyaM hasanarUpam / tadAdau yeSAM ratyaratyAdInAmiti hAsyAdayaH / SaNNAM samUhaH SaTkam / hAsyAdInAM SaTkamiti hAsyAdiSaTkam / taditthaM jJeyam - 1 hAsyaM, 2 ratiH, 3 aratiH, 4 bhayaM, 5 zokaH 6 jugupsA ca / tatra hAsyaM - hAsaH, ratiH - pramodaH, aratiH - aprItiH, bhayaM - trAsaH, zokaH - paridevanaM, jugupsA - vyalIkam / hAsyAdInAM svarUpamevamuktaM pravacanasAroddhAravRttau - ___'hAsya-vismayAdiSu vaktravikAzAtmakaM, ratiH - asaMyame prItiH, aratiH - saMyame'prItiH, uktaJca 'araI ya saMjamammI hoi I'saMjame yAvi' tti, bhayaM ihalokAdisaptadhA, zokaH - iSTaviyogAnmAnasaM duHkhaM, jugupsA-asnAnAdimalinatanumunihIlanA, tathA cAha - 'aNhANamAiehiM sAhuM tu duguMchaI duguMcha' tti / ' (721 tamavRttavRttiH ) guru syAdiSaTkena vimukto bhavati / ityevaM SaTtriMzadguNasampattikalito gururvijayatAm // 10 // iti navamI SaTtrizikA sampUrNatAmitA / + na vi atthi mANusANaM taM sukkhaM navi ya savvadevANaM / taM siddhANaM sukkhaM avvAbAhaM uvagayANaM // manuSyone tevuM sukha nathI ane sarvadevone paNa tevuM sukha nathI, tevuM sukha avyAbAdhapaNAne pAmelA siddhone che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamI chatrIsI have navamI chatrIsI kahe che - zabdArtha - haMmezA dasa bheTavALA asaMvara, dasa bheTavALA saMkuleza ane dasa bheTavALA upaghAta rahita tathA hAsya vagere cha thI rahita - Ama chatrIsaguNovALA guru jaya pAmo. (10) premIyA vRttino bhAvAnuvAda - saMvara eTale Amravano nirodha. tattvArthAdhigamasUtramAM kahyuM che - "Amravano nirodha e saMvara che. (9/1)' saMvarano abhAva te asaMvara, eTale ke karmone grahaNa karavAmAM kAraNabhUta evo AtmAno pariNAma. te daza prakArano che. te A pramANe - 1-5 pAMca indriyono asaMvara, 6-8 traNa yogono asaMvara, 9 audhika upadhino asaMvara ane 10 aupagrahika upadhino asaMvara. pAkisUtranI vRttimAM kahyuM che - 'DhAMkavuM te saMvara. saMvarano abhAva te asaMvara. te daza prakArano che. te A pramANezrotrendriyanA sArA-kharAba viSayomAM rAga-dveSapUrvaka pravartavuM te zrotrendriyano asaMvara. e ja rIte cakSurindriya, ghrANendriya, rasanendriya ane sparzanendriyanA asaMvaro paNa kahevA. akuzaLa evA manano nigraha na karavo te manano asaMvara che. e pramANe vANIno asaMvara ane kAyAno asaMvara paNa samajavA. aniyata ane akathya vastra vagere rUpa upakaraNane grahaNa karavA te upakaraNano asaMvara. athavA chuTA chuTA rahela vastra vagere upakaraNane bhegA na karavA te upakaraNa asaMvara. A asaMvara audhika upakaraNonI apekSAe samajavo. zarIrane IjA karanAra soya, ghAsanI aNI vagerene khullA rAkhavA te sUcikuzAgrano asaMvara. upalakSaNathI aupagrahika upakaraNono asaMvara paNa jANavo." saMkuleza eTale mananI avizuddhi. te viSayanA bhedathI dasa prakAre che. te A pramANe - 1 upadhino saMkaleza, 2 vasatino saMkleza, 3 kaSAyano saMkaleza, 4 AhArano saMkaleza, 5 manano saMkaleza, 6 vacanano saMkaleza, 7 kAyAno saMkaleza, 8 jJAnano Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa prakAranA saMkleza 479 saMkleza, 9 darzanano saMkleza ane 10 cAritrano saMkleza. pAkSikasUtranI vRttimAM kahyuM che - 'saMkleza eTale asamAdhi. dasa prakAranA saMklezane 'varjato' vagere pUrvenI jema jANavuM. dasa prakArano saMkleza A pramANe che - (1) upidhasaMkleza - jenAthI saMyamane ke saMyamapradhAna zarIrane Teko maLe te vastra vagerene upadhi kahevAya. upadhisaMbaMdhI saMkleza te upidhasaMkleza. (2) upAzrayasaMkleza - upAzraya eTale vasati eTale sAdhune rahevAnuM sthAna. sArA, kharAba vagere upAzraya saMbaMdhI asamAdhi thAya te upAzrayasaMkleza. (3) kaSAyasaMkleza - kaSAyorUpI saMkleza athavA kaSAyo vaDe saMkleza te kaSAyasaMkleza. (4) bhaktapAnasaMphleza - AhAra-pANI saMbaMdhI saMkleza te bhaktapAnasaMkleza. (5) manasaMkleza - manathI thato saMkleza te manasaMkleza. (6) vAsaMzrleza - vANIthI thato saMkleza te vArksakleza. (7) kAyasaMkleza - kAyAne AzrayIne thato saMkleza te kAyasaMkleza. (8) jJAnasaMzrleza - jJAnanI avizuddhi eTale milanatA te jJAnasaMkleza. (9) darzanasaMkleza - darzananI avizuddhi eTale malinatA te darzanasaMkleza. (10) cAritrasaMkleza - cAritranI avizuddhi eTale malinatA te cAritrasaMkleza. haNe te upaghAta. te dasa prakArano che. te A pramANe - 1 udgamano upaghAta, 2 utpAdanAno upaghAta, 3 eSaNAno upaghAta, 4 parikarmano upaghAta, 5 pariharaNano upaghAta, 6 jJAnano upaghAta, 7 darzanano upaghAta, 8 cAritrano upaghAta, 9 aprItikano upaghAta ane 10 saMrakSaNano upaghAta. pAkSikasUtramAM ane tenI vRttimAM kahyuM - 'dasa prakAranA upaghAtane, asaMvarane ane saMklezane varjato ane guptithI gupta evo huM pAMca mahAvratonI rakSA karuM chuM. najIkathI haNavuM te upaghAta. te udgamaupaghAta vagere daza prakArano che. tene varjato. dasa prakAranA upaghAta A pramANe che - (1) udgamopaghAta - AdhAkarma vagere soLa prakAranA udgamanA doSo vaDe cAritranI Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 dasa prakAranA upaghAta virAdhanA karavI ke cAritranA sAdhaka evA AhAra vagerene dUSita karavo te udgamopaghAta. (2) utpAdanopaghAta - dhAtrIdoSa vagere soLa prakAranA utpAdanAnA doSo vaDe cAritranI virAdhanA karavI ke cAritranA sAdhaka evA AhAra vagerene dUSita karavo te utpAdanopaghAta. (3) eSaNopaghAta - zaMkita vagere dasa prakAranA eSaNAnA doSo vaDe cAritranI virAdhanA karavI ke cAritranA sAdhaka evA AhAra vagerene dUSita karavo te eSaNopaghAta. (4) parikarmopaghAta - vastra, pAtrA vagerene ThIka-ThAka karavArUpa parikarma vaDe svAdhyAyanI, zramathI zarIranI ke saMyamanI virAdhanA te parikarmopaghAta. (5) pariharaNopaghAta - lakSaNa vinAnA ke akathya upakaraNane vAparavAthI thatI virAdhanA te pariharaNopaghAta. (6) jJAnopaghAta - zrutajJAnanI apekSAe pramAdathI akALe svAdhyAya karavo vagere jJAnAcAranA ATha aticAro vaDe thatI jJAnanI virAdhanA te jJAnopaghAta. (7) darzanopaghAta - zaMkA vagere darzanAcAranA ATha aticAro vaDe thatI darzananI virAdhanA te darzanopaghAta. (2) cAritropaghAta - samiti-guptinA bhaMgathI thatI cAritranI virAdhanA te cAritropaghAta. (9) aprItikopaghAta - koIne aprIti karavA vaDe thatI vinayanI virAdhanA te aprItikopaghAta. (10) saMrakSaNopaghAta - zarIra vagerenI mUccha vaDe thatI parigrahaviratinI virAdhanA te saMrakSaNopaghAta." guru haMmezA daza prakAranA asaMvaro, daza prakAranA saMkulezo ane daza prakAranA upaghAtothI rahita hoya che. hAsya eTale hasavuM. jemanI zarUAtamAM hAsya che te hAsyAdi. chano samUha te Saka. hAsyAdiSaka eTale hAsya vagere che. te A pramANe jANavA - 1 hAsya, ra rati, 3 arati, 4 bhaya, 5 zoka ane 6 jugupsA. temAM hAsya eTale hasavuM, rati eTale AnaMda, Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAsya vagere cha 481 ati eTale aprIti, bhaya eTale trAsa, zoka eTale udAsInatA, jugupsA eTale durgaMchA. hAsya vagerenuM svarUpa pravacanasAroddhAranI vRttimAM A pramANe kahyuM che - 'hAsya eTale vismaya vageremAM moDhu vikasAvavuM, rati eTale asaMyamamAM prIti, ati eTale saMyamamAM aprIti, kahyuM che ke, 'arati saMyamamAM hoya ane rati asaMyamamAM hoya,' bhaya Alokabhaya vagere sAta prakAre che, zoka eTale iSTanA viyogathI thatuM mAnasika duHkha, jugupsA eTale asnAna vagerenA kAraNe malina zarIravALA muninI hIlanA karavI, kahyuM che ke, 'asnAna vagerethI sAdhunI durgaMchA kare te jugupsA." (721 mI gAthAnA vRtti) guru hAsya vagere chathI mukAyelA che. Ama chatrIsa guNonI saMpattithI yukta evA guru vijaya pAmo. (10) Ama navamI chatrIsI pUrNa thaI. + + jona hiMsai so dhammo, jo na bhuMjai so tavo / jo na lubbhai so sAhU, jo na rUsai so muNI // je hiMsA nathI karato te dharma che, je jamato nathI te tapa che, je lobhAto nathI te sAdhu che, je gusse nathI thato te muni che. na ya muMDieNa samaNo, na oMkAreNa baMbhaNo / na muNIrannavAseNa, kusacIreNa na tAvaso // muMDana karAvavAthI zramaNa nathI thavAtuM, OMkArano jApa karavAthI brAhmaNa nathI thavAtuM, jaMgalamAM rahevAthI muni nathI thavAtuM, ghAsanA vastrathI tApasa nathI thavAtuM. taveNa tAvaso hoI, baMbhacereNa baMbhaNo / pAvAiM pariharaMto, parivvAo tti vuccai // tapa karavAthI tApasa thAya che, brahmacaryanuM pAlana karavAthI brAhmaNa thAya che, pApono tyAga karato parivrAjaka e pramANe kahevAya che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamI SaTiMbazikA sAmprataM dazamI SaTrizikAmAha - mUlam - dasavihasAmAyArI-dasacittasamAhiThANalINamaNo / solasakasAyacAI, chattIsaguNo gurU jayau // 11 // chAyA - dazavidhasAmAcArI-dazacittasamAdhisthAnalInamanAH / SoDazakaSAyatyAgI, SaTtriMzadguNo gururjayatu // 11 // premIyA vRttiH - dazavidhasAmAcArIdazacittasamAdhisthAnalInamanAH - dazavidhAsu sAmAcArISu dazasu ca cittasamAdhisthAneSu lInaM magnaM manazcittaM yasya sa tathA, SoDazakaSAyatyAgI - SoDazakaSAyatyajanazIlaH, iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti sakSepArthaH / vistarArthastvayam - samAcaraNaM samAcAraH ziSTajanAcaritaH kriyAkalApaH, samAcAra eva sAmAcArya, strIvivakSAyAM sAmAcArI / sA dazavidhA / tadyathA - 1 AvazyakI, 2 naiSedhikI, 3 ApracchanA, 4 pratipracchanA, 5 chandanA, 6 icchAkAraH, 7 mithyAkAraH, 8 tathAkAraH, 9 abhyutthAnaM 10 upasampacca / uktaJca zrImaduttarAdhyayanasUtraSaDvizatitamAdhyayane maho.bhAvavijayakRtatadvRttau ca - ___ 'sAmAyArI pavakkhAmi, savvadukkhavimokkhaNi / jaM carittANa niggaMthA, tiNNA saMsArasAgaraM // 1 // (chAyA- sAmAcArI pravakSyAmi, sarvaduHkhavimokSaNIm / yAM caritvA nirgranthAH, tirNAH saMsArasAgaram // 1 // ) vRttiH - sAmAcArI sAdhujanakarttavyarUpAM 'jaM carittANa'tti yAM caritvA''sevya Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavidhA sAmAcArI 483 'tiNNa'tti tIrNAH, upalakSaNatvAttaranti tariSyanti ceti sUtrAvayavArthaH, zeSaM spaSTamevamagre'pi jJeyam // 1 // yathApratijJAtamAha - paDhamA AvassiA nAma 1, biiA ya nisIhiA 2 / ApucchaNA ya taiA 3, cautthI paDipucchaNA 4 // 2 // paMcamA chaMdaNA nAmaM 5, icchAkAro achaTThao 6 / sattamo micchakAro u 7, tahakkAro a 8 aTThamo // 3 // abbhuTANaM navamaM 9, dasamA uvasaMpayA 10 / esA dasaMgA sAhUNaM, sAmAyArI paveiA // 4 // (chAyA- prathamA AvazyakI nAma 1, dvitIyA ca naiSedhikI 2 / ApracchanA ca tRtIyA 3, caturthI pratipracchanA 4 // 2 // paJcamI chandanA nAma 5, icchAkArazca SaSThakaH 6 / saptamo mithyAkArastu 7, tathAkArazca aSTamaH 8 // 3 // abhyutthAnaM navamaM 9, dazamI upasampad 10 / eSA dazAGgA sAdhUnAM, sAmAcArI praveditA // 4 // ) vRttiH - vratAdArabhya vinA kAraNaM guroravagrahe na stheyamAzAtanAzaGkAtaH, kintu tato nirgantavyaM, na cAvazyakI vinA nirgamanamiti prathamA''vazyakI // 1 // nirgatya cAvasthAnasthAne naiSedhikI gamanAdiniSedharUpA kAryeti tadanu naiSedhikI // 2 // tatra ca tiSThatA bhikSATanAdikAryotpattau gurUnApRcchayaiva pravartitavyamiti tadanantaramA''pracchanA // 3 // tasyAM ca kRtAyAM guruniyuktenA'pi pravRttikAle punaH praSTavyA eva guravaH iti tatpRSThataH pratipracchanA // 4 // kRtvA ca bhikSATanaM nAtmambhariNA bhAvyaM, kintu zeSamunInAM nimantraNArUpA chandanA kAryeti tadanu chandanA // 5 // tatrApi icchAkAra eva prayoktavya iti tadanu saH // 6 // itthaM kriyamANe'pi kathaJcidaticArasambhave mithyAduSkRtaM kAryamiti tadanu mithyAkAram // 7 // mahati cAparAdhe gurorAlocite guruvacanaM tatheti svIkAryamiti tatpRSThatastathAkAraH // 8 // tatheti svIkRtya ca sarvakRtyeSUdyamaH kArya iti tadanu abhyutthAnam // 9 // udyamavatA ca jJAnAdyarthaM gaNAntare'pi gatvopasampadgrAhyeti tadanu upasampadukteti sUtratrayArthaH // 2 // // 3|| ||4|| enAmeva viSayavibhAgenopadarzayitumAha - Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 dazavidhA sAmAcArI gamaNe AvassiaMkujjA, ThANe kujjA NisIhi / ApucchaNA sayaM karaNe, parakaraNe paDipucchaNA // 5 // (chAyA- gamane AvazyakI kuryAt, sthAne kuryAt naiSedhikIm / ApracchanA svayaM karaNe, parakaraNe pratipracchanA // 5 // ) vRttiH - gamane tathAvidhahetunA bahinissaraNe, AvazyakeSu avazyakarttavyavyApAreSu bhavA AvazyakI tAM kuryAt / sthAne upAzrayAdau pravizanniti zeSaH, kuryAnnaSedhikI gamanAdiniSedharUpAm / ApracchanA idamahaM kuryAM na vetyAdirUpAM, svayamAtmanaH karaNaM kasyApi kAryasya nirvarttanaM svayaM karaNaM tasminkAryeti zeSaH, tathA parakaraNe'nyakAryavidhAne pratipracchanA, guruniyukto'pi hi punaH pravRttikAle pRcchatyeva gurUm / iha ca svakRtyaparakRtyayorupalakSaNatvAtsAmAnyena svaparasambandhiSu sarvakAryeSvapi prathamato gurUNAM pracchanamApRcchA, guruniyuktenApi pravRttikAle bhUyastatpracchanaM pratipRccheti jJeyam / Aha ca niyuktikRt - 'ApucchaNA u kajje puvvaniutteNa hoi paDipuccha'tti / // 5 // chaMdaNA davvajAeNaM, icchAkAro asaarnne| micchAkAro anidAe, tahakkAro paDissue // 6 // (chAyA- chandanA dravyajAtena, icchAkArazca sAraNe / mithyAkArazca nindAyAM, tathAkAraH pratizrute // 6 // ) vRttiH - chandanA zeSamuninimantraNA dravyajAtena dravyavizeSeNa pUrvagRhIteneti gamyate, uktaM ca 'puvvagahieNa chaMdaNatti / ' icchayA svAbhiprAyeNa na tu balAtkAreNa karaNaM tattatkAryanivarttanamicchAkAraH, sAraNe AtmanaH parasya vA kRtyaM prati pravarttane / tatrAtmasAraNe yathA 'icchAkAreNa yuSmaccikIrSitamidaM kAryaM karomIti / ' anyasAraNe ca yathA 'mama pAtralepAdikAryamicchAkAreNa kuruteti / ' mithyAkaraNaM mithyA idamiti pratipattimithyAkAraH, sa cAtmano nindAyAM vitathAcaraNe dhigidaM mithyA mayA kRtamityAdirUpAyAM / tathAkAra idamitthamevetyabhyupagamaH, pratizrute pratizravaNe gurau vAcanAdikaM prayacchatyevamevedamityaGgIkArarUpe // 6 // abbhuTThANaM gurupUA, acchaNe uvsNpyaa| evaM dupaMcasaMjuttA, sAmAyArI paveiA // 7 // (chAyA- abhyutthAnaM gurupUjA, avasthAne upasampad / evaM dvipaJcasaMyuktA, sAmAcArI praveditA // 7 // ) Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavidhA sAmAcArI 485 vyAkhyA - abhItyAbhimukhyenotthAnaM abhyutthAnaM udyamaH 'gurupUatti' ArSatvAdgurupUjAyAM gauravArhANAmAcAryaglAnAdInAM yathocitAhArAdisampradAnarUpAyAm / iha ca sAmAnyAbhidhAne'pi abhyutthAnaM nimantraNArUpameva grAhyaM, ata eva niryuktikRtA asya sthAne nimantraNevoktA "chaMdaNA ya nimaMtaNatti" / tathA ' acchaNetti' avasthAne prakramAdaparAcAryAdeH samIpe, upasampadiyantaM kAlaM yuSmatpArzve mayA vasitavyamityevaMrUpA, kAryeti sarvatrApi zeSaH / evamuktanItyA 'dupaMca saMjuttatti' dvipaJcakasaMyuktA dazasaGkhyAyutA sAmAcArI praveditA kathiteti sUtratrayArthaH ||7|| ' athavA sAmAcAryA dazavidhatvamevaM jJeyam - 1 pratilekhanA, 2 pramArjanA, 3 bhikSA, 4 IryApathikI, 5 AlocanA, 6 bhojanaM, 7 pAtrakadhAvanaM, 8 vicAraH, 9 sthaNDilaM, 10 AvazyakaJca / yadavAci zrIpravacanasAroddhAre tadvRttau ca - 'paDilehaNA 1 pamajjaNa 2 bhikkha 3 riyA 4 loga 5 bhuMjaNA 6 ceva / pattagadhuvaNa 7 viyArA 8 thaMDila 9 AvassayAIyA 10 // 768 // (chAyA - pratilekhanA 1 pramArjanA 2 bhikSA 3 IryA 4 AlocanA 5 bhojanaM 6 caiva / pAtrakadhAvanaM 7 vicAraH 8 sthaNDilaM 9 AvazyakAdikA 10 // 768|| vRttiH - pUrvAhNe'parAhNe ca vastrapAtrAdInAM pratyupekSaNA vidheyA 1 tathA pramArjanA vasate: pUrvAhNe'parAhNe ca karttavyA 2 tathA kRtakAyikAdivyApArAH pAtrANi gRhItvA AvazyakIkaraNapUrvaM vasaternirgatyAhArAdiSu mUrcchAmakurvantaH piNDagrahaNaiSaNAyAM samyagupayuktAH sAdhavo 'bhikkha' tti bhikSAM gRhNanti 3 tathA bhikSAgrahaNAnantaraM naiSedhikIpUrvaM vasatau pravizya 'namaH kSamAzramaNebhya' ityevaMrUpaM vAcikaM namaskAramuccArya yogyadezaM cakSuH pratyupekSaNApurassaraM rajoharaNena pramRjya 'Iriya' tti IryApathikIM pratikrAmanti 4 kAyotsarge ca bhikSAbhramaNabhAvana nirgamanAdArabhya pravezaparyantAn puraH karmAdInaticArAn gurunivedanArthaM cintayanti, pArayitvA ca caturviMzatistavaM paThantIti, tathA ca caturviMzatistavapAThAnantaraM bhAvatazcAritrapariNAmamApannAH santo gurorgurusammatasya vA jyeSThAryasya purato yadodanAdi yena prakAreNa karoTikAprabhRtibhAjanAdinA gRhItaM tatsarvaM tathaiva pravacanoktena vidhinA 'Aloya' tti Alocayanti 5 nivedayantItyarthaH, tadanantaraM durAlocitabhaktapAnayornimittameSaNAneSaNayorvA nimittaM kAyotsargaM kurvanti, 'icchAmi paDikkamiuM gocaracariyAe bhikkhAyariyAe jAva tassa micchAmi dukkaDaM, tassa uttarIkaraNeNaM jAva vosirAmi / ' tti kAyotsargaM kurvanti ca tatra namaskAraM 'jai me aNuggahaM kujjA sAhU' ityAdi vA cintayet, yaduktamoghaniryuktau - Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 dazavidhAni cittasamAdhisthAnAni 'tahiM durAloiyabhattapANa-esaNamaNesaNAe u| aTussAse ahavA aNuggahAI va jhAijjA // 1 // ' dazavaikAlike tvasmin kAyotsarge 'aho jiNehiM asAvajjA' itigAthAcintanaM bhaNitaM, pArayitvA ca caturviMzatistavabhaNanaM, tadanu parizramAdyapanayanAya muhUrtamupaviSTAH svAdhyAyaM vidadhatIti, tathA niHsAgArike sthAne rAgadveSavirahitAH santo namaskAraM paThitvA sandizata pArayAma ityabhidhAya ca guruNA'nujJAtA vraNalepAthupamayA bhuJjanti-bhojanaM kurvanti 6, tathA bhojanAnantaramacchodakena bhAjaneSu samayaprasiddha kalpatrayaM dattvA 'pattagadhuvaNa' tti pAtrakANAM dhAvanaM kurvanti 7, samayaparibhASayA trepyantItyarthaH, tadanu yadyapi prAgevaikAzanakaM pratyAkhyAtaM tathApyapramAdArthaM 'sAgArikAkAreNaM guruabbhuTANeNaM AuMTaNapasAreNaM pAriTAvaNiyAgAreNaM' ityeSAM prAggRhItAnAmAkArANAM ca nirodhanArthaM pratyAkhyAnaM vidheyamiti, tathA 'viyAra' tti vicAra:-saJjJAvyutsarjanArthaM bahirgamanaM 8, taM vakSyamANavidhinA kurvanti, tathA 'thaMDilaM'ti sthaNDilaM parAnuparodhi prAsukabhUbhAgalakSaNaM tiryag jaghanyena hastamAtraM pratilekhayanti 9, tacca saptaviMzatividhaM, tathAhi-kAyikAyogyAni vasatermadhye SaT sthaNDilAni bahirbhAge'pi SaDeva, militAni ca dvAdaza, evamuccArayogyAnyapi dvAdaza, trINi ca kAlagrahaNayogyAnIti, tathA pUrvoktavidhinA 'Avassaya'tti AvazyakaM-pratikramaNaM kurvanti 10, AdizabdAtkAlagrahaNAdiparigrahaH, ityeSA prakArAntareNa dazavidhA pratidinasAmAcArI samAsato vyAkhyAtA, vistaratastu paJcavastukadvitIyadvArAdavaseyeti 101 // 768 // ' gurormano dazavidhasAmAcArIpAlane lInaM bhavati / cittasya-cetasaH samAdhiH-svAsthyamiti cittasamAdhiH, tasya sthAnAni-AzrayA iti cittasamAdhisthAnAni / tAni dazavidhAni / tadyathA 1 strIpazupaNDakasaMsaktAni zayanAsanAni na sevanIyAni, 2 strINAM kathA na kathanIyA, 3 praNItabhojanaM na bhoktavyaM, 4 atimAtraM bhojanaM na karttavyaM, 5 pUrvakrIDitaM na smarttavyaM, 6 strIsthAnAni na sevanIyAni, 7 strINAmindriyANi na nirIkSitavyAni, 8 zabdarUpagandhA nAnusatavyAH, 9 zloko nAnusatavyaH, 10 sAtAsukhe pratibandho na karttavyazca / yaduktaM pAkSikasUtravRttau - "samAhiThANa'tti - samAdhe rAgAdirahitacittasya sthAnAnyAzrayAH samAdhisthAnAni, tAnyapi daza tadyathA - Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 487 dazavidhAni cittasamAdhisthAnAni ___'no itthIpasupaNDagasaMsattAI sayaNAsaNAiM sevittA bhavai / ' (chAyA- na strIpazupaNDakasaMsaktAni zayanAsanAni sevitA bhavati / ) no naiva striyo devInArItirazcyo'trAsamAdhidoSaH pratIta eva, pazavo gavAdayastatsaMsaktau hi tatkRtavikAradarzanAccittavikAraH sambhAvyata iti / paNDakAzca napuMsakAni tatsaMsaktau strIsamAno doSaH pratIta eva, etaiH saMsaktAni samAkIrNAni strIpazupaNDakasaMsaktAni zayanAsanAni saMstArakapIThakAdIni upalakSaNatayA sthAnAdIni ca sevitA teSAM sevako bhavati sAdhurityekam / / tathA - 'no itthINaM kahaM kahettA bhavati / ' (chAyA- na strINAM kathAM kathayitA bhavati / ) no strINAM kevalAnAmiti gamyate, kathAM dharmadezanAdilakSaNavAkyaprabandhanarUpAM tannepathyAdivarNanarUpAM vA kathayitA tatkathako bhavati sAdhuriti dvitIyam / 2 / ___ 'no paNIyarasabhoI bhavai / ' (chAyA- na praNItarasabhojI bhavati / ) no galatsnehabindubhoktA bhavati muniriti tRtIyam / 3 / 'no pANabhoyaNassa aimAyaM AhArittA bhavai / ' (chAyA- na pAnabhojanasya atimAtraM AhArako bhavati / ) no pAnabhojanasya rUkSasyApyatimAtraM 'addhamasaNasse'tyAdipramANAtikrAntamAhArako'bhyavaha" bhavati khAdyasvAdyayorutsargato yatInAmayogyatvAtpAnabhojanayorgrahaNamiti caturtham // 4 // 'no puSvarayapuvvakIliyAI sarittA bhavati / ' (chAyA- na pUrvaratapUrvakrIDitAni smartA bhavati / ) no pUrvarataM no gRhasthAvasthAyAM strIsambhogAnubhavanaM tathA pUrvakrIDitaM tathaivaM dyUtAdiramaNalakSaNaM smartA cintayitA bhavatIti paJcamamiti / 5 / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 dazavidhAni cittasamAdhisthAnAni 'no itthIThANAiM sevittA bhavai / ' (chAyA- na strIsthAnAni sevitA bhavati / ) no strINAM tiSThanti yeSu tAni sthAnAni niSadyAH strIsthAnAni tAni sevitA bhavati ko'rthaH ?, strIbhiH sahaikAsane nopavizedutthitAsvapi hi tAsu muhUrta nopavizediti SaSTham / 6 / 'no itthINaM indiyAiM maNunnAiM maNoramAiM Aloiya 2 nijjhAittA bhavai / ' (chAyA- na strINAM indriyANi manojJAni manoramANi Alokya Alokya nirdhyAtA bhavati / ) no strINAmindriyANi nayananAsikAdIni mano haranti dRSTamAtrANyAkSipantIti manoharANi tathA - mano ramayanti darzanAnantaramanucintyamAnAnyAhlAdayantIti manoramANyAlokyAlokya nirdhyAtA darzanAnantaramatizayena cintayitA yathAho ! lavaNatvaM locanayoH, RjutvaM nAsAvaMzasyetyAdi bhavati sAdhuriti saptamamiti / 7 / ___'no saddANuvAI, no rUvANuvAI no gandhANuvAI bhavai / ' (chAyA- na zabdAnupAtI na rUpAnupAtI na gandhAnupAtI bhavati / ) no zabdaM manmathabhASitAdikamabhiSvaGgahetumanupatatyanusaratItyevaMzIlaH zabdAnupAtI, evaM no rUpAnupAtI, no gandhAnupAtItipadatrayeNApyekameva sthAnamityaSTamamiti / 8 / _ 'no silogANuvAI bhavai / ' (chAyA- na zlokAnupAtI bhavati / ) no zlokaM khyAtimanupatatyanusaratItyevaMzIlaH zlokAnupAtIti navamamiti / 9 / 'no sAyasokkhapaDibaddhe bhvi'| (chAyA- na sAtasaukhyapratibaddho bhavati / ) sAtAtpuNyaprakRteH sakAzAdyatsaukhyaM sukhaM rasasparzalakSaNaviSayasampAdyaM tatra pratibaddhastatparo muniH sAtagrahaNAdupazamasaukhyapratibaddhatAyAM na niSedhaH bhavati jAyate iti dazamamiti / 10 / kvacittu 'cittasamAhiTThANa'tti iti pAThastatrApyayamevArtho navaraM satyadazakaM na vyAkhyeyamiti / ' gurormano dazacittasamAdhisthAneSu lInaM bhavati / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDazavidhAH kaSAyAH 489 kaSa:-karma saMsAro vA, Aya:-lAbhaH, kaSasyA''yobhavatyebhiriti kaSAyAH / te SoDazavidhAH / tadyathA - 1 krodho, 2 mAno, 3 mAyA 4 lobhazca / te pratyekaM caturvidhAH, tathAhi - 1 anantAnubandhinaH, 2 apratyAkhyAnAvaraNAH, 3 pratyAkhyAnAvaraNAH 4 sajvalanAzceti / uktaJca prathamakarmagranthe tadvattau ca - 'solasa kasAya nava nokasAya, duvihaM carittamohaNiyaM / aNa appaccakkhANA, paccakkhANA ya saMjalaNA // 17 // (chAyA- SoDaza kaSAyA nava nokaSAyA, dvividhaM cAritramohanIyam / anantAnubandhinaH apratyAkhyAnAH, pratyAkhyAnAzca sajvalanAH // 17 // ) vRttiH - dvividhaM dvibhedaM cAritramohanIyaM bhavati, tadyathA - 'solasa kasAya' tti kaSyante-hiMsyante parasparamasmin prANina iti kaSaH-saMsAraH, kaSamayante-gacchantyebhirjantava iti kaSAyAH / yadvA kaSasyA''yaH-lAbho yebhyaste kaSAyAH krodhamAnamAyAlobhAH / tatra krodho'kSAntipariNatirUpaH, mAno jAtyAdisamuttho'haGkAraH, mAyA paravaJcanAdyAtmikA, lobho'santoSAtmako gRddhipariNAmaH / tataH SoDazasaGkhyAH kaSAyAH kaSAyamohanIyamucyate / vibhaktilopazca prAkRtatvAt, evamuttaratrApi / 'nava nokasAya' tti kaSAyaiH sahacarA nokaSAyAH, te ca nava - hAsyAdayaH SaT trayo vedAH / atra nozabdaH sAhacaryavAcI / eSAM hi kevalAnAM na prAdhAnyamasti, kintu kaSAyairanantAnubandhyAdibhiH sahodayaM yAnti, tadvipAkasadRzameva vipAkaM darzayanti, budhagrahavadanyasaMsargamanuvartante iti bhAvaH / kaSAyoddIpanAdvA nokaSAyAH / uktaM ca - 'kaSAyasahavartitvAt, kaSAyapreraNAdapi / hAsyAdinavakasyoktA, nokaSAyakaSAyatA // ' tato navasaGkhyA nokaSAyA nokaSAyamohanIyamucyate / atha yathoddezaM nirdezaH iti nyAyAt prathamaM kaSAyamohanIyaM vyAkhyAnayannAha - 'aNa appacakkhANA' ityAdi / 'aNa' tti anantAnubandhinaH / tatrAnantaM saMsAramanubadhnantItyevaMzIlA anantAnubandhinaH / yadavAci - 'yasmAdanantaM saMsAramanubadhnanti dehinAm / tato'nantAnubandhIti, saJjJA''dyeSu nivezitA // ' te catvAraH krodhamAnamAyAlobhAH / yadyapi caiteSAM zeSakaSAyodayarahitAnAmudayo nAsti, Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDazavidhAH kaSAyAH tathApyavazyamanantasaMsAramaulakAraNamithyAtvodayAkSepakatvAdeSAmevAnantAnubandhitvavyapadezaH / zeSakaSAyA hi nAvazyaM mithyAtvodayamAkSipanti, atasteSAmudayayaugapadye satyapi nAyaM vyapadeza ityasAdhAraNameteSAmevaitannAmeti / tathA na vedyate svalpamapi pratyAkhyAnaM yeSAmudayAdato'pratyAkhyAnAH / yadabhANi 490 -- 'nAlpamapyutsahedyeSAM pratyAkhyAnamihodayAt / apratyAkhyAnasaJjJA'to, dvitIyeSu nivezitA // ' te catvAraH krodhamAnamAyAlobhAH / tathA pratyAkhyAnaM - sarvaviratirUpamAvRNvantIti pratyAkhyAnAvaraNAH / yantryagAdi - 'sarvasAvadyaviratiH pratyAkhyAnamihocyate / tadAvaraNasaJjJA'tastRtIyeSu nivezitA // ' te catvAraH krodhamAnamAyAlobhAH / tathA parISahopasargopanipAte sati cAritriNamapi 'saMzabda ISadarthe' sam-ISad jvalayanti - dIpayantIti saJjvalanAH / yadabhyadhAyi - 'parISahopasargopanipAte yatimapyamI / samISad jvalayantyeva, tena saJjvalanAH smRtAH // ' te catvAraH krodhamAnamAyAlobhAH / tadevaM catvArazcatuSkakAH SoDaza bhavantIti // 17 // uktAH SoDaza kaSAyAH, sampratyeteSAmeva vizeSataH kiJcit svarUpaM pratipipAdayiSurAha - jAjIvavarisacaumAsapakkhagA narayatiriyanaraamarA / sammANusavvaviraI ahakhAyacarittaghAyakarA // 18 // (chAyA - yAvajjIvavarSacaturmAsapakSagAH narakatiryagnarAmarAH / samyaktvANusarvaviratiyathAkhyAtacAritraghAtakarAH // 18 // vRttiH - 'jAjIva' tti 'yAvattAvajjIvitAvartamAnAvaTaprAvArakadevakulaivameve vaH / ' (si0 8-1-271 ) iti prAkRtasUtreNa vakAralope yAvajjIvaM ca varSaM ca caturmAsaM ca pakSazca yAvajjIvavarSacaturmAsapakSAstAn gacchantIti yAvajjIvavarSacaturmAsapakSagAH / 'nAmno gamaH khaDDau ca vihAyasastu vihaH / ' ( si0 5 - 1 - 131 ) iti DapratyayaH / idamuktaM bhavati yAvajjIvAnugA anantAnubandhinaH, varSagA apratyAkhyAnAvaraNAH, caturmAsagAH pratyAkhyAnAvaraNAH, pakSagAH saJjvalanAH / idaM ca - - Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 491 SoDazavidhAH kaSAyAH 'pharusavayaNeNa diNatavaM, ahikkhivaMto ya haNai mAsatavaM / varisatavaM savamANo, haNai haNaMto ya sAmannaM // ' (upa0 mA0 gA0 134) (chAyA- paruSavacanena dinatapo-'dhikSipaMzca hanti mAsatapaH / varSatapaH zapamAnaH, hanti graMzca zrAmaNyam // ) ityAdivad vyavahAranayamAzrityocyate, anyathA hi bAhubaliprabhRtInAM pakSAdiparato'pi sajvalanAdyavasthitiH zrUyate, anyeSAM ca saMyatAdInAmAkarSAdikAle pratyAkhyAnAvaraNAnAmapratyAkhyAnAvaraNAnAmanantAnubandhinAM cAntarmuhUrtAdikaM kAlamudayaH zrUyata iti / tathA narakagatikAraNatvAdanantAnubandhinaH kaSAyA api narakAH, bhavati ca kAraNe kAryopacAraH, yathA - 'Ayurghatam, naDvalodakaM pAdarogaH' iti / evaM tiryaggatikAraNatvAt tiryaJco'pratyAkhyAnAvaraNAH, naragatikAraNatvAnnarAH pratyAkhyAnAvaraNAH, amaragatikAraNatvAdamarAH saJcalanAH / etaduktaM bhavati - anantAnubandhyudaye mRto narakagatAveva gacchati, apratyAkhyAnAvaraNodaye mRtastiryakSu, pratyAkhyAnAvaraNodaye mRto manuSyeSu, saJcalanodaye punarmRto'mareSveva gacchati / uktazcAyamarthaH pazcAnupUrvyA'nyatrApi - 'pakkhacaumAsavaccharajAvajjIvANugAmiNo bhaNiyA / devanaratiriyanArayagaisAhaNaheyavo neyA // ' (vize0 gA0 2992) (chAyA- pakSacaturmAsavatsarayAvajjIvAnugAmino bhaNitAH / devanaratiryagnArakagatisAdhanahetavo jJeyAH // ) idamapi vyavahAranayamadhikRtyocyate, anyathA hi anantAnubandhyudayavatAmapi mithyAdRzAM keSAJciduparitanagraiveyakeSUtpattiH zrUyate, pratyAkhyAnAvaraNodayavatAM dezaviratAnAM devagatiH, apratyAkhyAnAvaraNodayavatAM ca samyagdRSTidevAnAM manuSyagatiH / tathA 'samma' tti samyaktvaM ca 'aNusavvavirai' tti viratizabdasya pratyekaM sambandhAd aNuviratizca-dezaviratiH sarvaviratizca yathAkhyAtacAritraM ca samyaktvANusarvaviratiyathAkhyAtacAritrANi teSAM ghAta:-vinAzaH samyaktvANusarvaviratiyathAkhyAtacAritraghAtastaM kurvantItyevaMzIlAH samyaktvANusarvaviratiyathAkhyAtacAritraghAtakarAH / etaduktaM bhavati - anantAnubandhinaH kaSAyAH samyaktvaghAtakAH / yadAhuH zrIbhadrabAhusvAmipAdAH - 'paDhamillyANa udae, niyamA saMjoyaNAkasAyANaM / sammaiMsaNalaMbhaM, bhavasiddhIyA vi na lahaMti // ' (A0 ni0 gA0 108) Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 SoDazavidhAH kaSAyAH (chAyA- prAthamikAnAmudaye, niyamAtsaMyojanAkaSAyANAm / samyagdarzanalAbhaM, bhavasiddhikA api na labhante // ) apratyAkhyAnAvaraNA dezavirate_takAH, na samyaktvasyetyAllabdham / yadAhuH pUjyapAdAH 'bIyakasAyANudaye, appaccakkhANanAmadhijjANaM / sammaiMsaNalaMbhaM, virayAvirayaM na u lahaMti // ' (A0 ni0 gA0 109) (chAyA- dvitIyakaSAyANAmudaye-'pratyAkhyAnanAmadheyAnAm / samyagdarzanalAbhaM, viratAvirataM na tu labhante // ) / pratyAkhyAnAvaraNAstu sarvaviratarghAtakAH, sAmarthyAnna dezavirateH / uktaM ca - 'taiyakasAyANudaye, paccakkhANAvaraNanAmadhijjANaM / desikkadesaviraI, carittalaMbhaM na u lahaMti // ' (A0 ni0 gA0 110) (chAyA- tRtIyakaSAyANAmudaye, pratyAkhyAnAvaraNanAmadheyAnAm / dezaikadezavirati, caritralAbhaM na tu labhante // ) saJcalanAH punaryathAkhyAtacAritrasya ghAtakAH, na sAmAnyataH sarvavirateH / uktaM ca zrImadArAdhyapAdaiH - 'mUlaguNANaM laMbhaM, na lahai mUlaguNaghAiNaM udae / saMjalaNANaM udae, na lahai caraNaM ahakkhAyaM // ' (A0 ni0 gA0 111) (chAyA- mUlaguNAnAM lAbhaM, na labhate mUlaguNaghAtinAmudaye / sajvalanAnAmudaye, na labhate caraNaM yathAkhyAtam // ) iti // 18 // atha jalarekhAdidRSTAntena kiJcitsavizeSa krodhAdikaSAyANAM svarUpaM vyAcikhyAsurAha - jalareNupuDhavipavvayarAIsariso cauvviho koho / tiNisalayAkaTThiyaselatthaMbhovamo mANo // 19 // (chAyA- jalareNupRthivIparvatarAjisadRzaH caturvidhaH krodhaH / ___tinisalatAkASThAsthikazailastambhopamaH mAnaH // 19 // ) vRttiH - iha rAjizabdaH sadRzazabdazca pratyekaM sambadhyate / tato jalarAjisadRzastAvat sajvalanaH krodhaH, yathA yaSTyAdibhirjalamadhye rAjI-rekhA kriyamANA zIghrameva nivartate, tathA Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDazavidhAH kaSAyAH 493 yaH kathamapyudayaprApto'pi satvarameva vyAvartate sa sajvalanaH krodho'bhidhIyate 1 / reNurAjisadRzaH pratyAkhyAnAvaraNaH krodhaH, ayaM hi sajvalanakrodhApekSayA tIvratvAd reNumadhyavihitarekhAvat cireNa nivartata iti bhAvaH 2 / pRthivIrAjisadRzastvapratyAkhyAnAvaraNaH, yathA sphuTitapRthivIsambandhinI rAjI kacavarAdibhiH pUritA kaSTenApanIyate, evameSo'pi pratyAkhyAnAvaraNApekSayA kaSTena nivartata iti bhAvaH 3 / vidalitaparvatarAjisadRzaH punaranantAnubandhI krodhaH, kathamapi nivartayitumazakya ityarthaH 4 / uktazcatuvidhaH krodhaH / ___idAnIM mAno'bhidhIyate - tatra tinisalatopamaH sajvalano mAnaH, yathA tiniza:vanaspativizeSastatsambandhinI latA sukhenaiva namati, evaM yasya mAnasyodaye jIvaH svAgrahaM muktvA sukhenaiva namati sa sajvalanamAnaH 1 // yathA stabdhaM kimapi kASThamagnikhedAdibahUpAyaiH kaSTena namati, evaM yasya mAnasyodaye jIvo'pi kaSTena namati sa kASThopamaH pratyAkhyAnAvaraNo mAnaH 2 / yathA'sthi-haDDe bahutarairupAyairatitarAM mahatA kaSTena namati, evaM yasya mAnasyodaye jIvo'pyatitarAM mahatA kaSTena namati so'sthyupamo'pratyAkhyAnAvaraNo mAnaH 3 / zilAyAM ghaTitaH zailaH zailazcAsau stambhazca zailastambhastadupamastvanantAnubandhI mAnaH, kathamapyanamanIya ityarthaH 4 // 19 // uktazcaturvidho mAnaH / atha mAyAlobhau vyAkhyAnayannAha - mAyA'valehigomuttimiDhasiMgaghaNavaMsimUlasamA / loho halidakhaMjaNakaddamakimirAgasAmANo // 20 // (chAyA- mAyA'valekhikAgomUtrikAmeNDhazRGgaghanavaMzImUlasamA / ___ lobho haridrAkhaJjanakardamakRmirAgasamAnaH // 20 // ) vRttiH - mAyA'valekhikAsamA saJcalanI, dhanurAdInAmullikhyamAnAnAM yA'valekhikA vakratvagrUpA patati, yathA'sau komalatvAt sukhenaiva prAJjalIkriyate, evaM yasyA udaye samutpannA'pi hRdaye kuTilatA sukhenaiva nivartate sA sajvalanI mAyA / gauH-balIvardastasya mArge gacchato vakratayA patitA mUtradhArA gomUtrikA'bhidhIyate, yathA'sau zuSkA pavanAdibhiH kimapi kaSTena nIyate, evaM yajjanitA kuTilatA kaSTenApagacchati sA gomUtrikAsamA pratyAkhyAnAvaraNI mAyA 2 / evaM meSazRGgasamAyAmapyapratyAkhyAnAvaraNamAyAyAM bhAvanA kAryA, navarameSA kaSTataranivartanIyA 3 / ghanavaMzImUlasamA tvanantAnubandhinI mAyA, yathA nibiDavaMzImUlasya kuTilatA kila vahninA'pi na dahyate, evaM yajjanitA manaHkuTilatA kathamapi na Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 SoDazavidhAH kaSAyAH nivartate sA'nantAnubandhinI mAyetyarthaH 4 / tathA lobho haridrArAgasamAnaH sajvalanaH, yathA vAsasi haridrArAgaH sUryAtapasparzAdimAtrAdeva nivartate tathA'yamapItyarthaH 1 / kaSTanivartanIyo vastravilagnapradIpAdikhaJjanasamAnaH pratyAkhyAnAvaraNalobhaH 2 / kaSTatarApaneyo vastralagnanibiDakardamasamAno'pratyAkhyAnAvaraNalobhaH 3 / kRmirAgaraktapaTTasUtrarAgasamAnaH kathamapyapanetumazakyo'nantAnubandhI lobha 4 iti // 20 // ' caturNA kaSAyANAM apAyA hananopAyAzcaivaM pratipAditA dazavaikAlikasUtravRttyoH - 'kohaM mANaM ca mAyaM ca, lobhaM ca pAvavaDDaNaM / vame cattAri dose u, icchaMto hiamappaNo // 37 // koho pIiM paNAsei, mANo vinnynaasnno| mAyA mittANi nAsei, lobho savvaviNAsaNo // 38 // uvasameNa haNe kohaM, mANaM maddavayA jinne| mAyaM cajjavabhAveNa, lobhaM saMtosao jiNe // 39 // koho amANo a aNiggahIA, mAyA alobho apvddddmaannaa| cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcaMti mUlAiM puNabbhavassa // 40 // (chAyA- krodhaM mAnaM ca mAyAM ca, lobhaM ca pApavardhanam / vamet caturo doSAMstu, icchan hitamAtmanaH // 37 // krodhaH prItiM praNAzayati, mAno vinayanAzanaH / mAyA mitrANi nAzayati, lobhaH sarvavinAzanaH // 38 // upazamena hanyAt krodhaM, mAnaM mAIvena jayet / mAyAM cArjavabhAvena, lobhaM santoSata: jayet // 39 // krodhazca mAnazca anigRhItAH, mAyA ca lobhazca pravarddhamAnA / catvAra ete kRSNAH (kRtsnAH) kaSAyAH, siJcanti mUlAni punarbhavasya // 40 // ) vRttiH - tadupAyamAha - 'kohaM' gAhA, krodhaM mAnaM ca mAyAM ca lobhaM ca pApavardhanaM, sarva ete pApahetava iti pApavarddhanavyapadezaH, yatazcaivamato vameccaturo doSAn etAneva Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDazavidhAH kaSAyAH 495 krodhAdIn hitamicchannAtmanaH, etadvamane hi sarvasampaditi sUtrArthaH // 37 // avamane tvihaloka evApAyamAha - 'koha' tti sUtraM, krodhaH prItiM praNAzayati, krodhAndhavacanatastaducchedadarzanAt, mAno vinayanAzanaH, avalepena mUrkhatayA tadakaraNopalabdheH, mAyA mitrANi nAzayati, kauTilyavatastattyAgadarzanAt, lobhaH sarvavinAzanaH, tattvatastrayANAmapi tadbhAvabhAvitvAditi sUtrArthaH // 38 // yata evamataH - "uvasameNa'tti sUtraM, upazamena zAntirUpeNa hanyAt krodham, udayanirodhodayaprAptAphalIkaraNena, evaM mAnaM mArdavena anucchritatayA jayet udayanirodhAdinaiva, mAyAM ca RjubhAvena - azaThatayA jayet udayanirodhAdinaiva, evaM lobhaM saMtoSataH niHspRhatvena jayet, udayanirodhodayaprAptAphalIkaraNeneti sUtrArthaH // 39 // krodhAdInAmeva paralokApAyamAha - 'koho 'tti sUtraM, krodhazca mAnazcAnigRhItau - ucchRGkhalau, mAyA ca lobhazca vivardhamAnau ca vRddhi gacchantau, catvAra ete krodhAdayaH kRtsnAH sampUrNAH kRSNA vA kliSTAH kaSAyAH siJcanti azubhabhAvajalena mUlAni tathAvidhakarmarUpANi punarbhavasya punarjanmataroriti sUtrArthaH // 40 // ' guruH SoDazakaSAyA~styajati / evaM SaTtriMzadguNagaNakalito gururajito bhavatu // 11 // iti dazamI SaTvizikA samAptimitA / kRtsnakarmakSayAnmokSo, janmamRtyAdivarjitaH / sarvabAdhAvinirmukta, ekAntasukhasaGgataH // badhA karmono kSaya thavAthI, janma-mRtyu vagere rahita, badhI bAdhA vinAno, ekAMta sukhathI yukta evo mokSa thAya che. Atmazuddhau guNA hetu-rna dIkSA naiva kAnanam / prApA''dArzagRhastho'pi, kevalaM bharatezvaraH // AtmAnI zuddhi karavAmAM guNo kAraNa che, dIkSA ane jaMgala kAraNa nathI. bharata cakravartI arisAgharamAM rahIne paNa kevaLajJAna pAmyA. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasamI chatrIsI have dasamI chatrIsI kahe che - zabdArtha - dasa prakAranI sAmAcArI ane dasa cittasamAdhisthAnomAM lIna manavALA ane soLa kaSAyono tyAga karanArA - Ama chatrIsa guNovALA guru jaya pAmo. (10) premIyA vRttino bhAvAnuvAda - sAru AcaraNa te samAcAra, eTale ke sajjanoe Acarela kriyAono samUha. samAcAra e ja sAmAcArI. te daza prakAranI che. te A pramANe - 1 AvazyakI, 2 naiSadhikI, 3 ApracchanA, 4 pratipracchanA, pa chaMdanA, 6 icchAkAra, 7 mithyAkAra, 8 tathAkAra, 9 abhyutthAna ane 10 upasaMpadA. uttarAdhyayanasUtranA chavvIzamA adhyayanamAM ane tenI maho. bhAvavijayajI kRta TIkAmAM kahyuM che - 'jene AcarIne sAdhuo saMsArasAgarane taryA, tare che ane taraze te badhA duHkhomAMthI choDAvanArI evI sAdhuoe karavA yogya sAmAcArI kahIza. (1) je pramANe pratijJA karI te pramANe kahe che - dIkSA lIdhI tyArathI mAMDIne AzAtanA thavAnI zaMkAthI kAraNa vinA gurunA avagrahamAM na rahevuM, paNa temAMthI nIkaLI javuM. AvazyakI (AvasahI) vinA nIkaLavAnuM na thAya. tethI pahelI AvazyakI sAmAcArI kahI. nIkaLIne potAne rahevAnA sthAne gamana vagerenA niSedharUpa naiSedhikI (nisIhI) karavAnI hoya che. mATe AvazyakI pachI bIjI naiSedhikI sAmAcArI kahI. sthAnamAM rahelA sAdhue bhikSAcaryA vagere kArya Ave tyAre gurudevane pUchIne ja javAnuM hoya che. tethI naiSadhikI pachI trIjI ApracchanA sAmAcArI kahI. ApracchanA kare chate gurue kahyuM hovA chatAM paNa kArya karatI vakhate pharI gurune pUchavuM ja joIe. tethI ApracchanA pachI cothI pratipracchanA sAmAcArI kahI. bhikSAcaryA karIne ekalAe vAparavuM nahIM, paNa bAkInA sAdhuone vAparavAnuM nimaMtraNa ApavArUpa chaMdanA ka2vI joIe. tethI pratipracchanA pachI pAMcamI chaMdanA sAmAcArI kahI. temAM paNa icchAkArano prayoga karavo joIe. tethI chaMdanA pachI icchAkArasAmAcArI kahI. Ama Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa prakAranI sAmAcArI 497 karavA chatAM paNa koIka rIte aticAra lAge to mithyAdukRta (micchAmidukkaDam) karavuM joIe. tethI icchAkAra pachI mithyAkAra sAmAcArI kahI. moTA aparAdhanI guru pAse AlocanA kare chate gurunuM vacana "tahatti kahIne svIkAravuM joIe. mATe miththAkAra pachI tathAkAra sAmAcArI kahI. 'tahatti' kahIne badhA kAryomAM udyama karavo joIe. mATe tathAkAra pachI abhyatthAna sAmAcArI kahI. udyamavALAe jJAna vagere mATe bIjA gaNamAM jaIne paNa upasaMpadA grahaNa karavI joIe. mATe abhyatthAna pachI upasaMpadA sAmAcArI kahI. A sAdhuonI dasa aMgavALI sAmAcArI kahI che. (2, 3, 4). A sAmAcArIne ja viSayanA vibhAgathI batAvavA mATe kahe che - tevA prakAranA kAraNe bahAra javAmAM AvazyakI karavI. avazya karavA yogya kAryomAM thanArI te AvazyakI. upAzraya vagere sthAnamAM pravezatA gamana vagerenA niSedharUpa naiSebikI karavI. pote koI paNa kArya karavAnuM hoya temAM "huM A karuM ke nahIM?' vagere rUpa ApracchanA karavI. bIjAnuM kArya karavAnuM hoya tyAre pratipracchanA karavI. gurue kaheluM hovA chatAM paNa pharI kArya karatI vakhate avazya gurune pUche. ahIM potAnuM kArya ane bIjAnuM kArya e to upalakSaNa che. tethI sAmAnyathI potAnA ke bIjAnA badhA kAryomAM pahelA gurune pUchavuM te ApRcchA ane gurue kahyA chatAM paNa kArya karatI vakhate pharI gurune pUchavuM te pratipRcchA jANavI. niyuktikAre kahyuM che - "kArya Ave tyAre ApracchanA karAya che. pUrve kahyuM hoya teNe pratipracchanA karavI." (5). pUrve vahorIne lAvelA vizeSa dravya vaDe bAkInA sAdhuone nimaMtraNa karavuM te chaMdanA. kahyuM che ke, "pUrve grahaNa karelA vaDe chaMdanA thAya che. potAne ke bIjAne kAryamAM pravartAvavA icchAkAra karavo. icchAkAra eTale potAnI IcchAthI te te kArya karIne baLAtkArathI nahIM. potAnuM kAryamAM pravartAvavAmAM IcchakAra A pramANe karavo - 'ApanI icchA hoya to ApanA vaDe karavA IcchAyela A kArya huM karuM." bIjAne kAryamAM pravartAvavAmAM IcchAkAra A pramANe karavo - 'tamArI icchA hoya to mArA pAtrAne raMgavA vagere kArya karo." khoTuM AcaraNa thavA para dhikkAra thAo, meM A khoTuM karyuM" vagere bolavArUpa potAnI niMdA karavAmAM mithyAkAra karavo eTale ke "A khoTuM che" ema svIkAravuM. guru vAcanA vagere ApatA hoya tyAre "A pramANe ja A che" evo svIkAra karavAno hoya. tyAre tathAkAra karavo eTale ke "A Ama ja che ema svIkAravuM. (6) gauravane yogya evA AcArya, glAna vagerenI yogya AhAra vagere lAvI ApavArUpa pUjA karavAnI hoya tyAre abhyatyAna karavuM eTale ke udyama karavo. ahIM sAmAnya rIte kahevA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 dasa prakAranI sAmAcArI chatAM paNa nimaMtraNArUpa abhyasthAna ja levuM. mATe ja niryuktikAre A abhyasthAna sAmAcArInA sthAne nimaMtraNA sAmAcArI ja kahI che. bIjA AcArya vagere pAse rahevAmAM ATalo kALa huM ApanI pAse rahIza" e pramANe upasaMpansAmAcArI karavI. Ama dazaprakAranI sAmAcArI kahI. (7) athavA dasa prakAranI sAmAcArI A pramANe jANavI - 1 pratilekhanA, 2 pramArjanA, 3 bhikSA, 4 IryApathikI, 5 AlocanA, 6 bhojana, 7 pAtrA dhovA, 8 vicAra, 9 spaMDila ane 10 Avazyaka. pravacanasAroddhAramAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - gAthArtha - (1) pratilekhanA, (2) pramArjanA, (3) bhikSAcaryA, (4) IryApathikI, (5) AlocanA, (6) bhojana, (7) pAtra dhovana, (8) saMjJAtyAga svarUpa vicAra, (9) aMDila, (10) Avazyaka, ema anya prakAre daza sAmAcArI che. TIkArtha - (1) pratilekhanA :- vastra-pAtra vagerenuM savAre ane sAMje paDilehaNa karavuM. (2) pramArjanA - vasati eTale upAzrayanI savAre-sAMje pramArjanA karavI-kAjo levo. (3) bhikSAcaryA :- mAtru vagere zarIra citA TALI, pAtrA laI Avasahi kahI upAzrayamAMthI nIkaLI, AhAra vageremAM mUccha karyA vagara AhAra grahaNanI eSaNAmAM sArI rIte upayogapUrvaka sAdhuo bhikSA grahaNa kare. (4) IryApathikI - bhikSA laI nisIhi bolavApUrvaka upAzrayamAM praveza karI, namo khamAsamaNA bolavArUpa namaskAra karI, yogya jagyAe cakSudvArA joIne rajoharaNa vaDe puMjIne iriyAvahi paDikkame. (5) AlocanA:- kAussagnamAM mukAmamAMthI nIkaLI pAchA mukAmamAM Ave tyAM sudhI bhikSA mATe pharatI vakhate, je purakarma vagere aticAro lAgyA hoya, te gurune jaNAvavA mATe ciMtave. kAussagna pArI logassa bole. logassa bolI bhAvathI cAritranA pariNAmathI yukta sAdhuo guru ke gurune mAnya vaDIla sAdhu bhagavaMta AgaLa bhAta pANI je pramANe vATakI vagere vAsaNa dvArA lIdhuM hoya te badhuMye zAstrokta vidhipUrvaka AlocanA kare eTale jaNAve. te pachI je AhAra-pANInI AlocanA barAbara na karI hoya te nimitte athavA eSaNA-aneSaNA nimitte kAussagna kare. te "icchAmi paDikkamiu goyaracariyAethI laI 'tassa micchAmi dukkaDa' sudhI tathA "tassa uttarIkaraNeNaMthI "appANe vosarAmi' sudhI kahI kAussagna kare. kAussagnamAM navakAra athavA "na ahiM nA'' "jo mArI upara sAdhuo anugraha kare to huM saMsAra samudrathI tarelo thAuM (taruM).' ema ciMtave. ogha Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa prakAranI sAmAcArI 499 niryuktimAM kahyuM che ke "tyAM je bhAta-pANInI barAbara AlocanA na karI hoya te mATe athavA eSaNA-aneSaNA mATe kAussagna karavo. temAM ATha zvAsocchavAsa ciMtavavA athavA anugraha vagere ciMtavavo." dazavaikAlikamAM to A kAussagnamAM citavavA 'mo nahiM savajJA' gAthA kahI che. kAussagga pArI logassa kahevo. . (6) bhojana:- te pachI thAka vagere dUra karavA mATe eka muhUrta (48 miniTa), sAdhu besIne svAdhyAya kare. pachI sAgArika eTale gRhastha vagaranA sthAne rAga-dveSa vagara navakAra gaNI "rajA Apo, vAparuM chuM." bolI gurunI rajApUrvaka ghA upara lagAvAtA lepanI jema bhojana kare. (7) pAtrovana - bhojana karyA pachI cokhkhA pANI vaDe pAtrAne zAstraprasiddha traNa kalpa karavApUrvaka dhuve. eTale traNa vakhata pAtrAne cokhkhA pANI vaDe dhuve. te pachI ekAsaNAnuM paccakakhANa hovA chatAM paNa apramattabhAva mATe ane "sAgAriyAgAreNaM, guruabhuTTANeNe AuTaNapasAreNaM, pAriDhAvaNiyAgAreNaM" A pahelA lIdhela AgArone saMkSepavA mATe paccakhkhANa kare. (8) vicAra :- vicAra eTale saMjJA yAne Thalle vagere javuM che. AnA mATe AgaLa kahevAtI vidhipUrvaka bahAra jaI saMjJAnuM visarjana kare. (9) ghaMDila - aMDilabhUmi eTale bIjAne pIDA na thAya evI acitta bhUmino bhAga. te jaghanyathI ticcha eka hAtha pramANanI hoya che. tenI paDilehaNA kare. te aMDilabhUmi sattAvIza (27) prakAre che. te A pramANe - kAyikI eTale mAtru mATe vasatimAM cha aMDilo ane bahAranA bhAge cha aMDilo ema baMne maLI bAra thayA. e pramANe uccAra eTale Thalle javA mATe paNa bAra eTale kula covIsa aMDilabhUmi thaI. emAM kALagrahaNanI traNa caMDilabhUmi umeratA sattAvIza (27) thAya. (10) Avazyaka - pUrvokta vidhipUrvaka Avazyaka eTale pratikramaNa kare. Adi zabdathI kALagrahaNa vagere levuM. ema A anya prakAre paNa daza prakAranI dararojanI sAmAcArI saMkSepamAM varNavI. vistArathI to paMcavastukanA bIjA dvArathI jANI levI. (768) (saTIka pravacanasAroddhAranA munizrI amitayazavijayajI ma. kRta bhASAMtaramAMthI sAbhAra) gurunuM mana dasa prakAranI sAmAcArInA pAlanamAM lIna hoya che. cittasamAdhi eTale mananI samAdhi. sthAna eTale Azraya. mananI samAdhinA Azrayo eTale cittasamAdhisthAno. te dasa prakAranA che. te A pramANe - 1 strI, pazu Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 dasa prakAranA citasamAdhisthAno ane napuMsakathI saMsakta evA zayana ane Asana na vAparavA, 2 strIone kathA na kahevI, 3 snigdha (vigaIvALu) bhojana na karavuM, 4 atimAtrAvALu (ghaNuM) bhojana na karavuM, pa pUrve karelI krIDAnuM smaraNa na karavuM, 6 strIvALA sthAnamAM na rahevuM 7 strIonI indriyo na jovI, 8 zabda-rUpa-gaMdhane anusaravuM nahIM, 9 prazaMsAne anusaravuM nahIM ane 10 sAtA-sukhamAM Asakta na thavuM. pAkSikasUtranI vRttimAM kahyuM che - 'rAga vagere vinAnA cittarUpa samAdhinA sthAno eTale Azrayo te samAdhisthAno. te paNa daza che. te A pramANe - (1) sAdhu strIo, pazuo ane napuMsakothI yukta evA saMthArA, pATa, sthAna vagerene na seve. strIo eTale devIo, nArIo ane tiryaMca strIo. temanAthI yukta sthAnamAM asamAdhi doSa jaNAyelo ja che. pazuo eTale gAya vagere. temanAthI yukta sthAnamAM temanA vaDe karAyela vikArone jovAthI manamAM vikAra thAya. napuMsakathI yukta sthAnamAM doSa strIthI yukta sthAnanI samAna jaNAyela ja che. (2) sAdhue ekalI strIone dharmanI dezanA vagerenA vAkyonI racanArUpa kathA ke strIonA paheraveza vagerenA varNanarUpa kathA na kahevI. (3) sAdhu jemAMthI vigaInA TIpA TapakatA hoya tevo AhAra na vApare. (4) sAdhu lukhA AhAra-pANI paNa 'aDadho bhAga azanathI' vagere pramANane oLaMgIne na vApare. utsargathI khAdima ane svAdima sAdhu mATe vAparavA ayogya hovAthI ahIM AhAra-pANI lIdhA. (5) sAdhu gRhasthAvasthAmAM anubhavela strIonA saMbhogane ane temanI sAthe karela jugAra vagerenI krIDAne yAda na kare. (6) sAdhu jyAM strI beThelI hoya te Asana para bese nahIM eTale ke strIonI sAthe eka Asana para na bese ane strIo UThI gayA pachI paNa eka muhUrta sudhI tyAM na bese. (7) sAdhu strIonI manohara ane manorama evI AMkha, nAka vagere rUpa indriyone joI joIne 'are ! kevI suMdara AMkho, kevuM saraLa nAka' vagere khUba vicAro na kare. manohara eTale jovA mAtrathI manane kheMcanArI. manorama eTale joyA pachI vicAra karatA AhlAda karAvanArI. (8) sAdhu rAganA kAraNabhUta evA kAmI zabdo, rUpa ane gaMdhane anusare nahIM. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLa prakAranA kaSAyo 501 (9) sAdhu khyAtine anusare nahIM. (10) sAdhu sAtavedanIyanA udayathI maLatA rasa ane sparzanA sukhamAM tatpara na thAya. sAtAvedanIyanA udayathI maLatA sukhanuM grahaNa karyuM hovAthI upazama sukhamAM tatpara thavAno niSedha nathI. A dasamuM samAdhisthAna che. kayAMka "vittasamAdiThThANa' evo pATha che. tyAM paNa A ja artha jANavo, paNa dasa prakAranA satya na kahevA." gurunuM mana dasa cittasamAdhisthAnomAM lIna hoya che. kaSa eTale karma ke saMsAra, Aya eTale lAbha. jenAthI karma ke saMsArano lAbha thAya te kaSAya. te soLa prakAranA che. te A pramANe - 1 krodha, 2 mAna, 3 mAyA ane 4 lobha. A dareka kaSAyo cAra prakAra che. te A pramANe - 1 anaMtAnubaMdhI, 2 apratyAkhyAnAvaraNIya, 3 pratyAkhyAnAvaraNIya ane 4 saMjavalana. pahelA karmagraMthamAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - "soLa kaSAyo ane nava nokaSAyo ema be prakAranuM cAritramohanIyakarma che. anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnIya, pratyAkhyAnIya ane saMjvalana e kaSAyo che. jemAM jIvonI paraspara hiMsA thAya che te kaSa eTale saMsAra. jenAthI jIvo saMsAramAM jAya te kaSAyo athavA jenAthI saMsArano lAbha thAya te kaSAyo. kaSAyo cAra prakAranA che - krodha, mAna, mAyA ane lobha. tyAM krodha eTale akSamAno bhAva. mAna eTale jAti vagerethI utpanna thayelo ahaMkAra. mAyA eTale bIjAne ThagavA. lobha eTale asaMtoSa eTale ke Asaktino bhAva. soLa kaSAyo e kaSAyamohanIya che. vibhaktino lopa prAkRtapaNAne lIdhe thayo che. ema AgaLa paNa jANavuM. kaSAyonA sahacara te nokaSAyo. te nava che - hAsya vagere che ane traNa veda. ahIM 'nA' zabda sAhacaryane kahe che. ekalA nokaSAyonI mahattA nathI, paNa teo anaMtAnubaMdhI vagere kaSAyonI sAthe udayamAM Ave che ane temanA phaLa jevuM phaLa batAve che, eTale ke budha grahanI jema bIjAnA saMsarganuM anuvartana kare che. kaSAyone vadhu pragaTAvatA hovAthI te nokaSAyo kahevAya che. kahyuM che - "kaSAyonA sahavartI hovAthI ane kaSAyone preravAthI paNa hAsya vagere navane nokaSAya kahyA che." tethI nava nokaSAya e nokaSAya-mohanIya kahevAya che. have "je pramANe uddeza (sAmAnya vacana) karyo hoya te pramANa nirdeza (vizeSa vacana) thAya' e nyAyathI pahelA kaSAyamohanIyanI vyAkhyA kahe che. mA eTale anaMtAnubaMdhI. tyAM je anaMta saMsArano anubaMdha karavAnA svabhAvavALA hoya te anaMtAbaMdhI kaSAyo. kahyuM che ke, "je kAraNathI jIvonA anaMta saMsArano anubaMdha kare che te kAraNathI pahelA kaSAyonuM anaMtAnubaMdhI evuM nAma pADyuM. te cAra prakAranA che - krodha, mAna, mAyA ane lobha. jo ke bAkInA traNa Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 soLa prakAranA kaSAyo kaSAyonA udaya vinA ekalA anaMtAnubaMdhI kaSAyono udaya hoto nathI, chatAM paNa anaMta saMsAranA mULa kAraNa rUpa mithyAtvamohanIyanA udayane kheMcI lAvanAra hovAthI A kaSAyone ja anaMtAnubaMdhI kaSAya kahevAya che. zeSa traNa kaSAyo mithyAtvamohanIyanA udayane avazya kheMcatA nathI. tethI temano udaya sAthe hovA chatAM paNa teo anaMtAnubaMdhI kahevAtA nathI, tethI AmanuM (anaMtAnubaMdhI kaSAyonuM) ja A asAdhAraNa nAma che. jenA udayathI jIva thoDA paNa paccakkhANane anubhavato nathI te apratyAkhyAnIya kaSAyo. kahyuM che ke,'jemanA udayathI ahIM alpa paccakkhANa thatuM nathI. ethI bIjA kaSAyonuM apratyAkhyAnIya kaSAyo evuM nAma pADyuM.' te cAra prakAranA che - krodha, mAna, mAyA ane lobha. sarvaviratirUpa paccakkhANane je Avare te pratyAkhyAnIya kaSAyo. kahyuM che ke, 'ahIM sarvasAvadyanI viratine pratyAkhyAna kahevAya che. ethI trIjA kaSAyonuM nAma pratyAkhyAnAvaraNa evuM pADyuM.' te cAra prakAranA che - krodha, mAna, mAyA ane lobha. parISaho ane upasargo AvavA para cAritradharane paNa je kaMIka bALe che te saMjvalana kaSAyo. 'sam' zabda alpa arthamAM che. kahyuM che ke, 'parISaho ane upasargo AvavA para A kaSAyo sAdhune paNa kaMIka bALe che, tethI temane saMjvalana kahevAya che.' te cAra prakAranA che - krodha, mAna, mAyA ane lobha. Ama cAra catuSka thayA eTale soLa thAya che. (17) soLa kaSAyo kahyA. have emanuM ja vizeSathI kaMIka svarUpa batAvavAnI icchAvALA kahe che cAra kaSAyo yAvajIva, varSa, cAra mAsa ane pakSa sudhI rahenArA che, eTale ke anaMtAnubaMdhI kaSAyo yAvajjIva rahenArA che, apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyo eka varSa rahenArA che, pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyo cAra mAsa rahenArA che ane saMjvalana kaSAyo eka pakSa rahenArA che. A vAta 'karkazavacanathI eka divasanA tapane, AkSepa karanAro eka mAsanA tapane, zApa ApanAro eka varSanA tapane ane haNanAro sAdhupaNAne haNe che (upadezamALA gAthA 134)'nI jema vyavahAranayane AzrayIne kahevAya che. nahIMtara bAhubalI vagerene eka pakSa vagerethI vadhu paNa saMjvalana kaSAya vagerenI avasthiti saMbhaLAya che ane bIjA saMyata vagerene AkarSa vagere vakhate pratyAkhyAnAvaraNa, apratyAkhyAnAvaraNa ane anaMtAnubaMdhIno aMtarmuhUrta vagere kALa sudhI udaya saMbhaLAya che. 'yAvattAva.' (siddhahema 8/1/271) sUtrathI gAthAmAM yAvat nA va no lopa thayo che. 'yAvakhkhIvavarNavaturmAsakSA:' A samAsamAM 'nAmno gama: var3au.' (siddhahema pa/1/131) sUtrathI 3 pratyaya lAgyo che. narakagatinuM kAraNa hovAthI anaMtAnubaMdhI kaSAyone paNa naraka kahyA che. 'ghI AyuSya che, navala pANI e pagano roga che' nI jema kAraNamAM kAryano upacAra thAya che. e pramANe tiryaMcagatinuM kAraNa hovAthI apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyone tiryaMca kahyA che, manuSyagatinuM Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLa prakAranA kaSAyo 503 kAraNa hovAthI pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyone manuSya kahyA che ane devagatinuM kAraNa hovAthI saMjvalana kaSAyone deva kahyA che. kahevAno bhAva Avo che - anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayamAM marelo jIva narakagatimAM ja jAya che, apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyanA udayamAM marelo jIva tiryaMcomAM ja jAya che, pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyonA udayamAM marelo jIva manuSyomAM ja jAya che, saMjavalana kaSAyonA udayamAM marelo jIva devomAM ja jAya che. A ja vAta paccAnupUrvIthI bIje paNa kahI che - "saMjavalana kaSAyo, pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyo, apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyo ane anaMtAnubaMdhI kaSAyo kramazaH eka pakSa, cAra mAsa, eka varSa ane yAvajIva rahenArA kahyA che ane kramazaH devagati, manuSyagati, tiryaMcagati ane narakagatinA kAraNo jANavA. (vizeSAvazyakagAthA 2992)" A paNa vyavahAranayane AzrayIne kahevAya che, nahIMtara anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayavALA paNa keTalAka mithyASTionI uparanA raiveyakomAM utpatti saMbhaLAya che, pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyanA udayavALA dezavirata jIvonI devagati ane apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyonA udayavALA samyagudaSTidevonI manuSyagati thAya che. cAra kaSAyo kramazaH samyakatva, dezavirati, sarvavirati ane yathAkhyAtacAritrano nAza karanArA che. gAthAmAM virati zabda aNu ane sarva darekanI sAthe joDavAthI aNuvirati-dezavirati ane sarvavirati zabdo bane che. kahevAno bhAva Avo che - anaMtAnubaMdhI kaSAyo samyakatvano ghAta karanArA che. zrIbhadrabAhusvAmIjIe kahyuM che - "pahelA saMyojanA kaSAyonA udayamAM bhavyajIvo paNa avazya samyagudarzanano lAbha pAmatA nathI. (Avazyakaniyukti gAthA 108)" apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyo dezaviratino ghAta karanArA che, arthAt samyakatvano ghAta nathI karatA. zrIbhadrabAhusvAmIjIe kahyuM che - "apratyAkhyAna nAmanA bIjA kaSAyonA udaye samyagadarzanano lAbha thAya che, dezaviratine pAmatA nathI. (Avazyakaniryukti gAthA 109)" pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyo to sarvaviratino ghAta karanArA che, eTale dezaviratino ghAta nathI karatA. kahyuM che - pratyAkhyAnAvaraNa nAmanA trIjA kaSAyonA udayamAM dezavirati pAme, cAritranA lAbhane pAmatA nathI. (Avazyakaniyukti gAthA 110)" saMjavalana kaSAyo yathAkhyAtacAritrano ghAta karanArA che, sAmAnyathI sarvaviratino ghAta nathI karatA. zrIbhadrabAhusvAmIjIe kahyuM che - mULaguNano ghAta karanArA kaSAyonA udayamAM mULa lAbha pAmato nathI. saMjavalana kaSAyonA udayamAM yathAkhyAtacAritrane pAmatA nathI (Avazyakaniyukti gAthA 111)" (18) have pANImAM rekhA vagere dRSTAnta vaDe krodha vagere kaSAyonuM kaMIka vadhu vizeSasvarUpa kahevAnI icchAvALA kahe che - pANI, retI, pRthvI ane parvatanI phATa jevo cAra prakArano krodha che. netaranI latA, Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 soLa prakAranA kaSAyo lAkaDuM, hADakuM, zilAnA thAMbhalA jevo cAra prakArano mAna che. gAthAmAM "ni' zabda ane sadaza' zabda "gata' vagere darekane lagADavA. tethI pANImAM rekhA jevo saMjvalana krodha che. jema lAkaDI vagere vaDe pANImAM karAtI rekhA tarata ja pUrAI jAya che tema koIka rIte udayamAM Avelo paNa je tarata ja pAcho phare che te saMjvalana krodha kahevAya che. 1. retImAM rekhA jevo pratyAkhyAnAvaraNa krodha che. pratyAkhyAnAvaraNa krodha saMjavalana krodhanI apekSAe tIvra hovAthI retImAM karelI rekhAnI jema lAMbA kALe pAcho phare che. 2. pRthvImAM phATa jevo apratyAkhyAnAvaraNa krodha che. jema phATelI pRthvInI kacarA vagerethI pUrAyelI phATa muzkelIthI dUra thAya che ema A apratyAkhyAnAvaraNa krodha paNa pratyAkhyAnAvaraNa krodhanI apekSAe muzkelIthI pAcho phare che. 3. phATela parvatanI phATa jevo anaMtAnubaMdhI krodha che. te koI paNa rIte nivArI zakAto nathI. 4. cAra prakArano krodha kahyo. have mAna kahevAya che - tyAM netaranI latA jevo saMjavalana mAna che. jema netaranI latA sukhethI name che ema je mAnanA udayamAM jIva potAno Agraha mUkI sukhethI name che te saMjavalana mAna 1. jema koIka akkaDa lAkaDuM agni, bhinAza vagere ghaNA upAyo vaDe muzkelIthI name che, ema je mAnanA udayamAM jIva paNa muzkelIthI name che te lAkaDA jevo pratyAkhyAnAvaraNa mAna che. 2. jema hADaku ghaNA badhA upAyo vaDe atizaya ghaNI muzkelIthI name che, ema je mAnanA udayamAM jIva paNa atizaya ghaNI muzkelIthI name che te hADakA jevo apratyAkhyAnAvaraNa mAna che. 3. zilAmAMthI ghaDAyela thAMbhalA jevo anaMtAnubaMdhI mAna che, te koI paNa rIte namato nathI. (19) cAra prakArano mAna kahyo. have mAyA ane lobhanI vyAkhyA karatA kahe che - mAyA avalekhikA (vAMkI chAla), gomUtrikA, bakarAnuM sIMgaDuM ane gADha vAMsanA mULa jevI che. lobha haLadara, khaMjana, kAdava ane kRminA raMga jevo che. jema cholAtA evA dhanuSya vagerenI vAMkI chAlarUpa avalekhikA komaLa hovAthI sukhethI sIdhI karAya che ema jenA udayamAM hRdayamAM utpanna thayelI paNa kuTilatA sukhethI pAchI phare che te saMjvalana mAyA. 1. raste jatA baLadanI vAMkI rIte paDatI mUtranI dhArA te gomUtrikA kahevAya che. jema pavana vagerethI sukAyelI e thoDI muzkelI dUra thAya che tema jenAthI utpanna thayelI kuTilatA muzkelIthI jAya che te gomUtrikA jevI pratyAkhyAnAvaraNa mAyA. 2. e ja pramANe bakarAnA sIMgaDA jevI apratyAkhAnAvaraNa mAyAmAM paNa bhAvanA karavI. pharaka eTalo ke A mAyA vadhu muzkelIthI jAya che. 3. gADha vAMsanA mULa jevI anaMtAnubaMdhI mAyA che. jema gADha vAMsanA mULanI kuTilatA agnithI paNa baLatI nathI, ema jenAthI pedA thayelI mananI kuTilatA koI paNa rIte jatI nathI te anaMtAnubaMdhI mAyA. 4. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLa prakAranA kaSAyo 505 haLadaranA raMga jevo saMjavalana lobha che. jema kapaDA upara lAgelo haLadarano raMga sUryanA taDakAnA sparza vagerethI ja dUra thAya che tema saMjavalana lobha paNa sahelAIthI jAya che. 1. kapaDA para lAgelA dIvA vagerenA khaMjana jevo pratyAkhyAnAvaraNa lobha muzkelIthI dUra thAya che. 2. kapaDA para lAgelA gADha kAdava jevo apratyAkhyAnAvaraNa lobha ghaNI muzkelIthI dUra thAya che. 3. kiramajanA raMgathI raMgAyela kapaDAnA raMga jevo anaMtAnubaMdhI lobha koI paNa rIte dUra karI zakAto nathI. 4. (20)'. cAra kaSAyonA nukasAno ane haNavAnA upAyo dazavaikAlikasUtramAM ane tenI vRttimAM A pramANe batAvyA che - "krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAre ya pApanA kAraNa hovAthI pApane vadhAranArA che. je kAraNathI Ave che te kAraNathI potAnA hitane icchanArAe A krodha vagere cAra doSone vamavA. emanuM vamana thavA para badhI saMpatti maLe che. (37). krodha vagerenuM vamana na karavA para AlokamAM thanArA apAyo kahe che - krodha prItino nAza kare che, kemake gussAthI AMdhaLA thayelAnA vacanathI prItino uccheda thato dekhAya che. mAna vinayano nAza kare che, kemake garvathI mUrkhAIne lIdhe vinaya na karavAnuM dekhAya che. mAyA mitrono nAza kare che, kemake mAyAvInA mitro dUra thavAnuM dekhAya che. lobha badhAno nAza kare che, kemake hakIkatamAM krodha-mAna-mAyA paNa lobha hovA para hoya che. (38) je kAraNathI AvuM che e kAraNathI zAMtirUpa upazamathI krodhane haNavo eTale udayamAM nahIM AvelA krodhanA udayane aTakAvavo ane udayamAM AvelA krodhane niSphaLa karavo. mRdutA-namratAthI mAnane jItavo eTale udayamAM nahIM AvelA mAnanA udayane aTakAvavo ane udayamAM AvelA mAnane niSphaLa karavo. mAyAne saraLatAthI-azaThatAthI jItavI, eTale udayamAM nahIM Avela mAyAnA udayane aTakAvavo ane udayamAM AvelI mAyAne niSphaLa karavI. e pramANe lobhane saMtoSathI-niHspRhatAthI jItavo, eTale udayamAM nahIM AvelA lobhano udaya aTakAvavo ane udayamAM Avela lobhane niSphaLa karavo. (39) krodha vagerenA ja paralokanA apAyone kahe che - nigraha nahIM karAyelA krodha ane mAna ane vadhatA evA mAyA ane lobha A cAra saMpUrNa kaSAyo ke kulezavALA kaSAyo pharIthI janma levA rUpa vRkSanA tevA prakAranA karmarUpa mULIyAne azubhabhAvarUpa pANIthI siMce che. (40) guru soLa kaSAyone tyaje che. Ama chatrIsaguNonA samUhathI yukta evA guru ajita nahIM jItAyelA) thAo. (11) Ama dazamI chatrIsI samApta thaI. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazI SaTrizikA athaikAdazI SaTvizikAmAhamUlam - paDisevasohidose, dasa dasa viNayAicausamAhIo / caubheyAu muNaMto, chattIsaguNo gurU jayau // 12 // chAyA - pratisevAzodhidoSAn, daza daza vinayAdicatuHsamAdhIn / caturbhedAn jAnan, SaTtriMzadguNo gururjayatu // 12 // premIyA vRttiH - pratisevAzodhidoSAn daza daza - daza pratisevA daza ca zodhidoSAn, vinayAdicatuHsamAdhIn - caturo vinayAdisamAdhIn, caturbhedAn - pratyekaM caturbhedabhinnAn, jAnan - bodhan, iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti samAsArthaH / vyAsArthastvayam - pratisevA - niSiddhAcaraNA / sA kAraNabhedena dazadhA / tadyathA - 1 darpaNa, 2 pramAdena, 3 anAbhogena, 4 glAnatve, 5 Apatsu, 6 zaGkite, 7 sahasAkAreNa, 8 bhayena, 9 pradveSeNa 10 vimarzena ca / yaduktaM zrIsthAnAGgasUtre tadvRttau ca - 'dasavihA paDisevaNA paM0 taM0 - 1 dappa 2 pamAya 3 NAbhoge 4 Aure 5 AvatIsuta / 6 saMkite 7 sahasakkAre 8 bhaya 9 ppayosA ya 10 vimaMsA // (chAyA- 1 darpa 2 pramAdA 3 nAbhoge 4 Ature 5 Apatsu ca / 6 zaGkite 7 sahasAkAre 8 bhayapradveSAcca 10 vimarzAt // ) vRttiH -'dappa' silogo, do-valganAdi, 'dappo puNa vaggaNAIo' [darpaH punarvalganAdikaH] iti vacanAt, tasmAdAgamapratiSiddhaprANAtipAtAdyAsevA yA sA darpapratiSevaNeti, evamuttarapadAnyapi neyAni, navaraM pramAdaH- parihAsavikathAdiH, 'kaMdappAi Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavidhA pratisevA 507 pamAo' [kaMdarpAdiH pramAdaH ] iti vacanAd, vidheyeSvaprayatno vA, anAbhogo - vismRtiH, eSAM samAhAradvandvastatra, tathA Ature - glAne sati pratijAgaraNArthamiti bhAvaH, athavA Atmana evAturatve sati, luptabhAvapratyayatvAt, ayamarthaH - kSutpipAsAvyAdhibhirabhibhUtaH san yAM karoti, uktaM ca - 'paDhamabIyahuo vAhio va jaM seve AurA esA' iti [ kSudhAtRSa vyAdhito vA yatsevate eSA AturA], tathA Apatsu dravyAdibhedena caturvidhAsu tatra dravyataH prAsukadravyaM durlabhaM kSetrato'dhvapratipannatA kAlato durbhikSaM bhAvato glAnatvamiti, uktaM 'davvAialaMbhe puNa cauvvihA AvayA hoi' iti [ dravyAdyalAbhe punaH caturvidhA Apado bhavanti / ] tathA zaGkite eSaNe'pyaneSaNIyatayA 'jaM saMke taM samAvajje' [ yatzaGkyeta tatsamApadyeta / ] iti vacanAt, sahasAkAre - akasmAtkaraNe sati, sahasAkAralakSaNaM cedam - 'puvvaM apAsiUNaM pAe chUDhaMmi jaM puNo pAse / na caei niyatteuM pAyaM sahasAkaraNameyaM // 1 // ' iti / (chAyA - pUrvamadRSTvA pAde kSipte yatpunaH pazyati / na zaknoti nivarttayituM pAdaM sahasAkaraNametat // 1 // - bhayaM ca bhItiH nRpacaurAdibhyaH pradveSazca mAtsaryaM bhayapradveSaM tasmAcca pratiSevA bhavati, yathA rAjAdyabhiyogAnmArgAdi darzayati siMhAdibhayAdvA vRkSamArohati, uktaM ca 'bhayamabhiuggeNa sIhamAi vatti' [ abhiyogena siMhAdi vA bhayaM] iha pradveSagrahaNena kaSAyA vivakSitAH, Aha ca - 'kohAIo paoso ' tti [krodhAdikaH pradveSaH ] tathA vimarza: - zikSakAdiparIkSA, Aha ca 'vImaMsA sehamAINaM' iti [vimarza: zaikSAdInAM ] tato'pi pratiSevA - pRthivyAdisaGghaTTAdirUpA bhavati / ' pratisevAnAM svarUpamevaM varNitaM zrInizIthabhASye taccUrNau ca - 'sA paDisevaNA duvihA - dappe sakAraNaMmiya, duvidhA paDisevaNA samAseNaM / ekkkAvi yaduvidhA, mUlaguNe uttaraguNe ya // 88 // cUrNi: - 'dappa' iti jo aNegavvAyAmajogga-vaggaNAdikiriyaM kareti NikkAraNe, so dappo / 'sakAraNaMmi ya' tti NANa- daMsaNANi ahikicca saMjamAdi- jogesu ya asaramANesu paDisevati, sA kappo / samAseNa saMkheveNa / 'ekkekkA vi' tti vIpsA, dappiyA duvihA kappiyA dubheyA / dappeNaM jaM paDisevati taM mUlaguNA vA uttaraguNA vA, kAraNe vi jaM paDisevati taM mUlaguNA vA uttaraguNA vA // 88 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 dazavidhA pratisevA (chAyA- sA pratisevanA dvividhA - darpa sakAraNe ca dvividhA pratisevanA samAsena / ekaikA'pi ca dvividhA, mUlaguNe uttaraguNe ca // 88 // darpa iti yaH anekavyAyAmayogya-valganAdikriyAM karoti niSkAraNe, sa darpaH / sakAraNe ca iti jJAnadarzanAni adhikRtya saMyamAdiyogeSu ca asaratsu pratisevate sA kalpaH / samAsena sakSepeNa / ekaikA'pi iti vIpsA, darpikA dvividhA kalpikA dvibhedA / darpaNa yat pratisevate tat mUlaguNA vA uttaraguNA vA, kAraNe'pi yat pratisevate tat mUlaguNA vA uttaraguNA vA // 88) aNAbhogapaDisevaNAsarUvaM imaM - aNNatarapamAdeNaM, asaMpauttassa Novauttassa / rIyAdisu bhUtatthesu avaTTato hotaNAbhogo // 16 // cUrNiH - paMcavihassa pamAyassa iMdiya-kasAya-viyaDa-NiddA-viyahA-sarUvassa eesi egatareNAvi asaMpauttassa ayuktasyetyarthaH 'Novauttassa rIyAtisu bhUyatthesu' "no" iti paDisehe, uvautto manasA dRSTinA vA, yugAMtarapalogI / 'rIya' tti iriyAsamitI gahitA, Adi saddAto aNNasamitIto ya / etAsu samitIsu kadAcit visarieNaM uvauttattaNaM Na kayaM hojjA appakAlaM sarite ya micchAdukkaDaM deti / bhUyattho NAma viAra-vihAra-saMthAra-bhikkhAdi saMjamasAhikA kiriyA bhUtattho, dhAvaNavaggaNAdiko abhUtattho, avaTTao pANAtivAte / evaM guNavisiTTho hoynnaabhogo| ahavA evaM vakkhANejjA, asaMpauttassa pANAtivAteNa IriyAdisamitINa jo bhUyattho taMmi avaTuMto hotaNAbhogo tti / sesaM pUrvavat / iha aNAbhogeNa jati pANAtivAyaM NAvaNNo kA paDisevaNA? ucyate, jaM taM aNuvauttabhAvaM paDisevati sa eva paDisevaNA iha nAyavvA / gato aNAbhogo // 9 // (chAyA - anAbhogapratisevanAsvarUpamidam - anyatarapramAdena, asamprayuktasya nopayuktasya / IryAdiSu bhUtArtheSu avartamAno bhavati anAbhogaH // 96 // paJcavidhasya pramAdasya indriya-kaSAya-vikaTa-nidrA-vikathA-svarUpasya eteSAmeka Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavidhA pratisevA 509 tareNA'pi asamprayuktasya ayuktasyetyarthaH 'Novauttassa rIyAtisu bhUyatthesu' 'no' iti pratiSedhe, upayukto manasA dRSTyA vA, yugAntarapralokI / 'rIya' iti IryAsamitiH gRhItA AdizabdAt anyasamitayazca / etAsu samitiSu kadAcit vismRtena upayuktatvaM na kRtaM bhavet alpakAlaM smRte ca mithyAduSkRtaM dadAti / bhUtArtho nAma vicAra-vihAra-saMstArakabhikSAdiH saMyamasAdhikA kriyA bhUtArthaH, dhAvanavalganAdiko abhUtArthaH, avartamAnaH prANAtipAte / evaM guNaviziSTo bhavati anAbhogaH / athavA evaM vyAkhyAyAt, asamprayuktasya prANAtipAtena IryAdisamitInAM yo bhUtArthaH tasmin avartamAnaH bhavati anAbhoga iti / zeSaM pUrvavat / iha anAbhogena yadi prANAtipAta nApannaH kA pratisevanA ? ucyate, yat taM anupayuktabhAvaM pratisevate tadeva pratisevanA iha jJAtavyA / gato anAbhogaH // 96 // ) iyANi sahassakkAro / tassimaM sarUvaM - puvvaM apAsiUNaM, chuDhe pAdami jaM puNo pAse / Na ya tarati NiyatteuM pAdaM sahasAkaraNametaM // 17 // cUrNiH - 'puvvamiti paDhama cakkhuNA thaMDile pANI paDileheyavvA, jati diTThA to vajjaNaM / apAsiUNaM ti jati Na diTThA taMmi thaMDile pANI / 'chUDhe pAyaMmitti puvvaNasiyathaMDilAo ukkhitte pAde, cakkhupaDilehiya thaMDilaM asaMpatte aMtarA vaTTamANe pAde / 'jaM puNo pAse 'tti "jami" ti puvvamadiTuM pANiNaM 'puNo' pacchA 'passejja' cakkhuNA / Na tarati Na sakketi NasaNakiriyavvAvArapaviyarse pAyaM NiyatteuM / pacchA diTThapANiNo uvariM Nisito pAo / tassa ya saMghaTTaNaparitAvaNAkilAvaNoddavaNAdIyA pIDA katA / esA jA sahassakArapaDisevA / 'sahassAkaraNameyaM' ti sahasAkaraNaM sahasakkaraNaM jANamANassa parAyattassetyarthaH / "etami" ti eyaM sarUvaM sahasakkArassa / (chAyA- idAna sahasAkAraH / tasyedaM svarUpam - pUrvaM adRSTvA, kSipte pAde yat punaH pazyet / na ca zaknoti nivartayituM pAdaM sahasAkaraNametat // 97 / / pUrvamiti prathamaM cakSuSA sthaNDile prANinaH pratilekhitavyAH, yadi dRSTAstato varjanam / adRSTvA iti yadi na dRSTAstasmin sthaNDile prANinaH / 'chUDhe pAyaMmi' iti pUrvanyastasthaNDilAt utkSipte pAde, cakSuHpratilikhitasthaNDilamasamprApte antarA vartamAne pAde / yat Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 dazavidhA pratisevA punaH 'pAse' iti 'jaM' iti pUrvamadRSTaM prANinaM 'puNo' pazcAt pazyet cakSuSA / 'Na tarati' na zaknotinyasanakriyAvyApArapravRttaM pAdaM nivartayituM / pazcAt dRSTaprANina upari nyastaH pAdaH / tasya ca saGghaTTanaparitApanAklAmanApadrAvaNAdikA pIDA kRtA / eSA yA sahasAkArapratisevA, 'sahasAkaraNameyaM' iti sahasA karaNaM sahasAkaraNaM jAnataH parAyattasyetyarthaH / "etaM' iti etat svarUpaM sahasAkArasya // 971) sA ya pamAya-paDisevaNA paMcavihA - kasAya-vikahA-viyaDe, iMdiya-Nidda-pamAyapaMcavihe / kalusassa ya Nikkhevo, cauvidho kodhAdi ekkAroM // 104 // cUrNiH - kasAyapamAdo 1, vigahApamAdo 2, vigaDapamAdo 3, iMdiyapamAdo 4, NiddApamAdo 5, 'kalusassa ya' tti kasAyapaDisevaNA gahitA / "ca" saddAo kasAyA cauvvihA - koho mANo mAyA lobho / etesiM ekkekkassa 'Nikkhevo cauvviho' davvAdI kAyavvo / so ya jahA Avassate tahA daTThavvo / tattha kohaM tAva bhaNAmi / 'kohAdi ekkAre'tti / kohuppattI jAtaM Adi kAuM ekkArasa bhedo bhavati // 104 // (chAyA- sA ca pramAdapratisevanA paJcavidhA - kaSAya-vikathA-vikaTani, indriyanidrApramAdAH paJcavidhAH / kAluSyasya ca nikSepaH, caturvidhaH krodhAdiH ekAdaza // 104 // kaSAyapramAdaH 1 vikathApramAdaH 2 vikaTapramAdaH 3 indriyapramAdaH 4 nidrApramAdaH 5, 'kAluSyasyeti kaSAyapratisevanA gRhiitaa| cazabdAt kaSAyAzcaturvidhAH - krodho mAno mAyA lobhaH / eteSAM ekaikasya 'nikSepazcaturvidhaH' dravyAdiH karttavyaH / sa ca yathA Avazyake tathA draSTavyaH / tatra krodhaM tAvad bhaNAmi / 'krodhAdiH ekAdaze'ti krodhotpattiM jAtAM Adi kRtvA ekAdazabhedo bhavati // 104 // ) ahavA mIsA paDisevaNA imA dasavihA bhaNNati - dappapamAdANAbhogA Ature AvatIsu y| titiNe sahassakkAre bhayappadosA ya vImaMsA // 477 // dvaa0gaa0|| dappapamAdANAbhogA sahasakkAro ya puvva bhaNitA u| sesANaM chaNhaM pI imA vibhAsA tu viNNeyA // 478 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavidhA pratisevA 511 carNiH - dappo pamAdo aNAbhogo sahassakAro ya ete iheva AdIe puvvaM vaNNiyA bhaNiyA / to sesANaM vibhAsA arthakathanaM // 478 // (chAyA - athavA mizrA pratisevanA imA dazavidhA bhaNyate - darpapramAdAnAbhogA Ature ApattiSu ca / titiNe sahasAkAre bhayapradveSAt ca vimarzAt // 477 / / darpapramAdAnAbhogAH sahasAkArazca pUrvaM bhaNitAstu / zeSANAM SaNNAmapi iyaM vibhASA tu vijJeyA // 478 // darpaH pramAdo anAbhogaH sahasAkArazcaite ihaiva Adau pUrvaM varNitA bhaNitAH / tataH zeSANAM vibhASA arthakathanam // 478||) Ature tti asyA vyAkhyA - paDhama-bitiyadato vA vAdhito vA jaM seve AturA esA / davvAdialaMbhe puNa, cauvidhA AvatI hoti // 479 // cUrNiH - puvvaddhaM / paDhamo khuhAparisaho bitio pivAsAparisaho, bAdhito jarasAsAdiNA / ettha jayaNAe paDisevamANassa suddhA paDisevaNA / ajayaNAe taNNipphaNNaM pacchittaM bhavati / ___ "AvatIsu ya" asya vyAkhyA "davvAdi" pacchaddhaM / davvAdi Adi saddAto khettakAlabhAvA gheppaMti / davvato phAsugaM davvaM Na labbhati, khettao addhANa-paDivaNNatANa AvatI, kAlato dubbhikkhAdisu AvatI, bhAvato puNo gilANassa AvatI / ettha jeNa eyAe cauvvihAe AvattIe paDisevati teNa eSA suddhA paDisevaNA, ajayaNAe puNa taNNipphaNNaM ti| "AvaIsu" tti dAraM gataM // 479 // (chAyA -Atura iti asya vyAkhyA - prathamadvitIyadruto vA bAdhito vA yat sevate AturA eSA / dravyAdialAbhe punaH, caturvidhA ApattiH bhavati // 479 // pUrvAddhaM / prathamaH kSudhAparISaho dvitIyaH pipAsAparISahaH, bAdhito jvara-zvAsAdinA / atra yatanayA pratisevamAnasya zuddhA pratisevanA / ayatanayA tanniSpannaM prAyazcittaM bhavati / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 dazavidhA pratisevA ___ 'apattiSu ca' asya vyAkhyA 'dravyAdiH' pazcArddham / dravyAdiH AdizabdAt kSetrakAlabhAvA gRhyante / dravyataH prAsukaM dravyaM na labhyate, kSetrata adhvapratipannAnAM ApattiH, kAlato durbhikSAdiSu ApattiH, bhAvataH punaH glAnasya ApattiH / atra yena etayA caturvidhayA ApattyA pratisevate tena eSA zuddhA pratisevanA, ayatanayA punastanniSpannamiti / 'ApattiSu' iti dvAraM gatam // 479 // ) "titiNe" tti asya vyAkhyA - davve ya bhAva titiNa, bhayamabhiyogeNa sIhamAdI vaa| kohAdI tu padoso, vImaMsA sehamAdINaM // 480 // carNiH - pAto titiNo duviho - davve bhAve ya davve teMbaruyaM dAruyaM aggimAhiyaM tiDitiDe tti, bhAve AhArAtisu alabbhamANesu tiDitiDe tti, asarise vA davve laddhe tiDitiDe tti / titiNiyattaM dappeNa karemANassa pacchittaM, kAraNe vaiyAisu suddho / titiNe tti gataM / "bhae" tti asya vyAkhyA - 'bhayamabhiyogeNa sIhamAdI vA' dvitIyapAdaH / "abhiyogo" NAma keNai rAyAdiNA abhiutto paMthaM daMsehi, tadbhayA darzayati / sIhabhayAdvA vRkSamArUDha, ettha suddho / aNANutApitteNa pacchittaM bhavati / "padosA" ya tti asya vyAkhyA - 'kohAdI u padoso' tRtIyaH pAdaH / kohAdieNa kasAeNa padoseNa paDisevamANassa asuddho bhavati / mUlaM se pacchittaM kasAyaNipphaNNaM vA / padose tti gattaM / "vImase" tti asya vyAkhyA - 'vImaMsA sehamAdINaM' ti caturthaH pAdaH / vImaMsA parIkSA / sehaM parikkhamANeNa saccittagamaNAdikiriyA kayA hojja, kiM saddahati Na saddahati tti suddho // 480 // ' (chAyA - titiNe iti asya vyAkhyA - dravye ca bhAve titiNaH, bhayamabhiyogena siMhAdirvA / krodhAdistu pradveSaH, vimarzaH zaikSAdInAm // 480 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavidhAH zodhidoSAH 513 prAyastintiNo dvividhaH-dravye bhAve ca / dravye tembarukaM dArukaM agnau AhitaM tiDitiDeti, bhAve AhArAdiSu alabhyamAneSu tiDitiDeti, asadRze vA dravye labdhe tiDitiDeti / tintiNatvaM darpaNa kurvataH prAyazcittaM, kAraNe vajikAdiSu zuddhaH / tintiNeti gatam / 'bhayaM' iti asya vyAkhyA - bhayamabhiyogena siMhAdirvA dvitIyapAdaH / abhiyogo nAma kenacit rAjAdinA abhiyuktaH panthAnaM darzaya, tadbhayAt darzayati / siMhabhayAdvA vRkSamArUDhaH / atra zuddhaH / ananutApitvena prAyazcittaM bhavati / 'pradveSAt ca' iti asya vyAkhyA - krodhAdistu pradveSaH tRtIyaH pAdaH / krodhAdikena kaSAyeNa pradveSeNa pratisevamAnasya azuddho bhavati / mUlaM tasya prAyazcittaM kaSAyaniSpannaM vA / pradveSa iti gatam / "vimarza' iti asya vyAkhyA - vimarzaH zaikSAdInAmiti caturthaH pAdaH / vimarzaH parIkSA / parIkSamANena sacittagamanAdikriyA kRtA bhavet / kiM zraddadhAti iti zuddhaH // 480 // ) gururetAsAM dazAnAM pratisevAnAM svarUpaM jAnAti / zodhiH - AlocanA / tatra doSA iti zodhidoSAH / te dazavidhAH / tadyathA - 1 Akampya, 2 anumAnya, 3 yadRSTaM, 4 bAdaraM, 5 sUkSmaM, 6 channaM, 7 zabdAkulaM, 8 bahujanaM, 9 avyaktaM 10 tatsevi ca / yadAha vyAkhyAprajJaptau tadvattau ca - 'dasa AloyaNAdosA pannattA, taM jahA - 1 AkaMpaittA 2 aNumANaittA 3 jaM diTuM 4 bAyaraM ca 5 suhumaM vA / 6 channaM 7 saddAulayaM 8 bahujaNa 9 avvatta 10 tassevI ||(suutrN 799) (chAyA- daza AlocanAdoSAH prajJaptAH, tadyathA - 1 Akampya 2 anumAnya 3 yad dRSTaM 4 bAdaraM ca 5 sUkSmaM vA / 6 channaM 7 zabdAkulakaM 8 bahujanaM 9 avyaktaM 10 tatsevi // ) vRttiH - 'AkaMpaittA' gAhA, Akampya-AvarjitaH sannAcAryaH stokaM prAyazcittaM me Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 dazavidhAH zodhidoSAH dAsyatIti buddhyA''locanA''cAryaM vaiyAvRttyakaraNAdinA''varNya yadAlocanamasAvAlocanAdoSaH, 'aNumANaitta' tti anumAnya-anumAnaM kRtvA laghutarAparAdhanivedanena mRdudaNDAditvamAcAryasyAkalayya yadAlocanamasau taddoSaH, evaM 'jaM diTuMti yadAcAryAdinA dRSTamaparAdhajAtaM tadevAlocayati, 'bAyaraM va' tti bAdaramevAticArajAtamAlocayati na sUkSmaM tatrAvajJAparatvAt, 'suhumaM vatti sUkSmamevAticArajAtamAlocayati, yaH kila sUkSmaM tadAlocayati sa kathaM bAdaraM tannAlocayatItyevaMrUpabhAvasampAdanAyA''cAryasyeti, 'channaM'ti channaM praticchannaM pracchannaMatilajjAlutayA'vyaktavacanaM yathA bhavati, evamAlocayati yathA''tmanaiva zRNoti, 'saddAulayaM' ti zabdAkulaM-bRhacchabdaM yathA bhavatyevamAlocayati, agItArthAn zrAvayannityarthaH, 'bahujaNa'tti bahavo janA-AlocanAguravo yatrAlocane tadbahujanaM yathA bhavatyevamAlocayati, ekasyApyaparAdhasya bahubhyo nivedanamityarthaH, 'avvatta' tti avyaktaH - agItArthastasmai AcAryAya yadAlocanaM tadapyavyaktamityucyate, 'tassevi' tti yamaparAdhamAlocayiSyati tamevAsevate yo guruH sa tatsevI tasmai yadAlocanaM tadapi tatsevIti, yataH samAnazIlAya gurave sukhenaiva vivakSitAparAdho nivedayituM zakyata iti tatsevine nivedayatIti / ' zodhidoSANAM svarUpamevaM pratipAditaM sthAnAGgasUtravRttau - 'pratiSevAyAM cAlocanA vidheyA, tatra ca ye doSAste parihAryA iti darzanAyAha - 'dase 'tyAdi, 'AkaMpa' gAhA, Akampya AvadyetyarthaH / yaduktam - "veyAvaccAIhiM puvvaM AgaMpaittu Ayarie / Aloei kahaM me thovaM viyarijja pacchittaM ? // 1 // " iti (chAyA- vaiyAvRttyAdibhiH pUrvaM AcAryamAkampya / Alocayati kathaM mama stokaM prAyazcittaM dadyAt ? // 1 // ) 'aNumANaittA' anumAnaM kRtvA, kimayaM mRdudaNDa utogradaNDa iti jJAtvetyarthaH, ayamabhiprAyo'sya-yadyayaM mRdudaNDastato dAsyAmyAlocanAmanyathA neti, uktaM ca - "kiM esa uggadaMDo miudaMDo vatti evamaNumANe / anne paliMti thovaM pacchittaM majjha dehijjA // 1 // " iti (chAyA- kimeSa ugradaNDo mRdudaNDo vetyanumAyaivaM / anyAn Alocayati mama stokaM prAyazcittaM dadyAt // 1 // ) Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavidhAH zodhidoSAH 515 ___'jaM diTuMti yadeva dRSTamAcAryAdinA doSajAtaM tadevAlocayati nAnyaM doSaM, AcAryaraJjanamAtraparatvenAsaMvignatvAdasyeti, uktaM ca - "divA va je pareNaM dosA viyaDei te cciya na anne| sohibhayA jANaMtu va eso eyAvadoso u||1||" iti, (chAyA- ye pareNa doSA dRSTAstAneva prakaTayati nAnyAn / zodhibhayAt jAnantu vA eSa etAvaddoSastu // 1 // ) "bAyaraM vatti bAdaramevAticArajAtamAlocayati na sUkSmamiti, 'suhumaM vatti sUkSmameva vA'ticAramAlocayati, yaH kila sUkSmamAlocayati kathaM bAdaraM santaM nAlocayatyevaMrUpabhAvasampAdanAyAcAryasyeti, Aha ca - "bAyara vaDavarAhe jo Aloei suhuma naaloe| ahavA suhumAloe varamannaMto u evaM tu // 1 // jo suhume Aloe so kiha nAloya bAyare dose ?" tti / iti (chAyA- bAdaraH bRhato'parAdhAn Alocayati sUkSmAnna locayati / athavA sUkSmAnAlocayati paraM manvAnaH tu evaM tu // 1 // yaH kila sUkSmAnAlocayati kathaM sa na bAdarAn doSAnAlocayati ? iti ) 'channaM'ti pracchannamAlocayati yathA''tmanaiva zRNoti nAcAryaH, bhaNitaM ca - "channaM taha Aloe jaha navaraM appaNA suNai // " iti / (chAyA- channaM tathAlocayati yathA navaramAtmanA zRNoti / ) 'sadAulayaM 'ti zabdenAkulaM zabdAkulaM-bRhacchabda, tathA mahatA zabdenAlocayati yathA'nye'pyagItArthAste zRNvantIti, abhANi ca - "saddAula vaDDeNaM saddeNAloya jaha agIyAvi bohei // " iti / (chAyA- zabdAkulaM bRhatA zabdenAlocayati yathA agItArthAn api bodhayati // ) 'bahujaNaM'ti bahavo janA-AlocanAcAryAH yasminnAlocane tadbahujanaM, ayamabhiprAyaH - "ekkassAloettA jo Aloe puNovi annassa / te ceva ya avarAhe taM hoi bahujaNaM nAma // 1 // " iti / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 caturvidhaH samAdhiH (chAyA- ekasyAlocya pArve yaH punaranyasyApyAlocayati / tAnevAparAdhAn tadbhavati bahujanaM nAma // 1 // ) avyaktasya-agItArthasya guroH sakAze yadAlocanaM tatsambandhAdavyaktamucyate, uktaM ca ___ "jo ya agIyatthassA Aloe taM tu hoi avvattaM // " iti / (chAyA- yazcAgItArthasyAlocayati tattu bhavatyavyaktam // ) 'tassevi' tti ye doSA AlocayitavyAstatsevI yo gurustasya purato yadAlocanaM sa tatsevilakSaNa AlocanAdoSaH, tatra cAyamabhiprAya: AlocayituH "jaha eso mattullo na dAhI gurugameva pacchittaM / iya jo kiliTThacitto dinnA AloyaNA teNaM // 1 // " iti / (chAyA- yathaiSa mattulyo (doSeNeti) na guru prAyazcittaM dAsyati / iti yaH kliSTacittaH tenAlocanA dattA eva (sRtamityarthaH) // 1 // )' gururetAndaza zodhidoSAn jAnAti / samAdhiH-svasthatA / sa caturvidhaH / tadyathA - 1 vinayasamAdhiH, 2 zrutasamAdhiH, 3 tapa:samAdhiH 4 AcArasamAdhizca / ete catvAro'pi pratyekaM caturbhedabhinnAH / eteSAM svarUpamevaM prakIrtitaM zrIdazavaikAlikasUtre tadvRttau ca - 'suaM me AusaM ! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM - iha khalu therehi bhagavaMtehiM cattAri viNayasamAhiTThANA pannattA, kayare khalu te therehiM bhagavaMtehiM cattAri viNayasamAhiThANA pannattA ?, ime khalu te therehi bhagavaMtehiM cattAri viNayasamAhiTThANA pannattA, taMjahA - viNayasamAhI suasamAhI tavasamAhI aayaarsmaahii| viNae sue atave, AyAre niccaM pNddiaa| abhirAmayaMti appANaM, je bhavaMti jiiMdiA // 1 // (chAyA- zrutaM mayA AyuSman ! tena bhagavatA evamAkhyAtam - iha khalu sthaviraiH bhagavadbhiH catvAri vinayasamAdhisthAnAni prajJaptAni, katarANi khalu tAni sthaviraiH bhagavadbhiH catvAri vinayasamAdhisthAnAni prajJaptAni, imAni khalu tAni sthaviraiH bhagavadbhiH catvAri vinayasamAdhisthAnAni prajJaptAni, tadyathA - vinayasamAdhiH zrutasamAdhiH tapaHsamAdhiH Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 517 caturvidho vinayasamAdhiH AcArasamAdhiH / vinaye zrute ca tapasi, AcAre nityaM paNDitAH / abhiramayanti AtmAnaM, ye bhavanti jitendriyAH // 1 // ) vRttiH - atha caturtha Arabhyate, tatra sAmAnyoktavinayavizeSopadarzanArthamidamAha - zrutaM mayA AyuSmaMstena bhagavatA evamAkhyAtamityetadyathA SaDjIvanikAyAM tathaiva draSTavyam, iha 'khalvi'ti iha kSetre pravacane vA khaluzabdo vizeSaNArthaH na kevalamatra kiM tvanyatrApyanyatIrthakRtpravacaneSvapi sthaviraiH gaNadharaiH bhagavadbhiH paramaizvaryAdiyuktaizcatvAri vinayasamAdhisthAnAni vinayasamAdhibhedarUpANi prajJaptAni prarUpitAni, bhagavataH sakAze zrutvA granthata uparacitAnItyarthaH, katarANi khalu tAnItyAdinA praznaH, amUni khalu tAnItyAdinA nirvacanaM, tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH, vinayasamAdhiH 1 zrutasamAdhiH 2 tapaHsamAdhiH 3 AcArasamAdhiH 4, tatra samAdhAnaM samAdhiH-paramArthata Atmano hitaM sukhaM svAsthya, vinaye vinayAdvA samAdhiH vinayasamAdhiH, evaM zeSeSvapi zabdArtho bhAvanIyaH // etadeva zlokena sagRhNAti - vinaye yathoktalakSaNe zrute aGgAdau tapasi bAhyAdau AcAre ca mUlaguNAdau, cazabdasya vyavahita upanyAsaH, nityaM sarvakAlaM paNDitAH samyakparamArthavedinaH, kiM kurvantItyAha - abhiramayanti anekArthatvAdAbhimukhyena vinayAdiSu yuJjate AtmAnaM jIvaM, kimiti ?, asyopAdeyatvAt, ka evaM kurvantItyAha - ye bhavanti jitendriyA jitacakSurAdibhAvazatravaH, ta eva paramArthataH paNDitA iti pradarzanArthametaditi sUtrArthaH // 1 // cauvvihA khalu viNayasamAhI bhavai, taMjahA-aNusAsijjaMto sussUsai 1 samma saMpaDivajjai 2 veyamArAhai 3 na ya bhavai attasaMpaggahie 4 cautthaM payaM bhavai / bhavai a ittha silogo - pehei hiANusAsaNaM, sussUsaI taM ca puNo ahitttthe| na ya mANamaeNa majjaI, viNayasamAhi AyayaTThie // 2 // (chAyA- caturvidhaH khalu vinayasamAdhirbhavati, tadyathA - anuzAsyamAnaH zuzrUSati 1 samyak sampratipadyate 2 vedamArAdhayati 3 na ca bhavati AtmasampragRhItaH 4 caturthaM padaM bhavati / bhavati ca atra zlokaH - prekSate hitAnuzAsanaM, zuzrUSati tacca punaradhitiSThati / na ca mAnamadena mAdyati, vinayasamAdhau AyatArthikaH // 2 // ) Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidhaH zrutasamAdhiH vRttiH - vinayasamAdhimabhidhitsurAha - caturvidhaH khalu vinayasamAdhirbhavati, tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH, 'aNusAsijjaMto' ityAdi, anuzAsyamAnaH tatra tatra codyamAnaH zuzrUSati tadanuzAsanamarthitayA zrotumicchati 1 icchApravRttitaH tat samyak sampratipadyate samyag-aviparItamanuzAsanatattvaM yathAviSayamavabudhyate 2, sa caivaM viziSTapratipattereva vedamArAdhayati, vedyate'neneti vedaH - zrutajJAnaM tad yathoktAnuSThAnaparatayA saphalIkaroti 3, ata eva vizuddhapravRtteH na ca bhavatyAtmasampragRhItaH Atmaiva samyak prakarSeNa gRhIto yenAhaM vinItaH susAdhurityevamAdinA sa tathA'nAtmotkarSapradhAnatvAdvinayAdeH, na caivambhUto bhavatItyabhiprAyaH, caturthaM padaM bhavatItyetadeva sUtrakramaprAmANyAduttarottaraguNApekSayA caturthamiti, bhavati ca atra zlokaH atreti vinayasamAdhau zlokaH chandovizeSaH // sa cAyam - prArthayate hitAnuzAsanam icchatIhalokaparalokopakAriNamAcAryAdibhya upadezaM, zuzrUSatItyanekArthatvAdyathAviSayamavabudhyate, taccAvabuddhaM satpunaradhitiSThati - yathAvat karoti, na ca kurvannapi mAnamadena mAnagarveNa mAdyati madaM yAti vinayasamAdhau vinayasamAdhiviSaye AyatArthiko mokSArthIti sUtrArthaH // 2 // 518 cavviA khalu suasamAhI bhavai, taMjahA - suaM me bhavissaitti ajjhAiavvaM bhavai 1, egaggacitto bhavissAmitti ajjhAiavvayaM bhavai 2, appANaM ThAvaissAmitti ajjhAiavvayaM bhavai 3, Thio paraM ThAvaissAmitti ajjhAiavvayaM bhavai 4, cautthaM payaM bhavai / bhavai a ittha silogo nANamegaggacitto a, Thio a ThAvaI paraM / ANi a ahijjittA, rao suasamAhie // 3 // (chAyA- caturvidhaH khalu zrutasamAdhirbhavati, tadyathA - zrutaM me bhaviSyati iti adhyetavyaM bhavati 1, ekAgracitto bhaviSyAmi iti adhyetavyaM bhavati 2, AtmAnaM sthApayiSyAmi iti adhyetavyaM bhavati 3, sthitaH paraM sthApayiSyAmi iti adhyetavyaM bhavati 4, caturthaM padaM bhavati / bhavati ca atra zlokaH - jJAnamekAgracittazca sthitazca sthApayati paraM / zrutAni ca adhItya, raktaH zrutasamAdhau ||3|| ) vRttiH - ukto vinayasamAdhiH, zrutasamAdhimAha - caturvidhaH khalu zrutasamAdhirbhavati, tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH / zrutaM me AcArAdi dvAdazAGgaM bhaviSyatItyanayA buddhyA'dhyetavyaM Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidhastapaHsamAdhiH bhavati, na gauravAdyAlambanena 1, tathA'dhyayanaM kurvannekAgracitto bhaviSyAmi na viplutacitta ityadhyetavyaM bhavatyanena cAlambanena 2, tathA'dhyayanaM kurvanviditadharmatattva AtmAnaM sthApayiSyAmi zuddhadharma ityanena cAlambanenAdhyetavyaM bhavati 3, tathA'dhyayanaphalAt sthitaH svayaM dharme paraM vineyaM sthApayiSyAmi tatraivetyadhyetavyaM bhavatyanenAlambanena 4 caturthaM padaM bhavati / bhavati cAtra zloka iti pUrvavat // sa cAyam - jJAnamityadhyayanaparasya jJAnaM bhavati ekAgracittazca tatparatayA ekAgrAlambanazca bhavati sthita iti vivekAddharmasthito bhavati sthApayati paramiti svayaM dharme sthitatvAdanyamapi sthApayati, zrutAni ca nAnAprakArANyadhIte'dhItya ca rataH sakto bhavati zrutasamAdhAviti sUtrArthaH // 3 // cauvvihA khalu tavasamAhI bhavai, taMjahA-no ihalogaTThayAe tavamahiTThijjA 1 no paralogaTThayAe tavamahiTThijjA 2, no kittivaNNasaddasilogaTTayAe tavamahiTThijjA 3, nannattha nijjaluyAe tavamahiTThijjA 4, cautthaM payaM bhavai / bhavai a ittha silogo vivihaguNatavorae niccaM, bhavai nirAsae nijjaraTThie / tavasA dhuNai purANapAvagaM, jutto sayA tavasamAhie // 4 // (chAyA- caturvidhA khalu tapa:samAdhiH bhavati, tadyathA - na ihalokArthaM tapaH adhitiSThet 1, na paralokArthaM tapaH adhitiSThet 2, na kIrtivarNazabdazlokArthaM tapaH adhitiSThet 3, nAnyatra nirjarArthaM tapaH adhitiSThet 4, caturthaM padaM bhavati / bhavati ca atra zlokaH - vividha-guNataporataH nityaM, bhavati nirAzaH nirjarArthikaH / tapasA dhunoti purANapApakaM, yuktaH sadA tapa:samAdhau // 4 // ) vRttiH - uktaH zrutasamAdhiH, tapa:samAdhimAha-caturvidhaH khalu tapaHsamAdhirbhavati, tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH, na ihalokArtham ihalokanimittaM labdhyAdivAJchayA tapaH anazanAdirUpam adhitiSThet na kuryAddhammilavat 1, tathA na paralokArthaM janmAntarabhoganimittaM tapo'dhitiSThedbrahmadattavat, evaM na kIrtivarNazabdazlAghArthamiti sarvadigvyApI sAdhuvAdaH kItiH ekadigvyApI varNa: arddhadigvyApI zabdaH tatsthAna eva zlAghA, naitadarthaM tapo'dhitiSThet, api tu nAnyatra nirjarArthamiti na karmanirjarAmekAM vihAya tapo'dhitiSThet, akAmaH san yathA karmanijaraiva phalaM bhavati tathA'dhitiSThedityarthaH / caturthaM padaM bhavati / bhavati cAtra zloka iti pUrvavat // sa cAyam - vividhaguNataporato hi nityamanazanAdyapekSayA'nekaguNaM yattapastadrata eva sadA bhavati nirAzo niSpratyAza ihalokAdiSu Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 caturvidha AcArasamAdhiH nirjarArthikaH karmanirjarArthI, sa evambhUtastapasA vizuddhena dhunoti apanayati purANapApaM cirantanaM karma, navaM ca na badhnAtyevaM yuktaH sadA tapaH samAdhAviti sUtrArthaH // 4 // caDavvihA khalu AyArasamAhI bhavai, taMjahA - no ihalogaTTayAe AyAramahiTThijjA 1, no paralogaTTayAe AyAramahiTTijjA 2, no kittivaNNasaddasilogaTTayAe AyAramahiTTijjA 3, nannattha ArahaMtehiM heUhiM AyAramahidvijjA - 4 cautthaM payaM bhavai / bhavai a ittha silogo jiNavayaNarae artitiNe, paDipunnAyayamAyayaTThie / AyArasamAhisaMvuDe, bhavai a daMte bhAvasaMdha // 5 // (chAyA - caturvidhA khalu AcArasamAdhiH bhavati, tadyathA na ihalokArthaM AcAramadhitiSThet 1, na paralokArthaM AcAramadhitiSThet 2, na kIrttivarNazabdazlokArthaM AcAramadhitiSThet 3, nAnyatra ArhataiH hetubhiH AcAramadhitiSThet 4 caturthaM padaM bhavati / bhavati ca atra zloka: jinavacanarataH atintinaH, pratipUrNaH AyatamAyatArthikaH / AcArasamAdhisaMvRtaH, bhavati ca dAntaH bhAvasandhakaH ||5||) vRttiH - uktastapaH samAdhiH, AcArasamAdhimAha - caturvidhaH khalvAcArasamAdhirbhavati, tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH, nehalokArthamityAdi cAcArAbhidhAnabhedena pUrvavadyAvannAnyatra ArhataiH arhatsambandhibhirhetubhiranA zravatvAdibhiH AcAraM mUlaguNottaraguNamayamadhitiSThennirIhaH san yathA mokSa eva bhavatIti / caturthaM padaM bhavati / bhavati cAtra zloka iti pUrvavat // sa cAyam - jinavacanarata Agame saktaH atintinaH na sakRtkiJciduktaH sannasUyayA bhUyo bhUyo vaktA pratipUrNaH sUtrAdinA, AyatamAyatArthika ityatyantaM mokSArthI AcArasamAdhisaMvRta iti AcAre yaH samAdhistena sthagitA zravadvAraH san bhavati dAnta indriyanoindriyadamAbhyAM bhAvasandhakaH bhAvo - mokSastatsandhaka Atmano mokSAsannakArIti sUtrArtha: 11411...118/811' guruH pratyekaM caturbhedabhinnAMzcaturo vinayAdisamAdhIn samyag jAnAti / ityevaM SaTtriMzadguNapuSpasurabhimAn gururduritadurabhigandhaM haratu // 12 // ityekAdazI SaTtrizikA samAptA / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramI chatrIsI have agiyAramI chatrIsI kahe che - zabdArtha - daza prakAranI pratisevA, daza prakAranA zodhinA (AlocanAnA) doSo ane pratyeka cAra prakAranI vinayasamAdhi vagere cAra samAdhione jANanArA - Ama chatrIsaguNovALA guru jaya pAmo. (12) premIyA vRttino bhAvAnuvAda - pratisevA eTale jeno niSedha hoya tenI AcAraNA. te kAraNanA bhedathI dasa prakAranI che. te A pramANe - 1 darpathI, 2 pramAdathI, 3 anAbhogathI (bhUlathI), 4 glAnapaNAmAM (mAMdagImAM), 5 ApattimAM, 6 zaMkitamAM, 7 sahasAkArathI, 8 bhayathI, 9 pradveSathI ane 10 vicArathI. sthAnAMgasUtramAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - 'gAthArtha - pratisevA dasa prakAranI kahI che. te A pramANe - 1 darpathI, 2 pramAdathI, 3 anAbhogathI, 4 rogamAM, 5 ApattimAM, 6 zaMkitamAM, 7 sahasAkArathI, 8 bhayathI, 9 pradveSathI ane 10 vimarzathI. TIkArtha - darpa eTale uchaLavuM vagere. 'darpa uchaLavA vagere rUpa che.' evA vacanathI. te darpathI AgamamAM niSedha karAyela jIvahiMsA vagere karavA te darpapratisevanA. ema pachInA pado paNa jANavA. pramAda eTale majAka, vikathA vagere. 'pramAda kaMdarpa vagere rUpa che.' evA vacanathI. athavA ka2vA yogya kriyAomAM prayatna na karavo te pramAda. pramAdathI pratisevanA te pramAdapratisevanA. anAbhoga eTale vismaraNa. anAbhogathI pratisevanA te anAbhogapratisevanA. A badhAno samAhAndvandva samAsa thAya. Atura eTale glAnanI sevA mATe, athavA potAnI mAMdagImAM, ahIM bhAvapratyayano ('tva'no) lopa thayo che. artha Avo che - bhUkha, tarasa, roga vagerethI pIDAyelo je kare te AturapratisevanA. kahyuM che ke, 'pahelA-bIjA parISahothI (bhUkha-tarasathI) pIDAyelo ke rogI jene seve te AturapratisevanA.' Apatti dravya vage2e cAra prakAranI che. temAM dravyaApatti eTale acitta dravya durlabha hoya, kSetraApatti eTale vihAramAM hoya, kAlaApatti eTale dukALa hoya ane bhAvaApatti Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa prakAranI pratisevA eTale mAMdo hoya. kahyuM che - 'dravya vagere na maLavA para cAra prakAranI Apatti thAya che." ApattimAM pratisevanA te ApattipratisevanA. zaMkita eTale eSaNIyamAM paNa aneSaNayanI zaMkA karAya te, "jenI zaMkA kare te doSa lAge. evuM vacana hovAthI. zaMkitamAM pratisevanA te zaMkita pratisevanA. sahasAkAra eTale acAnaka karavuM. sahasAkAranuM lakSaNa A pramANe che - pahelA jIvo nahIM joIne paga nAMkhe chate je jIvane juve paNa pagane aTakAvI na zake te sahasAkAra che.' sahasAkArathI pratisevanA te sahasAkArapratisevanA. bhaya eTale rAjA, cora vagereno bhaya. bhayamAM pratisevanA te bhayapratisevanA. jemake rAjAnI AjJAthI mArga vagere batAve ke siMha vagerenA bhayathI jhADa para caDe. kahyuM che - "bhayapratisevanA AjJAthI ane siMha vagere." praSa eTale gusso. ahIM praaSanA prahaNathI kaSAyonI vivakSA karI che. kahyuM che, krodha vagere prasveSa che.' pradveSathI pratisevanA te praSapratisevanA. vimarza eTale nUtana dIkSitanI parIkSA. kahyuM che - "vimarza nUtanadIkSita vagereno hoya." vimarzathI pRthvI vagerenA saMghaTTA vagererUpa pratisevA thAya che te vimarzapratisevA.' pratisevAonuM svarUpa nizIthabhASyamAM ane tenI cUrNimAM A pramANe batAvyuM che - te pratisevanA be prakAranI che - darpamAM ane kAraNamAM ema saMkSepathI pratisevanA be prakAranI che. te dareka be prakAranI che - mULaguNamAM ane uttaraguNamAM. je aneka vyAyAma, yoga, uchaLavA vagere kriyAone kAraNa vinA kare che te darpa. kAraNe eTale jJAna-darzanane AzrayIne saMyama vagere yogono nirvAha na thato hovAthI pratisevA kare te kalpa. dapikA pratisevanA be prakAranI ane kalpikA pratisevanA be prakAranI che. darpathI je pratisevA kare che te mULaguNathI ke uttaraguNathI. kAraNe je pratisevA kare che te mULaguNathI ke uttaraguNathI. (88) anAbhogapratisevanAnuM svarUpa AvuM che - indriya, kaSAya, dArU, nidrA, vikathA rUpa pAMca prakAranA pramAdamAMthI ekathI paNa yukta na hoya. iryAsamitimAM manathI upayoga vinAno hoya ane dRSTithI yuga jeTaluM aMtara joto na hoya, Adi zabdathI anya samitio lIdhI. A samitiomAM kyAreka bhUlI javAthI alpakALa mATe upayoga na rAkhyo hoya ane yAda AvatA micchAmidukkaDuM Ape. bhUtArtha eTale aMDila javuM, vihAra karavo, saMthAro karavo, bhikSA levA javuM vagere saMyama sAdhaka kriyAo. doDavuM, kUdavuM vagere abhUtArtha che. bhUtArthamAM jIvahiMsA na karato hoya. AvA guNavALo anAbhoga hoya che. athavA A pramANe vyAkhyA karavI - jIvahiMsAthI yukta na hoya, iryAsamiti vagerenA Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa prakAranI pratisevA 523 sAcA arthamAM vartato na hoya te anAbhoga che. bAkInuM pUrvenI jema. prazna - jo anAbhogathI jIvahiMsA na thaI to kevI rIte pratisevanA thaI ? javAba - je anupayuktabhAvanI pratisevA kare che te ja pratisevanA ahIM jANavI. anAbhogapratisevanA kahI. (96). have sahasAkAra. tenuM A svarUpa che - pahelA spaMDilabhUmimAM AMkhathI jIvone jovA, jo dekhAya to dUra karavA. jo te sthaMDilabhUmimAM jIvo na dekhAya to pUrve paga mUkelI sthaMDilabhUmi parathI paga upADIne AMkhathI joyela sthaMDilabhUmi para paga mUkavA jAya, paNa te na pahoMcyo hoya tyAre vacce je pUrve nahIM joyelA jIvane pachI AMkhathI juve, mUkavAnI kriyAmAM pravRtta thayelA pagane aTakAvI na zake ane pachI joyelA jIva upara paga mUkI de, tene saMghaTTo-pIDA karavI - vadhu pIDA karavI - mArI nAkhavuM vagere pIDA kare - A sahasAkArapratisevanA che. jANavA chatAM parAdhInanuM acAnaka karavuM te sahasAkAranuM svarUpa che. (97) te pramAdapratisevanA pAMca prakAranI che - (1) kaSAyapramAda (2) vikathApramAda (3) vikaTa (dArU) pramAda (4) indriyapramAda ane (5) nidrApramAda. 'Rtusamsa' zabdathI kaSAyapratisevanA lIdhI. '6' zabdathI kaSAyo cAra prakAranA che - krodha, mAna, mAyA ane lobha. A darekano dravya vagere cAra prakArano nikSepa karavo. te jema AvazyakamAM karAyo che tema jANavo. temAM krodhane kahuM chuM. jenAthI krodhanI utpatti thAya che tene AgaLa karIne krodhanA agyAra bheda che. (104) athavA mizra pratisevanA A dasa prakAranI kahevAya che - (1) darpapratisevanA, (2) pramAdapratisevanA, (3) anAbhogapratisevanA, (4) AtupratisevanA, (5) ApattipratisevanA, (6) tiMtiNapratisevanA, (7) sahasAkAra pratisevanA, (8) bhayapratisevanA, (9) pradveSa pratisevanA ane (10) vimarzapratisevanA. darpapratisevanA, pramAdapratisevanA, anAbhogapratisevanA ane sahasAkArapratisevanA pUrve kahI che. bAkInI cha pratisevanAonuM arthakathana A pramANe jANavuM. (477, 478) Atu2pratisevAnI vyAkhyA kare che - pahelA kSudhAparISahathI pIDAyelo, bIjA tRSAparISahathI pIDAyelo, tAva-zvAsa vagere rogothI pIDAyelo je pratisevA kare te AturapratisevA che. AmAM jayaNApUrvaka pratisevA karanAranI pratisevanA zuddha che, ajayaNAthI pratisevA karavAthI ajayaNAnuM prAyazcitta Ave che. ApattipratisevAnI vyAkhyA kare che - dravya, kSetra, kAla ane bhAva na maLe to cAra prakAranI Apatti thAya che. dravyathI Apatti eTale acitta dravya na maLavA. kSetrathI Apatti Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 dasa prakAranA zodhidoSo eTale vihAramAM AvatI Apatti. kALathI Apatti eTale dukALa vageremAM AvatI Apatti. bhAvathI Apatti eTale glAnane thanArI Apatti. AmAM jayaNApUrvaka cAra prakAranI ApattimAM pratisevA kare to e pratisevanA zuddha che, ajayaNAthI pratisevA karanArane ajayaNAnuM prAyazcitta Ave che. (479). titaNapratisevAnI vyAkhyA kare che - prAyaH titiNa be prakArano che - dravyatitiNa ane bhAvatitiNa. dravyatitiNa eTale TIMbaranuM lAkaDu je agnimAM homAyuM thayuM "taDa taDa' evo avAja kare che. bhAvatitiNa eTale je sAdhu AhAra vagere na maLatA "taDa taDa avAja kare che, athavA kharAba dravya ke sAru dravya (janI samAna bIju koI dravya nathI te) maLatA "taDa taDa" avAja kare che. darpathI titiNapaNuM karanArAne prAyazcitta Ave. kAraNe gokuLa vageremAM titiNapaNu karanAro zuddha che. titiNapratisevA kahI. bhayapratisevAnI vyAkhyA kare che - zlokanA bIjA pAdamAM kahyuM che ke bhaya eTale abhiyogathI ke siMha vagerethI. abhiyogathI pratisevA eTale koI rAjA vagere kahe ke, mArga batAva.' to tenA bhayathI batAve che. athavA siMhanA bhayathI jhADa upara caDI javuM te siMha vagerethI pratisevA. AmAM zuddha che. jo pAchaLathI pazcAttApa na thAya to prAyazcitta Ave. pradveSapratisevAnI vyAkhyA kare che - zlokanA trIjA pAdamAM kahyuM che ke krodha vagere pradveSarUpa che. krodha vagere kaSAyorUpa praaSathI pratisevA karanAra azuddha bane che. tene mUlaprAyazcitta apAya che athavA kaSAyonuM prAyazcitta apAya che. pradvaiSapratisevA kahI. vimarzapratisevanAnI vyAkhyA kare che - zlokanA cothA pAdamAM kahyuM che ke nUtana dIkSita vagereno vimarza thAya. vimarza eTale parIkSA. nUtana dIkSitanI parIkSA karavA mATe "zuM A jIvonI zraddhA kare che ke nahIM?' ema jANavA pote sacitta para cAlavuM vagere kriyA kare. te zuddha che. (480) guru A dasa prakAranI pratisevAonA svarUpane jANe che. zodhi eTale AlocanA. tenA doSo te zodhidoSo te dasa prakAranA che. te A pramANe - 1 AkaMpya-AvarjIne, 2 anumAnya-anumAna karIne, 3 je jovAyuM hoya, 4 bAdara, 5 sUkSma, 6 chUpI rIte, 7 zabdAkula, 8 bahujana, 9 avyakta ane 10 tatsavI. bhagavatIsUtramAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - 'AlocanAnA dasa doSo kahyA che. te A pramANe - Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa prakAranA zodhidoSo 525 (1) AvarjIne - 'Avarjita karAyelA (khuza karAyelA) AcArya mane thoDuM prAyazcitta Apaze' ema vicArIne AlocanAcAryanI vaiyAvacca (sevA) karavI vagere vaDe temane AvarjIne (khuza karIne) je AlocanA karavI e AlocanAno doSa che. (2) anumAna karIne - nAnA aparAdho kahevA vaDe 'A AcArya halako (ocho) daMDa Ape che' ema jANIne je AlocanA karavI e AlocanAno doSa che. (3) je joyuM hoya - AcArya vageree je aparAdhano samudAya joyo hoya tenI ja AlocanA kare te AlocanAno doSa che. (4) moTA doSo kahevA - moTA aticAronI ja AlocanA kare, nAnA aticAro pratye bedarakAra hovAthI temanI AlocanA na kare te AlocanAno doSa che. (5) nAnA doSo kahevA - AcAryane 'je nAnA aticAronI AlocanA kare che te zA mATe moTA aticAronI AlocanA na kare' evo bhAva karAvavA nAnA aticAronA samUhanI ja AlocanA kare te AlocanAno doSa che. (6) chUpI rIte - khUba zaramALa hovAthI jenAthI mAtra pote ja sAMbhaLe tevA aspaSTa vacanothI AlocanA kare te AlocanAno doSa che. (7) moTA avAjathI - agItArtho sAMbhaLe tevA moTA avAjathI AlocanA kare te AlocanAno doSa che. (8) ghaNA pAse - je AlocanAmAM AlocanAguru ghaNA hoya eTale ke eka ja aparAdhanI ghaNA pAse AlocanA le te AlocanAno doSa che. (9) avyakta - avyakta eTale agItArtha. tenI pAse AlocanA kare te AlocanAno doSa che. (10) tatsevI - 'samAna svabhAvavALA gurune sukhethI vivakSita aparAdha kahI zakAya che' ema vicArIne je aparAdhanI AlocanA karavAnI hoya te aparAdhane je guru sevatA hoya temanI pAse AlocanA kare te AlocanAno doSa che.' AlocanAnA doSonuM svarUpa sthAnAMgasUtramAM ane tenI vRttimAM A pramANe batAvyuM 'pratisevA kare chate AlocanA karavI joIe. temAM je doSo thAya che te tyajavA yogya che evuM batAvavA kahe che - Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 dasa prakAranA zodhidoSo (1) AvarjIne - kahyuM che ke, "mane zI rIte thoDuM prAyazcitta Ape ema vicArIne pahelA vaiyAvacca vagerethI AcAryane AvarjIne AlocanA kare te AlocanAno doSa che. (2) anumAna karIne - "zuM A ugra daMDa Ape che ke halako daMDa Ape che?" ema jANIne AlocanA kare te AlocanAno doSa che. eno manano bhAva evo hoya ke, "jo halako daMDa ApatA haze to AlocanA ApIza, nahIMtara nahIM." kahyuM che ke, "zuM A ugradaMDa Ape che ke halako daMDa Ape che ?' ema jANe. ema jANIne "mane thoDuM prAyazcitta maLe." evA bhAvathI bIjA pAse AlocanA kare te AlocanAno doSa che." (3) je joyuM hoya - je doSono samUha AcArya vageree joyo hoya te doSonI ja AlocanA kare, bIjA doSanI nahIM, kemake tene mokSanI abhilASA na hovAthI te mAtra AcAryane khuza karavAmAM tatpara hoya che. A AlocanAno doSa che. kahyuM che ke "prAyazcittanA bhayathI ke, "A ATalA ja doSavALo che." ema jaNAvavA mATe je doSo bIjAe joyA hoya te doSonI AlocanA kare, bIjA nahIM te AlocanAno doSa che." (4) moTA doSo kahevA - moTA aticAronI ja AlocanA kare, nAnA aticAronI nahIM te AlocanAno doSa che. (5) nAnA doSo kahevA - "je nAnA aticAronI AlocanA kare che te moTA aticAronI AlocanA zA mATe na kare ?' AcAryane Avo bhAva karAvavA nAnA aticAranI ja AlocanA kare te AlocanAno doSa che. kahyuM che ke, "moTA aparAdhonI AlocanA kare, nAnA aparAdhonI nahIM te AlocanAno doSa che. athavA "je nAnA doSonI AlocanA kare che te moTA doSonI AlocanA kema na kare ?' AcAryane Avo bhAva karAvavA nAnA aparAdhonI ja AlocanA kare te AlocanAno doSa che." (6) chUpI rIte - jenAthI pote ja sAMbhaLe, AcArya na sAMbhaLe, tema chUpI rIte AlocanA kare te AlocanAno doSa che. kahyuM che ke, "chUpI rIte tevI rIte AlocanA kare jethI mAtra pote sAMbhaLe te AlocanAno doSa che.' (7) moTA avAje - bIjA agItArtho paNa sAMbhaLe te rIte moTA avAjathI AlocanA kare te AlocanAno doSa che. kahyuM che ke, "jema agItArtho paNa jANe tema zabdathI AlocanA kare te AlocanAno doSa che." (8) ghaNA pAse - je AlocanAmAM ghaNA AlocanAcAryo hoya eTale ke eka pAse AlocanA karIne pharI te ja aparAdhonI bIjA pAse AlocanA kare te AlocanAno doSa che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra prakAranI samAdhi 527. (9) avyakta - agItArtha guru pAse je AlocanA karavI te AlocanAno doSa che. kahyuM che ke, "je agItArtha pAse AlocanA kare te avyakta doSa che." (10) tatsavI - je doSonI AlocanA karavAnI hoya te doSo sevanArA gurunI AgaLa AlocanA karavI te AlocanAno doSa che. temAM AlocanA karanArano bhAva Avo hoya che - "A mArI samAna doSavALA che eTale mane moTuM prAyazcitta nahIM Ape." A pramANe je kharAba manavALo che teNe ApelI AlocanA te tatsavI doSavALI che." guru AlocanAnA A dasa doSone jANe che. samAdhi eTale svasthatA te cAra prakAranI che. te A pramANe - 1 vinayasamAdhi, 2 zrutasamAdhi, 3 tapasamAdhi ane AcArasamAdhi. A cAreyanA darekanA cAra bheda che. dazavaikAlikasUtramAM ane tenI vRttimAM temanuM svarUpa A rIte batAvyuM che - have cotho uddezo zarU karAya che. temAM sAmAnyathI kahevAyelA vinayanI vizeSatAne dekhADavAne mATe A kahe che ke kRtaM mathA... sutrArtha - AyuSmanuM! mArAvaDe saMbhaLAyuM che - te bhagavAnavaDe Ama kahevAyuM che ke ahIM kharekhara sthavira bhagavaMtovaDe cAra vinayasamAdhisthAno kahevAyA che. praznaH sthavira bhagavaMtovaDe te kyA cAra vinayasamAdhisthAno kahevAyA che? uttara : sthavira bhagavaMtovaDe te A cAra vinayasamAdhisthAno kahevAyA che. te A pramANe vinayasamAdhi, zrutasamAdhi, tapasamAdhi, AcArasamAdhi, te A pramANe vinayamAM, zrutamAM, tapamAM ane AcAramAM paMDito AtmAne nitya joDe che, jeo jitendriya hoya che. TIkArtha - kRta...kAratam A badhuM je pramANe SajIvanikAyamAM kaheluM, te ja pramANe jANavuM. rUda A kSetramAM ke A pravacanamAM, zAsanamAM...vanu zabda vizeSa arthavALo che e vizeSa artha e che ke mAtra ahIM nahi, paNa anya kSetromAM paNa, anyatIrthakaronAM pravacanomAM paNa paramaaizvarya vagerethI yukta evA gaNadharovaDe vinayasamAdhinA bheda rUpa cAra vinayasamAdhisthAno prarUpelA che. eTale ke bhagavAnanI pAse sAMbhaLIne grantha rUpe racelA che. taLi... enA dvArA prazna darzAvyo che. amUni... enA dvArA uttara darzAvyo che. tathA... e udAharaNano upanyAsa karavA mATe che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa28 cAra prakAranI vinayasamAdhi (1) vinayasamAdhi (2) zrutasamAdhi (3) tapasamAdhi (4) AcArasamAdhi. temAM samAdhAna eTale samAdhi, paramArthathI AtmAnuM hita, sukha, svAdhya. vinayamAM ke vinaya dvArA samAdhi te vinayasamAdhi. e rIte bAkInAmAM paNa zabdArtha vicArI levo. A ja vAtane zlokathI saMgRhIta kare che... thoktalakSaNavALA vinayamAM, aMga vagere zrutamAM, bAhya vagere tapamAM ane mUlaguNa vagere AcAramAM sarvakALa paMDito = samyaphaparamArthanAM jJAtAo jIvane vinaya vageremAM joDe che. dhAtuo aneka arthavALA hovAthI maramati no artha guz2ate karelo che. tathA gAthAmAMnA 2 zabdano vyavahita upanyAsa karavo. arthAta vinaye kRte tapasa mAvAre ema vacce che, tene mAvAre ema cheka chelle joDavo. praznaH e zA mATe vinayAdimAM jIvane joDe che? uttaraH kemake vinayAdi upAdeya che. praznaH AvuM koNa kare? uttara : jeoe cakSu vagere bhAvazatruone jItI lIdhA hoya teo AvuM kare che. teo ja paramArthathI paMDita che." e vAta darzAvavA mATe A zabda lakhelo che. vinayasamAdhine kahevAnI icchAvALA kahe che ke - sutrArtha - cAraprakAranI vinayasamAdhi che. te A pramANe (1) anuzAsita karAto zuzruSA kare. (2) samyapha svIkAre. (3) vedane ArAdhe. (4) AtmasaMpragRhIta na bane. cothuM pada che. ahIM zloka che. hitAnuzAsanane icche, tene barAbara jANe, tene Adare. AyatArthI te vinayasamAdhimAM mAnamadathI ahaMkArI na bane. TIkArya - vinayasamAdhi cAra prakAranI che. taghathI zabda udAharaNano upanyAsa karavA mATe che. (1) te te kAryamAM preraNA karAto sAdhu te anuzAsanane arthitAthI = icchAthI = abhilASAthI sAMbhaLavA mATe iccha. (arthAt "A anuzAsana to hitakArI che, mAre sAMbhaLavuM ja che." evI abhilASAthI sAMbhaLavA mATe iccha...). (2) icchAthI pravRtti karato hovAthI te anuzAsanatattvane aviparIta = viSaya pramANe jANe. (3) te sAdhu A rIte viziSTa bodha karato hovAthI ja vedane ArAdhe che. jenA vaDe padArtho jaNAya te veda. arthAt zrutajJAna. te zrutajJAnane ArAdhe eTale ke temAM kahelA Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra prakAranI vinayasamAdhi 529 anuSThAnomAM tatpara banavA dvArA te zrutajJAnane (guruvacanathI prApta thayelA jJAnane) saphala kare. (4) AvuM hovAthI ja vizuddhapravRtti hovAnA kAraNe AtmasaMpragRhIta na bane. huM vinayI chuM, susAdhu chuM - A pramANe AtmA ja jenA vaDe sArI rIte prakarSathI grahaNa karAyo hoya te AtmasaMpragRhIta kahevAya. paNa A sAdhu Avo na bane. kemake vinaya to AtmotkarSanAM abhAvanI pradhAnatAvALo che. eTale abhiprAya e che ke te sAdhu AvA prakArano na bane. A 7 mati JAtma... e pada ja sUtranA kramanI prAmANikatA pramANe uttarottara guNanI apekSAe cothuM pada che. (sAra : guru je anuzAsana kare hitazikSA Ape = Thapako Ape, ene harSathI sAMbhaLavAne icche, e pahelo prakAra. AvI rIte harSathI sAMbhaLe eTale e anuzAsananA badhA ja padArtho = rahasyo barAbara samajI zake, e bIjo prakAra. A rIte samyagbodha thavAthI vizuddhapravRtti kare, ene jIvanamAM utArI e jJAnane sArthaka kare, e trIjo prakAra. ane Avo vinayI hovAne lIdhe ja AtmotkarSavALo na bane, e cotho prakAra...) A vinayasamAdhine vize zloka che, eka chaMdavizeSa che. te A che - (1) A loka ane paralokamAM hitakArI bane evA upadezane AcAryAdi pAsethI icche. (2) zuzrUSati eTale ene viSaya pramANe jANe. dhAtu aneka arthavALA hovAthI Avo artha thaI zake. (3) jaNAyelA te anuzAsanane barAbara Acare. (4) e karato hovA chatAM vinayasamAdhirUpI viSayamAM mAnagarvathI mada na pAme. (''huM kevo vinayI ?'" vagere mada na kare.) prazna : koNa mada na pAme ? uttara H mokSArthI. vinayasamAdhi kahevAI gaI. have zrutasamAdhi kahe che - Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 cAra prakAranI zrutasamAdhi sUtrArtha - zrutasamAdhi cAra prakAre che. te A pramANe - (1) "mAre zruta thaze. A pramANe bhaNavuM joIe (2) "ekAgracittavALo thaIza' e pramANe bhaNavuM joIe. (3) "AtmAne sthApIza" e pramANe bhaNavuM joIe. (4) "sthita huM bIjAne sthApIza' e pramANe bhaNavuM joIe. cothuM pada che. AmAM zloka che. jJAna, ekAgracitta, sthira, bIjAne sthApe. zratone bhaNIne zrutasamAdhimAM rata bane. TIkArthaH zrutasamAdhi cAra prakAre che. te nahIM zabda udAharaNano upanyAsa karavA mATe che. (1) bhaNavAthI "mane AcArAMgAdi bAra aMgarUpa zrata prApta thaze" A buddhithI bhaNavuM joIe. paNa ahaMkArAdinA AlaMbanathI na bhaNavuM joIe. (huM vidvAna banIza..vagere madagarbhita buddhithI na bhaNavuM.) (2) "adhyayana karato huM ekAgracittavALo thaIza. caMcaLa cittavALo nahi rahuM." A AlaMbanathI bhaNavuM joIe. (3) adhyayana karato huM tattvano jJAtA banIza ane tethI zuddhadharmamAM AtmAne sthApIza. A AlaMbanathI bhaNavuM joIe. (4) adhyayananAM phalathI (ke balathI) svayaM dharmamAM sthira thayelo huM ziSyane te ja dharmamAM sthApIza...A AlaMbanathI bhaNavuM joIe. A cothuM pada che. A zrutasamAdhiviSayamAM zloka che...e badhuM pUrvavat samajavuM. te zloka A che - (1) adhyayanamAM lIna banelAne jJAna thAya. (2) adhyayanamAM lInatAnA kAraNe ekAgra AlaMbanavALo bane. eTale ke dhRtarUpI AlaMbanamAM ekadama lIna bane. (3) vivekaprApta thavAthI dharmamAM sthira thAya. (4) svayaM dharmamAM sthira hovAthI anyane paNa dharmamAM sthApe. judA judA prakAranA zruta jANe, bhaNIne zrutasamAdhimAM Asakta bane. zrutasamAdhi kahevAI gaI, have tapasamAdhine kahe che. sUtrArtha - cAra prakAranI tapasamAdhi che. te A pramANe - (1) Alokane mATe tapa na kare. (2) paralokane mATe tapa na kare. (3) kIrti, varNa, zabda, zlokane mATe tapa na kare. (4) nirjarAnI icchA sivAya tapa na kare. A cothuM pada che. AmAM zloka che. nitya vividhaguNataporata, nirAza, nirjarArthI thAya. sadA tapasamAdhimAM joDAyelo te tapathI junA karmone dhuNAve. TIkArya - cAra prakAranI tapasamAdhi che. tathA zabda udAharaNano upavAsa karavA mATe (1) labdhi vagerenI icchAthI Aloka mATe anazanAdi rUpa tapane na kare. dA.ta. dhamila. (2) janmAntaranA bhogane mATe tapa na kare. dA.ta. brahmadatta. (janmAntara mATe tapa Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra prakAranI tapasamAdhi 531 karelo...) (3) e rIte kIrti, varNa, zabda, zloka mATe dharma na kare, temAM sarvadizAmAM vyApelo sAdhuvAda = prazaMsA e kIrti. ekadizAmAM vyApelo sAdhuvAda e varNa. ardhadizAmAM vyApelo sAdhuvAda e zabda. te ja sthAnamAM vyApelo sAdhuvAda e zlAghA. e badhA mATe tapa na kare. (4) paraMtu karmanirjarA rUpI eka vastu sivAya bIjA mATe tapa na kare. Azaya e ke kAmanArahita banelo te je rIte karmanirjarA ja maLe, te rIte tapa kare. A cothuM pada che. A tapasamAdhimAM zloka che...vagere pUrvanI jema. te zloka A che - vividhaguNavALA tapamAM sadA rata = ahIM anazana vagere tapanI apekSAe tapa anekaguNavALo che. arthAt koIka tapanA koIka guNo, koIka tapanA koIka guNo...ema aneka guNovALo A tapa che. AvA tapamAM ja je sadA rata-lIna hoya. Avo te IhalokAdimAM AzaMsA vinAno thAya. (pratyAghA = tapa karavAnA badalAmAM je phaLanI AzA te prayAzA...) karmanirjarAnI icchAvALo thAya. te AvA prakArano sAdhu vizuddhatapavaDe junAkarmane dUra kare. sadA tapasamAdhimAM joDAyelo te navAkarmo na bAMdhe. tapasamAdhi kahevAI gaI. have AcArasamAdhi kahe che. sUtrArtha - cAra prakAranI AcArasamAdhi che. te A pramANe - (1) Aloka mATe AcAra na pALe. (2) paraloka mATe AcAra na pALe. (3) kIrti, varNa, zabda, zlokane mATe AcAra na pALe. (4) arihaMtasaMbaMdhI hetuo vinA anya hetuthI AcArane na pALe. A cothuM pada che. AmAM zloka che. jinavacanarata, atitiNa, pratipUrNa, atyaMta AyatArthI, AcArasamAdhisaMvRta, dAtta, bhAvasaMdhaka hoya. TIkArtha cAra prakAranI AcArasamAdhi che. tathA udAharaNano upanyAsa karavA mATe che. nehanowAhi... vagere badhuM AcAra e pramANe zabdabhedathI pUrvanI jema jANavuM. cheka chelle... "huM Azravarahita banuM' vagere arihaMto saMbaMdhI hetuo vinA anya hetuothI AcArane na pALe. paNa eja hetuo vaDe mUlaguNa ane uttaraguNarUpa evA AcArane nirIha thayelo sAdhu te rIte pALe ke jethI mokSa ja thAya. A cothuM pada che. AcArasamAdhiviSayamAM A zloka che...vagere pUrvanI jema. te zloka A che - Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 cAra prakAranI AcArasamAdhi (1) jinavacanamAM = AgamamAM Asakta (2) atintina = ekavAra kaMIka kahevAyelo chato gussAthI (athavA to khulle khullI bhASAmAM) vAraMvAra bolanAro na hoya. (3) sUtra vagerethI pUrNa (4) atyaMtapaNe Ayatano = mokSano abhilASI (5) AcAramAM svasthatAvaDe Azrava dvArone baMdha karI cUkelo (6) indriya ane noindriyanA damanadvArA dAnta (7) bhAvamokSane joDanAra...arthAt AtmAnAM mokSane najIka karanAra thAya...(9/4)' (saTIka dazavaikAlikasUtranA munizrI guNavaMtavijayajI ma. kRta bhAvAnuvAdamAMthI sAbhAra) guru cAra bhedavALI vinayasamAdhi vagere cAra prakAranI samAdhione sArI rIte jANe che. Ama chatrIsa guNorUpI puSponI sugaMdhavALA guru pApanI durgadhane haNo. (12) Ama agiyAramI chatrIsI samApta thaI. ___ mahadbhizcaritaM vartma, gauravyaM syAt zrutAdapi / kAlikAd vArSikaM parva, caturthyAM kasya no matam // mahApuruSoe Acarela mArga zAstra karatA paNa vadhu gauravapAtra hoya che. kAlikAcArya pachI vArSika parva cothanuM thayuM te kone mAnya nathI? sAdhUnAM darzanenApi syAt, sarAgo'pi nirmalaH / nAbhUdilAtIputraH kiM, vaMzAgrastho'pi kevalI // sAdhuonA darzanathI paNa sarAgI paNa nirmaLa thaI jAya che. vAMsanA agra bhAga para rahelo paNa ilAtIputra zuM kevaLI na thayo? aprAjJenApi moktavyaH, zrutAbhyAsaH kadApi na / pazya mASatuSo''pyAsI-danirvedAd guNottaraH // alpabuddhivALAe paNa kyAreya paNa zAstrano abhyAsa choDavo nahIM. juo mASatuSamuni paNa kaMTALyA vinA caDhiyAtA guNa (kevaLajJAna)vALA thayA. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazI SaTvizikA sAmprataM dvAdazI SaTvizikAmAhamUlam - dasaviha veAvaccaM, viNayaM dhammaM ca paDu pyaasNto| vajjiyaakappachakko, chattIsaguNo gurU jayau // 13 // chAyA - dazavidhaM vaiyAvRttyaM, vinayaM dharmaJca paTu prakAzayan / varjitAkalpaSaTkaH, SaTvizadguNo gururjayatu // 13 // premIyA vRttiH - dazavidhaM vaiyAvRttyaM vinayaM dharmaM - dazavidhaM vaiyAvRttyaM, dazavidhaM vinayaM dazavidhaM dharmaM, caH samuccaye, paTu-suSTu, prakAzayan - pravadan, varjitAkalpaSaTkaH - akalpaSaTkaM varjayati sma, iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti pdaarthH| rahasyArthastvevaM jJeyaH - vyApipati smeti vyApRtaH, tasya bhAva iti vaiyAvRttyaM - AcAryAdInAmupagrahaparipAlanAdi / tadviSayabhedAd dazavidham, tadyathA - 1 AcAryasya, 2 upAdhyAyasya, 3 tapasvinaH, 4 zaikSasya, 5 glAnasya, 6 sAdhoH, 7 samanojJasya, 8 saGghasya, 9 kulasya 10 gaNasya ca / uktaJca pravacanasAroddhAre tadvattau ca - '1 Ayariya 2 uvajjhAe 3 tavassi 4 sehe 5 gilANa 6 sAhasaM / 7 samaNonna 8 saMgha 9 kula 10 gaNa vaiyAvaccaM havai dasahA // 557 // (chAyA- 1 AcArya 2 upAdhyAya 3 tapasvi 4 zaikSa 5 glAna 6 sAdhuSu / 7 samanojJa 8 saGgha 9 kula 10 gaNe vaiyAvRttyaM bhavati dazadhA // 557 // ) vRttiH - idAnIM vaiyAvRttyamAha - 'Ayariye'tyAdi, AcAre-jJAnAcArAdike paJcavidhe sAdhava AcAryAH Acaryante-sevyante iti vA AcAryAH, upa-samIpamAgatya vineyairadhIyate - paThyate yebhyaste upAdhyAyAH, tapo vikRSTAvikRSTarUpaM vidyate yeSAM te tapasvinaH, Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 dazavidhaM vaiyAvRttyaM dazavidhazca vinayaH navataradIkSitAH zikSArhAH zaikSAH, glAnA-jvarAdirogAkrAntAH, sAdhavaH sthavirAH, samanojJAekasAmAcArIsamAcaraNaparAH, saGghaH-zramaNazramaNIzramaNopAsakazramaNopAsikAsamudAyaH, bahUnAM gacchAnAmekajAtIyAnAM samUhaH kulaM-cAndrAdi, gacchastvekAcAryapraNeyaH sAdhusamUhaH, kulasamudAyo gaNaH-koTikAdiH, eSAmevAcAryAdInAmannapAnavastrapAtrapratizrayapIThaphalakasaMstArakAdibhirdharmasAdhanairupagrahazuzruSAbheSajakriyAkAntArarogopasargeSu paripAlanamevamAdi vaiyaavRttym|' vinIyate'STaprakAraM karma yeneti vinayaH / yadAha puSpamAlAyAM tadvRttau ca - 'jamhA viNayai kamma, aTThavihaM caaurNtmokkhaae| tamhA u vayaMti viU, viNaotti vilINasaMsArA // 402 // (chAyA- yasmAd vinayati karma, aSTavidhaM cAturantamokSAya / tasmAttu vadanti vidaH, vinaya iti vilInasaMsArAH // 402 / / ) vRttiH - yasmAdvinayati-spheTayati aSTaprakAraM karma tasmAdvilInasaMsArA:-tIrthakaragaNadharA enaM vinayaM vadanti, kimarthaM punarasau tat karma vinayatItyAha-catvAro'ntA nArakAdigatilakSaNA yasyAsau caturantaH saMsArastasya mokSa:-apagamastadarthamiti gAthArthaH // 402 // ' sa vinayo viSayabhedAd dazadhA / tadyathA 1 arhataH, 2 siddhasya, 3 caityasya, 4 zrutasya, 5 dharmasya, 6 sAdhuvargasya, 7 AcAryasya, 8 upAdhyAyasya, 9 pravacanasya 10 darzanasya ca / yaduktaM haribhadrasUrisUtrita-samyaktvasaptatau saGghatilakAcAryaviracitatadvRttau ca - 'tRtIyaM vinayadvAramAha - arahaMta siddha ceiya sue ya dhamme ya sAhuvagge y| Ayariya uvajjhAe pavayaNe daMsaNe viNao // 17 // (chAyA- arhatsu siddheSu caityeSu zrute ca dharme ca sAdhuvarge ca / AcAryeSu upAdhyAyeSu pravacane darzane vinayaH // 17 // ) vRttiH - atra vibhaktilopAdarhatsu siddheSu caityeSu zrute dharme sAdhuvagarge AcAryeSUpAdhyAyeSu pravacane darzane vinayo dazaprakAro bhavati, cakArAH samuccayArthAH, vinaya iti ko'rthaH ? vinIyate'panIyate vilIyate vA jJAnAvaraNAdyaSTavidhaM karma yena sa vinaya ityA Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 535 dazavidho vinayaH gamikI vyutpattiH, yataH - 'jamhA viNayai kamma, aTThavihaM cAuraMtamukkhAya / tamhA u vayaMti viU, viNaotti vilINasaMsArA // 1 // ' (chAyA- yasmAt vinayati karma, aSTavidhaM cAturantamokSAya / tasmAt tu vadanti vidaH vinaya iti vilInasaMsArAH // 1 // ) sa ca darzanajJAnacAritratapaaupacArikabhedAtpaJcadhA / uktaJca - 'daMsaNanANacaritte, tave ya taha ovayArie ceva / mukkhatthamesa viNao, paMcaviho hoi nAyavvo // 1 // davvAi sahahaMte, nANeNa kuNaMtayaMmi kajjAI / caraNaM tavaM ca sammaM, kuNamANe hoi tavviNao // 2 // aha ovayArio puNa, duviho viNao samAsao hoi / paDirUvajogajuMjaNa, taha ya aNAsAyaNA viNao // 3 // paDirUvo khalu viNao, kAiyajoge ya vAyamANasio / aTTha cauvviha duviho, parUvaNA tassimA hoi // 4 // abbhuTThANaM aMjali, AsaNadANaM abhiggaha kiI ya / sussUsaNa aNugacchaNa, saMsAhaNa kAyaaTThaviho // 5 // hiyamiyaapharusavAI, aNuvIIbhAsi vAIo viNao / akusalamaNoniroho, kusalamaNodIraNaM ceva // 6 // paDirUvo khalu viNao, parANuvittimaio muNeyavyo / appaDirUvo viNao, nAyavvo kevalINaM tu // 7 // eso bhe (tubhyam) parikahio, viNao paDirUvalakkhaNo tiviho bAvannavihivihANaM, biMti aNAsAyaNAviNayaM // 8 // titthayarasiddhakulagaNasaMghakiriyadhammanANanANINaM / AyariyatheraujjhAyagaNINaM terasa payAiM // 1 // aNasAyaNA ya bhattI, bahumANo taha ya vaNNasaMjalaNA / titthayarAI terasa, caugguNA hu~ti bAvannA // 10 // ' Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 dazavidho vinayaH (chAyA- darzanajJAnacAritreSu, tapasi ca tathA aupacArikazcaiva / mokSArthameSa vinayaH, paJcavidho bhavati jJAtavyaH // 1 // dravyAdi zraddadhan, jJAnena kurvati kAryANi / caraNaM tapazca samyak, kurvANe bhavati tadvinayaH // 2 // atha aupacArikaH punaH, dvividho vinayaH samAsato bhavati / pratirUpayogayojanaM, tathA ca anAzAtanAvinayaH // 3 // pratirUpaH khalu vinayaH, kAyikayoge ca vAgmAnasikaH / aSTau caturvidhaH dvividhaH, prarUpaNA tasyeyaM bhavati // 4 // abhyutthAnaM aJjaliH, AsanadAnaM abhigrahaH kRtizca / zuzrUSaNaM anugamanaM, saMsAdhanaM kAyaaSTavidhaH // 5 // hitamitAparuSavAdI, anuvIcibhASI vAciko vinayaH / akuzalamanonirodhaH, kuzalamanaudIraNaM caiva // 6 // pratirUpaH khalu vinayaH, parAnuvRttimayo jJAtavyaH / apratirUpo vinayo, jJAtavyaH kevalinAM tu // 7 // eSa tubhyaM parikathitaH, vinayaH pratirUpalakSaNaH trividhaH / dvipaJcAzadvidhividhAnaM, bruvanti anAzAtanAvinayam // 8 // tIrthakarasiddhakulagaNasaGghakriyAdharmajJAnajJAninAM / AcAryasthaviropAdhyAyagaNinAM trayodaza padAni // 9 // anAzAtanA ca bhaktiH, bahumAnastathA ca varNasajvalanA / tIrthakarAdayaH trayodaza, caturguNA bhavanti dvipaJcAzat // 10 // ) evaMvidho vinayaH sarvaguNamUlatvena prAvacanikairgRhyate, yaduktam - "viNayo sAsaNe mUlaM, viNIo saMjao bhave / viNayAo vippamukkassa, kao dhammo ko tavo? ||341||'(updeshmaalaa) (chAyA- vinayaH zAsane mUlaM, vinItaH saMyato bhavet / vinayAt vipramuktasya, kuto dharmaH kutastapaH ? // 341 // ) Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavidho vinayaH 537 yadyapyevaM pravacane vinayabhedA bhUyAMsaH proktAstathA'pyatra granthakRtA dazaiva svIkRtA iti gAthArthaH // 17 // tatsvarUpaM cAgretanagAthAtrayeNAha - arihaMtA viharaMtA, siddhA kammakkhayA sivaM pattA / paDimAo ceIyAI, suyaMti sAmAiyAIyaM // 18 // dhammo carittadhammo, AhAro tassa sAhuvaggatti / AyariyauvajjhAyA, visesaguNasaMgayA tattha // 19 // pavayaNamasesasaMgho, dasaNamicchaMti ittha sammattaM / viNao dasaNhamesi, kAyavvo hoi evaM tu // 20 // (chAyA- arhanto viharantaH, siddhAH karmakSayAt zivaM prAptAH / pratimAH caityAni, zrutamiti sAmAyikAdikam // 18 // dharmaH cAritradharmaH, AdhAraH tasya sAdhuvarga iti / AcAryopAdhyAyA, vizeSaguNasaGgatAH tatra // 19 // pravacanamazeSasaGgho, darzanamicchanti atra samyaktvam / vinayo dazAnAmeteSAM, kartavyo bhavati evaM tu // 20 // ) vRttiH - 'arihanta'tti, arhanti surAsurAdikRtAM pUjAmityarhantaH, yadAgamaH - _ 'arihaMti vaMdaNanamaMsaNANi, arihaMti pUyasakkAraM / siddhigamaNaM ca arihA, arihaMtA teNa vuccaMti // 1 // ' (chAyA- arhanti vandananamaskaraNANi, arhanti pUjAsatkArau / siddhigamanasya ca arhAH, arhantastenocyante // 1 // ) atrAhacchabdena ke upAdIyanta ityAha - 'viharaMta 'tti viharantaH sampratikAle viharamANA utkRSTajaghanyabhedAt zrIsImandharasvAmiprabhRtayo mahimaNDalamaNDanabhUtAH, yadAgamaH - 'sattarisayamukkosaM, jahanna vIsA ya dasa ya viharati / jammaM pai ukkosaM, vIsaM dasa hu~ti hu jahannA // 1 // ' (chAyA- saptatizatamutkRSTaM, jaghanyaM viMzatiH ca daza ca viharanti / janma prati utkRSTaM, viMzatiH daza bhavanti khalu jaghanyAH // 1 // ) Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 dazavidho vinayaH 'siddhatti sitaM dhmAtaM karma yaiste siddhAH, yadAgamaH - 'dIhakAlarayaM jaM tu, kammaM se siymtttthhaa| siyaM dhaMtaMti siddhassa, siddhattamuvajAyae // 1 // ' (chAyA- dIrghakAlarajo yattu, karma tasya sitamaSTadhA / sitaM dhmAtamiti siddhasya, siddhatvamupajAyate // 1 // ) yadyapi - 'kamme sippe ya vijjAe, maMte joge ya Agame / atyajattAabhippAe, tave kammakkhae iya // 1 // ' (chAyA- karmaNi zilpe ca vidyAyAM, mantre yoge cAgame / arthayAtrAbhiprAyeSu, tapasi karmakSaye iti // 1 // ) ityAdayaH siddhAH santi, paraM nAtra tadupAdAnaM, ata eva 'kammakkhayatti' karmakSayAtsakalakarmapralayAt zivaM-muktimapunarAvRttirupAM prAptA-gatavantaH, te'pi ca paJcadazabhedabhinnAH, yadAgamaH - 'jiNaajiNatitthatitthA, gihiannasaliMgathInaranapuMsA / patteyasayaMbuddhA, buddhabohikkaNikkA ya // 1 // ' (chAyA- jinAjinatIrthAtIrthAH, gRhianyasvaliGgastrInaranapuMsakAH / pratyekasvayambuddhAH, buddhabodhitaikAnekAzca // 1 // ) 'paDimatti' pratimAzcaityAni, tAzcoddharvatiryagadholokavyavasthitAH zAzvatAzAzvata jinabhavanapratiSThitAstIrthakRnmUrtayaH / tatra zAzvatapratimAsaGkhyA caivam - 'devesuM koDisayaM, koDi bAvanna lakkha (cau)NavaI ya / sahasA cauyAlIsaM, sattasayA saTThIabbhahiyA // 1 // lakkhatigaM iganaI sahassa, vIsAhiyA ya tinni sayA / joisiya vajjiUNaM, tiriyaM jiNabiMbasaMkha imA // 2 // terasa koDisayAI, guNanaI koDi saTThi lkkhaaii| bhavaNavaINaM majhe, joisiyavaNesu ya asaMkhA // 3 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 539 dazavidho vinayaH koDisayAI panarasa, koDI bAyAla lakkha aDavannA / lakkhA chattIsaM puNa, asIiahiyAu savvaggaM // 4 // (chAyA- deveSu koTizataM, koTiH dvipaJcAzat lakSANi caturNavatiH ca / sahasrANi catuzcatvAriMzat, saptazatAni SaSTyabhyadhikAni // 1 // lakSatrikaM ekanavatiH sahasrANi, viMzatyadhikAni ca trINi zatAni / jyotirvarjayitvA, tiryag jinabimbasaGkhyA iyam // 2 // trayodaza koTizatAni, ekonanavatiH koTiH SaSTiH lakSANi / bhavanapatInAM madhye, jyotiSkavyantareSu cAsaGkhyeyAni // 3 // koTizatAni paJcadaza, koTiH dvicatvAriMzat lakSANi aSTapaJcAzat / lakSANi SaTtriMzat punaH, azItiadhikAni tu sarvAgram // 4 // ) azAzvatapratimAstu zrIbharatacakravartyAdibhiH kAritAH / tAsAM pratisthAnabhaNanaM granthagauravabhayAnna proktamiti / 'surya'ti zrutaM sAmAyikAdikaM, tacca samyaktvasAmAyika zrutasAmAyika-dezaviratisAmAyika-sarvaviratisAmAyikabhedAccaturddhA, tatra samyaktvasAmAyikaM aupazamikAdisamyaktvAvAptiH, zrutasAmAyikaM jaghanyotkRSTabhedAd dvidhA - jaghanyamaSTapravacanamAtRpaThanarUpaM, itaracca dvAdazAGgIpaThanarUpaM, dezaviratisAmAyikaM gRhasthadvAdavratapAlanarUpaM, sarvaviratisAmAyikaM tu sarvasAvadyavarjanamiti, 'dhamma'tti dharma ekAdidazAntabhedaH / yaduktaM - 'zrIdharmo dayayaikathA nijagade jJAnakriyAbhyAM dvidhA, jJAnAstrividhazcaturvidhatayA khyAto vrataiH paJcadhA / SoDhA kAyasurakSaNena nayataH saptASTadhA mAtRbhistattvaiH syAnnavadhA tathA dazavidhaH kSAntyAdibhiH sadguNaiH // 1 // ' ityAdibhedarUpo dharmazcAritradharmaH / 'tassa'tti tasya cAritradharmasya AdhAro-bhArasahanazIlaH sAdhuvargaH, sAdhayanti mokSamArgamiti sAdhavaH, yadAgamaH - "nivvANasAhae joe, jamhA sAhaMti sAhuNo / samA ya savvabhUesu, tamhA te savva( bhAva) sAhuNo // 1 // ' (chAyA- nirvANasAdhakayogAn, yasmAt sAdhayanti sAdhavaH / / samA ca sarvabhUteSu, tasmAt te sarva(bhAva) sAdhavaH) // 1 // ) Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 dazavidho vinayaH teSAM varga:-samUhaH / 'Ayariya'tti Acaranti paJcavidhamAcAraM prakaTayanti vetyAcAryAH, yadAgamaH - 'paMcavihaM AyAraM, AyaramANA tahA payAsaMtA / AyAraM daMsaMtA, AyariyA teNa vuccaMti // 1 // ' (chAyA- paJcavidhaM AcAraM, AcarantaH tathA prakAzayantaH / AcAraM darzayantaH, AcAryAH tena ucyante // 1 // ) 'uvajjhAya'tti upetya samIpamAgatya yebhyaH sakAzAtsUtramadhIyata ityupAdhyAyAH, yadAgamaH 'bArasaMgo jiNakkhAo, sajjhAo kahio buhehiM / taM uvaisaMti jamhA, uvajjhAyA teNa vuccaMti // 1 // ' (chAyA- dvAdazAGgaH jinAkhyAtaH svAdhyAyaH kathitaH budhaiH / taM upadizanti yasmAt, upAdhyAyAstena ucyante // 1 // ) AcAryopAdhyAyayovizeSaNamAha - 'visesaguNa'tti, vizeSaguNA jJAnadarzanacAritrarUpAstaiH saGgatAH - sadArAdhanayuktAH, kva ? tatra zrImajjinazAsane, yatastaireva pravacanaM pravartate / yaduktam - 'kaiyAvi jiNavariMdA, pattA ayarAmaraM pahaM dAuM / Ayariehi pavayaNaM, dhArijjai saMpayaM sayalaM // 12 // ' (upadezamAlA) (chAyA- kadApi jinavarendrAH, prAptAH ajarAmaraM panthAnaM dattvA / AcAryaiH pravacanaM, dhAryate sAmprataM sakalam // 12 // ) 'pavayaNa 'tti pravacanaM azeSaH saGgaH caturvidhazrIzramaNasaGkaH / 'dasaNaM'ti' - atra zrIjinazAsane darzanaM kSAyikakSAyopazamikaupazamikAdikaM samyaktvamicchanti - prarUpayanti samayavedina iti / nigamayannAha - "viNaya'tti eteSAM pUrvoktAnAmarhadAdInAM dazAnAM vinaya evamamunA prakAreNa karttavyaH - karaNIyo bhavati-syAt, tuH nizcaya iti gAthAtrayArthaH // 18-19-20 // sa vinayaH kIdRksvarUpa: ? kiJca tasya phalamiti ? gAthAcatuSTayenAha - bhattI bahumANo vannajaNaNa, nAsaNamavaNNavAyassa / AsAyaNaparihAro, viNao saMkhevao eso // 21 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavidho vinayaH 541 bhattI bahipaDivattI, bahumANo maNasi nibbharA piiii| vaNNajaNaNaM tu tesiM, aisayaguNakittaNAIhiM // 22 // uDDAhagovaNAI, bhaNiyaM nAsaNamavaNNavAyassa / AsAyaNapariharaNaM, uciyAsaNasevaNAiyaM // 23 // dasabheyaviNayameyaM, kuNamANo mANavo nihymaanno| sahahai viNayamUlaM, dhammati visohae saMmaM // 24 // (chAyA- bhaktiH bahumAnaH varNajananaM, nAzanamavarNavAdasya / AzAtanaparihAraH, vinayaH sajhepata eSaH // 21 // bhaktiH bahiHpratipattiH, bahumAnaH manasi nirbharA prItiH / varNajananaM tu teSAM, atizayaguNakIrtanAdibhiH // 22 // hIlanAgopanAdi, bhaNitaM nAzanamavarNavAdasya / AzAtanapariharaNaM, ucitAsanasevanAdikam // 23 // dazabhedavinayamenaM kurvan mAnavo nihatamAnaH / zraddadhAti vinayamUlaM, dharmamiti vizodhayati samyaktvam // 24 // ) vRttiH - 'bhatti 'tti bhaktiH bahumAno varNajananaM avarNavAdanAzanaM AzAtanAparihAra eSa sakSepataH - samAsato vinayaH / bhaktyAdibhedAnAM vyAkhyAnamAha - 'bhatti 'tti bhaktirbAhyA pratipattiH - sammukhagamanAsanadAnanamaskaraNasevAkaraNAnugamanAdikA / 'bahumANa'tti bahumAnaM manasi nirbharA prItirdarzanAdeva paramAnandollAsaH, 'vaNNajaNaNaM 'ti varNajananaM, ahaMdAdizlAghAkaraNe mahAn bodhilAbhaH karturupajAyate / yaduktaM sthAnAne - _ 'paMcahi ThANehiM jIvA sulahabohittAe kammaM pakaraMti, taMjahA - arahaMtANaM vaNNaM vayamANe, arahaMtapannattassa dhammassa vaNNaM vayamANe, AyariyauvajjhAyANaM vaNNaM vayamANe, cAuvaNNassa saMghassa vaNNaM vayamANe, vivikkatavabaMbhacerANaM devANaM vaNNaM vayamANe / ' (chAyA- paJcabhiH sthAnaiH jIvAH sulabhabodhitvAya karma prakurvanti, tadyathA - arhatAM varNaM vadan, arhatprajJaptasya dharmasya varNaM vadan, AcAryopAdhyAyAnAM varNaM vadan, cAturvarNasya saGghasya varNaM vadan, viviktatapobrahmacaryANAM devAnAM varNaM vadan / ) tuH punararthe, 'uDDAha'tti nAzanaM spheTanaM, kasya ? avarNavAdasyArhadAdyazlAghArUpasya, Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 dazavidho vinayaH kimbhUtaM tat ? uDDAhagopanAdi jinazAsanApakIrttijanakakarmaNo rakSAdikaraNaM, bhaNitaM kathitaM tIrthakRdgaNadharairiti / yataH 'sAhUNa ceiyANa ya, paDiNIyaM taha avaNNavAyaM ca / jiNapavayaNassa ahiyaM savvatthAmeNa vAre - // 1 // ' (chAyA - sAdhUnAM caityAnAM ca, pratyanIkaM tathA avarNavAdaM ca / jinapravacanasya ahitaM, savasthAmnA vArayati // 1 // ) 'AsAyaNa 'tti AzAtanApariharaNamiti, ko'rthaH ? ucitAsanAdisevanaM caityAdiSvaucityenAvasthAnaM, anucitAsanAdisevako loke nindyata iti bhAvaH, tAzcAzAtanA jaghanyato daza, madhyatazcatvAriMzat, utkuSTatastu caturazItayaH (tiH) / atastAH krameNocyante - taMbolapANabhoyaNa, vANahathI bhogasuvaNanivaNe / 7 muttuccAraM jUyaM vajjai jiNamaMdirassaMto // 1 // muttapurIsaM pANahapANAsaNasayaNaitthitaMbolaM / niTThIvaNaM ca jUyaM, jUyAipaloyaNaM vikahA // 1 // palhatthIkaraNaM pihupAyapasAraNa parupparavivAo / parihAso macchariyA, sIhAsaNamAiparibhogo // 2 // kesasarIravibhUsaNachattA'sikirIDacamaradharaNaM ca / dharaNagajuvaIsaviyArahAsakhiDappasaMgo ya // 3 // akayamuhako samaliNagavatthajiNapUyaNApavittIe / maNaso aNegayattaM, sacittadaviyANa avimuyaNaM // 4 // accittadavvaavisajjaNaM ca tahaNegasADiyattamavi / jiNadaMsaNe aNaMjali, saMti ya riddhimmi ya apUyA // 5 // ahavA aNiTThakusumAipUyaNaM taha aNAyarapavittI / jiNapaDiNIya-anivAraNa ceiyadavvassuvehaNamo // 6 // sai sAmatthe aNuvANaha puvvaM ciyavaMdaNAi paDhaNaM ca / jiNabhavaNAiThiyANaM cAlIsAsAyaNA ee // 7 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 543 dazavidho vinayaH khelaM kelikilaM kalAkulalayaM taMbolamuggAlayaM, gAlI kaMguliyA sarIradhuyaNaM kese nahe lohiyaM // bhattosaM tayapittavaMtadasaNe vissAmaNaM dAmaNaM, daMtacchInahagaMDanAsayasirosuttacchavINaM malaM // 1 // maMtaM mIlaNa likkhayaM vibhajaNaM bhaMDAraduddAsaNaM, chANIkappaDadAlipappaDavaDIvissAraNaM nAsaNaM / akkaMdaM vikahaM saricchughaDaNaM tericchasaMThAvaNaM, aggIsevaNaraMdhaNaM parikhaNaM nissIhiyAbhaJjaNaM // 2 // chattovANahasatthacAmaramaNo'NegattamabbhaMgaNaM, saccittANamacAya cAyamajie diTThIi no aMjalI / sADiguttarasaMgabhaMga mauDaM moli siroseharaM, huDDA giDuageDDiyAiramaNaM johAraM bhaMDakkiyaM // 3 // arekkAraM dharaNaM raNaM vivaraNaM vAlANa palhatthiyaM, pAU pAyapasAraNaM puDupuDI paMkaM rao mehuNaM / juyA jemaNa jujjha vijja vaNija sijjaM jalaM majjaNaM, emAIyamavajjakajjamujuo vajje jiNidAlae // 4 // (chAyA- tambolapAnabhojanAni, upAnatstrIbhogasvapananiSThIvanAni / mUtroccArau dyUtaM, varjayati jinamandirasyAntaH // 1 // mUtrapurISaM upAnatpAnAzanazayanastritAmbUlam / niSThIvanaM ca dyUtaM, dyUtAdipralokanaM vikathA // 1 // paryastikAkaraNaM pRthakpAdaprasAraNaM parasparavivAdaH / parihAsaH matsarikA, siMhAsanAdiparibhogaH // 2 // kezazarIravibhUSaNachatrAsi-kirITacAmaradharaNaM ca / dharaNakayuvatIsavikArahAsakriDAprasaGgazca // 3 // akRtamukhakozamalinakavastrajinapUjanApravRttyA / manasa anekatvaM, sacittadravyANAM avimocanam // 4 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 dazavidho vinayaH acittadravyaavisarjanaM ca tathAnekazATikatvamapi / jinadarzane anaJjaliH, satyAM ca Rddhau ca apUjA // 5 // athavA aniSTakusumAdipUjanaM tathA anAdarapravRttiH / jinapratyanIkAnivAraNaM caityadravyasyopekSaNam // 6 // sati sAmarthya anupAnatpUrvaM caityavandanAdi paThanaM ca / jinabhavanAdisthitAnAM catvAriMzadAzAtanA etAH // 7 // khelaM kelikriDA kalA kulalakaM tAmbUlamudgIraNaM, gAlI kaGgalikA zarIradhAvanaM kezaH nakhaH lohitaM / bhaktauSaM tvapittavAntadazanAni vizrAmaNaM dAmanaM, dantAkSinakhagaNDanAsikAziraH sUtracchavInAM malam // 1 // mantraH mIlanaM likhanaM vibhajanaM bhANDAgAraM duSTAsanaM, chagaNavastradAliparpaTavaDIvistAraNaM nAzanam / AkrandaH vikathA zareSughaTanaM tiryaksaMsthApana, agnisevanarandhanaM parIkSaNaM naiSedhikIbhaJjanam // 2 // chatropAnazastracAmaramano'nekatvamabhyaGganaM, sacittAnAmatyAgaH tyAgaH ajIvAnAM dRSTau na aJjaliH / zATyekottarAsaGgabhaGgaH mukuTaH mauliH ziraHzekharaH, huDDA kandukayaSTyAdiramaNaM johAro bhANDakiyaM // 3 // arekAraH dharaNaM raNaM vivaraNaM vAlAnAM paryastikA, pAdukA pAdaprasAraNaM puTupuTI paGkaH rajo maithunam / yukA jemanaM yuddhaM vaidyaH vANijyaM zayyA jalaM majjanam, evamAdi avadyakAryamRjuko varjayet jinendrAlaye // 4 // ) etAsAM pariharaNaM mahate guNAya, karaNaM tu doSAya, yataH - 'AsAyaNa micchattaM, AsAyaNavajjaNAo sammattaM / AsAyaNAnimittaM, kuvvai dIhaM ca saMsAraM // 410 // ' (upadezamAlA) Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 545 dazavidho dharmaH (chAyA- AzAtanA mithyAtvaM, AzAtanavarjanAtsamyaktvam / ___ AzAtanAnimittaM karoti dIrgha ca saMsAram // 410 // ) 'dasabheya 'tti enaM dazabhedaM vinayam - arhadAdiSu bhaktirUpaM kurvANo-vidadhAno nihatamAno-vimuktajAtyAdimadAvalepo mAnavaH-prANI zraddhatte-samyaktayA citte sthApayati, kim ? dharmam-arhaduktaM, kimbhUtaM ? vinayamUlaM - vinayAdhAraM iti-pUrvokta-prakAreNa samyaktvaM-samyagdarzanaM vizodhayati-mithyAtvapaGkakSAlanena nirmalIkarotIti gAthAcatuSTayArthaH // 21-22-23-24 // dharmaH-pUrvoktazabdArthaH, sa cA'tra zramaNadharmo jJeyaH / sa dazavidhaH / tadyathA - 1 kSAntiH, 2 mArdavaM, 3 ArjavaM, 4 muktiH , 5 tapaH, 6 saMyamaH, 7 satyaM, 8 zaucaM, 9 AkiJcanyaM, 10 brahmacaryaJca / yadavAci pravacanasAroddhAre tadvRttau ca - 'atha zramaNadharmamAha - khaMtI ya maddava'jjava muttI tava saMjame ya boddhavve / saccaM soyaM akiMcaNaM ca baMbhaM ca jaidhammo // 553 // (chAyA- kSAntizca mArdavamArjavaM muktiH tapaH saMyamazca boddhavyaH / satyaM zaucaM akiJcanaM ca brahma ca yatidharmaH // 553||) vRttiH - 'khaMtI'tyAdi, kSAnti:-kSamA zaktasyAzaktasya vA sahanapariNAmaH, sarvathA krodhaviveka ityarthaH, mRduH-astabdhastasya bhAvaH karma vA mArdavaM-nIcairvRttiranutsekazca, RjuH-avakramanovAkkAyakarmA tasya bhAvaH karma vA ArjavaM-manovAkkAyavikriyAvirahaH mAyArahitatvamiti yAvat, mocanaM muktiH-bAhyAbhyantaravastuSu tRSNAvicchedaH lobhaparityAga ityarthaH, tapyante rasAdidhAtavaH karmANi vA'neneti tapaH, tacca dvAdazavidhamanazanAdi, saMyamaH AzravaviratilakSaNaH, satyaM - mRSAvAdaviratiH, zaucaM-saMyama prati nirupalepatA niratIcAratetyarthaH, nAsya kiJcanaM-dravyamastItyakiJcanaH tasya bhAva AkiJcanyaM, upalakSaNaM caitat tena zarIradharmopakaraNAdiSvapi nirmamatvamAkiJcanyaM, navabrahmacaryaguptisanAtha upasthasaMyamo brahma, eSa dazaprakAro yatidharmaH, anye tvevaM paThanti - 'khaMtI muttI ajjava mahava taha lAghave tave ceva / saMjama ciyAga'kiMcanaM boddhavvaM baMbhacere ya // 1 // ' Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 akalpaSaTkam (chAyA- kSAntiH muktirArjavaM mArdavaM tathA lAghavaM tapazcaiva / saMyamastyAgo'kiJcanyaM boddhavvaM brahmacaryaM ca // 1 // ) tatra lAghavaM-dravyato'lpopadhitA bhAvato gauravaparihAra: tyAgaH-sarvasaGgAnAM vimocanaM saMyatebhyo vastrAdidAnaM vA, zeSaM prAgvat // 553 // ' gururdazavidhasya vaiyAvRttyasya dazavidhasya vinayasya dazavidhasya ca zramaNadharmasya yathArthaM svarUpaM parebhyaH prakAzayati / akalpaSaTkaM - akalpAdiSaTkam, tadevaM jJeyam - 1 akalpaH, 2 gRhasthabhAjanaM, 3 paryaGkaH, 4 niSadyA, 5 snAnaM, 6 vibhUSA ca / uktaJca samavAyAGgasUtre tadvRttau ca - 'vayachakkaM kAyachakkaM, akappo gihibhAyaNaM / paliyaMka nisijjA ya, siNANaM sobhavajjaNaM // 16 // (chAyA- vrataSaTkaM kAyaSaTkaM, akalpaH gRhibhAjanam / paryaGkaH niSadyA ca, snAnaM zobhAvarjanam // 16 // ) vRttiH - vrataSaTkaM-mahAvratAni rAtribhojanaviratizca, kAyaSaTkaM-pRthivIkAyAdi, akalpa:-akalpanIyapiNDazayyAvastrapAtrarUpaH padArthaH, gRhibhAjanaM-sthAlyAdi, paryomaJcakAdi, niSadyA-striyA sahAsanaM, snAnaM-zarIrakSAlanaM, zobhAvarjanaM-pratItam // 16 // eteSAmakalpAdInAM svarUpamevaM pratipAditaM dazavaikAlikasUtre tadvRttau ca - 'jAiM cattAri bhujjAiM, isiNA''hAramAiNi / tAI tu vivajjato, saMjamaM aNupAlae // 6/46 // piMDaM sijjaM ca vatthaM ca, cautthaM pAyameva ya / akappina icchijjA, paDigAhijja kappiaM // 6/47 // (chAyA- yAni catvAri abhojyAni, RSiNAmAhArAdIni / tAni tu vivarjayan, saMyama anupAlayet // 6/46 // piNDaM zayyAM ca vastraM ca, caturthaM pAtrameva ca / akalpikaM necchet, pratigRhNIyAt kalpikam // 6/47|) vRttiH- ukto dvAdazasthAnavidhiH, pratipAditaM kAyaSaTkam, etatpratipAdanAduktA Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akalpaSaTkam 547 mUlaguNAH, adhunaitavRtibhUtottaraguNAvasaraH, te cAkalpAdayaH SaDuttaraguNAH, yathoktam - 'akappo gihibhAyaNa'mityAdi, tatrAkalpo dvividhaH-zikSakasthApanAkalpaH akalpasthApanAkalpazca, tatra zikSakasthApanAkalpaH anadhItapiNDaniyuktyAdinA''nItamAhArAdi na kalpata iti, uktaM ca - 'aNahIA khalu jeNaM piMDesaNasejjavatthapAesA / teNANiyANi, jatiNo kappaMti Na piMDamAINi // 1 // uubalumi na aNalA vAsAvAse u do'vi No sehA / dikkhijjaMtI pAyaM ThavaNAkappo imo hoi // 2 // ' (chAyA- anadhItAH khalu yena piNDaiSaNAzayyAvastrapAtraiSaNAH / tenAnItAni yate: na kalpante piNDAdIni // 1 // Rtubaddhe nAnalAH varSAvAse tu dvAvapi na zaikSakAH / dIkSyante prAyaH sthApanAkalpo'yaM bhavati // 2 // ) / akalpasthApanAkalpamAha - 'jAI' ti sUtraM, yAni catvAri abhojyAni saMyamApakAritvenAkalpanIyAni RSINAM sAdhUnAm AhArAdIni AhArazayyAvastrapAtrANi tAni tu vidhinA varjayan saMyama saptadazaprakAramanupAlayet, tadatyAge saMyamAbhAvAditi sUtrArthaH // 6/ 46 // etadeva spaSTayati - 'piMDaMti sUtraM, piNDaM zayyAM ca vastraM ca caturthaM pAtrameva ca, etatsvarUpaM prakaTayartham, akalpikaM necchet, pratigRhNIyAt kalpikaM yathocitamiti sUtrArthaH // 6/47 // kaMsesu kaMsapAesa, kuMDamoesu vA punno| bhuMjaMto asaNapANAiM, AyArA paribhassai / / 6/50 // (chAyA- kaMseSu kaMsapAtreSu, kuNDamodeSu vA punaH / bhuJjAno'zanapAnAdi AcArAt paribhrazyati // 6/50 // ) vRttiH - ukto'kalpastadabhidhAnAtrayodazasthAnavidhiH, idAnIM caturdazasthAnavidhimAha - 'kaMsesu'tti sUtraM, kaMseSu karoTakAdiSu kaMsapAtreSu tilakAdiSu kuNDamodeSu hastipAdAkAreSu mRnmayAdiSu bhuJjAno'zanapAnAdi tadanyadoSarahitamapi AcArAt zramaNasambandhinaH paribhrazyati apaitIti sUtrArthaH // 6/50 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 akalpaSaTkam AsaMdIpaliaMkesu, maMcamAsAlaesuvA / aNAyariamajjANaM, Asaittu saittu vA // 6/53 // (chAyA- AsandIparyaGkayoH, maJcAzAlakayorvA / anAcaritamAryANAM, AsituM svaptuM vA // 6/53||) vRttiH - ukto gRhibhAjanadoSaH, tadabhidhAnAccaturdazasthAnavidhiH, sAmprataM paJcadazasthAnavidhimAha - 'AsaMdI 'tti sUtraM, AsandIparyako pratItau, tayorAsandIparyayoH pratItayoH, maJcAzAlakayozca, maJcaH-pratItaH AzAlakastu-avaSTambhasamanvita AsanavizeSaH etayoH anAcaritam anAsevitam AryANAM sAdhUnAm Asitum upaveSTuM svaptuM vA nidrAtivAhanaM vA kartuM, zuSiradoSAditi sUtrArthaH // 6/53 // goaraggapaviTThassa, nisijjA jassa kappai / imerisamaNAyAraM, Avajjai abohiaN||6/56|| (chAyA- gocarAgrapraviSTasya, niSadyA yasya kalpate / IdRzamanAcAraM, Apadyate abodhikam // 6/56 // ) vRttiH - uktaH paryaGkasthAnavidhiH, tadabhidhAnAtpaJcadazasthAnam, idAnIM SoDazasthAnamadhikRtyAha - 'goaragga'tti sUtra, gocarAgrapraviSTasya bhikSApraviSTasyetyarthaH, niSadyA yasya kalpate, gRha eva niSIdanaM samAcarati yaH sAdhuriti bhAvaH, sa khalu evam IdRzaM vakSyamANalakSaNamanAcAram Apadyate prApnoti abodhikaM mithyAtvaphalamiti sUtrArthaH // 6/56 // vAhio vA arogI vA, siNANaM jo u patthae / vukkaMto hoi AyAro, jaDho havai saMjamo // 6/60 // (chAyA- vyAdhito vA arogI vA, snAnaM yastu prArthayate / . vyutkrAnto bhavati AcAraH, tyaktaH bhavati saMyamaH // 6/60 // ) vRttiH - ukto niSadyAsthAnavidhiH, tadabhidhAnAtSoDazasthAnaM, sAmprataM saptadazasthAnamAha - 'vAhio vatti sUtraM, vyAdhimAn vA vyAdhigrastaH arogI vA rogavipramukto vA snAnam aGgaprakSAlanaM yastu prArthayate sevata ityarthaH, tenetthambhUtena vyutkrAnto bhavati AcAro bAhyataporUpaH, asnAnaparISahAnatisahanAt, jaDha: parityakto bhavati saMyamaH prANirakSaNAdikaH, apkAyAdivirAdhanAditi sUtrArthaH // 6/60 // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akalpaSaTkam 549 nagiNassa vAvi muMDassa, dIharomanahasiNo / mehuNA uvasaMtassa, kiM vibhUsAi kAriaM? // 6/64 // (chAyA- nagnasya vApi muNDasya, dIrgharomanakhavataH / ___maithunAdupazAntasya, kiM vibhUSayA kAryam ? // 6/64 // ) vRttiH - ukto'snAnavidhiH, tadabhidhAnAtsaptadazasthAnaM, sAmpratamaSTAdazaM zobhAvarjanAsthAnamucyate - zobhAyAM nAsti doSaH 'alaGkRtazcApi careddharma'mityAdivacanAd (iti) parAbhiprAyamAzaGkyAha - 'nagiNassa'tti sUtraM, nagnasya vApi kucelavato'pyupacAranagnasya nirupacaritasya nagnasya vA jinakalpikasyeti sAmAnyameva sUtraM muNDasya dravyabhAvAbhyAM dIrgharomanakhavataH dIrgharomavataH kakSAdiSu dIrghanakhavato hastAdau jinakalpikasya, itarasya tu pramANayuktA eva nakhA bhavanti yathA'nyasAdhUnAM zarIreSu tamasyapi na laganti / maithunAd upazAntasya uparatasya, kiM vibhUSayA rADhayA kAryaM ?, na kiJciditi sUtrArthaH // 6/64 // ' gururetadakalpAdiSaTkaM varjayati / evaM SaTtriMzadguNarazmimAn gururajJAnAndhakAraM nAzayatu // 13 // iti dvAdazI SaTtrizikA sampUrNA / prANAn dattvApi rakSanti sAttvikAH zaraNAgatam / vajrAyudhastulAM zritvA zyenAt pArApataM papau // sAtvika jIvo prANa ApIne paNa zaraNe AvelAnuM rakSaNa kare che. vajAyudharAjAe trAjavAmAM besIne bAja thakI kabutaranuM rakSaNa karyuM. RddhAvapi vicAreNa pravartante vicakSaNAH / rAjJItve'pi gatotsekaM na citrakaradArikA // buddhizALI manuSyo RddhimAM paNa vicArIne pravRtti kare che. citrakAranI dIkarI rANI banavA chatAM paNa abhimAnI na thaI. aparAdhyapi zuddhAtmA svaM nindan syAdaninditaH / asidhyad guNasenAtmA munerheturapi krudhaH // aparAdhI paNa jo potAnI niMdA kare to nahIM niMdAyelo te zuddha thAya che. muninA gussAnuM kAraNa banavA chatAM paNa guNasanarAjAnA AtmAe potAnI niMdA karI to siddha thAya. + Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAramI chatrIsI have bAramI chatrIsI kahe che - zabdArtha - dasa prakAranI vaiyAvacca, dasa prakAranA vinaya ane dasa prakAranA dharmanuM sArI rIte prakAzana karanArA tathA akalpaSakanuM varjana karanArA - Ama chatrIsa guNovALA guru jaya pAmo. (13) premIyA vRttino bhAvAnuvAda - vaiyAvacca eTale AcArya vagerenI sevA, pAlana vagere. te viSayanA bhedathI dasa prakAranI che. te A pramANe - 1 AcAryanI, 2 upAdhyAyanI, 3 tapasvInI, 4 zaikSanI, 5 glAnanI, 6 sAdhunI, 7 samanojJanI, 8 saMghanI, 9 kulanI ane 10 gaNanI. pravacanasAroddhAramAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - gAthArtha - AcArya, upAdhyAya, tapasvI, zaikSa, glAna, sAdhu, manojJa, saMgha, kula ane gaNa - Ama vaiyAvacca dasa prakAranI che. (557) TIkArya - have vaiyAvacca kahe che - jJAnAcAra vagere pAMca prakAranA AcAramAM hoMziyAra hoya te AcArya, athavA jeo AcarAya che eTale ke sevAya che te AcArya. ziSyo jenI pAse AvIne bhaNe te upAdhyAya. vikRSTa ke avikRSTa tapa kare te tapasvI. nUtana dIkSita hoya ane zikSAne yogya hoya te zaikSa. tAva vagere rogo vALA hoya te glAna. sAdhu eTale vira. eka sAmAcArI AcaranArA sAdhuo te samanojJa. sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAno samudAya te saMgha. samAna prakAranA ghaNA gacchono samUha te cAndra vagere kula. eka AcAryanI AjJAmAM rahelA sAdhuono samUha te gaccha. kulono samudAya te koTika vagere gaNa. A AcArya vagerenI anna, pANI, vastra, pAtrA, upAzraya, pATa, pATalA, saMthArA vagere dharmasAdhano vaDe bhakti, sevA, auSadhakriyA, jaMgala, roga, upasargomAM temanuM pAlana vagere te vaiyAvacca che. (557) jenAthI ATha prakAranA karmo dUra thAya te vinaya. puSpamALAmAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 551 dasa prakArano vinaya "je kAraNathI cAra gatirUpa saMsAranA mokSa mATe ATha prakAranA karmone dUra kare che te kAraNathI jJAnavALA evA tIrthakaro ane gaNadharo vinaya ema kahe che. (402)" vinaya viSayanA bhedathI dasa prakArano che. te A pramANe - 1 arihaMtano, 2 siddhano, 3 caityano, 4 zrutano, 5 dharmano, 6 sAdhuonA samUhano, 7 AcAryano, 8 upAdhyAyano, 9 pravacanano ane 10 darzanano. haribhadrasUrijIe racela samyakatvasaptatimAM ane saMghatilakaAcAryae racela tenI vRttimAM kahyuM che - trIju vinayadvAra kahe che - arihaMtone viSe, siddhone viSe, caityone viSe, zratane viSe, dharmane viSe, sAdhusamudAyane viSe, AcAryone viSe, upAdhyAyone viSe, pravacanane viSe ane darzanane viSe - Ama vinaya dasa prakArano che. mULagAthAmAM narahaMta, siddha, vephara, mAyariya - A padomAM vibhaktino lopa thayo che. 3 kAro samuccaya eTale padone bhegA karavA mATe che. jenAthI jJAnAvaraNa vagere ATha prakAranuM karma dUra thAya ke nAza thAya te vinaya - AvI AgamanI vyutpatti che. kahyuM che ke, "je kAraNathI cAra gatirUpa cheDAvALA saMsAramAMthI chUTavA mATe ATha prakAranA karmane dUra kare che te kAraNathI jemano saMsAra nAza pAmyo che evA sarvajJa bhagavaMto vinaya e pramANe kahe che. te vinaya darzanavinaya, jJAnavinaya, cAritravinaya, tapavinaya ane aupacArikavinaya - ema pAMca prakArano che. kahyuM che ke, "darzanavinaya, jJAnavinaya, cAritravinaya, tapavinaya ane aupacArikavinaya - mokSamATe A pAMca prakArano vinaya jANavA yogya che. (1) (1) darzanavinaya dravya-kSetra-kALanI ane temanA badhA paryAyonI zAstramAM kahela nIti pramANe zraddhA karanArane darzanavinaya hoya che, arthAt zAstramAM je dravya vagerenuM jevuM svarUpa batAvyuM hoya te dravya vagerenA tevA svarUpanI zraddhA karavI te darzanavinaya che. (2) jJAnavinaya pratikSaNa jJAnano abhyAsa karanArane ane zAstramAM kahyA mujaba ja saMyamanA badhA kartavyo karanArane jJAnavinaya hoya che. (3) cAritravinayajinAjJA pramANe cAritranuM pAlana karanArane cAritravinaya hoya che. (4) tapavinayajinAjJA pramANe tapa karanArAMne tapavinaya hoya che. (2) (5) aupacArikavinaya-guru vagerenI sAthe vyavahAra karavAmAM je vinaya karavAmAM Ave che. te saMkSepathI be prakArano che - (i) pratirUpayogayojanavinaya - pratirUpa eTale ucita. mana-vacana-kAyA e traNa yogo che. yojana eTale yathAsthAna kAryamAM joDavA. ucita evA mana-vacana-kAyArUpa yogone yathAsthAne kAryamAM joDavA te pratirUpayogayojanavinaya che. (ii) anAzAtanAvinayaAzAtanA na karavA rUpa vinA te anAzAtanAvinaya. (3) pratirUpavinayanA kAyika, Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 dasa prakArano vinaya vAcika ane mAnasika ema traNa prakAra che. temAM kAyikavinaya ATha prakAre, vAcikavinaya cAra prakAre ane mAnasikavinaya be prakAre che. tenI prarUpaNA A pramANe che - (4) kAyikavinayanA ATha prakAra A pramANe che - (1) abhyutthAna - abhyutthAna eTale UbhA thavuM. abhyutthAna karavAne yogya vagere Ave tyAre UbhA thavuM. (2) aMjalibaMdha - gurune prazna karavo vagere prasaMge aMjali joDavI (be hAtha joDavA). (3) AsanapradAna - zrutavRddha vagerene besavA mATe Asana ApavuM. (4) abhigraha - guru vagerenA Avazyaka kAryone karavAno nizcaya karavo ane sAkSAt te kArya karavuM. (5) kRtikarma - sUtranA arthanuM zravaNa karavuM vagere prasaMge vaMdana karavuM. (6) zuzruSA - gurunI bahu najIkamAM na rahevuM ane bahu dUra na rahevuM e rIte maryAdAthI vidhipUrvaka guru vagerenI sevA karavI. (7) anugamana - guru vagere AvatA hoya tyAre temane levA sAme javuM. (8) saMsAdhana - guru vagere jAya tyAre temane vaLAvavA javuM. (5) vAcikavinayanA cAra prakAra A pramANe che - (1) hitavacana - pariNAme suMdara hoya tevuM hitakara vacana bolavuM. (2) mitavacana - jarUra pUratuM, thoDA zabdovALu vacana bolavuM. (3) aparuSavacana - kaThora na hoya tevuM vacana bolavuM. (4) anuviciMtyabhASaNa-sArI rIte vicArIne bolavuM. mAnasikavinayanA be prakAra A pramANe che - (1) akuzalamanonirodha - ArtadhyAna vagerethI kharaDAyelA manano nirodha karavo, eTale ke manane azubhadhyAnathI rokavuM. (2) kuzalamanodIraNA - manane dharmadhyAna vagere zubha bhAvomAM pravartAvavuM. (6) pratirUpavinaya potAnA sivAya anya mukhya vyaktine anusaravArUpa jANavo. kevaLIone apratirUpavinaya jANavo, eTale ke teone pratirUpavinaya na karavArUpa vinaya hoya che. (7) Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa prakArano vinaya 553 A kAyika-vAcika-mAnasika ema traNa prakArano pratirUpa vinaya tamane kahyo. anAzAtanAvinaya bAvana prakArano che - ema tIrthakaro ane gaNadharo kahe che. (8) tIrthaMkara, siddha, kula (nAgendra vagere), gaNa (koTika vagere), saMgha, kriyA (AtmA che, paraloka che vagere zraddhA rAkhIne Atmahita mATe thatI dharmakriyA), dharma (dasa prakArano sAdhudharma vagere), jJAna (matijJAna vagere); jJAnI, AcArya, sthavira (sIdAtAone sthira karanAra), upAdhyAya ane gaNI (keTalAka sAdhusamudAyano adhipati) A tera pado che. (9). A tera padono anAzatAnA, bhakti, bahumAna ane varNasaMjvalanA e cAra prakArano vinaya karavo. tera padone cArathI guNavAthI bAvana thAya che. (1) anAzAtanA - jAti vagerethI halanA karavI te AzAtanA. AzAtanAno abhAva te anAzAtanA. tIrthaMkara vagerenI AzAtanAno tyAga karavo. (2) bhakti - tIrthakara vagerenI ucita sevA karavI te bhakti. (3) bahumAna - tIrthakara vagerenI upara aMdaranA bhAvathI prema rAkhavo te bahumAna. (4) varNasaMjavalanA - tIrthaMkara vagerenA guNonI prazaMsA karavI te varNasaMjavalanA. (10) pravacanane jANanArA mahApuruSo AvA prakAranA vinayane badhA guNonA mULa tarIke samaje che. kahyuM che ke, "vinaya e jinazAsananuM mULa che. vinayavALo saMyata (saMyamI) thAya che. vinayavinAnAne dharma kyAMthI hoya ane tapa kyAMthI hoya? (1)" jo ke jinazAsanamAM A pramANe vinayanA ghaNA bhedo kahyA che, chatAM paNa ahIM granthAkAre vinayanA daza bhedo ja svIkAryA che. (17) daza prakAranA vinayanuM svarUpa AgaLanI traNa gAthAomAM kahe che - (1) arihaMta - devo ane asuro vaDe karAyelI pUjAne yogya hoya te arihaMta. AgamamAM kahyuM che ke, "je kAraNathI arihaMto vaMdana-namaskArane yogya che, pUjA-satkArane yogya che ane mokSamAM javAne yogya che te kAraNathI temane arihaMta kahevAya che. ahIM "arihaMta' zabdathI vartamAnakALe utkRSTa-jaghanya bhedathI vicaratA pRthvImaMDalanA zaNagArarUpa zrI sImaMdharasvAmI vagere tIrthaMkaro levA. AgamamAM kahyuM che ke, "utkRSTathI ekaso sittera tIrthakaro vicare che, jaghanyathI vIsa ke dasa tIrthaMkaro vicare che. janmane AzrayIne utkRSTathI visa tIrthaMkarono janma thAya che ane jaghanyathI dasa tIrthaMkarono janma thAya che." (2) siddha - jemaNe baMdhAyela karma bALI nAMkhyuM che te siddho. AgamamAM kahyuM che ke, Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 dasa prakArano vinaya lAMbA kALathI ATha prakAranA karmarUpa raja tenA AtmA para baMdhAyelI hatI, te bALI naMkhAI hovAthI siddhanuM siddhapaNuM thAya che. (1)" jo ke karmasiddha, zilyasiddha, vidyAsiddha, maMtrasiddha, yogasiddha, Agamasiddha, arthasiddha, yAtrAsiddha, abhiprAyasiddha, tapasiddha, karmakSayasiddha vagere - siddho che chatAM paNa ahIM temane levAnA nathI. eTale ja badhA karmono kSaya thavAthI pharIthI saMsAramAM na AvavA rUpe jeo molamAM gayA che te siddha ahIM levA. te siddho paNa paMdara prakAranA che. zAstramAM kahyuM che - "jinasiddha, ajinasiddha, tIrthasiddha, atIrthasiddha, gRhIliMgasiddha, anyaliMgasiddha, svaliMgasiddha, strIsiddha, puruSasiddha, napuMsakasiddha, pratyekabuddhasiddha, svayaMsaMbuddhasiddha, buddhabodhitasiddha, ekasiddha ane anekasiddha - ema siddhanA 15 prakAra che." (3) pratimA - pratimAo eTale caityo eTale Urdhvaloka, ticchaloka ane adholokamAM rahela, zAzvata-azAzvata jinAlayomAM pratiSThita thayela, tIrthaMkaranI mUrtio zAzvatapratimAonI saMkhyA A pramANe che- "devomAM (UrdhvalokamAM) 1,52,94,44, 760 zAzvata jinapratimAo che. (1) jyotiSa sivAyanA tiskRlokamAM zAzvata jinapratimAnI saMkhyA A pramANe che - 3,91,320. (2) bhavanapatimAM (adholokamAM) 13,89,60,000 zAzvata jinapratimAo che. (3) badhI maLIne cauda rAjalokamAM 15,42,58,36,080 zAzvata jinapratimAo che. (4) azAzvata jinapratimAo to zrIbharata cakravartI vageree karAvelI che. granthano gaurava thavAnA bhayathI dareka sthAnamAM rahela azAzvata jinapratimAo kahI nathI. (4) zruta - zruta eTale sAmAyika vagere. te cAra prakAre che - samyaktasAmAyika, zrutasAmAyika, dezaviratisAmAyika ane sarvaviratisAmAyika. temAM samyakatvasAmAyika eTale aupathamikasamyakatva vagere samyakatvanI prApti. zrutasAmAyika jaghanya ane utkRSTa bhedathI be prakAranuM che (i) jaghanya zrutasAmAyika ATha pravacanamAtAne bhaNavArUpa che. (i) utkRSTa zrutasAmAyika bAra aMgone bhaNavArUpa che. dezaviratisAmAyika gRhasthanA bAra vratonA pAlanarUpa che. sarvaviratisAmAyika eTale badhA pApavyApArono tyAga. (5) dharma - dharma ekathI mAMDIne dasa sudhInAM bhedavALo che. kahyuM che ke, "eka prakArano dharma - dayA. be prakArano dharma - jJAna, kriyA. traNa prakArano dharma - jJAna, darzana, cAritra. cAra prakArano dharma - dAna, zIla, tapa, bhAva. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 555 dasa prakArano vinaya pAMca prakArano dharma - pAMca mahAvrata. cha prakArano dharma - cha kAyanI rakSA karavA rUpa. sAta prakArano dharma - sAta prakAranA naya. ATha prakArano dharma - ATha pravacana mAtAo. nava prakArano dharma - nava tattvo. dasa prakArano dharma - kSamA vagere sadguNorUpa." AvA bhedavALo dharma eTale cAritradharma. (6) sAdhusamudAya - mokSamArgane sAthe te sAdhuo. zAstramAM kahyuM che ke, "je kAraNathI sAdhuo mokSasAdhaka yogone sAdhe che ane badhA jIvone viSe samAna che te kAraNathI temane bhAvasAdhu kahevAya che. (1)' sAdhuono samUha te sAdhusamudAya. sAdhusamudAya eTale cAritradharmano AdhAra, eTale cAritradharmanA bhArane sahana karanArA. (7) AcArya - pAMca prakAranA AcArane Acare ke pragaTa kare te AcAryo. zAstramAM kahyuM che ke, "AcAryo pAMca prakAranA AcArane Acare che, kahe che ane batAve che. tethI teo AcAryo kahevAya che. (1) (8) upAdhyAya - jemanI pAse AvIne sUtra bhaNAya te upAdhyAya. zAstramAM kahyuM che ke, jinezvara bhagavaMte kahela bAra aMgone vidvAnoe svAdhyAya kahyo che. je kAraNathI upAdhyAyo teno upadeza Ape che tethI upAdhyAya kahevAya che. (1)" AcArya ane upAdhyAyanuM vizeSaNa kahe che - AcAryo ane upAdhyAyo jinazAsanamAM jJAna-darzana-cAritrarUpa vizeSa guNonI ArAdhanAthI yukta che. AcAryo ane upAdhyAyothI ja jinazAsana pravarte che. kahyuM che ke, "jinezvara bhagavaMto kyAreya mokSamArga batAvIne mokSe gayA. hAla AcAryo vaDe saMpUrNa jinazAsana dhAraNa karAya che. (1) (9) pravacana - pravacana eTale saMpUrNa caturvidha zramaNapradhAna saMgha. (10) darzana - ahIM jinazAsanamAM zAstrajJo darzana eTale kSAyika, kSAyopathamika, aupazamika vagere samyakatva ema kahe che. A pUrve kahelA arihaMta vagere dazano A rIte avazya vinaya karavo. (18, 19, 20) te vinayanuM svarUpa kevuM che ane tenuM phaLa zuM che? e cAra gAthAothI kahe che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 dasa prakArano vinaya bhakti, bahumAna, varNavAda karavA, avarNavAdano nAza karavo ane AzAtanAno tyAga karavo e saMkSepathI vinaya che. bhakti vagere bhedonI vyAkhyA kahe che - bhakti eTale sAme levA javuM, Asana ApavuM, namaskAra karavo, sevA karavI, vaLAvavA javuM vagere rUpa bAhya sevA. bahumAna eTale manamAM ghaNI prIti, darzana thavAthI ja zreSTha AnaMda thavo. varNavAda karavA e arihaMta vagerenI prazaMsA karavI. e karanArane samyakatvano moTo lAbha thAya che. sthAnAMgasUtramAM kahyuM che - "pAMca sthAno (kAraNo) vaDe jIvo sulabhabodhipaNAnuM karma bAMdhe. te A pramANe - arihaMtonI prazaMsA karavAthI, arihaMtoe kahela dharmanI prazaMsA karavAthI, AcArya-upAdhyAyanI prazaMsA karavAthI, caturvidha saMghanI prazaMsA karavAthI, ekAMtamAM tapa ane brahmacarya pALIne devo thayelAnI prazaMsA karavAthI." avarNavAdano nAza karavo eTale jinazAsanano apayaza karanArA kAryanI rakSA (chUpAvavuM) vagere karavI - ema tIrthakaro gaNadharoe kahyuM che. kemake, "sAdhuo ane caityonA duzmanane ane jinazAsananuM ahita karanArI niMdAne sarvazaktithI aTakAve. (1)" AzAtanAno tyAga eTale caitya vageremAM aucityapUrvaka Asana vagerenuM sevana karavuM. anucita Asana vagere sevanAro lokamAM niMdAya che ema kahevAno bhAva che. te AzAtanAo jaghanyathI dasa, madhyamathI cAlIsa ane utkRSTathI coryAsI che. ethI te AzAtanAo kramazaH kahevAya che - jaghanyathI dasa AzAtanAo A pramANe che - jinAlayanI aMdara 1. taMbola khAvuM. 2. pANI pIvuM. 3. bhojana karavuM. 4. pagarakhA paheravA. 5. strInI sAthe bhogo bhogavavA. 6. sUvuM 7. thuMkavuM. 8. pezAba karavo. 9. jhADo karavo. 10. jugAra ramavo. jinAlayanI aMdara A dasa AzAtanAo varjavI. madhyamathI cAlIsa AzAtanAo A pramANe che - jinAlayamAM 1. pezAba karavo. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa prakArano vinaya 2. jhADo karavo. 3. pagarakhA paheravA. 4. pANI pIvuM. 5. bhojana karavuM. 6. sUvuM. 7. strInI sAthe bhoga bhogavavA. 8. taMbola khAvuM. 9. phuMkavuM. 10. jugAra ramavo. 11. jugAra vagere jovA, athavA mAthAmAM rahelI ju vagere jovA. 12. vikathA karavI. 13. palAThI vALavI. 14. chuTA paga pasAravA. 15. paraspara jhaghaDo karavo. 16. majAka karavI. 17. irSyA karavI. 18. siMhAsana vagere para besavuM. 19. vALanI, zarIranI vibhUSA karavI. 20. chatra dhAraNa karavuM. 21. talavAra rAkhavI. 22. mugaTa paheravo. 23. cAmara dhAraNa karavA. 24. zatru ke devAdArane pakaDavA. 25. strInI sAthe vikAra sahita hAsya karavuM. 26. ramato ramavI. 27. mukhakosa vinA pUjA karavI. 28. melA vastrothI pUjA karavI. 29. mananI ekAgratA na rAkhavI. 557 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 dasa prakArano vinaya 30. sacitta dravyono tyAga na karavo. 31. acittadravyono tyAga na karavo. 32. uttarAsaMga (khesa, dazavALu akhaMDa vastra) na rAkhavuM. 33. prabhunA darzana thatA aMjalI na karavI. 34. riddhi hovA chatAM pUjA na karavI. 35. kharAba puSpo vagerethI pUjA karavI. 36. anAdara karavo. 37. prabhu pratye kharAba AcaraNa karanAranuM nivAraNa na karavuM. 38. devadravyanI upekSA karavI. 39. sAmarthya hovA chatAM devadravyanI rakSA na karavI, athavA jinazAsananI halanA na aTakAvavI. 40. bhaNavuM. jinAlaya vageremAM rahelAnI A cAlIsa AzAtanAo che. temane varjavI. utkRSTathI coryAsI AzAtanAo A pramANe che - jinAlayamAM 1. moDhAnuM zleSma eTale kaphanA gaLaphA nAMkhe. 2. kriIDA kare. 3. vacanathI jhaghaDo kare. 4. akhADAnI jema dhanuSya, bANa vagere kaLAo zIkhe. 5. kogaLA kare. 6. mukhavAsa khAya. 7. tAMbula khAIne pAnanI pIcakArI tyAM pheMke. 8. jakAra, yakAra, makAra vagerenI gALo bole. 9. jhADo (vaDInIti), pezAba (laghunIti) kare. 10. zarIrane navaDAve-dhovaDAve. 11. dADhI, mUcha, mAthAnI hajAmata karAve. 12. hAtha-paganA nakha kotarAve. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa prakArano vinaya 559 13. zarIramAMthI nIkaLatuM lohI tyAM nAMkhe. 14. sukhaDI vagere bhAtuM tyAM khAya. 15. ghA vagerenI cAmaDIne tyAM nAMkhe. 16. davA vagerethI tyAM pitta kADhe. 17. UlaTI kare. 18. dAMtone nAMkhe ke dAMta ghase. 19. aMgopAMga dabAvaDAve. 20. bakarA vagere pazuone bAMdhe. 21-28 dAMta, AMkha, nAka, kAna, gAla, mAthu, nakha ane cAmaDIno mela tyAM nAMkhe. 29. maMtra eTale bhUta vagereno nigraha kare che, athavA rAjA vagerenA kAryanI vicAraNA. te derAsaramAM kare. 30. potAnA lagna vagere kArya mATe vRddha vagere puruSorUpa jJAtine (paMcane) bhegI kare. 31. vepAra vagerenA dastAvejanA lekha kare. 32. bhAgIdAra vagerenA bhAgo tyAM pADe. 33. potAnA paisA vagereno tyAM bhaMDAra kare. 34. paga upara paga caDAvIne aucitya vinA bese. 35. chANA sUkave. 36-39. kapaDA, maga vagerenI dALa, pApaDa, vaDI vagere sUkave. 40. rAjA, leNadAra vagerenA bhayathI derAsaranA gabhArA vageremAM saMtAya. 41. strI, putra vagerenA viyogathI derAsaramAM raDe. 42. judI judI jAtanI strI vagerenI suMdara kathAorUpa vikathA kare. 43. bANa, astra, dhanuSya vagere ghaDAve. 44. gAya, ghoDA vagere tyAM rAkhe. 45. ThaMDI vageremAM tApaNuM kare. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 46. rasoI kare. 47. drampa vagere nANAnI parIkSA kare. 48. derAsaramAM pesatAM nisihI na kare. dasa prakArano vinaya 49-52. chatrI, pagarakhA, talavAra vagere zastro ane cAmara derAsaranI bahAra mUke nahIM paNa aMdara laI jAya. pa3. judA judA vicAra karavArUpa mananI asthiratA kare. 54. tela vagerethI pote mAlIza kare. 55. citta phUla, taMbola vagerenA pAMdaDA bahAra na mUke. 56. hAra, ratna, vIMTI vagere ajIvane bahAra mUke te AzAtanA, kemake bahAra mUke to 'are ! A to bhikhArIno dharma.' e pramANe dharmanI niMdA duSTa loko kare. 57. jinapratimAne jotAMnI sAthe hAtha na joDe. 58. eka zATaka uttarAsaMga na kare, eTale khesa na nAMkhe. 59. mAthe mugaTa dhAraNa kare. 60. mAthA upara ziroveSTanarUpa pAghaDI, pheMTo bAMdhe. 61. mAthA upara phUla vagerenI veNI kare. 62. kabUtara, nALiyera vagerenI hoDa kare. 63. daDo, geDI, lakhoTI, koDI vagerenI ramato rame. 64. pitA vagerene juhAra kare. 65. bhAMDa (bhavAI karanAra), viTa (dhUtAro), naTa vagerenI jema kakSA (bagala) vAdana vagerenI kriyA kare. 66. tiraskAra jaNAvanAra 're'kAra vagere zabdo vApare. 67. zatrune athavA devAdArane pakaDe. 68. laDAI kare. 69. vALane khullA kare, oLe. 70. palAMThI vALIne bese. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 561 dasa prakArano vinaya 71. lAkaDAnI pAdukA pahere. 72. paga lAMbA karI saMkoca vinA bese. 73. puTapuTikAdApana (moDhAthI avAja) kare. 74. potAnA zarIranA avayavo dhovA dvArA kAdava kare. 75. paga para lAgela dhULa jhATake. 76. maithuna seve. 77. mAthA vageremAMthI ju vagere kADhI tyAM nAMkhe. 78. bhojana kare. 79. guhyaliMga pragaTa kare. athavA muThThI, dRSTi, bAhu vagerethI yuddha kare. 80. cikitsA kare. 81, levA-devA rUpa vepAranI levaDa-devaDa kare. 82. pathArI karI sUve. 83. pIvA mATe pANI mUke athavA pIe. 84. pANImAM DubakI mArato snAna kare. AvA prakAranA doSakArI sAvadya kAryo saraLa svabhAvIe derAsaramAM na karavA. A AzAtanAono tyAga moTA guNa mATe thAya che. A AzAtanAo karavI e doSa mATe thAya che. kemake - "AzAtanA karavI e mithyAtva che, AzAtanAne varjavI e samyakatva che. AzAtanA karIne saMsArane lAMbo kare che. (1) arihaMta vagerene viSe bhaktirUpa A dasa prakArano vinaya karanAro, jAti vagerenA abhimAna vinAno jIva jenuM mULa vinaya che evA arihaMtoe kahelA dharmanI zraddhA kare che eTale ke sArI rIte manamAM sthApanA kare che. Ama te mithyAtvarUpI kAdavane pakhADIne samyakatvane nirmaLa kare che. (21, 22, 23, 24) dharma' zabdano artha pUrve kahyo che. te dharma ahIM zramaNadharmarUpa jANavo. te dasa prakArano che. te A pramANe - 1 kSamA, 2 mRdutA, 3 saraLatA, 4 mukti, 5 tapa, 6 saMyama, 7 satya, 8 zauca, 9 akiMcanatA ane brahmacarya. pravacanasAroddhAramAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - gAthArtha zAnti, mArdava, Arjava, mukti, tapa, saMyama, satya, zauca, akiMcanya ane Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 brahmacarya-e daza yatinA dharmo jANavA. TIkArtha - - 1. kSamA H- kSAnti eTale kSamA. zaktivAna taraphathI ke azakta taraphathI thatAM upasargane sahana karavAno pariNAma eTale sarvathA krodhatyAga te kSamA. dasa prakArano dharma 2. mArdava :- mRdu eTale komaLa athavA namrapaNAno je bhAva athavA kriyA te mArdava. namra rahevuM tathA abhimAna na karavuM te mArdava. 3. Arjava :- Rju eTale avakra-saraLapaNe mana-vacana-kAyAnI kriyA athavA bhAva te Arjava. mana-vacana-kAyAnI vikriyAno (kuTilatAno) abhAva athavA mAyArahitapaNuM te Arjava. 4. mukti :- mocana eTale choDavuM. bAhya-AtyaMtara padArthomAMthI tRSNAno je tyAga eTale lobhano tyAga te mukti. 5. tapa H- 2sAdi dhAtu athavA karmo jenAthI tape te tapa. te anazana vagere bAra prakAre che. 6. saMyama :- AzravanI virati te saMyama. 7. satya :- mRSAvAdanI virati te satya. 8. zauca :- saMyamamAM niraticAratA te zauca. -- 9. AkiMcanya :- jenI pAse koI paNa dravya na hoya te akiMcana. teno je bhAva te AkiMcanya. upalakSaNathI zarIra ane dharmopakaraNa vagere upara nirmamapaNAno je bhAva te AkiMcanya. 10. brahmacarya :- brahmacaryanI nava gupti sahita upastha (liMga)nuM je saMyama te brahmacarya. A daza prakArano yatidharma che. bIjAo daza prakArano yatidharma A pramANe kahe che - 'kSamA, mArdava, Arjava, mukti, laghutA, tapa, saMyama, tyAga, Arkicanya ane brahmacarya.' ahIM laghutA eTale dravyathI alpa upadhi ane bhAvathI gauravatyAga, tyAga eTale sarva saMgono tyAga athavA saMyamIne vastrAdi ApavuM te. bAkInAM upara pramANe. (553)' (saTIka pravacanasArodvAranA munizrI amitayazavijayajI ma. kRta bhASAMtaramAMthI sAbhAra) guru dasa prakAranI vaiyAvacca, dasa prakAranA vinaya ane dasa prakAranA zramaNadharmanA sAcA svarUpane bIjAnI sAme prakAzita kare che. akalpaSaTka eTale akalpa vagere cha. te A pramANe jANavuM - 1 akalpa, 2 gRhasthanuM Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akalpaSaka 563 bhAjana (vAsaNa), 3 palaMga, 4 niSadyA, 5 snAna ane 6 vibhUSA. samavAyAMgasUtramAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - gAthArtha - cha vrata, cha kAya, akalpa, gRhasthabhAjana, palaMga, niSadyA, snAna ane zobhAnuM varjana (16) TIkArya - cha vrata eTale mahAvrato ane rAtribhojananI virati. pRthvIkAya vagere che kAya. akalpa eTale akalpanIya AhAra, zamyA, vastra, pAtra, gRhasthanuM bhAjana eTale thALI vagere. palaMga eTale maMca vagere. niSadyA eTale strInI sAthe besavuM. snAna eTale zarIrane dhovuM. zobhAnuM varjana eTale vibhUSAnuM varjana. e pratIta che. (16) A akalpa vagerenuM svarUpa dazavaikAlikasUtra ane tenI vRttimAM A pramANe kahyuM che - gAthArtha - maharSie je AhAra vagere cArane abho kahyA che temanuM varjana karato saMyamanuM pAlana kare. (6/46) TIkArya - bAramA sthAnanI vidhi kahevAI. Ama kAyaSakanuM pratipAdana thaI gayuM. tenA pratipAdanathI 66 bAra mUlaguNo kahevAI gayA. have A mUlaguNonI vADa jevA uttaraguNono avasara che. te akalpa vagere cha uttaraguNo che. pUrve kahyuM ja hatuM ke mo ... vagere. temAM akalpa be prakAre che. (1) zikSakasthApanA-akalpa. (2) akalpasthApanA - akalpa. temAM jenAvaDe piMDaniryukti vagere grantho nathI bhaNAyA, tenA vaDe lavAyela AhArAdi na kalpa...A zikSakasthApanA-akalpa che. kahyuM che ke "jenA vaDe piDeSaNA, zaaiSaNA, vaaiSaNA nathI bhaNAI tenA vaDe lavAyelA piMDa, zayA, vastrAdi sAdhune na kahyuM." RtubaddhakALamAM = zeSakALamAM analo = napuMsako dIkSita karAtAM nathI. varSAvAsamAM = comAsAmAM to napuMsako ane bIjAo baMne zaikSo prAyaH dIkSita karAtAM nathI. (arthAt nUtanadIkSita tarIke dIkSita karAtAM nathI.) A (zikSaka) sthApanAakalpa che. have akalpasthApanAakalpane sUtrakAra jaNAve che. (sUtrakAre zikSakasthApanAakalpa jaNAvelo na hovAthI vRttikAre pahelAM e darzAvI dIdho che.) RSivaDe je AhArAdi cAra abhoya che, tene varjato saMyamanuM pAlana kare. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 akalpaSaka - sAdhuone AhAra, zavyA, vastra, pAtra e je cAra vastu saMyamane apakArI hovAthI akathya che tene vidhithI tyAgato sAdhu 17 prakAranA saMyamane pALe. jo te cArano tyAga na kare to saMyamano abhAva thAya, mATe teno tyAga kare. (4ra doSavALA AhArAdi akalpa che, nirdoSa kathya che.) (6/46) A ja vAtane spaSTa karatAM kahe che ke - gAthArtha - piMDa, zavyAvastra ane cothA pAtrA. akathya evA A cAranI icchA na karavI ane kalavya evA A cArane grahaNa karavA. (6/47) TIkArya - piMDa vagerenuM svarUpa pragaTa arthavALuM che. A badhAM akathya na levA, kaccha levA. (6/48). akalpa kahevAyo. tenA kathanathI teramA sthAnanI vidhi kahevAI. have 14mA sthAnanI vidhi kahe che - gAthArtha - kAMsAomAM, kAMsAnAM pAtrAomAM ke kuMDamodomAM azanapAnAdi bhogavato sAdhu AcArathI bhraSTa thAya. (6/50) TIkArtha - kaMsa = karoTikA vagere. (kAMsAnI nAnI nAnI vATakIo vagere.) kaMsapAtra = tilaka vagere. (te nAmavALA kAMsAnA vizeSa prakAranA vAsaNo) kuMDamoda = hAthInA paganA jevA AkAravALA mATInA banelA ke anya dhAtunA banelA vagere. A badhAmAM tadanyadoSarahita evA paNa azana, pAnAdi vAparato sAdhu sAdhusaMbaMdhI AcArathI bhraSTa thAya che. (tadanyadoSarahita - tat = e kAMsAdinA vAsaNo rUpI doSa, tenAthI anya doSo AdhAkarmAdi. e azanAdi tadanyadoSarahita che, paNa tat doSavALA che. AvA azanAdi mATe vAta che.) gRhibhAjanano doSa kahevAyo. tenA kathanathI caudamA sthAnanI vidhi kahevAI. have 15mA sthAnanI vidhi kahe che. gAthArtha - AsaMdI, palcaka, maMca, AsAlakamAM besavuM ke UMghavuM Aryone anAcarita che. (6/53) Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akalpaSaka 565 TIkArca - AnaMdI ane paryaka pratIta che. maMca pratIta che. AzAlaka eTale avakhaMbhathI yukta AsanavizeSa. (TebalamAM Teko devAnuM zakya nathI. jyAre khurazImAM Teko laI zakAya. Ama khurazI AzAlaka tarIke gaNI zakAya. ema khurazImAM be hAtha TekavavAnA pAyA paNa avakhaMbha tarIke gaNI zakAya. AnaMdI eTale Tebala vagere jevA Asana, patyeka eTale palaMga...) sAdhuone A badhA para besavuM ke UMgha karavI e anAcarita che. kemake A badhu zuSira che. eTale emAM jIvonI virAdhanA vagere rUpa doSono saMbhava che. (6/53) paryakasthAnavidhi kahevAyo. tenA kathanathI 15muM sthAna kahevAI gayuM. have 16mA sthAnane AzrayIne kahe che ke - gAthArtha - gocarImAM pravezelA jene niSadyA kahyuM che, te AvA prakAranA abodhika anAcArane pAme che. (6/56) TIkArya - gocarI gayelA je sAdhune niSadyA kahyuM che, eTale ke je sAdhu gharamAM ja besavAnI pravRtti kare che. te kharekhara AvA = AgaLa kahevAtA evA mithyAtvarUpI phalavALA anAcArane pAme che. (da/pada) niSadyAsthAnanI vidhi kahI. tenA kathanathI soLamuM sthAna kahevAyuM. have 17muM sthAna kahe che - gAthArtha - rogI ke arogI je snAnane kare che, (tenA vaDe) AcAra ullaMdhita thAya che, saMyama tyajAya che. (6/60). TIkArya - vyAdhigrasta ke rogamukta je sAdhu zarIranA prakSAlanarUpa snAnane prArthe che = seve che. AvA prakAranA tenA vaDe bAhyataparUpa AcAra ullaMdhita thAya che. kemake te sAdhu ajJAnarUpa parISahane sahana karato nathI. (asnAna eka prakArano bAhyatapa gaNyo che.) tathA A sAdhu vaDe jIvonI rakSA vagere rUpa saMyama tyajAyelo thAya che, kemake snAnamAM apakAya vagere jIvonI virAdhanA thAya che. (6/60). asnAnavidhi kahevAI gaI. tenA kathanathI 17muM sthAna kahevAI gayuM. have aDhAramuM zobhAtyAga sthAna kahevAya che. emAM bIjAono abhiprAya A che ke-zobhAmAM = vibhUSAmAM koI doSa nathI. kemake zAstromAM AvuM vacana che ke "alaMkRta mANasa paNa = vibhUSAvALo paNa dharmane kare." Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 566 akalpaSaka A parAbhiprAprAyanI AzaMkA karIne enuM samAdhAna Ape che ke - gAthArtha - nagna, muMDa, dIrgharomanakhavALA, maithunathI upazAMta sAdhune vibhUSAvaDe zuM che? (6/64) TIkArya - nagna be rIte gaNAya. je jIrNa-malina-alpamUlyavALA vastrone dhAraNa kare, e kucelavALo kahevAya, Avo sAdhu kucelavALo hovA chatAM upacArathI nagna gaNAya. jyAre upacAra vinA, kharekhara nagna tarIke jinakalpika levAya. A pramANe A sUtra sthavirakalpI ane jinakalpI baMne mATe sAmAnyasUtra che. (mAtra jinakalpI vagerene ja lAgu paDatuM sUtra na samajavuM.) muMDa paNa be rIte - dravyathI ane bhAvathI. (kezAdiluMcanathI dravyamuMDa ane kaSAyanirodhathI bhAvamuMDa...). dIrgharomanakhavALo - bagalavageremAM moTI rUMvATIvALo ane hAtha vageremAM moTA nakhavALo...Avo jinakalpika ja hoya. sthavirakalpikane to pramANasara ja nakho hoya. nakho eTalA ja mApanA hoya ke jethI aMdhakAramAM paNa anya sAdhunA zarIra upara na lAge. (sAdhu aMdhakAramAM kazuM na dekhAvAthI hAtha laMbAvI enA dvArA dhIme dhIme AgaLa vadhe. have jo hAthamAM moTA nakha hoya ane AgaLa sAdhu Ubho hoya to aMdhArAmAM e hAthanA nakha sAdhunA zarIrane vAgI jAya. AvuM na thAya e mATe sthavirakalpI pramANasara nakha rAkhe ke je A rIte paNa sAdhune vAge nahi..dIrgharomamATe bheda nathI pADyo eTale kakSAdimAM dIrgharoma baMnene saMbhavI zake ema lAge che.) tathA maithunathI aTakI cUkelA sAdhune vibhUSAvaDe zuM kAma che? kaMI ja kAma nathI. (6/64) (saTIka dazavaikAlikasUtranA munizrI guNahaMsavijayajI ma. kRta bhAvAnuvAdamAMthI sAbhAra) guru A akalpa vagere chane varje che. Ama chatrIsa guNorUpI kiraNovALA guru ajJAnarUpI aMdhakArano nAza karo. (13) Ama bAramI chatrIsI pUrNa thaI. + yadyasmAdatyasambhAvyaM kadApi syAttato'pi tat / pazya paNyAGganA kozA muni mArge nyavezayat // je vAta jenA thakI jarAya saMbhavatI na hoya kyAreka tenAthI te vAta thaI jAya. juo kozA vezyAe munine mArgamAM sthApita karyA. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodazI SaTtrizikA atha trayodazIM SaTtrizikAmAha - - mUlam - dasabheyAi ruIe, duvAlasaMgesu bAruvaMgesu / duvihasikkhAi niuNo, chattIsaguNo gurU jayau // 14 // chAyA - dazabhedAyAM rucau dvAdazAGgeSu dvAdazopAGgeSu / dvividhazikSAyAM nipuNaH, SaTtriMzadguNo gururjayatu // 14 // - premIyA vRttiH - dazabhedAyAM - dazabhedabhinnAyAM rucau - tattvAbhilASarUpAyAM, dvAdazAGgeSu - dvAdazasu aGgeSu, dvAdazopAGgeSu - dvAdazasUpAGgeSu, dvividhazikSAyAM dvividhAyAM zikSAyAM, ceti gamyam, nipuNaH - niSNAta:, iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti zabdArthaH / jinoktatattvaprItirUpA / sA dazadhA / tadyathA 1 - bhAvArthastvayam - ruciH nisargaruciH, 2 upadezaruciH, 3 AjJAruci:, 4 sUtraruciH, 5 bIjaruci:, 6 abhigamaruciH, 7 vistAraruciH, 8 kriyAruciH, 9 saGkSeparuciH 10 dharmarucizca / yaduktamuttarAdhyayanasUtre maho. bhAvavijayakRtatadvRttau ca - - 'nissagguvaesaruI, ANArui sutta - bIaruimeva / abhigama - vitthArarui, kiriA - saMkheva - dhammaruI // 28 / 16 // (chAyA - nisargopadezaruci:, AjJAruciH sUtrabIjarucireva / abhigama-vistAraruciH, kriyA-saGkSepa - dharmaruciH // 28 / 16 // ) - vRttiH - ' nissagguvaesarui' tti rucizabdaH pratyekaM yojyate, tato nisargaH svabhAvastena rucistattvAbhilASo'syeti nisargaruciH 1 / upadezo gurvAdikathanaM tena ruciryasyetyupadezaruciH 2 / AjJA sarvajJavacanAtmikA tayA ruciryasya sa tathA 3 / 'suttabIaruimeva tti ihApi Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 dazavidhA ruciH rucizabdasya pratyekaM yogAtsUtreNAgamena ruciryasya sa sUtraruciH 4 / bIjamiva bIjaM yadekamapyanekArthaprabodhotpAdakaM vacastena ruciryasya sa bIjaruciH 5 / anayoH samAhAraH, eveti samuccaye / abhigamo vijJAnaM, vistaro vyAsastAbhyAM pratyekaM rucizabdo yojyate tato'bhigamarucivistArarucizceti 6-7 tathA kriyA anuSThAnaM, sakSepaH saGgraho dharmaH zrutadharmAdisteSu ruciryasyeti pratyekaM rucizabdayogAtkriyAruciH saGkhparucirdharmarucizca 89-10 vijJeya iti zeSaH / yacceha samyaktvasya jIvAnanyatvenAbhidhAnaM tadguNaguNinoH kathaJcidabheda iti khyApanArthamiti sUtrasakSepArthaH // 28/16 // vyAsArthaM tu svata evAha sUtrakRt - bhUatyeNAhigayA, jIvA'jIvA ya puNNa-pAvaM ca / sahasaMmuiA AsavasaMvare a, roei u nisaggo // 28/17 // (chAyA- bhUtArthatvenAdhigatAH, jIvAjIvAzca puNyapApaM ca / sahasammatiH AzravasaMvarau ca, rocate tu nisargaH // 28/17||) vRttiH- 'bhUatyeNa 'tti bhAvapradhAnatvAnnirdezasya bhUtArthatvena sadbhatA ete arthA ityevaMrUpeNa nirNayenAdhigatAH paricchinnA yeneti gamyate, jIvA ajIvAzca puNyapApaM ca, kathamadhigatA ityAha - 'sahasaMmui'tti sopaskAratvAt sUtratvAcca sahAtmanA yA saGgatA matiH sA sahasammatistayA, ko'rthaH ? paropadezanirapekSayA jAtismaraNAdirUpayA buddhyA 'AsavasaMvare atti AzravasaMvarau cazabdo'nuktabandhAdisamuccaye, tato bandhAdayazca yenAdhigatA iti yogaH / yazca 'roei utti rocate eva zraddadhAtyeva anyasmAdazrutvApi jAtismaraNAdinAdhigatAn jIvAdIniti gamyate, 'nisaggo'tti sa nisargarucirjeyaH // 28/17 // amumevArthaM spaSTataramAha - jo jiNadivai bhAve, cauvvihe saddahai symev| emeva nannahatti a, nissaggaruitti nAyavvo // 28/18 // (chAyA- yo jinadRSTAn bhAvAn, caturvidhAn zraddadhAti svayameva / evameva nAnyatheti ca, nisargaruciriti jJAtavyaH // 28/18 / / ) vRttiH - yo jinadRSTAn bhAvAn caturvidhAn dravyakSetrakAlabhAvabhedairnAmAdibhedairvA zraddadhAti svayameva paropadezaM vinA, kathaM zraddadhAtItyAha-evamevaitadyathA jinaidRSTaM jIvAdi nAnyatheti bhAvaH, caH samuccaye, sa nisargaruciriti jJeyaH // 28/18 // Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavidhA ruciH upadezarucimAha - ee ceva u bhAve, uvaiTThe jo pareNa saddahaI / chaumattheNa jiNeNa va, uvaesaruitti nAyavvo // 28 / 19 // (chAyA - etAneva tu bhAvAn, upadiSTAn yaH pareNa zraddadhAti / chadmasthena jinena vA, upadezaruciriti jJAtavyaH // 28/19 // ) vRtti: - etAMzcaivAnantaroktAn bhAvAn jIvAdIn tuH pUraNe upadiSTAn yaH pareNAnyena zraddadhAti kIdRzena pareNetyAha - chadmasthenAnutpannakevalajJAnena jinena vA saJjAtakevalena, sa upadezaruciriti jJAtavyaH // 28/19 // atha AjJArucimAha - rAgo doso moho, aNNANaM jassa avagayaM hoi / ANA roaMto, so khalu ANAruI nAma // 28/20 // (chAyA - rAgo dveSo moho, ajJAnaM yasya apagataM bhavati / AjJayA rocamAnaH, sa khalu AjJAruciH nAma // 28/20|) 569 vRttiH - rAgo dveSo mohaH zeSamohanIyaM ajJAnaM ca casya gamyatvAt yasyApagataM bhavati, sarvathA cAsya rAgadveSAdyapagamAsambhavAddezata iti gamyate, etadapagamAcca 'ANAe 'tti AjJayaiva AcAryAdisambandhinyA rocamAnaH kvApi kugrahAbhAvAjjIvAdi tatheti pratipadyamAno mASatuSAdivat sa khalu nizcitamAjJArucirnAmetyabhyupagantavyaH // 28/20 // sUtrarucimAha - jo suttamahijjato, suraNa ogAhaI u sammattaM / aMgeNa bAhireNa va, so suttaruitti nAyavvo // 28/21 // (chAyA- yaH sUtramadhIyAnaH, sUtreNa avagAhate tu samyaktvam / aGgena bAhyena vA, sa sUtraruciriti jJAtavyaH // 28/21 // vRtti: - yaH sUtramadhIyAnaH paThan zrutenAdhIyamAnenAvagAhate prApnoti tuH pUrtau samyaktvaM, aGgenAcArAdinA bAhyena cAnaGgapraviSTenottarAdhyayanAdinA sa govindavAcakavat sUtraruciriti jJAtavyaH // 28/21 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 dazavidhA ruciH bIjarucimAha - egeNa aNegAI, payAiM jo pasaI u sammattaM / udae va tillabiMdU, so bIaruitti nAyavvo // 28/22 // (chAyA- ekena anekAni, padAni yaH prasarati tu samyaktvam / udake iva tailabinduH, sa bIjaruciriti jJAtavyaH // 28/22 // ) vRttiH - ekena prakramAtpadena jIvAdinA 'aNegAiM payAIti vibhaktivyatyayAdanekeSu padeSu ajIvAdiSu yaH prasarati 'sammattaM 'ti samyaktvavAnAtmA, iha samyaktvazabdena tadabhinnasya samyaktvavato jIvasya grahaNAt, udaka iva tailabinduH, yathodakaikadezagato'pi tailabinduH samagramudakamAkrAmati tathaikadezotpannaruciryo jIvastathAvidhakSayopazamAdazeSatattveSu rucimAn bhavati, sa evaMvidho bIjaruciriti jJAtavyaH // 28/22 / / abhigamarucimAha - so hoI abhigamaruI, suanANaM jeNa atthao dittuN| ekkArasaaMgAI, paiNNagaM diTThivAo a||28/23|| (chAyA- sa bhavati abhigamaruciH, zrutajJAnaM yena arthato dRSTam / . ekAdazAGgAni, prakIrNakAni dRSTivAdazca // 28/23||) vRttiH - sa bhavatyabhigamaruciH zrutajJAnaM yenArthato dRSTamupalabdhaM, kiM tat zrutajJAnamityAha ekAdazAGgAni, prakIrNakamiti jAtAvekavacanaM tataH prakIrNakAnyuttarAdhyayanAdIni, dRSTivAdo dvAdazamaGgaM, ca-zabdAdupAGgAni ca upapAtikAdIni // 28/23 // vistArarucimAha - davvANaM savvabhAvA, savvapamANehiM jassa uvaladdhA / savvAhi nayavihihi a, vitthAraruitti nAyavvo // 28/24 // (chAyA- dravyANAM sarvabhAvAH, sarvapramANaiH yasya upalabdhAH / sarvaiH nayavidhibhizca, vistAraruciriti jJAtavyaH // 28/24 // ) vRttiH - dravyANAM dharmAstikAyAdInAM sarvabhAvA ekatvapRthaktvAdayo'zeSaparyAyAH sarvapramANaiH pratyakSAdibhiryasyopalabdhAH, pratyakSAdInAM madhye yatra yasya vyApArastenaiva Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavidhA ruciH 571 pramANena jJAtA bhavanti, 'savvAhiM 'ti sarvairnayavidhibhirnaigamAdinayabhedaiH caH samuccaye, sa vistArarucirjJAtavyaH // 28/24 // kriyArucimAha - - daMsaNanANacaritte, tavaviNae saccasamiiguttIsu / jo kariA - bhAvaruI, so khalu kiriAruI nAma // 28/25 // (chAyA - darzanajJAnacaritre, tapovinaye satyasamitiguptiSu / yaH kriyAbhAvaruciH, sa khalu kriyArucirnAma // 28/25 // vRtti: - darzanajJAnacaritre tapovinaye satyAzcaitAH samitiguptayazca satyasamitiguptayastAsu yaH kriyAbhAvaruciH ayaM bhAvaH - darzanAdyAcArAnuSThAne yasya bhAvato rucirasti sa khalu kriyArucirnAmetyabhyupagantavyaH // 28/25 // saGkSeparucimAha - aNabhiggahiakudiTThI, saMkhevaruitti hoi nAyavvo / avisArao pavayaNe, aNabhiggahio a sesesu // 28 / 26 // (chAyA - anabhigRhItakudRSTiH, saGkSeparuciriti bhavati jJAtavyaH / avizAradaH pravacane, anabhigRhItazca zeSesu // 28/26 // ) vRttiH - anabhigRhItA anaGgIkRtA kudRSTiH saugatAdimatarUpA yena sa tathA saGkSeparuciriti bhavati jJAtavyaH, avizArado'kuzalaH pravacane jinamate, anabhigRhIto'nabhijJaH zeSeSu kapilAdipraNItapravacaneSu, ayaM bhAvo ya uktavizeSaNaviziSTaH saGkSepeNaiva cilAtiputra iva padatrayeNa tattvaM zraddadhAti sa saGkSeparuciH // 28/26 // dharmarucimAha jo athikAyadhammaM, suadhammaM khalu carittadhammaM ca / Rees jiNAbhihiaM, so dhammaruitti nAyavva // 28/27 // (chAyA - yaH astikAyadharmaM zrutadharmaM khalu caritradharmaM ca / zraddadhAti jinAbhihitaM sa dharmaruciriti jJAtavyaH // 28/27|| ) vRttiH - yo'stikAyAnAM dharmAdInAM dharmo gatyupaSTambhAdirastikAyadharmastaM, zrutadharmamA Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 dvAdaza aGgAni gamarUpaM, caritradharmaM ca sAmAyikAdibhedaM zraddadhAti jinAbhihitam / dharmeSu paryAyeSu dharme vA zrutadharmAdau rucirasyeti kRtvA, sa dharmaruciriti jJAtavyaH / ziSyavyutpAdanArthaM caivamupAdhibhedataH samyaktvabhedAbhidhAnaM, anyathA hi nisargopadezAdhigamAdiSu kvacitkeSAJcidantarbhAve na hyetAvanto bhedAH sambhavantIti bhAvanIyamityekAdazasUtrArthaH // 28/27 // ' aGgAni - paJcacatvAriMzadAgamAntargatAni zrutapuruSasyA'GgarUpANi zAstrANi / yadAha zrInandisUtravRttau malayagiripUjyAH - 'tatrAGgapraviSTamiti - iha puruSasya dvAdazAGgAni bhavanti, tadyathA - dvau pAdau dve jake dve uruNI dve gAtrA. dvau bAhU grIvA zirazca, evaM zrutarUpasyApi paramapuruSasyA''cArAdIni dvAdazAGgAni krameNa veditavyAni, tathA coktaM - 'pAyadurga jaMghorugAyadugaddhaM tu doya bAhU ya / gIvA siraM ca puriso bArasaaGgo suyavisiTTho // 1 // ' (chAyA- pAdadvikaM jaGgorugAtrArdhadvikaM tu dvau ca bAhU ca / grIvA zirazca puruSo dvAdazAGgaH zrutaviziSTaH // 1 // ) zrutapuruSasyAGgeSu praviSTamaGgapraviSTam - aGgabhAvena vyavasthitamityarthaH, yatpunaretasyaiva dvAdazAGgAtmakasya zrutapuruSasya vyatirekeNa sthitamaGgabAhyatvena vyavasthitaM tadanaGgapraviSTaM, athavA yadgaNadharadevakRtaM tadapraviSTaM mUlabhUtamityarthaH, gaNadharadevA hi mUlabhUtamAcArAdikaM zrutamuparacayanti, teSAmeva sarvotkRSTazrutalabdhisampannatayA tadracayitumIzatvAt, na zeSANAM, tataH tatkRtaM sUtraM mUlabhUtamityaGgapraviSTamucyate, yatpunaH zeSaiH zrutasthaviraistadekadezamupajIvya viracitaM tadanaGgapraviSTaM, athavA yatsarvadaiva niyatamAcArAdikaM zrutaM tadaGgapraviSTaM, tathAhi - AcArAdikaM zrutaM sarveSu kSetreSu sarvakAlaM cArthaM kramaM cAdhikRtyaivameva vyavasthitaM tatastadaGgapraviSTamucyate, aGgapraviSTamaGgabhUtaM mUlabhUtamityarthaH, zeSaM tu yacchrutaM tadaniyatamatastadanaGgapraviSTamucyate, uktaM ca 'gaNaharakayamaGgakayaM jaM kayaM therehi~ bAhiraM taM tu / niyayaM cAMgapaviTTha aNiyayasuya bAhiraM bhaNiyaM // 1 // ' (chAyA- gaNadharakRtamaGgakRtaM yatkRtaM sthavirairbAhyaM tattu / niyataM cAGgapraviSTaM aniyatazrutaM bAhyaM bhaNitam // 1 // )' Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza aGgAni 573 aGgAni dvAdaza / tadyathA - 1 AcArAGgaM, 2 sUtrakRtAGga, 3 sthAnAGga, 4 samavAyAkaM, 5 vyAkhyAprajJaptyaGgaM, 6 jJAtAdharmakathAGgaM, 7 upAsakadazAGga, 8 antakRtadazAGgaM, 9 anuttaraupapAtikadazAGgaM, 10 praznavyAkaraNAGga, 11 vipAkasUtrAGga, 12 dRSTivAdAGgaJca / yadavocat pAkSikasUtre tadvRttau ca - 'namo tesiM khamAsamaNANaM jehiM imaM vAiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM bhagavaMtaM, taM jahA AyAro, sUyagaDo, ThANaM, samavAo, vivAhapannattI, nAyAdhammakahAo, uvAsagadasAo, antagaDadasAo, aNuttarovavAiyadasAo, paNhAvAgaraNaM, vivAgasuyaM, diTThivAo 12 / (chAyA - namastebhyaH kSamAzramaNebhyo yairidaM vAcitaM dvAdazAGgaM gaNipiTakaM bhagavantam, tadyathA - AcAraH, sUtrakRtaH, sthAnaM, samavAyaH, vyAkhyAprajJaptiH, jJAtAdharmakathAH, upAsakadazAH, antakRtadazAH, anuttaraupapAtikadazAH, praznavyAkaraNaM, vipAkasUtraM, dRSTivAdaH 12) vRttiH-etacca prAgvavyAkhyeyaM, navaraM gaNipiTakam - AcAryasyArthasArapradhAnabhAjanamityarthaH / 'AyAro 'tti - AcaraNamAcAraH Acaryata iti AcAraH, ziSTAcarito jJAnAdyAsevanavidhirityarthaH, tatpratipAdako grantho'pyAcAra evocyate / 'sUyagaDo'tti - 'sUca sUcAyAM' sUcanAtsUtraM sUtreNa kRtaM sUtrakRtaM svaparasamayAdisakalapadArthasUcakaM yadityarthaH / 'ThANaM'titiSThantyAsate-vasanti yathAvadabhidheyatayaikatvAdivizeSitA AtmAdayaH padArthA yasmistat sthAnam, athavA-sthAna-zabdenehaikAdikaH saGkhyAbhedo'bhidhIyate tatazcAtmAdyarthagatAnAmekAdidazAntAnAM sthAnAnAmabhidhAyakatvena sthAnamAcArAbhidhAyakatvAdAcAravaditi / 'samavAo'tti-samiti samyak, avetyadhikaH, ayaH jIvAdiparicchedaH samavAyaH, taddhetuzca grantho'pi samavAya iti / 'vivAhapaNNatti'tti-viziSTA vAhA arthapravAhAstattvArthavicArapaddhataya ityarthaH, teSAM prajJaptiH prajJApanaM vyAkhyAnaM yasyAM sA vivAhaprajJaptiH, pUjyatvena nAmAntarato bhagavatItyapIyamucyate 'nAyAdhammakahAo 'tti-jJAtAnyudAharaNAni tatpradhAnA dharmakathA jJAtAdharmakathA 'uvAsagadasAo'tti-upAsakAH zrAvakAstadgatakriyAkalApapratibaddhA dazAdhyayanopalakSitA upAsakadazA: 'antagaDadasAo'tti-anto vinAzaH, sa ca karmaNastatphalabhUtasya vA saMsArasya kRto yaiste antakRtAste ca tIrthakarAdayasteSAM dazAH prathamavarge dazAdhyayanAnIti tatsaGkhyayopalakSitA antakRtadazA iti / 'aNuttarovavAiyadasAo 'tti-uttaraH pradhAno nAsyottaro vidyata ityanuttaraH, upapatanamupapAto janmetyarthaH, Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 dvAdaza upAGgAni anuttarazcAsAvupapAtazcetyanuttaropapAtaH, so'sti yeSAM te'nuttaraupapAtikAH sarvArthasiddhAdivimAnapaJcakopapAtina ityarthaH, tadvaktavyatApratibaddhA dazA dazAdhyayanopalakSitA anuttaraupapAtikadazA iti / 'paNhAvAgaraNaM 'ti-praznAzca pRcchA vyAkaraNAni ca nirvacanAni samAhAratvAtpraznavyAkaraNaM, tatpratipAdako grantho'pi praznavyAkaraNamiti / 'vivAgasuyaM 'ti-vipacanaM vipAkaH zubhAzubhakarmapariNAma ityarthaH, tatpratipAdakaM zrutaM vipaakshrutm| 'diTThivAo'tti-dRSTayo darzanAni, vadanaM vAdaH, dRSTInAM vAdo dRSTivAdaH, dRSTInAM vA pAto yatrA'sau dRSTipAtaH, sarvanayadRSTayo yatrAkhyAyante samavataranti ceti bhAvaH / ityutkIrtitaM sAmAnyato'GgapraviSTazrutam / ' upAGgAni - aGgapratibaddhAni zAstrANi / tAni dvAdaza / tadyathA - 1 aupapAtikaM, 2 rAjapraznIyaM, 3 jIvAjIvAbhigamaH, 4 prajJApanA, 5 jambUdvIpaprajJaptiH, 6 candraprajJaptiH, 7 sUryaprajJaptiH, 8 nirayAvalikA, 9 kalpAvataMsikA, 10 puSpikA, 11 puSpacUlikA, 12 vRSNidazA ca / yaduktaM zrIpradyumnasUriviracite vicArasAre - 'ovai rAyapaseNIya jIvAbhigamo taheva pnnvnnaa| caMdassa ya sUrassa ya jaMbuddIvassa pannattI // 347 // nirayAvaliyA kappiya puphiya taha puSphacUliovaMgaM / ' vahidasA dIvasAgarapannattI mayaviseseNa // 348 // ' (chAyA- aupapAtikaM rAjapraznIyaM jIvAbhigamastathaiva prajJApanA / candrasya ca sUryasya ca jambUdvIpasya prajJaptayaH // 347 // nirayAvalikA kalpikA puSpikA tathA puSpacUlikopAGgam / vRSNidazA dvIpasAgaraprajJaptirmatavizeSeNa // 348 // ) zikSA - abhyAsaH / sA dvividhA / tadyathA - 1 grahaNazikSA, 2 AsevanazikSA ca / uktaJca viMzatirvizikAntargatadvAdazazikSArvizikAyAM zrIharibhadrasUribhistadvRttau ca zrIkulacandrasUribhiH - "sikkhA imassa duvihA gahaNAsevaNagayA muNeyavvA / suttatthagoyaregA bIyA'NuTThANavisaya tti // 1 // akSaragamanikA - asya zikSA grahaNA''sevanagatA dvividhA muNitavyA-ekA sUtrArtha Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvividhA zikSA gocarA dvitIyA'nuSThAnaviSayeti // 1 // vRttiH - asya yateH zikSyate'nayA zikSA vakSyamANasvarUpA grahaNA''sevanagatA grahaNaM ca jJAnopArjanam AsevanaM ca sthAnAdyanuSThAnaM grahaNAsssevane tadgatA tadviSayAdvividhAdviprakArA muNitavyA boddhavyA / enayorviSayamAha ekA tAvat prathamA grahaNazikSA sUtrArthagocarA sUtraM ca gaNadharAdisthavirasandRbdham arthazca tadabhidheyaH sUtrArtho tadgocarA tadviSayA / dvitIyA kramApekSayA punaH anuSThAnaviSayA pratilekhanAdyAsevanaviSayA itiH samAptau // 1 // zikSAdvikaprAdhAnyaM pradarzyA'tha grahaNazikSAmAhAtmyaM vizeSata Aha gives vihiNA suttaM bhAveNaM paramamaMtarUva tti / jogo vi bIyamahurodajogatullo imassa tti // 6 // akSaragamanikA - paramamantrarUpaM sUtramiti bhAvena vidhinA gRhNAti / asya yogo'pi bIjamadhurodayogatulya iti // 6 // 575 vRttiH - paramamantrarUpaM paramaH zreSTho mantro devAdisAdhanaM tadvad rUpaM svarUpaM yasya tat sUtraM zrIjinopajJaM gaNadharAdisthaviraiH sandRbdhaM zrutam iti hetoH bhAvena AntaraprItyA vidhinA 'pattaM pariyAeNe'tyAdinA vakSyamANasvarUpeNa tat sUtraM yatiH gRhNAti AdadAti / sUtramAhAtmyamevAha asya sUtrasyA''stAM pariNatiH yogo'pi vidhigrahaNalakSaNasambandho'pi bIjamadhuroda - yogatulyo bIjaM godhUmAdi tena saha madhurodayogaH svAdujalasaMyogastena tulyaH samaH avazyaM sAnubandhaviratipariNAmaphalo jJAnasya phalaM viratiH iti hetorbhAvena vidhinA gRhNAti / ayaM bhAvaH-yathA bIjaM madhurajalasaMyogena phalaM prayacchati tathaiva cAritrabIjaM sUtralakSaNamadhurajalasaMyogena muktiphalaM prayacchatIti // 6 // athA''sevanazikSAmAha - Asevai ya jahutaM tahA tahA sammamesa suttatthaM / uciyaM sikkhApuvvaM nIsesaM uvahipehAe // 11 // akSaragamanikA -yathoktaM sUtrArthaM tathA tathaiSa upadhiprekSayA zikSApUrvamucitaM niHzeSaM samyagAsevate // 11 // vRttiH - yathoktaM yena yena prakAreNa zrIjinavaragaNadharairupadiSTaM sUtrArthaM pUrvoktasvarUpaM tathA tathA tena tena prakAreNa eSa yatiH upadhiprekSayA upadhirmAyAcArastatprekSayA nirIkSaNena Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 dvividhA zikSA zikSApUrvam AtmAnuzAsanapUrvaM yathA re jIva ! mAyA saMsArabIjam, mokSamArgaprasthitasya tava kimanayA, tyajainAm, bhava RjuH, RjUbhUtasya zodhiriti / yadi vopadhiH vastrapAtrAdistatprekSayA pratilekhanena saha zikSApUrvam AcAryopAdhyAyAdyupadezapUrvam ucitaM dezakAlasvazaktyanurUpaM niHzeSaM sarvaM yaticaryArUpaM samyag avitatham Asevate anutiSThatIti // 11 // AsevanazikSAyA eva mahattvamAha - paDivattivirahiyANaM na hu suyamittamuvayAragaM hoi / no Aurassa rogo nAsai taha osahasuIo // 12 // akSaragamanikA - pratipattivirahitAnAM na khalu zrutamAtramupakArakaM bhavati / tathaiauSadhazrutito nAturasya rogo nazyati // 12 // vRtti: - pratipattivirahitAnAM pratipattirAsevanaM prastAvAt sUtrArthasya tadvirahitAnAM tacchUnyAnAM na naiva hu prAkRtatvAdavadhAraNe zrutamAtraM zravaNagocarIbhUtamAtram upakArakam anugrAhakaM bhavati jAyate / atrArthe dRSTAntamAha - tathauSadhazrutitaH kevalaM bheSajazravaNAd na naiva Aturasya rogiNo rogo vyAdhiH nazyati kSayamupaiti, api tu tatprayogata eva nazyati evameva sUtrArthAsevanAdeva saMsArarogo nazyati, na tu zravaNamAtrata iti // 12 // AstAM pratipattiviraheNa viparItenApi kriyAyogena na nazyati, api tu vardhata ityAha na ya vivarIeNeso kiriyAjogeNa avi ya vaDDei / iya pariNAmAo khalu savvaM khu jahuttamAyarai // 13 // akSaragamanikA - na ca viparItena kriyAyogenaiSaH, api ca vardhata iti pariNAmAt khalu sarvaM yathoktamAcarati // 13 // - vRttiH - na ca nApi viparItena virodhinA kriyAyogena kupathyAdisevanalakSaNena eSa rogo kSayamupaiti, api ca paraM vardhate evamevotsUtrAcaraNena bhavarogopi na nazyati, apitu iti hetoH pariNAmAd jinoktamiti bhAvasArameva khaluzabdo'vadhAraNe sarvaM niravazeSaM yathoktamAcarati yathA tIrthakaragaNadharairupadiSTaM tathaiva zramaNaH anutiSThatIti // 13 // ' gururdazavidharucInAM dvAdazAGgAnAM dvAdazopAGgAnAM dvividhazikSayozca bodhapratipAdanAcaraNAdiSu niSNAto bhavati / itthaM SaTtriMzadguNagaNasamanvito guruH paravAdino jayatu // 14 // iti trayodazI SaTtrizikA samAptA / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teramI chatrIsI have teramI chatrIsI kahe che - zabdArtha - daza prakAranI rucimAM, bAra aMgomAM, bAra upAMgomAM ane be prakAranI zikSAmAM hoMziyAra - Ama chatrIsa guNovALA guru jaya pAmo. (14) premIyA vRttino bhAvAnuvAda - ruci eTale bhagavAne kahelA tattvo uparanI prIti. te daza prakAranI che. te A pramANe - 1 nisargaruci, 2 upadezaruci, 3 AjJAruci, 4 sUtraruci, 5 bIjaruci, 6 abhigamaruci, 7 vistAraruci, 8 kriyAruci, 9 saMkSeparuci ane 10 dharmaruci. uttarAdhyayanasUtranI maho. bhAvavijayajI kRta vRttimAM kahyuM che - (1) nisargazaci - jene svabhAvathI tattvonI abhilASA thAya che te nisargaruci che. (2) upadezaruci - jene guru vagerenA kahevAthI tattvonI abhilASA thAya che te upadezaruci che. (3) AjJAruci - jene sarvajJanA vacanarUpa AjJA vaDe tattvonI abhilASA thAya che te AjJAruci che. (4) sUtraruci - jene AgamarUpa sUtrathI tattvonI abhilASA thAya che te sUtraruci che. (5) bIjaruci je eka vacana paNa aneka arthone jaNAve te bIja jevuM hovAthI bIja kahevAya. jene te bIjarUpa vacanathI tattvonI abhilASA thAya che te bIjaruci che. (6) abhigamaruci - jene vijJAnathI tattvonI abhilASA thAya che te abhigamaruci (7) vistAraruci - jene vistAra vaDe tattvonI abhilASA thAya che te vistAraruci che. (8) kriyAruci - jene kriyAmAM ruci che te kriyAruci che. (9) saMkSeparuci - jene saMkSepamAM eTale ke saMgrahamAM ruci che te saMkSeparuci che. (10) dharmaruci - jene zratadharma vagere rUpa dharmamAM ruci che te dharmaci che. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 dasa prakAranI ruci ahIM samyakatvane jIvathI abhinnarUpe kahyuM che te guNa ane guNIno koIka rIte abheda che evuM jaNAvavA mATe. A pramANe gAthAno saMkSepathI artha kahyo. (16) vistArathI artha graMthakAra pote ja kahe che - jeNe bIjAnA upadeza vinA jAtismaraNajJAna vagere rU5 AtmAnI sAthe saMgata evI buddhithI jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, baMdha vagere padArthone "A padArtho vidyamAna che evA nirNayapUrvaka jANyA che ane je bIjAnI pAsethI sAMbhaLyA na hovA chatAM paNa jAtismaraNajJAna vagerethI jANelA jIva vagere padArthonI upara zraddhA kare che te nisargaruci jANavo. (17) A ja bAbatane vadhu spaSTa rIte kahe che - je jinezvara bhagavaMtoe joyelA dravya, kSetra, kALa ane bhAva rUpa cAra padArthonI athavA nAma, sthApanA, dravya ane bhAvarUpa cAra padArthonI bIjAnA upadeza vinA pote ja "jema bhagavAne joyA che e pramANe ja A jIva vagere padArtho che, bIjI rIte nahIM." A pramANe zraddhA kare che te nisargaruci e pramANe jANavo. (18) upadezarucine kahe che - jene kevaLajJAna thayuM nathI evA chadmastha ke jene kevaLajJAna thayuM che evA sarvajJarUpa anya vaDe upadezAyelA A ja upara kahelA bhAvonI je zraddhA kare che te upadezaruci e pramANe jANavo. (19) have AjJArucine kahe che - jenA rAga, dveSa, moha (zeSa mohanIya kama) ane ajJAna dezathI dUra thayA che, ane je mASatuSa muni vagerenI jema AcArya vagerenI AjJAthI kyAMya paNa kadAgraha rAkhyA vinA jIva vagere padArthonI "A padArtho che' e pramANe zraddhA kare che te avazya AjJAruci e pramANe jANavo. tene rAga, dveSa vagereno sarvathA nAza saMbhavato na hovAthI ahIM tene rAga vagereno dezathI nAza kahyo. (20) sUtrarucine kahe che - je goviMdavAcakanI jema sUtrane bhaNatAM bhaNatAM AcArAMgasUtra vagere rUpa aMgapraviSTa zrata vaDe ke uttarAdhyayanasUtra vagere rUpa aMgabAhya zrutavaDe samyakatva pAme che te sUtraruci e pramANe jANavo. (21) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa prakAranI ruci 579 bIjarucine kahe che - pANImAM rahelA telanA TIpAnI jema je samyakatvavALo jIva jIva vagere eka pada vaDe ajIva vagere aneka padomAM pasare che eTale ke jema pANInA eka bhAgamAM raheluM paNa telanuM TIpuM badhA pANImAM pasarI jAya che tema jene eka bhAganI ruci thaI che evo jIva tevA prakAranA kSayopazamathI badhA tattvomAM rucivALo thAya che te AvA prakArano jIva bIjaruci e pramANe jANavo. (22). abhigamarucine kahe che - jeNe agyAra aMgo, uttarAdhyayanasUtra vagere rUpa prakIrNaka sUtro, bAramA aMgarUpa dRSTivAda ane aupapAtika vagere upAMgorUpa zrutajJAnane arthathI jANyuM hoya te abhigamaruci che. (23) vistArarucine kahe che - jeNe dharmAstikAya vagere dravyonA ekatva, pRthaphatva vagere badhA paryAyo pratyakSa vagere badhA pramANothI jANyA hoya eTale ke pratyakSa vagere pramANomAMthI je pramANano je viSayamAM vyApAra hoya te pramANathI te viSayane jANyo hoya ane naigamanaya vagere nayonA badhA bhedo vaDe jANyA hoya te vistAraruci e pramANe jANavo. (24) kriyArucine kahe che - darzana, jJAna, cAritra, tapa, vinaya ane sAcI evI samiti-guptimAM je kriyAbhAvarucivALo che eTale ke darzana vagerenA AcAranuM pAlana karavAmAM jene bhAvathI ruci hoya te kriyAruci e pramANe jANavo. (25). saMkSeparucine kahe che - jeNe bauddha vagerenA mato rUpa kharAba darzanone svIkAryA nathI, je jinamatamAM kuzaLa nathI ane je kapila RSi vageree kahelA sAMkhya vagere pravacanone jANato nathI, jema cilAtIputre traNa pado vaDe tattvanI zraddhA karI tema AvA vizeSaNovALo je jIva saMkSepathI ja tattvanI zraddhA kare te saMkSeparuci che e pramANe jANavuM. (26) dharmacine kahe che - je jinezvara bhagavAne kahelA dharmAstikAya vagerenA gatimAM sahAya karavI vagere rUpa dharmanI, AgamarUpa zratadharmanI ane sAmAyika vagere bhedavALA cAritradharmanI zraddhA kare che te Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 bAra aMgo paryAyo rUpa dharmomAM ke zrutadharma vagere rUpa dharmamAM rucivALo hovAthI dharmaruci e pramANe jANavo. ziSyanI buddhino vikAsa thAya eTalA mATe A pramANe upAdhinA bhedathI samyaktvanA bheda kahyA. bAkI nisargaruci, upadezaruci, abhigamaruci vagere koIka bhedamAM keTalAka bhedono samAveza thavAthI ATalA bhedo saMbhavatA nathI e pramANe vicAravuM. Ama agyAra gAthAono artha karyo. (27)' aMgo eTale pistAlIza AgamonI aMdara rahelA zrutapuruSanA aMgorUpI zAstro. zrInaMdisUtranI vRttimAM zrImalayagirisUri mahArAje kahyuM che - 'temAM aMgapraviSTanI vyAkhyA kare che - ahIM puruSanA bAra aMgo che. te A pramANe - be paga, be jaMghA, be uru, be zarIranA aDadhA bhAgo, be hAtha, Doka ane mAthu. e pramANe zrutarUpI zreSThapuruSanA paNa 'AcAra' vagere kramazaH bAra aMgo jANavA. kahyuM che ke, 'be paga, be jaMghA, be uru, be zarIranA aDadhA bhAgo, be hAtha, Doka ane mAthu e puruSanA bAra aMga che. ema zrutarUpa viziSTa puruSa paNa bAra aMgavALo che. (1)' zrutapuruSanA aMgamAM pravezeluM eTale ke aMgarUpe raheluM hoya te aMgapraviSTazruta. je bAra aMgarUpa zrutapuruSa sivAyanuM aMgathI bAhya zrutarUpe raheluM hoya te anaMgapraviSTazruta. athavA je gaNadharo vaDe karAyuM hoya te mULabhUta zruta te aMgapraviSTa zruta. gaNadhara bhagavaMto mULabhUta AcArAMga vage2e zrutane race che. sarvathI utkRSTa evI zrutalabdhivALA hovAthI teo ja AcArAMga vagerene racavA samartha che, bIjA nahIM. tethI temanA vaDe karAyeluM sUtra mULabhUta hovAthI aMgapraviSTa kahevAya che. bAkInA zrutasthaviroe te aMgapraviSTa zrutanA eka bhAganA AdhAre je racyuM te anaMgapraviSTa zruta. athavA je haMmezA niyata hoya che te AcAra vagere zveta te aMgapraviSTa zruta. te A pramANe - AcAra vagere zruta badhA kSetromAM ane badhA kALe artha ane kramane AzrayIne e ja pramANe raheluM hovAthI te aMgapraviSTa zruta kahevAya che. aMgapraviSTa eTale aMgarUpa eTale mULabhUta. bAkInuM je zruta che te aniyata hovAthI anaMgapraviSTa kahevAya che. kahyuM che ke, 'gaNadharoe je racyuM te aMgapraviSTa zruta, sthaviroe raceluM te zruta to aMgabAhya che. je niyata zruta che te aMgapraviSTa zruta ane je aniyata zruta che te aMgabAhya zruta kahyuM che. (1)" aMgo bAra che. te A pramANe - 1 AcArAMga, 2 sUtrakRtAMga, 3 sthAnAMga (ThANAMga), 4 samavAyAMga, 5 vyAkhyAprajJaptiaMga (bhagavatIjI), 6 jJAtAdharmakathAMga, 7 upAsakadazAMga, 8 aMtakRtadazAMga, 9 anuttaraupapAtikadazAMga, 10 praznavyAkaraNAMga, 11 vipAkazrutAMga ane 12 dRSTivAdAMga. pAkSikasUtramAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra aMgo 581 jemaNe A bAra aMgarUpa AcAryanA artharUpa sAranuM mukhya bhAjana-piTaka kahyuM che te kSamA pradhAna zramaNone namaskAra thAo. te bAra aMgo A pramANa che - (1) AcAra - AcaravuM te AcAra. AcarAya te AcAra. eTale ke sajjanoe Acarela jJAna vagerene pAmavAnI vidhi. tene kahenAro graMtha paNa "AcAra' ja kahevAya che. (2) sUtrakRta - je sUcana kare te sUtra. "sUcanA" arthavALA "sUr' dhAtu uparathI zabda banyo che. sUtra vaDe karAyela te "sUtrakRta', eTale ke svasiddhAMta ane parasiddhAMtanA badhA padArthone sUcavanAruM je zAstra che. (3) sthAna - ekapaNuM vagerethI vizeSita karAyelA AtmA vagere padArtho jemAM svarUpa pramANe barAbara kahevA yogya tarIke rahe che te sthAna. athavA sthAna zabdathI ahIM eka vagere saMkhyAnA bhedo kahevAya che. tethI AtmA vagere padArtho saMbaMdhI ekathI daza sudhInA sthAnane kahenAruM hoya te sthAna, jema AcArane kahenAruM "AcAra" che tema. (4) samavAya - jIva vagere padArthonuM sArI rIte adhika jJAna thayuM te samavAya. samavAyamAM kAraNabhUta graMtha paNa samavAya' kahevAya che. (5) vivAhaprajJapti - jemAM tattvabhUta padArthone vicAravAnI viziSTa paddhationuM vyAkhyAna karAyuM che te "vivAhaprajJapti." A aMga pUjaya hovAthI ene bIjA nAmathI bhagavatI' ema paNa kahevAya che. | (9) jJAtAdharmakathA - jJAta eTale udAharaNa. jemAM udAharaNo mukhya hoya evI dharmakathA te jJAtAdharmakathA. (7) upAsakadazA - upAsaka eTale zrAvako. temanI kriyAonA samUhasaMbaMdhI daza adhyayanovALI dazAo te upAsakadazA. (8) aMtakRtadazA - aMta eTale vinAza. karmano ke tenA phaLarUpa saMsArano vinAza jemanA vaDe karAyo che te aMtakRta eTale tIrthaMkara vagere. temanI pahelA vargamAM daza adhyayano hovAthI te saMkhyAvALI dazAo te aMtakRtadazA. (9) anuttaraupapAtikadazA = uttara eTale zreSTha. jenAthI zreSTha nathI te anuttara. upapAta eTale janma. anuttara evo upapAta te anuttarIpapAta. te jemano hoya te anuttaraupapAtika eTale sarvArthasiddha vagere pAMca vimAnomAM utpanna thayelA. temanI hakIkata saMbaMdhI daza adhyayanovALI dazAo te anuttaraupapAtikadazA. (10) praznavyAkaraNa - prazno eTale pRcchAo. vyAkaraNo eTale javAbo. prazno ane Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 bAra upAMgo vyAkaraNono samAhAra dvanda samAsa thayo hovAthI praznavyAkaraNa thAya. tene jaNAvanAro grantha paNa praznavyAkaraNa kahevAya che. (11) vipAkazruta - vipAka eTale zubha ke azubha karmonuM pariNAma. te jaNAvanAruM zruta te vipakaDyuta. (12) dRSTivAda - dRSTio eTale darzano. vAda eTale bolavuM. daSTiono vAda ne dRSTivAda. athavA jemAM badhI nayadaSTiono pAta che eTale ke kahevAya che ane avatare che te daSTipAta. Ama sAmAnyathI aMgapraviSTa zruta kahyuM." upAMga eTale aMga saMbaMdhita zAstro. te bAra che. te A pramANe - 1 aupapAtika, 2 rAjapraznIya, 3 jIvAjIvAbhigama, 4 prajJApanA, 5 jabUdvIpaprajJapti, 6 candraprajJapti, 7 sUryaprajJapti, 8 nirayAvalikA (kalpikA), 9 kalpAvataMsikA, 10 puSpikA, 11 puSpacUlikA ane 12 vRSNidazA. zrI pradyumnasUrijI racita vicArasAramAM kahyuM che - "papAtika, rAjapraznIya, jIvAbhigama, prajJApanA, caMdraprajJapti, sUryaprajJapti, jaMbUDhIpaprajJapti, nirayAvalikA (kalpAvataMsikA), kalpikA, puSpikA, puSpacUlikA ane vRSNidazA A upAMgo che. vizeSamata pramANe jaMbUdvIpaprajJaptinI badale dvIpasAgaraprajJapti e upAMga che. (347, 348) zikSA eTale abhyAsa. te be prakAre che - 1 grahaNazikSA ane 2 AsevanazikSA. vizativiMzikA antargata bAramI zikSAvizikAmAM zrIharibhadrasUrijIe ane tenI vRttimAM zrIkulacandrasUrijIe kahyuM che - jenAthI zikhavAya te zikSA. A sAdhunI grahaNa ane Asevana rUpa be prakAranI zikSA jANavI. grahaNa eTale jJAna meLavavuM. Asevana eTale UbhA rahevuM vagere. grahaNazikSA gaNadhara vagere sthaviroe racelA sUtra ane tenAthI kahevA yogya arthanA viSayavALI che. bIjI AsevanazikSA paDilehaNa vagere karavAnA viSayavALI che. (1) be zikSAonI pradhAnatA batAvIne have grahaNazikSAnuM mAhAtma vizeSathI kahe che - zrIjinezvara bhagavAne kaheluM ane gaNadhara vagere sthaviroe raceluM zruta te sUtra. jenAthI deva vagere sadhAya te ma7. "sUtra e zreSTha mannarUpa che." evA aMdaranA premathI "paryAyathI prApta thayela...' vagere jenuM svarUpa AgaLa kahevAze tevI vidhithI sAdhu sUtrane grahaNa kare che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be prakAranI zikSA 583 sUtranuM mAhAbhya ja kahe che - sUtrano pariNAma to dUra rahyo sUtrano vidhipUrvaka grahaNa karavArUpa saMbaMdha paNa ghauM vagere bIjanI sAthe thatA mIThA pANInA saMyoganI samAna che, eTale ke anubaMdhavALA viratinA pariNAmarUpa phaLavALo che, kemake jJAnanuM phaLa virati che. kahevAno bhAva Avo che - jema mIThA pANInA saMyogathI bIja phaLa Ape che te ja rIte sUtrarUpI mIThA pANInA saMyogathI cAritrarUpI bIja muktirUpI phaLane Ape che. eTalA mATe sAdhu vidhipUrvaka sUtrane grahaNa kare che. (9) have AsevanazikSAne kahe che - zrIjinezvara bhagavaMtoe ane zrIgaNadhara bhagavaMtoe je je rIte pUrve kahela svarUpavALA sUtrArtha kahyA che te te rIte A sAdhu mAyAcArane jovA vaDe AtmAne "he jIva! mAyA e saMsAranuM bIja che, mokSanA mArga para cAlanArA tAre mAyAnuM zuM kAma che? tuM ene choDI de. tuM saraLa thA. saraLanI zuddhi thAya che. AvI hitazikSA pUrvaka athavA vastra-pAtrA vagere rUpa upadhinA paDilehaNanI sAthe AcArya-upAdhyAya vagerenA upadezapUrvaka deza, kALa ane potAnI zaktine anusAra badhu ucita AcaraNa barAbara Acare che. (11) AsevanazikSAnuM ja mahattva kahe che - sUtrArthanA svIkAra vinAnAne mAtra sAMbhaLeluM zruta upakAra karanAruM nathI ja thatuM. A viSayamAM daSTAMta kahe che - mAtra auSadhane sAMbhaLavAthI rogIno roga nAza nathI ja pAmato, paNa auSadhanA prayogathI ja rogIno roga nAza pAme che. e ja pramANe sUtrArthanuM AcaraNa karavAthI ja saMsArarogano nAza thAya che, mAtra strArthane sAMbhaLavAthI nahIM. (12) sUtrArthano asvIkAra to dUra rahyo sUtrArthathI viparIta kriyA karavAthI paNa saMsAraroga nAza nathI pAmato, paNa vadhe che ema kahe che - kupathyanA sevanarUpa viparIta kriyA karavA vaDe A rogano nAza thato nathI, paNa roga vadhe ja che, e ja rIte utsutranA AcaraNa vaDe bhAvaroga paNa nAza nathI pAmato paNa vadhe che. eTalA mATe "bhagavAne kahyuM che' evA bhAvapUrvaka ja tIrthakaro ane gaNadharoe je pramANe badhuM kahyuM che te pramANe ja sAdhu Acare. (13) guru daza prakAranI rucione, bAra aMgone, bAra upAMgone ane be prakAranI zikSAone samajavAmAM, samajAvavAmAM ane AcaravAmAM hoMziyAra hoya che. AmachatrIsa guNonA samUhathI yukta evA guru paradarzananA vAdione jIto. (14) Ama teramI chatrIsI pUrNa thaI. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhunA caturdazIM SaTtrizikAmAha mUlam - egAra saDDapaDimA, bArasavaya terakiriyaThANe ya / sammaM uvaesaMto, chattIsaguNo gurU jayau // 15 // chAyA caturdazI SaTtrizikA - ekAdaza zrAddhapratimA, dvAdazavratAni trayodazakriyAsthAnAni ca / samyagupadizan, SaTtriMzadguNo gururjayatu // 15 // premIyA vRttiH - ekAdaza zrAddhapratimAH - zrAvakANAmekAdaza pratimAH, dvAdazavratAni zrAvakANAM dvAdaza vratAni, trayodazakriyAsthAnAni - trayodaza kriyAsthAnAni, caH samuccaye, samyag - suSThu, upadizan - pratipAdayan iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti saGkSiptArthaH / - vistRtArthastvayam - zrAddhAH - zrAvakAH, teSAM pratimAH abhigrahavizeSA iti zrAddhapratimAH / tA ekAdaza / tadyathA 1 darzanapratimA, 2 vratapratimA, 3 sAmAyikapratimA, 4 pauSadhapratimA, 5 pratimApratimA, 6 abrahmavarjanapratimA, 7 sacittavarjanapratimA, 8 ArambhavarjanapratimA, 9 praiSavarjanapratimA, 10 uddiSTavarjanapratimA 11 zramaNabhUtapratimA ca / yadavAci pravacanasAroddhAre tadvRttau ca - 'idAnIM saDDapaDimAo 'tti tripaJcAzadadhikazatatamaM dvAramA - - daMsaNa 1 vaya 2 sAmAiya 3 posaha 4 paDimA 5 abaMbha 6 saccitte 7 / AraMbha 8 pesa 9 uddiTTha vajjae 10 samaNabhUe 11 ya // 980 // jassaMkhA jA paDimA tassaMkhA tIeN huMti mAsAvi / kIraMtIsuvi kajjAu tAsu puvvuttakiriyA u // 981 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza zrAddhapratimAH pasamAiguNavisiddhaM kuggahasaMkAisallaparihINaM / sammadaMsaNamaNahaM daMsaNapaDimA havai paDhamA 1 // 982 // bIyANuvvayadhArI 2 sAmAikaDo ya hoi taiyAe 3 / hoi cautthI cauddasIaTThamimAIsu divasesu // 983 // posaha cauvvipi ya paDipuNNaM samma so u aNupAle / baMdhAI aiyAre pattao vajjaImAsu // 984 // sammamaNuvvayaguNavayasikkhAvayavaM thiro ya nANI ya / aTThamIcaudasIsuM paDimaM ThAegarAIyaM // 985 // asiNANa viyaDabhoI mauliyaDo divasabaMbhayArI ya / rati parimANakaDo paDimAvajjesu divasesuM // 986 // jhAyai paDimAeN Thio tiloyapujje jiNe jiyakasAe / niyadosapaccaNIyaM annaM vA paMca jA mAsA // 987 // siMgArakahavibhUsukkarisaM itthIkahaM ca vajjito / vajjai abaMbhamegaM tao ya chuTTAi chammAse // 988 // sattami satta u mAse navi AhArai sacittamAhAraM / jaM jaM dvillANaM taM taM carimANa savvaMpi // 989 // AraMbhasayaMkaraNaM aTThamiyA aTTha mAsa vajjei / navamA nava mAse paNa pesAraMbhe'vi vajjei // 990 // dasamA dasa mAse puNa uddiTThakaipi bhatta navi bhuMje / so hoi u churamuMDo sihaliM vA dhArae koI // 999 // jaM nihiyamatthajAyaM pucchaMta suyANa navari so tattha / jai jANai to sAhai aha navi to bei navi yANe // 992 // khuramuMDo loeNa va syaharaNaM paDiggahaM ca giNhittA / samaNo hUo viharai mAsA ekkArasukkosaM // 993 // 585 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 ekAdaza zrAddhapratimAH mamakAre'vocchinne vaccai sannAyapalli 8 je|| tatthavi sAhuvva jahA giNhai phAsuM tu AhAraM // 994 // (chAyA- darzanaM 1 vratAni 2 sAmAyikaM 3 pauSadhaM 4 pratimA 5 abrahma 6sacittaM 7 / ArambhaH 8 praiSaH 9 uddiSTavarjakaH 10 zramaNabhUtazca 11 // 980 // yatsaGkhyA yA pratimA tatsaGkhyAH tasyAM bhavanti mAsA api / kriyamANAsu api kAryAstu tAsu pUrvoktakriyAstu // 981 // prazamAdiguNaviziSTaM kugrahazaGkAdizalyaparihINam / samyagdarzanamanaghaM darzanapratimA bhavati paDhamA 1 // 982 // dvitIyA aNuvratadhArI 2 kRtasAmAyikazca bhavati tRtIyAyAm 3 / bhavati caturthI caturdazIaSTamyAdiSu divaseSu // 983 // pauSadhaM caturvidhamapi ca pratipUrNaM samyak sa tu anupAlayati / bandhAdIn aticArAn prayatnato varjayati imAsu // 984 // samyagaNuvrataguNavratazikSAvratavAn sthirazca jJAnI ca / aSTamIcaturdazISu pratimAM tiSThati ekarAtrikIm // 985 // asnAnaM vikaTabhojI kRtamukuliH divasabrahmacArI ca / rAtrau parimANakRtaH pratimAvarjeSu divaseSu // 986 // dhyAyati pratimAyAM sthitaH trilokapUjyAn jinAn jitakaSAyAn / nijadoSapratyanIkaM anyaM vA paJca yAvat mAsAn // 987 / / zRGgArakathAvibhUSotkarSaM strIkathAM ca varjayan / varjayati abrahma ekAntatazca SaSThyAM SaNmAsAn // 988 // saptamyAM sapta tu mAsAn nApi AhArayati sacittamAhAram / yat yat adhastanInAM tat tat caramANAM sarvamapi // 989 // ArambhasvayaMkaraNaM aSTamikA aSTau mAsAn varjayati / / navamI nava mAsAn punaH preSyArambhAnapi varjayati // 990 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 587 ekAdaza zrAddhapratimAH dazamI daza mAsAn punaH uddiSTakRtamapi bhaktaM nApi bhuJjIta / sa bhavati tu kSuramuNDaH zikhAM vA dhArayati ko'pi // 991 // yat nihitamarthajAtaM pRcchatAM sutAnAM navaraM sa tatra / yadi jAnAti tataH kathayati atha naiva tato bravIti naiva jAnAmi // 992 // kSuramuNDo locena vA rajoharaNaM patadgrahaM ca gRhItvA / zramaNo bhUto viharati mAsAnekAdazotkRSTAn // 993 // mamakAre'vyavacchinne vrajati sajJAtapalliM draSTuM je / tatrApi sAdhuriva yathA gRhNAti prAsukaM tu AhAram // 994 // ) vRttiH - darzanaM ca - samyaktvaM vratAni ca-aNuvratAdIni sAmAyikaM ca-sAvadhAnavadyayogaparivarjanAsevanasvarUpaM pauSadhaM ca-aSTamIcaturdazyAdiparvadinAnuSTheyo'nuSThAnavizeSaH pratimA ca-kAyotsargaH abrahma ca-abrahmacaryaM sacittaM ca-sacetanadravyaM iti samAhAradvandvaH tata etasmin viSaye pratimeti prastAvAdavaseyaM, atra ca darzanAdiSu paJcasu vidhidvAreNa pratimAbhigrahaH abrahmasacittayostu pratiSedhamukheneti, tathA Arambhazca-svayaM kRSyAdikaraNaM praiSazca-preSaNaM pareSAM pApakarmasu vyApAraNaM uddiSTaM ca-tameva zrAvakamuddizya sacetanaM sadacetanIkRtaM pakvaM vA yo varjayati-pariharati sa ArambhapraiSoddiSTavarjakaH, pratimeti prakRtameva, iha ca pratimAnAM prakrAntatve'pi pratimApratimAvatorabhedopacArAtpratimAvato nirdezaH kRtaH, evamuttaratrApi, tathA zramaNaH-sAdhuH sa iva yaH sa zramaNabhUtaH, bhUtazabdasyopamAnArthatvAt, caH samuccaye, AsAM ca darzanapratimA vratapratimetyAdirUpo'bhilApa: kAryaH, etA ekAdaza zrAddhAnAM-upAsakAnAM pratimA:-pratijJA abhigrahAH zrAddhapratimA iti // 980 // athaitAsAmeva pratimANAM pratyekaM svarUpaM pratipipAdayiSuH prathamaM tAvat kAlamAnaM sAmAnyasvarUpaM cAha - 'jassaMkhe'tyAdi, yatsaGkhyA yAvatsaGkhyAmAnA prathamadvitIyAdiketyarthaH pratimA tasyAM mAsA api tatsaGkhyA:-tAvatpramANA bhavanti, ayamarthaH-prathamAyAM pratimAyAmeko mAsa: kAlamAnaM dvitIyAyAM dvau mAsau tRtIyAyAM trayo mAsA yAvadekAdazyAM pratimAyAmekAdaza mAsA iti, etacca kAlamAnaM yadyapi dazAzrutaskandhAdiSu sAkSAnnopalabhyate tathA'pyupAsakadazAsu pratimAkAriNAmAnandAdizramaNopAsakAnAM sArdhavarSapaJcakalakSaNaM pratimaikAdazapramANaM pratipAditamasti, tacca pUrvoktayaiva ekAdikayaikottarayA vRddhyA saGgacchata iti, tathA uttarottarAsvapi tAsu pratimAsu kriyamANAsu pUrvapUrvapratimApratipAditAH sarvA api Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 ekAdaza zrAddhapratimAH kriyA-anuSThAnavizeSarUpAH kartavyA eva, tuzabda evakArArthaH, idamatra tAtparyam-dvitIyAyAM pratimAyAM prathamapratimoktamanuSThAnaM niravazeSamapi kartavyaM, tRtIyAyAM tu pratimAyAM prathamadvitIyapratimAdvayoktamapyanuSThAnaM vidheyaM, evaM yAvadekAdazyAM pratimAyAM pUrvapratimAdazakoktaM sarvamapyanuSThAnaM kAryamiti // 981 // atha darzanapratimAsvarUpanirUpaNAyAha - 'pasame'tyAdi, samyagdarzanaM-samyaktvaM prathamA darzanapratimA bhavatIti sambandhaH, kathambhUtaM samyagdarzanamityAha-prazamAdiguNaviziSTaMprazamasaMveganirvedAnukampAstikyalakSaNaiH paJcabhirguNairviziSTaM-anvitaM, tathA kugrahazca-tattvaM prati zAstrabAdhitatvena kutsito'bhinivezaH zaGkAdayazca-zaGkAkAGkSAvicikitsAmithyAdRSTiprazaMsAtatsaMstavarUpAH paJca samyaktvAtIcArAH kugrahazaGkAdayasta eva zalyate-anekArthatvA bAdhyate janturebhiriti zalyAni taiH parihInaM-rahitaM, ata eva anagha-nirdoSaM, ayamatra bhAvArtha:-samyagdarzanasya kugrahazaGkAdizalyarahitasyANuvratAdiguNavikalasya yo'bhyupagamaH sA darzanapratimeti, samyagdarzanapratipattizca tasya pUrvamapyAsIt kevalamiha zaGkAdidoSarAjAbhiyogAdyAkAraSaTkavarjitatvena yathAvatsamyagdarzanAcAravizeSaparipAlanAbhyupagamena ca pratimAtvaM sambhAvyate, kathamanyathA upAsakadazAsu ekamAsaM prathamAyAH pratimAyAH pAlanena dvau mAsau dvitIyAyAH pratimAyAH pAlanena evaM yAvadekAdaza mAsAnekAdazyAH pAlanena paJca sArdhAni varSANyarthataH pratipAditAnIti, na cAyamartho dazAzrutaskandhAdAvupalabhyate, zraddhAmAtrarUpAyAstatra tasyAH pratipAdanAt, evaM darzana(vrata)pratimAdiSvapi yathAyogaM bhAvanA kAryA // 982 // atha gAthAdvayena vratasAmAyikapauSadhapratimAtrayamAha - 'bIye 'tyAdi, aNuvratAnisthUlaprANAtipAtaviramaNAdIni upalakSaNatvAd guNavratAni zikSAvratAni ca vadhabandhAdyaticArarahitAni nirapavAdAni ca dhArayataH samyakparipAlayato dvitIyA vratapratimA bhavati, sUtre ca pratimApratimAvatorabhedopacArAditthaM nirdezaH, tathA tRtIyAyAM-sAmAyikapratimAyAM sAmAyikaMsAvadyayogaparivarjananiravadyayogAsevanasvabhAvaM kRtaM-vihitaM dezato yena sa sAmAyikakRtaH, AhitAgnyAdidarzanAt ktAntasyottarapadatvaM, idamuktaM bhavati-apratipannapauSadhasya darzanavratopetasya pratidinamubhayasandhyaM sAmAyikakaraNaM tRtIyA pratimeti, tathA caturthI pauSadhapratimA yasyAM caturdazyaSTamyAdiSu divaseSu-caturdazyaSTamyamAvAsyApaurNamAsISu parvatithiSu caturvidhamapyAhArazarIrasatkArAbrahmacaryavyApAraparivarjanarUpaM pauSadhaM paripUrNaM, na punaranyatareNApi prakAreNa parihInaM samyag AgamoktavidhinA sa-pratimApratipattA tuzabdasyAvadhAraNArthatvAdanupAlayatyeva-Asevata eva, etAsu catasRSvapi vratAdiSu pratimAsu bandhAdIn-bandhavadhaccha Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza zrAddhapratimAH 589 vicchedaprabhRtIn SaSTisaGkhyAn aticArAn dvAdazavrataviSayAn prayatnato-mahatA yatnena varjayati-pariharatIti // 983-984 // atha pratimApratimAsvarUpamAha - 'samme'tyAdi, 'samma'tti samyaktvaM makAro'lAkSaNikaH aNuvrataguNavratazikSAvratAni ca yasya vidyante sa tadvAn, pUrvoktapratimAcatuSTayAnvita ityarthaH, sthira:-avicalasattvaH itaro hi tadvirAdhako bhavati, yato'syAM pratimAyAM nizi catuSpathAdau kAyotsargaH kriyate tatra copasargAH prabhUtAH sambhavantIti, jJAnI ca - pratimAkalpAdiparijJAnapravaNaH, ajAnAno hi sarvatrApyayogyaH kiM punaretatpratimApratipattAviti, aSTamIcaturdazyorupalakSaNatvAdaSTamIcaturdazyamAvAsyApaurNamAsIrUpeSu pauSadhadineSvapi draSTavyaM pratimAM kAyotsarga 'ThAi'tti tiSThati dhAtUnAmanekArthatvAtkarotItyarthaH, kimpramANAmityAha-ekA rAtriH parimANamasyA ityekarAtrikI-sArvarAtrikI tAM yastasya pratimA bhavatIti zeSaH // 985 // zeSadineSu yAdRzo'sau bhavati tadarzayitumAha - 'asiNANe'tyAdi, asnAna:snAnaparivarjakaH, vikaTe-prakaTe prakAze divA na rAtrAvityarthaH divApi vA prakAzadeze bhuGkteazanAdyabhyavaharatIti vikaTabhojI, pUrvaM kila rAtribhojane'niyama AsIt tadarthamidamuktaM, 'mauliyaDo 'tti abaddhaparidhAnakaccha ityarthaH, tathA divase-divA brahma caratItyevaMzIlo divasabrahmacArI, rattiti rAtrau kimata Aha-parimANaM-strINAM tadbhogAnAM vA pramANaM kRtaM yena sa parimANakRtaH, kadetyAha-pratimAvarjeSu-kAyotsargarahiteSvaparvastvityarthaH divaseSudineSviti // 986 // atha kAyotsargasthito yaccintayati tadAha -'jhAyaI 'tyAdi, dhyAyati-cintayati pratimAyAM kAyotsarge sthitaH-avasthitastrilokapUjyAn-tribhuvanAbhyarcanIyAn jinAntIrthakRto jitakaSAyAn-nirastasamastadveSAdidoSAn anyadvA jinApekSayA nijadoSapratyanIkaM svakIyakAmakrodhapramukhadUSaNapratipakSabhUtaM kAmanindAkSAntiprabhRtikaM dhyAyati, kiyatpramANeyaM paJcamI pratimetyAha-paJca mAsAn yAvaditi // 987 / / atha SaSThI pratimAmAha - "siMgAre'tyAdi, zRGgArakathA-kAmakathA tathA vibhUSAyAHsnAnavilepanadhUpaprabhRtikAyA utkarSaH-prakarSaH tataH samAhArAdvandvaH tadvarjayan-pariharan, utkarSagrahaNAccharIramAtrAnugAM vibhUSAM vidadhAtyapIti, tathA striyA-yoSitA saha rahasi kathAMpraNayavArtA varjayan, kimityAha-varjayati abrahma-maithunamekaM 'tao ya'tti takaH-asau pratimApratipattA SaSThyAM-abrahmavarjanapratimAyAM SaNmAsAn yAvat, pUrvasyAM hi pratimAyAM divasa Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 590 ekAdaza zrAddhapratimAH eva maithunaM pratiSiddhaM, rAtrau punarapratiSiddhamAsIt, asyAM tu divApi rajanyAmapi ca sarvathApi maithunapratiSedhaH, ata evAtra cittaviplutividhAyinAM kAmakathAdInAmapi pratiSedhaH kRta iti // 988 // atha saptamI pratimAmAha - 'sattamI'tyAdi, saptamyAM-sacittAhAravarjanapratimAyAM sapta mAsAn yAvat sacittaM-sacetanamAhAraM-azanapAnakhAdimasvAdimasvarUpaM naivAhArayatiabhyavaharati, tathA yadyadadhastanInAM-prAktanInAM pratimAnAmanuSThAnaM tattatsarvamapi-niravazeSamuparitanInAM-agretanapratimAnAmavaseyaM, etacca prAguktamapi vismaraNazIlavineyajanAnugrahAya punarupanyastam, evamanyatrApi // 989 // __ athASTamInavamyau pratime pratipAdayitumAha - 'AraMbhe'tyAdi, aSTamI-svayamArambhavarjanapratimA bhavati yasyAmaSTau mAsAn yAvadArambhasya-pRthivyAdhupamardanalakSaNasya svayaM AtmanA karaNaM-vidhAnaM varjayati-pariharati, svayamiti vacanAccaitadApannaM-vRttinimittamArambheSu tathAvidhatIvrapariNAmarahitaH paraiH karmakarAdibhiH sAvadyamapi vyApAraM kArayatIti, nanu svayamapravartamAnasyApyArambheSu preSyAn vyApArayataH prANihiMsA tadavasthaiva, satyaM, kintu yA sarvathaiva svayamArambhANAM karaNataH paraizca kAraNata ubhayajanyA hiMsA sA svayamakaraNatastAvatparihataiva, yataH svalpo'pi prArambhaH parihiyamANaH projjRmbhamANamahAvyAdheH stokatarastokatamakSaya iva hita eva bhavati, eSA punarnavamI-preSyArambhavarjanapratimA bhavati, yasyAM nava mAsAn yAvat putrabhrAtRprabhRtiSu nyastasamastakuTumbAdikAryabhAratayA dhanadhAnyAdiparigraheSvalpAbhiSvaGgatayA ca preSyairapi-karmakarAdibhirapi AstAM svayaM ArambhAn-sapApavyApArAn mahataH kRSyAdIniti bhAvaH, AsanadApanAdivyApArANAM punaratilaghUnAmaniSedha eva, tathAvidhakarmabandhahetutvAbhAvenArambhatvAnupapatteH // 990 // atha dazamI pratimAmAha - 'dazame 'tyAdi, dazamI punaruddiSTabhaktavarjanapratimA daza mAsAn yAvadbhavati, yasyAmuddiSTaM-uddezastena kRtaM-vihitamuddiSTakRtaM, tameva zrAvakamuddizya saMskRtamityarthaH, evaMsvarUpaM bhaktamapi-odanAdikaM naiva bhuJjIta AstAM tAvaditarasAvadyavyApArakaraNamityapizabdArthaH, 'so hoi'tti sa punardazamapratimApratipattA kazcit kSuramuNDa:kSuramuNDitamastako bhavati 'sihaliM'ti zikhAM vA zirasi ko'pi dhArayatIti // 991 // tathA - 'jami'tyAdi, navaraM-kevalaM sa zrAvakastatra-tasyAM dazamapratimAyAM sthito yannihitaM-bhUmyAdau nikSiptamarthajAtaM-dravyaM suvarNAdikaM tatpRcchatAM sutAnAM-putrANAM upalakSaNatvAbhrAtrAdInAM ca yadi jAnAti tataH kathayati, akathane vRtticchedaprApteH, atha Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza zrAddhapratimAH 591 naiva jAnAti tato bUte-naivAhaM kimapi jAnAmi-smarAmIti, etAvanmuktvA nAnyatkimapi tasya gRhakRtyaM kartuM kalpata iti tAtparyam // 992 // athaikAdazI pratimAmAha - 'khure'tyAdi, kSureNa muNDo-muNDitaH kSuramuNDo locena vAhastaluJcanena muNDa: san rajoharaNaM patadgrahaM ca upalakSaNametat sarvamapi sAdhUpakaraNaM gRhItvA 'samaNahUo'tti zramaNo-nirgranthastadvad yastadanuSThAnakaraNAtsa zramaNabhUtaH sAdhukalpa ityarthaH viharet-gRhAnnirgatya nikhilasAdhusAmAcArIsamAcaraNacaturaH samitiguptyAdikaM samyaganupAlayan bhikSArthaM gRhikulapraveze sati zramaNopAsakAya pratimApratipannAya bhikSAM datteti bhASamANaH, kastvamiti kasmiMzcitpRcchati pratimApratipannaH zramaNopAsako'hamiti bruvANo grAmanagarAdiSvanagAra iva mAsakalpAdinA vicaredekAdaza mAsAn yAvaditi / etaccotkRSTataH kAlamAnamuktaM, jaghanyataH punarekAdazApi pratimAH pratyekamantarmuhUrtAdimAnA eva, tacca maraNe vA pravrajitatve vA sambhavati, nAnyatheti // 993 // tathA 'mame 'tyAdi, mametyasya karaNaM mamakArastasminnavyavacchinne-anapagate sati, anena svajanadarzanArthitvakAraNamuktaM, saJjJAtA:-svajanAsteSAM pallI-sannivezastAM sajJAtapallI vrajati-gacchati draSTuM-vilokayituM sajJAtAniti gamyate, je iti pAdapUraNe, tatrApisaJjJAtapallyAmapi, AstAmanyatra, sAdhuriva-saMyata iva vartate, na punaH svajanoparodhena gRhacintAdikaM kuryAt, yathA ca sAdhuH prAsukameSaNIyaM ca gRhNAti tathA so'pi zramaNabhUtapratimApratipannaH prAsukameva-pragatAsukamevAcetanamevopalakSaNatvAdasyaiSaNIyaM cAhAraMazanAdikaM gRhNAtIti, jJAtayo hi snehAdaneSaNIyaM bhaktAdi kurvanti AgraheNa ca tad grAhayitumicchanti anuvartanIyAzca te prAyo bhavantIti tadgrahaNaM sambhAvyate tathApi tadasau na gRhNAtIti bhAvaH // iha cottarAsu saptasu pratimAsvAvazyakacUrtyA prakArAntaramapi dRzyate, tathAhi - "rAibhattaparinnAetti paJcamI, sacittAhAraparinnAetti SaSThI, diyA brahmacArI, rAo parimANakaDetti saptamI, diyAvi rAovi baMbhayArI asiNANae vosaTThakesamaMsuromanahetti aSTamI, sAraMbhaparinnAetti navamI, pesArambhaparinnAetti dazamI, uThThinnavivajjae samaNabhUetti ekAdazI" ti 153 // 994 // ' vratAni - pApanivRttirUpANi / tAni cA'tra prakramAtzrAvakavratAni jJeyAni, teSAmeva dvAdazavidhatvAt / zrAvakavratAni dvAdazaprakArANi / tadyathA - 1 sthUlaprANAtipAtaviramaNavrataM, 2 sthUlamRSAvAdaviramaNavrataM, 3 sthUlAdattAdAnaviramaNavrataM, 6 svadArasantoSaparadAragamanaviramaNavrataM, 5 sthUlaparigrahaviramaNavrataM, 6 dikparimANavataM, 7 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592 dvAdaza zrAvakavratAni upabhogaparibhogaparimANavrataM, 8 anarthadaNDaviramaNavrataM, 9 sAmAyikavrataM, 10 dezAvakAzikavrataM, 11 pauSadhavrataM 12 atithisaMvibhAgavrataJca / yaduktaM vAcakavaryomAsvAtipraNItazrAvakaprajJaptau haribhadrasUriviracitatadvRttau ca - 'nirUpitaH zrAvakazabdArthaH / sAmprataM dvAdazavidhaM zrAvakadharmamupanyasyannAha - paMceva aNuvvayAiM guNavvAiM ca huMti tinneva / sikkhAvayAI cauro sAvagadhammo duvAlasahA // 6 // (chAyA- paJcaivANuvratAni guNavratAni ca bhavanti trINyeva / zikSAvratAni catvAri zrAvakadharmo dvAdazadhA // 6 // ) vRttiH - paJceti saGkhyA / evakAro'vadhAraNe / paJcaiva na catvAri SaD vA / aNUni ca tAni vratAni cANuvratAni mahAvratApekSayA cANutvamiti sthUraprANAtipAtAdivinivRttirUpANItyarthaH / guNavratAni ca bhavanti trINyeva na nyUnAdhikAni vA / aNuvratAnAmevottaraguNabhUtAni vratAni guNavratAni digvratabhogopabhogaparimANakaraNAnarthadaNDaviratilakSaNAni etAni ca bhavanti trINyeva / zikSApadAni ca zikSAvratAni vA tatra zikSA abhyAsaH sa ca cAritranibandhanaviziSTakriyAkalApaviSayastasya padAni sthAnAni tadviSayANi vA vratAni zikSAvratAni etAni ca catvAri sAmAyikadezAvakAzikapauSadhopavAsAtithisaMvibhAgAkhyAni / evaM zrAvakadharmo dvAdazadhA dvAdazaprakAra iti gAthAsamAsArthaH / avayavArthaM tu mahatA prapaJcena granthakAra eva vakSyati // 6 // sAmprataM dvAdazaprakAraM zrAvakadharmamupanyasyatA yaduktaM paJcANuvratAdInIti tAnyabhidhitsurAha paMca u aNuvvayAiM thUlagapANivahaviramaNAINi / tattha paDhamaM imaM khalu pannattaM vIyarAgehi // 106 // (chAyA- paJca tvaNuvratAni sthUlaprANavadhaviramaNAdIni / __tatra prathamaM idaM khalu prajJaptaM vItarAgaiH // 106 // ) vRttiH - paJca tvaNuvratAni, turevakArArthaH, paJcaiva, aNutvameSAM sarvaviratilakSaNamahAvratApekSayA, tathA cAha, sthUraprANavadhaviramaNAdIni sthUrakaprANiprANavadhaviramaNamAdizabdAtsthUramRSAvAdAdiparigrahaH, tatra teSvaNuvrateSu prathamamAdyamidaM khalviti idameva vakSyamANalakSaNaM, zeSANAmasyaiva vastuta uttaraguNatvAt, prajJaptaM vItarAgaiH prarUpitamarhadbhiriti Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza zrAvakavratAni 593 // 106 // thUlagapANivahassAviraI, duviho aso vaho hoi| saMkappAraMbhehi ya, vajjai saMkappao vihiNA // 107 // (chAyA- sthUraprANavadhasya viratiH, dvividhazcAsau vadho bhavati / __ saGkalpArambhAbhyAM ca, varjayati saGkalpataH vidhinA // 107 // ) vRttiH - sthUrakaprANavadhasya viratiH, sthUrA eva sthUrakA dvIndriyAdayasteSAM prANAH zarIrendriyocchAsAyurbalalakSaNAsteSAM vadhaH jighAMsanaM tasya viratinivRttirityarthaH, dvividhazcAsau vadho bhavati, kathaM ? saGkalpArambhAbhyAM, tatra vyApAdanAbhisandhiH saGkalpaH, kRSyAdikastvArambhaH, tatra varjayati saGkalpataH, pariharati asau zrAvakaH prANavadhaM saGkalpena, na tvArambhato'pi, tatra niyamAt pravRtteH, vidhinA pravacanoktena varjayati na tu yathAkathaJciditi, sa cAyaM vidhiH // 107 // uvautto gurumUle saMviggo ittaraM va iyaraM vA / aNudiyahamaNusaraMto pAlei visuddhapariNAmo // 108 // (chAyA- upayukto gurumUle saMvigno itvaraM itaradvA / ___anudivasamanusmaran pAlayati vizuddhapariNAmaH // 108 // ) vRttiH - upayukto'ntaHkaraNena samAhito, gurumUle AcAryasannidhau, saMvigno mokSasukhAbhilASI na tu RddhikAma itvaraM cAturmAsAdikAlAvadhinA, itaddhA yAvatkathikameva, prANavadhaM varjayatIti vartate, evaM varjayitvAnudivasamanusmaran, smRtimUlo dharma iti kRtvA, pAlayati vizuddhapariNAmaH, na punastatra cetasApi pravartata iti // 108 // adhunA dvitIyamucyate - thUlamusAvAyassa u viraI duccaM sa paMcahA hoi / kannAgobhuAliyanAsaharaNakUDasakkhijje // 260 // (chAyA- sthUlamRSAvAdasya tu viratiH dvitIyaM sa paJcadhA bhavati / kanyAgobhUmyanRtanyAsaharaNakUTasAkSitvAni // 260 // ) vRttiH - sthUlamRSAvAdasya tu viratidvitIyamaNuvratamiti gamyate / mRSAvAdo hi dvividhaH sthUlaH sUkSmazca / tatra paristhUlavastuviSayo'tiduSTavivakSAsamudbhavaH sthUlo Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 dvAdaza zrAvakavratAni viparItastvitaro na ca tenehAdhikAraH zrAvakadharmAdhikAratvAtsthUlasyaiva prakrAntatvAt / tathA cAha / sa paJcadhA bhavati sa sthUlo mRSAvAdaH paJcaprakAro bhavati / kanyAgobhUmyanRtanyAsaharaNakUTasAkSitvAni / anRtazabda: padatraye pratyekamabhisambadhyate / tadyathA / kanyAnRtamityAdi tatra kanyAviSayamanRtaM kanyAnRtaM abhinnakanyakAmeva bhinnakanyakAM vakti viparyayo vA / evaM gavAnRtaM alpakSIrAmeva bahukSIrAM vakti viparyayo vA / evaM bhUmyanRtaM parasatkAmevAtmasatkAM vakti vyavahAre vA niyukto'nAbhavadvyavahAreNaiva kasyacidrAgAdyabhibhUto vakti asyeyamAbhavatIti / nyasyate nikSipyata iti nyAso rUpakAdyarpaNaM tasyApaharaNaM nyAsApahAraH adattAdAnarUpatvAdasya kathaM mRSAvAdatvamiti ucyate apalapato mRSAvAda iti / kUTasAkSikaM utkocamatsarAdyabhibhUtaH pramANIkRtaH san kUTaM vaktIti // 260 // vajjaNamiha puvuttaM Aha kumArAigoyaro kahaNu / eyaggahaNAu cciya gahio naNu so vi Tuvvo // 261 // (chAyA- varjanamiha pUrvoktamAha kumArAdigocaraH kathaM nu / etadgrahaNAdeva ca gRhIto nanu so'pi draSTavyaH // 261 // ) vRttiH - varjanamiha mRSAvAde pUrvoktaM 'uvautto gurumUle' (108) ityAdinA granthena / Aha paraH kumArAdigocaraH kathaM nu akumAraM kumAraM bruvataH AdizabdAdvividhavAdyanRttaparigrahaH atiduSTavivakSAsamudbhavo'pyeSa bhavati na tu sUtre upAttaH tadetatkathaM ? AcArya Aha etadgrahaNAdeva ca kanyAnRtAdigrahaNAdeva ca nanu grahIto'sAvapi kumArAdigocaro mRSAvAdo draSTavyaH upalakSaNatvAditi // 261 // uktaM dvitIyANuvrataM sAmprataM tRtIyamAha - thUlamadattAdANe viI taccaM duhA ya taM bhaNiyaM / sacittAcittagayaM samAsao vIyarAgehiM // 265 // (chAyA- sthUlAdattAdAne viratiH tRtIyaM dvidhA ca tad bhaNitam / sacittAcittagataM samAsataH vItarAgaiH // 265 // ) vRttiH - ihAdattAdAnaM dvidhA sthUlaM sUkSmaM ca / tatra paristhUlaviSayaM cauryAropaNahetutvena prasiddhamatiduSTAdhyavasAyapUrvakaM sthUlaM / viparItamitarat / tatra sthUlAdattAdAnaviSayA viratinivRttistRtIyamaNuvratamiti gamyate / dvidhA ca tadadattAdAnaM bhaNitaM samAsataH sajhepeNa vItarAgairarhadbhiriti yogaH sacittAcittagatamiti sacittAdattAdAnaM acittAdattAdAnaM Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza zrAvakavratAni 595 ca / tatra dvipadAdervastunaH kSetrAdau sunyastadurnyastavismRtasya svAminA adattasya cauryabuddhyA grahaNaM sacittAdattAdAnaM tathA vastrakanakAderacittAdattAdAnamiti // 265 // bheeNa lavaNaghoDagasuvannaruppAiyaM aNegavihaM / vajjaNamimassa sammaM puvvutteNeva vihiNA u // 266 // (chAyA- bhedena lavaNaghoTakasuvarNarUpyAdikamanekavidham / varjanamasya samyak pUrvoktenaiva vidhinA tu // 266 // ) vRttiH - bhedena vizeSeNAdattAdAnaM lavaNaghoTakarUpyasuvarNAdyanekavidhamanekaprakAraM lavaNaghoTakagrahaNAtsacittaparigrahaH rUpyasuvarNagrahaNAdacittaparigraha iti varjanamasyAdattAdAnasya samyak pUrvoktena vidhinA 'upayukto gurumUle' (108) ityAdineti // 266 // uktaM tRtIyANuvrataM sAmprataM caturthamAha - paradArapariccAo sadArasaMtosa mo vi ya cautthaM / duvihaM paradAraM khalu urAlaveDavvibheeNaM // 270 // (chAyA- paradAraparityAgaH svadArasantoSo'pi ca caturtham / dvividhaM paradAraM khalu audArikavaikriyabhedena // 270 // ) vRtti: - paradAraparityAgaH parakalatraparihAraH na vezyAparityAgaH svadArasantoSazca svakalatrasevanameva na vezyAgamanamapi caturthamityetaccaturthamaNuvratam / paradAramapi dvividhamaudArikavaikriyabhedena audArikaM stryAdiSu vaikriyaM vidyAdharyAdiSviti // 270 // vajjaNamiha puvvuttaM pAvamiNaM jiNavarehiM pannattaM / rAgAI niyANaM bhavapAyavabIyabhUyANaM // 271 // (chAyA - varjanamiha pUrvoktaM pApamidaM jinavaraiH prajJaptam / rAgAdInAM nidAnaM bhavapAdapabIjabhUtAnAm // 271 // ) vRtti: - varjanamiha pUrvoktaM 'upayukta' ityAdinA granthena (108 gAthA) kimetadvarNyate ityAzaGkyAha pApamidaM paradArAsevanaM jinavaraiH prajJaptaM tIrthakaragaNadharaiH prarUpitamiti kiMviziSTaM rAgAdInAM nidAnaM kAraNaM kiMviziSTAnAM bhavapAdapabIjabhUtAnAM rAgAdInAmiti // 271 // uktaM caturthamaNuvratamadhunA paJcamamAha Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 596 dvAdaza zrAvakavratAni sacittAcittesuM icchApariNAmamo ya paMcamayaM / bhaNiyaM aNuvvayaM khalu samAsao zaMtanANihi // 275 // (chAyA- sacittAcitteSu icchAparimANaM ca paJcamakam / bhaNitamaNuvrataM khalu samAsataH anantajJAnibhiH // 275 // ) vRttiH - sacittAcitteSu dvipadAdihiraNyAdiSu icchAyAH parimANamicchAparimANaM etAvatAmUrdhvamagrahaNamityarthaH / etatpaJcamamupanyAsakramaprAmANyAdbhaNitamaNuvrataM khalu samAsataH sAmAnyenAnantajJAnibhistIrthakarairiti // 275 // bheeNa khittavatthUhiraNNamAisu hoi nAyavvaM / dupayAIsu ya sammaM vajjaNameyassa puvvuttaM // 276 // (chAyA- bhedena kSetravAstuhiraNyAdiSu bhavati jJAtavyam / dvipadAdiSu ca samyak varjanametasya pUrvoktam // 276 // ) vRttiH - bhedena vizeSeNa kSetravAstuhiraNyAdiSu bhavati jJAtavyaM, kiM icchAparimANamiti vartate, tatra kSetra setu ketu ca ubhayaM ca, vAstvagAraM khAtamucchritaM khAtochritaM ca, hiraNyaM rajatamaghaTitamAdizabdAddhanadhAnyAdiparigrahaH etadacittaviSayaM dvipadAdiSu cetyetatsacittaviSayaM dvipadacatuHpadApadAdiSu dAsIhastivRkSAdiSu samyak pravacanoktena vidhinA varjanametasya paJcamANuvrataviSayasya pUrvoktaM 'upayukto gurumUle' ityAdinA grantheneti // 276 // uktAnyaNuvratAni sAmpratameSAmevANuvratAnAM paripAlanAya bhAvanAbhUtAni guNavratAnyabhidhIyante / tAni punastrINi bhavanti / tadyathA / digvratamupabhogaparibhogaparimANaM anarthadaNDaparivarjanamiti / tatrAdyaguNavratasvarUpAbhidhitsayAha - uDDamahe tiriyaM pi ya disAsu parimANakaraNamiha paDhamaM / bhaNiyaM guNavvayaM khalu sAvagadhammammi vIreNa // 280 // (chAyA- Urdhvamadhastiryagapi ca dikSu parimANakaraNamiha prathamam / ___ bhaNitaM guNavrataM khalu zrAvakadharme vIreNa // 280 // ) vRttiH - Urdhvamadhastiryak kiM dikSu parimANamiti / dizo hyanekaprakArA varNitAH zAstre / tatra sUryopalakSitA pUrvA zeSAzca dakSiNAdikAstadanukrameNa draSTavyAH / tatrordhvadik Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza zrAvakavratAni 597 parimANamUrdhvadigvratametAvatI digUrdhvaM parvatAdyArohaNAdavagAhanIyA na parata iti / evambhUtamadhodikparimANaM adhodigvrataM etAvatyadhodik indrakUpAdyavataraNAdavagAhanIyA na parata iti / evambhUtaM tiryagdikparimANakaraNaM tiryagdigvrataM etAvatI dikpUrveNAvagAhanIyA etAvatI dakSiNenetyAdi na parata ityevamAtmakaM etaditthaM tridhA dikSu parimANakaraNaM iha pravacane prathamamAdyaM sUtrakramaprAmANyAt guNAya vrataM guNavrataM ityasmin hi satyavagRhItakSetrAdbahiH sthAvarajaGgamaprANigocaro daNDaH parityakto bhavatIti guNaH zrAvakadharma iti zrAvakadharmaviSayameva kena bhaNitamiti Aha vIreNa / 'vidArayati yatkarma tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca tasmAdvIra iti smRtaH // ' // 280 // uktaM sAticAraM prathamaM guNavrataM adhunA dvitIyamucyate uvabhogaparIbhoge bIyaM parimANakaraNamo neyaM / aNiyamiyavAvidosA na bhavaMti kayammi guNabhAvo // 284 // (chAyA - upabhogaparibhogayoH dvitIyaM parimANakaraNaM vijJeyam / aniyamitavyApidoSAH na bhavanti kRte guNabhAvaH // 284 // ) vRttiH - upabhogaparibhogayoriti upabhogaparibhogaviSaye yatparimANakaraNaM tadeva dvitIyaM guNavrataM vijJeyamiti padaghaTanA padArthastu upabhujyata ityupabhogaH azanAdirupazabdasya sakRdarthatvAtsakRdbhujyata ityartha paribhujyata iti paribhogo vastrAdiH punaH punaH bhujyata iti bhAvaH parizabdasyAbhyAvRttyarthatvAdayaM cAtmakriyArUpo'pi bhAvato viSaye upacarito viSayaviSayiNorabhedopacArAdantarbhogo vA upabhogaH upazabdasyAntarvacanatvAt bahirbhogo vA paribhogaH parizabdasya bahirvAcakatvAdetatparimANakaraNaM etAvadidaM bhoktavyamupabhoktavyaM vA ato'nyannetyevaMrUpam / asmin kRte guNamAha aniyamite asaGkalpite ye vyApinastadviSayaM vyAptuM zIlA doSAste na bhavanti kRte'smiMstadvirateriti guNabhAvo'yamatra guNa iti // 284 // uktaM sAticAraM dvitIyaM guNavrataM sAmprataM tRtIyamAha viraI aNatthadaMDe taccaM sa cauvviho avajjhANo / pamAyAyariyarhisappayANapAvovaese ya // 289 // (chAyA - viratiranarthadaNDe tRtIyaM sa caturvidhaH apadhyAnam / pramAdAcaritaH hiMsApradAnaM pApopadezazca // 289 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 dvAdaza zrAvakavratAni ___ vRttiH - viratinivRttiranarthadaNDe anarthadaNDaviSayA iha lokamapyaGgIkRtya niHprayojanabhUtopamardanigrahaviSayA tRtIyaM guNavratamiti gamyate / sa caturvidhaH so'narthadaNDa: catuHprakAraH / apadhyAnaM iti apadhyAnAcaritA'prazastadhyAnenAsevitaH atra devadattazrAvakakoGkaNAryakasAdhuprabhRtayo jJApakam / pramAdAcarito madyAdipramAdenAsevitaH anarthadaNDatvaM cAsyoktazabdArthadvAreNa svabuddhyA bhAvanIyam / hiMsApradAnam iha hiMsAhetutvAdAyudhAnalaviSAdayo hiMsocyate kAraNe kAryopacArAt teSAM pradAnaM anyasmai krodhAbhibhUtAyAnabhibhUtAya veti / pApopadezazceti sUcanAtsUtramiti nyAyAtpApakarmopadezaH pApaM yatkarma kRSyAdi tadupadezo yathA kRSyAdi kurvityAdi // 289 // uktaM sAticAraM tRtIyaguNavrataM guNavratAnantaraM zikSApadavratAnyAha tAni catvAri bhavanti / tadyathA - sAmAyikaM dezAvakAzikaM pauSadhopavAsaH atithisaMvibhAgazceti / tatrAdyamAha - sikkhApayaM ca paDhamaM sAmAiyameva taM tu nAyavvaM / sAvajjeyarajogANa vajjaNAsevaNArUvaM // 292 // (chAyA- zikSApadaM ca prathamaM sAmAyikameva tattu jJAtavyam / sAvadyetarayogAnAM varjanAsevanArUpam // 292 / / ) vRttiH - zikSA paramapadaprApikA kriyA tasyAH padaM zikSApadaM tacca prathamamAdyaM sUtrakramaprAmANyAtsAmAyikameva samo rAgadveSaviyukto yaH sarvabhUtAnyAtmavatpazyati Ayo lAbhaH prAptiriti paryAyAH samasyAyaH samAyaH samo hi pratikSaNamapUrjJAnadarzanacAritraparyAyainirupamasukhahetubhiradhaHkRtacintAmaNikalpadrumopamaiyujyate sa eva samAyaH prayojanamasya kriyAnuSThAnasyeti sAmAyikaM samAya eva vA bhavaM sAmAyikamiti zabdArthaH / etatsvarUpamAha - tattu sAmAyikaM jJAtavyaM vijJeyaM svarUpataH kIdRgiti Aha sAvadyetarayogAnAM yathAsaGkhyaM varjanAsevanarUpamiti tatrAvacaM garhitaM pApaM sahAvadyena sAvadhaM yogA vyApArAH teSAM varjanArUpaM parityAgarUpamityarthaH kAlAvadhinaiveti gamyate / mA bhUtsAvadyayogaparivarjanAmAtramapApavyApArAsevanAzUnyameva sAmAyikamiti ata Aha itarayogAsevanArUpaM niravadyayogapratisevanArUpaM ceti sAvadyayogaparivarjanavanniravadyayogaparisevane'pi aharnizaM yatnaH kArya iti darzanArthametaditi / ettha puNa sAmAyArI "sAmAiyaM sAvageNaM kahaM kAyavvaMti ? iha sAvago duviho iDDipatto aNiDDipatto ya / jo so aNiDDipatto so ceiyaghare sAhusamIve ghare vA posahasAlAe vA jattha vA vIsamai acchai vA nivvAvAro savvattha karei / savvaM causu ThANesu NiyamA kAyavvaM ceiyaghare sAhumUle posahasAlAe ghare AvassagaM karoti tti / tattha jai sAhusagAse karei tattha Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza zrAvakavratAni 599 ko vihI ? jai paraMparabhayaM Natthi jai viya keNai samaM vivAo Natthi jai kassai na dharei mA teNa acchavigacchithi kaDDihii ya dhAraNagaM daTThaNa na geNhai mA bhaMjihii jai vAvAraM Na karei tAhe ghare ceva sAmAiyaM kAUNa vaccai paMcasamio tigutto iriyAuvautto jahA sAhU bhAsAe sAvajjaM pariharaMto esaNAe kaTuM leTuM vA paDilehiuM pamajjiuM evaM AyANe nikkhivaNe khelasiMghANae na vigicai vigicanto vA paDilehei pamajjiya jattha ciTThai tattha tiguttiNirohaM karei / eyAe vihIe gantA tiviheNa namiUNa sAhuNo pacchA sAmAiyaM karei, karemi bhaMte sAmAiyaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi duvihaM tiviheNaM jAva sAhuM pajjuvAsAmitti kAUNa pacchA iriyAvahiyaM paDikkamai / pacchA AloettA vaMdai AyariyAi jahArAyaNiyAe puNo vi guruM vaMdittA paDilehittA niviTTho pucchai paDhai vA / evaM ceiesu vi / jayA sagihe posahasAlAe vA tattha navari gamaNaM Natthi / jo iDDipatto so savviDDIe ei teNa jaNassa ADhA hoi ADhiyA ya sAhuNo supurisapariggaheNaM / jai so kayasAmAio ei tAhe AsahatthimAijaNeNa ya adhigaraNaM vaDDai tAhe Na karei / kayasAmAieNa ya pAehiM AgaMtavvaM teNa Na karei / Agao sAhusamIve karei / jai so sAvago to Na koi uDhei / aha ahAbhaddao jaipUyA kayA houtti bhaNaMti tAhe puvvaraiyaM AsaNaM kIrai / AyariyA uTThiyA ya acchaMti / tattha urduitamaNuTTite dosA vibhAsiyavvA / pacchA so iDDipatto sAmAiyaM karei aNeNa vihiNA karemi bhaMte sAmAiyaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi duvihaM tiviheNaM jAva NiyamaM pajjuvAsAmitti / evaM sAmAiyaM kAuM paDikkaMto vaMdittA pucchai / so ya kira sAmAiyaM kareMto mauDaM avaNei kuMDalANi NAmamudaM pupphataMbolaM pAvAragamAi vA vosirai / eso vihI sAmAiyassa' // 292 // (chAyA- sAmAyikaM zrAvakena kathaM karttavyamiti ? iha zrAvako dvividha RddhiprApta anRddhiprAptazca / yaH so anRddhiprAptaH sa caityagRhe sAdhusamIpe gRhe vA pauSadhazAlAyAM vA yatra vA vizrAmyati tiSThati vA nirvyApAraH sarvatra karoti / sarvaM caturpu sthAneSu niyamAt karttavyaM cetyagRhe sAdhumUle pauSadhazAlAyAM gRhe AvazyakaM karoti iti / tatra yadi sAdhusakAze karoti tatra ko vidhiH ? yadi paramparabhayaM nAsti yadyapi kenacit samaM vivAdo nAsti yadi kasyacit na dhArayati mA tena itastataH karSiSyati ca dhAraNakaM dRSTvA na gRhNAti mA bhakSyati yadi vyApAra na karoti tarhi gRhe eva sAmAyikaM kRtvA vrajati paJcasamitaH trigupta IryAupayuktaH yathA sAdhuH bhASAyAM sAvadhaM pariharan eSaNAyAM kASThaM leSTuM vA pratilikhya pramRjya evaM AdAne nikSepaNe sivAnake na vevekti viviJcan vA pratilikhati pramRjya yatra tiSThati tatra triguptinirodhaM kroti| anena vidhinA gatvA trividhena natvA sAdhUn pazcAt sAmAyikaM karoti, karomi bhagavan ! sAmAyikaM sAvadhaM yogaM pratyAkhyAmi dvividhaM trividhena yAvat sAdhuM Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 dvAdaza zrAvakavratAni paryupAse iti kRtvA pazcAt IryApathikI pratikrAmati / pazcAt AlocayitvA vandate AcAryAdIn yathAratnAdhikatayA punarapi guruM vanditvA pratilikhya niviSTaH pRcchati paThati vaa| evaM caityeSu api / yadA svagRhe pauSadhazAlAyAM vA tatra navaraM gamanaM nAsti / ya RddhiprAptaH sa sarvA eti tena janasya Adaro bhavati AdRtAzca sAdhavaH supuruSaparigraheNa / yadi sa kRtasAmAyika eti tadA azva-hastyAdijanena ca adhikaraNaM vardhate tadA na karoti / kRtasAmAyikena ca pAdairAgantavyaM tena na karoti / AgataH sAdhusamIpe karoti / yadi sa zrAvakastato na ko'pi uttiSThati / atha yathAbhadrako yatipUjA kRtA bhavatu iti bhaNanti tadA pUrvaracitaM AsanaM kriyate / AcAryA utthitAH ca tiSThanti tatra uttiSThati anuttiSThati doSA vibhASitavyAH / pazcAt sa RddhiprAptaH sAmAyikaM karoti anena vidhinA karomi bhagavan ! sAmAyikaM sAvadhaM yogaM pratyAkhyAmi dvividhaM trividhena yAvat niyamaM paryupAse iti / evaM sAmAyikaM kRtvA pratikrAnto vanditvA pRcchati / sa ca kila sAmAyikaM kurvan mukuTamapanayati kuNDalAni nAmamudrAM puSpatAmbUlaM prAvArakAdi vA vyutsRjati / eSa vidhi: sAmAyikasya / ) uktaM sAticAraM prathamaM zikSApadamadhunA dvitIyamAha - disivayagahiyassa disAparimANasseha paidiNaM jaM tu / parimANakaraNameyaM bIyaM sikkhAvayaM bhaNiyaM // 318 // (chAyA- digvratagRhItasya dikparimANasya iha pratidinaM yadeva / parimANakaraNametad dvitIyaM zikSApadaM bhaNitam // 318 // ) vRttiH - digvrataM prAgnirUpitasvarUpaM tadgRhItasya dikparimANasya yojanazatAderdIrghakAlikasya iha loke pratidinaM yadeva parimANakaraNametAvadeva gantavyaM na parata ityetaddvitIyaM zikSApadaM bhaNitamiha pravacane iti / pratidivasagrahaNaM pratipraharAdyupalakSaNaM pratipraharaM pratighaTikamiti // 318 // desAvagAsiyaM nAma sappavisanAyao'pamAyAa / AsayasuddhIi hiyaM pAleyavvaM payatteNaM // 319 // (chAyA- dezAvakAzikaM nAma sarpaviSajJAtAt apramAdAt / AzayazuddhyA hitaM pAlayitavyaM prayatnena // 319 // ) vRttiH - digvratagRhItadikparimANaikadezo dezastasminnavakAzo gamanAdiceSTAsthAnaM tena Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza zrAvakavratAni 601 nirvRttaM dezAvakAzikamiti / nAmeti saJjJA / etacca sarpaviSajJAtAt sarpodAharaNena viSodAharaNena ca / jahA sappassa puvvaM bArasa joyaNANi visao AsI diTThIe pacchA vijjAvAieNa osAraMteNa joyaNe Thavio evaM sAvago disivvayAhigAre bahuyaM avarajjhiyAio pacchA desAvagAsieNaM taM pi osArai, ahavA visadiTTaMto agaeNa egAe aMgulIe ThaviyaM evaM vibhAsA / (chAyA- yathA sarpasya pUrvaM dvAdaza yojanAni viSaya AsIt dRSTeH pazcAt vidyAvAdikena apasArayatA yojane sthApita evaM zrAvako digvratAdhikAre bahukaM aparAddhaM pazcAt dezAvakAzikena tadapi apasArayati, athavA viSadRSTAnto agadena ekasyAmaGgulyAM sthApitaM evaM vibhASA / ) evamapramAdAtpratidinAdiparimANakaraNe apramAdastathA cAzayazuddhiH cittavaimalyaM, tato hitamidamiti pAlayitavyaM prayatneneti // 319 // vyAkhyAtaM sAticAraM dvitIyaM zikSApadamadhunA tRtIyamucyate - AhAraposaho khalu sarIrasakkAraposaho ceva / baMbhavvAvAresu ya taiyaM sikkhAvayaM nAma // 321 // (chAyA- AhArapauSadhaH khalu zarIrasatkArapauSadhazcaiva / brahmAvyApArayozca tRtIyaM zikSApadaM nAma // 321 // ) vRttiH - AhArapauSadhaH khalu zarIrasatkArapauSadhazcaiva brahmAvyApArayozceti brahmacaryapauSadho'vyApArapauSadhazceti / iha pauSadhazabdaH rUDhyA parvasu vartate / parvANi cASTamyAditithayaH pUraNAtparva dharmopacayahetutvAditi / tatrAhAraH pratItaH tadviSayastannimitto vA pauSadhaH AhArapauSadhaH AhArAdinivRttinimittaM dharmapUraNaM parveti bhAvanA / evaM zarIrasatkArapauSadhaH / brahmacaryapauSadhaH atra caraNIyaM caryaM ato yadityasmAdadhikArAt gadamadacarayamazcAnupasargaiti yat brahma kuzalAnuSThAnaM, yathoktam brahma vedo brahma tapo brahma jJAnaM ca zAzvatam / brahmavat caryaM ceti samAsaH zeSaM pUrvavat / tathAvyApArapauSadhaH tRtIyaM zikSAvrataM nAmeti sUcanAtsUtramiti nyAyAttRtIyaM zikSApadavratamiti / etadeva vizeSeNAha dese savve ya duhA ikkikko ittha hoi nAyavvo / sAmAie vibhAsA dese iyarammi niyameNa // 322 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 dvAdaza zrAvakavratAni (chAyA- deze sarvasmin ca dvidhaiva ekaikaH atra bhavati jJAtavyaH / sAmAyike vibhASA deze itarasminniyamena // 322 // ) vRtti: - deza iti dezaviSayaH sarva iti sarvaviSayazca dvidhA dviprakAra ekaika AhArapauSadhAdiratra pravacane bhavati jJAtavyaH sAmAyike vibhASA kadAcitkriyate kadAcinneti dezapauSadhe, itarasmin sarvapauSadhe niyamena sAmAyikaM akaraNAdAtmavaJcaneti / bhAvattho puNa imo-AhAraposaho duviho, dese savve ya dese amugA vigatI AyaMbilaM vA ekkasiM vA do vA savve cauvviho AhAro ahorattaM paccakkhAo / sarIrasakkAraposaho nhANuvvaTTaNavannagavilevaNapupphagandhatambolANaM vatthAharaNapariccAgo ya, so duviho dese savve ya, dese amugaM savve ya, dese amugaM sarIrasakkAraM na karemi, savve savvaM na karemi tti / baMbhaceraposaho vi dese savve ya, dese divA ratti vA ekkasiM vA do vAre tti, savve ahorattaM baMbhacArI bhavati / avvAvAraposaho vi duviho dese savve ya, dese amugaMmi vAvAraMmi, savve savvaM vAvAraM ceva halasagaDagharakammAiyaM Na karemi / ettha jo desaposahaM karei so sAmAyikaM karei vA Na vA, jo savvaposahaM karei so niyamA kayasAmAio, jai Na kare to NiyamA vaMcijjai / karhi ? ceiyaghare sAhumale vA ghare vA posahasAlAe vA ummukkamaNisuvanno paDhaMto potthagaM vA vAyaMto dhammajjhANaM vA jhAyai jahA ee sAhuguNA ahamasamattho maMdabhaggo dhAreDaM vibhAsA / (chAyA - bhAvArtha: punarayam - AhArapauSadho dvividhaH, deze sarve ca, deze amukA vikRtiH AcAmlaM vA ekadA vA dviH vA, sarvaH caturvidha AhAro ahorAtraM pratyAkhyAtaH / zarIrasatkArapauSadhaH snAnodvarttanavarNakavilepanapuSpagandhatAmbUlAnAM vastrAbharaNaparityAgazca sa dvividho deze sarve ca, deze amukaM zarIrasatkAraM na karomi, sarve sarvaM na karomi iti / brahmacaryapauSadho'pi deze sarve ca, deze divA rAtrau vA sakRdvA dviH iti, sarve ahorAtraM brahmacArI bhavati / avyApArapauSadho'pi dvividho deze sarve ca deze amuke vyApAre sarve sarvaM vyApArameva halazakaTagRhakarmmAdikaM na karomi / atra yo dezapauSadhaM karoti sa sAmAyikaM karoti vA na vA, yo sarvapauSadhaM karoti sa niyamAt kRtasAmAyiko, yadi na karoti tato niyamAt vaJcyate / kutra ? caityagRhe sAdhumUle vA gRhe vA pauSadhazAlAyAM vA unmuktamaNisuvarNaH paThan pustakaM vA vAcayan dharmadhyAnaM vA dhyAyati yathA etAn sAdhuguNAn ahamasamartho mandabhAgyo dhArayituM vibhASA / ) uktaM sAticAraM tRtIyaM zikSApadavratamadhunA caturthamucyate - Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza zrAvakavratAni 603 nAyAgayANa annAiyANa taha ceva kappaNijjANaM / desaddhasaddhasakkArakamajuyaM paramabhattIe // 325 // (chAyA- nyAyAgatAnAM annAdInAM tathA caiva kalpanIyAnAm / dezakAlazraddhAsatkArakramayuktaM paramabhaktyA // 325 // ) vRttiH - nyAyAgatAnAmiti, nyAyo dvijakSatriyaviTzUdrANAM svavRttyanuSThAnaM svavRttizca prasiddhaiva prAyo lokaheryA tenedRzanyAyenAgatAnAM prAptAnAmanenAnyAyAgatAnAM pratiSedhamAha / annAdInAM dravyANAM AdigrahaNAtpAnavastrapAtrauSadhabheSajAdiparigrahaH anenApi hiraNyAdivyavacchedamAha / kalpanIyAnAmiti udgamAdidoSaparivajitAnAM anenAkalpanIyAnAM niSedhamAha / dezakAlazraddhAsatkArakramayuktaM nAnAvrIhikodravakaGgagodhUmAdiniSpattibhAgdezaH, subhikSadubhikSAdiH kAlaH, vizuddhacittapariNAmaH zraddhA, abhyutthAnAsanadAnavandanAdyanuvrajanAdiH satkAraH, pAkasya peyAdiparipATyA pradAnaM kramaH, ebhirdezAdibhiryuktaM samanvitaM, anenApi vipakSavyavacchedamAha / paramayA pradhAnayA bhaktyA ityanena phalaprAptau bhaktikRtamatizayamAheti // 325 // AyANuggahabuddhIi saMjayANaM jamittha dANaM tu / eyaM jiNehi bhaNiyaM gihINa sikkhAvayaM carimaM // 326 // (chAyA- AtmAnugrahabuddhyA saMyatebhyaH yadatra dAnaM tu / etad jinaiH bhaNitaM gRhiNAM zikSApadaM caramam // 326 // ) vRttiH - AtmAnugrahabuddhyA na punaryatyanugrabuddhyeti tathAhi AtmaparAnugrahaparA eva yatayaH / saMyatA mUlottaraguNasampanAH sAdhavastebhyo dAnamiti etajjinaistIrthakarairbhaNitaM gRhiNaH zrAvakasya zikSApadamiti zikSApadavrataM caramaM atithisaMvibhAgAbhidhAnam / iha bhojanArthaM bhojanakAlopasthAyyatithirucyate / AtmArthaniSpAditAhArasya gRhiNo vratI sAdhurevAtithiH / yata uktaM - - _ 'tithiH parvotsavAH sarve tyaktA yena mahAtmanA / atithi taM vijAnIyAccheSamabhyAgataM viduH // ' tasya saMvibhAgo atithisaMvibhAgaH saMvibhAgagrahaNAtpazcAtkarmAdiparihAramAheti / ettha sAmAyArI-sAvageNa posahaM pAraMteNa niyamA sAhUNamadAuM na pAreyavvaM dAuM pAreyavvaM / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 dvAdaza zrAvakavratAni annayA puNa aniyamo dAuM vA pArei pArie vA dei tti / tamhA puvvaM sAhUNaM dAuM pacchA pAreyavvaM / kahaM ? jAhe desakAlo tAhe appaNo sarIrassa vibhUsaM kAuM sAhupaDissayaM gaMtuM NimaMtei bhikkhaM geNhaha tti / sAhUNaM kA paDivattI? tAhe anno paDalayaM anno muhaNaMtagaM anno bhAyaNaM paDilehei, mA aMtarAiyadosA ThavaNA doso ya bhavissanti / so jai paDhamAe porisIe NimaMtei atthi NamokkArasahiyAittA to gacchai, aha natthi na gacchai / taM ThaviyavvaM hoi / jai ghaNaM lagejjA tAhe geNhai saMvikkAvijjai jo va ugghADAe porasIe pArei pAraNAitto anno vA tassa dijjai / sAmanneNaM nAe kahie pacchA teNa sAvageNa samaM gammai saMghADago vaccai / ego na vaTTai paTThaveuM / sAhU purao sAvago maggao gharaM NeUNa AsaNeNa uvaNimaMtijjai / jai NiviTTho laTThayaM, aha Na Nivisati tahA vi viNao payatto / tAhe bhattapANaM dei sayaM ceva, ahavA bhANaM dharei bhajjA se dei, ahava Thio acchai jahA dinnaM sAhuvi sAvasesaM davvaM geNhai / pacchAkammapariharaNaTThA, dAuM vaMdiUNa visajjei visajjittA aNugacchai, pacchA sayaM bhuMjai jaM taM kira sAhuNa Na dinnaM taM sAvageNa na bhottavvaM / jai puNa sAhU Natthi tAhe desakAlavelAe disAloo kAyavvo visuddhabhAveNa ciMtiyavvaM sAhuNo jai hoMtA nAma nitthArio hoto vibhAsA // 326 // (chAyA- atra sAmAcArI - zrAvakena pauSadhaM pArayatA niyamAt sAdhubhyo'dattvA na pArayitavyaM dattvA pArayitavyam / anyadA punaraniyamo dattvA vA pArayati pArite vA dadAti iti tasmAt pUrvaM sAdhubhyo dattvA pazcAt pArayitavyam / kathaM ? yadA dezakAlaH tadA AtmanaH zarIrasya vibhUSAM kRtvA sAdhupratizrayaM gatvA nimantrayati bhikSAM gRhNIta iti / sAdhunAM kA pratipattiH ? tadA anyaH paTalakaM anya mukhAnantakaM anyo bhAjanaM pratilikhati, mA antarAyadoSA sthApanAdoSazca bhaviSyati / sa yadi prathamAyAM poruSyAM nimantrayati asti namaskArasahitavAn tato gacchati, atha nAsti na gacchati, tat sthApayitavyaM bhavati / yadi ghanaM laget tarhi gRhNAti ekAnte sthApayati yo vA udghATayAM pauruSyAM pArayati pAraNAvAn anyo vA tasya dIyate sAmAnyena jJAte kathite pazcAt tena zrAvakena samaM gamyate saGghATako vrajati / eko na vartate prasthApayitum / sAdhuH purataH zrAvako mArgataH gRhaM nItvA Asanena upanimantryate / yadi niviSTo sundaraM atha na nivizati tathApi vinayaH prayuktaH tadA bhaktapAne dadAti svayameva, athavA bhAjanaM dhArayati bhAryA tasmai dadAti, athavA sthitaH tiSThati yathA dattaM sAdhurapi sAvazeSaM dravyaM gRhNAti pazcAtkarma pariharaNArtha, dattvA vanditvA visRjati visRjya anugacchati, pazcAt svayaM bhuGkte yat tat kila sAdhubhyo na dattaM tat zrAvakena na bhoktavyam / yadi punaH Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodaza kriyAsthAnAni 605 sAdhuH nAsti tarhi dezakAlavelAyAM dizAlokaH karttavyo vizuddhabhAvena cintayitavyaM sAdhavo yadi abhaviSyan nAma nistArito abhaviSyam vibhASA / ) ' prakArA iti kriyA kriyA - karmabandhakAraNabhUtA pravRttiH, tasyAH sthAnAni sthAnAni / tAni trayodaza / tadyathA 1 arthakriyA, 2 anarthakriyA, 3 hiMsAkriyA, 4 AkasmikIkriyA, 5 dRSTikIkriyA, 6 mRSAkriyA, 7 adattakriyA, 8 adhyAtmakriyA, 9 mAnakriyA, 10 amitrakriyA, 11 mAyAkriyA 12 lobhakriyA 13 IryApathikIkriyA ca / yadavAci pravacanasAroddhAre tadvRttau ca - - 'aTThA 1 gaTThA 2 hiMsA 3 kamhA 4 diTThI ya 5 mosa 6 dinne 7 ya / ajjhaSpa 8 mANa 9 mitte 10 mAyA 11 lobhe 12 riyAvahiyA 13 // 898 // tasathAvarabhUehiM jo daMDaM nisaraI u kajjeNaM / Ayaparassa va aTThA aTThAdaMDaM tayaM biMti 1 // 819 // jo puNa saraDAI thAvarakAyaM ca vaNalayAIyaM / mArei chiMdiUNa va chaDDeI so aNaTThAe 2 // 820 // ahimAivayariyassa va hiMsisuM hiMsaI va hiMsehI / jo daMDaM ArabhaI hiMsAdaMDo havai eso 3 // 821 // annaTThAe nisirai kaMDAI annamAhaNe jo u / jo va niaMto sassaM chiMdijjA sAlimAIyaM // 822 // esa akamhAdaMDo 4 diTThavivajjAsao imo hoi / jo mittamamittaMti kAuM ghAejja ahavAvi // 823 // gAmAI ghAejja va ateNa teNatti vAvi ghAejjA / didvivivajjAseso kiriyAThANaM tu paMcamayaM 5 // 824 // attaTThanAyagAINa vAvi aTThAi jo musaM vayai / so mosappaccaio daMDo chaTTo havai eso 6 // 825 // emeva AyanAyagaaTThA jo giNhaI adinnaM tu / eso adinnavittI 7 ajjhatthIo imo hoi // 826 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 606 trayodaza kriyAsthAnAni navi koi ya kiMci bhaNai tahavi hu hiyaeNa dummaNo kiMci / tassa'jjhatthI sIsai cauro ThANA ime tassa // 827 // koho mANo mAyA lobho ajjhatthikiriyAe ceva 8 / jojAimAI aviheNaM tu mANeNaM // 828 // matto hIlei paraM khisai paribhavai mANAvacceyA 9 / mAipiinAyagAINa jo puNa appevi avarAhe // 829 // tivvaM daMDaM kuNaI dahaNaMkaNabaMdhatADaNAIyaM / tammittadosavittI kiriyAThANaM bhave dasamaM 10 // 830 // gArasamaM mAyA annaM hiyayaMmi annaM vAyAe / annaM AyaraI vA sakammaNA gUDhasAmattho ||831 // mAyAvatI esA 11 etto puNa lohavattiyA iNamo / sAvajjAraMbhapariggahesu satto mahaMtesu // 832 // taha itthIkAmesuM giddho appANayaM ca rakkhaMto / annesiM sattANaM vahabaMdhaNamAraNe kuNai // 833 // seha lohavattI 12 iriyAvahiaM ao pavakkhAmi / iha khalu aNagArassA samiIguttIsuguttassa // 834 // sayataM appamattassa bhagavao jAva cakkhupamhaMpi / nivar3a tA suhumA hU iriyAvahiyA kiriya esA 13 // 835 // (chAyA - arthA 1 anarthA 2 hiMsA 3 kasmAt 4 dRSTizca 5 mRSA 6 adattaM ca 7 / adhyAtmaM 8 mAnaH 9 amitra: 10 mAyA 11 lobhaH 12 iryApathikA 13 ||818 // trasasthAvarabhUtaiH yo daNDaM nisRjati tu kAryeNa / AtmaparayorvA arthAya arthadaNDaM taM bruvanti 1 // 819 // yaH punaH sarayadikaM sthAvarakAyaM ca vanalatAdikaM / mArayati chittvA vA tyajati sa anarthAya 2 // 820 // ahiAdivairiNo vA hiMsitavAn hinasti vA hiMsiSyati / yo daNDaM Arabhate hiMsAdaNDo bhavati eSaH 3 // 821 // Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 607 trayodaza kriyAsthAnAni anyArthAya nisRjati kANDAdi anyamAhanyAt yastu / yo vA pazyan zasyaM chindyAt zAliAdikam // 822 / / eSaH akasmAddaNDa: 4 dRSTiviparyAsataH ayaM bhavati / yo mitramamitramiti kRtvA ghAtayet athavA'pi // 823 // grAmAdIn ghAtayet vA astenaH stena iti vA'pi ghAtayet / dRSTiviparyAsa eSaH kriyAsthAnaM tu paJcamakam 5 // 824 // AtmArthaM nAyakAdInAM vA'pi arthAya yo mRSAM vadati / sa mRSApratyayiko daNDaH SaSTho bhavati eSaH 6 // 825 // evameva AtmanAyakArthaM yo gRhNAti adattaM tu / eSaH adattavRttiH 7 AdhyAtmiko'yaM bhavati // 826 // nApi ko'pi ca kiJcidbhaNati tathApi khalu hRdayena durmanAH kiJcit / tasya AdhyAtmikI kathyate catvAri sthAnAni imAni tasya // 827 // krodho mAno mAyA lobho AdhyAtmikakriyAyAmeva / yaH punaH jAtimadAdiaSTavidhena tu mAnena // 828 // matto hIlayati paraM nindati paribhavati mAnapratyayA eSA / mAtRpitRjJAtyAdInAM yaH punaH alpe'pi aparAdhe // 829 // tIvra daNDaM karoti dahanAGkanabandhatADanAdikam / tanmitradoSavatti kriyAsthAnaM bhavet dazamam 10 // 830 // ekAdazaM mAyA anyat hRdaye anyat vAci / anyat Acarati vA svakarmaNA gUDhasAmarthyaH // 831 // mAyApratyayA eSA 11 ataH punaH lobhapratyayA imA / sAvadyArambhaparigraheSu sakto mahatsu // 832 / / tathA strIkAmeSu gRddhaH AtmAnaM ca rakSan / anyeSAM sattvAnAM vadhabandhanamAraNAni karoti // 833 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608 trayodaza kriyAsthAnAni eSA iha lobhapratyayA 12 airyApathikAM ataH pravakSyAmi / iha khalu anagArasya samitiguptisuguptasya // 834 // satatamapramattasya bhagavato yAvat cakSuHpakSmApi / nipatati tAvat sUkSmA khalu airyApathikA kriyA eSA 13 // 835 // ) vRttiH -'aDhe'tyAdigAthA'STAdazakaM, karaNaM kriyA-karmabandhanibandhanA ceSTA tasyAH sthAnAni bhedAH kriyAsthAnAni tAni ca trayodaza, tatra 'aTThA'NaTThA hiMsa'tti atra triSu padeSu prAkRtalakSaNena caturthyekavacanasya lopo dRzyaH, tato'rthAya-svaparaprayojanAya kriyA arthakriyA, anarthAya-svaparaprayojanAbhAvena kriyA'narthakriyA, hiMsAyai kriyA hiMsAkriyA, athavA'rtho vidyate yasyAM sA'rthakriyA anarthaH-svaprayojanAbhAvo vidyate yasyAM sA'nA, hiMsA vidyate yasyAM sA hiMsAkriyA, arzAderAkRtigaNatvAdacpratyayaH, tathA'kasmAd-anabhisandhinA kriyA'kasmAtkriyA, tathA 'diTThI ya'tti dRSTiviparyAsakriyA sUcanAtsUtramitikRtvA, tathA mRSAkriyA tathA'dattAdAnakriyA tathA'dhyAtmakriyA tathA mAnakriyA tathA'mitrakriyA tathA mAyAkriyA tathA lobhakriyA tathA IryApathakriyeti // 818 // athaitAni krameNa vyAcikhyAsuH prathamaM kriyAsthAnaM vyAcaSTe-'tase'tyAdi, atra tRtIyAyAH saptamyarthatvAt traseSu-dvIndriyAdiSu sthAvareSu-pRthivyAdiSu bhUteSu-prANiSu yaH kazciddaNDaMdaNDyate AtmA'nyo vA prANI yena sa daNDo-hiMsA, taM nisRjati-karoti kAryeNa-prayojanena, tadevAha - 'Ayaparassa va aTTatti AtmanaH-svazarIrAdeH parasya vA-bandhuvargAderAyaupakArAya taM kriyAkriyAvatorabhedopacArAdarthadaNDaM-arthakriyAM bruvate tIrthakaragaNadharA iti 1 // 819 // atha dvitIyaM kriyAsthAnamAha - 'jo puNe'tyAdi, yaH punaH kazcitsaraTAdikaMkRkalAsamUSikAdikaM trasakAyaM sthAvarakAyaM ca vanalatAdikaM prayojanavyatirekeNaiva yathAkrama mArayitvA chittvA ca tyajati sa dharmadharmiNorabhedopacArAdanAya kriyeti 2 // 820 / / tRtIyaM kriyAsthAnamAha - 'ahI'tyAdi, ayaM sarpAdivairI vA'smAn hiMsitavAn hinasti hisiSyati vA ityabhisandhinA ahyAdeH-sAdeH makAro-'lAkSaNikaH vairiNo vA yo daNDamArabhate-vadhaM vidhatte sa hiMsAdaNDaH dharmadharmiNorabhedopacArAdbhavatyeSa iti 3 // 821 // caturthaM kriyAsthAnamAha - 'annaTTe'tyAdi, anyArtha-anyeSAM mRgapakSisarIsRpaprabhRtInAM Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodaza kriyAsthAnAni 609 vadhanimittaM nisRjati kSipati kANDAdikaM zaraleSTuprabhRtikaM anyaM punarAhanyAt ya eSo'kasmAd-anabhisandhinA anyavadhArthapravRttyA daNDa:-anyasya vinAzo'kasmAddaNDaH, yo vA 'niyaMto 'tti avalokayan chedanabuddhyA tRNAdikaM anyat zAlyAdikaM zasyamanAbhogena chindyAditi, ayamarthaH-anyasmin zAlyAdimadhyavyavasthite tRNAdike chettumupakrAnte anAbhogato'nyacchAlyAdikaM chindyAt eSa vA'kasmAddaNDaH 4 // 822 // paJcamaM kriyAsthAnamAha - 'diTThI'tyAdi, dRSTe:-buddheviparyAso-viparyayo mativibhrama ityarthaH tasmAdayaM-vakSyamANo daNDo bhavati, amumevAha-yo mitramapi sadamitramiti kRtvA ghAtayet, yo mitrasyApyamitro'yamiti buddhyA vadhaH sa dRSTiviparyAsadaNDa iti bhAvaH, athavA'pIti prakArAntaradyotane, grAmAdIn ghAtayet, ayamartha:-grAmamadhyavartinA kenacitkasmiMzcidaparAdhe kRte samagramapi grAmaM yanmArayati eSa vA dRSTiviparyAsadaNDa iti, yadvA astenamapi steno'yamiti kRtvA hanyAdityeSa dRSTiviparyAsaH paJcamaM kriyAsthAnamiti 6 // 823-824 // atha SaSThaM kriyAsthAnamAha - 'attaTTe'tyAdi, AtmArthaM pareSAM vA-nAyakAdInAmarthAya yo mRSA vadati sa eSa mRSApratyayiko-mRSAkAraNiko daNDaH SaSTho bhavati 6 // 825 // saptamaM kriyAsthAnamAha - 'emeve 'tyAdi, evameva mRSAvAdadaNDavadAtmanAyakA)AtmanaH pareSAM vA nAyakAdInAM nimittaM 'nAiga'tti pAThe tu jJAtyarthaM-svajanArthaM yo gRhNAtyadattaManyenAvitIrNameSo'dattavartI adattadaNDakriyAvAnityarthaH 7 // 826 // ayaM punarvakSyamANo bhavati AdhyAtmiko daNDaH, adhyAtma-manastatra bhavo bAhyanimittAnapekSaH zoko'bhibhava iti bhAvaH, tamevAha - 'navI'tyAdi, yasya sammukhaM na ko'pi kiJcidapyaniSTaM jalpati, tathApi hRdayena-manasA kRtvA kiJcidatizayena durmanA:kAluSyabhAgbhavati tasyAdhyAtmikI kriyA 'sIsai'tti kathyate, tasya cAdhyAtmikakriyAsthAnasya imAni-vakSyamANAni catvAri sthAnAni kAraNAni bhavanti, tAnyevAha - 'koho' ityAdi, krodho mAno mAyA lobhazcetyetAni catvAri kAraNAnyadhyAtmakriyAyAM bhavantIti, bAhyanimittAnapekSamAbhyantaraniSkAraNakrodhAdisamudbhUtaM daurmanasyamAdhyAtmikakriyeti tAtparyArthaH 8 // 827 // navamaM kriyAsthAnamAha - 'jo puNe'tyAdi, yaH punarjAtimadAdinA jAtikularUpa Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 trayodaza kriyAsthAnAni balazrutatapolAbhaizvaryamadalakSaNenASTavidhena mAnena mattaH san paraM AtmavyatiriktaM hIlayatijAtyAdibhirnindati nikRSTo'yamityAdivacanaiH paribhavatyanekAbhiH kadarthanAbhirmAnapratyayA eSA kriyeti 9 // 828-829 // ____dazamaM kriyAsthAnamAha - 'mAI'tyAdi, yaH punarmAtApitRsvajanAdInAmalpe'pyaparAdhe tIvra daNDaM kurute dahanAGkanabandhatADanAdikaM tanmitradveSavartikriyAsthAnaM, amitrakriyetyarthaH, bhaveddazamaM kriyAsthAnamiti, tatra dahanaM ulmukAdibhirdambhanaM, aGkana-lalATAdiSu cihnakaraNaM, bandho-rajjvAdibhirniyantraNaM, tADanaM-kazAdibhirAhananaM, AdizabdAdannapAnaniSedhAdiparigrahaH 10 // 830 // ekAdazaM kriyAsthAnamAha - 'egAre'tyAdi, ekAdazaM mAyA-mAyAkriyAsthAnaM yathA hRdaye-manasi anyat-vacaHkriyAvilakSaNaM vAci-vacasi anyat-manaHkriyAvilakSaNaM anyacca vAGmAnasavisaMvAdi Acarati-karoti, kathambhUtaH san ? gUDhasAmarthyaH gUDhe-gopane sAmarthya-zaktivizeSo yasya sa tathA, kena kRtvA ? - svakarmaNA nijaceSTitenAkAreGgitAdinA, mAyApratyayA eSA kriyeti 11 // 831 // dvAdazaM kriyAsthAnamAha - 'etto' ityAdi, ita:-UrdhvaM punarlobhapratyayA kriyA iyaMvakSyamANA, yathA sAvadyArambhAH-prANyupamardAdinA sapApavyApArA ye parigrahA-dhanadhAnyAdirUpAsteSu mahatsu-guruSu sakto-gADhatarAkAGkSAyuktaH, tathA strISu yuvatiSu kAmeSu camanojJarUparasagandhasparzazabdasvarUpeSu gRddhaH-atyantamabhisaktaH, tathA''tmAnamapAyebhyo gADhAdareNa rakSan anyeSAM sattvAnAM-prANinAM vadhabandhanamAraNAni-laguDAdihananarajjvAdisaMyamanaprANavyaparopaNalakSaNAni karoti eSA iha-siddhAnte lobhapratyayA lobhanibandhanA kriyeti 12 / / 832-833 // trayodazaM kriyAsthAnamAha-ato-lobhakriyAnantaramairyApathikI kriyAM pravakSyAmi, tatra IraNamIryA-gamanaM tadviziSTaH panthA IryApathastatra bhavA airyApathikI, vyutpattimAtramidaM pravRttinimittaM tu yaH kevalayogapratyaya upazAntamohAditrayasya sAtavedanIyakarmabandhaH sA airyApathikI, iha khalvanagArasya sAdhoH samitiSu-IryAsamityAdiSu guptiSu-manoguptyAdiSu guptasya susaMvRtasya satatamevApramattasyopazAntamohakSINamohasayogikevalilakSaNaguNasthAnakatrayavatinaH, anyeSAM tu apramattAnAmapi kaSAyapratyayakarmabandhasadbhAvena kevalayoga Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 611 trayodaza kriyAsthAnAni nimittakarmabandhAsambhavAnnApramattazabdenAtra grahaNaM, bhagavataH-pUjyasya yAvaccakSuHpakSmApi nipatati spandate, idaM ca yogasyopalakSaNaM, tato'yamarthaH-yAvaccakSunimeSonmeSamAtro'pi yogaH sambhavati tAvatsUkSmA-ekasAmayikabandhatvenAtyalpA sAtabandhanalakSaNA kriyA bhavati, eSA huH-sphuTamairyApathikI kriyA trayodazIti 121 // 834-835 // ' gururekAdaza zrAvakapratimA dvAdaza zrAvakavratAni trayodaza ca kriyAsthAnAni parebhyaH suSThupadizati / itthaM SaTtriMzadguNabhUSaNabhUSito gururjagati virAjatAm // 15 // iti caturdazI SaTvizikA samAptimitA / ayatnAttat kadApi syAt, yatkaSTairapi no bhavet / gautamAnugamAdeva, dinnAdyaiH prApi kevalam // ghaNA kaSTothI paNa je na thAya te kyAreka vinA mahenate thaI jAya che. dinna vagere tApaso gautamasvAmInuM anusaraNa karavA mAtrathI kevaLajJAna pAmyA. darzanAdapi pUjyAnAM, jAyate puNyasantatiH / hAliko gautamAlokA-dabhavat bodhibIjabhAk // pUjyonA darzanathI paNa puNyanI paraMparA thAya che. gautamasvAmInA darzanathI kheDutane samyatvabIjanI prApti thaI. payaH pazyati mArjAra-zcaNDaM daNDaM na pazyati / tathA parAGganAraGga, mUDhaH pazyati nAyatim // bilADo dUdha jue che, caMDa evA daMDane joto nathI. tema mUDha jIva parastrInA hAvabhAvane jue che, bhaviSyane joto nathI. tRNairAcchAdito vahni-svazyaM prakaTIbhavet / / mAyayA''cchAditaM tadva-dutsUtraM manasi sthitam // ghAsathI DhaMkAyelo agni avazya pragaTa thAya che. tema mAyAthI DhaMkAyeluM manamAM raheluM utsutra avazya pragaTa thAya che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caudamI chatrIsI have caudamI chatrIsI kahe che - zabdArtha - zrAvakanI agiyAra pratimAo, bAra vrato ane tera kriyAsthAnono sArI rIte upadeza ApanArA - Ama chatrIsa guNovALA guru jaya pAmo. (15) premIyA vRttino bhAvAnuvAda - pratimA eTale vizeSa prakAranA abhigraho. zrAvakanI agIyAra pratimAo che. te A pramANe - 1 darzanapratimA, 2 vratapratimA, 3 sAmAyikapratimA, 4 pauSadhapratimA, 5 pratimApratimA, 6 abrahmavarjanapratimA, 7 sacittavarjanapratimA, 8 AraMbhavarjanapratimA, 9 praiSavarjanapratimA, 10 uddiSTavarjanapratimA ane 11 zramaNabhUtapratimA. pravacanasArodvAramAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - gAthArtha - 1. darzana, 2. vrata, 3. sAmAyika, 4. pauSadha, 5. pratimA, 6. abrahmacarya, 7. sacitta varjana, 8. AraMbha varjana, 9. preSyavarjhana, 10. uddiSTavarjana. 11. zramaNabhUta-ema zrAvakanI agiyAra pratimAo che. (980) TIkArtha - 1. darzana eTale samyaktva, 2. aNuvrata vagere vrato. 3. sAvadyayogatyAga anavadyayogasevanarUpa sAmAyika, 4. AThama, caudasa vagere parvadivasoe ArAdhavA yogya je anuSThAna vizeSa, te pauSadha. 5. pratimA eTale kAyotsarga, 6. abrahmanuM varjana te brahmacarya, 7. sacetana dravyanuM varjana te sacittavarjana. ahIM darzana vagere pahelI pAMca pratimAo vidheya eTale karavArUpa-AcaravArUpa pratimA eTale abhigrahavizeSarUpe che. 6 abrahmacarya ane 7. sacitta e be pratimAo niSedharUpa eTale tyAjya-tyAga karavA rUpe che. 8. jAte khetI vagere karavArUpa AraMbhano tyAga. 9. bIjAne pApavyApArakriyAmAM joDavArUpa preSaNano tyAga. 10 uddiSTatyAga eTale pratimAdhArI zrAvakane uddezIne sacetanane acetana karavuM athavA acetanane rAMdhavuM te uddiSTabhojana kahevAya, te uddiSTabhojanano tyAga. A badhAnI sAthe pratimA zabda joDavo kemake ahIM pratimAno viSaya che. ahIM pratimAono viSaya hovA chatAM paNa pratimA ane pratimAvAnanA abheda upacAranA kAraNe pratimAvAnano nirdeza karyo che. e pramANe AgaLa paNa jANavuM. 11. zramaNa eTale sAdhu. te Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakanI agiyAra pratimAo 613 sAdhunI jevA zrAvaka te zramaNabhUta, ahIM bhUta zabda upamAna arthamAM che. A badhA vrata vizeSonuM darzanapratimA, vratapratimA vagere rUpe uccAraNa karavuM. zrAddha eTale zrAvakonI A agiyAra pratimAo eTale pratijJAo-abhigrahavizeSa hovAthI zrAddhapratimA kahevAya che. (980) have A dareka pratimAonuM svarUpa pratipAdana karatAM pahelA A pratimAonuM kALamAna ane sAmAnya svarUpa kahe che. - gAthArtha - je pratimAno je saMkhyAvALo kramAMka-AMka che te kramAMka-saMkhyA pramANa mahinA te pratimAnuM kALamAna thAya che. te-te pratimAonA kArya karatI vakhate pAchaLanI badhIye pratimAonI kriyA paNa karavAnI hoya che. (981) TIkArya - je pratimA jeTalA saMkhyApramANa eTale pahelI pratimA, bIjI pratimA ema jeTalAmo kramAMka hoya, te pratimAnuM teTalA mAsapramANa kALamAna hoya che. Ano artha A pramANe che - pahelI pratimAnuM kALamAna eka mahino, bIjI pratimAnuM kALamAna be mahinA, trIjI pratimAnuM traNa mahinA. ema agyAramI pratimAnuM agyAra mahinA pramANa kALamAna che. jo ke A kALamAna dazAzrutaskaMdha vagere graMthomAM spaSTarUpe kahyuM nathI, chatAM paNa upAsakadazAmAM pratimAkAraka AnaMda vagere zrAvakonI agyAra pratimAono kALa sADA pAMca (pA) varSarUpa jaNAvyo che. te kALamAna uparokta pramANe eka, be vagere vadhavApUrvaka bese che. tathA AgaLa AgaLanI pratimAo karatI vakhate pAchaLa pAchaLanI pratimAomAM jaNAvela badhIye anuSThAnarUpa kriyAo karavAnI hoya ja che. Ano bhAvArtha A pramANe che bIjI pratimA karatI vakhate pahelI pratimAmAM kahela saMpUrNa anuSThAna karavAnuM hoya che. trIjI pratimAmAM pahelI ane bIjI-ema be pratimAnuM kahela anuSThAna paNa karavAnuM hoya che. e pramANe agyAramI pratimAmAM AgaLanI dasa pratimAomAM kahela badhuM ya anuSThAna karavAnuM hoya che. (981)- - gAthArtha - 1. darzana pratimA H prazamadiguNaviziSTa, kugraha-zaMkA vagere zalyothI rahitapaNe anagha eTale nirdoSa samyagdarzanarUpa pahelI darzana pratimA hoya che. (982) TIkArtha - prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA, AstikyarUpa-pAMca guNothI yukta tathA tattva pratye zAstrabAdhitapaNe je kutsita abhiniveza te kugraha tathA zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, mithyASTi prazaMsA, mithyASTi saMstava eTale paricayarUpa samyakatvanA pAMca aticAro, A Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 614 zrAvakanI agiyAra pratimAo kugraha ane zaMkA vagere aticAro ja zalyarUpe eTale bAdhakarUpe je jIvone thAya tethI te zalya kahevAya. te kugraha, zaMkA vagere rUpa zalyathI rahitapaNe hovAthI ja nirdoSa evuM samyagdarzana ja pahelI darzana pratimArUpe che. Ano bhAvArtha A pramANe che - aNuvrata vagere guNothI rahita tathA kugraha-zaMkA vagere doSothI rahita samyagdarzanano je svIkAra, te darzana pratimA. samyagudarzanano svIkAra to pahelA paNa hoya che. paraMtu ahIM phakta zaMkA vagere doSo tathA rAjAbhiyoga vagere cha AgArothI rahitapaNe yathAsthitapaNe samyagudarzananA AcArovizeSanA pAlananA svIkArarUpe pratimA saMbhave che, nahIM to zA mATe upAsakadazAMgamAM pahelI pratimA eka mahino pALavA vaDe, bIjI pratimA be mahinA pALavA vaDe, ema agyAramI pratimA agyAra mahinA pALavA vaDe-ema sADApAMca varSamAM agyAra pratimAonuM arthathI pAlana batAve ane A artha dazAzrutaskaMdha vageremAM maLato nathI. tyAM AgaLa to tene phakta zraddhA mAtrarUpe jaNAvI che. e pramANe AgaLa darzana (vrata) pratimA vageremAM vicAravuM. (982) vrata, sAmAyika ane pauSadha ema traNa pratimAo viSe kahe che - gAthArtha - bIjI pratimAmAM aNuvratadhArI, trIjI pratimAmAM sAmAyika karanAra hoya, cothI pratimAmAM AThama, caudasa vagere divase cAra prakArano pratipUrNapauSadha sArI rIte pALe ane A pratimAomAM prayatnapUrvaka baMdha vagere aticArono tyAga kare che. (983, 984) TIkArya . 2. vratapratimA :- sthUla prANAtipAta viramaNa vagere pAMca aNuvrato, upalakSaNathI traNa guNavrato ane cAra zikSAvratone vadha-baMdha vagere aticAra rahitapaNe nirapavAdapUrvaka dhAraNa karI sArI rIte pAlana karatA bIjI vrata pratimA thAya. sUtramAM pratimA ane pratibhAvAnano abheda upacAra hovAthI A pramANe nirdeza karyo che. 3. sAmAyipratimA :- trIjI sAmAyika pratimAmAM sAvaghayogatyAga ane niravadyayogasevanarUpa sAmAyika dezathI jeNe karyuM hoya, te sAmAyikakRta kahevAya. Ano bhAva e che ke jeNe pauSadhapratimAno svIkAra na karyo hoya evA darzana-vrata pratibhAvALAe roja be TAIma sAmAyika karavuM te trIjI pratimA che. 4. pauSadhapratimA - caudasa, AThama, amAsa, pUnama vagere parvatithirUpa divasoe AhAra, zarIrasatkAra, abrahmacarya ane vyApAranA tyAgarUpa cAra prakAranA pauSadhanuM saMpUrNapaNe pAlana kare che. pauSadhapratimA svIkAranAra bIjA koIpaNa prakAre nyUna nahIM evI Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakanI agiyAra pratimAo 615 rIte AgamoktavidhipUrvaka sArI rIte ja te pratimAne pALe che, seve che. A cAre paNa vratAdi pratimAomAM baMdha, vadha, chaviccheda vagere bAravratanA sAITha (60) aticArono prayatnapUrvaka tyAga kare che. (983-984). gAthArtha - samyaktva, aNuvrata, guNavrata, zikSAvratavALo, sthira, avicala-sattvavAna jJAnI evo AtmA AThama-caudase eka rAtri pratimAmAM rahe che. (985) TIkArya - 5. kAussagnapratimA :- aNuvrata, guNavrata, zikSAvrata jene hoya che teo eTale AgaLa kahela cAra pratibhAvALo, sthira eTale avicala sattvavAna hoya te ja kAussaggapratimAno ArAdhaka che. bIjo A pratimAno virAdhaka thAya che. kAraNa ke A pratimAmAM rAtre cauTA vagere sthaLoe kAussagna kare ane tyAM ghaNA upasargo thAya che. te sattvavAna hoya te ja sahI zake, bIjo virAdhaka thAya che. jJAnI eTale pratimAnA AcAra vagere jJAnayukta hoya. ajJAnI to badhe ayogya che, to pachI A pratimA svIkAravAmAM kema cAle? AThama, caudasa ane upalakSaNathI AThama-caudasa-amAsa-pUnamarUpa pauSadhanA divase paNa pratimAmAM eTale kAyotsargamAM Ubho rahe, eTale kAussagna kare, dhAtuo aneka arthavALA hovAthI "Ubho raheno "kAussagna kare evo artha thAya. keTalI rAta pramANa kAussagna kare? eka rAta pramANa eTale saMpUrNa rAtri kAussagna pratimAmAM rahe. Ano bhAvArtha e che ke - samyagdarzana-aNuvrata-guNavrata-zikSAvratavALo sattvavAna, sthira, jJAnI, zrAvaka AThama, caudasa, amAsa, pUnamarUpa pauSadhanA divase saMpUrNa rAtri kAussagnamudrAmAM rahe. (985) A pratimAvALo bAkInA divase kevA prakArano hoya che te kahe che. gAthArtha - pratimA vagaranA divasomAM ajJAnI (snAna vagarano), vikaTe eTale prakAzamAM athavA divase jamanAra, kAchaDI bAMdhyA vagarano, divase brahmacArI, rAtrie parimANa (pramANa) kare. (986) TIkArya - kAussagna pratimApArI pratimA vagaranA aparva divasomAM snAnano tyAgI, vikaTa bhojana karanAra eTale divase paNa prakAzavALI jagyAmAM bhojana karanAra ane rAtribhojanano tyAgI hoya che. AgaLanI pratimAomAM rAtribhojanano niyama hoto nathI. mATe A pramANe kahyuM. mukulibaddha eTale kaccha, kAchaDI bAMdhyA vagara dhotIyuM (vastra) Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616 zrAvakanI agiyAra pratimAo paheranAra tathA divase brahmacarya pALanAro, rAtre paNa strIonuM athavA strInA bhogonuM parimANa eTale pramANa kare. A pramANe bAkInA divasoe rahe. (986) have kAyotsargamAM rahI je vicAre te kahe che - gAthArtha - kAussagna pratimAmAM rahelo jIva gailokyapUjya, jitakaSAya evA jinezvaronuM dhyAna kare che. bIjuM potAnA doSonA duzmanane (zatrune) pAMca mahinA sudhI dhyAve che. (987). TIkArya - kAussagna pratimAmAM rahelo zrAvaka kAussagnamAM tailokyapUjya, samasta dveSa vagere doSono nAza karanAra tIrthakaronuM dhyAna kare che. jinanuM dhyAna na kare to bIjuM potAnA doSonA pratyenIka-duzmana eTale potAnA kAma, krodha vagere dUSaNonA virodhI evA kAmaniMdA, kSamA vagere guNonuM pAMca mahinA sudhI dhyAna kare che. gAthArtha - 6. abrahmavarjanapratimA :- zRMgArakathA, vibhUSAnA utkarSane, strIkathAne tathA saMpUrNa abrahma eTale maithunane, A chaThThI pratimA svIkAranAra cha mahinA sudhI tyAgI de, tyajI de che. TIkArya - zRMgAra eTale kAmakathA, snAnavilepana, dhUpana vagere rUpa vibhUSA-zaNagAra vagerenA utkarSa eTale adhikatAno tyAga kare. vibhUSAno utkarSa levAthI evo bhAva Ave che ke phakta zarIranurUpa vibhUSA kare. tathA strInI sAthe khAnagImAM premakathAno tyAga karato A abrahma varSanarUpa chaThThI pratimA svIkAranAra, maithuna-abrahmano cha mahinA sudhI tyAga kare che. AgaLanI pratimAomAM divase ja maithunano tyAga hato. rAtre tyAga na hato. AmAM to divase ane rAtre paNa sarvathA maithunano niSedha che. AthI ja A pratimAmAM cittane DAmADoLa karanAra kAmakathA vagere pravRttino niSedha karyo che. (988) gAthArtha - 7. sacittavarjana pratimA :- sAta mAsanI sAtamI pratimAmAM sacitta AhArane khAya nahi. je-je nIcenI pratimAnI vidhi che te AgaLanI pratimAmAM paNa kare. (989). TIkArca - sAta mAsanI sAtamI sacitta varSanarUpa pratimAmAM sAta mahinA sudhI sacetana eTale jIvavALo AhAra je azana, pAna, khAdima, svAdimarUpa hoya che, tene vApare nahIM, khAya nahIM. tathA je je nIcenI eTale pAchaLanI pratimAonuM je anuSThAna hoya che te te badhuM ye upara eTale AgaLanI pratimAomAM saMpUrNapaNe kare che. A vAta AgaLa kahI hovA chatAM pharIvAra bhUlakaNA ziSyone yAda karAvavArUpa upakAra mATe kahI che. e pramANe bIje paNa samajavuM. (989) Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakanI agiyAra pratimAo 617 gAthArtha - 8. AraMbhavarjanapratimA :- AThamI pratimAmAM AThe mahinA sudhI svayaM AraMbhano tyAga kare. navamI pratimAmAM nava mahinA sudhI preSyAraMbhano tyAga kare. (990) TIkArtha - svayaM AraMbhatyAgarUpa AThamI pratimAmAM ATha mahinA sudhI pRthvIkAya vagerenA mardanarUpa AraMbha samAraMbhano pote jAte karavArUpa tyAga kare. ahIM 'jAte' karavArUpa vacanathI e nakkI thayuM ke AjIvikA mATenA AraMbhomAM tevA prakAranA tIvra pariNAma vagara bIjA nokara, cAkara vagere pAsethI sAvadya paNa vyApAra (kAmo) karAve. prazna :- jAte AraMbhomAM joDAyA na hovA chatAM paNa nokara vagere pAsethI karAvatA jIvahiMsA to tevI ne tevI ja rahI to AraMbhatyAgathI zuM lAbha ? uttara H- sAcI vAta che, chatAM je pote jAte AraMbha karavA vaDe ane bIjA pAse karAvavA vaDe-ema be rIte hiMsA thatI hatI, te jAte na karavA vaDe teTalI hiMsAno tyAga thayo. mATe thoDA paNa AraMbhane choDatA, vadhatA mahAvyAdhinA thoDA, ati thoDA kSaya (nAza) thavAnI jema tenAthI hita ja thAya che. gAthArtha - TIkArtha - 9. preSyAraMbhatyAgapratimA H- preSyAraMbhatyAgarUpa A navamI pratimAmAM nava mahinA sudhI putra, bhAI vagere upara AkhA kuTuMba vagereno bhAra soMpI dhana, dhAnya vagere parigrahanI alpa AsaktithI pote jAte to tyAga kare paNa nokara, cAkara vagere pAse paNa moTA khetI vagere pApakArI AraMbha-samAraMbhano tyAga karAve. Asana apAvavuM vagere kriyArUpa ati nAnA AraMbhano niSedha nathI. kAraNa ke tevA prakAranA karmabaMdhanA kAraNano abhAva hovAthI AraMbhapaNAnI prApti thatI nathI. (990) gAthArtha - 10. uddiSTabhojanavarjana pratimA H- dasamI pratimAmAM dasa mahinA sudhI uddiSTakRta bhojana khAya nahIM ane annAthI muMDana karAve. athavA koIka coTalI paNa rAkhe. jo dATelA dhana bAbata putra pUche to tene jANato hoya to kahe ane na jANato hoya to na kahe. (991-992) TIkArtha - dasa mahinA pramANanI dasamI pratimA uddiSTabhojanatyAgarUpa che. jemAM pratimAdhArI zrAvakane ja uddezIne je bhojana karAyuM hoya, te uddiSTakRta. AvA prakAranA bhAta vagere uddiSTa bhojanane pratimAdhArI khAya nahIM to pachI bIjI sAvaghakriyA karavAnuM to dUra ja raho. ema tti zabdano artha che. te dasamI pratimAdhA2ka zrAvaka astrAthI mastaka muMDAve athavA koIka mAthe coTalI paNa rAkhe ane te ja zrAvaka te dasamI pratimAmAM rahyo chato jamIna vageremAM dATela sonuM, paisA vagere dravya bAbata putro vagere ane upalakSaNathI bhAIo vagere pUche to jo jANato hoya to temane kahe, na kahe to AjIvikA-nAzano prasaMga Ave. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 618 zrAvakanI agiyAra pratimAo ane na jANato hoya to kahe ke "huM kaMIpaNa jANato nathI" ATaluM choDIne (AnA sivAya) bIju kaMIpaNa gharanuM kAma karavuM te zrAvakane khape nahIM. evo bhAva che. (991-992) gAthArtha - 11. zramaNabhUta pratimA :- utkRSTathI agyAra mahinA sudhI rajoharaNa-pAtrA laI, loca karAvI athavA astrAvaDe muMDana karAvI zramaNabhUta eTale sAdhu jevo thaI vicare. (993) TIkArya - astrAthI mastaka muMDAvIne athavA hAthathI vALa kheMcavArUpa loca karIne muMDAvela mAthAvALo, rajoharaNa eTale ogho tathA pAtrA laI, AnA upalakSaNathI badhA prakAranA sAdhuonA upakaraNo laIne zramaNa-nigraMtha eTale sAdhunA jevA anuSThAna karavA vaDe te zramaNabhUta eTale sAdhu jevo kahevAya. AvA prakArano sAdhu jevo thaI gharethI nIkaLI samasta sAdhunI sAmAcArI pALavAmAM hoMziyAra evo samiti, gupti vagerene sArI rIte pALato, bhikSA mATe gRhasthone tyAM praveza karatI vakhate "pratimApArI zramaNopAsakane bhikSA Apo' ema bolI praveza kare. koI pUche ke, "tame koNa cho !" to kahe ke "huM pratimApArI zramaNopAsaka chuM." ema jaNAvato gAma-nagara vageremAM sAdhunI jema mAsakalpa vagere karavApUrvaka agyAra mahinA sudhI vicare. A kALamAna utkRSTathI kahyuM che. jaghanyathI agyAre pratimAo dareka aMtarmuhUrtAdi pramANavALI che. te kALa, maraNa vakhate athavA dIkSA levAnI hoya to saMbhave che. bIjI rIte nahIM. (993) gAthArtha - mamatvabhAvano nAza na thayo hovAthI svajanonA gAmamAM temane maLavA mATe tyAM jAya. tyAM AgaLa paNa sAdhunI jema ja prAsuka AhAra grahaNa kare. (994) TIkArtha - mArApaNuM je karavuM te mamakAra, mamatvabhAva dUra na thayo hovAthI svajanone maLavA mATe temanA gAma tarapha jAya. A kathana vaDe mamatvabhAva e svajanone maLavAnuM kAraNa jaNAvyuM. bIjA sthaLoe to sAdhunI jema bhale rahe paraMtu te svajanonA gAmamAM paNa sAdhunI jema ja varte. paNa svajanonA kahevAthI gharaciMtA vagere na kare. jema sAdhu prAsuka, nirdoSa, eSaNIya AhAra le che tema zramaNabhUta pratimAno dhAraka zrAvaka paNa prAsuka eTale acitta eSaNIya azana vagere AhAra kare. sagA vahAlA sneha(rAga)thI aneSaNIya bhojana vagere banAve, Agraha karavApUrvaka te vahorAvavAne icche. teo anuvartana karavA yogya prAyaH karIne hoya che. AthI te aneSaNIya AhAra levAnI saMbhAvanA hoya che. chatAM paNa te AhAra grahaNa na kare. evo bhAva che. AvazyakacUrNimAM pAchaLanI sAta pratimAonA judA prakAre paNa nAmo maLe che. te Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 619 zrAvakanA bAra vrato A pramANe - rAtribhojanaparijJArUpa pAMcamI. sacittAhAraparijJArUpa chaThThI. divase brahmacArI rAtre parimANakRta sAtamI. divase ane rAtre paNa brahmacArI, asnAna tathA dADhI, mUcha, romarAji ane nakhanI zuzruSAnA tyAgarUpa AThamI. sAraMbha parijJArUpa navamI. prega AraMbha parijJArUpa dasamI tathA uddiSTabhaktatyAgarUpa zramaNabhUtA nAmanI agyAramI pratimA che. (994) (saTIka pravacanasAroddhAranA munizrI amitayazavijayajI ma. kRta bhASAMtaramAMthI sAbhAra) pApamAMthI nivRtta thavA rUpa vrato che. te vrato ahIM prakaraNa parathI zrAvakanA vrato samajavA, kemake zrAvakanA vrato ja bAra che. zrAvakanA vrato bAra prakAranA che. te A pramANe - 1 zUlaprANAtipAtaviramaNavrata, 2 cUlamRSAvAdaviramaNavrata, 3 sthUla adattAdAnaviramaNavrata, 4 svastrIsaMtoSaparastrIgamanaviramaNavrata, 5 sthUla parigrahaviramaNavrata, 6 dizAparimANavrata, 7 upabhogaparibhogaparimANavrata, 8 anarthadaMDaviramaNavrata, 9 sAmAyikavrata, 10 dezAvakAzikavrata, 11 pauSadhavrata ane 12 atithisaMvibhAgavata. vAcakomAM zreSTha umAsvAti mahArAje racela zrAvakaprajJaptimAM ane haribhadrasUrijIe racela tenI vRttimAM kahyuM che - pAMca' e pramANe saMkhyA che. pavAra avadhAraNa arthamAM che. aNuvrato pAMca ja che nahIM cAra ke cha. aNu eTale nAnA evAM vrato, mahAvratonI apekSAe aNuvratonuM nAnApaNuM che. te zUlaprANAtipAta viramaNa vagere bhedarUpe che. guNavrato paNa traNa ja che. vadhAre ke ochA nathI, aNuvratanA uttaraguNarUpa je vrato te guNavrato che. te dizAvrata, bhogopabhogaparimANavrata ane anarthadaMDaviramaNavratarUpa 3 prakAranA che. zikSArUpa je vrato te zikSAvrato. zikSA eTale cAritranA kAraNarUpa viziSTa kriyAsamudAyano vizeSa prakArano abhyAsa. te zikSAnA je sthAno te zikSApado athavA te zikSAnA je vrato te zikSAvrato. te zikSAvrato cAra che. sAmAyika, dezAvakAzika, pauSadhopavAsa ane atithisaMvibhAga ema cAra bhede che. e pramANe zrAvakadharma 12 prakArano thayo, A rIte gAthAno saMkSepamAM artha kahyo. avayavArtha to graMthakAra pote ja moTA vistArathI kaheze. (6) have 12 prakAranA zrAvakadharmano upanyAsa karatA je pAMca aNuvrata vagere kahyA hatA te kahe che - pAMca ja aNuvrato che. gAthAmAM tu evakAra arthamAM che. emanuM aNutva sarvavirati svarUpa mahAvratonI apekSAe che. kahyuM che ke, "zUlaprANIvadha viramaNa vagere aNuvrato che." Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 620 zrAvakanA bAra vrato Adi zabda sthUla mRSAvAdAdinA grahaNa mATe ja che. te aNuvratomAM A ja prathama che. ra9tu zabda pava arthamAM che. bAkInA aNuvrato to vAstavikapaNe pahelA aNuvratanA uttaraguNarUpa che. e pramANe vItarAga paramAtmAe kahyuM che. (106). zUlaprANIvadhanI virati eTale pUla evA beindriya vagere je jIvo tenA je zarIra, iMdriya, zvAsocchavAsa, AyuSya, baLa rUpa prANo tenI je hiMsA, te hiMsAthI nivRttirUpa virati. te hiMsA saMkalpa ane AraMbha ema be prakAre thAya che. temAM koIpaNa jIvane mAravAno (adhyavasAya) vicAra karavo te saMkalpa. khetI vagerenA je kAryo karavA te AraMbha. temAM zrAvaka saMkalpathI hiMsAno tyAga kare paNa AraMbhathI tyAga na karI zake, kAraNa ke niyamo AraMbhamAM tenI pravRtti hoya che. zUlaprANIvadhanI hiMsA pravacanamAM kahelI vidhipUrvaka choDe, nahIM ke potAnI icchA pramANe. te vidhi A pramANe jANavI. (107) aMtaHkaraNapUrvaka samAdhivALo thaI, guru eTale AcArya mahArAja pAse, saMvigna mokSAbhilASI evo, nahIM ke RddhinI icchAvALo, itvarika eTale cAra mAsa vagere kALanI maryAdApUrvaka athavA jIvana paryata prANIvadhano tyAga kare. e pramANe tyAga karIne haMmezAM te vratane yAda kare, kAraNa ke dharma smRtimUlaka che. e pramANe yAda karato vizuddha pariNAmavaMta thaI vratanuM pAlana kare. paraMtu pharI prANIvadhamAM manathI paNa pravarte nahIM. (108) have bIjuM aNuvrata kahe che - bIjuM aNuvrata sthUla mRSAvAda viramaNavrata che. mRSAvAda skUla ane sUkSma ema be prakAranuM che. atiduSTa vivaphAthI utpanna thayelo je paristhUla vastu viSayaka mRSAvAda te skUla mRSAvAda kahevAya ane enAthI viparIta te sUkSma mRSAvAda kahevAya. ahIM zrAvakadharmano ja adhikAra hovAthI sUkSma mRSAvAdano viSaya nathI. mATe skUlamRSAvAda viramaNano ja viSaya che. sthUla mRSAvAda pAMca prakAre che. te A pramANe - (1) kanyA saMbaMdhI jUTha (2) gAya saMbaMdhI jUTha (3) jamIna saMbaMdhI jUTha (4) sthApana haraNa (5) khoTI sAkSI rUpa. (1) kanyA-asatya - akhaMDita zIlavALI kanyAne khaMDita zIlavALI kahe. khaMDita zIlavALI kanyAne akhaMDita zIlavALI kahe. (2) gAya-asatya - e pramANe alpadUdhavALI gAyane bahu dUdhavALI athavA ethI viparItapaNe kahevuM te gAya saMbaMdhI jUTha. (3) bhUmi-asatya - e pramANe bIjAnI jamInane potAnI jamIna kahevI. athavA to koInA jamInanA jhaghaDAmAM koIe niyukta karyA hoya, tyAre koInA pratyenA rAganA kAraNe Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 621 zrAvakanA bAra vrato jenI jamIna na hoya chatAM tenI kahevI te jamIna saMbaMdhI jUTha. (4) nyAsApahAra - je thApaNa te sthApana. je rUpiyA vagere mUkelA hoya tenuM ucApata karavuM te nyAsApahAra. praznaH nyAsApahAra adattAdAnarUpa che. to pachI mRSAvAda kevI rIte? javAbaH ahIM sthApelI rakamano apalApa karAto hovAthI mRSAvAda che. (5) kUTasAkSI - lAMca, ruzvata, IrSyA vagerene vaza thavAthI pramANarUpa karyA hovA chatAM paNa khoTuM bole te phUTasAkSI. AgaLa kahelI vatto gurumUtte (108) gAthAmAM kahelI vidhi pramANe mRSAvAdano tyAga karavo. prazna : akumArane kumAra kahevo, avidhavAne vidhavA kahevI vagere jUTho atiduSTa vivalApUrvaka ja utpanna thAya che, to pachI sUtramAM zA mATe grahaNa karyA nathI? javAba: A pAMca jUTha grahaNa karavAthI kumArAvRta vagere jUThanuM grahaNa thaI jAya che. (260, 261) bIjuM aNuvrata kahyuM. have trIjuM aNuvrata kahe che - adattAdAna be prakAre skUla ane sUkSmarUpe che. temAM je corInA AropanuM kAraNa hoya ane atiduSTa pariNAma pUrvaka thatuM hoya te sthUla adattAdAna. enAthI viparIta te sUkSma adattAdAna. temAM je sthUla adattAdAna viSayaka nivRtti te tRtIya aNuvrata che. skUla adattAdAna sacitta ane acitta, ema be prakAre saMkSepamAM vItarAga paramAtmAe kahyuM che. dvipada vagere khetara vageremAM sArI rIte mUkelA athavA avyavasthita rIte mUkelA, athavA bhUlI gayelA, mAlika vaDe nahIM apAyelA evA koIpaNa prANI vagere, corInI buddhipUrvaka grahaNa karavA te sacitta adattAdAna, ane sonuM, vastra vagerene grahaNa karavuM te acitta adattAdAna. (265) mIThuM, ghoDo, vagere sacitta adattAdAna ane sonuM, cAMdI, vagere aneka prakAranA acitta adattAdAna che. e adattAdAnano AgaLa 108mI gAthAmAM kahelI vidhi pramANe tyAga karavo joIe. (266) trIjuM aNuvrata kahyuM. have cothuM aNuvrata kahe che - parastrIno tyAga, vezyAno nahIM, sva eTale potAnI ja strImAM saMtoSa vezyAgamana Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 622 zrAvakanA bAra vrato paNa nahIM. A cothuM aNuvrata che. parastrIgamanatyAga be prakAre che - (1) audArika strI vagere ane (2) vaikriya vidyAdharI vagerenA tyAga pUrvakanuM che. (270) A parastrIsevana pApane jinezvaroe saMsAravRkSanA bIjarUpe je rAga vagere che tenA kAraNarUpa kahyuM che. mATe 108mI gAthAmAM kahelI vidhi pramANe te pApano tyAga karavo. (ra71) cothu aNuvrata kahyuM, have pAMcamuM aNuvrata kahe che - dvipada vagere sacitta ane sonuM vagere acitta vastuomAM icchAnuM mApa karavuM. te A pramANe "ATalAthI vadhAre grahaNa na karavuM te pAMcamuM aNuvrata saMkSepathI anaMtajJAnI tIrthakaroe kahyuM che. (275) icchAparimANavrata khetara, ghara, cAMdI vagere bhedovALuM che temAM khetara 3 prakAranA che - setu, ketu, setuketuubhaya. ghara paNa 3 prakAranA che. bhoMyarAvALuM, mALavALuM ane ubhayavALuM. hiraNya vagere eTale ghaDyA vagaranuM sonuM-cAMdI. Adi zabda vaDe dhana-dhAnya vagere grahaNa karavuM. A acitta parigraha thayo. dvipada dAsa-dAsI vagere, catuSpada hAthI vagere, apada jhADa vagere sacitta parigraha che. A baMne prakAranA parigrahano pravacanamAM kahelI vidhi pramANe tathA 108mI gAthAmAM kahyA pramANe tyAga karavo. (276). aNuvrato kahyA. have eja aNuvratonA pAlana mATe bhAvanA rUpa je traNa guNavrato che, te kahe che. te A pramANe-divrata, upabhoga paribhoga parimANa vrata ane anarthadaMDa viramaNavrata. pahelA guNavratanuM svarUpa kahe che - dizAo zAstramAM aneka prakAre varNavI che. temAM sUrya je dizAmAM Uge te pUrvadizA ane bIjI dakSiNa vagere pUrva dizAnA kramAnusAre jANI levI. UMce dizAmAM javAnuM je pramANa te UrdhvadiparimANa vrata che. ATalA pramANamAM mAre UMce parvata vagere para javuM, enAthI vadhAre na javuM e pramANe che. adhoriparimANavrata ATalA pramANamAM IndrakuvA vageremAM nIce sudhI javuM, pachI AgaLa na javuM, e pramANe che. tIrachu di5rimANa karavuM te tiryadiparimANa vrata. ATalA pramANamAM mAre pUrva dizA ke dakSiNa dizA vageremAM javuM e pramANe dareka dizAmAM je mApa nakkI karavuM te siddhAMtamAM sUtrakramAnusAre pahelA guNa mATenuM vrata te paheluM guNavrata che. AnI aMdara jeTalA pramANanuM kSetra rAkhyuM hoya tenAthI bahAranA kSetramAM je sthAvara ke traNa prANIonI je virAdhanA thAya teno daMDatyAga karavArUpa guNa thAya che. e pramANe zrAvakadharmanA viSayamAM prathama guNavrata carama tIrthaMkara zrI mahAvIra svAmIe kahyuM che. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakanA bAra vrato 623 jemaNe karmonuM vidAraNa karyuM che tathA je tapa vaDe zobhe che ane tapa ane vIryathI yukta che te vIra kahevAya che. (280) have bIjuM guNavrata kahe che - upabhoga ane paribhoganA viSayamAM je pramANa karAya te ja bIjuM guNavrata che ema jANavuM. je azana vagere ekavAra bhogavAya te upabhoga. upazabdano artha ekavAra evo thAya che. je vastra vagere vAraMvAra bhogavAya te paribhoga. parizabdano vAraMvAra artha thAya che. A vrata Ama to bhAvathI AtmakriyArUpa hovA chatAM paNa padArthonI aMdara viSaya ane viSayIno abheda mAnI viSaya je padArtha che tenI aMdara upacAra karAyo che. je AMtarika rIte bhogavAya te upabhoga kemake upazabdano aMtarvAcI artha che. bAhya rIte bhogavAya te paribhoga kemake parizabda bAhyavAcI che. 'mAre ATalI vastuono upabhoga ke pirabhoga ka2vo, AnAthI vadhu nahIM.' evuM je pramANa karavuM te upabhoga-paribhoga parimANa kahevAya. A guNavrata svIkAravAthI upabhoga-paribhoga viSayaka je doSo aniyamitapaNe lAgatA hatA te doSo lAgatA nathI, kemake te doSonI virati karI hovAthI A lAbha thAya che. (284) have trIjuM guNavrata kahe che - AlokamAM niSprayojana jIvonuM mardana tathA nigraha karavArUpa anarthadaMDa che. tenI je virati karavI te trIjuM guNavrata che. te anarthadaMDa cAra prakAranuM che - (1) apadhyAna H- durdhyAna karavA vaDe. ahIM devadatta zrAvakanuM ane koMkaNa dezanA sAdhu vagerenuM dRSTAMta jANavuM. (2) pramAdAcaraNa :- dArU vagere pramAdanA AcaraNa karavAthI anarthadaMDa. AnuM anarthadaMDapaNuM potAnI buddhi vaDe pahelAM kahevAyelA zabdArtha mujaba jANI levuM. (3) hiMsApradAna :- hiMsAnA kAraNarUpa zastra, agni, jhera vagere paNa hiMsA kahevAya. krodha yukta athavA krodha vagara te sAdhano bIjAne ApavAM te hiMsA pradAna kahevAya. kAraNamAM kAryano upacAra thato hovAthI hiMsAnA kAraNone paNa hiMsA kahI. (4) pApopadeza :- sUcanAt sUtram e nyAyathI pApakarmano je upadeza karavo. khetI vagere pApakarmomAM preraNA karavI ke upadeza Apavo ke 'tame khetI vagere karo.' (289) aticAra sahita trIju guNavrata kahyuM. guNavrato pachI zikSApadavrato kahe che. te cAra che - sAmAyika, dezAvakAzika, pauSadhopavAsa ane atithisaMvibhAga. temAM paheluM zikSAvrata Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 624 kahe che. zrAvakanA bAra vrato paramapadarUpa je mokSa tene prApta karAvanArI je kriyA te zikSA. tenuM je pada te zikSApada. sUtrakramAnusAra paheluM sAmAyika ja zikSApada che. sama eTale je rAgadveSathI rahitapaNe sarvajIvone potAnA AtmAnI samAna jovA rUpa je sama teno Aya eTale lAbha, te sAmAyika sAmAyikanA paryAyavAcI zabdo kahe che. samano je lAbha te samAya. sama vyakti dareka kSaNe nirupama sukhanA kAraNarUpa ciMtAmaNI ane kalpavRkSa samAna evA jJAna, darzana cAritranA paryAyo sAthe joDAya che. te samAya ja je kriyAnuSThAnanuM prayojana che te sAmAyika. samAyamAM thayeluM te sAmAyika. e pramANe zabdArtha thayo. sAmAyikanuM svarUpa kahe che. te sAmAyika be prakAranuM che. sAvadya yogonA varjanarUpa ane niravagha yogonA AsevanarUpa. avagha eTale niMdita pApa. tenI sAthe je hoya te sAvagha. te sAvadya vyApAronA tyAgarUpa sAmAyika jANavuM. te paNa kALanI maryAdApUrvaka che. te sAmAyika phakta sAvagha yoganA tyAgavALuM che ane niravagha yoganA AsevanathI rahita che evuM nathI, mATe ja kahyuM ke niravadya yoganA AsevanapUrvakanuM che. 'tethI sAmAyika sAvaghayogonA tyAgarUpa ane niravadya yogonA Asevana rUpa che, mATe temAM hamezAM prayatna karavo joIe.' evuM batAvavA mATe Ama kahyuM. ahIM sAmAcArI batAve che : zrAvake sAmAyika kevI rIte karavuM joIe ? ahIM zrAvaka be prakAranA che. dhanADhya ane alpadhanavALA. je alpadhanavALo che te jinamaMdiramAM, sAdhu pAse, ghare athavA pauSadhazALAmAM jyAM vizrAma laI besato hoya ke ArAma karato hoya te badhI jagyAe sAmAyika kare. paNa mukhyatayA jinamaMdira, sAdhu pAse, pauSadhazALA ane ghara A cAra sthAnomAM to avazya sAmAyika kare. temAM jo sAdhu pAse kare to tyAM kaI vidhi che ? jo zatru vagerethI bhaya na hoya, jo koInI sAthe jhaghaDo na thayo hoya, jo koInuM devuM dhAraNa na karyuM hoya ke jethI leNadAra vaDe kheMcAkheMcI karavA vaDe cittamAM saMkleza na thAya, devAdAra hoya paNa leNadAra sAmAyikano bhaMga na thAya eTalA mATe pakaDe tevo na hoya, jo vepAra na karato hoya, to ghare ja sAmAyika karI, pAMca samitithI samita, traNa guptithI gupta, iryAsamitimAM upayogavALo, sAdhunI jema bhASA vaDe sAvaghano tyAga karato, eSaNAmAM kASThaDhekuM vagerenI jarUra paDe to pUMjIne ane yAcIne leto, e pramANe vastu levA - mUkavAmAM joIne pUMjato, zleSma nAkano mela, kapha vagere jyAM tyAM na nAkhe paraMtu paDilehelI, pramArjelI bhUmimAM paraThave. jyAM Ubho rahe tyAM paNa traNa guptinuM pAlana kare. A vidhipUrvaka upAzraye jAya. pachI trividhe sAdhune namIne pachI sAmAyika kare. 'he bhagavaMta ! huM sAmAyika karuM chuM. sAvadyayoganuM paccakkhANa karuM chuM. vidhe, trividhe. yAvat Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakanA bAra vrato 625 sAdhunI pathupAsanA karuM tyAM sudhI." A pramANe karI pachI iriyAvahi pratikrama. AlocanA karIne AcArya vagere yathAyogya ratnAdhikane vaMdana kare. pachI pharI gurune vaMdana karI, besavAnI jagyA pUMjIne bese ane gurumahArAjane prazno pUche athavA bhaNe. jinamaMdiramAM sAmAyika kare to paNa A vidhi samajavo. pauSadhazALAmAM ke gharamAM sAmAyika kare to bIje javAnuM na hoya. (Avo gharathI javA vagereno vidhi paNa na hoya.) dhanADhyazrAvaka sarva Rddhi sAthe guru pAse sAmAyika karavA jAya. kAraNake tethI lokone tenA dharma pratye Adara thAya ke "A dharma kevo uttama che ke AvA RddhimAna tene ArAdhe che. jo gharathI ja sAmAyika laIne jAya to hAthI, ghoDA vagere adhikaraNa bane, AthI ADaMbarapUrvaka jaI na zakAya. tathA page cAlIne javuM paDe. tethI dhanADhya zrAvaka gharethI sAmAyika lIdhA vagara ja jAya A rIte ADaMbarathI sAmAyika levA AvanAra jo zrAvaka hoya to koI sAdhu UbhA thaIne teno Adara na kare paNa jo yathAbhadraka (rAjA vagere) hoya to teno satkAra thAya e mATe pahelethI Asana goThavI rAkhe ane AcArya mahArAja enA AvyA pahelA UbhA thaI jAya. jo Ave tyAre UbhA thAya to gRhasthono Adara karavAthI doSa lAge, ane jo UbhA na thAya to tene khoTuM lAge. A doSa na lAge eTalA mATe te Ave e pahelA ja Asana goThavI rAkhe ane AcArya mahArAja UbhA thaI jAya. pachI te dhanADhaca zrAvaka A vidhi pramANe sAmAyika kare - "he bhagavaMta ! huM sAmAyika karuM chuM. sAvadyayoganuM paccakhANa karuM chuM. vidha, trividhapUrvaka yAvat niyama sudhI paryApAsanA karuM chuM." e pramANe sAmAyika karIne pachI iriyAvahiyA karIne pUrvanI jema (sAmAnya zrAvaka saMbaMdhI sAmAyikavidhimAM kahyuM tema) vaMdanavidhi karIne gurune prazna pUche ke pATha kare. te sAmAyika karatA mugaTa, kuMDala, vIMTI, phUla, taMbola, vastra vagerano tyAga kare. A sAmAyikano vidhi che. (292) paheluM zikSApada aticAra sAthe kahyuM. have bIjuM zikSApada kahe che - AgaLa jenuM svarUpa kahyuM che te divratane viSe seMkaDo yojanAnuM mApa lAMbA vakhatanuM je grahaNa karyuM hatuM tenuM ahIM lokamAM dararoja, dareka prahare, dareka ghaDIe je javA AvavA viSayaka pramANa grahaNa karavuM ke "ATalA pramANathI vadhAre mAre javuM nahIM." evA prakAranuM bIjuM zikSApada zAstramAM kahyuM che. (318) dezAvakAzika eTale di5rimANavratanA eka dezarUpa gamana vagere kriyAnA sthAnarUpa dezAvakAza vaDe baneluM je vrata te dezAvakAzika. A vrata sarpanA jheranA daSTAMta jevuM che. jema koI sApanI AMkhamAM 12 yojananuM prathama jhera hoya vidyAvAdI (gADI) vaDe saMharaNa karAtA te 1 yojanamAM Ave. e pramANe zrAvaka divratagrahaNa karavA vaDe ghaNo tyAga kare. pachI dezAvakAzika vaDe temAMthI paNa ochuM kare. jema 1 yojananA jherane eka AMgaLImAM sthApana Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626 zrAvakanA bAra vrato kare. e pramANe apramattapaNe pratidivasa vagere vaDe parimANa karavAthI AzayanI nirmaLatA thAya che. mATe A kalyANa karanAruM che ema jANI tenuM prayatnapUrvaka pAlana karavuM joIe. (319) aticAra sahita bIjA zikSApadanI vyAkhyA karI. have trIju zikSApada kahevAya che. AhAra pauSadha, zarIrasatkAra pauSadha, brahmacarya pauSadha ane AvyApAra pauSadha ema cAra prakAre pauSadha che. ahIM pauSadha zabda rUDhithI parva arthamAM vaparAyo che. parvo AThama vagere tithio che. pUraLAt parva e nyAyAnusAre je dharmanI puSTi kare te parva. AhAra prasiddha che. te AhAra viSayaka athavA tenA mATe je pauSadha te AhArapauSadha. AhAra vagerenI nivRttinA kAraNarUpa je dharmapUrakaparva te pauSadha. e pramANe zarIrasatkArapauSadhamAM paNa samajavuM. brahmacaryapauSadha eTale je cavAyogya hoya te carya kahevAya, A sUtrathI mattarayamadyAnupasan:. brahma eTale zubhakriyA. kahyuM che 'brahma vele brahma to brahma jJAna' brahma sahita caravuM te brahmacarya A pramANe samAsa karavo. bAkInuM AgaLanI jema samajavuM tathA avyApAra pauSadha paNa AgaLanI jema ja jANavo. A trIjuM zikSApada vrata che. sUcanAt sUtram e nyAyAnusA2e zikSAvrata kahevAthI zikSApadavrata samajavuM. A ja vratane vizeSa rIte kahe che. (321) dezaviSayaka pauSadha ane sarvaviSayaka pauSadha ema be prakAre AhAra vagere dareka pauSadha pravacanamAM kahyA che, ema jANavuM. dezapauSadhamAM koIka vakhata sAmAyika karAya che ane koI vakhata nathI karAtuM. jyAre sarvapauSadhamAM niyamA sAmAyika karavuM paDe che. jo na kare to te potAnI AtmavaMcanA kare che. eno bhAvArtha A pramANe che. (1) AhArapauSadha be prakArano che. dezathI ane sarvathI. deza AhAra pauSadhamAM amuka vigaIno tyAga, AyaMbila, ekAsaNuM, biyAsaNuM vagere kare. sarvapauSadhamAM ahorAtrimAM cAre prakAranA AhArano tyAga kare. (2) zarIrasatkA2pauSadhamAM snAna, meMdI vagere lagADavuM, caMdana vagerenuM vilepana karavuM, tela coLavuM, mastakamAM phUla nAMkhavA, attara vagere sugaMdhI padArtho lagADavA, tAMbUla-pAna cAvIne hoThane tAMbUla-pAnathI raMgavA, suMdara kiMmatI raMgIna vastro paheravA, AbhUSaNo paheravA vagere zarIrasatkArano tyAga kare. te tyAga dezathI ane sarvathI ema be prakAre kare. dezatyAgamAM amuka prakArano za2I2satkAra na kare. sarvapauSadhamAM dareka prakAranA zarIrasatkArano tyAga kare. (3) brahmacaryapauSadha paNa be prakAre che. dezathI ane sarvathI. divase ke rAtre mauthunano Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakanA bAra vrato 627 tyAga athavA eka ke be vakhatathI vadhAre maithunano tyAga te dezathI brahmacarya pauSadha che. saMpUrNa ahorAtra sudhI maithunano tyAga te sarvathI brahmacarya pauSadha che. (4) avyApArapauSadha paNa deza ane sarvathI ema be prakAre che. koI amuka rasoI karavI nahIM, vepAra karavo nahIM, kapaDA dhovA nahIM vagere rIte pApavyApArano tyAga te dezathI avyApAra pauSadha che. sarvapauSadhamAM dareka jAtano vyApAra, jevo ke haLa-gADuM calAvavuM, ghara samAravuM, vagere darekano tyAga kare. ahIM je dezapauSadha kare te sAmAyika kare paNa kharA ane na paNa kare. je sarvapauSadha kare te niyamA sAmAyika kare. jo sAmAyika na kare to te avazya tenA phaLathI vaMcita rahe. A pauSadha kyAM kare? A pauSadha caitya (derAsara)mAM, sAdhu pAse, ghare athavA pauSadhazALAmAM kare. pauSadhamAM maNi, suvarNa AdinA alaMkArono tyAga karavo joIe. pauSadha lIdhA pachI sUtra vagereno pATha kare, pustaka vAMce, athavA huM sAdhunA guNone dhAraNa karavA asamartha chuM, AthI maMdabhAgI chuM vagere zubha bhAvanA bhAvavA rUpa dharmadhyAna kare. (322) sAticAra trIju zikSApada kahyuM. have cothuM zikSApada kahe che - deza, kALa, zraddhA, satkAra ane kramapUrvaka, paramabhaktithI, potAnA upara upakAranI buddhi vaDe je mULaguNa ane uttaraguNothI saMpanna hoya evA saMyata sAdhu bhagavaMtone nyAyAgata anna vagere kalpanIya dravyonuM dAna ApavuM te atithisaMvibhAga vrata kahevAya. nyAyAgata dravya :- brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zudronI potAnI je AjIvikA ke je lokaherIthI moTe bhAge prasiddha che, te AjIvikA vaDe prApta kareluM dravya te nyAyAgata dravya kahevAya. nyAyAgata dravya kahevAthI anyAyAgata dravyano niSedha samajavo. anna vagere dravyo vaDe. Adi zabdathI pANI, vastra, auSadha, bheSaja vagere dravyo vaDe, nahi ke sonA vagere dvArA. kalpanIya - udgama vagere doSothI rahita kalpanIya dravya vaDe, nahIM ke doSita dravya vaDe. deza, kALa, zraddhA, satkAra, paripATIpUrvaka eTale jyAM judA judA prakAranA cokhA, kodarA, kaMgu, ghauM vagere utpanna thAya te deza, sukALa-duSkALa vagere kALa, cittano vizuddha adhyavasAya te zraddhA, atithi Ave tyAre UbhA thavuM-Asana ApavuM-vaMdana karavuM-pAchA vaLAvavA javuM vagere satkAra, rasoIne peya vagerenA kramapUrvaka dAna ApavuM te krama, deza, kALa, zraddhA, satkAra, krama vagere pUrvaka. deza, kALa kahevA vaDe enA virodhIno niSedha samajavo. paramabhaktipUrvaka kAraNa ke tethI phaLanI prApti thAya che. potAnA AtmA upara upakAra karavAnI buddhipUrvaka, nahIM ke sAdhunA upara upakAra karavA mATe. kahyuM che ke, "sAdhuo ja Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 628 zrAvakanA bAra vrato potAnA ane paranA upara upakAra karanArA hoya che." e pramANe zrI jinezvara bhagavaMtoe zrAvakone chelluM atithisaMvibhAga nAmanuM zikSApadavrata kahyuM che. ahIM bhojananA samaye bhojana mATe upasthita thanAra atithi kahevAya che. potAnI mATe banAvelA AhAravALA vatI zrAvakanI mATe sAdhuo ja atithi che. jethI kahyuM che ke :- "je mahAtmA vaDe tithi ane parvotsavo choDI devAyA che, temane atithi jANavA. ane bAkInAne abhyAgata jANavA." atithino je saMvibhAga te atithi saMvibhAga. saMvibhAganA grahaNathI pazcAtukarma vagere doSono tyAga samajavo. ahIM sAmAcArI kahe che : zrAvake pauSadha pArI niyamA sAdhune vahorAvyA vagara pAraNu na karavuM paNa vahorAvIne pAraNuM karavuM. te sivAya (pauSadhanA pAraNA sivAya) niyama nathI. arthAt pauSadhanA pAraNA sivAya sAdhuone vahorAvIne paccakakhANa pAre ke paccakakhANa pArIne pachI vahorAve. tethI pauSadhanA pAraNe pahelA sAdhune vahorAvIne ja pAraNuM karavuM. kevI rIte? jo tevo deza-kALa hoya to potAnA zarIranI vibhUSA karI sAdhunA upAzraye jaI bhikSA mATe nimaMtraNa kare. A vakhate sAdhuonI zuM vidhi hoya? te kahe che. te vakhate eka sAdhu paDalAnI paDilehaNa kare, eka muhapattinI paDilehaNa kare, eka pAtrAnI paDilehaNa kare ke jethI zrAvakane aMtarAya na thAya. athavA sAdhuo pachI Avaze ema vicArIne vahorAvavA koI vastu rAkhe to sthApanA doSa lAge. jo prathama porasI (navakArazI)mAM nimaMtraNa kare to navakArazIvALA sAdhu jAya. jo navakArazIvALA na hoya to na jAya, gRhasthane nA pADe, koI sAdhu vAparanAra na hoya ane vahoravA jAya to vahoreluM rAkhI mUkavuM paDe. (rAkhI mUkvAthI temAM kIDIo Ave vagere doSano saMbhava che.) jo gRhastha khUba Agraha kare to vahoravA jAya ane sAcavIne rAkhI mUke. pachI pAtrA paDilehaNa karavAnI porasI vakhate je paccakakhANa pAre tene Ape, athavA sAmAnyathI amuka sAdhune pAraNuM che ema jaNAye chate athavA "mAre pAraNuM che" ema sAdhue kahyuM chate bIjA koI sAdhune pAraNuM hoya to tene Ape. sAmAnyathI A vidhi kahI. pachI te zrAvakanI sAthe be sAdhuo jAya. (ekalA javAmAM aneka doSonI saMbhava hovAthI) eka sAdhune na mokalavo joIe. sAdhu AgaLa ane zrAvaka pAchaLa e rIte cAle. ghare laI jaI AsananuM nimaMtraNa kare. bese to ThIka, na bese to paNa vinaMti karavAthI vinayano lAbha thAya. te pachI AhAra-pANI pote vahorAve athavA AhAranuM vAsaNa pote pakaDI rAkhe ane patnI vagere bIjA vahorAve. athavA jyAM sudhI vahore tyAM sudhI besI rahe. sAdhu paNa pazcAtakarmadoSa na thAya mATe vahorAvAtA dravyamAMthI thoDuM ja grahaNa kare. vahorAvIne vaMdana karI sAdhune vaLAve. vaLAvI pAchaLa thoDe sudhI jAya. pachI jAte vApare. sAdhu mahArAjane je na Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tera kriyAsthAno 629 vahorAvyuM hoya te zrAvake na vAparavuM joIe. jo sAdhu na hoya to gocarInA samaya vakhate dizAonuM avalokana karavuM ane vicAravuM ke "jo sAdhu bhagavaMto hota to mAro vistAra thAta." e pramANe sAmAcArI jANavI. (325-326)' kriyA eTale karmabaMdhamAM kAraNabhUta evI pravRtti. sthAna eTale prakAra. karmabaMdhamAM kAraNabhUta evI pravRttionA prakAro te kriyAsthAno. kriyAsthAno tera che. te A pramANe - 1 arthakriyA, 2 anarthakriyA, 3 hiMsAkriyA, 4 AkasmikIkriyA, 5 daSTika kriyA, 6 mRSAkriyA, 7 adattakriyA, 8 adhyAtmakriyA, 9 mAnakriyA, 10 amitrakriyA, 11 mAyAkriyA, 12 lobhakriyA ane 13 IryApathikIkriyA. pravacanasAroddhAramAM ane tenI TIkAmAM kahyuM che - gAthArtha - 1. arthakriyA, 2. anaWkriyA, 3. hiMsAkriyA, 4. akasmAkriyA, 5. dRSTiviparyAsakriyA, 6. mRSAkriyA, 7. adattAdAnakriyA, 8. adhyAtmakriyA, 9. mAnakriyA, 10. amitrakriyA, 11. mAyAkriyA, 12. lobhakriyA, 13. iryApathikIkriyA. A tera kriyAsthAno che. (818) TIkArya - karmabaMdhanA kAraNarUpa ceSTA te kriyA. tenA sthAno eTale bhedo, te kriyAsthAna kahevAya che. te tera (13) prakAre che. 1. potAnA ke bIjAnA prayojana mATe je kriyA karAya te arthakriyA. 2. potAnA ke bIjAnA prayojana vagara je kriyA karAya te anarthakriyA. 3. hiMsA mATe je kriyA te hiMsAkriyA. 4. akasmAtakriyA eTale anabhisaMdhi eTale upayoga vagara je kriyA thAya che. 5. dRSTi eTale dRSTiviparyAsakriyA. 6. mRSAkriyA. 7. adattAdAnakriyA. 8. adhyAtmakriyA. 9. mAnakriyA. 10. amitrakriyA. 11. mAyAkriyA. 12. lobhakriyA. 13. IryApathikIkriyA-ema tera kriyAsthAno che. (818) Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tera kriyAsthAno 1. arthakriyA H 1. trasa ke sthAvara jIvo para potAnA ke bIjAnA kArya mATe eTale prayojanathI je daMDa eTale hiMsA karAya (kare) tene arthadaMDa kahyo che. 083 beindriya vagere trasa jIvo, pRthvI vagere sthAvaro ane bhUta eTale prANIo para je kaMI daMDa karAya arthAt jenA vaDe pote athavA bIjA prANI daMDAya te daMDano artha hiMsA. te hiMsA potAnA zarIra vagere mATe ke bIjAnA eTale bhAI vagerenA kArya mATe kare te arthadaMDa kahevAya, kriyA ane kriyAvAnanA abheda upacArathI. arthadaMDane arthakriyA tIrthaMkara bhagavaMto kahe che. (819) 2. anarthakriyA : je saraTAdi eTale kAciMDA, uMdara vagere trasakAyane tathA vanalatA vagere sthAvarakAyane prayojana vagara mArIne, kApIne je choDI (pheMkI) de te dharma ane dharmInA abheda upacArathI anarthakriyA kahevAya. (820) 3. hiMsAkriyA : A sApa vagere vairI amArI hiMsA kare che, hiMsA karI hatI, hiMsA ka2ze, evI dhAraNApUrvaka sApa vagere athavA zatrune je daMDa kare eTale vadha kare, te hiMsAdaMDa kahevAya. A kriyA paNa dharma ane dharmInA abheda upacArathI kahI che. (821) 4. akasmAtkriyA : bIjA haraNa, pakSI, sarIsRpa eTale sApa vagerene mAravA mATe bANa, paththara vagere pheMke ane tenA vaDe te prANI haNAvAnA badale bIjuM prANI ke vyakti haNAya, te akasmAt kriyA. anabhisaMdhi eTale upayoga vagara sahasAtkArathI bIjAne haNavA mATenI pravRtti vaDe enA sivAya bIjAno vinAza thAya te akasmAdaMDa. je kApavAnI buddhithI ghAsa vagerene joto bIjA cokhA (DAMgara) vagere dhAnyane paNa anAbhogathI kApI nAMkhe te akasmAdaMDa. jemake DAMgara vagere bIjA pAkanI vacce rahelA ghAsa vagerene kApavA taiyAra thayela anAbhogathI bIjA DAMgara vagere dhAnyane kApI nAMkhe te akasmAdaMDa. (822) 5. dRSTiviparyAsakriyA : dRSTi eTale buddhi, teno viparyAsa eTale viparItapaNuM eTale mativibhrama te dRSTiviparyAsa. tenAthI A pramANe daMDa thAya che. je mitrane paNa duzmana che evI buddhipUrvaka mAnI vadha kare te dRSTiviparyAsadaMDa athavA gAma vageranI hiMsA kare, te A pramANe-gAmamAM rahelA koIke koIno koI aparAdha karyo hovAthI saMpUrNa gAmanI je hiMsA kare te dRSTiviparyAsadaMDa, athavA acorane A cora che ema mAnI vadha kare te dRSTiviparyAsadaMDa. e pAMcamuM kriyAsthAna che. (823-824) 6. mRSAkriyA : potAnA mATe ke bIjA nAyaka vagere para mATe je mRSA eTale jUThThuM bole te Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tera kriyAsthAno 631 mRSAnimittaka chaThTho daMDa (825) 7. adattAdAnakriyA: mRSAvAda daMDanI jema adattAdAnadaMDa paNa potAnA ke nAyaka vagere paranA mATe bIjAe ApyA vagaranuM grahaNa karavuM te adattAdAnadaMDa. bIjo artha-jJAtijano ke svajano mATe ApyA vagaranuM grahaNa karavuM. (826) 8. adhyAtmakriyAH adhyAtma kriyAsthAna A pramANe che. adhyAtma eTale mana, te manamAM bAhya nimitta vinA je zoka, vagerenI utpatti te adhyAtma. jenI sAme koI kaMI paNa kharAba bole nahIM chatAM manamAM kaMIka vicArIne atizaya dubhAyA kare tene AdhyAtmikIkriyA kahevAya. A AdhyAtmika kriyA utpanna thavAnA krodha, mAna, mAyA ane lobha. ema cAra kAraNo che, bAhyanimitta vinA (svaprakRtithI ja) aMdaramAM niSkAraNa krodhAdi karIne duHkhI thavuM te adhyAtmakriyA che ema rahasyArtha che. (827-828) 9. madakriyA je jAti, kula, rUpa, bala, zrata, tapa, lAbha, aizvarya-ema ATha prakAranA mAna vaDe mada vaDe je matta thaI potAnA sivAya bIjAno jAti vagere dvArA tiraskAra kare ke "A halakaTa (halako) che' vagere vacano vaDe niMdA kare ane aneka prakAranI kadarthanA karavA vaDe parAbhava kare, e mAnakriyAsthAna che. 10. amitrakriyA - mAtA-pitA-jJAtijanonA alpa aparAdhamAM paNa, bALavuM, (DAma devo) AMkavuM, bAMdhavuM, mAravuM vagere je tIvra daMDa kare te mitradvaiSavarti kriyAsthAna eTale ke amitrakriyA che. temAM dahana eTale uMbADIyA vagere vaDe DAma Apavo, AMkavuM eTale kapALa vageremAM soya vagere vaDe cihna karavAnuM baMdhana eTale doraDA vagere dvArA bAMdhavuM. tADana eTale cAbUka vagere dvArA mAravuM. Adi zabdathI annapANIno (AhArano) nirodha karavo. (827-928-829-830) 11. mAyAkriyAH gUDha sAmarthyavALo hRdayamAM juduM, vacanamAM juduM ane kriyAmAM juduM ema visaMvAdI potAnI ceSTA vaDe kare te mAyAkriyA che. hRdaya eTale manamAM judo eTale bole enAthI juduM ja vicArato hoya. vANImAM judo eTale je vicAryuM hoya tenAthI juduM ja bole. gUDha sAmarthyavALo vacana ane mana karatA judA prakAranI potAnI ceSTA-gitAkAra kare che. A mAyApratyayika kriyAsthAna che. (831) 12. lobhakriyAH moTA sAvadyAraMbha parigrahamAM ati Asakta, tathA strInA viSe tathA kAmabhoga viSe atilolupI, potAne kaSTomAMthI rakSaNa karavA mATe bIjA jIvono vadha, baMdhana, mAravuM vagere kare te lobhakriyA. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 632 tera kriyAsthAno jIvavirAdhanA vagere rUpa sAvadyAraMbha tathA dhana, dhAnya vagerenA saMgraharUpa parigrahamAM gADha icchAvALA tathA strIomAM temaja kAma eTale suMdara, rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane zabdarUpa pAMca indriyanA viSayomAM atyaMta Asakta tathA potAne musIbato (kaSTo)mAMthI sAvacetIpUrvaka bacAvato, bIjA jIvonA vadha-baMdhana-mAraNa vagere kare. lAkaDI vagere vaDe mAravuM te vadha, doraDA vagere vaDe bAMdhavuM te baMdhana, prANanAzarUpa mAravuM te maraNa. AvA svarUpavALuM lobhapratyayika kriyAsthAna siddhAMtamAM kahela che (832-933) 13. IryApathikIkriyAH A kriyAsthAna samiti-guptithI sugupta evA sAdhune hoya che. satata apramatta sAdhu bhagavaMtane AMkhanA palakArA mAtra jeTaluM sUkSma iryApathika kriyAsthAna hoya che. gamana karavuM te iryA. te IryA eTale gamanathI viziSTa je patha eTale mArga te IryApatha, te saMbaMdhita je kriyA te iryApathikI kriyA. A artha vyutpatti mAtra che. pravRtti nimittaka artha A pramANe che. upazAMtamoha vagere traNa guNasthAnavartI jIvono kevala yogapratyayika je sAtavedanIya karmabaMdha, te IryApathikI. iryAsamiti vagere samitithI yukta temaja mana vagere guptithI gupta evA susaMvRtta sAdhuo je apramatta eTale upazAMtamoha, kSaNamoha ane sayogi kevalirUpa traNa guNasthAnake rahelA che, teone A kriyA hoya che. bIjA apramatta sAdhuone kaSAya pratyayika karmabaMdha hoya che. mATe temane phakta yoga nimittaka karmabaMdhano saMbhava na hovAthI ahIM apramatta zabdathI temane lIdhA nathI. AvA sAdhu bhagavaMta AMkhano palakAro kare te A yoganuM upalakSaNa che, eTale AMkhano ughADa-baMdha mAtra eTalo yoga saMbhave che. teTalI sUkSma eTale eka samaya pramANa baMdha hovAthI ati alpa zAtA baMdha rUpa kriyA thAya che te A teramuM iryApathikI kriyAsthAna che. (834-835)' (saTIka pravacanasAroddhAranA munizrI amitayazavijayajI ma. kRta bhASAMtaramAMthI sAbhAra) guru zrAvakanI agyAra pratimAo, zrAvakanA bAra vrato ane tera kriyAsthAnono bIjAne sArI rIte upadeza Ape che. Ama chatrIsaguNorUpa alaMkArothI suzobhita guru jagatamAM zobhe. (15) Ama caudamI chatrIsI samApta thaI. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcadazI SaTtrizikA atha paJcadazIM SaTtrizikAmAha - mUlam - bArasauvaogaviU, dasavihapacchittadANaniuNamaI / caudasauvagaraNadharo, chattIsaguNo gurU jayau // 16 // chAyA - dvAdazopayogavid, dazavidhaprAyazcittadAnanipuNamatiH / caturdazopakaraNadharaH, SaTtriMzadguNo gururjayatu // 16 // premIyA vRttiH - dvAdazopayogavid - dvAdaza upayogAn vettIti tathA, dazavidhaprAyazcittadAnanipuNamatiH - dazavidhasya prAyazcittasyA'rpaNe kuzalA buddhiryasyeti tathA, caturdazopakaraNadharaH - caturdazavidhAn upakaraNAn dhArayatIti tathA SaTtriMzadguNo gururjayatviti saGkSepArthaH / - 1 vistarArthastvayam - upayujyate - vastuparicchedaM prati vyApAryate jIva ebhirityupayogAH bodharUpA jIvasya svatattvabhUtA vyApArAH / te dvAdazavidhAH / tadyathA matijJAnaM, 2 zrutajJAnaM, 3 avadhijJAnaM, 4 manaH paryAyajJAnaM, 5 kevalajJAnaM, 6 matyajJAnaM, 7 zrutAjJAnaM, 8 vibhaGgajJAnaM, 9 acakSuH darzanaM, 10 cakSuH darzanaM, 11 avadhidarzanaM, 12 kevaladarzanaJca / yaduktaM caturthakarmagranthe tadvRttau ca 'tianANa nANa paNa cau, daMsaNa bAra jiya lakkhaNuvaogA / ... // 30 // (chAyA - trINyajJAnAni jJAnAni paJca catvAri darzanAni, dvAdaza jIvasya lakSaNamupayogAH |...||30|) vRtti: - trINyajJAnAni matyajJAna zrutAjJAnavibhaGgarUpANi jJAnAni matijJAnazrutajJAnAvadhijJAnamanaHparyavajJAnakevalajJAnalakSaNAni paJca svopajJakarmavipAkaTIkAyAM vistareNAbhi Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634 dvAdaza upayogAH hitasvarUpANi catvAri darzanAni cakSurdarzanAcakSurdarzanAvadhidarzanakevaladarzanarUpANi ityevaM dvAdazopayogAH prAgnirUpitazabdArthA bhavanti / kiviziSTAH ? ityAha - 'jiyalakkhaNa' tti prAkRtatvAd vibhaktilopaH, jIvasya AtmanaH lakSaNaM lakSyate jJAyate tadanyavyavacchedeneti lakSaNam - asAdhAraNaM svarUpam / ata evoktamanyatra - 'upayogalakSaNo jIvaH' iti / te ca dvidhA sAkArA anAkArAzca / tatra paJca jJAnAni trINyajJAnAni ityaSTAvupayogA: sAkArAH, catvAri darzanAni anAkArA upayogAH / ' paJcajJAnAnAM svarUpamagre dvAtriMzattamaSatrizikAvRttau vistareNa prarUpayiSyate / trayANAmajJAnAnAM caturNAJca darzanAnAM svarUpamevaM nirUpitaM prajJApanAsUtravRttau - 'matizrutAvadhaya eva yadA mithyAtvakaluSitA bhavanti tadA yathAkramaM matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgajJAnavyapadezAllabhante / uktaJca, 'AdyaM trayamajJAnamapi bhavati mithyAtvasaMyuktamiti / ' vibhaGga iti viparIto bhaGga paricchittiprakAro yasya tadvibhaGgaM tacca tat jJAnaM ca vibhaGgajJAnam / ...tatra cakSuSA cakSurindriyeNa darzanaM rUpasAmAnyagrahaNaM ca cakSurdarzanaM, tacca tat anAkAropayogaH, acakSuSA cakSurvarjazeSendriyamanobhirdarzanaM svasvaviSaye sAmAnyagrahaNamacakSurdarzanam / tato'nAkAropayogazabdena vizeSaNasamAsaH / evamuttaratrApi / avadhireva rUpadarzanaM sAmAnyagrahaNamavadhidarzanam / kevalameva sakalajagadbhAvisamastavastusAmAnyaparicchedarUpaM darzanaM kevaladarzanam / ' (29 tamapadam) guruAdazopayogAn samyag vetti / / pApaM chinattIti prAyazcittam, pRSodarAditvAcchabdasaMskAraH / athavA prAyaH - bAhulyena cittaM vizodhayatIti prAyazcittam / uktaJca paJcAzakaprakaraNaSoDazapaJcAzake tadvattau ca - 'pAvaM chiMdati jamhA pAyacchittaMti bhaNNaI teNa / pAeNa vAvi cittaM sohayatI teNa pacchittaM // 3 // (chAyA- pApaM chinatti yasmAt pAyacchittamiti bhaNyate tena / prAyeNa vApi cittaM zodhayati tena prAyazcittam // 3 // ) vRttiH - atha prAyazcittaniruktAbhidhAnAyAha - 'pAva'mityAdi, pApaM-azubhaM chinattikRntati yasmAddhetoH pApacchiditi vaktavye prAkRtatvena pAyacchittamiti bhaNyate-nigadyate Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavidhaM prAyazcittam 635 tena-tasmAddhetoH, prAyeNa-bAhulyena vApIti-athavA cittaM-manaH zodhayati-nirmalayati tena hetunA prAyazcittamityucyate / iti gAthArthaH // 3 // ' prAyazcittaM dazavidham / tadyathA - 1 AlocanaM, 2 pratikramaNaM, 3 AlocanapratikramaNe, 4 vivekaH, 5 vyutsargaH, 6 tapaH, 7 chedaH, 8 mUlaM, 9 anavasthApyaM 10 pArAJcikaJca / yadAha paJcAzakaprakaraNaSoDazapaJcAzake tadvattau ca - 'AloyaNa paDikkamaNe mIsa vivege tahA viussgge| tava cheya mUla aNavaThThayA ya pAraMcie ceva // 2 // (chAyA- AlocanaM pratikramaNaM mizraM vivekastathA vyutsargaH / tapaH chedo mUlaM anavasthApyatA ca pArAJcikazcaiva // 2 // ) vRttiH - dazavidhatvameva tasyAha - 'Alo' ityAdi, AlocanaM AlocanA-guroH svacaritaprakAzanA, tathA pratIpaM kramaNaM-aticArAnnivRttya guNeSveva gamanaM mithyAduSkRtadAnamiti tAtparya, tathA mizraM-AlocanAmithyAduSkRtarUpamubhayaM, tathA vivecanaM vivekaHaneSaNIya-bhaktAdityAgaH, tatheti samuccaye vyutsarjanaM vyutsarga:-kAyotsargaH ityarthaH, tathA tApayati-karma dahatIti tapo-nirvikRtikAdi, tathA chedaH-tapasA durdamasyAhorAtrapaJcakAdinA krameNa zramaNaparyAyacchedanaM, tathA mUlaM-mahAvratAnAM mUlata AropaNaM, tathA'vasthApyata ityavasthApyastanniSedhAdanavasthApyastadbhAvo'navasthApyatA-duSTatarapariNAmasyAkRtatapovizeSasya vratAnAmanAropaNaM, caH samuccaye tathA pAraM-antaM prAyazcittAnAM tata utkRSTataraprAyazcittAbhAvAdaparAdhAnAM vA aJcati-gacchatItyevaM zIlaM pArAJci tadeva pArAJcikaM caivetizabdau samuccayAvadhAraNArthoM tayozca pArAJcikameva cetyevaM prayogaH, dazApyetAni prathamaikavacanAntAni, niranusvArataikArAntatvAdi caiteSu prAkRtatvAditi dvAragAthAsamAsArthaH // 2 // ' Avazyakaniyuktau tadvRttau cAticArasya bhAvavraNatvaM prAyazcittasya ca bhAvabhaiSajatvamitthaM pradarzitam - ..... -- 'evaM prAyazcittabhaiSajamuktaM, sAmprataM vraNaH pratipAdyate, sa ca dvibhedaH-dravyavraNo bhAvavraNazca, dravyavraNaH zarIrakSatalakSaNaH, asAvapi dvividha eva, tathA cAha - duviho kAyaMmi vaNo tadubbhavAgaMtuo a NAyavyo / AgaMtuyassa kIi salluddharaNaM na iyarassa // 1419 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 636 dazavidhaM prAyazcittam taNuo atikkhatuMDo asoNio kevalaM tae lggo| avaujjhati sallo sallo na malijjai vaNo u // 1420 // lagguddhiyaMmi bIe malijjai paraM adUrage slle| uddharaNamalaNapUraNa dUrayaragae taiyagaMmi // 1421 // mA veaNA u to uddharittu gAlaMti soNiya cutthe| rujjhai lahuMti ciTThA vArijjai paMcame vaNiNo // 1422 // rohei vaNaM chaThe hiyamiyabhoI abhuMjamANo vA / tittiamittaM chijjai sattamae pUimaMsAI // 1423 // tahavi ya aThAyamANo goNasakhaiyAi rupphae vAvi / kIr3a tayaMgacheo saaTThio sesarakkhaTThA // 1424 // mUluttaraguNarUvassa tAiNo paramacaraNapurisassa / avarAhasallapabhavo bhAvavaNo hoi nAyavvo ||1||(pr0) bhikkhAyariyAi sujjhai aiAro koi viyaDaNAe u| bIo asamiomitti kIsa sahasA agutto vA ? // 1425 // sahAiesu rAgaM dosaM ca maNA gao taiyagaMmi / nAuM aNesaNijjaM bhattAivigicaNa cautthe // 1426 // ussaggeNavi sujjhai aiAro koi koi u tvennN| teNavi asujjhamANaM cheyavisesA visohiti // 1427 // (chAyA- dvividhaH kAye vraNaH tadudbhavaH Agantukazca jJAtavyaH / Agantukasya kriyate zalyoddharaNaM netarasya // 1419 // tanuka: atikSNatuNDa: azoNitaH kevalaM tvaci lagnaH / parityajyate zalyaM zalyaM na mRdyate vraNastu // 1420 / / lagnoddhRte dvitIye mRdyate paraM adUragaM zalyam / uddharaNamalanapUraNAni dUrataragate tRtIye // 1421 // Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavidhaM prAyazcittam ___637 mA vedanA tu tata uddhRtya gAlayanti zoNitaM caturthe / ruhyatAM laghu iti ceSTA vAryate paJcame vraNinaH // 1422 // rohayati vraNaM SaSThe hitamitabhojI abhuJjan vA / tAvanmAnaM chidyate saptame pUtimAMsAdi // 1423 // tathApi ca atiSThati gonasakhAditAdi rumphakA vApi / kriyate tadaGgachedaH sAsthikaH zeSarakSArtham // 1424 // mUlottaraguNarUpasya tAyinaH paramacaraNapuruSasya / aparAdhazalyaprabhavo bhAvavraNo bhavati jJAtavyaH // 1 // (pra0) bhikSAcaryAdiH zudhyati aticAraH ko'pi vikaTanayA tu / dvitIyo asamito'smIti kathaM sahasA agupto vA ? // 1425 / / zabdAdikeSu rAga dveSaM ca manAk gatastRtIye / jJAtvA aneSaNIyaM bhaktAdivigiJcanA caturthe // 1426 // utsargeNA'pi zudhyati aticAraH kopi kopi ca tapasA / tenApi azudhyamAnaM chedavizeSA vizodhayanti // 1427 // ) vRttiH - dvividho-dviprakAra: 'kAyaMmi vaNo 'tti cIyata iti kAyaH-zarIramityarthaH tasmin vraNa:-kSatalakSaNaH dvaividhyaM darzayati-tasmAdudbhavo'syeti tadudbhavo-gaNDAdiH Agantukazca jJAtavyaH, AgantukaH kaNTakAdiprabhavaH, tatrAgantukasya kriyate zalyoddharaNaM netarasya-tadudbhavasyeti gAthArthaH // 1419 // yadyasya yathoddhiyate-uttaraparikarma kriyate dravyavaNa eva tadetadabhidhitsurAha - 'taNuo atikkhatuMDo' iti tanureva tanukaM kRzamityarthaH, na tIkSNatuNDamatIkSNamukhamiti bhAvanA, nAsmin zoNitaM vidyata ityazoNitaM kevalaM navaraM tvaglagnaM, uddhRtya 'avaujjhati sallo 'tti parityajyate zalyaM prAkRtazailyA tu pulliGganirdezaH, 'sallo na malijjai vaNo ya' na ca mRdyate vraNaH, alpatvAt zalyasyeti gAthArthaH // 1420 // prathamazalyaje ayaM vidhiH, dvitIyAdizalyaje punarayaM - 'lagguddhiyaMmi' lagnamuddhRtaM lagnoddhRtaM tasmin dvitIye kasmin ? adUragate zalya iti yogaH, manAg dRDhalagna iti bhAvanA, atra 'malijjai paraM'ti mRdyate yadi paraM vraNa iti Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 638 dazavidhaM prAyazcittam uddharaNaM zalyasya, mardanaM vraNasya, pUraNaM karNamalAdinA tasyaivaitAni kriyante dUragate tRtIye zalya iti gAthArthaH // 1421 // 'mA veyaNA u to uddharettu gAlaMti soNiya cautthe / rujjhau lahuMti ciTThA vArijjai' iti mA vedanA bhaviSyatIti tata uddhRtya zalyaM gAlayanti zoNitaM caturthe zalya iti, tathA ruhyatAM zIghramiti ceSTA - parispandanAdilakSaNA vAryate-niSidhyate, paJcame zalye uddhRte vraNo'syAstIti vraNI tasya vraNinaH raudrataratvAcchalyasyeti gAthArthaH // 1422 // _ 'rohei vaNaM chaThe' iti rohayati vraNaM SaSThe zalye uddhRte sati hitamitabhojI hitaM-pathyaM mitaM-stokaM abhuJjanveti, yAvacchalyena dUSitaM 'tattiyamittaM'ti tAvanmAtraM chidyate, saptame zalya uddhRte kiM ?-pUtimAMsAdIti gAthArthaH // 1423 / / 'tahaviya aThAye 'ti tathApi ca 'aTThAyamANe 'tti atiSThati sati visarpatItyarthaH, gonasabhakSitAdau raSkA rumpha)kaivApi kriyate, tadaGgachedaH sahAsthikaH, zeSarakSArthamiti gAthArthaH // 1424 // evaM tAvad dravyavraNastaccikitsA ca pratipAditA, adhunA bhAvavraNaH pratipAdyate - 'mUluttaraguNarUvassa' gAhA, iyamanyakartRkI sopayogA ceti vyAkhyAyate, mUlaguNAHprANAtipAtAdiviramaNalakSaNAH piNDavizuddhyAdayastu uttaraguNAH, ete eva rUpaM yasya sa mUlaguNottaraguNarUpastasya, tAyinaH, paramazcAsau caraNapuruSazceti samAsaH tasya aparAdhAHgocarAdigocarAH ta eva zalyAni tebhyaH prabhavaH-sambhavo yasya sa tathAvidhaH bhAvavraNo bhavati jJAtavya iti gAthArthaH // 1 // (pra0) sAmpratamasyAnekabhedabhinnasya bhAvavraNasya vicitraprAyazcittabhaiSajena cikitsA pratipAdyate, tatra - 'bhikkhAyariyAi' bhikSAcaryAdiH zudhyatyaticAraH kazcidvikaTanayaiva-AlocanayaivetyarthaH, AdizabdAd vicArabhUmyAdigamanajo gRhyate, iha cAticAra eva vraNaH 2, evaM sarvatra yojyaM 'bitiutti dvitIyo vraNaH apratyupekSite khelavivekAdau hA asamito'smIti sahasA agupto vA mithyAduSkRtamiti vicikitsetyayaM gAthArthaH // 1425 // __ zabdAdiSu iSTAniSTeSu rAga dveSaM vA manasA( manAk) gataH atra 'taio' tRtIyo vraNaH mizrabhaiSajyacikitsyaH, AlocanApratikramaNazodhya ityarthaH, jJAtvA aneSaNIyaM bhaktAdi Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazavidhAnyupakaraNAni 639 vigiJcanA caturtha iti gAthArthaH // 1426 // ___ 'ussaggeNavi sujjhai' kAyotsargeNApi zudhyati aticAraH kazcit, kazcit tapasA pRthivyAdisaGghaTTanAdijanyo nirvigatikAdinA SaNmAsAntena, tenApyazudhyamAnastathAbhUtaM gurutaraM chedavizeSA vizodhayantIti gAthArthaH // 1427 // ' / gururdazavidhasya prAyazcittasya dAne kuzalaprajJo bhavati / upakriyate sAdhuranenetyupakaraNaM-upadhirityarthaH / sthavirakalpikasAdhorupakaraNAni caturdazavidhAni / tadyathA - 1 mukhavastrikA, 2 rajoharaNaM, 3-4-5 trayaH kalpAH , 6 mAtrakaM, 7 colapaTTakaH, 8 pAtraM, 9 pAtrabandhaH, 10 pAtrasthApanaM, 11 pAtrakesarikA, 12 paTalAni, 13 rajastrANaM, 14 gocchakazca / uktaJca paJcavastuke tadvRttau ca - 'pattaM pattAbaMdho, pAyaTThavaNaM ca paaykesriaa| paDalAiM rayattANaM, ca gocchao pAyaNijjogo // 772 // (chAyA- pAtraM pAtrabandhaH, pAtrasthApanaM ca pAtrakesarikA / paTalAni rajastrANaM, ca gocchakaH pAtraniryogaH // 772 / / ) vRttiH - pAtraM pAtrabandhaH pAtrasthApanaJca pAtrakesarikA paTalAni rajastrANaM ca gocchakaH pAtraniryogaH, eteSAM svarUpaM pramANAdhikAre vakSyAma iti gAthArthaH // 772 // tiNNeva ya pacchAgA, rayaharaNaM ceva hoi muhapottI / eso duvAlasaviho, uvahI jiNakappiyANaM tu // 773 // (chAyA- traya eva pracchAdakAH, rajoharaNaM caiva bhavati mukhapottI / eSa dvAdazavidhaH, upadhiH jinakalpikAnAM tu // 773||) vRttiH - traya eva pracchAdakAH - kalpA ityarthaH, rajoharaNaM caiva bhavati muhapottI - mukhavastrikA, eSa dvAdazavidha upadhiH anantaroditaH jinakalpikAnAM bhavatIti gAthArthaH // 773 // sthavirakalpikAnadhikRtyAha - ee ceva duvAlasa, mattaga airega colapaTTo a| eso a coddasaviho, uvahI puNa therakappaMmi // 779 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 640 + (chAyA - ete eva dvAdaza, mAtrakamatiriktaM colapaTTazca / + vRttiH - eta eva anantaroditA: dvAdazopadhibhedAH, ke te ?, 'pattaM pattAbaMdho pAyaTTavaNaM ca pAyakesariyA0' bhedAH, mAtrakamatiriktaM colapaTTakazca, etaddvayayuktaH eSa eva caturddazavidha upadhiH punaH sthavirakalpe, sthavirakalpaviSaya iti gAthArthaH // 779 // gururetAni caturddazopakaraNAni dhArayati / itthaM SaTtriMzadguNaratnaratnAkaro gurujinazAsanasya prabhAvanAM karotu // 16 // iti paJcadazI SaTtrizikA samAptimagamat / caturdazavidhAnyupakaraNAni eSa eva caturddazavidhaH, upadhiH punaH sthavirakalpe // 779 // ) attho ghare niattara, baMdhavasatyo masANabhUmIe / ego a jAi jIvo, na kiMci attheNa sayaNeNa // dhana gharamAM rahI jaze. svajano smazAnabhUmithI pAchA pharaze. jIva ekalo jAya che. dhanathI ke svajanathI kaMI kAma nathI. jammajarAmaraNahayA, sattA bahurogasogasaMtattA / hiMDaMti bhavasamudde, dukkhasahassAiM ca pAvaMtA // janma, jarA, maraNathI haNAyelA, ghaNA rogo ane zokathI tapelA jIvo hajAro duHkho pAmIne saMsArasamudramAM bhame che. asaraNA maraMti iMdA, baladevA vAsudevacakkaharA / tA eaM nAUNaM, kareha dhammujjamaM turiaM // zaraNa vinAnA indro, baLadevo, vAsudevo ane cakravartIo mare che. tethI A jANIne jaldIthI dharmamAM udyama kara. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdaramI chatrIsI have paMdaramI chatrIsI kahe che - zabdArtha - bAra upayogone jANanAra, dasa prakAranA prAyazcitta ApavAmAM kuzaLabuddhivALA ane cauda upakaraNone dhAraNa karanArA - Ama chatrIsa guNovALA guru jaya pAmo. (16). premIyA vRttino bhAvAnuvAda - jemanA vaDe jIva vastunuM jJAna karavA tarapha pravRtti karAvAya te upayoga. jIvanI potAnA svarUpabhUta bodharUpI pravRttio te upayoga. upayoga bAra prakAranA che. te A pramANe - 1 matijJAna, 2 zrutajJAna, 3 avadhijJAna, 4 mana:paryavajJAna, 5 kevaLajJAna, 6 matiajJAna, 7 zrutaajJAna, 8 virbhAgajJAna, 9 acakSudarzana, 10 cakSudarzana, 11 avadhidarzana ane 12 kevaLadarzana. cothA karmagraMthamAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - gAthArtha - traNa ajJAna, pAMca jJAna ane cAra darzana ema jIvanA lakSaNasvarUpa upayoga bAra prakAranA che...(30) TIkArya - matyajJAna, zrutajJAna ane virbhAgajJAna e traNa ajJAna che. matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna e pAMca jJAna che. temanuM svarUpa karmavipAkanI svapajJa TIkAmAM vistArathI kahyuM che. cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana ane kevaLadarzana e cAra darzana che. Ama traNa ajJAna, pAMca jJAna ane cAra darzana e bAra upayoga che. upayoga zabdano artha pUrve kahyo che. A bAra upayogo e AtmAnuM lakSaNa che. jenAthI bIjA thakI bhinnasvarUpe vastu jaNAya te lakSaNa, eTale ke vastunuM asAdhAraNa svarUpa. mATe ja bIje kahyuM che - "upayoga e jIvanuM lakSaNa che." te upayogo be prakAranA che - sAkAra ane anAkAra. temAM pAMca jJAna ane traNa ajJAna e ATha upayogo sAkAra che, cAra darzana e anAkAra upayoga che." pAMca jJAnanuM svarUpa AgaLa batrIsamI chatrIsInI TIkAmAM vistArathI samajAvAze. traNa ajJAna ane cAra darzananuM svarUpa prajJApanA sUtranI TIkAmAM A pramANe batAvyuM che - Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 642 bAra upayogo "matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna jyAre mithyAtvathI kaluSita thAya che tyAre te ja anukrame matyajJAna, zrutAjJAna ane virbhAgajJAna kahevAya che. kahyuM che ke, pahelA traNa jJAna mithyAtvathI saMyukta thavA para ajJAna paNa thAya che." je jJAnamAM bhaMga eTale jANavAno prakAra viparIta hoya te vibhaMgajJAna...temAM AMkha vaDe eTale cakSurindriya vaDe jovuM eTale rUpane sAmAnyathI grahaNa karavuM te cakSudarzana. te anAkAropayoga che. AMkha sivAyanI bAkInI cAra indriyo ane mana vaDe potapotAnA viSayane sAmAnyathI grahaNa karavuM te acakSudarzana. pachI "anAkAropayoga' zabda sAthe vizeSaNa samAsa thAya che. ema AgaLa paNa jANavuM. avadhi eTale amuka maryAdA sudhImAM rahelA padArthone sAmAnyathI grahaNa karavA te avadhidarzana. sarva jagatanI badhI vastuone sAmAnyathI jANavI te kevaLadarzana." (29muM pada) guru bAra upayogone sArI rIte jANe che. pApane che te prAyazcitta. A zabda pRSodarAdisamAsamAM Avato hovAthI A rIte pheraphAra thayo che. ghaNuMkharuM je cittane vizuddha kare te prAyazcitta. paMcAzakaprakaraNanA soLamA paMcAzakamAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - prAyazcitta zabdano niruktithI (padabhedathI) thato artha :pApane chede te pApacchidra, prAkRtanA kAraNe pApachid zabdanuM pAyacchitta rUpa bane che. athavA prAyaH cittane-manane nirmala kare te prAyazcitta. (3) prAyazcittanA dasa prakAra che. te A pramANe - 1 Alocana, 2 pratikramaNa, 3 Alocana ane pratikramaNa, 4 viveka, 5 kAussagga, 6 tapa, 7 cheda, 8 mULa, 9 anavasthApya ane 10 pArAcika. paMcAzakaprakaraNanA soLamA paMcAzakamAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - prAyazcittanA daza prakAra kahe che - gAthArtha - prAyazcittanA AlocanA, pratikramaNa, mizra, viveka, vyutsarga, tapa, cheda, mUla, anavasthApya ane pArAcika ema daza prakAra che. (2) TIkArca - AlocanA -gurune svadoSo vidhipUrvaka kahevA. pratikramaNa - prati eTale viruddha, kramaNa eTale javuM, doSonI viruddha javuM te pratikramaNa. doSothI pAchA pharIne guNomAM javuM, arthAta "micchAmi dukkaDa" ApavuM, te pratikramaNa che. mizra - AlocanA ane pratikramaNa e baMne karavAM. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa prakAranA prAyazcitto 643 viveka - doSita bhojanAdino tyAga. vyutsarga - kAyotsarga karavo. tapa:- karmane bALe te nIvi vagere tapa che. cheda - tapathI aparAdhazuddhi na thaI zake tevA sAdhunA dIkSA paryAyano ""ahorAtra paMcakarma Adi kramathI cheda karavo. mUla:- mULathI (badhA) dIkSAparyAyane chedIne pharIthI mahAvrato ApavAM. anavasthApya:- adhika duSTa pariNAmavALo sAdhu prAyazcitta tarIke Apelo tapa pUro na kare tyAM sudhI tene vrato na ApavAM. pArAMcikaH prAyazcittonA ke aparAdhonA pArane-aMtane pAme, arthAt jenAthI adhika koI prAyazcitta ke aparAdha nathI, te pArAMcika. mULa gAthAmAM mAtAyana vagere badhA pado prathama vibhaktimAM ekavacanAta che. anusvArano abhAva tathA padAMte "e" vagere prAkRtanA kAraNe che. (2) (saTIka paMcAzakanA A. zrIrAjazekharasUrijI ma. kRta bhAvAnuvAdamAMthI sAbhAra) AvazyakaniyuktimAM ane tenI vRttimAM aticAranuM bhAvajakhamapaNuM ane prAyazcittanuM bhAvaauSadhapaNuM A rIte batAvAyuM che - Ama prAyazcittanuM auSadha kahyuM. have vraNa (ghA)nuM pratipAdana karAya che. traNa be prakArano che - dravyavraNa ane bhAvavraNa. dravyavraNa zarIranA ghA rUpa che. e paNa be prakArano ja che. te ja kahe che - je ekaThuM karAya te kAya. kAya eTale zarIra. zarIramAM ghA rUpa vraNa be prakArano che. te be prakAra batAve che - zarIramAMthI utpanna thayela traNa te gumaDu vagere tadubhava traNa ane kAMTA vagerethI thayela AgaMtuka vraNa jANavo. temAM AgaMtuka vraNano zalyoddhAra karAya che, tadubhava vaNano nahIM. (1419) jenuM je zalya je rIte kaDhAya che ane pAchaLanuM parikarma karAya che te dravyavraNamAM ja kahevA mATe kahe che - nAnuM, tIkSNa moDhA vinAnuM, lohI vinAnuM, mAtra cAmaDImAM lAgeluM zalya kADhIne pheMkI devAya che. zalya alpa hovAthI ghAnuM mardana karAtuM nathI. (1420) Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 644 dasa prakAranA prAyazcitto pahelA zalyathI thayela ghAmAM A vidhi che. bIjA vagere zalyothI thayela ghAmAM vaLI A vidhi che - jemAM zalya bahu dUra sudhI khUMceluM nathI eTale thoDI daDha rIte lAgeluM che evA bIjA traNamAMthI zalya kADhyA pachI traNanuM mardana karAya che. jemAM zalya bahu UMDe sudhI kheMcyuM hoya evA trIjA vraNamAMthI zalya kaDhAya che, vraNanuM mardana karAya che ane vraNane kAnanA mela vagerethI pUrAya che. (1421) cothA zalyamAM vedanA na thAya eTalA mATe zalya kADhIne lohI kaDhAya che. pAMcamuM zalya kADhe chate ghA jaldIthI rujhAI jAya eTalA mATe ghAvALAnI ceSTAo aTakAvAya che, kemake e zalya vadhu bhayaMkara che. (1422) chaThTha zalya kADhe chate traNavALo pathya ane thoDu vAparIne ke bhojanano tyAga karIne ghAne rujhAve che. sAtamu zalya kADhe chate teTaluM kharAba mAMsa vagere chedAya che. (1423) chatAM paNa zalya phelAya, aTake nahIM, evA sarpanA DaMkha vageremAM bAkInA aMgonI rakSA mATe hADakA sahita te aMgane kApI nakhAya che. (1424) Ama dravyavraNa ane tenI cikitsA batAvI. have bhAvavraNa batAvAya che - mUhUramukharUva' gAthA bIjA kartAe karelI che ane upayogI che, tethI tenI vyAkhyA karAya che. jIvahiMsA vagerethI aTakavArUpa mULaguNo che. piMDavizuddhi vagere uttaraguNo che. mULaguNa-uttaraguNarUpa, rakSaNa karanArA, zreSTha cAritrapuruSane gocarI vageremAM lAgelA aparAdho rUpa zalyothI utpanna thayelo bhAvavraNa jANavo. (1) (40) have aneka bhedavALA A bhAvavraNanI vicitra (bhinna bhinna) prAyazcittarUpa auSadhathI cikitsA batAvAya che - temAM gocarI javuM, caMDila javuM vagerethI lAgela aticAra AlocanAthI ja zuddha thAya che. ahIM aticAra e ja vraNa che e pramANe badhe joDavuM. joyA vinA baLakho nAMkhavo vagere rUpa bIjA bhAvavraNamAM "are ! A acAnaka baLakho vagere nAMkhavAthI huM samiti vinAno chuM ke gupti vinAno chuM, tethI micchAmi dukkaDam' A rIte micchAmidukkaDam ApavuM e cikitsA che. sArA ane kharAba zabda vagere viSayomAM manathI rAga-dveSa thAya emAM trIjo bhAvavraNa che. te mizraauSadhithI cikitsA karavA yogya che. eTale ke te AlocanA ane pratikramaNathI zuddha thAya che. cothA bhAvavraNamAM doSita AhAra vagerene jANIne teno tyAga karavo e cikitsA che. (1456) Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda prakAranA upakaraNo 645 koIka aticAra kAussaggathI paNa zuddha thAya che. pRthvI vagerenA saMghaTTA vagerethI thayelo koIka aticAra nIvithI cha mahinA sudhInA tapathI zuddha thAya che. tapathI paNa jenI zuddhi na thAya evA vadhu moTA aticArane vizeSa prakAranA chedo zuddha kare che. (1427) A pramANe sAta prakAranA bhAvavraNanI cikitsA batAvI. mULa vagere prAyazcitto to viSayonA nirUpaNa vaDe potAnA sthAnamAMthI jANI levA, ahIM kahevAtA nathI.' guru daza prakAranA prAyazcittane ApavAmAM catura buddhivALA hoya che. jenA vaDe sAdhu upara upakAra karAya te upakaraNa. upakaraNa eTale upadhi. sthavirakalpika sAdhunA upakaraNo cauda prakAranA che. te A pramANe - 1 muhapatti, 2 rajoharaNa, 3-4-5 traNa kapaDA, 6 mAtraka, 7 colapaTTo, 8 pADyuM, 9 pAtrabaMdhana (jhoLI), 10 pAtrasthApana (pAtrAsana), 11 pAtrakesarikA (caravaLI) 12 paDalA, 13 rajastrANa ane 14 guccho. paMcavastukamAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - 'pAtra, pAtrabaMdhana, pAtrasthApana, pAtrakesarikA, paDalA, rajastrANa ane gucchA e pAtraniyeMga (pAtrA saMbaMdhI upadhi) che. emanuM svarUpa pramANa adhikAramAM kahIzuM. e pramANe gAthArtha che (772) traNa kapaDA, rajoharaNa ane muhapatti. A bAra prakAranI upadhi jinakalpikone hoya che. e pramANe gAthArtha che. (773) sthavirakalpikone AzrayIne kahe che - mAtraka ane colapaTTAthI yukta evI A pUrve kahelI bAra prakAranI upadhi e sthavirakalpasaMbaMdhI cauda prakAranI upadhi che. e pramANe gAthArtha che. (779)' guru A cauda upakaraNone dhAraNa kare che. Ama chatrIsa guNorUpI ratnonA samudra samAna guru jinazAsananI prabhAvanA karo. (16) Ama paMdaramI chatrIsI pUrNa thaI. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDazI SaTrizikA sAmprataM SoDazI SaTtrizikAmAha - mUlam - bArasabheyaMmi tave, bhikkhUpaDimAsu bhAvaNAsuM ca / niccaM ca ujjamato, chattIsaguNo gurU jayau // 17 // chAyA - dvAdazabhede tapasi, bhikSupratimAsu bhAvanAsu ca / nityaJcodyacchan, SaTtriMzadguNo gururjayatu // 17 // premIyA vRttiH - dvAdazabhede - dvAdazabhedabhinne, tapasi - anazanAdirUpe, bhikSupratimAsu - zramaNasya dvAdazasu pratimAsu, bhAvanAsu - dvAdazavidhAsu bhAvanAsu, caH samuccaye, nityaM - sarvakAlaM, udyacchan - udyama kurvan, iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti zlokasamudAyArthaH / avayavArthastvayam - tapaH - icchAnirodharUpam / tad dvAdazavidham / tadyathA - 1 anazanaM, 2 UnodaratA, 3 vRttisakSepaH, 4 rasatyAgaH, 5 kAyaklezaH 6 saMlInatA ceti bAhyaM tapaH, 7 prAyazcittaM, 8 vinayaH, 9 vaiyAvRttyaM, 10 svAdhyAyaH, 11 dhyAnaM 12 utsargazcetyAbhyantaraM tapaH / yaduktaM dazavaikAlikaniyuktau - 'aNasaNamUNoariA vittIsaMkhevaNaM rsccaao| kAyakileso saMlINayA ya bajjho tavo hoi // 47 // pAyacchittaM viNao veAvaccaM taheva sjjhaao| jhANaM ussaggo'vi a abbhitarao tavo hoi // 48 // ' (chAyA- anazanamUnodaratA vRttisakSepaNaM rasatyAgaH / kAyaklezaH saMlInatA ca bAhyaM tapo bhavati // 47 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 647 dvAdaza bhikSupratimAH prAyazcittaM vinayo vaiyAvRttyaM tathaiva svAdhyAyaH / dhyAnaM utsargo'pi cAbhyantaraM tapo bhavati // 48 // ) dvAdazabhedabhinnasya tapasaH svarUpaM prathamaSaTvizikAvRttau nyakSeNa pratipAditamiti tat tato jJeyaM, nA'tra tadarthaM prayatyate / guruAdazavidheSu tapa:su nityamudyukto bhavati / AgamoktavidhinA bhikSaNazIlo bhikSuH-zramaNaH / tasya pratimA:-abhigrahavizeSA iti bhikSupratimAH / tA dvAdazavidhAH / tadyathA - 1 mAsikI pratimA, 2 dvimAsikI pratimA, 3 trimAsikI pratimA, 4 caturmAsikI pratimA, 5 paJcamAsikI pratimA, 6 SaNmAsikI pratimA, 7 saptamAsikI pratimA, 8 prathamA saptarAtrindinA pratimA, 9 dvitIyA saptarAtrindinA pratimA, 10 tRtIyA saptarAtrindinA pratimA, 11 ahorAtrikI pratimA, 12 ekarAtrikI pratimA ca / yadavAci paJcAzakaprakaraNASTAdazapaJcAzake tadvattau ca - 'mAsAi sattaMtA paDhamAbiitaiyasattarAidiNA / aharAi egarAI bhikkhUpaDimANa bArasagaM // 3 // (chAyA- mAsAdayaH saptAntAH prathamadvitIyatRtIyasaptarAtrindinAH / ahorAtrikI ekarAtrikI bhikSupratimAnAM dvAdazakam // 3 // ) vRttiH - 'mAse 'tyAdi, mAsAdayo-mAsaprabhRtayaH saptAntAH-saptamAsAvasAnAH ekaikamAsavRddhyA sapta pratimA bhavanti, tatra mAsaH parimANamasyA mAsikI prathamA, evaM dvimAsikI dvitIyA trimAsikI tRtIyA yAvatsaptamAsikI saptamI, 'paDhamAbiitaiyasattarAidiNa'tti saptAnAmupari prathamA dvitIyA tRtIyA ca sapta rAtridinAni-rAtrindivAni yasyAM sA tathA pratimA bhavati, tadabhilApazcaivaM-prathamasaptarAtrindivetyAdi, etAzcAditaH krameNASTamI navamI dazamI ceti, 'aharAi'tti ahorAtraM parimANamasyA ahorAtrikI ekAdazI, ekA rAtriryasyAM sA ekarAtrirekarAtrikItyarthaH dvAdazItyevaM bhikSupratimAnAmuktArthAnAM dvAdaza parimANamasyeti dvAdazakaM vRndaM bhavatIti gAthAsamAsArthaH // 3 // yaH punaretAH pratipadyate taM gAthAtrayeNAha - paDivajjai eyAo saMghayaNadhiijuo mhaastto| paDimAu bhAviyappA sammaM guruNA aNuNNAo // 4 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 648 dvAdaza bhikSupratimAH gacche cciya NimmAo jA puvvA dasa bhave asNpunnnnaa| Navamassa taiyavatthU hoi jahaNNo suyAhigamo // 5 // vosacattadeho uvasaggasaho jaheva jinnkppii| esaNa abhiggahIyA bhattaM ca alevaDaM tassa // 6 // (chAyA- pratipadyate etAH saMhananadhRtiyuto mahAsattvaH / pratimA bhAvitAtmA samyag guruNA anujJAtaH // 4 // gacche eva nirmAtaH yAvat pUrvANi daza bhaveyuH asampUrNAni / navamasya tRtIyavastu bhavati jaghanyaH zrutAdhigamaH // 5 // vyutsRSTatyaktadeha upasargasaho yathaiva jinakalpI / eSaNA abhigRhItA bhaktaM ca alepakRtaM tasya // 6 // ) vRttiH - 'paDi' 'gacche' 'vose'tyAdi, pratipadyate - abhyupagacchati etA anantaroktAH saMhananadhRtiyutaH, tatra saMhananaM vajrarSabhanArAcAderAdyatrayasyAnyatarat, etadyukto hyatyantaM parISahasahanasamartho bhavati, dhRtiH-cittasvAsthyaM tadyuktazca ratyaratibhyAM na bAdhyate, mahAsattvaHsAttvikaH, sa hyanulomapratilomopasargeSu harSaviSAdau na gacchati, pratimA uktaniruktAH bhAvitAtmA-sadbhAvabhAvanAbhAvitacittaH pratimAnuSThAnena vA bhAvitAtmA, tadbhAvanA ca tulanApaJcakena syAt, tadyathA - 'taveNa satteNa sutteNa, egatteNa baleNa ya / tulaNA paMcahA vuttA, paDimaM paDivajjao // 1 // (chAyA- tapasA sattvena sUtreNa, ekatvena balena ca / tulanA paJcadhA uktA, pratimA pratipadyamAnasya // 1 // ) tatra tapastulanA caturthAditapAMsi karoti, yadAha - 'caubhattehiM jaiuM chaThehiM aTThamehiM dasamehi / bArasacoisamehi ya dhIrAvi imaM turlita'ppaM // 1 // ekkekkaM tAva tavaM karei jaha teNa kIramANeNaM / hANI na hoi jaiyAvi hoi chammAsuvassagge // 2 // ' (chAyA- caturbhaktaiH jitvA SaSThaiH aSTamaiH dazamaiH / dvAdazacaturdazaizca dhIrA api imAM tolayanti AtmAnam // 1 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza bhikSupratimAH ekaikaM tAvat tapaH karoti yathA tena kriyamANena / hAniH na bhavati yadApi bhavati SaNmAsopasargaH // 2 // ) sattvatulanA tu paJcabhiH pratimAbhirbhavati, kAyotsargairityarthaH, tAzcaivaM 'paDhamA uvassayaMmI bIyA bAhiM taiya caukkaMmi / suNNaharammi utthI taha paMcamiyA masANaMmi // 1395 // (chAyA - prathamA upAzraye dvitIyA bahiH tRtIyA catuSke / zUnyagRhe caturthI tathA paJcamikA zmazAne // 1395 // AsuM thovaM thovaM puvvapavattaM jiNei so niddaM / mUsagaphAsAi tahA bhayaM ca sahasubbhavaM ajiyaM // 1396 // ' (paJcavastukaH ) Azu stokAM stokAM pUrvapravRttAM jayati sa nidrAM / mUSakasparzAdi tathA bhayaM ca sahasodbhavaM ajitam // 1396 // ) sUtratulanA tu yat sUtrANyatiparicitAni karoti, uktaM ca - - (chAyA - atha sUtrabhAvanAM sa ekAgramanA anAkulo bhagavAn / kAlaparimANahetoH svabhyastAM sarvathA karoti // 1398 // 'aha suttabhAvaNaM so egaggamaNo aNAulo bhayavaM / kAlaparimANaheuM sabbhatthaM savvahA kuNai // 1398 // mehAicchannesuM ubhao kAlamahava uvasagge / hAi bhikkhapaMthe jANai kAlaM viNA chAyaM // 1401 // ' (paJcavastukaH ) meghAdicchanneSu ubhayakAlamathavA upasarge / prekSAdau bhikSApathayoH jAnAti kAlaM vinA chAyAm // 1401 // ) ekatvatulanA tvevaM 649 'egattabhAvaNaM taha gurumAisu diTThimAiparihArA / bhAvei Nimmamatto tattaM hiyayaMmi kAUNaM // 1402 // ego AyA saMjogiyaM tu sesaM imassa pAeNaM / dukkhanimittaM savvaM hio ya majjhatthabhAvo so // 1403 // ' (paJcavastukaH) Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 650 dvAdaza bhikSupratimAH (chAyA- ekatvabhAvanAM tathA gurvAdiSu dRSTyAdiparihArAt / bhAvayati nirmamatvaH tattvaM hRdaye kRtvA // 1402 // eka: AtmA sAMyogikaM tu zeSaM asya prAyeNa / duHkhanimittaM sarvaM hitazca madhyasthabhAvaH sa // 1403 / / ) balatulanA tu dvividhA-zArIramAnasabalabhedAt, tatra zArIrabalaM kAyotsargakaraNasAmarthya mAnasabalaM tu dhRtiriti, Aha ca - 'iha egattasameo sArIraM mANasaM ca duvihaMpi / bhAvai balaM mahappA ussaggadhiisarUvaM tu // 1406 // ' (paJcavastukaH) (chAyA- iha ekatvasametaH zArIraM mAnasaM ca dvividhamapi / bhAvayati balaM mahAtmA utsargadhRtisvarUpaM tu // 1406 / / ) idaM cAbhyAsAdbhavati, Aha ca - "emeva ya dehabalaM abhikkhaAsevaNAe~ taM hoi| laMkhagamalle uvamA Asakisore va jogavietti // 1 // ' (chAyA- evameva ca dehabalaM abhIkSNamAsevanayA tad bhavati / laGagamallaH upamA azvakizoraH vA yogaviditi // 1 // ) kathaM bhAvitAtmeti ?, Aha - samyag-yathA''gamaM, anujJAta ityetasya cedaM vizeSaNaM, tathA guruNA-AcAryeNa anujJAtaH - anumataH, atha gurureva pratipattA tadA vyavasthApitAcAryeNa gacchena veti // 4 // gaccha eva-sAdhusamudAyamadhya eva tiSThan nirmAtaH-pratimAkalpaparikarmaNi AhArAdiviSaye pariniSThitaH, Aha ca - 'paDimAkappiyatullo gacche cciya kuNai duviha parikammaM / AhArovahimAisu taheva paDivajjae kappaM // 1411 // ' (paJcavastukaH) (chAyA- pratimAkalpikatulyo gacche eva karoti dvividhaM parikarma / AhAropadhyAdiSu tathaiva pratipadyate kalpam // 1411 // ) AhArAdipratikarma darzayiSyate, pratikarmaparimANaM caivaM-AsAmAdyAsu saptasu yA yAvatparimANA tasyAstatpramANameva pratikarma, tathA varSAsu naitAH pratipadyate na ca pratikarma karoti, Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza bhikSupratimAH 651 tathA Adyadvayamekatraiva varSe tRtIyacaturyo caikaikasmin varSe anyAsAM tu tisRNAmanyatra varSe pratikarma anyatra ca pratipattiH, tadevaM navabhirvarAdyAH sapta samApyante iti, atha tasya kiyAn zrutAdhigamo bhavatIti ?, Aha-yAvatpUrvANi dazeti pratItaM asampUrNAni-kiJcidUnAni, sampUrNadazapUrvadharo hi amoghavacanatvAddharmadezanayA bhavyopakAritvena tIrthavRddhikAritvAt pratimAdikalpaM na pratipadyate, bhavet-syAt zrutAdhigama iti yogaH, utkRSTazcAyaM, jaghanyasya vakSyamANatvAt, atha jaghanyamevAha-navamasya-pUrvasya pratyAkhyAnanAmadheyasya tRtIyavastu - AcArAkhyaM tadbhAgavizeSaM yAvaditi vartate bhavati-syAt jaghanyaH-alpIyAn zrutAdhigamaHzrutajJAnaM sUtrato'rthatazca, etacchutavikalo hi niratizayajJAnatvAt kAlAdi na jAnAtIti // 5 // vyutsRSTaH parikarmAbhAvena tyakto mamatvatyAgena dehaH - kAyo yena sa tathA, yataH - 'aNNo dehAu ahaM nANattaM jassa evamuvaladdhaM / so kiMci AhirikkaM na kuNai dehassa bhaMge'vi // 1 // ' (chAyA- anyo dehAdahaM nAnAtvaM yasya evamupalabdhaM / sa kiJcitpratIkAraM na karoti dehasya bhaGge'pi // 1 // ) AhirikkaMti-pratIkAraM, upasargasaho - divyAdhupadravasoDhA yathaiva-yadvadeva jinakalpI - jinakalpikaH, tadvadupasargasaha ityarthaH, eSaNA-piNDagrahaNaprakAraH, sA ca saptavidhA, tadyathA - 'saMsaTTha 1 masaMsaTThA 2 uddhaDa 3 taha appalevaDA 4 ceva / uggahiyA 5 paggahiyA 6 ujjhiyadhammA 7 ya sattamiyA // 739 // ' (pra.sAroddhAraH) (chAyA- saMsRSTA 1 asaMsRSTA 2 uddhRtA 3 tathA alpalepakRtA 4 eva / udgRhItA 5 pragRhItA 6 ujjhitadharmA 7 ca saptamikA // 739 // ) tatrAsaMsRSTA hastamAtrAbhyAM cintyA 'asaMsaTe hatthe asaMsaTe matte, akharaMTiyatti vuttaM bhavai' evaM gRhNataH prathamA bhavati, gAthAbhaGgabhayAcca viparyayanirdezaH, saMsRSTA tAbhyAmeva cintyA 'saMsaTe hatthe saMsaTe matte, kharaMTiyatti vuttaM hoi' evaM gRhNato dvitIyA, uddhRtA nAma pAkasthAnAd yat sthAlyAdau svayogena bhojanajAtamuddhRtaM tata eva gRhNatastRtIyA, alpalepA nAma alpazabdo'bhAvavAcakaH nirlepaM pRthukAdi gRhNata ityarthaH caturthI, avagRhItA nAma bhojanakAle bhoktukAmAya zarAvAdinA yadupahRtaM bhojanajAtaM tata eva gRhNataH paJcamI, pragRhItA nAma bhojanavelAyAM bhoktukAmAya dAtumabhyudyatena bhoktrA vA yatkarAdinA pragRhItaM tadgRhNataH SaSThI, Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 652 dvAdaza bhikSupratimAH ujjhitadharmA tu yatparityAgArha bhojanajAtamanye ca dvipadAdayo nAvakAGkSanti tadardhatyaktaM vA gRhNata iti saptamI, abhigRhItA-abhigrahavatIti, abhigrahazcaivaM - tAsAmAdyayordvayoragrahaH, paJcasu grahaH, punarapi vivakSitadivase dvayorabhigrahaH ekA bhakte ekA ca pAnake iti, bhaktaM ca - annaM punaH alepakRtaM - alepakArakaM vallacaNakAdi tasya pratimApratipattukAmasya parikarma kurvataH, cazabdAdupadhizca asya svakIyaiSaNAdvayalabdha eva, tadabhAve yathAkRto'pyucitaprApti yAvat syAt, jAte tUcite taM vyutsRjati, uktaM ca - 'uvagaraNaM suddhesaNamANajuyaM jamuciyaM sakappassa / taM giNhai tayabhAve ahAgaDaM jAva uciyaM tu // 1382 // joe ucie ya tayaM vosir3a ahAgaDaM vihANeNaM / iya ANAnirayassiha viNNeyaM taMpi teNa samaM // 1383 // ' (paJcavastukaH) (chAyA- upakaraNaM zuddhaiSaNamAnayutaM yaducitaM svakalpasya / tat gRhNAti tadabhAve yathAkRtaM yAvaducitaM tu // 1382 / / yoge ucite ca takat vyutsRjati yathAkRtaM vidhAnena / iti AjJAniratasyeha vijJeyaM tadapi tena samam // 1383 // ) kalpocitaM copadhimutpAdayati svakIyenaiSaNAdvayena, etaccaiSaNAcatuSTaye'ntimaM, eSaNAcatuSTayaM punaridaM-kArpAsikAdhuddiSTameva vastraM grahISyAmi 1 prekSitameva 2 paribhuktaprAyamevottarIyAdi 3 tadapyujjhitadharmakameva 4 / iti gAthArthaH // 6 // ___ athaivaMkRtaparikarmA yatkaroti tadgAthASaTkenAha - 'gacchA' 'AI' 'jAya' 'puDha' 'jattha' 'du?'ityAdi - gacchA viNikkhamittA paDivajjai mAsiyaM mahApaDimaM / dattega bhoyaNassa pANassavi ega jA mAsaM // 7 // AImajjhavasANe chaggoyarahiMDago imo nneo| NAegarAyavAsI egaM ca dugaM ca aNNAe // 8 // jAyaNapucchANuNNAvaNapaNhavAgaraNabhAsago ceva / AgamaNaviyaDagiharukkhamUlagAvAsayatigotti // 9 // puDhavIkaTThajahatthiNNasArasAI Na aggiNo biihe| kaTThAi pAyalaggaM Na'vaNei tahacchikaNugaM vA // 10 // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza bhikSupratimAH 653 jattha'tthamei sUro na tao ThANA payaMpi sNcri| pAyAI Na pakhAlai eso viyaDodageNAvi // 11 // duTThassahatthimAI tao bhaeNaM payaMpi NosaraI / emAiNiyamasevI viharar3a jA'khaMDio mAso // 12 // (chAyA- gacchAt viniSkramya pratipadyate mAsikI mahApratimAM / dattirekA bhojanasya pAnasyApi ekA yAvat mAsam // 7 // AdimadhyAvasAne SaDgocarahiNDako'yaM jJeyaH / jJAta ekarAtravAsI ekaM ca dvikaM ca ajJAte // 8 // yAcanapRcchAnujJApanapraznavyAkaraNabhASaka eva / AgamanavikaTagRhavRkSamUlAvAsakatrikaH iti // 9 // pRthvIkASThayathAstIrNasArazAyI na agneH bibheti / kASThAdi pAdalagnaM nApanayati tathA'kSikaNukaM vA // 10 // yatrAstameti sUro na tataH sthAnAt padamapi saJcarati / pAdAdi na prakSAlayati eSa vikaTodakenApi // 11 // duSTAzvahastyAdeH tako bhayena padamapi nApasarati / evamAdiniyamasevI viharati yAvadakhaNDita: mAsaH // 12 // ) vRttiH - gacchAt - sAdhusamUhAt viniSkramya-taM vimucyetyarthaH, tatra yadi AcAryAdirasau tadA'lpakAlikaM sAdhvantare svapadanikSepaM kRtvA zubheSu dravyAdiSu zaratkAle sakalasAdhvAmantraNapUrvakaM, uktaM ca - 'khAmei tao saMgha sabAlavuTuM jahociyaM evaM / accaMtaM saMviggo puvvaviruddhe viseseNaM // 1415 // jaM kiMci pamAeNaM na suTu bhe vaTTiyaM mae puTvi / taM bhe khAmemi ahaM nissallo nikkasAotti // 1416 // ' (paJcavastukaH) (chAyA- kSAmyati tataH saGgaM sabAlavRddhaM yathocitaM evam / atyantaM saMvignaH pUrvaviruddhAn vizeSeNa // 1415 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 dvAdaza bhikSupratimAH yat kiJcit pramAdena na suSTha yuSmAkaM vartitaM mayA pUrvam / tat yuSmAkaM kSAmyAmi ahaM niHzalyaH niSkaSAya iti // 1416 // ) pratipadyate-abhyupagacchati mAsikI mAsapramANAM mahApratimAM-gurukapratijJAM, tatra ca dattiH-avicchinnadAnarUpA ekA-ekaiva bhojanasya-annasyAjJAtoJcharUpasyottaraiSaNApaJcakAnyataropAttasyAlepakAriNaH kRpaNAdibhirajighRkSitasya ekasvAmisatkasyaiva agurviNIbAlavatsApIyamAnastanAbhirdIyamAnasya elukAviSkambhaNataH, tathA pAnasyApi-pAnakAhArasya ca ekaiva tena grAhyA mAsamekaM yAvaditi // 7 // 'AI' ityAdi, 'AImajjhavasANe 'tti divasasyAdau madhye'vasAne vA, kimiti ?, Aha-goriva caraNaM gocaraH, yathA gauruccAvacatRNeSu mukhaM vAhayaMzcarati evaM yaduccAvacagRheSu sAdhobhikSArthaM saJcaraNaM sa gocaraH tataH SaDbhirgocarairhiNData iti SaDgocarahiNDakaH, te cAmI peTA 1 ardhapeTA 2 gomUtrikA 3 pataGgavIthikA 4 saMbukkavRttA 5 gatvApratyAgatA 6 ceti, tatra peTA-caturasratAgamanaM ardhapeTa peTArdhasamAnatAgamanaM gomUtrikAgomUtravadgamanaM pataGgavIthikAzalabhavadgamanaM aIvitardamityarthaH saMbukkavRtA-zaGkhavadvRttatAgamanaM, sA ca dvividhA pradakSiNato'pradakSiNatazca, gatvApratyAgatA nAma ekasyAM gRhapaGktyAM bhikSAM gRhNan gatvA dvitIyAyAM tathaiva nivartate yatreti, 'imo 'tti ayaM pratimApratipannaH jJeyo jJAtavyaH, tathA jJAtaH-pratimApratipanno'yamityevaM janenAvasitaH san ekarAtravAsI-ekatra grAmAdAvahorAtrameva vastuM zIlaH, tathA ekaM ca-ekarAtraM dvikaM ca-rAtridvayaM grAmAdau vastuM zIlamiti gamyaM cazabdau vikalpArthoM ajJAto-yatra grAmAdAvaviditaH pratimApratipannatayeti // 8 // yAcanaM-saMstArakopAzrayAdInAM yAJcArthA bhASA, pRcchA - saMzayitasUtrArthayorgahAdervA praznarUpA bhASA, anujJApanaM-tRNakASThAdInAmanujJApanabhASA, praznavyAkaraNaM-praznitAnAM sUtrAdInAM sakRd dvirvA abhidhAnarUpA bhASA etadeva bhASate-vakti yo'sau yAcanapRcchAnujJApanapraznavyAkaraNabhASakaH, caivazabdo'vadhAraNArthatvena bhASAntaraniSedhArthaH, tathA gRhazabdasya pratyekamabhisambandhAt AgamanagRhaM-AgantukAgAraM yatra kArpaTikAdaya Agatya vasanti tathA vivRtagRhaM-yadadhaH kuDyAbhAvAd upari cAcchAdanAbhAvAdanAvRtaM tathA vRkSamUlakaM-karIrAditarumUlaM sAdhuvarjanIyadoSarahitaM etallakSaNA''vAsakatrikaM vasatitrayaM yasyAsAvAgamanavivRtagRhavRkSamUlakAvAsakatrikaH, itizabdo vAkyasamAptAviti // 9 // pRthivIti-pRthivIzilA 'udUgo'tti loke rUDhaH 'kaTTha'tti kASThazilA-kASThaphalakaM 'jahatthiNNa'tti yathAstIrNaM-yathA saMstRtaH kuzAdisaMstArakaH sa cAsau sArazca-azuSiro Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza bhikSupratimAH 655 yathAstIrNasAraH eteSu vA triSu sAreSu zayituM svaptuM kAraNavizeSAcchIlamasyeti pRthivIkASThayathAstIrNasArazAyI, uktaM ca - 'mAsiyaM NaM bhikkhupaDimaM paDivaNNassa kappaMti tao saMthAragA ahiTThittae, taM jahA-puDhavisilaM vA kaTThasilaM vA ahasaMthaDameva tti // ' (chAyA-mAsikI khalu bhikSupratimAM pratipannasya kalpanti trayaH saMstArakAH adhiSThAtum, tadyathA - pRthvIzilAM vA kASThazilAM vA yathAsaMstRtameva vA iti / ) tathA na-naiva agne:-vahnaH bibheti-bhayameti, pradIptopAzrayAnna nirgacchatItyarthaH, atha kazcidbAhvAdau gRhItvA karSati tadA niryAtyapIti, tatheti samuccayArtho'tra dRzyaH, kASThadi dAruprabhRti, AdizabdAt kaNTakazarkarAdehaH, pAdalagnaM-caraNapraviSTaM nApanayati-na spheTayati. tatheti yojitameva akSikaNukaM-locanapatitareNukaM vAzabdaH samuccaye / iti // 10 // yatra jalasthaladurgAdau sthitasyeti gamyate astameti-paryantaM yAti sUro-raviH na-naiva tataH-tasmAt sthAnAjjalAdeH padamapi-pAdapramANamapi kSetraM, AstAM dUraM, saJcarati gacchati AdityodayaM yAvat, tathA pAdAdi-caraNakaramukhAdikamaGgaM na-naiva prakSAlayati-zaucayati eSa pratimAsthitaH vikRtodakenApi-prAsukajalenApi, tadanyasAdhavo hi puSTAlambane pAdAdi prakSAlayantyapi ayaM tu na kathaJcidapIti saMsUcanArtho'pizabdaH // 11 // ___ 'dugussahatthimAti' iti luptapaJcamIkaM duSTAzvahastyAdeH-mArakaturagakarivaraprabhRteH, AdizabdAt siMhavyAghrAdigrahaH, tako'sau pratimAsthaH bhayena maraNabhItyA padamapi-pAdavikSepamAtramapi kiM punardUraM? na-naiva apasarati - apagacchati, duSTo hi mAraNArthamAgacchannapasRte'pi sAdhau haritAdi virAdhayiSyatItyato nApasarati, aduSTastvapasRte sAdhau mArgeNaiva gacchati tato haritAdivirAdhanA na syAdityaduSTAdapasaratIti, evamAdiniyamasevI-etatprabhRtikAbhigrahAnupAlakaH san, AdizabdAcchAyAyA uSNamuSNAcchAyAM nopaitItyAdigrahaH, viharatigrAmAnugrAmaM saJcarati yAvadakhaNDitaH-paripUrNo mAsaH pratItaH jAyata iti zeSaH, iti gAthASaTkArthaH // 12 // tataH kimiti? Aha - pacchA gacchamaII evaM dummAsi timAsi jA satta / NavaraM dattivivaDDI jA satta u sattamAsIe // 13 // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 656 dvAdaza bhikSupratimAH __ (chAyA- pazcAt gacchamatyeti evaM dvimAsA trimAsA yAvat sapta / navaraM dattivivRddhiH yAvat sapta tu saptamAsyAm // 13 // ) vRttiH - 'pacche'tyAdi, pazcAt mAsapUraNAnantaraM gacchaM-sAdhusamUhaM atyeti-pravizati vibhUtyA, tathAhi-gacchasthAnAsannagrAme Agacchatyasau, AcAryAstu tatpravRttimanvicchanti, tato rAjAdInAM nivedyate, yathA 'paripAlitapratimArUpamahAtapAH sAdhuratrAgataH' tato rAjAdilokaiH zramaNasaGghana vA'bhinandyamAnastatra pravezyate tapobahumAnArthaM tasya tadanyeSAM ca zraddhAvRddhyarthaM pravacanaprabhAvanArthaM ceti, evamAdyoktA, zeSAH SaDatidizannAha-evaM-anenaiva nyAyena 'dummAsI'ti dvau mAsau yasyAM sA dvimAsA, evaM trimAsA 'jA satta'tti sapta pratimAH saptamAsikAntA yAvadayaM nyAya iti, sarvathA sAmyaM pariharannAha-navaraM-kevalaM dattivivRddhiH - bhikSAvizeSavardhanaM bhavati yAvat sapta tu-saptaiva dattaya ekottarayA vRddhyA saptamAsikAyAM pratimAyAM, iti gAthArthaH // 13 // athASTamImAha - tatto ya aTThamI khalu havai ihaM pddhmsttraaiNdii| tIeN cautthacauttheNa'pANaeNaM aha viseso // 14 // uttANaga pAsallI sajjI vAvi ThANagaM tthaauN| sahauvasagge ghore divvAI tattha avikaMpo // 15 // (chAyA- tatazca aSTamI khalu bhavati iha prathamasaptarAtrindivA / tasyAM caturthaM caturthenA'pAnakena atha vizeSaH // 14 // uttAnakaH pArzvazayitaH niSadyAvAn vApi sthAnakaM sthitvA / sahate upasargAn ghorAn divyAdIn tatra avikampaH // 15 // ) vRttiH - 'tatto' ityAdi, 'utte'tyAdi, tatazca-saptamyanantaraM aSTamI pratimA khaluralaGkAre bhavati-syAt iha prakrame sapta rAtrindivAni-ahorAtrANi yasyAM sA tathA sA punastisRNAM madhye Adyeti prathamasaptarAtrindivA, tasyAM prathamasaptarAtrindivAyAM 'cautthacauttheNe'ti caturthaM caturthenaikAntaropavAsenetyarthaH Azitavyamiti zeSaH, apAnakenapAnakAhArarahitena caturvidhAhArarahitenetyarthaH, athetyayamukto vakSyamANazca vizeSo-bhedaH prAktanapratimAbhyaH tatheha pAraNake AcAmAmlaM dattiniyamastu nAstIti // 14 // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza bhikSupratimAH 657 tathA uttAnakaH - UrdhvamukhazayitaH 'pAsallI 'ti pArzvazayitaH 'nesajjI 'ti niSadyAvAn samapUtatayopaviSTaH vApIti vikalpArthaH sthAnakaM - uktameva kAyaceSTAvizeSarUpaM sthitvAkRtvA grAmAdibhyo bahiriti zeSaH dazAvacanaprAmANyAt sahate - kSamate upasargAn upadravAn ghorAn-raudrAn divyAdIn - devakRtAdIn, AdizabdAnmAnuSatairazcAdigrahaH, tatra tasyAM pratimAyAM avikampo - manaH zarIrAbhyAmacalaH iti gAthAdvayArthaH // 15 // navamImAha -- doccAvi erisacciya bahiyA gAmAiyANa NavaraM tu / ukkaDalagaMDasAI daMDAyayao vva ThAUNaM // 16 // (chAyA - dvitIyA'pi IdRzyeva bahiH grAmAdikAnAM navaraM tu / utkaTukalagaNDazAyI daNDAyataka iva sthitvA // 16 // vRttiH - 'docce 'tyAdi, dvitIyApi - dvitIyasaptarAtrindivapratimApi, AstAM prathamA, IdRzyevoktarUpaiva prathamAsadRzyevetyarthaH tapaH pAraNakasAdharmyAdgrAmAdibahirvRttisAdharmyAcca, ata evAha bahistAdeva - bahireva grAmAdInAM sannivezavizeSANAM, navaraM - kevalamayaM vizeSa: tuzabdo'vadhAraNe yojitazca utkaTuko- bhUmyAmanyastapUtatayopaviSTaH tathA lagaNDaM-vakrakASThaM tadvacchete yaH evaMzIlo'sau lagaNDazAyI - pASNikAbhireva pRSThadezenaiva vA spRSTabhUH tathA daNDavad-yaSTivadAyato-dIrgho daNDAyato-bhUnyastAyatazarIraH sa eva daNDAyatakaH vAzabdo vikalpArthaH sthitvA-avasthAya divyAdyupasargAn sahate iti prakRtam / iti gAthArthaH // 16 // atha dazamImAha - taccAvi erisacciya NavaraM ThANaM tu tassa godohI / vIrAsaNamahavAvi hu ThAejjA aMbakhujjo vA // 17 // (chAyA - tRtIyA'pi IdRzyeva navaraM sthAnaM tu tasya godohikA / vIrAsanamathavApi khalu tiSThet Amrakubjo vA // 17 // vRttiH - 'tacce 'tyAdi, tRtIyApi - tRtIyasaptarAtrindivapratimApi, AstAM dvitIyA, IdRzyevoktarUpaiva prathamAtulyaivetyarthaH tapaH pAraNakagrAmAdibahirvRttisAdharmyAt, navaraM - kevalaM sthAnaM kAyasaMsthAnaM tuzabda evakArArtho bhinnakramazca tasya pratimAsthitasya 'godohI 'ti godohanakriyaiva godohikA godohanapravRttasyevAgrapAdatalAbhyAmavasthAnakriyetyarthaH atha saiva bhavati vidheyeti zeSaH, tathA vIrANAM - dRDhasaMhananAnAmAsanaM avasthAnaM vIrAsanaM, taddhi Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 658 dvAdaza bhikSupratimAH siMhAsanAdhirUDhasya siMhAsanApanayane'vicalitasyAvasthAnatulyaM tadapi sthAnaM tasyeti prakRtaM athaveti prakArAntarArthaH apizabdaH samuccayArtho yojita eva hurvAkyAlaGkAre tiSThed avatiSThet, Amrakubjastu-sahakAraphalavadvakrAkAra eveti, evametAstisro'pyekaviMzatyA dinAnAM yAnti / iti gAthArthaH // 17 // athaikAdazImAha - emeva ahorAI chaTuMbhattaM apANagaM nnvrN| gAmaNagarANa bAhiM vAghAriyapANie ThANaM // 18 // (chAyA- emeva ahorAtrikI SaSThaM bhaktaM apAnakaM navaraM / grAmanagarANAM bahiH vyAghAritapANike sthAnam // 18 // ) vRttiH - 'emeve'tyAdi, evameva-anantaroktanItyA ahorAtrikI-ahorAtraparimANA bhavati navaraM-kevalamayaM vizeSa ityarthaH SaSThaM bhaktaM-bhojanaM varNyatayA yatra tat SaSThabhaktaMupavAsadvayarUpaM tapaH, tatra hyupavAsadvaye catvAri bhaktAni varNyante, ekAzanena ca tadArabhyate tenaiva ca niSThAM yAtItyevaM SaDbhaktavarjanarUpaM taditi, iha ca SaSThamityanusvAraH prAkRtatvAdAgamikaH, apAnakaM-pAnakAhArarahitaM tasyAM vidheyamiti zeSaH, tathA grAmanagarebhyaH pratItebhyaH bahiH bahistAt vyAghAritapANike-pralambabhujasyetyarthaH sthAnaM-avasthAnaM bhavati tatpratipannasyeti, iyaM cAhorAtrikI tribhirdivasairyAti pratimA ahorAtrasyAnte SaSThabhaktakaraNAt, yadAha - 'ahorAiyA tihi, pacchA chaTuM karer3a / ' (chAyA- ahorAtrikI tribhiH, pazcAt SaSThaM karoti / ) iti gAthArthaH // 18 // atha dvAdazImAha - emeva egarAI aTThamabhatteNa ThANa baahiro| IsIpabbhAragao aNimisaNayaNegadiTThIe // 19 // sAhaTTa do'vi pAe vAghAriyapANi ThAyai TThANaM / vAghAri laMbiyabhujo aMte ya imIeN laddhitti // 20 // (chAyA- emeva ekarAtrikI aSTamabhaktena sthAnaM bahiH / iSatprAgbhAragataH animiSanayanaikadRSTikaH // 19 // saMhRtya dvAvapi pAdau vyAghAritapANiH tiSThati sthAnam / vyAghAritalambitabhujo ante ca asyA labdhiriti // 20 // ) Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 659 dvAdaza bhAvanAH vRttiH - 'emeve'tyAdi, 'sAhe'tyAdi, evameva-ahorAtrikIvadekarAtrikI ekarAtrimAnA, vizeSamAha-aSTamabhaktena-upavAsatrayarUpeNa sthAnaM-avasthAnaM tatkartuH 'bAhirautti bahistAdgrAmAdeH, tatheSatprAgbhAragataH ISatkubjo nadyAdidUstaTIsthito vA'sau syAt tathA'nimiSanayano-nirnimeSalocanaH tathaikadRSTikaH-ekapudgalagatadRSTiH yathAsthitagAtro guptasarvendriya iti // 19 // _ 'sAhaTTa'tti saMhRtya dvAvapi pAdau-kramau, jinamudrayA vyavasthApyetyarthaH, vyAghAritapANivakSyamANArthaH 'ThAyaitti tiSThati-karoti sthAnaM-kAyasaMsthAnavizeSa vAghAritapANiritilambitabhujo'valambitabAhurucyate, samyakpAlane cAsyA yatsyAttadAha-ante ca-samyakparyantanayane punaH asyA ekarAtrikapratimAyAH labdhiH-lAbhavizeSaH syAt, Aha ca - "egarAiyaM ca NaM bhikkhupaDimaM samma aNupAlemANassa ime tao ThANA hiyAu bhavaMti, taMjahA - ohinANe vA samuppajjejjA, maNapajjavanANe vA samuppajjejjA, kevalanANe vA asamuppaNNapuvve samuppajjejjA / ", (chAyA- ekarAtrikI ca NaM bhikSupratimAM samyag anupAlayata imAni trINi sthAnAni hitAni bhavanti, tadyathA - avadhijJAnaM vA samutpadyeta, manaHparyavajJAnaM vA samutpadyeta, kevalajJAnaM vA asamutpannapUrvaM samutpadyeta / ) itizabdaH samAptau, iyaM ca pratimA rAtreranantaramaSTamakaraNAcca catUrAtrindivamAnA syAt, yadAha - "egarAiyA cauhi, pacchA aTThamaM kare / " (chAyA- ekarAtrikI caturbhiH, pazcAt aSTamaM karoti / ) iti gAthAdvayArthaH // 20 // gururetAsu dvAdazasu bhikSupratimAsu nityamudyamaM karoti / bhAvyate AtmA''bhiriti bhAvanAH-anuprekSAH / tA dvAdazavidhAH / tadyathA - 1 anityabhAvanA, 2 azaraNabhAvanA, 3 saMsArabhAvanA, 4 ekatvabhAvanA, 5 anyatvabhAvanA, 6 azucibhAvanA, 7 AsravabhAvanA, 8 saMvarabhAvanA, 9 nirjarAbhAvanA, 10 lokasvabhAvabhAvanA, 11 bodhidurlabhabhAvanA, 12 dharmabhAvanA ca / yadAha yogazAstracaturthaprakAze tadvattau ca - 'sAmyaM syAd nirmamatvena, tatkRte bhAvanAH zrayet / anityatAmazaraNaM, bhavamekatvamanyatAm // 55 // azaucamAzravavidhi, saMvaraM karmanirjarAm / dharmasvAkhyAtatAM lokaM, dvAdazI bodhibhAvanAm // 56 // tadyathA - Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 660 dvAdaza bhAvanAH vRttiH - sAmyaM yathoktasvarUpaM nirmamatvenopAyena syAt nanu sAmyanirmamatvayoH ko bhedaH ? ucyate sAmyaM rAgadveSayorubhayorapi pratipakSabhUtam, nirmamatvaM rAgasyaikasya pratipakSabhUtam / taddoSadvayanivAraNAya sAmye cikirSite bhavati balavattarasya rAgasya pratipakSabhUtaM nirmamatvamupAyaH / yathA hi balavatyAM senAyAM balavattarasya kasyacid vinAza itareSAM vinAzAya, tathA rAganigrahahetu nirmamatvaM hInabalAnAM dveSAdInAM vinAzAyeti alaM prasaGgena / nirmamatvasyApyupAyaM darzayati - tatkRte nirmamatvanimittaM bhAvanA anuprekSAH zrayed yogI / prakRtA bhAvanA nAmataH kathayati-anityatAmityAdi, spaSTaM caitat // 55-56 // tadyathA ityupaskArapUrvakamanityatAkhyAM prathamAM bhAvanAM darzayati yatprAtastanna madhyAhne, yanmadhyAhne na tannizi / nirIkSyate bhave'smin hI !, padArthAnAmanityatA // 57 // zarIraM dehinAM sarva-puruSArthanibandhanam / pracaNDapavanoddhUta-ghanAghanavinazvaram // 58 // kallolacapalA lakSmIH, saGgamAH svapnasannibhAH / vAtyAvyatikarotkSipta-tUlatulyaM ca yauvanam // 59 // vRtti: - zlokatrayaM spaSTam, navaraM zarIramityAdizloke pUrvArddha yaditi zeSaH, uttarArddhe taditi zeSaH // 57 // // 58 // // 59 // athAzaraNabhAvanAmupadizati - indropendrAdayo'pyete, yanmRtyoryAnti gocaram / aho ! tadantakAtaGke kaH, zaraNyaH zarIriNAm ? // 69 // vRttiH - indraH suranAthaH, upendro vAsudevastAvAdI yeSAM suramanuSyAdInAM cakravartiparihAreNopendragrahaNaM loke mRtyukAle zaraNatvopahAsaparam, te'pi yad yasmAd mRtyorgocaraM vazaM yAnti, aho iti vismaye, tat tasmAdantakAtaGke mRtyubhaye upasthite kaH zaraNyaH zaraNe sAdhuH zarIriNAM jantUnAm ? - ko'pi nAstItyarthaH // 61 // atha saMsArabhAvanAM zlokatrayeNAha - zrotriyaH zvapacaH svAmI, pattirbrahmA kRmizca saH / saMsAranATye naTavat, saMsArI hanta ! ceSTate // 65 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza bhAvanA: 661 vRttiH - saMsAro nAnAyoniSu saJcaraNaM sa eva nATyaM naTakarma tatra naTavat nartakavat saMsArI jantuzceSTate vividhAM ceSTAM karotIti / hantetyAmantraNe / kenollekhena ceSTate ? zrotriyo vedapAragaH sa eva zvapaco bhavati, svAmI prabhuH sa eva pattirbhavati, brahmA prajApatiH sa eva kRmirbhvti| yatheSTaM ca vidhyanuvAdau, tena zvapacaH zrotriyaH pattiH svAmI kRmirbrahmA, ityapi draSTavyam / yathA hi nATye vividhavarNakAdiyogAd bhUmikAntaraM naTAH pratipadyante tathaiva saMsArI vividhakarmopAdhiH zrotriyAditAM pratipadyate, na punarasya tathAvidhaM paramArthato rUpamasti // 65 // athaikatvabhAvanAM zlokadvayenAha - eka utpadyate jantu - reka eva vipadyate / karmANyanubhavatyekaH, pracitAni bhavAntare // 68 // vRttiH - eko'sahAya utpadyate zarIrasambandhamanubhavati jantuH prANI, vipadyate zarIreNa viyujyate, karmANi jJAnAvaraNIyAdIni bhavAntare pUrvajanmani pracitAni kRtAni anubhava vedayate, bhavAntaragrahaNamupalakSaNam, ihajanmakRtAnAmapyanubhavAt, yadAhurbhagavantaH 'paraloakaDA kammA ihaloe veijjaMti, ihaloakaDA kammA ihaloe veijjati // ' (chAyA - paralokakRtAni karmANi ihaloke vedyante, ihalokakRtAni karmANi ihaloke vedyante // ) athAnyatvabhAvanAmAha - yatrAnyatvaM zarIrasya, vaisadRzyAccharIriNaH / dhanabandhusahAyAnAM, tatrAnyatvaM na durvacam // 70 // vRttiH - yatreti prakramArthamavyayam / anyatvaM bhedaH zarIrasya kAyasya / kasmAd bhedaH ? zarIriNa AtmanaH sakAzAt / kuto hetoH ? vaisadRzyAt / pratItameva hi vaisadRzyaM zarIrazarIriNormUrtatvAmUrtatvAbhyAm, acetanatvacetanatvAbhyAm, anityatvanityatvAbhyAm, bhavAntareSvagamanagamanAbhyAM ca / tatreti prakramopasaMhAre, zarIriNaH sakAzAdanyatvaM na durvacaM na durbhaNam / keSAm ? dhanabandhusahAyAnAM dhanAnAM dhanadhAnyAdibhedairnavavidhAnAm, bandhUnAM mAtRpitRputrAdInAm, sahAyAnAM suhRt-sevaka - pattyAdInAm / ayamarthaH yo jIvAt zarIrasyopapattyA bhedaM grAhitaH sa dhanAdibhyo bhedaM grAhayituM suzaka eveti // 70 // athAzucitvabhAvanAmAha - Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 662 rasAsRgmAMsamedo'sthi-majjAzukrAntravarcasAm / azucInAM padaM kAyaH, zucitvaM tasya tat kutaH ? // 72 // vRttiH - raso bhuktapItAnnapAnapariNAmajo nisyandaH, asRg raktaM rasasambhavo dhAtuH, mAMsaM pizitamasRgbhavam, medo vasA mAMsasambhavam, asthi kIkasaM medasambhavam, majjA sAroSsthisambhavaH zukraM reto majjAsambhavam, antraM purItat, varco viSTA, eteSAmazucidravyANAM padaM sthAnaM kAyaH / tat tasmAt tasya kAyasya kathaM zucitvam ? na kathaJcidityarthaH // 72 // athAzravabhAvanAmAha - manovAkkAyakarmANi, yogAH karma zubhAzubham / yadAzravanti jantUnA-mAzravAstena kIrtitAH // 74 // vRtti : - manazca vAk ca kAyazca manovAkkAyAsteSAM karmANi vyApArA yogazabde - nocyante, tatrAtmanA zarIravatA sarvapradezairgRhItA manoyogyAH pudgalAH zubhAdimananArthaM karaNabhAvamAlambante, tatsambandhAdAtmanaH parAkramavizeSo manoyogaH sa ca paJcendriyANAM samanaskAnAM bhavati / tathA AtmanA zarIravatA vAgyogyapudgalA gRhItA visRjyamAnA vAktvena karaNatAmApadyante, tena vAkkaraNena sambandhAdAtmano bhASaNazaktirvAgyogaH / sA ca dvIndriyAdInAm / kAyaH zarIramAtmano nivAsastadyogAjjIvasya vIryapariNAmaH kAyayogaH / te cAmI trayo'pi manovAkkAyasambandhAdagnisambandhAdiSTakAde raktatevAtmano vIryapariNativizeSA yogA ityucyante yadAhuH dvAdaza bhAvanA: 'yogo vIriaM thAmo ucchAha parikkamo tahA ceTThA / sattI sAmatthaM cia jogassa havaMti pajjAyA // 396 // ' (paJcasaGgrahaH ) (chAyA - yogo vIryaM sthAmotsAhaH parAkramastathA ceSTA / zaktiH sAmarthyameva yogasya bhavanti paryAyAH || 396 || ) ete ca sthavirasya durbalasya vA AlambanayaSTyAdivajjIvasyopagrAhakAH / tatra manoyogyapudgalAtmapradezapariNAmo manoyogaH, bhASAyogyapudgalAtmapradezapariNAmo vAgyogaH, kAyayogyapudgalAtmapradezapariNAmo gamanAdikriyAhetuH kAyayogaH / ete yogAH, yasmAt zubhaM savedyAdi, azubhamasadvedyAdi karmAzravanti prasuvate, tena kAraNenAzravA iti kIrtitAH, AzrUyate karmaibhirityAzravAH / eteSAM ca karaNabhUtAnAmapi kartRtvamihoktam, svAtantryavivakSaNAt / yathA asizchinatti iti // 74 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza bhAvanA: atha saMvarabhAvanAmAha sarveSAmAzravANAM tu, nirodhaH saMvaraH smRtaH / sa punarbhidyate dvedhA, dravyabhAvavibhedataH // 79 // vRttiH - sarveSAM pUrvoktAnAmAzravANAM nirudhyante'neneti nirodhaH saMvara uktaH saMvriyate'neneti kRtvA sa cAyogikevalinAmeva / idaM ca sarvasaMvarasya svarUpam / ekadvitryAdyAsravanirodhastu sAmarthyAd dezasaMvaraH / sa cAyogikevalinaH prAgguNasthAnakeSu / sarvasaMvaro dezasaMvarazca pratyekaM dravyabhAvabhedena dvividhaH // 79 // dvaividhyamevAha yaH karmapudgalAdAna -cchedaH sa dravyasaMvaraH / bhavahetukriyAtyAgaH, sa punarbhAvasaMvaraH // 80 // 663 vRtti: - karmapudgalAnAmAzravadvAreNAdAnaM pravezanaM tasya yacchidyate'neneti cchedaH sa dravyANAM saMvaro dravyasaMvaraH / bhAvasaMvarastu saMsArakAraNabhUtAyAH kriyAyA AtmavyApArarUpAyAstyAga iti // 80 // atha nirjarAbhAvanAmAha - saMsArabIjabhUtAnAM karmaNAM jaraNAdiha / 7 nirjarA sA smRtA dvedhA, sakAmA kAmavarjitA // 86 // vRttiH - jantUnAM caturgatibhramaNarUpasya saMsArasya bIjabhUtAnAM kAraNabhUtAnAM karmaNAM jaraNAdAtmapradezebhyo'nubhUtarasakarmapudgalaparizATanAdiha pravacane nirjarocyate / sA nirjarA dvedhA - saha kAmena 'nirjarA me bhUyAt' ityabhilASeNa yuktA sakAmA, na punarihaloka - paralokaphalAdikAmena yuktA, tasya pratiSiddhatvAt, yadAhuH 'no ihalogaTTayAe tavamahiTTijjA, no paralogaTTayAe tavamahiTTijjA, no kittivaNNasaddasilogaTTayAe tavamahiTTijjA naNNattha nijjaraTTayAe tavamahiTThijjA / ' (dazavai0 9/4) (chAyA - no ihalokArthaM tapo'dhitiSThet, no paralokArthaM tapo'dhitiSThet, no kIrtivarNazabdazlokArthaM tapo'dhitiSThet, nAnyatra nirjarArthAt tapo'dhitiSThet / ) ityekA nirjarA / dvitIyA tu kAmavarjitA kAmena pUrvoktena varjitA / atra cakAramantareNApi I Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza bhAvanAH 664 samuccayo gamyate, iti cakAro noktaH, yathA - 'aharaharnayamAno gAmazvaM puruSa pazum / vaivasvato na tRpyati surAyA iva durmadI // 1 // ' // 86 // ubhayImapi nirjarAM vyAcaSTe - jJeyA sakAmA yaminA-makAmA tvanyadehinAm / karmaNAM phalavat pAko, yadupAyAt svato'pi hi // 87 // vRttiH - sakAmA nirjarA'bhilASavatI yaminAM yatInAM vijJeyA / te hi karmakSayArthaM tapastapyante / akAmA tu karmakSayalakSaNaphalanirapekSA nirjarA'nyadehinAM yativyatiriktAnAmekendriyAdInAM prANinAm, tathAhi - ekendriyAH pRthivyAdayo vanaspatiparyantAH zItoSNavarSAjalAgnizastrAdyabhighAtacchedabhedAdinA'sadvedyaM karmAnubhUya nIrasaM karma svadezebhyaH parizATayanti / vikalendriyAzca kSutpipAsAzItoSNAdibhiH, paJcendriyatiryaJcazca chedabhedadAhazastrAdibhiH, nArakAzca trividhayA vedanayA, manuSyAzca kSut - pipAsA - vyAdhidAridryAdinA, devAzca parAbhiyogakilbiSatvAdinA karmAnubhUya svapradezebhyaH parizATayanti / ityeSAmakAmA nirjarA / nanu sakAmatvAkAmatvasvarUpeNa nirjarAyA dvaividhyaM kutra dRSTam ? iti prazne spaSTaM dRSTAntamAha-karmaNAmasadvedyAdInAM phalavat phalAnAmiva yad yasmAt pAka upAyAd nivAtapradezapalAlAcchAdanAdirUpAt svato'pi vA vRkSasthAnAmeva / tadevaM yathA phalAnAM pAkasya svata upAyatazca dvaividhyaM dRzyate tadvat karmaNAmapi, ityuktam - sakAmA kAmavarjitA ca nirjarA iti / nanu phalapAkasya dvaividhye karmaNAM pAkasya kimAyAtam ? naivam, pAkasya nirjarArUpatvAt / tato yathA phalapAko dvedhA bhavati tathA karmanirjarApi // 87 // atha dharmasvAkhyAtabhAvanA - svAkhyAtaH khalu dharmo'yaM, bhagavadbhirjinottamaiH / yaM samAlambamAno hi, na majjed bhavasAgare // 12 // vRttiH - suSTha kutIthikApekSayA prAdhAnyena, A vidhipratiSedhamaryAdayA khyAtaH kathitaH khalu nizcayena dharmo vakSyamANalakSaNaH, ayaM vipazcitAM cetasi vivartamAnaH / kaiH ? jinottamairavadhijinAdibhyaH prakRSTaiH kevalibhiH / kathambhUtaiH bhagavadbhirvyAkhyAtasvarUpairarhadbhiriti yAvat / svAkhyAtatAmevAha-yaM dharmaM samAlambamAno durgatipAtabhayAdAzrayan, janturiti gamyate / na majjed bruDed bhavasamudre // 12 // Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 665 dvAdaza bhAvanAH atha lokabhAvanAmAha - kaTisthakaravaizAkha-sthAnakasthanarAkRtim / dravyaiH pUrNa smarellokaM, sthityutpattivyayAtmakaiH // 103 // vRttiH - kaTiH zroNistatra tiSThata iti kaTisthau karau yasyAsau kaTisthakaraH, vaizAkhaM prasAritapAdaM tacca tat sthAnakaM ca tatra tiSThati tatsthaH , sa cAsau narazca, tadvadAkRtiryasya taM lokamAkAzakSetraM caturdazarajjUMpramANaM smaredanuprekSeta / kiMviziSTam ? dravyairdharmAdharmakAlajIvapudgalaiH pUrNam, kiMviziSTairdravyaiH ? sthityutpattivyayAtmakaiH sthitidhrauvyam, utpattirutpAdaH, vyayo vinAzaste AtmAnaH svarUpaM yeSAM tAni tathA / sarvamapi hi vastu sthityutpAdavyayAtmakam yadAhuH, - 'utpAdavyayadhrauvyayuktaM sat / ' AkAzAdayo'pi hi nityAnityatvena prasiddhAH pratikSaNaM tena tena paryAyeNotpadyante ca vipadyante ca / pradIpAdayo'pyutpAdavinAzayogino'vatiSThante, na punaraikAntikasthitiyogi utpAdavinAzayogi vA kiJcidasti, yadavocAmaH - 'AdIpamAvyomasamasvabhAvaM, syAdvAdamudrAnatibhedi vastu / tannityamevaikamanityamanya-diti tvadAjJAdviSatAM pralApAH // 1 // ' iti // 103 // atha bodhidurlabhatvabhAvanAM zlokatrayeNAha - prApteSu puNyataH zraddhA-kathakazravaNeSvapi / tattvanizcayarUpaM tad-bodhiratnaM sudurlabham // 109 // vRttiH - puNyataH karmalAghavalakSaNAt zubhakarmodayalakSaNAcca prApteSvAsAditeSu / keSu ? ityAha - zraddhA dharmAbhilASaH kathako dharmopadeSTA guruH, zravaNaM tadvacanAkarNanaM, eteSu satsvapi / taditi prasiddhaM, bodhiratnaM sudurlabhaM, bodhistu tattvanizcayaH tattvasya devagurudharmarUpasya nizcayo dRDho'bhinivezaH, tadeva rUpaM yasya tat tattvanizcayarUpam / sthAvaratvAtrasatvAdInyapi durlabhAni, tebhyo'pi bodhiratnaM durlabhamiti suzabdenAha / yato mithyAdRzo'pi trasatvAdIni zravaNAntAnyanantazaH prApnuvanti, bodhiratnaM tu na labhante, taccAvighnaM mokSatarubIjamiti // 109 // ' gurunityametA dvAdaza bhAvanA bhAvayati / tatazca sa sarvatra nirmamo bhavati / ityevaM SaTtriMzadguNakusumopavano gururjIvAnAM mithyAtvadurgandhamapAkarotu // 17 // iti SoDazI SaTvizikA samAptA / Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLamI chatrIsI have soLamI chatrIsI kahe che - zabdArtha-bAra bheTavALA tapamAM, sAdhunI bAra pratimAomAM ane bAra bhAvanAomAM haMmezA udyama karanAra - Ama chatrIsaguNovALA guru jaya pAmo. (12) premIyA vRttino bhAvAnuvAda - icchAno nirodha karavo te tapa, tapa bAra prakArano che. te A pramANe - 1 anazana, 2 UnodaratA, 3 vRttisaMkSepa, 4 rasatyAga, 5 kAyakleza ane 6 saMlInatA. e bAhya tapa che. 7 prAyazcitta, 8 vinaya, 9 vaiyAvacca, 10 svAdhyAya, 11 dhyAna ane 12 kAussagna e atyaMtara tapa che. dazavaikAlikasUtranI niryuktimAM A bAra prakArano tapa kahyo che. bAra prakAranA tapanuM svarUpa pahelI chatrIsInI vRttimAM vistArathI batAvyuM che. eTale te tyAMthI jANI levuM, ahIM tenI mATe prayatna karAto nathI. guru bAra prakAranA tapamAM haMmezA udyamavALA hoya che. AgamamAM kahela vidhi pramANe bhikSA levAnA svabhAvavALo hoya te bhikSu, eTale ke sAdhu. pratimA eTale vizeSa prakAranA abhigraha. sAdhunI pratimA te bhikSupratimA. te bAra prakAranI che. te A pramANe - 1 eka mAsanI pratimA, 2 be mAsanI pratimA, 3 traNa mAsanI pratimA, 4 cAra mAsanI pratimA, 5 pAMca mAsanI pratimA, 6 cha mAsanI pratimA, 7 sAta mAsanI pratimA, 8 pahelI sAta rAtrIdivasanI pratimA, 9 bIjI sAta rAtrIdivasanI pratimA, 10 trIjI sAta rAtrIdivasanI pratimA, 11 ahorAtranI pratimA ane 12 eka rAtrInI pratimA. paMcAzakaprakaraNanA aDhAramA paMcAzakamAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - eka mAsathI AraMbhI kramazaH eka eka mAsanI vRddhithI sAta mAsa sudhInI sAta pratimAo che. te A pramANe :- mAsikI, dvimAsikI, trimAsikI, caturnAsika, paMcamAsikI, pramAsikI ane saptamAsikI. tyArabAda pahelI, bIjI ane trIjI Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra bhikSupratimA (=pahelethI gaNavAmAM Ave to AThamI, navamI ane dazamI) e traNa pratimA sAta rAtadivasanI che. agiyAramI ane bAramI anukrame ahorAtriI ane rAtrinI che. Ama kula bAra sAdhupratimAo che. (3) pratimA dhAraNa karavAne lAyaka sAdhunuM svarUpa : 1 saMghayaNayukta, 2 dhRtiyukta, 3 sAttvika, 4 bhAvitAtmA, 5 ghaDAyela, 6 utkRSTathI kaMIka nyUna dazapUrvo ane jaghanyathI navamA pUrvanI trIjI vastu sudhInuM zruta jANanAra, 7 vyasRSTakAya, 8 tyaktakAya, 9 jinakalpInI jema upasargasahiSNu, 10 abhigrahavALI eSaNA lenAra, 11 alepa AhAra lenAra, ane 12 abhigrahavALI upadhi lenAra sAdhu A pratimAono svIkAra kare che. (1) saMghayaNayukta :- prathamanA traNa saMghayaNomAMthI koI eka saMghayaNavALo. AvA majabUta saMghayaNavALo parISaha sahana karavAmAM atyaMta samartha bane che. (2) dhRtiyukta - dhRti eTale cittanI svasthatA. dhRtiyukta jIva rati-aratithI pIDAto nathI. (3) sAtvika:- sAttvika jIva anukULa-pratikULa prasaMgomAM harSa-viSAda na pAme. (4) bhAvitAtmA :- gurunI ke jo gurue pratimAno svIkAra karyo hoya to) te vakhate sthApita AcAryanI athavA gacchanI AgamAnusAra anujJA meLavIne jeNe cittane sadbhAvanAthI bhAvita banAvyuM hoya te athavA jeNe (pratimAnA svIkAra pahelA) pratimAno abhyAsa karyo hoya te. pratimAno abhyAsa pAMca tulanAothI thAya che. te A pramANe : pratimAno svIkAra karanAranI tapathI, sattvathI, sUtrathI, ekatvathI ane balathI ema pAMca tulanA che. (tulanA eTale pratimA svIkAravAnI yogyatA AvI che ke nahi tenI parIkSA ke cakAsaNI, athavA yogyatA keLavavAno upAya.) (1) tapathI:- upavAsa vagere tapa kare. kahyuM che ke - dhIra puruSo paNa sudhA upara vijaya meLavavA upavAsa, chaThTha, aTTama, cAra, pAMca ane cha upavAsathI AtmAnI tulanA kare che. (1) porisI vagere (kramazaH caDhiyAto) eka eka tapa tyAM sudhI kare ke jyAM sudhI karAtA tapathI vihita anuSThAnonI hAni na thAya. tathA deva vagere AhAra aneSaNaya karI nAkhavo ityAdi upasarga cha mahinA sudhI kare to paNa che Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra bhikSupratimA 68 mahInA sudhI upavAsa kare, paNa aneSaNIya AhAra na le. (2)' (2) sattvathI - sattvatulanA pAMca kAyotsargathI thAya che. te A pramANe : 'bAkInA sAdhuo sUI jAya tyAre bhaya upara vijaya meLavavA mATe pahelI pratimA (=kAussagga) upAzrayamAM, bIjI upAzrayanI bahAra, trIjI jyAM cAra rastA bhegA thatA hoya tyAM, cothI zUnyagharamAM ane pAMcamI zmazAnamAM kare. (1395) A pratimAomAM te muni pUrve jeTalI nidrA hatI temAMthI thoDI thoDI nidrA samAdhi rahe tema jIte = ochI kare. tathA uMdarasparza AdimAM sahasA thayelA pUrve nahi jItelA bhayane jIte.' (1396) (paMcavastuka) (3) sUtrathI :- sUtrone atizaya paricita (=rUDha) karavA te sUtratulanA che. kahyuM che ke H 'pratimAkalpane svIkAravAnI bhAvanAvALA te bhagavaMta kAlanuM parimANa jANavA mATe bAhyathI vyAkulatA rahita ane aMdarathI ekAgracitte sUtrano daDha abhyAsa kare. arthAt sUtrano evo dRDha abhyAsa kare ke jethI sUtranA pAThathI ATalo pATha karyo mATe ATalo kALa thayo ema samaya jANI zake. sUtrapAThathI muhUrta vagere sthUla ja kALa jANI zake ema nahi, kiMtu ucchvAsa vagere sUkSma kALa paNa jANI zake. (1398) vAdaLA vagere hoya tyAre paNa amuka kriyA zarU karavAno samaya thaI gayo che, amuka kriyA pUrI karavAno (baMdha karavAno) samaya thaI gayo che ema kriyAnA prAraMbha ane samApti e be kALane, deva vagere rAta hoya to divasa batAve ityAdi devakRta vagere upasargamAM satya je kALa hoya te kALane, pratilekhanA ane pratikramaNa vagerenA kALane, bhikSA ane vihAranA kALane, chAyA vinA paNa sUtrapAThathI jANI zake. (1401)' (paMcavastuka) (4) ekatvathI :- ekatvatulanA A pramANe che : 'te paramArthane hRdayamAM dhAraNa karIne mamatvabhAvathI rahita banIne guru Adi vize temanI sAme dRSTi karavI, temanI sAthe bolavuM vagereno tyAga karIne ekatva bhAvanAno abhyAsa kare. (1402) AtmA ekalo ja che. saMyogathI thayela zarIra vagere badhI vastuo prAyaH AtmAnA duHkhanuM kAraNa che. madhyastha bhAvavALo AtmA hitakara che. (1403)' (paMcavastuka) (5) balathI : balathI tulanA zArIrika ane mAnasika ema be prakAre che. kAyotsarga karavAnuM sAmarthya e zArIrika bala ane dhRti e mAnasika baLa che. kahyuM che ke - 'A pramANe ekatvabhAvathI yukta banelA te mahAtmA kAyotsargarUpa zArIrika ane Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra bhikSupratimA dhRtirUpa mAnasika e banne baLano abhyAsa kare. (1406)' (paMcavastuka) A baLa abhyAsathI thAya che. (dazAzra. a. 7nI cUrNimAM) kahyuM che ke : e pramANe vAraMvAra abhyAsa karavAthI zarIrabaLa paNa thAya che. A viSayamAM lekhaka, malla, azva, bALaka ane yoganA jANakAronA daSTAMto che, arthAt jema laMkhaka vagere abhyAsathI potapotAnI kriyAmAM pravINa thAya che tema abhyAsathI zarIrabaLa thAya che. (1) (5) ghaDAyelaH gacchamAM ja rahIne pratimAkalpanA AhArAdi saMbaMdhI parikarmamAM (=abhyAsamAM ke tulanAmAM) ghaDAI gayo hoya. kahyuM che ke : pratimAkalpa samAna te mahAtmA gacchamAM ja rahIne AhArasaMbaMdhI ane upadhisaMbaMdhI ema be prakAranuM parikarma kare che, pachI pratimAkalpano svIkAra kare che. (1411)" (paMcavastuka). AhArAdi saMbaMdhI parikarma pachI jaNAvavAmAM Avaze. parikarmanuM kAlaparimANa A pramANe che :- prAraMbhanI sAta pratimAomAM je pratimAno jeTalo kALa che teTalo ja kALa tenA parikarmano che. tathA varSAkALamAM A sAta pratimAono svIkAra na kare, ane pratikarma paNa na kare. pahelI be eka ja varSamAM kare. trIjI-cothI eka eka varSamAM kare. bAkInI traNa eka varSe pratikarma ane bIjA varSe svIkAra ema be be varSomAM kare. Ama kula nava varSomAM prAraMbhanI sAta pratimA pUrI thAya. (zrataH saMpUrNa daza pUrvadharanuM vacana amogha hoya che, arthAt emanI dezanAthI koI ne koI dharma pAme ja. AthI te dharmadezanA vaDe bhavya jIvo upara upakAra karatA hovAthI tIrthavRddhi kare che. AthI saMpUrNa dazapUrvadhara pratimAdikalpano svIkAra na kare. AthI ahIM utkRSTathI kaMIka nyUna dazapUrvadhara pratimA dhAraNa karavAne yogya che ema kahyuM che. tathA jaghanyathI pratyAkhyAna nAmanA navamA pUrva saMbaMdhI AcAra nAmanI trIjI vastuthI nyUna zrutajJAna jene hoya te atizayarahita jJAnavALA hovAthI kAlAdine na jANI zake. AthI te pratimAdikalpane dhAraNa na karI zake. (7) vyutkRSTa kAya:- rogano upAya karavo vagere kAyAnI sevAthI rahita. (8) tyaktakAya:- kAyAnA mamatvabhAvathI rahita, (dazAzra. a. 7nI cUrNimAM) kahyuM che ke : dehathI huM bhinna chuM ema dehathI AtmAno bheda jeNe joyo che te dehano nAza thAya to paNa zarIramAM thayelA rogAdino jarA paNa pratIkAra karato nathI. (1) Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 670 bAra bhikSupratimA (9) upasargasahiSNa - jinakalpInI jema devakRta vagere upasargone sahana karanAra, (10) abhigrahavALI eSaNA lenAra - eSaNAnA sAta prakAra che. te A pramANe : asaMsRSTA, saMsRSTA, uddhatA, alpalepA, avagRhItA, pragRhItA ane ujijhatadharmA ema sAta eSaNAo che. temAM pachI pachInI eSaNA vizeSa zuddha hovAthI e krama che. mULa gAthAmAM chaMdano bhaMga na thAya eTalA mATe saMsRSTA pahelAM kahI che. (739)" (pravacanasAroddhAra) (1) asaMsRSTA - gRhasthanA nahi kharaDAyelA pAtrathI ane hAthathI bhikSA levI. (2) saMsRSTA - gRhasthanA kharaDAyelA pAtrathI ane hAthathI bhikSA levI.1 (3) udghatAH gRhastha potAnA mATe mULa vAsaNamAMthI bIjA vAsaNamAM kADhelA AhArane te bIjA vAsaNathI ja levo. (4) alpalepA - ahIM alpa zabda abhAva arthamAM che. lepa rahita pauMA vagere levuM. (5) avagRhItA - bhojana vakhate khAvAnI icchAvALAne thALI AdimAM ApeluM bhojana te thALI AdithI ja levuM. (6) pragRhItA - bhojana vakhate khAvAnI icchAvALAne ApavA mATe pIrasanAre ke khAnAre hAtha AdithI lIdhuM hoya te bhojana levuM. (7) ukjhitadharmA - je AhAra sAro na hovAthI tajavA lAyaka hoya ane bIjA manuSyo vagere paNa icche nahi te AhAra levo. athavA jemAMthI ardho bhAga tajI dIdho hoya te AhAra levo. pratimAno abhyAsa karanAra A sAtamAMthI prAraMbhanI be eSaNA kyAre paNa na le. bAkInI pAMcamAMthI paNa dararoja pANImAM eka ane AhAramAM eka ema be eSaNAno ja abhigraha hoya. arthAt pAMcamAMthI amuka koI eka eSaNAthI AhAra levo ane amuka koI eka eSaNAthI pANI levuM. bAkInI eSaNAno tyAga. ema dararoja abhigraha kare. (11) alepa AhAra lenAra :- lepa rahita = cIkAza rahita vAla, caNA vagere le. 1. gRhasthanA pahelAMthI ja kharaDAyelA pAtrathI ane hAthathI bhikSA le to tene dhovA vagerethI pazcAtkarma doSa sAdhune na lAge. AthI asaMsRSTathI saMskRSTa bhikSA vizeSa zuddha che. e pramANe udghatA AdimAM paNa pUrva eSaNAnI apekSAe vizeSa zuddhi yathAyogya svayaM samajI levI. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra bhikSupratimA 671 (12) abhigrahavALI upadhi lenAra :- potAnI be eSaNAthI ja maLelI upadhi le. potAnI eSaNA eTale pratimAkalpane yogya eSaNA. potAnI be eSaNAthI pratimA kalpane yogya upadhi na maLe to tevI upadhi na maLe tyAM sudhI yathAkRta (=sAMdhavuM, sIvavuM vagere parikarma na karavuM paDe tevI) upadhi le. tevI upadhi maLatAM yathAkRta upadhino tyAga kare. kahyuM che ke H be prakAranI eSaNAthI svakalpane (=pratimAkalpane) yogya vastrAdi upakaraNa le, svakalpane yogya na maLe to svakalpane yogya na maLe tyAM sudhI yathAkRta le. (1382) svakalpane yogya maLI jatAM yathAkRta upakaraNa Agamokta vidhi mujaba paraThavI de. upakaraNanA tyAgamAM niHspRha hovAthI AjJAmAM rata tene mULa (=vyathAkRta) upakaraNa paNa pAchaLathI meLavelA svakalpane prAyogya upakaraNa jevuM ja gaNAya. (1383)' (paMcavastuka) pratimAkalpamAM upadhinI cAra eSaNAmAMthI aMtimanI be eSaNA hoya che. cAra eSaNA A pramANe che :- (1) sUtara vagerenuM baneluM uddiSTa ja vastra laIza, (2) prekSita ja vastra laIza, (3) paribhuktaprAya ja khesa vagere vastra laIza, (4) te paNa ujjIitadharma ja vastra laIza. arthAt uddiSTA, prekSitA, paribhaktaprAyA ane ujjitadharmA ema cAra prakAranI vasa eSaNA che. uddiSTa eTale kaheluM. huM amuka prakAranuM vastra laIza ema gurune jevuM vastra levAnuM kahyuM hoya tevuM ja vasra gRhastho pAsethI levuM te uddiSTA eSaNA. (2) prekSita eTale joyeluM. gRhasthanA ghare vasra joIne mAge te prekSitA eSaNA. (3) paribhaktaprAya eTale gRhasthe lagabhaga upayoga karI lIdho hoya tevuM vastra. paribhuktaprAya vajra levuM te paribhuktaprAyA eSaNA. (4) ujgitadharma eTale gRhasthane potAnA upayogamAM levAnuM na hoya = koIne ApI devAnuM hoya ke tajI devAnuM hoya tevuM vastra. ujgitadharma vastra levuM te ujgitadharmA eSaNA. bRhatkalpa gAthA 609mAM paribhuktaprAyA eSaNAnA sthAne aMtarA eSaNA kahI che. aMtarA eTale vacce. gRhastha navuM vastra paherIne junuM vastra mUkI devAnI icchA kare, paNa hajI mUkyuM na hoya, teTalAmAM vacce (=mUkavAnI icchA ane mUkavuM e benI vacce) ja junuM vastra mAge te aMtarA eSaNA.) (4,5,6) parikarmamAM ghaDAI gayelA te mahAtmA gacchamAMthI nIkaLIne=gacchane choDIne mAsikI (=mAsapramANa) mahApratijJA rUpa mahApratimAno svIkAra kare. temAM vidhi A pramANe che : Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 672 bAra bhikSupratimA jo pratimA svIkAranAra AcArya hoya to bIjA sAdhune AcAryapade sthApIne zaram RtumAM zubha dravyAdino yoga thAya tyAre mAsikI pratimAno svIkAra kare tathA gacchamAMthI nIkaLatAM pahelAM sakaLa sAdhuone bolAvIne kSamApanA kare. kahyuM che ke : 'tyArabAda atyaMta saMvigna banIne sabAla-vRddha sakala (zramaNa) saMghane nIcenI gAthAmAM kahevAze te pramANe yathocita khamAve. pUrve jemanI sAthe virodha thayo hoya temane vizeSarUpe khamAve. (1415) pUrve meM pramAdathI tamArA pratye je kaMI sAruM AcaraNa na karyuM hoya te badala niHzalya ane kaSAyarahita huM tamane khamAvuM chuM. (1416)' (paMcavastuka) mAsikI pratimAmAM niyamo abhigraho = (1) bhojananI ditta eka ja hoya. avicchinnapaNe (=dhAra tUTyA vinA) eka vakhate pAtramAM jeTaluM paDe te eka ditta. (2) pANInI paNa eka ja tti hoya. (3) A sAdhune keTalI datta che te jyAM khabara na paDI hoya tyAMthI bhikSA le. (4) pUrvokta sAta eSaNAmAM prAraMbhanI be eSaNA sivAya pAMca eSaNAmAMthI koI eka eSaNAthI AhAra le. (5) lepa rahita AhAra le. (6) je AhArane bhikhArI vagere yAcako levAnI icchAvALA na hoya te AhAra le. (arthAt bhikhArI vagere jyAre levA AvatA hoya tyAre na le. te sivAyanA kALamAM le jethI temane aMtarAya na thAya. (juo da.zru. a. 7nI cUrNi.) (7) je AhArano mAlika eka ja hoya te AhAra le. (anekanI mAlikIvALo AhAra levAthI je Ape te sivAyanA bIjAone aprIti thavAno saMbhava che.) (8) garbhiNI, nAnA bALakavALI ane bALakane dhavaDAvatI strInA hAthe na vahore. (9) eka paga uMbarAnI aMdara ane eka paga uMbarAnI bahAra rAkhIne vahorAve to le. (7) (sAtamI gAthAno bhAvArtha pUrNa thayo.) 1. pratimAdhArIne dravyAdi cAra prakAranA abhigraho hoya che. temAM ahIM ApelA naMbaramAM 6 sivAya 1 thI 7 naMbara sudhI dravyAbhigraha che. 6 ane 8 naMbara bhAva abhigraha che. 9 naMbara kSetra abhigraha che. 10 naMbara kALa abhigraha che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra bhikSupratimA 673 (10) divasanA Adi, madhya ke aMtakALe bhikSA mATe phare. (11) cha gocarabhUmithI gocarI le. jema gAya UMca-nIca ghAsane caratI phare che, tema sAdhu UMca-nIca gharomAM bhikSA mATe phare te gocara. cha gocarabhUmi A pramANe che - peTA, ardhapeTA, gomUtrikA, pataMgavIthikA, zabUkavRttA ane gatApratyAgatA. (1) peTA:- peTInI jema gAmamAM cAre dizAmAM cAra zreNiothI gharonA vibhAga karIne tenI vaccenAM gharo choDI cAra dizAmAM kalpelI cAra lAInomAM ja gocarI javuM. (2) ardhapeTA -peTAnI jema cAra zreNinI kalpanA karI be dizAnI be zreNimAM javuM. (3) gomUtrikA-cAlato baLada mUtare tyAre mUtaranI jamInamAM jevI AkRti thAya tevI AkRti pramANe gocarI javuM. arthAt sAmasAmI rahelI gharonI zreNiomAM pahelAM DAbI zreNinA pahelA gharamAM, pachI jamaNI zreNInA pahelA gharamAM, pachI DAbI zreNinA bIjA gharamAM, pachI jamaNI zreNinA bIjA gharamAM, pachI DAbI zreNinA trIjA gharamAM, pachI jamaNI zreNinA trIjA gharamAM, ema anukrame sAmasAmenI baMne zreNionA gharomAM javuM. (4) pataMgavIthikA - pataMgiyAnI jema aniyata kramathI game tema gocarI mATe pharavuM. (5) zaMbUkavRttA:- zaMkhanI jema goLAkAre gocarI mATe pharavuM. AnA jamaNI taraphathI zarUAta karIne pharavuM ane DAbI taraphathI zarUAta karIne pharavuM ema be bheda che. (6) ga-ApratyAgatA :- gharonI eka lAInamAM jaIne tenI sAmenI bIjI lAInathI upAzraya tarapha pAchA AvavuM. arthAtu upAzrayanI eka taraphanI gRhazreNimAM upAzrayathI kramazaH dareka gharamAM bhikSA letAM letAM te zreNi pUrI karIne tenI sAmenI zreNimAM kramazaH dareka gharamAM bhikSA letAM letAM upAzraya tarapha pAchA AvavuM. (ahIM tathA dazAzrutaskaMdhamAM cha gocarabhUmithI bhikSA le ema kahyuM che. paNa AvazyakacUrNimAM ATha gocara bhUmithI bhikSA le ema jaNAvyuM che. paMcavastaka (gA. 300) ane ma.sA. (gA. 745) vageremAM RgvI, ga-A-pratyAgatA, gomUtrikA, pataMgavIthikA, 1. paMcavastaka graMthamAM 301 mI gAthAmAM gativisALe e padamAM Adi, madhya ane aMtano anukrame bhikSAkALa thayA pahelAM, bhikSAkALa vakhate ane bhikSAkALa vItI gayA pachI ema artha karyo che. dazAzrutaskaMdha graMthamAM anya bhikSAcaro vagerene aprIti na thAya eTalA mATe jo bhikSAcaro bhikSAkALa pahelAM pharatA hoya to bhikSAkALa vakhate gocarI mATe phare, jo bhikSAcaro bhikSAkALa vakhate pharatA hoya to bhikSAkALa pahelAM ke bhikSAcaro bhikSA laI jAya pachI bhikSA mATe phare ityAdi jaNAvyuM che. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 674 bAra bhikSupratimA peTA, ardhapeTA, atyaMtarasaMbUka ane bAhyagaMbUkA e kramathI ATha gocarabhUmi kahI che. ahIM zaMbUkavRttAnA je be prakAra batAvyA che te anukrame atyaMtarasaMbUka ane bAhyagaMbUkA che. RjavI eTale upAzrayanA eka taraphanI gRhazreNimAM upAzrayathI kramazaH dareka gharamAM pharavuM.) (12) je gAma vageremAM A pratimAdhArI che ema lokone khabara paDI jAya tyAM eka ahorAtra ja rahe, jyAM tenI khabara na paDe tyAM eka ke be ahorAtra rahe. (8) (AThamI gAthAno bhAvArtha pUrNa thayo.) (13) saMthAro, upAzraya AdinI yAcanA, sUtra-artha saMbaMdhI zaMkAnI ke ghara Adi saMbaMdhI zaMkAnI pRcchA, tRNa, kASTha AdinI anujJA, sUtrAdi saMbaMdhI praznano eka ke be vAra uttara A cAra prasaMge ja bole, te sivAya mauna rahe. (14) sAdhune tyAga karavA lAyaka doSothI rahita dharmazALA, khulluM ghara ane karIra vagere vRkSanI nIce ema traNa sthAne rahe. (9) (navamI gAthAno artha pUrNa thayo.) (15) kAraNavazAtu sUvuM paDe to polANa rahita pRthvIzilA, kASThanI pATa ke kANA vagerethI rahita pAtharelA ghAsa vagereno saMthAro e traNa saMthArA upara zayana kare. kahyuM che ke mAsikI pratimApArIne sUvA mATe pRthvIzilA, kAchazilA ane yathAsaMtRta (kuzAdi ghAsano saMthAro) ema traNa saMthArA kalpe." (16) agnithI bhaya na pAme. arthAtu upAzrayamAM Aga lAge to paNa temAMthI nIkaLe nahi. koI hAtha pakaDIne khece to nIkaLe. (17) kATha, kAMTo, kAMkaro vagere pagamAM kheMcI gayuM hoya to na kADhe. AMkhamAM dhULa vagere paDe to na kADhe. (10) (18) sUryAsta thAya tyAre pANImAM ke jamInamAM jyAM hoya tyAMthI eka paNa pagaluM AgaLa na vadhe, sUryodaya sudhI tyAM ja rahe. (19) hAtha, paga, moTuM vagere zarIranA aMgone prAsuka pANIthI paNa sApha na kare. vikalpI sAdhuo puSTa kAraNa hoya to hAtha vagere sApha kare, paNa pratimAkalpI koI paNa rIte sApha na kare evuM sUcana karavA prAsuka pANIthI paNa ema "pi = paNa" zabdano prayoga karyo che. (11). (20) duSTa azva, hAthI, siMha, vAgha vagere Ave to maraNabhayathI eka pagaluM paNa khase Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra bhikSupratimA 675 nahi. mAravA mATe AvI rahela azva vagere duSTa prANI sAdhu khasI jAya to paNa vanaspati vagerenI virAdhanA kare, ethI pratimAdhArI sAdhu khase nahi. aduSTa prANI sAdhu khasI jAya to mArgathI ja jAya. AthI vanaspati AdinI virAdhanA na thavAthI aduSTa prANI Ave to pratimAdhA2I khasI jAya. (21) chAMyaDAmAMthI taDakAmAM ane taDakAmAMthI chAMyaDAmAM na jAya. AvA abhigrahonuM pAlana karatA te mahAtmA mAsa pUrNa thAya tyAM sudhI eka gAmathI bIjA gAma pharatA rahe che. (12) mAsa pUrNa thayA pachIno vidhi : : mAsakalpa pUrNa thayA pachI ThATha-mAThathI gacchamAM praveza kare. teno vidhi A pramANe che Hje gAmamAM gaccha hoya tenA najIkanA gAmamAM te Ave. AcArya tenI pravRttinI (=AgamananI) tapAsa kare. arthAt mahino pUrNa thayo hovAthI pratimAdhArI sAdhu najIkanA gAmamAM AvyA che ke nahi tenI tapAsa karAve. pachI pratimArUpa mahAna tapa pUrNa karIne sAdhu ahIM AvyA che ema rAjA vagerene jaNAve. pachI rAjA vagere loka ke (rAjA vagere na hoya to) zramaNasaMgha tenI prazaMsA karavA pUrvaka tene gacchamAM praveza karAve. prazna :- rAga-dveSathI para evA sAdhune A rIte ThATha-mAThathI praveza karAvavAnuM zuM kAraNa ? uttara H- AmAM tenA tapanuM bahumAna, bIjAonI zraddhAvRddhi ane zAsanaprabhAvanA ema traNa kAraNo che. dvimAsikI, trimAsikI, yAvat saptamAsikI sudhI A ja vidhi che. paNa kramazaH eka eka ttinI vRddhi thAya che. bIjI pratimAmAM be, trIjI pratimAmAM traNa, yAvat sAtamI pratimAmAM sAta datti che. (13) AThamI pratimAnuM svarUpa H tyArabAda pahelI1 saptarAtridinA rUpa AThamI pratimA dhAraNa kare. temAM pUrvokta sAta pratimAothI nIce mujaba vizeSatA che H (1) ekAMtare covihAra upavAsa kare. 1. sAta rAta-divasa pramANavALI traNa pratimAono alaga jutha gaNIne e traNanI apekSAe A pahelI che ane pahelethI AThamI che. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 676 bAra bhikSupratimA (2) pAraNe AyaMbila kare. (3) dattino niyama nathI. (4) gAmanI bahAra cattA sUve, paDakhe sUve, ke palAThI vALIne bese e traNa sthitimAMthI koI eka sthitimAM rahIne deva-manuSyatiryaMca vagerenA upasargone manathI ane kAyAthI calita banyA vinA sahana kare. (14-15) navamI pratimAnuM svarUpa : bIjI saptarAtridinA pratimA paNa pahelI saptarAtridinA pratimA jevI ja che. kAraNa ke temAM tapa, pAraNuM ane gAmanI bahAra rahevuM e badhuM samAna che. paNa ATalI vizeSatA che ke, utkaTuka Asane (kulA jamInane na aDe te rIte ubhaDaka page) bese, vAMkA lAkaDAnI jema sUve, arthAt jamInane mAtra mastaka ane paganI eDI aDe te rIte ke jamInane mAtra pITha aDe (mastaka ane paga addhara rahe) te rIte sUve, lAkaDInI jema lAMbA thaIne sUve-A traNamAMthI koI eka sthitimAM rahIne upasargo sahana kare. (16) dazamI pratimAnuM svarUpa : trIjI saptarAtridinA pratimA paNa tapa, pAraNuM ane gAmanI bahAra rahevuM e badhuM samAna hovAthI pahelI saptarAtridinA pratimA jevI ja che. paNa ATalI vizeSatA che ke - godohikA Asane bese. penI ane DhekA eka bIjAne aDe ane paganA taLiyAno AgaLano bhAga ja jamInane aDe, (pAchaLano bhAga addhara rahe) te rIte besavuM e godohikA Asana che. athavA vIrAsane bese. bhUmi upara paga rAkhIne siMhAsane beThelAnI siMhAsana laI letAM calAyamAna thayA vinA jevI sthiti thAya tevI sthiti e vIrAsana che. athavA AmraphaLanI jema vAMkI rIte bese. A traNamAMthI koI eka sthitimAM rahe. A pramANe A traNa pratimA ekavIsa divase pUrNa thAya. (17) agiyAramI pratimAnuM svarUpa : e ja rIte agiyAramI eka ahorAtra pramANavALI pratimA che. temAM vizeSatA A pramANe che : (1) covihAra chaThThano tapa hoya che. jemAM cha bhojanano tyAga thAya te chaThTha. be upavAsamAM cAra bhojanano ane AgaLa-pAchaLanA divase ekAsaNuM karavAnuM hovAthI ekaeka bhojanano ema cha bhojanano tyAga thAya che. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra bhikSupratimA (2) gAma ke nagaranI bahAra hAtha lAMbA karIne (arthAt kAyotsarga mudrAe) rahe che. (3) A pratimA traNa divase pUrI thAya che. kAraNa ke ahorAtra pachI chaThThu karavAmAM Ave che. kahyuM che ke :- 'ahocaDyA tihiM, pachI chaThThuM repha' (dazAzru. a. 7) = 'ahorAtrikI pratimA traNa divase pUrI thAya. ahorAtra pachI chaThTha kare.' (18) bAramI pratimAnuM svarUpa : ahorAtrikI pratimAnI jema ja rAtrikI pratimA che. temAM vizeSatA nIce mujaba che (1) (covihAra) akramano tapa hoya. 6063 (2) gAma vagerenI bahAra kaMIka vaLIne kAyotsarga mudrAe rahe, athavA nadI vagerenA kAMThAnA viSamasthAnamAM kAyotsargamudrAe rahe. (3) koI eka padArtha u52 netrone mIMcyA vinA sthiradRSTi rAkhe. (4) zarIranAM sarva aMgo jevI sthitimAM hoya tevI ja sthitimAM rAkhe, arthAt eka paNa aMgane jarAya halAve nahi. (5) badhI indriyo upara kAbU rAkhe. (6) samyakpAlanathI A pratimA pUrNa thatAM labdhi utpanna thAya che. kahyuM che ke : 'egarAiyaM ca NaM bhikkhupaDimaM sammaM aNupAlemANassa ime tao ThANA hiyAu bhavaMti, taMjahA - ohinANe vA samuppajjejjA, maNapajjavanANe vA samuppajjejjA, kevalanANe vA asamuppaNNapuvve samupajjejjA / ' ''ekarAtrikI pratimAnuM pAlana karanArane avadhijJAna, mana:paryavajJAna ke kevalajJAna utpanna thAya che.'' = (7) rAtri pachI akramano tapa karavAno hovAthI A pratimA cAra divase pUrNa thAya. kahyuM che ke - 'gADyA nahiM, pachA gaThThAM reD / ' (dazAzru. a. 7) = '"ekarAtrikI pratimA cAra divase pUrNa thAya, kAraNa ke rAtri pachI akrama kare." (19-20)' (saTIka paMcAzakaprakaraNanA A. zrIrAjazekharasUrijI ma. kRta bhAvAnuvAdamAMthI sAbhAra) guru sAdhunI A bAra pratimAomAM haMmezA udyama kare che. jenAthI AtmA bhAvita karAya te bhAvanA, eTale ke anuprekSA. bhAvanA bAra prakAranI che. te A pramANe - 1 anityabhAvanA, 2 azaraNabhAvanA, 3 saMsArabhAvanA, 4 ekatvabhAvanA, 5 anyatvabhAvanA, 6 azucibhAvanA, 7 AsravabhAvanA, 8 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 678 bAra bhAvanA saMvarabhAvanA, 9 nirjarAbhAvanA, 10 lokasvabhAvabhAvanA, 11 bodhidurlabhabhAvanA ane 12 dharmabhAvanA. yogazAstranA cothA prakAzamAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - gAthArtha - samatAnI prApti nirmamatvathI thAya che tathA nirmamatvane pAmavA bAra bhAvanAono Azraya karo. te bhAvanAo A mujaba che-- (1) anitya-bhAvanA (2) azaraNa (3) saMsAra (4) ekatva (5) anyatva (6) azucitva (7) Azrava (8) saMvara (9) nirjarA (10) dharmasvAkhyAta (11) loka ane (12) bodhidurlabha bhAvanA. (55-56) TIkArtha - jenuM svarUpa kahevAI gayuM che evuM sAmya nirmamatvarUpa upAyathI thAya che. zaMkA karI ke, sAmya ane nirmamatva bemAM zo taphAvata ? samAdhAna kare che ke-rAga-dveSa baMnenA pratipakSabhUta sAmya che ane nirmamatva to ekalA rAgano pratipakSa che. mATe baMne doSanuM nivAraNa karavA mATe sAmya karavAnI icchA karye chate vadhu baLavAna evA rAganA pratipakSabhUta nirmamatva e upAya che. jema baLavAna senA hoya, temAM koI baLavAnano vinAza thayo, eTale bIjAno paNa vinAza karatAM musIbata paDatI nathI, tevI rIte rAgano nigrahahetu nirmamatva te hInabaLavALA dveSAdikanA vinAza mATe thAya che. mATe vadhArethI saryuM. nirmamatvano upAya batAve che - te nirmamatva nimitte yogI anuprekSA-bhAvanAono Azraya kare. e bhAvanAo nAmathI kahe che - = bAra bhAvanAo : 1. anityabhAvanA, 2. azaraNa, 3. saMsAra, 4, ekatva, 5. anyatva, 6. azauca, 7. Azrava, 8. saMvara, 9. nirjarA, 10. dharmasvAkhyAtatA, 11. loka, ane 12. bodhibhAvanA. (55-56) 'te A pramANe' ema kahIne prathama anityabhAvanAnuM svarUpa batAve che - gAthArtha - je padArtho savAre che, te madhyAhnakALamAM nathI. je madhyAhnamAM che, te rAtrimAM nathI. kharekhara, A saMsAramAM padArthonI anityatA dekhAya che. (57) sarva puruSArthanA hetubhUta jIvonuM zarIra pracaMDa pavanathI vikharAyelA vAdaLa jevuM vinazvara che. (58) saMpatti samudranA mojAM jevI capaLa che, saMyogo svapna jevA che ane yauvana puSkaLa pavanathI UMce pheMkAyelA kapAsa tulya che. (59) TIkArtha - je savAre hoya che, te madhyAhne hotuM nathI. madhyAhne hoya, te rAtre hotuM nathI. A bhavamAM ja Ama padArthonI anityatA dekhAya che. dareka dehadhArIone A zarIra sarva puruSArthonuM kAraNa che, paraMtu te zarIra to pracaMDa vAyarAthI vikharAyelA meghanI mAphaka nAza pAmavAnA svabhAvavALuM che. pANInAM mojAM sarakhI lakSmI capaLa che. saMgamo svapra jevA che ane yauvana vaMToLIAe uDADelA rU sarakhuM capaLa che. (57, 58, 59) Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra bhAvanA 679 anityabhAvanA kahI. have azaraNabhAvanA kahe che - gAthArtha - je kAraNathI Indra, vAsudevAdi saghaLAya je mRtyune vaza thAya che, aho ! te kAraNathI mRtyuno bhaya pedA thAya tyAre jIvone zaraNarUpa koNa ? (61) TIkArca - Indra, vAsudeva, devatAo, manuSyo vagerene mRtyune AdhIna thavuM paDe che. cakravartIne choDIne upendra (vAsudeva)nuM grahaNa karyuM che te lokamAM maraNa vakhate vAsudeva (kRSNa)nuM zaraNuM levAya che teno upahAsa (majAka) karavA mATe. A kAraNathI aMta samaye jIvone koNa zaraNabhUta thAya? arthAt indra sarakhAne paNa maraNa samaye koI zaraNabhUta thatuM nathI. (61) have traNa zlokothI saMsArabhAvanA kahe che - gAthArtha - vedavettA, cAMDAla, svAmI, sevaka, brahmA ane kIDAnA bhavane pAmato te saMsArI AtmA saMsAranATakamAM naTanI jema vividha ceSTA kare che. (65). TIkArya - vividha yonimAM rakhaDavuM, te rUpa nATaka. saMsArIjIva vividha ceSTA karIne naTanI mAphaka nATaka kare che. veda-pAragAmI brAhmaNa hoya te cAmaDAM cUMthanAra caMDALa thAya che, svAmI hoya te sevaka ane brahmA e kRmirUpe thAya che. jema nATakIyo judA judA veSa bhajave che, tema vicitra karma-upAdhithI brAhmaNAdikane kahelI sthiti anubhavavI paDe che. paramArthathI tenuM rUpa tevA prakAranuM nathI. (65) have be zlokavaDe ekatva bhAvanAne kahe che - gAthArtha - jIva ekalo ja utpanna thAya che, ekalo ja mRtyu pAme che ane bhavAMtaramAM ekaThA karelA karmone ekalo ja anubhave che - sahana kare che. (68) TIkArya - A saMsAramAM koInI sahAya vagara A jIva ekalo ja janme che eTale ke zarIranA saMbaMdhano anubhava kare che. ekalo ja mRtyu pAme che eTale ke zarIrathI judo thAya che. pUrve pote bAMdhelAM jJAnAvaraNIyAdi karmo pote ekalo ja bhogave che. bhavAMtaramAM ema kahyuM, te upalakSaNathI samajavuM. kAraNa ke A janmamAM karelAM karma A janmamAM paNa bhogavavA paDe che. bhagavaMte kahevuM che ke, "paralokamAM karelAM karmo AlokamAM bhogavAya che, tathA AlokamAM karelAM karmo paNa AlokamAM bhogavAya che." (68) have anyatvabhAvanA kahe che. gAthArtha - jemAM asamAnatAnA yoge AtmAthI deha bhinna che te yuktimAM dhana-baMdhumitro Adi paNa AtmAthI anya che, ema kahevAmAM duSTatA nathI. (70). Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 680 bAra bhAvanA TIkArya - jayAM zarIra ane jIvanuM AdhAra-Adheya, mUrta-amUrta, acetana-cetana, anitya-nitya, bIjA bhavamAM agamana-gamana vaDe karIne judApaNuM che, to pachI dhana, baMdhu, mAtA-pitA, mitro, sevako, patnI, putro e judA che - ema bolavuM e khoTuM kathana nathI. kahevAno bhAva e che ke, jo sAthe rahenAra zarIra yuktithI juduM svIkAryuM, pachI dhanAdika padArtho judA svIkAravAmAM harata AvatI nathI. (70) have azucibhAvanA kahe che - gAthArtha - zarIra rasa, lohI, mAMsa, meda, hADakAM, majjA, zukra, AMtaraDA, viSTArUpI azucInA sthAnabhUta che to pachI te zarIranuM pavitrapaNuM kyAMthI? (72) TIkArya - khAdhelA-pIdhelA AhAra-pANInA pariNamana thavAthI thayelo rasa, rasamAMthI thayeluM lohI, lohImAMthI thayeluM mAMsa, mAMsamAMthI taiyAra thayelI carabI, medamAMthI thayelAM hADakAM, hADakAmAMthI thayelI majajA, majjAthI thayela vIrya, AMtaraDAM, viSTA A sarva azuci padArthonuM sthAna kAyA che. te kAyAnI pavitratA keTalI hoya? arthAt kAyAnI bilakula pavitratA nathI. (72) have AzravabhAvanA kahe che - gAthArtha jIvonA mana-vacana-kAyAnA vyApArarUpI yogo zubhAzubha karmane utpanna kare. che. tethI te yogane ja Azrava kahyA che. (74) TIkArtha : mana, vacana ane kAyAnA vyApAro, te yoga kahevAya. A yogo zubha ane azubha karma jIvomAM lAve che, tethI tene Azrava kahevAya. temAM, zarIradhArI AtmAvaDe sarva Atma-pradezo vaDe grahaNa karelA manoyogya pudgalo zubha vagere manana karavA mATe karaNarUpa bane che. tenA saMbaMdhathI AtmAno parAkramavizeSa te manoyoga. te manavALA paMcendriyane hoya che. tathA dehadhArI AtmAvaDe grahaNa karAyelA ane choDAyelA vacana-yogya pudgalo te vacanapaNe karaNarUpa bane che. te vacanakaraNanA saMbaMdhathI AtmAnI bolavAnI zakti, te vacanayoga. te beIjiyAdika jIvone hoya che. kAya eTale zarIra, AtmAnuM nivAsasthAna, tenA yogathI jIvano vIrya-pariNAma, te kAyayoga. jema agninA saMbaMdhathI IMTa Adi lAlaraMga pAme tema A traNe yogo mana-vacana-kAyAnA saMbaMdhI vIryanA vizeSa pariNAmane pAme che. te yoga kahevAya che. kahevuM che ke "yoga, virya, sthAna, utsAha, parAkrama, ceSTA, zakti, sAmarthya A zabdo yoganA paryAyavAcaka jANavA." (paMcasaMgraha gA. 396) jema durbaLa ke vRddhane Teko ApavAnI lAkaDI upakAra kare che tema A yogo jIvane upakAra karanArA che. temAM manoyogya pagalo AtmapradezamAM pariNamAvavA, te manoyoga. bhASAyogya Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra bhAvanA 681 pudgalone AtmapradezamAM pariNamAvavA, te vacanayoga. kAyayogya pagalone AtmapradezamAM pariNamAvavA te kAyayoga. te gamana vagere kriyAonuM kAraNa che. A yogo zAtAvedanIya vegere zubhakarmane ane azAtAvedanIya vagere azubha karmane lAve che, te kAraNathI Azrava kahevAya che. jenA vaDe karma AtmAmAM AvyA kare, te Azrava kahevAya. A yogo karaNarUpa hovA chatAM paNa ahIM kartArUpe kahyA che, kemake temanI svataMtrarUpe vivakSA karI che. jemake talavAra chede che. (74) have saMvarabhAvanA kahe che - gAthArtha sarva Azravano rodha-aTakAva karavo, tene saMvara kahyo che, te saMvara dravyathI ane bhAvathI be prakArano che. (79) TIkArya - pUrve jaNAvelA sarva AzravonAM dvAro baMdha karavAM, te saMvara kahevAya che. te to ayogi kevalione ja hoya. A sarvasaMvaranI vAta che. eka, be, traNa Adi Avyavone rokavA te dezasaMvara kahevAya che. te ayogikevalinI pUrvenA guNasthAnakomAM hoya che. sarvasaMvara ane dezasaMvara baMne dravya ane bhAva evA babbe prakAravALA che. (79) be prakAra kahe che - gAthArtha - grahaNa karAtAM karmayugalono cheda karavo tene dravya saMvara kahevAya ane saMsAranA kAraNabhUta kriyAono tyAga karavo tene bhAvasaMvara hyo che. (80) TIkArya - AzrayadvAra vaDe karmapudgalonuM grahaNa karavuM ke AtmAmAM praveza thavo, te jenA vaDe chedAya, te dravyano saMvara hovAthI dravyasaMvara. bhAvasaMvara te kahevAya ke, je saMsAranA kAraNabhUta AtmavyApArarUpa kriyAono tyAga. (80) have nirjarAbhAvanA kahe che - gAthArtha - saMsAranA bIjabhUta karmonA nAzathI nirjarA kahI che, te be prakAranI che - sakAma nirjarA ane akAma nirjarA. (86) TIkArya - cAra gatimAM bhramaNa karavA svarUpa saMsAranA bIjabhUta karmonuM Atma-pradezothI rasa anubhavavApUrvaka kharI paDavuM - chUTA paDavuM, te pravacanamAM nirjarA kahevAya che. te nirjarA be prakAranI che. "mArA karmanI nirjarA thAva evI icchApUrvakanI te sakAma nirjarA che, paraMtu A loka ke paralokanA phaLAdinI IcchAvALI nirjarA sakAma nirjarA nathI. kAraNa ke tevI icchA karavAno to pratiSedha karelo che. kahevuM che ke - ""A lokanA sukhanI abhilASAthI tapa na karavo. paralokamAM ISTa sukho meLavavA mATe tapa na karavo. kIrti Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 682 bAra bhAvanA prazaMsA, varNa, zabda, vakhANa mATe tapa na karavo. nirjarAnA lAbha sivAya bIjA mATe tapa na karavo." (daza. vai. 9/4). A eka sakAma nAmanI nirjarA. bIjI pUrve jaNAvelI abhilASA vagaranI akAmanirjarA. jemAM 'mArAM pApakarmono nAza thAya' tevI abhilASA na hoya te akAma nirjarA. ahIM mULa-zlokamAM vakAra na kahevA chatAM paNa samuccaya samajAI jAya che. tethI zvakAra kahyo nathI. jemake 'dararoja gAya, ghoDA, puruSa ane pazune laI janAro yamarAja tRpta thato nathI, jema dArUDiyo dArUthI tRpta thato nathI tema.' A zlokamAM samuccaya samajAI jato hovAthI vakAra kahyo nathI. (86) baMne nirjarAnI vyAkhyA kare che H gAthArtha - sAdhuone sakAma nirjarA ane bIjA jIvone akAma nirjarA thAya che. phaLanI jema karmono paripAka upAyathI ane svAbhAvika ema be rIte thAya che. (87) TIkArtha - 'mane nirjarA thAva' evI abhilASApUrvaka yatio karmakSaya karavA mATe je tapanuM sevana kare che, emane bIjI koI paNa A loka ke paralokanA saMsAranA sukhanI abhilASA hotI nathI, te sakAma nirjarA. yati sivAyanA bIjA ekendriyAdika prANIone karmakSaya-phaLathI nirapekSa nirjarA, te akAma nirjarA. te A pramANe-pRthvIkAyathI mAMDI vanaspati sudhInA ekendriya jIvo ThaMDI, garamI, varasAda, jaLa, agni, zasra AdinA ghA, cheda-bheda vagerethI AzAtAvedanIya karmano anubhava karI nirasa karma potAnA AtmapradezathI chUTuM pADe che. vikalendriya jIvo kSudhA, tRSNA, ThaMDI, garamI Adi vaDe, paMcendriya tiryaMco chedana, bhedana, dAha, zastro vagerethI, nArakIo traNa prakAranI vedanA anubhavIne, manuSyo bhUkha-tarasa, vyAdhi, daridratA Adi du:kho vaDe, devatAo bIjAnA hukama kilbiSapaNuM vagere vaDe azAtA-vedanIya karma anubhavI potAnA AtmapradezathI vikhUTA karI nAkhe che. A pramANe vaga2 icchAe AvI paDelAM duHkho parAdhInapaNe bhogavI le ane Atma-pradezathI karma chUTAM paDI jAya, te akAma nirjarA kahevAya. prazna karyo ke, sakAma ane akAma nirjarAnuM be prakAranuM svarUpa kyAMya dekhyuM che ? A pramANenA praznano spaSTa dAkhalo (dRSTAMta) kahe che : azAtAvedanIya karmo phaLonI mAphaka potAnI meLe ke upAyathI pakAvAya che. jema vAyarA vagaranA sthAnamAM-bAphamAM palAla-ghAsa DhAMkIne kerI Adi phaLa pakAvavAmAM Ave che, agara kALa thAya tyAre ApoApa kerI jhADa para pAkI jAya che. jema phaLonuM pAkavuM ApoApa ane upAyathI be prakAre thAya che tema karmanI tapazcaryAdika upAyothI vahelAM paNa nirjarA karI zakAya che. tethI nirjarAnA sakAma ane akAma evA be prakAra kahyA. zaMkA karI ke, phaLa be Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra bhAvanA 683 prakAre pAke che, temAM karmonA pAkano zo saMbaMdha ? ahIM pAkavuM, te nirjarArUpa che. tethI jema phaLapAka be prakAre thAya che, tema karmanirjarA paNa be prakAre samajavI. (87) have dharma-svAkhyAtabhAvanA kahe che gAthArtha - jinomAM uttama evA zrI arihaMta bhagavaMtoe A dharma kharekhara evo kahyo che ke, jenuM AlaMbana karanAra AtmA bhavasAgaramAM DUbe nahi. (92) TIkArtha - dharma kutIrthika dharmanI apekSAe pradhAnatArUpe, avidhinA pratiSedhanI maryAdA vaDe kahevAyelo che. A dharma eTale vidvAnonA cittamAM vartato evo dharma koNe kahelo che ? avadhijana AdikathI paNa caDiyAtA kevalI-bhagavaMtoe kahelo che, je dharmanuM AlaMbana lenAra jIva bhavasamudramAM DUbato nathI. (92) have lokabhAvanA kahe che - gAthArtha - keDa upara rAkhelA hAtha ane vaizAkha sthAnamAM rahelA-pahoLA karelA pagavALA manuSyanI AkRtivALA tathA sthiti-utpatti-vyayasvarUpa dravyothI pUrNa evA jIvalokane ciMtavavo tene lokabhAvanA kahe che. (103) TIkArtha - keDa upara be hAtha TekavIne rAkhelA hoya ane vaizAkha-saMsthAnathI be paga pahoLAM karelA hoya evA prakAranA AkAre UbhelA puruSa jevI AkRtivALA cauda rAjalokanA AkAzakSetranuM smaraNa karavuM. lokAkAza kSetra kevuM che ? tyAre jaNAve che ke sthiti, utpAda ane vyaya svarUpa dravyothI pUrNa che. sthiti eTale dhruvatA, utpatti eTale utpanna thavuM, vyaya eTale vinAza. jagatanI tamAma vastuo sthiti, utpAda ane vyaya-svarUpa che. tattvArtha-sUtramAM kaheluM che ke, 'utpatti, nAza ane sthitithI yukta sat (vidyamAnavastu) che.'(tattvArtha 529) AkAzAdi paNa nityAnityapaNAthI prasiddha che. te dareka kSaNe te te paryAyathI utpanna thAya che ane nAza pAme che. pradIpa vagere paNa utpatti ane vinAzanA yogavALA banIne rahe che. paNa ekAMtasthitivALuM ke utpAdavinAzavALu kaMI paNa nathI. (anyayogavyavaccheda dvAtriMzikAmAM) ema kahyuM che ke H 'dIvAthI laIne AkAza sudhI sarva vastu sarakhA svabhAvavALI che. syAdvAdanI mudrAnuM ullaMghana na kare tevI che. temAMthI eka vastu nitya ja che ane bIjI vastu anitya ja che evA pralApo tamArI AjJAnA dveSIonA che. (103)' have boduirlabhabhAvanAne traNa zlokathI kahe che - gAthArtha - vaLI - puNyanA prabaLa udayathI dharmazraddhA, dharmakathaka ane dharmazravaNanI prApti Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 684 bAra bhAvanA thavA chatAM jinakathita tattvonA nizcayarUpa bodhiratnano yoga bahu durlabha che. (109) TIkArtha - karmanI laghutAthI ane puNyanA eTale zubhakarmanA udayathI dharmAbhilASa rUpa zraddhA, dharmopadeza karanAra guru, tenA vacananuM zravaNa karavApaNuM prApta karavA chatAM paNa tattvanAM nizcayasvarUpa athavA tattvarUpa, deva-guru ane dharmano daDha anurAga, te rUpa bodhisamyakatvaratna prApta thavuM atidurlabha che. sthAvarapaNAthI trasapaNuM Adi durlabha, tethI bodhiratna durlabha che. "su" zabda eTalA mATe kahelo che ke - mithyASTio paNa trasapaNuM AdithI zravaNa-bhUmikA sudhI anaMtI vakhata pahoMce che, paNa bodhiratna prApta karI zakatA nathI. mokSavRkSanA bIjabhUta hoya, to A samyaktva che. (109)' (saTIka yogazAstranA A. zrI hemasAgarasUrijI ma. kRta bhAvAnuvAdamAMthI sAbhAra) guru haMmezA A bAra bhAvanAo bhAve che. tethI te badhe mamatva vinAnA thAya che. Ama chatrIsa guNorUpI puSponA bagIcA samAna guru jIvonI mithyAtvanI durgadhane dUra karo. (17) Ama soLamI chatrIsI samApta thaI. __savvaTThasiddhivAsI, devA nivaDaMti Aue jinnnne| tettIsasAgarAU, kA gaNaNA iyarajIvesu // tetrIsa sAgaropamanA AyuSyavALA sarvArthasiddhavAsI devo AyuSya pUrNa thavA para ve che to bIjA jIvonI zuM vAta karavI? annANaM khalu kaTuM, annANAo na kiMci kaTTayaraM / bhavasAyaraM apAraM, jeNAvariA bhamaMti jiA // kharekhara ajJAna e kaSTa che, ajJAnathI vadhu kaSTarUpa kaMI nathI, je ajJAnathI AvarAyelA jIvo apAra evA saMsAra sAgaramAM bhame che. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptadazI SaTvizikA atha saptadazI SaTvizikAmAhamUlam - caudaguNaThANaniuNo, cudspddiruuvpmuhgunnklio| aTThasuhumovaesI, chattIsaguNo gurU jayau // 18 // chAyA - caturdazaguNasthAnanipuNaH, caturdazapratirUpapramukhaguNakalitaH / aSTasUkSmopadezI, SaTtriMzadguNo gururjayatu // 18 // premIyA vRttiH - caturdazaguNasthAnanipuNaH, caturdazasu guNasthAneSu nipuNaH, caturdazAnAM guNasthAnAnAM svarUpaM svayaM samyagvetti parebhyazca samyakpratipAdayatItyarthaH, tathA caturdazapratirUpapramukhaguNakalita:-caturdazabhiH pratirUpAdibhirguNaiH samalaGkRtaH, tathA aSTasUkSmopadezI - aSTau sUkSmANi sulUpadizati, iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti zabdArthaH / ___ bhAvArthastvayam - guNasthAnAni-zuddhiprakarSAzuddhyapakarSakRtajJAnAdiguNasvarUpabhedarUpANi / uktaJca SaDazItinAmacaturthakarmagranthavRttau - 'guNAH - jJAnadarzanacAritrarUpA jIvasvabhAvavizeSAH, sthAnaM-punareteSAM zuddhyazuddhiprakarSApakarSakRtaH svarUpabhedaH tiSThanti guNA asminniti kRtvA, guNAnAM sthAnAni guNasthAnAni-paramapadaprAsAdazikharArohaNasopAnakalpAni // 1 // ' ___tAni caturdaza / tadyathA - 1 mithyAdRSTiguNasthAnaM, 2 sAsvAdanasamyagdRSTiguNasthAnaM, 3 samyagmithyAdRSTiguNasthAnaM, 4 aviratasamyagdRSTiguNasthAnaM, 5 dezaviratiguNasthAnaM, 6 pramattasaMyataguNasthAnaM, 7 apramattasaMyataguNasthAnaM, 8 apUrvakaraNaguNasthAnaM, 9 anivRttibAdarasamparAyaguNasthAnaM, 10 sUkSmasamparAyaguNasthAnaM, 11 upazAntakaSAyavItarAgacchadmasthaguNasthAnaM, 12 kSINakaSAyavItarAgacchadmasthaguNasthAnaM, 13 sayogikevali Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 686 caturdaza guNasthAnAni guNasthAnaM 14 ayogikevaliguNasthAnaJca / yadAha karmastavAkhye dvitIyakarmagranthe - '1 micche 2 sAsaNa 3 mIse, 4 aviraya 5 dese 6 pamatta 7 apamatte / 8 niyaTTi 9 aniyaTTi 10 suhumu 11 vasama 12 khINa 13 sajogi 14 .. ajogi guNA // 12 // ' (chAyA- 1 mithyAtvaM 2 sAsvAdanaM 3 minaM 4 avirataM 5 dezaH 6 pramattaH 7 apramattaH / 8 nivRttiH 9 anivRttiH 10 sUkSmaH 11 upazamaH 12 kSINaH 13 sayogI 14 ayogI guNAH // 12 // ) caturdazAnAM guNasthAnAnAM svarUpaM SaDazItibhASye sakSepeNetthaM pradarzitam - 'jIvAipayatthesuM, jiNovaiDhesu jA asaddahaNA / sadahaNA vi ya micchA, vivarIyaparUvaNA jA ya // 1 // saMsayakaraNaM jaM pi ya, jaM tesu aNAyaro payatthesu / taM paMcavihaM micchaM, taTTiI micchadiTThI ya // 2 // uvasamaaddhAe~ Thio, micchamapatto tameva gNtumnno| sammaM AsAyaMto, sAsAyaNa mo muNeyavvo // 3 // jaha guDadahINi visamAi-bhAvasahiyANi huMti mIsANi / bhuMjaMtassa tahobhaya-diTThIe mIsadiTThIo // 4 // tivihe vi hu sammatte, thovA vi na vii jassa kammavasA / so avirau tti bhannai, dese puNa desaviIo // 5 // vigahAkasAyanihA-sahAirao bhave pamattu tti / paMcasamio tigutto, apamattajaI muNeyavvo // 6 // appuvvaM appuvvaM, jahuttaraM jo karei tthikNddN| rasakaMDaM tagghAyaM, so hoi apuvvakaraNu tti // 7 // viNivaTRti visuddhi, samagapaiTTA vi jammi annunnaM / tatto niyaTTiThANaM, vivarIyamao vi niyaTTI // 8 // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 687 caturdaza guNasthAnAni thUlANa lohakhaMDANa, veyago bAyaro munneyvvo| suhumANa hoi suhumo, uvasaMtehiM tu uvasaMto // 9 // khINammi mohaNijje, khINakasAo sajoga jogi tti (ga tti)| hoi pauttA ya tao, apauttA hoi hu ajogI // 10 // ' (chAyA- jIvAdipadArtheSu, jinopadiSTeSu yA' zraddhA / zraddhA'pi ca mithyA, viparItaprarUpaNA yA ca // 1 // saMzayakaraNaM yadapi ca, yasteSvanAdaraH padArtheSu / tatpaJcavidhaM mithyAtvaM, tadRSTiH mithyAdRSTizca // 2 // upazamAdhvani sthito, mithyAtvamaprAptastameva gantumanAH / samyaktvaM AsvAdayan, sAsvAdano jJAtavyaH // 3 // yathA guDadadhinI viSamAdi-bhAvasahite bhavato mizre / bhuJjAnasya tathobhaya-dRSTyA mizradRSTikaH // 4 // trividhe'pi hi samyaktve, stokA'pi na viratiH yasya karmavazAt / so'virata iti bhaNyate, deze punardezaviratikaH // 5 // vikathAkaSAyanidrA-zabdAdirato bhavet pramatta iti / paJcasamitastrigupto-'pramattayatiqhatavyaH // 6 // apUrvamapUrvaM, yathottaraM yaH karoti sthitikhaNDaM / rasakhaNDam tadghAtaM, sa bhavatyapUrvakaraNa iti // 7 // vinivartante vizuddhiM, samakapraviSTA api yasminnanyonyam / tato nivRttisthAnaM, viparItamato'pyanivRtti // 8 // sthUlAnAM lobhakhaNDAnAM, vedako bAdaro jJAtavyaH / sUkSmANAM bhavati sUkSma, upazAntaiH tu upazAntaH // 9 // kSINe mohanIye, kSINakaSAyaH sayogaH yogIti / bhavati prayoktA ca sakaH, aprayoktA bhavati khalvayogI // 10 // ) caturdazaguNasthAnAnAM vistRtaM svarUpaM dvitIyakarmagranthavRttyA jJeyam / taccedam - Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 688 caturdaza guNasthAnAni 'tatra guNAH-jJAnadarzanacAritrarUpA jIvasvabhAvavizeSAH, sthAnam-punaratra teSAM zuddhyavizuddhiprakarSApakarSakRtaH svarUpabhedaH, tiSThantyasmin guNA iti kRtvA, guNAnAM sthAnaM guNasthAnam, mithyA-viparyastA dRSTiH-arhatpraNItajIvAjIvAdivastupratipattiryasya bhakSitahRtpUrapuruSasya site pItapratipattivat sa mithyAdRSTiH, tasya guNasthAnaM-jJAnAdiguNAnAmavizuddhiprakarSavizuddhyapakarSakRtaH svarUpavizeSo mithyAdRSTiguNasthAnam / nanu yadi mithyAdRSTiH tataH kathaM tasya guNasthAnasambhavaH ? guNA hi jJAnAdirUpAH, tat kathaM te dRSTau viparyastAyAM bhaveyuH? iti, ucyate - iha yadyapi sarvathA'tiprabalamithyAtvamohanIyodayAd arhatpraNItajIvAjIvAdivastupratipattirUpA dRSTirasumato viparyastA bhavati tathApi kAcid manuSyapazvAdipratipattiraviparyastA, tato nigodAvasthAyAmapi tathAbhUtA'vyaktasparzamAtrapratipattiraviparyastA'pi bhavati, anyathA'jIvatvaprasaGgAt / yadAgamaH - 'savvajIvANaM pi ya NaM akkharassa aNaMtabhAgo niccugghADio ciTThai, jai puNa so vi AvarijjijjA tA NaM jIvo ajIvattaNaM pAvijjA / ' (nandIpatra 195-2) iti / (chAyA- sarvajIvAnAmapi ca akSarasyAnantabhAgo nityodghATitastiSThati, yadi punaH so'pi Aviyeta tato jIvo'jIvatvaM prApnuyAt / ) tathAhi - samunnatA'tibahalajImUtapaTalena dinakararajanikarakaranikaratiraskAre'pi naikAntena tatprabhAnAzaH sampadyate, pratiprANiprasiddhadinarajanivibhAgA'bhAvaprasaGgAt / uktaM ca - 'suTu vi mehasamudae, hoi pahA caMdasUrANaM / ' (nandIpatra0 195-2) iti / (chAyA- suSThvapi meghasamudaye bhavati prabhA candasUryayoH / ) evamihApi prabalamithyAtvodaye'pi kAcidaviparyastA'pi dRSTirbhavatIti tadapekSayA mithyAdRSTerapi guNasthAnasambhavaH / yadyevaM tataH kathamasau mithyAdRSTireva ? manuSyapazvAdipratipattyapekSayA antato nigodAvasthAyAmapi tathAbhUtA'vyaktasparzamAtrapratipattyapekSayA vA samyagdRSTitvAdapi, naiSa doSaH, yato bhagavadarhatpraNItaM sakalamapi dvAdazAGgArthamabhirocayamAno'pi yadi tadgaditamekamapyakSaraM na rocayati tadAnImapyeSa mithyAdRSTirevocyate, tasya bhagavati sarvajJe pratyayanAzAt / taduktam - 'payamakkharaM pi ikkaM, pi jo na royae sattanividraM / sesaM royaMto vi hu, micchaTTiI jamAli vva // ' (bRhatsaM0 gA0 167) iti / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza guNasthAnAni 689 (chAyA- padamakSaramapyekamapi yo na rocayati sUtranirdiSTham / zeSaM rocayamAno'pi hi mithyAdRSTirjamaliriva // ) kiM punarbhagavadarhadabhihitasakalajIvAjIvAdivastutattvapratipattivikalaH ? iti 1 / Ayam - aupazamikasamyaktvalAbhalakSaNaM sAdayati-apanayatItyAyasAdanam, anantAnubandhikaSAyavedanam / atra pRSodarAditvAd yazabdalopaH, kRbahulamiti kartaryanaT, sati hyasmin paramAnandarUpAnantasukhaphalado niHzreyasatarubIjabhUta aupazamikasamyaktvalAbho jaghanyataH samayamAtreNa utkarSataH SaDbhirAvalikAbhirapagacchatIti / tataH saha AsAdanena vartata iti sAsAdanaH, samyag - aviparyastA dRSTiH-jinapraNItavastupratipattiryasya sa samyagdRSTiH, sAsAdanazcAsau samyagdRSTizca sAsAdanasamyagdRSTiH, tasya guNasthAnaM sAsAdanasamyagdRSTiguNasthAnam / sAsvAdanasamyagdRSTiguNasthAnamiti vA pAThaH, tatra saha samyaktvalakSaNarasAsvAdanena vartata iti sAsvAdanaH / yathA hi bhuktakSIrAnnaviSayavyalIkacittaH puruSastadvamanakAle kSIrAnnarasamAsvAdayati / tataH sa cAsau samyagdRSTizca tasya guNasthAnaM sAsvAdanasamyagdRSTiguNasthAnam / etaccaivaM bhavati - iha gambhIrApArasaMsArasAgaramadhyamadhyAsIno janturmithyAtvapratyayamanantAn pudgalaparAvartAnanantaduHkhalakSANyanubhUya kathamapi tathAbhavyatvaparipAkavazato girisaridupalagholanAkalpenA'nAbhoganirvatitayathApravRttakaraNena "karaNaM pariNAmo'tra" iti vacanAd adhyavasAyavizeSarUpeNA''yurvarjAni jJAnAvaraNIyAdikarmANi sarvANyapi palyopamAsaGkhyeyabhAganyUnaikasAgaropamakoTAkoTIsthitikAni karoti / atra cAntare jIvasya karmajanito ghanarAgadveSapariNAmaH karkazanibiDaciraprarUDhagupilavakragranthivad durbhedo'bhinnapUrvo granthirbhavati / taduktam - tIe vi thovamitte, khavie itthaMtarammi jIvassa / havai hi abhinnapuvvo, gaMThI evaM jiNA biMti // . (dharmasaM0 gA0 752, zrAva0 pra0 gA0 32) gaMThi tti sudubbheo, kakkhaDaghaNarUDhagUDhagaMThi vva / jIvassa kammajaNio, ghaNarAgaddosapariNAmo // (vizeSA0 gA0 1195) iti / (chAyA- tasyA api stokamAtre, kSapita atrAntare jIvasya / bhavati hi abhinnapUrvo, granthirevaM jinA bruvanti // Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 690 caturdaza guNasthAnAni granthiriti sudurbhedaH, karkazaghanarUDhagranthiriva / jIvasya karmajanito, ghanarAgadveSapariNAmaH // ) imaM ca granthi yAvadabhavyA api yathApravRttikaraNena karma kSapayitvA'nantazaH samAgacchanti / uktaM cA''vazyakaTIkAyAm - abhavyasyApi kasyacid yathApravRttikaraNato granthimAsAdyA'haMdAdivibhUtidarzanataH prayojanAntarato vA pravartamAnasya zrutasAmAyikalAbho bhavati na zeSalAbha iti / etadanantaraM kazcideva mahAtmA''sannaparamanirvRtisukhaH samullasitapracuradunivAravIryaprasaro nizitakuThAradhArayeva paramavizuddhyA yathoktasvarUpasya grantherbhedaM vidhAya mithyAtvasthiterantarmuhUrtamudayakSaNAd uparyatikramyA'pUrvakaraNA'nivRttikaraNalakSaNavizuddhijanitasAmarthyAd antarmuhUrtakAlapramANaM tatpradezavedyadalikAbhAvarUpamantarakaraNaM karoti / atra yathApravRttikaraNA'pUrvakaraNA'nivRttikaraNAnAmayaM kramaH - jA gaMThI tA paDhama, gaMThi samaicchao bhave bIyaM / aniyaTTIkaraNaM puNa, sammattapurakkhaDe jIve // (vize0 bhA0 gA0 1203) (chAyA- yAvad granthiH tAvat prathama, granthi samatikrAmato bhavedvitIyam / anivRttikaraNaM punaH, samyaktvapuraskRte jIve // ) 'gaMThiM samaicchao' tti granthi samatikrAmata:-bhindAnasyeti, "sammattapurakkhaDa" tti samyaktvaM puraskRtaM yena tasmin Asannasamyaktve jIve'nivRttikaraNaM bhavatItyarthaH / etasmiMzcAntarakaraNe kRte sati tasya mithyAtvakarmaNaH sthitidvayaM bhavati / antarakaraNAdadhastanI prathamA sthitirantarmuhUrtapramANA, tasmAdevAntarakaraNAd uparitanI zeSA dvitIyA / sthApanA - / tatra prathamasthitau mithyAtvadalikavedanAdasau mithyAdRSTireva, antarmuhUrtena punastasyAmapagatAyAmantarakaraNaprathamasamaya evaupazamikasamyaktvamApnoti, mithyAtvadalikavedanA'bhAvAt / yathA hi vanadAvAnalaH pUrvadagdhendhanamUSaraM vA dezamavApya vidhyAyati, tathA mithyAtvavedanavanadavo'pyantarakaraNamavApya vidhyAyati / tathA ca sati tasyaupazamikasamyaktvalAbhaH / uktaM ca - 'UsaradesaM daDilayaM ca, vijjhAi vaNadavo pappa / iya micchassa aNudae, uvasamasamma lahai jIvo // 2734 // ' (vizeSA0) Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza guNasthAnAni (chAyA - USaradezaM dagdhaM ca, vidhyAyati vanadavaH prApya / iti mithyAtvasyAnudaye, upazamasamyaktvaM labhate jIvaH || 2734|| tasyAM cAntarmauhUrtikyAmupazAntAddhAyAM paramanidhilAbhakalpAyAM jaghanyataH samayazeSAyAmutkRSTataH SaDAvalikAzeSAyAM satyAM kasyacinmahAbibhISikotthAnakalpo'nantAnubandhyudayo bhavati, tadudaye cAsau sAsvAdanasamyagdRSTiguNasthAne vartate, upazamazreNipratipatito vA kazcit sAsAdanatvaM yAti, taduttarakAlaM cAvazyaM mithyAtvodayAdasau mithyAdRSTirbhavatIti 2 / tathA samyak ca mithyA ca dRSTiryasyAsau samyagmithyAdRSTiH, tasya guNasthAnaM samyag - mithyAdRSTiguNasthAnam / ihAnantarAbhihitavidhinA labdhenaupazamikasamyaktvena auSadhavizeSakalpena madanakodravasthAnIyaM mithyAtvamohanIyaM karma zodhayitvA tridhA karoti / tadyathA zuddhamardhavizuddhamavizuddhaM ceti / sthApanA/ / tatra trayANAM puJjAnAM madhye yadA'rdhavizuddhaH puJja udeti tadA tadudayAd jIvasyArdhavizuddhaM jinapraNItatattvazraddhAnaM bhavati, tena tadA'sau samyagmithyAdRSTiguNasthAnamantarmuhUrtaM kAlaM spRzati, tata UrdhvamavazyaM samyaktvaM mithyAtvaM vA gacchatIti 3 / na na na na jA jA jA jA tathA viratirvirataM klIbe ktapratyayaH, tatpunaH sAvadyayogapratyAkhyAnaM, tad na jAnAti nAbhyupagacchati na tatpAlanAya yatata iti trayANAM padAnAmaSTau bhaGgAH / sthApanA nA nA S S nA nA S S na pA 691 na pA na pA na pA - - tatra prathameSu caturSu bhaGgeSu mithyAdRSTirajJAnitvAt, zeSeSu samyagdRSTirjJAnitvAt, saptasu bhaGgeSu nAsya viratamastItyavirataH, 'abhrAdibhyaH' (si0 7 - 2- 46 ) iti apratyayaH, caramabhaGge tu viratirastIti / yadvA viramati sma - sAvadyayogebhyo nivartate smeti virataH, 'gatyarthA'karmakapibabhuje : ' ( si0 5-1-11 ) iti kartari ktapratyaye virataH, na virato Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 692 caturdaza guNasthAnAni 'virataH, sa cAsau samyagdRSTizcAviratasamyagdRSTiH / idamuktaM bhavati - yaH pUrvavarNitaupazamikasamyagdRSTiH zuddhadarzanamohapuJjodayavartI kSAyopazamikasamyagdRSTirvA kSINadarzanasaptakaH kSAyikasamyagdRSTirvA paramamunipraNItAM sAvadyayogaviratiM siddhisaudhAdhyArohaNaniHzreNikalpAM jAnan apratyAkhyAnakaSAyodayavighnitatvAt nAbhyupagacchati, na ca tatpAlanAya yatata ityasAvaviratasamyagdRSTirucyate, tasya guNasthAnamaviratasamyagdRSTiguNasthAnam / uktaM ca - 'baMdhaM aviheDaM, jANato rAgadosadukkhaM ca / viraisuhaM icchaMto, viraI kAuMca asamattho // esa asaMjayasammo, niMdato pAvakammakaraNaM ca / ahigayajIvAjIvo, acaliyadiTThI caliyamoho // 4 // bandhamaviratihetuM, jAnAno rAgadveSaduHkhaM ca / viratisukhamicchan, viratiM kartuM cAsamarthaH // eSo'saMyatasamyagdRSTiH, nindan pApakarmakaraNaM ca / adhigatajIvAjIvo-'calitadRSTizcalitamohaH // ) tathA sarvasAvadhayogasya deze - ekavrataviSaye sthUlasAvadhayogAdau sarvavrataviSayAnumativarjasAvadyayogAnte virataM viratiryasyAsau dezavirataH / sarvasAvadhaviratiH punarasya nAsti, pratyAkhyAnAvaraNakaSAyodayAt, sarvaviratirUpaM pratyAkhyAnamAvRNvantIti pratyAkhyAnAvaraNAH / uktaM ca - 'sammaiMsaNasahio, giNhato viramappasattIe / egavvayAicarimo, aNumaimitta tti desajaI // ' (chAyA- samyagdarzanasahitaH, gRhNan viratimAtmazaktyA / ekavratAdicaramaH, anumatimAtramiti dezayatiH // ). dezaviratasya guNasthAnaM dezavirataguNasthAnam 5 / tathA saMyacchati sma-samyag uparamati sma saMyataH, 'gatyarthA'karma0'(5-1-11) iti ktaH, pramAdyati sma-saMyamayogeSu sIdati sma, prAgvat kartari ktaH pramattaH, yadvA pramadanaM pramattaMpramAdaH, sa ca madirAviSayakaSAyanidrAvikathAnAmanyatamaH sarve vA / pramattamasyAstIti pramattaHpramAdavAn 'abhrAdibhyaH' (si0 7-2-46) iti apratyayaH, pramattazcAsau saMyatazca pramattasaMyataH, tasya guNasthAnaM pramattasaMyataguNasthAnam, vizuddhyavizuddhiprakarSA'pakarSakRtaH Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza guNasthAnAni 693 svarUpabhedaH / tathAhi - dezaviratiguNApekSayA etadguNAnAM vizuddhiprakarSo'vizuddhyapakarSazca, apramattasaMyatApekSayA tu viparyayaH / evamanyeSvapi guNasthAneSu pUrvottarApekSayA vizuddhyavizuddhiprakarSA'pakarSayojanA draSTavyA 6 / ___ na pramatto'pramattaH / yadvA nAsti pramattamasyAsAvapramattaH, sa cAsau saMyatazca, tasya guNasthAnam apramattasaMyataguNasthAnam 7 / apUrvam- abhinavaM prathamamityarthaH karaNaM-sthitighAtarasaghAtaguNazreNiguNasaGkramasthitibandhAnAM paJcAnAmarthAnAM nivartanaM yasyAsAvapUrvakaraNaH / tathAhi - bRhatpramANAyA jJAnAvaraNIyAdikarmasthiterapavartanAkaraNena khaNDanam-alpIkaraNaM sthitighAta ucyte| rasasyApi pracurIbhUtasya sato'pavartanAkaraNena khaNDanam - alpIkaraNaM rasaghAta ucyte| etau dvAvapi pUrvaguNasthAneSu vizuddheralpatvAdalpAveva kRtavAn, atra punarvizuddheH prakRSTatvAt bRhatpramANatayA apUrvAvimau karoti / tathA uparitanasthitevizuddhivazAdapavartanAkaraNenA'vatAritasya dalikasyAntarmuhUrtapramANamudayakSaNAdupari kSipratarakSapaNAya pratikSaNamasaGkhyeyaguNavRddhyA viracanaM guNazreNiH / sthApanA ill / etAM ca / pUrvaguNasthAneSvavizuddhatvAt kAlato drAdhIyasI dalikaracanAmAzrityA'prathIyasImalpadalikasyApavartanAd viracitavAn iha tu tAmeva vizuddhatvAdapUrvAM kAlato husvatarAM dalikaracanAmAzritya punaH pRthutarAM bahutaradalikasyApavartanAd viracayati / tathA badhyamAnazubhaprakRtiSvabadhyamAnAzubhaprakRtidalikasya pratikSaNamasaGkhyeyaguNavRddhyA vizuddhivazAd nayanaM guNasaGkramaH, tamapyasAvihApUrvaM karoti / tathA sthiti karmaNAmazuddhatvAt prAg drAdhIyasIM baddhavAn, iha tu tAmapUrvAM vizuddhatvAdeva isIyasIM banAtIti [sthitibandhaH] / ayaM cApUrvakaraNo dvidhA - kSapaka upazamakazca, kSapaNopazamanArhatvAt caivamucyate, rAjyArhakumArarAjavat, na punarasau kSapayatyupazamayati vA, tasya guNasthAnam apUrvakaraNaguNasthAnam / etacca guNasthAnaM prapannAnAM kAlatrayavartino nAnAjIvAnapekSya sAmAnyato'saGkhyeyalokAkAzapradezapramANAnyadhyavasAyasthAnAni bhavanti / kathaM punastAni bhavanti ? iti vineyajanAnugrahArthaM vizeSato'pi prarUpyante - iha tAvadidaM guNasthAnakamantarmuhUrtakAlapramANaM bhavati / tatra ca prathamasamaye'pi ye prapannAH prapadyante prapatsyante ca tadapekSayA jaghanyAdInyutkRSTAntAnyasaGkhyeyalokAkAzapradezapramANAnyadhyavasAyasthAnAni labhyante, pratipattRNAM bahutvAdadhyavasAyAnAM ca vicitratvAditi bhAvanIyam / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 694 caturdaza guNasthAnAni nanu yadi kAlatrayApekSA kriyate tadaitadguNasthAnakaM pratipannAnAmanantAnyadhyavasAyasthAnAni kasmAd na bhavanti ? anantajIvairasya pratipannatvAd anantaireva ca pratipatsyamAnatvAditi, satyam, syAdevaM yadi tatpratipattRRNAM sarveSAM pRthak pRthagbhinnAnyevAdhyavasAyasthAnAni syuH, tacca nAsti, bahUnAmekAdhyavasAyasthAnavartitvAdapIti / tato dvitIyasamaye tadanyAnyadhikatarANyadhyavasAyasthAnAni labhyante, tRtIyasamaye tadanyAnyadhikatarANi caturthasamaye tadanyAnyadhikatarANItyevaM tAvanneyaM yAvat caramasamayaH / etAni ca sthApyamAnAni viSamacaturastraM kSetramabhivyApnuvanti / tadyathA 4 3 2 - 0000000 000000 00000 0000 adhyavasAyasthAnAni samayAH atra prathamasamayajaghanyAdhyavasAyasthAnAt prathamasamayotkRSTamadhyavasAyasthAnamanantaguNavizuddham, tasmAcca dvitIyasamayajaghanyamanantaguNavizuddham, tato'pi dvitIyasamayajaghanyAt tadutkRSTamanantaguNavizuddham, tasmAcca tRtIyasamayajaghanyamanantaguNavizuddham, tato'pi tadutkRSTamantaguNavizuddhamityevaM tAvanneyaM yAvad dvicaramasamayotkRSTAt caramasamayajaghanyamanantaguNavizuddham, tato'pi tadutkRSTamanantaguNavizuddhamiti / ekasamayagatAni cAmUnyadhyavasAyasthAnAni parasparamanantabhAgavRddhyasaGkhyAtabhAgavRddhisaGkhyAtabhAgavRddhisaGkhyeyaguNavRddhyasaGkhyeyaguNavRddhyanantaguNavRddhirUpaSaTsthAnakapatitAni / yugapadetadguNasthAnapraviSTAnAM ca parasparamadhyavasAyasthAnasya vyAvRttilakSaNA nivRttirapyastIti nivRttiguNasthAnakamapyetaducyate, ata evoktaM sUtre 'niyaTTi aniyaTTI' ityAdi 8 / tathA yugapadetadguNasthAnakaM pratipannAnAM bahUnAmapi jIvAnAmanyo'nyamadhyavasAyasthAnasya vyAvRttiH-nivRttirnAstyasyeti anivRttiH samakAlametadguNasthAnakamArUDhasyAparasya yadadhyavasAyasthAnaM vivakSito'nyo'pi kazcittadvartyevetyarthaH / samparaiti - paryaTati saMsAramaneneti samparAyaH-kaSAyodayaH, bAdaraH- sUkSmakiTTIkRtasamparAyApekSayA sthUraH, samparAyo yasya sa bAdarasamparAyaH, anivRttizcAsau bAdarasamparAyazca anivRttibAdarasamparAyaH, tasya guNasthAnamanivRttibAdarasamparAyaguNasthAnam / idamapyantarmuhUrtapramANameva / tatra cAntarmuhUrte yAvantaH samayAstatpraviSTAnAM tAvantyevAdhyavasAyasthAnAni bhavanti, ekasamayapraviSTAnAmekasyaivAdhyava Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza guNasthAnAni sAyasthAnasyAnuvartanAditi / sthApanA wwwjacs iiiii samayAH |adhyavasAyasthAnAni prathamasamayAdArabhya pratisamayamanantaguNavizuddhaM yathottaramadhyavasAyasthAnaM bhavatIti veditavyam / sa cAnivRttibAdaro dvidhA - kSapaka upazamakazca 9 / tathA sUkSmaH samparAyaH kiTTIkRtalobhakaSAyodayarUpo yasya so'yaM sUkSmasamparAyaH / so'pi dvidhA-kSapaka upazamako vA, kSapayati upazamayati vA lobhamekamiti kRtvA, tasya guNasthAnaM sUkSmasamparAyaguNasthAnam 10 / tathA chAdyate kevalajJAnaM kevaladarzanaM cAtmano'neneti cchadma-jJAnAvaraNadarzanAvaraNamohanIyAntarAyakarmodayaH / sati tasmin kevalasyAnutpAdAt, tadapagamAnantaraM cotpAdAt / chadmani tiSThatIti cchadmasthaH / sa ca sarAgo'pi bhavati ityatastadvyavacchedArthaM vItarAgagrahaNam / vIta:-vigato rAgaH-mAyAlobhakaSAyodayarUpo yasya sa vItarAgaH, sa cAsau chadmasthazca vItarAgacchadmasthaH / sa ca kSINakaSAyo'pi bhavati, tasyApi yathoktarAgApagamAd atastavyavacchedArtham upazAntakaSAyagrahaNam / "kaSa ziSa" ityAdidaNDakadhAtuhi~sArthaH, kaSanti kaSyante ca parasparamasmin prANina iti kaSa:-saMsAraH, kaSamayante-gacchantyebhirjantava iti kaSAyAH-krodhAdayaH, upazAntAH-upazamitA vidyamAnA eva saGkramaNodvartanAdikaraNodayAyogyatvena vyavasthApitAH kaSAyA yena sa upazAntakaSAyaH, sa cAsau vItarAgacchadyasthazceti upazAntakaSAyavItarAgacchadmasthaH, tasya guNasthAnamiti prAgvat / tatrAviratasamyagdRSTeH prabhRtyanantAnubandhinaH kaSAyA upazAntAH sambhavanti / upazamazreNyArambhe hyanantAnubandhikaSAyAn avirato dezavirataH pramatto'pramatto vA san upazamayya darzanamohatritayamupazamayati / tadupazamAnantaraM pramattA'pramattaguNasthAnaparivRttizatAni kRtvA tato'pUrvakaraNaguNasthAnottarakAlamanivRttibAdarasamparAyaguNasthAne cAritramohanIyasya prathamaM napuMsakavedamupazamayati, tataH strIvedam, tato hAsyaratyaratizokabhayajugupsArUpaM yugapat SaTkam, tataH puruSavedam, tato yugapad apratyAkhyAnAvaraNapratyAkhyAnAvaraNau krodhau, tataH sajvalanakrodham, tato yugapad dvitIyatRtIyau mAnau, tataH sajvalanamAnam, tato yugapad dvitIyatRtIye mAye, tataH sajvalanamAyAm, tato yugapad dvitIyatRtIyau lobhau, tataH sUkSmasamparAyaguNasthAne sajvalanalobhamupazamayati ityupazamazreNiH / sthApanA ceyam - Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 696 hasya rati saM0lo0 apra0 lo0 pra0lo0 saM0 mAyA Moda apra0 mAyA pra0mAyA saM0mA0 apra0mA0 pra0mA0 saM0kro0 apra0kro0 pra0kro0 pu0ve0 arati zoka bhaya jugu0 caturdaza guNasthAnAni strIve0 na0ve0 mi0 mo0 mizramo0 sa0 mo0 a0kro0 a0mA0 a0mAyA a0 lo0 vistaratastUpazamazreNiH svopajJazatakaTIkAyAM vyAkhyAtA tataH paribhAvanIyA / tadevamanyeSvapi guNasthAnakeSu kvApi kiyatAmapi kaSAyANAmupazAntatvasambhavAd upazAntakaSAyavyapadezaH sambhavati, atastadvyavacchedArthaM vItarAgagrahaNam / upazAntakaSAyavItarAga ityetAvatA'pISTasiddhau chadmasthagrahaNaM svarUpakathanArthaM, vyavacchedyAbhAvAt, na hyacchadmastha upazAnkaSAyavItarAgaH sambhavati yasya cchadmasthagrahaNena vyavacchedaH syAditi / asmiMzca guNasthAne'STAviMzatirapi mohanIyaprakRtaya upazAntA jJAtavyAH / upazAntakaSAyazca jaghanyenaikaM samayaM bhavati, utkarSeNa tvantarmuhUrtaM kAlaM yAvat, tata UrdhvaM niyamAdasau pratipatati / pratipAtazca dvedhA - bhavakSayeNA'ddhAkSayeNa ca / tatra bhavakSayo mriyamANasya, addhAkSaya upazAntAddhAyAM samAptAyAm / addhAkSayeNa ca pratipatan yathaivArUDhastathaiva pratipatati, yatra yatra bandhodayodIraNA vyavacchinnAstatra tatra pratipatatA satA te Arabhyante iti yAvat / pratipataMzca Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza guNasthAnAni 697 tAvat pratipatati yAvat pramattaguNasthAnam / kazcittu tato'pyadhastanaM guNasthAnakadvikaM yAti, ko'pi sAsAdanabhAvamapi / yaH punarbhavakSayeNa pratipatati sa prathamasamaya eva sarvANyapi bandhanAdIni karaNAni pravartayatIti vizeSaH / utkarSatazcaikasmin bhave dvau vArAvupazamazreNi pratipadyate / yazca dvau vArAvupazamazreNiM pratipadyate tasya niyamAt tasmin bhave kSapakazreNyabhAvaH / yaH punarekaM vAraM pratipadyate tasya kSapakazreNirbhavedapIti / uktaM ca saptatikAcUrNI - _ 'jo duve vAre uvasamaseDhiM paDivajjai tassa niyamA tammi bhave khavagaseDhI natthi, jo ikkasi uvasamaseDhI paDivajjai tassa khavagaseDhI vi hujja tti // ' / (chAyA- yo dvau vArau upazamazreNi pratipadyate tasya niyamAttasmin bhave kSapakazreNi sti, ya ekavAraM upazamazreNi pratipadyate tasya kSapakazreNirapi bhavediti // ) eSa kArmagranthikAbhiprAyaH / AgamAbhiprAyeNa tvekasmin bhava ekAmeva zreNi pratipadyate, yaduktaM kalpabhASye - 'evaM apparivaDie, sammatte devamaNuyajammesu / annayaraseDhivajja, egabhaveNaM ca savvAiM // 107 // (chAyA- evamapratipatite samyaktve devamanujajanmasu / anyatarazreNivarjam ekabhavena ca sarvANi // 107 // ) sarvANi dezaviratyAdIni / anyatrApyuktam - 'mohopazama ekasmin, bhave dviH syAdasantatam / yasmin bhave tUpazamaH, kSayo mohasya tatra na // ' iti / 11 / tathA kSINA:-abhAvamApannA kaSAyA yasya sa kSINakaSAyaH / tatrAnantAnubandhikaSAyAn prathamamaviratasamyagdRSTyAdyapramattAnteSu guNasthAneSu kSapayitumArabhate, tato mithyAtvaM mizraM samyaktvam, tato'pratyAkhyAnAvaraNAn pratyAkhyAnAvaraNAn kaSAyAnaSTau kSapayitumArabhate, teSu cArdhakSapiteSvevAtivizuddhivazAdantarAla eva styAnaddhitrikaM narakadvikaM tiryagdvikam ekendriyadvIndriyatrIndriyacaturindriyajAtayaH Atapam udyotaM sthAvaraM sUkSmaM sAdhAraNamiti prakRtiSoDazakaM kSapayati / tasmizca kSINe kaSAyASTakasya kSapitazeSa kSapayati / tato nupaMsakavedaM strIvedaM hAsyAdiSaTkaM puMvedaM sajvalanaM krodhaM mAnaM mAyAM kSapayati, etAzca prakRtIranivRttibAdarasamparAyaguNasthAne kSapayati, saJcalanalobhaM sUkSmasamparAyaguNasthAna iti kSapaka zreNiH / sthApanA ceyam - Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 698 caturdaza guNasthAnAni saM0lo0 saM0mAyA saM0mA0 saMkro0 pu0ve0 | hasya | rati | arati zoka | bhaya | jugupsA | strIve0 nave0 apra0kro0 pra0kro0 apra0mA0 pra0mA0 apra0mAyA pra0mAyA apra0lo0 pra0lo0 | sa0mo0 mizramo0 mi0mo0 a0kro0 a0mA0 a0mAyA a0lo0 | vistaratastu kSapaka zreNisvarUpaM svopajJazatakaTIkAyAM nirUpitaM tata eva paribhAvanIyam / tadevamanyeSvapi guNasthAneSu kSINakaSAyavyapadezaH sambhavati, kvApi kiyatAmapi kaSAyANAM kSINatvAt, atastadvyavacchedArthaM vItarAgagrahaNam / kSINakaSAyavItarAgatvaM ca kevalino'pyasti iti tadvyavacchedArthaM chadmasthagrahaNam / chadmasthagrahaNe ca kRte sarAgavyavacchedArthaM vItarAgagrahaNam / vItarAgazcAsau chadmasthazca vItarAgacchadmasthaH / sa copazAntakaSAyo'pyasti iti tadvyavacchedArthaM kSINakaSAyagrahaNam / kSINakaSAyazcAsau vItarAgacchadmasthazca kSINakaSAyavItarAgacchadmasthaH, tasya guNasthAnaM kSINakaSAyavItarAgacchadmasthaguNasthAnam 12 iti / tathA yogo vIryaM zaktiH utsAhaH parAkrama iti paryAyAH, sa ca manovAkkAyalakSaNakaraNabhedAt tisraH saJjJA labhate, manoyogo vAgyogaH kAyayogazceti / tathA coktaM karma prakRtau - 'pariNAmAlaMbaNagahaNakAraNaM tena laddhanAmatigaM / kajjabbhAsAnnunnappavesavisamIkayapaesaM // 4 // Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 699 caturdaza guNasthAnAni (chAyA- pariNAmAlambanagrahaNakAraNaM tena labdhanAmatrikam / ___ kAryAbhyAsAnyo'nyapravezaviSamIkRtapradezam // 4 // ) tatra bhagavato manoyogo mana:paryAyajJAnibhiranuttarasurAdibhirvA manasA pRSTasya sato manasaiva dezanAt, te hi bhagavatprayuktAni manodravyANi manaHparyAyajJAnenA'vadhijJAnena vA pazyanti, dRSTvA ca te vivakSitavastvAkArAnyathAnupapattyA lokasvarUpAdibAhyamarthamavagacchantIti / vAgyogo dharmadezanAdau / kAyayogo nimeSonmeSacaGkramaNAdau / tato'nena yogatrayeNa saha vartata iti sayogI 'sarvAderin' (si0 7-2-59) itIn pratyayaH / kevalaM-kevalajJAnaM kevaladarzanaM ca vidyate yasya sa kevalI, sayogI cAsau kevalI ca sayogikevalI, tasya guNasthAnaM sayogikevaliguNasthAnam 13 / tathA na vidyante yogAH pUrvoktA yasyAsAvayogI / kathamayogitvamasAvupagacchati ? iti ced ucyate - sa bhagavAn sayogikevalI jaghanyato'ntarmuhUrtam utkRSTato dezonAM pUrvakoTi vihRtya kazcit karmaNAM samIkaraNArthaM samudghAtaM karoti, yasya vedanIyAdikamAyuSaH sakAzAdadhikataraM bhavati, anyastu na karoti / yadAhuH zrIAryazyAmapAdA:'savve vi NaM bhaMte ! kevalI samugghAyaM gacchaMti ? goyamA ! no iNaDhe smddhe| jassAueNa tullAiM, baMdhaNehi ThiIhi ya / / bhavovaggAhikammAiM, na samugghAyaM sa gacchai // agaMtUNaM samugghAyaM, aNaMtA kevalI jiNA / jaramaraNavippamukkA , siddhi varagaiM gayA // ' (prajJA0 patra 601-1) (chAyA- sarve'pi khalu bhadanta ! kevalinaH samudghAtaM gacchanti ? gautama ! nAyamarthaH samarthaH / yasya AyuSA tulyAni, bandhanaiH sthitibhizca / bhavopagrAhikarmANi, na samudghAtaM sa gacchati // agatvA samudghAtaM, anantAH kevalino jinAH / jarAmaraNavipramuktAH, siddhiM varagatiM gatAH // ) atra 'baMdhaNehi ti badhyanta iti bandhanAni 'bhujipatyAdibhyaH karmopAdAne' (si0 5-3-128) iti karmaNyanaT, karmaparamANavastaiH, zeSaM sugamam / samuddhAtasvarUpaM ca svopajJaSaDazItiTIkAyAM vistarataH prarUpitaM tata evAvadhAraNIyam / gatvA vA'gatvA vA samudghAtam / bhavopagrAhikarmakSapaNAya lezyAtItamatyantAprakampaM paramanirjarAkAraNaM dhyAnaM Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 700 caturdaza guNasthAnAni pratipitsuryoganirodhArthamupakramate / tatra pUrvaM bAdarakAyayogena bAdaramanoyogaM niruNaddhi, tato vAgyogam, tataH sUkSmakAyayogena bAdarakAyayogam, tenaiva sUkSmamanoyogaM sUkSmavAgyogaM ca, sUkSmakAyayogaM tu sUkSmakri yamanivartizukladhyAnaM dhyAyan svAvaSTambhenaiva niruNaddhi, anyasyAvaSTambhanIyasya yogAntarasya tadA'sattvAt / taddhyAnasAmarthyAcca vadanodarAdivivarapUraNena saGkacitadehavibhAgavartipradezo bhavati / tadanantaraM samucchinnakriyamapratipAti zukladhyAnaM dhyAyan madhyamapratipattyA husvapaJcAkSarogiraNamAtraM kAlaM zailezIkaraNaM pravizati / tatra zaileza:-meruH tasyeyaM sthiratA-sAmyAvasthA zailezI, yadvA sarvasaMvaraH zIlaM tasya ya Iza: zIleza: tasyeyaM yoganirodhAvasthA zailezI, tasyAH karaNaM-pUrvaviracitazailezIsamayasamAnaguNazreNIkasya vedanIyanAmagotrAkhyA'ghAtikarmatritayasyA'saGkhyeyaguNayA zreNyA AyuHzeSasya tu yathAsvarUpasthitayA zreNyA nirjaraNaM zailezIkaraNam / taccAsau praviSTo'yogI sa cAsau kevalI ca ayogikevlii| ayaM ca zailezIkaraNacaramasamayAnantaramucchinnacaturvidhakarmabandhanatvAd aSTamRttikAlepaliptA'dhonimagnakramA'panItamRttikAlepajalatalamaryAdordhvagAmitathAvidhA'lAbuvad UrdhvaM lokAnte gacchati, na parato'pi, matsyasya jalakalpagatyupaSTambhidharmAstikAyA'bhAvAt / sa cordhvaM gacchan RjuzreNyA yAvatsvAkAzapradezeSvihAvagADhastAvata eva pradezAnUrdhvamapyavagAhamAno vivakSitasamayAcca samayAntaramasaMspRzan gacchati / taduktamAvazyakacUrNI - 'jattie jIvo avagADho tAvaiyAe ogAhaNAe uDe ujjugaM gacchaD na vaMkaM, bIyaM ca samayaM na phusai // ' (pUrvArddha patra 582) iti // (chAyA- yAvatyAM jIvo'vagADhastAvatyA'vagAhanayA UrdhvamRjukaM gacchati na vakram, dvitIyaM ca samayaM na spRzati // ) duHSamAndhakAranimagnajinapravacanapradIpapratimAH zrIjinabhadragaNipUjyA apyAhuH - 'pajjattamittasannissa, jattiyAiM jahannajogissa / huMti maNodavvAiM, tavvAvAro ya jammatto // 3059 // tadasaMkhaguNavihINaM, samae samae niraMbhamANo so / maNaso savvanirohaM, kuNai asaMkhijjasamaehi // 3060 // pajjattamittabiMdiya-jahannavaijogapajjayA je u| tadasaMkhaguNavihINe, samae samae niraMbhaMto // 3061 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza guNasthAnAni savvavaijogarohaM, saMkhAIehiM kuNai samaehiM / tatto ya sumapaNayassa, paDhamasamaovavannassa // 3062 // jo ki jahannajogo, tadasaMkhijjaguNahINamikkekke / samae niruMbhamANo, dehatibhAgaM ca muMcaMto // 3063 // ruMbhai sa kAyajogaM, saMkhAIehiM ceva samaehiM / to kayajoganiroho, selesIbhAvaNAmei // 3064 // hassakkharAI majjheNa, jeNa kAleNa paMca bhannaMti / acchai selesigao, tattiyamettaM tao kAlaM // 3068 // taNurohAraMbhAo, jhAyai suhumakiriyAniyaTTaii so / vocchinnakiriya-mappaDivAI selesikAlammi // 3069 // tadasaMkhejjaguNAe, guNaseDhIi raiyaM purA kammaM / samae samae khaviDaM, kameNa savvaM tarhi kammaM // 3082 // ujuseDhIpaDivanno, samayapaesaMtaraM aphusamANo / emaeNa sijjhai, aha sAgArovautto so // 3088 // ' ( vizeSA0 ) iti // 2 // ' (chAyA - paryAptamAtrasaJjJino, yAvanti jaghanyayoginaH / bhavanti manodravyANi tadvyApArazca yanmAtraH || 3059 // tadasaGkhyaguNavihInaM, samaye samaye nirundhAnaH saH / manasaH sarvanirodhaM, karotyasaGkhyeyasamayaiH ||3060 // paryAptamAtradvIndriya- jaghanyavacoyogaparyayA ye tu / tadasaGkhyeyaguNavihInAn, samaye samaye nirundhAnaH // 3061|| sarvavacoyogarodhaM, saGkhyAtItaiH karoti samayaiH / tatazca sUkSmapanakasya, prathamasamayopapannasya // 3062 // 701 yaH kila jaghanyayoga-stadasaGkhyeyaguNahInamekaikasmin / samaye nirundhAno, dehatribhAgaM ca muJcan // 3063 // ruNaddhi sa kAyayogaM, saGkhyAtItaireva samayaiH / tataH kRtayoganirodhaH, zailezI bhAvanAmeti // 3064 // Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 702 caturdaza pratirUpapramukhaguNAH hrasvAkSarANi madhyena, yena kAlena paJca bhaNyante / Aste zailezIgataH, tAvanmAtraM sakaH kAlam // 3068 / / tanurodhArambhAd, dhyAyati sUkSmakriyAnivRttiM saH / vyucchinnakriya-mapratipAti zailezIkAle // 3069 // tadasaGkhyeyaguNAyAM, guNazreNau racitaM purA karma / samaye samaye kSapayitvA, krameNa sarvaM tatra karma // 3082 / / RjuzreNipratipannaH, samayapradezAntaramaspRzan / ekasamayena sidhyati, atha sAkAropayuktaH saH // 3088 // ) gurureteSAM caturdazAnAM guNasthAnAnAM svarUpasya jJAne pratipAdane ca kuzalo bhavati / pratirUpaH - sundaraH, sa pramukhaH - Adau yeSu guNeSu te pratirUpapramukhaguNAH / te caturdaza / tadyathA - 1 pratirUpaH, 2 tejasvI, 3 yugapradhAnAgamaH, 4 madhuravAkyaH, 5 gambhIraH, 6 dhRtimAna, 7 upadezaparaH, 8 apratisrAvI, 9 saumyaH, 10 saGgrahazIlaH, 11 abhigrahamatikaH, 12 avikatthanaH, 13 acapala: 14 prazAntahRdayazca / yadavAdi upadezamAlAyAM siddharSigaNikRtatadvattau ca - 'paDirUvo teyassI, jugappahANAgamo mahuravakko / gaMbhIro dhImaMto, uvaesaparo ya Ayario // 10 // aparissAvI somo, saMgahasIlo abhiggahamaIya / avikatthaNo acavalo pasaMtahiyao gurU hoi // 11 // (chAyA- pratirUpastejasvI, yugapradhAnAgamo madhuravAkyaH / gambhIro dhImAn, upadezaparazca AcAryaH // 10 // apratisrAvI saumyaH, saGgrahazIlaH abhigrahamatikaH / avikatthano acapalaH prazAntahRdayo guruH bhavati // 11 // vRttiH - pratiniyataM viziSTA'vayavaracanayA rUpaM yasya sa pratirUpaH = prativibhaktAGgaH, anena zarIrasampadamAha / pradhAnaguNayogitayA vA tadgocarabuddhijanakatvAttIrthakarAdInAM pratirUpa: = pratibimbAkAraH, tejasvI = dIptimAn / yugaM vartamAnakAlastasmin pradhAnaH zeSajanA Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTau sUkSmANi 703 pekSayotkRSTaH, bahutvAdAgamaH zrutaM yasyAsau yugapradhAnAgamaH, madhuravAkyaH = pezalavacanaH, gambhIro'tucchaH parairalabdhamadhya ityarthaH / dhRtimAnniSprakampacittaH, upadezaparaH sadvacanairmArgapravartakaH, cazabdaH samuccaye AcAryo bhavatIti kriyA / tathA apratissrAvI nizchidrazailabhAjanavat parakathitAtmaguhyajalA'pratisravaNazIlaH, saumyo mUrtimAtreNaivAhlAdasampAdakaH, saGgrahazIlastattadguNAnapekSya ziSyavastrapAtrAdyAdAnatatparaH, tathAvidhasya gaNavRddhihetutvAt / abhigrahA dravyAdiSu nAnArUpA niyamAH, teSu svaparaviSaye matistadgrahaNagrAhaNapariNAmo yasyAsau abhigrahamatikaH, avikatthano'bahubhASI anAtmazlAghAparo vA, acapalaH sthirasvabhAvaH, prazAntahRdayaH krodhAdyaspRSTacittaH, evambhUto guruguNaiH sAro bhavatyAcArya iti vartate // 10-11 // ' gururetaizcaturdazabhiH pratirUpAdiguNairvibhUSito bhavati / sUkSmANi - sUkSmajIvarUpANi / tAni aSTau / tadyathA 1 snehasUkSmaM, 2 puSpasUkSmaM, 3 prANisUkSmaM, 4 uttiGgasUkSmaM 5 panakasUkSmaM, 6 bIjasUkSmaM, 7 haritasUkSmaM 8 aNDasUkSmaJca / yadavocat dazavaikAlikasUtre tadvRttau ca - 'siNehaM pupphasuhumaM ca, pANutiMgaM taheva ya / paNagaM bIahariaM ca, aMDasuhumaM ca aTThamaM // 8/15 // evameANi jANittA, savvabhAveNa saMjae / appamatto jae nicchaM, savvidiasamAhie // 8/16 // (chAyA - snehaM puSpasUkSmaM ca, prANI uttiGgaM tathaiva ca / panakaM bIjaM haritaM ca, aNDasUkSmaM ca aSTamam // 8/15 // evametAni jJAtvA, sarvabhAvena saMyataH / apramattaH yateta nityaM sarvendriyasamAhitaH // 8 / 16 // ) vRttiH - 'siNehaM 'ti sUtraM, 'sneha' miti snehasUkSmam- avazyAyahimamahikAkarakaharatanurUpaM, puSpasUkSmaM ceti vayedumbarANAM puSpANi tAni tadvarNAni sUkSmANIti na lakSyante, 'pANi 'ti prANisUkSmamanuddhariH kunthuH, sa hi calan vibhAvyate, na sthitaH, sUkSmatvAt / uttiGgaM tathaiva cetyuttiGgasUkSmaM kITakAnagaraM tatra kITikA anye ca sUkSmasattvA bhavanti / tathA panakamiti panakasUkSmaM prAyaH prAvRTkAle bhUmikASThAdiSu paJcavarNastaddravyalInaH panaka iti, Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 704 aSTau sUkSmANi tathA bIjasUkSmaM zAlyAdibIjasya mukhamUle kaNikA, yA loke tuSamukhamityucyate, haritaM ceti haritasUkSma, taccAtyantAbhinavodbhinnaM pRthivIsamAnavarNameveti, aNDasUkSmaM cASTamamiti etacca makSikAkITikAgRhakolikAbrAhmaNIkRkalAsAdyaNDamiti sUtrArthaH // 8/15|| 'evameANi'tti sUtraM, evam uktena prakAreNa etAni sUkSmANi jJAtvA, sUtrAdezena sarvabhAvena zaktyanurUpeNa svarUpasaMrakSaNAdinA saMyataH sAdhuH kimityAha - apramatto nidrAdipramAdarahitaH yateta manovAkkAyaiH saMrakSaNaM prati nityaM sarvakAlaM sarvendriyasamAhitaH zabdAdiSu rAgadveSAvagacchanniti sUtrArthaH // 8/16 // ' gururetAnyaSTau sUkSmANyanyebhyaH suSlUpadizati / evaM SaTtriMzadguNasvADhyo gururjagato bhAvadAridrayaM dUrIkarotu // 18 // iti saptadazI SaTrizikA sampUrNA / + sUihiM aggivaNNAhiM, saMbhinnassa niraMtaraM / jAvaiyaM goyamA ! dukkhaM, gabbhe aTThaguNaM tao // he gautama! agnivarNavALI soyothI niraMtara bhedAyelA jIvane jeTaluM duHkha thAya che tenA karatA garbhamAM AThagaNuM dukha che. AjammeNaM tu jaM pAvaM, baMdhijjA mcchbNdho| vayabhaMga kAumaNo, taM ceva ya puNo aTThaguNaM // mAchImAra jIvanabhara pApa karIne je karmo bAMdhe tenA karatA ATha gaNA karmo vatano bhaMga karavAnI icchAvALo bAMdhe. jAyamANassa jaM dukkhaM, maramANassa jaMtuNo / teNa dukkheNa saMtatto, na saI puvvajAiyaM // jIvane janma vakhatanuM ane maraNa vakhatanuM je duHkha hoya che tenAthI saMtApa pAmelA tene pUrvano bhava yAda nathI Avato. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattaramI chatrIsI have satta2mI chatrIsI kahe che - zabdArtha - cauda guNaThANAomAM hoMziyAra, pratirUpa vagere cauda guNothI yukta ane ATha prakAranA sUkSmono upadeza ApanAra - Ama chatrIsaguNovALA guru jaya pAmo. (18) premIyA vRttino bhAvAnuvAda - guru cauda guNaThANAonuM svarUpa svayaM barAbara jANe che ane bIjAne te barAbara samajAve che. zuddhinA prakarSa ane azuddhinA apakarSathI thatA jJAnAdi guNonA svarUpabhedarUpa guNaThANA che. SaDazIti nAmanA cothA karmagraMthanI vRttimAM kahyuM che - 'jJAna-darzana-cAritrarUpa jIvanA vizeSa prakAranA svabhAvo te guNo. zuddhinA prakarSa ane azuddhinA apakarSathI karAyelo guNono svarUpabheda te sthAna. jemAM guNo 2he te sthAna evI 'sthAna' zabdanI vyutpatti thAya che. guNonA sthAno te guNasthAno te paramapadarUpI mahelanA zikhara upara caDhavA mATe pagathiyA samAna che. (1)' guNaThANA cauda che. te A pramANe - 1 mithyArdaSTi guNaThANuM, 2 sAsvAdanasamyagdaSTa guNaThANuM, 3 sabhyagmithyArdaSTi guNaThANuM, 4 aviratasamyagdaSTi guNaThANuM, pa dezavirati guNaThANuM, 6 pramattasaMyataguNaThANuM, 7 apramattasaMyata guNaThANuM, 8 apUrvakaraNa guNaThANuM, 9 anivRttibAda2saM5rAya guNaThANuM, 10 sUkSmasaMparAya guNaThANuM, 11 upazAntakaSAyavItarAgachadmastha guNaThANuM, 12 kSINakaSAyavItarAgachadmastha guNaThANuM, 13 sayogIkevalI guNaThANuM ane 14 ayogIkevalI guNaThANuM. karmastava nAmanA bIjA karmagraMthamAM A cauda guNaThANA kahyA che. cauda guNaThANAonuM svarUpa SaDazItibhASyamAM saMkSepathI A rIte batAvyuM che - - 'jinezvara bhagavAne kahelA jIva vagere padArthomAM je azraddhA, khoTI zraddhA, je viparIta prarUpaNA, je zaMkA karavI, te padArthomAM je anAdara - te pAMca prakAranuM mithyAtva che. tenI Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda guNaThANA 706 dRSTi (mAnyatA) te mithyAdaSTi. (1, 2) upazamakALamAM rahelo, mithyAtvane nahIM pAmelo, mithyAtve javAnA manavALo, samyaktvanuM AsvAdana karato, te sAsvAdana jANavo. (3) jema viSama vagere bhAvathI yukta evA goDa-dahI vagere khAnArAne te mizra thAya tema banne (samyaktva-mithyAtva) dRSTio hovAthI mizradRSTi che. (4) jene traNa prakAranA samyaktvamAM karmanA kAraNe thoDI paNa virati nathI te avirata ema kahevAya che. dezathI virati hoya tene dezavirati kahevAya che. (5) vikathA, kaSAya, nidrA, zabdAdi viSayomAM rakta sAdhu pramatta che. pAMca ane traNa guSTivALo apramatta sAdhu jANavo. (6) je apUrva apUrva sthitikhaMDa, rasakhaMDa ane temanA ghAtane kare che te apUrvakaraNa che. (7) jemAM ekasAthe pravezelAnI paNa paraspara vizuddhi bhinna-bhinna che te nivRttisthAna che. tenAthI viparIta hovAthI anivRtti che. (8) lobhanA sthUla khaMDone vedanA2o bAdara saMparAya jANavo. lobhanA sUkSma khaMDone vedanAro sUkSmasaM5rAya jANavo. mohanIya upazAMta thavAthI upazAMta che. (9) mohanIyano kSaya thaye chate kSINakaSAya che. yogano prayoga kare te sayogI. yogano prayoga na kare te ayogI che. (10) cauda guNaThANAonuM vistRta svarUpa bIjA karmagranthanI vRttimAMthI jANI levuM. te A pramANe che - 'temAM guNo eTale jJAna-darzana-cAritra rUpa jIvanA vizeSa svabhAvo. sthAna eTale zuddhinA ane avizuddhinA prakarSa (vadhavuM) ane apakarSa (ghaTavuM)thI karAyelo guNono svarUpabheda. 'jemAM guNo rahe te sthAna' evI vyutpattine AzrayIne sthAna zabda banyo che. guNonuM sthAna te guNasthAna. dhatUro khAdhela puruSane jema sapheda vastumAM pILA raMganuM jJAna thAya che tema jenI bhagavAne kahelI jIva, ajIva vagere vastuonA bodha rUpa dRSTi mithyA eTale ke viparIta hoya te mithyAdaSTi. tenuM guNasthAna eTale ke avizuddhinA prakarSa (vadhavuM) ane vizuddhinA apakarSa (ghaTavuM)thI karAyela jJAna vagere guNonuM vizeSa svarUpa te mithyArdaSTi guNasthAna. prazna - jo jIva mithyASTi che to zI rIte tene guNasthAna saMbhave, kemake guNo jJAna Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda guNaThANA 707 vagere rUpa che, te viparIta dRSTimAM zI rIte hoya? javAba - ahIM jo ke badhI rIte ati prabaLa mithyAtvamohanIyanA udayathI jIvane arihaMta prabhue kahelI jIva, ajIva vastuonA jJAnarUpa daSTi viparIta hoya che chatAM paNa manuSya, pazu vagereno bodha viparIta nathI hoto, tethI nigodAvasthAmAM paNa tevA prakAranA avyaktasparzamAtranuM aviparIta jJAna hoya che, nahIMtara jIva ajIva banI javAno prasaMga Ave. AgamamAM kahyuM che ke, "badhA jIvone akSarano anaMtamo bhAga haMmezA khullo hoya che. jo te paNa AvarAI jAya to jIva ajIvapaNuM pAme (naMdIsUtra)'. te A pramANe - UMcA ane ghaNA vAdaLonA samUhathI sUrya-caMdranA kiraNonA samUha DhaMkAvA chatAM paNa temanI prabhAno saMpUrNapaNe nAza nathI thato, kemake jo saMpUrNapaNe nAza thAya to dareka jIvane prasiddha evo divasarAtano vibhAga na thavAno prasaMga Ave. kahyuM che ke, "ghaNA vAdaLonA udayamAM paNa caMdra-sUryanI prabhA hoya che." ema ahIM paNa prabaLa mithyAtvanA udayamAM paNa koIka dRSTi (bodha) aviparIta paNa hoya che, tenI apekSAe mithyAdaSTine paNa guNasthAnano saMbhava che. prazna - jo Ama hoya to ene mithyAdaSTi ja zA mATe kahyo ? kemake manuSya, pazu vagerenA bodhanI apekSAe ke chevaTe nigodAvasthAmAM tevA prakAranA avyakta sparza mAtranA bodhanI apekSAe te samyagRSTi paNa che. javAba - A doSa nathI Avato, kemake arihaMta bhagavaMte kahelA dvAdazAMgInA badhA arthonI zraddhA karavA chatAM paNa jo temaNe kahelA eka paNa akSaranI zraddhA na kare to paNa ene mithyAdaSTi kahevAya che, kemake tene sarvajJa bhagavAna upara vizvAsa nathI. kahyuM che ke, "sUtramAM kahela eka pada ke akSaranI paNa je zraddhA nathI karato te bAkI badhAnI zraddhA karato hovA chatAM jamAlInI jema mithyAdaSTi che. (167)" (bRhatsaMgrahaNI) to pachI je arihaMta bhagavaMte kahelI jIva, ajIva vagere badhI vastuonA bodha vinAno hoya tenuM to zuM kahevuM? arthAt te to avazya mithyAdaSTi ja che. 1 aupathamikasamyakatvanA lAbhArUpa Ayane je dUra kare che te AsAdana, eTale ke anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya. ahIM pRSodarAdi samAsa thayo hovAthI ya zabdano lopa thayo che, " duna' e sUtrathI kartAmAM mana pratyaya lAge che. anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya thaye chate parama AnaMdarUpa anaMta sukhanA phaLane ApanAro, mokSavRkSanA bIjarUpa evo aupazamika samyakatvano lAbha jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI cha AvalikA sudhI dUra thAya che. tethI je AsAdanathI sahita hoya te sAsAdana. jenI jinezvara bhagavAne kahela vastuonA bodharUpa daSTi sAcI che te samyagudaSTi. sAsAdana evo samyagudRSTi. te Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda guNaThANA sAsAdanasamyadRSTi. tenuM guNasthAna te sAsAdanasamyagdaSTi guNasthAna. athavA sAsvAdanasamyagdaSTiguNasthAna evo pATha che. tyAM je samyaktvarUpI rasanA AsvAdana (cAkhavuM)thI sahita hoya te sAsvAdana. jema khAdhela khIra pratye kharAba manavALo puruSa tene vamatI vakhate khIranA rasane cAkhe che tema mithyAtve javAnI taiyArIvALo hovAthI 708 samyaktvanI upara kharAba manavALo thayelo A jIva paNa samyaktvane vamatI vakhate tenA rasane cAkhe che. tethI sAsvAdana evA samyagdaSTanuM guNasthAna te sAsvAdanasamyaSTiguNasthAna. A guNasthAna A rIte thAya che - asaMkhya ahIM gaMbhI2 ane apAra evA saMsArasAgaramAM rahelo jIva mithyAtvane lIdhe anaMta pudgalaparAvartI sudhI anaMta lAkho duHkho anubhavIne koIka rIte tathAbhavyatva pAkI javAthI parvata parathI paDatI nadImAM rahelo paththara jema gabaDato gabaDato goLa thaI jAya che tema anAbhogathI thayela yathApravRttakaraNa vaDe eTale ke 'ahIM karaNa eTale pariNAma.' evA vacanathI vizeSaprakAranA adhyavasAya vaDe AyuSya sivAyanA jJAnAvaraNIya vagere badhA karmonI sthiti 1 koDAkoDIsAgaropama - palyopama pramANa kare che. tyAre jIvane karmathI pedA thayela gADha rAga-dveSanA pariNAmarUpa karkaza, gADha, lAMbA kALathI rUDha thayela, gUDha, vAMkI gAMTha jevI, du:khethI bhedI zakAya evI, pUrve nahIM bhedAyelI evI gATha thAya che. kahyuM che ke, 'tene paNa thoDuM khapAve chate tyAre jIvane pUrve nahIM bhedAyela gAMTha thAya che ema jinezvaro kahe che.' (dharmasaMgraha 752, zrAvakaprajJapti 32) 'gAMTha eTale jIvano khUba muzkelIthI bhedAya tevo, karkaza-gADha-rUDha-gUDha gAMTha jevo, karmathI pedA thayela evo gADha rAga-dveSano pariNAma.' (vizeSA 1195) A gAMTha sudhI abhavya jIvo paNa yathApravRttikaraNa vaDe karma khapAvIne anaMtavAra Ave che. AvazyakanI TIkAmAM kahyuM che, 'yathApravRttikaraNathI gAMThane pAmIne arihaMta vagerenA aizvaryane joIne ke bIjA koI kAraNathI pravartanArA koIka abhavyane paNa zrutasAmAyikano lAbha thAya che, bIjo lAbha thato nathI.' tyAra pachI jenuM mokSanuM sukha najIkamAM hoya evo, jeno ghaNo ane duHkhethI vArI zakAya evo vIryano vistAra ullasita thayo hoya evo koIka ja mahAtmA kuhADInI tIkSNa dhAra jevI zreSTha vizuddhithI u52 kahela svarUpavALI gAMThane bhedIne mithyAtvanI sthitinA udayakSaNathI u52 aMtarmuhUrta oLaMgIne apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa rUpa vizuddhithI pedA thayela sAmarthyathI te pradezamAM vedavA yogya dalikanA abhAvarUpa aMtarmuhUrta pramANa aMtarakaraNa kare che. ahIM yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNano A krama che, 'gAMTha sudhI pahelu karaNa (yathApravRttikaraNa) che, gAMThane oLaMgatA bIju karaNa (apUrvakaraNa) che, samyaktva Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda guNaThANA 709 puraskRta jIvane anivRttikaraNa hoya che. A aMtarakaraNa karyuM chate te jIvane mithyAtvakarmanI be sthiti thAya che. aMtarakaraNanI nIcenI aMtarmuhUrtapramANa pahelI sthiti ane te ja aMtarakaraNathI uparanI bAkInI bIjI sthiti. sthApanA - temAM pahelI sthitimAM e jIva mithyAtvanA daliko vedato hovAthI mithyAdaSTi ja che. aMtarmuhUrta pachI te pahelI sthiti bhogavAI jatA aMtarakaraNanA pahelA samaye ja e aupazamika samyakatva pAme che, kemake tyAM mithyAtvanA dalikono udaya hoto nathI. jema vanano dAvAnaLa pUrve jyAM indhana baLI gayuM hoya evA ke ukhara dezane pAmIne bujhAI jAya che, tema thavAthI te jIvane aupathamikasamyaktvano lAbha thAya che. kahyuM che ke, 'dAvAnaLa ukharabhUmine ane baLelA pradezane pAmIne bujhAI jAya che. ema mithyAtvamohanayanA udayano abhAva thavA para jIva upazamasamyakatva pAme che. (2734)' (vizeSA) zreSTha bhaMDAranA lAbha samAna, aMtarmuhUrtanA te upazAntakALamAM jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI cha AvalikA bAkI hoya tyAre koIka jIvane moTo bhaya AvavArUpa anaMtAnubaMdhIno udaya thAya che. tenA udayamAM rahelo A jIva sAsvAdana samyagRSTiguNasthAne rahelo che. athavA upazamazreNithI paDanAro koIka jIva sAsvAdanapaNuM pAme che. tyAra pachI avazya mithyAtvano udaya thavAthI e jIva mithyAdaSTi thAya che. 2 jenI dRSTi sAcI ane khoTI che te samyagmadhyAdRSTi. tenuM guNasthAna te samyagumithyAdaSTi guNasthAna. upara kahela vidhithI maLela, vizeSa prakAranA auSadha jevA, aupathamika samyaktva vaDe dhatUrAvALA kodarA jevA mohanIyakarmane zuddha karIne tenA traNa bhAga kare che. te A pramANe - zuddha, ardhavizuddha ane avizuddha. sthApanA - AAAte traNa puMjomAMthI jo ardhavizuddha puMja udayamAM Ave che to tenA udayathI jIvane bhagavAne kahelA tattvo paranI ardhavizuddha zraddhA thAya che. tethI e jIva aMtarmuhUrta mATe samyammiggAdaSTiguNasthAnanI sparzanA kare che. tyArapachI te avazya samyakatva ke mithyAtva pAme che. 3 tathA aTakavuM te virata, napuMsakaliMgamAM ru pratyaya lAgyo che. virata eTale sAvaghayoganA paccakakhANa. tene jANe nahIM, svIkAre nahIM ane tenA pAlana mATe yatna na kare e traNa padonA ATha bhAMgA thAya. sthApanA - jANe nahIM | svIkAre nahIM | pALe nahIM.' jANe nahIM | svIkAre nahIM | pALe. | jANe nahIM | svIkAre | | pALe nahIM.' Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71) jANe jANe cauda guNaThANA | jANe nahIM | svIkAre | pALe | jANe svIkAre nahIM | pALe nahIM svIkAre nahIM | pALe. svIkAre. pALe nahIM. jANe svIkAre pALe. temAM pahelA cAra bhAgAomAM ajJAnI hovAthI mithyAdaSTi che, bAkInA bhAgAomAM jJAnI hovAthI samyagudRSTi che. pahelA sAta bhAMgAomAM enI pAse virata (virati) nathI. tethI avirata che. 'aprAdri' (siddhahema zarA46) sUtrathI 5 pratyaya lAgyo che. chellA bhAMgAmAM virati che. athavA je sAvadyayogothI aTakelo hoya te virata. "patyatha piva' (siddhahema vAA22) sUtrathI kartAmAM ru pratyaya lAgatA virata zabda banyo. virata na hoya te avirata. avirata evo samyagudRSTi te aviratasamyagudRSTi. kahevAno bhAva Avo che - pUrve varNana karAyela aupazamika samyagdaSTi, zuddha darzanamohanIya pUMjanA udayavALo kSAyopazamikasamyagudRSTi ke jenuM darzanasataka (darzana mohanIya 3 + anaMtAnubaMdhI 4) kSaya thayuM che evo kSAyikasamyagRSTi bhagavAne kahela sAvadyayoganI viratine mokSarUpI mahela para caDhavA mATe nisaraNI samAna jANato hoya, apratyAkhyAnAvaraNakaSAyanA udayarUpa vighna Avela hovAthI viratine svIkAre nahIM ane tene pALavA mATe yatna na kare te aviratasamyagadaSTi kahevAya che. tenuM guNasthAna te aviratasamyagRSTiguNasthAna. kahyuM che ke, "aviratithI thanArA karmabaMdhane ane rAga-dveSanA duHkhane jANato, viratisukhane icchato, viratine karavA asamartha, pApI kAryonA AcaraNanI niMdA karato, jIva-ajIvane jANanAro, acala samyagadarzanavALo, calitamohavALo e aviratasamyagadaSTi che. 4 tathA jenI sarvasAvadyayoganA eka vratanA pUla sAvaghayogathI mAMDIne badhA vrata viSayaka anumati sivAyanA sAvadyayoga sudhInA dezamAM virata (virati) hoya te dezavirata. pratyAkhyAnAvaraNakaSAyanA udayathI enI pAse sarvasAvadyanI virati nathI. sarvaviratirUpa paccakkhANane Avare te pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyo. kahyuM che ke, "samyagdarzanathI yukta, potAnI zakti mujaba eka vratathI mAMDIne chelle mAtra anumati (sivAyanI sarva vrato)nI viratine grahaNa karanAro te dezayati che." dezaviratanuM guNasthAna te dezavirataguNasthAna. 5 tathA je sArI rIte aTakelA hoya te saMyata. "atyathaDarna' (pAza12) sUtrathI che pratyaya lAge. saMyamanA yogomAM jeNe pramAda karyo hoya eTale je sIdAyelo hoya te pramatta. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 711 cauda guNaThANA uparanI jema kartAmAM hra pratyaya lAgyo. athavA pramatta eTale pramAda. te dArU, viSaya, kaSAya, nidrA ane vikathAmAMthI koI paNa eka ke badhA rUpa che. jenI pAse pramatta hoya te pramatta eTale pramAdavALo. 'jhabrAlimya:' (siddhahema0 7ArA46) sUtrathI Ja pratyaya lAgyo. pramatta evo saMyata te pramattasaMyata. tenuM guNasthAna te pramattasaMyata guNasthAna, eTale vizuddhinA ane avizuddhinA prakarSa ane apakarSathI thato svarUpabheda. te A pramANe - dezaviratiguNanI apekSAe sarvaviratinA guNonI vizuddhi vadhu che ane avizuddhi ochI che. apramattasaMyatanA guNanI apekSAe sarvaviratinA guNonI vizuddhi ochI che ane avizuddhi vadhu che. ema anya guNasthAnomAM paNa AgaLa-pAchaLanA guNasthAnonI apekSAe vizuddhi ane avizuddhinA prakarSa ane apakarSanI yojanA jANavI. 6 pramatta na hoya te apramatta. athavA jenI pAse pramatta nathI te apramatta. apramatta evA saMyata te apramattasaMyata. tenuM guNasthAna te apramattasaMyataguNasthAna. 7 jenuM sthitighAta, rasaghAta, guNazreNi, guNasaMkrama ane sthitibaMdharUpa pAMca padArthone karavArUpa karaNa apUrva eTale navuM eTale paheluM che te apUrvakaraNa. te A pramANe - (1) sthitighAta - jJAnAvaraNIya vagere karmonI moTI sthitine apavartanAkaraNa vaDe nAnI karavI te sthitighAta kahevAya che. (2) rasaghAta jJAnAvaraNIya vagere karmonA ghaNA rasane apavartanAkaraNa vaDe alpa karavo te rasaghAta kahevAya che. pUrvenA guNasthAnomAM vizuddhi alpa hovAthI A banne ya alpa ja karato hato, ahIM vizuddhi prakRSTa hovAthI moTA pramANavALA apUrva sthitighAta-2saghAta kare che. (3) guNazreNi - vizuddhine lIdhe uparanI sthitimAMthI apavartanAkaraNa vaDe utArelA dalikane jaldIthI khapAvavA mATe udayasamayathI u52 aMtarmuhUrta sudhI dareka samaye asaMkhyaguNa vRddhithI goThavavA te guNazreNi. sthApanA - pUrvenA guNasthAnomAM avizuddha hovAthI kALathI lAMbI ane dalikaracanAne AzrayIne pAtaLI guNazreNi karato hato, kemake alpa dalikonI apavartanA thatI hatI. ahIM vizuddha hovAthI kALathI nAnI ane dalikaracanAne AzrayIne pahoLI apUrva guNazreNi kare che, kemake ahIM ghaNA dalikonI apavartanA thAya che. (4) guNasaMkrama - vizuddhine lIdhe baMdhAtI zubhaprakRtiomAM nahIM baMdhAtI azubha prakRtionA dalikone dareka kSaNe asaMkhyaguNavRddhithI saMkramAvavA (laI javA) te guNasaMkrama. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 712 guNasaMkrama paNa ahIM apUrva kare che. (5) sthitibaMdha - pUrve azuddha hovAthI karmonI lAMbI sthitine bAMdhato hato. ahIM vizuddha hovAthI ja karmonI TUMkI sthitine bAMdhe che. te sthitibaMdha. A apUrvakaraNavALo jIva be prakArano che - kSapaka ane upazamaka. karmone khapAvavA ane upazamAvavAne yogya hovAthI A pramANe kahevAya che, jema rAjyane yogya kumAra rAjA kahevAya che tema. A jIva karmone khapAvato ke upazamAvato nathI. apUrvakaraNavALA jIvanuM guNasthAna te apUrvakaraNa guNasthAna. A guNasthAnane pAmelA traNe kALanA judA judA jIvonI apekSAe sAmAnyathI asaMkhya lokakAzapradeza jeTalA adhyavasAyasthAno che. te kevI rIte hoya che ? e ziSyo para kRpA karavA mATe vizeSathI jaNAvAya che - A guNasthAnakano kALa aMtarmuhUrta che. temAM pahelA samayane paNa jeo pAmyA, jeo pAme che ane jeo pAmaze temanI apekSAe jaghanyathI mAMDIne utkRSTa sudhInA asaMkhya lokAkAzapradeza jeTalA adhyavasAyasthAno maLe che, kemake pAmanArA ghaNA che ane adhyavasAyo vicitra che, ema vicAravuM. cauda guNaThANA prazna - jo traNe kALanI apekSA karAya che to A guNasthAnakane pAmelA jIvonA anaMtA adhyavasAyo kema na thAya ? kemake anaMtA jIvo pAmyA che ane anaMtA jIvo ja pAmaze. javAba - tamArI vAta sAcI che. AvuM thAya jo A guNasthAnakane svIkAranArA badhA jIvonA judA judA ja adhyavasAyasthAno hoya, paNa tevuM nathI, kemake ghaNA jIvo eka adhyavasAyasthAnamAM rahelA che. pachI bIjA samaye pahelA samayanA adhyavasAyasthAno karatA adhika adhyavasAyasthAno maLe che. trIjA samaye bIjA samayanA adhyavasAyasthAno karatA adhika adhyavasAyasthAno maLe che. cothA samaye trIjA samayanA adhyavasAyasthAno karatA adhika adhyavasAyasthAno maLe che. ema carama samaya sudhI jANavuM. sthApanA karAtA A adhyavasAyasthAno viSama corasa kSetramAM vyApe che. te A pramANe - 4tho 3jo 2jo 1lo samaya 00000000000 000000000 0000000 00000 adhyavasAyasthAno Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 713 cauda guNaThANA AmAM pahelA samayanA jaghanya adhyavasAyasthAna karatA pahelA samayanuM utkRSTa adhyavasAyasthAna anaMtaguNavizuddha che. tenA karatA bIjA samayanuM jaghanya adhyavasAyasthAna anaMtaguNavizuddha che. te bIjA samayanA jaghanya adhyavasAyasthAna karatA paNa tenuM utkRSTa adhyavasAyasthAna anaMtaguNavizuddha che. tenA karatA trIjA samayanuM jaghanya adhyavasAyasthAna anaMtaguNavizuddha che. tenA karatA paNa tenuM utkRSTa adhyavasAyasthAna anaMtaguNavizuddha che. e pramANe tyAMsudhI jANavuM ke dvicaramasamayanA utkRSTa adhyavasAyasthAna karatA caramasamayanuM jaghanya adhyavasAyasthAna anaMtaguNa vizuddha che. tenA karatA paNa tenuM utkRSTa adhyavasAyasthAna anaMtaguNavizuddha che. eka samayanA A adhyavasAyasthAno paraspara anaMtabhAgavRddhi, asaMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtaguNavRddhi, asaMkhyaguNavRddhi ane anaMtaguNavRddhirUpa SasthAnakamAM paDelA che. ekasAthe A guNasthAnakamAM pravezelA jIvonA adhyavasAyasthAnonI paraspara bhinnatArUpa nivRtti paNa che, eTale A guNasthAnakane nivRtti guNasthAnaka paNa kahevAya che. mATe ja mULagAthAmAM 'nivRtti anivRtti' ema kahyuM che. 8 na tathA eka sAthe A guNasthAnakane pAmelA ghaNA jIvonA adhyavasAyasthAnonI bhinnatArUpa nivRtti nathI eTale e jIvone anivRtti kahevAya che. ekasAthe A guNasthAnaka para ArUDha thayelA eka jIvanuM je adhyavasAyasthAna hoya che te ja bIjA jIvanuM paNa hoya che. jenAthI jIva saMsAramAM bhaTake te saMpa2Aya eTale kaSAyono udaya. jene bAdara eTale sUkSma kiTTirUpa karAyelA kaSAyanI apekSAe sthUla kaSAya hoya te bAdarasaMparAya. anivRtti evo bAdarasaMparAya te anivRtti bAdarasaMparAya. tenuM guNasthAnaka te anivRttibAdarasaMparAyate guNasthAnaka. A paNa aMtarmuhUrtanuM ja che. aMtarmuhUrtanA jeTalA samayo che A guNasthAnakamAM pravezelA jIvonA teTalA ja adhyavasAyasthAno che, kemake eka samayamAM pravezelA badhA jIvonuM eka ja adhyavasAyasthAna che. sthApanA - 4tho jo rajo 1lo samaya 7 7 7 7 adhyavasAyasthAno. pahelA samayathI mAMDIne uttarottara adhyavasAyasthAno anaMtaguNavizuddha che ema jANavuM. te anivRttibAdarasaMparAya jIva be prakAre che - kSapaka ane upazamaka. 9. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 714 cauda guNaThANA tathA jene kiTTirUpe karAyelA lobhakaSAyanA udayarUpa sUkSma kaSAya hoya che te sUkSmasaMparAya. te paNa be prakArano che - kSapaka ke upazamaka, kemake te eka lobhakaSAyano kSaya ke upazama kare che. tenuM guNasthAnaka te sUkSmasaMparAya guNasthAnaka. 10 tathA jenAthI AtmAnA kevaLajJAna ane kevaLadarzana DhaMkAya che te chadma eTale jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ane aMtarAya karmono udaya, kemake A cAra karmono udaya hoya tyAM sudhI kevaLajJAna-kevaLadarzana utpanna thatuM nathI ane temanA nAza pachI utpanna thAya che. chabamAM rahe te chabastha. te sarAgI paNa hoya che. mATe tene dUra karavA vitarAga lIdho. jeno mAyA ane lobhakaSAyanA udayarUpa rAga cAlyo gayo che te vItarAga. vItarAga evo chadmastha te vItarAgachadhI. te kSaya pAmelA kaSAyovALA paNa hoya che, kemake teno paNa upara kahelA svarUpavALo rAga cAlyo gayo che. mATe teno vyavaccheda karavA upazAMtakaSAya lIdho. 'Sa ziSa' vagere daMDaka dhAtu hiMsA arthavALA che. jemAM jIvonI paraspara hiMsA thAya che te kaSa eTale saMsAra. jenAthI jIvo saMsAramAM jAya che te krodha vagere kaSAyo. jeNe kaSAyone upazAMta karyA eTale ke AtmA upara rahelA kaSAyone saMkramaNa, udvartana vagere karaNo tathA udayane ayogya banAvyA te upazAMtakaSAya. upazAMtakaSAya evo vitarAgachadmastha te upazAMtakaSAyavItarAgachadmastha. tenuM guNasthAnaka te upazAMtakaSAyavItarAgachadmastha guNasthAnaka. temAM aviratasamyagdaSTithI mAMDIne anaMtAnubaMdhI kaSAyo upazAMta thayA che. upazamazreNinI zarUAtamAM avirata, dezavirata, pramatta ke apramatta jIva anaMtAnubaMdhI kaSAyone upazamAvIne traNa darzanamohanIyane upazamAve che. tenA upazama pachI pramatta ane apramatta guNasthAnakomAM seMkaDovAra parivartana karIne pachI apUrvakaraNa guNasthAnaka pachI anivRttibAdarasaparAya guNasthAnake cAritramohanIyamAM pahelA napuMsakavedane upazamAve che, pachI strIvedane upazamAve che, pachI hAsya-rati-arati-zoka-bhaya-jugupsArUpa chanA samUhane ekasAthe upazamAve che, pachI puruSavedane upazamAve che, pachI ekasAthe apratyAkhyAnAvaraNa krodha ane pratyAkhyAnAvaraNa krodhane upazamAve che, pachI saMjavalanakrodhane upazamAve che, pachI ekasAthe apratyAkhyAnAvaraNa mAna ane pratyAkhyAnAvaraNa mAnane upazamAve che, pachI saMjavalana mAnane upazamAve che, pachI eka sAthe apratyAkhyAnAvaraNa mAyA ane pratyAkhyAnAvaraNa mAyAne upazamAve che, pachI saMjavalana mAyAne upazamAve che, pachI eka sAthe apratyAkhyAnAvaraNa lobha ane pratyAkhyAnAvaraNa lobhane upazamAve che, pachI sUkSmasaMparAya guNasthAnake saMjvalana lobhane upazamAve che. A upazamazreNi che. sthApanA A pramANe che - Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda guNaThANA saMjvalana lobha apratyAkhyAnAvaraNa lobha pratyAkhyAnAvaraNa lobha saMjvalana mAyA 715 apratyAkhyAnAvaraNa mAyA pratyAkhyAnAvaraNa mAyA saMjvalana mAna apratyAkhyAnAvaraNa mAna pratyAkhyAnAvaraNa mAna saMjvalana krodha apratyAkhyAnAvaraNa krodha pratyAkhyAnAvaraNa krodha puruSaveda hAsya rati ati | zoka bhaya | jugupsA strIveda napuMsakaveda mithyAtvamohanIya mizramohanIya samyaktvamohanIya anaMtAnubaMdhI krodha anaMtAnubaMdhI mAna anaMtAnubaMdhI mAyA anaMtAnubaMdhI lobha upazamazreNinI vistArathI vyAkhyA zatakanI svopajJaTIkAmAM karI che, tyAMthI joI levI. Ama bIjA guNasthAnakomAM paNa kyAMka keTalAka kaSAyo upazAMta thatA hovAthI temane paNa upazAMtakaSAya kahI zakAya. mATe temanA vyavaccheda mATe vItarAga lIdhA. upazAMtakaSAya vItarAga eTaluM kahevAthI paNa iSTanI siddhi thavA chatAM chadmasthanuM grahaNa karyuM te svarUpa kahevA mATe, kemake tenAthI koIno vyavaccheda thato nathI. achadmastha jIva upazAMtakaSAyavItarAga hoto nathI ke jeno 'chadmastha' zabdanA grahaNathI vyavaccheda thAya. A guNasthAnake mohanIyanI aThyAvIse ya prakRtio upazAMta thayelI jANavI. upazAMtakaSAyavALo jaghanyathI eka samaya sudhI ane utkRSTathI aMtarmuhUrta sudhI hoya che. tyAra pachI e avazya paDe che. te be rIte paDe che - bhavakSayathI ane kALakSayathI. je marI jAya te bhavakSayathI paDe. jeno upazAMta kALa pUro thAya te kALakSayathI paDe. kALakSayathI paDanAro je rIte caDyo hoya te ja rIte paDe che, jyAM jyAM baMdha-udaya-udIraNAno viccheda thayo hoya paDatI vakhate tyAM tyAM te zarU thAya che. paDatA paDatA pramatta guNasthAnaka sudhI paDe. koIka jIva tenI nIcenA be guNasthAnaka sudhI paNa jAya che. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 716 cauda guNaThANA koIka sAsvAdana guNasthAnake paNa jAya che. je bhavakSayathI paDe te pahelA ja samaye baMdhana vagere badhAya kAraNone zarU kare che, eTalo pharaka che. utkRSTathI eka bhavamAM be vAra upazamazreNi mAMDe che. je be vAra upazamazreNi mAMDe che tene avazya te bhavamAM kSapakazreNi na hoya. je ekavAra upazamazreNi mAMDe tene kSapakazreNi hoya paNa che. saptatikAnI cUrNimAM kahyuM che - "je be vAra upazamazreNi mAMDe che tene avazya te bhavamAM kSapakazreNi nathI, je ekavAra upazamazreNi mAMDe tene kSapakazreNi hoya paNa che. A kArmagranthikono abhiprAya che. AgamanA abhiprAye to eka bhavamAM eka ja zreNi mAMDe che. kalpabhASyamAM kahyuM che - "Ama deva-manuSya bhavomAM samyaktva patita na thaye chate eka bhavamAM koI paNa eka zreNi sivAya badhuM pAme. (107)" badhu eTale dezavirati vagere. bIje paNa kahyuM che - "ekabhavamAM AMtare AMtare be vAra mohano upazama thAya. je bhavamAM mohano upazama thAya te bhavamAM mohano kSaya na thAya." 11. tathA jenA kaSAyo kSaya pAmyA che te kSINakaSAya. temAM pahelA avirata samyagRSTithI mAMDIne apramatta sudhInA guNasthAnakomAM anaMtAnubaMdhI kaSAyone khapAvavAnuM zarU kare che. pachI mithyAtvamohanIya, mizramohanIya ane samyakatvamohanIyane khapAvavAnuM zarU kare che. pachI apratyAkhyAnAvaraNa ane pratyAkhyAnAvaraNa ema ATha kaSAyone khapAvavAnuM zarU kare che. temane aDadhA khapAve chate ja ativizuddhine lIdhe vacce ja thINaddhi 3 (thINaddhi, nidrAnidrA, pracalApracalA), naraka ra (narakagati, narakAnupUrvI), tiryaMca ra (tiryaMcagati, tiryaMcAnupUrvI), ekendriyajAti, beindriyajAti, te indriyajAti, caurindriyajAti, Atapa, udyota, sthAvara, sUkSma ane sAdhAraNa ema soLa prakRtio khapAve che. temano kSaya thaye chate ATha kaSAyono bAkIno bhAga khapAve che. pachI kramazaH napuMsakaveda, strIveda, hAsya vagere che, puruSaveda, saMjavalana krodha, saMjavalana mAna, saMjavalana mAyAne khapAve che. A prakRtione anivRttibAdarajparAya guNasthAnake khapAve che. saMjvalana lobhane sUkSmasaMparAya guNasthAnake khapAve che. A kSapakazreNi che. sthApanA A pramANe che - (pAnA naM. 717 upara) vistArathI kSapakazreNinuM svarUpa zatakanI svopaNa TIkAmAM kahyuM che. tyAMthI ja te jANI levuM. Ama bIjA guNasthAnakone paNa kSINakaSAya kahI zakAya che, kemake kyAMka keTalAka kaSAyono kSaya thayo che. mATe temano vyavaccheda karavA mATe vItarAga lIdhA. kSINakaSAyavItarAga to kevaLI paNa che. mATe temanA vyavaccheda mATe chadmastha lIdhA. chaprasthanuM grahaNa karavA para sarAgIno vyavaccheda karavA mATe vItarAganuM grahaNa karyuM che. vItarAga evA chadmastha te vItarAgachadmastha. te to upazAntakaSAyavALA paNa hoya che. mATe temanA vyavaccheda mATe kSINakaSAya lIdhA. kSaNikaSAya evA vItarAga chabI te kSINakaSAyavatIrAgachadmastha. temanuM guNasthAnaka te kSINakaSAyavItarAgachabastha guNasthAnaka. 12 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda guNaThANA 717 saMjavalana lobha saMjvalana mAyA saMjavalana mAna saMjavalana krodha puruSaveda hAsya rati | arati zoka bhaya | juguNA | strIveda napuMsakaveda aprakriodha prakriodha apra.mAnaprAmAna apra.mAyA. mAyAapra. lobhapra. lobha samyakatvamohanIya mizramohanIya mithyAtvamohanIya anaMtAnubaMdhI krodha anaMtAnubaMdhI mAna, anaMtAnubaMdhI mAyA | anaMtAnubaMdhI lobha tathA yoga eTale virya, zakti, utsAha, parAkrama. A badhA paryAyavAcI zabdo che. mana-vacana-kAya rUpa karaNanA bhedathI yoganA traNa nAma thAya che - manoyoga, vacanayoga ane kAyayoga, karmaprakRtimAM kahyuM che - "te vIrya pariNAma, AlaMbana ane grahaNanuM kAraNa che. tethI tenA manoyoga, vacanayoga ane kAyayoga ema traNa nAma che. kAryanuM najIkapaNuM ane jIvapradezono sAMkaLanA avayavonI jema ekabIjAmAM praveza - A bene lIdhe jIvapradezo para vIryanI viSamatA thAya che." - temAM bhagavAnane mana:paryavajJAnI ke anuttaravAsI devoe manathI pUchAye chete manathI ja javAba ApavAthI manoyoga hoya che, kemake teo bhagavAne prayojelA manodravyone mana:paryavajJAna vaDe ke avadhijJAna vaDe juve che, ane joIne teo vivakSita vastuno AkAra bIjI rIte na ghaTavAthI lokanA svarUpa vagere bAhya padArthane jANe che. bhagavAnane dharmadezanA vageremAM vacanayoga hoya che. bhagavAnane AMkha khola-baMdha karavI, cAlavuM vageremAM kAyayoga hoya che. tethI A traNa yogonI sAthe varte te sayogI, "sarvAritna' (siddhahema karAva6) A sUtrathI rUd pratyaya lAgyo. jenI pAse kevaLa eTale kevaLajJAna-kevaLadarzana che te kevaLI. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda guNaThANA 718 sayogI evA kevaLI te sayogIkevaLI. tenuM guNasthAnaka te sayogIkevaLI guNasthAnaka. tathA jenI pAse pUrve kahelA yogo nathI te ayogI. prazna - e ayogI kevI rIte bane ? javAba - te sayogIkevaLI bhagavAna jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI dezona pUrvakroDavarSa sudhI vicarIne jenA vedanIya vagere karmo AyuSya karma karatA vadhu hoya tevA koIka sayogIkevaLI bhagavAna karmone samAna karavA mATe samuddAta kare che, bIjA nathI karatA. AryazyAmAcAryajIe kahyuM che - 'he bhagavaMta ! badhA kevaLIo samuddAta kare che ? he gautama ! A vAta barAbara nathI. jenA bhavopagrAhIkarmo (vedanIya vagere karmo) baMdhanathI ane sthitithI AyuSyanI samAna hoya te samuddAta karatA nathI. samuddAta karyA vinA anaMtA kevaLIbhagavaMto jarA-maraNathI rahita thaIne mokSarUpI zreSTha gatine pAmyA. (prajJApanA)'. ahIM je baMdhAya te baMdhana eTale karmaparamANuo. 'munivatyAtimya: rmAMpAvAne' (siddhahema0 / / 2) sUtrathI karmamAM ad pratyaya lAgyo che. bAkInuM saheluM che. samuddAtanuM svarUpa SaDazItinI svopajJa TIkAmAM vistArathI kahyuM che. te tyAMthI ja jANI levuM. samuddAta karIne ke karyA vinA bhavopagrAhIkarmone khapAvavA mATe lezyA vinAnuM, atyaMta nizcala, paramanirjarAnuM kAraNa evuM dhyAna karavAnI icchAvALA te sayogI kevaLI bhagavaMta yogano nirodha karavAnI zarUAta kare che. temAM pahelA bAdara kAyayogathI bAdara manoyogano nirodha kare che. pachI bAdara vacanayogano nirodha kare che. pachI sUkSma kAyayogathI bAdara kAyayogano nirodha kare che. pachI te sUkSmakAyayogathI ja sUkSmamanoyoga ane sUkSmavacanayogano nirodha kare che. sUkSmakriyA anivarti zukladhyAna karatA karatA sUkSma kAyayoganA AlaMbanathI ja sUkSmakAyayogano nirodha kare che, kemake tyAre AlaMbana levA yogya bIjo koI yoga nathI. te dhyAnanA sAmarthyathI mukha, peTa vagerenA polANa pUravAthI zarIranA trIjA bhAgamAM rahelA Atmapradezo saMkocAI jAya che. tyArapachI samucchinnakriya apratipAti zukladhyAna karatA madhyama rIte pAMca hrasvAkSaranA uccAraNa jeTalA kALa mATe zailezIkaraNamAM praveze che. tyAM zaileza eTale meruparvata. tenI A sthiratA eTale sAmyAvasthA te zailezI. athavA sarvasaMvara eTale zIla. tenA je Iza te zIleza. tenI A yoganirodhAvasthA te zailezI. temAM karaNa eTale pUrve jemanI zailezInA samayonI samAna samayovALI guNazreNi racI che evA vedanIya, nAma ane gotra nAmanA traNa aghAtI karmonI asaMkhyaguNanI zreNithI ane AyuSyanI je svarUpe rahyA hoya te svarUpanI zreNithI nirjarA karavI te zailezIkaraNa. temAM pravezelA A ayogI evA kevaLI te ayogIkevaLI. A ayogI kevaLI zailezIkaraNanA carama samaya pachI cAra aghAtIkarmono nAza thayo hovAthI jema mATInA ATha lepothI lepAyela, pANImAM nIce DUbela tuMbaDuM kramazaH mATInA lepa dUra thavAthI pANInI sapATI sudhI Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 719 cauda guNaThANA upara jAya che tema upara lokanA cheDA sudhI jAya che. jema mAchalIne gati karavAmAM pANI sahAyaka che tema jIva ane pudgalane gatimAM sahAyaka evuM dharmAstikAya che. te lokanI bahAra na hovAthI sarvakarmathI mukta thayela te bhagavAna lokanA cheDAnI upara jatA nathI. upara jatA te bhagavAna RjugatithI, pote jeTalA AkAzapradezomAM avagADha hoya teTalA ja AkAzapradezomAM upara paNa avagAhanA karatA karatA ane vivakSita samaya sivAyanA bIjA samayane sparyA vinA jAya che. AvazyakacUrNimAM kahyuM che - 'jeTalA AkAzapradezomAM jIva avagADha hoya teTalA AkAzapradezonI avagAhanA vaDe upara RjugatithI jAya che, vAMko jato nathI, ane bIjA samayane sparzato nathI.' duHSamakALanA aMdhakAramAM DUbelA jinapravacana mATe dIvA samAna zrIjinabhadragaNikSamAzramaNajIe paNa kahyuM che -'jadhanyayogavALA paryAptA saMzI jIvane jeTalA manodravyo hoya che ane temano vyApAra jeTalo hoya che tenA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA manoyogano samaye samaye nirodha karato te asaMkhya samayomAM manano saMpUrNa nirodha kare che. (3059, 3060) paryAptA beindriyanA jaghanya vacanayoganA je paryAyo che tenA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA vacanayogano samaye samaye nirodha karato te asaMkhya samayomAM vacanayogano saMpUrNa nirodha kare che. tyAra pachI utpanna thayA pachInA pahelA samaye rahelA sUkSma nigodanA jIvano je jaghanya(kAya)yoga hoya che tenA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kAyayogano samaye samaye nirodha karato ane zarIranA trIjA bhAgane choDato te asaMkhyasamayomAM kAyayogano nirodha kare che. tyAra pachI yoganirodha karela te jIva zailezIbhAvanAne pAme che. (3061-3064) jeTalA kALamAM madhyamathI pAMca hrasvAkSaro bolAya che teTalA kALa sudhI te zailezI avasthAmAM 2he che. (3068) kAyayoganA nirodhanI zarUAtathI te sUkSmakriyAanivarti zukladhyAna kare che. zailezIkALamAM te vyacchinnakriya apratipAtI zukladhyAna kare che. (3069) pUrve asaMkhyaguNa guNazreNithI racAyeluM karma samaye samaye khapAvIne kramazaH te tyAM badhA karmone khapAve che. (3082) RjugatithI bIjA samayane nahIM sparzato sAkAraupayogavALo te ekasamayamAM siddha thAya che. (3088)' (vizeSAvazyakabhASya) ayogIkevaLInuM guNasthAnaka te ayogIkevaLIguNasthAnaka. 14. (2)' guru A cauda guNaThANAonA svarUpane jANavAmAM ane samajAvavAmAM kuzaLa hoya che. pratirUpa eTale suMdara. pratirUpa guNa che zarUmAM je guNonI te pratirUpa vagere guNo. te cauda che. te A pramANe - 1 pratirUpa, 2 tejasvI, 3 yugapradhAnAgama, 4 madhuravAkya, pa gaMbhIra, 6 dhRtimAna, 7 upadeza52, 8 apratisrAvI, 9 saumya, 10 saMgrahazIla, 11 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 720 pratirUpa vagere cauda guNo abhigrahamatika, 12 avikalthana, 13 acapala ane 14 prazAMta daya. upadezamALAmAM ane siddharSigaNie karela tenI vRttimAM kahyuM che - have gurunuM svarUpa kahe che - gAthArtha - AcArya pratirUpa, tejasvI, yugapradhAnaAgame, madhuravAkya, gaMbhIra, dhRtimAna ane upadezapara hoya che. apratisrAvI, saumya, saMgrahazIla, abhigrahamati, avindana, acapaLa ane prazAMta hRdayavALA-AcArya AvA hoya che. (10,11). TIkArtha - (1) pratirUpa - avayavonI viziSTa racanAthI jemanuM cokkasarUpa hoya te pratirUpa eTale suMdara aMgavALA. AnAthI zarIrasaMpatti kahI. athavA zreSTha guNovALA hovAthI tIrthakara vagerenI buddhi pedA kare che. tethI tIrthakara vagerenA pratibiMba jevA. (2) tejasvI - tejasvI eTale dIptivALA. (3) yugapradhAnAgama - vartamAnakALe zeSa jIvonI apekSAe utkRSTa zrutajJAnavALA. (4) madhuvAkya - mIThA vacano bolanArA. (5) gaMbhIra - tuccha na hoya, eTale jemanA hRdayanA bhAva bIjA jANI na zake tevA. (6) dhRtimAna - dhIrajavALA eTale jemanuM mana vicalita na thAya tevA. (7) upadezapara - sArA vacanothI bIjAne mokSamArgamAM pravartAvanArA. (8) apratisrAvI - jema chidra vinAnuM paththaranuM bhAjana pANIne jharatuM nathI tema ja bIjAe kahela potAnI gupta vAto anyane kahetA nathI tevA. (9) saumya - zarIranA AkArathI ja AhalAda karAvanArA. (10) saMgrahazIla - te te guNonI apekSAe ziSyo mATe vastra, pAtrA vagereno saMgraha karavAmAM tatpara. AvA guru gaNanI vRddhimAM kAraNa hoya che. (11) abhigrahamati - dravya vagere saMbaMdhI judA judA niyamo pote grahaNa karavAnA ane bIjAne grahaNa karAvavAnA bhAvavALA. (12) avikalthana - bahu nahIM bolanArA, athavA potAnI prazaMsA nahIM karanArA. (13) acapala - sthira svabhAvavALA. (14) prazAMtahRdaya - krodha vagerethI nahIM spardhAyelA manavALA. (10, 11)" Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha prakAranA sUkSmajIvo 721 guru A pratirUpa vagere cauda guNothI vibhUSita hoya che. sUkSma eTale sUkSmajIvo. te ATha prakAre che. te A pramANe - 1 snehasUkSma, 2 puSpasUkSma, 3 prANisUkSma, 4 uriMgasUkSma, 5 panakasUkSma, 6 bIjasUkSma, 7 haritasUkSma ane 8 aMDasUkSma, dazavaikAlika sUtramAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - gAthArtha - "sneha, puSpasUkSma, prANa, uriMga, panaka, bIja, harita ane AThamuM aMDasUkSma. (8/15) TIkArya - ATha sUkSmo A pramANe che - (1) snehasUkSma avazyAya = jhAkaLa, hima-barapha, mahikA = dhUmmasa, karaka = karA, haratanu = ghAsa vagerenA agrabhAga upara jamInamAMthI AvIne rahelA pANInA TIpAM. (2) puSpasUkSmaH vaDa, udumbaranA puSpo. te puSpo vaDAdinA ja varNavALA hoya che, eTale puSpa tarIke na jaNAya. (3) prANIsUkSma anuddhari kunyu. A jIva hale to khabara paDe. paNa sthira hoya to sUkSma hovAthI khabara na paDe. (4) uriMgasUkSmaH kIDInAM nagarA. temAM kIDIo ane bIjA sUkSmajIvo hoya che. (5) panakasUkSmaH comAsAnAM samayamAM jamIna, lAkaDA vagere upara pAMcavarNavALI ane te jamIna vagere dravyamAM ja lAgelI (ekameka jevI banelI) nigoda. (6) bIjasUkSmaH zAli vagere bIjanA mukhanA mULamAM (mukhanA mukhya bhAgamAM) kaNikA = kaNa hoya che. je lokamAM tuSamukha (photarAnuM mukha) kahevAya che. (7) haritasUkSma? te atyaMta navI UgelI pRthvInA jevA ja varNavALI vanaspati che. (moTI thAya pachI alaga tarI Ave...) (8) aMDasUkSma : mAkhI, kIDI, giroLI, brAhmaNI (trasajIva vizeSa), kRkalAsa = kAcIMDo vagerenA IMDA rUpa levuM. (15) gAthArtha - A pramANe saMyata sarvabhAvathI Ane jANe. sarvendriyasamAhita apramatta sAdhu nitya yatna kare. (8/16) TIkArya - sUtrane anusAre kahevAyelA prakArathI A sUkSmone jANIne sAdhu sarvabhAvathI yatna kare. emAM sarvamAna = zaktine anurUpa evA svarUpasaMrakSaNAdi vaDe. (hetu, svarUpa Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 722 ATha prakAranA sUphamajIvo ane anubaMdha ema traNa prakAre hiMsA hoya che ane traNa prakAre ahiMsA paNa hoya che. emAM svarUpanuM = te te jIvanA zarIranuM saMrakSaNa karavuM te svarUpasaMrakSaNa kahevAya. kavi zabdathI anubaMdha saMrakSaNAdi laI zakAya. A svarUpasaMrakSaNAdi e potAnI zaktine anurUpa karavAnA che.) e sAdhunAM vizeSaNo A pramANe che. apramatta = nidrAdi pramAdothI rahita. sarvendriyasamAhita eTale zabdAdimAM rAgadveSane na pAmato. Avo sAdhu sarvakALa mana, vacana, kAyAthI saMrakSaNano yatna kare. (8/16) (saTIka dazavaikAlikasUtranA munizrI guNavaMsavijayajI ma. kRta bhAvAnuvAdamAMthI sAbhAra) guru A ATha sUkSmono bIjAne sArI rIte upadeza Ape che. Ama chatrIsa guNorUpI dhanathI zrImaMta evA guru jagatanA bhAvadAriyane dUra karo. (18) Ama sattaramI chatrIsI pUrNa thaI. ___Atmanyeva hi nediSThe, nirAyAse sukhe sati / kiM tAmyasi bahirmUDha, satRSNAyAmivaiNakaH // jema haraNa jhAMjhavAnA nIranI pAchaLa doDe che tema AtmAmAM ja mahenata vinAnuM sukha khUba ja najIka hovA chatAM te mUDha zA mATe bahAra kheda pAme che? priyApriyavyavati-vastuno vAsanAvazAt / aGgajatve sutaH preyAn, yUkAlikSamasammatam // A vastumAM priya ane apriyano vyavahAra thAya che te vAsanAne (bhAvanAne) lIdhe. zarIramAMthI pedA thayA hovA chatAM putra priya che ane jU-lIkha priya nathI. naSTe vastre yathAtmAnaM, na naSTaM manyate tathA / naSTe svadehe'pyAtmAnaM, na naSTaM manyate budhaH // jema vasano nAza thavA para mANasa potAno nAza thayelo nathI mAnato tema paMDita potAnuM zarIra nAza pAmavA chatAM paNa potAno nAza thayelo nathI mAnato. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdazI SaTvizikA adhunA'STAdazI SaTtriMzikAmAha - mUlam - paMcadasajogasannA-kahaNeNa tigAravANa cAeNa / sallatigavajjaNeNaM, chattIsaguNo gurU jayau // 19 // chAyA - paJcadazayogasaJjA-kathanena trigauravANAM tyAgena / zalyatrikavarjanena, SaTtriMzadguNo gururjayatu // 19 // premIyA vRttiH - paJcadazayogasaJjJAkathanena - paJcadazAnAM yogAnAM paJcadazAnAJca saJjJAnAM kathanena, tathA trigauravANAM - trayANAM gauravANAM, tyAgena - parihAreNa, tathA zalyatrikavarjanena - trayANAM zalyAnAM varjanena, iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti samAsArthaH / vyAsArthastvayam - yogaH - manovAkkAyAvaSTambhasamuttho jIvasya parispandaH, kAraNe kAryasyopacAraM kRtvA yogasahakAribhUtA manovAkkAyA api yogA ityucyante / te paJcadazavidhAH / tadyathA - 1 satyamanoyogaH, 2 asatyamanoyogaH, 3 satyAsatyamanoyogaH, 4 asatyAmRSAmanoyogaH, 5 satyavAgyogaH, 6 asatyavAgyogaH, 7 satyAsatyavAgyogaH, 8 asatyAmRSAvAgyogaH, 9 audArikakAyayogaH, 10 vaikriyakAyayogaH, 11 AhArakakAyayogaH, 12 audArikamizrakAyayogaH, 13 vaikriyamizrakAyayogaH, 14 AhArakamizrakAyayogaH, 15 kArmaNakAyayogazca / yaduktaM prAcInacaturthakarmagranthe haribhadrasUrikRtatadvRttau ca - 'tadevamuktAni mArgaNAsthAneSu guNasthAnakAni, sAmpratameteSu yogAnabhidhitsustAneva pUrva svarUpato nirdizati - Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 724 saccaM mosaM mIsaM asaccamosaM maNaM taha vaI ya / uralaviuvvAhArA mIsA kammaigamiya jogA // 34 // paJcadazavidhA yogAH (chAyA - satyaM mRSA mizraM asatyamRSaM manastathA vAkca / audArikavaikriyAhArakA mizrAH kArmaNamiti yogAH ||34|| ) vRttiH - santo munayaH padArthA vA, teSu yathAsaGkhyena muktiprApakatvena yathAvasthitasvarUpacintanena vA hitaM satyam / asti jIvaH sadasadrUpo vA dehamAtravyApakaH, ityAdi yathAvasthitavastuvikalpanaparam / tathA tadviparItaM mRSA / nAsti jIva ekAntasadrUpo vetyAdi / yathAvasthitA'yathAvasthitavastucintanaparaM mizram / iha dhavakhadirapalAzAdimizreSu bahuSvazokavRkSeSu azokavanamidamiti yadA vikalpayati tadA prastutamizraviSayatA / idaM hi vikalpanamatrAzokavRkSANAM sadbhAvAtsatyam, anyeSAmapi dhavAdInAM tatra sadbhAvAdasatyamiti mizram / na vidyate mRSA yatra tadbhavatyamRSam, asatyaM ca tadamRSaM ceti kRtAkRtAdivatkarmadhArayaH, AmantraNaprajJApanAdirUpam, yathA he devadatta ! ghaTamAnaya, dharmaM kuru, bhikSAM dehi ityAdi / evaMvidhaM kim ? ityAha 'maNaM' iti manazcittaM tathAzabdo vAkyopakSepArthaH / liGgavyatyayena vAkcaivaMvidhaiva caturbhedetyarthaH / tathA 'uralaviuvvAhArA' iti sUcakatvAtsUtrasyaudArikavaikriyAhArakakAyayogAH / tathA 'mIsA' iti eta evaudArikAdayo mizrAstrayaH / 'kammaiga' iti prAkRtatvAtkArmaNakAyayoga iti saptavidhakAyayogaH / tatrodAraM pradhAnaM, udAramevaudArikam / prAdhAnyaM ceha tIrthakaragaNadharazarIrApekSayA veditavyam / tato'nyasyAnuttarasurazarIrasyApyanantaguNahInarUpatvAt / athavA udAraM = sAtirekayojanasahasramAnatvAccheSazarIrebhyo bRhatpramANam, udAramevaudArikam / bRhattvaM cAsya bhavadhAraNIyasahajazarIrApekSayA mantavyam / anyathA hi uttaravaikriyaM lakSayojanamAnamapi labhyata iti / audArikameva cIyamAnatvAtkAyaH, tena sahakArikAraNabhUtena tadviSayo vA yoga audArikakAyayogaH 1 / tathA vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA tasyAM bhavaM vaikriyam, viziSTaM kurvanti taditi ca nipAtanAdvaikriyam, tadeva kAyastena yogo vaikriyakAyayogaH 2 / tathA caturdazapUrvavidA tathAvidhakAryotpattau viziSTalabdhivazAdAhriyate = nirvartyata ityAhArakam, athavA Ahriyante= gRhyante tIrthakarAdisamIpe sUkSmA jIvAdayaH padArthA anenetyAhArakam, tadeva kAya:, tena yoga AhArakakAyayogaH 3 / tathA audArikaM mizraM yatra, kArmaNeneti gamyate, sa bhavatyaudArikamizraH / utpattideze hi anantarAgato jIvaH prathamasamaye kArmaNenaivAhArayati tataH paramaudArikasyArabdhatvAdaudArikeNa kArmaNamizreNAhArayati, uktaM ca niryuktikRtA 1 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcadazavidhAH sajJAH 725 'joeNa kammaeNaM, AhAreI aNaMtaraM jIvo / teNa paraM mIseNaM, jAva sarIrassa niSphattI // 1 // ' (chAyA- yogeNa kArmaNena, AhArayati anantaraM jIvaH / tena paraM mizreNa, yAvat zarIrasya niSpattiH // 1 // ) audArikamizrazcAsau kAyazca tena yoga audArikamizrakAyayogaH 4 / tathA vaikriyaM mizraM yatra kArmaNeneti gamyate sa vaikriyamizraH / ayaM tu devanArakANAmaparyAptAvasthAyAM mantavyaH / zeSastu vAyvAdInAmaudArika(vaikriya)mizro na grAhyo'pradhAnatvAditi 5 / tathA''hArakaM mitraM yatraudArikeNeti gamyate sa AhArakamizraH, sa eva kAyastena yoga AhArakamizrakAyayogaH / yadA siddhaprayojanazcaturdazapUrvavidA''hArakaM parityajyaudArikopAdAnAya pravartate tadaudArikeNa mizramAhArakaM prApyate / bahuvyApAratvena pradhAnatvAdAhArakeNa vyapadeza iti bhAvaH / anye tvasyApi prArambhakAla evAhArakamizraM pratipadyante, prArabhyamANatvenAhArakasya prAdhAnyavivakSayA tenaiva vyapadezamicchantIti hRdayam 6 / tathA karmava kArmaNaH, atha karmaNo vikAraH kArmaNaH, uktaM ca - 'kammavivAgo kammaNamaTTavihavicittakammanipphannaM / savvesi sarIrANaM kAraNabhUyaM muNeyavvaM // 1 // ' (chAyA- karmavipAkaH kArmaNamaSTavidhavicitrakarmaniSpannam / sarveSAM zarIrANAM kAraNabhUtaM jJAtavyam // 1 // ) kArmaNazcAsau kAyazca tena yogaH kArmaNakAyayogaH 7 / 'iya jogA' iti amunA prakAreNa yogAH paJcadazApi prarUpitA iti zeSaH / iti gAthArthaH // 34 // ' guruH paJcadazAnAM yogAnAM svarUpaM parebhyaH samyagkathayati / saJjJA - vijJAnam / sA paJcadazavidhA / tadyathA - 1 AhArasajJA, 2 bhayasajhA, 3 parigrahasaJjJA, 4 maithunasaJjJA, 5 krodhasaJjJA, 6 mAnasaJjA, 7 mAyAsajJA, 8 lobhasaJjA, 9 oghasaJjJA, 10 lokasaJjJA, 11 sukhasaJjJA, 12 duHkhasaJjJA, 13 mohasaJjJA, 14 vicikitsAsajhA, 15 dharmasaJjJA ca / yadAha pravacanasAroddhAre tadvRttau ca - 'AhAra 1 bhaya 2 pariggaha 3 mehuNa 4 rUvAo huMti cattAri / sattANaM sannAo AsaMsAraM samaggANaM // 923 // (chAyA- AhAra 1 bhaya 2 parigraha 3 maithuna 4 rUpA bhavanti catasraH / sattvAnAM saJjJAH AsaMsAraM samagrANAm // 923 // ) Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 726 paJcadazavidhAH saJjAH vRttiH - saJjJAnaM saJjA-AbhogaH, sa dvidhA-kSAyopazamikI audayikI ca, tatrAdyA jJAnAvaraNakSayopazamajanyamatibhedarUpA, sA cAnantaramevoktA, dvitIyA punaH sAmAnyena caturvidhA''hArasajJAdilakSaNA, tatra kSudvedanIyodayAd yA kavalAdyAhArAdyarthaM tathAvidhapudgalopAdAnakriyA sA AhArasaJjJA, tasyA AbhogAtmikatvAt, sA punazcaturbhiH kAraNaiH samutpadyate, yaduktaM sthAnAGge - ____ 'cauhiM ThANehiM AhArasannA samuppajjai, taMjahA-omakuTTayAe chuhAveyaNijjassa kammassudaeNaM maIe taTThovaogeNaM / ' ti / __(chAyA- caturbhiH sthAnaiH AhArasaJjJA samutpadyate, tadyathA avamakoSThatayA kSudvedanIyasya karmaNa udayena matyA tadarthopayogena / ) ___ tatra avamakoSThatayA-riktodaratayA kSudvedanIyasya karmaNa udayena matyA-AhArakathAzravaNAdijanitabuddhyA tadarthopayogena-satatamAhAracintayeti 1 / tathA bhayamohanIyodayAdbhayodbhrAntasya dRSTivadanavikAraromAJcodbhedAdikriyA bhayasaJjJA, iyamapi caturbhiH sthAnairutpadyate, yaduktaM - 'hINasattayAe bhayaveyaNijjassa kammassa udaeNaM maIe tadavovaogeNaM / ' ti / (chAyA- hInasattvatayA bhayavedanIyasya karmaNa udayena matyA tadarthopayogena / ) tatra hInasattvatayA-sattvAbhAvena bhayavedanIyasya karmaNa udayena matyA-bhayavArtAzravaNabhISaNadarzanAdijanitayA buddhyA tadarthopayogena-ihalokAdisaptabhayalakSaNArthaparyAlocaneneti 2 / tathA lobhodayAtpradhAnasaMsArakAraNAbhiSvaGgapUrvikA sacittetaradravyopAdAnakriyA parigrahasaJjA, eSApi caturbhiH sthAnairutpadyate, yaduktam - 'avimuttayAe lobhaveyaNijjassa kammassa udaeNaM maIe tadaTThovaogeNaM / ' ti / (chAyA- avimuktatayA lobhavedanIyasya karmaNa udayena matyA tadarthopayogena / ) tatra avimuktatayA-saparigrahatayA lobhavedanIyakarmaNa udayena matyA-sacetanAdiparigrahadarzanAdijanitabuddhyA tadarthopayogena-parigrahAnucintaneneti 3 / tathA puMvedodayAnmaithunAya stryAlokanaprasannavadanasaMstambhitoruvepathuprabhRtilakSaNA kriyA maithunasaJjJA, asAvapi caturbhiH sthAnairutpadyate, yaduktam - 'ciyamaMsasoNiyAe mohaNijjassa kammassa udaeNaM maIe tadaTThovaogeNaM / ' ti / (chAyA- citamAMsazoNitatayA mohanIyasya karmaNa udayena matyA tadarthopayogena / ) Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcadazavidhAH saJjJAH 727 tatra cite-uvacite mAMsazoNite yasya sa tathA tadbhAvastattA tathA citamAMsazoNitatayA mohanIyasya karmaNa udayena matyA-suratakathAzravaNAdijanitabuddhyA tadarthopayogenamaithunalakSaNArthacintaneneti 4 / etAzcatasraH saJjJAH samagrANAmekendriyAdInAM paJcendriyaparyavasAnAnAM sattvAnAM-jIvAnAmAsaMsAra-saMsAravAsaM yAvadbhavanti, tathA ca keSAJcidekendriyANAmapyetAH spaSTamevopalabhyante, tathAhi - jalAdyAhAropajIvanAdvanaspatyAdInAmAhArasaJjJA saGkocanIvallyAdInAM tu hastasparzAdibhItyA avayavasaGkocanAdibhyo bhayasaJjJA bilvapalAzAdInAM tu nidhAnIkRtadraviNopari pAdamocanAdibhyaH parigrahasaJjJA kurubakAzokatilakAdInAM tu kamanIyakAminIbhujalatAvagUhanapANiprahArakaTAkSavikSepAdibhyaH prasUnapallavAdiprasavapradarzanAnmaithunasajheti 145 // 923 // idAnIM 'sannAo dasa'tti SaTcatvAriMzadadhikazatatamaM dvAramAha - AhAra 1 bhaya 2 pariggaha 3 mehuNa 4 taha koha 5 mANa 6 mAyA 7 ya / lobho 8 ha 9 loga 10 sannA dasa'veyA savvajIvANaM // 924 // (chAyA- AhAraH 1 bhayaM 2 parigrahaH 3 maithunaM 4 tathA krodhaH 5 mAnaH 6 mAyA 7 c| lobhaH 8 oghaH 9 lokaH 10 saJjJA dazApi etAH sarvajIvAnAm // 924 // ) vRttiH - saJjJAyate'nayA'yaM jIva iti saJjJA-vedanIyamohodayAzritA jJAnAvaraNadarzanAvaraNakSayopazamAzritA ca vicitrAhArAdiprAptikriyA, sA copAdhibhedAddazavidhA, tatrAhArabhayaparigrahamaithunasajJA anantarameva vyAkhyAtAH, tathA krodhavedanIyodayAttadAvezagarbhA paruSamukhanayanadantacchadasphuraNAdiceSTA krodhasaJjJA mAnodayAdahaGkArAtmikA utsekAdipariNatirmAnasaJjJA mAyAvedanIyenAzubhasaGklezAdanRtasambhASaNAdikriyA mAyAsaJjJA lobhavedanIyodayato lAlasatvena sacittetaradravyaprArthanA lobhasaJjJA, tathA matijJAnAvaraNakarmakSayopazamAt zabdAdyarthagocarA sAmAnyAvabodhakriyA oghasaJjJA tadvizeSAvabodhakriyA lokasaJjJA, evaM cedamApatitaM-darzanopayoga oghasaJjJA jJAnopayogo lokasaJjJA, eSa sthAnAGgaTIkAbhiprAyaH, AcArAGgaTIkAyAM punarabhihitaMoghasaJjJA tu avyaktopayogarUpA vallIvitAnArohaNAdisaJjJA lokasaJjJA tu svacchandaghaTitavikalparUpA laukikAcaritA, yathA - 'na santyanapatyasya lokAH zvAno yakSAH viprA devAH kAkAH pitAmahAH barhiNAM pakSavAtena garbha ityAdikA' iti, apare tu jJAnopayoga oghasaJjJA darzanopayogo lokasajJetyevamAhuH, ete dazApi ayaM jIva iti sajJAnahetutvAt saJjJAH sarveSAM saMsArijIvAnAM jJeyAH, sukhapratipattaye ca spaSTarUpAH paJcendriyAnadhikRtya vyAkhyAtAH, ekendriyAdInAM tvetA avyaktarUpA avagantavyA iti 146 // 924 // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 728 trividhAni gauravANi idAnIM 'sannAo pannarase 'ti saptacatvAriMzadadhikazatatamaM dvAramAha - AhAra 1 bhaya 2 pariggaha 3 mehuNa 4 suha 5 dukkha 6 moha 7 vitigicchA 8 / taha koha 9 mANa 10 mAyA 11 lohe 12 loge ya 13 dhammo 14 ghe 15 // 925 // (chAyA- AhAraH 1 bhayaM 2 parigrahaH 3 maithunaM 4 sukhaM 5 duHkhaM 6 moho 7 vicikitsA 8 / tathA krodhaH 9 mAnaH 10 mAyA 11 lobho 12 lokazca 13 dharmaH 14 oghaH 15 // 925 // ) vRttiH - prakramAyAtasya saJjJAzabdasya pratyekamabhisambandhAdAhArasaJjJAdaya oghasaJjJAparyantAH paJcadaza saJjJA bhavanti, tatra daza pUrvoktasvarUpA eva, sukhaduHkhasajJesAtAsAtAnubhavarUpe mohasaJjJA-mithyAdarzanarUpA vicikitsAsajJA-cittaviplutilakSaNA dharmasaJjJA-kSamAdyAsevanasvarUpA, etAzca vizeSAnupAdAnAdyathAsambhavaM sarvajIvAnAmavaseyAH, iha kvacid granthe caturvidhAH saJjJA uktAH kvaciddazavidhAH kvacit tu paJcadazavidhAH tataH kAsAJcitpunarbhaNane'pi na paunaruktyamAzaGkanIyaM, tathA AcArAle vipralApavaimanasyarUpAM zokasaJjJAM prakSipya SoDaza saJjJAH pratipAditA iti 147 // 925 // ' gururetAsAM paJcadazAnAM sajJAnAM svarUpamanyebhyaH suSTha kathayati / gurorbhAvo gauravaM-abhimAnalobhAbhyAmAtmano'zubhabhAvaH / tat trividham, tadyathA - 1 RddhigauravaM, 2 rasagauravaM, 3 sAtagauravaJca / yaduktaM zramaNapratikramaNasUtre - ____ tihiM gAravehi-iDDigAraveNaM rasagAraveNaM sAyAgAraveNaM / ' (chAyA- tribhiH gauravaiH - RddhigauraveNa rasagauraveNa sAtagauraveNa / ) eteSAM gauravANAM svarUpamupadezamAlAsiddharSigaNikRtatadvRttibhyAmevaM jJeyam - 'sAmpratamRddhigauravaM taddvAreNAha - pavarAI vatthapAyA-saNovagaraNAI esa vibhavo me| avi ya mahAjaNaneyA, ahaM ti aha iDDigAravio // 324 // (chAyA- pravarANi vastrapAtrA-sanopakaraNAni eSa vibhavaH me / api ca mahAjananetA, ahamiti atha RddhigauravikaH // 324||) vRttiH - 'pavarAI' gAhA, pravarANyuttamAni vastrapAtrAsanopakaraNAnyadhikRtyA'sau manyate eSa vibhavo me, ayaM samRddhyupacayo mama, api cetyabhyuccaye, mahAjananetA Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trividhAni gauravANi 729 pradhAnalokaprabhurahamiti / athaiSa evambhUtaH RddhyA prAptayotsekenA'prAptArthaprArthanayA ca gauravamAtmano nibiDakarmaparamANugrahaNena gurutvaM tad vidyate yasyAsau Rddhigauravika iti // 324 // adhunA rasagauravamadhikRtyAha - __ arasaM virasaM lUhaM, jahovavannaM ca nicchae bhottuM / niddhANi pesalANi ya, maggai rasagArave giddho // 325 // (chAyA- arasaM virasaM rUkSaM, yathopapannaM ca necchati bhoktum / snigdhAni pezalAni ca, mRgayate rasagaurave gRddhaH // 325 // ) vRttiH - 'arasaM' gAhA, avidyamAnarasamarasaM hiGgvAdibhirasaMskRtamityarthaH / virasaM vigatarasamatipurANaudanAdi / rUkSaM sneharahitaM vallacanakAdi, yathopapannaM ca nirupadhilabdhyA sampannamiti bhAvaH, necchati bhoktuM, kiM tarhi ? snigdhAni pracurasnehAni, pezalAni manojJAnyannAnIti gamyate, mRgayate vAJchati rasagaurave sati gRddho laulyAdhmAta iti // 325 // adhunA sAtagauravamadhikRtyAha - sussUsaI sarIraM, sayaNAsaNavAhaNApasaMgaparo / sAyAgAravaguruo, dukkhassa na dei appANaM // 326 // (chAyA- zuzrUSate zarIraM, zayanAsanavAhanAprasaGgaparaH / sAtAgauravagurukaH, duHkhasya na dadAti AtmAnam // 326 // ) vRttiH - 'sussUsaI' gAhA, zuzrUSate'nekArthatvAd dhAtUnAM pratikSaNaM saMskurute zarIraM vapuH, zayanaM tUlyAdi, AsanaM masUrakAdi, tayorvAhanA niSkAraNaH paribhogastasyAM prasaGgo gADhamAsaktistatparastatpradhAnaH zayanAsanavAhanAprasaGgapara iti, sAtaM sukhaM tena gauravamuktasvarUpaM tena guruH, sa eva gurukaH sAtagauravagurakaH san duHkhasya na dadAtyatmAnaM, tadveSIti bhAvaH // 326 // gururetAni trINi gauravANi tyajati / / zalyate aneneti zalyam / zalyamiva zalyam, kAlAntare'pyaniSTaphalavidhAnaM pratyavandhyatvAt / tat trividham / tadyathA - 1 mAyAzalyaM, 2 nidAnazalyaM 3 mithyAdarzanazalyaJca / yadavAci tattvArthAdhigamasUtrasya siddhasenagaNikRtaTIkAyAm - Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 730 trividhAni zalyAni 'zalatIti zalyam / auNAdiko yapratyayaH / antarbhinatti kAyAdi, taccAvatiSThamAnaM vapuSi balArogyaparihANimApAdayati zarIriNaH, tadvanmAyAnidAnamithyAtvAni antargatAni vartamAnAni saMyamasvarUpabheditvAdanArogyamAtmanaH klezajvaralakSaNaM jJAnAvaraNavIryahAni ca vidadhAtItyetat zalyAnIva zalyAni / (7/13)' .... zalyAnAM trividhatvamevaM pratipAditaM zramaNapratikramaNasUtre - 'paDikkamAmi tihiM sallehiM mAyAsalleNaM niyANasalleNaM micchAdasaNasalleNaM / ' (chAyA- pratikrAmAmi tribhiH zalyaiH mAyAzalyena nidAnazalyena mithyAdarzanazalyena / ) eteSAM trayANAM zalyAnAM svarUpamevaM pratipAditamAvazyakasUtravRttau 'pratikrAmAmi tribhiH zalyaiH karaNabhUtairyo'ticAraH kRtaH, tadyathA - mAyAzalyena nidAnazalyena mithyAdarzanazalyena, zalyate'neneti zalyaM-dravyabhAvabhedabhinnaM, dravyazalyaM kaNTakAdi, bhAvazalyamidameva, mAyA-nikRtiH saiva zalyaM mAyAzalyam, iyaM bhAvanA-yo yadA'ticAramAsAdya mAyayA nAlocayatyanyathA vA nivedayatyabhyAkhyAnaM vA yacchati tadA saiva zalyamazubhakarmabandhanenAtmazalyanAt tena, nidAnaM-divyamAnuSaddhisaMdarzana zravaNAbhyAM tadabhilASAnuSThAnaM tadeva zalyamadhikaraNAnumodanenAtmazalyanAt tena, mithyA-viparItaM darzanaM mithyAdarzanaM mohakarmodayajamityarthaH, tadeva zalyaM tatpratyayakarmAdAnenAtmazalyanAt, tatpunarabhinivezamatibhedAnyasaMstavopAdhito bhavati, iha codAharaNAni - mAyAzalye rudro vakSyamANaH paNDurAryA coktA, nidAnazalye brahmadattakathAnakaM yathA taccarite, mithyAdarzanazalye goSThAmAhilajamAlibhikSUpacarakazrAvakA abhinivezamatibhedAnyasaMstavebhyo mithyAtvamupAgatAH, tatra goSThAmAhilajamAlikathAnakadvayaM sAmAyike uktaM, bhikSUpacaraka zrAvakakathAnakaM tUpariSTAdvakSyAmaH / ' gururetAni trINi zalyAni varjayati / itthaM SaTtriMzadguNAkaro gururjIvAnsaMsArasAgarAnmocayatu // 19 // ityaSTAdazI SaTrizikA samAptimitA / Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhAramI chatrIsI have aDhAramI chatrIsI kahe che - zabdArtha - paMdara prakAranA yoga ane paMdara prakAranI saMjJAo kahevA vaDe, traNa gAravono tyAga karavA paDe ane traNa zalyone varjavA vaDe - Ama chatrIsa guNovALA guru jaya pAmo. (19). premIyA vRttino bhAvAnuvAda - yoga eTale mana, vacana ane kAyAnA AlaMbanathI thatI jIvanI kriyA. kAraNamAM kAryano upacAra karIne yogamAM sahakArI kAraNabhUta mana, vacana ane kAyAne paNa yoga e pramANe kahevAya che. yoga paMdara prakAranA che. te A pramANe - 1 satya manoyoga, 2 asatya manoyoga, 3 satyAsatya manoyoga, 4 asatyAmRSA manoyoga, 5 satya vacanayoga, 6 asatya vacanayoga, 7 satyAsatya vacanayoga, 8 asatyAmRSA vacanayoga, 9 audArika kAyayoga, 10 vaikriya kAyayoga, 11 AhAraka kAyayoga, 12 audArikamizra kAyayoga, 13 vaikriyamizra kAyayoga, 14 AhArakamizra kAyayoga ane 15 kArpaNa kAyayoga. prAcIna cothA karmagraMthamAM ane tenI haribhadrasUrijI kRta vRttimAM kahyuM che - A pramANe mArgaNAsthAnakomAM guNasthAnako kahyA. have mArgaNAsthAnakomAM yogone kahevAnI IcchAvALA te yogone ja pahelA svarUpathI kahe che - gAthArtha - satya, mRSA, mizra, asatyaamRSA - cAra prakAranA manoyoga ane vacanayoga che. audArika, vaikriya, AhAreka, temanA traNa mizra ane kArpaNa - A sAta kAyayoga che. (34) TIkArya - je mokSa pamADanAra hovAthI munione hitakArI che te satya, athavA je vastunA sAcA svarUpane vicAravA vaDe padArthone hitakArI che te satya. "jIva che, jIva satasat che, jIva zarIramAtramAM rahelo che.' vagere vastunA sAcA svarUpane vicAravAmAM tatpara hoya te satya manoyoga. tathA tenAthI viparIta hoya te mRSA manoyoga. jemake "jIva nathI, Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 732 paMdara prakAranA yoga jIva ekAMte sat che vagere. vastunA sAcA ane khoTA svarUpane vicAravAmAM tatpara hoya te mizramanoyoga. jyAre dhAvaDI, khadira, palAza vagerethI mizra ghaNA azokavRkSo mATe "A azokavana che." evuM vicAre tyAre te mizramanoyogano viSaya bane che. ahIM azokavRkSo hovAthI A vicAra sAco che, bIjA dhAvaDI vagere vRkSo paNa tyAM hovAthI A vicAra khoTo che. tethI mizra che. je sAcuM paNa nathI ane khoTuM paNa nathI evuM AmaMtraNa ApavuM, samajAvavuM vagere rUpa ciMtana te asatyaamRSA. jemake he devadatta ! ghaDo lAva, dharma kara, bhikSA Apa vagere. A cAra prakArano manoyoga che. vacanayoga paNa e ja cAra prakArano che. udAra eTale pradhAna. udAra e ja audArika. ahIM tIrthakaro ane gaNadharonA zarIranI apekSAe pradhAnatA jANavI, kemake anuttara devanuM zarIra paNa temanA karatA anaMtaguNahIna rUpavALuM che. athavA udAra eTale sAdhika eka hajAra yojana pamANavALu hovAthI zeSazarIro karatA moTuM. udAra e ja audArika. audArika zarIranuM moTApaNuM bhavadhAraNIya evA svAbhAvika zarIranI apekSAe jANavuM, nahIMtara uttaravaikriyazarIra eka lAkha yojanavALu paNa maLe che. audArika e ja bheguM karAtuM hovAthI kAya te audArikakAya. sahakArI kAraNarUpa audArikakAya vaDe ke te saMbaMdhI yoga te audArikakAyayoga. tathA vividha ke viziSTa kriyA te vikriyA. temAM thayeluM te vaikriya. jene viziSTa rIte kare te vaikriya. nipAtanathI zabda banyo. vaikriya e ja kAya te vaikriyakAya. tenA vaDe yoga te vaikriyakAyayoga. tathA tevA prakAranuM kArya Ave tyAre viziSTa labdhithI caudapUrvadharavaDe je banAvAya che te AhAraka. athavA jenA vaDe tIrthaMkara pAse java vagere sUkSma padArtho grahaNa karAya che te AhAraka. AhAraka e ja kAya te AhArakakAya. tenA vaDe yoga te AhArakakAyayoga. tathA jemAM audArika kArmaNanI sAthe mizra che te audArikamizra che. pUrvabhavamAMthI utpatti dezamAM Avelo jIva pahelA samaye kArpaNathI ja AhAra le che. tyAra pachI audArikanI zarUAta thaI hovAthI kArmaNathI mizra evA audArika vaDe AhAra le che. niryuktikAre kahyuM che - "pUrvabhavamAMthI Avelo jIva pahelA samaye kArmaNathI AhAra kare che. tyArapachI zarIra bane tyAM sudhI mizrathI AhAra kare che." audArikamizra evo kAya te audArikamiznakAya. te vaDe yoga te audArikamizrakAyayoga. tathA jemAM vaikriya kArmaNanI sAthe mizra hoya te vaikriyamizrakAyayoga. e devo ane nArakIone aparyAptAvasthAmAM jANavo. bAkIno vAyu vagereno vaikriyamizrakAyayoga mukhya na hovAthI na levo. tathA jemAM AhAraka audArikanI sAthe mizra hoya te AhArakamizra. AhArakamizra e ja kAya te AhArakamiznakAya. tenA vaDe yoga te AhArakamizrakAyayoga. jyAre kArya pUruM thayA pachI cauda pUrvadhara AhArakane tyajIne audArikane levA mATe pravarte che Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdara prakAranI saMjJA 733 tyAre audArikanI sAthe mizra AhAraka maLe che. AhArakano ghaNo vyApAra hovAthI AhAraka pradhAna che, tethI AhArakamizra kahyo. bIjAo to zarUAtanA kALamAM ja AhArakamizra mAne che eTale ke AhAraka zarU karAtuM hovAthI tenI mukhyapaNe vivakSA thavAthI AhArakamizrane icche che. tathA karma e ja kArmaNa athavA karmano vikAra te kAmaNa. kahyuM che ke, karmanA vipAkarUpa, ATha prakAranA vicitra karmothI baneluM, badhA zarIronA kAraNabhUta evuM kArmaNazarIra che.' kArpaNa e kAya te kArpaNa kAya. tenA vaDe yoga te kArmaNakAyayoga. A rIte paMdara prakAranA yoga kahyA. (34)' guru paMdara prakAranA yogonuM svarUpa bIjAne sArI rIte kahe che. saMjJA eTale vijJAna. saMjJA paMdara prakAranI che. te A pramANe - 1 AhArasaMjJA, ra bhayasaMjJA, 3parigrahasaMjJA, 4 maithunasaMjJA, pa krodhasaMjJA, 6 mAnasaMjJA, 7 mAyAsaMjJA, 8 lobhasaMjJA, 9 oghasaMjJA, 10 lokasaMjJA, 11 sukhasaMjJA, 12 duHkhasaMjJA, 13 mohasaMjJA, 14 vicikitsAsaMjJA ane 15 dharmasaMjJA. pravacanasAroddhAramAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - gAthArtha - saMsAramAM rahelA samagra jIvone bhavavAsaparyata (1) AhAra, (2) bhaya, (3) parigraha, (4) maithunarUpa cAra saMjJAo hoya che. (923) TIkArya - saMjJA eTale Abhoga (upayoga, vicAra). te saMjJA be prakAre che. (1) lAyopathamikI ane (2) audayikI. temAM pahelI saMjJA jJAnAvaraNIyanA kSayopazamathI utpanna thayela buddhinA bhedarUpe che. te AgaLanI gAthAmAM kahI gayA chIe. bIjI audayikIsaMjJA sAmAnyathI AhAra vagere rUpe cAra prakAre che. (1) AhAra saMjJA - sudhAvedanIyanA udayathI kavala (koLIyA) vagere AhArAdi mATe tevA prakAranA pugalone grahaNa karavAnI je icchA, te AhArasaMjJA. te AhArasaMjJA AbhogAtmaka (upayogAtmaka) che. te cAra kAraNothI utpanna thAya che. sthAnAMga sUtramAM kahyuM che, "cAra sthAno (kAraNo)thI AhArasaMjJA utpanna thAya che. te A pramANe - (1) khAlI peTa hovAthI, (2) sudhAvedanIya karmanA udayathI, (3) buddhithI, (4) AhAranA upayogathI." temAM (1) avamakoipaNAthI eTale khAlI peTa thavAthI, (2) sudhAvedanIya karmanA udayathI, (3) AhAranI vAta (kathA)nA zravaNa vagere dvArA utpanna thayela buddhithI, (4) tadarthopayogena eTale satata AhAranI cittAthI eTale vicAraNAthI AhAra saMjJA utpanna thAya che. (2) bhayasaMjJA :- bhaya mohanIyanA udayathI bhayathI vihvaLa thayelAnA AMkha ane Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 734 paMdara prakAranI saMjJA moDhAnuM vikRta thavuM, tathA romarAjI khaDI thaI javI vagere je kriyA te bhayasaMjJA. A bhayasaMjJA paNa cAra kAraNe utpanna thAya che. kahyuM che ke "(1) hInasattvapaNAthI, (2) bhayavedanIya karmanA udayathI, (3) bhayanI buddhithI, (4) tadarthopayogathI." (1) hInasattvapaNAthI eTale satvarahitapaNAthI, (2) bhayamohanIya karmanA udayathI, (3) bhayanI vAto, zravaNa, bhayaMkara dazyanA darzana vagerethI utpanna thayela buddhithI, (4) tadarthopayoga eTale A loka vagere sAta bhayanA lakSaNone vicAravAthI. (3) parigraha saMjJA :- lobhanA udayathI, saMsAranA mukhya kAraNarUpa AsaktinA kAraNe sacitta ke acitta dravyanuM grahaNa karavuM te parigrahasaMjJA che. A paNa cAra kAraNothI utpanna thAya che. kahyuM che ke - "(1) avimuktapaNAthI, (2) lobhavedanIya karmanA udayathI, (3) buddhithI, (4) tadarthopayogathI." (1) avimuktapaNAthI eTale saparigrahapaNAthI. (2) lobhavedanIya eTale lobhamohanIya karmanA udayathI. (3) sacetana vagere dravyanA parigrahanA darzanathI utpanna thayela buddhithI. (4) tadarthopayoga eTale parigrahanI vicAraNAthI. (4) maithuna:- puruSavedanA udayathI maithuna mATe strIne jovuM, joIne prasanna thavuM, khaMbhita thavuM, jAMgha vagere kaMpavI vagere lakSaNarUpa je kriyA te maithunasaMjJA. A maithunasaMjJA paNa cAra kAraNothI utpanna thAya che. kahyuM che ke - (1) lohI-mAMsanA puSTa thavAthI, (2) mohanIyakarmanA udayathI, (3) buddhithI, (4) tadarthopayogathI." (1) mAMsa-lohInA puSTa thavAthI. (2) (veda) mohanIyakarmanA udayathI. (3) surata eTale saMbhoganI vAto-kathA sAMbhaLavA vagerethI utpanna thayela buddhithI. (4) tadarthopayoga eTale maithunanI vicAraNA karavAthI. A cAre saMjJAo ekendriya vagerethI laI paMcendriya sudhInA sarva jIvone jyAM sudhI saMsAramAM rahevAnuM hoya, tyAM sudhI hoya che. tathA keTalAka ekendriya vagerene A saMjJAo spaSTarUpe jaNAya che. jemake pANI vagere AhAra vaDe jIvavAthI vanaspati vagerene AhAra saMjJA, saMkocanI velaDI vagerene hAtha vagerenA sparzanA bhayathI avayava saMkocana vagere vaDe bhayasaMjJA, bilva (bilI), palAza vagerene nidhAno eTale dATelA paisA vagere upara mULiyA vagere phelAvavA dvArA parigrahasaMjJA, kurubaka, azoka, tilaka vagere jhADo ne suMdara strInA AliMgana, paganI lAta, AMkhanA kaTAkSa vagere vaDe te jhADanA pallava, phUla vagerenI utpattithI maithunasaMjJA Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 735 paMdara prakAranI saMjJA jaNAya che. (923) have "dasa saMjJAo" nAmanuM 14mu dvAra kahe che - gAthArtha - AhAra, bhaya, parigraha, maithuna tathA krodha, mAna, mAyA, lobha, ogha ane loka. A dasa saMjJAo sarva jIvone jANavI. (924) TIkArya - jenA vaDe A jIva che ema jaNAya te saMjJA. vedanIya ane mohanIyanA udayane AzrayIne tathA jJAnAvaraNa-darzanAvaraNanA kSayopazamane AzrayIne vividha AhAra vagerene prApta karavAnI je kriyA, te saMjJA. te upAdhinA bhedathI dasa prakAre che. temAM AhAra, bhaya, parigraha, maithuna saMjJAnI vyAkhyA AgaLanI gAthAmAM karI che. (5) krodhavedanIya (moha)nA udayathI krodhAvezanA kAraNe kaThora mukha, AMkha, dAMta, hoTha vagere kaMpavA vagerenI ceSTArUpa krodhasaMjJA. (6) mAnakaSAyanA udayathI ahaMkArarUpa, utkarSatA vagerenI pariNatirUpa mAnasaMjJA. (7) mAyAkaSAyanA udayathI azubha saMkalezanA kAraNe asatyabhASaNa vagerenI kriyA te mAyAsaMjJA. (8) lobhavedanIyanA udayathI lAlasArUpe sacitta-acitta dravyonI icchA te lobhasaMjJA. (9) matijJAnAvaraNakarmanA kSAyopazamathI zabda vagere vaDe padArthane jaNAvatI sAmAnya jJAnarUpa je kriyA te oghasaMjJA. (10) te ja vizeSa jJAnarUpa je kriyA te lokasaMjJA. eTale ema nakkI thayuM ke darzanopayoga te oghasaMjJA ane jJAnopayoga te lokasaMjJA. A ThANAMgasUtranI TIkAno abhiprAya che. paraMtu AcArAMganI TIkAmAM kahyuM che ke, avyakta upayogarUpa te oghasaMjJA. jema velaDInuM divAla vagere para caDavuM vagere. ane lokasaMjJA to svacchaMdapaNe karela kalpanAthI loko vaDe Acarela kriyArUpa che. jemake "saMtati vagaranAnI paralokamAM gati thatI nathI. kUtarAo yakSarUpe che. brAhmaNo deva che. kAgaDAo dAdA che. morane pAMkhanA pavanathI garbha rahe che. vagere bIjAo jJAnopayogane ghasaMjJA ane darzanopayogane lokasaMjJA ema kahe che. A daze saMjJAo "A jIva che." ema jaNAvavAnA kAraNarUpa hovAthI saMjJA kahevAya che ane Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 736 paMdara prakAranI saMjJA badhAye saMsArI jIvone hoya che. paMcendriyone AzrayI A saMjJAo spaSTarUpe sukhapUrvaka (sahelAIthI) jANI zakAya che ane ekendriyone A saMjJA avyakta (apragaTa) rUpe jaNAya che. (924) have paMdara saMjJAo' nAmanuM 147 mu dvAra kahe che - gAthArtha - 1. AhAra, 2. bhaya, 3. parigraha, 4. maithuna, 5. sukha, 6. du:kha, 7. moha, 8. vicikitsA, 9. krodha, 10. mAna, 11. mAyA, 12. lobha, 13. loka, 14. dharma, 15. oghasaMjJA. (925) TIkArtha - prakaraNAnusAra Avato saMjJA zabda darekane joDavAthI AhA2saMjJA vagerethI laIne oghasaMjJA sudhI paMdara saMjJAo thAya che. temAM daza saMjJAonuM svarUpa AgaLa kahyA pramANe ja jANavuM. (11-12) zAtA-azAtAnA anubhavarUpa sukha-duHkha saMjJA. (13) mithyAdarzanarUpa mohasaMjJA. (14) cittavipluti eTale cittanI asthiratA (caMcaLatA)rUpa vicikitsAsaMjJA. (15) kSamA vagerenA sevanarUpa dharmasaMjJA. vizeSanuM grahaNa karyuM na hovAthI A saMjJAo sAmAnyapaNe sarvajIvone jANavI. A saMjJAo koIka graMthamAM cAra kahI che, koIka sthaLe daza prakAre kahI che, koIka jagyAe paMdara prakAre paNa kahI che, tethI koI koI saMjJAo vAraMvAra kahevAI hoya to paNa punarukta doSanI zaMkA na karavI. AcArAMgasUtramAM vipralApa eTale rUdanarUpa ane vaimanasya (dInatA)rUpa zokasaMjJA nAmanI soLamI saMjJA umerI soLa saMjJA kahI che. (925)' (saTIka pravacanasArodvAranA munizrI amitayazavijayajI ma. kRta bhAvAnuvAdamAMthI sAbhAra.) guru A paMdara saMjJAonuM svarUpa bIjAne sArI rIte kahe che. gaurava eTale bhArepaNuM eTale ke abhimAna ane lobhathI thato AtmAno azubha bhAva. te traNa prakAre che. te A pramANe - 1 Rddhigaurava 2 rasagaurava ane 3 sAtAgaurava. zramaNapratikramaNasUtramAM kahyuM che - 'traNa gauravo vaDe - Rddhigaurava vaDe, Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa prakAranA gauravo 737 rasagaurava vaDe, sAtAgaurava vaDe. A gauravonuM svarUpa upadezamAlA ane tenI siddharSigaNikRta TIkAmAMthI A pramANe jANavuM - have tenA dvArarUpa Rddhigauravane kahe che - uttama evA vastra, pAtrA, Asana, upakaraNone AzrayIne e mAne ke, "A mAro vaibhava che, A mArI samRddhi che, huM ghaNA lokono mAlika chuM." Avo jIva ke jenI pAse maLelI RddhinAM abhimAna vaDe ane nahIM maLelI RddhinI prArthanA vaDe gaurava che te RddhigauravavALo che. gaurava eTale gADha karmaparamANuone grahaNa karavA vaDe AtmAnuM bhArepaNuM. (324) have rasagauravane AzrayIne kahe che - rasagaurava hote chate Asakta thayelo jIva hiMga vagerethI saMskAra nahIM karAyelA evA rasa vinAnA, ghaNA jUnA bhAta vagere rasa vinAnA, vAla-caNA vagere sneha vinAnA lukhA, labdhi vinA svAbhAvika rIte maLelA annane khAvA icchato nathI paNa ghaNA nehavALA sArA bhojanone icche che. (325) have sAtagauravane AzrayIne kahe che - sAtAgauravathI bhAre jIva pratikSaNa zarIrane saMskAre, gAdalA vagere zayana ane masUraka vagere Asanane kAraNa vinA vAparavAmAM khUba Asakta hoya ane potAne duHkha na Ape eTale ke duHkhano dveSI hoya. (329)" jenAthI pIDA thAya te zalya. bhaviSyamAM paNa aniSTa phaLa karavA mATe samartha hovAthI zalya jevuM hoya te zalya. te traNa prakAre che. te A pramANe - 1 mAyAzalya, 2 niyANazalya ane 3 mithyAdarzanazalya. tattvArthAdhigamasUtranI siddhasenagaNikata TIkAmAM kahyuM che - je pIDA kare te zalya. uNAdi pratyayono ya pratyaya lAge. zalya kAyA vagerene aMdaramAM bhede che. zarIramAM rahela te zalya jIvanA baLa ane ArogyanI hAni kare che. tema aMdaramAM rahelA mAyA, niyANuM ane mithyAtva e saMyamanA svarUpane bhedanArA hovAthI AtmAnA kulezanA tAvarUpa anArogyane kare che ane jJAnanuM AvaraNa ane vIryanI hAni kare che eTale zalyanI jevA zalya kahevAya che. (7/13)' zramaNapratikramaNa sUtramAM traNa prakAranA zalyo A rIte batAvyA che - Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 738 traNa prakAranA zalyo "traNa zalyothI pAcho pharuM chuM - mAyAzalyathI, niyANazalyathI ane mithyAdarzanazalyathI.' A traNa zalyonuM svarUpa AvazyakasUtranI vRttimAM A pramANe kahyuM che - traNa zalyo vaDe je aticAra karAyo hoya, te A pramANe - mAyAzalya vaDe, nidAnazalya vaDe ane mithyAdarzanazalya vaDe, (tenAthI) huM pAcho pharuM chuM. jenAthI pIDA karAya te zalya. te dravya-bhAvanA bhedathI be prakAranuM che. kAMTA vagere dravyazalya che. bhAvazalya A (mAyA-nidAna-mithyAdarzanarUpa) ja che. mAyA eTale aMdarano bhAva chUpAvI bahAra juduM batAvavuM. mAyArUpI zalya te mAyAzalya. ahIM bhAvanA A pramANe che - je vyakti jyAre aticArane AzrayIne mAyAthI AlocanA karato nathI ke bIjI rIte jaNAve che ke ALa Ape che tyAre te mAyA ja azubhakarmabaMdhavaDe AtmAne pIDA karatI hovAthI zalya . tenAthI (karAyelA aticArathI huM pAcho pharuM chuM.) nidAna eTale devasaMbaMdhI ane manuSya saMbaMdhI Rddhine joIne ane sAMbhaLIne tenI icchA karavI te. nidAna ja adhikaraNanI anumodanA vaDe AtmAne pIDA karatuM hovAthI zalya che. tenAthI karAyelA aticArathI huM pAcho pharuM chuM.) mithyAdarzana eTale mohanIyakarmanA udayathI thayeluM viparIta darzana. te ja tenA nimitte karmone grahaNa karavA vaDe AtmAne pIDA karatuM hovAthI zalya che. te mithyAdarzanazalya kadAgraha, viparIta buddhi, anya darzananA paricayarUpa upAdhithI thAya che. ahIM udAharaNo A pramANe che - mAyAzalyamAM AgaLa kahevAze te rudranuM udAharaNa che ane pUrve kahela paMDurAryAnuM udAharaNa che. nidAnazalyamAM brahmadattanuM kathAnaka jema tenA caritramAM che tema jANavuM. mithyAdarzanazalyamAM goThAmAhila kadAgrahathI mithyAtva pAmyA, jamAlI viparIta buddhithI mithyAtva pAmyA ane bauddha bhikSamAM paricaya karanAra zrAvako anya darzanavALA (bauddhabhikSuo)nA paricayathI mithyAtva pAmyA. temAM goSThAmAhila ane jamAlInA be kathAnako sAmAyikaadhyayanamAM kahyA, bauddhabhikSuono paricaya karanAra zrAvakonuM kathAnaka AgaLa kahIzuM." guru A traNa zalyone varje che. Ama chatrIsa guNonI khANa samAna guru jIvone saMsArasAgaramAMthI choDAve. (19) Ama aDhAramI chatrIsI pUrNa thaI. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekonaviMzatitamI SaTvizikA sAmpratamekonaviMzatitamI SaTtrizikAmAha - mUlam - solasasolasauggama-uppAyaNadosavirahiyAhAro / cauvihabhiggahanirao, chattIsaguNo gurU jayau // 20 // chAyA - SoDazaSoDazodgamo-tpAdanAdoSavirahitAhAraH / caturvidhAbhigrahanirataH, SaTtriMzadguNo gururjayatu // 20 // premIyA vRttiH - SoDazaSoDazodgamotpAdanAdoSavirahitAhAraH - yasyAhAraH SoDazodgamadoSaSoDazotpAdanAdoSaivirahito bhavati, tathA caturvidhAbhigrahanirataH-yo nityaM caturvidhAnabhigrahAn sevate, IdRzaH SaTtriMzadguNo gururjayatviti samAsArthaH / vyAsArthastvayam - udgamanamudgamaH-piNDasyotpattiH tadviSayA doSA ityudgamadoSAH / te SoDaza / tadyathA - 1 AdhAkarma, 2 auddezikaM, 3 pUtikarma, 4 mizrajAtaM, 5 sthApanA, 6 prAbhRtikA, 7 prAduSkaraNaM, 8 krItaM, 9 apamityaM, 10 parivartitaM, 11 abhyAhRtaM, 12 udbhinnaM, 13 mAlApahRtaM, 14 AcchedyaM, 15 anisRSTaM 16 adhyavapUrakazca / yadAha zrIpiNDaniyuktau malayagirisUrikRtatadvRttau ca - 'te codgamadoSAH SoDaza, tAneva nAmato nirdizati - AhAkammuisiya pUikamme ya mIsajAe ya / ThavaNA pAhuDiyAe pAoara kIya pAmicce // 12 // pariyaTTie abhihaDe ubbhinne mAlohaDe iya / acchijje aNisaTe ajjhoyarae ya solasame // 13 // (chAyA- AdhAkarma auddezikaM pUtikarma ca mizrajAtaM ca / sthApanA prAbhRtikA prAduSkaraNaM krItaM apamityam // 12 // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 740 SoDaza udgamadoSAH parivartitaM abhihRtaM udbhinnaM mAlApahRtaM iti / AcchedyaM anisRSTaM adhyavapUrakaH ca SoDazaH // 13 // ) / vRttiH - 'AdhAkarmeti' AdhAnaM-AdhA 'upasargAdAta' ityaG pratyayaH, sAdhunimittaM cetasaH praNidhAnaM, yathA'mukasya sAdhoH kAraNena mayA bhaktAdi pacanIyamiti, AdhayA karmapAkAdikriyA AdhAkarma tadyogAd bhaktAdyapyAdhAkarma, iha doSAbhidhAnaprakrame'pi yaddoSavato'bhidhAnaM taddoSadoSavatorabhedavivakSayA draSTavyaM, yadvA-AdhAya-sAdhu cetasi praNidhAya yatkriyate bhaktAdi tadAdhAkarma, pRSodarAditvAd yalopaH 1, tathA uddezanam uddezaHyAvadarthikAdipraNidhAnaM tena nivRttamauddezikaM 2, tathA udgamadoSarahitatayA svataH pavitrasya sato bhaktAderanyasyAvizuddhakoTikabhaktAderavayavena saha samparkataH pUteH-pUtIbhUtasya karmakaraNaM pUtikarma tadyogAdbhaktAdyapi pUtikarma 3, tathA mizreNa-kuTumbapraNidhAnasAdhupraNidhAnamIlanarUpeNa bhAvena jAtaM yad bhaktAdi tanmizrajAtaM 4, tathA sthApyate-sAdhunimittaM kiyantaM kAlaM yAvannidhIyate iti sthApanA, yadvA-sthApanaM sAdhubhyo deyamitibuddhyA deyavastunaH kiyantaM kAlaM vyavasthApanaM sthApanA, tadyogAddeyamapi sthApanA 5, tathA kasmaicidiSTAya pUjyAya vA bahumAnapurassarIkAreNa yadabhISTaM vastu dIyate tatprAbhRtamucyate, tataH prAbhRtamiva prAbhRtaM sAdhubhyo bhikSAdikaM deyaM vastu, prAbhRtameva prAbhRtikA, 'ativarttante svArthe pratyayakAH prakRtiliGgavacanAnI'ti vacanAt pUrvaM napuMsakatve'pi kapratyaye samAnIte sati strItvaM, yadvA-pra iti prakarSaNa A iti sAdhudAnalakSaNamaryAdayA bhRtA nirvartitA yakA bhikSA sA prAbhRtA, tataH svArthikakapratyayavidhAnAt prAbhRtikA 6, tathA sAdhunimittaM maNyAdisthApanena bhittyAdyapanayanena vA prAduH-prakaTatvena deyasya vastunaH karaNaM prAduSkaraNaM tadyogAdbhaktAdyapi prAduSkaraNaM, yadvA prAduH-prakaTaM karaNaM yasya tat prAduSkaraNaM 7, tathA krItaM yatsAdhvarthaM mUlyena parigRhItaM 8, tathA 'pAmicce' iti apamitya-bhUyo'pi tava dAsyAmItyevamabhidhAya yat sAdhunimittamucchinnaM gRhyate tadapamityam, iha yadapamitya gRhyate tadapyupacArAdapamityamityuktaM 9, tathA parivartitaM-yatsAdhunimittaM kRtaparAvartaM 10, tathA abhihRtaM-yatsAdhudAnAya svagrAmAtparagrAmAdvA samAnItam, abhi-sAdhvabhimukhaM hRtaM-sthAnAntarAdAnItam abhihatamiti vyutpatteH, 11, tathA udbhedanam udbhinnaM-sAdhubhyo ghRtAdidAnanimittaM kutupAdermukhasya gomayAdisthagitasyodghATanaM tadyogAddeyamapi ghRtAdi udbhinnaM 12, tathA mAlAt-mazcAderapahRtaM-sAdhvarthamAnItaM yadbhaktAdi tanmAlApahRtaM 13, tathA Acchidyate-anicchato'pi bhRtakaputrAdeH sakAzAtsAdhudAnAya parigRhyate yat tadAcchedyaM 14, tathA na nisRSTaM sarvaiH svAmibhiH sAdhudAnArthamanujJAtaM yat tadanisRSTaM 15, tathA adhi-Adhikyena avapUraNaM svArthadattAdrahaNAdeH sAdhvAgamanamavagamya Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDaza utpAdanAdoSAH tadyogyabhaktasiddhyarthaM prAcuryeNa bharaNam adhyavapUraH, sa eva svArthikakapratyayavidhAnAdadhyavapUrakaH tadyogAdbhaktAdyapyadhyavapUrakaH, SoDaza udgamadoSAH // 92 // // 93 // ' - utpAdanamutpAdanA - mUlataH zuddhasyApi piNDasya dhAtrItvAdibhiH prakArairupArjanaM, tadviSayA doSA ityutpAdanAdoSAH / te SoDaza / tadyathA 1 dhAtrIpiNDaH, 2 dUtIpiNDaH, 3 nimittapiNDaH, 4 AjIvapiNDaH, 5 vanIpakapiNDaH, 6 cikitsApiNDaH, 7 krodhapiNDaH, 8 mAnapiNDaH, 9 mAyApiNDaH, 10 lobhapiNDaH, 11 pUrvapazcAtsaMstavapiNDaH, 12 vidyApiNDaH, 13 mantrapiNDaH, 14 cUrNapiNDaH, 15 yogapiNDaH, 16 mUlakarmapiNDazca / yadavAci jinavallabhagaNidRbdhapiNDavizuddhau candrasUrikRtatadvRttau ca 'atha tAneva prastAvitotpAdanAdoSAn nAmataH saGkhyAtazca gAthAdvayenAha - - dhAi duinimitte, AjIvavaNImage tigicchAya / kohe mANe mAyA lobhe a havaMti dasa ee // 58 // puvi pacchA saMthava vijjA, maMte ya cunnajoge ya / upAyaNAe dosA, solasame mUlakamme ya // 59 // (chAyA - dhAtrI dUtI nimittaM, AjIvaH vanIpakaH cikitsA ca / krodhaH mAnaH mAyA lobhazca bhavanti daza ete // 58 // 741 pUrvaM pazcAt saMstavaH vidyA, mantrazca cUrNaH yogazca / utpAdanAyAM doSAH, SoDazaH mUlakarma ca // 59 // ) vRttiH - dhAtrI bAlapAlikA strI / iha ca dhAtrIti nirdeze'pi doSazabdasAmAnAdhikaraNyAt sUcanAcca dhAtrItvakaraNamiti dRzyaM / evaM yathAsambhavamanyatrApi |1| tathA dUtI parasparasandiSTArthakathikA strI, dUtItvakaraNamityarthaH |2| 'nimitte 'tti nimittakaraNamatItAdyarthasUcanaM / 3 / tathA AjIvo jAtyAdInAM gRhasthAtmasamAnAM kathanAdinA AjIvanaM // 4 // 'vaNImage 'tti vanIpakatvakaraNaM / tatra vanute dAyakAbhimateSu zravaNAdiSvAtmano bhaktasya darzanAt piNDaM yAcate utpAdayatItyarthaH / vanayati vA piNDArthamAtmAnaM dAyakAbhimateSu zramaNAdiSu sambhaktaM darzayatIti niruktivazAdvanIpakaH / yadvA vanIM dAyakAbhimatajanaprazaMsopAyato labdhArtharUpAM pAti pAlayatIti vanIpaH / sa eva vanIpakaH / tasya bhAvastattvaM Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 742 caturvidhA abhigrahAH tasya karaNaM vidhAnaM tat / 5 / tathA cikitsanaM cikitsA rogapratIkAraH caH samuccaye / 6 / tathA kopaH krodhaH / 7 / mAno garvaH / 8 / mAyA vaJcanA / 9 / lobho lubdhatA / 10 / caH pUrvavat bhavanti jAyante daza pratItAH / ete anantaroktA iti // 58 // __ tathA pUrvaM dAnAddAtuH prazaMsanaM tatpUrvasaMstavaH / evaM dAnAtpazcAdAtuH prazaMsA sA pazcAtsaMstava iti / 11 / 'vidyA' sUcanAdvidyAprayoga iti / tatra vidyA strIsvarUpadevatAdhiSThitA sasAdhanA vA omityAdyakSarapaddhatistasyAH prayogo vyApAraNaM saH 12, evaM mantra iti mantraprayogaH kintu mantraH puruSarUpadevatA'dhiSThito'sAdhano vA / caH samuccaye / 13 / tathA cUrNastirodhAnAdiphalo nayanAJjanAdiyogyo dravyakSodaH / 14 / yogaH AkAzagamanasaubhAgyAdiphalo dravyasamUhaH / caH pUrvavat / 15 / ete kimityAha utpAdanAyA doSAH piNDopArjanasya dUSaNAni ete paJcadaza / tathA SaDbhiradhikA daza parimANamasyeti SoDazaM mUlakarma ceti militAH SoDaza bhavanti / tatra mUlamAlocanAdInAM dazAnAM prAyazcittAnAM madhye'STamametatprAptinibandhanaM karmavyApAro garbhaghAtAdi, mUlAnAM vA vanaspatyavayavAnAM kauSadhyAdyarthaM chedAdikriyA mUlakarma caH samuccaye / 16 / eteSAM madhyAdyena kRtena ya AhAro labhyate sa taddoSavAniti dvAragAthAdvayArthaH // 59 // ' gururetatSoDazodgamadoSaSoDazotpAdanAdoSaviyuktaM nirdoSamAhAramabhyavaharati / abhigrahaNamabhigrahaH sAdhvAcAravizeSarUpo niyamaH / sa caturvidhaH / tadyathA - 1 dravyAbhigrahaH, 2 kSetrAbhigrahaH, 3 kAlAbhigrahaH, 4 bhAvAbhigrahazca / yaduktaM pravacanasAroddhAravRttau - 'te ca gocaraviSayA abhigrahA anekarUpAH, tadyathA - dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca // 270 // ' eteSAM svarUpamevaM pratipAditaM paJcavastuke tadvRttau ca - 'abhigrahAnAha - levaDamalevaDaM vA, amugaM davvaM va ajja ghicchAmi / amugeNa va daveNaM, aha davvAbhiggaho ceva // 298 // (chAyA- lepavadalepavadvA, amukaM dravyaM vA adya grahISyAmi / amukena vA dravyeNa, atha dravyAbhigraha eva // 298 // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidhA abhigrahAH 743 vRttiH - lepavat jagAyadi tanmizraM vA alepavadvA tadviparItam amukaM dravyaM vA maNDakAdi adya grahISyAmi, amukena vA dravyeNa dartIkuntAdinA atha ayaM dravyAbhigraho nAma sAdhvAcaraNAvizeSa iti gAthArthaH // 298 // kSetrAbhigrahamAha - aTTha u goarabhUmI, elugavikkhaMbhamittagahaNaM ca / saggAmaparaggAme, evaia gharA ya khittaMmi // 299 // (chAyA- aSTau tu gocarabhUmayaH, elukaviSkambhamAtragrahaNaM ca / svagrAmaparagrAmayo-retAvanti gRhANi ca kSetre // 299 // ) vRttiH - aSTau gocarabhUmayo vakSyamANalakSaNAH tathA elukaviSkambhamAtragrahaNaM ca, yathoktaM 'elukaM vikkhaMbhaittA' tathA svagrAmaparagrAmayoretAvanti ca gRhANi kSetra iti kSetraviSayo'bhigraha iti gAthArthaH // 299 // gocarabhUmipratipAdanAyAha - ujjuga 1 gaMtuM paccAgaiA 2 gomuttiA 3 payaMgavihI 4 / peDA 5 ya addhapeDA 6, abhitara 7 bArhi saMbukkA 8 // 30 // (chAyA- RjvI 1 gatvApratyAgatikA 2 gomUtrikA 3 pataGgavithi: 4 / peDA 5 cArddhapeDA 6 abhyantarabahiH sambukkA 7-8 // 300 / ) vRttiH - 'RjvI gatvApratyAgati!mUtrikA pataGgavithiH peDA cArddhapeDA abhyantarabahiH saMbukke 'ti gAthAkSarArthaH / bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam "ujjugA Adio ceva hiMDaMto ujjugaM jAti toMDAu sanniyaTTai, gaMtuM paccAgaiyAe toMDaM gaMtUNa tattha gahaNaM karoti Aio sanniyaTTai, gomuttiyA vaMkovaliyA, payaMgavihI aNiyayA payaMguDDaNasarisA, peDA peligA iva caukkoNA, addhapeDA imIe ceva addhasaMThiyA gharaparivADI, abhitarasaMbukkA bAhirasaMbukkA ya saMkhaNAhivittovamA, egIe anto ADhavati bAhirao sanniyaTTai, iyarAe vivajjau'tti (chAyA- RjukA Adita eva hiNDan RjukaM yAti tuNDAt sannivarttate, gatvApratyAgatikAyAM tuNDaM gatvA tatra grahaNaM karoti AditaH sannivarttate, gomUtrikA vakraulikA, pataGgavithiH aniyatA pataGgoDDayanasadRzA, peDA peTikA iva catuSkoNA, ardhapeDA asyAmeva arddhasaMsthitA gRhaparipATiH, abhyantarasambukkA bahiHsambukkA ca zaGkhanAbhyAvartopamA, ekasyAM antaH prArabhate bahiH sannivartate, itarasyAM viparyAsaH iti // 300) Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 744 kAlAbhigrahamAha - kAle abhiggo puNa, AImajjhe taheva avasANe / appatte sai kAle, AI biti majjha taiaMte ||301 // (chAyA- kAle abhigrahaH punaH, Adau madhye tathaivAvasAne / aprApte sati kAle, Adau dvitIyo madhye tRtIyo'nte // 302 // caturvidhA abhigrahAH vRttiH - kAla iti kAlaviSayo'bhigrahaH punaH, kiMviziSTaH ityAha- Adau madhye tathaivAvasAne pratItabhikSAvelAyAH, tathA cAha- aprApte sati kAle- bhikSAkAle'TataH prathama ityAdau, dvitIyo madhya iti bhikSAkAla evATataH, tRtIyo'nta iti bhikSAkAlAvasAna iti gAthArthaH // 301 // kAlatraye'pi guNadoSAnAha diMtagapaDicchgANaM, havijja suhumaMpi mA hu aciattaM / ii appatta aIe, pavattaNaM mA itto majjhe // 302 // (chAyA- dadatpratIcchakayoH, sUkSmamapi mA bhUt khalu aprItikam / iti aprApte atIte, pravarttanaM mA ito madhye || 302 // ) - bhAvAbhigrahamAha - vRttiH - 'dadatpratIcchkayo:' gRhibhikSAcarayoH, mA bhUtsUkSmamapi aciyattam aprItilakSaNam iti etasmAddhetoH aprApte, atIte ca bhikSAkAle'TanaM na zreya iti gamyate, pravarttanaM ca adhikaraNarUpaM mA bhUt, tato madhye bhikSAkAlamadhye'TanaM zreya iti gAthArthaH // 302 // ukkhittamAicaragA, bhAvajuA khalu abhiggahA huMti / gAaMtI aruaMto, jaM dei nisaNNamAI vA // 303 // (chAyA - utkSiptAdicarakA, bhAvayutAH khalu abhigrahA bhavanti / gAyan ca rudan, yaddadAti niSaNNAdirvA // 303 // ) vRtti: - utkSiptAdicarA iti utkSipte bhAjanAtpiNDe carati - gacchati yaH sa utkSiptacaraH, evaM nikSipte bhAjanAdAviti bhAvanIyaM, ta ete bhAvayuktAH khalvAbhigrahA ityarthaH, gAyan rudan vA yaddadAti niSaNNAdirveti tadgrAhiNa iti gAthArthaH // 303 // tathA - Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidhA abhigrahAH osakkaNa abhisakkaNa, paraMmuho'laMkio va iyaro'vi / bhAva'NNayareNa juo, aha bhAvAbhiggaho nAma // 304 // (chAyA- avaSvaSkan abhiSvaSkan, parAGmukho'laGkRtaH vA itaro'pi / bhAvAnyatareNa yutaH, atha bhAvAbhigraho nAma ||304|| vRttiH saH apasaran abhisaran parAGmukho'laGkRtaH kaTakAdinA itaro'pi analaGkRto vA'pi bhAvenAnyatareNa yuktaH sameto yAvAn kazcid atha ayaM bhAvAbhigraho nAmeti gAthArthaH // 304|| - zrIvIravibhunA'pi chadmasthadazAyAM viharamANena catvAro'bhigrahA gRhItAH / yaduktamAvazyakaniryuktivRttau zrIharibhadrasUribhiH - 745 'tattha sAmI posabahulapADivae imaM eyArUvaM abhiggahaM abhigiNhar3a cauvvihaM - davvao khettao kAlao bhAvao, davvao kummAse suppakoNeNaM, khettao elugaM vikkhaMbhaittA, kAlao niyattesu bhikkhAyaresu, bhAvato jahA rAyadhUyA dAsattaNaM pattA niyalabaddhA muMDiyasirA rovamANI aTThamabhattiyA, evaM kappati sesaM na kappati, evaM tU kosaMbI acchati / ' ( - 518 tamagAthAvRttiH ) (chAyA- tatra svAmI pauSakRSNapratipadi enaM etadrUpaM abhigrahaM abhigRhNAti caturvidhaM - dravyataH kSetrataH kAlato bhAvataH, dravyataH kulmASAn sUrpakoNena, kSetrata dehalIM viSkabhya, kAlato nivRtteSu bhikSAcareSu, bhAvato yathA rAjaduhitA dAsatvaM prAptA nigaDabaddhA muNDitazirA rudatI aSTamabhaktikA, evaM kalpate zeSaM na kalpate, evaM gRhItvA kauzAmbyAM Aste / ) gAthAsahastryAmapyuktam - 'pRthvInAthasutA bhujiSyacaritA hIJjIritA muNDitA, kSutkSAmA rudatI vidhAya padayorantargatAM dehalIm / kulmASAn praharadvayavyapagame me sUryakoNena ced, dadyAtpAraNakaM tadA bhagavataH so'yaM mahAbhigrahaH // 764 // ' gururetaccaturvidhAbhigrahagrahaNapAlanaparAyaNo bhavati / ityevaM SaTtriMzadguNanidhAnabhRdgururvijayatAm // 20 // ityekonaviMzatitamI SaTtrizikA sampUrNatAmitA / Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogaNIsamI chatrIsI have ogaNIsamI chatrIsI kahe che - zabdArtha - jemano AhAra soLa uddagamanA ane soLa utpAdananA doSothI rahita che, je cAra prakAranA abhigrahone haMmezA seve che evA chatrIsa guNovALA guru jaya pAmo. (20) premIyA vRttino bhAvAnuvAda - udgama eTale piMDanI utpatti. te viSayanA doSo te udgamadoSo. te soLa che. te A pramANe - 1 AdhAkarma, 2 audezika, 3 pUtikarma, 4 mizrajAta, 5 sthApanA, 6 prAbhRtikA, 7 prAduSkaraNa, 8 krIta, 9 apamitya, 10 parivartita, 11 abhyAhata, 12 ubhinna, 13 mAlApahata, 14 Acchedya, 15 anisRSTa ane 16 adhyavapUraka. piMDaniryuktimAM ane tenI malayagirisUrikRta vRttimAM kahyuM che - te udgamadoSo soLa che. temane ja nAmathI kahe che - (1) AdhAkarma 'upalAta' e sUtrathI A + dha dhAtune pratyaya lAgI badhA zabda bane. AdhA eTale sAdhu mATe manamAM vicAravuM, jemake "amuka sAdhu mATe mAre bhojana vagere rAMdhavAnuM che.' AdhA vaDe rAMdhavA vagerenI kriyArUpa karma te AdhAkarma. tenA yogathI bhojana vagere paNa AdhAkarma che. ahIM doSa kahevAnA avasare paNa je doSavALA kahyA te doSa ane doSavALAnA abhedanI vivalAthI jANavuM. athavA sAdhune manamAM vicArIne je bhojana vagere karAya te AdhAkarma. pRSodarAdi samAsa thayo hovAthI AdhAya nA ya no lopa thayo. (2) audezika - udeza eTale badhA mAMganArA vagereno vicAra. tenAthI baneluM te audezika che. (3) pUtikarma - uddagamanA doSo vinAnuM hovAthI je pote pavitra che evA bhojanane bIjA avizuddhakoTinA doSavALA bhojananA avayava sAthe saMparka thavAthI doSita jevuM karavuM te pUtikarma. tenA yogathI bhojana vagere paNa pUtikarma che. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLa uddagamanA doSo 747 4) mizrajAta - kuTuMbano vicAra ane sAdhuno vicAra bhegA thavA rU5 mizrabhAvathI banela bhojana vagere te mizrajAta che. (5) sthApanA - sthApanA eTale sAdhu mATe keTaloka kALa rAkhI mUkavuM te, athavA "sAdhune ApavAnuM che' evI buddhithI ApavAnI vastune keTaloka kALa rAkhavI te. tenA yogathI ApavAnI vastu paNa sthApanA che. (6) prAbhRtikA - koIka ISTa ke pUjyane bahumAnapUrvaka je Icchita vastu apAya che te prAbhUta kahevAya che. tethI prAbhRta jevuM hoya te prAbhUta eTale sAdhu mATe lAvelI bhikSA vagere ApavAnI vastu. prAbhRta e ja prAbhRtikA. "svArthamAM lAgelA pratyayavALA zabdo prakRti (mULa zabda)nA liMga ane vacanane badale che.' A vacanathI pahelA prAbhUta zabda napuMsakaliMgamAM hovA chatAM te pratyaya lAgatA prAbhUtikA zabda strIliMgamAM thayo. athavA prakarSa vaDe sAdhune ApavA rUpa maryAdA vaDe bharAyelI je bhikSA te prAbhRtA. pachI svArthamAM 3 pratyaya lAgavAthI prAbhRtikA thAya. (7) prAduSkaraNa - sAdhu mATe maNi vagere rAkhIne ke divAla vagere toDIne ApavAnI vastune pragaTa karavI te prAduSkaraNa. tenA yogathI bhojana paNa prAduSkaraNa che. athavA jene pragaTa karAya te prAduSkaraNa che. (8) krIta - krIta eTale sAdhu mATe mUlyathI lIdheluM hoya te. (9) apamitya - "tane pharI paNa ApIza." ema kahIne sAdhu mATe je UchInuM levAya te apamitya. ahIM je UchInuM levAya te paNa upacArathI apamitya kahyuM che. (10) parivartita - sAdhu mATe je bIjAnI sAthe badalAveluM hoya te parivartita che. (11) abhihata - sAdhune ApavA mATe je potAnA gAmathI ke bIjA gAmathI lAveluM hoya te abhihata. anya sthAnamAMthI sAdhunI sAme lAveluM te abhiThThata evI vyutpattithI abhihRta zabda banyo che. (12) urbhinna - sAdhuone ghI vagere ApavA mATe baraNI vagerenuM chANa vagerethI sIla karAyela moDhuM ughADavuM te unni . tenA yogathI ApavAnI ghI vagere vastu paNa urbhinna kahevAya che. (13) mAlApahata - mALa eTale mAMcaDo vagere. tenI uparathI sAdhu mATe lAvela je bhojana vagere te mAlApahRta che. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLa utpAdanAnA doSo (14) Acchedya - ApavA nahIM icchatA evA nokaranA putra vagere pAsethI sAdhune ApavA mATe jhuMTavIne apAya te Acchedya. 748 (15) anisRSTa - badhA mAliko vaDe sAdhune ApavA mATe je rajA apAyeluM na hoya te anisRSTa che. (16) adhyavapUraka - potAnI mATe cUle caDhAvelA bhojana vagerene sAdhuo AvyAnuM jANI temanI mATe bhojana karavA mATe khUba bharavuM te adhyavapUra. adhyavapUra e ja adhyavapUraka, svArthamAM ae pratyaya lAge che. tenA yogathI bhojana vagere paNa adhyavapUraka che. A soLa udgamanA doSo che. (92, 93)' utpAdanA eTale mULathI zuddha evA paNa piMDane dhAtrIpaNuM vagere prakAro vaDe meLavavo. te viSayanA doSo te utpAdanAdoSo. te soLa che. te A pramANe - 1 dhAtrIpiMDa, 2 dUtIpiMDa, 3 nimittapiMDa, 4 AjIvapiMDa, pa vanIpakapiMDa, 6 cikitsApiMDa, 7 krodhapiMDa, 8 mAnapiMDa, 9 mAyApiMDa, 10 lobhapiMDa, 11 pUrvapazcAtsaMstavapiMDa, 12 vidyApiMDa, 13 maMtrapiMDa, 14 cUrNapiMDa, 15 yogapiMDa ane 16 mUlakarmapiMDa. jinavallabhagaNie racela piMDavizuddhimAM ane candrasUrijIe racela tenI vRttimAM kahyuM che - 'avataraNikA :- have, jenI prastAvanA karI gayA te ja utpAdanA doSone nAmathI temaja saMkhyAthI be gAthAmAM batAve che - = zabdArtha :- dhA' = dhAtrI, tU = dUtI, nimitte nimitta, AjhIva = AjIvana, naLImo = vanIpaka, tiLiA = cikitsA, ya = ane, johe krodha, mALe = mAna, mAyA = mAyA, tame = lobha, ga = ane, vaMti = hoya che, sa = daza, rU = A. (58) = = = puni = pahelA, pachI = pachI, saMthava = prazaMsA, vikhkhA = vidyA, maMte = maMtra, ya = ane, vunnanoo = cUrNa ane yoga, ya = ane, 4ppAyaLANa = utpAdanAnA, vosA = doSo, soname = soLamo, mUlamme = mUlakarma, ya = ane. (59) gAthArtha :- (1) dhAtrI eTale bALakanuM pAlana karanAra strI. ahIM dhAtrI zabda ekalo hovA chatAM paNa doSano prastAva hovAthI dhAtrIpaNuM karavuM te dhAtrIdoSa, evI rIte bIjA doSomAM paNa yathAsaMbhava jANI levuM. (2) dUtI eTale paraspara saMdezo kahenAra strI, te karavApaNuM. (3) nimitta eTale atIta-anAgatAdi bhAvonuM kahevuM. (4) AjIvana eTale dAyakanI AgaLa tenI samAna potAnA jAtyAdi jaNAvavA. (5) vanIpaka eTale dAyakane pUjya hoya teno pote bhakta che ema batAvavuM. (6) rogInI cikitsA karavI, karAvavI. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLa utpAdanAnA doSo (7-10) krodha-mAna-mAyA ane lobha karavA dvArA azanAdinI prApti. (58) (11) pUrva-pazcAtsaMstava eTale dAnanI pUrve athavA pachI dAtAranI prazaMsA. (1215) vidyA, maMtra, cUrNa ane yoganA prayoga dvArA azanAdinI prApti. (16) ane mUla nAmanA prAyazcittane yogya garbhaghAtAdinI kriyA tenuM nAma mUlakarma. A pramANe utpAdanAnA soLa doSo che. (59) TIkArtha : (1) 'dhArU' = 'dhAtrI' eTale ke bALakane pAlanArI strI. ahIM 'dhAtrI' zabdano nirdeza karyo che chatAM 'doSa' zabdanA sAhacaryathI ane dhAtrI zabda 'dhAtrItvakaraNa'no sUcaka che evA sUcana dvA2A 'dhAtrItvaraI' ema samajavuM. eja rIte AgaLa paNa yathAyogya samajI levuM. 749 = (2) 'tUpha' 'dUtI' eTale ke paraspara kahelA saMdezAne kahenArI strI. dUtIpaNuM karavA svarUpa A doSa che. (3) "nimitte' = 'nimittaraLa' = atIta AdinA artha jaNAvavA. (4) 'AnIva' = 'AnIvaraLa' = gRhasthanI ane potAnI sarakhI jAti vagerenA kathanavaDe AjIvikA karavI. = (5) 'vaLImaLe' = 'vanIpALa' =vanIpakapaNuM karavuM. eTale ke 'vanute rUti vanIpa:' dAyaka je zramaNAdinA anuyAyI hoya tenA bhakta tarIke potAne darzAvIne piMDane yAce AhArAdinuM utpAdana kare. athavA to 'vanati kRti vanIpa' piMDa meLavavA mATe dAyakane gamatA zramaNAdine vize potAnI jAtane tenA saMbhakta tarIke darzAve, te vanIpaka kahevAya che. Ama niruktinA lIdhe vanIpaka thayuM. athavA to dAyakane abhimata janaprazaMsAnA upAya dvArA prApta thayela artha bhikSAne 'vanI' kahevAya che. evI vanInuM je pAlana kare te vanIpaka. vanIpakano bhAva te vanIpakatA ane enuM karavuM te ja 'vanIpatbaraLa'. (6) 'tiziA' = 'vivitsAraLa' = auSadha karavuM. eTale ke rogano pratikAra karavo. (7) 'joha' = 'odharaLa' = gusso karavo te. (8) 'mAna' = 'navvara[' = abhimAna karavuM te. (9) 'mAyA' = 'vajranAraLa' = chala-kapaTa karavA te. = (10) 'toma' = 'tuvvatAraLa' = lobha karavo te. ahIM 'va' pUrvavat darzAvyA pramANe samuccayArthamAM che. ema jANavuM. = = eTale ke pUrve Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 750 'hanti sa paNa' = 'matti vaza te' (58) soLa utpAdanAnA doSo = uparokta pramANe A 10 bhedo thAya che. = (11) 'ni pannA saMthava' = 'pUrva pazcAtsaMstavaH' dAnanI pUrve dAtAranI prazaMsA kare te pUrvasaMstava ane dAnanI pachI dAtAranI prazaMsA kare te pazcAtsaMstava. (12) 'vidhnA' = 'vidyAprayogakhaM'. je strIdevatAthI adhiSThita hoya athavA je sAdhanA dvArA siddha thAya tevI 'om' vagere akSaronI racanA, tene vidyA kahevAya che. teno prayoga karavo te vidyAprayoga kahevAya che. (13) 'maMta' ='mantraprayoArAM' AmAM paNa mantraprayoganI vyAkhyA vidyAprayoganI jema jANavI. phakta vizeSa ATaluM ke maMtranA adhiSThAtA puruSa hoya che ane tenI sAdhanA karavI paDatI nathI. '' zabda e samuccayanA arthamAM che ema jANavuM. (14) 'putra' = 'pUrNaprayogaraLa' = cUrNano prayoga. cUrNa eTale ke adazya thavuM vagere phaLavALA AMkhomAM AMjavA yogya dravyano bhUkko. = (15) 'noLa' = 'yoprayogaraLa' = yogano prayoga. yoga eTale ke AkAzamAM UDavuM, saubhAgya vagere phaLavALA dravyano samUha. '' e pUrvanI jema samuccayanA arthamAM jANavo. 'DabAyaLANu osA' 'utpAnAyA: dveSA:' = uparokta bhedo utpAdanAnA doSo che. eTale ke piMDane upArjana karavA vize A 15 doSo che. temaja, = (16) 'solasame mUlamme yU' = 'SoDazuM mUlaf 7' = cha vadhAre che jemAM evA dasanA parimANavALo soLamo doSa mUlakarma maLIne 16 doSo thAya che. mUlakarmanI vyAkhyA jaNAve che - AlocanAdi dasa prAyazcittanI madhyamAM je AThamuM 'mULa' nAmanuM prAyazcitta che, tenI prAptinA kAraNabhUta evuM je garbhaghAta vagerenuM karma, te mUlakarma kahevAya che. athavA mULa eTale vanaspatinA avayavo, tenuM karma eTale auSadhAdine mATe e mULAdino cheda karavA vagererUpa kriyA te mUlakarma kahevAya che. ahIM paNa 'va' zabda samuccayArthamAM jANavo. A 16 bhedomAMthI je koI doSa lagADavA dvArA je AhAra meLavAya te AhAra, te te doSavALo jANavo. (59) (saTIka piMDavizuddhinA munizrI kulabhAnuvijayajI ma. kRta bhAvAnuvAdamAMthI sAbhAra.) guru A soLa udgamanA ane soLa utpAdanAnA doSo vinAno nirdoSa AhAra vApare che. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra prakAranA abhigraho 751 abhigraha eTale vizeSa prakAranA sAdhvAcArarUpa niyama. te cAra prakAranA che. te A pramANe - 1 dravyaabhigraha, 2 kSetraabhigraha, 3 kALaabhigraha ane 4 bhAvaabhigraha. pravacanasAroddhAranI TIkAmAM kahyuM che - te gocarI saMbaMdhI abhigraho aneka prakAranA che. te A pramANe - dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI. (270)' paMcavastakamAM ane tenI vRttimAM A abhigrahonuM svarUpa A rIte batAvyuM che - 'dravyaabhigrahone kahe che - Aje huM "lepavALAM cikAsavALAM rAba vagere, athavA lepamizrita, athavA leparahita=rUkSa kaThoLa vagere, athavA khAkharo vagere amuka ja dravyo laIza." evo niyama, athavA "kaDachI, bhAlAnI aNI vagere amuka ja dravyathI vahorAve to laIza." evo niyama, e (vagere) dravyaabhigraha che. (298) kSetraabhigraha kahe che : have kahevAze te gocarabhUmio pramANe pharatAM je maLe te ja levAno niyama, athavA uMbarAnI vacce UbhA rahIne (caMdanabALAe zrI mahAvIrasvAmIne vahorAvyuM hatuM tema) vahorAve to ja levAno niyama, athavA svagrAma ke paragrAmamAMthI je maLe te ja levAno niyama, athavA amuka dhArelA gharomAMthI je maLe te ja levAno niyama, e (vagere) kSetraabhigraha che. (299). gocarabhUmio jaNAve che - RjavI, gatvA pratyAgati, gomUtrikA, pataMgavIthi, peTA, ardhapeTA, atyaMtarazaMbUkA ane bahiHzabUka e ATha gocarabhUmio che. A gAthAno akSarArtha che. bhAvArtha to vRddhasaMpradAyathI jANavo. vRddhasaMpradAya A pramANe che :- 1 RjavI eTale saraLa. upAzrayamAMthI nIkaLelo sAdhu sIdhA mArge ekazreNimAM rahelA gharomAM kramazaH pharatAM chellA ghara sudhI Ave, ATalA gharomAMthI bhikSA na maLe to paNa bIje kyAMya gayA vinA sIdhA mArge upAzrayamAM pAcho Ave te RjavI. 2 jemAM gavA=eka zreNimAM pharIne pratyAgati = pAchA pharatAM bIjI zreNimAM vahorato Ave te gatvA pratyAgati. RjavInI jema eka gRhazreNimAM pharyA pachI pAcho pharato sAdhu sIdhA mArge bIjI gRhazreNimAM chellA ghara sudhI pharIne upAzrayamAM Ave te gatvA pratyAgati. 3 gomUtrikA eTale baLadanA jamIna upara paDelA pezAbanA AkAranA jevI. sAmasAme zreNimAM rahelA gharomAM DAbI zreNinA gharathI jamaNI Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 752 cAra prakAranA abhigraho zreNinA gha2mAM, punaH jamaNI zreNinA gharathI DAbI zreNinA gharamAM, vaLI punaH DAbI zreNinA gharathI jamaNI zreNinA gharamAM, ema baMne zreNiomAM eka eka ghara kramazaH phare te gomUtrikA. 4 jemAM pataMganI jema vIthi = pharavAno mArga hoya te pataMgavIthi. jema pataMga UDI UDIne aniyata gatithI UDe-phare tema sAdhu vacce vacce gharo choDIne aniyata kramathI phare te pataMgavIthi. 5 peTA eTale peTI. peTI jevA corasa vibhAgamAM gharone kalpIne vaccenA gharo choDI de ane cheDe rahelA gharomAM cAre ya dizAmAM samazreNie phare te peTA. 6 ardhapeTAnA AkAra jevuM paribhramaNa jemAM thAya te ardhapeTA. peTAnI jema gharonI kalpanA karIne cArane badale be ja dizAmAM rahelI be ja gRhazreNimAM phare te ardhapeTA. 7 zaMbUka eTale zaMkha. zaMkhanA AvartanI jema goLa paribhramaNa jemAM thAya te zaMbUkA. jemake-kSetranA madhyabhAgathI pharavAnuM zarU karIne zaMkhanA AvartanI jema goLAkAre rahelA gharomAM pharato sAdhu chelle kSetranI bahAra Ave te atyaMtazaMbUkA. 8 kSetranA bahAranA bhAgathI pharavAnuM zarU karIne zaMkhanA AvartanI jema goLAkAre pharato sAdhu kSetranA madhyabhAgamAM Ave te bAhya zaMbUkA. (300) jI gomUmikA bhAvI abhya gaDavA pratyAgati bAla zALA pataMgavidhi peTA aI petha kAlaabhigraha kahe che - AdimAM, eTale ke bhikSAkALa thayA pahelAM, athavA madhyamAM, eTale ke bhikSAkALanA samaye, athavA aMte, eTale ke bhikSAkALa vItI gayA pachI, bhikSA levA javuM evo bhikSA mATe kALano niyama te anukrame pahelo, bIjo ane trIjo kAlaabhigraha che. (301) Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 753 cAra prakAranA abhigraho e traNeya kALamAM thatA guNa-doSo kahe che - bhikSA ApanAra gRhastha ane bhikSA lenAra yAcakane alpa paNa aprIti na thAya ane pUrvakarma-pazcAtkarma vagere doSo na lAge e mATe sAdhue gRhasthanA bhojana kALe bhikSArthe javuM joIe. bhikSAkALanI pahelAM ane bhikSAkALa vItI gayA pachI bhikSA levA javuM e zreyaskara nathI. AthI bhikSAkALanA samaye bhikSA mATe jAya. (302). bhAvaabhigraha kahe che - uslipta eTale ke mULa vAsaNamAMthI laIne camacA vageremAM upADyuM hoya, athavA nikSipta eTale ke mULa vAsaNamAMthI laIne jamavAnI thALI vageremAM mUkyuM hoya tevuM ja laIza, athavA gAto, raDato, beThelo ke Ubhelo koI Apaze to ja laIza, athavA pAcho khasato, sAme Avato, vimukha thayela (avaLA mukhavALo), AbhUSaNothI alaMkRta ke AbhUSaNothI rahita evo koI Apaze to laIza, AvA vividha abhigraho bhAva abhigraha che. (303-304) . (saTIka paMcavastakanA AzrIrAjazekharasUrijI ma. kRta bhAvAnuvAdamAMthI sAbhAra.) chadmastha avasthAmAM vicaratA zrIvIraprabhue paNa cAra abhigraho lIdhA hatA. AvazyakaniryuktinI vRttimAM zrIharibhadrasUrijIe kahyuM che - tyAM poSa vada ekamanA divase prabhu AvA prakAranA A cAra abhigraho le che - dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI. dravyathI sUpaDAnA khUNA vaDe aDada, kSetrathI DelIne oLaMgIne, kALathI bhikSAcaro pAchA phare chate, bhAvathI dAsapaNuM pAmelI, beDIthI baMdhAyelI, muMDana karAyelA mastakavALI, raDatI, aTTama karela, rAjAnI dIkarI A pramANe vahorAve to kahyuM bIjuM na kalpe. A pramANe abhigraha laIne prabhu kauzAMbImAM rahe che. (518 mI gAthAnI vRtti)' gAthAsahastrImAM paNa kahyuM che, "dAsapaNuM pAmelI, beDImAM baMdhAyelI, muMDita thayelI, bhUkhI, raDatI, rAjAnI dIkarI DelIne be paganI vacce karIne be prahara pasAra thaye chate sUpaDAnA khUNA vaDe aDada jo mane Ape to pAraNuM karavuM - bhagavAnano te A mahAabhigraha hato. (764) garu A cAra prakAranA abhigrahone grahaNa karavAmAM ane pALavAmAM parAyaNa hoya che. A pramANe chatrIsa guNorUpI nidhAnane dhAraNa karanArA guru vijaya pAmo. (20) Ama ogaNIsamI chatrIsI saMpUrNa thaI. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viMzatitamI SaTtrizikA atha viMzatitamIM SaTtrizikAmAha mUlam - solasavayaNavihinnU, sattarasavihasaMjamaMmi ujjutto / tivirAhaNAvirahio, chattIsaguNo gurU jayau // 21 // chAyA - SoDazavacanavidhijJaH, saptadazavidhasaMyame udyuktaH / trivirAdhanAvirahitaH, SaTtriMzadguNo gururjayatu // 21 // premIyA vRttiH - SoDazavacanavidhijJaH - SoDazavacanavidhIn jAnAtIti, tathA saptadazavidhasaMyame saptadazavidhe cAritre, udyuktaH udyamavAn, tathA trivirAdhanAvirahitaH - tribhirvirAdhanAbhirvirahitaH, iti SaTtrizadguNo gururjayatviti padArthaH / - upaniSadarthastvayam - ucyate iti vacanam / tasya vidhayaH- prakArA iti vacana - vidhayaH / te SoDaza / tadyathA 1 atItavacanaM, 2 varttamAnavacanaM, 3 anAgatavacanaM, 4 ekavacanaM, 5 dvivacanaM, 6 bahuvacanaM 7 puMliGgavacanaM, 8 strIliGgavacanaM, 9 napuMsakaliGgavacanaM, 10 parokSavacanaM, 11 pratyakSavacanaM, 12 upanItopanItavacanaM, 13 upanItApanItavacanaM, 14 apanItopanItavacanaM, 15 apanItApanItavacanaM, 16 adhyAtmavacanaJca / yatpratyapAdi pravacanasAroddhAre tadvRttau ca - 'idAnIM 'vayaNasolasagaM ti catvAriMzaduttarazatatamaM dvAramAha - - - kAlatiyaM 3 vayaNatiyaM 6 liMgatiyaM 9 taha parokkha 10 paccakkhaM 11 / uvaNaya'vaNayacaukkaM 15 ajjhatthaM ceva solasamaM // 896 // (chAyA- kAlatrikaM 3 vacanatrikaM 6 liGgatrikaM 9 tathA parokSaM 10 pratyakSaM 11 / upanatA'panatacatuSkaM 15 adhyAtmameva SoDazam ||896 // ) Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 755 SoDaza vacanavidhayaH vRttiH - kAlatrikaM tathA vacanatrikaM tathA liGgatrikaM parokSamatra prathamaikavacanasya lopaH tathA pratyakSaM tathopanayApanayacatuSkaM tathA'dhyAtmaM caiva SoDazamiti gAthAvayavArthaH / tatrAkarotkaroti kariSyatItyatItAdikAlanirdezapradhAnaM vacanajAtaM kAlatrikavacanamityarthaH, tathA eko dvau bahava ityekatvAdyabhidhAyakaH zabdasandarbho vacanatrikamiti, tatheyaM strI ayaM puruSa:: idaM kulamiti trINi liGgaprayAnAni vacanAnIti liGgatrikaM, tathA sa iti parokSanirdeza: parokSavacanaM, ayamiti pratyakSanirdezaH pratyakSavacanaM, tathopanayApanayavacanaM caturdhA bhavati, tadyathA - upanayApanayavacanaM tathA upanayopanayavacanaM tathA apanayopanayavacanaM tathA apanayApanayavacanamiti, tatropanayo-guNoktiH apanayo-doSabhaNanaM, tatra surUpeyaM rAmA paraM duHzIlA ityupanayApanayavacanaM tathA surUpeyaM strI suzIletyupanayopanayavacanaM tathA kurUpA strIyaM paraM suzIletyapanayopanayavacanaM kurUpeyaM kuzIlA cetyapanayApanayavacanamiti, tathA anyaccetasi nidhAya pratArakabuddhyA'nyabibhaNiSurapi sahasA yaccetasi tadeva vakti yattat SoDazamadhyAtmavacanam 140 // 896 // ' / gururetAn SoDaza vacanavidhIn samyagjAnAti / pApeSu pravRttasyA''tmanaH saMyama-niyantraNaM saMyamaH / sa saptadazavidhaH / tadyathA - 1 pRthvIkAyasaMyamaH, 2 apkAyasaMyamaH, 3 tejaskAyasaMyamaH, 4 vAyukAyasaMyamaH, 5 vanaspatikAyasaMyamaH, 6 dvIndriyasaMyamaH, 7 trIndriyasaMyamaH, 8 caturindriyasaMyamaH, 9 paJcendriyasaMyamaH, 10 ajIvasaMyamaH, 11 prekSAsaMyamaH, 12 upekSAsaMyamaH, 13 pramArjanAsaMyamaH, 14 pariSThApanAsaMyamaH, 15 manaHsaMyamaH, 16 vacanasaMyamaH, 17 kAyasaMyamazca / uktaJca dazavaikAlikasUtraniryuktau tadvRttau ca - 'sAmprataM saMyamavyAcikhyAsayA''ha - puDhavidagaagaNimAruyavaNassaIbiticaupaNidiajjIve / pehopehapamajjaNapariTuvaNamaNovaIkAe // 46 // (chAyA- pRthvyudakAgnimArutavanaspatidvitricatuHpaJcendriyAjIveSu / prekSopekSApramArjanApariSThApanamanovAkkAyeSu // 46 // ) vRttiH - puDhavAiyANa jAva ya paMciMdiya saMjamo bhave tesiM / saMghaTTaNAdi Na kare tiviheNaM karaNajoeNaM // 1 // Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 756 saptadazavidhaH saMyamaH ajjIvehiM jehiM gahiehiM asaMjamo ihaM bhnnio| jaha potthadUsapaNae taNapaNae cammapaNae a||2|| gaMDI kacchavi muTThI saMpuDaphalae tahA chivADI a / eyaM potthayapaNayaM paNNattaM vIarAehiM // 3 // bAhallapuhuttehiM gaMDI pottho u tullago diiho| kacchavi aMte taNuo majjhe pihulo muNeavvo // 4 // cauraMguladIho vA vaTTAgiti muTThipotthago ahavA / cauraMguladIho cia caurasso hoi viNNeo // 5 // saMpuDao dugamAI phalagA vocchaM chivADimettAhe / taNupattosiarUvo hoi chivADI buhA beMti // 6 // dIho vA hasso vA jo pihalo hoi appabAhallo / taM muNiasamayasArA chivADipotthaM bhayaMtIha // 7 // duvihaM ca dUsapaNa samAsao taMpi hoi nAyavvaM / appaDilehiyadUsaM duppaDilehaM ca viNNeyaM // 8 // appaDilehiadUse tUlI uvadhANagaM ca NAyavvaM / gaMDuvadhANAliMgiNi masUrae ceva pottamae // 9 // palhavi 1 koyavi 2 pAvAra 3 Navatae 4 tahaya dADhigAlIo 5 / duppaDilehia dUse evaM bIaM bhave paNagaM // 10 // palhavi hatthuttharaNaM koyavao rUapUrio paDao / daDhagAli dhoi pottI sesa pasiddhA bhave bhedA // 11 // taNapaNagaM puNa bhaNiyaM jiNehi kammaTThagaMThidahaNehiM / sAlI vIhI koddava rAlaga raNNetaNAiM ca // 12 // aya ela gAvi mahisI miyANamajiNaM ca paMcamaM hoi / taliyA khallaga kosaga kittI ya bitie ya // 13 // taha viaDahiraNNAiM tAI na geNhai asaMjamaM sAhU / ThANAi jattha cee peha pamajjittu tattha kare // 14 // Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 757 saptadazavidhaH saMyamaH esA peha uvehA puNovi duvihA u hoi nAyavvA / vAvArAvAvAre vAvAre jaha u gAmassa // 15 // eso uvikkhago hU avvAvAre jahA viNassaMtaM / kiM eyaM nu uvikkhasi ? duvihAevittha ahiyAro // 16 // vAvAruvikkha tahiM saMbhoiya sIyamANa coei / coeI iyaraM pihu pAvayaNIammi kajjammi // 17 // avvAvArauvekkhA Navi coei gihiM tu sIaMtaM / kammesu bahuvihesuM saMjama eso uvekkhAe // 18 // paDisAgarie apamajjiesu pAesu saMjamo hoi / te ceva pamajjaMte asAgarie~ saMjamo hoi // 19 // pANAIsaMsattaM bhattaM pANamahavA vi avisuddhaM / uvagaraNabhattamAI jaM vA airitta hojjAhi // 20 // taM paTuippavihIe avahaTTaM saMjamo bhave eso / akusalamaNavairoho kusalANa udIraNaM ceva // 21 // juyalaM maNavaisaMjama eso kAe puNa jaM avassakajjammi / gamaNAgamaNaM bhavai taM uvautto kuNai sammaM // 22 // tavvajjaM kummassa va susamAhiyapANipAyakAyassa / havai ya kAiyasaMjama ciTuMtasseva sAhussa // 23 // (chAyA- pRthvyAdInAM yAvacca paJcendriyANAM saMyamo bhavetteSAm / saGghaTTanAdi na karoti trividhena karaNayogena // 1 // ajIveSu yeSu gRhIteSu asaMyamo bhaNita iha / yathA pustakadUSyapaJcake tRNapaJcake carmapaJcake ca // 2 // gaNDI kacchapI muSTiH sampuTaphalakaM tathA sRpATikA ca / etatpustakapaJcakaM prajJaptaM vItarAgaiH // 3 // bAhalyapRthutvAbhyAM gaNDIpustakaM tulyaM dIrgham / kacchapI ante tanukaM madhye pRthu jJAtavyam // 4 // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 758 saptadazavidhaH saMyamaH caturaGguladIrgha vA vRttAkRti muSTipustakamathavA / caturaGguladIrghameva caturasraM bhavati vijJeyam // 5 // sampuTakaM dvikAdiphalakaM vakSye sRpATikAmataH / tanupatrocchritarUpA bhavati sRpATikA budhA bruvate // 6 // dIrgha vA hrasvaM vA yatpRthu bhavatyalpabAhalyam / tajjJAtasamayasArAH sRpATikApustakaM bhaNanti iha // 7 // dvividhaM ca dUSyapaJcakaM samAsatastadapi bhavati jJAtavyam / apratilekhitadUSyaM duSpratilekhyadUSyaM ca vijJeyam // 8 // apratilekhitadUSye tUlikA upadhAnakaM ca jJAtavyaM / gaNDopadhAnamAliGginI masUrakazcaiva potamayaH // 9 // (1) kharaDiyo (2) bhUravigA (3) saloma paTaH (4) jIrNaM (5) sadRzavastraM vi.pa. / prahlAdi kutupi prAvArakaH navatvak tathA ca dRDhagAlikA / duSpratilekhitadUSye etad dvitIyaM bhavetpaJcakam // 10 // prahlAdi hastAstaraNaM kutupo rutapUritaH paTakaH / dRDhagAlI dhautapotaM zeSAH prasiddhA bhavanti bhedAH // 11 // tRNapaJcakaM punarbhaNitaM jinaiH karmASTakagranthidahanaiH / zAliIhi: kodravo rAlako'raNyatRNAni ca // 12 // ajaiDagomahiSImagANAmajinaM ca (cama)paJcakaM bhavati / tilakA khallakaM vadhU kozakaH kRttizca dvitIye ca // 13 // tathA vikaTahiraNyAdIni tAni na gRhNAti asaMyamatvAtsAdhuH / sthAnAdi yatra cetayati prekSya pramAM tatra kuryAt // 14 // eSA prekSA upekSA punariha dvividhA bhavati jJAtavyA / vyApArAvyApArayoH vyApAre yathaiva grAmasya // 15 // eSa upekSakazcaivAvyApAre yathA vinazyantam / kimetaM nUpekSase ? dvividhayApyatrAdhikAraH // 16 // Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trividhA virAdhanAH vyApAropekSA tatra sAmbhogikAn sIdatazcodayati / codayatItaramapi prAvacanike kArye // 17 // avyApAropekSA naiva codayati gRhiNaM sIdantam / karmasu bahuvidheSu eSa saMyama upekSAyAm // 18 // pratisAgArike apramArjitayoH pAdayoH saMyamo bhavati / tAveva pramRjyamAnayorasAgArike saMyamo bhavati // 19 // prANAdisaMsaktaM bhaktaM pAnamathavA'pi avizuddham / upakaraNabhaktAdi yadvAtiriktaM bhavet // 20 // tatpariSThApanavidhinA apahRtyasaMyamo bhavedeSaH / akuzalamanovacorodhaH kuzalAnAmudIraNaM caiva // 21 // yugalaM manovacaHsaMyama eSa kAye punaravazyakArye / gamanAgamane bhavataste upayuktaH karoti samyak // 22 // tadvarjaM kUrmasyeva susamAhitapANipAdakAyasya / bhavati ca kAyikaH saMyamastiSThata eva sAdhoH ||23|| ) uktaH saMyamaH // 46 // ' gururetatsaptadazavidhasaMyame nityamudyacchati / virAdhanA - khaNDanA / sA trividhA / tadyathA 1 jJAnavirAdhanA, 2 darzanavirAdhanA, 3 cAritravirAdhanA ca / yadAha zramaNapratikramaNasUtre - - 759 'paDikkamAmi tirhi virAhaNArhi nANavirAhaNAe daMsaNavirAhaNAe caritavirAhaNAe / ' ( chAyA - pratikrAmAmi tribhiH virAdhanAbhiH jJAnavirAdhanayA darzanavirAdhanayA cAritravirAdhanA II) - etAsAM tisRNAM virAdhanAnAM svarUpamAvazyakasUtravRtterevaM jJeyam - jJAna 'pratikrAmAmi tisRbhirvirAdhanAbhiryo'ticAra ityAdi pUrvavat, tadyathA virAdhanayetyAdi, tatra virAdhanaM kasyacidvastunaH khaNDanaM tadeva virAdhanA, jJAnasya virAdhanA - Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 760 trividhA virAdhanAH jJAnavirAdhanA-jJAnapratyanIkatAdilakSaNA tayA, uktaM ca - 'NANapaDiNIya NiNhava accAsAyaNa tadaMtarAyaM ca / kuNamANassa'iyAro NANavisaMvAdajogaM ca // 1 // ' (chAyA- jJAnapratyanIkatAM nihnavaM atyAzAtanAM tadantarAyaM ca / kurvataH aticAraH jJAnavisaMvAdayogazca // 1 // ) tatra pratyanIkatA paJcavidhajJAnanindayA, tadyathA-AbhinibodhikajJAnamazobhanaM, yatastadavagataM kadAcittathA bhavati kadAcidanyatheti zrutajJAnamapi zIlavikalasyAkiJcitkaratvAdazobhanameva, avadhijJAnamapyarUpidravyAgocaratvAdasAdhu, manaHparyAyajJAnamapi manuSyalokAvadhiparicchinnagocaratvAdazobhanaM, kevalajJAnamapi samayabhedena darzanajJAnapravRtterekasamaye'ke valatvAdazobhanamiti, nihnavo-vyapalApaH, anyasakAze'dhItamanyaM vyapadizati, accAsAyaNA - 'kAyA vayA ya tecciya te ceva pamAya appamAyA ya / mokkhAhigArigANaM joisajoNIhi kiM kajjaM ? // 1 // ' (chAyA- kAyA vratAni ca tAnyeva ta eva pramAdA apramAdAzca / mokSAdhikAriNAM jyotiryonibhiH kiM kAryam ? // 1 // ) ityAdi, antarAyamasaGkhaDAsvAdhyAyikAdibhiH karoti, jJAnavisaMvAdayogaH akAlasvAdhyAyAdinA / darzanaM-samyagdarzanaM tasya virAdhanA darzanavirAdhanA tayA, asAvapyevameva paJcabhedA, tatra darzanapratyanIkatA kSAyikadarzanino'pi zreNikAdayo narakamupagatA iti nindayA, nihnavaHdarzanaprabhAvanIyazAstrApekSayA prAgvad draSTavyaH, atyAzAtanA-kimebhiH kalahazAstrairiti ?, antarAyaM prAgvat, darzanavisaMvAdayogaH zaGkAdinA / cAritraM prAgnirUpitazabdArthaM tasya virAdhanA cAritravirAdhanA tayA - vratAdikhaNDanalakSaNayA / ' gururetAstisro virAdhanAH prayatnapUrvaM varjayati / evaM SaTtriMzadguNasamRddho gururjagatyupakAravRSTiM karotu // 21 // iti viMzatitamI SaTtrizikA sampUrNatAmagamat / Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI chatrIsI have vIsamI chatrIsI kahe che - zabdArtha - vacanonA soLa prakArone jANanArA, sattara prakAranA saMyamamAM udyamavALA ane traNa prakAranI virAdhanA vinAnA - Ama chatrIsa guNovALA guru jaya pAmo. (21) premIyA vRttino bhAvAnuvAda - je kahevAya te vacana. tenI vidhio eTale prakAro e vacanavidhio. te soLa che. te A pramANe - 1 atItavacana, 2 vartamAnavacana, 3 anAgatavacana, 4 ekavacana, 5 dvivacana, 6 bahuvacana, 7 puliMgavacana, 8 strIliMgavacana, 9 napuMsakaliMgavacana, 10 parokSavacana, 11 pratyakSavacana, 12 upanItaupanItavacana, 13 upanIkaapanI tavacana, 14 apanItaupanItavacana, 15 apanItaapanItavacana ane 16 adhyAtmavacana. pravacanasAroddhAramAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - gAthArtha - kALatrika, vacanatrika, liMgatrika, parokSavacana, pratyakSavacana, upanayaapanaya catuSka ane adhyAtma. ema soLa prakAranAM vacana che. (896) TIkArya - kALatrika tathA vacanatrika tathA liMgatrika, parokSa, tathA pratyakSa tathA upanayaapanaya catuSka tathA soLamuM adhyAtmavacana che. A gAthAnA padonA artha che. 1-3 kALatrika temAM karyuM, kare che, karaze. A bhUtakALa vagere traNa kALa jaNAvanAra vacana e kALatrika vacana che. 4-6 vacanatrikaH "eka, be, ane bahu e ekatva vagerene jaNAvanAra je zabdasamUha te vacanatrika che. 7-9 liMgatrika: "A strI che. A puruSa che. A kuLa che." A traNa liMgapradhAna vacano kiMgatrika che. 10. parokSavacana: "te' evo parokSa nirdeza e parokSa vacana che. 11. pratyakSavacanaH 'A' evo pratyakSa nirdeza e pratyakSa vacana che. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 762 soLa prakAranA vacano upanaya (guNokti stuti)-apanaya (doSa kathana-nindA) vacana cAra prakAre che. te A pramANe che - 12. upanaya apanaya vacanaH A strI rUpavAna che, paNa durAcArI che. 13. upanaya upanaya vacana:- A strI rUpavAna ane sadAcArI (zIlavatI) che. 14. apanaya upanaya vacana - A strI kaddarUpI che, paNa zIlavatI che. 15. apanaya apanaya vacanaH A strI kaddarUpI ane durAcArI che. 16. adhyAtmavacana : bIjAne ThagavAnI buddhithI manamAM bIjuM rAkhI vacana vaDe bIjuM kahevAnI icchAvALo acAnaka je manamAM hoya te ja bolI jAya te adhyAtma vacana (896)" (saTIka pravacanasAroddhAranA munizrI amitayazavijayajI ma. kRta bhAvAnuvAdamAMthI sAbhAra.) guru vacananA A soLa prakArone sArI rIte jANe che. saMyama eTale pApamAM pravRtta thayelA AtmAnuM niyatraNa. te sattara prakAranuM che. te A pramANe - 1 pRthvIkAyasaMyama, 2 apakAyasaMyama, 3 tejaskAyasaMyama, 4 vAyukAyasaMyama, 5 vanaspatikAyasaMyama, 6 beIndriyasaMyama, 7 te indriyasaMyama, 8 caurindriyasaMyama, 9 paMcendriyasaMyama, 10ajIvasaMyama, 11 prekSAsaMyama, 12 upekSAsaMyama, 13pramArjanAsaMyama, 14parijhApanAsaMyama, 15 manasaMyama, 16 vacanasaMyama ane 17 kAyasaMyama. dazavaikAlikasUtranI niyuktimAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - "have saMyamanuM vyAkhyAna karavAnI icchAthI kahe che ke - gAthArtha - pRthvI, pANI, agni, pavana, vanaspati, beindriya, te indriya, caurindriya, paMcendriya, ajIva, prekSA, upekSA, pramArjana, parijhApana, mana, vacana, kAyA A 17 prakAranA saMyama che. (46). TIkArtha - (1) pRthvIthI mAMDIne paMcendriya sudhInA je nava jIvabhedo che, teono mana, vacana, kAyA e traNa karaNanA yoga vaDe saMghaTTo vagere na karavo e saMyama che. (2) je grahaNa karAyelA ajIvo vaDe ahIM asaMyama kahevAyelo che jemake pustakapaMcaka, vastrapaMcaka, tRNapaMcaka, carmapaMcaka...(e badhAno tyAga e ajIvasaMyama che.) (3) gaMDI, kacchI, muSTI, saMpuTaphalaka tathA sRpATikA..vItarAgo vaDe e pustakapaMcaka Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattara prakAranuM saMyama kahevAyela che. 763 (4) jADAI ane pahoLAI vaDe gaMDIpustaka samAna hoya che ane lAMbu hoya che. (dA.ta. 1 phuTanI pahoLAI hoya ane 1 phuTanI jADAI hoya ane 3 phuTa jeTaluM lAMbu pustaka hoya to e gaMDI kahevAya.) kacchapI aMtanA bhAgamAM pahoLAInI apekSAe pAtaLuM ane madhyamAM pRthu = pahoLuM hoya. (5) cAra aMgula laMbAIvALuM, goLa AkRtivALuM pustaka e muSTipustaka kahevAya. athavA cAra aMgula laMbAIvALuM corasa pustaka muSTipustaka jANavuM. (6) be vagere phalaka pATIyAvALuM pustaka saMpuTa kahevAya. (vartamAnamAM pustako saMpuTa tarIke oLakhI zakAya. jema dAbaDA vagerenA upara-nIcenA be bhAga baMdha thAya, aMdara AbhUSaNa rahe, ema pustaka paNa evA prakAranA hoya. joke atyAranA pustakomAM traNa bAju khullI hoya. chatAM be pATIyA bhegA thatA hovAthI ene saMpuTapustaka jevuM kahI zakAya. prAcInakALamAM paNa ene ja saMpuTa kahetA haze ? ke thoDoka AkArabheda haze ? e vicAraNIya che.) have sRpATikApustakane kahezuM - pAtaLA patra = pAnAvALuM ane UMcuM pustaka e sRpATikA tarIke budhapuruSo kahe che. (7) je pustaka lAMbu hoya ke TUkuM hoya paNa je pahoLuM ane alpajADAIvALuM hoya te pustakane zAsrasAra jANI cUkelAo sRpATikApustaka kahe che. (8) saMkSepathI dRSyapaMcaka be prakAre che. te paNa apratilekhanIya ane duSkRtilekhanIya e be bhedathI jANavuM. (9) apratilekhyaduSyamAM tulI, upadhAnaka, gaMDopadhAna, AliMganI ane masuraka. vasamaya A pAMca vastu apratilekhya che. (rU bharelI rajAI ke gAdaluM e tulI. mAthA nIcenuM ozIkuM e upadhAnaka. zrImaMtone mATenuM gAlanIce mUkavAnuM ozIkuM e gaMDopadhAna. aneka rANIone rAjA roja to saMtoSa na ApI zake eTale badhAne puruSa pramANa laMbAIvALuM-rU bhareluM sAdhanavizeSa apAya, jenA dvArA rANIo saMtoSa pAme te AliMginI.) (10) prahlAdi, kutupi, prAvAraka, navatvak tathA deDhagAlikA A pramANe duSpatilekhya bIjuM dRSya-paMcaka che. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 764 sattara prakAranuM saMyama (11) prahnAdi-hastAstaraNa (hAthanA mojA), kutupa = rUthI bharela vastra, daDhagAlI = dhautapota. bAkInA bhedo prasiddha che. (12) ATha karmorUpI granthine bALI nAMkhanArA jino vaDe tRNapaMcaka kahevAyela che. zAli, vrIhi, kodrava, pAlaka, araNyatRNo. (AmanuM ghAsa levuM.) (13) gheTAM, bakarA, gAya, bheMsa, haraNanuM cAmaDuM ema pAMca carma che. talikA, khallaka, vartha, kozaka, kRtti A bIjA pAMca carma che. (A carmapaMcakAdinuM varNana pravacanasAroddhAramAMthI joI levuM.) (14) chUTAchavAyA pragaTa paDelA suvarNAdi je hoya, te asaMyamarUpa hovAthI sAdhu tene grahaNa na kare. (chUpAvAyelA suvarNAdine to coravA na ja jAya.) je sthAna upara sthAna = UbhA rahevuM, besavuM vagere karavAnI icchA kare, tene joI-pramArjIne pachI ja te sthAna upara sthAna-upavezanAdi kare. (e prekSA che.) (15) A prekSA che. upekSA be prakAre jANavI. vyApAropekSA ane avyApAropekSA. vyApAropekSA dA.ta. gAmano. (16) A upekSaka che = kALajI karanAro che. (15mI gAthAno nAma zabda 16mI gAthA sAthe joDAyelo che.) avyApAropekSA dA.ta. A kAryanA vinAza karanArAne kahevuM ke tuM zA mATe upekSe che? arthAt enI kALajI karato nathI ? ahIM upekSAsaMyamamAM baMne prakAranI upekSAno adhikAra che. (17) vyApAropekSAH AmAM sIdAtA sAMbhogika sAdhuone preraNA kare. pravacanika kArya AvI paDe = zAsananuM kAma AvI paDe to asAMbhogikane paNa preraNA kare. (18) avyApAropekSA: ghaNAM prakAranA kAryomAM sIdAtA gRhasthane preraNA na kare (ke tame A kArya karo...). A upekSAno saMyama che. (19) jo gRhastha hAjara hoya to pAdapramArjana na karavAmAM saMyama che ane jo sAgArika, gRhastha na hoya to pAdapramArjana karavAmAM saMyama che. (gAmamAM praveza, nirgamAdi vakhate pAdapramArjana karavAnI je vidhi che, te aMge A kathana che.) (20) bhojana ke pANI jIva vagerethI saMsakta vahorAI jAya, athavA to (AdhAkarmAdidoSathI) avizuddha vahorAI jAya. athavA to je upakaraNa-bhojanAdi vadhI paDelA hoya... Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa prakAranI virAdhanA 765 (21) tenuM parijhApana karavAnI vidhi karavAthI apahatyasaMyama thAya. tathA duSTa evA mana-vacananuM saMdhana ane zubha mana-vacananI udIraNA. (22) A mana-vacana saMyamarUpa be saMyama che. kAyasaMyamamAM vaLI A pramANe ke avazya karavAyogya kAryamAM je gamanAgamana karavuM paDe, tene upayogapUrvaka samyapha rIte kare. (23) paNa jo evuM koI kArya na hoya to pachI sAdhu kAcabAnI jema hAtha, paga, zarIrane susamAhita, saMkucita, niyaMtrita, sthira karI de. AvA sthira rahelA sAdhune kAyasaMyama thAya. 17 prakAranuM saMyama kahevAI gayuM. (46) (saTIka dazavaikAlikasUTAnA munizrI guNavaMtavijayajI ma. kRta bhAvAnuvAdamAMthI sAbhAra.). guru A sattara prakAranA saMyamamAM haMmezA udyama kare che. virAdhanA eTale khaMDanA. te traNa prakAre che. te A pramANe - 1 jJAnavirAdhanA, 2 darzanavirAdhanA ane 3 cAritravirAdhanA. zramaNapratikramaNa sUtramAM kahyuM che - "traNa virAdhanAothI huM pAcho pharuM chuM - jJAnavirAdhanAthI, darzanavirAdhanAthI, cAritravirAdhanAthI." A traNa virAdhanAonuM svarUpa AvazyakasUtranI TIkAmAMthI A pramANe jANavuM - traNa virAdhanAothI je aticAra karAyo hoya, te A pramANe - jJAnanI virAdhanAthI, darzananI virAdhanAthI ane cAritranI virAdhanAthI, (tenAthI) huM pAcho pharuM chuM. virAdhanA eTale koIka vastunuM khaMDana karavuM te. jJAnanI virAdhanA te jJAnavirAdhanA - jJAna pratye duzmanAvaTabharyuM vartana vagere. tenAthI (thayela aticArathI huM pAcho pharuM chuM.) kahyuM che ke, "jJAna pratye duzmana jevuM AcaraNa, nidvava (gurune chupAvavA), jJAnanI atiAzAtanA, jJAnamAM aMtarAya ane jJAnano visaMvAda yoga (zAstramAM kahyuM hoya tenAthI viparIta karavuM) karanArAne aticAra lAge che. (1)' temAM duzmanAvaTabharyuM vartana pAMca prakAranA jJAnanI niMdAthI thAya che. te A pramANe - AbhinibodhikajJAna sAruM nathI, kemake tenAthI jaNAyeluM kyAreka tema hoya che ane kyAreka bIjI rIte hoya che. cAritra vinAnAnuM zrutajJAna paNa kaMI kAmanuM na hovAthI sAruM nathI. arUpi dravyonA viSayavALu na hovAthI avadhijJAna paNa sAruM nathI. manuSyaloka sudhI jaNAyelA viSayavALu hovAthI Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa prakAranI virAdhanA mana:paryAyajJAna paNa sAruM nathI. darzana ane jJAnanI pravRtti samayanA bhedathI thatI hovAthI eka samayamAM kevaLajJAna nathI. tethI kevalajJAna paNa sAruM nathI. nihnava eTale apalApa, eTale bIjA pAse bhaNyo hoya ane bIjAnuM nAma kahevuM. '(badhA zAstromAM) kAyo ane vrato te ja che, te ja pramAda ane apramAda che. mokSanA adhikArIone jyotiSazAstra ane yonizAsrathI zuM kAma che vagere ati-AzAtanA che. jhaghaDo, asajhAya vagere vaDe aMtarAya kare che. akALe svAdhyAya karavo vagere vaDe jJAnano visaMvAda yoga thAya che. darzana eTale samyagdarzana. tenI virAdhanA te darzana-virAdhanA. tenAthI (thayela aticArathI huM pAcho pharuM chuM.) darzanavirAdhanA paNa e ja rIte pAMca prakAranI che. temAM darzana pratye duzmanAvaTabharyuM vartana 'kSAyika samyagdaSTi evA zreNika mahArAjA vagere narakamAM gayA.' evI niMdAthI thAya che. nirbhava darzanaprabhAvanIya zAstronI apekSAe pahelAnI jema jANavo. 'A jhaghaDo karAvanArA zAstro vaDe zuM phAyado ?' e atiAzAtanA che. aMtarAya pUrvenI jema. zaMkA vagerethI darzanano visaMvAda yoga thAya che. cAritrano artha pUrve kahyo che. tenI virAdhanA te cAritravirAdhanA. te vrata vagerenA khaMDanarUpa che. tenAthI (thayela aticArathI huM pAcho pharuM chuM.)' 766 guru A traNa virAdhanAone prayatnapUrvaka varte che. Ama chatrIsa guNothI samRddha guru jagata upara upakAra varasAvo. (21) Ama vIsamI chatrIsI pUrNa thaI. + rUvamasAsayameyaM, vijjulayAcaMcala jae jIyaM / saMjhANurAgasarisaM, khaNaramaNIyaM ca tAruNNam // A rUpa zAzvata nathI, jagatamAM jIvana vijaLInI latAnI jema caMcaLa che, sanmAnA raMganI jema juvAnI kSaNa mATe suMdara che. 1+ gayakannacaMcalAo, lacchIo tiyasacAvasAricchaM / visayasuhaM jIvANaM, bujjhasu re jIva ! mA mujjha // lakSmIo hAthInA kAna jevI caMcaLa che, jIvonuM viSayasukha indradhanuSya jevuM che. he jIva tuM bodha pAma, tuM moha na pAma. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekaviMzatitamI SaTvizikA adhunaikaviMzatitamI SaT izikAmAha - mUlam - naradikkhadosa aTThA-raseva aTThAra paavtthaannaaii| dUreNa pariharaMto, chattIsaguNo gurU jayau // 22 // chAyA - naradIkSAdoSAn aSTA-dazaiva aSTAdaza pApasthAnAni / dUreNa pariharan, SaTtriMzadguNo gururjayatu // 22 // premIyA vRttiH - naradIkSAdoSAn - dIkSAyA ayogyasya narasya doSAn, aSTAdaza - aSTAdazasaGkhyAna, evaH avadhAraNe, tathA, aSTAdaza-aSTAdazavidhAni, pApasthAnAni - azubhAcaraNAni, dUreNa - viprakarSeNa sarvathetyarthaH, pariharan - varjayan, iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti saGkepeNoktam / atha vistareNocyate - narasya-puruSasya dIkSAyAH-pravrajyAyA doSA:-ayogyatvAnIti naradIkSAdoSAH / te'STAdaza / tadyathA - 1 bAlaH, 2 vRddhaH, 3 napuMsakaH, 4 klIbaH, 5 jaDaH, 6 vyAdhitaH, 7 stenaH, 8 rAjApakArI, 9 unmattaH, 10 adarzanaH, 11 dAsaH, 12 duSTaH, 13 mUDhaH, 14 RNAtaH, 15 juGgitaH, 16 avabaddhaH, 17 bhRtakaH, 18 zikSakaniSpheTikA ca / doSadoSavatoH kathaJcidabhedAdevamupanyAsaH / yadAha puSpamAlAyAM tadvRttau ca - 'anvayavyatirekAbhyAM nirNIto'rthaH sugrAhyo bhavatItyato'nvayenoktAH sarvavirateryogyAH, atha tadvyatirekiNo'yogyAnAha - aTThArasa purisesuM vIsaM itthIsu dasa napuMsesu / jiNapaDikuTThatti tao pavvAveuM na kappaMti // 123 // Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 768 (chAyA - aSTAdaza puruSeSu viMzatiH strISu daza napuMsakeSu / aSTAdaza naradIkSAdoSAH jinapratikuSTA iti tataH pravrAjayituM na kalpante // 123 // ) vRttiH - puruSeSu madhye'STAdaza strISu viMzatiH napuMsakeSu daza ete jinaiH pratikuSTAnivAritA ityataH pravrAjayituM na kalpate, bahudoSasambhavAditi gAthArthaH // 123 // tatra ye tAvat puruSeSvaSTAdaza tAn darzayannAha - bAle 1 vuDDhe 2 napuMse 3 ya, kIve 4 jaDDe 5 ya vAhie 6 / teNe 7 rAyAvagArI 8 ya, ummatte 9 ya adaMsaNe 10 // 124 // dAse 11 duTThe 12 ya mUDhe 13 ya, aNatte 14 juMgie 15 iya / obaddhae 16 ya bhayae 17 ya, sehanippheDiyA 18 iya // 125 // (chAyA - bAlaH 1 vRddhaH 2 napuMsakaM 3 ca klIbaH 4 jaDDuH 5 ca vyAdhitaH 6 / stenaH 7 rAjApakArI 8 ca, unmattaH 9 ca adarzanaH 10 // 124 // dAsaH 11 duSTaH 12 ca mUDhaH 13 ca RNArttaH 14 juGgitaH 15 iti / avabaddhaH 16 ca bhRtakaH 17 ca, zaikSaniSpheTikA 18 iti // 125 // ) vRttiH - tatrASTau sapta vA varSANi yAvadbAlo'trAbhidhIyate, saptativarSebhya upari vRddhaH anye tvAhuH arvAgapIndriyAdihAnidarzanAt SaSTivarSebhyo'pyupari vRddho'bhidhIyate, na strI na pumAn napuMsakaM, yaH strIbhirbhogairnimantrito'saMvRtAyA vA striyo'GgopAGgAni dRSTvA zabdaM vA manmanollApAdikaM tAsAM zrutvA samudbhUtakAmAbhilASo'dhisoDhuM na zaknoti sa klIbaH, jaDDustu tridhA - bhASayA zarIreNa karaNena ca, bhASAjaDaH punarapi tridhA - jalamUkaH manmanamUka: elakamUkaH, jalanimagna iva buDubUDUyamAno yo vakti sa jalamUkaH, yasya tu vadataH khacyamAnamiva vacanaM skhalati sa manmanamUkaH, yastvelaka ivAvyaktaM mUkatayA zabdamAtrameva karoti sa elakamUkaH, yaH pathi bhikSATane vandanAdiSu cAtIva sthUlatayA'zakto bhavati sa zarIrajaDDuH, karaNaM-kriyA tasyAM jaDDuH karaNajaDuH, samitiguptipratikramaNapratyupekSaNasaMyamapAlanAdikriyAM punarasakRdupadizyamAnAmapyatIva jaDatayA yo grahItuM na zaknoti sa karaNajaDDa ityarthaH, bhagandarAtIsArakuSThaplIhazUlArzaH prabhRtirogairgrasto vyAdhitaH, kSatrakhananamArgapAtanAdicauryanirataH stenaH, zrIgRhAntaH puranRpatizarIratatputrAdidrohavidhAyako rAjApakArI, yakSAdinA prabala - mohodayena vA paravazatAM nIta unmattaH, na vidyate darzanaM dRk yasyetyadarzanI andhaH, - Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdaza pApasthAnAni 769 styAnaddhinidrodayavAnapyatra draSTavyaH, gRhadAsyAH saJjAto durbhikSAdiSvarthAdinA vA krItaH RNAdivyatikare vA'varuddho dAsa ucyate, duSTo dvidhA kaSAyaduSTo viSayaduSTazca, tatra sarSapabharjikAbhiniviSTasAdhvAdivadutkaTakaSAyaH kaSAyaduSTaH, atIva parayoSidAdiSu gRddho viSayaduSTaH, snehAjJAnAdiparatantratayA yathA'vasthitavastvavagamazUnyamAnaso mUDhaH, yo rAjAdInAM hiraNyAdikaM dhArayati sa RNAtaH, jAtikarmazarIrAdibhirdUSito juGgitaH, tatra mAtaGgakolikavaruNDasUcikacchipakAdayo'spRzyA jAtijuGgitAH, spRzyA api strImayUrakukkuTAdipoSakAH vaMzavaratrAdirohaNanakhaprakSAlanasaukarikatvavAgurikatvAdininditakarmakAriNaH karmajuGgitAH, caraNakarakarNAdivarjitAH paGgakubjavAmanakakANaprabhRtayaH zarIrajuGgitAH, arthagrahaNapUrvakaM vidyAdigrahaNanimittaM vA etAvanti dinAni tvadIyo'hamityevaM yenAtmanaH parAyattatA kRtA bhavati so'vabaddhaH, rUpakAdimAtrayA bhRtyA dhaninAM gRhe dinapATikAdimAtreNa tadAdezakaraNAya pravRtto bhRtakaH, zikSakasya dIkSitumiSTasya niSpheTikAapaharaNaM zikSakaniSpheTikA, tadyogAd yo mAtApitrAdibhirananujJAto'pahRtya dIkSitumiSyate so'pi zikSakaniHsphe TikA, ityete'STAdaza puruSasya-puruSAkAravato dIkSAnIM bhedA ityuttaragAthAyAM sambandhaH, eSAM ca bAlAdInAM dIkSApradAnena pravacanamAlinyasaMyamAtmavirAdhanAdayo doSAH sukhAvaseyA eveti na darzitAH, vairasvAmyAdInAM ca pravrAjane'pavAdapadaM nizIthAdavaseyamiti sAtirekagAthAdvayArthaH // 124-125 // ' gururetAnaSTAdaza puruSadIkSAdoSAn dUreNa pariharati / sa svayametaddoSarahito bhavati / so'nyAnapyetaddoSarahitAneva pravrAjayati / 'pApaM-kalmaSaM tiSThati vasati kAryatayA amISu iti pApasthAnAni / ' ___ iti pApasthAnAnAM vyAkhyA kRtA paJcaliGgIprakaraNabRhadvRttau zrIjinapatisUribhiH / pApasthAnAnyaSTAdazavidhAni / tadyathA - 1 prANivadhaH, 2 alIkaM, 3 adattagrahaNaM, 4 maithunaM, 5 parigrahaH, 6 krodhaH, 7 mAnaH, 8 mAyA, 9 lobhaH, 10 rAgaH, 11 dveSaH, 12 kalahaH, 13 abhyAkhyAnaM, 14 ratyaratI, 15 paizUnyaM, 16 paraparivAdaH, 17 mAyAmRSAvAdaH, 18 mithyAtvazalyaJca / yadAhuH saMvegaraGgazAlAyAM zrIjinacandrasUrayaH - 'paMsayai avaguMDai, jIvaM jaM teNa bhannai pAvaM / ThANANi payANi bhavaMti, tassa aTThArasa imANi // 5578 // Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 770 aSTAdaza pApasthAnAni 1 pANivahA' 2 liya 3 madatta - gahaNa 4 mehuNa 5 pariggaho 6 koho / 7 mANo 8 mAyA 9 lobho, 10 pejjaM 11 doso tahA 12 kalaho // 5579 // 13 abbhakkhANaM 14 araIraI ya, 15 pesuNNa 16 paraparIvAo / 17 mAyAmosaM 18 micchA-daMsaNasallaM ti paDhamamiha // 5580 // pANA'ivAyasaMjaNiya-pAvapabbhArabhAriyA saMtA / jIvA paDaMti narae, jale jahA lohamayapiMDo // 5612 // aliyapayaMpaNasaMpatta-pAvapabbhArabhAriyA saMtA / jIvA paDaMti narae, jale jahA lohamayapiMDo // 5703 // adattagahaNasaMjaNiya-pAvapabbhArabhAriyA saMtA / narae paDaMti jIvA, jale jahA lohamayapiMDo // 5769 // mehuNapasaMgasaMjaNiya-pAvapabbhArabhAriyA saMtA / nivaDaMti narA narae, jale jahA lohamayapiMDo // 5834 // acchaMtama'vissAsassa, bhAyaNaM maMdiraM kasAyANaM / dunniggo go iva, pariggaho kaM na vinaDer3a // 5870 // kohAu mahA''raMbho, pariggaho vi hu payaTTae kohA / kiM bahuNA savvANi vi, pAvaTTANANi kohAo // 5920 // jaha jaha karer3a mANaM, puriso taha taha guNA parigalaMti / guNaparigaNeNa puNo, kameNa guNavirahiyattaM se // 5966 // jaha jaha karei mAyaM, taha taha apaccayaM jaNe jaNai / appaccayAo puriso, akkayatUlA lahu hoi // 6000 // lobhe ya pasaramANe, kajjA'kajjaM acintayanto ya / maraNaM pi hu agarNeto, kuNai mahAsAhasaM puriso // 6024 // acchaMtalobhamAyA-rUvama'bhissaMgamettamiha pejjaM / AyappariNAmaM ciya, tiloyapujjA parUvaMti // 6066 // Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 771 aSTAdaza pApasthAnAni accaMtakohamANu-bbhavo ihaM asuhaAyapariNAmo / doso bhannai jamhA, dUsijjai teNa saparajaNo // 6111 // kohA'hiTThiyajaNavayaNa-jujjhasarUvo bhaNijjae kalaho / so ya taNUmANasubbhava-asaMkhasokkhANa paDivakkho // 6155 // pAeNaM paccakkhaM, uddissa paraM asaMtadosANaM / ArovaNaM jametthaM, abbhakkhANaM tayaM beMti // 6243 // araIhiM dohiM vi, ekkaM ciya biMti pAvaThANaM jN| visaovayAravasao, aI vi I I vaI // 6270 // pacchannaM ciya jama'saMta-saMtaparadosapayaDaNasarUvaM / pisuNassa kammamiha taM, bhannai logammi pesunnaM // 6327 // loyANa samakkhaM ciya, paradosavikatthaNaM jamiha sou| paraparivAo macchara-attukkarisehiM saMbhavai // 6377 // mAyAe kuDilayAe, saMvaliyaM mosama'liyamiha vayaNaM / mAyAmosaM bhannai, accaMtakiliTThayApabhavaM // 6438 // micchA vivarIyaM dasa-NaM ti diTThIvivajjayasarUvaM / sasaharadugadarisaNamiva, jaM micchAdasaNaM tamiha // 6473 // ' (chAyA- pAMsayati avaguNDayati jIvaM yat tena bhaNyate pApam / sthAnAni padAni bhavanti, tasya aSTAdaza imAni // 5578 // 1 prANivadhaH 2 alikaM 3 adatta-grahaNaM 4 maithunaM 5 parigrahaH 6 krodhaH / 7 mAnaH 8 mAyA 9 lobhaH, 10 prema 11 dveSaH tathA 13 kalahaH // 5579 // 13 abhyAkhyAnaM 14 aratiratI ca, 15 paizunyaM 16 paraparivAdaH / 17 mAyAmRSA 18 mithyA-darzanazalyamiti prathamamiha // 5580 // prANAtipAtasaJjAta-pApaprAgbhArabhRtAH santaH / jIvAH patanti narake, jale yathA lohamayapiNDaH // 5612 // Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 772 aSTAdaza pApasthAnAni alikaprajalpanasamprApta - pApaprAgbhArabhRtAH santaH / jIvAH patanti narake, jale yathA lohamayapiNDaH ||5703 || adattagrahaNasaJjAta-pApaprAgbhArabhRtAH santaH / narake patanti jIvA, jale yathA lohamayapiNDaH // 5769 // maithunasaGgasaJjAta-pApaprAgbhArabhRtAH santaH / nipatanti narAH narake, jale yathA lohamayapiNDaH // 5834 // atyantamavizvAsasya, bhAjanaM mandiraM kaSAyANAm / durnigraho graha iva, parigrahaH kaM na vinATayati // 5870 // krodhAt mahA''rambhaH, parigraho'pi khalu pravarttate krodhAt / kiM bahunA sarvANi api, pApasthAnAni krodhAt // 5920 // yathA yathA karoti mAnaM, puruSaH tathA tathA guNAH parigalanti / guNaparigalanena punaH krameNa guNavirahitatvaM tasya // 5966 // yathA yathA karoti mAyAM, tathA tathA apratyayaM jane janayati / apratyayAt puruSaH, arkakatUlAt laghu bhavati // 6000 // lobhe ca prasarati, kAryAkAryamacintayaMzca / maraNamapi khalu agaNayan, karoti mahAsAhasaM puruSaH ||6064|| atyantalobhamAyA-rUpamabhiSvaGgamAtramiha prema / AtmapariNAma eva, trilokapUjyAH prarUpayanti // 6066 // atyantakrodhamAno-dbhava iha azubhAtmapariNAmaH / dveSo bhaNyate yasmAt, dUSyate tena svaparajanaH // 6111 // krodhAdhiSThitajanavacana- yuddhasvarUpo bhaNyate kalahaH / sa ca tanumAnasodbhavA-saGkhyasaukhyAnAM pratipakSaH ||6155 // prAyaH pratyakSa- - muddizya paramasaddoSANAm / AropaNaM yadatra, abhyAkhyAnaM takat bruvanti // 6243 // Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdaza pApasthAnAni aratiratibhyAM dvAbhyAmapi, ekameva bruvanti pApasthAnaM yat / viSayopacAravazato, aratirapi ratiH ratirapyaratiH // 6270 // pracchannameva yadasatsatparadoSaprakaTanasvarUpam / pizunasya karmeha tad, bhaNyate loke paizunyam // 6327 // lokAnAM samakSameva, paradoSavikatthanaM yadiha sa tu / paraparivAdo matsarA-tmotkarSaiH sambhavati // 6377 // mAyayA kuTilayA, saMvalitaM mRSA'likamiha vacanam / mAyAmRSA bhaNyate, atyantakliSTatAprabhavA // 6438 // mithyA viparItaM darzanamiti, dRSTiviparyayasvarUpam / zazadharadvikadarzanamiva, yat mithyAdarzanaM tadiha // 6473 // ) gururetAnyaSTAdaza pApasthAnAni sarvathA varjayati / itthaM SaTtriMzadguNairvirAjamAno gururAjo vijayatAm // 22 // ityekaviMzatitamI SaTtrizikA samAptimagamat / + + 773 kiMpAkaphalasamANA, visayA hAlAhalovamA pAvA / muhamahurattaNasArA, pariNAme dAruNasahAvA // viSayo kiMpAkanA phaLa jevA, jhera jevA, pApI che, teo zarUmAM madhura lAge che paNa pariNAme bhayaMkarasvabhAvavALA hoya che. bhuttA ya divvabhogA, suresu asuresu taha ya maNuesu / na ya jIva ! tujjha tittI jalaNassa va kaTThaniyarehiM // he jIva ! teM devomAM, asuromAM ane manuSyomAM divya bhogo bhogavyA. chatAM jema lAkaDAothI agni tRpta na thAya tema bhogothI tane tRpti na thaI. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekavIsamI chatrIsI, have ekavIsamI chatrIsI kahe che - zabdArtha - dIkSA mATe ayogya puruSanA aDhAra doSone ane aDhAra pApasthAnakone dUrathI varjanArA - Ama chatrIsa guNovALA guru jaya pAmo. (22) premIyA vRttino bhAvAnuvAda - puruSanI dIkSA mATenI ayogyatA te puruSanA dIkSA mATenA doSo che. te aDhAra che. te A pramANe - 1 bALa, 2 vRddha, 3 napuMsaka, 4 phalIba, 5 javuM, 6 rogI, 7 cora, 8 rAjAno apakAra karanAra, 9 unmatta, 10 aMdha, 11 dAsa, 12 duSTa, 13 mUDha, 14 devAdAra, 15 jugita (beDImAM baMdhAyela) 16 baMdhAyela, 17 nokara ane 18 zikSakaniSphaTikA. doSa ane doSavAnano kathaMcit (koIka rIte) abheda hovAthI A pramANe ullekha karyo che. puSpamALAmAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - "anvaya-vyatirekathI nizcita karAyela artha sArI rIte samajI zakAya che. (ke sArI rIte mAnI zakAya che.) AthI anvayathI sarvaviratine yogya jIvo kahyA. have tenAthI viparIta ayogya jIvone kahe che - gAthArtha-TIkArtha - puruSomAM aDhAra, strIomAM vIsa ane napuMsakomAM daza jinathI niSedha karAyA che. AthI bahu doSano saMbhava hovAthI te jIvo dIkSA ApavAne mATe yogya nathI. (123) temAM puruSomAM je aDhAra ayogya che temane batAvatA graMthakAra kahe che - gAthArtha - bAla, vRddha, napuMsaka, kulIba, jaDu, rogI, cora, rAjAno apakArI, unmatta, adarzana, dAsa, duSTa, mUDha, devAdAra, jugita, avabaddhaka, bhUtaka, zaikSaniSphaTikA-A aDhAra puruSo dIkSA ApavAne ayogya che. (124, 125). TIkArtha - (1) bAla - ahIM ATha ke sAta varSa sudhI bALaka kahevAya che. (2) vRddha - 70 varSa pachI vRddha kahevAya che. bIjAo kahe che ke - 70 varSa pahelAM paNa Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSA mATe ayogya puruSanA aDhAra doSo indriyonI hAni jovAmAM AvatI hovAthI 60 varSa pachI paNa vRddha kahevAya. (3) napuMsaka - je na strI hoya ane na to puruSa hoya te napuMsaka. (4) klIba - strIo bhoga mATe niyaMtraNa kare tyAre, athavA agupta aMgovALI strIonA aMgopAMgone joIne, athavA strIonA kAmavALA vacano vagere sAMbhaLIne kAmano abhilASa utpanna thAya ane kAmavedanAne je sahana na karI zake te (puruSanI AkRtivALo) lIba che. 775 (5) jaDu - jaDunA bhASAjaGga, zarIrajaDu ane karaNajaDu ema traNa prakAra che. bhASAjaDu paNa jalamUka, manmanamUka ane elakamUka ema traNa prakAre che. jalamAM DUbelAnI jema buDubuDu avAja kare te jalamUka. bolatA evA jenuM vacana khacakAtuM hoya tema skhalanA pAme te manmanamUka. je mUMgo hovAnA kAraNe gheTAnI jema mAtra zabda kare = aspaSTa zabda kare te elakamUka che. je atyaMta sthUla hovAnA kAraNe mArgamAM, bhikSA mATe cAlavAmAM ane vaMdana vagere kriyA karavA mATe asamartha hoya te zarIrajaDu che. karaNa eTale kriyA. kriyAmAM jaDDa te karaNajaDu. samiti, gupti, pratikramaNa, paDilehaNa, saMyamapAlana vagere kriyAno anekavAra upadeza ApavA chatAM jaDu hovAnA kAraNe kriyAne samajI zake nahi te karaNajaDu che. (6) rogI - bhagaMdara, atisAra, koDha, baroLano roga, zULa, masA vagere rogothI gherAyela. (7) cora - khAtara pADavuM, khodavuM, mArgamAM lUMTavuM vagere corInA kAmamAM tatpara. (8) rAjAno apakArI - rAjabhaMDAra, aMtaHpura, rAjAnuM zarIra, rAjaputra vagereno droha karanAra. (9) unmatta - yakSa vagerethI ke prabala mohodayathI paravazapaNAne pamADAyela. (10) adarzana - adarzana eTale aMdha. (jene darzana vyutpattithI) tyAnadhinidrAvALo paNa ahIM jANavo. = samyaktva nathI evI (11) dAsa - gharanI dAsIthI janmelo hoya, athavA dukALa vageremAM dhana ApIne kharIdelo hoya, athavA RNa AdinA kAraNe rokI lIdho hoya = tAbAmAM rAkhyo hoya te dAsa. (12) duSTa - duSTanA kaSAyaduSTa ane viSayaduSTa ema be bheda che. sarasavanI bhAjImAM Asakta sAdhunI jema utkaTa kaSAyavALo kaSAyaduSTa che. parastrI AdimAM atizaya Asakta viSayaduSTa che. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSA mATe ayogya puruSanA aDhAra doSo (13) mUDha - je snehathI athavA ajJAnatA vagerenA kAraNe vastu jevA svarUpe che tevA svarUpe jANavAmAM zUnya manavALo hoya te. (14) devAdAra - je rAjA vagerenA sonA vagerene dhAraNa kare che, arthAt jenA upara rAjA vagerenA sonA vagerenuM devuM hoya, te devAdAra. (15) buMgita - jAti, karma ane zarIra vagerethI dUSita thayela jugita che. camAra, koLI, varaMDa, cAMDAla ane chIpA vagere aspRzyo jAtijugita che. spRzya hovA chatAM strI (=vezyA), mora ane kukaDA Adine poSanArA, vAMsanA AdhAre doraDA upara caDhavuM (nAcavuM), nakha dhovA, kasAIno dhaMdho, zikAra vagere niMdita karma karanArAo karmajugita che. paga, hAtha, kAna vagerethI rahita ane pAMgaLA, kUbaDA, ThIMgaNA, kANA vagere zarIrajuMgita che. (16) avabaddhaka - dhana lIdhuM hoya ethI, athavA vidyA vagere levA mATe "ATalA divaso sudhI huM tAro chuM." e pramANe jeNe potAnI parAdhInatA karI hoya = svIkArI hoya te avabaddhaka che. (17) bhUtaka - eka rUpiyo Adi parimANavALA vetanathI dhanavAnonA ghare divasa AdinA kramathI nakkI karelA samaya sudhI dhanavAnonI AjJA karavA mATe je pravRtta thayo hoya te bhUtaka (= cAkara) che. (18) zaikSaniSphaTikA - zaikSa eTale jene dIkSA ApavAnI che te. niSphaTikA eTale apaharaNa. jene dIkSA ApavAnI che tenuM apaharaNa karavuM te zaikSaniSphaTikA. zaikSaniSphaTikAnA yogathI jene mAtA-pitA vagerenI rajA vinA apaharaNa karIne dIkSA ApavAnI hoya te paNa zaikSaniSphaTikA kahevAya. A pramANe puruSanA = puruSAkAravALAnA A aDhAra bhedo dIkSA ApavAne mATe ayogya che. A bALa vagerene dIkSA ApavAthI zAsana-malinatA, saMyamavirAdhanA ane AtmavirAdhanA vagere doSo sukhapUrvaka ja jANI zakAya che, mATe kahyA nathI. zrIvajasvAmI vagerene dIkSA ApavAmAM apavAda nizIthathI jANI levo. A pramANe "sAdhika be gAthAno artha che. (124-125) (saTIka puSpamALAnA A. zrIrAjazekharasUrijI ma. kRta bhAvAnuvAdamAMthI sAbhAra) 1. 123mI gAthAnA saTTAra purisesuM ityAdi padono A be gAthA sAthe saMbaMdha hovAthI sAdhika be gAthA thAya. e apekSAe ahIM "sAdhika be gAthAno artha che." ema kahyuM che. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhAra pApasthAnako 777 puruSanA dIkSA mATenA A aDhAra doSone guru dUrathI varje che. te pote A doSothI rahita hoya che. te bIjAne paNa A doSo vinAnA hoya to ja dIkSA Ape che. paMcaliMgI prakaraNanI zrIjinapatisUrijIe racela bRhadravRttimAM pApasthAnakonI vyAkhyA A pramANe karI che - 'jemAM kAryarUpe pApa-azubha karma rahe te pApasthAnako." pApasthAnako aDhAra che. te A pramANe - 1 prANionI hiMsA, 2 jUTha, 3 corI, 4 maithuna, 5 parigraha, 6 krodha, 7 mAna, 8 mAyA, 9 lobha, 10 rAga, 11 dveSa, 12 kalaha- jhaghaDo karavo, 13 abhyAkhyAna - ALa mUkavuM, 14 rati-arati, 15 paizunyacADI khAvI, 16 paraparivAda - bIjAnI niMdA karavI, 17 mAyAmRSAvAda - mAyApUrvaka jUTha bolavuM ane 18 mithyAtvazalya. saMgaraMgazALAmAM zrIjinezvarasUrijIe kahyuM che. je jIvane karmarajathI mizrita kare che te pApa kahevAya che. sthAna eTale pada. pApanA A aDhAra sthAno che - (5578) 1 prANiono vadha, 2 asatya, 3 corI, 4 maithuna, 5 parigraha, 6 krodha, 7 mAna, 8 mAyA, 9 lobha, 10 prema, 11 dveSa, 12 kalaha. (5579) 13 abhyAkhyAna, 14 aratirati, 15 paizunya, 16 paraparivAda, 17 mAyAmRSAvAda, 18 mithyAtvazalya. (5580) ahIM paheluM pApasthAnaka - jema loDhAno piMDa pANImAM DUbI jAya che tema jIvo hiMsAthI thayelA pApanA samUhathI bhAre thayelA thakA narakamAM paDe che. (5612) jema loDhAno piMDa pANImAM DUbI jAya che tema jIvo jUThuM bolavAthI thayelA pApanA samUhathI bhAre thayelA thakA narakamAM paDe che. (5703) jema loDhAno piMDa pANImAM DUbI jAya che tema jIvo corIthI thayelA pApanA samUhathI bhAre thayelA thakA narakamAM paDe che. (5769) jema loDhAno piMDa pANImAM DUbI jAya che tema manuSyo maithunanA prasaMgathI thayelA pApanA samUhathI bhAre thayelA thakA narakamAM paDe che. (5834) atyaMta avizvAsanuM bhAjana, kaSAyonuM maMdira, grahanI jema muzkelIthI nigraha karI zakAya evo parigraha kone naDato nathI? (1870) krodhathI mahAAraMbha thAya che, krodhathI parigraha paNa pravarte che, vadhu zuM kahevuM? krodhathI badhA ya pApasthAno thAya che. (5920) puruSa jema jema mAna kare che tema tema tenA guNo jatA rahe che. guNo jatA rahevAthI kramazaH te guNarahitapaNAne pAme che. (1966) jema jema mAyA kare che tema tema lokamAM avizvAsane pedA kare che. avizvAsathI puruSa AkaDAnA rUthI paNa halako thaI jAya che. (6000) lobha parate chate kArya-anAryane nahIM vicArato, maraNane paNa nahIM gaNato puruSa mahAsAhasa kare che. (6024) gusse thayelA lokonuM vacanathI jhaghaDavuM e kalaha kahevAya che. te zarIra ane manamAM utpanna thayelA asaMkhya Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 778 aDhAra pApasthAnako sukhonuM virodhI che. (6155) traNa lokamAM pUjya evA arihaMto ahIM atyaMta lobha ane mAyA rUpa, rAgamAtrarUpa AtmAnA pariNAmane prema kahe che. (6066) ahIM atyaMta krodha ane mAna rUpa AtmAnA azubha pariNAmane dveSa kahevAya che, kemake tenAthI pote ane bIjA dUSita thAya che. (6111) ahIM je bIjAne uddezIne prAyaH pratyakSamAM khoTA doSonuM AropaNa karavuM tene abhyAkhyAna kahe che. (6243) arita ane rita e banne vaDe eka ja pApasthAnaka kahe che. viSayonA upacArane vaza ati paNa rati thAya che ane rati paNa arita thAya che. (6270) ahIM je chUpI rIte bIjAnA sAcA-khoTA doSone pragaTa karavA svarUpa cADI khAvAnuM kArya te lokamAM paizUnya kahevAya che. (6327) ahIM je lokonI samakSa ja bIjAnA doSonI niMdA karavI te paraparivAda kahevAya che. te irSyA ane svotkarSa vaDe thAya che. (6377) ahIM mAyA eTale kuTilatAthI yukta mRSA eTale khoTuM vacana te atyaMta kliSTatAthI utpanna thayela mAyAmRSA kahevAya che. (9438) ahIM be candranA darzananI jema je mithyA eTale viparIta darzana te viparIta dRSTirUpa mithyAdarzana che. (6473)' guru A aDhAra pApasthAnakone sarvathA varje che. Ama chatrIsa guNothI zobhatA gururAja vijaya pAmo. (22) Ama ekavIsamI chatrIsI samApta thaI. (22) + + jaha saMjhAe sauNANaM, saMgamo jaha pahe ya pahiyANaM / sayaNANaM saMjogo taheva khaNabhaMguro jIva ! // he jIva ! jema saMdhyAsamaye pakSIono saMgama thAya che, jema mArgamAM musApharono saMgama thAya che tema svajanono saMyoga kSaNabhaMgura che eTale ke nAza pAmanAro che, lAMbu TakanAro nathI. jaha gehammi palitte, kUvaM khaNiuM na sakkar3a ko vi / taha saMpatte maraNe, dhammo kaha kIrae jIva ? // jema koI mANasa ghara baLI javA 52 kUvAne khodI zakato nathI tema he jIva ! maraNa AvavA 52 tArA vaDe dharma zI rIte karAze ? Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAviMzatitamI SaTvizikA sAmprataM dvAviMzatitamI SaTtrizikAmAha - mUlam - sIlaMgasahassANaM, dhArato taha ya baMbhabheyANaM / aTThArasagamuyAraM, chattIsaguNo gurU jayau // 23 // chAyA - zIlAGgasahasrANAM, dhArayan tathA ca brahmabhedAnAm / aSTAdazakamudAraM, SaTtriMzadguNo gururjayatu // 23 // premIyA vRttiH - tathA - samuccaye, pUrvagAthApekSayemAM gAthAM samuccinoti, zIlAsahastrANAM - zIlAGgAnAM sahasrANIti tathA teSAM, brahmabhedAnAM - brahmacaryasya bhedA iti tathA teSAM, caH samuccaye, udAraM - vizAlaM, bhedaprabhedAnugatamityarthaH, aSTAdazakaM - aSTAdaza avayavA yasya tadaSTAdazakaM, tat karmatApannaM, dhArayan - bibhrat, iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti zabdArthaH / bhAvArthastvayam - zIlaM-cAritraM, tasya aGgAni - avayavA iti zIlAGgAni, teSAM sahasrANIti zIlAGgasahasrANi / tAni aSTAdaza / yogatrikasya karaNatrikasya saJjJAcatuSkasya indriyapaJcakasya pRthvIkAyikAdidazakasya zramaNadharmadazakasya ca parasparaM tADanena aSTAdazAnAM zIlAGgasahasrANAM niSpattirbhavati / yaduktaM dazavaikAlikasUtraniyuktau tadvRttau ca - . ---- _ 'aTThArasa u sahassA sIlaMgANaM jiNehiM pnnttaa| - tersi pachi rirakkhaNaTThA avarAhapae u vajjejjA // 176 // (chAyA- aSTAdaza tu sahasrANi zIlAGgAnAM jinaiH prajJaptAni / teSAM parirakSaNarthamaparAdhapadAni tu varjayet // 176 // ) vRttiH - aSTAdaza sahasrANi, turavadhAraNe, aSTAdazaiva, zIlaM-bhAvasamAdhilakSaNaM, Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 780 aSTAdaza zIlAGgasahasrANi aSTAdazavidhaJca brahmacaryam tasyAGgAni-bhedAH kAraNAni vA zIlAGgAni teSAM, jinaiH prAgnirUpitazabdAthaiH, prajJaptAni - prarUpitAni, teSAM - zIlAGgAnAM, parirakSaNArtha - parirakSaNanimittam, aparAdhapadAni - prAgnirUpitasvarUpANi, varjayet - jahyAditi gAthArthaH // 176 // sAmprataM zIlAGgasahasrapratipAdanopAyabhUtamidaM gAthAsUtramAha joe karaNe sannA, iMdiya bhomAi samaNadhamme y| sIlaMgasahassANaM, aTThArasagassa niSphattI // 177 // ' (chAyA- yogAH karaNAni saJjJAH, indriyANi bhUmyAdayaH zramaNadharmazca / zIlAGgasahasrANAM, aSTAdazakasya niSpattiH // 177 // ) aSTAdazAnAM zIlAGgasahasrANAM svarUpaM pUrva prathamaSabizikAvRttau pratipAditamiti tat tato jJeyam, nA'tra tadarthamadhikaM prayatyate, sthAnA'zUnyArthaM kiJcinmAnaM tUktam / gururetAni aSTAdaza zIlAGgasahasrANi dhArayati / / brahmacaryaM - maithunaviratirUpam / tatpratipakSabhUtasyAbrahmacaryasyASTAdazavidhatvAt tadapyaSTAdazavidham / tadyathA - divyakAmAnaudArikakAmAMzca manasA vacasA kAyena ca na karoti na kArayati kurvantaJcAnyaM nAnumanyate / aSTAdazavidhasyA'brahmacaryasya svarUpamevaM pratipAditamAvazyakasUtravRttau - 'tatrASTAdazavidhAbrahmapratipAdanAyAha saGgrahaNikAraH - orAliyaM ca divvaM maNavaikAeNaM / aNumoyaNakAravaNe karaNeNa'TThArasAbaMbhaM // vRttiH- iha mUlato dvidhA'brahma bhavati - audArikaM tiryagmanuSyANAM divyaM ca bhavanavAsyAdInAM, cazabdasya vyavahitaH sambandhaH, manovAkkAyAH karaNaM tridhA, yogena trividhenaivAnumodanakArApaNakaraNena nirUpitaM, pazcAnupUryopanyAsaH, abrahmASTAdazavidhaM bhavati / ' aSTAdazavidhasya brahmacaryasya svarUpaM pUrvaM prathamaSaTtrizikAvRttau pratipAditam / gururetadaSTAdazavidhaM suvizuddhaM brahmacaryaM pAlayati / evaM SaTtriMzadguNAnvito gururantaraGgayuddhe vijayaM prApnotu // 23 // iti dvAviMzatitamI SaTrizikA samAptA / Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAvIsamI chatrIsI have bAvIsamI chatrIsI kahe che - zabdArtha - aDhAra zIlAMga sahasrone (aDhAra hajAra zIlAMgone) dhAraNa karatA ane brahmacaryanA bheda-prabhedathI yukta evA aDhAra prakArone dhAraNa karatA - Ama chatrIsa guNovALA guru jaya pAmo. (23) premIyA vRttino bhAvAnuvAda - zIla eTale cAritra. tenA aMgo eTale avayavo te zIlAMgo. hajAra zIlAMgo te zIlAMgasahasra. te aDhAra che eTale zIlAMgo aDhAra hajAra che. traNa yoga, traNa karaNa, cAra saMjJA, pAMca indriyo, pRthvIkAya vagere dasa ane dasa prakAranA dharmane paraspara guNavAthI aDhAra hajAra zIlAMgo bane che. dazavaikAlikasUtranI niryukti ane tenI vRttimAM kahyuM che - zIla eTale bhAvasamAdhi. tenA aMgo eTale bhedo ke kAraNo te zIlAMgo. jinezvara bhagavaMtoe aDhAra hajAra zIlAMgo kahyA che. temanA rakSaNa mATe aparAdhapadone varjavA. (176) have aDhAra hajAra zIlAMgone samajAvavA upAyarUpa A gAthA kahe che - yoga, karaNa, saMjJA, indriya, bhUmi vagere ane zramaNadharma - Ama aDhAra hajAra zIlAMgo bane che. (177)' aDhAra hajAra zIlAMgonuM svarUpa pUrve pahelI chatrIsInI vRttimAM batAvyuM che. tethI te tyAMthI jANI levuM. ahIM tenI mATe vadhu prayatna karato nathI, sthAna khAlI na rahe eTalA mATe thoDuM to kahyuM che. guru A aDhAra hajAra zIlAMgone dhAraNa kare che. brahmacarya eTale maithunathI aTakavuM. brahmacaryanA pratipakSarUpa abrahma (maithuna) aDhAra prakAranuM hovAthI brahmacarya paNa aDhAra prakAranuM che. te A pramANe - deva saMbaMdhI kAmone ane audArika zarIra saMbaMdhI kAmone manathI, vacanathI ane kAyAthI kare nahIM, karAve Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 782 aDhAra prakAranuM brahmacarya nahIM ane karanAranI anumodanA na kare. aDhAra prakAranA abrahmanuM svarUpa AvazyakasUtranI vRttimAM A pramANe kahyuM che - tyAM aDhAra prakAranA abrahmane samajAvavA mATe saMgrahaNikAra kahe che - ahIM mULathI abrahma be prakAre che - audArika eTale tiryaMco ane manuSyonuM, divya eTale bhavanapati vagere devonuM. mana, vacana ane kAyA e traNa prakAranuM karaNa che. anumodavuM, karAvavuM ane karavuM e traNa prakAranA yoga vaDe. paccAnupUrvIthI ullekha karyo che. Ama abrahma aDhAra prakAranuM che." aDhAra prakAranA brahmacaryanuM svarUpa pUrve pahelI chatrIsInI vRttimAM kahyuM che. guru A aDhAra prakAranA suvizuddha brahmacaryanuM pAlana kare che. Ama chatrIsa guNothI yukta evA guru aMdaranA yuddhamAM vijaya pAme. (23) Ama bAvIsamI chatrIsI pUrNa thaI. tA jIva ! saMpayaM ciya, jiNadhamme ujjamaM tumaM kuNasu / mA cintAmaNisamaM, maNuyattaM niSphalaM nnesu|| tethI he jIva! hamaNAM ja jinadharmamAM tuM udyama kara, ciMtAmaNi jevo manuSyabhava tuM niSphaLa na gumAva. paMcehiM iMdiehi, maNavayakAehiM duTThajogehiM / bahuso dAruNarUvaM, duHkhaM pattaM tae jIva ! // he jIva ! pAMca indriyo vaDe ane mana-vacana-kAyAnA duSTa yogo vaDe tuM ghaNIvAra bhayaMkara duHkha pAmyo. athiraM pi thiraM vaMkaM, pi ujuaM dulhaM pi taha sulahaM / dussajjhaM pi susajjhaM, taveNa saMpajjae kajjaM // tapathI asthira paNa sthira thAya che, vAMko paNa saraLa thAya che, durlabha paNa sulabha thAya che, duHsAdhya kArya paNa susAdhya thAya che. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayoviMzatitamI SaTvizikA atha trayoviMzatitamI SaTvizikAmAha - mUlam - ussaggadosaguNavI-savajjao sattarabheyamaraNavihiM / bhaviyajaNe payaDato, chattIsaguNo gurU jayau // 24 // chAyA - utsargadoSaikonaviMzati-varjakaH saptadazabhedamaraNavidhiM / bhavyajane prakaTayan, SaTtriMzadguNo gururjayatu // 24 // premIyA vRttiH - utsargadoSaikonaviMzativarjakaH - ekonaviMzatiM kAyotsargadoSAn varjayan, tathA saptadazabhedamaraNavidhi - saptadazavidhAnmaraNavibhAgAn, bhavyajane - muktigamanayogyanRsamudAye, prakaTayan - prAduSkurvan vyAkhyAnayannityarthaH, iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti samudAyArthaH / avayavArthastvayam - utsargaH-tyAgaH, prakramAt kAyotsargaH-prAgnirUpitazabdArthaH, tasya doSA avidhaya iti utsargadoSAH / te ekonaviMzatisaGkhyAH / tadyathA - 1 ghoTakadoSaH, 2 latAdoSaH, 3 stambhAdidoSaH, 4 mAladoSaH, 5 uddhidoSaH, 6 zabarIdoSaH, 7 nigaDadoSaH, 8 khalInadoSaH, 9 vadhUdoSaH, 10 lambottaradoSaH, 11 stanadoSaH, 12 saMyatIdoSaH, 13 aGgulibhrUdoSaH, 14 vAyasadoSaH, 15 kapitthadoSaH, 16 ziraHkampadoSaH, 17 mUkadoSaH, 18 vAruNIdoSaH, 19 prekSAdoSazca / uktaJca zrIcaityavandanabhASye tadvattau ca - 'sAmprataM 'guNavIsadosa'tti viMzatitamaM dvAraM prAduSkurvannAha - ghoDaga 1 layA ya 2 khaMbhe kuDDe 3 mAle ya 4 sabari 5 vahu 6 niyale 7 / laMbuttara 8 thaNa 9 uddhI 10 saMjai 11 khaliNe ya 12 vAyasa 13 kaviDhe 14 // 45 // Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 784 ekonaviMzatirutsargadoSAH sIsokaMpiya 15 mUI 16 aMgulibhamuhAi 17 vAruNI 18 pehA 19 / egUNavIsa dosA kAussaggaMmi vajjijjA // 46 // (chAyA- ghoTakaH 1 latA ca 2 stambhaH kuDyaM 3 mAlazca 4 zabarI 5 vadhU 6 nigaDa: 7 / lambottaraH 8 stanaH 9 uddhiH 10 saMyatI 11 khalinazca 12 vAyasaH 13 kapitthaH 14 // 45 // zIrSotkampitaH 15 mUkaH 16 aGgalibhrUAdi 17 vAruNI 18 prekSA 19 / ekonaviMzatiH doSAH kAyotsarge varjayet // 46 // ) vRttiH - etadarthaH-Asuvva kuNai visamaM paya 1 manilAhayalayavva kaMpei 2 / thaMbhe kuDDe avathaMbhaitti 3 mAle ya nihai siraM 4 // 1 // avasaNasavarivva kare kar3a puro 5 kulavahuvva namai siraM 6 / vitthArai melai vA dunnivi pAe niyaliuvva 7 // 2 // laMbuttaraM ca havaI jANu aho nAhiuvari vA paTTe 8 / paTTeNa chAyai thaNe masAirakkhaTTha va anAyA 9 // 3 // bAhiraUddhI melai paNhIu pasAI puro pAe / paNhipasAraNaaMguTumilaNe abhitarA uddhI 10 // 4 // pAuNai saMjaIviva 11 purao khaliNavva dhar3a rayaharaNaM 12 / calacittavAyasoviva cakTuM vikkhivai disividisi 13 // 5 // chappaiyamayA paTTa kuNai kaviTuM va 14 kaMpai ya sIsaM / jakkhagahiuvva 15 mUyavva hUhUyai chiMdaNAIsu 16 // 6 // aMgulibhamuhe cAlai AlAvagagaNaNajogaThavaNatthaM 17 / buDubuDui ahava suravva 18 vAnaroviva calai oDhe 19 // 7 // iha laMbuttara 1 thaNa 2 saMjai 3 tti dosA na hu~ti samaNINaM / laMbuttara 1 thaNa 2 saMjai 3 vahU ya 4 dosA na saDDINo // 8 // khaliNakaviTThadugaM puNa agIyasehAiyANa saMbhavai / saMbhavai gihatthANavi kayAi egattabhAvaMmi // 9 // // 45 // // 46 // ' (chAyA- azva iva karoti viSamau pAdau 1 anilAhatalatA iva kampate 2 / stambhe kuDye avaSTabhnAti 3 mAle ca sthApayati zira: 4 // 1 // Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 785 avasanazabarIva karau karoti puraH 5 kulavadhU iva nAmayati ziraH 6 / vistArayati melayati vA dvAvapi pAdau nigaDita iva 7 // 2 // saptadazavidhAni maraNAni lambottaraM ca bhavati jAnvadho nAbhyupari vA paTTaH 8 / paTTena chAdayati stanau mazakAdirakSArthaM vA ajJAtA 9 // 3 // bAhyA uddhiH melayati pArNI prasArayati puraH pAdau / pASNiprasAraNAGguSThamIlane abhyantarA uddhiH 10 // 4 // prAvRNoti saMyatIva 11 purataH khalina iva dhArayati rajoharaNam 12 / calacittavAyasa iva cakSuH vikSipati digvidikSu 13 // 5 // SaTpadikAbhayAt paTTaM karoti kapitthamiva 14 kampate ca zIrSam / yakSagRhIta iva 15 mUka iva hUhUyati chedanAdiSu 16 // 6 // aGgulibhruvau cAlayati AlApakagaNanayogasthApanArtham 17 / buDubuDDuti athavA surA iva 18 vAnara iva cAlayati oSThau 19 // 7 // iha lambottaraH 1 stanaH 2 saMyatI 3 iti doSA na bhavanti zramaNInAm / lambottaraH stanaH 2 saMyatI 3 vadhU ca 4 doSA na zrAddhInAm // 8 // khalinakapitthadvikaM punaragItazaikSAdikAnAM sambhavati / sambhavati gRhasthAnAmapi kadAcit ekatvabhAve // 9 // ) gururetAnekonaviMzatiM kAyotsargadoSAn varjayati / maraNaM - AyuH kSayarUpaM tasya vidhiH- vibhAga iti maraNavidhiH / sa saptadazabhedabhinnaH / tadyathA 1 AvIcimaraNaM 2 avadhimaraNaM, 3 AtyantikamaraNaM, 4 valanmaraNaM, 5 vazArttamaraNaM, 6 antaH zalyamaraNaM, 7 tadbhavamaraNaM, 8 bAlamaraNaM, 9 paNDitamaraNaM, 10 bAlapaNDitamaraNaM, 11 chadmasthamaraNaM, 12 ke valimaraNaM, 13 vaihAyasamaraNaM, 14 gRdhrapRSThamaraNaM, 15 bhaktaparijJAmaraNaM, 16 iGginImaraNaM, 17 pAdapopagamanamaraNaJca / yadAha uttarAdhyayanasUtraniryuktau tadvRttau ca - 'AvIci ohi aMtiya valAyamaraNaM vasaTTamaraNaM ca / aMtosalaM tabbhava bAlaM taha paMDiyaM mIsaM // 212 // Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 786 saptadazavidhAni maraNAni chaumatthamaraNa kevali vehANasa giddhapiTTamaraNaM ca / maraNaM bhattapariNNA iMgiNI pAovagamaNaM ca // 213 // (chAyA- AvIci avadhi atyantaM valanmaraNaM vazArttamaraNaM ca / antaHzalyaM tadbhavaM bAlaM tathA paNDitaM mizram // 212 // chadmasthamaraNaM kevali vaihAyasaM gRdhrapRSThamaraNaM ca / maraNaM bhaktaparijJA iGginI pAdapopagamanaM ca // 213 // ) vRttiH - iha ca maraNazabdasya pratyekamabhisambandhAt AvIcimaraNam 1 avadhimaraNam 2 'antiya'tti ArSatvAdatyantamaraNaM 3 'valAyamaraNaM'ti tata eva valanmaraNaM 4 vazArttamaraNaM ca 5 antaHzalyamaraNaM 6 tadbhavamaraNaM 7 bAlamaraNaM 8 tathA paNDitamaraNaM 9 mizramaraNaM 10 chadmasthamaraNaM 11 kevalimaraNaM 12 'vehANasaM'ti tata eva vaihAyasamaraNaM 13 gRdhrapRSThamaraNaM 14 'maraNaM bhattapariNatti bhaktaparijJAmaraNam 15 iGginImaraNaM 16 pAdapopagamanamaraNaM 17 ceti gAthAdvayArthaH // 212-213 / / sampratyatibahubhedadarzanAnmA bhUt kasyacidazraddhAnamiti sampradAyaga) nigamanamAha - sattarasa vihANAI maraNe guruNo bhaNaMti guNakaliA / tesiM nAmavibhatti vucchAmi ahANupuvvIe // 214 // (chAyA- saptadaza vidhAnAni maraNe guravo bhaNanti guNakalitAH / teSAM nAmavibhakti vakSye athAnupUrvyA // 214 // ) vRttiH - saptadaza-saptadazasaGkhyAni vidhIyante-vizeSAbhivyaktaye kriyanta iti vidhAnAni - bhedAH maraNe maraNaviSayANi guravaH pUjyAstIrthakRdgaNabhRdAdayo bhaNanti pratipAdayanti, guNaiH-samyagdarzanajJAnAdibhiH kalitA yuktA guNakalitAH, na tu vayameva ityakUtaM, vakSyamANagranthasambandhanArthamAha - teSAM maraNAnAM nAmnAm-abhidhAnAnAmanantaramupadarzitAnAM vibhaktiH-arthato vibhAgo nAmavibhaktistAM vakSye abhidhAsye, athetyanantarameva AnupUrvyA-krameNeti gAthArthaH // 214 // yathApratijJAtamAha - aNusamayaniraMtaramavIisanniyaM taM bhaNaMti paMcavihaM / davve khitte kAle bhave ya bhAve ya saMsAre // 215 // Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 787 saptadazavidhAni maraNAni (chAyA- anusamayaM nirantaramAvIcisaJjitaM tad bhaNanti paJcavidham / dravye kSetre kAle bhave ca bhAve ca saMsAre // 215 // ) vRttiH - 'aNusamayaM' samayamAzritya, idaM ca vyavahitasamayAzrayaNato'pIti mA bhUbhrAntirata Aha - nirantaraM, na sAntaram, antarAlAsambhavAt, kiM tadevaMvidham ? - 'avIi-saMniyaMti prAkRtatvAdA-samantAdvIcaya iva vIcayaH pratisamayamanubhUyamAnAyuSo'parAyurdalikodayAt pUrvapUrvAyurdalikavicyutilakSaNA'vasthA yasmistadA''vIci, tatazcAvIcIti saJjJA saJjAtA asmistArakAditvAt 'tadasya saJjAtaM tArakAdibhya itaji' (pA0 5-2-46)tyanenetyAvIcisajJitam, athavA vIciH-vicchedastadabhAvAdavIci tatsajJitam, ubhayatra prakramAnmaraNaM, yadvA saJjitazabdaH pratyekamabhisambadhyate, tatazca anusamayasaJjitaM nirantarasajJitam avIcisaJjitamiti ekAthikAnyetAni, tadityAvIcimaraNaM bhaNanti pratipAdayanti paJcavidhaM paJcaprakAraM, gaNadharAdaya iti gamyate, anena ca pAratantryaM dyotayati, tadevAha - 'davve 'tti dravyAvIcimaraNaM 'khette 'tti kSetrAvIcimaraNaM 'kAle 'tti kAlAvIcimaraNaM 'bhave yatti bhavAvIcimaraNaM ca 'bhAve ya'tti bhAvAvIcimaraNaM ca, saMsAra ityAdhAranirdezaH, tatraiva maraNasya sambhavAt, tatra dravyAvIcimaraNaM nAma yannArakatiryagnarAmarANAmutpattisamayAt prabhRti nijanijAyuHkarmadalikAnAmanusamayamanubhavanAdvicaTanaM, tacca nArakAdibhedAccaturvidham, evaM narakAdigaticAtuvidhyApekSayA tadviSayaM kSetramapi caturDeva, tatastatprAdhAnyApekSayA kSetrAvIcimaraNamapi caturduva, 'kAla'iti yathA''yuSkakAlo gRhyate, na tvaddhAkAlaH, tasya devAdiSvasambhavAt, sa ca devAyuSkakAlAdibhedAccaturvidhaH, tatastatprAdhAnyApekSayA kAlAvIcimaraNamapi caturvidham, evaM narakAdicaturvidhabhavApekSayA bhavAvIcimaraNamapi caturdheva, teSAmeva ca nArakAdInAM caturvidhamAyuHkSayalakSaNaM bhAvaM prAdhAnyenApekSya bhAvAvIcimaraNamapi caturdheva vAcyamiti gAthArthaH // 215 // adhunA'vadhimaraNamAha - emeva ohimaraNaM jANi mao tANi ceva marar3a punno| (chAyA- evameva avadhimaraNaM yAni mRtaH tAni caiva mariSyati punaH / ) vRttiH - evameva yathA''vIcimaraNaM dravyakSetrakAlabhavabhAvabhedataH paJcavidhaM, tathA'vadhimaraNamapItyarthaH / tatsvarUpamAha-yAni mRtaH, sampratIti zeSaH, tAni caiva 'marai puNo 'tti ArSatvAttivyatyayena mariSyati punaH, kimuktaM bhavati ? avadhiH-maryAdA, tatazca Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 788 saptadazavidhAni maraNAni yAni nArakAdibhavanibandhanatayA''yuHkarmadalikAnyanubhUya mriyate, yadi punastAnyevAnubhUya mariSyati tadA tad dravyAvadhimaraNaM, sambhavati hi gRhItojjhitAnAmapi karmadalikAnAM punargrahaNam, pariNAmavaicitryAd, evaM kSetrAdiSvapi bhAvanIyam / pazcArddhanA''tyantikamaraNamAha - emeva AiyaMtiyamaraNaM navi maD tAi puNo // 216 // (chAyA- evameva AtyantikamaraNaM nApi mriyate tAni punaH // 216 // ) vRttiH - evameva avadhimaraNavadAtyantikamaraNamapi dravyAdibhedataH paJcavidhaM, vizeSastvayam-'Navi maraDa tAi puNo 'tti apizabdasyaivakArArthatvAnnaiva tAni dravyAdIni punarmiyate, idamuktaM bhavati-yAni narakAdyAyuSkatayA karmadalikAnyanubhUya mriyate mRto vA na punastAnyanubhUya mariSyati, evaM kSetrAdiSvapi vAcyaM, trINyapi cAmUnyavIcyavadhyAtyantikamaraNAni pratyekaM paJcAnAM dravyAdInAM nArakAdigatibhedena caturvidhatvAviMzatibhedAnIti gAthArthaH // 21 // sAmprataM valanmaraNamAha - saMjamajogavisannA maraMti je taM valAyamaraNaM tu / iMdiyavisayavasagayA maraMti je taM vasaTTaM tu // 217 // (chAyA- saMyamayogaviSaNNA mriyante ye tat valanmaraNaM tu / ___ indriyaviSayavazagatA mriyante ye tat vazArtaM tu // 217 / / ) vRttiH - saMyamayogAH-saMyamavyApArAstaisteSu vA viSaNNAH saMyamayogaviSaNNA atiduzcaraM tapazcaraNamAcaritumakSamAH vrataM ca moktumazaknuvantaH kathaJcidasmAkamito muktirastviti vicintayanto mriyante yattadvalatAM-saMyamAnnivartamAnAnAM maraNaM valanmaraNaM, turvizeSaNe, bhagnavratapariNatInAM vatinAmevaitaditi vizeSayati, anyeSAM hi saMyamayogAnAmevAsambhavAt kathaM tadviSAdaH ? tadabhAve ca taditi / pazcArddhana vazA-mAha-indriyANAMcakSurAdInAM viSayAH-manojJarUpAdaya indriyaviSayAstadvazaM gatAH-prAptA indriyaviSayavazagatAH snigdhadIpakalikA'valokanAkulitapataGgavat niyante yattadvazArttamaraNaM, kathaJcidravyaparyAyayorabhedAdevamucyate, evaM pUrvatrApi bhAvanIyaM, tuzabda eSAmapyadhyavasAnabhedato vaicitryakhyApanArtha iti gAthArthaH // 217 // Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptadazavidhAni maraNAni antaHzalyamaraNamAha - lajjAi gAraveNa ya bahussuyamaeNa vA'vi duccariaM / jena kahaMti gurUNaM na hu te ArAhagA huMti // 218 // gAravapaMkanibuDDA aiyAraM je parassa na karhati / daMsaNanANacaritte sasallamaraNaM havai tesiM // 219 // (chAyA- lajjayA gauraveNa ca bahuzrutamadena vA'pi duzcaritam / ye na kathayanti gurUNAM na khalu te ArAdhakA bhavanti // 218 // gauravapaGkanimagnA aticAraM ye parasya na kathayanti / darzanajJAnacAritre sazalyamaraNaM bhavati teSAm // 219 // 789 vRtti: - tatra lajjayA anucitAnuSThAnasaMvaraNA''tmikayA gauraveNa ca sAtarddhirasagauravAtmakena, mA bhUnmamAlocanArhamAcAryamupasarpatastadvandanAdinA taduktatapo'nuSThAnAsevanena ca RddhirasasAtAbhAvasambhavaH iti, bahuzrutamadena vA bahuzruto'haM tatkathamalpazruto'yaM mama zalyamuddhariSyati ? kathaM cAhamasmai vandanAdikaM dAsyAmi ? apabhrAjanA hi iyaM mama ityabhimAnena, apiH pUraNe, ye gurukarmmANo na kathayanti nAlocayanti, keSAm ? - gurUNAm AlocanArhANAmAcAryAdInAM kiM tad ? - duzcaritaM duranuSThitam iti sambandhaH, na hu naiva te anantaramuktarUpA ArAdhayanti - avikalatayA niSpAdayanti samyagdarzanAdIni ityArAdhakA bhavanti, tataH kimityAha - gauravaM paGka iva kAluSyahetutayA tasmin nibuDDA - iti prAkRtatvAnnimagnA iva nimagnAH tatkroDIkRtatayA, lajjAmadayorapi prAgupAdAne yadiha gauravasyaivopAdAnaM tadasyaivAtiduSTatAkhyApanArtham, aticAram aparAdhaM ye parasya AcAryAdeH na kathayanti, kiMviSayam ? ityAha - darzanajJAnacAritre darzanajJAnacAritraviSayaM tatra darzanaviSayaM zaGkAdi jJAnaviSayaM kAlAtikramAdi cAritraviSayaM samityananupAlanAdi, zalyamiva zalyaM kAlAntare'pyaniSTaphalavidhAnaM pratyavandhyatayA, saha tena sazalyaM tacca tanmaraNaM ca sazalyamaraNam antaHzalyamaraNaM bhavati, teSAM gauravapaGkamagnAnAmiti gAthAdvayArthaH // 218 // // 219 // asyaivAtyantaparihAryatAM khyApayan phalamAha evaM sasallamaraNaM mariUNa mahabbhae duraMtaMmi / suiraM bhamaMti jIvA dIhe saMsArakaMtAre // 220 // Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 790 saptadazavidhAni maraNAni (chAyA- etat sazalyamaraNaM mRtvA mahAbhaye durante / / suciraM bhramanti jIvA dIrgha saMsArakAntAre // 220 // ) vRttiH - etad uktasvarUpaM sazalyamaraNaM yathA bhavati tathetyupaskAraH, subbyatyayAdvA etena-sazalyamaraNena mRtvA tyaktvA prANAn, ke ?-jIvA iti sambandhaH, kim ?-suciraM bhramanti bahukAlaM paryaTanti, kva ?-saMsAraH kAntAramivAtigahanatayA saMsArakAntAraH tasminniti saNTaGkaH, kIdRzi ?-mahadbhayaM yasmin tanmahAbhayaM tasmin, tathA duHkhenAnta:paryanto yasya tadurantaM tasmin, tathA dIrgha anAdau keSAJcidaparyavasite ceti tat sarvathA pariharttavyameveti bhAva iti gAthArthaH // 220 // tadbhavamaraNamAha - mottuM akammabhUmaganaratirie suragaNe a neie| sesANaM jIvANaM tabbhavamaraNaM tu kesiMci // 221 // (chAyA- muktvA akarmabhUmijanaratiszcaH suragaNAMzca nairayikAn / zeSANAM jIvAnAM tadbhavamaraNaM tu keSAJcit // 221 // ) vRttiH - muktvA apahAya, kAn ?- 'akammabhUmaganaratirie'tti sUtratvAt akarmabhUmijAzca te devakurUttarakurvAdiSUtpannatayA naratiryaJcazca akarmabhUmijanaratiryaJcastAn, teSAM hi tadbhavAnantaraM deveSvevotpAdaH, tathA suragaNAMzca suranikAyAn, kimuktaM bhavati ?catunikAyavatino'pi devAn, nirayo-narakaH tasmin bhavA nairayikAH, ihApi cazabdAnuvRttestAMzca muktveti sambandhaH, teSAM devAnAM ca tadbhavAnantaraM tiryagmanuSyeSvevotpatteH, zeSANAm etaduddharitAnAM karmabhUmijanaratirazcAM jIvAnAM prANinAM tadbhavamaraNaM, teSAmeva punastatrotpatteH, taddhi yasmin bhave vartate jantustadbhavayogyamevAyurbaddhvA punastatkSayeNa mriyamANasya bhavati, tuzabdasteSAmapi saGkhyeyavarSAyuSAmeveti vizeSakhyApakaH, asaGkhyeyavarSAyuSAM hi yugaladhArmikatvAdakarmabhUmijAnAmiva deveSvevotpAdaH, teSAmapi naM sarveSAM, kintu keSAJcit tadbhavotpAdAnurUpamevAyu:kamrmopacinvatAmiti gAthArthaH // 221 // atrAntare pratyantareSu 'mottUNa ohimaraNaM' ityAdigAthA dRzyate, na cAsyA bhAvArthaH samyagavabudhyate, nApi cUrNikRtA'sau vyAkhyAteti upekSyate / samprati bAlapaNDitamizramaraNasvarUpamAha - avirayamaraNaM bAlaM maraNaM virayANa paMDiyaM biti / jANAhi bAlapaMDiyamaraNaM puNa desavirayANaM // 222 // Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 791 saptadazavidhAni maraNAni (chAyA- aviratamaraNaM bAlaM maraNaM viratAnAM paNDitaM bruvate / jAnIhi bAlapaNDitamaraNaM punaH dezaviratAnAm // 222 // ) vRttiH - viramaNaM virataM-hiMsA'nRtAderuparamaNaM na vidyate tad yeSAM te'mI aviratAH teSAM mRtisamaye'pi dezaviratimapratipadyamAnAnAM mithyAdRzAM samyagdRzAM vA maraNamaviratamaraNaMbAlamaraNamiti bruvata iti sambandhaH, tathA viratAnAM sarvasAvadhanivRttimabhyupagatAnAM maraNaM paNDitamiti prakramAtpaNDitamaraNam, "biMti'tti buvate tIrthakaragaNadharAdayaH, jAnIhi bAlapaNDitamaraNamiti mizramaraNaM, punaHzabdaH pUrvApekSayA vizeSaM dyotayati, dezAt sarvaviSayApekSayA sthUlaprANivyaparopaNAdeviratA dezaviratAsteSAmiti gAthArthaH // 222 // evaM caraNadvAreNa bAlAdimaraNatrayamabhidhAya jJAnadvAreNa chadmasthamaraNakevalimaraNe pratipAdayitumAha - maNapajjavohinANI suamainANI maraMti je samaNA / chaumatthamaraNameyaM kevalimaraNaM tu kevaliNo // 223 // (chAyA- manaHparyavAvadhijJAninaH zrutamatijJAninaH niyante ye zramaNAH / chadmasthamaraNetat kevalimaraNaM tu kevalinaH // 223 / / ) vRttiH - manaHparyavajJAnino'vadhijJAninazca, jJAnizabdasya pratyekamabhisambandhAt, zrutajJAnino matijJAninazca mriyante prANAMstyajanti ye zramaNAH tapasvinaH chAdayanti chadmAnijJAnAvaraNAdIni teSu tiSThantIti chadmasthAH teSAM maraNaM chadmasthamaraNametat, iha ca prathamato manaHparyAyanirdezo vizuddhikRtaprAdhAnyamaGgIkRtya cAritriNa eva tadupajAyata iti svAmikRtaprAdhAnyApekSo vA, evamavadhyAdiSvapi yathAyogaM svadhiyaiva heturabhidheyaH, kevalimaraNaM tu ye kevalinaH-utpannakevalAH sakalakarmapudgalaparizATato mriyante tajjJeyamiti zeSaH, ubhayatrAbhedanirdezaH prAgvaditi gAthArthaH // 223 // sAmprataM vaihAyasagRdhrapRSThamaraNe abhidhAtumAha - giddhAibhakkhaNaM giddhapiTTha ubbaMdhaNAi vehAsaM / ee dunnivi maraNA kAraNajAe aNuNNAyA // 224 // (chAyA- gRdhrAdibhakSaNaM gRdhraspRSTaM udbandhanAdi vaihAyasam / ete dve'pi maraNe kAraNajAte'nujJAte // 224 // ) Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 792 saptadazavidhAni maraNAni ___ vRttiH - gRdhrAH pratItAste AdiryeSAM zakunikAzivAdInAM tairbhakSaNaM gamyamAnatvAdAtmanaH tadanivAraNAdinA tadbhakSyakarikarabhAdizarIrAnupravezena ca gRdhAdibhakSaNaM, tat kimucyata ityAha - 'giddhapiTTha'tti gRdhaiH spRSTaM-sparzanaM yasmistadgRdhraspRSTam, yadivA gRdhrANAM bhakSyaM pRSThamupalakSaNatvAdudarAdi ca marturyasmiMstadgRdhrapRSTham, sa hyalaktakapUNikApuTapradAnenApyAtmAnaM gRdhrAdibhiH pRSThAdau bhakSayatIti, pazcAnnirdiSTasyApi cAsya prathamataH pratipAdanamatyantamahAsattvaviSayatayA karmanirjarAM prati prAdhAnyakhyApanArtham, 'ubbaMdhaNAi vehAsaMti' ut-UrdhvaM vRkSazAkhAdau bandhanamudbandhanaM tadAdiryasya tarugiribhRguprapAtAderAtmajanitasya maraNasya tadudvandhanAdi 'vehAsa'nti prAkRtatvAdyalope vaihAyasam, udbaddhasya hi vihAyasyeva bhavanamiti tatprAdhAnyavivakSayetthamuktam / Aha - evaM gRdhrapRSThasyApyAtmaghAtarUpatvAdvaihAyasike'ntarbhAva:, satyametat, kevalamalpasattvairadhyavasAtumazakyatAkhyApanArthamasya bhedenopanyAsaH / nanu - 'bhAviyajiNavayaNANaM mamattarahiyANa Natthi hu viseso / attANaMmi paraMmi ya to vajje pIDamubhaevi // 1 // ' (chAyA- bhAvitajinavacanAnAM mamatvarahitAnAM nAstyeva vizeSaH / Atmani parasmiMzca tato varjayet pIDAmubhayorapi // 1 // ) ityAgamaH, ete cAnantarokte maraNe AtmavighAtakAriNI, tathA cAtmapIDAheturiti kathaM nAgamavirodhaH ?, ata eva ca bhaktaparijJAnAdiSu pIDAparihArAya 'cattAri vicittAI vigaINijjUhiyAI' (chAyA- catvAri vicitrANi nirmUDhavikRtIni / ) ityAdisaMlekhanAvidhiH pAnakAdividhizca tatra tatrAbhihitaH, darzanamAlinyaM cobhayatretyAzaGkyAha - ete anantarokte dve api gRdhrapRSThavaihAyasAkhye maraNe kAraNajAte kAraNaprakAre darzanamAlinyaparihArAdike udAyinRpAnumRtatathAvidhAcAryavat anujJAte, tIrthakRdgaNadharAdibhiriti, anena ca sampradAyAnusAritAM darzayannanyathAkathane zrutAzAtanAyA atidurantatvamAha iti gAthArthaH // 224 // sAmpratamantyamaraNatrayamAha - bhattapariNNA iMgiNI pAovagamaM ca tiNNi mrnnaaii| kannasamajjhimajeTThA dhiisaMghayaNeNa u visiTThA // 225 // Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptadazavidhAni maraNAni (chAyA - bhaktaparijJA iGginI pAdapopagamaM ca trINi maraNAni / jaghanyamadhyamajyeSThAni dhRtisaMhananAbhyAM tu viziSTAni // 225 // ) vRttiH - bhaktaM - bhojanaM tasya parijJA - jJaparijJayA'nekadhedamasmAbhirbhuktapUrvametaddhetukaM cAvadyamiti parijJAnaM, pratyAkhyAnaparijJayA ca 'savvaM ca asaNapANaM cauvvihaM jA ya bAhirA uvahI / abbhitaraM ca uvahiM jAvajjIvaM ca vosire // 1 // ' (chAyA - sarvaM cAzanapAnaM caturvidhaM yazca bAhya upadhiH / abhyantaraM copadhiM yAvajjIvaM ca vyutsRjati // ) 793 ityAgamavacanAccaturvidhAhArasya vA yAvajjIvamapi parityAgAtmakaM pratyAkhyAnaM bhaktaparijJocyate, iGgyate-pratiniyatapradeza eva ceSTyate asyAmanazanakriyAyAmitIGginI, pAdaiHadhaHprasappimUlAtmakaiH pibati pAdapo-vRkSaH, upazabdazcopametivatsAdRzye'pi dRzyate, tatazca pAdapamupagacchati-sAdRzyena prApnotIti pAdapopagamaM, kimuktaM bhavati ? - yathaiva pAdapaH kvacit kathaJcinnipatitaH samamasamamiti cAvibhAvayannizcalamevAste, tathA'yamapi bhagavAn yad yathA samaviSamadezeSvaGgamupAGgaM vA prathamataH patitaM na tattatazcalayati, tathA ca prakIrNakRt'Niccala NippaDikammo Nikkhivae jaM jahiM jahA aMgaM / eyaM pAdovagamaM NIhAriM vA aNIhAriM // 1 // pAtovagamaM bhaNiyaM sama visamo pAyavovva jaha paDito / NavaraM parappatogA kaMpejja jahA phalatarUvva // 2 // (chAyA - nizcalo niSpratikarmA nikSipati yadyatra yathA'Ggam / etatpAdapopagamanaM nirhAraM vA'nirhAram // 1 // pAdapopagamanaM bhaNitaM samo viSamo vA pAdapa iva yathA patitaH / navaraM paraprayogAt kampeta yathA phalataruvat // 2 // ) caH samuccaye, iha caivaMvidhAnazanopalakSitAni maraNAnyapyevamuktAni, ata evAha - trINi maraNAni, etatsvarUpaM ca yathedaM vidheyaM yaccAtra parikarmma aparikarmma ca ityAdikaM sUtrakAra evottaratra tapomArganAmni triMzattamAdhyayane'bhidhAsyata iti niyuktikRtA noktam / dvAranirdezAccAvazyaM kiJcidvAcyamitimattvedamAha - 'kaNNasa' tti sUtratvAt kaniSThaM- laghu jaghanyamitiyAvat, Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 794 saptadazavidhAni maraNAni madhyama-laghujyeSThayormadhye bhAvi, jyeSTham-atizayavRddhamutkRSTamityarthaH, eSAM dvandvaH tata etAni, dhRtiH-saMyama prati cittasvAsthyaM saMhananaM-zarIrasAmarthyahetuH vajraRSabhanArAcAdi tAbhyAM, prAkRtatvAccaikavacananirdezaH, samAhArAzrayaNAdvA, tuzabdAtsaparikAparikarmatAdibhizca vizeSairviziSTAni-vizeSavanti, idamuktaM bhavati-yadyapi tritayamapyetat 'dhIreNa'vi mariyavvaM kApuriseNavi avassa mariyavvaM / tamhA avassamaraNe varaM khu dhIrattaNe mariuM // 1 // saMsAraraMgamajJa dhIbalasaMnaddhabaddhakacchAto / haMtUNa mohamallaM harAmi ArAhaNapaDAgaM // 2 // jaha pacchimammi kAle pacchimatitthayaradesiyamuyAraM / pacchA nicchyapatthaM uvemi abbhujjayaM maraNaM // 3 // ' (chAyA- dhIreNApi martavyaM kApuruSeNApyavazyaM martavyam / tasmAdavazyaMmaraNe varameva dhIratvena martum // 1 // saMsAraraGgamadhye dhRtibalasannaddhabaddhakakSAkaH / hatvA mohamallaM harAmyArAdhanApatAkAm // 2 // yathA pazcime kAle pazcimatIrthakaradezitamudAram / pazcAnnizcayapathyamupaimi abhyudyataM maraNam // 3 // ) iti zubhAzayavAneva pratipadyate, phalamapi ca vimAnikatAmuktilakSaNaM trayasyApi samAnaM, tathA coktam - 'eyaM paccakkhANaM aNupAleUNa suvihio sammaM / vemANito va devo havejja ahavA'vi sijjhijjA // 1 // ' (chAyA- etatpratyAkhyAnamanupAlya suvihitaH samyak / vaimAniko vA devo bhavedathavA'pi sidhyet // 4 // tathApi viziSTaviziSTataraviziSTatamadhRtimatAmeva tatprAptiriti kaniSThatvAdistadvizeSa ucyate, tathAhi - bhaktaparijJAmaraNamAryikAdInAmapyasti, yata uktam - 'savvAvi ya ajjAo savve'vi ya paDhamasaMghayaNavajjA / savve'vi desavirayA paccakkhANeNa u maraMti // 1 // ' Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 795 saptadazavidhAni maraNAni (chAyA- sarvA api cAryAH sarve'pi ca prathamasaMhananavarjAH / sarve'pi dezaviratAH pratyAkhyAnenaiva mriyante // 1 // ) atra hi pratyAkhyAnazabdena bhaktaparijaivoktA, tatra prAk pAdapopagamanAderanyathA'bhidhAnAt, iGginImaraNaM tu viziSTataradhRtisaMhananavatAmeva sambhavatItyAryikAdiniSedhata evAvasIyate, pAdapopagamanaM tu nAmnaiva viziSTatamadhRtimatAmevetyuktaprAyaM, tatazca vajraRSabhanArAcasaMhananinAmevaitat, uktaM hi - 'paDhamaMmi ya saMghayaNe vaTuMte selkuddddsaamaanne| tesipi ya voccheo cohasapuvvINa vocchee // 1 // ' (chAyA- prathame ca saMhanane vartamAne zailakuDyasamAne / teSAmapi ca vyucchedazcaturdazapUrviNAM vyucchede // 1 // ) kathaM cAnyathaivaMvidhaviziSTadhRtisaMhananAbhAve - 'puvvabhaviyavereNaM devo sAharar3a ko'vi pAyAle / mA so carimasarIro na veyaNaM kiMpi pAvejjA // 1 // ' (chAyA- pUrvabhavikavareNa devaH saMharati ko'pi pAtAle / mA sa caramazarIro na vedanAM kAmapi prApnuyAt // 1 // ) tathA- 'devo neheNa nayai devAraNNaM va iMdabhavaNaM vA / jahiyaM iTThA kaMtA savvasuhA huMti suhabhAvA // 2 // uppaNNe uvasagge divve mANussae tirikkhe ya / savve parAjiNittA pAovagayA pariharaMti // 3 // puvvAvarauttarehiM dAhiNavAehiM AvaDatehiM / jaha navi kaMpai merU taha jhANAto navi calaMti // 4 // ' (chAyA- devaH snehena nayati. devAraNyaM vendrabhavanaM vA / yatreSTAH kAntAH sarvasukhA bhavanti zubhabhAvAH // 2 // utpannAnupasargAn divyAn mAnuSyakAn taiscAMzca / sarvAn parAjitya pAdapopagatAH pariharanti // 3 // Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 796 saptadazavidhAni maraNAni pUrvAparottarairdakSiNavAtaizcApatadbhiH / yathA nApi kampate merustathA dhyAnAnnApi calanti // 4 // ) iti maraNavibhaktikRduktaM mahAsAmarthya sambhavi, kiJca-tIrthakarasevitatvAcca pAdapopagamanasya jyeSThatvaM, itarayozcAviziSTasAdhusevitatvAdanyathAtvaM, tathA cAvAdi - 'savve savvaddhAe savvaNNU svvkmmbhuumiisu|| savvagurU savvahiyA savve merUsu ahisittA // 1 // savvAhi laddhIhiM savve'vi parIsahe parAjittA / savve'vi ya titthayarA pAtovagayA u siddhigayA // 2 // avasesA aNagArA tIyapaDuppaNNa'NAgayA savve / ketI pAtovagayA paccakkhANigiNi ketI // 3 // ' (chAyA- sarve sarvakAle sarvajJAH sarvakarmabhUmiSu / sarvaguravaH sarvahitAH sarve meruSu abhiSiktAH // 1 // sarvAbhiH labdhibhiH (yutAH) sarvAnapi parISahAn parAjitya / sarve'pi ca tIrthakarAH pAdapopagatAstu siddhi gatAH // 2 // avazeSA anagArA atItapratyutpannAnAgatAH sarve / kecitpAdapopagatAH pratyAkhyAneGginyau kecit // 3 // ) iti kRtaM prasaGgeneti gAthArthaH // 225 // ' gururetatsaptadazabhedabhinnaM maraNaM bhavyajanebhyaH samyak pratipAdayati / itthaM SaTtriMzadguNasarojasarovaro gururjIvAnAM hRdayanayanAnandaM vitanotu // 24 // iti trayoviMzatitamI SaTtriMzikA sampUrNA / dehamiNaM gehaM piva jaM gahiyaM bhADaeNa paNadiyahaM / jhar3a sayA savvattha vi paDipunnaM asuidhAUrhi // A zarIra bhADethI pAMca divasa mATe lIdhelA ghara jevuM che. A zarIra haMmezA apavitra dhAtuothI bhareluM che ane haMmezAM badhI bAjuthI te apavitra dhAtuone jhare che. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trevIsamI chatrIsI have trevIsamI chatrIsI kahe che - zabdArtha - kAussagganA ogaNIsa doSone varjanArA ane sattara prakAranA maraNanA vibhAgo bhavyajanone batAvatA - Ama chatrIsaguNovALA guru jaya pAmo. (24) premIyA vRttino bhAvAnuvAda - utsarga eTale tyAga. ahIM prasaMgathI kAussagga samajavo. teno artha pUrve kahyo che. kAussagganA doSo eTale avidhio te utsargadoSo. te ogaNIsa che. te A pramANe - 1 ghoTakadoSa, 2 latAdoSa, 3 khaMbhAdidoSa, 4 mALadoSa, 5 uddhidoSa, 6 zabarIdoSa, 7 nigaDadoSa, 8 khalInadoSa, 9 vadhUdoSa, 10 laMbottaradoSa, 11 stanadoSa, 12 saMyatIdoSa, 13 aMgulibhramaradoSa, 14 vAyasadoSa, 15 kapitthadoSa, 16 zirakaMpadoSa, 17 mUkadoSa, 18 vANIdoSa ane 19 prekSAdoSa. caityavaMdanabhASyamAM ane tenI vRttimAM kahyuM che - "have "ogaNIsa doSa" e vasamuM dvAra pragaTa karatA kahe che - (1) ghoTaka doSa - ghoDAnI jema paga UMcA-nIcA kare te. (2) latA doSa pavanathI halatI latAnI jema kaMpe te. (3) khaMbhakarA doSa - thAMbhalA, divAla vagerene Teko ApIne kAussagna kare te. (4) mALa doSa - mALIyAne mAthu TekavIne kAussagna kare te. (5) zabarI doSa - vastra vinAnI bhillanI strInI jema guhyAMga AgaLa hAtha rAkhe che. (6) vadhU doSa - kuLavahUnI jema mAthuM nIcuM rAkhIne kAussagna kare te. (7) nigaDa doSa - beDImAM baMdhAyelAnI jema banne paga pahoLA rAkhe ke bhegA kare te. (8) laMbuttara doSa - DhIMcaNanI nIce sudhI ane nAbhinI upara sudhI colapaTTo pahere che. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 798 kAussaganA ogaNIsa doSo (9) stanadoSa - macchara vagerethI bacavA mATe kapaDAthI stanane DhAMke che. (10) uddhi doSa - bAhya uddhi - paganI pAnI bhegI kare ane AgaLa paga pasAre te. atyaMtara uddhi - aMguThA bhegA rAkhe ane paganI pAnI pasAre te. (11) saMyatI doSa - sAdhvInI jema badhuM zarIra DhAMkIne kAussagna kare te. (12) khalINa doSa - lagAmanI jema ogho AgaLa rAkhe che. (13) vAyasa doSa - caMcaLa manavALA kAgaDAnI jema dizA-vidizAmAM AMkha pherave te. (14) kapittha doSa - jUnA bhayathI koThAnA phaLanI jema kapaDAne saMkocIne be paganI vacce bharAvIne kAussagna kare te. (15) zIrSakaMpadoSa - yakSathI grahaNa karAyelAnI jema mAthu halAve te. (16) mUka doSa - ADa pADavA vageremAM mUMgAnI jema 'hu hu avAja kare te. (17) aMgulibhamaradoSa- AlAvA gaNavA mATe ane yogone sAcavavA mATe AMgaLI ane bhramara halAve te. (18) vANI doSa - dArUnI jema buDabuDa avAja kare te. (19) vAnara doSa - vAMdarAnI jema hoTha halAve te. A ogaNIsa doSo kAussagnamAM varjavA." ahIM sAdhvIone baMdhuttaradoSa, stanadoSa ane saMyatIdoSa - A traNa doSo hotA nathI. zrAvikAone laMbattaradoSa, stanadoSa, saMyatIdoSa ane vadhUdoSa - A cAra doSo hotA nathI. khaliNadoSa ane kapitthadoSa - A be doSo agItArtha nUtanadIkSitone saMbhave che, kyAreka gRhasthone paNa ekatvabhAvamAM A be doSo hoya che. (45, 46) guru kAussagnanA ogaNIsa doSone varje che. maraNa eTale AyuSyano kSaya. tenI vidhi eTale vibhAga te maraNavidhi. te sattara prakAranI che. te A pramANe - 1 AvI cimaraNa, 2 avadhimaraNa, 3 AtyantikamaraNa, 4 valanmaraNa, 5 vazArtamaraNa, 6 antaHzalyamaraNa, 7 tadbhavamaraNa, 8 bALamaraNa, 9 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattara prakAranA maraNa 799 paMDitamaraNa, 10 bALapaMDitamaraNa, 11 chadmasthamaraNa, 12 kevalimaraNa, 13 vaihAyasamaraNa, 14 gRdhrapRSThamaraNa, 15 bhaktaparijJAmaraNa, 16 iMginImaraNa ane 17 pAdapopagamanamaraNa. uttarAdhyayanasUtranI niryukti ane tenI vRttimAM kahyuM che - (1) AvI cimaraNa, (2) avadhimaraNa, (3) AtyaMtikamaraNa, (4) valammaraNa, (5) vazArtamaraNa, (6) aMtaHzalyamaraNa, (7) taddabhavamaraNa, (12) kevalImaraNa, (13) vaihAyasamaraNa, (14) gRprapRSThamaraNa, (15) bhaktaparijJAmaraNa, (16) iMginImaraNa ane (17) pAdapopagamanamaraNa - A sattara prakAranA maraNa che. (212, 213) have ghaNA bheda dekhAvAthI koIne azraddhA na thAya eTalA mATe saMpradAyathI yukta nigamana kahe che - maraNa saMbaMdhI sattara vidhAnone eTale bhedone samyagdarzana-jJAna vagere guNothI yukta, pUjya evA tIrthakaro, gaNadharo vagere kahe che, mAtra ame ja nahIM. AgaLanA graMthano saMbaMdha bAMdhavA kahe che - te maraNonA nAmono arthathI vibhAga huM kramathI kahIza. vidhAna eTale vizeSa bodha mATe karAya che, eTale bheda. (214). je pramANe pratijJA karI te pramANe kahe che - samayane AzrayIne je niraMtara thAya che te AvicimaraNa. vyavadhAnavALA samayone AzrayIne paNa A maraNa thAya evo bhrama na thAya eTalA mATe niraMtara zabda mUkayo. A maraNa niraMtara thAya che, aMtara sahita nahIM, kemake AMtara saMbhavatuM nathI. dareka samaye anubhavAtA AyuSyanA navA dalikono udaya thavAthI ayuSyanA pUrva pUrva dalikonA nAzarUpa avasthA te mojA. cAre bAjuthI mojA jevA A mojA jemAM che te AvIci. jenI AvIci evI saMjJA thaI che te avIcisaMjJitamaraNa. AvI cisaMjJa zabda tArakAdi gaNamAM Avato hovAthI 'tavastha sAtaM' (T0 dhArA46) sUtrathI rUtar pratyaya lAgI avacisaMllita zabda banyo. athavA vIci eTale viccheda. jemAM vIci nathI te avIci. jenI avIci evI saMjJA thaI che te avIcisaMnnita maraNa. athavA saMjJitazabda dareka sAthe joDAya che. tethI anusamayasaMjJita, niraMtarasaMzita ane avacisaMzita e paryAyavAcI zabdo che. gaNadhara vageree AvI cimaraNa saMsAramAM pAMca prakAranuM kahyuM che. AnAthI parataMtratA batAve che. te pAMca prakAra ja kahe che - dravyAvIcimaraNa, kSetrAvI cimaraNa, kAlAvacimaraNa, bhavAnIcimaraNa ane bhAvAvacimaraNa. "saMsAramAM" e AdhAra batAvyo che, kemake tyAM ja maraNa saMbhave che. temAM nAraka, tiryaMca, manuSya ane devone utpatti samayathI mAMDIne potapotAnA AyuSkarmanA dalikonuM dareka samaye anubhava thavAthI kharavuM te dravyApIcimaraNa che. te nAraka Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8OO sattara prakAranA maraNa vagere bhedathI cAra prakAranuM che. e pramANe naraka vagere cAra prakAranI gatinI apekSAe te saMbaMdhI kSetra paNa cAra prakAranuM che. tethI kSetranI pradhAnatAnI apekSAe kSetrAvacimaraNa paNa cAra prakAranuM ja che. kALa eTale ahIM yathAyuSkakALa levAya che, addhAkALa nahIM, kemake deva vageremAM addhAkALa nathI. te kALa devAyuSkakALa vagere bhedathI cAra prakArano che. tethI tenI pradhAnatAnI apekSAe kAlAvacimaraNa paNa cAra prakAranuM che. e pramANe naraka vagere cAra prakAranA bhavanI apekSAe bhavAvI cimaraNa paNa cAra prakAranuM ja che. te nAraka vagerenAM ja cAra prakAranA AyuSyanA kSaya rUpa bhAvanI pradhAnatAnI apekSAe bhAvAvI cimaraNa paNa cAra prakAranuM ja kahevuM. (15) have avadhimaraNane kahe che - jema AvIcimaraNa dravya, kSetra, kALa, bhava, bhAva bhedathI pAMca prakAranuM che tema avadhimaraNa paNa pAMca prakAranuM che. tenuM svarUpa kahe che - AyuSyakarmanA je dalikone anubhavIne hamaNA mare pharI temane anubhavIne mare te avadhimaraNa. avadhi eTale maryAdA. tethI nAraka vagerenA bhavamAM kAraNabhUta AyuSyakarmanA je dalitone anubhavIne mare che jo pharI te ja dalikone anubhavIne mare to tyAre te dravyAvadhimaraNa. pariNAmanI vicitratAne lIdhe grahaNa karIne choDelA karmacalikonuM pharIthI grahaNa saMbhave che. e pramANe kSetra vageremAM paNa jANavuM. pAchaLanA aDadhA zlokathI AtyaMtikamaraNane kahe che avadhimaraNanI jema AtyaMtikamaraNa paNa dravya vagerenA bhedathI pAMca prakAranuM che. pharaka ATalo che - AyuSyakarmanA je dalikone hamaNA anubhavIne mare temane anubhavIne pharI na mare te AtyaMtikamaraNa. naraka vagerenA AyuSyanA je karmadalikone anubhavIne mare ke maryo hoya pharI temane anubhavIne na mare te dravyAtyaMtikamaraNa. e pramANe kSetra vageremAM paNa kahevuM. dravya vagere pAMca nAraka vagere gatinA bhedathI cAra prakAranA hovAthI AvI cimaraNa, avadhimaraNa ane AtyaMtikamaraNa darekanA vIsa bheda che. (216). have valammaraNa kahe che - saMyamanA yogomAM medavALA jIvo eTale atiduSkara evA tapa ane cAritrane AcaravA asamartha ane vrata (cAritra)ne choDI nahIM zakatA "koIka rIte amArI A cAritrathI mukti thaI jAya" ema vicAranArA jIvo je maraNane mare che te valammaraNa che. A maraNa jemanA vratanA pariNAma bhAMgI gayA che evA sAdhuone ja hoya che, kemake bIjAonI pAse saMyamanA yogo ja na hovAthI temano kheda kyAMthI hoya? ane kheda na hoya to te valanmaraNa paNa kyAMthI hoya? pAchaLanI aDadhI gAthAthI vazartamaraNa kahe che - AMkha vagere Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattara prakAranA maraNa 801 indriyonA sArA rUpa vagere viSayone vaza thaIne snehavALI dIpajyota joIne AkuLa thayelA pataMgIyAnI jema je maraNane mare te vazArtamaraNa. koIka rIte dravya ane paryAyano abheda hovAthI A pramANe kahevAya che. e pramANe pUrve paNa jANavuM. tu zabda adhyavasAyonA bhedathI vazArtamaraNanI vicitratA batAvavA mATe che. (217) aMtaHzalmamaraNane kahe che - anucita kArya karavAne DhAMkavA rUpa lajjAthI, sAtAgaurava-Rddhigaurava-rasagauravarUpa gauravathI eTale ke AlocanA yogya AcArya pAse jatA, temane vaMdana vagere karavAthI ane temaNe kahelA tapane karavAthI mAre Rddhi, rasa ane sAtAno abhAva na thAya - evA bhAvathI, "huM bahuzruta chuM. tethI alpazrutavALA A zI rIte mArA zalyano uddhAra karaze? zI rIte huM emane vaMdana vagere karuM. A mArI hIlanA che.' - AvA bahuzrutapaNAnA abhimAnathI je bhArekarmI jIvo AlocanA ApavA yogya AcAryanI pAse potAnA duSTa AcaraNanI AlocanA nathI karatA teo ArAdhaka nathI ja thatA. upa zabda pAdapUraNa mATe che. jeo samyagdarzana vagerene saMpUrNapaNe banAve che teo ArAdhako che. kaluSitapaNAnuM kAraNa hovAthI kAdava jevA gauravamAM DUbelA eTale ke vaza thayelA je jIvo AcArya vagerene darzana, jJAna, cAritra saMbaMdhI aparAdha nathI kahetA temanuM sazalyamaraNa eTale aMtaHzalyamaraNa thAya che. anyakALe paNa avazya aniSTa phaLa ApanAruM hovAthI zalya jevuM zalya (AlocanA nahIM karAyela aparAdha). tenA sahitanuM maraNa te sazalyamaraNa. pUrve lajjA ane madane levA chatAM ahIM gauravane lIdho te gaurava ja atiduSTa che evuM jaNAvavA mATe. darzana saMbaMdhI aparAdha eTale zaMkA vagere. jJAna saMbaMdhI aparAdha eTale kALane oLaMgavuM vagere. cAritrasaMbaMdhI aparAdha eTale samitinuM pAlana na karavuM vagere. (218, 219) A sazalyamaraNa khUba ja tyajavA yogya che evuM batAvatA enuM phaLa kahe che - je rIte sazalyumaraNa thAya te rIte athavA sazalyamaraNavaDe marIne jIvo jemAM moTo bhaya che evA, jeno duHkhethI aMta Ave evA, dIrtha eTale anAdi ane keTalAka mATe anaMta evA, atigahana hovAthI jaMgala jevA saMsAramAM ghaNA kALa sudhI bhame che. tethI te badhI rIte tyajavA yogya che evo kahevAno bhAva che. (220) tadbhavamaraNane kahe che - devakuru-uttarakuru vageremAM utpanna thayelA akarmabhUminA manuSyo ane tiryaMco, cAre nikAyanA devo ane nArakone choDIne bAkInA karmabhUminA manuSyo ane tiryacorUpa keTalAka jIvone taddabhavamaraNa hoya che. akarmabhUminA manuSyo ane tiryaMco te bhava pachI devAmAM Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 802 sattara prakAranA maraNa utpanna thAya che. devo ane nArako te bhava pachI tiryaMco ane manuSyomAM ja utpanna thAya che. karmabhUminA manuSyo ane tiryaMco ja pharI tyAM utpanna thAya che. jIva je bhavamAM hoya te bhavane yogya AyuSyane ja pharI bAMdhIne pharI tenA kSayathI maranArAne tadbhavamaraNa hoya che. karmabhUminA manuSyo-tiryaMco paNa jo saMkhyAtA varSanA AyuSyavALA hoya to ja temane tadbhavamaraNa hoya, jo teo asaMkhyavarSanA AyuSyavALA hoya to teo yugalika hovAthI akarmabhUminA manuSyo-tiryaMconI jema devomAM ja utpanna thAya che. karmabhUminA saMkhyAtAvarSanA AyuSyavALA badhA ya manuSyo-tiryaMco tadbhavamaraNathI maratA nathI paNa jemaNe te bhavamAM utpanna thavA yogya AyuSyakarma bAMdhyuM hoya tevA keTalAka manuSyo-tiryaMco tadbhavamaraNathI mare che. (221) ahIM anya pratomAM 'moghULa omirabaM' vagere gAthA dekhAya che. teno bhAvArtha barAbara samajAto nathI ane cUrNikAre paNa enI vyAkhyA karI nathI eTale enI upekSA karAya che. have bAlamaraNa, paMDitamaraNa ane mizramaraNanuM svarUpa kahe che - 6 virata eTale hiMsA, jUTha vagerethI aTakavuM. jemanI pAse te nathI te avirata. mRtyu samaye paNa dezaviratine nahIM svIkAranArA, mithyArdaSTi ke samyagdaSTi evA te aviratonuM maraNa te aviratamaraNa. tIrthaMkaro, gaNadharo vagere tene bAlamaraNa kahe che. tathA jemaNe sarvasAvadyanI nivRttine svIkArI che evA vicatonA maraNane tIrthaMkaro, gaNadharo vagere paMDitamaraNa kahe che. sarvaviSayanI apekSAe sthUla jIvonI hiMsA vagere rUpa dezathI aTakelA te dezavirato. temane bAlapaMDitamaraNa eTale ke mizramaraNa hoya che ema jANa. (222) Ama cAritradvAra vaDe bAla vagere traNa maraNone kahIne jJAnadvAra vaDe chadmastha ane kevalImaraNa kahevA mATe kahe che - manaHparyavajJAnI, avadhijJAnI, zrutajJAnI ane matijJAnI evA je sAdhuo mare che te chadmasthamaraNa che. chadma eTale jJAnAvaraNa vagere karyo. temAM rahelA hoya te chadmastha. temanuM maraNa te chadmasthamaraNa. ahIM pahelA manaHparyAyajJAna lIdhu te vizuddhinI pradhAnatAne AzrayIne athavA te cAritradharane ja thatuM hovAthI svAmInI pradhAnatAnI apekSAe jANavuM. ema avadhijJAna vageremAM paNa yathAyogya rIte potAnI buddhithI ja hetu kahevo. jeo kevaLajJAna utpanna thayA pachI badhA karmapudgalono nAza thavAthI mare che te kevalIone kevalImaraNa jANavuM. banne sthAne abhedano nirdeza pUrvanI jema jANavo. (223) have vaihAyasamaraNa ane gRdhrapRSThamaraNane kahevA mATe kahe che - Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattara prakAranA maraNa 803 gIdha, samaLI, ziyALa vagere vaDe temane nahIM nivArIne ane temanA bhakSya evA hAthI, uMTa vagerenA zarIramAM pesIne potAnuM bhakSaNa karAvavuM te gRdhraspaSTamaraNa ke gRdhrapRSThamaraNa che. jemAM gIdho vaDe sparzAvAnuM che te gRdhraspRmaraNa. athavA jemAM maranArAnI pITha, peTa vagere gIdhonuM bhakSya che te prakRimaraNa. te pITha para aLatAnIpUNino pUTa (pAMdaDAno kaToro) mUkIne paNa potAne gIdha vagerethI khavaDAve che. pAchaLa nirdeza karAyelA evA paNa A gRdhrapRSThamaraNane ahIM pahelA kahyuM te e atyaMta mahAsattvavALAno viSaya hovAthI karmanirjarA mATe tenI mukhyatA batAvavA mATe. vRkSanI DALI vagere para bAMdhavuM, jhADa parathI paDavuM, parvata parathI paDavuM, parvatanA zikhara parathI paDavuM vagere pote karelA maraNa te vaihAyasamaraNa che. vRkSanI DALI para baMdhAIne AkAzamAM ja laTake che, mATe tenI (AkAzanI) pradhAnatAnI vivakSAthI vaihAyasamaraNa e pramANe kahyuM. prazna - A pramANe gUdhapRSThamaraNa paNa AtmaghAtarUpa hovAthI teno vaihAyasamaraNamAM aMtarbhAva thAya che. javAba - A vAta sAcI che, mAtra alpasattvavALAo mATe e karavAnuM azakya che evuM batAvavA mATe eno judo ullekha karyo. prazna - AgamamAM kahyuM che - "jemaNe jinavacanone bhAvita karyA che evA, mamatva rahita jIvone potAne viSe ane bIjAne viSe bheda nathI, tethI teo bannenI pIDAne varlDa. (1) A upara kahyA te banne maraNo potAno nAza karanArA che. tethI te potAnI pIDAmAM kAraNa che. ethI Agamano kema virodha na thAya ? mATe ja bhaktaparijJA vageremAM pIDAno tyAga karavA "cAra varasa vicitra nivinA pAraNA kare' vagere saMlekhanAnI vidhi ane pANI vagerenI vidhi tyAM tyAM kahI che. ane te banne maraNomAM jinazAsananI malinatA paNa thAya che. AvI AzaMkA karIne javAba kahe che - jinazAsananI malinatA dUra karavI vagere kAraNonA prakAra Ave to upara kahelA gRdhrapRSThamaraNa ane vaihAyasamaraNanI udAyirAjAnI pAchaLa marelA tevA AcAryanI jema tIrthakaro, gaNadharo vageree rajA ApI che. AnAthI saMpradAya (paraMparA)ne anusaravApaNuM batAvatA bIjI rIte kahevAmAM thayelI zratanI AzAtanAno bahu muzkelIthI aMta Ave che ema kahe che. (224) have chellA traNa maraNane kahe che. bhakta eTale bhojana. tenI parijJA eTale jJaparijJA vaDe "anekavAra ApaNA vaDe A pUrve khavAyuM che ane enA kAraNe pApa thayA che." evuM jJAna ane pratyAkhyAnaparijJA vaDe cAre prakAranA badhA azana-pAna, je bAhya upadhi ane atyaMtara upadhi tene yAvajIva mATe vosirAve." vagere AgamavacanathI athavA cAre prakAranA AhAranA yAvasajIva sudhI tyAgarUpa paccakakhANa te bhaktaparijJA kahevAya che. je anazanakriyAmAM cokkasa pradezamAM ja ceSTA karAya che te iMginI. je nIce prasarelA mULarUpa pagathI pANI pIve che te pAdapa eTale Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8O4 sattara prakAranA maraNa jhADa. 35 zabda 355 zabdanI jema samAnatA arthamAM paNa dekhAya che. tethI je samAnatAthI pAdapa (jhADa)ne pAme che te pAdapopagamana. kahevAno bhAva Avo che - jema kyAMka koIka rIte paDeluM jhADa UMcI-nIcI bhUmino vicAra karyA vinA niccala ja rahe che tema pAdapopagamana anazana svIkArela mahAtmA paNa UMcA-nIcA pradeza para je rIte je aMga ke upAMca pahelAthI paDyA hoya temane tyAMthI calAve nahIM. prakIrNakakAre kahyuM che, " nizcala ane pratikarma vinAnA mahAtmA jyAM je rIte je aMga paDyuM hoya tyAM te rIte te aMgane rAkhe e pAdapopagamana anazana. te niharI (mRtakane bahAra laI jaI saMskAra karI zakAya te) ane aniharI (mRtakane bahAra laI jaI saMskAra na thaI zake te) ema be prakAranuM che. (1) jema jhADa UMcuM ke nIcuM paDe tema che UMco ke nIco paDe te pAdapopagamana kahyuM che, pharaka eTalo ke jema bIjAnA prayogathI phaLa ane jhADa kaMpe tema bIjAnA prayogathI te cAle. (2) va samuccaya mATe che. ahIM AvA anazanathI yukta maraNo paNa e pramANe kahyA che. mATe ja kahe che ke bhaktaparijJA, iMginI ane pAdapopagamana e traNa maraNo che. emanuM svarUpa, je rIte e karavAnA che, emAM je parikarmathI yukta che ane je parikarmathI rahita che vagere sUtrakAra ja AgaLa tapomArga nAmanA trIsamA adhyayanamAM kaheze eTale niryuktikAre kahyuM nathI. kArano nirdeza karyo hovAthI avazya kaMIka kahevuM joIe ema vicArIne kahe che - A traNa maraNo jaghanya-madhyama-utkRSTa che ane saMyama pratye cittanI svasthatArUpa dhRti, zarIranA sAmarthyanuM kAraNa evuM vajaRSabhanArAca vagere saMghayaNa, saparikarmapaNuM - aparikarmapaNuM vagere vizeSothI viziSTa che. gAthAmAM "fdhaphasaMyoga' e pramANe ekavacanathI nirdeza karyo che te prAkRtapaNAne lIdhe athavA samAhArane AzrayIne karyo che. kahevAno bhAva Avo che - jo ke dhIre paNa maravAnuM che ane kAyare paNa avazya karavAnuM che, tethI jyAre avazya karavAnuM hoya tyAre dhIrapaNAmAM maravuM sAruM. (1) saMsAranI raMgabhUmimAM jeNe dhRti ane baLathI kakSAne sajja karIne bAMdhI che evo huM mohamallane haNIne ArAdhanArUpI patAkAne harI lauM (jItI lauM) (2) chellA tIrthakare je pramANe pAchalA kALamAM udAra, pAchaLathI avazya paththarUpa evuM abhyadyatamaraNa (anazana) kahyuM che te pramANe huM svIkAruM chuM. (3)' - AvA zubha AzayavALo ja traNe ya maraNone svIkAre che ane traNe ya nuM vaimAnikadevapaNArUpa ane muktirUpa phaLa paNa samAna ja che, kahyuM che ke, A paccakakhANane sArI rIte pALIne sAdhu vaimAnika deva thAya athavA mokSe jAya. (1),' chatAM paNa viziSTa, vadhu viziSTa ane ekadama viziSTa dhRtivALAone ja kramazaH e traNa maraNonI prApti thAya che eTale jaghanya-madhyamautkRSTa evA temanA bheda kahevAya che. te A pramANe - bhaktapariNAmaraNa sAdhvI vagerene paNa Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattara prakAranA maraNa 805 hoya che, kemake kahyuM che, "badhI ya sAdhvIo, pahelA saMghayaNa vinAnA badhA jIvo ane badhA dezavirato paccakakhANapUrvaka mare che. (1)" ahIM "paccakakhANa' zabdathI bhaktaparijJA ja kahI che, kemake tyAM pAdapopagamana vagerene pUrve bIjI rIte kahyA che. iMginImaraNa to vadhu viziSTa dhRti ane saMghayaNavALAne ja hoya che - A vAta sAdhvIone teno niSedha karyo hovAthI ja, jaNAya che. pApapopagamana to nAmathI ja ekadama viziSTa dhRtivALAne ja hoya che ema lagabhaga kahevAI gayuM che. tethI e vajaRSabhanArAcasaMghayaNavALAne ja hoya che. kahyuM che ke, parvatanI divAla jevuM paheluM saMghayaNa hote chate pAdapopagamana anazana hoya che. caudapUrvIono viccheda thavA para temano paNa viccheda thAya che. (1) jo pAdapopagamanavALAne AvA viziSTa dhRti ane saMghayaNa na hoya to "koIka deva pUrvabhavanA verathI te 'caramazarIravALo kaMI paNa vedanA na pAme evuM na thAo.' ema vicArIne pAtALamAM laI jAya. (1) deva snehathI devonA bagIcAmAM ke IndranA bhavanamAM laI jAya ke jyAM badhA bhAvo iSTa, suMdara ane badhI rIte sukha karanArA hoya che. (2) AvelA devasaMbaMdhI, manuSya saMbaMdhI ane tiryaMcasaMbaMdhI badhA upasargone jItIne pAdapopagamanavALA tyaje che. (3) jema AvatA evA pUrva, pazcima, uttara, dakSiNanA pavanothI meruparvata kaMpato nathI tema pAdapopagamanavALA dhyAnathI calita thatA nathI. (4)' A rIte maraNavibhaktikAre kaheluM temanuM mahAsAmarthya zI rIte saMbhave ? vaLI pAdapopagamana tIrthakaroe seveluM hovAthI utkRSTa che ane bAkInA be maraNa sAmAnya sAdhuoe sevelA hovAthI utkRSTa nathI. kahyuM che ke, "badhA kALamAM badhI karmabhUmiomAM thayela, badhAnA guru, badhAnA hitakArI, sarvajJa evA badhA tIrthakaro meruparvata upara abhiSeka karAyA. (1) badhI labdhiothI yukta badhAya parISahone jItIne badhA ya tIrthakaro pAdapopagamana svIkArIne mokSe gayA. (2) bhUtakALa, vartamAnakALa ane bhaviSyakALanA bAkI badhA sAdhuo keTalAka pAdapopagamana svIkArIne keTalAka paccakakhANa (bhaktapariNA)ne svIkArIne ane keTalAka iMginIne svIkArIne mokSe gayA. (3) prAsaMgika carcAthI saryuM. (225)" guru A sattara prakAranA maraNo bhavyajanone sArI rIte samajAve che. Ama chatrIsa guNorUpI kamaLonA sarovara samAna guru jIvonA hRdaya ane nayanone AnaMda Apo. (24). Ama trevIsamI chatrIsI pUrNa thaI. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIratnazekharasUrivinirmitam guruguNaSaTtriMzatSaTvizikAkulakam premIyavRttitadgurjarabhAvAnuvAdasamalaGkRtam dvitIyo bhAgaH (aSTamavRtatazcaturviMzatitamavRttaparyantaH) samAptaH Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bArase cha-- guNe guNavaMtA, sohama jaMbU mahetA; AyariyA dIThe te dIThA, svarUpasamAdhi ullacaMtA, - zrI lakSmIsUrijI ma. kRta vIzasthAnaka pUjA MULTY GRAPHICS