Book Title: Uttaradhyayan Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
उत्तराध्ययनसूत्रे हो जाती थी कि जो विनीत के कथित स्वरूपसे रहित है वह अविनीत है फिर भी जो यहा सूत्रकार ने उसे स्पष्ट शब्दो द्वारा अलग उल्लेग्व किया है उसका कारण विशेपरीति से विवेचन करना है, ताकि मदपुद्धि जन भी इस बात को अच्छी तरह समझ सके। गुरु के समीप वह अविनीत शिष्य इसलिये नहीं रहना चाहता है कि वह विचारता है कि यदि गुरु के पास बैठूगा तो उनका प्रत्येक कार्य मुझे करना पड़ेगा इसलिये अच्छा है कि मैं उनसे दूर ही बैठू। ऐसा करने वाला शिष्य स्वेच्छाचारी हो जाता है । गुरु के पास बैठने का मुख्य यही उद्देश्य होता है कि शिष्यजन विनय आदि गुणो को प्राप्त करते हुए तप सयम की आराधना सुख से कर सके। मुझ से गुरु कुछ भी कह न सके, गुरु पर भी मेरा रौन रहे, इस ख्याल से वह अपने पूज्य गुरुजनो मे भी दोपो को दूढने में लगा रहता है । यह काम उसी शिष्य से हो सकता है जो असयुद्ध-अर्थात् हिताहित के विचारो से रहित है। अभिज्ञ शिव्य ऐसा नहीं होता। गाथा मे ये सब विशेपण हेतुहेतुमद्भाव वाले है, जिनका अभिप्राय इस प्रकार है-वह गुरु की आज्ञा का पालक इसलिये नही है कि वह उनके पास नहीं बैठता हे-उनके पास नही रहता है, કે જે વિનીતના કથિત સ્વરૂપવા હિત છે, તે અવિનીત છે, તે પણ અહિં સૂત્રકારે એને સ્પષ્ટ રાબ્દો દ્વારા અલગ ઉલ્લેખ કરેલ છે, તેનું કારણ વિશેષ તિથી વિવેચન કરવુ એજ છે, કાર, કે મદબુદ્ધિવાળો માણસ પણ આ વાતને સારી ગતે સમજી કે ગુરુની સમીય તે અવિનીત શિષ્ય એટલા માટે રહેવા નથી ચાહતો કે તે વિચારે છે કે કદાચ ગુરૂની પારે બેમુ તે તેનું પ્રત્યેક કાર્ય મારે કરવું પડશેઆ માટે સારૂ એ છે કે હું તેમનાથી દૂર બેસુ આવુ કરનાર શિષ્ય છાચારી બને છે. ગુરૂની પાસે બેસવાને ખાસ ઉદ્દેશ તો એ છે કે શિષ્યજન વિનય આદિ ગુણેને પ્રાપ્ત કરતા કરતા તપ સ યમની આરાધના સુખથી કરી શકે ગુરૂ મને કાઈ પણ કહી ન શકે, ગુરૂ ઉપર મારે દાબ રહે, આ ખ્યાલથી તે પિતાના પૂજ્ય ગુરૂજનમાં પણ દેને શોધવા લાગી રહે છે. આ કામ તેવા શિષ્ય કરે છે કે જે અસ બુદ્ધ અર્થાત હિતાહિતના વિચારથી રહિત છે, અભિજ્ઞ શિષ્ય આવા નથી હોતા ગાથામાં આ બધા વિશેષણ હેતુહેતુમભાવવાળા છે, જેનો અભિપ્રાય આ પ્રકારે છે તે ગુરૂની આજ્ઞાનો પાલક એ ખાતર નથી કે તે ગુરૂની પાસે બેસતા
