Book Title: Uttaradhyayan Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
उत्तराध्ययनसूत्रे प्रजापनी-विनयस्योपदेशदानरूपा, अर्थोधिका गापा, यथा-हिंसाप्रवृत्तो. ऽनन्तदुःखभागी भनति" इत्यादि । यथा पा-पाणिग्धानिटनाः माणिनो भवे भवे दीर्घायुपो नीरोगाच भान्ति । उक्त:---
पाणियहाउ नियत्ता, हरति दीहाउ या रोगा य ।
एस मई पन्नत्ता, पनरणी वीयरागेहिं ॥१॥५॥ डाया-प्राणिवधाद् नित्ता, मनन्ति दीर्घायुषः अरोगाथ।
एपा मतिः अज्ञप्ता, प्रज्ञापनी पीतरागे ॥१॥ प्रत्यारयानीभापा-याचमानस्य प्रतिपेध वचनम् । यथा-मर्यादातिरिक्त वख पान वा याचमान शिष्य प्रति गुरुदिति-"अधिक वस्त्र पात्र वा न दीयते” इति ॥६॥ प्रज्ञापनो-शिप्य को उपदेश देने स्वरूप जो मापा होती है कि जिससे उसे अर्थ का अवरोध होता है उसका नाम प्रज्ञापनी मापा है। जैसे-"जो रिसा में प्रवृत्त होता है वह अनत दु.ग्य का भागी होता है " अथवा जो प्राणिवध से दूर रहते हैं वे भर भर मे दीर्घ आयु पाते हैं तथा निरोग शरीर होते है ५ । उक्तच
"पाणिवहाउ नियत्ता, स्वति दीहाउया अरोगाय। ___ एस मई पन्नता, पनवणी वीयरागेडिं।" प्रत्याख्यानी-गुरु महाराज के पाम याचना करते हुए शिष्य के लिये जो निषेधात्मक मापा का प्रयोग होता है वह प्रत्यारयानी भाषा है, जैसे-मर्यादा से अतिरिक्त वस्त्र व पार को याचने वाले शिष्य को गुरु महाराज कहते है कि-मर्यादा से अधिक वस्त्र व पात्र नहीं दिया जाता है" इत्यादि ६ । इच्छानुलोमा-प्रतिपादन करने वाले की अर्थात् દેશ આપવા સ્વરૂપ જે ભાષા હોય છે કે જેનાથી તેને અને અવધ થાય છે એનું નામ પ્રજ્ઞાપની ભાષા છે જેમ-જે હિંસામાં પ્રવૃત્ત બને છે તે અને તે દુખને ભાગી થાય છે” અથવા જે પ્રાણી વધથી દૂર રહે છે તે ભવોભવમાં દીર્ધાયુ ભેગવે છે તથા શરીર નિરોગી રહે છે ૫ કહ્યુ છે કે –
"पाणिवहाउ नियत्ता. हवति दीहाउ या अरोगा य।
एस मई पन्नत्ता, पन्नवणी बीयरागेहिं ।” પ્રત્યાખ્યાની–ગુરુ મહારાજની પાસે યાચના કરનાર શિષ્યને માટે જે નિષેધાત્મક ભાષાને પ્રયોગ હોય છે તે પ્રત્યાખ્યાની ભાષા છે જેમ-મર્યાદાથી અતિરિક્ત વસ્ત્ર અને પાત્રની યાચના કરનાર શિષ્યને ગુરુ મહારાજ કહે છે કે મર્યાદાથી વધુ વસ્ત્ર અને પાત્ર દેવામાં આવતુ નથી (૬) ઈત્યાદિ. ઈચ્છાનમા
