Book Title: Uttaradhyayan Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
त्रिपवशिनी टीका अ.३ गा ९ जीविषये धर्माचायतिप्यगुप्तयो सपाद ६७९ खल जीवो न भवति, "एगे भते ! जीवपएसे " इत्याद्यालापके निपिद्धत्यात् । एव यावदकेनापि प्रदेशेन हीनो जीवो न भाति, अत्रैवालापके प्रविपिद्धत्वात् । यावन्तो जीवस्य प्रदेशा- सन्ति, तेष्वेकस्यापि प्रदेशस्य न्यूनत्वेऽवशिष्टजीवप्रदेशा जीवव्यपदेश न लभन्ते । उने वस्तुनि पूर्णव्यपदेशो न भवति । यावन्तः प्रदेशा लोफाफाशस्य सन्ति, तनुल्या असरयाता निरवशेषप्रदेशजीवस्य सन्ति । तस्मात येन केनापि चरमपदेशेन स जीव परिपूर्णः क्रियते स एव प्रदेशो जीव , न तु शेषप्रदेशाः, एतत्सूत्राऽऽलापफ मामाण्यात् । इत्येव विरुद्धमय प्रतिपन्नस्तिप्यगुप्तमुनिर्धर्माचार्यमवगीत-योकेनापि प्रदेशेन विहीनाः सकला अपि जीवपदेशा दो तीन आदि सख्यात असख्यात प्रदेश जीव नहीं है क्यों कि "एगे भते! जीवपएसे" इस आलापक में इसका निषेध किया गया है। इसी तरह एक भी प्रदेश से हीन भी जीव नहीं होता है यह बात भी इसी आलापक में प्रतिपेध करने में आई है। तात्पर्य इसका यह है कि जितने जीव के प्रदेश होते हैं उनमें से यदि एक भी प्रदेश कम हो तो वह जीव नहीं हो सकता है । अर्थात्-उसके अवशिष्ट प्रदेश जीव नहीं कहलासकते हैं। वस्तु में यदि जरा सी भी कमी हो तो वह पूरी वस्त कसे कही जा सकती है। जितने प्रदेश लोकाकाश के हैं उतने ही प्रदेशअसरयात प्रदेश-एक जीव के हैं इसलिये जिस किसी अन्तिम प्रदेश से वह जीव परिपूर्ण होता माना जाता है वही अन्तिम प्रदेश जीव है। अवशिष्ट प्रदेश जीव नहीं है, क्यों कि इसमें यही सूत्रालापक प्रमाणभूत है। इस प्रकार अपनी कल्पना से विरुद्ध अर्थ को कल्पित कर तिष्यगुप्त
म -"एगे भते ! जीवपएसे" से मादा५४मा तन निषेध उखामा આવેલ છેઆ રીતે એક પણ પ્રદેશથી જીવ હીન પણ થતો નથી. આ વાત પણ આલાપકમાં પ્રતિષેધ કરવામાં આવી છે એનું તાત્પર્ય એ છે કે, જીવના જેટલા પ્રદેશ હોય છે એમાવી જે એક પણ પ્રદેશ એ છે હોય તો જીવ થઈ શકતો નથી અર્થાત તેને અવરિષ્ટ પ્રદેશ જીવ કહેવાતા નથી. વસ્તુમાં જે જરા પણ ઓછપ હોય તે તે પુરી વસ્તુ કહેવાતી નથી કાકાશના જેટલા પ્રદેશ છે એટલા જ પ્રદેશ, અસ ખ્યાત પ્રદેશ એક જીવના છે આથી જે કઈ અતિમ પ્રદેશથી તે જીવ પરિપૂર્ણ થતા માનવામાં આવે છે તે જ અતિમ પ્રદેશ જીવ છે અવશિષ્ટપ્રદેશ જીવ નથી કેમકે તેમાં એજ સૂવાલાયક પ્રમાણભૂત છે આ રીતે પોતાની કલ્પનાથી વિરૂદ્ધ અને કલ્પિત કરી તિષ્યગુપ્ત
