Book Title: Uttaradhyayan Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
-
-
त्रिपदधिनी टीका म०३ गा ९ जीविषये धर्माचायतिप्यगुप्तयो सयाद ६९ खल जीवो न भाति, "एगे भंते ! जीवपएसे " इत्याधालापके निपिद्धत्यात् । एवं यावदेकेनापि प्रदेशेन हीनो जीवो न भाति, अवालापके प्रतिपिद्धत्वात् । यावन्तो जीवस्य प्रदेशा सन्ति, तेप्वेकस्यापि प्रदेशस्य न्यूनत्वेऽवशिष्टजीवप्रदेशा जीवव्यपदेश न लभन्ते । ऊने वस्तुनि पूर्णव्यपदेशो न भवति । यावन्तः प्रदेशा लोकाकाशस्य सन्ति, तत्तुल्या असल्याता निरवशेषमदेशजीयस्य सन्ति । तस्माद येन केनापि चरमपदेशेन स जीव परिपूर्णः क्रियते स एव प्रदेशो जीव , न तु शेषप्रदेशाः, एतत्सूत्राऽऽलापक प्रामाण्यात् । इत्येव विरुद्धमर्थ प्रतिपन्नस्तिष्यगुप्तमुनिर्धर्माचार्यमनमीत्-योकेनापि प्रदेशेन विहीनाः सकला अपि जीवप्रदेशा दो तीन आदि सख्यात असख्यात प्रदेश जीव नहीं है क्यों कि "एगे भते ! जीवपएसे" इस आलापक में इसका निपेध किया गया है। इसी तरह एक भी प्रदेश से हीन भी जीव नही होता है यह बात भी इसी आलापक में प्रतिपेध करने में आई है । तात्पर्य इसका यह है कि जितने जीव के प्रदेश होते हैं उनमें से यदि एक भी प्रदेश कम हो तो वह जीव नहीं हो सकता है। अर्थात्-उसके अवशिष्ट प्रदेश जीव नहीं कलासकते हैं। वस्तु में यदि जरा सी भी कमी हो तो वह पूरी वस्त कसे कही जा सकती है। जितने प्रदेश लोकाकाश के हैं उतने ही प्रदेशअसख्यात प्रदेश-एक जीव के हैं इसलिये जिस किसी अन्तिम प्रदेश से वह जीव परिपूर्ण होता माना जाता है वही अन्तिम प्रदेश जीव है। अवशिष्ट प्रदेश जीव नहीं है, क्यों कि इसमे यही सूत्रालापक प्रमाणभूत है। इस प्रकार अपनी कल्पना से विरद्ध अर्थ को कल्पित कर तिष्यगुप्त
भ-" एगे भते ! जीवपएसे" मे मा५४॥ तना निध १२वामा આવેલ છેઆ રીતે એક પણ પ્રદેશથી જીવ હીન પણ થતું નથી આ વાત પણ આલાપકમાં પ્રતિષેધ કરવામા આવી છે એનું તાત્પર્ય એ છે કે, જીવના જેટલા પ્રદેશ હોય છે એમાથી જે એક પણ પ્રદેશ ઓછો હોય તે જીવ થઈ શકતો નથી અર્થાત તેના અવશિષ્ટ પ્રદેશ જીવ કહેવાતા નથી વસ્તુમાં જે જરા પણ ઓછ૫ હોય તો તે પુરી વસ્તુ કહેવાતી નથી લોકાકાશના જેટલા પ્રદેશ છે એટલા જ પ્રદેશ, અસ ખ્યાત પ્રદેશ એક જીવના છે આથી જે કઈ અતિમ પ્રદેશથી તે જીવ પરિપૂર્ણ થતા માનવામાં આવે છે તે જ અતિમ પ્રદેશ જીવ છે અવશિષ્ટપ્રદેશ જીવ નથી કેમકે તેમાં એજ સૂવાલાયક પ્રમાણભૂત છે આ રીતે પિતાની કલ્પનાથી વિરૂદ્ધ અને કપિત કરી તિષ્યગર્તે
