Book Title: Uttaradhyayan Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
७१४
उत्तराभ्ययनले यस्मिन् काले सयुज्यते तस्मिन् काले तस्यैव विषयस्य झाने हेतुर्मनो भवति । यस्मिन् काले यस्मिन् विपये द्रव्येन्द्रियेण सह मनो न सयुज्यते, तस्मिन् काले तस्य विपयस्य ज्ञान नोत्पद्यते । यतः शन्दादिपु विद्यमानेष्वपि तत्र मनोयोगाभावात् कस्यापि तद्विपयफ ज्ञान न भाति । कोऽपि युगपत् द्वे किये क्याऽपि नैव सवेदयते । इत्थमत्र प्रयोग:--' इह पादशिरोगतशीतोष्णवेदने युगपत् न क्यापि कोऽपि सवेदयते भिनदेशत्वात् , विन्ध्यहिमगिरिशिखरस्पर्शनक्रियाद्वयवत् । यतोऽनुभवसिद्धत्वाद् ' इत्यसिद्धोऽय हेतुः । दिक मे जिस समय में सयुक्त होता है उस समय में उसी विषय के ज्ञान का हेतु मन होता है । जिस काल में जिम विषय में द्रव्येन्द्रिय के साथ मन सयुक्त नहीं होता है उस काल मे उस विषय का ज्ञान नहीं होता है । यद्यपि उस काल में शब्दादिक विपय विद्यमान भी रहें तो भी उनके साथ मनोयोग का अभाव होने से किसी को भी तद्विषयक ज्ञान नही होता है । ऐसा कोई भी व्यक्ति नही है जिसे एक ही काल में दो क्रियाओं का कही पर भी सवेदन शेता हो। इसकी सिद्धि इस अनुमान प्रयोग से होती है-" इह पादशिरोगतशीतोष्णवेदने युगपत् न क्वापि सवेद्यते, भिन्नदेशत्वात्, विन्ध्यहिमगिरिशिखरस्पर्शनक्रियावयवत्" अर्थात् यहा पैर और शिर में रहे हुए शीत और उष्ण का सवेदन एक समय मे नही होता है, क्यों कि वे दोनों भिन्न २ देशवती है-जैसे विन्ध्यगिरि और हिमगिरि के शिखर की स्पर्शनरूप दा प्रियाएँ, इसलिये “ अनुभवसिद्धत्वात् " यह हेतु असिद्ध हो जाता है । થાય છે તે સમયે જ્ઞાનને હેત મન બને છે જે કાળે જે વિષયમાં દ્રન્દ્રિયની સાથે મન સ યુક્ત મૈથી થતુ તે કાળે તે વિષયનું જ્ઞાન–ભાન થતું નથી છતા પણ જે કદાચ તે કાળમાં શબ્દાદિક વિષય વિદ્યમાન–હયાત રહે તે પણ એની સાથે મનોયોગને અભાવ હોવાથી કોઈને પણ તે વિષયનું જ્ઞાન થતું નથી એવી કઈ પણ વ્યક્તિ નથી કે જેણે એક જ સમયે બે ક્રિયાઓનું કયાય પણ સવેદન અનુભવ્યું હોય આની સિદ્ધિ આ અનુમાન प्रयागया थाय छे , “इह पादशिरोगतशीतोष्णवेदने युगपत् न क्वापि सदयत भिन्नदेशत्वात विन्ध्यहिमगिरिशिखरस्पर्शनक्रियाद्वयवत” मर्थात-मई यस અને માથામાં થતુ શીત અને ઉષ્ણુનું સ વેદન એક સમયમાં થતું નથી કેમકે, તે બન્ને અલગ અલગ દેશવત્ત છેહિમગિરિ અને વિધ્યગિરિના शिमरना स्पर्श-३५ प्रियास।भ समये ती नथी माथी " अनुभव सिद्धत्वात् " मातु मसिद्ध सनी लय छ ।
