Book Title: Uttaradhyayan Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
उत्तराध्ययनसूत्रे
रोहगुप्तः पृच्छवि-यदि सूने जीन प्रदेशानां तदन्तरालेऽपि सम्बन्धः प्रोक्तस्तर्हि तदन्तराले ते जीवप्रदेशाः कथ नोपलभ्यन्ते ? आचार्यो नदति कार्मणशरीरस्य मूक्ष्मत्वात्, जीनमदेशाना चामूर्वत्यादन्तराले नियमाना अपि जीवप्रदेशा न दृश्यन्ते ।
रोहगुप्तः पृच्छति - ननु यथा घटे स्फुटिते सति तस्मात् पृथग्भूत रथ्यागर्त घटखण्डं घटैकदेशत्यानोघट इत्युन्यते, तथा गृहगोधिकादिपुच्छस्य जीवस्य छिन्नत्यात् पुच्छादिक खण्ड तस्मात् पृथग्भूतत्यात् तदेकदेशत्वाच नो जीवः कथं नोच्यते ? इति ।
७४६
तेषां जीवप्रदेशाना किंचिदाबाध वा, वियाध वा, उत्पादयति, विच्छेद था, करोति ?, नो अयमर्थः समनी, नो सलु तत्र शस्त्र सङ्क्रामति" इति ।
इस पाठ को सुनकर रोहगुप्तने कहा- यदि सूत्र में जीवप्रदेशों का कमलतन्तुओं के समान अन्तराल मे भी सयध कहा है, तो वे प्रदेश वहां उपलब्ध क्यों नही होते है ?। रोहगुप्त के इस तर्क को सुनकर आचार्य महा राज ने कहा कि कार्मण शरीर अतिसूक्ष्म और जीव के प्रदेश अमूर्त हैं इसलिये अन्तराल में विद्यमान भी उन प्रदेशों की उपलब्धि नहीं होती है।
रोरगुप्त ने कहा- जैसे घट के फुट जाने पर उससे पृथक्भूत होकर गली में पड़ा हुआ उसका टुकड़ा घट का एकदेश होने के कारण नोघट कहा जाता है उसी तरह गृहगोधिकादिक के पुच्छादिक-अवयव भी कट जाने पर जीव के छिन्न हो जाने से तथा उससे पृथक्भूत हो जाने से उसी के एकदेश होने के कारण नोजीव क्यों नही कहा जायगा ? |
वा, अग्निकायेन समदहन् वा, तेपा जीवमदेशानां किञ्चिदावाध वा, विबाध वा उत्पादयति, विच्छेद वा करोति ! नो अयमर्थः समर्थः । नो खलु तत्र शस्त्र सङ्क्रामति" इति ।
સૂત્રેાના આ પાઠ સાભળીને રાહગુપ્તે કહ્યુ−ો સૂત્રમા જીવ પ્રદેશના કમલત તુઓના સમાન અતરાલમા પણુ સબંધ રહ્યો છે તે તે પ્રદેશ ત્યાં ઉપલબ્ધ કેમ નથી થતા? રાહુનુસના આ જાતના તને સાભળી આચાય મહારાજે કહ્યુ કે, કાર્માણુ શરીર અતિ સૂક્ષ્મ અને જીવના પ્રદેશ અમૃત છે, એટલા માટે અન્તરાળમા પણુ વિદ્યમાન એવા એ પ્રદેશોની ઉપલબ્ધિ થતી નથી
રાહગુપ્તે કહ્યુ–જેવી રીતે ઘડે ફુટી જવાથી તેના થએલા ટુકડા રસ્તામા ફ્રેંકી દેવાય છે અને તે ટુકડા ઘડાના એક દેશ હોવાને કારણે નઘટ કર્યું. વામા આવે છે, એજ રીતે ગરાળીની પૂછડી આદિ અવયવા પન્નુ કપાઈ જવાથી જીવથી જુદા થઈ જવાથી તથા એનાથી પૃથભૂત થઇ જવાથી તેના એક દેશ હાવાના કારણે તેાજીવ કેમ ન કહેવામા આવે?
