Book Title: Uttaradhyayan Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रियदर्शिनी टीका गा २३ सूपदोपा ३२
-१५३ __कालदोपो यत्रातीतादिकालव्यत्यय , यया 'रामो वनं प्रविवेश' इति वक्तव्ये 'रामोचन मरिशति' इत्यादि ॥ २१॥
यविदोषोऽस्थानविरतिः, सर्वथाऽविरतिर्वा । यथा-'धम्मो मंगलमुक्टि" इत्यादौ 'धम्मो ' इत्यत्र विरामः । यद्वा-गायाया अन्ते विरामकरणम् ॥ २२ ॥
छवि:-अलकारः, तेन शून्य छविदोपः । यथा-वालो धावति' इत्यादि ॥२३॥
समयविरुद्धं-स्वसिद्धान्तविरुद्ध, यथा-स्याद्वादसिद्धान्ते तद्विरुद्धकथनम् ॥२४॥ में सुवन्त तिदन्तात्मक पद का स्वरूप विस्तार से विवेचित करके अथवा अर्थशास्त्र का कथन करके पुनः हेतु का कथन करने लग जाना। इसी तरह दया के वर्णव करते समय शील का विस्तृत वर्णन करना और पुनः दया का वर्णन करना । इस प्रकार का वर्णन इस दोप वाला जानना चाहिये ॥ २० ॥ जहां अतितादिकाल का व्यत्यय होता है वहां कालदोप माना जाता है-जैसे-राम वन में प्रविष्ट हुए की जगह ऐसा करना कि राम वन में प्रवेश करते हैं ॥ २१ ॥ अस्थान में विरति-'अर्थात्विराम-रुकना' होना अथवा सर्वथा अचिरति-' नही रुकना' होना उसका नाम यति दोप है। जैसे-धम्मोमगल मुक्किट" इत्यादि में धम्मो यहां विराम करना अथवा गाथा का अन्तमें विराम करना ॥ २२ ॥ अलकार शून्यता में छविदोप होता है-जैसे-"यालो धावति" इत्यादि ॥ २३ ॥ जहा स्वसिद्धान्त से विरुद्ध कहा जाता है वहाँ समय विरुद्ध दोप लगता है-जैसे-स्यादादसिद्धान्त में उसके विरुद्ध प्रतिपादन करना સુખન્ત તિન્તાત્મક પદનું સ્વરૂપ વિસ્તારથી વિચિત કરીને અથવા અર્થ શાસ્ત્રનું કથન કરીને પુન હેતુનું કથન કરવા લાગી જવું આ રીતે દયાનું વર્ણન કરતી વખતે શિલનું વિસ્તૃત વર્ણન કરવું અને ફરીથી દયાનું વર્ણન કરવું આ પ્રકારનું વર્ણન વ્યવહિત દેશવાળુ જાણવું જોઈએ (૨૦) જ્યા અતીતાદિ કાળને વ્યત્યય થાય છે ત્યા કાળ દેષ મનાય છે–જેમ રામ વનમાં પ્રવિણ થયાની જગ્યાએ એવું કહેવું કે, રામ વનમાં પ્રવેશ કરે છે (૨૧) અસ્થાનમા વિરતિ-અર્થી-વિરામ-કાવુ, થવું અથવા સર્વથા અવિરતિ -" - " थ, तेनु नाम यतिष छे भ-" धम्मो मगलमुकि? " ઈત્યાદિમા ધમે એ જગ્યાએ વિરામ કરે અથવા ગાથાના અ તમા વિરામ ७२। (२२) म १२ शून्यतामा छवि होष याय छे म " वालो धावति" છેરે દેડે છે (૨૩) ઇત્યાદિ જ્યા સ્વસિદ્ધાતથી વિરૂદ્ધ કહેવામા આવે છે ત્યા સમયવિરૂદ્ધ દોષ લાગે છે જેમ સ્યાદવાદ સિદ્ધાતમાં તેની વિરૂદ્ધ પ્રતિપાદન કરવું (૨૪) યુક્તિશૂન્ય કથન કરવામાં વચન માત્ર નામનું દુષણ આવે છે
BEEEEEEEEEEEEEE E
