Book Title: Uttaradhyayan Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
१८६
उत्तराध्ययनसूत्रे
यथा - अस्य कुटुम्पस्य भरणपोषणादिकार्यं कर्तु को मा विहाय समर्थ । मायातो यथा - राजकरग्राहकः कचिद् व्यापारिण विक्रयवस्तु समादाय स्वस्थानमागत प्रति पृच्छति - ' कस्येद वस्तुजातम्' इति, एवं पृष्टोऽसौ व्यापारी मायया कथयति - 'नास्ति ममेद वस्तुजातम्, अन्यदीयमेतत् सर्वम्' इति ।
लोभतो यया-व्यापारी लोभनशाद् वदति ग्राहक प्रति 'यात्रता मूल्येन मया क्रीत, तातैर तत्र हस्ते विक्रीणामि किंचिदप्यधिक मूल्य न गृहामी 'ति ।
लोकोत्तरमृषावाद. प्रदर्श्यते--तन द्रव्यतो य-जीवम् जजीव वदति, अजीव आकर पुत्र कहता कि यह मेरा पिता नही है । अथवा जिस समय पिता रुष्ट होता है, उस समय वह कहता है कि यह मेरा पुत्र नहीं है, यह सब कथन क्रोध रूप भाव की अपेक्षा मृपावाद है (१) मन कषाय के वशवर्ती होकर ऐसा कहना कि यदि मैं न होऊँ तो इस कुटुम्न का भरण पोषण कौन करे (२) माया के वश में होकर जो ऐसा करता है कि यह वस्तु मेरी नरी है यह तो दूसरो की है, तात्पर्य इसका यह है जब कोई व्यापारी किसी राजा का कर लेने वाले के पूछने पर कि यह विक्रेय वस्तु किसकी है तन यह माया वश कहता है कि यह तो दूसरो की है मेरी नही है (३) लोभ के वश होकर जो झूठ वचन बोला जाता है वह लोभ रूपाय की अपेक्षा मृपावाद है जैसे व्यापारी लोग ग्राहको को ऐसा करते है कि भाई हमने जितने मूल्य में यह चीज खरीदी है उतने ही मूल्य मे हम तुम्हे यह दे रहे हैं । कुछ भी अधिक नही ले रहे हैं ॥ ४ ॥ यह सब लौकिक मृषावाद है। चार प्रकार का लोकोत्तर मृपावाद इस प्रकार है-जीव को अजीव कहना, अजीव
પિતા નો ધૃત અને છેતે વખતે તે કહે છે કે, આ મારે પુત્ર નથી, આ સઘળા કથન ભાવની અપેક્ષા મૃષાવાદૃ છે (૧) મન કષાયના વશાત ખનીને એવુ કહેવુ કે જો હું ન હોઉ તે આ કુટુમતુ ભરણ પાણુ કેણુ કરે (ર) માયાના વશમા આવીને જે એમ કહે છે કે આ વસ્તુ મારી નથી પણ બીજાની છે મતલબ આની એ છે કે, જ્યારે કાઈ રાજાના કર્માચારી, કર વસુલ માટે આવે અને તેના પુછ વાથી કાઈ વેપારી પેાતાની વસ્તુ હેવા છતા માયા વશ બની પેતાની ન લેવાનુ કહી ખીજાની હેવાનુ તાવે(૩) લેાભના વશ ખનીન જે જીટુ વચન બેાલવામા આવે છે તે લેાભ કષાયની અપેક્ષા મૃષાવાદ છે. જેમ-વેપારી લેાક ગ્રાહકાને એમ કહે છે કે, ભાઈ જેટલી કિંમતે આ વસ્તુ મારા ઘરમા પડેલ છે તેજ કિમતે હુ તમેને આપુ છુ, કાઈ પણ નફા લેતા નથી. (૪) આ બધા લોકિક મૃષાવાદ છે . ચાર પ્રકારના લેાકાત્તર મૃષાવાદ આ પ્રકારે છે
બંને
F
