Book Title: Uttaradhyayan Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
१५६
उत्तराध्ययनसूत्र सन्धिदोपः-यत्र सन्धिप्राप्तौ तं न करोति, दुष्ट या करोति तत्र, यथा -" सयपाराधनम् " इति वक्तव्ये ' सयम, आराधनम् ' इति कथनम् । यथा वा 'मुनि एतौ' इति वक्तव्ये 'मुन्येतो' इति कथनम् ॥३२॥ एते द्वात्रिंशद सूत्रदोषाः ।
अथ सूत्रगुणाः-- सूत्राणामष्टौ गुणास्त्वेवम्
निद्दोस सारवत च, हेउजुत्त मलकियं ।
उवणीय सोश्यार च, मियं महुरमेव य ॥ १॥ एक पर्याय है-फिर भी वैशेषिक सिद्धान्तकार इसे द्रव्यगुण आदि पदार्थ से भिन्न पदार्थरूप से स्वीकार करते हैं । अतः उनके सूत्रों में यह दोष आता है । कारण कि इस प्रकार से पर्याय को यदि भिन्न पदार्थ तरीके माना जायगा तो प्रत्येक पदार्थ की अनत पर्याये हैं उन सबमें अनत पदार्थता की प्रसक्तिमाननी पडेगी, इस प्रकार छह ही भावात्मक पदार्थ है, यह कथनविरुद्ध मानना पडेगा ॥३१॥ जहा सधि की प्राप्ति होने पर भी सधि नही की जाय वहा सन्धिदोप होता है जैसे-" यह सयम का आराधन करता है" इस स्थानमें सयमाराधन न कह कर "सयम आराधन" ऐसा कहना। इसी प्रकार " मुनी एतो" इस जगह "मुन्येतो" कहना । “ मुनी एतौ" या व्याकरण सिद्धान्त के अनुसार द्विवचनान्त ईदन्त शब्दकी प्रगृह्य सज्ञा होती है और उससे सन्धिकार्य का अभाव हो जाता है॥३२॥ इस प्रकार सूत्रके ये बत्तीस (३२) दोष हैं। વૈશેષિક સિતકાર તેને દ્રવ્યગુણ આદિ પદાર્થથી ભિન્ન પદાર્થ રૂપથી સ્વીકાર કરે છે આથી તેમના સૂત્રેામા એ દેષ આવે છે કારણ કે, આ પ્રકારથી પર્યાયને કદિ ભિન્ન પદાર્થ તરીકે માનવામાં આવે તે પ્રત્યેક પદાર્થની અન ત પર્યાયો છે એ બધામાં અનત પદાર્થતાની પ્રસિદ્ધિ માનવી જોઈશે આ પ્રકારે છ ભાવાત્મક પદાર્થ છે, એ કહેવુ વિરૂદ્ધ માનવુ પડશે (૩૧) જ્યા સધિની પ્રાપ્તિ હેવા છતા પણ સ ધી ન કરવામાં આવે તે સધી દેવ બને છે જેમ– “આ સયમનું આરાધના કરે છે આ સ્થાનમાં સયમારાધન ન કહીને “સ યમ આરાધન” अम ४ मा प्रकारे "मुनि एतौ " मा स्थणे मुन्येती उषु व्या३२५५ સિદ્ધાત અનુસાર દ્વિવચનાન ઈદન્ત શબ્દની પ્રગૃહ્ય સંજ્ઞા થાય છે અને એથી સધી કાર્યને અભાવ થઈ જાય છે (૩૨) આ પ્રકારે સૂત્રના ૩૨ દેષ છે
