Book Title: Uttaradhyayan Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
-
-
उत्तराप्ययनसूत्रे काल-यति-च्छपिदोपः (कालदोपः २१, यतिदोपः २२, विदोपः २३) समयविरुद्ध च २४, पचनमान च २५, । अर्यापचिोपो २६, भवति च असमास दोपश्च २७॥३॥
उपमा २८, रूपकदोपो २९, निर्देश ३०,-पदार्थ ३१,-सधिदोपश्च ३२, एते तु सूनदोपा द्वात्रिंशद् भवन्ति ज्ञातव्याः॥ ४ ॥
व्याख्या-अलीकम्-अनृतम् तच द्विधा-अभूतोडारन भूतनिहवच । यथा'ईश्वरकक जगत् ' इत्यादि-अभूतोद्भापनम् । 'नास्ति जात्मा' इत्यादिकस्तु भूतनिहवः ॥ १॥ उपघात:-सत्चयावादिः, तज्जनक यथा-'वेदपिहिता हिंसाधर्माय' इत्यादि ॥२॥ निरर्थक-यन वर्णाना क्रमनिर्देशमानमुपलभ्यते न त्वयों २०, कालदोप २१, यतिदोप २२, छविदोप २३, समयविरुद्ध २४, वचनमात्र २५, अर्यापत्ति २६, असमासदोप २७, उपमा २८, रूपक २९, निर्देश ३०, पदार्थ ३१, एच सधिदोप३२। कहा भी है
'अलिय मुवघायजणय' इत्यादि. इन ३२ दोषों का स्वरूप इस प्रकार है-अलीक नाम असत्य का है यह दो प्रकार का होता है-अभूतोडावन १ । भूतनिहव है २ । जैसे-" ईश्वर कर्तृक जगत् इत्यादि " जगत् को ईश्वर ने बनाया है-इस प्रकार का प्रतिपादक सूत्र अभूतोद्भावक है नास्ति आत्मा-आत्मा नहीं इस प्रकार जमाली द्वारा कथित सूत्र भूतनिह्नव स्वरूप है ॥१॥ उपघात शब्द का अर्थ है प्राणियो की हिंसा आदिका प्ररूपण करना । इस बात के प्ररूपक सूत्र उपघात दोपवाले माने जाते हैं जैसे कहना कि वेदविहिता हिंसा धर्माय" वेदविहित हिंसा धर्म के लिये है ॥२॥ जिसमे सिर्फ वर्णो का क्रम ही निर्दिष्ट हो वह निरर्थक दोप है-इसमे अर्थ का पता દેષ ૨૨, છવિદેષ ૨૩, સમયવિરૂદ્ધ ૨૪, વચનમાત્ર ૨૫, અર્થોપત્તિ ૨૬, અસમાસ દેાષ ૨૭, ઉપમા ૨૮, રૂપર૯ નિર્દેશ ૩૦, પદાર્થ ૩૧ અને સ ધીદેાષ ૩૨,
तदुक्त-"आलियमुवघाय जणय०" त्या!
આ બત્રીસ દેનુ સ્વરૂપ આ પ્રકારે છે–અલીક નામ અસત્યનુ છે આ બે પ્રકારે છે, ૧ અભૂતભવન, ૨ ભૂતનિહવ, જેમ–“ઈશ્વર કર્તક જગત ઈત્યાદિ” જગતને ઈશ્વરે બનાવ્યું છે–આ પ્રકારે પ્રતિપાદિત સૂત્ર અભદ્ર ભાવક છે, નાસ્તિ આત્મ-આત્મા નથી, આ પ્રકારના જમાલી દ્વારા કહેવાયેલ સૂત્ર ભૂતનિહ્નવ સ્વરૂપ છે ઉપઘાત શબ્દનો અર્થ છે પ્રાણીની હિંસા આદિનું પ્રરુપણ કરવું, આ વાતને પ્રરૂપક સૂત્ર ઉપ ઘાત ષવાળ માનવામાં આવે છે--
भ , वेदविहिता हिंसा धर्माय (२)" वह विडित हिंसा धर्मना माटे છે જેમા ફક્ત વર્ણન ક્રમને જ નિર્દોષ હોય તે નિરર્થક દેશ છે, આમા અર્થ
