Book Title: Jain Cosmology Sarvagna Kathit Vishva Vyavastha
Author(s): Charitraratnavijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005233/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacitra tattvajJAnanuM navaluM najarANuM.... ILLUSTRATED TAIN COSMOLOG sarvajJa kathita vizva vyavasthA na daivaNI B lodle Couls Ti kaale devaloka A dezonA 4 pAka NE 1 ts zarkarApAmA. vAlukaMNI mA mApamAM oc preraNAdAtA phai. 'pa.pU. dIkSA dAnezvarI AcAryazrI guNaratnasUrIzvarajI ma.sA. pa.pU. pravacana prabhAvaka AcAryazrI razmiratnasUrIzvarajI ma.sA. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je jaina dharmanuM advitIya jJAna enuM nAma tattvajJAna, je sAra ane asArano bheda batAve enuM nAma tattvajJAna je heya ane upAdeyano viveka karAve anuM nAma tattvajJAna ke je deha ane AtmAnuM bheda jJAna karAve enuM nAma tattvajJAna je jIvanane ucca gati tarapha prere enuM nAma tatvajJAna je jIvanane ujamALa kare tenuM nAma tattvajJAna je jIvana jIvavAnI kaLA zikhaDAve enuM nAma tacvajJAna je jIvane ahiMsAmaya banAve enuM nAma tatvajJAna je AlokamAM samAdhi apAve enuM nAma tattvajJAna ja je paralokamAM sadgati apAve anuM nAma tattvajJAna je paraMparAe paramagati apAve enuM nAma tatvajJAna je AtmAne kalyANa tarapha laI jAya enuM nAma tattvajJAna * je kugatimAM jatA aTakAve enuM nAma tattvajJAna je jIvanane ArAdhanAmaya banAve enuM nAma tatvajJAna je mRtyune mahotsava banAve enuM nAma tatvajJAna je mukhya guNonuM nirupama nidhAna enuM nAma tattvajJAna - je rasavRttIne vaza karAve enuM nAma tattvajJAna je kaSAyarupI kicaDane sukavI nAMkhe enuM nAma tattvajJAna - je atyaMta vizuddha buddhi karAve enuM nAma tattvajJAna ja je jagata mATe eka mahAna Adarza che enuM nAma tattvajJAna je paramazraddhAne utpanna karAve enuM nAma tatvajJAna - je pUrva sUri(AcArya) bhagavaMtothI AveluM enuM nAma tattvajJAna ke je pAMcamAM ArAnAM aMta sudhI raheze enuM nAma tattvajJAna - je dareka samaye suvizuddha pariNAmo banAve enuM nAma tattvajJAna ja je zaraNAgata upara vAtsalyavAnuM banAve enuM nAma tattvajJAna - je saccidAnaMdamaya svarupane batAve enuM nAma tattvajJAna ja je jainazAsana rupI ratha mATe sArathI samuM enuM nAma tattvajJAna - je sadaguNa rupI gaMgA nadImAM pANI samAna enuM nAma tatvajJAna je mAna rupi parvatane bhedavAmAM vaja samAna enuM nAma tatvajJAna ja je sarvazAzonA padArthanA hArdane samajAve enuM nAma tattvajJAna ja je sarvajJa tIrthakaro dvArA prarupita enuM nAma tatvajJAna je dvAdazAMgIdhAraka gaNadharo dvArA grathIta enuM nAma tatvajJAna je kalyANakArI-maMgalakArI saMdhihatakArI enuM nAma tattvajJAna : je samatA-samAdhi-sahiSNutAne sAkSAtakAra karAve enuM nAma tattvajJAna - je saMsAramAM rahevA chatAM paNa alipta banAve enuM nAma tattvajJAna - je vartamAna yugamAM sarvazreSTha jJAna enuM nAma tattvajJAna je jinazAsana rupa gAnAMganamAM dhruva tAro enuM nAma tatvajJAna ja je pAMcAcAra pAlanamAM tatpara banAve enuM nAma tattvajJAna ja je jainazAsana prati pUrNa vaphAdArI bajAve enuM nAma tattvajJAna je kumata rupI gaMdhaharitao mATe siMha samAna enuM nAma tattvajJAna je umArganuM umUlana karI sanmArgamAM sthira karAve enuM nAma tattvajJAna je karmarogathI piDita mATe bhAva vaigha samAna enuM nAma tattvajJAna je uttamottamapaMDita maraNa apAve enuM nAma tatvajJAna ja je darzana-jJAna-cAritra rupa ranamacI saMpanna enuM nAma tatvajJAna je SaTajIvanikAyanAM rakSaNamAM tatpara banAve enuM nAma tatvajJAna je bhavyajIvone sadharmanI dezanAnuM pAna karAve enuM nAma tatvajJAna jai saumyatAvaDe bhavyajIvonAM cittane raMjana karAve enuM nAma tattvajJAna je saMsArarupa animAM baLatA jIvo mATe varasAda samAenuM nAma tattvajJAna je kalyANarupI velaDI mATe jaLanI nahera samAenuM nAma tattvajJAna jaje apUrva guNoMnAM arjanamAM tatpara banAve enuM nAma tattvajJAna je 10 prakAranAM catidharmane pAlana karAve enuM nAma tattvajJAna je dharmadhyAnAdi zubha bhAvomAM sadA rakta banAve enuM nAma tatvajJAna" je caMdranI samAna soLe kaLAe khIleluM enuM nAma tattvajJAna * je grahaNa-Asevana rupa be zikSAo sikhaDAve enuM nAma tattvajJAna * je jIvane pratidina uttarottara saMvegavAna banAve enuM nAma tatvajJAna je pAMca IndriyonAM damana karAvavAmAM tatpara banAve enuM nAma tattvajJAna - je zvAse zvAse paMca parameSThione yAda karAve enuM nAma tacvajJAna je 80 prakAre karaNasittarInA bheda-prabheda batAve enuM nAma tacvajJAna je 7 prakAre caraNasittarInA bheda-prabheda batAve enuM nAma tANAnI je guNijanone atyaMta valabha-priya enuM nAma tatvajJAna - je A avanItalanuM alaMkAra, zAsananuM zaNagAra enuM nAma tatvajJAna je pRthvI upara vAyunI jema vihAra karAve enuM nAma tatvajJAna # je 18000 zIlAMgarathane vahana karAve enuM nAma tatvajJAna je jinazAsana saMpa sarovara mATe rAjahaMsa samAna enuM nAma tattvajJAna je saghaLAya sAvadha vyApArone tyAga karAve enuM nAma tattvajJAna je guNonAM samuhanuM eka mAtra nivAsa sthaLa enuM nAma tattvajJAna je akuzala mana-vacana-kAyAnI pravRtti rokAve enuM nAma tattvajJAna je sarvajJa bhagavaMtonAM siddhAMtono pracAraka enuM nAma tatttvajJAna ke je 12 prakAre maithyAdi bhAvanAonuM ciMtana manane karAve enuM nAma tattvajJAna je jinezvaronI AjJAno marma batAve enuM nAma tattvajJAna - je nitya paMcavidha svAdhyAya nimagna banAve enuM nAma tattvajJAna je samyakrarupathI jinamatanI prarupaNA karAve enuM nAma tattvajJAna je saMsAranuM mamatva tyAga karAve enuM nAma tattvajJAna je hadayamAM apAra sukha apAve enuM nAma tattvajJAna je aneka prakAre vRttisaMkSepAdi abhigraho dharAve enuM nAma tacvajJAna Aje hajAro-lAkho zrAvakone prabhubhaktimAM lIna banAve enuM nAma tattvajJAna je sAraNA-vAraNAdi karAvavAmAM kuzala banAve enuM nAma tavejJAna je kalyANa mitranI maitrI karAvavAmAM agresara avuM enuM nAma tatvajJAna je mAna-apamAnamAM samavRtti-dhAraka banAve enuM nAma tattvajJAna je sva-para zArazAbdhi pAraMgata banAve enuM nAma tattvajJAna je sarva viSayomAM eka sthira lakSa vALo banAve enuM nAma tattvajJAna je upADelI javAbadArIne vahana karavAmAM vRSabha banAve enuM nAma tattvajJAna je tattvone samajhAvavA viziSTa buddhi nidhAna banAve enuM nAma tattvajJAna je zAsana ane saMgha prati vAtsalyavAnuM banAve enuM nAma tatvajJAna - je saMyamasAmrAjyanAM siMhAsana para besADe enuM nAma tattvajJAna je sarva sAvadhAnAM visarjanamAM udhata banAve enuM nAma tatvajJAna ja je pRthvInI jema jIvane paNa sarvasahA banAve enuM nAma tacvajJAna, ja je hita-mita madhura ane spaSTabhASI banAve enuM nAma tattvajJAna Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je 22 pariSada saMhanamAM tatpara banAve enuM nAma tatvajJAna je 14 rAjalokanAM samasta jIvane abhaya apAve enuM nAma tattvajJAna je karaNA-upekSA-maigyAdithI dirgatane pUrAve enuM nAma tattvajJAna je utkRSTa saMyamanI sAdhanAnAM sAdhaka banAve enuM nAma tattvajJAna je namratAnI mUratI ane samatAnI sUratI banAve enuM nAma tattvajJAna je tyAgathI paNa viziSTa vairAgyavAn banAve enuM nAma tattvajJAna je saMgha ekatAnI prakhara himAyatI karAve enuM nAma tattvajJAna je manojaya prApta karI AnvaMtara tapa karAve enuM nAma tattvajJAna je Indriyajaya prApta karI bAhyatapa karAve enuM nAma tattvajJAna je moha rupa aMdhakArane dUra karAve enuM nAma tattvajJAna je papariNatInI ramaNatAno tyAga karAve enuM nAma tattvajJAna je zuddha AnaMdanA advitIya bhogI banAve enuM nAma tattvajJAna je saMgha rupa sarovaramAM madhamadhAyamAna suvarNa kamaLa enuM nAma tattvajJAna je subhASitone sva jIvanamAM caritArtha karAve enuM nAma tattvajJAna je kSamA-karuNA-prema-vAtsalyatAno dariyo banAve enuM nAma tattvajJAna je caMdra samAna zItalatA pragaTAve enuM nAma tattvajJAna je bhAraMDa pakSInI jema apramattatA lAve enuM nAma tattvajJAna je sAgaranI samAna gaMbhIratA dharAve enuM nAma tattvajJAna je sUryanI samAna tejasvitA lAve enuM nAma tattvajJAna je zAsakAronAM vacanone jaNAve enuM nAma tattvajJAna je mokSamArgamAM sArthavAha bane enuM nAma tattvajJAna je saMsAravAsathI niraMtara vikta banAve enuM nAma tattvajJAna je maitrI-bhakti ane zuddhino triveNI saMgama karAve enuM nAma tattvajJAna je devagurunAM gauravane gaganavyApI banAve enuM nAma tattvajJAna je bAlAjaMtara agaNita guNonAM svAmI banAve enuM nAma tattvajJAna je ajJAnatAnAM aMdhakArane miTAve enuM nAma tattvajJAna je zAMtI sAmrAjyanAM samrATa banAve enuM nAma tattvajJAna zuddha caitanyabhAvamAM sadA ramaNa karAve enuM nAma tattvajJAna je 14 prakAre AtyaMtara graMthIone toDAve enuM nAma tattvajJAna je 10 prakAre samAcArI paLAve enuM nAma tattvajJAna je 42 doSa rahita gocarI grahaNa karAve enuM nAma tattvajJAna je 9 koTithI zuddha AhAra levaDAve enuM nAma tattvajJAna je Indriya rupI ghoDAone vaza karAve enuM nAma tattvajJAna je 9 prakAranAM brahmacaryanI vADone dhAraNa karAve enuM nAma tattvajJAna je deva gurunI anumodanA karAve enuM nAma tattvajJAna je vinaya dharma dvArA paramaprabhutA prApta karAve enuM nAma tattvajJAna je samyaktvAdi guNo kaTTaratAthI paLAve enuM nAma tattvajJAna je puNya-prajJA-pavitratAdi vaibhavatAnA dhaNI banAve enuM nAma tattvajJAna je namratA-nikhAlasatA-nirADaMbaratA jIvanamAM lAve enuM nAma tattvajJAna je paramazAMtInuM anupama sthAna dharAve enuM nAma tattvajJAna je mUrtipUjAdi mATe AsthA jagAve enuM nAma tattvajJAna je sUtra ane arthano pAragAmI banAve enuM nAma tattvajJAna je jaina saMskRti ane jainadharmanI gauravagAthA enuM nAma tattvajJAna je lokAgragata bhagavaMtonuM dhyAna dharAve enuM nAma tattvajJAna je paramopakArI arihaMtonAM atizayo jaNAve enuM nAma tattvajJAna je samyak darzana nirmaLa banAve enuM nAma tattvajJAna je samyaka jJAnanI guNavattA vadhAre enuM nAma tattvajJAna luu samyak cAritranI custatA jIvanamAM lAve enuM nAma tattvajJAna je samyak tapodhanamAM ramatA rAkhe enuM nAma tattvajJAna je jainazAsanano anupama aDaga senAnI banAve enuM nAma tattvajJAna je akhaMDa evA AtmatattvanAM anulakSI banAve enuM nAma tattvajJAna je deza viratidhara-sarvaviratidhara banAve enuM nAma tattvajJAna je sAvadha nivRtti ane niravadha pravRttinAM svAmI banAve enuM nAma tattvajJAna nazvaratAno nAza karI zAzvata dharmano sAda sunAve enuM nAma tattvajJAna je zibionAM mAdhyamathI hajAro-lAkhone sanmArgamAM lAve enuM nAma tattvajJAna je arthadajJAnanAM aMtaraMga rahasyonAM jANakAra banAve enuM nAma tattvajJAna je sarvajJa zAsananAM marmane samajAve enuM nAma tattvajJAna janma-jarA-maraNane duHkha rupa mAnI saMyama levaDAve enuM nAma tattvajJAna je sarva jIvo prati karuNAvAn banAve enuM nAma tattvajJAna je cAlatA pharatA jaMgamatIrthanI jema sAkSAt hoya enuM nAma tattvajJAna je Icchita phaLane ApavA mATe kalpavRkSa samAna enuM nAma tattvajJAna je svAtmarakSaka-saMpradAya rakSaka-zAsana rakSaka banAve enuM nAma tattvajJAna je parahita kAryomAM ja eka mAtra Asakta banAve enuM nAma tattvajJAna je nirdoSa-nirmala-niSpApI pravRttinAM svAmI banAve enuM nAma tattvajJAna je AgamonAM artha-bhAvanA-paramArthane yathArtha rupe jaNAve enuM nAma tattvajJAna je jaDa vastuo prati akhaMDa vairAgyavAna banAve enuM nAma tattvajJAna je jIva mAtra prati "savi jIva karu..."nIbhAvanA dharAve enuM nAma tattvajJAna je saMgha ane zAsana mATe AvatA AkramaNo sAme lAlabattI bane enuM nAma tattvajJAna je puNyAI ane prabhutAno subhaga samanvaya karAve enuM nAma tattvajJAna je sarve guNomAM pradhAna gurvajJAkArI banAve enuM nAma tattvajJAna je paMcavidha midhyAtvathI sadAya mukta rAkhe enuM nAma tattvajJAna je upazamalabdhi upakaraNalabdhi ane sthirahastalabdhi dhAraka banAve enuM nAma tattvajJAna je pratidina paropakAra karavAnA vyasanI banAve enuM nAma tattvajJAna je svasvArtha gauNa karI parArtha karavAnA koDa jagAve enuM nAma tattvajJAna je mahApuruSonAM Adarzone sAme lAve enuM nAma tattvajJAna je sarvatomukhI siddhinAM svAmI banAve enuM nAma tattvajJAna je akArya tarkazailIthI lokonAM zaMsayo bhAMje enuM nAma tattvajJAna je dareka samaye vItarAga bhAvane prApta karavAnI IcchA pragaTAve enuM nAma tattvajJAna samasyAo AvatA samAdhAna apAve enuM nAma tattvajJAna je pratikulatAmAM paNa prasannatA vadhAre enuM nAma tattvajJAna je anukulatAmAM prazamatA vadhAre enuM nAma tattvajJAna je jIvanaparyaMta dravya bhAva samAdhi yukta jIvana banAve enuM nAma tattvajJAna je AtmAnAM hitanI apekSA karAve enuM nAma tattvajJAna AtmAnAM ahitanI upekSA karAve enuM nAma tattvajJAna je AzritavargomAM doSono nikAsa ane guNono vikAsa karAve enuM nAma tattvajJAna je apramattabhAve paThana-pAThanamAM lIna banAve enuM nAma tattvajJAna je sevA-samarpaNano pratidina yoga karAve enuM nAma tattvajJAna je unmArgamAM sthita lokone sanmArgamAM lAve enuM nAma tattvajJAna Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ---------- | nama: | | namoDastu tabai tava zAsanAya che I zrI tapAgacchAcArya zrI prema-bhuvanabhAnu-jayaghoSa jitendra-guNaratna-razmiratna-hIraratnavijaya sadgurUbhyo namai sacitra tattvajJAnanuM navaluM najarANuM.... ILLUSTRATED IAIN COSMOLOGV sarvajJa kathita vizva vyavasthA) divya AzIrvAda pa. pU. siddhAMtamahodadhi A. zrImavi premasUrIzvarajI ma. sA. 5.pU. nyAyavizArada A. zrImad vi. bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. sA. pa.pU. mevADadezoddhAraka A. zrImad vi. jitendrasUrIzvarajI ma. sA. zubhAjJA - AzIrvAda parama pUjya siddhAMta divAkara suvizAla gacchAdhipati A. zrImavijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma. sA. pAvana preraNA pa.pU. dIkSA dAnezvarI A. zrImadda vi. guNaratnasUrIzvarajI ma. sA. pa.pU.pravacana prabhAvaka A. zrImad vi. razmiratnasUrIzvarajI ma. sA. saMzodhaka pa. pU. paMnyAsa pravara zrI caMdrazekharavijayajI ma. sA. nA ziSyaratna pa.pU. paMnyAsa pravara zrI meghadarzanavijayajI ma. sA. huM * saMkalaka-saMyojaka-saMpAdaka pa. pU. munirAja zrI hIraratnavijayajI ma. sA. nA ziSyaratna muni cAritraratnavijaya. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ' ILLUSTRATED sarvajJa kathita vizva vyavasthA sacina tavAnanuM navuM najarAd... : prAptisthAna : 4 graMthanuM nAma :* JAIN COSMOLOGV - amadAvAda che | sarvajJa kathita vizva vyavasthA 1zAha bAbulAlajI saremalajI ja viSaya :- jainadharma saMbaMdhI bhUgoLAdinI vistRta mAhitI "siddhAcala", senTa ensa skUlanI sAme, # vizeSatA :- Dabala krAuna sAIjhanA 500 uparAMta pAnAomAM taiyAra thayeluM mukhya hIrA jaina sosAyaTI, sAbaramatI, 7 vibhAgomAM vibhakta, e ja 7 vibhAgomAM 108 viSayone amadAvAda-380005. AvaratI samyaka ane saraLa bhASAmAM lakhAyelI lekhamAlAo. j(M) 9426585904 100 jeTalA pAnAomAM taiyAra thayela daLadAra "jANavA jevI bhUmikA", I(O) 079-22132543 150 thI vadhu Agama-prakaraNa graMthono AdhAra.... temaja 68 jeTalA !(R) 079-27505720 prAcIna citronI pratikRtiono viziSTa saMgraha ane uparokta 108 amadAvAda viSayone ja samajAvavA mATe 200 uparAMta citronuM vizALa saMkalana. zAha bhaMvarabhAI cunIlAlajI ci0, bhairava korporezana ja graMthaperaka :- . pU. dIkSAdAnezvarI A. zrI vi. guNaratnasUrIzvarajI ma. sA. zAkaDa vaibhavalakSamI kompalekSa, pa 5 SaDadarzananiSNAta A. zrI vi. razmiratnasUrIzvarajI ma.sA.|dhI kAMTA roDa, amadAvAda-1. " saMzodhaka :- pa. pU. paM. zrI meghadarzanavijayajI ma. sA.... (M) 94277 11733 (R) 079-27500725 Lja saMpAdaka :- pa. pU. munirAja zrI cAritraratnavijayajI ma. sA... 9 sUrata 0 ja nimitta :- nyAyavizArada vardhamAna taponidhi pa. pU.A. zrI vi. zAha anilabhAI bhaMvarabhAI acro, vItarAga kriyezana bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnuM janmazatAbdi varSa.... 335 336,T.T. mArkeTa, riMgaroDa, sUrata. M) 9879273988 prakAzana varSa :- vi. saM. 2068, vI. saM. 2538, I. san 2012. i(R) 0261-3139522 ja AvRtti :- prathama (vaizAkha mAsa) OM nakala (pratikRti) - 600 | mahArASTra ceitanabhAI eca. mahetA Dija Apatti :- dvitIya (zrAvaNa mAsa) 4 nakala (pratikRti) 1500 1303. pavanakeja. nAmeDA hospITalanI If pRSTha saMkhyA :- 38+482=pa20 (sudhArA vadhArA sAthe..) 1 bAjumAM, 60 phITa roDa, bhAyaMdara (vesTa) 401101 ji. thANA (mahArASTra) ja mUlya - 350-00 T(M) 9867058940 # phoTo seTIMga :- apUrvabhAI zAha (amadAvAda) I(R) 022-28140706 0 muMbaI . mAMgIlAlajI pArekha : prakAzaka: cio, ramezakumAra lAlacaMdajI enDa . jinaguNa ArAdhaka TrasTa j 184-bI, pahalI galI, maMgaladAsa mArkeTa rAjadA bilDIMga, o. naM. 9/11, bIjo mALa, |jummA masjidanI sAme, muMbaI-2 jUnI hanumAna krosa lena, kAlgAdevI roDa, muMbaI-3. . (M) 09773329503 : (O) 022-22087002, : mudraka : kAyamI prApti sthAna Navrang Printers (Apurvabhai) - saMparka sUtra 13, adANI cembarsa, AsToDIyA raMgATI bajAra, amadAvAda-380 001. i aruNabhAI (sAbaramatI) phona.-079-22110475 mobAIla.-09428 500 401. M) 9427522101, 940825321 ( 2 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadanA vartamAna covisInAM prathama tIrthakara zrI RSabhadeva prabhane... vaMdanA... kalikAla kalpataru, vidhdha vidAraka zrI zaMkhezvara pArzvanAthane. vaMdanA vartamAnatIrthanA sthApaka, AsajJopakArI zrI mahAvIra svAmIne..... vaMdanA anaMtalablinidhAna, vinayadharmanA ajoDa sAdhaka evA zrI gautamasvAmIne..... vadanA ladhuharibhadra, pa. pU. mahAmahopAdhyAya vAcakvarya zrI yazovijayajIne..... vaMdanA. siddhAMtamahodadhi, suvizAlagacchasarjaka A. vi. premasUrIzvarajIne..... vaMdanA. vardhamAnataponidhi, nyAyavizArada A. vi. bhuvanabhAnusUrIzvarajIne..... vadanA suvizAla gacchAdhipati, siddhAMtadivAkara A. vi. jayaghoSasUrIzvarajIne..... vadanA.. mevADadezoddhAraka, rASTrasaMta A. vi. jitendrasUrIzvarajIne..... vaMdanA, dIkSA dAnezvarI, yuvA jAgRtipreka A. vi. guNaratnasUrIzvarajIne..... vadanA... pravacana prabhAvaka, SaDUdanatiSNAta A. vi. razmiratnasUrIzvarajIne..... he upakArI ! tamAro upakAra huM kadie na visaruM... Jain Education Intern Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhIM vava vava vAtalibri! Harital Peacti! zrAvelI ! d[M .. ... hae hae zrI mAvastheLa : : $: svAhA..... || ra tanaH Tii sakalamaJjulasaukyavikAsini, haratu me duritAni sarasvatI // : pavarapaNDitapuruSapUjitA, pvrkaantivibhuussnnraajitaa| / sakalamaMgalavRddhividhAyini, sakalasadguNasantatidAyini / | pavaradehavibhAvaramaNDitA, haratu me duritAni sarasvatI // kavi janonA manovAMchitane pUrNa karavA mATe kalpalatAnI samAna he zretAdhiSThAyikA ! sarasvatI mAtA ! TAIN COSMOLOGY (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) | viSayaka A graMthanuM suMdara Alekhana thAya te mATe sAnidhya karavAnI prArthanA saha ApanuM praNidhAna karuM chuM..... tethI he devI ! Apa prasannatA pUrvaka sAnidhya karajo..... basa! - AraNuM aMgata karyA pachI have A graMthano prAraMbha karuM chuM..... - . amaradAnavamAnavasevitA, jagati jADyaharA zrutadevatA / vizadapakSavihaMgavihAriNI, haratu me duritAni sarasvatI // Jain Education Intemational Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA I ! - - - - - INDEX anukramaNikA INDEX *3 ) * N : o : 9 .10 . ........12 * .13 ...13 ....14 .15 S che' o rriaa 11 viSaya ji grantha nAmAdi........... ja vizeSatA-prAptisthAnAdi.... ja anukramaNikA.......................... 4i prakAzakIya nivedana.... ja vIrtha turthe samarpayAmi , ja aho sukRtam. .. # pa. pU. A. zrI premasUrIzvarajI ma. sA. nI jIvana jhalaka If pa.pU. A. zrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. sA. nI jIvana jhalaka .... pa. pU.A. zrI jayaghoSasUrIzvarajI ma. sA. nI jIvana jhalaka ... #pa.pU.A.zrI jitendrasUrIzvarajI ma. sA. nI jIvana jhalaka... ............ ja pa.pU.A. zrI guNaratnasUrIzvarajI ma. sA. nI jIvana jhalaka.............. # pa.pU.A. zrI razmiratnasUrIzvarajI ma.sA. nI jIvana jhalaka ... .......... ja pa. pU. gacchAdhipatizrIjInAM AzIrvacana............................. 9 nAnaya ne virati ..... # jaina vizva racanA... teNaM kAleNaM teNaM samayeNaM. ja abhuta evA jinazAsanane vaMdana.... vaMdana... vaMdana. * @ eka umadA graMthanuM sarjana eTale ... vijJAna vikAsanI parAkASTAe ke pagadaMDIe ?. ...... ja vizva vyavasthAnA ajJAta rahasyo para prakAza.. ja JAN cosMOLOGY arthAt sarvajJa kathita vizva vyavasthA.. [ saMpAdakanI kalame..... ja abhiprAya patronI AMzika jhalaka......... # JANc0SMOLOGY graMthano paricaya ane vibhAgIkaraNa. I aNa mukti nahIM paNa traNa smRti ja graMtha prAraMbha - anukramaNikA - AdhAragraMthAdi .. lokavarNana.. # adholoka......... ja madhyaloka, udgaloka ja prakIrNaka. Ni jANavA jevI bhUmikA.... ka pariziSTa - 1 ja pariziSTa - 2.. ...........24 ..........26 *******32 34 37 iaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa ) 1-8 9-36 ....37-58 ..59-174 175-198 199-250 -251-350 351-416 417-482 - 3) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA prakAzakIya nivedana.. jainadharma te anAdikALathI cAlato Ave che temaja anaMtakALa sudhI A jainadharmapRthvI uparathI anaMtAnaMta AtmAone mokSe javAmAM nimitta banavAno che vaLI kahevAtA A jainazAstro (jenAgamo) mAM vizva saMbaMdhI saMpUrNa vyavasthA, asaMkhya dvIpa-samudrothI vyApta madhyaloka, khagoLa saMbaMdhI sUrya-caMdragraha-nakSatra-tArA vagere, urdhvaloka rupe rahela 12 devaloka - 9 greveyaka - 5 anuttarAdi, adholoka rupe rahela 7 narako, temaja prakIrNaka rupe rahela jainazAsananA chuTA-chavAyA padArthonI bAbate pAyAnI nakakara hakikato ApavAmAM AvelI che. je saMpUrNa vaijJAnika ane tarkabaddha paNa che. A vizvanuM temaja temAM rahelA padArthonuM je sAcu svarupa che tenuM varNana karatAM zAstrone jainadharmamAM "dravyAnuyoga" tarIke oLakhAvavAmAM Ave che, A dravyonA guNothI thatI sUkSma gaNatarIne "gaNitAnuyoga" kahevAmAM Ave che, A dravyone pArakhIne mokSa meLavavAno je bhavya puruSArtha karavAmAM Ave che tene "caraNakaraNAnuyoga" kahevAmAM Ave che. temaja jeo caraNakaraNAnuyogane sAdhIne mokSe jAya che tevA viziSTa AtmAonI kathAne "dharmakathAnuyoga" kahevAmAM Ave che. pa. pU. trizatAdhika dIkSA dAnezvarI AcAryadeva zrImadvijaya guNaratnasUrIzvarajI ma. sA. tathA pa. pU. pravacana prabhAvaka AcAryadeva zrImadvijaya razmiratnasUrIzvarajI ma. sA. nI pAvana preraNAne jhIlIne munirAja zrI cAritraratnavijayajI ma. sA. e.JAIN COSMOLOGY (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) nAme graMthane racI.....jIvavicAra, navatattvAdi prakaraNa graMthonI sRSTimAM A eka navA graMthano samAveza karAvI jainazAsananA caraNe eka adbhuta graMthanI bheTa dharI che. je kharekhara khUba ja anumodanIya che, AvA aneka graMtho jainazAsananA caraNe bheTa dharatA rahe....... tevI munizrIne bhAvabharI vinaMti karIe chIe. JAIN COSMOLOGY (sarvajJakathita vizva vyavasthA)nAmaka graMthanI prathama AvRtti TUMka samayamAM ja pUrNa thaI jatA ane vadhu mAMga AvavAthI dvitIya AvRttinuM caturvidha zrI saMghanA caraNomAM prakAzana karatA ane AnaMdanI anubhUti karIe chIe...... temaja Adhunika vijJAnamAM aMdhazraddhA dharAvatA sau koI A graMtha vAMcI vizvanA sAcA svarupano jJAna meLavI teno upayoga potAnA AtmAnA uddhAra mATe kare tevI aMtaranI bhAvanA sAthe.. li. jinaguNa ArAdhaka TrasTa Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA / tvadIyaM tubhyaM samarpayAmi jemanI anaMta karuNA - kRpA - AzIrvAda - varadAna ane vAtsalyanI dhArA vizvanA tamAma jIvo para varasI rahI che. evA vizvamaMgalanA mUlAdhAra, prANa-prANezvara, rAjarAjezvara, mArA hRdayanA khAsa hRdayezvara, sarvezvara evA... kalikAla kalpataru zrI zaMkhezvara pArzvanAtha prabhunA karakamaLomAM ... anaMta labdhinA bhaMDAra, vinayadharmanA ajoDa sAdhaka, sUrimaMtra paMca prasthAna piThikAmAM mukhya sthAna dharAvanArA, samarpaNanA advitIya dhaNI, parama zraddheya evA ..... zrI gautamasvAmIjI mahArAjAnA karakamaLomAM - samavasaraNamAM parama pitA paramAtmAnA mukhakamaLamAM je birAjamAna che. ane jinavANInA svarUpamAM prakAzita banI rahyAM che, temaja sarva akSara, sarva varNa ane sarva svaramALAnI je mAtA che vaLI je A graMthanA pratyeka akSarane samyajJAnamAM pariNamana karI rahI che evI vAmahastaka-pustakadhAriNI, haMsavAhinI, jJAnezvarI mA sarasvatIjInA... karakamaLomAM .. janmazatAbdi varSamAM jemanI apAra kapAthI ane divya sAMnidhyathI A graMtha racavAnA suMdara evA manoratho utpanna thayA ane jemanA avirata evA divya AzIrvAdathI A graMtharatnanuM nirmANa thayuM. evA brahmacaryasamrATa, trizatAdhika zramaNonA sarjaka, siddhAMta mahodadhi, 5. pU. A. bha. zrI vi. premasUrIzvarajI mahArAjAnA AjIvana aMtevAsI, parama vinIta ziSya, adhyAtma yuvAzibiranA AdyapraNetA, saMghahitaciMtaka, vardhamAnataponidhi, nyAyavizArada, svahaste 400 thI vadhu dIkSAnA dAtA pa. pU. A. bha. zrI vi. bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA karakamaLomAM .... mevADa ane mAlavAmAM 35-35 varSo sudhI vicaraNa karI .... AgamothI saMbaMdhita akADhya tarka yukta temaja aitihAsika tathya ane prasaMgonI sAthe pravacananI dhArA vahAvI mArga bhUlelI mevADI prajAne jainazAsana rUpI mokSamArgamAM sthira karanAra .... mevADadezoddhAraka - rASTrasaMta.... pa. pU. A. zrI vi. jitendrasUrIzvarajI mahArAjAnA... karakamaLomAM..... (It S e A graMthano pratyeka vibhAga, pratyeka viSaya, pratyeka akSara ... sAdara samarpaNam Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA | paho sukRtam II zrI aThavAlAInsa zetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha. tathA zrI kulacaMda kalyANacaMda jhaverI drasTa. aThavAlAInsa lAla baMgalA, sUrata. ( mukhya AghAra staMbha che pa. pU.siddhAMtamahodadhi A. zrI premasUrIzvarajI ma. sA. nA saMsArI parivArathI piMDavADAnivAsI saMghavI mAtuzrI haMjAbena bhUramalajI sAdariyA parivAra suputra - lalitakumAra, suputravadhu - zobhAbena suyotrI - ritu, DolI, hItu saha yarivAra (hAla-surata) ( vizeSa sUcanA A pustaka jJAnadravyamAMthI chapAvyuM hovAthI gRhasthoe mUlya cUkavyA vinA mAlikI karavI nahIM. paramapUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone bhaNavA mATe ane jainasaMghanA yogya jJAnabhaMDArone A pustaka vinA mUlya bheMTa ApavAmAM Avaze. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ______________ sarvajJa kathita vizva vyavasthA bhagavAna mahAvIra svAmInI 76mI pATane dIpAvanArA, brahmacaryasamrATa, 300thI adhika zramaNonA sarjaka siddhAMta mahodadhi sva. pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjAnI jIvana jhalaka # saMsArInAma premacaMdajI jI mAtAjI kaMkubena ja pitAjI bhagavAnadAsajI. # janma vikrama saMvat 1940, phAgaNa suda 15 ja janmabhUmi nAdiyA (rAjasthAna). ja dIkSA vikrama saMvat 1957, kArataka vada 6,pAlitANA 4 karmabhUmi vyArA (gujarAta). 4 dIkSA nAma muni zrI premavijayajI ma. sA. $i vatana piMDavADA (rAjasthAna). L4 gurudevazrI sakalAgama rahasyavedI prauDhagItArtha AcAryadeva zrImavijayadAnasUrIzvarajI ma.sA. ja gaNipada vikrama saMvata 1976, phAgaNa vada 6, DabhoI. # paMnyAsa pada : vikrama saMvata 1981, phAgaNa vada 6, amadAvAda. # upAdhyAya pada : vikrama saMvat 1987, phAgaNa vada 3, muMbaI. ja AcArya pada vikrama saMvat 1991, caitra suda 14, rAdhanapura. # ziSya praziSya parivAraH 595 sAdhuo. ja prabaLa vairAgyaH 16 varSanI vaye dIkSA levA mATe vyArAthI cAlIne surata pahoMcyA, tyArabAda pAlitANAmAM khAnagI (ekAMtamAM) dIkSA lIdhI. # guru samarpaNa guruvaryone saMpUrNa samarpita banIne alpa samayamAM jJAna-dhyAnatapa-tyAgAdinI sAthe jaina zAstronA saMpUrNa jJAtA-pAragAmI banyA. I4 nUtana karmazAstra sarjana karyaprakRti jevA jaTila gahana zAstrano gurukRpAnA baLe svayaM UMDo abhyAsa karI svaziSyone abhyAsa karAvI karmaprakRti viSayaka lAkho zloka pramANa nUtana saMskRta-prAkRta graMtharUpa sAhityonuM sarjana karyuM. ja virATa zramaNa sarjakaH jagadguru zrI vijaya hIrasUrIzvarajI ma. sA. bAda prathama vAra tejasvI-jJAnI-dhyAnI zAsananI dhurAne vahana karI zake tevA 300thI vadhu ziSyonuM sarjana karyuM. * ucca dhyeya naiSThika brahmacaryanA pAlana sAthe sAdhuone prema-vAtsalyapUrvaka bhaNAvI gaNAvI sArA saMyamI-jJAnI tyAgI-tapasvI ane zAsananA rakSaka banAvyA. ja apUrvazAsana prabhAvanA seMkaDo varSo sudhI jinazAsananI dhurAne vahana karI zake tevA puNyazALI-prabhAvaka samartha ziSyonI bheTa zAsananA caraNe dharI. ja saMghaekatA icchuka AjIvanapUrNa samarpita evA AcAryazrI vi. yazodevasUrijI, AcAryazrI vi. hIrasUrijI, AcArya zrI vi. bhuvanabhAnusUrijI Adi aneka samarthaziSyonA sAthapUrvaka saMghaekatAnI bhAvanAnevi. saM. 2020 AdinA paTTako karavA dvArA sAkara karI. ja prasiddha vizeSaNo siddhAMta mahodadhi/karmazAstraniSNAMta vAtsalya mahodadhi.... ja svargavAsa vikrama saMvat 2024, vaizAkha vada 11,khaMbhAta. # yazasvI samudAya praNetA samagra jaina saMghomAM sarvatomukhI pragati ane prabhAvanA karavA-karAvavA dvArA jemano samudAya vartamAnakALe prathama zreNImAM birAjI rahyo che te mahApuruSanA caraNomAM koTI koTI vaMdana... - 1) Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA bhagavAna mahAvIra svAmInI 77mI pATane zobhAvanArA, adhyAtma-yuvAzibiranA AdyapraNetA... 200 zramaNonA sarjaka, saMghahitaciMtaka, vardhamAnataponidhi, nyAyavizArada sva. 5. pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnI jIvana jhalaka prakRSTa puNyanA svAmI evA pUjyazrInA vyaktitvane saMpUrNapaNe upasAvavuM e to ati ati muzkela ke asaMbhavaprAyaH che ja, paraMtu AMzikapaNe upasAvavA paNa graMthonAM graMtho nAnA paDe. eTale cAlo, jIvanayAtrAnA keTalAka mAilasTononuM uparachalluM mAtradigdarzana karI laIe. ja saMsArI nAmaH kAMtibhAI 4i mAtAjIH bhUrIbahena #i pitAjI: cimanabhAI. ja janma vikrama saMvat 1967, caitra vada 6, tA. 19-4-1911, amadAvAda. * vyavahArika abhyAsaHGD.A. (C.A. samakakSa). # dIkSA vikrama saMvat 1991, poSa suda 12, tA. 16-12-1934, cANasmA (laghubadhuM popaTabhAInI sAthe) # vaDI dIkSA : vikrama saMvat 1991, mahA suda 10, cANasmA "i prathama ziSya : muni zrI padyavijayajI ma. (pAchaLathI paMnyAsazrI) gurudevazrI siddhAMtamahodadhi pa. pU. AcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI ma. sA. # gaNipada : vikrama saMvat 2012, phAgaNa suda 11, tA. 22-2-1956, pUnA. ja paMnyAsa pada vikrama saMvat 2015, vaizAkha suda 6, tA. 2-5-1959, surendranagara ISF AcArya pada vikrama saMvat 2029, mAgasara suda 2, tA. 7-12-1972, amadAvAda, & 100 oLInI pUrNAhUti : vikrama saMvat 2016, Aso suda 15, tA. 14-10-1970, kalakattA. $ 108 oLInI pUrNAhUti vikrama saMvat 2035, phAgaNa vada-13, tA. 25-3-1979, muMbaI. suprasiddha viziSTa guNoH AjIvana gurukulavAsa sevana, saMyamazuddhi, uchaLato vairAgya, paramAtmAnI viziSTa bhakti, vizuddha kriyA, apramattatA, jJAnamagnatA, tapa-tyAga-titikSA, saMghavAtsalya, zramaNa ghaDatara, tIkSNa zAstrAnusArI prajJAdi.. zAsanopayogI ativiziSTa kAryo : dhArmika zibira rUpa zikSaNa dvArA yuvAnoddhArano prAraMbha, viziSTa adhyApana, padArthasaMgraha zailIno vikAsa tattvajJAna-jIvanacaritrone lokamAnasamAM daDha banAvavA dezya mAdhyama (citro)no upayoga, bAladIkSA pratibaMdhaka bIlano virodha, katalakhAnAone tALA lagAvyA, 42 varSa sudhI divyadarzana sAptAhikanA mAdhyame jinavacana pracAra-prasAra, saMghaekatA mATeno pracaMDa puruSArtha, anekAMtavAda sAmenA AkramaNo sAme saMgharSa, cAritrazuddhino yajJa, amalaneramAM 27 dIkSA, malADamAM 16 dIkSAdi 400 jeTalI svahaste dIkSA pradAna, AyaMbila tapane vyApaka prasiddhi apAvanAra... ityAdi. # kalAtmaka sarjanaH jaina citrAvalI, mahAvIra caritra, pratikramaNa sUtra citra Albama, gujarAtI-hindI bALapothI, mahApuruSonA jIvana caritronA 12 ane 18 phoTAnA 2 seTa, kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUri ma. sA. nA jIvanacitrono seTa, bAmaNavADajImAM bhagavAna mahAvIra citra gelerI, piMDavADAmAM pU. A. zrI vi. premasUrijI ma. sA. nA jIvanacitro, thANA-munisuvratasvAmI jinAlaye zrIpAla mayaNAnA jIvanacitro vagere. ISja priya bAbato : zAstra svAdhyAya ghoSa, sAdhu vAcanA, aSTApada pUjAmAM magnatA, stavanonA rahasyArthanI prApti, devadravyAdinI zuddhi, cAMdanImAM lekhana, mAMdagImAM paNa UbhA UbhA upayogapUrvaka pratikramaNAdi kriyAo, saMyamajIvananI preraNA, temaja Azrito pAse saMskRta-prAkRta graMthonuM vivecanAdi... viziSTa zAsana prabhAvanAH 400 thI vadhu svahaste dIkSAdAna, 20 pratiSThA, 12 aMjanazalAkA, 20 upadhAnAdi. tapasAdhanA : vardhamAna tapanI 108 oLI, chaThThanA pAraNe chaThTha, parvatithie chaThTha, upavAsa, AyaMbilAdi, phuTa, mevA, pharasANAdi AjIvana tyAga. 4 cAstri paryAya 58 varSa phri AcAryapada paryAyaH 20 varSa ja kula AyuSyaH 82 varSa I4 pustaka lekhana : 114 thI vadhu. L" kALadharma vikrama saMvat 2049, caitra vada 13, tA. 19-4-1993, paMkaja sosAyaTI, amadAvAda, ( 8 | Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA bhagavAna mahAvIrasvAmInI 78mI pATe birAjamAna siddhAMtadivAkara... gItArthamUrdhanya, 900 sAdhu-sAdhvInA adhipati 5. pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnI jIvana jhalaka vikrama saMvata tArIkha 6-7-1936 7-5-1950 Dia janma F dIkSA : 1992 : 2006 vaDI dIkSA : 2006 1-10-1950 gAptipada 3 2031 8-12-1974 paMnyAsa pada : 2034 12-5-1978 Mo AsApada : 2040 15-2-1984 4. gacchAdhipati pada : 2049 8-5-1993 Ha saMsArI nAma : javAhara 4 mAtA-pitA : kAMtAbena maphatalAla zAha TM vatana : pATaNa (gujarAta) zikSaNa : 6 dhoraNa ja nivAsasthAna : gulAlavADI (muMbaI) gurudevazrI : sva. munirAja zrI dharmopavijayajI ma. sA. (saMsArI pakSe pitAzrI)TM dAdAguru : pU. A. zrI vi. bhuvanabhAnusUri ma. sA. IRT Tao Ya divasa Aso vada 2 vaizAkha vada 6. Aso vada 6 T kArataka vada 10 vaizAkha suda pa mahA suda 13 vaizAkha vada 4 sthaLa muMbaI-gulAlavADI muMbaI-bhAyakhalA pAlitANA amadAvAda-paMkaja sosAyaTI amadAvAda-gIradharanagara mahArASTra - jalagAMva muMbaI-goregAMva bAladIkSita : mohamayI muMbaInagarI madhye 14 varSanI vaye pitAjI sAthe dIkSita banyA. sarvajanapriya - gurvAzA pAlana ane guru bhakti dvArA guruonA hRdayamAM sthAna pAmyA ane sahAyaka guNa tArA sahavartI sAdhuonA kRpApAtra banyA. gurusevA : pU. premasUrIArajI ma. sA., pU. bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. sA., pU. dharmaghoSavi. ma. sA. Adi guruvaryonI samarpitatA sAthe niHsvArtha sevAnA prabhAve apUrva Atmika ane bAhya unnatinA svAmI banyA. zAstra rahasyavettA : pUjya premasUrijI mahArAje nAnI uMmaramAM karma sAhitya temaja jainazAsananA atyaMta gUDha evA chaMdazAstronA rahasya jAte bhaNAvyA. gurukRpApAtra : svasamudAyanA hita mATe pU. premasUrijI mahArAje karelA paTTakamAM "paM. bhAnuvijayajInI javAbadArI muni jayaghoSavijayajIne soMpavI'' temaja zAstrIya viSayamAM matabheda paDe tyAre "muni jayaghoSavijayajInI paNa salAha levAnI" kalama karela je paTTaka vartamAnamAM mojuda che. paropakAra parAyaNa ! koIpaNa jAtanI spardhA vagara svaziSyonI jema sarva sAdhu bhagavaMtonI AMtarika ane bAhya baMne prakAranI kALajI karanArA temaja glAna tathA vRddha sAdhuonI vizeSa kALajI lenArA. 4 naiSThika brahmacarya : baheno ke sAdhvI samakSa sAmI dRSTithI vAta paNa nahi karanArA A mahApuruSa mana-vacana ane kAyAthI vizuddha bavratadhArI che. nikaTa mokSagAmI nikaTamAM mokSa ApanArA, saraLatA niHspRhatA vidvattA namratA-udAratA-gaMbhIratA-nirmaLatA-vAtsalya-paropakAratAprabaLa vairAgyAdi aneka guNagaNa bhaMDAra... zuddha prAradhita pradAtA : caturvidha zrIsaMghanA hajAro sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAo jemanI pAse potAnA pAponI AlocanA karI vizuddha banyA che ane banI rahyA che. svAdhyAya rasika H gacchAdhipati jevA viziSTa pade ArUDha hovA chatAM jeozrI Aje paNa sAdhuone bhaNAvI rahyA che temaja samaya kADhIne dazavaikAlika-uttarAdhyayana Adi sUtrono svAdhyAya karI rahyA che. dama AMtarmukhajIvana dIzA jIvanamAM hajI sudhI vartamAnapatro, chApAo, megejhIno vagere kadIya joyA nathI, vaLI hAtha paNa lagADyo nathI. niHspRha ziromaNI : 60 varSanA dIkSA paryAyamAM ziSyanI spRhA ke prayatna kyAreya na karavA chatAM badhA ziSyo gurudevoe sAmethI karI ApyA. gurudatta padavI : siddhAMtonuM agAdha jJAna temaja jJAnanI pariNativALuM jIvana joIne guruvaroe AcArya padavI vakhate "siddhAMnadivAkara" padavIthI vibhUSita karyA. * suvihina gacchAdhipatiH 450 sAdhu temaja 450 sAdhvIonA virATa samudAyanuM saphaLa ane sakSama rIte netRtva karI rahelA evA vizuddha puNyazALI mahApuruSanA caralomAM koTI koTI vaMdana.... 9 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI _____________ saMveza kathita vizva vyavasthA bhagavAna mahAvIra svAmInI 79mI pATane zobhAvanArA mevADadezoddhAraka, rASTrasaMta sva. pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijaya jitendrasUrIzvarajI mahArAjAnI jIvana jhalaka ja saMsArI nAma jeThamalajI hIrAcaMdajI ja pitaH hIrAcaMdajI jerupajI ja mAtA manubAI hIrAcaMdajI ja janma vikrama saMvat 1979, vaizAkha vada 6, tA. 3-6-1929 ja janmasthala pAdaralI, ji. jAlora (rAja.) ja dIkSA vikrama saMvat 2008, jeTha suda-5, tA. 29-5-195ra ja dIkSArathalaH bhAyakhalA (muMbaI) ja dIkSAdAtA siddhAMta mahodadhi pa. pU. A. zrI vi. premasUrIzvarajI ma. sA. ji guruvara:pU. A. zrI vi. bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. sA. # vaDI dIkSA vikrama saMvat 2008, Aso suda 14, tA. pa-10-1952 ja vaDI dIkSAsthala : lAlabAga (muMbaI) ja gaNipada : vikrama saMvata 2038, caitra suda 1, tA. 26-3-1982 4 gaNipada pradAtA pa. pU. A. zrI vi. rAjatilakasUri ma. sA. ja paMnyAsapada : vikrama saMvat 2041, jeTha suda 7, tA. 27-5-1985 4 paMnyAsapada pradAtA pa. pU. A. zrI vi. bhadrakarasUri ma. sA. 4 AcAryapada : vikrama saMvat 2044, phAgaNa vada 3, tA. 6-3-1988Aja rASTrasaMta padavIH 17-12-2000, ajamera prathama ziSya ane laghubhrAtA : dIkSAdAnezvarI pa. pU. A. guNaratnasUrIzvara ma. sA. za sAMsArika bhANeja pravacana prabhAvaka pa. pU. A. razmiratnasUrIzvara ma. sA. ja prabala vairAgyaH 29 sAlanI uMmaramAM lagna karelA chatAM savA (1) varSanA putrano tyAga karI samasta parivAra choDI dIkSA lIdhI. guru samarpaNa potAnA guruvaryo prati saMpUrNa samarpita banI alpa samayamAM ja jJAnI-dhyAna-tyAgI-tapasvI thavA sAthe zAstromAM pAraMgata banyA. ja nUtana karmazAstra sarjana karyaprakRti jevA jaTila ane gahana zAstrone gurukRpAnA baLathI UMDANathI abhyAsa karI karmaprakRti viSayaka 25,000 zloka pramANa "sabaMdha" nAmaka nUtana saMskRta-prAkRta sAhityanuM sarjana karyuM. apUrvazAsana prabhAvanAH mevADa ane mAlavAmAM 35-35 varSo sudhI vicaraNa, 400thI adhika derAsarono jirNoddhAra, 222 thI adhika nUtana jinAlayonI pratiSThA, 300 thI adhika sAdhu-sAdhvIonA yogakSemakartA, 25 jJAnabhaMDAro ane 29 upAzrayonuM nirmANa temaja anekAneka pAMjarApoLonA preraNAdAtA... ja prabhAvaka pravacana zakti AgamothI saMbaMdhita akADhya tarka yukta temaja aitihAsika tathya ane prasaMgonI sAthe pravacananI dhArA vahAvI mArga bhUlelI mevADI prajAne jainazAsana rUpI mokSamArgamAM sthira karI. * paropakAra parAyaNatA : koIpaNa prakAranI spRhA rAkhyA vinA muMbaI-madrAsa-beMgalora-gujarAtanA aneka zaherone choDIne mevADanI baMjara (ujjaDa) bhUmimAM 35-35 varSo sudhI lAgata vicaraNa karI jinazAsanano jhaMDo laherAvyo... tapasAdhanA akhaMDa 400 aTTamathI vIzasthAnaka tapa, jIvanaparyata suda pAMcamanA upavAsa, poSadazamInA (vada dazamanA) ekAsaNA, varSo sudhI 5 dravyonA ekAsaNA, lIlotarI tyAga, 16 upavAsa, navapada oLI vagere.. ja pUjyazrInA AtmasAt sUtroH "samAdhAna e ja svarga che", "sadA prasanna rahevuM", "pratikUlatAmAM paNa prasannatA rAkhavI", "sahana kare te sAdhu", "sAdharmiko sAthe sadA haLI-maLI raho", "ArAma harAma che" vagere... saraLa oLakha : nirdoSa gocarI, malina vastra, mevADanA bhagavAna, sAdagIbharyuM jIvana, nIcI najara, ugra vihArI, nitya vAcanA pRcchanAdi paMcavidha svAdhyAyamAM nimagna.. ja prasiddha vizeSaNa : mevADadezoddhAraka, rASTrasaMta, sAdhvIgaNAdhipati, 400 aTTamanA tapasvI, dharmaratnAkara, kumatatimirataraNI, trizatAdhikasAdhu-sAdhvIyogakSemakartA.. ityAdi. 4i 9 "sa'kAranA samrATa sUridevaH samatA, samAdhi, saralatA, svAdhyAya, samarpaNa, sevA, sAhasikatA, sahajatA, samadarzitA... #i paheluM comAsuM lAlabAga (muMbaI) pa. pU. premasUrIzvarajI mahArAjAnI sAthe. ja aMtima comAsuM bhaTTAra jaina saMgha (sUrata) pa. pU. A. zrI vi. kulacaMdrasUrIzvarajI ma. sA. sAthe. kALadharma divasaH tA. 5-10-2005, Aso suda 2, budhavAra rAtre 1-58. # pATa paraMparA prabhAvaka : pa. pU. dIkSA dAnezvarI A. zrI vijaya guNaratnasUrIzvarajI ma. sA. (10] Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA bhagavAna mahAvIra svAmInI 40mI pATaparaMparAnA dhAraka, yuvAjAgRtipreraka, trizatAdhika dIkSA dAnezvarI pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijaya guNaratnasUrIzvarajI mahArAjAnI jIvana jhalaka ja saMsArI nAma gaNezamalajI hIrAcaMdajI ja pitAH hIrAcaMdajI jerupajI ja mAtAH manubAI hIrAcaMdajI %i janma vikrama saMvat 1989, poSa suda 4, san 1932 ja janmasthaLaH pAdaralI, ji. jAlora (rAja) I4 dIkSA: vikrama saMvat 2010, mahA suda 4, san 1954 4 dIkSArthIlAH muMbaI # guruvara pa.pU.siddhAMta mahodadhi A. zrI vi. premasUrIzvarajI ma. sA. nA paTTAlaMkAra pa.pU. vardhamAnataponidhi A. zrI vi. bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. sA. nA ziSya mevADadezoddhAraka A. zrI vi. jitendrasUrIzvarajI ma. sA. ja vaDI dIkSA vikrama saMvat 2010, mahA vada 7, san 1954 4 vaDI dIkSAsthalaH muMbaI gaNipada : vikrama saMvat 2041, mAgasara suda 11, san 1985 4 gaNipadasthalaH amadAvAda (guja.) # paMnyAsapada vikrama saMvat 2044, phAgaNa suda 2, san 1988 4 paMnyAsapadasthala jAlora (rAja) 4 AcAryapada : vikrama saMvat 2044, jeTha suda 10, san 1988 4 AcAryapadasthalaH pAdaralI (rAja.) @ jJAnAbhyAsa: nyAya, vyAkaraNa, kAvya, Agama Adi aneka zAstro... IchuM sAhitya sarjana kSapakazreNI (khava.seDhI), zopazamanA, upazamanAkaraNAdi 60 hajAra zlokapramANa saMskRta-prAkRta graMtha tathA gujarAtI, hindI ane aMgrejImAM sau cAlo siddhagirijaIe, jaina rAmAyaNa, jo je karamAya nA, Tenzana Tu pIsa, re! karma terI gati nyArI, zrI zatruMjayAdi 4 mahAtIrthonA dizAdarzaka yaMtrAdi.. ja pUjyazrInI vizeSatAH (1) 21 varSanI yuvAvasthAmAM sagAI choDIne dIkSA lIdhI, (2) jIrAvalA tIrthamAM 3, 200vyaktionI sAmUhikacaitrI oLIno rekorDa, (3) 2,700ArAdhakono mAlagAMva (rAjasthAna) thI pAlitANAno, 6,000 ArAdhakono rANakapurano tathA 4,000 ArAdhakono pAlitANAthI giranArajIno aitihAsika charipAlita saMgha. (4) 28 yuvaka-yuvatIonI sUratamAM / 38 yuvakayuvatIonI pAlitANAmAM sAmUhikadIkSA sAthe kula 300 thI vadhu dIkSAdAtA, (5) zaMkhezvara mahAtIrthamAM 4,700Amatemaja 1,700ArAdhakono aitihAsika upadhAna tapa, (6) pAlitANA-gheTI pAga maLe 2,200 ArAdhakonI rekorDa breka navvANuM yAtrA, (7) sUrata dIkSAmAM 51,000 pAlitANA dIkSAmAM para,000tathA amadAvAdamAM 5,500 yuvAnonI samUha sAmAyika, (8) kSapakazreNI (khava.seDhI) graMthanA sarjanahAra, jenA viSe jarmana prophesara "klAujha bruna" e prazaMsA karI che. (9) papa upara AdhyAtmika jJAnazibironA saphaLa pravacanakAra, (10) 300thI adhika sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtonA yogakSemakartA.. (11) nAkoDA TrasTa dvArA saMcAlita niHzulka "vizva prakAza patrAcAra pAThyakrama" dvArA 1 lAkha upara vidyArthIonA jIvanamAM jJAnano prakAza phelAvanArA. (12) rAjasthAna sumerapuramAM "abhinava mahAvIra dhAma" (akSaradhAma jevA)nA mukhya mArgadarzaka, (13) zaMkhezvara sukhadhAma, mahAvIra dhAma, pAvApurI jIva maitrI dhAma, bherutAraka tIrthanA preraNAdAtAH jenI pratiSThAmAM 700 sAdhu-sAdhvI bhagavaMtonI upasthiti hatI tathA cetrI oLImAM eka sAthe ra74 ArAdhaka bhAI-bahenone jAvajIva cothAvratano svIkAra karAvanAra, temaja zrI jIrAvalA mahAtIrthanA jirNoddhAramAM sAmUhika mArgadarzanamAM sahuthI vaDIla, temaja zrI varamANa tIrthanA jirNoddhAranA mArgadarzaka vagere. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI bhagavAna mahAvIrasvAmInI 81mI pATe birAjamAna, pravacana prabhAvaka, Sagdarzana niSNAMta 5. pU AcArya bhagavaMta zrImad vijaya razmiratnasUrIzvarajI mahArAjAnI jIvana jhalaka janma : vikrama saMvat 2020, phAgaNa vada 7, maMgaLavAra tA. 4-2-1964 4 janmasthala : vizAkhApaTTanam (AMdhra.) mULa vatana : takhatagaDha (rAjasthAna) da saMsArI nAma : 2mezakumAra pukharAjajI saMghavI rTM mAtA : phulavaMtIbena rTM pitA : saMghavI pukharAjajI chogAjI (bAgarAvAlA) 4 dIkSA : vikrama saMvat 2034, caitra vada 10, ravivAra tA. 2-4-1978, takhatagaDha (rAjasthAna) i vaDIdIkSA : vikrama saMvat 2034, vaizAkha suda 5, piMDavADA (rAjasthAna) [ sarvajJa kathita vizva vyavasthA da guru nAma : parama pUjya dIkSA dAnezvarI A. zrI guNaratnasUrIzvarajI mahArAjA.... ja gaNipada : vikrama saMvat 2053, mAgasara vada 9, bhuvanabhAnunagara, paMkaja sosAyaTI, amadAvAda 4 paMnyAsapada : vikrama saMvat 2055, phAgaNa vada 3, ravivAra tA. 5-3-1999, bhIlaDIyAjI tIrtha 4 AcAryapada : vikrama saMvat 2065, mAgasara suda 3, ravivAra tA. 30-11-2008, aThavAlAInsa, surata 4 parivArathI dIkSitaH sAMsArika mAmA : pU. mevADadezoddhAraka A. zrI vi. jitendrasUrIzvarajI ma. sA. ane dIkSAdAnezvarI pU. A. zrI vi. guNaratnasUrIzvarajI ma. sA., sAMsArika mAmI H tapasvinI sA. zrI puSpalatAzrIjI ma. sA., sAMsArika mAmAnI suputrI H pravartinI sA. zrI puNyarekhAzrIjI ma. sA., viduSI sA. zrI manISarekhAzrIjI ma. sA. tathA sAMsArika bena H sA. zrI kiraNarekhAzrIjI ma. sA. 4 ziSya-praziSya : munizrI harSa-ciraMtana-hIra-jita-mokSAMga-mati-jinAMga-saMbhava-kaivalya-deva saumyAMga-pUrNa-nIti-kalyANa-samarpita-cAritra-siddhAMta-yaza-ramyAMga-gItArtha-tIrtha-hitArtha-gaNadharatapo-tattva-jJAna-AtmArthI-tattvArtha-ajita-tripadI-hakAra-vardhamAna-yugAdi-mauna-jasa-hetapAvanaratna-pUrvaratna vi. ma. sA. Adi muni maMDala... 4 adhyayana : 16 varSa sudhI navya-prAcIna nyAya, SaDdarzana, Agama zAstrAdi ... rTM graMthalekhana : dvivarNastutirakSmayaH, abhAvavAda, tattvAvaloka, udayasvAmitva vivecana. Jiao pustaka lekhana : hiTa ane hoTa phevarITa thayela rAtri pravacano uparanI pustaka "guDa nAiTa'' (1 lAkha prati), "bacAvo-bacAvo'" (5 lAkha prati) "aisI lAgI lagana'" (1 lAkha prati) "mana ke jIte jIta'' (50 hajAra prati), "guDa lAipha" (50 hajAra prati) The Night mare is 12 over, A Visit to Shatrunjay, Hell and Heaven Adi 54 pustako... 4 geya racanA : 14 svapra nRtya gIta, sahastrakUTa devavaMdana, sUri prema vaMdanAvali, dAdA sUri prema Arati temaja ati prasiddha thayela zAsanagIta ... jainaM jayati zAsanaM'' ityAdi... geya racanA. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ----------------------.sava kathita vizva vyavasthA pa. pU. siddhAMta divAkara - gacchAdhipati AcArya bhagavaMta zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnA AzIrvacana... vijaya jayaghoSasUri taraphathI vinayAdi guNopeta munirAja zrI cAritraratnavijayajI joga anuvaMdanA.. tamArA taraphathI JAIN COSMOLOGY (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) nAmaka graMthanuM trIjuM prupha maLyuM..., upalaka draSTie paNa barAbara joyuM. abhyAsu evA navA jIvone paThana pAThana mATe sAro kAma lAge tevo che temaja itara darzanonA alaga alaga mattavya ane chelle zAstranA pATho paNa sAthe bhaNavA maLe te paNa ghaNuM ja lAbhakArI che.... ekaMdare A graMthamAM tamArI mehanata ane jJAna sAru ane AvakArya che tenI bhUrI bhUrI anumodanA. AvA aneka graMthonA aneka viSayo para A ja rIte loka bhogya sarjana karatA rahezo... evA aMtaranA AzIrvAda.. e ja vijaya jayaghoSasUrinI anuvaMdanA... - - - jJAnasya phalaM viratiH jJAna AtmAno svAbhAvika guNa che, samyakajJAnanuM phaLa te virati che, ane viratinuM phaLa mokSa che. mATe ja kahevAya che ke AtmAnA zuddha svarupanA pragaTIkaraNanA pAyAmAM mukhya jJAna che. padravyanI prarupaNAthI jinazAsane vizvanA tamAma dharmonI sAme aDIkhama ubhA rahIne adbhuta jayaghoSa karyo che. padravyanA jJAnanA vistAra rUpe jIvavicAra, navatattva, daMDaka, karmagraMtha vagere jevA sAhitya ru5 prAraMbhika graMtho jema bahu upayogI che tema ja laghu saMgrahaNI, laghu kSetra samAsa, bRhatsaMgrahaNI, bRhakSetra samAsa, dravya lokaprakAzAdi, temaja tattvArtha, jIvasamAsa vagere seMkaDo graMthomAMthI saMkSipta saMkalanA karIne munirAja zrI cAritraratnavijayajIe JAIN COSMOLOGY (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) nAmano graMtha apAra parizrama karIne taiyAra karyo che. temAM paNa lagabhaga dareka padArthane samajAvavA mATe pAne-pAne citro ApyA che. aMgrejImAM kahevata che ke One Picture is Worth thound Words. arthAt eka hajAra zabdo karatA e citra vastune samajAvavA vadhAre samartha hoya che. A padArtho "saMsthAna vicaya" nAmanA dharmadhyAna ane AgaLa vadhatA zukaladhyAnanAM viSaya bane che, ane zukaladhyAnathI kevaLajJAna pragaTa thAya che. tethI caturvidha zrI saMgha A anamola graMthanA AdhAre ciMtana-manana karI mokSanA adhikArI bane evI zubhecchA.... AcArya vijaya guNaratnasUri 13) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI --------- sarvajJa kathita vizva vyavasthA jena vizva racanA... pracaMDa sAghanAnI phaLazruti rupe sUkSmAtisUma mohamAyAnuM umUlana karIne vItarAgatA prApta karanArA prabhue sarvajJatA upalabdha karIne jainazAsananI sthApanA karI, bhavyajIvone AtmakalyANakara sarvajIvahita sAdhaka upadezanI amRtavRSTi varasAvI. gaNadhara bhagavaMtoe te puSponI mALA guMthIne dvAdazAMgI rupa pravacananI sUtra svarUpe bheTa ApI. pUrvanA maharSioe dareka sUtronuM vyAkhyAna eTale ke anuyoga dravya-gaNita-AcAra ane kathA ema cAra cAra vibhAgathI karIne pracaMDa upakAra karyo. sarvajJa bhagavaMte bhAkhelA A cAre anuyoga jainazAsanamAM tattvasvarUpe suvidita che. je dareke dareka potapotAnA sthAnamAM mahatvanAM che. evuM nathI ke kathA ke AcArano anuyoga eTale nIcuM ke hajuM tattva ane AtmA-dravya-paryAya-nizcaya vagere ochA loko samajI zake evo dravyAnuyoga e UMcu tattva..... jainazAsanamAM evo koI UMcu tattva ke halaku tattva jevo koI vibhAga nathI. cAreya anuyoga mATe zAstro kahe che....pAmeva nirartha pAvaya savaeN aNuttaraM kevaliyaM paDipuNNaM neAuaM saMsuddhaM sallagattaNaM siddhimaggaM muttimaggaM nijjANamaggaM nivvANamaggaM gavatamavidhi sadgatumadhuprIma"...." AvA zreSTha "pravacana" mAM halakuM ane UMcu evo vibhAga karavo e zudrajanonuM gaNita kahevAya. banI zake ke koI mahAtmA bAkInA anuyogone gauNa karIne koI ekane kayAreka tathAvidhi sabhAmAM mahattva Ape, paNa te pote athavA zrotAo jo ema samajI bese ke A to bahu UMcu tattva..to to samajavuM ke adhUro ghaDo chalakAya che. vadhAre. Ama dareka eka sarakhA mahattva dharAvanArA cAre anuyogamAM gaNitAnuyoga paNa khUba ja mahattvano che. samagra vizva racanAnuM adbhuta gaNita A anuyoga dvArA hastAmalakavat buddhigocara bane tyAre abhyAsuvarga eka vAra to acaMbAmAM paDI jAya. "aho A jainazAsana ATaluM vizALa ane ATaluM hRdayaMgama vizvadarzana karAve che !!!" A mahAgraMthanuM "JAIN COSMOLOGY (sarvajJa kathita vizva vyavasthA)" zIrSaka jotAM ja A zAstrIya padArtha vizvanuM gaNita najara sAme taravaravA mAMDe che. A paNa eka saMsthAnavicaya nAmanA dhyAna mATe mahAna Alambana che. mAtra 9% ke AtmAnI carcA eTaluM ja dhyAna nathI. zAstrakAra maharSioe kahyuM che ke "paMgiyAsu vato va tivimiphAimi." eTale jema karmagrantha vagere nA bhAMgAo AMgaLInA veDhe bolIne gaNanAra mana-vacana-kAyA rupa trividha dhyAnamAM vartato jaNAvyo che te ja rIte 14 rAjaloka rupa vizva, Urdhva-adho madhyaloka, asaMkhya dvIpasamudra vagerenA AkAra, parimANa vagereno svAdhyAya karanAra paNa dhyAnamAM ekAkAra banI zake che, temaja kayAreka to avadhijJAna paNa meLavI zake che. AvA eka suMdara ane nirdoSa dhyAnanA AlambanamAM sahAyabhuta bane evuM sarasa majAnuM eka adbhuta saMkalana "jena kosmolojI" nAme munirAja zrI cAritraratna vijayajIe gahana abhyAsa dvArA ane bhagIratha puruSArtha karIne zrI saMghane arpaNa karyuM che. tenuM jainazAsanamAM bhavya svAgata thAya. e ja zubhakAmanA... AcArya vijaya jayasuMdarasUri 14. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena kosmolojI .3 __._._._._._._ _ _ _ _ _ _ _ _ _ sarvajJa kathita vizva vyavasthA tevi ali te samavi... te vAne te samagvi balavaM mahAvIre..." te kALa ane te samayamAM zramaNa bhagavAna mahAvIre betAlIza varSanI uMmare lokAlokaprakAzaka kevalajJAnane prApta karI vaizAkha suda-11 nA maMgala divase vizvakalyANakara, mokSamArgaprakAzaka ane zAzvata sukhaprApaka evA A zAsananI sthApanA karI. tyArabAda 30 varSa sudhI parama pitA paramAtmA zramaNa bhagavAna mahAvIra A dharatI upara vicaryA... 22,000 dezanAono dhodha vahAvyo. chelle divALInA divase 16 prahara sudhI akhaMDa dezanA ApI paramAtmA mahAvIradevanirvANapadane pAmyA. A tamAma dezanAomAM paramAtmA mahAvIradeve bhUgoLa-khagoLa-vijJAna Adi tamAme tamAma viSayo para prakAza pAtharyo. mokSa ane mokSamArgane upayogI tamAma vAto paramAtmAnI dezanAmAM pratibiMbita hatI. mokSa kyAM che?, 14 rAjaloka, aDhIdvIpa, asaMkhya dvIpa-samudro, urdhvaloka, adholokAdinI vistRta mAhitI Agama-zAstro ane prakaraNagraMthomAM yatra-tatrasarvatra patharAyelI che. Jain Cosmology (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) graMtharatnane 108 viSayomAM vibhakta karI 250 uparAMta citro dvArA samajAvavAnuM kaparuM kArya svAntaH sukhAya mArA aMtevAsI muni zrI cAritraratnavijayajIe AdaryuM. pUjyapAda paramArAthyapAda siddhAMtamahodadhi AcAryadeva zrI vi. premasUrIzvarajI ma. sA., pa. pU. vardhamAnataponidhi AcAryadeva zrI vi. bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. sA., pa. pU. mevADadezoddhAraka AcAryadeva zrI vi. jitendrasUrIzvarajI ma. sA.nAdivya AzIrvAdathI ane pa.pU. vartamAna suvizAla gacchAdhipati siddhAMtadivAkara AcAryadeva zrI vi. jayaghoSasUrIzvarajI ma. sA. tathA pa. pU. bhavodadhitAraka trizatAdhika dIkSA dAnezvarI AcAryadeva zrI vi. guNaratnasUrIzvarajI ma. sA.nI AjJA ane zubha AzIrvAdanA baLe emanuM A bhagIratha kArya saMtoSaprada rIte pUrNa thayuM che. sarvajJa kathita vizva vyavasthAne varNavatuM "Jain cosmology" ADabala krAuna sAIjhanA 500 uparAMta pAnAomAM taiyAra thayela graMtharatnane anukrame lokavibhAga, adholoka, madhyaloka, urdhvaloka, prakIrNaka, jANavA jevI bhUmikA ane pariziSTa ema sAta vibhAgomAM vaheMcavAmAM Avyo che. prAyaH 150thI vadhu Agama-prakaraNa graMthono AdhAra levAyo che. dareka mukhya mukhya muddAone zakya AgamaAdhArita zAstrapAThothI pramANita karAyA che. temaja A viSayane lAgatA-vaLagatAM prAcIna 68 jeTalA citronI pratikRtio paNa samAvI levAmAM AvI che ke jethI prAcIna citrakalAno paNa rasAsvAda mANI zakAya... # tattvaciMtana - vartamAna zikSA praNAlImAM bhUgoLa-khagoLane mAtra bhautika jagata sAthe saMbaMdha che, jyAre A graMthamAM varNita bhUgoLa-khagoLane AdhyAtmika jagata sAthe saMbaMdha che. 12 bhAvanAmAM AvatI lokasvarupa bhAvanAmAM pUraka banatA A graMthanA AdhAre ApaNe carama lakSya mokSane oLakhI zakIe.. 14 rAjalokamAM ApaNe kyAM kyAM bhaTakyA? e khyAla Ave, svarga-narakanA yathAvasthita svarupathI ApaNe supere paricita banIzuM to puNya-pApatattvanA phaLanI samaja vadhu clear thaze. jIva-ajIva-Azrava-saMvara-baMdha-nirjarAdi navatattvanAM suMdara bodhathI samRddha thayelo ApaNo AtmA siddhazilAnI Toce jaI karmarahita avasthAne pAmI zAzvata sukhano svAmI bane. basa! e ja abhyarthanA saha... 4 AcArya vijaya razmiratnasUri. 15 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI - - - - - - - - - - - - - - - sureza kathita vizva vyavasthA adbhuta evA jinazAsanane vaMdana... vaMdana.. vaMdana.. yadIya samyaktva balAtpratImo, bhavAdRzAnAM paramasvabhAvam / kuvAsanA-pAsa-vinAzanAya, namo'stu tasmai jinazAsanAya // namoDastu tarja tava zAsanA | he taraNatAraNahAra devAdhideva paramapitA paramAtmA ! jinazAsananA samyagdarzananA prabhAvathI ame ApanA zreSThatama svabhAvane jANI zakyA chIe, te kuvAsanAnA pAsano nAza karanArA tArA zAsanane - jinazAsanane namaskAra.. namaskAra... namaskAra... jANavA maLyuM che ke, InDonezIyA dezamAM bharAyelI sarva dharma pariSadamAM "Which is the most practical and most scientific religion in the world ? " nI aneka dharmonA aneka tattvaciMtakonI aneka zAstronA AdhAre thayelI carcAno niSkarSa Avela ke "jainadharma ja A jagatamAM sauthI vadhAre vyavahAru ane vaijJAnika che!" AvA adbhuta jinazAsanane pAmIne haiyuM romAMcita banyA vinA na rahe, manamayura nAcI uThe, sADA traNa karoDa romarAjI vikasvara thaI jAya, satata dhanyatAnI anubhUti thAya, janmathI maLelA jinazAsanane jIvanamAM saphaLa banAvavAno sakriya puruSArtha thayA vinA na rahe. anAdikALathI cAlyuM Ave che A jinazAsana! sauthI prAcina che A jinazAsana ! anaMtAnaMta arihaMta bhagavaMtoe jagata samakSa pragaTa karyuM che A jinazAsana! temaja anaMtAnaMta AtmAone sAcA arthamAM sukhI banAvyA che A jinazAsane ! nAnA-moTA, bhaNelA-abhaNa, zrImaMta-nirdhana, rAjA-raMka, sajjana-durjana, zaherIgAmaDiyA, sAdhu-DAku, saune A jinazAsane koi paNa bheda-bhAva joyA vinA zAzvata sukhanA svAmI banAvyA che. A jinazAsanano pratyeka padArtha adbhuta che, alaukika che, advitIya che, AtmAne ujAgara karanAro che, samatA-samAdhi-zAMtino svAmI banAvanAro che, mATe ja kahevAya che ke viziSTa sadbhAgya vinA A jinazAsana maLe ja nahIM. adbhuta evA jinazAsanamAM zuM zuM che? te na pUcho, zuM zuM nathI? te savAla che. jIvana jIvavAnI kaLA jinazAsanamAM che, zAMti-samAdhi-prasannatA pAmavAnA upAyo jinazAsanamAM che, tApa-AtApa-saMtApa, AdhivyAdhi-upAdhi, takalIpha-muzkelIo Apattio ane aMdhAdhuMdhIomAMthI mukti bakSavAnI tAkAta A jinazAsanamAM che. duHkho-pApo-doSo ane vAsanAothI kAyamI chuTakAro ApavAnI kSamatA A ja jinazAsanamAM che. mahAtmA gAMdhInA putra devadAsa gAMdhI dvArA pUchAyelo prazna "tame punarjanmane mAno cho ke nahIM? ane jo punarjanmane mAnatA ho to AvatA bhavamAM kyAM janma levA iccho cho?" nA javAbamAM jyorja barnADazoe (16 | Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ---------------- sarvajJa kathita vizva vyavasthA jaNAvela ke "hA! huM punarjanmane avazya mAnuM chuM ane jo kharekhara mAre pharIthI janma levAno hoya to huM AvatA bhave hindustAnamAM rahetA jaina kuTuMbamAM janma levAne icchuM chuM!" banaDazono A javAba jyAre ne tyAre paradezanI vAhavAha karanArA ane pazcimanI vikRtazailIthI AkarSAyelA buddhipradhAna jIvIone eka lapaDAka samAna che. temaja vipazyanA vagere aneka jainazAsana bAhya prANA-anuSThAnono Thera Thera pracAra karanArAo mATe AI opanara (EYE OPNER) = AMkha ughADanAra che. - jyAM zramaNa-zramaNI bhagavaMtonuM vicaraNa na hoya tevA paradezamAM javAno svapnamAMya vicAra na karavo, kadAca javuM paDe toya tyAM kAyamI vasavATa to na ja karavo, nahIM to tenI cothI vagere peDhImAMthI kAyama mATe jainazAsana dUra thaI jaze, te jainazAsana hArI jAze, cukI jAze, gumAvI besaze.... zA mATe jaina kuTuMbamAM tame janma levA iccho cho?" nA javAbamAM barnADazo jaNAve che ke "duniyAnA tamAme tamAma dharmoe bhagavAna banavAnI monopolI koI eka vyaktine ja ApI che paNa enI sAme eka mAtra jinazAsana evuM che ke jeNe bhagavAna banavAnI monopolI koI eka vyakitane ApI nathI, jinazAsana to mahAna che, udAra che, adbhuta che. je ema kahe che ke huM, tuM, te, ame, tame, teo, ApaNe, badhA ja bhagavAna banI zakIe. je jIva sAdhanA karIne rAga-dveSa-ajJAnane khatama kare che te tamAme tamAma jIvo ziva banI zake.. eTale bhagavAna banI zake, mokSa pAmI zake, mAre paNa bhagavAna banavuM che mATe mAre jaina kuTuMbamAM janma levo che !" ApaNe keTalA badhA puNyazALI chIe..ke ApaNane hindustAnamAM ja jainazAsana yukta kuTuMbamAM janma maLI gayo! have romaromamAM jinazAsana pratye bahumAnabhAva pedA karIe. jainazAsanane saMpUrNa samarpita banI jaIe, tana-mana-dhana-jIvana A badhuM ja jinazAsananA caraNe kurabAna karI daIe... mArA taraNatAraNahAra, vAtsalyavAridhi, bhavodadhitAraka gurudeva paMnyAsapravarazrI candrazekharavijayajI ma. sA. nA romaromamAM jinazAsana vaNAyeluM hatuM. temanA zvAsa ane prANa jinazAsana hatA, temanI dhamanI ane zirAmAM lohI nahIM paraMtu jinazAsana vahetuM hatuM.... ema kalpI zakAya, jinazAsana mATe teo jIvI phITyA to jinazAsana mATe teo marI paNa phITyA. temanA jIvanamAM temane mAtra 2 ja gItanI racanA karI che.. (1) zAsanavaMdanA (2) zAsanagIta. zAsana pAmyAno AnaMda, khumArI, dAjhanA temAM darzana thAya che. temaja tenI rakSA karavAnI tamannA ane talasATa temAM jaNAya che. temanI eka AMkhamAM hatAM arihaMtanI oLakha karAvatAM karuNAnAM AMsu, to bIjI AMkhamAM hatI jinazAsananI adbhuta dAjha ! chellA seMkaDo varSomAM AvA mahApuruSa thayA hatA ke kema? ane AgAmI hajAra varSomAM AvA koi thaze ke kema? te saunA hRdayamAM dhumarAto savAla che ke jenI aMtima pAlakhIyAtrAmAM zabdo sahaja rIte pokArAyA hatA ke, "dekho dekho kauna AyA, jinazAsana kA zera AyA. pAlakhI meM kauna hai, jinazAsana kA zera che!" 17 ) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA 221 8 .-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.. A jagatamAM muslimo mAtra muslimone , krizcano mAtra mAnavone, anya dharmIo mAtra mAnava-pazupaMkhIone cAhavAnuM jaNAve che tyAre mAtrane mAtra A jinazAsana ja eka evuM adbhuta che ke je mAtra jenone, mAnavone, pazu-paMkhIone ja nahIM paNa sarva jIvamAtrane cAhavAnuM kahe che, jIvamAtra pratye karuNA varasAvavAnuM kahe che. jIvamAtrane bacAvavA jAnanuM paNa balidAna ApavAnuM kahe che. AvA udAra-karuNAsabhara jainadharmane saMkucita mAnavAnI to svapna paNa bhUla nahIM karo ne?" hiMsA-juTha-caurI-maithuna ane parigrahane mahApApa tarIke to kadAca dareka dharmo raju karyA che, paNa e to AdarzanI vAta thaI!A pAMce mahApApano tyAga karavAnI suMdara vAta karanArA kayA dharma pAse A pAMce mahApApano tyAga karavA pUrvaka unnata mastake gaurava sabhara jIvana jIvavAnI zaili che? ApI zako koi javAba? jainazAsana evuM viziSTa zAsana che ke jeNe A pAMca mahApApone mAtra mahApApo rupe ke teno tyAga karavA rupe ja jaNAvyA nathI paNa sAthe sAthe te pAMce mahApApo vinAnuM unnata-gauravasabhara jIvana jIvavAnI adbhuta zaili paNa batAvI che. saMyama-jIvana svIkArIne Aje paNa hajAro sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto A pAMce mahApApo vinAnuMunnata-gauravasabhara jIvana jIvatAM jovA maLe che. dhanya che AvA Adarzone caritArtha karatI jIvanazailibatADanArA A adbhuta jinazAsanane!oLoTI jaie jinazAsanA caraNomAM! jIvana nyochAvara karI daie jinazAsananA caraNomAM..... sAdhu-sAdhvI banavAnI kSamatA dharAvanArA jIvo paNa jo icche to thoDI thoDI tenI anukuLatA pramANenA samaya sudhI A pAMce mahApApa vinAnuM jIvana jIvI zake tevA vyavahAru upAyo A jinazAsane upadhAnapauSadha-sAmAyika vagere dvArA batADyA che, Avo nAnAmAM nAnA jIvone anukuLatA karI ApanAro dharma ekamAtra jainadharma sivAya bIjo kayo hoI zake? che ne abhuta A jinazAsana! koI jIvanA prANo laIne mArI nAMkhIe to ja hiMsA kahevAya ane tevI hiMsAnuM pApa lAge evuM kahenArA aneka dharmonI vacce mAtrane mAtra jinazAsana ja viziSTa sUkSma ciMtanasabhara jaNAya che ke mAtra jIvane mAravAmAM ja nahIM paNa jIvane herAna karavAmAM, kaDavA zabdo kahevAmAM, trAsa ApavAmAM, tene uga pamADavAmAM, tenI lAgaNI dubhAvavAmAM, teno gharabhaMga karavAmAM paNa hiMsA che tevuM iriyAvahi sUtromAM jaNAvIne mAphI mAMgavAnI vAta karAI che. jALa pAtharIne dANA khavaDAvato pAraghI nahIM paNa tALI pADIne bhojana vikhuTA karIne kabutarane uDADI deto bAlaka sAco ahiMsaka che, e vAta jo magajamAM besI jaze to paramAtmAnI ullAsapUrvaka karAtI uttamadravyothI aSTaprakArI pUjAmAM gAMDA banyA vinA nahIM rahevAya. ukALeluM pANI, rAtribhojana tyAga, kaMdamULa-abhakSya tyAga, jIvonuM vargIkaraNa, chaThTho Aro, garbhApahAra (sarogeTa maghara) vagere anekavidha vaijJAnika taththasabhara jainazAsananI vAto jANyA pachI to hRdaya udgAra karyA vinA nahIM rahI zake ke jinazAsana saMpUrNa che, yukti saMgata che. temaja sarva praznonA sAcA ane apanAvI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA zakAya tevA samAdhAnothI bharapUra che. jinazAsananuM kheDANa koI eka ja viSayamAM nahIM, paraMtu tamAme tamAma viSayomAM che. temAnAM khagoLa ane bhUgoLa viSayanuM temaja samagra brahmAMDanA viSayanuM adbhuta jJAna A JAIN COSMOLOGY (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) nAmaka graMthamAM TUMkamAM raju karavAno prayatna munirAja zrI cAritraratnavijayajIe uchaLatA ullAsathI karyo che. A graMthamAM raju karAyelA keTalAka padArtho pAchaLanA suMdara tarka paNa temaNe raju karyA che to keTalAka padArthone zraddhAthI svIkAravAnI rajUAta paNa karI che. yAda rahe ke "jyAM tarkanA sImADA Ave tyAM sAcI zraddhAnI zaruAta thAya che." jyAM sahana karavAnuM nathI tyAM dharma paNa nathI. sahana na karavAnI vRttivALA jIvone potAne dharma na karavo hoya tethI bIjAne dharma karavA aTakAvavA dharmanA pAyAbhUta AtmA, puNya, pApa, svarga, narka, mokSa, paraloka vagereno tiraskAra karavo, "dekhAya te ja mAnavuM ane na dekhAya te na ja mAnavu" no gobelsa pracAra karIne potAne sekayulara-binasAMpradAyika mAnavAnuM gaurava anubhave che, paNa temanA pracAramAM koie doravAi javAnI jarUra nathI, kAraNa ke, zabda, sugaMdha-durgadha, khaTAsa-miThAsa, kaDavAsa-tikhAsa, ThaMDI-garamI, bhUkha-tarasa vagere duniyAnA aDhaLaka padArtho dekhAtA na hovA chatAM paNa mAne che paNa dharma pratyenI elarjInA kAraNe dharmano virodha kare che. potAnI hajAramI peDhInA dAdA ke sAmI vyakitanA mAthAnA duHkhAvAno svayaM anubhava na karyo hovA chatAM ya mAnavA taiyAra te buddhijIvIo aneka prakAre anubhavatA A padArthone nahIM mAnavAmAM kaI zuravIratA mAne che? te vicAraNIya che. duniyAnA badhA vyavahAro paisAthI ke buddhithI nahIM paNa zraddhanA jore karanArA dharmanI vAta Ave tyAre akaLAmaNa anubhavatA jaNAya che, mATe temanA pratye to have bhAvakaruNA ja karavI rahI...! A "JAIN COSMOLOGY" (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) nAmaka mahAgraMthamAM munirAja zrI cAritraratnavijayajIe ghaNo ja parizrama karIne aneka zAstronuM dohana karIne, arjanonA graMthomAMthI paNa temanI te te prakAranI mAnyatAono saMgraha karIne, vaijJAnika draSTikoNathI paNa satyAsatyanI cakAsaNI raju karIne "gAgaramAM sAgara" samAvavAno anumodanIya prayAsa karyo che. 108 viSayonI temaja jANavA jevI bhUmikAnI anukramaNikA (INDEX) tathA te te vibhAgamAM Avela AdhAragraMthonI sUci ane pariziSTa-1 mAM Avela sAkSIpATho jovAthI A graMthanI vizvAsanIyatA temaja upAdeyatA jaNAze tathA munirAjazrI ne paNa dhanyavAda ApyA vinA nahIM rahevAya..... sau koI A graMthanA vAMcanavaDe jaldIthI jaldI zivapadane pAmanArA bane tevI aMtaranA ya aMtarathI zubhecchA..... gurupAdapadmaraNa - paM. meghadarzanavijaya [19) Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI eka umadA graMthanuM sarjana eTale..... pa. pU. munirAja zrI cAritraratnavijayajI ma. sA. ne zeTha zreNikabhAi ke. lAlabhAinI vaMdanA... sukha-zAtAmAM hazo...,ApanA dvArA mokalAvela "JAIN COSMOLOGY" (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) nAmaka graMtha maLyo,joyo. sarvajJa bhagavaMte nihALelA samasta vizvanA svarUpane saMpUrNapaNe tarkabaddha tAdruzya karatA tamAma peTA prakaraNo vAMcyAM. vijJAna je rIte potAnI apUrNa zodho karIne vizvane viparIta dizAmAM lai jai rahyo che temAMthI teonA tamAma samIkaraNone juThA pADIne sarvajJa kathita tattvajJAnane satya puravAra karavA gANitIka ane sacitra mAhitI bAhara pADavA vividha sAhityanI jarUra vartAtI hatI. sarvajJa paramAtmA mahAvIrasvAmI dvArA kathita jaina bhUgoLa-khagoLa saMbaMdhI jaMbudrIpa prajJapti sUtra, prajJApanA sUtra,dvIpasAgara prajJapti sUtra, ThANAMga sUtra, aupapAtika sUtra vagere Agama graMthomAM temaja tattvArtha sUtra, kSetralokaprakAza, bRhatsaMgrahaNI, kSetra samAsa vagere prakaraNa graMthomAMthI jJAna prApta thAya che. te tamAma gahaNa padArtho Aje sAmAnya vyakitane samajavA kaThinatama che. AthI te tamAma padArthone eka suniyojIta zailIthI prakaraNa vAra vibhAga karIne samAna viSayone eka sAthe saMkalita karIne seMkaDo citro sahita A graMtha pustakAkAre jyAre jaina samAja sAme prakAzita thai rahyo che tyAre te vAta jANI Aje khUba ja AnaMdanI lAgaNI anubhavI rahyo chuM. mArA mate A prakAzita thayela graMtha mokSamArganI ArAdhanAmAM udyata banelA mumukSu jIvone temaja caturvidha zrI saMdhane paramAtmAnI vANI rupa tattvajJAna samajavA cokkasa eka bhomiyAnI garaja sArase. je vijJAnanI mAyAjAla rupa zodhomAM phasAyA vinA asaMkhyAtA AkAzapradezamaya samasta vizvanuM svarUpa samajAvI vizvanI anaMtatA vicArI AtmAne vairAgyathI vAsita karaze ane jenA adhyayanathI potAno AtmA AvA 14 rAjalokamAM kyAMya bhUlo nA paDI jAya tenA mATe sajAga banaze ane bhAgavatI pravajyA rupa cAritradharma prati sajAga banI paraMparAe mokSane pAmI potAnuM AtmakalyANa sAdhaze. sarvajJa kathita vizva vyavasthA ----- prastuta graMthamAM ApelA AdhAra graMthonA tamAma pAThonuM Ape je zAstrIya AdhAra ApavAno prayatna karyo che temaja te tamAma pAThone saMkalita karavA mATe Ape je jahemata uThAvI che tenI huM anumodanA karu chuM tathA Ape A viSayamAM UMDA utarela aneka vidvAna AcArya bhagavaMto ane vividha zrAvakavaryonA lekhone ane hastalikhita pratonA uddharaNone saMkalita karI jANavA jevI bhUmikA vageremAM samAveza karyo che tenA kAraNe saMkalita thayelI dhaNI badhI bAbato bahAra Avaze ane loko sahaja rIte samyag jaina bhUgoLa-khagoLAdinI mAhitI meLavI khUba sArI rIte bhaNI zakaze... tevI zrI saMdha pAse AzA rAkhuM chuM. ApazrIe 10 varSanAM TUMkA saMyamaparyAyamAM AvI paddhatisaranI zodha karI jainasaMdha samakSa eka umadA graMthanA sarjana rupe "sacitra tattvajJAnanuM navaluM najarANuM" dharavA badala huM Apane abhinaMdana pAThavuM chuM ane Apa AgaLa paNa A rIte ja zrutajJAnanI bhakti karIne jainazAsanane navA-navA saMzodhanAtmaka graMthonI bheTa ApatA rahezo... tevI uttama bhAvanA sAthe viramuM chuM. Shrenik K Lalbhai 20 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA vijJAna vikAsanI parAkASThAe ke pagadaMDIe....? pa. pU. munirAja zrI cAritraratnavijayajI ma. sA. ne vaMdanA saha jaNAvavAnuM che ke.... ApazrIe mokalela JAIN COSMOLOGY (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) graMtha maLyo, joyo, vAMcyo. Ape sarvajJa paramAtmA dvArA kahevAyelAM vacano je je Agama graMthomAM sacavAyelAM che tenuM vAMcana karI dohana ApyuM che. ATaluM gahana jJAna sAmAnya jana mATe saraLa karyuM che te ghaNuM ja anumodanIya kRtya che, Ape ghaNI mahenata karI bALa jIvo para apAra kRpA karI che. "JAIN COSMOLOGY" Ama to buddha tathA vaidika paraMparA temaja kAMIka aMze pAzcAtya dharmanA avalokanonI najIka che, paraMtu hAlanA pracilata vaijJAnika saMdarbhothI bhinna che te vAta suvidita che. vaLI A graMthamAM vizva vyavasthAno tathA tene lagatA padravya vagereno jeTalI UMDANathI abhyAsa tathA varNana che teTaluM bhAgye ja koI anya dharma ke saMskRtimAM haze. kAraNa ke, A graMthamAM tarka che, mAhitI che, jJAna che temaja vijJAna paNa che. jevI rIte hAthamAM lIdhelA AmaLAnuM je spaSTatAthI varNana thaI zake teTalI ja spaSTatAthI-saraLatAthI zrI sarvajJa paramAtmAe vizva vyavasthA rupa kosmolojInuM varNana karyuM che. jaina khagoLa-bhUgoLa, prajJApanA sUtra, jIvAbhigama sUtra, ThANAMga sUtra, jaMbudvIpa prajJapti vagere aneka Agama graMtho tathA anya paNa ghaNA badhA prakaraNa graMthomAM AvA prakAranuM jJAnanuM varNana jovA maLe che ane tenuM munizrIe UMDA abhyAsa dvArA dohana karI Aje ApaNI samakSa mUkyuM che. vijJAna hajI vikAsanI satata prakriyAmAM che. kAle zodhAyeluM, kAle pratipAdita thayeluM Aje bIjA pramANone lIdhe badalAya che, niyamomAM pheraphAra thAya che. saMzodhananI prakiyA to cAlu rahe che ane Aje vadhu navuM, satyathI vadhu najIka ema zodhAtuM rahe che. jyAre jainadharma dvArA jJAta thayeluM jJAna acala-avicala rahyuM che. kemake, ArSadraSTA puruSoe AptapuruSoe kevaLajJAna dvArA joyuM ane tyArabAda ja tenI prarupaNA karI che. padArthavijJAna, aNuvijJAna, gaNita, gatinA niyamo, jIvavijJAna, jJAna parano vicAra, mAnasazAstra, auSadhazAstra vagere anekAneka jJAna-vijJAno sarvajJa puruSanI jJAnanI AbhAmAM samAyA, tene gaNadharoe jhIlyA ane guMthyA ane suvihita AcAryanI paraMparAthI ApaNA sudhI pahoMcyA, vijJAne to A badhuM chellA 4 zatakamAM zodhyuM. paraMtu ApaNI pAse to A badhuM ja sadIyo pahelAMthI che ane hajI keTaluMya evuM jJAna che ke jene A vijJAna pAmI zakyuM ja nathI. kahevAnuM tAtparya e ja che ke zraddhApUrvaka sarvajJa kathita dharmanuM sevana karavuM joIe... vaijJAnika hovAthI huM vijJAnanI ahavelanA karavAnuM nathI kaheto, paraMtu dhIrajathI svastha citte AMkha-kAna khullA rAkhI A vAtane samajavAnI kozIza karavAnI che. utAvaLe nirNaya na karavo ane AvanArA samayanI rAha jovI. kemake te mATe eka dAkhalo ApuM - dareka vanaspatimAM jIva che ane saMvedanA che, te vAtane samajavA vijJAnane 20mI sadI sudhI rAha jovI paDI jyAre ApaNA jainAgamomAM ene atyaMta vistArathI sadIo pUrve ja varNavI dIdhuM hatuM. ane 19 mI sadI pahelA dharmanI A vAtane vaijJAniko kevI rIte jotA haze. tenI kalpanA karI lyo, basa ! AvuM ja kAMi "JAIN COSMOLOGY" (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) mAMthI nikaLe to navAI 1) DaoN. sudhIra vI. zAha, % 42, jainanagara-pAlaDI, amadAvAda - 21) astu. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA vizva vyavasthAnA ajJAta rahasyo para prakAza... 1 vartamAnakALamAM jIvonI jijJAsAvRtti prabaLa thatI jAya che A kALa evo che ke jyAM bhUtakALa ane bhaviSyakALanI mAhitI prApta thavI atyanta durlabha che, evA koi trikALajJAnI puruSo nathI ke je badhI jijJAsAone paripUrNa karI zake, A kALamAM priyadarzI rAjA kharekhara samrATa azoka hatA ke rAjA saMprati hatA e aMgenAM sUkSmatAthI saMzodhano thayAM che tathA aneka pUrAvAonA AdhAre priyadarzI rAjA e saMpratti rAjA ja hatA evA aMtima niSkarSa sudhI pahoMcavAno puruSArtha pustako dvArA thAya che. agaNita jijJAsAo pUrI na thaI zake evA A yugamAM ghaNA badhA lokone brahmAMDa aMge paNa jijJAsAo thAya che. pratyakSathI jaNAtuM evuM A vizva (brahmAMDa) ghaNuM ja sImita che. roja-roja navA navA saMzodhano dvArA vizva vyavasthAnI mAhitimAM vistAra thato rahe che. jJAnanI jijJAsAvALA evA A yugamAM JAIN COSMOLOGY (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) nI mAhitI paNa Aje A mahAgraMthanA mAdhyame upalabdha thAya che. prastuta graMthanA racaItAe judA-judA graMthomAM Apela-chapAyela sarvajJa kathita vizva vyavasthAnI vAtone eka ja graMthamAM samAveza karIne AjanA buddhi-pradhAna samAja AgaLa raju karavAno bhavya puruSArtha karyo che te kharekhara anumodanIya che. ema kahevAya che ke alaga-alaga prakAranA kSayopakSamavALA jIvo hoya che koikane dravyAnuyogamAM rasa hoya che to koikane caraNakaraNAnuyogamAM rasa hoya che tathA koikane dharmakathAnuyogamAM rasa hoya che. je lokone gaNitAnuyogamAM rasa che evAone gaNitAnuyoganI pradhAnatAvANo evo A graMtha mahopakAra karanAro thaze. je lokone 14 rAjaloka vagerenuM saMkSepathI svarupa jANavuM haze temaja saMpUrNa vizva-vyavasthA zuM che? evI ghaNI badhI jijJAsA jeone haze teo mATe A JAIN COSMOLOGY graMtha ghaNo ja upakAraka thaze tathA sarvajJa kathita jaina vizva vyavasthAnI mAnyatA pramANenI mAhitIthI jeo ajJAta che evA jijJAsuM lokonA hAthamAM jyAre A pustaka Avaze tyAre teone mATe A graMtha jJAnanI kSitijone vistAranAro thaze. 22 jainazAsanane pAmelA paMDitajI ane zikSakone (adhyApakone) paNa 1 vAta kahevAnuM mana thai jAya che ke... A graMthanuM AlaMbana laIne sarvajJa draSTie vizva vyavasthAthI ajJAta evA bAlajIvone Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa kathita vizva vyavasthA temaja mumukSuratnone A padArthono bodha karAvavA yogya che. kemake, saMkSepathI badhA ja viSayonuM saMkalana saMgraha rupe A graMthamAM AvI jAya che. jaina kosmolojI kharekhara parama pUjya trizatAdhika dIkSA dAnezvarI AcAryadeva zrImadvijaya guNaratnasUrIzvarajI ma. sA. zraddhAnA duSkALavALA evA A kalikAlamAM paNa eka viziSTa virala vibhUti che ke jemanI nizrAmAM saMyama lenArA mahAtmAo paNa jJAnayogamAM A rIte AgaLa vadhI rahyA che... A graMthanA saMpAdaka munirAja zrI cAritraratnavijayajI ma.sA.nI dIkSA paNa eka adbhuta ghaTanA dvArA saMpanna thai... teo pAlitANA mukAme saMvata 2058 nA mahA suda-4 nA roje eka suprasiddha saMgItakAra (uMmara-18varSa)tarIke saMgItano progrAma ApavA temaja sAmuhika 36 dIkSAno mahotsava mANavA AvI rahyA hatA. tyAre rAtre mArgamAM 1 vAhananA nIce kUtarAno akasmAta (Accident) jotAM aMdarathI teo hacamacI gayA... aMte bIje divase savAre pAlItANA pahoMcatA pa. pU. dIkSA dAnezvarI gurudevazrI pravacana karI rahyA hatA... temAM pUjyazrIe sabhA samakSa preraNA karI ke " suvarNanA bhAjanamAM cAritrasaMyamarupa amRta ja bharavo joie nahIM ke bhoga-vilAsa rupa madirA...'' A vAkya sAMbhaLatA ja teoe pUjya gurudevane vinaMti karI ke mane paNa saMyama pradAna karo.. ane tyAMja muhUrta kADhI...varaghoDo ane dIkSA lIdhI. mATe ja kahevAya che ke jeo dIkSAnA prasaMgamAM anumodanA karavA AvyA hatA teo svayaM dIkSita thavA dvArA anumodanIya banI gayA. kharekhara A rIte dIkSA ApanAra parama pUjya dIkSA dAnezvarI guNaratnasUrIzvarajI ma.sA.nuM sAmarthya paNa kevuM ajabanuM che ke dIkSA ApyA pachI mAtra 10 varSanA ja alpa paryAyamAM e munirAje gurukRpAnA baLe adbhuta evA A graMthanI zAsanane prApti 66 karAvI. ApaNe sahu zAsana devatAone prArthanA karIe ke A AcArya bhagavaMta dvArA jainazAsanane evA mahAtmAonI prApti thatI rahe jethI jainazAsanamAM prabhunA jJAnanI kSitijo vistaratI rahe..... e ja abhyarthanA saha... gurupAdapadmareNu paMDitajI jagadIzabhAI choTAlAla zAha subhASa coka - gopIpurA, sUrata... 23 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA JAIN COSMOLOGY mula sarvajJa kathita vizva vyavasthA... khagoLa ane bhUgoLa A banne viSayo upara dhaNu ja ciMtana-manana karIe to paNa dura dura viSayo hovAthI ane chaghastha jIvo mATe A viSaya parokSa hovAthI dhaNo ja durgamakahi zakAya. chaghastha AtmA game teTalI tarkazakti ke buddhidoDAve to paNa teno pAra pAmI na zake arthAt sarvajJa paramAtmA sivAya jenu sAMgopAMga suMdara varNana bIjA koi janakarI zake evo AkaThinadurgama ane parokSa viSaya che. zAstrakAra maharSioe sarvajJa kathita vacanonA anusAra ghaNuM ja ciMtana-manana rupa dohana karIne A vizva vyavasthAnI A graMthamAM je kAI AchI-pAtalI jhAMkI karAI che te vartamAnakALanA sujJa jJAnI mahAtmAonA bhAgIratha puruSArthane ja Adhina che. satata A ja viSayomA racyA-pacyA rahenArA AtmArthI mahAtmAonuM ja A kAma che ApaNe to taiyAra maLelA mAla upara najara nAMkhIne mAtra AnaMda mANavAno rahe che. bRhatsaMgrahaNIkSetrasamAsa-laghu saMgrahaNI-lokaprakAza-jaMbUDhIpapannatti ityAdi graMthono dhaNo UMDo abhyAsa karyo hoya ane vAraMvAra tenuM dohana karyu hoya to ja A viSayamAM yatkiMcita cAMca praveza kare, anyathA to mAthAno duHkhAvo ja lAge. uparokta graMtho vAMcatAM-vaMcAvatAM ane bhaNAvatAM dhaNI badhI zaMkAo thAya paraMtu viSaya dhaNo ja parokSa hovAthI AvA graMtho ane tenA anubhavI gItArthono ja Azraya karavo paDe to ja kAMika aMdara pravezathAya. asaMkhya dvIpa samudranI vyavasthA, adholoka, urvaloka, jyotiSacakra, anekAneka parvato-nadiyo ane guphAo vagerenuM nirmANa je sahaja che, tenuM varNana tathA tenI UMcAi-pahoLAi-UMDAi vagerenuM vyavasthita varNana sarvajJa vinA koNa karI zake? tathA A viSayonuM pramANa pUrvaka karAyeluM varNana traNekALamAM abAdhita ja rahe. jyAre jyAre je je graMthomAM joie tyAre tyAre te te graMthomAM ekasarakhu ja varNana jovA-jANavA maLe... A badhI vizva vyavasthAnuM yathArtha varNana sarvajJa paramAtmAne ja AbhArI che, tene prakAzIta karIne ajJAnanA aMdhakAramAM DubelA jIvone sAco jJAnaprakAza ApIne sanmArge lAvavA A graMtha dvArA je bhavya puruSArtha thayo che te khuba ja sarAhanIya che. 14rAjalokanI saMpUrNa vyavasthA, 15 karmabhUmi/30 akarmabhUmi/pa6 aMtarlIpamahAvideha kSetra temaja temAM rahela 3ravijayonI vyavasthA, lavaNa samudra, dhAtakIkhaMDa, kAlodadhi samudra , ardhapuSkarArdhadvIpa vagere padArthono yarthArthapaNe nirupaNa A badhu samajAvavuM e kAI sAmAnya khela mAtra nathI. kemake duraMgAmI padArthonuM varNana duraMgAmI evI draSTivALA jIvo ja karI zake. pa.pu. munirAja zrI cAritraratnavijayajI ma.sA. e potAno amUlya phALo A viSayamAM ThAlavyo che. tanmaya thaIne ekAgratA pUrvaka apUrva evuM kArya karyuM che. vaDila (24 - Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -------- evA aneka guru bhagavaMtoe teone A kAryamAM dhaNu ja mArgadarzana ApIne A viSayano suMdara abhyAsa karAvyo che. paramAtmA evA sarvajJa bhagavaMto dvArA kathita bhAvo AvA prakAranA jJAnIyo dvArA sacitra rIte prakazita thatA rahe tathA bhinnabhinnaprakAre jagatanA jIvone sAcA mArganuM yathArthadigdarzana ApyA kare, AvI sevA kAi nAnuM kArya nathI paraMtu aneka jIvone bodhibIjanuM tathA pAkI zraddhAnuM kAraNa bane che. sarvajJa kathita vizva vyavasthA ------------ mATe ja pharI thI kahuM chuM ke... sarvajJa bhagavaMtoe kevaLajJAnathI joine je vastu jemache temaja tenu varNana karyu..., paraMtu chadmastha evA gaNadhara bhagavaMtoe tathA temanI pachI thayelA sUri bhagavaMtoe tathA mahAmunivaroe A sarvajJavANIne loka samakSa samajAvavA mATe pote atizaya jJAnI na hovA chatA paropakAra mATe je bhagIratha puruSArtha Adaryo hato te kharekhara dhaNuM ja prazaMsAne pAtra che AvA prakAranA aneka AlaMbano A kALe chapAyA che to ApaNA jevA alpajJone dhaNuM ja mArgadarzana ane zAstrajJAnamAM praveza maLe che. AvA prakAranA AlaMbano jo na hoya to prAkRtabhASAmAM racAyelA AgamagraMthomAM praveza ja duSkara banI jAta. ante pa.pU. muni zrI cAritraratnavijayajI ma.sA. no jaina sAhityasevAmAM A eka apUrva yogadAna che. kemake zrI saMghane sAcu mArgadarzana ApanAro A graMtha che. mATe pharIthI kahu chuM... jaina samAjanA badhA ja jIvo khaMtapUrvaka AvA graMthono abhyAsa karI sAcA mArge Ave... ane khoTA saMkalpa-vikalpo choDIne sarvajJa kathita bhAvone yathArtha samajI AtmakalyANa sAdhe. li. paMDita dhIrubhAi DAhyAlAla mahetA A/602-pArzvadarzana kompalekSa, rAMdera roDa, surata. I am happy to learn that P. P. Muni Charitraratnavijayji has written such a marvelous book. To write an ordinary book is a hell of job. To write a book on such a topic is, indeed, a great work. We shall canvas for the book. I will read and understand the content of the book very seriously. Thank you very much. Sincerely yours Dr. J. J. Rawal President The Indian Planetary Society 25 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA saMpAdakanI kalame.... samyagdarzana-jJAna-cAritrae mokSano mArga che arthAt samyagdarzana-jJAna-cAritrathI ja mokSa meLavI zakAya che. have prazna e thAya che ke A mokSamArga batAvanArA koNa che? A mokSamArga batAvanArA arihaMta paramAtmAo che. AvA zrI arihaMta paramAtmAo bhUtakALamAM anaMtA thaI gayA che, vartamAnakALamAM mahAvidehakSetramAM 20viharamAna tIrthakaro vicarI rahyA che ane bhaviSyakALamAM anaMtA zrI arihaMta paramAtmAo thaze. A badhA ja sarvajJa arihaMta bhagavaMtoe A ja mokSano mArga kahyo hato, kahe che ane kaheze.. - vartamAna avasarpiNInA zrI RSabhAdi 24 tIrthakara bhagavaMto thaI gayA che temAM covIsamA carama tIrthapati zrI mahAvIrasvAmI bhagavAna ApaNA sahunA AsannopakArI che. teoedIkSA bAda kaThora sAdhanA dvArA ghAtikarmono saMpUrNa kSaya karI lokAlokaprakAzaka evuM kevaLajJAna prApta karyuM ane A kevaLajJAna dvArA samasta 14 rAjalokanA svarUpanuM bhavyajIvonA upakAra mATe prarupaNa karyuM. temanI pAsethI "unne vA vinAme vA yuve va" patripadI prApta karI bIjabuddhinA dhaNI zrIgautamasvAmIjI Adi gaNadhara bhagavaMtoe samasta dvAdazAMgInIsUtrarupe racanA karI. A dvAdazAMgInuM jJAna meLavanArA caudapUrvIo athavA zrutakevaLI kahevAyA arthAtu zrutakevaLI tarIke khyAtI pAmyA. zrI tIrthakara bhagavaMto potAnA kevaLajJAna dvArA jeTaluM, jevuM, jevI rIte padArthonuM nirupaNa kare che tevuM nirupaNa zrutakevaLI potAnA zrutajJAnanA baLe karI zake che. zrI sarvajJa tIrthakara bhagavaMto sAkSAt jANI zake che ane joI paNa zake che, jyAre zrutakevaLI bhagavaMto mAtra jANI ja zake che, paNa joI zakatAM nathI. paraMtuprarupaNA karanAra vyakti kevaLajJAnI che ke zrutakevaLI teno taphAvata chavastha jIva jANI zake nahIM ke A chaghastha che ke kevaLI che, arthAt sAmAnya jIvone to zrutakevaLI, kevaLajJAnI jevAja lAge.. zrI mahAvIra svAmI bhagavAnanA zrI indrabhUti gautamasvAmI) vagere agiyAre agiyAra gaNadhara bhagavaMtoe svayaM dvAdazAMgInI racanA karI che. carama kevalajJAnI zrI jaMbUsvAmIjI thayA che te pachI zrI prabhavasvAmIjI, zrI zaabhavasUrijI, zrI yazobhadrasUrijI, zrI saMbhUtivijayasUrijI, zrI bhadrabAhusvAmIjI ane chellA zrI sthUlabhadrasvAmIjI A 6 mahApuruSo zrutakevalI thayA arthAt A da munio 14 pUrvanA jJAtA thayA. temAM paNa zrI sthUlabhadrajI mahArAjA 10pUrva sudhI sUtra ane arthanA jJAtA tathA bAkInA 11thI 145 4pUrvanA mAtra sUtrathI ja jJAtA hatA... te pachI 10pUrvadharo yAvat... 1 pUrvadhara vagere jJAnanA bhaMDAra aneka mahAmuni bhagavaMto thayA. te pachI kALanA prabhAve saMghayaNa-baLa-buddhi vagere ghaTatI gaI. tyArabAda anukrame Arya zrI vajasvAmIjI mahArAja thayA, tyArapachI zrI AryarakSitasUrIzvarajI thayA.. teoe bhAvi jIvonI buddhibaLanI kSINatA jANI zAstrone 4 vibhAgamAM vaheMcI dIdhA. (1) dravyAnuyoga vibhAga, (2) gaNitAnuyoga vibhAga, (3) caraNakaraNAnuyoga vibhAga ane (4) dharmakathAnuyoga vibhAga. eTale tyArathI japRthaktAnuyoga zarU thayo. ja dravyAnuyogavibhAgamAM...dharmAstikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya, pudgalAstikAya ane kALa. A dravyonuMdravyAstikanaye dhruvatAarthAt kAyama rahevApaNuM ane paryAyAstikAye utpatti ane nAzapaNuM, te dravyonA bhUtakALa ane bhaviSyakALanA anaMtAnaMta paryAyo, jIvadravya ane pugaladravyane anusaratA AtmavAda ane karmavAda, tathA saptabhaMgI/sAtanaya, kArmaNAdi vargaNAnA yamukAdithI anaMtapradezI DhaMdho, mithyAtvAdi (26 | Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA hetuothI kArmaNavargaNAonuM jIvadravya sAthe kSIranIranI jema athavA agni-lohanI jema ekameka thavuM..., pratisamaye svAvagADha AkAzapradezagata anaMtapradezI kAryaNavargaNAnA skaMdhonuM grahaNa-visarjana, grahaNa karAtA te te skaMdhomAM lezyA sahacarita kASAyika adhyavasAyo temaja mana-vacana-kAyayoga vaDe thatI prakRti-sthiti-2sa-pradezabaMdha ane karmono sRSTabaddha-nikAcitapaNA vagerenA svarupono samAveza A dravyAnuyoga vibhAgamAM karavAmAM Avelo che, tethI A viSaya ghaNo gahana kahevAya che. A dravyAnuyoganA viSayonuM zravaNa-manana-vicAraNA vagere darzanazuddhinuM parama sAdhana temaja vipula karmanI nirjarA karAvanAruM che. ema kahevAya che ke ghAtikarmono kSaya ... dravyanA ciMtanarupa zukladhyAnathI ja kare che. A dravyAnuyoganA graMthomAM... sUyagaDAMgasUtra, samavAyAMgasUtra, vizeSAvazyakabhASya, kammapayaDI graMtha, tattvArthAdhigamasUtra, sammatitarkaprakaraNa, anekAMtajayapatAkA, navatattva vagere... jANavAM, gaNitAnuyoga vibhAgamAM... 14 rAjaloka, urdhvaloka, madhyaloka (tiAloka), adholoka, asaMkhya dvIpasamudra, aDhIdvIpamAM rahelA bharatAdi kSetro,himavaMtAdi parvato, harivarSAdi yugalika kSetro, gaMgA-siMdhu vagere mahAnadIo, siddhAyatanAdi kUTo, padmAdidraho, devaloka varNana, devavimAno, bhavano, naraka varNana, nArakIo ane te narakanA pATaDA (prastaTa) vagere, zAzvata-azAzvata padArthonI laMbAI, pahoLAI, UMcAI, UMDAI, kSetraphaLa, ghanaphaLa, bAhA, jIvA, dhanupRSTha, paridhi, vargamULa... vagere. gaNitanA viSayo tathA paramANuothI thatA skaMdhonuM gaNita temaja saMkhyAta-asaMkhyAta ane anaMtanA bhedonuM svarupa A vibhAgamAM ApavAmAM AvyuM che. A gaNitAnuyoganA graMthomAM... jaMbudrIpaprajJapti, sUryaprajJapti, caMdraprajJapti, jIvAjIvAbhigamasUtra, anuyogadvArasUtra, jyotiSakadaMDakasUtra, kSetralokaprakAza Adi graMtho hAlamAM paNa vidyamAna che. caraNakaraNAnuyoga vibhAgamAM... cAritra aMge vidhi-niSedha, utsarga-apavAda, saMyamamArganuM nirupaNa, paMcAcAra, caraNasittarI, karaNasittarI vagerenuM nirupaNa karanArA AcArAMgasUtra vagere zAstragraMthono samAveza thAya che. AcaraNakaraNAnuyoga saMyamanI sthiratA mATe parama sAdhanabhUta che. kriyA vageremAM nimagna rahevA mATe parama AlaMbana che. A caraNakaraNAnuyogathI bhavaroganuM nirmUlana thAya che ane avicala, akSaya, Atmika sukhanI prApti thAya che. A caraNakaraNAnuyoganA graMthomAM... zrI AcArAMgasUtra, oghaniyukti, dazavaikAlikasUtra, zrAddhavidhi, traNa bhASya (caityavaMdana/guruvaMdana/paccakkhANa) vagereno samAveza karavAmAM Ave che. Ya Jiao dharmakathAnuyoga vibhAgamAM... mahAna AtmAonA jvalaMta preraNA ApatA jIvana caritro AlekhAyelAM che. je sanmArga gamana karanArane susahAyaka bane che, temaja sanmArgathI bhraSTa thatA AtmAone punaH mArgamAM saMsthApita karavAnuM sAmarthya dharAve che. dharmakathA paNa cAritraprAptinA hetu mATe che. dharmakathAnuyogano viSaya saraLa hovAthI AtmArthI jIvone te ghaNo ja lAbha karAvanAro thAya che. A dharmakathAnuyogamAM jIvanacaritronI gUMthaNI evI rIte karavAmAM Ave che ke jethI kathAnI sAthe sAthe dravyAnuyogAdi 3 anuyoga paNa chUTaka chUTaka mUkelA hovAthI te te yogonuM jJAna paNa sahelAIthI thaI jAya... vaLI, AtmA cheka nIcalI kakSAmAMthI kaI rIte vikAsa sAdhato AgaLa vadhe che tathA potAnA upara AvI paDatA nAnA-moTA bhayaMkara dussaha upasargo-pariSahomAM paNa kevA sahiSNu banI Atmika guNonAM zikhara sara kare che temaja kevA nimitta maLatAM pachaDAya ane pAchA kevA nimittavaza UMce caDhI jAya che vagere prasaMgo te te vyaktionA 27 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA jIvana prasaMgo jANavA sAthe uttama preraNAdAyI hoya che... temaja bALajIvo paNa dhyAnathI rasapUrvaka kathAo sAMbhaLI preraNA meLavatAM hoya che. A dharmakathAnuyoganA graMthomAM... zrI jJAtAdharmakathAMgasUtra, zrI upAsakadazAMgasUtra, sirisirivAlakahAsUtra, zrI upadezamAlA, upadezaprAsAda, samarAditya caritra, triSaSTizalAkApuruSacaritrAdi ghaNA badhA graMtho A dharmakathAnuyoga vibhAgamAM jANavA. A jaina kosmolojI" nAmano graMtha paNa uparokta jaNAvelA 4 anuyoga paikI gaNitAnuyoga mAMhe ja pradhAnatAthI rahelo che. kAraNa ke, 14 rAjalokavartI te te kSetromAM rahela parvata-nadI-draho-zAzvata caityo vagerenI laMbAI-pahoLAIUMcAI-UMDAI pramukhanuM ja ghaNuM kharuM varNana karavAmAM Avela che. anaMtA jIva-ajIva, jaDa ke cetana padArtho 14 rAjanA pramANavALA "loka'thI oLakhAtA AkAzakSetramAM rahyAM che. tyAre A 14 rAjaloka zuM che ? tenI AkRti, svarupa, pramANa keTalA vibhAgothI vibhakta che ? tathA temAM rahelA SaD dravyonuM svarupa vagere zuM che ? ityAdi prazno thavA sahaja che... cakSuthI dRSTa evI duniyA, dharatI, peTALa, sAgara ane AkAza A sarva vastunuM jJAna ane tenA rahasyo meLavavAne mATe mAnavI hajAro varSothI athAga prayatno karato rahyo che, vaLI emAM paNa AkAza-dharatI vagere je padArtho adRSTa che teno tAga kADhavA mATe, rahasyo meLavavA mATe nita navA prayogo karI rahyo che. sRSTi upara janmelI IzvarIya vyaktioe, dharmanetAoe, dharmagraMthoe, temaja vaijJAnikoe A dekhAtuM dazya jagane temaja adazya jaganne potapotAnI rIte jANyuM ane vizvane vividha prakAranuM AkAravALuM ane asaMkhya rahasyothI paripUrNa batAvyuM, jyAre bIjI bAju zaktizAlI mAnava svabhAvamAM navuM navuM jANavAnI adamya vRtti beThI hoya che, eTale jAta jAtano puruSArtha karavo, navI navI khojo karavI tathA jAta jAtanA rahasyo zodhI kADhavA A mATe te satata mathato hoya che. pariNAme te sRSTinA, brahmAMDanA, kudaratanA agamya rahasyone tathA navAM navAM AviSkArone, zodhone yathocitapaNe janma Apato rahyo che. A aMgenA aneka graMtho paNa pragaTa thaI gayA che. vicAravAnuM e che ke... mAnavIya khojane saMpUrNa pramANabhUta mAnavI ke trikALa jJAnI sarvajJa banelA ArSadaSTA mahAmAnave jJAnacakSuthI AtmapratyakSa karelI vAtane pramANabhUta mAnavI ? AjanA vijJAnayugamAM mAnavamanamAM "je jeTaluM najare dekhAya te ane teTaluM ja sAcuM" AvA prakArano vicAra jora-zorathI ghara karI gayo che... AvuM ekAMte mAnavuM e mAnavInI TUMkI dRSTinuM pariNAma che. kema ke sAmAnya mAnavInI dRSTi-zaktinI maryAdA che ane te kAraNathI te je vicArI zake, je jANI zake tene paNa maryAdA lAgu paDI jAya che. A saMjogomAM mAnava vijJAniko kahe "e badhuM ja sAcuM ane te ja AkharI'' A mAnyatA barAbara nathI. AthI eka vAta spaSTa thAya che ke sAmAnya mAnavInuM darzana paNa sAmAnya hoya che, jyAre asAmAnya mAnavInuM darzana te asAmAnya arthAt virATa ane vedhaka hoya che. je AtmAoe tapa-tyAga ane saMyamanI sAdhanA dvArA ajJAnanA AvaraNone haTAvI jJAnano pUrNa prakAza meLavyo eTale jJAnanI aMtima kakSAe pahoMcI gayA... evA AtmAone have kAyAnA carmacakSuthI jovAnuM ke pustakiyA jJAnathI athavA yAMtrika sAdhanothI jANavAnuM hotuM ja nathI. have temane jovAnuM ke jANavAnuM jJAnacakSuthI ja hoya che. ane tethI temanuM samagra darzana AmUlaphUla, apAra ane anaMta hoya che. jainadharmanI paribhASAmAM jJAnaprAptinI AkharI Toca ke 28 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA kakSAne kevaLajJAna zabdathI oLakhAvAya che. AnAthI AgaLa have kazI kakSA meLavavAnI rahI nathI. A kevaLajJAnanA trikALajJAna ke sarvajJapaNuM e nAmAMtaro che. A jJAnathI te jJAnI maharSione traNe kALanA dravyo-padArtho tathA tenA guNaparyAyonuM pratyakSa darzana thAya che ane tethI ja temanuM darzana saMpUrNa yathArtha ane niHzaMka koTInuM hoya che. kAraNa ke asatya ke apUrNa bolavAnA kAraNo naSTa thayA bAda ja kevaLajJAnano prakAza pragaTa thato hovAthI emanA yathArtha kathanane zraddhA ane buddhi baMneyathI svIkArI levuM joIe. kema ke bhagavAna zrI mahAvIra svAmI jyAre kevaLajJAnI banyA tyAre temaNe 14 rAjaloka rUpa saMpUrNa vizva (brahmAMDa)nA saikAlika bhAvone AtmapratyakSa karyo. kAraNa eka ja hatuM ke teo pUrNa Atmatattva banI gayA hatA eTale temanuM darzana paNa pUrNa hatuM ane jevuM temanuM darzana tevuM ja temanuM kathana hatuM. mahAna daSTAe potAnA jJAnamAM virATa AkAzanI aMdara virATa vizvanuM je mahAdarzana AtmapratyakSa karyuM tyAre temaNe vizvane je AkAre joyuM, je mApe joyuM, te ane A vizvamAM kyAM kyAM kevAM kevAM sthAno che? kevA kevA jIvo che? kevA kevA dravyo-padArtho kevA kevA anaMtabhAvo ane rahasyothI paripUrNa che? te A vizvanuM saMcAlana, tenI gatyAgati kevI rIte cAle che? ityAdi te badhuM temaNe kevaLajJAnarUpI arIsAmAM nihALyuM ane bolavA mATeno samaya maryAdita hovAthI maryAdita pramANamAM ja tenI jANa karI che. je Aje paNa jainAgamomAM yogya rIte sacavAyela che... have mULa vAta upara AvIe... A saMsAramAM ghaNA badhA prakAranA prANIo che te badhAmAM paNa manuSya ja eka vikasita ane vicArazIla prANI che.... kAraNa ke, potAnI buddhinA vikAsa pramANe vicArIne te lakhe che ane bole che. jo ke lekhana ke vaSnavaMte koI saraLa kArya nathI, chatAM eka apekSAe vaktA potAnI hoMziyArInA AdhAre zrotAone AkarSI le che jyAre lekhana e to kAyamI vastu che. mATe ja vyavahAramAM paNa kahevAyuM che ke "lakhANuM e vaMcANuM" so bhaLyuM ne ekalaDuM" vagere. mATe ja je kAMI paNa lakhAyela hoya che te ja haMmezAM vaMcAya che te lekhana vAMcIne sudhArA ke vadhArA sAmI vyakti sUcavI jAya che, eTale mArI samaja pramANe lekhana kArya te kAMI saraLa kArya nathI... jenadRSTie AgamomAM temaja itara graMthomAM je vizvavarNana saMbaMdhI hakIkato batAvelI che te ahIM saMgraha karIne tamArI samakSa rajU karavAno eka nAnakaDo prayAsa karela che. jenazAstromAM saMpUrNa vizvanuM varNana je rIte karavAmAM AvyuM che te sAmAnya loko vAMcI zake nahIM. mATe mAre te hakIkato janasAmAnya sAme rajU karavI joIe. kAraNa ke, keTalAka vakhatathI (samayathI) tattvajJAna upara eka viziSTa sacitra graMtha racavAnI mArI bhAvanA hatI. vi. saM. 2064nA aThavAlAInsa (sUrata) cAturmAsamAM samAcAra maLyA kevi.saM. 2067mAM bhuvanabhAnusUrijIno janmazatAbdi mahotsava thaze ane temAM ghaNA badhA graMthAdi navA bahAra paDaze... ane te samaye mAre paNatattvajJAnaviSayakaAgama-prakaraNAdino ja abhyAsa cAlu hovAthI manamAM eka bhAvanA hurI ke A zatAbdi mahotsavamAM mAruM paNa kaMIka phUla nahIM to phUlanI pAMkhaDI rupe yogadAna hovuM joIe, basa!tyArathI ja vAMcana sAthe sAthe sArA padArthonI noTsa paNa karato gayo... pariNAme AgaLa jatAM te noTsane ja sudhArA-vadhArA sAthe temaja saMzodhanAdithI zuddhi karAvI Aje tamArA hAthamAM je graMtha che te bIjuM kAMI nathI paNa vAMcana daramyAna karela sArA-sArA padArthono saMgraha ja che. ane tethI ja A Jain cosmology (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) nAmaka graMthamAM saMpUrNa urdhva-adho-madhya etrilokAtmakavizvanuM sacitra varNana karavAno yatkiMcit prayAsa karela che. mATe mArA hRdayamAM utpanna thatA bhAvone huM rokI na zakyo. ane A ( 29 ) Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA racanA thaI gaI. te mATe to mahAkavi kAlIdAsajIe paNa svaracita raghuvaMzamahAkAvyamAM kahyuM che ke... kva sUryaprabhavo vaMzaH, kva cAlpaviSayA matiH / titIrghardustaraM mohAduDupenAsmi sAgaram // artha:- sUryathI utpanna thayelaA vaMza kyAM? ane kyAM mArI alpamati (buddhi)? eTale ke A raghuvaMzanuM alpa buddhine kAraNe varNana karavuM kaThina che, chatAM paNa taiyAra thayela che. jema duHkhethI tarI zakAya evA samudrane koI nAnI naukAthI taravA icche tema ja huM paNa mArA hRdayanA bhAvone A graMthalekhanIthI rajU karuM chuM. ghaNA mane pUche che ke nyAyI vyAkaraNa vArtA ke anya koI viSayone na letAM A bhUgoLa saMbaMdhI viSayavALuM je graMthalekhana tame karyuM tenuM kAraNa zuM? to tenA samAdhAnamAM mAre kahevAnuM che ke AvijJAnayugamAM Aje AkhuM jagatu kUdake ne bhUsake vikasI rahyuM che ane temAM paNa vizvanI bhaugolika sthiti viSe to nita navIna hakIkato (vAto) ApanI samakSa AvI rahI che, to prazna thavo sahaja che ke jainadRSTie bhaugolika sthiti zuM che? athavA to ApaNA kahevAtA sarvajJa kevaLI bhagavaMtoe A vizvanuM svarupa kevuM batAvyuM haze? basa! e ja praznanA samAdhAna mATe A graMthanI racanA karavAmAM AvI che. A graMthamAM bhaugolika rIte je kAMI paNa svarupa batAvavAno prayatna karyo che te ekamAtra khAsa karIne jenAgamAdi mAMhenI ja hakIkato che. kahevAya che ke jyAre bhagavAna mahAvIra svAmI A avani upara dharmadezanA ApatA hatA tyAre bIjA paNa anya dharmIo, saMto temaja upAsako hatAM. teonI paNa bhUgoLa-khagoLAdi saMbaMdhI vizvanI vyavasthAo rUpa mAnyatAonI yogyatA-ayogyatA batAvIne ahIM A graMthamAM jaina mAnyatA prarupela che. te sarvamAnyatAo Aje paNa jainAgamomAM sacavAI rahela che. te saraLatAthI bodha thAya te mATe ja A graMtha racanAno prayAsa thayela che. chavastha-apUrNa-alpa jJAnI manuSyonI kRtimAM eka athavA aneka prakAranI keTalIka bhUlo rahI ja javAnI, paraMtu teTalA ja kAraNe kAMI navIna sAhityanuM sarjana anupayogI ke anupAdeya TharatuM nathI. jo eka paNa bhUlavinAnA sAhityano ja Agraha rAkhavAmAM Ave to evuM sAhitya to bhAgye ja prApta thaze ane ApaNe badhA ja navIna sAhityathI viMcita rahI jaIzuM, je kyAreya icchavAyogya nathI. huM ahIM eka vAta spaSTa karavA icchuM chuM ke prAcIna jaina zrutajJAna para navIna vRttionuM nirmANa karanArA cAritrasaMpanna, mahAmedhAvI evA munivaronI sarakhAmaNImAM AjanI vidvattA, AjanI paMDitAI koI haroLamAM nathI. Ama chatAM "zumArge sA vatanI" eTale "zubha kAryomAM haMmezAM prayAsa karavo joIe" AvuM zAstravacana hovAthI jo Avo prayAsa karIzuM nahIM to AjanI prajA bhautikavAdanA bhayaMkara vamaLamAM phasAI jaze. ane AthI ApaNA jainazAsanane paNa ghaNuM moTuM nukasAna thaze. Ajano gRhasthavarga prAcIna bhASA (prAkRtAdi) samajato nathI ane saMskRta bhASAnuM jJAna paNa ghaNuM ja alpa (nahIMvata) dharAve che. eTale teo vartamAna gujarAtI bhASAmAM -rocaka zailIe lakhAyeluM ane suMdara ruparaMgamAM bahAra paDeluM ja sAhityamAMge che. AvA vakhate jo temane AvA prakAranuM sacitrasAhitya ApIzuM to teno teo saharSa svIkAra karaze... satkAra karaze sanmAna karaze. ane jainadharma temaja tattvajJAna upara Adara-bahumAnavALA banaze. ema kahevAya che ke "graMtha ke pustakanuM nAma jeTalA ochA akSaranuM teTaluM sAruM". have mAre paNa graMtha racanA to thaI gaI...paNa nAma rAkhavuM? teno nirNaya karavAmAM ghaNuM manomaMthana karyuM. keTalAka lekhako mATe A bAbata saraLa haze... (30 | Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA paNa mAro anubhava kAMIka judo ja hato... eka pachI eka aneka nAmo mArA smRtipaTa upara upasI AvyAM ane teno pUrvApara vicAra karyA pachI chevaTe eka nAmano nirNaya karyo. kema ke kahevAya che ke graMthanuM je nAma nakkI thAya che te saraLa, spaSTa tathA sArthaka hovuM joIe. mATe A graMtha paNa prAyaH bhUgoLanA mukhya viSayone Avarato hovAthI tenuM nAma "JAIN GEOGRAPHY" (jaina jyogrAphI) rAkhavAmAM AvyuM. pachI pa.pU. gacchA.A.zrIvi. jayaghoSasUrIzvarajI ma. sA.ne A graMtha bAbate jaNAvavAmAM AvyuM tyAre pa. pU. gacchAdhipatizrIjI taraphathI pa. pU. A. zrI vi. jayasuMdarasUrijIno vaLato patra maLyo, temAM temaNe pa.pU. gacchAdhipatizrIjInI bhAvanA jaNAvI...ke "A graMthanuM nAma JAIN cosMOLOGY" (jena kosmolojI) rAkho to vadhu sAruM lAgaze... upAdeya banaze, kema ke A graMthamAM prakIrNaka vibhAgamAM rahela keTalAka viSayo je bhUgoLa sAthe maLatAM na hovAthI judAM paDI jAya che, paraMtu te badhAM ja viSayo brahmAMDanI vyavasthAmAM to goThavAyelA che ja, mATe A nAma yogya lAge che." tethI chelle pa. pU. gacchAdhipati zrI jayaghoSasUrijInI bhAvanAnI pradhAnatAne laIne A graMthanuM mukhya nAma "JAIN COSMOLOGY rAkhavAmAM AvyuM. temaja vAcakonI jijJAsAne uttejita kare evuM apara (bI) nAma zodhatAM Akhare "sarvajJa kathita vizva vyavasthA" jaDyuM... ane chelle hajI kAMIka khUTe che evuM lAgatAM aMte "sacitra tattvajJAnanuM navaluM najarANuM" e paNa mUkavAmAM AvyuM. tAtparya e che ke A graMthanuM saMpUrNa nAma sacitra tattvajJAnanuM navaluM najarANuM.... ILLUSTRATED TAIN COSMOLOGV che. sarvajJa kathita vizva vyavasthA dazyo Ape daSTi" e ukti anusAra A graMthamAM bahulatAe dazyo (citro) ne sthAna ApavAmAM AvyuM che. kAraNa ke dezyone jovAthI je dRSTi khule che tenA ja mAdhyamathI sarvajJa bhagavaMtoe potAnA lokAlokaprakAzaka kevaLajJAnamAM saMpUrNa sRSTi kevI joI haze teno AMzika anubhava ApaNane paNa karavA maLe ane te ja svarupe ApaNe paNa zrutajJAnanA baLe joI zakIe. mATe ja ema kahevAya che ke "hajAra zabda barAbara eka citra." AJAIN COSMOLOGY(sarvajJa kathita vizvavyavasthA) graMthanuM yathAmati, yathAzakti ane zAstrIya AdhAre lakhANa karavAno prayAsa karela che. tathApi chapasthajanya ke pramAdajanya koI paNa alanA jo sujJasamAjane dRSTigocara thAya to te sudhArI levA sahRdaya hArdika namra nivedana che. ahIM eTale chelle jaNAvavuM ucita che ke prastuta kRti (graMtha) prAcIna (mULa pAThonI apekSAe) sAhitya paranI eka navinIkaraNa rupe sAhitya hovA chatAM te eka maulika svataMtra graMthanI kSamatA dharAve che, temaja jainadharmanA adbhuta tattvajJAna upara paNa suMdara prakAza pADe che tethI sujJa pAThako tene vAMce.. vicAre... ane potAno abhyadaya sAdhe. temaja A graMthathI A viSayanA jijJAsu evA bhavyAtmAo kSetra saMbaMdhI yogya mAhitI meLavavA pUrvaka lokAgrabhAge rahela siddhazilAnA nivAsI bane... basa e ja abhyarthanA... saha.... guruguNarazmihIpAdapaghareNa muni cAjhiranavijaya.. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI Dang JAIN COSMOLOGY (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) graMthane joyA | vAMcyA bAda Avela abhiprAyaH patronI kAMIka AMzika jhalaka... ati-ati parizrama karI taiyAra karela sacitra tattvajJAnanuM navaluM najarANuM JAIN COSMOLOGY (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) nAmanuM daladAra graMtha mane maLyo... graMthanuM avalokana karyu. kharekhara tamAro Aprayatna ghaNo ja prazaMsanIya che. A rIte darzana mohanIyanAM kSayopazamasAthe jJAnAvaraNIya karmano paNa jabarajasta kSayopazamakaryo che pariNAme cAritramohanIyano paNa kSayopakSamakaryo che... tamone tathA sahayoga karanAra saune mArA khuba khuba vaMdana... 5. pU. A. zrI azokasAgarasUri ma. sA. F suvinita munivara cAritraratnavijayajI ! anuvaMdanA... tamArA dvArA saMpAdita JAIN COSMOLOGY graMtha maLyo. jainazAsananA siddhAMtonI pAradarzakatA ane tenI satyatAne darzAvato tamAro A prayatna stutya che. mithyA vijJAna pAchaLa aMdha banelI yuvApeDhIne satya vijJAnanuM darzana karAvatuM A prakAzana saMpUrNa jainazAsanamAM AvakArya che. tattvajJAnanA mArga dvArA tattvanI sAcI pariNatine pAmI vahelAmAM vahelI take sarvajJatA - sarvadarzIpaNAnA sau mAlika bano... e ja zubhecchA... 5. pU. gacchA. A. zrI puNyapAlasUri ma. sA. A. vi. hemacaMdrasUrijI ta2phathI anuvaMdanA... sukhazAtA... sau zAtAmAM che, tame badhA kuzaLa ? JAIN COSMOLOGY graMtha maLyo. khuba suMdara taiyAra thayela che. jaina dharmanA virATa ane gahana padArthone saMkSepamAM ane saraLa bhASAmAM saMgrahita karavAno tamAro A prayAsa kharekhara khubaja anumodanIya che. vijJAnamAM zraddhA dharAvanArAone paNa A padArthonA abhyAsathI khyAla Ave ke jaina dharmanA tattvo keTalA vaijJAnika paNa che. vijJAnanI zodho ane saMzodhano - siddhAMto pharatAM che tyAre jaina dharmanA tattvo ane siddhAMto trikAlAbAdhita ane aphara che, tamArA stutya prayAsanI pharI pharI anumodanA karuM... pa. pU. A. zrI kalyANabodhisUri ma. sA. Ya 32 sarvajJa kathita vizva vyavasthA [ muni cAritrAtnavinayI... anuvaMvanA... muvAtA... jovina pUrva hrI~ JAIN COSMOLOGY graMtha milA, dekhakara mana prasanna ho gayA / bhUgola jaise zuSka va nirasa viSaya janasAdhAraNa kI dRSTi se....,. bAkI to jainadarzana meM dravyAnuyoga kI hI pradhAnatA hai... usameM bhI isa viSaya ko suMdara va suvAcya zailI meM graMtha prakAzana kara zAsana kI suMdara sevA pradAna kI hai| samyagjJAna ke kSetra meM bhagIratha puruSArtha karanevAle tumhArA nAma to "jJAnaratna" honA cAhie thA, khaira pUjyone socakara hI nAma rakhA hogA Akhira jJAna kA phala to virati arthAt " cAritra" hI hai| jJAna ke mahAsAgara meM DubakI lagAnevAle hI ese graMtho kA navasarjana kara sakate hai ... khuba khuba badhAI / pa. pU. A. zrI ratnasenasUri Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ---------- ----------------------------------- sureza kathita vizva vyavasthA ke tamAro graMtha maLyo.. vAMcyo... bahu ja gamyo.. sarvajJa kathita suMdara rasathALano saMgraha eTale JAIN. cosMOLOGY. AmAM 300 jeTalA phoTocitra-DAyAgrAmaApI samajaNane khuba ja saraLa banAvI dIdhI che. te mATe dhanyavAda..! AvA suMdara tattvono saMgraha graMtha eTale "sarvajJa kathita vizva vyavasthA" kharekhara jaina pAThazALAnAM dareka sthaLomAM A graMtha paMDito dvArA bhaNAvavo joie. A graMtha gujarAtI bhASAmAM che have hindI ane iMgliza bhASAmAM paNa banAvavo joie jethI gujarAta uparAMta vizALa hindI bhASI saMghone paNa vizvaracanAno bodha thAya e dvArA jJAnavRddhi thaI jainazAsana para ahobhAva-bahumAnabhAva vadhe.temaja A graMtharatna para lekhita parIkSAo levA dvArA paNa jainasaMghanetattvajJAnathI jJAnasamRddha karavA jevo che. A graMthanA paThana-pAThana dvArA bhavyajIvo dharmadhyAna dhyAve temaja AtmAnA paryAyone nirmala vizuddha banAvI sarvajJa paramAtmA para bahumAnabhAva vadhAre tevI aMtaranI abhilASA... pharIthI nAnI uMmaramparyAyamAM AvA moTA graMtharatnanuM sarjana karavA badala munirAjazrIne zatazaH abhinaMdana... 5. pU.paM. bhuvanasuMdaravijayajI, paM. guNasuMdaravijayajI ma. sA. ja sAdara vaMdanA.... sukhazAtAmAM hazo.. jene jotAnI sAthe ja najara nAcI uThe, haiyu harakhI uThe, citta camatkRta banI uThe ane uramAM utsava racAya. tevuM adbhuta sacitra tattvajJAnanuM navaluM najarANuM maLyuM jenuM nAma"sarvajJa kathita vizva vyavasthA...." tamArA naiSThika parizramane lAkha lAkha dhanyavAda.. tamArI zruta sAdhanAne lAkha lAkha namaskAra... eka ja graMtha dvArA jainadharmanA prAthamika tattvajJAnano puSkaLa bodha khuba saraLatAthI ane sahajatAthI maLI jAya tevuM bhavya sarjana thayuM che ke je jijJAsuone atyaMta upayogI ane atyaMta upakAraka nIvaDaze...AvA suMdara ane lokabhogyagraMtho sarjana karatA raho... tevA zubhAziSa.. pa.pU.paM. zrImuktivallabhavijayajI ma. sA. ja ApanA dvArA prakAzita thayela "JAIN COSMOLOGY" graMtharatna maLyo. kharekhara graMtha jotA ema lAge che ke athAga parizramakarIne tame A graMthanuM sarjana karyuM che. samagra vizvanA DhagalAbaMdha loko anekavidha AviSkAra karavA mATe prayatna karI rahyA che paNa.... Apano A AviSkAra prazaMsanIya che. vizvanI prajA jyAre vijJAnanA ravADe caDIne ajJAnatAmAM rAcI rahI che tyAre jainadharmanI bhUgoLa dvArA zAstrasApekSa tame je mAhitI pUrI pADI che tenA dvArA aneka loko satyanA paMthe prayANa karaze. punaH punaH AvA sarjana karIne ApanI zaktiprabhunA mArgamAM aviratapaNe vaparAyA kare evI zAsanadevatAone prAthanA karuM chuM. - pa. pU.paM. zrIpapradarzanavijayajI ma. sA. ja ApazrInA dvArA saMpAdita prakAzita thayela "sarvajJa kathita vizva vyavasthA" graMthanA vimocana prasaMge nAraNapurA (ama.) javAnuM thayuM. graMtha joyo. uchaLatA vairAgya sabhara saMyama aMgIkAra karI viziSTa gurukRpA meLavI khuba ja mahenata karI A sarvajJa kathita vizva vyavasthAne vyavasthita mALakhAmAM goThavI temaja saraLa bhASAmAM prastRta karI alpavaya ane alpa dIkSAparyAyamAM ghaNuM moTuM kArya karyuM che. vaLI AjanI bhaTakelI yuvApeDhI mATe kharekhara A graMtha eka bhomIyAnI garaja sAraze. - pa. pU.paM.zrImunizaratnavijayajI ma. sA. ( 33 ) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA JAIN COSMOLOGY (sarvajJa kathita vizta vyavasthA) graMthano paricaya ane vibhAgIkaraNa... A graMtharatA eka sAmAgha pustakarupamAM ja prakAzita nathI thaI rahyuM. paraMtu eka prakaralA graMtha - abhyAsaka graMthasvarupe prakAzita thaI rahyuM che. jemAM sarvajJa bhagavaMto dvArA kathitavizva zuM che? tenI vyavasthAo kevI che temaja urva-adho-tichalokamAM zuM zuM raheluM che ? vaLI jainazAsananI janarala philosophI temaja mAthatAo ane jainazAsaThAnAviziSTapadArtho zuM che ? ItyAdi ghaNI badhI mAhitIothI paripUrNaA eka zreSTha graMtha che. e mATe bAhA daSTithI jo jovA jaIe to jevuM AkarSaNa 4 kalaravALA graMthAdamAM hoya che tevuM AkarSaNA AmAM jovA hAhIM maLe e svAbhAvika che, to paNa atyaMtara dakTithI jovA jaIe to vAcakavarga (abhyAsuvarga) vA mATe A anekAneka prakArothI upayogI banaze.basa e ja abhyarthanA saha... saMpAdaka-muni cAstriratnavijaya... prathama vibhAga - "loka varNana" 4 A graMthamAM AvatA mukhya 108 viSayo mAMhenA loka saMbaMdhI 13 viSayono saMgraha A vibhAgamAM karavAmAM Avyo che te jema ke ... (1) zrI paMca parameSThinA 108 guNo.... (2) 14 rAjaloka rupa vizva vyavasthA, (3) 14 rAjalokano yathArtha dekhAva. (4) 14 rAjaloka tathA traNe lokanA madhyasthAno, (5) 8rucapradezo eTale samabhUtalA. (6) 14 rAjalokamAM rahela paMcAstikAya ane kALa eTale padravya... (7) dharmAstikAya... (8) adharmAstikAya.. (9) AkAzAstikAya (lokAkAza).... (10) AkAzAstikAya (alokAkAza) (11) pudgalAstikAya. (12) jIvAstikAya.. (13) kALadravya.. (4) saMsthAna vicayano svarupa.. vagere... (peja naM. 9 thI 36) dvitIya vibhAga- "adholokamAM ja A dvitIya vibhAgamAM "adholoka" tarIke prakhyAta nIcenI bhUmimAM koNa koNa rahe che... tyAM narakAdinI vyavasthA temaja bhavanapati-vyaMtarAdi devonI vizeSa mAhitI batAvavAmAM AvI che. vaLI A vibhAgamAM 14thI 23 sudhInA 10 viSayonA lekhone sthAna ApavAmAM AvyuM che. te jema ke.. (14) trikAMDamaya ratnaprabhA pRthvI prathama naraka.. (15) sAte narakomAM rahelA pratironA nAmo... (16) vyaMtara tathA vANavyaMtara devo. (17) vyaMtaranikAyanA devo saMbaMdhI bheda-prabheda (18) bhavanapati devo. (19) 15 prakAranA paramAdhAmI devo... (20) nArakone 10 prakAre kSetravedanA....(21) nArakone anya 10 prakAre kSetravedanA.... (22) sAtamI naraka (23) pApIone sajA bhogavavAnuM sthAna eTale 7 narako. (4) lokanA dhyAnanuM phaLa... vagere... (peja naM. 37 thI 58..) tRtIya vibhAga - "madhyaloka" ja AtRtIya vibhAgamAM "ticchaloka" tarIke prakhyAta evA madhyalokamAM zuM zuM vyavasthAo che? tenI saMkSipta ane vistRta mAhitI pAThavatA 24 thI 76 sudhInA pa3 jeTalA viSayone Avarato vizALa saMgraha A vibhAgamAM karavAmAM Avyo che. te jema ke (24) jaMbUdvIpa.. (25) jaMbudvIpanI jagatI-dhAro-rAjadhAnI vagerenuM varNana. (26) jagatInI vedikA ane vanakhaMDo... (27) jaMbUDhIpanA 7 mahAkSetro (28) jaMbudvIpanA 6 varSadhara (kulagiri) parvato ane 6 mahAdraha.. (29) drahadevInA mULa kamaLanuM varNana ane drahomAM sthita kamaLonI saMkhyAmApAdi. (30) jaMbUDhIpamAM rahela vRtta (goLa) padArthonuM yaMtra.... (31) jaMbUdvIpamAM Avela parvatonuM yaMtra.... (32) jaMbUdIpanuM bharatakSetra... (33) (34 - Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI --------------- sarvajJa kathita vizva vyavasthA bharatakSetranA madhyakhaMDanI vizeSa jANakArI.... (34) bharatakSetramAM samudro kyAMthI AvyA?... (35) 34 dIrghavaitADhya parvato.... (36) vaitAdyanI guphAomAM rahelA mAMDalA viSe.... (37) vRtta vaitADhya camakAdi parvato ane kaMcanagiri parvato viSe.... (38) jaMbUvRkSa... (39) drahomAMthI nIkaLatI nadIo.... (40) mahAvideha kSetra.... (41) mahAvideha saMbaMdhI pUrva-pazcima lAkha yojana melaka yaMtra temaja 32 vijaya ane nagarIo.... (42) vakSaskAra parvato temaja mahAvidehanAvanamukhano dekhAva.. (43) bhadrazAlavananuM vihaMgamadezya.... (44) devakuru-uttarakurukSetra temaja kurukSetranA 10draho.. (45) meruparvata (46) meruparvata uparasthita naMdanavana. (47) meruparvata upara Avela somanasa vana + merunA zikhara upara pAMDakavana...(48) lavaNasamudra+mahApAtAla kalaza temaja laghukalazonuM varNana. (49) lavaNasamudra aMtargata gautama-sUrya-caMdradIpa-velaMdhara-anuvelaMdhara parvato... (50) lavaNasamudra aMtargata 56 aMtarlIpo... (51) gotIrtha ane jalavRddhino betaraphathI dekhAva.. (para) dhAtakIkhaMDa.. (53) dhAtakIkhaMDanA meruparvatanuM pramANa.. (54) aDhIdvIpa.. (55) 45 lAkhayojana pramANa manuSyakSetra.... (56) mAnuSottara parvata.... (57) aDhIdvIpamAM zAzvata padArthonuM yaMtra.. (58) zAzvata jinabhavana-jinapratimAdi (59) aDhIdvIpamAM zAzvata catya ane pratimAonuM varNana ane traNe lokamAM rahelA zAzvataprAsAdAdinuM yaMtra (60)aDhIdvIpamAM samakALe tIrthakarAdi keTalA hoya?... (61)A avasarpiNIkALanA 12 cakravartI, 9 vAsudeva, 9 baLadevAdi. (62) 63 zalAkApuruSo temaja anya mahApuruSono kramAdi... (63) cakravartInA 14 ratno (7 ekendriya ratno +7 paMcendriya ratno)... (64) cakravartInA navanidhAna=navanidhi.. (65) vAsudevanA 7ratno ane koTizilA... (66) zrIvIraprabhunA 11 gaNadharo ane 10mahAzrAvako... (67) naMdIzvaradvIpa... (68) naMdIzvaradvIpamAM rahela aMjanagiri parvata.... (69) kuMDaladvIpanI vizeSa jANakArI. (70) rucakadvIpa.... (71) pratyeka samudranA pANIno svAda temaja masyAdinuM pramANa (72) tiolokamAM rahelA dIpa-samudronuM mApa.... (73) utpAta parvata.... (74) jyotiSa devo. (75) jaMbUdvIpanA sUrya ane caMdranA maMDalAdinA pramANa-aMtara vagere.... (76) tamaskAyanuM sAmAnyathI vivecana () jANavA jevuM... mANavA jevuM.... vagere.... (peja naM. 59 thI 174...) caturtha vibhAga - "urvaloka" 4 Acaturtha vibhAgamAM "urdhvaloka" tarIke prasiddha evAdevalokanuM yatkiMcit svarupa batAvavAmAM Avela che jemAM devalokasaMbaMdhI 77thI 87 sudhInA 11 viSayone saMkalita karatI evI viziSTa lekhamALAo rajU karAI che. te jema ke. (77) aSTakRSNarAjI varNana. (78) lokAMtika devo viSe jANavA jevuM... (79) 12 vaimAnikadevo. (80) 9 raiveyaka ane pa anuttaravAsI devo. (81) kalpopapanna devomAM 10 prakArano kalpa... (82) kilbiSika devonA prakAra ane nivAsasthAno. (83) kayA kAraNe devo manuSyalokamAM Ave che?... (84) devalokamAM pratironI vyavasthA kevI rIte hoya che? (85) devonI tathAvidha bhavapratyayika saMpatti... (86)devonA avadhijJAnanuM kSetra ane AkAra... (87) vaimAnika devalokanA vimAnonuM saMkhyAdarzaka yaMtra.... (*) sadvAMcanano mahimA... vagere.(peja naM. 175 thI 198..) paMcama vibhAga - "prakIrNaka" ja A paMcama vibhAgamAM jainazAsanamAM batAvelA chuTA-chavAyA padArthonuM khUba ja vizad rIte varNana karAvAyuM che.. jemAM 88 thI 108 sudhInA 21 viSayone saMgRhita karavAmAM Avela che. tejemake.(88) chaH kAyajIvonI samaja (sthAvarakAya).... (89) chaH kAya jIvonI samaja (trasakAya)... (0) chaH kAya jIvonI samaja (manuSya-deva-nArakI)... (91) jIvonA pa63 bhedonI judA judA sthaLe thatI utpatti... (92) nigodanA goLAnuM svarUpa. (93) pa-zarIrone Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA viSe anekaviSaya sthApanA pradarzaka yaMtra.... (94) pa-indriyo viSe bhinna bhinnaviSayonuM sthApanA yaMtra.. (95) Rju ane vakragati.... (96) siddhazilA ane siddhAtmAo.. (7) 6 prakAranI paryApti.... (98) ajIvanA 5 saMsthAna ane jIvanA 6 saMsthAna. (99) 6 prakAranA saMghayaNa. (100) 6 lezyAnuM svarupa (101) 14 guNasthAnaka eTale jIvano vikAsakrama. (102) kevalI samudyAta... (103) pudgala (ajIva)nA pa30 bheda.. (104) ATha karma eTale zuM?... (105) avasarpiNI-utsarpiNI kALanA 6+ 6 = 12 ArAonuM svarupa.. (106) tapa (bAhya atyaMtara 12 prakAre...) (107) aSTApadajI mahAtIrthaviSe jANavA jevuM... (108) zuM tamane khabara che, bhUkaMpa zA kAraNe Ave che?... (4) PLEASE ONE MINUTE... vagere... (peja naM. 199 thI 250..) SaSThama vibhAga - "jANavA jevI bhUmikA" ja A vibhAgamAM Apa zuM zuM jozo? to cAlo mitro! e paNa jANI laIe.... te jema ke (1) jaina mAnyatAnusAre lokavarNana., (2) bauddha matAnusAre vizvavarNana, (3) vaidika dharmAnusAre lokavarNana, (4) agnipurANanA AdhAre brahmAMDavarNana, (5) pAtaMjala yogazAstra anusAre lokanuM svarupa (6) zrImad bhAgavatapurANanA AdhAre jaMbudvIpa, (7) vaijJAnikonA matAnusAre Adhunika vizva, (8)pRthvI daDA jevI goLa nathI ane pharatI nathI tenA 101 purAvAo. (9) khristI dharma paNa pRthvIne sapATa mAne che..., (10) zuM kharekhara pRthvI phare che?.. (11)nA!pRthvI pharatI nathI, (12) Adhunika bhUgoLa ane jainadharma, (13) AjanI bhUgoLa-khagoLa para vimarza..., (14) jaina mAnyatA ane vijJAnanI mAnyatA vacce bhinnatA (15) "bhAratavarSa"nuM nAmakaraNa, (16) palyopama ane sAgaropamanuM svarupa, (17) pRthvInA AkAra ane sthiratA saMbaMdhI suMdara sAhityavarNana (18) A jANavuM che to A vAMco...vagere suMdara lekhono vizALa saMgraha "jANavA jevI bhUmikA" nAmakachaTTAvibhAgamAM ApanihALazo...(peja naM. 251 thI 350.) saptama vibhAga- "pariziSTa" phri A saptama vibhAga "pariziSTa" nAme che, jenA be vibhAga pADavAmAM AvyA che pahelo pariziSTa-1.... ane bIjo pariziSTa-2 pariziSTa-1 nA vibhAgamAM je A graMthamAM AvatA 108 viSayone gujarAtI bhASAmAM saMgrahita karavAmAM AvyA che temAM je je sthAnomAM zAstrasaMdarbhapATho batAvavAnA che te te sthAnomAM nAnA akSaromAM (phonTamAM) 1-2-3-4-5-6 vagere karIne gujarAtI AMkaDAo mUkavAmAM AvyA che ane tenA zAstrapATho pAchaLa rahelA sAtamAvibhAga svarupa "pariziSTa-1)mAM mUkavAmAM Avela che jemAM prAyaH 116 jeTalA Agama-prakaraNa vagere graMthonA pAThono samAveza karavAmAM Avela che. temaja te te graMthanA nAma ane zlokasaMkhyAdi sAthe batAvavAno prayatna karela che. (peja naM. 351 thI 416...) Lje pariziSTa-2 nA vibhAgamAM seMkaDo hajAro varSa jUnA je hastalikhita graMtho/ tADapatrIya graMtho vageremAMthI samuddhata karela A ja viSayane lAgatA-vaLagatAM prAyaH 68 jeTalA citronI pratikRtio paNa samAvI levAmAM AvI che. jethI prAcIna citrakalAno paNa rasAsvAda mANI zakAya. temaja pAribhASika zabdonA artha ane "jANavA jevI tArAtaMbola nagarI" nAmaka eka lekha che ke jemAM tArAtaMbolanagarInI AcherI jhalakane varNavato haidrAbAdanivAsI zeTha padamazAnA hAthe lakhAyela patra mUkavAmAM Avyo che, vaLI aMte lokasvarupabhAvanAnI sajajhAya ane sahuthI chelle graMthanI pUrNAhUti nimitte prazasti mukavAmAM AvI che. (peja naM. 417 thI 482...) 36. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -------- sarvajJa kathita vizva vyavasthA _ 8 mukta nahIM paNa RNa smRti... .. L(r) jemaNe mane avyavahArarAzinigodamAMthI bahAra kADhIvyavahArarAzimAM praveza apAvyo... evAM siddha bhagavaMtone prathama namaskAra karuM chuM. ja jemaNe janma ApI susaMskAronuM siMcana karI eka jhATake potAno moha choDI mane pravrajyA mATe anumati ApanAra tevA mAtAzrI pavanabena ane pitAzrI oTaramalajIe paNa muja upara mahAna upakAra karyo che.. carama tIrthapati, AsanopakArI zrI mahAvIrasvAmIjI tathA anaMta labdhinA bhaMDAra zrI gautamasvAmIjI temaja zrI sudhamasvAmIjI mahArAjAnA mRtavArasAno vArasadAra banyo. siddhAMtamahodadhi pa. pU. A. zrI vi. premasUrIzvarajI ma. sA., nyAyavizArada pa. pU. A. zrI vi. bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. sA., mevADadezoddhAraka pa. pU. A. zrI vi. jitendrasUrIzvarajI ma. sA. A traNe mahApuruSonI satata kRpAdRSTithI huM pAvana banyo. * siddhAMtadivAkara, suvizAlagacchAdhipati pa. pU. A. zrI vi. jayaghoSasUrIzvarajI ma. sA. nA prasaMgopAta preraNAnA pAvana amRtAMjanathI huM ane mArI prajJAcakSu Aje A graMthanA saMpAdanane jovAmAM samartha banI.. dIkSAnA divya maMdiramAM AtmA bhagavAnanI pratiSThA karavAnI amUlya preraNA karanArA pa.pU. dIkSA dAnezvarI - yuvA jAgRtipreraka A. zrI vi. guNaratnasUrIzvarajI ma. sA. ke jeozrIe muja jevA ajJAnIne aMgArAbharyA AlamamAMthI ugArI, kalyANanI keDI batAvI, matalabIonA mohamAMthI mukta karAvI... mane saMyama sAmrAjya upara besavAnI taka ApI ane emanI kRpAthI ja huM Aje cAritradhara banI zakyo. E pravacanaprabhAvaka, SadarzananiSNAta pa.pU. A. zrI vi. razmiratnasUrIzvarajI ma. sA...jeozrInI avasarocita preraNA, protsAhana ane yogya yogakSemanA baLe muja jevA pAmara paNa saMyama dharmanA anekAneka yogone pUrNa karavAmAM parama banyA... siMhagarjanAnA svAmI pa.pU. paMnyAsapravara zrI caMdrazekharavijayajI ma. sA. nA ziSyaratnapa.pU. tattvajJAnamaniSI paMnyAsapravara zrI meghadarzanavijayajI masA.ke jeozrIe jainazAsana + saMghanI ghaNI badhI javAbadArIo mAthe hovA chatAM prastuta graMthanuM niHsvArthabhAve sUkSmatApUrvaka saMzodhana karyuM ane prastuta graMthodyAnane prastAvanA dvArA pallavita karyuM. ja dIkSAnA prathama divasathI ja jeoe mane grahaNa tathA Asevana zikSA ApI saMyamapAlanane yogya karyo. temaja avasarocita mane te te kALe bhaNAvI gaNAvI taiyAra karyo. evA moTA bhAI ma. sA. (gurudevazrI) pa. pU. munirAja zrI hIraratnavijayajI ma. sA.ne paNa Aje kema bhulAya...ke jeozrInI apUrva udAratAnA kAraNe ja Aje huM A badhuM kArya karavAmAM samartha banyo... ja pa. pU. sAdhvIzrI bhavyajJarekhAzrIjI ma. sA. (bena ma. sA.) ne paNa AjanA divase to na ja bhulAya, kema ke teozrInI avasarocita TakoranA kAraNe ja Aje huM saMyamarathamAM ArUDha thayela chuM.... ja A graMthamAM bhASAkIya zuddhi karanAra temaja A graMthanI AdeyatA vadhe te hetuthI potAnI amUlya preraNA ApanAra munirAja zrI anaMtasuMdaravijayajI ma. sA. temaja prophesara ramezabhAI bI. zAha (sAbaramatI) ne paNa huM Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sarvajJa kathita vizva vyavasthA atyAre yAda karuM chuM... kema ke teozrIe to zuddhikaraNa karI avismaraNIya upakAra karyo che... temaja gaNivarya zrI dharmatilakavijayajI ma. sA. dvArA paNa A graMthamAM sudhArA-vadhArA mATe keTalAka agatyanA sUcano vaLI yogya mArgadarzana maLyuM che. Ya [ Ya [E T Ya "jANavA jevI bhUmikA'" nAmaka chaThThA vibhAgamAM pa. pU. paM. zrI abhayasAgarajI ma. sA. dvArA lakhela ghaNA kharA lekhone sthAna maLyuM che, temAM mukhya kAraNa eka ja che ke temanA ziSya pa. pU. zAsanaprabhAvaka A. zrI azokasAgarasUrIzvarajI ma. sA.... temaNe mane kahevaDAvyuM ke 'A to paramAtmAnuM zAsana che ane temanI vANInI satyatA sarva jIvo sudhI pahoMce mATe tame niHsaMkoca amArA sAhityamAMthI je paNa meTara tamane yogya lAge te khuzIthI lejo.' mATe emano paNa upakAra Aje yAda karuM chuM. e ja pUrvokta vAtane anusaratI eka vAta hajI yAda Ave che ane te che 'saMgrahaNIratnam' nA nAmathI prasiddha evI bRhatsaMgrahaNImAMthI paNa ghaNA kharA padArtho... A graMthamAM levAmAM AvyA che mATe tenA vivecaka evA A. zrI vi. yazodevasUrIzvarajI ma. sA.nuM paNa kRtajJatApUrvaka huM smaraNa karuM chuM. AdhAragraMthonA sAkSIpATho mATeno mukhya AdhArastaMbha zrI mahAvIrasvAmI jaina ArAdhanA kendra A. zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira (kobA) rahyuM hatuM. temaja anya anya pustakAdimAM rahelA citronA saMkalana mATe mukhya AdhArastaMbha rupe 'gItArtha gaMgA' saMsthA rahI hatI. tethI temanI AvI utkRSTa zrutabhakti mATe huM bhUrI bhUrI anumodanA karuM chuM. A graMtharatna dareka gaccha ane dareka saMpradAyamAM mAnya bane temaja A graMthanI upAdeyatA caturvidha saMghamAM vadhe te hetuthI pota-potAnA amUlya abhiprAyaH ApanAra evA.. gacchA. A. jayaghoSasUrijI ma.sA., A. guNaratnasUrijI ma. sA., A. jayasuMdarasUrijI ma. sA., A. razmiratnasUrijI ma. sA., paM. zrI meghadarzanavijayajI ma. sA., zeTha zreNikabhAI kasturabhAI, paMDita zrI jagadIzabhAI choTAlAla zAha-surata, paMDita zrI dhIrubhAI DAhyAlAla mahetA - surata, Do. sudhIrabhAI zAha -amadAvAda, DaoN. je. je. rAvala -muMbaI....ityAdino huM kharekhara aMtarathI RNI chuM. suzrAvaka zrI apUrvabhAI ke jeo navaraMga prinTarsanA mAlika che teozrI dvArA paNa khUba ja cIvaTa pUrvaka samasta graMthanuM temaja citranuM vyavasthita kArya thayuM che, jethI emanuM paNa A graMthamAM apUrva yogadAna che. vizeSa eka vAta jaNAvavAnI che ke graMtho / AgamonA abhyAsa daramyAna temaja A graMthanA lakhANa daramyAna keTalAka viSayo mane khUba ja suMdara ane saraLa zailImAM rajUAtavALA lAgyA hatA mATe A graMthamAM keTalAka viSayo te te graMthamAMthI sIdhA ja mUkI devAyA che. A graMthanA lakhANa karatAM je koI paNa ApaNA graMtho / zAstro ke pustako temaja itara evA veda/purANAdi graMthonI sahAya lIdhI che, vaLI citro mATe je je pustakono AdhAra lIdho che te tamAme tamAmano nAmollekha te te viSayonI zaruAtamAM rahelA AdhAragraMthomAMhe karela che, te chatAM jo chadmasthatAnA vazathI bAkI rahI gayA hoya to hRdayathI kSamAprArthu chuM. A graMtha saMpAdanamAM nAmI / anAmI sarvavyaktio ke jeo pratyakSa ke parokSa rIte A kAryamAM madadarupa banyA che teono paNa huM kharekhara hRdayathI RNI chuM. 38 guruguNarazmihIrapAdapadmareNu muni cAritraratnavijaya... Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI anukramaNikA INDEX anukramaNikA INDEX **... 06 ... O8 ***...011 14 rA - , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , OT O krama viSaya (*) anukramaNikA (INDE)........................... ... 01 AdhAragraMtho . ........... navakAra mahAmaMtra ........ .............. (4) STOP LooK & Go.... (lokavana...) (1) zrI paMca parameSThinA 108 guNo ..... (2) 14 rAjaloka rupa vizva vyavasthA .... ...... 013 (3) 14 rAjalokano yathArtha dekhAva............ ...... 015 14 rAjaloka tathA traNe lokanAM madhyasthAno. ................................. 8 rucakapradezo eTale samabhUtalA......................... ................ .. 019 (6) 14 rAjalokamAM rahela paMcAstikAya ane kALa eTale padravya....................... 021 dharmAstikAya ............... ............................023 adharmAstikAya ............. .................. 025 (9) AkAzAstikAya (lokAkAza) ... 027 (10) AkAzAstikAya (alokAkAza) .............. ................. 029 (11) pudgalAstikAya... ............... 031 (12) jIvAstikAya .. ............... 033 (13) kALadravya ....... ............ saMsthAna vicayano svarupa .......... .......... (atholoka...) (14) trikANDamaya ratnaprabhA pRthvI = prathama naraka. (15) sAte narakomAM rahelA pratironAM nAmo ............... ............ 041 (8) ....................... 035 (4) 036 *** . (39 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI anukramaNikA krama viSaya 053 0i58 061 tm (16) vyaMtara tathA vANavyaMtara devo ........... ******** * * * * 043 (17) vyaMtaranikAyanA devo saMbaMdhI bheda-prabheda ................ 045 (18) bhavanapati devo .............. 047 (19) 15 prakAranA paramAdhAmI devo ... .............. (20) nArakone 10 prakAre kSetravedanA.............. .............. (21) nArakone anya 10 prakAre kSetravedanA... ......... (22) sAtamI naraka .............. .055 (23) pApIone sajA bhogavavAnuM sthAna eTale 7 narako ............ 057 (*) lokanA dhyAnanuM phaLa. .......... (madhyaloka) (24) jaMbUdvIpa ........................ .............. (25) jaMbudvIpanI jagatI - dvArA - rAjadhAnI vagerenuM varNana............................ (26) jagatInI vedikA ane vanakhaMDo ....... .............. 065 (27) jaMbUdvIpanA 7 mahAkSetro ..................... ................ (28) jaMbUdIpanA 6 varSadhara (kuLagiri) parvato ane jaMbUdvIpanA 6 mahAdraha...... (29) drahadevInA mULa kamaLanuM varNana ane drahomAM sthita kamaLonI saMkhyA-mApAdi .... (30) jaMbUdvIpamAM rahela vRtta (goLa) padArthonuM yaMtra ........... ............. (31) jaMbUdvIpamAM Avela parvatonuM yaMtra. ......075 (32) jaMbUDhIpanuM bharatakSetra ................................. ................. (33) bharatakSetranA madhyakhaMDanI vizeSa jANakArI ............. ................ bharatakSetramAM samudro kyAMthI AvyA? .081 (35) 34 dIrgha vaitADhya parvato...... ................ ....083 (36) vaitADhyanI guphAomAM rahelA mAMDalA viSe.. .........085 (37) vRtta vaitADhya-makAdi parvato ane kaMcanagiri parvato viSe ......087 (38) jaMbUvRkSa............ (39) drahomAMthI nIkaLatI nadIo ................ ................. 067 O71 = =' (15-ka 11 ************** ................ ***. 079 (34) ..... 089 .91 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI krama (40) (41) (57) (58) (59) (42) (43) (44) devakuru-uttarakurukSetra temaja kurukSetranA 10 draho . (45) meruparvata (46) meruparvata upara sthita naMdanavana . (47) meruparvata upara Avela saumanasavana... merunA zikhara upara pAMDukavana lavaNasamudra + mahApAtAlakaLaza ane laghukaLazonuM varNana .. (48) (49) lavaNasamudra aMtargata gautama-sUrya-caMdradvIpa-velaMdhara-anuvelaMdhara parvato (50) lavaNasamudranA aMtargata 56 aMtardIpo (51) gotIrtha ane jalavRddhino be taraphathI dekhAva (52) dhAtakIkhaMDa.. (53) dhAtakIkhaMDanA meruparvatanuM pramANa . (54) aDhIdvIpa (55) (56) & (60) (61) (62) (63) viSaya mahAvideha kSetra mahAvideha saMbaMdhi pUrva-pazcima lAkha yojana melaka yaMtra temaja 32 vijaya ane nagarIo.. vakSaskAra parvato temaja mahAvidehanA vanamukhano dekhAva bhadrazAlavananuM vihaMgama dazya .. 45 lAkha yojana pramANa manuSyakSetra. mAnuSottara parvata ..... aDhIdvIpamAM rahela zAzvata padArthonuM yaMtra zAzvata jinabhavana-jinapratimAdi aDhIdvIpamAM zAzvata caitya ane pratimAonuM varNana ane traNe lokamAM rahela zAzvata prAsAdAdinuM yaMtra aDhIdvIpamAM samakALe tIrthaMkarAdi keTalA hoya ? A avasarpiNIkALanA 12 cakravartI, 9 vAsudeva, 9 baLadevAdi 63 zalAkApuruSo temaja anya mahApuruSono kramAdi cakravartInA 14 ratno... (7 ekendriya ratna + 7 paMcendriya ratna) anukramaNikA --------- pRSTha 093 095 097 -2-0 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 131 133 137 139 141 143 3 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI - - - - - - anukramaNikA krama viSaya pRSTha ........ ............ .......... (64) cakravartInAM navanidhAna=navanidhi ............ 149 (65) vAsudevanAM 7 ratno ane koTizilA........ ....... 151 (66) zrI vIra prabhunA 11 gaNadharo ane 10 mahAzrAvako.. ..... 153 (67) naMdIzvaradvIpa ........... ........ 155. (68) naMdIzvaradvIpamAM rahela aMjanagiri parvata...... ............... ..... 157 (69) kuMDaladvIpanI vizeSa jANakArI. .................. ............. ...... 159 (70) rucakadvIpa ....... cakadIpa ............................................................... ........ 161 (71) pratyeka samudranA pANIno svAda temaja masyAdinuM pramANa . ....... 163 (72) tiskRlokamAM rahelA dvIpa-samudronuM mApa ... 165 (73) utpAta parvata ............. .............................. ....... 167 (74) jyotiSa devo 169 (75). jebUdvIpanA sUrya ane caMdranA maMDalAdinA pramANa-aMtara vagere. ............... ....... 171 (76) tamaskAyanuM sAmAnyathI vivecana ...... jANavA jevuM.... mANavA jevuM ........... .............. (ualoka) (77) aSTakRSNarAjI varNana........ ....... ...... 177 (78) 9 lokAMtika devo viSe jANavA jevuM ........... .... 179 (79) 12 vaimAnika devo......... ....... 181 (80) 9 greveyaka ane 5 anuttaravAsI devo................ (81) kalpopapanna devomAM 10 prakArano kalpa ............. *****... 185 (82) | kilbiSika devonA prakAra ane nivAsasthAno ............ ....... 187 (83) kyAM kAraNe devo manuSyalokamAM Ave che? ............. (84) devalokamAM pratironI vyavasthA kevI rIte hoya che? ........................... ....... 191 (85) devonI tathAvidha bhavapratyayika saMpatti . 193 (86) devonA avadhijJAnanuM kSetra ane AkAra ............... .............. ************************************ . . . . . . . . LOS ................ vAsasthAno ............. .................... Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI anukramaNikA ... 201 203 205 , , , , , , , , , , , , krama viSaya pRSTha (87) vaimAnika devalokanA vimAnonuM saMkhyA-darzaka yaMtra ................................ . 197 (4) sadvAMcanano mahimA ............ .............. 198 (prakIka) (88) chakAya jIvonI samaja... (sthAvarakAya) .......... (89) chakAya jIvonI samaja... (trasakAya) (3vikalendriya + tiryaMca paMcendriya) ......... (90) chakAya jIvonI samaja... (manuSya-deva-nArakI) ............ (91) jIvonA 563 bhedonI judA judA sthaLe thatI utpatti ......................... 207 (92) nigodanA goLAnuM svarUpa.......... 209 (7) pa-zarIrone viSe aneka viSaya sthApanA pradarzaka yaMtra .................. 211 (94) pa-Indriyone viSe bhinna-bhinna viSayonuM sthApanA yaMtra ..................... .... 213 (95) Rju ane vakragati . .............. 215 (96) siddhazilA ane siddhAtmAo............... ................ 217 (7) 6 prakAranI paryApti ................... ............. 221 (98) ajIvanA 5 saMsthAna ane jIvanA 6 saMsthAna ... ............ 223 (99) 6 prakAranA saMghayaNa ................ 225 (100) 6 vezyAonuM svarUpa.......... ............ 227 (101) 14 guNasthAnaka eTale jIvano vikAsakrama .. ........... 229 (102) kevaLI samuddaghAta .............. 233 (103) pudagala (ajIva)nA 530bheda........... ... 235 (104) ATha karma eTale zuM? .. 237 (105) avasarpiNI utsarpiNIkALanA 6 + 6 = 12 ArAonuM svarUpa ............ ..... 239 (106) tapa (bAhya-atyaMtara 12 prakAre) ..... 243 (107) aSTApadajI mahAtIrtha viSe jANavA jevuM..... (108) zuM tamane khabara che, bhUkaMpa zA kAraNe Ave che? 249 (*) PLEASE ONE MINUTE........ ..................... 250 ................. .............. .......... ................ ......... 247 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI * raghuvaMza mahAkAvya * rIDarsa DAyajesTa-grevarDa eTalAsa * bRhatsaMgrahaNI (saMgrahaNI ratnam) * upadezamALA * jaina tattvajJAna citrAvali prakAza * loka avalokana gaNitAnuyoga graMtha * laghu saMgrahaNI * laghu kSetra samAsa bRhatkSatra samAsa (bhAga 1/2) * jIvavicAra prakaraNa * navatattva prakaraNa daNDaka prakaraNa * tiloya paNatti sutta * Avazyaka niryukti cUrNi * Avazyaka niryukti saMgrahaNI * zrI vivAha prajJapti sUtra (bhagavatI sUtra) * yogazAstranI vRtti jIvAjIvAbhigama sUtra * lokanAlikAstava (lokanAlikA dvAtriMzikA) * jainadharmanA vaijJAnika rahasyo yogazAstra mULa vizeSAvazyaka bhASya caturtha SaDDIti karmagraMtha *kSetra samAsa * sthAnAMga (ThANAMga) sUtra * sena praznottarI * sakalatIrtha sUtra * mahAnizitha (chaMda) sUtra 108 viSayonA * mahAvIra citra saMpuTa * saMgrahaNIratnam lokaprakAza (1 thI 4) suzIla sadbodha zataka * triloka tIrtha vaMdanA * harivaMza purANa riSTasamuccaya graMtha jaMbUDhIpa prajJapti bRhatkSatra vicAra * * siri nilaya kSetra vicAra * vasudeva hinDI-prathama khaMDa * vAyupurANa * brahmANDapurANa * AdipurANa * varAhapurANa * vAyumahApurANa zivapurANa * nAradapurANa * lIMgapurANa - * * AdhAra graMtho... skaMdhapurANa mArkaNDeyapurANa zrImad bhAgavata purANa AgneyapurANa viSNupurANa kurmapurANa * kalpasUtra aMtarvAcya TIkA 108 viSayo sAthe rahelA citronA * pravacana sArodvAra * mahAbhArata (upAyana parva) jaMbudvIpa mAsika * jJAtAdharma kathAMga zatruMjaya mahAtmya *kSetra vicAra * Ava. bRhatkRtti TippaNI * pravacana sArodvAra vRtti * bRhatsetrasamAsa TIkA sirinilaya kSetra samAsa TIkA * kalpasUtra citra saMpuTa * bRhatsetrasamAsa (bhAga-1/2) jaina tattvajJAna citrAvalI tattvajJAna pravezikA jaina tattvajJAna citrAvalI prakAza * kiraNAvalI * triSaSTizalAkA puruSa caritra * * AdhAragraMtho * gAthA sahastrI * samavAyAMga sUtra saMgrahaNI ratnam * kAla lokaprakAza/sarga-31 dvIpasAgara prajJapti * naMdIzvara stotra * naMdIzvara kalpa * jIvasamAsa vRtti dvIpa sAgara prajJapti saMgrahaNI anuyogadvAra sUtra cUrNi * zreNika caritra * tattvArtha sUtra labdhi stotra upamiti bhava prapaMca kathA prajJApanA (paNavaNA) sUtra nigoda triMzikA jJAnasAre * zrAddha pratikramaNa vaMdAru vRtti prazamarati * 'karmavipAka" prathama karmagraMtha "karmastava'" bIjo karmagraMtha * vizvaracanA prabaMdha AghAra graMtho... * aSTApadajI pUjA * vizeSaNavatI graMtha * khavagaseDhI uttarAdhyayana sUtra * dravya lokaprakAza kSetra lokaprakAza (bhAga-1 2) * jaina draSTie madhyaloka * pApa kI majA, naraka kI sajA jaina bhUgolanuM tarka zuddha vijJAna paccIsa bola khavagaseDhI jaina daSTie madhyaloka Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ((00) 111111 elcorps navakAramaMtra namAjarahatA namAsA paMcasambesi paTa navakAra mahAmaMtra ----- 2201 9 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANavA jevuM jaina kosmolojI ----------- STOP, LOOK & GO 4i zuM Apane adhyAtma jagatamAM praveza karavo che? # zuM Apane cAragatimAMthI mukta thavuM che? zuM Apane ajJAnarupa aMdhakArathI bhaya lAge che? zuM Apane tattvajJAnano dIpaka pragaTAvavo che? zuM Apane samyagUjJAnanI prApti karavI che? zuM Apane bhavabhramaNano thAka lAgyo che? zuM Apane pUrvopArjita jJAnAvaraNIyAdi karmano nAza karavo che? zuM Apane 14 rAjaloka 5 vizvanI mAhitI jANavI che? zuM Apane bhagavAna mahAvIre batAvelI bhaugolika (madhyaloka saMbaMdhI) vyavasthA mANavI che? to... to... cAlo! Aje ane atyArathI ja ApanI mATe prastuta thAya che... IP Jain Cosmology (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) nAmaka A anamola graMtha. tana ane manano pramAda khaMkherI elarTathaI jaIe ane A graMthanAM vAMcana rupa mahAyajJamAM joDAI jaIe... mATe ja kahevAya che ke... adhyAtmanI duniyAne nihALavA mATe tattvajJAna e AMkha che, adhyAtmanI duniyAmAM viharavA mATe tattvajJAna e pAMkha che. AMkha che... pAMkha che... to have uDavAne zI vAra che? to cAlo ! have eka uDDayana "Jain Cosmology" graMtha tarapha AraMbhIe... - 8 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI loka varNana A lokatuM svarupa zuM ? cAlo have tamane kahuM, sarvajJa dRSTithI prabhu, jevuM hatuM tevuM kahyuM nA kartA eto koine, vaLI tA koi AdhAra che, e "lokavarNana" varNatA, muja romaroma vikasita bane... II loka varNana -------- 22 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI loka varNana 7EHAN N LUS " S .4 14 SEOCEROHANIASNOTEREORAMAT D -ACHERo sidA AN namA umara arihatA dI namo namAlAsama-sAvamA KILAR . SORRESTE9208550 SODE IA TIN SA RB0Rssessmond SARAINMREP01010094%AARARISHIREEKRIESssessme (10 ____* 10 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ------.-.-.-.-.-lokavana graMthanI nirvidane samApti mATe tathA graMthanA 108 viSayo hovAthI sau prathama zrI paMcaparameSThinA 108 guNo * arihaMtanA 12 guNo : rAga-dveSa ane moha nAmanA durdhara zatruono jeoe nirmulanAza karyo che, aDhAra dUSaNathI jeo rahita che. vaLI (1) azokavRkSa, (2) surapuSpavRSTi, (3) divyadhvani, (4) cAmara, (5) siMhAsana, (6) bhAmaMDala, (7) duMdubhinAda ane (2) Atapatra (3 chatra) e aSTa pratihArya temaja (9) jJAnAtizaya, (10) vacanAtizaya, (11) apAyApagamAtizaya ane (12) pUjAtizaya ItyAdi 12 guNothI jeo vibhUSita che. 34 atizayo ane 35 vANInA guNone jeo dhAraNa kare che. kevaLajJAnanA baLa vaDe jeo loka ane alokanA sarvabhAvo hatheLImAM rahelA AmaLAnA phaLanI jema yathArtharupe jue che evA arihaMta paramAtmAne namaskAra thAo. siddha bhagavaMtanA 8 guNo : jJAnAvaraNIyAdi aSTakarmano saMpUrNa kSaya karI (1) anaMtajJAna, (2) anaMtadarzana, (3) anaMtavItarAgatA, (4) anaMtavIrya, (5) avyAbAdha (anaMta) sukha, (6) akSayasthiti, (7) arupipaNuM ane(8) agurulaghu vagere 8 mahAn guNone jeoe prApta karyo che temaja zAzvata sthAna evA muktine jeo pAmyA che ane have jeone janma-jarA-maraNano abhAva hoI saMsAramAM punarjanma karavApaNuM rahyuM nathI evA siddha paramAtmAne namaskAra thAo. 4 AcArya bhagavaMtanA 36 guNo: jJAnAcAra-darzanAcAra-cAritrAcAra-tapAcAra ane vIryAcArarupa pAMca prakAranA AcArane pALanArA ane e paMcAcAranuM pAlana karavA mATe (karAvavA mATe) bhavyajIvone upadeza ApanAra, tIrthaMkarAdi atizAyita mahApuruSonA virahamAM zAsananA nAyaka samA, gacchanI dhurAne vahana karanArA... temaja 5 Indriyone haranAra, 9 prakAranI brahmacarya guptine dharanAra, 4 prakAranAM kaSAyothI mUkAyelAM, 5 mahAvratone pALanArA, 5 prakAre AcAronuM pAlana karanAra, 5 samiti ane 3 guptine dharanAra eTale 5 + 9 +4+5+ + + 5 + 3 = 36 guNane dharanArA tathA anya judI judI rIte paNa zAstromAM kahelA 36 guNone dhAraNa karanArA... vaLI 8 prakAre zAsananI prabhAvanA karanArA, temaja (1) prAjJa (2) samasta zAstronA hArdane pAmelA (3) prakRSTa rIte pragaTa thayela loka vyavahAravALA (4) IcchAone parAsta karanAra (5) pratibhA saMpanna (6) prathamavALA (7) pahelethI ja uttarane jANI lenArA (8) prAya:karIne praznono pravAha sahana karanArA (9) parahitane karanArA (10) paranidAnA tyAgI temaja (11) atyaMta spaSTa ane madhura bhASAmAM dharmakathAdi kahenArA ItyAdi guNovALA AcArya bhagavaMtone namaskAra thAo. phi upAdhyAya bhagavaMtanA 25 guNo : 11 aMga ane 12 upAMga bhaNe ane bhaNAve... te upAdhyAya kahevAya. (1) AcArAMga (2) sUtrakRtAMga (3) sthAnAMga (4) samavAyAMga (5) bhagavatI (vyAkhyA prajJapti) (6) jJAtAdharmakathAga (7) upAsakadazAMga (8) aMtakRdazAMga (9) anuttaropapAtikadazAMga (10) prazna vyAkaraNa (11) vipAkasUtra... e 11 aMga9 (1 thI 11), (1) aupapAtika (2) rAjapranniya (3) jIvAbhigama (4) prajJApanA (5) jaMbUDhIpaprajJapti (6) sUryaprajJapti (7) caMdraprajJapti (8) nirayAvalikA (9) kalpAvataMsikA (10) puSyikA (11) puSpagulikA (12) vRSNidazA... (12 thI 23) 12 upAMga A graMthone bhaNe-bhaNAve... ane (24) caraNasittarI (25) karaNasittarInuM pAlana ema 25 guNo upAdhyAya bhagavaMtanA thAya che tevA upAdhyAya bhagavaMtAne namaskAra thAo. sAdhu bhagavaMtanA 27 guNo'': svAra kalyANa sAdhaka, jinAjJAnA akhaMDa pAlaka, saMyamayoganA dhAraka... temaja bAhyAbhyatara graMthI rahita ane pa mahAvrata ane 1 rAtribhojana tyAganA pAlaka, paya jIvonI rakSA karanArA, pAMca Indriyone damana karanArA, lobhano nigraha karanArA, kSamAne dharanArA, bhAva vizuddhine AcaranArA, pratilekhanAdimAM vizuddhi dharanArA, akuzala mana-vacana-kAyAno nirodha karanArA... zItAdi pariSaho temaja maraNAMta upasargone sahanArA... ItyAdika 27 guNo yukta evA sAdhu bhagavaMtone namaskAra thAo... ema karI kula..12 +8+ 36 + 25 + 27 = 108 guNo13 paMcaparameSThinA thAya che. A 108 guNayukta paMcaparameSThi bhagavaMtone namaskAra thAo... ja 108 maMhamA : zrI siddhAcalajI mahAtIrthanA 108 nAma, zrI pArzvanAtha prabhunA 108 nAma, mAMgalika vastuo 108, vAsudeva-baladevanA lakSaNo-108, navakAravALInA mahAkA-108 tema A graMthanA viSayo paNa 108 jANavA... Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI loka varNana ja siddhazilA ----- pAMca anuttara ma ma ma ma ma ma nava La ka raiveyaka maka 1davaloko -davaloka Urvaloka kevaloka valoka devaloka, 1-devaloka che . 2-devaloka [[tI lokIiIi mayaloka naraka-1 nimaHT * naraka-2 zekerAprabhA ghanodadhi valaya-------- ghanavAta valaya----- tanavAta valaya---- AkAza ----- naraka-3 vAlukApramA naraka-4 paMkaprabhA karatA 5 vara ke kAra, eka -------adholoka ........ naraka-5 dhUmaprabhA - kara che surata DIsI , naraka-6 tama:mamAM * japs traft bhai dIla naraka-7 tamAma prabhA 12 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka varNana 14 rAjaloka rUpa vizva vyavasthA 2 * samagra vizva 14 rAjalokamaya che. temAM devo-narako-manuSyo ane tiryaMco temaja mokSa vagere samagra duniyA AvI jAya che. TM meruparvatanI taLeTIthI nIce rahela 8 rucaka pradezone samabhUtalA kahevAya che, ane tenA AdhAre UMcAI-nIcAInA mApo jaNAya che. jaina kosmolojI ------ 4 A 14 rAjalokanA 3 vibhAga paDe che. (1) urdhvaloka (2) madhyaloka (3) adholoka. ja sa samabhUtalAthI 900 yojana u52nA bhAgane urdhvaloka kahevAya che, temAM devono nivAsa hoya che. temAM anukrame saudharmaIzAnAdi 12 devaloka ane tenA ja aMtargata 3 kilbiSika deva ane 9 lokAMtika devono vAsa che. tenI upara 9 traiveyeka ane tenA paNa upara 5 anuttaravAsI devonA vimAno che ane sahuthI chelle 45 lAkha yojana pramANa lAMbI ane 8 yojana pahoLI siddhazilA ane tenI upara eka yojananA chellA kozanA trIjA bhAge lokAMtane sparzIne siddha bhagavaMto birAjamAna che. A pramANe urdhvalokanI laMbAI 7 rAjalokamA thoDI ochI ane pahoLAI 5 rAjaloka pramANa che. dasa madhyaloka te samabhUtalAthI Urdhva-adho 900-900 yojana maLIne 1800 yojana vistAravALo ane tirthro asaMkhya yojana sudhI phelAyelo che. A madhyalokamAM sahuthI vacce meruparvata ane tene pharatA bamaNA bamaNA pramANavALA jaMbUDhIpalavaNAdi asaMkhya dvIpa-samudro che, temAM paNa mAtra 2 dvIpamAM ja manuSyonA (sAthe tiryaMconA paNa...) janma-maraNa hoya che ane tenI bahAra to mAtra tiryaMco ja vase che. vaLI jayotiSa, vyaMtara, vANavyaMtara, tirthaMga vRMbhakAdi devono nivAsa paNa A ja madhyalokamAM che. 4 samabhUtalAthI 900 yojana nIce te 7 rAjaloka karatA thoDo vadhAre pramANavALo adholoka che, te uparanA bhAge 1 rAjaloka ane nIce 7mI narakanA bhAge 7 rAjaloka pramANa pahoLAIvALo che. A adholokamAM nIce-nIce 1 thI 7 naraka AvelI che. prathama narakanA 13 prataromAM bhavanapati devo rahe che. 4 14 rAjalokanI barAbara madhyamAM trasanADI AvelI che. te trasanADI 1 rAja pahoLI ane 14 rAja lAMbI che. deva-manuSyatiryaMca ane nArakI svarUpa sarva trasa jIvono nivAsa A trasanADImAM ja che. kAraNa ke, trasanADInI bahAra to mAtra sthAvara jIvo ja hoya che. us 1 rAjalokanuM pramANa jANavA mATe AmnAya A pramANe jANavA maLe che.... 3,81,27,970 maNa vajanano 1 bhAra evA 1,000 bhAra pramANa lokhaMDano goLo deva uparathI nIce pheMke to goLAne pRthvI upara AvatA 6 mAsa - 6 divasa - 6 prahara - 6 ghaDI ane 6 samaya lAge. AvI rIte uparathI nIce AvatA te goLo jeTaluM kSetra sparze te kSetra 1 rAjaloka pramANa kahevAya. sa athavA bIjA prakAre ema ke - 1 nimeSa mAtramAM koI mahardika deva 1,00,000 yojana pramANa kSetra pasAra kare, to tevI gatithI te satata 6 mAsa sudhI jeTaluM kSetra sparze te 1 rAjaloka pramANa kahevAya*, tevA 14 rAjaloka pramANa A loka hovAthI A vizvane 14 rAjaloka paNa kahevAya che. * jemaeka rAjanuM mAna keTaluM ? te A lekhamAM upara ApaNe joI lIdhuM. te vAta sAmAnya vAcakane gaLe na yA utare, paraMtu vaijJAnikono eka dAkhalo huM tamane ApuM ke, jethI zAstrIya satthI ApoApa prIti thaI jaze. vaijJAnikoe A virADha AkAzano abhyAsa karyo. temAM temane sUryamAlAo joI. aneka sUryo joyA, eka sUryamAlAthI bIjI sUryamAlA keTalI dUra che ? te virATa dUrabInathI joyuM. mApa kADhIne gAtrI karI... pachI kahyuM ke, AkAzamAM lAkho sUryamAlAo che, te eka bIjAthI eDhalI dUra che ke tyAM pahoMcavuM hoya to eka kalAkanA eka lAkha mAIlanI jhaDaye eka rokeTa gati kare to eka sUryamAlAthI phakta bIjI sUryamAlA sudhI pahoMcatA 87 karoDa varSa lAge. to pachI lAkho sUryamAlA yAse jatA keTalAya abaja vaso lAge. (juo-rIDarsa DAyajesTamAMthI greSva eTalAsa-amerikA) 13 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI loka varNana 99 jA 11 1 2 13 14 14. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI loka varNana vAstavika dRSTie 14 rAjalokanuM svarUpa batAvavA cauda rAjalokano yathArtha dekhAva ISja be hAtha kamara upara rAkhIne vaizAkha saMsthAnanI jema be paga pahoLA karIne) goLa-goLa phUdaDI pharatA puruSanA AkArano A 14 rAjaloka che athavA adhomukhe rahelA eka moTA zarAvanA pRSTha bhAga para eka nAnuM zarAva-saMpuTa mUkyuM hoya e AkAre A loka che. vaLI, A loka zAzvata che - ene koIe dharI rAkhyo nathI ke koIe banAvyo nathI paNa e svayaM siddha che ane Azraya ke AdhAra vinA AkAzamAM (addhara) rahela che. ja A loka utpatti, vinAza ane sthiti rupa (upannaI vA vigaI vA dhuveI vA) triguNAtmaka che, ane dharmAstikAyAdi cha dravyothI saMpUrNa bharelo che. potAnA mAthe siddha puruSo rahelA hovAthI harSamAM AvI jaI jANe nRtya karavA mATe caraNa prasArIne ubho hoya evo lAge che. AvA svarUpavALA A akhila lokanA 14 vibhAga (UMcAInA) kalpelA che ane evo pratyeka vibhAga 1 raju (rAja) pramANa che. ekadama nIcenA lokAMtathI sAtamI nArakInA uparanA taLa paryanta 1 raju (rAja) thAya che. evI rIte sAte nArakInA upara uparanA dareka tala sudhI gaNatA sarva maLIne 7 raju thAya che. 4 ratnaprabhA nArakInA uparanA taLathI pahelA 2 devalokanA vimAno sudhI AThamI raju thAya che. tyAMthI cothA mahendra devalokano aMta na Ave tyAM sudhI navamI raju ane tyAMthI (chaThThA) lAntaka devalokanA aMta sudhI dazamI raju pUrI thAya che. tyAMthI AraMbhIne (AThamA) sahastrAra devalokanI sImA pUrI thAya tyAM agyAramI raju ane tyAMthI (bAramA) amruta devalokanI sImA pUrI thAya tyAM bAramI raju pUrNa thAya che ane evI rIte 9 greveyakane cheDe teramI ane lokane aMte caudamI rajaju saMpUrNa thAya che. A pramANe ghammA nAmanI pahelI nArakInA uparanA bhAge sAta ane nIcenA bhAge sAta ema sarve maLI 14 raju thAya che. ja A abhiprAyaH "Avazyaka niyukti cUrNi tathA saMgrahaNI" vigere graMthono che, paraMtu "bhagavatI sUtra" vagerenA abhiprAye to ghammAnArakanI nIce asaMkhya yojana mUkyA pachI lokano madhyabhAga Ave che. tethI tyAM te jagyAe) sAta rajaju pUrNa thAya che. paraMtu e ahIM bahu vizeSa hovAthI kahyuM nathI. vaLI yogazAstranI vRttionA abhiprAya to samabhUlA pRthvItalathI saudharma ane IzAna devaloka sudhImAM 3 raju, acuta devaloka sudhImAM pa rajaju, raiveyaka sudhImAM 6 rajaju ane lokAnta sudhImAM 7 raju thAya che. vaLI "jIvAjIvAbhigamasUtramAM paNa saudharma-IzAna Adi sUtra vyAkhyAna"mAM samabhUtalAthI upara caMdra-sUrya-graha-nakSatra ane tArAo mUkIne ghaNAM koDa (asaMkhyAtA) yojana pachI 1 raju thAya che ema kahyuM che. lokanAlikAstava (lokanAlikA drAviMzikA)mAM paNa saudharma devaloka sudhImAM 1, mahendra sudhImAM 23, sahastrAra sudhImAM 4, azruta sudhImAM 5 ane lokAnta 7 raju thAya che." ema kahyuM che.' vizvanA TocanA bhautikazAstrIo paNa vizvanA sakala padArthonA guNadharma ane brahmAMDanI saMsyanA tathA anya paribaLono gaNita tathA vijJAnanI madadathI tAga pAmavA prayatna kare che, ane e prayatnone aMte paNa vizvanA saMcAlakabaLanI zaktinuM rahasya hAtha na AvatAM, teo Izvara ke karma jevI koI adezya sattAno svIkAra kare che. (jainadharmanA vaijJAnika rahasyomAMthI) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI one loka varNana 1 +---- 1 rAjaloka pahoLI trasanADI - 5 rAjaloka pahoLuM. --- nyuna 7 rAja urdhvaloka ----------- - urdhvalokanuM madhya... ----------------- tirthAlokanuM madhya. -14 rAjalokanuM madhya --------- 7 rAja adhika adholoka--------- adholokanuM madhya... ----------- 7 rAja vistAra -------------- 16 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI cauda rAjaloka tathA traNe lokanAM madhyasthAno... rs 14 rAjaloka (saMpUrNa loka)nuM madhyasthAnaH zrI bhagavatIjI sUtranA mate samagra 14 rAjalokanuM madhyasthAna ratnaprabhA (dhammA) pRthvIne adhobhAge pharatA rahelA ghanodadhi, ghanavAta ane tanavAtane choDI asaMkhyAtA yojana nIce jaIe tyAre lokanuM madhyasthAna Ave che te madhyasthAnathI upara sAta rajjuloka ane nIce paNa sAta rajjuloka pramANa thAya che. AthI e nakkI thayuM che ke adholoka sAta rajjuthI adhika che ane urdhvaloka te sAta rajjuthI ocho che. kAraNa ke, lokanuM madhya ghammApRthvI-ghanodadhi-ghanavAta-tanavAta ane asaMkhyAtA yojana AkAza vIte te sthAne che tyAMthI sAta rajju pramANa adholoka nIce rahe che. have adholokanI Adi (zarUAta) rucakathI ane aMta sAtamI narakanA cheDe kahelo che tyAre lokanA madhyasthAnathI te rUcaka sudhImAM AvatA ghanavAtAdi sarve padArtho tathA ghammA-pRthvInuM amuka pramANa adholokanA sAtarajju pramANamAM bheLavatAM sAtarajjuthI adhika pramANa thAya. sAta rAja upara jeTaluM adhika adholoka pramANa te ane titilokanuM pramANa te lokanA madhyabhAgamAM uparanA sAtarAjamAM ghaTavAthI urdhvaloka sAtarAjamAM nyUna che. te vAta niHsaMdeha che. loka varNana 4 ru adholokanuM madhyasthAna H adhika evA sAta rAja pramANa adholokano madhyabhAga, cothI paMkaprabhApRthvInA ghanodadhi-dhanavAta-tanavAtane vaTAvIne AgaLa asaMkhyAtA yojana pramANa AkAza vItyA bAda Ave che. rTM madhyalokanuM madhyasthAna H madhyaloka=tirAlokanuM madhyasthAna, je aSTarucakavALA 2 kSullakaprataro che. urdhvalokanuM madhyasthAnaH aSTarucaka pradezathI laI urdhva lokAnta sudhIno bhAga urdhvaloka kahevAya che. e urdhvalokavartI prathamanA cAra devalokane choDIne pAMcamA brahma devalokanA cha pratara paikI trIjA riSTa nAmanA pratare lokAntika devAnA vimAno che. te sthAne urdhvalokanuM madhyabiMdu Avela che. tattvajJAnanI mahattA (subhASita) rajjujJAnAdyathA sarpo, mithyArUpo nivartate / tattvajJAnAttathA yAti, mithyAbhUtamidaM jagat / raupyabhrAntiriyaM yAnti, zuktijJAnAd yathA khalu / jagat bhrAntiriyaM yAti tattvajJAnAt sadA tathA // " bhAvArtha : jevI rIte yathArtha evA rajju (doraDA)nA jJAnathI mithyAbhUta evA sarpa (nuM bhrama) nivRtta thaI jAya che. tevI ja rIte AtmAmAM utpanna thayela tattvajJAnathI mithyAbhUta evA A jagat (nuM astitva) nivRtta thaI jAya che temaja jevI rIte zukti (motine utpanna karanAra sthAnabhUta chIpaluM)nA yathArtha jJAnathI A cAMdI che evI bhrAnti sadA mATe naSTa thaI jAya che tevI ja rIte (AtmAmAM utpanna thayela) tattvajJAnathI jagatanI bhrAnti (bhramaNA) sadAnA mATe samApta thaI jAya che. 17 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI loka varNana 1800 yojanano ticchaloka - sUrya tiryaMca lokanuM madhya (110 yojanamAM patharAyelA jayotiSa caka samabhUlA (rucaka pradeza...) vANavyatara vyaMtara 900 yojana 900 yojana kAre - mRdaM, - jhAlaranuM AkAra vetrAsananA AkAre - ke WILL madhyaloka na ( 18 - use only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ----------- jaina kosmolojI -.-.-.-.-.-.-.-.-.-lokavana madhyalokanuM sthAna ane zAzvatI vastuonA mApa meLavavA mATe | 5 | 8 caka pradezo eTale samabhUlalA ja adholokanI sAta pRthvI paikI pahelI ghammA pRthvImAM lokAkAzanA samagra pratiromAM atyaMta (nAnAmAM nAnA) evA be "kSattaprata je "mAMDA"nAM jevA AkAre AvelA che te eka eka AkAza pradezAtmaka che. (eka lAkha yojana pramANa merunI UMcAImAMthI 1000 yojana bhUmimAM meruno je vibhAga gayelo che, te ratnaprabhAnA kSullaka pratirothI paNa nIce gayelo che.) e baMne kSullaka pratironA barAbara madhyabhAge gostanAkAre rahelA cAra-cAra AkAzapradezone rucaka pradezo kahevAmAM Ave che. dizA-vidizA tathA urdhva-adho-madhyaloka pramukha vastuonI UMcAI-nIcAInI gaNatrI A caka pradezomAMthI karavAmAM Ave che. darekanuM samabhUtala athavA madhyavartula paNa e ja che. uparanA prataranA cAra pradezone urdhvarucaka kahevAmAM Ave che ane nIcenA prataragata cAra rucaka pradezone adhoracaka kahevAmAM Ave che. # madhyalokapramANa: madhyalokanuM pramANa 1,800yojana che. temAM uparanA kSullaka prataranA urdhvarucaka sthAnathI nIcenA 900 yojana samajavA. AthI aSTarucaka sthAna ticchalokanuM madhyasthAna che. e pramANe A madhyaloka urdhva-adho 1,800 yojana pramANa jhAlara (khaMjarI)nI mAphaka vartulAkAre rahelo ja urvaloka pramANa : aSTaracaka pradezathI upara 900 yojana tiolokanA choDyA pachI uparano (siddhazilAnA) lokAnta sudhIno bhAga urdhvaloka gaNAya che te 7 rajajuthI kAMIka nyUna mRdaMgAkAre che. ja adholoka pramANa : aSTaka pradezathI nIce 900 yojana choDyA pachI nIcenA adholIkAnta sudhInA bhAgane te adholoka jANavo te adhomukhI kuMbhInA AkAre che. * je mATe kahyuM che ke : vetrIsamoDadhastAtpaSyano phattarInimaH | gaNe murajharsavAso to cAvamAkRtiH (yogazAstra...) - satya jANavAno mahimA nitya navA vaijJAnika AviSkArothI pragatinA yuga tarIke manAtA vartamAna samayamAM ghaNIvAra satyanuM darzana karavAnI zAzvata praNAlI visarI javAya che. pariNAme buddhi ane mananI sImAo sudhI karAyelI doDanA pariNAme thatA satyanA AchA pAtalA yata kiMcita ke vikRta darzanane saMpUrNa satya mAnI levAnI utAvaLa thavA pAme che. AnI asara Aje vartamAnapatro, reDiyo, vividha samAcAronA mAdhyamathI bAlamAnasamAM paNa khUba ja vikRta rIte thavA pAmela che. vadhumAM teone zALAomAM, kolejomAM pAThyapustako dvArA tevuM ja adhakacarA satyonuM vikRta jJAna maLe che, eTale pariNAma e Ave che ke temanI samajaNI vaya thatAM to teo vijJAnavAdanA aMjAmaNA prakAzamAM satyane barAbara na joI zakavAthI je te jaNAtA svarUpane yathArtha ane AkharI satya mAnI levAnI kuTeva navI peDhImAM daDha thavA pAme che. mATe ja Apta purUSoe jaNAvelI "satya indriyamA vyAkhyA satyane Indriya-mana ane buddhithI agocara batAve che. tyAre AjanA yugamAM jaDane Indriya-buddhi ane mananA sAdhanothI satyane AMbavAnI vAtane khUba mahattva apAya che. te kharekhara hAthanI AMgaLIe tADanA jhADa para laTakatA phaLane aDakavAnI kubaDA-ThIMgaNA | mANasanA vAtanI jema vAhIyAta che. - 19 ) Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI loka varNana ------ - - - -- - - - - jIvAstikAya kALa) || jEI loka kALa nizcaya pudgalAstikAya [J aaj SiIDAkA dhimAMstikAyA | AkAzAstikAya, adhamastikAya diereta thavA para. gabdha SaDravyAtmaka loka.... T duinya) suga kapAya sparza pILuM JiUS mIThuM sapheda lAlI lIlI Siste kaDava Qe9000CO - - padravyAtmaka lIka jIvAstikAya adhamastikAya kALa 5galAstikAyaTT AkAzAstikAya dharmAstikAya 20. naka Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka varNana - - - - - - - - - jaina kosmolojI--------- 14 rAjazlokamAM rahela paMcAstikAca ane kALa eTale Sadravya ji asti eTale pradeza, kAya eTale samUha. pradezonA samUhavALA dravyane astikAya kahevAya. samagra vizvamAM AvA pAMca astikAya che mATe paMcAstikAyamaya jagatu kahevAya che. dharmAstikAyAdi pAMca astikAya ane kALa maLIne jagatmAM cha dravyo che, mATe Sadravyamaya jagatuM paNa kahevAya che. kALadravya vartamAna eka kSaNa ane eka pradeza rupa che. bhaviSyanI vartamAnamAM utpatti thaI nathI ane bhUtakALano to vinAza thaI cUkyo che te mATe e mAtra eka vartamAna kSaNarupa eka pradezI hovAthI pradeza samUhathI rahita che mATe tene astikAya tarIke gaNyo nathI. A kAraNe loka mATe "SaDastikAyamaya" nahi paNa "paMcAstikAyamaya loka" evA rUDha zabdano upayoga zAstromAM sthAne sthAne karavAmAM Avelo che. ja A 14 rAjaloka dharmAstikAya-adharmAstikAya-AkAzAstikAya-pudgalAstikAya ane jIvAstikAya e paMcAstikAyamaya (pradezonAM samUhavALA) che. paMcAstikAyasvarUpa dravyaloka te "dravya thI eka ane vyApaka che. "kSetramAMthI lokapramANa sarvadizAe asaMkhya yojanAtmaka che. "kSatri"thI anAdi anaMta arthAt hato, haze ane vartamAnamAM to che ja. eTale sadAya zAzvato... ane "mavathI astikAyamAM rahelA guNa-paryAyo vaDe anaMtaparyAyothI yukta che. kAraNa ke, paMcAstikAyanA samudAyathI ja"novA" zabdanuM prarupaNa kareluM che. ethI astikAyanA je guNo-paryAyo te lokanA ja kahevAya. ja A pAMca tattvomAM dharmAstikAyAdi cAra tattvo ajIva jaDa che ane eka jIvAstikAya tattva jIva che. A pAMceya tattvo dravya zabdathI paNa oLakhAya che temaja jinezvara bhagavaMtoe A lokane "padravyAtmaka loka" tarIke paNa kahela che. (kALanI dravya tarIke vivakSA upara jaNAvelI che mATe 5 + 1 = 6.) to cAlo... have pAMce astikAyonuM vivaraNa karatA prathama dharmAstikAyanuM svarUpa vicArAya che. vizvamAM sarvoccakakSAnA vaijJAnika gaNAtA AInsTAIna ema mAnatA hatA ke A vizvagatimAna ane agatimAna ema be rIte je dekhAya che, enI pAchaLa koI sUma kAraNa kAma karI rahyuM che. koI adezya zaktio baMne padArthone sahAya karI rahI che. evo tarka emane thayo hato ane tenA saMzodhana mATe athAga mahenata karI rahyA hatA, paNa teo tenA pAnane pAmI na zakyA, kAraNa ke teo jenI zodha karI rahyA hatA, te bIju kAMI nahIM paraMtu jena zAstronA vijJAnanA AdhAre dhamastikAya ane adhamastikAya nAmaka to ja hatA... 21 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 |ii IJDIT SME. | thamastikAya che jaina kosmolojI 1555 II (jema relagADIne cAlavAmAM paTarI sahAyaka che... tema jIva ane pudgalane gati karavAmAM sahAyaka dharmAstikAya dravya jANavuM..) loka varNana Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI dharmAstikAya... rs 'dharmAstikAya'' : A dharmAstikAya joI zakAto nathI, paNa cauda rAjalokamAM sarvatra vyApta che. jo ke gati-sthitinuM kAraNa jIva-pudgala pote ja che to paNa nimitta kAraNa ahIM apekSita che. eTale emAM dharmAstikAya e gati karavAmAM sahAyaka svabhAvavALo hovAthI gatizIla ane gatipUrvaka sthitizIla evA ja jIva ane pudgala padArtho che temAM nimitta che. matsyAdikone gati karavAmAM-taravAmAM jema jaLa sahAya rupa bane che, tema A cauda rAjalokamAM svabhAve ja gati karatA jIvo ane pudgalone A dharmAstikAya paNa gati sahAyaka che eTale ke jema jaLamAM taravAnI zakti matsyanI potAnI ja hoya che, paraMtu tene taravAnI kriyAmAM upakArI kAraNa jaLa che athavA to jema AMkhamAM jovAnI zakti to rahelI che paraMtu prakAzarUpa sahakArI kAraNa vinA joI zakatI nathI. pAMkha dvArA svayaM uDavAnI zakti to pakSIomAM vidyamAna che, to paNa tene jema havAnI apekSAnI jarUra rahe che te ja rIte jIva ane pudgalomAM gati karavAno svayaM svabhAva to che paraMtu dharmAstikAya dravyanA sahacAra vinA teo gati karI zakatA nathI. loka varNana 7 jIvone gamanAgamanarupa gati kAryamAM sahAyaka dharma dharmAstikAya che evI ja rIte pudgalamAM bhASA-ucchavAsa manavacana-kAyayogAdika vargaNAnA pudgalonI calita kriyAomAM te te pudgalonA grahaNa tathA visarjanamAM A dharmAstikAya ja upakArI che. jo te sahAyaka na hoya to bhASAdika pudgalonI gatinA abhAve bhASA-mana vagere vargaNA yogya pudgalonA avalaMbana vinA jIvonuM bolavuM, cAlavuM ke samajavuM ItyAdi koI paNa kArya thaI zake nahi. tethI vizva sthagita ane zUnya banI jAya. ahIM e paNa jarUra dhyAnamAM rAkhavuM ke A dharmAstikAya dravya koI preraka nathI eTale ke sthira rahelA agatimAna jIvo tathA pudgalone baLAtkAre gati karAvavAmAM sahAyaka banatuM nathI, paraMtu jyAre jIva ane pudgalo svayaM gati karavAnA hoya tyAre A dravya mAtra sahAyaka bane che. jo te pre2ka-dhakko mAravAvALuM banI jAya to jIva ane pudgala baMnenI haMmezAM gati thayA ja kare paraMtu vAstavika rIte tema thatuM nathI. AthI jyAre jIva ane pudgalo gati karatAM hoya tyAre tyAM raheluM dharmAstikAya dravya teone gati upakAraka eTale ke sahAyaka bane che. 4 A dharmAstikAya dravyanA traNa prakAro paDe che : (1) skaMdha, (2) deza, (3) pradeza. (1) skaMdha H eka vastuno Akho bhAga 'skaMdha" zabdathI oLakhAya che. (dA.ta. buMdIno Akho lADu.) (2) deza : skaMdhanA samagra bhAgamAMthI sahaja nyUnAdi bhAga (TUkaDA)ne "deza" kahe che. (dA. ta. khaMDita lADu.) (3) pradeza H skaMdha ke dezano nirvibhAjaya vibhAga ke je eka 52mANu jeTalo ja sUkSma hoya che.* jenA sarvajJa puruSo paNa be vibhAga kalpI na zake tevo sUkSma aNu jeTalo ja bhAga te "pradeza'" kahevAya eTale ke skaMdha ke dezamAMno eka nirvibhAjya vibhAga (pradeza) je skaMdha ke deza sAthe ja lAgelAM hoya che te. (dA. ta. lADavAmAM ja rahelI eka kaNI) 4 A dharmAstikAya dravya... (1) "dravya'thI (saMkhyA vaDe) eka che. (2) 'kSetra'thI lokAkAza pramANa hoya che. (3) '"vAtta''thI traNe kALamAM rahevAvALuM zAzvata che ja. (4) "mAva''thI varNa-gaMdha-rasa-sparzathI rahita che ane ''muLa''thI jIvapudgalane gati karavAmAM sahAyaka svabhAvavALu hovAthI gati sahAyaka guNavALuM che ema A dharmAstikAyanI pAMca prakAre prarupaNA thaI. A dharmAstikAya alokamAM nahi hovAthI tyAM jIvo ane pudgalonI gati thaI zakatI nathI... arthAt lokane oLaMgIne jIva-pudgalo AgaLa vadhI zakatA nathI. * vijJAnanA sAdhano koI kALe paramANune joI zakaze nahIM. paramANu bombanI je vAta Ave che te hakIkatamAM aneka paramANuono banelo skaMdha ke aNu che. kemake paramANune to jJAnIo ja jJAnaSTithI joI zake che. 23 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ----------------..lokavana | aghamastikAya che jema thAkelI mANasa vRkSanI chAyA joI besI jAya che tema jIva ane pugalanA I sthira pariNAmI kAryomAM A adharmAstikAya tattva kAraNa rUpa che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI loka varNana - - - - - - - - - - adhamastikAya... ( 8. If "adharmAstikAya': adharmAstikAya te dharmAstikAyanI jema cauda rAjalokamAM sarvatra vyApta che eTale guphAomAM, samudramAM, nadImAM sarvatra eka TAMcaNInI aNI jeTalo bhAga paNa evo nathI ke jyAM adharmAstikAyanuM astitva na hoya. dharmAstikAya tathA adharmAstikAya baMne dravyo anyonya sAhacarya svabhAvavALA che, tethI jANe joDIyA bhAI na hoya ! evI kalpanAne janmAvanArA che. jyAM dharmAstikAya che tyAM ja adharmAstikAya paNa raheluM che. para A adharmAstikAya paNa pAMca bheda vaDe prarUpita che. emAM "dravya-kSetra-kSatti-bhAva" rupa cAreyanI prarupaNA to dharmAstikAya pramANe ja samajI levI. mAtra pAMcamo je prakAra che temAM taphAvata che. eTale ""thI te A pramANe che... jema koI vaTemArgune vizrAma mATe vRkSanI chAyA temaja gADIne UbhI rahevAmAM relve sTezana sahAyaka bane che, tema A lokamAM sthira rahevA IcchatA jIva tathA pulone sthira rahevAmAM adharmAstikAya sahAyaka bane che.1 gamana karatA jIvone ubhuM rahevuM hoya, sthira thavuM hoya, zayana karavuM hoya, ItyAdika avalaMbanavALA kAryomAM ane cittanI sthiratA vagere sthira pariNAmIka kAryomAM A adharmAstikAya kAraNarupa che. * dharmAstikAyanI mAphaka A adharmAstikAya nAmano padArtha paNa jIva ane pudgalone koI preraNA karIne - pakaDIne sthira karato nathI, paraMtu svataH sthira rahevAne IcchatA evA jIvo tathA pudgalone te sahAyabhUta bane che. jo teone te preraka rupe thaI paDe to jIvo ane pudgalo haMmezAM sthira ja rahyA kare. vaLI A pramANe baMne prakAranA dravyo (gati karAvavAmAM ane sthiratA karAvavAmAM) preraka rupa bane to gati ane sthiti baMnemAM sAMkarya-saMgharSabhAva utpanna thaI jAya ane tethI dravyanI siddhi-asiddha thaI jAya to e na cAle. AthI ja baMne dravyo preraka nahi paNa sahAyaka-guNavALA che e siddha thAya che. alokamAM adharmAstikAya dravya nathI. tethI tyAM jIva ane pudgalonI sthiti paNa nathI. jyAM A dravya che tyAM ja jIva ane pugalonuM astitva hoI zake ane te astitva to A caudarAjamaya lokamAM ja che. dharmAstikAyanI jema A adharmAstikAya paNa skaMdha dezapradeza ema traNa prakAre che ane asaMkhya pradezAtmaka che. * jo A "adhamatakAca" nAmano padArtha jagamAM chA hoya to jIva ane pudgalohI harahaMmeza gata cAlu ja rahyA kare. koI paNa ThekANo sthira avasthA pAme ja nahi. tevI rIte ja "dhamatakAya" nAmano padArthapaNA ja na hota to teonI haMmezanI mATe sthitisthara rahyA karata. - tattvajJAnanI gaMbhIratA ke darekadravyanA maulika svarUpanuM ciMtana yathArthaSTithI karavAmATe vastunA anaMtadharmAtmaka svarUpane pramANavAkyathI samajavAnI sAthe nayavAkyathI pratyeka dharmanAM gauNa-mukhya bhAvanI bhUmikA apanAvavAnI gaMbhIratA vicAromAM jo vikasita na hoya to koIpaNa vastunuM yathArtha jJAna thavuM muzkela yAvat kaThina che. ' ''che 25 ne For Privalkose, Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 26 | 5551 jaina kosmolojI II lokAkAza .. IMALI jema dudhathI bharela glAsamAM sAkara samAI jAya che. pRthvI - parvata - vRkSa - makAna - kRpaMDI vagere sarva padArtho AkAzamAM sthAna prApta kare che. loka varNana Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI H AkAzAstikAya... rs AkAzAstikAya dravya loka ane alokanA bhedathI be prakAre che. jo ke AkAza dravya lokAlokamAM sarvatra hovAthI eka akhaMDa dravya ja che, paraMtu lokamAM rahelA dharmAstikAyAdika dravyonI sAthe rahetA AkAzAstikAyane "lokAkAza" ane te sivAyanA AkAzAstikAyane "alokAkAza" kahevAya che. temAM prathama lokAkAzanuM svarUpa kahevAya che. (lokAkAza) loka varNana 9 4 lokamAM rahela AkAzadravya asaMkhya pradeza pramANa che ane te svapramANa dharmAstikAya ane adharmAstikAya e be dravyo vaDe sadAkAla yukta che eTale jema rAjA be pradhAnane dhAraNa karIne jagatnuM rakSaNa kare tema A baMne dravyo sAthe rahI jagatane upakAraka bane che kAraNa ke AkAza (avakAza) vinA eTale khAlI jagyA vinA jIva pudgalo rahI ja na zake eTale te jarUrI dravya che. A lokAkAzanA skaMdha-deza-pradezonuM svarUpa paNa dharmAstikAyanI jema ja samajavuM... A AkAzAstikAya dravya ''dravya'thI eka ja ane sarva vyApta che, paNa dharmAstikAyAdinI apekSAe te be vibhAgamAM vaheMcAyeluM che. lokamAM rahelA dharmAstikAyAdi dravyonI sAthe rahevAvALuM "ojAhAza'' kahevAya che ane te sivAyanuM '"aojAoAza'' kahevAya che'. e pramANe te "kSetra"thI lokAloka pramANa hovAthI anaMta che, paraMtu lokAkAzanI apekSAe AkAzadravya asaMkhyapradezAtmaka che. '"jAna''thI te anAdi anaMta arthAt zAzvata che. 'bhAva''thI varNa-gaMdha-rasa-sparzathI rahita che ane '"muLa''thI avagAha-avakAza ApavAnA svabhAvavALuM che. jethI tyAM jIva ane pudgalone sthAna maLyuM che. * sAkarane avakAza ApanAru jema dUdha che ane agnine avakAza ApanAro jema tapAvela lokhaMDano goLo che te ja rIte dharmAstikAya-adharmAstikAya-jIvAstikAya ane pudgalAstikAya e cAreya dravyone jagyA ApavAmAM kAraNabhUta jo koI paNa dravya hoya to te AkAzAstikAya che. eka AkAzapradeza jeTalA sthAnamAM paramANuAdi eka dravya rahe che. teTalA ja eTale eka AkAza pradeza jeTalA sthAnamAM (pudgalanI tathAvidha vicitratA hovAthI) seMkaDo-hajAro-lAkho-saMkhya-asaMkhya-anaMta pradezI kaMdhono jaththo paNa rahI zake che. ethI AkAzamAM avagAha ApavAnA guNanI svataH siddhi thAya che. ahIM A paNa eka samajavA jevI bAbata che ke je AkAza pradezamAM saMkhyapradezI, asaMkhyapradezI ke anaMtapradezIskaMdho rahe che tyAM ja bIjA tevA saMkhya ke asaMkhya ke anaMtapradezI kaMdha rupI pudgalo paNa tenA tevA prakAranA jAti guNa svabhAve ja rahI zake che arthAt pudgalonA tevA prakArano vicitra svabhAva ja che. jema eka oraDAmAM jeTalA sthAnamAM eka ja dIpaka potAnA prakAzane pAthare che e ja oraDAmAM bIjA pradIpta evA seMkaDoM hajAro dIpako ke IlekTrika goLAo mUkavAmAM Ave to paNa te saghaLAya dIvAono prakAza pUrva prakAzamAM aMtargata thaI jAya che. arthAt e ja jagyAmAM te badhAyanA prakAzane avakAza maLI zake che... tema.... (bhagavatI sUtra, zataka/14, uddeza/4) us athavA bIjuM dRSTAMta vicArIe to... jema eka tolA jeTalA pArAmAM prakRSTa auSadhinA prabaLa prayogathI 100 tolA jeTaluM suvarNa paNa praveza karI (samAI) jAya che chatAM paNa koI adbhuta ane agamya prayoga kriyAnI zaktinA baLe te pArAne punaH toLazuM to 1 tolo pramANa ja AvIne UbhuM raheze. 100 tolo suvarNa samAI jAya chatAM jarA paNa te vadhe nahi eTaluM ja nahi paNa e samAyeluM 100 tolA suvarNa ane 1 tolo pAro baMnene ekameka thayela sthitimAMthI tathA prakAranI auSadhithI alaga-alaga paNa karI zakAya che te rIte 52mANuthI anaMtapradezI skaMdha sudhInA aneka pudgalo paNa ekAdi AkAzapradezamAM samAI zake che. (bhagavatI sUtra, zataka/14, uddeza/4) 27 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI loka varNana che alokIkAza . alokAkAzanI apekSAe lokAkAzanI kalpanA 28 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI loka varNana AkAzAstikAya (alokAkAza) # alokAkAza e loDhAnA polA goLA sarakho che ane lokAkAzathI anaMtaguNo che. jo ke A alokanA aMtane pAra pAmavAne koI samartha nathI ja chatAM asatuM kalpanA dvArA zrI bhagavatI sUtra-11mA zatake, 10mA uddeze, 20mAM sUtre je ghaTanA kahelI che tenI ahIM sIdhI noMdha laIe... 4i meruparvatanI daze dizAmAM kautukI devo ubhA rahe ane e ja merunI cAre dizAe 22 lAkha yojana dUra AvelA mAnuSottara parvata upara AThe dizAe merune pUMTha karI arthAt manuSya kSetramAM bahAranA dvIpa samudro tarapha mukha rAkhIne ATha dikkumArIkAo potAnA hAthamAM rahelA balinA piMDane potapotAnI dizA sanmukha pheMke. AThe kumArIkAothI eka ja samaye pheMkAyelA e AThe dizAnA balipiMDo pRthvI upara paDatA pahelA ja meruparvata upara rahelA devomAMthI koI paNa eka deva mAnuSottare pahoMcIne AThe dizAe pharIne te piMDone kevA prakAranI zIghagatie addharathI ja upADI le.... tevI ja zIghagatithI te badhA devo alokano aMta jovAnI IcchAthI daze dizAomAM eka sAthe prayANa kare. have evAmAM koI eka gRhasthane tyAM eka lAkha varSanA AyuSyavALo putra janmyo. punaH te putrane tyAM eka lAkha varSanA AyuSyavALo bIjo putra janmyo. e pramANe sAta peDhIo (vaMza) sudhI lAkha lAkha varSanA AyuSyavALA putronA janma thatA rahe. kALe karIne te lAkha lAkha varSanA AyuSyavALA sAte putra-puruSo maraNa pAmI jAya. teonA hADa-mAMsa-majjAdi paNa vinaSTa thaI jAya yAvatuM tenuM nAma nizAna paNa na rahyuM hoya. ATalo kALa pasAra thayA pachI jo koI eka jijJAsu vyakti (AtmA) zrI kevaLI bhagavaMtane prazna pUche ke he bhagavaMta ! te devonuM zeSa kSetra (javAne mATe bAkI raheluM) ghaNuM rahyuM che ke gatakSetra (oLaMgeluM kSetra) ghaNuM che? te avasare bhagavaMta uttara Ape ke pUrve kahyo teTalo kALa gayo chatAM ullaMghana kareluM kSetra (anaMtamAM bhAga jeTaluM) atialpa che ane haju javAne bAkI raheluM kSetra (anaMtagaNuM) dhaNuM che. A dRSTAMtathI alokanI vizALatA keTalI apAra che te kalpI zakAya. 4i anaMta vistAravALA alokano AkAra polA lohanA goLA sarakho che ane te alAka lokanI cAre bAjue rahelo che. te dharmAstikAyAdi pAMce dravyothI rahita che mAtra tyAM kevaLa AkAza-polANa sivAya bIjuM kAMI ja nathI... ethI bhagavatI sUtra graMthamAM zrI gautamasvAmIjI prazna pUche che ke, "he bhagavaMta! mahAna RddhivALo mahAna samartha zaktivALo koIka deva lokAtte ubho rahIne alokane vize hAtha ane paga yAvatuM sAdhana vagere koI paNa aMga asAravA mATe samartha che? uttara : he gautama ! e kArya karavAne te samartha nathI. alokane vize dharmAstikAyaadharmAstikAya dravyono abhAva hovAthI tyAM te devonI (jIva-pudgalonI) koI paNa prakAre gati sthiti thaI zakatI ja nathI. to pachI manuSyAdikanI to vAta ja zI karavI?" (juo bhagavatI sUtra, zataka/16, uddezo/8) A aloka lokanI cAre bAju che ane dharmAstikAyAdika pAMca dravyothI rahita che. jethI tyAM AkAza sivAya bIjuM kAMI ja nathI. ethI ja koI paNa Indra ke deva lokAnta ubho rahI alokane viSe hAtha ke paga vagere kAMI paNa pasAravA samartha nathI. jo AkAzAstikAya dravya na hota to anaMta jIvo ane anaMta paramANuo ane teonA anaMta skaMdho vizva-lokAkAzamAM rahI na zakata. jema eka tasumAM eka lAkaDuM rahI zake teTalI ja jagyAmAM teTaluM sonuM vadhu bhAre chatAM rahI zake che. te A avakAza jagyA ApavAnA dravyane kAraNe ja .. temaja A pramANe pUrva kahevAyelA dharmAstikAyAdi traNeya dravyomAM anaMta agurulaghu paryAyo rahelA che. kAraNa ke arupI dravyomAM ja A paryAyo rahelA che. na 29) Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ------------ loka varNana paNa / pagalAstikAya sacitta zabda mizra zabda acitta zabda sugandha durgandha kALuM jAma -gulAba gaTara lAla lIluM attara sapheda zarAba tIkhuM rukSa tikSaNa cikaNuM * kImaLA , bhAre kaDavuM zIta uNa 30 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI loka varNana 11 pudgalAstikAya... phri pratisamaya "pu"=puraNa eTale maLavuM ane "patra"=galana eTale ke chUTA paDavuM ke vikharAvuM... AvA svabhAvavALo padArtha te pudgala kahevAya. kAraNa ke, samaye samaye pudgala skaMdho navA navA paramANuothI pUrAya che ane prati samaya pUrvabaddha paramANuothI te vikharAI paNa jAya che. e pudgala pradeza samUharupa hovAthI A dravyane "astikAya"thI saMbodhAya che. vaLI e pudgala vAstavika rIte paramANu svarUpa che, paraMtu tenA vikArarupe saMkhya-asaMkhya ane anaMta pradezI DhaMdho paNa bane ja che. mATe ja skaMdhane vaibhAvikadharmavALI ane paramANune svAbhAvikadharmavALo kahela che. e dareka bhedavALA (prAyaH) anaMtA pudgalo jagatamAM sarvatra sarvadA vidyamAna che. ja A pudgala dravya "dravyathI paramANuo ane kripradezI skothI laI anaMtapradezI DhaMdho sudhInA anaMtA pudgalo jANavA, "kSetramAMthI cauda rAjaloka pramANa, "vani'thI anAdi-anaMta ane "bhAva"thI varNa-gaMdha-rasa zabda ane sparzathI sahita hovAthI rupadravyo che temaja"''thI pUraNa-galananA svabhAvavALuM hovAthI vividha pariNAmI ane vividhatAkRtivALu che. ja mukhathI bolAto "sacitta', pattharanA athaDAvavAthI utpanna thato "acitta" ane jIvanA prayatnathI vAgatAM vAjiMtrano nAdate "mizra", e traNe prakAranA avAjo... rupa, zabda, aMdhakAra, udyota, chAyA, prabhA, Atapa, pAMca prakAranA nIla vagere varNo, sugaMdha-durgadha, Amla-madhurAdi pAMca rasa, guru-laghu vagere ATha prakAranA sparza, e sarve pugalanA svabhAvika temaja vaibhAvika lakSaNo-pariNAmo che. paMcAstikAyadravyomAM phakta pudgala dravya jarurI che. AthI ApaNe cakSu Adi Indriya dvArA pudgalanuM ke pudgalanA guNonuM ja pratyakSa jJAna karI zakIe chIe. ApaNane AMkha dvArA je kAMI paNa dekhAya che te badhuM pudgala ja che. kAraNa ke, jayAM rupa hoya tyAM rasa, gaMdha, sparzavagere guNo paNa avazya hoya che. AthI ja rupanI jemarasa, gaMdha, sparzavagere guNo paNa pudgala dravyanA ja che. ja dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ke jIvAstikAyanA pradezo mULa dravyamAMthI kadI chUTA paDatA nathI, kAraNa ke, dharmAstikAyAdi arupI che ane arupI dravyomAM saMzleSa (bhegA thavuM) kevizleSa (chUTA paDavuM)no abhAva hoya che.jayAre pudgala dravyanA pradezo mULa dravyamAMthI chUTA paDe che ane bhegA paNa thAya che temaja eka skaMdhanA pradezo e skaMdhamAMthI chUTA paDIne anya skaMdhamAM joDAya che. AthI ja pudgala dravyonA skaMdhonA pradezonI saMkhyA anitya ja rahe che. mATe ja eka ja skaMdhamAM koIka vAra saMkhyAta, to koI vAra asaMkhyAta, to koIka vAra anaMta pradezo paNa hoya che. * kadAcakoI skaMdhomAM pratisamaya tevuM paNa bane to paNa amukava-gaMdhAdikanovividha bhedomAMthI koI paNa bhedavuM purAvavu tathA tenuM vikharAvato avazya hoya ja che. - paramANunI gati )jema jaina darzananI mAnyatA pramANe paramANu1 samayamAM cauda rAjaloka sudhI gati karI zake che. temavijJAnanI mAnyatA pramANe- (1)pratyeka IlekaTrona1 sekaMDamAM 1300 mAIlanI gati kare che.(2)gesanAparamANuo1 sekanDamAM eka bIjA sAthe 6 abajavAra athaDAya che. (3) prakAzanI gati 1 sekanDamAM 1 lAkha86 hajAra mAIlanI batAvavAmAM Ave che temaja (4) hIrA jevA ThosapadArthonA aNuonI paNa gati dara kalAke 950 mAIlanI che. vagere...vijJAna jo satyAnveSI ja rahezeto jarura ema lAge che ke eka divasa sarvajJakathitatattvajJAnamAM jarurabhaLI jaze. 31 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI loka varNana jIvAstikAya che. devagati... manuSyagati.... jIva - AtmA narakagati.. taryacagati.. (32 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI---------- jaina kosmolojI loka varNana ------loka varNana jIvAstikAya... 12 ja "navanti prApanyAravantati gavA:' eTale IndriyAdi 10 bAhyaprANone, vAstavika dRSTie samyagrajJAna darzana-cAritryAdi rupa bhAva prANone ja dhAraNa kare te jIva kahevAya che. jIvanuM bIjuM lakSaNa cetanA kahyuM che eTale jIvamAtramAM sUkSmathI laIne uttarottara vadhatA evAM jJAnAdikanA aMzo hoya ja che. jJAna vinAno koI jIva hoto ja nathI ane jJAna vinAno jo koI jIva hoya to te jIva na hoya paNa ajIva hoya*. akhila vizvamAM sarva tattvomAM jIvatattva ja pradhAna tattva che. bIjA tattvo enA AzrayanuM avalaMbana karavAvALA che. A jIva vyavahAranaye karmano kartA, teno bhoktA tadAnusAre saMsAra aTavImAM bhramaNakartA ane aMte e ja AtmA te karmano parinirvAtAvinAza karanAro che ane nizcayanayanI dRSTie jIva jJAna-darzana-cAritrAdi svaguNano ja kartA ane bhoktA che. have A jIvadravya "dravyathIanaMta saMkhyAmAM che. "kSetra"thI cauda rAjalokamAM utpattivALuM che. "vatra"thI anAdi-anaMta che. "bhAva"thI arupI hovAthI varNa-gaMdhAdika rahita che ane "gupa"thI jJAna-darzanAdi guNayukta che ane AkArathI sva-svazarIra tulya vividhAkRtivALuM che. astikAcano vaghu paricaya ane tenI tAravaNI.. ja A pAMca astikAyomAM dharmAstikAyAdi 4 ajIvakAyo che jayAre eka jIva e jIvakAya che. jenAmAM jJAnAdikano upayoga vartato na hoya tene ajIva kahevAya che. "astikAya" emAM "asti" zabda pradeza vastuno vAcaka che ane kAya" zabda samudAya-samUhano vAcaka che. astikAyanI vyutpatti karIe to jenA vaDe potAnA astitvano khyAla Ave tevA pradezono samUha tene astikAya kahevAya che. dharmAstikAyAdi pAMca dravyo nitya che sadA sthira che ane arupI che. mAtra eka pudgala dravya ja rupI che. dharma-adharma ane AkAza A traNa dravyo (ke tattvo) aneka nahIM paNa eka-eka che ane te niSkriya (gati kriyA na hovAnI apekSAe...) che. dharma-adharma ane jIva A traNa dravyo asaMkhyAta pradeza ane paraspara samAna pradeza che. AkAza anaMta pradeza che. jyAre pudgala saMkhyAta-asaMkhyAta ane anaMtapradezI che. A pramANe paMcAstikAyanuM kiMcit sthUla svarUpa jaNAvyuM... have kALa dravya viSe jaNAvIe chIe. *vizeSAvazyaka bhASyAdi graMthomAM batAveluM che ke koI paNa jIva mAtramAM jJAnano anaMtamo bhAganitya ughADo ja hoya che. jJAna e AtmAno guNa che enA lIdhe ja cetanA che. jo ema thAya to te jIva, jIvasvarU5 na rahetAM jaDa banI jAya evuM banatuM nathI. mATe mAnavuM ja paDe ke jIvamAtramAM jJAThI raheluM che. "tasa3mavitamAko, nivvapADo ya satranIvAdi " | vi. sa. ma. /thA-467 | kevalajJAnInI dRSTie pugalano avibhAjya bhAga te paramANu. A daiSTie AjanA vijJAnIoe mAnelo paramANu, paramANu che ja nahIM. kAraNa ke tenuM IlekTrona, proTona,nyuTrona, klArka vagere aneka prakAranA kaNomAM vibhAjana zakya che ane thAya paNa che. Aja sudhI proTonane avibhAjya mAnavAmAM Avato hato, paraMtu chellA saMzodhakoe e proTonanA paNa mULabhUta kaNopa klArka che ane 3 klArka bhegA thaI proTona bane che... evuM dazavila che. | vijJAnIoe aNuo, paramANuo tathA IlekTrona, nyuTrona, pojhITrona, klArka vagere saMkhyAbaMdha je mULabhUta kaNo zodhyA che te badhA ja prathama dArika vargaNAmAM Ave che. jainadarzanamAM paramANunI utkRSTa gatina samayamAM 14 sajalokapramANa UMcA brahmAMDanA cheka nIcenA cheDAthI laIne cheka uparanA cheDA sudhInI kahI che. (jainadharmanA vaijJAnika rahasyomAMthI) -- 38) Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ------------.-.loka vana | kALadravya | kALadravya 40 5 | kaI To che 34. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena kosmolojI----------- -.-.-.-.-.-lokavarNana DANadravya 13 ja koI paNa padArthanuM astitva jANavuM hoya, to te jANavA mATe "kALa" Avazyaka che, zAstrIya dRSTie kALadravya be prakAranuM che: (1) vyavahArakALa, (2) nizcayakALa.. ji bhUtakALa vahI gayo hovAthI nAza pAmyo che, bhaviSya kALa haju utpanna thayo nathI, mATe vartamAnano eka samayarupa kALa vizeSa te "nizcaya" ane bhUta-bhaviSyAdinI daSTie thaI gayelo. thanAro kALa te "vyavahAra" A rIte vyavahArakALanA aneka vibhAgo nIce mujaba pracalita che. phri vyavahArakALa : aDhIdvIpa ane be samudra eTale ke 45 lAkha yojanAnA vistAravALA manuSyakSetramAM caMdra-sUrya vagere jayotiSIonA bhramaNathI je kALanuM pramANa nirNita thAya che tene vyavahArakALa kahevAya che ane te jaina sarvajJa zAsanamAM samayAdithI AraMbhI AvalikA vagere aneka bhedavALo che. ja samaya eTale sarvajJanI dRSTithI paNa jenA be bhAga kalpI na zakAya tevo avibhAjya sUkSmakALa te samaya kahevAya. (AMkhanA eka ja palakArA jeTalA kALamAM to asaMkhya samayo (karoDo-abajothI paNa ghaNA vadhAre) vyatIta thaI jAya che AvA akalpanIya ati sUkSma kALanuM nAma samaya che. enI pAse 1 pala to ghaNI moTI thaI paDe che. ATaluM sUkSmajJAna e ja sarvajJa zAsananI balihArI che. jema pudgaladravyano sUkSmAMza paramANuM che, tema kALadravyano ati sUkSmAMza samaya che. je baMne atIndriyagamya che,te koI paNa yAMtrika sAdhanothI joI zakatA nathI.) have 9 samaya = 1 jadhanya aMtarmuhUrta. *cothA jadhayukta asaM.nI saMkhyA pramANa samaya=1 AvalikA. 256 AvalikA=1 kSullakabhava. 2223636 AvalikA=1 ucchavAsa vA niHzvAsa, sAdhika 17 kSullaka bhava=1 prANa. 7 prANa=1 stoka, 7 stoka=1 lava, 38 lava=1 ghaDI (24 miniTa). 2 ghaDI-1 muhUrta samaya nyUna ra ghaDI 1 utkRSTa aMtarmuhUrta. 4i anya rIte - nirvibhAjaya asaMkhya samaya=1 nimeSa. 18 nimeSaH1 kASThA. ra kASThA=1 lava. 15 lava-1 kalA. 2 kalA= 1 leza. 15 leza=1 kSaNa, 6 kSaNa=1 ghaTikA (24 miniTa). 2 ghaTikA=1 muhUrta. 30 muhurta=1 divasa (ahorAtra 25). 15 divasa=1 pakSa, 2 pakSa-1 mAsa, 2 mAsa-1 tuM, 3 Rtu vA 183 divasa vA 6 mAsa-1 ayana. 2 ayana=1 varSa. 5 varSa 1 yuga. 10zata varSa=1 sahastra varSa. zatasahastra varSa=1 lakSa (lAkha) varSa.84 lakSa varSa=1pUrvAga. 84 lAkha pUrvAga=1 pUrva. 84lAkha pUrva=1 truTitAMga - (RSabhaprabhunuM AyuSya...) vagerethI..., zIrSapahelIkA sudhI'..., asaMkhyAta varSa=1 palyopama, 10 koDAkoDI palyopama=1 sAgaropama. 10koDAkoDI sAgaropama =eka avasarpiNI athavA utsarpiNI. e utsarpiNI ane avasarpiNI rupa baMne maLIne 20 koDAkoDI sAgaropamanuM eka kALacakra thAya che. A sarvavyavahArika kALanA bhedo che. TUMkamAM bhUta-bhAvi ane vartamAnakALa te badhoya kALa vyavahArika jANavo. (palyopama - sAgaropamanuM svarUpa AgaLa "jANavA jevI bhUmikAmAM ApeluM che.) ahIMyA caDhato kALa eTale ke je kALamAM AyuSya-baLa-saMghayaNa-zubhavarNa-gaMdha-rasa-sparzAdika aneka zubhabhAvonI krame krame vRddhi thatI rahe te utsarpiNI ane uparokta bhAvonI krame krame hAnI thatI rahe. (azubha bhAvanI vRddhi hoya) te kALane avasarpiNI kALa kahevAya che. A vyavahArika kALanuM svarUpa che. (vartamAnamAM avasarpiNI kALa cAle che.) ji nizcayakALa dravyanA vartanAdi paryAyarUpa je nizcayakALa te vartana, pariNAma, kriyA, paratva ane aparatva ema pAMca prakArano che. A nizcayakALanuM ahIM khAsa viziSTa prayojana na hovAthI tenI vadhu vyAkhyA karatA nathI. # A kALadravya vyavahAra kALanI apekSAe "dravyathI anaMta, "kSetra'thI 2 dvIpa-samudra pramANamAM, "sUtra'thI anAdi anaMta, "mAva''thI varNAdi catuSkarahita arupI che. sUryAdikanI gati vaDe jJAna thanAruM muhUrtAdika vaDe anumeya evuM A nizcaya naye) kALadravya astikAya vinAnuM dravya che. * asaMkhyAtA ane anaMtA e banne eka mate 9-9 prakAranA che, jyAre eka mate anaMtA 8 prakAranA che, je caturtha SaDazItikarmagraMthAda graMthomAMthI joI levA bhalAmaNa che. 35) 35. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevuM te saMsthAna vicayano svarupa che. anAdyaMtasya lokasya sthityutpattivyayAtmanaH / AkRtiM ciMtayedyatra saMsthAnavicayaH sa tu // utpanna thavuM, sthira rahevuM ane vinAza pAmavuM e svarUpavALA anAdi anaMta lokanI AkRtinuM je dhyAnamAM ciMtana karavuM, te "saMsthAna vicaya dharmadhyAna" kahevAya che. # vivecana - A duniyAmAM koI paNa padArthano dravyathI nAza thato ja nathI, tenA paryAyo badalAyA kare che. eTale te dravya eka AkRtine mUkI bIjI AkRtimAM goThavAI jAya che, paNa tethI mULa dravyano nAza thAya che ema to na ja kahI zakAya. dAkhalA tarIke eka lAMbu lAkaDuM che. tenI peTI banAvI, peTI banI eTale lAkaDAnI je lAMbI AkRti hatI teno nAza thayo. peTInI utpatti thaI ane lAkaDu dravya te to peTI banI to paNa kAyama ja rahyuM. Ama... peTInI utpatti, lAMbA lAkaDAnI AkRtino nAza ane lAkaDApa dravyanuM kAyama rahevApaNuM, ema eka eka vastu traNa prakAre che. tevI ja rIte A duniyAnI sarva vastuomAM banyA kare che, mATe ja vastutaH dravyano nAza nathI. upara zlokamAM kahevAmAM AvyuM che ke, loka - duniyA dravyanI apekSAe anAdianaMta che, paNa sAdi-sAta nathI tathA paryAyanI apekSAe utpatti ane nAzarUpa hoya che ane tethI koI vastunI sarvathA Adi (utpatti) ane sarvathA vinAza kahI zakAya ja nahIM. A sthiti ane vyayarupa lokanI AkRtinuM eTale temAM rahela padArthanuM ciMtana karavuM ane paravastuthI Atmadravyane vyAvRtta karI lokasvarUpa dhyAnamAM nimagna karavuM... te "saMsthAna vicaya dharmadhyAna" kahevAya che. 36 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI - - adholoka - - -- - - - - - - - - - - - - - - - --- - - - - GH SIMITES adholoka jyAM sAte narako AvelI te adholoka kahevAya che, ) rAmabhA-zarkaraprabhA AdithI je oLakhAya che ! jyAM bhavanapati vyaMtara vaLI vANavyaMtarono vAsa che, te"adholokane varNatA, muja romaroma vikasita bane... - 39 to -- Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI adholoka 1-kharakADa = 16,000 yo. 2- paMkakADa = 84,000 yo. 3- jalakASTha = 80,000 yo. ratnaprabhA nArakanuM saMpUrNa pramANa 1 lAkha 80 hajAra yo. kIpa | samudra ke asaMkhya | / na karI D - - B - - - - - - - - - $S15ch liek A s - - - - - - - - - - 14 - - kAra nI |h - - che - 16 - pa. dvitIya paMkakApaDa -84,000 yo. UMco ghanodIdhavalaya tRtIya jalakArDa -80,000 yo. UMco : di ghanavAtavalaya za. tanavAtavalaya asaMkhya asaMkhya 20. ejana yojana kA A kAza A yojana asaMkhya yojanano (38 } 38 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI adholoka trikANamaya ratnaprabhA pRthvI = prathamanaraka 4i 14 rAjaloka pramANa A lokamAM jenA traNa vibhAgo che evA je urdhvaloka-madhyaloka ane adholoka tarIke oLakhAya che. emAM nIce je adholoka che, te lagabhaga sAdhika 7 rAjaloka pramANa che ane emAM uttarottara kramazaH vRddhi pAmatI UMdhA mUkelA chatrAtichatrA AkAre 7 pRthvIo AvelI che. je sAteya ghanodadhi, ghanavAta, tanavAta ema traNa valayo para adhiSThita che. jemanA nAmo anukrame gotrathI (1) ratnaprabhA, (2) zarkarA prabhA, (3) vAlukAprabhA, (4) paMkaprabhA, (5) dhUmaprabhA, (6) tama:prabhA ane (7) tamastama prabhA che ane rUDhi nAmo anukrame (1) ghammA, (2) vaMzA, (3) zailA, (4) aMjanA (5) riSTA, (6) maghA ane (7) mAghavatI che. 4i sAte pRthvInI sauthI upara rahelI ratnaprabhA pRthvI ratnanI bAhulyatAthI sAnvartha nAmavALI che. tenI jADAI 1,80,000 yojana che. emAM prathama kharakAMDa (16,000 yojana), dvitIya paMkabahulakAMDa (84,OOO yojana) ane tRtIya aNubahula (jala) kAMDa (80,000 yojana) ema anukrame traNa kAMDa AvelA che. 2 ja sauthI uparanA kharakAMDamAM 10 prakAranA ratnonI apekSAe hajAra-hajAra yojananA 16 vibhAgo AvelA che. (1) ratna kAMDa, (2) vaja kAMDa, (3) vaiDUrya kAMDa, (4) lohita kAMDa, (5) masAragala kAMDa, (6) haMsagarbha kAMDa, (7) pulaka kAMDa, (8) saugandhika kAMDa, (9) jyotirasa kAMDa (10) aMjana kAMDa, (11) aMjanapulaka kAMDa, (12) rajata kAMDa, (13) suvarNa kAMDa, (14) aMka kAMDa, (15) sphaTika kAMDa ane (16) riSTa kAMDa.3 ki A rIte kAMDanI vyavasthA mAtra prathama pRthvImAM ja che. ratnaprabhA pRthvImAM vyaMtara-vANavyaMtara-asurakumArAdinA bhavano yathAyogya sthAne AvelA che. jenI jANakArI AgaLa Avaze. A pRthvImAM traNa traNa hajAra yojana jADAInA kula 13 prataro AvelA che ane e prataromAM kula 30 lAkha narakAvAso che. jenI racanAmAM madhyamAM Indraka, dizA-vidizAmAM zreNibaddha temaja anya puSpAvakIrNa nArakAvAso che. A racanA sAte nArakInA tamAma prataromAM samajavI. Lja ratnaprabhA pRthvIne viTaLAIne rahelA uparanA bhAge ghanodadhi (da yojana) ghanavAta (4 yojana) temaja tanavAta (1 yojana) ema kula 12 yojananA valayo che. vaLI, nIcenA bhAge ghanodadhi 20,000 yojana ane ghanavAta temaja tanavAta asaMkhya yojanAtmaka hoya che. tyArabAda asaMkhya yojana AkAza ane tyArabAda bIjI pRthvI ema anukrame sAteya nArakomAM samajavuM. ghanodadhi AdinI jADAI vageremAM je pharaka che tenI vizeSa jANakArI AgaLa Avaze. ji ema kahevAya che ke, mithyASTi, mahA AraMbhI, mahA-parigrahI, mAMsAhArI, paMcendriyAdi prANIono vadha karanAra, tIva krodhAdi karanAra, raudra pariNAmI vagere prakAranA jIvo narakanA AyuSyane bAMdhI A narakomAM utpanna thAya che. 4i A narakomAM utpanna thatAM jIvo pharI narakagatimAM utpanna thatAM nathI. kAraNa ke, mahA-AraMbha, mahA parigraha vagere naraka baMdhanA kAraNo tyAM nathI temaja sarAga saMyamAdi je devagati baMdhanA kAraNono paNa abhAva hovAthI nArako marIne devagatimAM paNa janmatA nathI, paraMtu manuSya athavA tiryaMcagatimAM ja janme che. INa A ratnaprabhA pRthvImAM utpanna thatAM jIvo AgaLa kahevAtI 13 prataromAM utpanna thatA hoya che ane tyAM utpanna thayelA che te pratiromAM nArakonuM je AyuSya hoya te jaghanya-utkRSTAdinA bhedathI kahevAya che... prata pratara pratara jadha. Ayu. utka. Ayu. | 10,000 varSa 190,000 varSa 10 lAkha varSa | 90 lAkha varSa | jaze. Ayu. - sAgaropamAM ke, sAgaropama | 3. sAgaropama utkR. yu. ( sAgaropama sAgaropama 4. sAgaropama 10 | jaze. Ayu. utka. Ayu. * sAgaropama | Da sAgaropama kada sAgaropama sAgaropama sAgaropama - sAgaropama dasAgaropama da sAgaropama da sAgaropama 1sAgaropama | 90 lAkha varSa | 1 pUrva kroDa varSa 4 | 'pUrva krioDa varSa | = sAgaropama | sAgaropama | | sAgaropama 12 & Tya - 39 ) Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -------------adholoka ne prathamanarakamAM rahelA prataronI vyavasthA... .. ratnaprabhA pRthvI meruparvata zUnya epiMDa10 yo. 8 vAna vyaMtara 80 yo. H za piMDa10 yo. a - 8 vyaMtara 8OO yo.. # sImantaka pratara roraka pratara bhrAnta pratara - ubrAnta pratara saMbhrAnta pratara asaMbhrAnta pratara vibhrAnta pratara zUnyapiMDa100 co. ODA OLABA O DA Q, zUnyapiMDa 11583 tho. OLA O DARAra0 DA O DA 0 / - 9 asura kumAra 9 11583; yo. - TA DA 30DA 0DA 0 nAga kumAra 9 0 DA 0DA 40 DA O DA 0 suparNa kumAra che. ODA O DA N O DA O DA 0 9 vidhuta kumAra che | OLA O DA da 0DA O DA O - 9 agni kumAra 9. . o TA TA 7 0 AD OAT | 9 dvipa kumAra 9 0DA 0HA 8 0AL 0ATI udadhi kumAra 9. 5 ODA OLA 9 0AL 0AL 1 dizi kumAra 9 0 HA O DA 00 AD 0AD 9 vAyu kumAra 9 * HA 0DA 110 AM 0AT sanita kumAra 9 0 Ai OLA 12 0AL 0AD 115833 yo. - 9 DA OLA13%AL OAD zUnya piMDa 1000 yo. tapta pratara zIta pratara * vakrAnta pratara avakrAnta pratara - - vikrAnta pratara rorUka pratara dhanodadhi tanavAta 40 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI adholoka sAte narobhA rahelA prataronA nAbho 15, ratnaprabhA pRthvImAM rahelA 13 pratarAnI jema sAta narakamAM pratarInI vyavasthA rahelI che. A dareka prataro 3-3 hajAra yojana jADA samajavA. 4i 1. ratnaprabhA pRthvInA kula 13 pratara': (1) prathama prataranI madhyamAM "sImantaka' nAmano narakendrAvAsa rahelo che tethI tene sImaMtaka tarIke oLakhazuM. e rIte sarva prataromAM jANavuM. (2) roraka, (3) brAnta, (4) utkrAnta, (5) saMbhrAnta, (6) asaMbhrAnta, (7) vibhrAnta, (8) tapta, (9) zIta, (10) vakrAnta, (11) avakrAnta, (12) vikrAnta, (13) rorUka. zi 2. zarkarA prabhA pRthvInA kula 11 pratara H IkanArakAvAsa (1) stanidha, (2) stanaka, (3) manaka, (4) vanaka, (5) ghaTTa, (6) saMghaTTa, (7) jihna, (8) rupajihna, (9) lola, (10) lolAvarta, (11) stanalola. * 3. vAlukAprabhA pRthvInA kula 9 pratara Indraka narakAvAsa (1) tapta, (2) tapita, (3) tapana, (4) tApana, (5) nidAgha, (6) prajavalita, (7) ujjavalita, (8) saMjavalita, (9) saMprajavalita. 4 4. paMkaprabhA pRthvInA kula 7 prataraH Indraka narakAvAsa (1) Ara, (2) tAra, (3) mAra, (4) varcasa, (5) tamasa, (6) khADakhaDa, (7) khaDakhaDa. ja pa. dhUmaprabhA pRthvInA kula 5 pratara H Indraka narakAvAsa (1) khAta, (2) tama, (3) bhrama, (4) aMdha, (5) aMdhatama (tamistra). If 6. tamaHprabhA pRthvInA kula 3 pratara : Indraka narakAvAsa (1) hima, (2) vAIla, (3) lallaka. ji 7. tamAma prabhA pRthvIno kula 1 pratara : Indraka narakAvAsa (1) apratiSThAna. A rIte kula 13 + 11 + 9 + 7 + 5 + 3 + 1 = 49 pratiro che. ?i A dareka prataronA madhyamAM goLa pachI trikoNa pachI corasa pAchuM goLa e rIte alaga-alaga enA anukrame narakAvAsanI zreNio hoya che. puSpAvakIrNa nArakAvAso alaga-alaga AkAranA hoya che. emAM keTalAka asaMkhyAta yojanonA to keTalAka saMkhyAta yojananA hoya che. prathama pRthvInA prathama prataramAM indraka narakAvAsanI cAre bAju (1) pUrvamAM kAMkSa, (2) pazcimamAM mahAkAMkSa, (3) dakSiNamAM pipAsa ane (4) uttaramAM atipipAsa nAmanA cAra prasiddha narakAvAso che temaja bIjI pRthvInA 1lA prataramAM upara pramANe (1) aniccha, (2) mahAniccha, (3) viSNu, (4) mahAvidhya. trIjI narakanI prathama prataramAM anukrame (1) duHkha, (2) mahAduHkha, (3) vedanA, (4) mahAvedanA, cothI narakanA prathama pratare (1) nisRSTa, (2) atinisRSTa, (3) nirodha, (4) mahAnirodha, pAMcamI narakanA prathama pratare (1) niruddha, (2) aniruddha, (3) vimardana, (4) mahAvimardana, chaThThI narakanA prathama pratare (1) nIla (2) mahAnIla (3) paMka (4) mahApaMka temaja sAtamI narakanA prataramAM (1) kAla, (2) mahAkAla, (3) raurava ane (4) mahAraurava narakAvAso cAre dizAmAM narakAvAsono vistAranA naraka pRthvIo | saMkhyAta yojanavALA narakAvAso | asaMkhyAta yojanavALA narakAvAso 1 lI pRthvI 6 lAkha 24 lAkha 2 jI pRthvI 5 lAkha 20 lAkha 3 jI pRthvI 3 lAkha 12 lAkha 4 thI pRthvI 2 lAkha | | 8 lAkha 5 mI pRthvI 60 hajAra 2 lAkha, 40 hajAra 6 zrI pRthvI 19,999 79,996 7 mI pRthvI 16,80,000 67,20,000 kula narakAvAso 30 lAkha 25 lAkha 15 lAkha 10 lAkha 3 lAkha 99,995 4 5 84,00,000 - 41 ) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmoloja 42 his118819 zunya panI pika rucaka pradeza @ anya pRthvI pita vANa vyaMtara -vyaMtara zUnya pRthvI piNDa - meru parvata - samabhUtalA pRthvI sthAna 10yojana nikAyasthAna 10yAjana nikAya sthAna O uttara nikAya aolo ka 100 yojana -X Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI vyaMtara tathA vAsavyaMtara hevo dasavyaMtara devo : manuSyothI vi = cAlI gayuM che (vigata) aMtara jemanuM teo vyaMtara devo kahevAya che. manuSyothI khUba ja najIka A devo rahe che. cakravartI vagere mahApuruSonI sevAmAM moTA bhAge A ja devo khaDepage hAjara hoya che. A ja vyaMtaronA eka peTA prakAra tarIke vANavyaMtara devo kahevAya che ane teo to ApaNI khUba ja najIka che. te kevI rIte ane kyAM rahe che... ? to cAlo A bAbate eka najara A tarapha paNa karI laIe... ApaNe je ratnaprabhA pRthvInI sapATI upara rahIe chIe tenA uparanA 1,000 yojana ane nIcenA 1,000 yojana choDIne vaccenA 1,78,000 yojanamAM nA2ka tathA bhavanapati devo rahe che. have uparanA je 1,000 (eka hajAra) yojana choDyA che temAM paNa upara nIce 100-100 yojana choDI daIe to vaccenA je 800 yojanano vibhAga rahe che temAM A (8 prakAranA...) vyaMtara devo che. teo vize kAMIka jANavA jevuM... krama vyaMtaronA varNa cihna sAmAnika parSadA | keTaka AtmarakSaka deva deva kadaMba vRkSa 7 |16,000 sulasa vRkSa cha |16,000 vaDa vRkSa 16,000 khaTyAMga vRkSa 16,000 | azoka vRkSa 16,000 caMpaka vRkSa satpuruSa 4,000 3 16,000 tuMbaru vRkSa gItarita 16,000 4,000 3 4,000 3 8 nAga vRkSa atikAya mahAkAya 4 16,000 mahoraga | zyAma 4 uparokta ATha vyaMtaronuM utkR. Ayu = 1 palyopama, 4 devIonuM utkR. Ayu = ardha palyopama, 4 tyAMnA deva-devInuM jagha. Ayu = 10,000 varSa, rTM zarIranI utkR. uMcAI = 7 hAtha, jja jadha. uMcAI = aMgulano asaM.bhAga... (utpattinA prathama samaye) 4 lezyA = pahelI traNa, sa utkR. AyuvALAne zvAsozvAsa = 7 sToka, gharuM utkR. AyuvALAne AhAra = 4 divase, OM jagha. AyuvALAne AhAra = ekAMtare vagere... A thaI vAta vyaMtara devonI... have vANavyaMtara devonI vAta karIe.... nAma pizAca 1 2 3 4 rAkSasa 5 kinnara 6 kiMpuruSa 7 gAMdharva zyAma 8 bhUta yakSa zyAma zyAma zyAma zveta nIla zveta krama vANavyaMtaranA nAmo | dakSiNendranA nAmo uttarendranA nAmo 1 sannihita 2 3 ma 5 6 3 aNupatnI paNapatnI RSivAdI bhUtavAdI dita mahAkaMdita koThaMDa pataMga dakSiNendranA uttarendranA nAmo nAmo kALa surupa pUrNabhadra bhIma kinnara dhAtA RSi Izvara suvatsa hAsya zreyAMsa pataMga mahAkALa pratirupa mANibhadra mahAbhIma kiMpuruSa 4 mahApuruSa 4 gItayaza 4 sAmAnika vidhAtA RSipAlita mahezvara vizAla hAsyarati mahAzreyAMsa agra mahiSI 4 4 4 4 pataMgapati... Fe]+1 '[8]+le '9] ']> *HP devo, parSadA, kaTaka, AtmarakSaka vagere *bli leh labe 4,000 3 4,000 3 4,000 4,000 4,000 |o|o|o|o|o| 3 3 adholoka 16 3 7 7 7 7 6 * sauthI uparanA je 100 (so) yojanano vibhAga ApaNe choDI dIdhelo, tenA upara nIcenA 10-10 yojana choDIne vaccenA 80yojananA vibhAgamAM ATha prakAranA vANavyaMtara devono rahevAsa che. eTale ke, ApaNI sapATIthI 10 yojana nIce jaIe ke turaMta ja 80 yojanamAM 8 vANavyaMtara devonuM nivAsasthAna che ane tenI nIce 10 yojana choDyA pachI 800yojanamAM vyaMtara devonuM nivAsa sthAna che. A pramANe vyaMtara tathA vANavyaMtara devo saMbaMdhI jANakArI meLavI. have vyaMtaranikAyanA devo saMbaMdhi bheda-prabheda paNa jANI laIe. 43 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI adholoka meruparvata ratnaprabhA pRthvI zUnyapiMDa 10 yo. asaMkhyadvIpa samudra _8 vAna yaMtara 80 yo. zUnyapiMDa10 co. eeeeeS eeeeos -8 vyaMtara 800 co. zUnyapiMDa100 yo. 44 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI H aMtaranikAyanA devo saMbaMdhi bheda-prabheda ja have pizAca-bhUta-yakSa-rAkSasa-kinnara-kiMpuruSa-mahoraMga ane gAMdharva A ATha prakAranA je vyaMtara devo che, temanA aMge vizeSa jANakArI meLavIe. adholoka 17 rTM 16 prakAre pizAca H (1) kRSmAMDa, (2) paTaka, (3) joSa, (4) abhika, (5) kALa, (6) cokSa, (7) acokSa, (8) mahAkALa, (9) vanapizAca, (10) tRSNika, (11) tAlamukhara, (12) deha, (13) videha, (14) mahAdeva, (15) pizAca, (16) aghastAraka. teo svAbhAvika suMdara rupavALA hoya che, saumya AkRtivALA hoya che ane kaMTha tathA hastamAM ratnonA AbhUSaNo pahere che. 4 9 prakAre bhUta : (1) sUkSma, (2) pratirupa, (3) atirupa, (4) bhUtottama, (5) skandikAkSa, (6) mahAvega, (7) mahAskandika, (8) AkAzaka, (9) praticchanna. teonI suMdarAkRti che. uttama rupa che ane teo aMge vividha bhAtanA vilepano kare che. u4 13 prakAre yakSa H (1) pUrNabhadra, (2) mANibhadra, (3) zvetabhadra, (4) haribhadra, (5) sumatabhadra, (6) vyatipAkabhadra, (7) sarvatobhadra, (8) subhadra, (9) yakSottama, (10) rupayakSa, (11) dhanAhAra, (12) dhanAdhipa ane (13) manuSyayakSa. teonuM zarIra mAnonmAnanA pramANavALuM che. emanA hAtha-paganA taLiyA, tALu, jihvA, hoTha ane nakha lAla hoya che. teo mastaka para mukuTa ane aMge vividha AbhUSaNo dhAraNa kare che. teo svabhAve gaMbhIra che ane emanuM darzana manohara che. 47 prakAre rAkSasa H (1) vighna (2) bhIma (3) mahAbhIma (4) rAkSasa-rAkSasa, (5) vinAyaka, (6) brahmarAkSasa ane (7) jaLarAkSasa. emane vikarALa lAla laTakatA hoTha hoya che ane teo suvarNanA AbharaNa pahere che ane teonI AkRti ati bhayaMkara hoya che. * 10 prakAre kinnara H (1) kinnara, (2) rupazALI, (3) hRdayasaMgama, (4) ratipriya, (5) ratizreSTha, (6) kiMpuruSa, (7) manorama, (8) anindrita, (9) kiMpuruSottama, (10) kinnarottama... emanuM mukha adhika sauMdaryavAna che ane teo teje jhaLahaLato muguTa dhAraNa kare che. x 10 prakAre kiMpuruSa : (1) satpuruSa, (2) puruSottama, (3) yazasvAna, (4) mahAdeva, (5) marut, (6) meruprabha, (7) mahApuruSa, (8) atipuruSa, (9) puruSa, (10) puruSa RSabha... teo rupALA che. emanA hAtha ane mukha manohara che. teo vicitra prakAranI mALAne dhAraNa kare che ane bhAta-bhAtanAM vilepano aMga para race che. 4 10prakAre mahoragaH (1) bhujaga, (2) bhogazALI, (3) mahAkAya, (4) atikAya, (5) bhAvaMta, (6) skandhazAlI, (7) mahezvakSa, (8) merukAnta, (9) mahAvega, (10) mahorama. A sarve mahAvegavALA hoya che ane moTA zarIravALA hoya che temaja aMgo para citra-vicitra AbhUSaNone paNa dhAraNa kare che. 4 12 prakAre gAMdharva : (1) hAhA, (2) hUhu, (3) tUmbaru, (4) nArada, (5) RSivAdaka, (6) bhUtavAdaka, (7) kAdamba, (8) mahAkAdamba, (9) raivata, (10) vizvAsu, (11) gItarati* ane (12) sagItayaza. A devono svara khUba ja suMdara hoya che, priyadarzana che, uttamarupa che. vaLI, teo mastaka para mukuTa ane kaMThe hArane dhAraNa kare che. A pramANe vyaMtaronI bheda-prabhedathI 87 jAti thAya che. * zrI sarasvatIdevI A (gItargata) IndranI agrarmAhI (mukhya paTTarANI) che, emakSetrasamAsa tathA bhagavatI sUtra ane sthAtAMga sUtranI DhIMkAmAM kahela che. temaja enapraznottarI-236mAM paNa A ja vAta puravAra karavAmAM AvI che. 45 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI - - - - - - ----adholoka bhavanapati devonuM sthAna..... ratnaprabhA pRthvI meruparvata piMDa10 yo. wa 8 vAna vyaMtara 80 yo. zUnyapiMDa10 yo. 8 vyaMtara 800 yo. asura kumAra - nAga kumAra suparNa kumAra - vidyuta kumAra agni kumArane zUnyapiMDa100 co. - sImantaka pratra - 1A TAKLA 0DA . zUnyapiMDa 11583 yo. [ 0 A 0 160 DA 0DA 0 | 9 asura kumAra 9 11583 yo. 0DA O DA 3 DA DA 0 - 9 nAga kumAra che O TA OLA 40IA 6 DA 0 1 suparNa kumAra 9 T - TA DA 1 0 DA TA 0 | 9 vidhuta kumAra 9 0 paA 0DA 6 0 DA 0 0 0 9 agni kumAra 9 0 DA 0HA 7 2AL 0AD, 9 dipa kumAra che. O LA LA 8 0AL AT 9 udadhi kumAra che. 0 DA 0IA 9 OAT OAD - 9 dizi kumAra 9 O TA. DA 10OAD 0 AD - 9 vAyu kumAra 9 0 LA 0 16 11 OAD 0 AD ] 9 svanita kumAra 9. O TA DA 12 OAT OAD 11583 yo. 0DA DASAD AT. zUnya piMDa 1000 yo. dvipa kumAra udadhi kumAra dizi kumAra vAyu kumAra svanita kumAra ghanodadhi tanavAta Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI _ _ _ ----- adholoka ----.._ 18) lavanapati hevo phri pahelI narakanA jIvone rahevAnA sthAnane ratnaprabhA nAmaka pRthvI kahevAya che ane tenI ja sapATI para ApaNe badhA vasIe chIe. te ratnaprabhA nArakanI pRthvI 1,80,000 (eka lAkha eMsI hajAra) yojana jADI che tenA uparanA ane nIcenA 1,OOO-1,OOO yojana choDIne vaccenA 1,78,OOO (eka lAkha aThyotera hajAra...) yojanamAM teTalI uMcAIvALA 25 mALanI bilDIMga kalpanA karo... have bilDIMganA 1, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19, 21, 23, 25 (eki saMkhyAnA) naMbaranA mALamAM pahelI narakanA jIvo rahe che. tyAM teo utpanna thAya che ane pote karelA pApone bhogavatA du:khamaya jIvana pasAra kare che. have vaccenAM je 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18, 20, 22, 24 naMbaranA mALa che. temAM 2 ane 24 naMbaranAM mALano bhAga khAlI che arthAtu tyAM deva ke nArakano vasavATanathI. tethI vaccenA 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18, 20, 22 naMbaranA mALanI jagyAmAM A 10 prakAranA bhavanapati devonA nivAsasthAna che. have A 10 bhavanapati devonI sAmAnya vigato jaNAvavAmAM Ave che. te A pramANe... vastra kema bhavanapati | dakSiNendranA uttarendranA dakSiNe|uttarendra bane zreNI nikAya nAmo | nAmo | nAmo bhavana | bhavana | bhavana saMkhyA | saMkhyA | | saMkhyA dakSiNa | uttara | dakSiNanA | uttaranA sAmAnika| sAmAnika | AtmarakSaka] AtmarakSaka varNa asurakumAra camarendra balIndra 34 lAkha | 30 lAkha 64 lAkha| cUDAmaNi rakta* 64,000] 60,0La 2,56,000 2, 40,00 nAgakumAra dharaNendra bhUtAnendra 44 lAkha 40 lAkha 84 lAkha pheNI nIla 6,OOO 6, 24,000 24,00 suparNakumAra vevRdevendra veNadAlIndra | 38 lAkha ] 34 lAkha 72 lAkha suvarNa zveta 6,000 6, 0 24,00 24, vidyutakumAra | harikAnendra harisahendra 40 lAkha | 36 lAkha 76 lAkha vaja r' 6,000. 6,% 24,000 24,000 5 | agnikumAra | agnizikhendra |agnimAnavendra 40 lAkha|36 lAkha | 76 lAkha | kalaza | RT da,OOO | | 6, 0 24,000 24,000 dvIpakumAra | pUrNendra | viziSTandra | J40 lAkha T36 lAkha 76 lAkha) siMha 6, 0 da, 0 24,00 24, 0 | T To Tv I udadhikumAra | jalakAttendra | jalapratyendra |40lAkha | 3ra lAkha 76 lAkha | zveta nIla 6,0% | da, 0 24,000 24.CO dizikumAra |amitagatIndra amitavAhane 40 lAkha |36 lAkha 76 lAkha hAthI suvarNa zveta 6,000 | 6,000 24,000 24,000 vAyu kumAra | velebenka | prabhajanendra pa0 lAkha 46 lAkha 96 lAkha | magara nIla rakta 6,000 6,000 24,000 24,000 10 svanitakumAra ghoSendra | mahApopendra 4i0 lAkha 36 lAkha 76 lAkha | sarAva suvarNa | zveta | 6,000 | 6,000 | 24,000 | 24,000 ja kroDa | 3 kroDa 7 kroDa 6 lAkha 66 lAkha 72 lAkha 4 A 10 bhavanapati devonA kula sAta kroDane bahotera lAkha (7,72,00,000) bhavano AvelAM che te dareka bhavanamAM zAzvata jinezvara bhagavaMtonuM ekekajinAlaya AveluM che. te dareka jinAlayamAM 180-180bhagavAna che. tethI 7,72,0,000 (sAta koDane bahoMtera lAkha) jinAlayomAM birAjamAna kula 13,89,60,00,000 paramAtmAne ApaNe "sakalatIrtha sUtra" dvArA roja savAre rAI pratikramaNa vaMdanA karIe chIe... "sAta kroDa ne bahottara lAkha, bhavanapatimAM devala bhAkha, ekaso eMsI biMba pramANa, eka eka caitya saMkhyA jANa, terase kroDa nevyAsI koDa, sATha lAkha vaMdu kara joDa... !! 47. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 81 48 Jess zabala 12 bAluka 15 prakAranA paramAdhAmI devo 8 mahAkAla O amba ambarISa 2 R rudra (raudra) vaitaraNI asipatra kharasvara 4230 dhanuSa(10) upa (uparI) zyAma 15 mahAghoSa m kAla kumA adholoka Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI HIMI 15 prakAranA paramAthAmI devo us asurakumArAdi 10 prakAre je bhavanapati pUrvokta batAvavAmAM AvyA che temAM je prathama prakAranA asurakumAra devomAM 15 prakAranA paramAdhAmI devo che emanAM yathArtha nAmo nIce pramANe che. adholoka 19 (1) amba, (2) ambarISa, (3) zyAma, (4) zabala, (5) raudra, (6) uparaudra, (7) kALa, (8) mahAkALa, (9) asipatra, (10) dhanu, (11) kumbha, (12) vAluka, , (13) vaitaraNa, (14) kharasvara ane (15) mahAghoSa... have A 15 paramAdhAmIonA nAma pramANenAM kAryo paNa joI laIe. 4 (1) amba nAmaka pa2mAdhAmI nArakone UMce laIne pachADe che. (2) ambarISa nAmaka paramAdhAmI nArakone te bhaThThImAM pakAvI zakAya evA TukaDA kare che. (3) zyAma nAme paramAdhAmI emane kApe kUpe che. (4) zabala nAmaka paramAdhAmI nArakonA AMtaraDA tathA hRdayAdine bhede che. (5) raudra nAme paramAdhAmI emane bhAlA parove che. (6) uparaudra nAme paramAdhAmI emanA aMgopAMgane bhAMge che. (7) kALa nAme paramAdhAmI teone kuMDa vageremAM pakAve che. (8) mahAkALa nAme paramAdhAmI emanA pocAM mAsanA TukaDAo khAMDI khAya che. (9) asipatra nAme paramAdhAmI talavAra jevA patronuM vana banAve che. (10) dhanu nAme paramAdhAmI dhanuSyamAMthI choDelAM ardhacaMdrAkAra bANo vaDe emane vIMdhe che. (11) kumbha nAme paramAdhAmI emane pakAve che. (12) vAluka ; nAme paramAdhAmI kadamba puSpa vagerenA AkAravALI retImAM emane bhuMje che. (13) vaitaraNa nAme paramAdhAmI ukaLatA rudhira, parU vagerethI bharelI vaitaraNI nadI banAve che. (14) kharasvara nAme paramAdhAmI vajrajanA kAMTAone lIdhe bhayaMkara evA zAlmalI vRkSa upara teone caDhAvIne kaThora zabdapUrvaka kheMce che. (15) mahAdhoSa nAme paramAdhAmI nAsI javAne prayatna karanArAone hAka mArIne roke che. isa A paramAdhAmIo AvAM anaMta pApa saMcita karI, mRtyu pAmI, atyaMta duHkhI evA "aMDagolika" thAya che e hakIkata nIce pramANe jANavI. jyAM siMdhu nadI lavaNasamudrane maLe che tyAMthI dakSiNa tarapha paMcAvana yojana upara AvelI eka vaidikAnI aMdara 12 yojana pramANa eka bhayAnaka sthaLa che. tyAM 3 yojana samudranI UMDAI che. jemAM 47 aMdhakAramaya guphAo che. enI aMdara pahelA saMghayaNavALA, parAkramI, madya-mAMsa ane lolupI-jaLacara manuSyo rahe che emano varNa kRSNa che, sparza kaThina che ane dRSTi ati bhayAnaka che. 12 hAthanI emanI kAyA che ane saMkhyAta varSanuM emanuM AyuSya hoya che. A sattApadAyaka sthaLathI 31 yojana dUra samudranI vacce aneka manuSyanI vastIvALo ratnadvIpa nAme dvIpa che. tyAMnA manuSyo pAse vajanI banAvelI ghaMTIo hoya che. e ghaMTIonA paDane teo magha-mAMsa vaDe lIMpe che ne te vastuo emAM nAMkhe paNa che. madyamAMsa bharelA tuMbaDAonA vahANa bharIne teo samudramAM jAya che ane e madya-mAMsa vaDe pelA jalacara manuSyone lalacAve che. eTale vastunA svAdamAM lubdha e jaLa-manuSyo emanI pAchaLa paDIne krame krame e ghaMTIomAM paDe che... have teo agnimAM pakAvelA mAMsane tathA junA madyane be traNa divasa khAIne sukhethI rahe che. eTalAmAM to ratnadvIpavAsI subhaTo tyAM AvIne upara ghaMTInuM bIjuM paDa mUkIne pachI te ghaMTIone cAre taraphathI gherI le che. na pharI zake evI hovA chatAM paNa ene eka varSa sudhI pheravyA kare che, to paNa pelAonAM asthi lezamAtra paNa bhAMgatA nathI. evA bhayaMkara duHkhone sahana karatA mahAmusIbate teo 1 varSane aMte mRtyu pAme che ane te manuSyo temanA zarIramAMthI aMDamAM rahela goLIone prApta kare che. pachI ratnone meLavavAnI IcchAvALA teo teonI te goLIone camarInA pRcchanA vALathI gUMthI, baMne kAne laTakAvI samudramAM praveza kare che ema karavAthI karacalA, juDa, mAchalA, magaramacchAdi hiMsaka jIvo teone kaI paNa herAna karI zakatA nathI temaja teo samudramAM DubatA nathI ane jaLamAM paNa te udyota mArgadarzaka thaI paDe che. A pramANe paramAdhAmIo ghora karma bAMdhI aMDagolikapaNe utpanna thaI, AvI bhayAnaka ghaMTIomAM pIlAI mahAna duHkhone anubhavI tyAM paNa mahAna karmo bAMdhI saMsAramAM rakhaDatA ja pharyA kare che. (A bhAvArtha "mahAnizitha''nA cothA adhyayanamAM kahelo che.) 49 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI adholoka FILMS - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - (tA.ka. = upara batAvela keTalAMka citro paramAdhAmI kRta vedanAnA paNa che.) For Private & Personal use only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI nArone 10 prakAre kSetraveghnA rx' nA2ka jIvone naraka kSetranA svabhAvathI ja nIce pramANenA 10 prakAre je duHkha ApanArA pudgala pariNAma hoya che, te jaNAve che. 1 dasa bandhana : nArakonI bandhanAvasthA tathA temane pratyeka kSaNe thatA AhArane yogya pudgalanA sambandha ane grahaNarUpa bandhana pariNAma jANe jAjvalyamAna rIte jalatA agnithI paNa atyaMta dArUNa hoya che. ** gatiH nArakonI gati UMTa vigerenI kugati jevI atyaMta duHkhathI sahI zakAya evI ane tapAvelA lokhaMDa upara paga mUkavA karatAM paNa atyaMta duHkhadAyaka che. rTM saMsthAnaH teonuM zarIra ekadama bibhatsa-huMDaka saMsthAnavALuM, pAMkho kApelA aMDajotpanna pakSI jevuM virUpa ane jotAM ja udvega karAve tevuM hoya che. 44 bheda : zastranI dhAra vaDe koI kApe ke kheMce ane emAM je du:kha thAya enA karatAM paNa vadhu duHkha kuDyAdithI (kuMbhI vageremAMthI) nArakInA zarIranAM pudgalo chuTAM paDe tyAre hoya che. varNa : A nArakonA zarIrano varNa atyaMta nikRSTa, ati bhISaNa, malina hoya che. vaLI, temanA utpanna thavAnA narakAvAso dvAra-bArI-jAliyA vinAnA, sarvadizAthI bhayAnaka cAre bAju gADha aMdhakAramaya, zleSma-mUtra-viSThA-mala-rudhira-vasA-meda ane paru vigere sarakhA azubha pudgalothI lepAyelA bhUtala pradezavALA ane smazAnanI jema mAMsa-pUti-keza-asthi-nakha-dAMta-cAmaDI vagerenA azuci ane apriya pudgalo vaDe AcchAdita bhUmivALA hoya che. us gaMdha : nArakonA zarIranI gaMdha-kohavAI gayelA kUtarA, bilADI, noLIyo, sarpa, uMdara, hastI, azva, gAya vagerenA mRtakanA kalevarono je durgaMdha hoya tethI paNa adhika azubhatara hoya che. rTM rasa : lImaDA, gaLo vagere karatAM paNa atyaMta Tuka hoya che. T sparza H A nArakono sparza agni-viMchI-kauMca AdinA sparzathI paNa atyaMta raudra duHkhAvaha che. sAte pRthvInA sparzo amanojJa che. vAyu tathA vanaspatinA sparzo paNa temane trAsarUpa ja hoya che. rTM agurulaghu : eono (nArakono) pariNAma agurulaghu hovA chatAM paNa tIvra duHkhanuM sthAna che, je atyaMta pIDAkArI che. adholoka 20 rTM zabda : nArako satata pIDAtA-kacaDAtA hovAnA kAraNe atyaMta duHkhada AkraMda vaDe vilApa karatA hovAthI nArakonA zabdo paNa karuNA upajAve tevA hoya che. A pramANe 10 prakAranA azubha pudgala-pariNAmo svarUpa vedanA nArakIne viSe avazya hoya che.* * atyAranI vaijJAnika duniyAmAM dekhAtA-saMbhaLAtA citra-vicitra avanavA rogo AgaLa kAMI Azcarya jevuM nathI, 'zarIra rogamaMvitam'' AvuM je sUtra kahyuM che, te barAbara che. rogo badhAya vidyamAna che, phakta iimatta maLatAM ja teno prAdurbhAva thAya che. narakamAM tamAmaazubha iimatto urvAsthata thaI gayA hoya che eTale tyAM duHkhanuM aMtimasAmrAjya vartatuM hovAthI A badhuM ja saMbhavita che. RA DANDIR ACHARYA * atsi Kena 51 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ---------amAlIka ...... ----- asil (tA.ka. = upara batAvela keTalAMka citro paramAdhAmI kata vedanAnA paNa che.) SEP para Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -- - - --- -- - - - adholoka - - - - - - -- - - - - - nArakone anya 10 prakAre kSetravedanA... 21 nArakone nIce jaNAvelI bIjI paNa 10 prakAranI kSetravedanA hoya che... te paNa jarA jANI laIe... $i zItavedanA: poSa athavA mahAmAsanI kaDakaDatI ThaMDIvALI rAtre himAlaya parvata upara, svaccha AkAzamAM agni vinAnA sthAnamAM vAyunI vyAdhivAlA nirvastradaridrIne satata pavananA susavATAnA kAraNe hRdaya-hAtha-paga-dAMta-hoTha kaMpatA hoya te vakhate te mANasane zItalanA chaMTakAvathI jevI zIta-ThaMDI vedanA utpanna thAya te karatAM paNa anaMta guNI zItavaMdanA nArakone narakamAM thAya che. kadAca jo ene narakAvAsathI upADIne mAhamAsanI rAtrie pUrve varNana karyuM tevA sthAne lAvIne mUke to te nAraka jIva anupama sakhane prApta karato hoya tema nidrAvaza thaI jAya arthAta narakanI mahAvyathAkAraka zItavedanA sahI hovAthI, A vedanA to te nArakIne mahAsukhakAraka lAge che. ki uSNavedanA: unALAnA divasomAM pracaMDa sUrya madhyAhna tapato hoya, AkAzamAM chAyArthe ekeya vAdaLu na hoya e vakhate chatra rahita, atyaMta pittanI vyAdhivALA puruSane, cAre tarapha prajavalI rahelA agninA tApa vacce je pIDA utpanna thAya e karatAM paNa anaMta guNI uSNavedanA narakamAM vartatA nArakanA jIvone thAya che. kadAca jo e vedanA sahetA nArakIone tyAMthI upADIne kiMzuka sarakhA lAlacoLa jalatA evA khadiranA (kheranA) aMgArAnA DhagalA upara mUkavAmAM Ave ane te aMgArAone khUba tapAvavA phUMkavAmAM Ave to paNa e jIvo (caMdanathI lepAyelA, mRdu pavana khAvAthI anupama sukhane vedanArA puruSanI jema) sukha pAmatA nidrAvaza thaI jAya che. eTale ke narakanI anupameya garamIno anubhava AgaLa khadiranA aMgArA to (mahAgaramIthI rIDhI thaI gayelI kAyAne) atyaMta ThaMDA lAge che. have vicAro ke nAraka jIvone bhogavavI paDatI garamI kevI haze? nArakonuM zarUAtanI keTalIka narakomAM mAtra potAnuM utpatti sthAna ja hima jevuM zItala hoya che. bAkInI samagra bhUmi khadiranA aMgArA karatAM paNa atyaMta uSNa hovAthI tenI tIvra vedanA anubhavavI paDe che. pachInI keTalIka narakomAM utpatti sthAna uSNa ane narakAvAso zIta hoya che. ja kSudhAvedanA:bhUkha to pratikSaNe jIvatI jAgatI ja beThI hoya che. e nArakonI jaTharAgni eTalI pradIpta hoya che ke vAraMvAra naMkhAtAM sUkAM kASTho vaDe prajavalita rahelA agninI jema atitIvra zughAgni vaDe sadA baLatA udara zarIravALA rahe che. teo samagra jagatanA anna-vRtAdipudgalono AhAra kare to paNa tRpta na thAya utsuazubha karmanA udayathI amanojJa pudgalanA grahaNathI tenI nArakanI) kSudhA vadhatI ja jAya che. # tRSNAvedanA emanI tarasa to sadaiva, kaMTha, auSTha, tALu ane jillAdikane zoSI nAkhanArI, saghaLAe samudranA agAdha jaLanuM pAna karatA paNa zAMta na thAya evI hoya che. phri kaMDu (kharaja) vedanA: A nArakone duHkhadAyI kharajanI caLa evI hoya che ke karavata ke charIthI khaNavA chatAM paNa zAMta na thAya. I4 paravazatA vedanA anArakonI paravazatA (parAdhInatA) ApaNA karatA paNa anaMtagaNI hoya che. 3 jvaravedanA A nArakone javara-tAva atyaMta ugra, paNa ApaNAthI anaMtaguNo duHkhadAyaka ane jIvanaparyata hoya che. # dAha-zoka-bhaya vedanA nArakonA zarIramAM dAha-zoka (vilApa) ane bhaya e traNe vedanAo ApaNA karatAM anaMta guNI hoya che. kSAroSNatIvrasadbhAvanadI vaitaraNI jalAt / durgandhAnmRnmayAhAraduHkhaM bhuJjanti duHsaham // bhAvArtha teo (bArakIo..) khAruM, garamatathA ekadamatIkSA vetaraeI nadInuM pANI pIe che ane durgadhI mAThI khAya che eTale niraMtara asahya duHkha bhogave che. (harivaMza purANa sarga4, zloka-366) pa3 ) : - Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI adholoka - 8000 yojana asaMkhya yojana - kAla OLathI 1000tho GOOU nArakonI utpati) sAtabhI naraTha - laMbAI-pahoLAI 1 rAja pramANa mahAraurava apratiSThAna yojana 1000 raurava thayo1000 thI 1000thI mahAkAla - asaMkhya yojanA uMcAI 3,000yojana 54 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI adholoka 22 sAtamI naraka A tamastamaprabhA (mAdhavatI) nAmanI sAtamI naraka pRthvImAM atizaya ghora aMdhakAra hovAthI gotra vaDe "tamastamaprabhA" kahevAya che. jenI laMbAI pahoLAI 7 rAjaloka pramANa che. enA paNa 3 valaya che. (ghanodadhi vagere...) je sauthI uparanA bhAge cAre tarapha paheluM 8 yojananuM, bIjuM 6 yojanAnuM ane trIjuM ra yojanAnuM che evI rIte A narakanI sImA pUrA 16 yojane pUrI thAya che. tyAMthI pachI cAre bAju tarapha "aloka" zarU thAya che. ja A narakanI jADAI 1,08,0OO yojananI che". temAM pUrvanI jema nIce tathA Upara para, 5OO yojana mUkIne madhyamAM eka ja 3,000 yojana UMcuM pratara che. emAM 1 lAkha yojana pahoLo "apratiSThAna" nAmano eka narakendra che. e narakendranI(1) pUrva dizAmAM - kAla, (2) pazcima dizAmAM - mahAkALa, (3) uttara dizAmAM - mahAraurava ane (4) dakSiNa dizAmAM - raurava.. nAmanA trikoNAkAre 1-1 narakAvAsa che, je bahu bhayaMkara che ane enI laMbAI pahoLAI tathA gherAvo asaMkhya yojanano che. darekamAM asaMkhya utpatti sthAno AvelAM che. vidizAmAM paMktio pUrNa thaI gaI hovAthI ahIM vidizAmAM eka paNa narakAvAsa nathI ane A sahuthI chelle ogaNapacAsamuM pratara che tema jANavuM. Lja ahIM vedanA 2 prakAre che. (1) kSetravedanA, (2) parasparakRta vedanA... ahIM "kSetravedanA" zIta ja che ane bIjI parasparakRta zastro vagaranI vedanA che. kAraNa ke, maghA ane mAghavatI (6-7nI nArakI)nA nArako bhavasvabhAvathI ja zastro vikuvI zakatA nathI. emanI pAse zastro na hovAthI teo vajanAM mukhavALA kaMthavAnA rUpa karI eka bIjAnA zarIramAM pesIne pIDA kare che. "6ThI 7mI narakanI pRthvInA nArako moTA-rAvaNa ane vajasamAna mukhavALA chANanA kIDA jevA kuMthavAnA rUpa karIne eka bIjAnA zarIrane ghoDAnI jema caDhI caDhIne khAtA khAtA tathA zeraDInA kIDAnI jema kotaratA kotaratA aMdara UMDe pesIne vedanA upajAve che.." ityAdi A pramANe jIvAbhigamasUtramAM ullekha che. I ahIM 7mI narakanA jIvonuM svabhAvika dehamAna 2,000 hAtha (500 dhanuSya) pramANa hoya che ane dareka narakanuM uttara vaikriya dehamAna utkRSTathI paNa sva-sva deha pramANathI bamaNuM hoya che. temaja ahIMnI AyuSya sthiti jaghanyathI 22 sAgaropama ane utkRSTa sthiti 33 sAgaropamanI che tathA ahIM nArakonuM udvartana ane utpatti vaccenuM aMtara paNa jaghanyathI 1 samayanuM ne utkRSTathI 6 mAsanuM jANavuM tathA A nArakonA avadhijJAnano viSaya jaghanyathI ardhA () ane utkRSTathI 1 gAu jANavo. ema kahevAya che ke utkRSTathI paNa samUchima tiryaMco pahelI naraka sudhI ja utpanna thaI zake che. garbhaja sarIsRpa (bhUjaparisarpa) bIjI naraka sudhI, gIdhAdi pApI pakSIo trIjI naraka sudhI, siha vagere hiMsaka catuSpado cothI naraka sudhI, uraparisarpa (sApAdi) pAMcamI naraka sudhI, strIo (mahilAo) chaThThI naraka sudhI ane mahAAraMbhamAM nimagna AvA puruSo (mANaso) ane matsyAdi jaLacaro yAvatuM sAtamI naraka sudhI utpanna thAya che. * vaLI ema paNa kahevAya che ke prathama nArakImAMthI nIkaLelo jIva cakravartI banI zake. pahelI-bIjI nArakImAMthI nIkaLelA jIva baLadeva-vAsudeva banI zake. pahelI traNa nArakImAMthI nIkaLelo jIva tIrthakara banI zake, pahelI cAra kaLelo jIva aMtaHkriyA karI zake. (arthAta kevaLI banI zake.) pahelI pAMca nArakImAMthI nIkaLelo jIva sarvavirati (dIkSA) laI zake. 1 thI 6 nArakImAMthI nIkaLelo jIva dezavirati prApta karI zake che. temaja 1 thI 7 nArakImAMthI nIkaLelo jIva samyaktvane prApta karI zake che.... tema jANavuM. * ema kahevAya che ke A sAtamI tArakInA jIvone pa,68,99,584 prakAranA roga hoya che. (riSThasamuccaya graMthamAMthI) ( 15 ) Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI adholoka samabhUtalA pRthvI. -- ratnaprabhA naraka prata2-13 30 lAkha narakAvAsa 1,80,000 yojanA 14 rAjaloka madhya ----- 14 rAjaloka madhya pratara-11 25 lAkha narakAvAsa - zarkaraprabhA naraka 1,32,000 yojana pratara-9 - 15 lAkha narakAvAsa _vAlukAprabhA narake. 1,28,000yojana pratara-7 10 lAkha narakAvAsa paMkaprabhA naraka ( 1,20,000 yojanA -- adholoka madhya pratara-5 3 lAkha narakAvAsa - dhUmaprabhA naraka. 1,18,000 yojana pratara-3 - 99,995 narakAvAjI --tamaprabhA naraka 1,16,000 yojana = pratara-1 5-narakAvAsa tamastamaprabhA naraka 1,08,000 yojana aloka u. ' ha uMcAI 3,000 yojana| 1,000 yo .. ,000 1,000 T loos000 IP | thI 5 1,000 1,000\1,000 . yo, 07* 1,000 + thI gi prataranI laMbAI-pahoLAI prAyaH 1 rAja pramANe Itho o* : - 3,000 yojana - vojana : pojana 1,09 ;. yojanA 900* choth * A citra eka prataravarti rahelA nakavAsone jyAre tenI sAme ubhA rahIne dUrathI jotA jevuM lAge, te rIte doravAmAM Avela che. * citranA madhyabhAgamAM "indraka' nakavAsI che. tene pharatA dizAnA cAra ane vidizAnA cAra maLI, prAraMbhanA ATha paMktibaddha AvAso batAvyA che. tyAra pachI paMktigata rahelA trikoNa, ane tyAra bAda catuSkoNa tyAra bAda goLa (vRtta) e krame saMniviNa AvAso batAvyA che. * paMktibaddha AvAsanI pradhAnatA hovAthI puSpAvakirNa batAvyA nathI. nIcenA bhAge baMne bAjue vizeSa samajaNa mATe pUrNa nakavAsanA khyAla ApanA citro batAvavAmAM AvyA che. Illa (56 -- Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.apaloka pApIone sajA bhogavavAnuM sthAna eTale 7 narako # jIve karelAM atizaya bhayAnaka pApa karmonI sajA bhogavavA mATe kudarate (karma sattAe) je sthAna nakkI karyuM che tenuM ja nAma che naraka.. to cAlo A 7 narako saMbaMdhI kAMIka avanavuM jANI laIe. zi adholokamAM kramazaH vistAravALI A 7 narako AvelI che jemAM pApI jIvo potAnA pAponI sajA rUpe duHkho anubhave che. A sAte narakabhUmio kAMI AkAzamAM jAdUnA khelanI jema addhara laTakatI nathI ! paNa te darekanI nIce jADuM pANInuM thara (ghanodadhi) AveluM che. te ghanodadhinI nIce jADuM pavananuM thara (ghanavAta) AveluM che ane A ghanavAtanI nIce pAtaLuM pavananuM thara (tanavAta) AveluM che. vaLI, A narako jANe UMdhI karelI eka nAnI chatrI hoya, tenI nIce UMdhI vALelI moTI chatrI hoya nIce-nIce thoDI thoDI vadhAre moTI chatrIo goThavelI hoya tema chatrAtichatrAkAre goThavAyelI che. A 7 narakonA nAma, pRthvImAna, narakavAso... vagere vizeSa nIce koSTakamAMthI jANavuM. krama narakanA gotra | pRthvInA nAma nAma | narakAvAsonuM 13pratAnuM pratiro sivAyanA pRthvINiDa | kula mApa | bAkIno bhAga pRthvIpiMDa. prata-matare AgaLanI saMkhyA vaDe | pratara bhAgavAthI 2 pratara | saMkhyA | vaccenuM AvatuM aMtara 1 | ratnaprabhA' ghammA |1,80,000] 1,78,OOO [39,000 1,39,000 | bAre bhAga Apavo| 11,583 yojana 13 2 | zarkarAmabhA | vaMzA |1,32,001,30,000 |33,00| 97,000 | daze bhAga Apavo | 97,000 yojanA | 11 3 | vAlukAprabhA | zailA [1,28,000 [1, 26 ,000 |27,000 99,000 | ATha bhAga Apavo 12,375 yojana paMkaprabhA | aMjanA | 1,20,0OO | 1,18,000 | 21,000 97,OOO chae bhAga Apavo | | 16,1663 yojana dhUmaprabhA riSya |1,18000 |1,16,000 |15,000| 1,01,000 | cAre bhAga Apavo | 25,250 yojana tama:prabhA maghA | 1,16,000 | 1,14,000 9,000 | 1,05,000| be bhAga Apavo | pa2,500 yojana | 3 ur | tamastamaprabhA | mAdhavatI/1,08,000 | 1,,000 | 3,000 | 1,03,000 | 1 pratara upara nIce, 51,500 yojana upara pRthvI sarva upara upara cArebAju | cArebAju cArebAju ghanodadhi ghanavAta tanavAta valaya. valaya valaya ghanavAta nIce tanavAta ghanodadhi AkAza (yojanamAM) [ (yojanamAM) puSpAvakIrNa | paMktibaddha narakAvAsono narakAvAso |narakAvAso] saravALo 6 yojana | gayo. | 1yo. | 12 yojana | 20,OOO asaMkhya | 29,95,5674,433 30 lAkha 6 yo. | 4yo . [ 1 yo. | 12 yo.bhA. 20,OOO asaMkhya | 24,97, 305 | 2, 695 25 lAkha 6 yo. | pAyo. 13yo. [ 13yo. bhA. | 20,000 asaMkhya 14,98,515 | 1,485 15 lAkha 7yo. | Nyo. 1 yo. | 14 yojana | 20,000 asaMkhya 9,99,293 707 10 lAkha 7yo. | 5yo. | 1 yo. | 14 yojana | 20,000 asaMkhya | 2,99,735 3 lAkha 7; yo. | paDayo. | 16 yo. | 15 yojana | 20,000 asaMkhya 99,932 | 63 99,995 8yo. | 6 yo. | 2 yo. | 16 yojana 20,000 asaMkhya 57 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 5 II lokanA dhyAnanuM phaLa II nAnAdravyagatAnaMtaparyAyaparivartanAt / sadAsaktaM mano naiva rAgAdyAkulatAM vrajet // 4 A loka svarUpano vicAra karavAthI zuM phAyado thAya ? Ama, zaMkA karanArane uttara Ape che ke, aneka dravyomAM rahelA anaMta paryAyone parAvartana karavAthI (eTale dravyagata paryAyanA saMbaMdhamAM vicAra karavAthI) niraMtara temAM Asakta thayeluM mana rAgAdi AkuLatA pAmatuM nathI. * vivecana : dravyanI utpatti, sthiti ane vyaya saMbaMdhI vicAra karatA vairAgyanI utpatti paNa thAya che. koI paNa dravyanI AkRti u52 moha yA rAga thayo hoya to, tarata ja tenA bhAvi vinAza upara draSTi karatAM mamattva ochuM thAya che. eka AkRtinA vinAzathI zoka hoya tyAre bIjI bAju tenI sthitinI hayAtI anya rupe to che. A vicAra AvatAM zokamAM DrAsa avazya thaI zake che. tyAre utpatti, sthiti ane layanA traNe bhAgo upara draSTi rAkhanArane harSa ke zoka, rAga ke dveSa e mAMhiluM koI paNa parAbhava karI zakatuM nathI, kAraNa ke zaruAtathI ja tenI draSTi traNe bhAgo u52 sarakhI rahelI che. ityAdi AvI rIte aneka phAyadAo lokanA ke dravyanA vicArathI (dhyAnathI) thAya che. jANavA jevuM Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka madhyaloka A vizvanA je madhyabhAge, mukhya banI zobhI raho, asaMkhya dvIpa-samudrothI, je jagatamAM gAjI rahyo je jANe enA svarupate te dhanya che, kRtapuNya che, ' te "madhyaloka" te varNatA, muja romaroma vikasita bane. : - V iki - - 59 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ------------ madhyaloka mUdvIpa ka - lavaNa kaITI samadra ? - hAthI - BOSO Gly - ke - - 2 EB SET kare.' * * ETH F ripo' . CG8 8.. ke jIda na karI . 41 TET [E.DI., d *, ke * kee: mAma romamAM tathA te kadAca tamane ( pa ma - ka rI mahAkama 2 UR t * W & P P na maLe che karo.... rAjakoTa sahita ny che paNa che kA mUrya dvIpo . che kake kahu, QSPA caMdra dvIpo A vija . 1. sarva karI zako ja vicAra GIDH * InkIDSD 5 R a Rpha DIja En Eii cravA | - - e che E che. tche. pasaMd Es 4 = = pAmA balIma 3 DHka paga A makAna-nAka-nAnA vika I rAkana ni = nA karI 1 2 ra. GS : suna dvI caMdra dvIpo to devaku kSetra vicipa i 1:3EAkena ! krama da da riskarSakSetra 84ra1 yojana -1 kalA kAma jasidilma pA paNa na che ke A rIte raju karavAnI kAra on Yon kI mA ja kAna sAMjanA hamavato aor rna 5 kalA raTaotamo 26 2 A kA kI vaphAna para ja na | anuvebaMdhAra out I ! A zuM kare . TERA tae : ed A se * jina deva 60 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janakasmiAlA------- madhyaloka jaMbudvIpa (24) apolokanuM varNana ApaNe joyuM, tenI upara 1800 yojana UMco ane 1 rAja lAMbo-pahoLo madhyaloka | rahelo che, jene tioloka paNa kahevAya che. jemAM eka-ekathI bamaNA mApavALA asaMkhya dvIpa-samudro patharAIne rahelA che. tenI barAbara madhyamAM lAkha yojana lAMbo-pahoLo jaMbU nAmano dvIpa Avelo che. te jaMbU nAmanA zAzvata vRkSanA kAraNe jabUdvIpa nAme oLakhAya che. te telano puDalo, rathanuM paiDuM ke pUrNa caMdra jevA AkArano goLa che. tenI paridhi-3lAkha, 16 hajAra, 227 yojana, 3 gAu, 128 ghanuSya, 13 AMgaLa, 5 yava ne 1 yukA jeTalI che. 4i jaMbUdvIpanI barAbara madhyamAM 1 lAkha yojana UMco ane nIcenA bhAge 10 hajAra yojana vistAravALo meruparvata Avelo che. ji jebUdvIpanI aMdara bharatAdi 7 mahAkSetro.... ane himavaMtAdi6 moTA varSadhara parvato AvelA che. vaLI, A jaMbudvIpanI madhyamAM 33, 684 yojanavALuM vizAla mahAvidehakSetra AveluM che. ja A mahAvidehakSetranI baMne bAju nIce pramANe uttara-dakSiNamAM anukrame parvato-kSetro AvelAM che... te A pramANe jANavAM. dakSiNa tarapha... uttara tarapha | (1) niSadha parvata = 16,842 yojanA (1) nilavaMta parvata = 16,842 yojanA | (2) harivarSa kSetra = 8,421 yojanA (2) ramya kSetra = 8,421 yojana (3) mahAhimavaMta parvata = 4,2106 yojanA (3) rukmi parvata = 4,2101 yojana | (4) himavaMta kSetra = 2,105 yojana | (4) hiraNyavaMta kSetra = 2,10pa yojana | (5) laghuhimavaMta parvata = 1,05ra 2 yojana | (5) zikharI parvata = 1,05ra para yojanA (6) bharata kSetra = para yojana | (6) airAvata kSetra = para yojana | *i mahAvidehakSetramAM merunI pUrva-pazcima dizAmAM bharatakSetrathI paNa moTI kula 32 vijayo AvelI che jemAM satata ochAmAM ochA 4 tIrthakaro, cakrI, vAsudevo vagere hoya ja che. A 32 vijayo temaja bhArata ane airAvata ema kula 34mAM darekamAM eka eka ema 34 dIrgha vaitADhya parvato che. jenI uttara-dakSiNe cakrIne jItavA yogya 3-3 khaMDa = kula 6 khaMDa hoya che. Lja jaMbudvIpamAM rahelI gaMgA-siMdhu mukhya 90 nadIyo padmAdi mahAdrahomAMthI nIkaLI potapotAnA parivAra sAthe maLatI kula 14, 56,000 nadIo AgaLa jatA lavaNasamudramAM jaI maLe che. If harivarSa, rapha, himavaMta, hiraNyavaMta, uttarakuru ane devakuru A kSetromAM yugalika manuSya tiryaMco hoya che. I4 jaMbudvIpamAM kula 269 parvato che te jemake... 6 varSadhara parvata, 1 meru parvata, 16 vakSaskAra parvata, 200kaMcanagirI, 34 dIrgha vaitADhya parvata, vRtta vaijJAtrya parvata, 4 gajAMta parvata, 4 yamakAdi parvata. ja jaMbUdvIpamAM 16 moTA draho che. varSadhara parvato upara 6 (padmadrahAdi) ane uttaraku-devakumAM 10 che. IT A jaMbUdvIpane pharate goLAkAre vizALa koTa che. tene jagatI kahevAya che. A jagatIne cAre dizAmAM vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita evA nAmathI oLakhAtA cAra daravAjA che. phri jaMbUdvIpanA laghuhimavaMta ane zikharI parvatanI pUrva-pazcima baMne kinAre be-be dADhAo nIkaLelI che. tethI kula ATha dADhAo thaI. te dareka upara 7-7 dviIpa hovAthI pa6 aMtarlIpo AvelA che. jaMbudvIpanI pharate valayAkAre tenAthI bamaNo arthAtu 2 lAkha yojananA vistAravALo lavaNasamudra Avelo che. ji jaMbUdvIpamAM meruparvatanI AsapAsa 2 sUrya, caMdra, pa6 nakSatra, 176 graho, ane 1,33,950 koDAkoDI tArAo pharI rahyA che. 4i A jaMbUdvIpa 99,000 yojanathI kAMIka adhika UMco che ane 1,000 yojana pramANa nIce (adhobhAge) Avelo che. eno ratA enuM Urdhva-adho pramANa 1 lAkha yojanathI kAMIka adhika prApta thAya che. (A vAta meruparvatane apekSIne kahevAI che.) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI +-#Jh 62 elp pe| 79,052 jUdvIpanI bhagatI uttara 8.UM. 8.UM 1.vi. 1.vi. yojana, 1 gAu, 5 532 dhanuSya -36 agula aMtara vaijayaMta dvAra aparAjIta dvAra jaMbUDhIpa [2].||j*| e||0*| dakSiNa vanakhaMDa vanakhaMDa vedIkA / vistAra yojana che vijaya dvAra madhyaloka Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-madhyaloka jaMbudvIpanI jagalI-DhAro-rAjaghAnI vagerenuM vana 95 | | ja laghukSetra mAsamAM A jagatInA je 11 vizeSaNo kahyAM che te batAve che. If jagatInI mukhya jANakArI : (1) A jagatI vajaratnanI che. (2) potapotAnI jagatIno vistAra potapotAnA dvIpa samudro pramANa hoya che. (3) 8 yojananI UMcAI hoya che. (4) 12 yojana mULamAM ne 4 yojana upara pahoLAI hoya che. (5) madhyamAM 8 yojanano vistAra hoya che. (6) jagatInA uparanA madhya bhAge 2 gAu UMcI ne 500dhanuSya pahoLI padmavaravedikAthI yukta ane tenI baMne bAju ra yojanamAM 250dhanuSya nyuna mApanA vanakhaMDo che. (7) samudra tarapha vanakhaMDanA cheDe pharato ra gAu UMco ane pa00dhanuSya pahoLo jharukho che. (8) cAra dizAmAM 4 dvAra che. (9) eka dvArathI bIjA dvAra vacce 79,05ra yojana, 1 gAu, 153ra dhanuSya ane 3 AMgalanuM aMtara che. (10) te 4 dvAronA pUrvAdi krame nAma vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita ema jANavA. (11) cAre dvAro ... uMbaro, be-be daravAjA, bhogaLa vagere dvAranA badhA aMgothI suzobhita che. jaMbUdvIpanI jagatanA dvAronuM varNana... viSaya | vijayAdi dareka dvAra | krama viSaya vijayAdi dareka dvArA 1 | meruthI keTale dUra cAre dizAmAM 45,OOO 7 | daravAjAnI saMkhyA 108 yojana dUra gayA bAda ra | kaI nadInAM kinAre sItAsItodA | 8 | dareka dhvajAnA cihno 10 prakAranA 3|dvAranI UMcAI 8 yojana adhipatinuM nAma vijayAdi 4 |dvAranI pahoLAI 43yojana vijayAdi devonA 4,OOO sAmAnika devonI saMkhyA vairyaratnanA... | 11 | parSadA 6 ! dvAra para zuM che? aSTa maMgala... | 12 | mukhya paTTarANI vijayAdi devonI rAjadhAnInuM varNana viSaya vijayAdi dareka dvAra | krama | viSaya | vijayAdi dareka dvAra 1]vijayAdi devanI asaMbadvIpa samudranA pachI | 7 | UparanI pahoLAI 3yojana rAjadhAnI kayA sthAne AvatA jebUdvIpamAM 2 |laMbAI-pahoLAI 12,000 yojana koTanA kAMgarAnI 0 gAu laMbAI-pahoLAI 3] paridhi 37,000 yojanathI koTanA dvAranI UMcAI 62.yojana kAMIka adhika kAMIka adhika 4 teinAM koTanI UMcAI | 37 yojana kAMgarAnI pahoLAI 0gAu 51mULamAM koTanI pahoLAI yojana 11 | koTanA dvAranI pahoLAI 3 yojana 8 6 madhyamAM koTanI pahoLAI 6 yojanA na 63) Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 64 khADAzabhAMthI hejAto bhagatI veTiGA vanajaMDa tathA gavAkSa Tano hejAva 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 gavAkSakaTaka 0.00 2 . . . 0 0 0 2 : 8. vanakhaMDa vedikA pavanacaMDA jaMbUDhIpa H B 2TT v nnn a. 0 0 0 2 7. 8 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 jagatInA madhyabhAge gavAkSakaTakano dekhAva gavAkSakaTaka be gAu UMcu ane 500 dhanuSa vistAravALuM che ane samudra tarapha bahAranA bhAge che. madhyaloka Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka gatInI veSThiA sane vanajaMDo 26 * A jaMbUdvIpane pharato vajamaNimaya koTa Avelo che, je AgamamAM "jagata" nA nAmathI prasiddha che. eno AkAra UMdhA karelA gAyanA pRcchanA jevo che. enI UMcAI 8 yojana ane mULa vistAra 12 yojanano che. enA (jagatanA) 4 yojanAnA vistAravALA TocanA madhyabhAgamAM 1 sarvaratnamaya vedikA vrajanA staMbha tathA sonA rUpAnA pATiyAthI zobhI rahI che, enA uparano bhAga rijharatnamaya ane nIceno bhAga vajaratnamaya che, e vedikA puruSa-kinnara-gaMdharva-vRSabha-ghoDA ane hasti vagere vividha citrothI zobhI rahI che, emAM vAsaMtI-caMpaka-azoka-kuMdane atimuktAdi aneka ratnamaya velaDIyo zobhI rahI che, e latAo upara gucchAo puSpo ane pallavo paNa che ne tyAM krIDA karatAdeva-devIo pratyenAM vinayathI jANe nIce jhUkIne rahelI che evuM jaNAya che. e vedikAno gherAvo jagatI jeTalo che, pahoLAI 500 dhanuSya ane UMcAI 2 koza (gAu) che. e vedika sarvaratnamaya pahmakamaLothI sthaLe sthaLe zobhI rahI che ane e pramANe pazno vizeSa hovAthI e padmavaravedikA kahevAya che. jema be kinArAothI nadI zobhe che tema baMne tarapha bagIcAothI padmavaravedikA zobhI rahI che. pratyeka bagIco gherAvAmAM jagatI jevaDo che ane eno vistAra ra yojanamAM ra50 dhanuSya ocho che. e pramANe vedikAno vistAra ane beu bagIcAno vistAra ekatra karatA 4 yojana thAya che. ivizeSa eTaluM ja ke vedikA UMcI hovAnA kAraNe vAyu rokAI jaI tyAM saMcarI zakato nathI mATe aMdaranA bagIcAmAM tRNa ke maNi Adino dhvani thato nathI. e baMne AzcaryakArI bagIcAonI aMdara sthaLe sthaLe puSkariNI vAvo-nAnAM jaLAzayo ane moTAM sarovaro paNa AvelAM che. aMdara sukhethI UtarI zakAya evI e puSkariNIonAM suvarNamaya taLIyAM che, vajaya bhIMto che, vividha prakAranA ratnothI bAMdhelA ghATa che ane emAM suvarNamaya ane rukhyamaya mATI (retI) che. keTalIkamAM uttama madirA jevA, to keTalIkamAM vANI jevAM, keTalIkamAM amRta jevAM ne keTalIkamAM Izurasa jevAM jaLa bharelAM che. AvA vividha prakAranA svAdiSTa jaLavALI e vAvaDio zatapatrAdi kamaLonA kAraNe ane tenI upara aSTamaMgala-jIva-cAmara-dhvajA ane toraNo zobhI rahyAM che e ja pramANe e nAnAM jaLAzayo ane moTAM kriDA sarovaronI cAre dizAmAM ratnamaya ane maNimaya 3-3 pagathiyAM zobhe che. tyAM sthaLe sthaLe manohara krIDA parvato zobhe che. jemanA zikhara upara 1-1 prAsAda rahelo che. dareka prAsAda, upara 1-1 Asana hoya che, temAM kyAMka kraucAsana-kyAMka haMsAsana-kyAMka garuDAsana-siMhAsana-bhadrAsana to kyAMka makarAsana ema jUdA jUdAM suMdara Asano zobhe che. e baMne bagIcAomAM vidhavidha prakAre krIDAgRho che. kyAMka nATyagRha to kyAMka ketakIgRha to vaLI kyAMka-latAgRha-garbhagRha-kadalIgRha-snAnagRha to kyAMka vastrAlaMkAragRha zobhI rahyAM che. evA pratyeka gRhamAM devone krIDA karavA lAyaka ratnamaNimaya Asano che. tyAM drAkSa-mallikA-jAI ane mAlatI vagere latAonA aneka ratnamaya maMDapo paNa che ne e maMDapomAM kroMcAdika Asano Upara uttama suvarNamaya zilApaTTo zobhI rahyA che. e sarva parvato-gRho-jaLAzayo tathA maMDapomAM vyaMtarAdi devo IcchA mujaba krIDA kare che... ItyAdi.. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 6 aMtardApa niSadha parvata pazcima - be va 00000 mahA mivaMta parvata aMtarrIpa // jaMbUdIpanA 7 mahAkSetra... II merU mahAvideha kSetra 200 uttara airAvata kSetra hiraNyavaMta kSetra k kSetra harivarSa kSetra himavaMta kSetra bharata kSetra dakSiNa laghu himavaMta parvata zikharI parvata 000 uttarakura kSetra devakula kSetra bALa aMtarrIpa 2000000 - rUkmi parvata nIlavaMta parvata 200000 hippie madhyaloka lavaNa samudra X Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI MCC bUdvIpanA 7 mahAkSetro... rTM ApaNe jyAM rahIe chIe te bharatakSetra che. A bharatakSetrathI jema jema uttaramAM jaIe tema tema paheluM himavaMtakSetra che, te pachI harivarSakSetra che, te pachI mahAvidehakSetra che, te pachI ramyakSetra che, te pachI hiraNyavaMtakSetra che ane chelle airAvatakSetra che athavA bIjI rIte vicArIe to dakSiNa samudra pAse paheluM bharatakSetra, bIjuM himavaMtakSetra, trIjuM harivarSakSetra temaja uttara samudra taraphathI gaNatAM paheluM airAvatakSetra, bIju hiraNyavaMtakSetra ane trIjuM ramyakSetra che, vaLI madhyabhAgamAM mahAvidehakSetra AveluM che. * A 7 kSetronA adhipatidevo... mahAkAMti-bala-vaibhavayukta temaja 1 palyopamanA AyuSyavALA te te kSetronA nAmAnusAre ja jANavA... jemake - bharatakSetrano adhipati deva te bharatadeva... vagere... 4 A 7 mahAkSetromAM bharatakSetra ne airAvatakSetramAM utsarpiNI + avasarpiNInA 6-6 ArA vartatA hoya che. jaMbudvIpanA madhyamAM rahelA mahAvidehakSetramAM avasarpiNInA cothA ArA jevo ja kALa sadAya vartato hoya che. himavaMtakSetra + hiraNyavaMtakSetramAM trIjA ArA sarakho kALa vartato hoya che... vaLI harivarSakSetramAM tathA ramyakSetramAM bIjA ArA sarakho kALa...tathA mahAvidehakSetramAM meruparvatanI Upara-nIce AvelA uttarakuru-devakurukSetramAM sadA prathama A2A jevo kALa vartato hoya che. anya vizeSa vigato.... nIce koSThakamAM Apela che. krama 1 2 mahAkSetronA nAma 3 bharatakSetra himavaMtakSetra harivarSakSetra 4 mahAvidehakSetra laMbAI pUrvasamudrathI pazcimasamudra sudhI 14,471 yojana 6 kalA 37,674 yojana prAyaH 16 kalA 73,901 yojana 17 kalA 1,00,000 yojana 5 ramyakSetra 6 hiraNyavaMtakSetra |37,674 yojana prAyaH 16 kalA 73,901 yojana 17 ae kalA 7 | airAvatakSetra 14,471 yojana 6 kalA pahoLAI (yojana-kalA) 526-6 2,105-5 8,421-1 |33,684-4 8,421-1 2,105-1 526-6 kayA sthAna para che ? jaMbUddIpanI dakSiNamAM niSadha-nIlavaMta parvatanI madhyamAM nIlavaMta parvatanI uttaramAM rukmi parvatanI uttaramAM zikharI parvatanI uttaramAM... madhyagiri madhyaloka 27 dIrgha vaitADhya parvata zabdApAtI pUrva-rohitA laghuhimavaMta parvatanI uttaramAM | (vRtta vaitADhaca) pazcima-rohitAMzA gaMdhApAtI pUrva-harisalilA parvatanI uttaramAM | (vRtta vaitADhaca) pazcima-harikAntA mahAhimavaMta meruparvata mahAnadI pUrva-gaMgA pazcima-siMdhu pUrva-sItA pazcima-sItodA mAlyavaMta pUrva-narakAMtA (vRtta vaitADhya) pazcima-nArIkAMtA vikaTApAtI pUrva-suvarNakalA (vRtta vaitADhya) | pazcima-rupyakulA dIrgha vaitADhya parvata pUrva-raktA pazcima-raktavatI 67 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI IPph eaha 3 Into TAvax 3 lette 68 17/1 411 hiraNyavaMta ramyak mahAvideha HTT CTCH lavaNa samudra. himavaMta tA. kharI pAta kSetra harivarSa kSetra dvirA kSetra kSetra CO lor s Cheh nA parvana vibhA kSetra Baseb Curr kSetra zikharI parvana rukmiparvata madhyalo ka nIlavaMta parvata niSadha parvata mahAhimavaMta parvata laghuhimavaMta parvata puMDarika draha mahApuMDarika draha kesarI draSTa tigichi draSa mahApadma kaha padma kaha -X Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jaina kosmolojI madhyaloka 28. jaMbudvIpanA 6 varSaghara (kulara) parvato krama giri kayA sthAna | kaI laMbAI pUrvathI UMcAI | pahoLAI phUTa | Upara | kaI kaI bhUmimAM para che? vastuno |pazcima samudra | saMkhyA karyuM | nadIo | UMDAI sudhI sarovara, nIkaLI nAma | laghuhima | vaMtaparvata uttarArdha bharatanI | pIta varNano, 24,93ra yo. | 10 | 1,05ra yo. | 11 | padmadraha uttaramAM | _lA 12 kalA suvarNamaya yojana pUrva-gaMgA | 25yo. pa siMdhu u.rohitAzA mahApI. da rohitA paDayo. 2 | mahAhima himavaMtakSetranI uttaramAM, sarva vaMtaparvata, harivarSakSetranI dakSiNamAM ratnamaya pa3,931 yo. 6 kalA 200 4, 210yo. | yojana || 10 kalA u,harikAntA 3 [niSadha |mahAvidehanI dakSiNamAM, rakta | 94, 1pada yo. parvata | harivarSa kSetranI uttaramAM suvarNamaya 2 kalA 4CO | 16,842 yo| yojana 2 kalA 9 |tigichidraha| da harisalilA, 1OOyo. u.sItAdA jaOO | nIlavaMta | mahAvidehanI uttaramAM, vairyaratnano parvata |ramyakSetranI dakSiNamAM nIlavarNamaya 9 | kezarIdraha | 94,156 yo. 2 kalA 16,84ra yo. | 2 kalA dAsItA | 100yo. u,nArikAntA yojana | |ramyakakSetranI uttaramAM, parvata | hiraNyavaMta kSetranI dakSiNamAM rajatamaya (cAMdIno) pa3,931 yo. 6 kalA ra00 yojana 4,210Lyo. | 10 kalA 8 |mahApuMDarika| de.narakAMtA | pIyo. u.plakulA pU.5.u. 6 | zikharI | hiraNyavaMta kSetranI jAtIvaMta 24,93ra yo. 10 1,05rayo. 11 | puMDarikadraha | da suvarNakulA | 25 yo. parvata | uttaramAM, airAvata suvarNano 1 kalA yojana 12 kalA pU.raktA kSetranI dakSiNamAM 5. rakatavatI jaMbudvIpanA 6 mahAdrA. krama mahAdrahonAM kayA parvata | laMbAI | pahoLAI | UMDAI | kaI devIno | keTalAM dvAra | keTalI nadIo nAma |Upara che? nivAsa nIkaLI padmadraha | laghuhimavaMta | 1,000yo.2 | pa00o. | 10yo. | zrIdevI 5.gaMgA, 5.siMdhu parvata u. rohitAzA mahApA | mahAhimavaMta | 2,000yo. | 1,000yo. | 10 yo. | hIdevI da. rohitA draha | parvata da,u. u. harikAntA tibiMchi niSadha | 4,000 yo. | 2,000o . | 10yo. | ghIdevI da. harisalilA parvata u. sIsodA kezarI | nIlavaMta | 4,000yo. | 2,000yo. | 10yo. | kIrtidevI da. sItA parvata u, nArIkAntA mahApuMDarika 2,000yo. | 1,OOOo. 10yo. | buddhidevI 6. narakAnA parvata u. pyakulA puMDarika zikhara parvata | 1,000yo. pa00yo. | 10yo. | lakSmIdevI da, suvarNakulA pU.pa.da. | pU. raktA 5. raktavatI dauM. da u. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka tA? ? v/ vA bAdI patra muvana| BsuvarNanIkarNikA - T tapanIya bAdha patra che bAhya patra bAhya patra vairyanI nALa kaMdariSTa ratnano vumaya mULiyuM dareka valayamAM anukrame artha artha ! A kamaLa jaMbudvIpanI jagatI sarakhuM paraMtu & + 18 yojana UMcI jAtIvaDe viMTaLAyeluM che... ! pramANavALA kamaLo... ( 2 - 1.5 ) utara dizAnAM aMka prAmAnika devonAM ) che , 000 kamaLa, A devInAM re In [4,000 kama O tinA | 4,000 kamaLa kahe mahattarikAnA %) - - - > K) - ) bAhya sabhAnAM che OOO c b ja che abhyatara devonI [4,000 kama VO - 32,00, che te ma jika devonAM 15 RNa dizAnAM aMga S:0,00,000 kamAI" 48,00,000 abhiyogikadevo kamaLa Abhyantara) 00 kamaLa madhya Abhira '0 kamaLa bAhya Azmi Abhiyogika devono ghabhiyogika devonAM 90 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka 29 drahavInA bhUNa bhaNa- varzana ja padmadrahamAM rahelu mULa kamaLa 1 yojana lAMbu-pahoLuM ; yojana jADuM ane eTaluM ja jalathI UMcuM che. e kamala 10yojana jalamAM (jalanI aMdara) DUbeluM che temaja enI AsapAsa 1 jagatIkoTa che. te koTa jaMbUdvIpanA jagatI koTanI jema aneka jharukhAothI yukata hovAthI atyaMta ramaNIya lAge che. A jagatI koTa 10yojana jalamAM DUbelo ane 8 yojana jalanI upara hovAthI kula 18 yojana UMco che. "jaMbudvIpa prajJapti"nA mULamAM - "jabUdvIpanA koTa jevaDo" ema je lakhyuM che, te jalanI aMdara rahelA bhAga sivAyanA bahAra rahelA bhAganuM mApa samajavuM - evo enI vRttimAM khulAso karela che. e kamaLanuM mULa vajanuM, eno kaMda rijharatnamaya, enI nAlikA vaiduryaratnanI, enA bahAranA patro vairyaratnanA ane abhyatara patro suvarNamaya che. A saMbaMdhamAM "bRhaetra vicAra"nI TIkAmAM kahyuM che ke phakta 4 bAhya patro vaiduryaratnanA che ane zeSa patro lAlasuvarNanA che. vaLI, jaMbadvIpa prajJapti sutra"mAM atyaMtara patrano jaMbunadamaya eTale saheja raktavarNa savarNanA kahyA che temaja "sirinilaya-kSetra vicAra" graMthanI vRttimAM to pItasuvarNamaya kahyA che. 2 e kamaLanA kesarAnI DALakhIo rakta suvarNanI ane karNikA pIta suvarNanI kahI che e karNikA ra koza lAMbI-pahoLI ane 1 koza UMcI kahelI che ane enI aMdara zrIdevInuM bhavana AveluM che. e bhavana 1 koza lAMbuM ? koza pahoLuM ane lagabhaga 1 koza UMcuM che. emAM dakSiNa-uttara ane pUrva ema traNa dizAmAM 5OOdhanuSya UMcuM ane ethI ardha (250 dhanu.) pahoLuM - 1 dvAra che. e bhavananA madhyabhAgamAM 1 maNipIThikA che. e maNipIThikA 500 dhanuSyanA vistAravALI ane 250 dhanuSyanI jADI che temaja enI upara zrIdevIne yogya uttama zayyA che. II drahomAM sthita kamalonI saMkhyA ane mApAdi II kramAM valaya saMkhyA kamalanI saMkhyA vistAra jADAI | pANIthI UMcAI | mULa kamaLa 4 gAu 2 gAu 2 gAu U | ja | Ta | | 2 | prathama valayara 108 ra gAu 1 gAu 1 gAu | 3 dvitIya valaya| 34,011 | 1 gAu | gAu | tagAu 4 | tRtIya valaya 16,000 1,000 dhanuSya | 500 dhanuSya 500 dhanuSya 5 | caturtha valaya 32,00,000 500 dhanuSya | 250 dhanuSya | 250 dhanuSya 6 | paMcama valaya 40,00,000 250 dhanuSya | 125 dhanuSya 125 dhanuSya SaSThama valaya 48,00,000 125 dhanuSya | dura dhanuSya | 621 dhanuSya | 8 | kula kamala | 1,20,50,120 | # vaLI, padmadrahamAM upara kahelAM lAkho ratnakamaLo che. eTaluM ja nahIM, paraMtu e uparAMta vanaspatikamaLo paNa hajAro gaNAM che. taphAvata e ja che ke ratnakamaLo pRthvIkAya jIvamaya sacitta pRthvIpariNAmavALA che. tyAre vanaspatikamaLo vanaspatikAya jIvamaya sacitta vanaspati svarUpa che. ratnakamaLo sarve zAzvata che. jayAre vanaspatikamaLo azAzvata hovAthI cUMTavAM hoya to cUMTI levAya che. zrI vajasvAmIne zrIdevIe je (lAkha pAMkhaDIvALuM) mahAkamaLa ApyuM hatuM, te A padmadrahamAMthI ja cUMTIne ApyuM hatuM ane bIjAM hajAro kamaLo hutAzana nAmanA vanamAMthI ApyAM hatAM. ItyAdi vizeSa vicAra siddhAMtothI jANavA yogya che. -- 31 ) Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ------------ madhyaloka jaMbudvIpa mAra mArI kAra kAya che - ka ke kAkA A vAta paNa kAma kare ke je na ' rada karI cUkI ra aa ja, rA keka, , ke . ra ka, ka . . . ra . ke ra jo koma che nara' . 'da, rAke. , = , , , = , na Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka jaMbudvIpamAM rahela vRtta (goLa) padArthonuM yaMtra... 30 krama vRtta padArthonA nAmo | vikhaMbhA paridhi krama vRtta padArthonA nAma | vikhaMbha (yojanamAM)| (yojanamAM) (yojanamAM) 1 padmadrahanuM mukhya kamaLa | 21| vijayonI 12 aM.nadIonA kuMDa | paridhi (yojanamAM) | 120 379 56 . | puMDarikadrahanuM kamaLa 22 240 758 | harikAMtA-harisalilA kuMDa narakAMtA-nArIkAMtA kuMDa U 3 | 10 kurudrahanA kamaLa 23 | 240 758 436 | 4 mahApadmadrahanA kamaLa T sItA-sItAdA kuMDa | ja meruparvatanuM mULa mahApuMDarikadrahanA kamaLa | tigichidrahanA kamaLa 12 3 naMdanavanamAM bAhya meru 480 1,517 363; 10,090 31,910 9,954 [ 31,479 sAdhika 8,954 28,316 : sAdhika 4, 272,13,511 : sAdhika | 3, 272 / 10,349 sAdhika | kesarIdrahanA kamaLa | 27, naMdanavanamAM atyaMtara meru. 25 2 | 28 | somanavasavanamAM bAhya meru 17 gaMgA dvIpa 9 T17 siMdhu dvIpa 25 saumanasavanamAM atyaMtara meru 10] 172ktA dvIpa 25 che 1,000 | 3, 162 56 30] pAMDukavanamAM meru 31 | meruparvatanI gulikAnuM mULa 11|17 raktavatI dvIpa 25 | 12 12 |rohitA-rohitAzA dvIpa 16 varSagharaparvatanAM kUTanAM mULa 50 1,581 13 suvarNakulA-khakulA dvIpa 16 33 | meruparvatanuM kaMda 10,000 31,622 4 14 | harikAMtA-harisalilA dvIpa 32 101, 34 | 4vRtta vaitADhaya parvata mULa 1,000 3, 162 15 | narakAMtA-nArIkAMtA dvIpa [ 32 1010 |35 | 4yamakAdi giri mULa 1,000 3,162 1955 16 ] sItA-sItAdA dvIpa 1999 3 sahasrAMka kuTa mULa 1,OOO 3, 162 1955 189BE 306 vaitADhya kUTa mULa 6 ! | 19 yo. 36 gAu 17|gaMgA-siMdhu-raktA-raktavatI kuMDa | 60 18 |mahAvidehanI 64nadIyonA kuMDa | 60 19 |rohitA-rohitAzA kuMDa 38 34 RSabha kUTa mULa 1894 379 56 120 39 | 16 vRkSa kUTa mULa, | 12 | 12 | 100 | 12 | 374 | 20 | suvarNakulA-pyakulA kuMDa | 120 |379 para | 40 | 200 kaMcanagiri mULa | 316 34 vi ahIM A jaMbudvIpamAM rahela vRtta (goLa) padArthanA yojana ane paridhine spaSTapaNe darzAvavAmAM AvyA che. e sivAya paNa vRtta padArtho che, te sarva lakhatA bahu vistAranA bhayathI ahIM eTalA ja padArtho batAvavAmAM AvyA che. ... astu. - 73) Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI --------- madhyaloka jaMbudvIpamAM AvelA parvato.. -airAvata kSetra hiraNyavaMta kSetra ra zikharI parvata , Iche. 2 3 40 mu . pha T RES , Chelt anal Aii' ka , 1 : *, i t - ba0 to 13:55 mahAIhimavaMta 4 == ke pachI laghuhimavaMta parvata bharata kSetra ta: - himavaMta kSetra 94 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269parvato' sthAna | UMcAI, UMDAI | mULa | madhya | zikhara | laMbAI |zenA che ? varNa vistAra | vistAra vistAra pUrva darzAvelA 6 kulagiri (varSadhara parvata) nAyaMtra juo (pR. naM. 69) 400thI |10thI 16,572 sarva 507yo. 125 yo. | pa0yo. 500yo.5OOo.yo. 2 kalA ratnamaya zikhara | | kUTo AkAra upara zuM che? laMbacorasa 5 upara te te devono AvAsa 4-4] laMbacorasa ane ane azvaskaMdha 1 upara siddhAyatana 16 vakSaskAra 8 pUrva mahAvideha 8 pazcima mahAvideha (4 gajadata parvata) gaMdhamAdana parvata mAlyavaMta parvata saumanasa parvata vidhutrabha parvata somanasa-methI agni khUNe | vidyuprabha-methI naiRtya khUNe gaMdhamAdana-meruthI vAyavyakhUNo | mAlyavaMta-methI IzAna khUNe aMte 57yo. prAraMbhe 40 yo. aMte 125 dho. prAraMbhe 100 yo. asaMkhya bhAga aMte aMgulano prAraMbhe 5yo. mULa vistAra jeTalo mULa vistAra jeTalo 6 kalA 30,209 yo. ratnano tapanIya zveta suvarNa lAla namaya pIta vaiDUrya lIlo zikhara 9 zikhara zikhara 9 zikhara hAthInA daMtazUla samAna pa0devakuphadrahathI pUrvamAM 107yo. 25yo. 100yo. | 7paryA. [ 50ryA. 50devakurudrahathI pazcimamAM | 100yo. | 25yo. | 10yo.] 75yo. 50yo. 200 kaMcanagiri. 50uttarakurudrahathIpUrvamAM | 1Layo. 25yo. | 100thayo. 7payo. | 50yo. 50uttarakurudrahathI pazcimamAM 100yo. | 25yo. [1Layo. | 75yo. | 50yo. laMbAI UMcAI e ja vRtta AkAre suvarNamaya kaMcanadevanA prasAda suvarNamaya kaMcanadevanA prasAda pIta | kaMcanadevanA prasAda suvarNamaya pIta kaMcanadevanA prasAda suvarNamaya jaina kosmolojI-------- zUdvIpamAM AvelA parvato, yaMtra - urdhva gopRcchA kramasara hIna hIna 1 yamakagiri uttarakuru-1 pUrvamAM 1 yamakagiri uttarakuru-1 pazcimamAM 1 vicitragiri devakuru-1pUrvamAM 1 citragiri | devakuru-1pazcimamAM 1,000 co.2503o. T1,0yo. 250yo. 1,000tho. 25yo. |1,6yo. 250yo. 1,000yo.| 750tho. | 500yo. 1,000 yo. | 750 kI. 500o, J,000tho.| 750yo. pa00yo. 1,000yo. 750yo. | 500yo. laMbAI UMcAI e ja vRtta AkAre sarva piIta | yamakadevano prAsAda suvarNamaya pIta | yamakadevano mAsAda sarva pIta |vicitradevano prAsAda suvarNamaya piIta | citradevano prAsAda - urdhva gopRccha kramasara hIna (4 vRtta DAnya) zabdApAtI vikaTapAtI gaMdhApAtI mAlyavaMta sarakhA pyAlA jevA himavaMta kSetranI madhyamAM hiraNyavaMta kSetranI madhyamAM harivarSa kSetranI madhyamAM ramyapha kSetranI madhyamAM 1,00yo. 250 yo. 1,Oyo. 1,000yo.,00yo. 1,O0yo. [250yo. 1,0yo. 1,000 lo.,00o . 1,000yo. 250yo. 1,0Layo. 1,000 co.,000o. 1,000yo.| 250yo. 1,000yo. 1,000 yogah,000yo. | laMbAI UMcAI e ja vRtta AkAre sarva ratnamaya zvita | te tedevano prasAda sarva ratnamaya teddevano prasAda sarva ratnamaya te te devano prasAda sarva ratnamaya tene devano prasAda jita (34 dIrghavaitAsya) 1bharata vaitAtya 1 airAvata vaitA 32 vijaya | vaitADhya bharatakSetramAM airavata kSetramAM rU. mahAvidehanI dareka vijayamAM eka-eka 25yo. | = 3 thI. 25 co. 63 yo. 25yo. 50yo. | 30yo. | 10yo. 10,720 rupAno | 50yo. | 30yo. [ 10yo. | | 11 kalA| rupAno | 50yo. 30yo. | 10Lyo. | 2, 212 | rupAno yojana 9 zikhara 9 zikhara zikhara laMbacorasa laMbacorasa 9 | laMbacorasa suvarNano pIta bhUmithI somanase mahAvideha kSetranA madhyabhAge |99,001,00yo. 10,0904, 27ra1,OO yo. (jabUDhIpanA madhyabhAge) yojana yo. | yo. laMbAI UMcAI e ja lAkha yojananI 9 |UrdhvagopRccha jevo varNa cUlikA tenI upara jina bhavana 31 madhyaloka Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ne jaMbudvIpanuM bharatakSetra... padmadraha sarovara cullahimavaMtaparvata uttara A siMdhu nadI khaMDa 3 bharata Sabha kuTa parvata gaMgA nadI khaMDa 5 vaitADhaya parvata --parada pahoLAI khaMDa 4 dvArA dA[, ka khaMDa ra khaMDa 1 ayodhyA khaMDa 6 nagarI - lavaNa samudra dakSiNa bharata, jagatI - -: 3 . lavaNa samudra - dakSiNavijayatakArA madhyaloka Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka jaMbudvIpanuM bharatakSetra 32 ji vartamAna avasarpiNInA prathama tIrthakara RSabhadevanA putra bharata cakravartI A kALanA prathama cakravartI thayA. emanA nAma parathI athavA A bharatakSetrano svAmI eka palyopama AyuSyavALo bharata nAmano deva che, tenA nAma parathI A kSetranuM nAma 'bharatakSetra' paDyuM che*. r4 jaMbUdvIpanA dakSiNa cheDe lavaNasamudrane sparzIne ardhacandrAkAre A kSetra raheluM che, jenI uttaramAM laghuhimavaMtaparvata ane dakSiNamAM lavaNasamudra che. tenI uttara-dakSiNa pahoLAI 526 yojana 6 kalA pramANa che. pratyaMcA caDAvelA dhanuSyanA AkAranA A kSetranA ghanupRSTha bhAga 9,766 yojana 1 kalA tathA tenI pUrva-pazcima jIvAnI laMbAI 9,748 yojana-12 kalA che. IST bharatakSetranA madhyabhAgamAM uttara-dakSiNa 50 yojana pahoLo temaja pUrva-pazcima lavaNasamudrane sparzato 25 yojana UMco vaitADhya parvata Avelo che. jenA lIdhe A bharatakSetranA uttara-dakSiNa ema be vibhAga paDe che. uttarArdha bharatakSetrane aDIne laghuhimavaMta parvata Avelo che, tenI pahoLAI 1,05ra yojana-12 kaLA jeTalI che ane pUrva-pazcima laMbAI samudra sudhI che. A parvatanA madhyabhAgamAM 1,000 yojana lAMbo 500 yojana pahoLo padma nAmano mahAdraha Avelo che. jemAMthI pUrva dizA tarapha gaMgA nadI ane pazcima dizA tarapha siMdhu mahAnadI nIkaLe che. baMne nadIo 500 yojana sudhI parvata upara ja vahe che. pachI dakSiNa tarapha vaLAMka laI uttara bharatakSetramAM rahela potapotAnA "prapAta kuMDamAM paDI uttara bhAratamAM vahetI vahetI AgaLa vadhe che ane vaitADhya parvata sudhI AvatA bIjI 7,OOO nadIo emAM bhaLe che. A badhI nadIonA pravAha sAthe vaitAdya parvatane nIcethI bhedIne dakSiNa bhAratamAM Ave che. tyAM pachI bIjI 7,OOO nadIo emAM bhaLe che. Ama, kula 14,000nadIonA parivAra sAthe gaMgA nadI pUrva samudrane ane siMdhu nadI pazcima samudrane maLe che. 4 A baMne mahAnadIonA kAraNe uttara bhArata ane dakSiNa bharatanA 3-3 vibhAgo paDe che, je "SakhaMDa" paNa kahevAya che. cakravartIne jItavA yogya A SaDrakhaMDo hoya che. ja A pakhaMDamAMthI cothA khaMDamAM laghuhimavaMtaparvatanA mULamAM AvelA "RSabhakUTa" parvata para te-te kALamAM thatA dareka cakravartI potapotAnuM nAma lakhe che. $ dakSiNAI bharatanA madhyabhAgamAM ayodhyA (vinitA) nAmanI zAzvata prAya: nagarI che. je pUrva-pazcima 12 yojana lAMbI temaja uttara-dakSiNa 9 yojana pahoLI cakravatanI rAjadhAnI che. ji bharatakSetramAM eka utsarpiNI athavA avasarpiNI kALamAM 3jA-4thA ArAmAM 24 tIrthakaro, 12 cakravartI, 9 baLadeva, 9 vAsudeva ane 9 prativAsudeva Ama 63 zalAkA puruSo thAya che. ji bharatakSetranA dakSiNa samudramAM prabhAsa, varadAma ane mAgadha ema traNa tIrtho rahelAM che. ja bharatakSetranI laMbAI pUrvalavaNasamudrathI pazcima lavaNasamudra sudhI 14,471 yojana 6 kalA che. ja bharatakSetranA pakhaMDamAM kula 32,000dezo AvelA che. jemAM phakta sADA paccIsa dezo ja Aryadezo che ane e dezomAM ja 63 zalAkA puruSo thAya che. bAkInA badhA ja dezo anArya dezo che. A tamAma dezo para cakravartInuM Adhipatya hoya che. I bharatakSetra saMbaMdhi parvata, nadIo vagerenI vistRta mAhitI AgaLa vAMco. * vasudevahiDI-prathamakhaMDa vAyumahApurANA-33/para mArkaDeyapurANa- 50/41, vAyupurANA-4/7LyA *zivapurANA-para/58, zrImadbhAgavatapurANA-pa/4, brahmADa purANA-parva-2/14, *oiAradapurANA - 48/5, ADeyapurANa - 107/12, Adi purANA- parva 15/158-159, *lIMgapurANA-43/23, viSNApurANA - aMza-2, 1/28-29/32, varAhapurANA - 74/49, * skaMdapurANA - kaumArakhaDa,37/pa7 kurmapurANA-41/38 ItyAdi graMthothI paNa spaSTa thAya che ke prastuta dezanuM nAmakaraNa RSabhadevanA putra bharata cakravartInA nAmathI ja thayeluM che. -1 77) Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. ne jaMbudvIpanuM bharatakSetra che. laghu himavaMta parvata jena kosmolojI -------- padmadraha khaMDa - 3 khaMDa - 4 - RSabhakuTa uttarArdha bharata khaMDa - 5 . vaitADhya parvata tamistrI guphA khaMDapratApA guphA . siMdhu nadI | gaMgAnadI khaMDa - 2 khaMDa - 1 khaMDa - 6 lavaNa samudra lavaNa samudra | | | nagarI dakSiNArdha bharata -.-.-.-.--azalIka mAgadhatIrtha prabhAsatIrtha varadAmatIrtha Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka bharatakSetranA madhyakhaMDanI vizeSa jANakArI 33. kama | 15 | 16 | ja bharatakSetrane 6 khaMDomAM maLIne kula 32,000 dezo AvelA che. te madhyakhaMDamAM 5,320 paikI mAtra sADA paccIsa ja Aryadezo che ane bAkInA badhA ja anArya che. A madhyakhaMDamAM je 25 Aryadezo che, temanA ane temanI rAjadhAnInAM nAmo kramazaH A mujaba jANavAM.' krama | dezanuM nAma rAjadhAnI | dezanuM nAma rAjadhAnI 1 | magadhadeza | rAjagRhanagara dazArNadaza mRtikAvatInagarI aMgadeza caMpAnagarI zAMDilyadeza naMdipura baMgadeza tAmraliptI malayadeza bhadIlapura kaliMgadeza kAMcanapura 17 vacchadeza vairApura kAzIdeza vArANasI 18 varuNadeza acchApurI | kosaladeza sAketapura (ayodhyA) caMdideza zauktikAvatI gajapura (hastinApura). simpasauviradeza vItabhayapattana | kuzAvartadeza saurikapura 21 | surasenAdeza mathurAnagarI pAMcAladeza kAMpilyapura bhaMgadeza pAvAnagarI 10 | jaMgaladeza ahicchatrAnagarI 23 | purivartadaza bhASAnagarI saurASTradeza dvAravatInagarI kuNAladeza zrAvastinagarI 12 | videhadeza mithilAnagarI lATadeza koTivarSanagarI 13 | vadeza kauzAmbInagarI 25 | kaikeyajanapadAdhidaza | zvetAMbikAnagarI 18 24 4 A 25 Aryadezo sivAya je anArya dezo che, te A pramANe jANavA... (1) zaka (pazcima bhAratanuM 1 deza) (2) yavanayunAna (3) cilAta-(kirAta) (4) zabara (pa) barbara (6) kAma (7) maruDa (8) oDa (9) bhaTaka (bhadraka, je di vacce yamunAnA pazcimamAM sthita pradeza) (10) niSNaga-(nimnaga) (11) paniya (madhya eziyAno 1 pradeza... prakavavA paraganA) (12) kulakSa (13) goMDa (14) siMhala (laMkA) (15) pArasa (IrAna) (16) grodha, (17) krAMca (18) ambaSTha (cinAva nadInA nIcalA bhAgamAM sthita 1 gaNarAjaya) (19) damila (draviDa) (20) cillala (21) pulinDa (22) hArosa (23) hoba (24)vokkaNa (aphaghAnistAnanuM Uttara-pUrva nAnuM pradeza-vakhAna) (25) gandhahAraga-(kandhAra) (26) prahaliyA (27) ajajhala (28) roma (29) pAsa (30) pausa (31) malaya (32) banyuya (banyuka) (33) sUyalI (34) kokana (35) meya (36) pallava (37) mAlava (38) maggara (39) AbhASika (40) aNakaMka (41) cINa (cIna) (42) lhasIya (lhAsA) (43) khasa (44) khAsiya (45) aiddhara (nahara) (46) moDha (47) DoMbilaga (48) laosa (49) kaSkraya (50) paosa (51) abbAga (52) hUNa (53) rolaga (54) maru (55) maruka... ItyAdi. (prajJApanA sUtra-prathamapada...) A uparAMta pravacanasAroddhAra temaja mahAbhArata vagere graMthomAM paNa anAryadezonuM varNana vividha rIte jovA maLe che. * tA.pha. - ema kahevAya che ke... 28 puruSa + 32 strIo = 60 javAnuM eka kula (kuTuMba) thAya che. AvA 10,000 kuTuMba-1 gAma thAya che ane AvA 12,000 gAma = 1 deza thAya che. eTale 1 gAmamAM 60 x 10,000 = 6 lAkha strI-puruSa thAya, to 1 dezamAM 7,20,00,00,000 (7 abaja 20 karoDa) strI-puruSa thayA. AvA 32,000 dezo A bharatakSetramAM che, to 7,20,00,00,000 x 32,000 = 2,30,400,00,00,00,000 (be lAkha, trIsa hajAra, cAraso abaja) mANasonI vastI hoya... (jabUdvIpa mAsika) * Tytta = sanarao grAma: (jJAtAdharSA ) na 9 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ co jaina kosmolojI Arctic Ocean Arctic Ocean Notatery GREENLAND (DENMAAK). Baffin Bay RUSSIAN FEDERATION Hudson KAZAHSTAN FRANCE North Pacific Ocean NAGARA 66 E GEORGIA PORTIN SPAIN KYRGY UNITED STATES OF AMERICA *** BRATANO AS North Pacific Ocean North Atlantic Ocean UKA Aklan MOROCCO ALGERIA an MEXICO SALADU CUBA MAURITANIA MALT DACAN REPUBUK GAME GLINEA ROSSA SENEGAL GUATEMALA HONDURAS EL SALVADOR CARAGUA COSTA RICA CHAD SUDAN THAILAND TNAM CAMBODIA GUYANA COLON PRINCN AMOR GARO WOW COAST GHANA TONGO SONO SEYCHELLES South Pacific Ocean ZAIRE BRAZIL TWICZANIA PAPUA QARA Fact Pohovecia South Atlantic Ocean NORDA Colonia AUSTRALIA SNAZHLANO L ESOTHO SOUTH Indian Ocean ARGENTINA Prince Edward French Southern ANAC Lands Heard Island McDonald Island Be South Sanchas Southern Ocean mgflat gfaajat ** saMghAvita nazo -..-..-..................1241641.5 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janatAnAlA. - - - - - - - - - - madhyaloka - - - - - - - - bharatakSetramAM samudro kyAMthI AvyA ? 34 # eka samaye lavaNasamudra saurASTra ane gujarAtathI khUba dUra hato, paNa ItihAsamAM banelI eka ghaTanAne kAraNe dariyo khUba ja najIka AvI gayo hovAnuM samajAya che. A ghaTanAnuM varNana zrI zatruMjaya mahAbhya nAmanA graMthanA sAtamA sargamAM karavAmAM AvyuM che.' zrI zatruMjaya girirAjano sAtamo uddhAra zrI sagara cakravartIe karAvyo hato. sagara cakravartIe guru bhagavaMtanA upadezathI zrI zatruMjaya mahAtIrthano jIrNoddhAra karAvyo te pachI tene vicAra Avyo ke "zrI zatruMjaya giri upara suvarNa-maNiratnanA A prAsAdo mArA pUrvajoe karAvyA che. te prAsAdono lobhAMdha puruSo suvarNa, ratna vagerenA lobhathI nAza na kare te mATe mAre A prAsAdonuM rakSaNa karavuM joIe." Ama vicArI sagara cakravartI zrI zatruMjayagirinuM rakSaNa karavAnA upAyo vicAravA lAgyA. mArA putroe zrI aSTApadanuM rakSaNa karavA gaMgAne vALI to huM zrI zatruMjayanuM rakSaNa karavA mATe samudrane lAvuM." e pramANe vicAra karI sagara cakravartIe potAnI sevAmAM rahelA yakSone AjJA karI ke samudrane zrI zatruMjayagiri sudhI laI Avo. yakSonA prayatnothI lavaNasamudra dakSiNa dizAnA dvArathI jaMbudvIpanA dakSiNa bharatakSetramAM praveza karyo ane te samudra TaMkaNa, barbara, cIna, bhoTa, siMhala vagere saMkhyAbaMdha dezone tArAja karato bhAre vegathI zrI zatruMjayagirinI najIka AvI pahoMcyo. Indra mahArAjAe A vAta avadhijJAnanA upayogathI jANI eTale temaNe sagara cakravartI samakSa AvIne prArthanA karI ke, "A zatruMjaya tIrtha vinA sarva jagata niSphaLa che. jo ke, aSTApada tIrthayAtrAno aTakAva thayo che, to paNa A zatruMjaya tIrtha bhavyAtmAono tAraka che. jo zrI zatruMjaya tIrthanI yAtrA paNa baMdha thaI jaze to A pRthvI para bIjI tAranArI vastu raheze nahIM."IndranI A mujabanI vinaMtI sAMbhaLI sagara cakravartIe yakSone samudrane jyAM hoya tyAM aTakAvI devAnI AjJA karI. samudra tyAM ja aTakI gayo paNa pAcho potAnA mULa sthAne gayo nahIM. Aje paNa zatruMjayanI najIka AvelA tAladhvaja giri (taLAjA) sudhI dariyo jovA maLe che. ja AjathI lAkho varSa agAu dariyAnuM pANI dakSiNa bhAratavarSanA keTalAka vistAro upara pharI vaLyuM hoya te saMbhavita che. A bharatImAM jeTalA pradezo bacI gayA. teo vartamAnamAM je sAme citramAM dekhAtA osTreliyA, nyujhIlenDa, zrIlaMkA, AMdAmAna, nikobAra, lakSadvIpa, mAladIva, jApAna, InDoneziyA, philipinsa, thAIlenDa vagere TApuonA svarUpamAM rahI gayA hoya te paNa saMbhavita che. sagara cakravartInA A kRtya pachI bharatakSetrano nakazo kAyama mATe badalAI gayo eTaluM to nakkI che. vartamAna vizvanA jeTalA samudro lavaNasamudra sAthe joDAyelA che, temAM ja bharatI-oTa Ave che. raziyAmAM rahelo kAspiyana samudra lavaNasamudra sAthe joDAyelo na hovAthI temAM kyAreya bharatI-oTa AvatI nathI. jo caMdranA gurutvAkarSaNane kAraNe ja bharatI-oTa AvatI hoya to kAspiyana samudramAM paNa bharatI-oTa AvavI joIe. 81) Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka vaitAdya parvata vaitAdya guphAnuM dvAra tamistrAguphA uMmagnA jala (uparano bhAga 5 yojana 10 yojana, vistAra bIjI mekhalA 25 yojana 10 yojana 30 yojana vistAra pahelI mekhalA 50 yojana vistAra 10 yojana tamitrA guphA khaMDaprapAtA guphA dIrgha vaitADhya parvata noMdha: parvata pUrva-pazcima hajAro yojana lAMbo samajavo. 82 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI --------- madhyaloka 34 dIrgha vaitADhaca parvato. 35. # bharatakSetrane be bhAgamAM vibhAjana karanArA vaitADhya parvatanI vAta ApaNe AgaLa jANI. have A vaitADhya parvato jaMbUdvIpamAM keTalA che? kyAM kyAM che ? tenI vigatavAra mAhitI jANIe... jaMbUdvIpanI barAbara madhyamAM rahelA mahAvideha kSetramAM 32 vijayo (kSetro) Avela che. dareka vijayanI madhyamAM pUrva-pazcima lAMbA evA dIrgha vaitADhya parvato AvelA che. A parvatonA adhipati devo vaitAdya nAme ja che tathA bharatakSetra ane airAvata kSetranI barAbara madhyamAM pUrva-pazcima lAMbA 1-1 vaitADhya parvata Avela che. tethI jaMbUdvIpamAM kula 34 dIrgha vaitADhya parvato che. dareka dIrgha vaitADhya parvato pUrva-pazcima lAMbA hajAro yojana tathA uttara-dakSiNa 50 yojana vistAravALA che ane 25 yojana UMcA che. 6 yojana jamInamAM che. teono AkAra laMbacorasa che ane rukhyamaya A parvato hoya che. dIrgha vaitADhya parvatonI uttara ane dakSiNa taleTIthI 10 yojana Upara jatAM 10 yojana vistAravALo sapATa pradeza Ave che. tene mekhalA kahevAmAM Ave che. tyAMthI vaLI 10 yojana Upara jatAM 10 yojana vistAravALI bIjI mekhalA Ave che. tethI uttara dakSiNa vistAra taleTIe pa0 yojana thAya, pahelI melakhAe 30 yojana thAya ane bIjI mekhalAe 10 yojana thAya che. pahelI mekhalAe vidyAdharonAM nagaro che. bhArata ane airAvata kSetramAM lavaNasamudranI mekhalA jagatInI goLAIne kAraNe thoDI nAnI thAya che. jayAre laghu himavaMta ane zikharI parvata taraphanI mekhalA moTI hoya che. tethI samudra taraphanI mekhalAmAM vidyAdharonAM 50-50 nagaronI zreNI che. jyAre laghu himavaMta ane zikharI taraphanI mekhalAmAM 60-60 nagaronI zreNI che. mahAvideha kSetramAM baMne bAjunI mekhalAnI laMbAI sarakhI hovAthI temanI upara 55-55 nagaronI zreNI hoya che, tethI dareka vaitADhya parvata upara 110-110 nagaro che. tethI kula 34 X 110=3,740 vidyAdharonA nagaro che eTale ke 34 vaitADhya parvatonI 68 zreNImAM kula maLIne 3,740 nagaro che. # bIjI mekhalAmAM Abhiyogika evA tiyagurjubhaka vyaMtara devo rahe che. methI dakSiNa taraphanA je 17 dIrgha vaitADhya parvato che, tenI mekhalAmAM saudharmendranA soma, yama, varuNa, kubera nAmanA 4 lokapAlanA Abhiyogika devo jANavA ane meruthI uttara taraphanA 17 dIrdha vaitAdya parvatonI mekhalAmAM IzAnendranA 4 lokapAlanA Abhiyogika devo jANavA. (Abhiyogika = nokara-cAkara tarIke kArya karanArA)6, Abhiyogika devonA bhavano bahArathI goLa ane aMdarathI corasa ratnamaya hoya che. dIrgha vaitADhya parvatonI nIce uttara-dakSiNa baMne tarapha pUrva-pazcima lAMbuM eka vana ane eka vedikA che temaja dareka mekhalAo (zreNIo) 1-1 vana ane vedikA vaDe viTAela che tathA zikharanA madhyamAM 500 dhanuSya pahoLI laMbacorasa vedikA che ane tenI baMne bAju vanakhaMDa che. teonI laMbAI parvata jeTalI che. (matAMtare zikhara upara vedikA ane vana parvatanA chevADe viMTaLAyela che. AthI vedikA laMbacorasa AkAre che.) A vaitADhya parvatonI nIce 2-2 guphAo AvelI che. te parvatanA vistAra jeTalI eTale uttara-dakSiNa 50 yojana lAMbI che tathA aMdaranA bhAge 12 yojana pahoLI che. guphAnA uttara-dakSiNa baMne taraphanAM dvAra 4 yojana pahoLAM ane 8 yojana UMcAM che. dareka dvArane 2-2 kamADa che. te paNa 2 yojana pahoLAM ane 8 yojana UMcAM che. pazcima bAju Avela guphAnuM nAma tamistrI guphA che ane tenA adhiSThAyaka devanuM nAma "kRtamAla' che. temaja pUrva bAju Avela guphAnuM nAma khaMDaprapAtA che ane tenA adhiSThAyaka devanuM nAma "nRtamAla' che. baMne guphAo gaMgA-siMdhu ke raktA-raktavatI nadInI vacce che. pazcima bAjunI guphAnA dakSiNa dvArathI 21 yojana jatA unnnA nadI Ave che. teno vistAra 3 yojanAno che. te pachI ra yojana AgaLa jatA nimagnA nadI Ave che. teno vistAra paNa 3 yojanano che. e pachI 21 yojana jatAM uttara dizAnuM dvAra Ave che. vizeSa unmaggA nadImAM koI paNa vastu nAMkhavAmAM Ave to te DUbe nahIM paraMtu taratuM rahe che yAvatuM patthara paNa tare che, jayAre nimagnA nadImAM kAMI paNa vastu nAMkhavAmAM Ave to te DUbI jAya che. yAvat che ke lAkaDuM nAMkho to paNa DUbI jAya chedeg. A rIte pUrva taraphanI guphAmAM paNa be nadIo samajavI... 83. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI = = = = madhyaloka one a madhyaloka | vaitADhya guphAmAM hAmAM svAmI 49-49 prakAza maMDalo... // - tophap o o o o o o o o o dakSiNa dvAra uttara dvArA uM2, % 0 0 0 0 0. = todaka 6 0 0 \ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 doda ka 1 A hAmAM hAmI 23-23 maMDalone paNa 49-49 maMDalo jANavAM... | | matAntare gomUtrikA AkAre 49 prakAza maMDaLo | ulledhAMgulathI 500 dhanuSa vistAravALuM dareka prakAza maMDala tirtho 12 yojana (pramANAMgulathI) udghadhaH 8 yojana ane be paDakhe 1 yojana jeTalo prakAza (sUrya sarakho) kare che. todaka pATa dakSiNa dvArA uttara dvAra -toika (A pUrvabhIttimAM 25 prakAzamaMDala 10 che to paNa 25 jANavAM) 84. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka vaitADhayanI guphAomAM rahelA mAMDalA viSe... 36. ri vaitADhya parvatanA pUrva cheDe khaMDaprapAtA nAmanI ane pazcima cheDe tamitrA nAmanI 2 guphAo che. A baMne guphAo sadAkALa aMdhakAramaya ja hoya che. paraMtu jyAre hastiratna upara ArUDha thaIne cakrI baMne guphAomAM praveza karatI vakhate tenA 14 ratnomAne maNiratna hastiratnanA kuMbha sthaLa para mUke che tyAre maNiratna atyaMta tejasvI prakAzamaya hovAthI aMdhArI guphAmAM prakAza phelAve che. cakravartI 3khaMDa sAdhIne jyAre cothA khaMDane sAdhavA mATe A guphAmAMthI praveza kare che, tyAre tenI sAthe Avela sainyane ajavALuM maLe eTalA mATe khaDInA kaTakA jevA kAkINIratnathI guphAmAM baMne bAjunI bhIMto para maMDaLa Alekhato jAya che. jeno prakAza UMcethI nIce sudhI AThayojanamAM, tIrtho bAra yojanamAM ane DAbe-jamaNe ekaeka yojanamAM paDe che. * paheluM maMDaLa pahelo eka yojana jayAM pUruM thAya che tyAM Alekhe che. je maMDaLa 500 dhanuSya (A mApa utsadhAMgulanuM samajavuM) lAMbuM-pahoLuM ane sUryanI jema prakAzamAna hoya che. e ja pramANe tyAMthI bIjo yojana pUro thAya tyAM bIjuM maMDaLa Alekhe che. evI rIte uttara taraphanA dvAre zeSa chellA yojane chelle maMDaLa Alekhe che. A pramANe AlekhatA dakSiNa taraphanA pahelA kamADa para eka maMDaLa, ToDA (tAdaka) Upara be maMDaLa ane pachI anukrame pUrva taraphanI bhIMta upara tetAlIsa maMDaLo thAya che. pachI uttara taraphanA pahelA ToDA upara be ane uttara taraphanA pahelA kamADa upara chelluM maMDaLa thAya. vaLI, pazcima dizAmAM paNa e ja krama pramANe badhuM thAya che. evI rIte pUrva taraphanI bhIMta upara 49 maMDaLo thAya ane enI sanmukha pazcima taraphanI bhIMto upara paNa eTalA ja maMDalo thAya che. A uparokta abhiprAya zrI malayagiri kRta "kSetravicAra"nI bRhat TIkAnA AdhAre jANavo. ja paraMtu Avazyaka brahavRttinI TippaNI, pravacanasAroddhAravRttino abhiprAya evo che ke'.. guphAmAM praveza karatA cakravartI pAchaLa AvanArA sainyAdine ajavALuM maLe e mATe paheluM yojana pUruM thAya tyAM dakSiNa taraphanA dvAre pUrvadizAnA kamADamAM paheluM maMDala Alekhe che, pachI gomUtrikA nyAye uttara taraphanA pazcima dizAvALA kamADanA todaka para trIjA yojanamAM bIjuM maMDaLa Alekhe che. pachI te ja nyAye pUrvadizAmAM kamADanA todaka para cothA yojanamAM trIjuM maMDaLa Alekhe che. pachI pazcimadizAnI bhIMtamAM pAMcamAM yojanamAM cothu maMDaLa Alekhe che. pachI pUrvadizAnI bhIMtamAM chaThThA yojanamAM pAMcamuM maMDaLa Alekhe che. evI rIte uttara taraphanA dvArano pUrvadizAnA kamADa upara bIjA yojanamAM ogaLapacAsamuM maMDaLa Alekhe che ema maLI eka bhIMta para pacIza ane sAmenI bIjI bhIMta Upara covIsa ema kula ogaNapacAsa maMDaLo thAya che. ema kahevAya che ke, "jyAM sudhI cakravartI jIve tyAM sudhI A guphAonA daravAjA khullA rahe che ane te maMDaLono prakAza paNa rahe che pachI svataH daravAjA baMdha thaI jAya ane prakAza paNa baMdha thaI jAya che... - 85) Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI vRta vaitADhya parvata prAsAda 1,000 yojana vistAra (6 camaka-samaka parvata nIlavaMta parvata samaka parvata uttara kurU kSetra 1,000 yojana UMcAI samaka 10 kaMcanagiri parvata parvato C kaMcanagiri parvata yamaka parvata deva kurU kSetra nIlavaMta parvata sItA kuMDa pazcima draha uttara kurU sItA pUrva draha kSetra madhyaloka yamaka parvata canigira uttara kurU kSetra OCCO Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI M vRtta vaitADhaya-yamakAdi parvato ane kaMcanagiri parvato viSe 37 vRtta vaitADhya H himavaMta, hiraNyavaMta,harivarSa ane ramyak kSetranI madhyamAM A 4 parvato AvelA che. teonAM nAma anukrame zabdApAtI-mAlyavaMta-vikaTApAtI ane gaMdhApAtI che. A parvato mULamAM, vacce ane upara 1,000-1,000 yojananA vistAravALA che tathA 1,000 yojana UMcA che. A parvatono AkAra goLa pyAlA jevo che. A parvato upara je prAsAdo che, te 31yojana lAMbA-pahoLA ane 62 yojana UMcA che. A vRtta vaitADhyo sarva ratnamaya kahelA che. zabdApAtI vagerenA adhipati sAdi, aruNa, padma ane prabhAsa nAme devo cheH ityAdi. madhyaloka 4 yamakAdi 4 parvata H pUrva mahAvideha kSetra ane pazcima mahAvideha kSetranI vaccenA bhAge nIlavaMta parvatanI pAse uttarakuru kSetra AveluM che ane niSadhaparvatanI pAse devakuru kSetra Avela che. uttarakuru kSetramAM nIlavaMta parvatanI 834' yojana dUra sItA mahAnadInA pUrva ane pazcima kinAre, te mahAnadIne sparzIne yamaka nAmanA (matAMtare yamaka ane samaka nAmanA) 2 parvato AvelA che. yamaka pakSI jevA AkAravALA hovAthI athavA A parvatonA adhiSThAyaka deva yamakadeva hovAthI yamaka nAma che. vaLI, A parvato pILA suvarNamaya che. joDIyA bhAInI jema eonuM svarUpa eka samAna che. vaLI, 1,000 yojana UMcA, mULamAM vistAra 1,000yojana ane Uparano vistAra payojana che. A parvato Urdhva gopRcchAkAre vRtta (goLa) AkAre che ane vedikA ane vanavaDe viMTaLAyelA che. parvatonI Upara yamakadevano 1-1 prAsAda (mahela) che. je 31 yojana lAMbopahoLo ane 62 yojana UMco che. A ja rIte devakuru kSetramAM sItodA mahAnadInA pazcima kinAre "citra" nAmano ane pUrva kinAre "vicitra" nAmano parvata che. eonuM paNa svarUpa yamaka parvatanI jema jANavuM'. 4 200 kaMcanagiri parvataH uttarakuru kSetra ane devakuru kSetramAM anukrame nIlavaMta parvata ane niSadha parvatathI kramazaH sItA ane sItodA mahAnadI nIkaLe che. nIlavaMta ke niSadha parvatathI 834 yojananA AMtare yamaka-samaka parvata che. te pachI 834 OM yojananA AMtare AMtare 5-5 dro AvelA che. pAMcamAM draha pachI 834 yojane meruparvata Ave che. Ama, nIlavaMta tathA niSadha parvatathI meruparvata sudhI vacce yamakAdi parvata ane 5-5 draho AvatA hovAthI kula AMtarA 7-7 thAya che. te dareka AMtarAnuM pramANa 834 yojananuM samAna ja che. A draho pUrva-pazcima pa00 yojana pahoLA che ane uttara-dakSiNa 1,000 yojana lAMbA che. UMDAI 10yojananI che. A drahone uttara ane dakSiNa dvAra che tathA A draha 1-1 vedikA vaDe viMTaLAyelA che. sItA ane sItodA mahAnadInA kAraNe A drahonA pUrva-pazcima ema 2 bhAga thaI jAya che. uttarakuru kSetrathI gaNatA anukrame nIlavaMta uttarakuru-candra-airavata ane mAlyavaMta draho AvA nAmathI che ane devakuru kSetramAM niSadha-devakuru-sura-sulasa ane vidyutprabha draho AvA nAmathI suzobhita che. drahanA nAmavALA A adhipati (adhiSThAyaka) devo che. A 10draho to laghudraha ja kahevAya che. jema mahAvideha kSetranI aMtara nadIo gaMgA-siMdhu karatAM moTI hovA chatAM te mukhya na hovAthI mahAnadImAM gaNAtI nathI tema A laghu draho paNa padmadraha sarakhA pramANamAM hovA chatAM paNa mahAdrahamAM gaNAtA nathI. A dareka drahothI 10-10 yojana dUra pUrva ane pazcima kinAre 10-10 kaMcanagiri parvato Avela che. kula 10 draho hovAthI 200 kaMcanagiri parvato thAya che. A kaMcanagiri parvato 100 yojana UMcA, bhUmi Upa2100yojana vistAravALA ane upara 50 yojana vistAravALA Urdhva gopRcchAkAre goLAkAra che. vaLI, teo bhUmi Upara eka-bIjAne sparzIne 1010nA joDalA rUpe rahelA che. vaLI, A parvato pILA suvarNanA (kaMcananA) hovAthI athavA temanA adhipati devanuM nAma kaMcanadeva hovAthI athavA te parvato upara kaMcana jevI kAMtivALAM kamaLo vagerethI zobhatAM jaLAzayo hovAthI tenuM nAma kaMcanigira che. A parvato jANe dikkumArIone ramavA mATenA sogaThAM na hoya tevuM lAge che. 87 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra 88 pazcima 100 yojana vista amr jinakuTa uttara bAhyavana madhyavana atyaMtara grem bhavana 100 yojana vistAra 251 Fac **** janakuTa dakSiNa prasAda BIR 100 vArjana vistAra jaMbUpIThane pha2tAM A traNa vana che. temAM pahelA vanamAM 8 jinakuTa, 4 prAsAda ane 4 bhavana che. bIjA be vanamAM kAMi nathI. A bhavana prAsAdo ane caityonuM pramANAdi jaMbUbhavanAdinI jema jANavuM. vaLI 8 jinakuTa te 8 yojana UMcA ane 2 yojana jamInamAM che ane gopRcchAkAre rahelA che. A AThe jinakuTa upara 1-1 siddhAyatana che... tema jANavuM. pUrva sudarzana nAmanuM jaMbUvRkSa 2 gAu UMcAI prAsAda ka dhIma zAkhA 3 co. uMcAImAM anukrama vadhatuM chIthaMgAsAda 2 zAkhA gaNA yo. dIrthaprAsAda uMca tha 2 yojana = 2 gAu jADuM thaDa 12 yo. ucuM 500 yojana samavRtta jaMbu pITha 2 gAuM UMcAI jaina kosmolojI madhyaloka ===... Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ------- maMthaloka bhUvRkSa 38 ja jaMbUdvIpamAM uttarakurukSetranA pUrvArdhamAM madhyabhAge jaMbUvRkSanA AkAranuM pRthvIkAyamaya zAzvata, sthira, akRtrima mahAjaMbUvRkSa che. AjebUdvIpano adhipati anAdata deva nAM uparaja rahe che, tethI A dvIpanuM nAma jebUdvIpa che. A jaMbUvRkSanAM 12 nAmo cheH (1) sudarzanA, (2) amoghA, (3) suprabuddhA, (4) yazodharA, (5) bhadrA, (6) vizAlA, (7) sujAtA, (8) sumanA, (9) videhajaMbu, (10) saumanasA, (11) niyatA, (12) nityamaMDitA. jayAM jaMbUvRkSa che tyAM jAMbunada suvarNanuM vAtAvarNanuM jaMbUpITha che, te jaMbUpITha nIce be gAu UMcuM (jADu) che tathA 500yojana vistAravALuM lAMbu-pahoLuM che, tenI pharate padmavara vedikA che. te vedikAne ra gAu UMcAM ane 1 gAu pahoLAM manohara cAra dvAro che. vaLI, te toraNo-aSTamaMgalo vagerethI yukta che tathA 3-3 pagathiyAM paNa che. jaMbupIThanA madhyabhAgamAM 8 yojanavistAravALI ane 4 yojana UMcI maNipiThIkA che. tenI upara A pRthvIkAyamaya zAzvata jaMbUvRkSa raheluM che. A jaMbUvRkSanA mUlIyA vajaratnamaya che. kaMda (jamInamAM raheluM thaDa) ariSTaratnamaya che.skaMdha (bahAra raheluM thaDa) vaiDaryaratnamaya nIlavarNanuM che. A thaDathI cAra dizAmAM cAra mukhya zAkhAo nIkaLe che, te suvarNamaya pIlA varNanI che tathA madhyabhAge moTAmAM moTI viDamAzAkhA UrdhvadizAmAM UbhI gayelI che te sukhamaya che. A uparAMta prazAkhAo kAMIka zveta varNanI suvarNamaya che. pAMdaDAo nIlavarNanA vairyaratnamaya che. vRkSo (pAMdaDAnA DIMTa) tapAvelA suvarNamaya che. navA aMkurAo rAtA suvarNamaya che. vaLI, A vRkSa vividha ratnamaya puSpo ane phaLavALuM che. (A uparokta badhuM ja pRthvIkAyanuM zAzvata che.) A jaMbUvRkSanI UMcAI ane vistAra 8-8 yojanano che kema ke thaDa, mahAzAkhA, viDamAzAkhAnI jADAI 2 gAunI che ane mukhya zAkhAonI laMbAI 15-15 gAunI che tathA thaDanI laMbAI 2 yojana ane viDamAzAkhAnI laMbAI 6 yojananI che. (thaDanI jADAI 2 gAu + mahAzAkhAnI laMbAI 15 gAu + 15 gAu = 32 gAu = 8 yojana vistAra. thaDanI UMcAI 2 yojana, viDamAzAkhAnI UMcAI 6 yojana = 8 yojana UMcAI...) pUrvanI mahAzAkhA upara anAdata devanuM ratnamaya bhavana che ane bAkInI 3 mahAzAkhAo upara tenA ja devaprAsAdo che. viDamAzAkhA Upara to zAzvata jinamaMdira che. A pAMce 1 gAu lAMbA, 1 gAu pahoLA ane 1,440 dhanuSya UMcA hoya che. ja A jaMbUvRkSa anukrame 12 vedikA vaDe viMTaLAyela che. drahomAM (pAdimAM) kamaLono je parivAra che tevo ja pari jaMbuvRkSano jANavo. phera eTalo ja che ke tyAM mahattarA devInA kamaLo che.tyAre ahIM agra mahiSIonAM vRkSo jANavAM. tyAM kamaLonA 6 vayalo kahevAyA. jyAre ahIM matAMtare pahelA 3 valayo paNa kahyA che arthAtu pahelA valayamAM 108 jaMbUvRkSo ane teone pharate 6 pAvara vedikA AvelI che. A vRkSo upara anAdata devanAM AbhUSaNo rAkhavAmAM AvelAM che. A 108 jaMbUvRkSomAM jinamaMdira ke prAsAdAdika kAMI paNa nathI. (jo ke keTalAka ahIMyAM 108 jinamaMdira che tevuM mAne che.) pachI bIjA valayamAM kula 34,011 vRkSo che ane trIjA valayamAM 16,000 vRkSo che. je anAdatadevanA AtmarakSakonA che. AvA parivAravALA jaMbUvRkSanI AsapAsa 100-100 yojana pramANavALAM 3 vana AvelAM che. temAM prathama vanamAM jaMbUpIThathI 50 yojana dUra cAra dizAmAM cAra bhavano ane cAra vidizAmAM cAra prAsAdo anAdata devanA AvelA che. cAra prAsAdonI cAre bAju 4-4 vAvaDIo AvelI che, te vAvaDIo toraNa, cAradvAra, 1 vana ane 1 vedikA vaDe viMTaLAyela che. bhavana ane prAsAdanuM svarUpa jaMbUvRkSanA bhavana-prAsAda jevuM jANavuM ane vApikAo 1 gAu lAMbI. 3 gAu pahoLI ane 250dhanuSya UMDI che. te ja bhavana ane 4 prAsAdanA AMtarAmAM 8 bhUmikaTo AvelA che, tene "tarUkaTa" paNa kahevAya che. tenI Upara zAzvata jinacaityo Avela hovAthI te "jinakuTa" paNa kahevAya che. te kuTo jaMbUnada suvarNanA rAtA che. A kuTo mULamAM 12 yojana vistAravALA, Upara 4 yojana vistAravALA, 8 yojana UMcA ane jamInamAM ra yojana UMDA che. Urdhva pRcchAkAre che. jinamaMdiranuM svarUpa viDamA zAkhAnA jinamaMdiranI jema jANavuM. hAlamAM jebUdvIpano adhiSThAyaka "anAdata deva" che je pUrvabhavamAM jaMbUsvAmIjInA saMsArI kAkAzrI hatA. evI ja rIte devakurukSetranA pazcimAdhanA madhyabhAge "zAlmalIvRkSa" Avela che, tenuM paNa sarva svarUpa jaMbUvRkSa jevuM jANavuM. phera eTalo ja ke teno adhipatideva "garuDadeva" che. vaLI, tenA pahelA vanamAM jaMbUkUTa jevA ja 8 zAlmalIkUTo Avela che te zveta pyamaya che." - 89) Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikharI parvata rUkmI parvata zIlavaMta parvata niSadha parvata mA himavata parvata laya himavaMta parvata cha varSadhara parvata upara Avela cha mahAdraho tathA temAMthI nIkaLatI nadIo : raktavatI nadI rUpcakulA nadI nArIkAntA nadI pazcimamahAvideha kSetra sItodA nadI harikAntA nadI rohitAMzA nadI siMdhu nadI puMDarika draha // grahomAMthI nikaLatI nadIo... || mahA puMDarika draha kesarI draha tigicchI draha mahApadma draha hiraNyavaMta kSetra ramyak kSetra harivarSa kSetra himavaMta kSetra raktA nadI suvarNakulA nadI narakAnA nadI pUrva mahAvideha kSetra sItA nadI harisalilA nadI airAvata kSetra rohitA nadI gaMgA nadI padma kaha parvatA, draho vagerenAM mApa yathAyogya nAnAM-moTAM samajI levAM bharata kSetra siMdhu Avatana kUTa jijikA bharata kSetra khaMDa - 3 bharata kSetra khaMDa - 2 rohitAMzA nadI * pazcima | uttara rohitAMzA nadI siMdhu nadI siMdhu nadI huM sidhu prapAta kuMDa - vRtta vaitADhya parvata padmadraha pUrva bharata kSetra khaMDa - 4 dIrgha vaitADhya parvata bharata kSetra khaMDa - 1 rohitAMzA prapAta kuMDa Prossi -RSabha kUTa gaMgA nadI himavaMta kSetra gaMgALa prapAta kuMDa gaMgA nadI ~ gaMgA Avartana phUTa viki bharata kSetra khaMDa - 5 bharata kSetra khaMDa - 6 lavaNa samudra dakSiNa citramAM juo, dIrgha vaitADhya parvata ane gaMgA-siMdhu nadInA pravAhanA kAraNe bharata kSetranA cha khaMDa thaI gayA che. (padmadrahanA citramAM kamaLo, bhavano vagere Apela nathI, paNa samajI levAM.) jaina kosmolojI madhyaloka Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI------------- madhyaloka 39 grahomAMthI nIkaLatI nadIo ji je nadI bharatakSetramAM (gaMgA siMdhu) ke airAvatakSetramAM (raktA-raktavatI) jatI hoya tenA drahanA dvAra prapAtakuMDamAM paDe tyAM sudhI nadIno vistAra, kuMDanuM dvAra, kuMDamAMthI nIkaLe tyAre zarUno nadIno vistAra tathA jillikAno vistAra e sarva 6 yojana drahamAMthI nadI nIkaLI phaMDamAMthI bahAra nIkaLe tyAM sudhI tenI UMDAI tathA jibrikAnI jADAI! gAu temaja jihikAnI laMbAI tethI cAra gaNI eTale ke 2 gAu pramANa che. je nadIo haimavaMta kSetramAM rohitAzA-rohitA) ke hiraNyavaMta kSetramAM (suvarNakalA pyakulA) jatI hoya temanuM Upara kahela mApa sarva Dabala eTale anukrame 12 yojana, 1 gAu ane 4 gAu (1 yojana) samajavuM. je nadIo harivarSa kSetramAM (harikAntA-harisalilA) ke ramya kSetramAM (narakAMtA-nArikAMtA) jatI hoya temanuM Upara kahela mApathI cAragaNuM - eTale ke anukrame - 25 yojana, ra gAu ane 2 yojana samajavuM. je nadIo mahAvideha kSetramAM (sItA-sItodA) vahe che tenuM upara kahela mApathI 8 gaNuM eTale ke 50 yojana, 1 yojana ane 4 yojana samajavuM. have A nadIo je drahamAMthI nIkaLI cheka samudrane maLe che tyAM sudhInuM varNana paNa joI laIe... ladhu himavaMta parvata paranA padmadrahane 3 dvAra che temAM pUrva-pazcima 6 yojana ane meru sanmukha (uttara tarapha) 12 yojana dvArano vistAra che. pUrva dvAramAMthI gaMgAnadI ane pazcima dvAramAMthI siMdhu nadI dvArA jeTalA ja pravAhapUrvaka nIkaLe che te gAu UMDI che. te parvata upara anukrame pUrva ane pazcima dizAe pa00 yojana sudhI vahe che. tyArabAda tyAM AvatAM anukrame gaMgA ane siMdhu nAma AvartanakuTathI 1 gAu dUra rahI A baMne nadIo bharatakSetra tarapha vaLAMka le che. vaLAMka lIdhA bAda parvata upara pa23 3. yojana sudhI vahe eTale parvatano kinAro AvI jAya che. tyAM magaranA phADelA mukha jevI jillikA che. teno vistAra 6 yojana, jADAI gAu ane laMbAI 2 gAu pramANa che. temAMthI dhodharUpe A gaMgA ane siMdhu nadI bharatakSetramAM AvelA anukrame gaMgA ane siMdhu nAmanA prapAtakuMDamAM paDe che. parvatanI uMcAI 107yojananI hovAthI ane dhodha zarUmAM vaLAMka le tethI dhodhanI laMbAI sAdhika 100 yojana che. tyArabAda prapAtakuMDanA dakSiNadvAramAMthI A nadIo nIkaLI vaitADhya parvatane bhedIne lavaNa samudramAM maLe che. vaLI padmadrahanA mera sanmukhanA (uttara taraphanA) dvAramAMthI rohitAzA nadI nIkaLe che teno pravAha dvAra 12 1 yojanano che ane UMDAI 1 gAunI che. te sIdhI parvata upara ja uttara dizAmAM vahe che. pachI jillikAmAM thaIne himavaMta kSetranA rohitAMzA. kuMDamAM dhodharUpe paDe che. tyAMthI uttara taraphanA dvAramAMthI vRttavaitADhya parvatathI 1 yojana dUra rahI pazcima tarapha vaLAMka laIne lavaNasamudramAM bhaLe che. hiM A rIte uparokta mApo mujaba tamAma draho aMge sAme Apela citra mujaba yathAyogya samajI zakAya temaja nIce Apela koTho paNa joI zakAya... nIkaLatI vakhate | samudramAM pravezatA ka | nadInuM nAma | pahoLAI | UMDAI | pahoLAI] UMDAI yojana-gAu yojana-gAu yojana-gAuyojana-gAu 1 |gaMgAnadI 0-1/2 | 62-2 ( 1-1 2 |siMdhu nadI -1/2 62-2 1-1 3 riktA nadI 0-12 62-2 1-1 ja riktavatI nadI 0-12 6ra-2 1-1 5 |rohitAzA nadI | 12-2 1250 2-2 6 |rohitA nadI | 12-2 125-0 ra-2 suvarNakulA nadI | 12-2 125-0 2-2 nIkaLatI vakhate | samudramAM pravezatAM | nadInuM nAma pahoLAI | UMDAI | pahoLAI | UMDAI yojana-gAu yojana-gAu| yojana-gAuyojana-gAu 8i priphalA nadI | 12-2 | 1 | 125-0| 2-2 9 harikAMtA nadI 25-0 | -2 | ra50 | pa-0 10 harisalilA nadI| 25-0. 250. pa0 11narakAMtA nadI | 25-0 250 | pI. 12 nArIkAMtA nadI | 25-0 | bhara 25) pa-0. 13] sItA nadI | 50% | 1-0 | paCOM | 10-0 14 sItodA nadI | paw | 10 | paO[ | -1 + 91 ) Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 0 madhyaloka . . . - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- ){ labi na hatI , PETR 2 hl] Polaicht's hlal Pblice h sItA nadI TIT nilavaMta = 9, vatsa vijaya 10. suvatsa vijaya 11. mahAvatsa vijaya 12. vatsAvatI vijaya 13. ramya vijaya 14. ramya vijaya 15. ramaNIya vijaya - 16. gilAvatI vijaya Ab] 1Pb16ThTha 2 niSadha %b] ulkaok ' IT parvata %] Ge's - ' mAlyavaMta saumanasa uttara parvata zarIra deva tiIichidrA . T 1-31thlc bhadrazAla vana TOK DEL] IT '%b] 1Pb1121iie eda 17, padmavijaya parvata 18. supaAEvijaya %iB] DEP 06 | 19. mahApadmavijaya 20. padmAvatI vijaya * nirvata parvata 4] 1ii deg225 2] Perb 28 ba 21. zaMkha vijaya niALayu %b] ESTIte Ta 22. nalIna vijaya sItodanadI %B] Dra degTi 23. kumuda vijaya 24. nalInAvalI - lavaNa samudra 92 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ------- madhyaloka mahAviheha kSetra 40 4i atyAra sudhImAM jaMbudvIpanA 6 kSetro (bharatAdi), parvato, nadIo, draho vagerenI jANakArI prApta thaI, jaMbudvIpanA 7 kSetromAM sauthI moTo ane mahattvanA kSetra tarIke jene sthAna maLyuM hoya to te che "mahAvideha kSetra' sadAyakALa jinezvara paramAtmAnI hayAtIthI gauravavaMtu sthAna prApta karanAra evA A kSetranI vizeSatAo para najara karavI ja rahI... 4i dareka mahAvideha kSetranI aMdara 32-32 vijayo hoya che. ji eka-eka vijaya-kSetra te bharatakSetra karatAM paNa ghaNuM vizALa che temaja dareka vijayanA vaitADhya parvata ane gaMgA-siMdhu nadI tathA raktA-raktavatI nadInA kAraNe 6-6 khaMDa thAya che. * dareka vijayanA uttara ane dakSiNe niSadha ke nIlavaMta varSadhara parvata ane sItA ke sItAdA mahAnadI Avela che. 4i dareka vijayomAM 3-3 zAzvatA evA prabhAsa, varadAma ane mAgadha nAme tIrtha che. ja dareka vijayamAM dIrgha vaitADhya parvatamAM tamistrA ane khaMDaprapAtA nAmanI babbe guphAo AvelI che. #i sItA nadI nIlavaMta parvatanA kezarI drahamAMthI nIkaLe che ane sItAdA nadI niSadha parvatanA tigichi drahamAMthI nIkaLe che. bAkInI gaMgA-siMdhu ane raktA-raktavatI nadI jamIna paranA gaMgAprapAtAdi kuMDamAMthI nIkaLe che. # dareka vijayonA 4thA khaMDamAM RSabhakUTa nAme parvato AvelA che. (jayAM cakravartI potAnuM nAma aMkita kare che.) 4i A 32 vijayonA manuSyonuM AyuSya utkRSTathI pUrvakroDa varSa = 70,56,000,00,00,000 varSanuM hoya che'. Dija ahIMnA manuSyonuM zarIra utkRSTathI 500 dhanuSya = 2OOO hAthanI UMcAIvALuM hoya che. # A mahAvidehanI vijayomAM kAyama avasarpiNInA cothA ArA jevo ja kALa vartato hoya che, tethI ahIMnA kSetramAM utpanna thatA jIvo suSamA-duSamA rUpa cothA ArAne anubhave che. ja A mahAvideha kSetra 32 vijayonA vibhAgavALuM che temaja zrI jinezvara, cakravartI, baladeva, vAsudeva, prativAsudevo vagerethI avirahita eTale kAyama hAjarI vALuM hoya che. eTale 32 vijayomAMthI koIne koI vijayamAM avazya tIrthaMkara-cakravartI-baladeva ke vAsudeva hoya ja che. ji A mahAvidehamAM jadhanyathI tIrthakaro-4, cakravartI-4, baladeva-4 ane vAsudeva-4 to hoya ja che ane utkRSTathI tIrthakaro-32, cakravartI-28, baladeva-28 ane vAsudeva-28 hoya che. jyAre AkhA jaMbudvIpamAM (bharata-airAvatanA 1-1 umeratAM) utkRSTathI 34 tIrthakaro, 30 cakravartI, 30 baladeva ane 30 vAsudevo hoya che. ji vartamAnamAM 8mI puSkalAvatI nAmanI vijayamAM zrI sImaMdharasvAmI nAmanA tIrthakara, 9mI vatsa nAmanI vijayamAM zrI yugamaMdharasvAmI nAmanA tIrthakara, 24mI nalInAvatI nAmanI vijayamAM zrI bAhusvAmI nAmanA tIrthakara ane 25mI va4 nAmanI vijayamAM zrI subAhasvAmI nAmanAM tIrthakara sadehe bhavyajIvonAM upakArArthe vicarI rahyA che. ja A mahAvideha kSetranAM pazcima bhAge AvelI 24mI nalInAvatI vijaya ane 25mI vapra nAmanI vijaya samabhUtalA (caka pradezAtmaka sthAna)thI 1,000 yojana nIce AvelI hovAthI "adhogrAma" tarIke oLakhAya che. kAraNa ke, ticchalokanI UMDAI 900 yojana sudhI ja gaNAya che ane tenAthI nIce adholoka che. phri A mahAvideha kSetramAM anukrame - 32 vijayo, 16 vakSaskAra parvato, 12 aMtara nadIo, 4 gajadaMta parvato, 1 meruparvata, devaku-uttarakurukSetra, 10 laghudraha, 200 kaMcanagiri parvato, yamakAdi 4 parvato, 1 jaMbUvRkSa, 1 zAlmalIvRkSa ane 4 vanakhaMDo che ((1) bhadrazAlavana, (2) naMdanavana, (3) saumanasavana, (4) pAMDukavana vagere) # 12 aMtara nadIonA nAmo: (1) grAhatI, (2) drahavatI, (3) vegavatI, (4) taptA, (5) mattA, (6) unmattA,(7) kSIrodA, (8) zItastrotA, (9) aMtarvAhinI, (10) UrmimAlinI, (11) gaMbhIramAlinI, (12) phenamAlinI... A badhI 12 nadIo potapotAnA najIkamAM rahela niSadha ane nIlavaMta parvata pAsenA phaMDamAMthI nIkaLI sItA ane sItAdA mahAnadImAM maLI jAya che. jika kSetra saMbaMdhI vizeSa hakIkato have pachI AgaLa jANIe... - * - 93) Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI | madhyaloka mahAvideha kSetra... | dImakha, vanamukha 8. puSkalAvatIvijaya 9. vatsavijaya 7. puSkalavijaya 10. suvatsavijaya 6. maMgalAvatIvijaya 11. mahAvatsavijaya che 5. Avartavijaya 12. vatsAvatI vijaya nIlavaMta parvata sItA nadI 4. kacchAvatIvijaya 13, ramyavijaya 14. ramyavijaya 3. mahAcchavijaya 2. sukacchavijaya 15. ramaNIyavijaya 16. maMgalAvatIvijayI 1. kacchavijaya somanasagiri ke uttara kuru karI deva kuru gaMdhamAdanagiri vighaprabhagiri 32gaMdhilAvatIvijaya 17. pahmavijaya 31. gaMdhilavijaya 18. suparmavijaya 30. suva_vijayA 19. mahApaNamavijayI 29. va_vijaya 20. padmAvatI vijaya sItodA nadI Pph Rhile 28. vakhAvatI vijaya 21. zaMkhavijayI 27. mahAvapravijaya 22. nalinavijaya 26. suvapravijaya 23. kumudavijaya 25. vamavijaya 24. nalinAvatIvijaya 'ghanamukhA vanamukha 94 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka mahAvideha saMbaMdhI pUrva-pazcima lAkha yojana melaka yaMtra [41] | ma | sthAna nAma | 19 | bhadrazAva-pazcimadizIe 32-17vijaya sthAna nAma jagatI sahita sItA vanamukha 8 9vijaya vakSaskAra parvata 7-10vijaya aMtara nadI 6-11 vijaya 22 vakSaskAra parvata pa-12 vijaya yojana saMkhyA 2,922 yojana 2,212 yojana 500yojana 2, 212 yojana 125 yojana 2, 212 yojana 500yojana 2, 212yojana 125yojana 2,212yojana paiyojana 2, 212Byojana 125yojana 2,212yojana 5yojana 2,212yojana 22,0yojana 10,myojana yojana saMkhyA 22,000ojana 2,212 yojana 500yojana 2,212 yojana 125yojana 2,212 yojana pamyojana 2,212yojana 125yojana 2,212yojana 5Opyojana 2,212yojana 125yojana aMtara nadI | ra7 | vakSaskAra parvata 31-18 vijaya aMtara nadI 30-19 vijaya vakSaskAra parvata ra9-20vijaya aMtara nadI 28-21 vijaya vakSaskAra parvata 27-22 vijaya aMtara nadI 26-23vijaya vakSaskAra parvata 25-24 vijaya jagatI sahita sItAdA vanamukha 4-13vijaya 11 vakSaskAra parvata 12 13 3-14 vijaya aMtara nadI 2-15vijaya 14 2,212yojana 15 vakSaskAra parvata 16 1-16 vijaya 17 bhadrazAla vanapUrvadizAe.. 18 | | meruparvatano vikhaMbha pa00yojana 2,212yojana 2,922 yojana 1,00,000yojana mahAvideha saMbaMthI 32 vijaya ane nagarI (rAjasthAna)nAM nAmo krama 24. | h b | vijayanuM nAma | mukhya nagarIra ]krama | vijayanuM nAma' | mukhya nagarIra krima | vijayanuM nAma | mukhya nagarI kaccha vijaya kSemA nagarI vasAvatI vijaya | prabhaMkarA nagarI | kumuda vijaya |azokA nagarI sukaccha vijaya | | kSemapurI nagarI ramya vijaya aMkAvatI nagarI | nalInAvatI vijaya vItazokA nagarI mahAkacchavijaya | ariSThA nagarI 14 | ramyavijaya padmAvatI nagarI vapravijaya | vijayA nagarI kacchAvatI vijaya riSThAvatI nagarI ramaNIya vijaya | zubhA nagarI ra6 | suvapra vijaya |vaijayanI nagarI Avarta vijaya khagrI nagarI maMgalAvatI vijaya | ratnasaMcayAnagarI mahAvapravijaya | jayantInagarI maMgalAvarta vijaya | maMjulAnagarI parma vijaya | azvapUrI nagarI | vaprAvatI vijaya | aparAjitA nagarI puSkala vijaya |auSadhipurI nagarI | suparma vijaya | siMhapUrI nagarI valtha vijaya cakrapurI nagarI puSkalAvatI vijaya | puMDarikINI nagarI mahApadma vijaya | mahApurI nagarI suvaghu vijaya khagapurI nagarI vatsa vijaya susImA nagarI 20| padmAvatI vijaya | vijayapUrI nagarI |31 | gaMdhIla vijaya | avadhyapurInagarI suvaH vijaya kuMDalA nagarI zaMkha vijaya aparAjItA nagarI 32 | gaMdhIlAvatI vijaya | ayodhyA nagarI mahAvatsa vijaya | aparAvatI nagarI nalIna vijaya aparA nagarI |28 ne 95) Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka = = = = = = = = = = = = = = = = = = vakSaskAraparvata > citrakuTa A A nIlavaMta parvata vA niSadha parvata 400nyo. UcI) mahAnadI sItA vA sItodA vakSaskA2pa0 500 co. ST TO A A bhahAvita kSetramA vanabhujano hejAva jagatIno gherAvo sItodA nadI vanamaba vistAra 2902 yojana nIlavaMta-niSadha parvata vanamukha vistAra niSadha-nIlavaMta parvata | laMbAI 16,592 yojanA 2 kaLA che : :: 96 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI - - - - - - - ------------loka vakSaskAra parvata 42 rika vakSaskAra parvatonI saMkhyA 16 che. tenAM nAmo A pramANe jANavA : (1) citrakuTa, (2) brahmakuTa, (3) nalinIkuTa, (4) ekazaila, (5) trikuTa, (6) vaizramaNa, (7) aMjana, (8) mAtaMjana, (9) aMkApAtI, (10) padmapAtI, (11) AzIviSa, (12) sukhAvaha, (13) caMdra, (14) sUrya, (15) nAga, (16) deva.' nAmaka A 16 vakSaskAra parvato eka tarapha nIlavaMta athavA niSadha parvatane sparzIne rahelA che, jyAre bIjI bAjue sItodA athavA sItA nadIne spazane rahelA che. A parvatono vikhaMbha arthAtu pahoLAI 5OO yojananI che. teo sarvatra samAna ane sarva ratnamaya che. nIlavaMta ane niSadha parvatonI samIpamAM teonI UMcAI 400yojana che. tyAM teo pRthvInI aMdara 100yojana gayelA che. pachI dhIme dhIme kramazaH vadhatA vadhatA sItA ane sItAdA sudhI pahoMcatA teonI UMcAI 500 yojananI thAya che. ahIM teo pRthvInI aMdara 125 yojana UMDA (khuMcelA che). teono AkAra ghoDAnA skaMdha jevo che. te dareka parvata potAnA samAna nAmavALA devothI adhiSThita che. jema ke udAharaNa rUpe citra parvata upara citranAmaka deva adhiSThAyaka che. A 16 parvatone 4-4 zikharo hovAthI kula 64 zikharo hoya che. temAM paheluM nIlavaMta athavA niSadha e bemAMthI eka parvatanI samIpamAM raheluM girinI pUrvamAM AvelAM vijayakSetranA nAmanuM che. bIjuM girinI pazcime AvelA vijaya kSetranA nAmanuM che. trIjuM girinAM ja nAmanuM ane cothuM "siddhAyatana" nAmanuM che. gaganatalane sparza karI rahelI dhvajAvALA siddha maMdirathI atyaMta manohara A chelluM sItA ke sItAdAnI samIpamAM AveluM che. jema ke kaccha ane sukacacha vijayonI vacce rahelA citragirinuM paheluM zikhara "sukaccha" che, to bIjuM zikhara "kaccha" che. trIjuM zikhara "citrakuTa" che, to cothuM zikhara "siddhAyatana" che. ema sItA ane sItAdAnA uttara kinAre AvelA sarva parvatonI bAbatamAM A pramANe ja samajavuM. have "trikuTa parvatanA 4 zikharo temAM paheluM niSadha parvatanI pAse raheluM "vatsa", bIjuM "suvatsa", trIjuM "trikuTa" ane cothuM "siddhAyatana" nAmanuM che. e pramANe sItA ane sAtodAnA dakSiNa taTa upara AvelA sarva parvato mATe jANavuM. evI rIte 64mAMthI 16 siddhAyatana nAmanA zikharo bAda karatA zeSa rahelA 48 zikharo potapotAnA nAma sarakhA nAmavALA devothI adhiSThita che. A devo vijayadevanI jema ja Rddhi-samRddhivALA hoya che ema jANavuM. mahAvideha kSetramAM vanamukhano dekhAva # mahAvideha kSetramAM pUrva-pazcima dizAe rahelI jugatInI pAse sItA ane sItAdAnA baMne kinAre 1-1 vanamukha che ema kula 4 vanamukha che. te A pramANe - paheluM sItA nadI ane nIlavaMta parvatanI vacce, bIjuM sItA nadI ane niSadha parvatanI vacce, trIjuM sItodA nadI ane niSadha parvatanI vacce tathA cothuM sItAdA nadI ane nIlavaMta parvatanI vacce vanamukha che. A sarva vanamukho uttara-dakSiNa lAMbA che tathA pUrva-pazcima pahoLA che. emanI laMbAI vijayonI laMbAI jeTalI ja che ane emanI pahoLAI nIlavaMta ane niSadha parvatanI pAse 1 kalA jeTalI che, paNa pachI jagatInI goLAInA kAraNe jagatInI dizAmAM vadhe che. te krame krame vadhatI sItA ane sItAdA nadInI pAse pahoMcatAM 2,922 yojana thAya che. gi ahIM A pramANe AmnAya che... 16 vijaya, 8 vakSaskAra parvata, 6 attara nadI, kuru ane be gajadaMta parvata... e badhAnI samagra pahoLAIne nIlavaMta ane niSadha parvatanI "jayA" athavA "jIvA"mAMthI bAda karatAM zeSa ra kalA rahe che eTale temAMthI 1-1 kalA jeTalI baMne vananI pahoLAI samajavI. amuka laMbAI gayA bAda tyAM pahoLAI jANavI hoya to te "laMbAI"ne 2,922 thI gaNavA ane pharI kaLA karavA mATe 19 thI guNavA, je Ave tene 3,15, 2pa0 (ke je vanamukhanI laMbAInI kaLA che.) A rakamathI bhAgavA... pariNAme je Ave teTalI kaLAnI Icchita sthaLanI "pahoLAI" AvI samajavI. ahIM bhAjya ane bhAjakanI rakamonI utpatti viSe spaSTa kahevAya che. "utkRSTI pahoLAI" e ja sarvatra dhruvaguNaka hoya che, te vaDe guNavI pachI kaLA karavA mATe 19 thI guNavI. ahIM "utkRSTI laMbAI" ja dhruvabhAjaka hoya che. kaLA eTalA mATe kADhavI ke emAM upalI 2 kaLA umeravI che. A rIte karavAthI vanamukhanI Icchita sthAnanI pahoLAI maLI zakaze. 99 ) Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janakasmiolojI ---------. --------madhyaloka A bhadrazAlavanamAM meruthI 50 yojana dUra cAra dizAe 4 caitya nadI pAse che. 4 indraprasAda parvatonI pAse che. e AThanA ATha AMtarAmAM 8 karikuTa che. jeno keTaloka bhAga vanamAM ane keTaloka bhAga kurukSetramAM che. uttara ke jema uttarakuru kSetra gaMdhamAdana parvata mAlyavaMta parvata bhadrazAla vana pazcima bhadrazAla vana sItodA nadI sItA nadI parvata bhadrazAla vana bhadrazAla vana ja kahe che : kakaka ja kAma karI vikA vidhutrabha parvata saumanasa parvata dakSiNa A bhadrazAlavana meruthI uttara dakSiNa 250 yojana pahoLuM che, ane pUrva pazcima22,000 - 22,000 yojana lAMbuM che, temaja pahoLAImAM aniyata che. dareka Indra prasAdanI cAreya dizAe 4-4 vAvaDI che. (8 - Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI bhadrazAlavananuM vihaMgama dRzya 4 A bhadrazAlavana samabhUtalA pRthvI upara meruparvatanI cAre tarapha gherAIne rahyuM che. rs uttara-dakSiNamAM meruthI 250 yojana pramANa ane pUrva-pazcima 22,000-22,000 yojana pramANa che. temAM meruno 10,000 yojanano vistAra umero eTale uttara-dakSiNa 10,500 yojananI pahoLAI tathA pUrva-pazcima 54,000 yojananI kula laMbAI thAya che. rTM A bhadrazAlavananuM svarUpa lagabhaga AgaLa AvatA naMdanavanane maLatuM Ave che. ahIM dikkumArIonA 8 kuTanA badale 8 AMtarAmAM 8 diggaja kUTo Avela che. te bhUmi upara hovAthI "karikUTa, diggajaphUTa, hastikUTa, gajakUTa'' vagere nAme paNa oLakhAya che. merunI pAse hovAthI "merukUTa" paNa kahevAya che. tenI upara te te kuTanA nAmavALA devonA prAsAda che. (tenI upara jinamaMdiro paNa che. tevuM paNa keTalAka kahe che.) 4 sItA-sItodA mahAnadInA pravAha tathA gajadaMta parvatanA bhAga AvavAthI bhadrazAlavana ATha vibhAgavALuM thAya che. sItA-sItodA mahAnadIe 4 dizA ane gajadaMta parvatoe 4 vidizA rokI lIdhI hovAthI phUTo tathA tenI uparanAM jinamaMdiro ane Indra prAsAdo barAbara dizA-vidizAne badale jarA sAIDamAM che. te ATha diggajakUTonA nAmo anukrame A pramANe jANavA : (1) padmottarakUTa, (2) nIlavaMtakUTa, (3) suhastiphUTa, (4) aMjagirikUTa, (5) kumudakUTa, (6) palAzakUTa, (7) vissakakUTa, (8) rocanagirikUTa. ry A bhadrazAlavanamAM meruparvatanI pUrvAdi dizAomAM 50 yojana AgaLa javAthI 4 vizAla siddhAyatano (caityo) Ave che. je 50 yojana lAMbAM, 25 yojana pahoLAM ane 36 yojana UMcAM hoya che ane te caityo seMkaDo stambhothI vyApta che temaja A caityomAM zAzvatA RSabha-caMdrAnana-vAriSaNa ane vardhamAnasvAmI birAjamAna che. madhyaloka 43 * cAre vidizA eTale khUNAomAM eTale 4 aMtare ekeka prAsAda AvelA che. te prAsAdo 500 yojana UMcA ane 250 yojana lAMbA-pahoLA che. agnikoNa tathA naiRtyakoNamAM je 2 prAsAda che e saudharmendranA che ane ene yogya evA AsanothI suzobhita hoya che. vaLI, vAyavyakoNa ane IzAnakoNamAM je 2 prAsAdo che, te IzAnendranA saMbaMdhI che ane tene yogya AsanothI zobhI rahyA che. e cAre prAsAdonI cAre dizAmAM 4-4 vAva che. e 16 vAvo 10 yojana UMDI,50 yojana lAMbI ane 25 yojana pahoLI hoya che. A sarvenuM svarUpa jaMbUvRkSa saMbaMdhI vAva samAna che. te 16 vAvonAM nAmo A pramANe jANavAM : (1) padmA, (2) padmaprabhA, (3) kumudA, (4) kumudaprabhA, (5) utpalagulmA, (6) nalinA, (7) utpalA, (8) utpalojjavalA, (9) bhUMgA, (10) bhRganibhA, (11) aMjanA, (12) aMjanaprabhA, (13) zrIkAntA, (14) zrIcandrA, (15) zrImahitA ane (16) zrInilayA. 4 bhadrazAlavanano dIrgha vistAra pUrva dizAmAM ane pazcima dizAmAM nadIonA pravAhanA anusAre 22,00022,000 yojana che ane e vistAra pUrNa thayA bAda vijayo prAraMbhAya che tathA dakSiNamAM devakurukSetranI aMdara uttara dizAmAM uttarakurukSetranI aMdara bhadrazAlavanano vistAra uttara-dakSiNa ISu pramANe 88mAM bhAga jeTalo eTale 250 yojana che. zeSabhAga kurukSetranA yugalikonI vastivALo che mATe te zeSabhAgamAM vana nathI vaLI meruparvatanAM traNeya vano (naMdana/saumanasa/pAMDuka) valayAkAre che. jyAre A bhadrazAla judA ja prakAranA viSama corasa AkAranuM che... tema jANavuM. EE Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI mahAvideha - 25 thI 32 vijaya pazcima 100 gaM dha mA da hevaru - uttarakuru kSetra tebhana kurukSetranA 10 draho..... uttara bhadrazAla vana yamaka parvata- mahAvideha - 17 thI 24 vijaya - 2 Ta dhu bhadrazAla vana sItodA nadI uttarakuru devakuru zAlmali vRkSa citra parvata- draSa 5 draSa 4 *||2| kaha kSetra draSa braha 2 ha braha 4 draSa pa -samaka parvata dakSiNa kSetra jaMbU vRkSa sItA nadI -vicitra parvata mA ca bhadrazAla vana *i bhadrazAla vana mi sa madhyaloka he]? ]] ] - K?]lt _ h&>] = * ]] 2 - 3]iE pUrva | Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka devaku-uttarakurukSetro 44 # meruparvatathI uttara dizAmAM uttarakurukSetra temaja dakSiNa dizAmAM devakurukSetra, cAra gajadaMta parvato temaja niSadha-nIlavaMta parvatothI rakSAIne rahelAM che. devakurukSetramAM vidyubha parvata ane sItA nadInI vacce jaMbUvRkSanA samAna zAlmalI nAmanuM vRkSa AveluM che. jenI badhI hakIkata jaMbUvRkSa pramANe jANavI. phakta adhiSThAyaka deva garuDa che. uttarakurukSetramAM mAlyavaMta parvata ane sItodA nadInI vacce jaMbUvRkSa AveluM che. baMne kSetromAM kula 10 draho AvelA che. A baMne kSetronI eTale devakunI ane uttarakanI vizeSa hakIkata A pramANe jANavI... krama viSaya devakuru uttarakuru laMbAI (jIvA) : 53,000 yojana pa3,000 yojanA dhanupRSTha: 60,418 13 yojana 60,41813 yojanA 2 | pahoLAI 11,842 yojana 11,842 yojanA 3 | kayA sthAna para che? merunI dakSiNe-niSadha parvatanI uttare.. merunI uttare-nIlavaMta parvatanI dakSiNe | kaI nadI sItodA nadI sItA nadI kayo kALa avasarpiNInA prathama ArA jevo avasarpiNInA prathama ArA jevo yugala ( AyuSya 3 palyopama... 3 palyopama manuSya : UMcAI | 3 gAu 3 gAu [ AyuSya 3 palyopama 3 palyopama | tiryaMca UMcAI 6 gAu (garbhaja catuSpada) 6 gAu (garbhaja catuSpada...) | | ja| m | yugala hurukSetranA 10 draho krama sthAna nAmora ru u ra 2 ku drahanA | laMbAI pahoLAI UMDAI nivAsita paraspara dhArabhedaka bhavanAdi kimaLa devanuM aMtara, nadI pramANa valaya nAma | (yojanamAM){ nIlavaMta draha 1,000 yo. 500 co. | 10 tho. nIlavaMta uttarakuru draha 1,000 yo. 500 yo. | 10 tho. uttarakuru 834 1 gAu lAMbA caMdra draha 1,000 yo. 5OO yo. 10 dho. | 834 1 gAu pahoLA airAvata draha 1,000 yo. pa00 yo. 10 tho. airAvata 834 1,440 dhanuM. UMcA 6 mAlyavaMta draha 1,000 yo. pa0 lo. | 10 yo. mAlyavaMta 834 niSadha draha 1,00thayo. 500 tho. 10 yo. niSa devaku draha | 1,000 yo. | pa0 . | 10 yo. [ devakuru | 834 1 gAu lAMbA sure braha 1,000 co. 50 yo. 10 dho. 834 ; gAu pahoLA sulasa draha 1,000 yo. paOO yo. 10 yo. sulasa 8343 1,440 dhanu. UMcA. vidyu--bha draha | 1,000yo. pa00 yo. 10 tho, vidyu--bha uttara-dakSiNa dvAra sItA nadI * | |- | de va ku ra uttara-dakSiNa dvArA sItAdA nadI 834 - 101) Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka meru parvata.... ne abhiSekazilA nirAkaraNa cUlikA pAMDuka vana - tRtIya mekhalA C0,000thIjA - tRtIya kAkI u3000thIjala saumanasa vana " dvitIya mekhalA zani svAti maMgaLa 12,500 yojana caMdra guru 110 co. mAM jyotiSa cakra bharaNI caMdra bharaNI, caMdra * abhijita) >> * zukra bharaNI 'budha * mULa dvitIya kAMDa naMdanavana 5) (1] prathamamekhalA prathamamekhalA prathamIka pa00thIjA bhadrazAla vanan samabhUlA upara 10,000thI, pahoLAI - bhUmimI UMDAI 1OOO thI '8 zakeuSNa ApaNILAI 1@@@ thIma (c)(c)(c)thI ucu 102 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka meparvata 45 # A meruparvata (1) maMdara, (2) meru, (3) sudarzana, (4) svayaMprabha, (5) manorama, (6) girirAja, (7) ratnoccaya, (2) ziloccaya, (9) lokamaLa, (10) lokanAbhi, (11) sUryAvarta, (12) astu (accha), (13) digAdi, (14) sUryAvaraNa, (15) avataMsaka ane (16) nagottama ItyAdi 16 nAmothI prasiddha che.' ji uparokta 16 nAmomAM paNa "maMdara" nAma mukhya che temaja (1) A parvatano svAmI palyopamanA AyuSyavALo "maMdara" nAmaka deva che. te kAraNathI ja A parvatanuM nAma paNa "maMdara" parvata che athavA to bharata-airAvata vagerenI jema tathA tyAM (2) 1 palyo. AyuvALo "meru" nAmano mahAddhika deva vasato hovAthI "meru"... (3) jAMbunada suvarNamaya ane ratnabahula hovAthI jovA mAtrathI jenuM darzana manane tRpta karato hovAthI "sudarzana..." (4) ratnabahulatAthI sUryAdinA prakAzathI nirapekSa hoI jAte ja prakAzita hovAthI "svayaMprabha"... (pa) atisuMdara dekhAvavALo ane devonA manamAM ramato hovAthI "manorama"... (6) saghaLAe parvatothI UMco hovAthI ane tIrthakarono janmAbhiSeka thato hovAthI "girirAja'... (7) vividha prakAranA vizeSa ratnono saMcaya hovAthI "ratnoccaya"... (8) uparanA bhAgamAM pAMDukaMbalAdi zilA hovAthI "ziloccaya'... (9) ticchalokanA madhyabhAgamAM hovAthI "lokamadhya"... (10) tiolokanI nAbhinI jema thALanA madhyabhAgamAM rahelo tathA sArI rIte unnata goLa caMdranI jema hovAthI "lokanAbhi"... (11) sUrya-caMdra-graha-nakSatra ane tArA pradakSiNA karatA hovAthI... "sUryAvarta" (12) atyaMta nirmala, svaccha jaMbunada ratnanI bahulatA hovAthI "accha" ... (13) merumAM sthita rucaka pradezothI ja dizA-vidizAnI gaNatarI hovAthI "digadi". (14) saryAdi jyotiSa maMDala cAre bAjuthI viMTaLAyelo hovAthI "sUryAvaraNa" (15) parvatomAM mukuTasama hovAthI (avataMsaka muguTa) "avataMsaka"... ane (16) parvatomAM uttama hovAthI "nagottama"... kahevAya che. ji samabhUtalA pRthvI upara A meruparvata vanakhaMDa ane padmavara vedikAthI yukta hoya che. * meruparvatanA 3 vibhAga che. jene kAMDa kahevAya che, je anukrame A pramANe jANavA... 4i prathama kAMDa je 4 prakArano che : (1) pRthvImaya (mATImaya), (2) pASANamaya (pattharamaya), (3) vajamaya (hIrAmaya), (4) kAMkarAmaya (vaNamaya) dvitIya kAMDa je 4 prakArano che : (1) ekaratnamaya, (2) sphaTikaratnamaya, (3) suvarNaratnamaya, (4) rajatamaya. 4i tRtIyakAMDa : A kAMDa saMpUrNatayA jAMbunada suvarNamaya hoya che. IS A parvata upara 4 zreSTha vana che : (1) bhadrazAlavana, (2) naMdanavana, (3) saumanasavana, (4) pAMDakavana. krama meruparvata vize | mApa-yojana | krama | meruparvata vize | mApa-yojana | 1 | pRthvI uparanI UMcAI | 99,000 yojana | 11 | prathama kAMDa mULathI samabhUtalA sudhI 2 | pRthvImAM magna 1,000 yojana 1,000 yojana 3 | saMpUrNa UMcAI 1,00,000 yojana | 12 | dvitIya kAMDa 63,000 yojana 4 | mULamAM vistAra 10,0906 yojanA tRtIya kAMDa 36,000 yojanA mULamAM paridhi 31,9103 yojanA bhadrazAlavana kyAM AveluM? samabhUlA upara 6 | samabhUlatAmAM pahoLAI | 10,000 yojana | 15 | bhadrazAlavananI laMbAI | 22,OOO yojanA 7 | gulikAnI pahoLAI 1,0OO yojanA bhadrazAlavananI pahoLAI 25) yojanA | 8 | gulikAnI UMcAI 40yojana | 17 samabhUtalAthI saumanasavana | 63,000yojana | 9 | samabhUtalAnI paridhiN 31,623yojana | 18 | saumanasavananI pahoLAI 5OOyojana 10 | zikharanI paridhipa 3, 162 yojana | 19 | samabhUtalAthI pAMDukavana 99,OOOyojana 20 | pAMDukavananI pahoLAI 494 yojana 103 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka --- - - - - -- --- - - - - - - - - meruparvata upara sthita naMdanavana vana vistAra -500 yojanA sarva meru vistAra -9,9541 yojanA aMta meru vistAra - 8,54 : yojanA 8 dikakumArI phUTa pahoLAI mULamAM 500 yojana 1 balakUTa-zikhare 250 yojana 9 phUTa te badhA meruthI 50 yojana dUra che, HO vajakuTa sAgaracitra zikhara zikhara ----= balakUTa zikhara - 1,000 yojana UMcAI cakazikhara tw caitya SH- nandana zikhara - prAsAda prAsAda =- caitya DRmaMdara zikhara rajata zikhara re prAsAda prAsAda haimavata zikharanTa caitya - 104 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka 46, mesparvata upara sthita naMdanavana ji bhadrazAlavananI samabhUmithI upara caDhatA 500 yojana pUrA thaye chate "naMdanavana" nAmaka vana Ave che. eno vistAra 5Oyojanano che ane merune te valayAkAre viTaLAIne raheluM che. A vana paNa padmavaravedikA ane vanathI yukta che. methI 50-50yojanane aMtare pUrvAdi cAre dizAmAM 1-1 siddhAyatana che ne vidizAomAM eTale ja (50-50 co.) aMtare aMtare bhadrazAlavananI jema prAsAdo ane darekanI cAre dizAmAM 484=16 vAvaDI che. tenA nAmo A pramANe che: IzAnakhUNAmAM (1) naMdottarA, (2) naMdA, (3) sunaMdA, (4) vardhanA, agnikhUNAmAM - (1) naMdiSeNA, (2) amoghA, (3) gostUpa, (4) sudarzanA. naiRtyakhUNAmAM - (1) bhadrA, (2) vizAlA, (3) kumudA ane (4) puMDarikINI temaja vAyavya khUNAmAM - (1) vijayA, (2) vaijayanti, (3) aparAjitA ane (4) jayanti pUrvAdi krame A jANavI. temaja A vanamAM je 4 prAsAda che temAM agnikhUNe ane naiRtyapUNe rahelA prAsAda te saudharmendranA che ane vAyavya ane IzAnakhUNe rahelA prAsAdo IzAnendranA # A naMdanavanamAM 9 zikharo (phUTa) che je methI 50-50yojananA aMtare che. (1) nandana zikhara - tyAM "meghakaru" nAmanI devIno vAsa che. (2) maMdarazikhara - tyAM "meghavatI" nAmaka devIno vAsa che. (3) niSadhazikhara - tyAM "sumeghA" nAmaka devIno vAsa che. (4) haimavata zikhara - AnI upara "meghamAlinI" devIno vAsa che. (5) rajatazikhara - ahIMyAM no vAsa che. (6) ruceka zikhara - tyAM "vatsamitra" nAmakadevIno vAsa che. (evI rIte jaMbukIpa prajJapti sutranI TIkA, brahakSetra samAsanI TIkA tathA sirinilaya kSetrasamAsa sutranI TIkA vagerenA abhiprAye saumanasa ane gajata parvatonA pAMcamA ane chaThThA zikharo para rahenArI dikumArIonA... ane naMdanavananA pAMcamA ane chaThThA zikharo para rahenArI dikkamArIonAM nAmo eka sarakhAM che, paNa sthAnAMga sUtra ane kalpasUtranI aMtarvAcya TIkA vageremAM urdhvalokavAsI dikumArIomAMthI "suvatsA" tathA "vatsamitrA"nA sthAne "toyadharA" ane "vicitrA" evAM nAmo che.) (7) sAgaracitra zikhara - tyAM "balAhakA" nAmaka devIno vAsa che. (8) vajakUTa zikhara - tyAM "vajasenA" nAmaka devIno vAsa che. (uparokta vAtanuM samarthana kSetrasamAsanI moTI TIkAmAM paNa che, paraMtu jebUdvIpa prajJaptisUtramAM te sAgaracitrazikhara para "vajalenadevI" ane vajakUTa zikhara para "balAhakAdevI" kahelI che. kSetra samAsa sUtramAM "vaIraseNA" evA pATha che. "kiraNAvalI" vagere graMthomAM "vAriSeNA" evo pATha che temaja jebUdIpa prajJapti sUtramAM "vaIraseNA" ane bRhakSetrasamAsanI TIkAmAM "vaja senA" evo pATha che). urdhvalokavAsI A AThe diimArIo prabhunA janma samaye sugaMdhI jalano chaMTakAva ane puSyanI vRSTi kare che. A AThe parvato paOO yojananA mULavALA che ane 50 yojana meruthI bAda karatAM 450 yojana merumAM ane 5O yojana balakUTanI jema AkAzamAM addhara rahe che. (9) balakUTa (zikhara) - A 1,000yojana mULamAM che ane 1,000 yojana UMcuM che. te A rIte A balakUTa 500 yojana naMdanavanane rokIne rahyuM che, jyAre 500 yojana to te meruthI bahAra AkAzamAM addhara hoya che.* *(te mATe to bRhatsutra samAsanI vRttimAM paNa Aja pUrvokta vAta kahI che. jayAre jaMbUdvIpa prajJapti sUtranI TIkAmAM to ema lakhyuM che ke "meruparvatathI IzAnakhUNAmAM 50yojana jatA IzAna taraphano prAsAda Ave che ane ethI paNa IzAnakhUNAmAM baLakUTa che.")" A balakUTa upara "baLa" nAmano deva svAmI tarIke che. baLakUTanI badhI hakIkata gajadaMta girinA harissaha phUTa pramANe samajavI. A naMdanavanamAM jinacaityanI jAtrAe jatAM vidyAcAraNa munivaro vizrAma (visAmo) le che. # hakIkatamAM te A balakUdakA meruthI 50 yojana dUra che eTale 450 cojA hAMdaDAvavAmAM temaja papa0 yojanabahAra laTakI raheluM che. (nityAThAMdasUrijI kRtotra-samAsanAviyAmAM A vAta Ave che.) * moDhA padAthonI vidizAo paNa vizALa hovAthI uparokta prAsAda temaja balakUTa ane baMneno samAveza IzAnakhUNAmAM thaI zake che. 105 ) Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -.-.-.-.-.- sala. uttara meruparvata upara Avela saumanasavana.. pazcima dakSiNa pAMDuka vana - atirakSA - jinamaMdira pazcima sAna IndraprasAda menA zikhara upara pADuMkavana... E merunI yulikA pAMDukelA ziou rakAmabA zikSA atipaUAmalA 106 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ------------------------- -------------------kalAka bheruparvata Gdhara Avela saubhanasavana 47 # pUrvokta naMdanavananI sapATIthI 62,5ODyojana upara jaIe tyAre cAre taraphathI 500-5OOyojananA vistAravALuM "saumanasa" nAmanuM vana AveluM che. pUrvokta naMdanavanamAM je zikhara (kUTa) kahyAM hatAM tenA sivAya badhuM ja ahIMnaMdanavana samAna che. 4 dizAmAM siddhAyatana, vidizAmAM 4-4 vAvaDIthI viMTaLAyelA prAsAda vagere temaja agnikhUNAmAM ane naiRtya khUNAmAM saudharmendranA 2 prAsAda ane IzAna tathA vAyavyakhUNAmAM rahelA IzAnendranA 2 prAsAda IzAnendranA che ane tenA prAsAdanA) IzAnakhUNAmAM - (1) sumanA, (2) saumanasA, (3) saumanAMsA, (4) manoramA. agnikhUNAmAM - (1) uttarakuru, (2) devakuru, (3) vAriseNA, (4) sarasvatI. naiRtyapUNAmAM - (1) vizAlA, (2) mAghabhadrA, (3) subhadrA, (4) bhadrAvatI ane vAyavya khUNAmAM - (1) bhadrottarA, (2) bhadrA, (3) subhadrA, (4) bhadrAvatI nAmaka 16 vAvaDI AvelI che. menA zikhara upara pAMDukavana ja meruparvatanA saumanasavana sapATIthI upara caDhatA 36,000 yojana pUrA thayA pachI aneka devothI sevAyeluM ane cAraNamuniyonA visAmarUpa - kalpavRkSovALuM pAMDukavana Ave che. A vananI pharatI pahoLAI 494yojananI che te A pramANe - meruparvatanA zikharano vistAra 1,000 yojana che. emAMthI cUlikAnA mULanI pahoLAI 12 yojana bAda karavI eTale 988 yojana rahyA ane tenA ardhA 494 yojana AvyA. bhadrazAla-naMdana ane saumanasavana jema merune viMTAIne rahelAM che tema A merunI cUlikAne viTIne rahelo che, eno gherAvo 3162 yojanathI kAMIka adhika che. A vanamAM merunI yulikAthI 5 yojanA aMtare pUrvanI jema cAre dizAmAM 1-1 siddhAyatana che ane cAre vidizAomAM vAvothI viMTaLAyelo 1-1 prAsAda che. tenA IzAnakhUNAmAM - (1) puMDA, (2) paMDraprabhA, (3) zaMkhottarA, (4) raktAvatI. agnikhUNAmAM - (1) kSIrarasA, (2) IzurasA, (3) amRtarasA, (3) vAruNI. naiRtyakhUNAmAM - (1) zaMkhottarA, (2) zaMkhA, (3) zaMkhAvartA, (4) balAhakA ane vAyavyakhUNAmAM- (1) puSpottarA, (2) puSpavatI, (3) supuSyA, (4) puSpamAlinI nAmakarAvo che. temaja agnikhUNAmAM ane naiRtyakhUNAmAM saudharmendranA 2 prAsAdo che vaLI, vAyavyakhUNA ane IzAnakhUNAmAM IzAnendranA 2 prAsAdo che. $ A pAMDukavanamAM zrI jinezvara bhagavAnanA abhiSeka yogya4zilAo AvelI che. (1) pAMDuzilA, (2) pAMDukaMbalA, (3) raktazilA ane (4) raktakaMbalA. A nAmo zrI jaMbUdvIpaprajJapti sUtrAnusAre che. kSetrasamAsamAM to (1) pAMDukaMbalA, (ra) atipAMDakaMbalA. (3) raktakaMbalA ane (4) atiraktakaMbalA. emanAmo kahelAM chepa. prathama pAMDazi nasuvarNamaya che. bIjI pAMDakaMbalA arjunasvarNamaya ane trIjI-cothI zilA raktasuvarNamaya che. A vAta jaMbudvIpaprajJaptisutrAnusAre jANavI jyAre kSetrasamAsanI TIkAmAM to sarvazilAo zveta svarNamaya batAvela che. pUrva-pazcima zilAo upara abhiSekayogya ra-2 siMhAsano che temaja dakSiNa uttaranI zilAo para 1-1 siMhAsana hoya che. tenI laMbAI-500 dhanuSya, pahoLAI-250 dhanuSya ane UMcAI4dhanuSya hoya che. (ema kahevAya che ke uttara-dakSiNanI zilAo upara airAvata-bharatakSetramAM janmelA 11 temaja pUrva ane pazcimamAM rahelI zilAo upara mahAvideha kSetramAM janmelA 2-2 tIrthaMkara prabhuno janma mahotsava ujavavA indra sahita devo A meruparvatanA pAMDukavanamAM Ave che.) ja A pAMDukavanamAM sunizcita evA madhyabhAgamAM uttama vairyaratnothI banelI meruparvatanI gulikA jANe jinezvara prabhunA kalyANakArI janma samaye praphullita thayelA pAMDukavanarUpI zarAvanI aMdara (ropelA) javAraka (jUvArA)no ropo hoya ema zobhe che. A sAthe jaMbUdIpanuM kAMIka saMkSepa varNana pUrNa thAya che. have pachI AgaLa lavaNasamudrAdinuM varNana joIzuM. - 107) Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI cha), madhyaloka 3210120 10110TICY20TICSIZIOZIC ZILIZINICION T210 FIFILIZILY PILY DICTAIL FINEILE N lava samudra VIPS DJ SEE #Je i E mukha vistAra 10,000 yojana APINPIN PISZICIZIZICIZICIZIQLFIS FICTIC PIPILIPICAICIPIOS mAgala Excieraiseizeigratansingineerinarirasarsclusrecoras rasrates (J) [35151 bhAga jalavAyu ratna prabhA 1 lAkha : h| yojanAo pRthvI ke bhAga vAyu Rii SArI tala vistAra 10,000 yojana NYICILSICOLOCACIOPISIP910 SZOCISICISIPOCRISICO SCIOGIC GROCODILUGESILOCOR P S SSSSSSSS ----------- caes_bG E L HTAT IT | liva samudramAM USA IS 2 Hipp vI , jg maJJ98 jalazikhA 16,000 yojanA Bja SEP SNa I OS- IS E Izvara IPPY viii vaDavAmukhI laghu pAtALalazo ) keyupa laghu pAtALalazo (aa (108 108 - pahaony Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka lavAsamudra 48 ja jaMbUdvIpanuM vigatavAra varNana ApaNe joyuM. have jaMbUdvIpane valayAkAre viTaLAIne rahelA ra lAkha yojanavistAravALA "lavaNasamudra"nuM varNana ApaNe joIe. tenuM pANI khAruM hovAthI tenuM nAma lavaNasamudra paDyuM che. tenI paridhi 15,81,139mAM kAMIka nyUna yojana bAhya paridhi dhAtakIkhaMDa pAse che ane jaMbudvIpa pAse 3, 16,227 thI kAMIka adhika yojana paridhi che. A lavaNasamudrano adhiSThAyaka "susthita" nAmano deva che. vizeSa hakIkata nIce mujaba jANavI. mahApAtAla laza mane laghupAtAla lazonuM varzana ja 4 mahApAtAla kalazo 1 lAkha yojana uMDA athavA uMcA che. teno trIjo bhAga 33,333 yojanA che. jethI nIcenAM 33,333 yojanamAM phakta vAyu hoya che, tenI uparanAM 33,333 yojanamAM vAyu ane jala baMne mizra rahe che ane uparanAM 33,333 yojanamAM kevaLa jaLa hoya che ne e rIte laghukaLazonAM 333yojana jeTalA 3 bhAgamAM vAyu-jaLavAyu-jaLa hoya che. e pramANe nIcenAM be bhAgamAM vAyu mUcche che, eTale svabhAvika ja moTA vAyarA utpanna thAya che ane kSobha pAme che. kaLazomAM paNa mahAvAyu utpanna thaI bahAra nIkaLavAno prayatna karato hoya tema UMco uchaLe che ane tethI kaLazonuM jaLa bahAra nIkaLavAnA. prayatnathI kaLazonI upara raheluM 17,000 yojana UMcuM zikhAjaLa paNa UMcuM uchaLe che. jethI zikhAnI uparanuM jaLa 2 gAu sudhI uchaLIne svabhAvathI athavA anuvalaMdhara devonAM prayatnathI aTake che ane be paDakhe phelAtuM jaLa zikhAbhitithI vizeSa AgaLa vadhatuM nathI, paraMtu 700 yojana vRddhivALA bhAgamAMthI AkhA samudranuM jaLa amuka maryAdAe vadhIne kinAro choDI uparAMta vadhI jAya che. temAM paNa jayAM jayAM jagatIvaDerovAyeluM che, te to jagatIne ja athaDAya che ane jagatImAMnAM keTalAkavivaromAM thaIne je jaLa dvIpanI aMdara praveza kareluM hoya che te jaLa bhUmi upara vadhI jAya che ane te kaLazonAM moTA vAyarA jayAre zAnta thAya che, tyAre bhUmi upara vadheluM dvIpavartI jaLa ne zikhA upara vadheluM ra gAu UcI velanuM jaLa e baMne utarIne mULa sthAne AvI jAya che. vaLI, AvA prakAranAM kaLazavAyuonAM kSobha 1 ahorAtramAM (eTale 24 kalAkamAM) 2 vakhata ja thAya che. tethI velavRddhi paNa divasamAM 2 vAra ja hoya che tathA aSTamI, pUrNimA ane caturdazI tathA amAvasyA e ja divasomAM e vAyarAo ghaNo kSobha pAme che. tethI AvA divasomAM velavRddhi vagere ghaNI adhika thAya che. anya darzanomAM keTalAka loko ema mAne che ke, samudrano putra caMdra che, te caMdra suda pakSamAM (divasomAM) vizeSa vRddhivALo hovAthI bahu khuzI thayelo caMdrano pitA bahu uchaLe che, eTale jANe caMdrane bheTavA jato hoya tema UMco uchaLe che, paraMtu e sarva kavionI ekamAtra kalpanAo ja che, paraMtu vAstavika kAraNa to. samudrano vAyuvikAra ja che. temaja AjanAM vijJAnIo kahe che ke, caMdranAM gurutvAkarSaNane kAraNe dariyAmAM bharatI-oTa Ave che, paNa A vAta tarkanI jema ja hakIkatonI kasoTI upara kharI utaratI nathI. samudranI bharatI-oTano saMbaMdha caMdranI kalA sAthe che, paNa te mAtra yogAnuyoga ja jANavuM. temAM kArya-kAraNano saMbaMdha nathI. AjanI vartamAna pRthvI uparanAM je samudro lavaNasamudra sAthe joDAyelA che, temAM ja bharatI-oTa jovA maLe che. kAspiyana samudro jevA aneka samudro lavaNasamudro sAthe joDAyelA na hovAne kAraNe temAM bharatI-oTa jovA maLatI nathI. vaLI, aneka virATamIThA jalanAM sarovaro paNa lavaNasamudra sAthe joDAyelA na hovAnAM kAraNe temAM paNa bharatI-oTa AvatA nathI. A uparathI paNa sAbita thAya che ke, bharatI-oTanuM mukhya kAraNa lavaNasamudranA peTALamAM AvelA pAlAyakalazo ja che. mahApAtAla kaLaza kaI dizAe adhipati deva | ThikarInI jADAI | mULamAM nIceno vistAra vaDavAmukha pUrva | 1,000yojana | 10,00yojana | 2 | keyupa | dakSiNa mahAkALa || 1,000yojana 10,000yojana yupa pazcima velabha 1,000yojana 10,000yojana Izvara uttara prabhaMjana 1,OOOyojana 10,OOOyojana laghupAtAla kalaza- | A dizAmAM 4 kalazomAM 4 AMtarAmAM | darekanAM judA judA 10yojana 17yojana 7,884 99 paMktie 215 thI 223 krama madhyavistAra | mukhavistAra UMDAI mukha aMtara aMdaranI sthiti | 1 lAkha yojana | 10,000 yojana | 1 lAkha yojana | 2,27,170 yo. 3 gAu5 (badhA ja kalazomAM) 1 lAkha yojana | 10,000yojana | 1 lAkha yojana | 2, 27,170yo. 3 gAu nIcemAM vAyu 1 lAkha yojana 10,000yojana 1 lAkha yojana | 2, 27,170yo. 3 gAu madhyamAM mAM vAyu + jala 1 lAkha yojana | 10,000 yojana | 1 lAkha yojana | 2,27,170yo. 3 gAu uparanAM mAM jaLa | 1 |1,00yojana | 100yojana' | 1,000 yojanA kALa 109 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 110 jaLa upara dekhAto velaMdhara parvata je bU dvI pa 969 45 co. 42,000nyo. dUra 424 yo. 1021 yo.uMcAi 960 co. 1,022 yo velaMdhara parvata ghA ta kA khaM Da lavaNasamudramAM 8 velaMgharaparvata ane 12-12 sUrya caMdranA dvIpa, 1 gautamadvIpa 4 - dizAmAM velaMdhara parvata 4 - vidizAmAM anuvelaMdhara parvata 12 - caMdrandvIpa pUrva dizAmAM pazcima ha sa 12 - sUryadvIpa pazcimadizAmAM 1 - gautamadvIpa pazcimadizAmAM (4 - sUryadvIpa vacce gautamadvIpa che.) uttara jaMbU dvIpa dakSiNa .... jaina kosmolojI madhyaloka Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -~-.-.-.-madhyaloka lavaNasamudra aMtargata gautama-sUrya-caMdrAdi dvIponuM yaMtra 49 dvIpa | dizA (jaMbU jagatathI dUra paraspara dUra vRtta | jaMbU tarapha | zikhA tarapha | upara adhipati deva meruthI). vistAra | jaLathI uMcA jaLathI uMcA | zuM che? 1 gautamadviIpa pazcime |(jabU. jagatIthI) | 12,0%yo. 12,0Layo. yo.bhA. | 2 gAu susthitadevano | lavaNasamudrano 12,0%yo. 88-40 prAsAda |adhipati susthitadeva 4 caMdradvIpa pUrve |(jabU. jagatIthI) | 12,0Layo. 12,00yo. 88-40 | 2 gAu | candra prasAda | 2 jebUnA candra 12,0Layo. 2 lavaNanA candra 4 sUryadvIpara | pazcime |(jabU. jagatIthI) | 12,0Dyo. 12,00o .| 88-40 | 2 gAu | sUrya prAsAda | 2 jaMbUnA sUrya 12,00yo. 2 lavaNanA sUrya 8 candradvIpa pUrve | (dhAtakIthI) | 12,0Dyo. 12,0Layo.| 88-40 | 2 gAu ] candra prasAda 2 jebUnA candra 12,0Layo. 6 dhAtakI candra 8 sUryadvIpa | pazcime | (dhAtakIthI) | 12,000yo. 12,0Layo.| 88-40] 2 gAu | sUrya prAsAda | 2 jaMbUnA sUrya 12,00yo. 6 dhAtakI sUrya 3-3 tIrthadvIpa' uttare-3 /(jabU. jagatIthI) 12 yojana | sAdhika | 2 gAu | tIrthadevanA | mAgadha-varadAmadakSiNe-3 12 yojana 5) yojana prAsAda prabhAsa velaMghara-anuvelaMghara parvato krama | velaMdhara | kaI ! te te devonA zenA 18 parvatonI mUla | 8 parvatonuM parvatonuM anulaMdhara | dizAmAM | nAma | banela che? | UMcAI mUla madhya | zikhara | paraspara parvatonuM | kaI vistAra | vistAra | vistAra | aMtara" nAma | vidizAmAM 1 | gosUpa | pUrva | gostUpa | suvarNa 2 | udakabhAsa | dakSiNa | ziva | aMkarana 3 | zaMkha | pazcima | zaMkha gurUpu (rajata) 4 | dakasIma | uttara | manaHzila | sphaTika karkoTakara | IzAna | karkoTaka ratna 6 | vidhutrabha agni | kardamaka ratna vAyavya | kailAza | ratna | 8 | aruNaprabha | naiRtya | aruNaprabha ratna sarva parvato 1,721 yo.thI adhika sarva parvato 430 yojana, 1 gAu sarva parvato 1,022 yojana sarva parvato 723 yojana sarva parvato 424 yojana sarva parvato 72,114 yojana aMza 7 | kalArI je A velaMjara-aqvelaMdhara 8 parvato upara 8 prAsAda che je 62 : yojana UMcA ane 31; yojanA vistAravALA che. e prAsAdonA madhya bhAge sarva rAmaca mahApIThikA 1 yojavA vistAravALI aho ! yojana UMcI che, ane te upara dharyAta evA gotUpa vagere devone besavA yogya 1-1 mihAsA che, ane tene pharatA sAmAkAkadi devonAM bhadrAsano che, e pramANe vijayadevatA prAsAda sarakhA e prAsAda che. potAnI gorastRpA Adi nAmavALI rAjadhAnImAMthI jyAre ahIM Ave tyAre ryAraMvAra Ihita potAnA prAsAdamAM bese che, nahIMtara prAsAda zastha rahe che, paraMtaparvata uparanA manohara sapATa pradezomAM to haMmezAM anekAneka deva-devIo pharatAM athavA sUtAM (eTale ArAma karatAM)besatAM hoya che. na 111) - 111 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 5 madhyaloka ra3 1926 HP She 19 (R h zikharI parvata T kSatra II lavasamudra aMtargata pa6 aMtarkaMpano dekhAva.. laghu himavaMta parvata bharata kSetra airAvata h5. PPSS ons on [ ahANA II LIST I'MIS Imal) kaf IDIS DIT ich is sainsiscins ISISIN IDDIS itseb 5-3 etoleo 112 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyaloka jaiina kosmolojI ----------- GvAzasabhudra aMtargata 56 aMtIpo 50 3yo. '' 4i jaMbudvIpamAM Avela himavaMta ane zikharI parvatanI pUrva-pazcima cheDethI lavaNasamudra tarapha 4-4 dADhAo nIkaLe che. e dADhAo upara 7-7 ema kula pada dvIpo (aMtardIpo) AvelA che.* (digaMbara mAnyatAnI anusAra 96 aMtardApo kahyA che.) zvetAMbaronI mAnyatAnusAre vizeSa hakIkata A pramANe jANavI. krama dviIpanA | jagatathI | dviIpanI | dviIpanI | dviIpanI paridhi jaMbUDhIpa tarapha | lavaNasamudra nAma | keTalI dUrI | laMbAI | pahoLAI jalathI tarapha jalathI keTalA upara keTalA upara ekoka | 300 yo.... | 300 yo. | 300 mo. 1 lA.| 945 mo thI nyUna.| 945 yo. thI nyUna... 2. yo. huM 2 gAu (949 yo....matAMtare) hayakarNa | 800 yo. | 800 yo. | 800 yo. | 1, 265 lo. thI nyUna" 2yo. dave 2 gAu | Adarzamukha| 5 yo . | pa00 yo. | 5OO yo. | 1,581 yo. thI nyUna | 2 gAu azvamukha 600yo. | 600 yo. | 600 yo. | 1,897 yo. thI nyUna 2 gAu | 5 | azvakarNa | 700 yo. | 700 yo. | 700 yo. | 2,213 yo. thI nyUna | 5 1 yo. 15 2 gAu ulkAmukha 80) yo | 80Dyo. 80) yo. | 2,529 yo. thI nyUna 2 gAu dhanadaMta 9OO yo. 900 yo. | 900 yo. | 2,845 yo. thI nyUna | 6 3yo. da0 2 gAu vizeSa upara batAvela himavaMta parvatanA IzAna khUNAmAM rahelI dADhA upara AvelA A dvIponA nAmAdijaNAvyA che. te ja pramANe teTalI ja laMbAI-pahoLAI-paraspara aMtara-jagatathI dUrI vagere vALA agnikhUNA, naiRtyakhUNA ane vAyavyakhUNAmAM rahelI te dADhAo uparanA dvIponAM nAmo.. anukrame A pramANe jANavAM... * agnikoNamAM = (1) AbhAsakara (2) gajakarNa (3) meMDhamukha (4) hastimukha (5) harikarNa (6) meghamukha (7) ladaMta. I naiRtyakoNamAM = (1) vaiSANika (2) gokarNa (3) ayomukha (4) siMhamukha (5) akarNa (6) vidyummukha (7) guDhAMta. $ vAyavyakoNamAM = (1) nAMgolika (2) zakhulIkarNa (3) gomukha (4) vAghamukha (5) karNaprAvaraNa (6) vidyudaMta (7) zuddhAMta. jika jema uparokta 28 dvIpo dakSiNa taraphanA thayA te ja pramANe uttara taraphanA paNa jANavA.. ja A pa6 aMtardhvapamAM utpanna thayelA manuSyo 800dhanuSya pramANavALA UMcA, niraMtara sukhI, roga-zoka-upadravAdinA abhAvavALA hoya che. teo hemavaMtAdi kSetromAM rahelAM manuSyonI jema ja kalpavRkSothI bhoga-upabhoganI Icchita sAmagrI meLavatA hovAthI tathA prabaLa puNyazALI hovAthI bhogAdi bhogave che, paNa A kalpavRkSanA puSpa-patra-phaLAdinA rasano svAda hemavaMta kSetranA kalpavRkSo karatAM anaMtaguNa hIna hoya che. A yugaliko yugalo dharmavALA ne 1 palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA AyuSyavALA hoya che tathA temane 64 pAMsaLIo ne 1 divasanA aMtare AhAranI IcchA thAya che. A yugaliko potAnA saMtAnanuM pAlana 79 divasa sudhI karI prAyaH devalokamAM jAya che. je A pramANo/300 + 300 + 400 + 400 + 500 + 500 + 600 + 600 + 700+ 700 + 800+ 800 + 900 + 900 = 8,400 arthAt sAtamo dvIpa samApta thaye chate 8,400 yojanA pUrA thAya che. mATe dareka dADhA 8,400 yojana vakradIrgha jANAvI. na 113) Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = 114 vI. 0 DAda SUES Bigg jaina kosmolojI gotIrtha mane palavRddhino se tarathI hejAva 16,000 yo. UMcI zikhA ( [ 5 ] gaNAjhAra By vana | 0 bUdvIpa 700 yo. jaLavRddhi jaLavRddhi 700 co. dhAtakIkhaMDa 95,000 yo. 10,000 ( 95,000 yo. - ka 1000 UMDAI para 10,000 yo. | na samatala | dhAtakIkhaMDa taraphathI dekhAva 0 mArA thai che 0 I gha tathA pa la che e jaLavRddhi 700-700 yojana (paryanta) UMcI che. va ra . tathA i jI rU e be gotIrtha che. 1000-1000 yojana (paryanta) UMDA che. samatalathI zikhAjala sudhInuM jaLa 17,000 yojana UMcuM che, te 10,000 yojanamAM tevI UMcAI che. TI madhyaloka Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI --.-..-madhyaloka gotIrtha ane raNavRddhino se tarathI hejAva 51) ja jaMbUdvIpane pharato lavaNasamudra che ane lavaNane pharato dhAtakIkhaMDa che. jethI lavaNasamudranuM baMne kinArAnuM jaLa be dvIpanA kinArAne aDIne sparzIne rahyuM che. temAM jaMbUDhIpane sparzela atyaMtara kinAro ane dhAtakIkhaMDanA dvIpane sparzela bAhya kinAro gaNAya. A jaMbUdvIpanI gatIne sparzelA atyaMtara kinArAthI 95,0OO yojana samudramAM dUra jaIe tyAM sudhI samudranI bhUmi anukrame nIcI nIcI utaratI gaI che. jethI 95,OOOyojanane aMte 1,000 yojana jeTalI bhUmi UMDI thavAthI tyAM jaLanI UMDAI 1,000 yojana che. tevI ja rIte dhAtakIkhaMDane aDelA kinArAthI samudramAM 95,0OO (jaMbUdIpa tarapha) AvIe tyAM sudhI kramazaH bhUmi upara thatA tyAM paNa 95,000 yojanane aMte jalathI UMDAI 1,000 yojana thayelI che. evA prakAranA bhUmi utArane zAstramAM "gotIrtha" kahevAya che. jethI jebUdvIpane aDatuM jaLa aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganuM UMDuM gaNavuM ane tyAra bAda anukrame jaLanI UMDAI vadhatI vadhatI 95,000yojanane aMte 1,000yojana UMDI thAya che, e ja rIte dhAtakI taraphanA 95,000 yojanamAM paNa jANavuM. tathA lavaNasamudra 2,00,000 (be lAkha) yojanAnA vistAravALo hovAthI ra bAjunA 95,000-95,000 yojana gotIrthanA bAda karatAM ati madhyabhAge zeSa rahelA 10,000 yojana jeTalA vistAramAM 1,000 yojana UMDAI eka sarakhI rIte che tathA baMne bAjue jema 95,000 yojana sudhI bhUmi utAra che, tema 95,000 yojana sudhI jaLa paNa anukrame samabhUminI sapATIthI caDhatuM UMcuM thatuM gayuM che, jethI baMne bAju 95,000ne aMte samabhUminI sapATIthI 700 yojana jeTaluM UMcuM jaLa che. jethI te sthAne nIce 1,000 yojana UMDAIne 700 yojana UMcAI hovAthI tyAMnI bhUmithI 1,700yojana jeTaluM jaLa UMcuM che... vaLI, e sthAna para samabhUtalA sapATIthI 16,000 yojana UMcI pANInI zikhA paNa che. Ama madhyabhAgamAM bhUtalathI zikhA sudhInI jalanI sapATI 17,000 yojana thAya che. velaMdhara devo ane anuvelaMdhara devo baMne taraphanA cheDethI A jalane pAvaDA jevA sAdhana vaDe satata lavaNasamudra tarapha ulecatA rahe che. jenA kAraNe e jala dvIpomAM pravezatuM nathI. ja praznaH jaLano kudaratI svabhAva haMmezA sapATImAM rahevAno che chatAM A jaLane kramazaH caDhAvapUrvaka 700yojana UMcuM kaho cho, te kema bane? uttara : A lavaNasamudranuM jaLa tathA prakAranA kSetra svabhAve ja kramazaH caDhatuM che. eTaluM ja nahi, paraMtu laghukSetra samAsa -gAthA 197nA anusAra koTa sarakhA ubhA AkAranuM athavA UbhI bhIti sarakhuM paNa che. te vaLI ethI paNa adhika AzcaryakAraka che. | lavakAsamudranA padArthono saMkSipta saMgraha | 1 | pa6 aMtardhvapa | 5 | 4 moTA pAtALa kaLaza | | 6 tIrthadvIpa 13] 4 candra | 4 sUrya | 2 | 1 gautamadvIpa | 6 | 7,884 laghupAtAlakaLaza |1|1 udakamALA (zikhA) | 14 112 nakSatra | 3 12 candradvIpa | 7 | 4 velaMdhara parvata |11| 1,74,0OOlaMdharadeva 15] 3pa2 graha 4] 12 sUryadvIpa | 8 | 4 anuvalaMdhara parvata |12| 2 gotIrtha 16 | 2,67,9OO ko.ko. tArA vaLI e uparAMta utkRSTathI 500 yojana (utsadhAMgula) pramANanA masyAdi jalacaro che tathA jagatInA vivaromAM thaIne jaMbudvIpamAM pravezelA jaLamAM e ja vivaromAM thaIne matsyo paNa vadhumAM vadhu 9 yojana dIrgha kAyAvALA praveza kare che. A lavaNasamudra, kALodadhi samudra ane svayaMbhUramaNa samudramAM matsya ghaNI jAtinA ane ghaNA che. zeSa samudromAM malyo che, paraMtu lavaNAdi traNa samudranI apekSAe bahu alpa che. temAM kAlodadhimAM moTAmAM moTA 700 yojananA matsya ane svayaMbhUramaNamAM 1,0OOyojananA matsya che. zeSa samudromAM 700thI 1,000 nI aMdara madhyama pramANavALA matsya che. e rIte A lavaNasamudrano adhikAra samApta thayo. - - - 115) 115 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 5 madhyaloka ra 15715S sans fo frogistuso fois Esfsfro 11-30s kahe 15J) 90 , ghAtaka(MS Dhatpa... ghAtakaMS dvApa***** A ] pse a SiAjarI 12450 54sus is leja123 Jay Slip | 0, 2 IiC SJ) - By SBSE 9 dviIpa 354555 Mela JkaI 3gpNATa is lips 1 jo lose O, DJ jagy) uM 150 By / jo saliph di u 5 / erAvate kSetra airAvata kSetra T hiraNyavaMta kSetra | hiraNyavaMta kSetra ramya kSetra A zikharI parvata pukAraNarvata zikharI parvata ukiparvata 2myaka kSetra ukSiparvata lIlavataparvata lIlavaMtaparvata mahAvideha kSetra "ruparvata jabUdvIpa mahAvideha kSetra nipatha parvata niSadha parvata lavaNa samadra - harivarSa kSetra laghuhimavata parvata mahAhimavaMta parvata iSakAra parvata mahAhimavata parvata laghuhimavata parvata harivarSa kSetra himavaMta kSetra che himavaMta kSetra bharata kSetra bharata kSetra 5 ) Flus SP kAlodadhi samaka ply 5 . Je 8 50 Us ObjJJaa puSkaravarAdhadvIpa / IJJS, Issue Ins!! che 154 155 15 41) hA - parvatAra 5 5]]]]]] ]] ]] ] jkaf FIFG[Djspje jags [17]v] DOSISI SI[_ IMJI252 195) 50 hiJay s ] 5555 JJe Japp ImaBE BEIJIBIJ 13012020 kAdf si[DOO BOOD jg[SI] J63 Ja JalsoBIxO00, 9 (116 - 116 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -------- ghAtakIkhaMDa rs samagra lokanA 3 vibhAga che. temAM tirhAlokamAM asaMkhyadvIpa-samudro AvelA che. temAMnA aDhIdvIpanI aMdara ja manuSyanI vastI che. bIje kyAMya manuSya nathI. A aDhIdvIpamAM (1) jaMbUdvIpa (2) dhAtakIkhaMDa dvIpa ane (3) ardhapuSkaravarArdha dvIpa, gaNAya che. T lavaNasamudranI cAre tarapha gherAyelo valayAkAre A dhAtakIkhaMDa che. tenI pahoLAI 4 lAkha yojananI che. vaLI A dvIpanA 2 vibhAga che H (1) pUrvArdha dhAtakIkhaMDa ane (2) pazcimArka dhAtakIkhaMDa. 4 be vibhAga hovAthI ahIM bharatAdi kSetra tathA parvata-nadI Adi eka ja nAmanA be-be kSetra-parvata-nadI vagere che... jemake 12 varSadhara parvato, 14 mahAkSetro, 2 meruparvata, 32 vakSaskAra parvata, 68 dIrghavaitADhya parvatAdi ja be bharata kSetra, be airAvata kSetra ane be mahAvideha kSetra ema kula 6 karmabhUminA kSetro che. rTM vijaya Adi 4 daravAjA temaja dhAtakIkhaMDane pharatI jagatI tathA A jagatImAM gavAkSakaTaka - padmavaravedikA ane vanakhaMDa Adi paNa jaMbudrIpanI jema ja che. dasa A dhAtakIkhaMDamAM 12 sUrya ane 12 candra sva sva-parivAra sahita calAvasthAmAM rahe che. dasa baMne bAju uttara-dakSiNa dizAmAM AvelA IkSukAra (ISukA2) parvatathI tenAM pUrvArdha ane pazcimArka evA be vibhAga paDelA che. * madhyaloka . A dhAtakIkhaMDamAM ArAnA polANa jevA saMsthAnavALA kSetro cAra lAkha yojana lAMbA, aMdara sAMkaDA ane te pachI kramasara pahoLA che. rTM A dvIpamAM pUrvArdha ane pazcimArka ema 2 vibhAgamAM jaMbudvIpamAM meru karatAM pramANamAM nAnA arthAt 85,000 yojana UMcAIvALA 1-1 meruparvata AvelA che. parvato-nadIo-draho vagerenA nAma-pramANa-saMkhyA Adi sarva jaMbudrIpathI bamaNuM hoya che. ahIM tIrthaMkara, cakrI,vAsudeva AdinI saMkhyA paNa jaMbUdvIpa karatAM bamaNI samajavI. 52 4 A dvIpanI lavaNasamudra tarapha atyaMtara paridhi lavaNasamudranI bAhya paridhi samAna 15,81,139 yojanamAM kAMIka nyUna che. madhyama paridhi 28,46,050 yojanathI adhika temaja bAhya paridhi kAlodadhi samudra pAse 41,10,961 yojanathI kAMIka nyUna che. 4 dvIpamAM AvelA baMne IyukAra parvato pa yojana UMcA, 1,000 yojana pahoLA ne 4 lAkha yojana lAMbA che. 4 tamAma varSadhara parvato jaMbudrIpanA varSadhara parvato karatAM 2 gaNA pahoLA che ane laMbAImAM 4 lAkha yojananA che temaja kSetro paNa laMbAImAM 4 lAkha yojananA che. rTM A dvIpamAM sthAne sthAne dhAtakIvRkSanAM (dhAvaDInA) ghaNAM vana che tathA A dvIpanA adhipati devo sudarzana ane priyadarzana jaMbUvRkSa sarakhA dhAtakI ane mahAdhAtakI nAmanA be mahAvRkSo Upara rahe che. tethI (jema jaMbUvRkSanAM ghaNAM vana ane anAdaMta devanAM nivAsabhUta zAzvata jaMbUvRkSa UparathI pahelA dvIpanuM jaMbUdvIpa ema nAma thayeluM che. tema ahIM paNa e ja pUrvokta kAraNathI) dhAtakIkhaMDa evuM nAma thayeluM che athavA e nAma traNe kALamAM eka sarakhI rIte vartatu zAzvata nAma che... ema jANavuM. tA.ka. : dhAtakIkhaMDanA jevuM ja puSkaravaraDhIyAdhaMnuM badhuM samajavuM... mAtra mApamAM pharaka che. 117 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 118 bhadrazAla naMdana dhAtaDIjaMDano bheruparvata 500 yo. UMcAi 1,000 co. orey soma. pAMDuka 12 vana 1,000 yo. ~~~ 55,500 yo. UMcAie sauma. vana (mULathI) 50,000 co.saumanasa UMcAi 28,000 co. UMcAie pAMDuka vana siddhAyatana vana 3,800 yo. somanasa vistAra ( naMdanavane ) 9,350 co. vistAra pv[la 000degh2 Bleeg pe samabhUtala 9,400 yo. vistAra mULa 9,500 co. vistAra vana vana tA.ka. = dhAtakIkhaMDanA 2 meru ane ardhapuSkaranA 2 meru e cAra meru tulya pramANa ane svarUpavALA che. madhyaloka Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka dhAtaDIjaM'nA bheruparvata, prabhAga 53 ja jaMbadvIpa bAda lavaNasamadra ane tyAra bAda dhAtakIkhaMDa nAmano bIjo dvIpa Ave che ne A dvIpamAM jaMbudvIpamAM rahelA badhA ja padArtho (kSetrAdi) Dabala jANavA. jema ke ra meru, 2 mahAvideha, 2 bharatAdi vagere... vizeSa - jebUdvIpamAM rahela meparvata karatAM A dhAtakIkhaMDano meruparvata kAMIka alaga che. dhAtakIkhaMDanI madhyamAM pRthvIthI upara 84,000 (coryAsI hajAra) yojananI UMcAIvALo ane 1,000 (eka hajAra) yojana pRthvImAM UMDAIvALo ema kula 85,000yojanano meruparvata che. A meruparvatano bhUminI aMdarano vistAra 9,500 (nava hajAra pAMcaso) yojanano che ane pRthvI uparano vistAra 9,400 (nava hajAra cAraso) yojanAno che. meruparvata uparathI keTalAka yojanAdi nIce utaryA pachI te sthAnano vistAra jANavAnI IcchA hoya, to jeTalA yojanAdi nIce utaryA hoya tene 10vaDe bhAgavA ane temAM 1,000 (hajAra) yojana umeravAthI te te sthAnano vistAra Avaze. te A rIte... jema ke zikharanAM agrabhAgathI 84,000 (coryAsI hajAra) yojanA nIce AvyA bAda te sthAnano vistAra jANavAnI IcchA thavAthI te 84,000 (coryAzI hajAra) yojanane 10 (daza)thI bhAgavAthI 8400 (ATha hajAra cAraso) yojana AvyA ane temAM 1,000 (eka hajA2) yojana umeravAthI pRthvItala uparano vistAra pUrve (uparokta) kahyA mujabano 9,400 (nava hajAra cAraso) yojana thAya che. have nIcenA bhUmitalathI upara jatAM vikhaMbha jANavAnI IcchA thAya to yojanAdinI je saMkhyA hoya tene dasathI bhAgavAthI je saMkhyA Ave te mULa vikhaMbha (9,40) yojana)mAMthI bAda karatAM je bAkI rahe teTalo vikhaMbha te sthAnano jANavo. jema ke daSTAMta rUpe - pRthvItalathI upara 84,000 (coryAsI hajAra) yojanA gayA bAda tene 10 (daza) vaDe bhAgavAthI 8,400 (coryAsIso) yojana AvyA ane tene bhUtalano vyAsa je 9, 400 (nava hajAra cAraso) yojana che, temAMthI bAda karatAM 1,000 (eka hajAra) yojanAno vistAra zikhara upara Ave che... ItyAdi ja A meruparvatamAM paNa jaMbUdvIpanA merunI jema 4 vana...(bhadrazAla, naMdana, saumanasa, pAMDuka) cUlikA... vigere badhuM samAna ja jANavuM, paraMtu tema chatAM jaMbudvIpanA meru karatAM dhAtakIkhaMDanA meparvatamAM je taphAvata che, te ahIM jaNAvAya che. krama vistAra jaMbUDhIpamAM | dhAtakIkhaMDamAM | meruno mULa vistAra 10,0906 yojana | 9,500 yojanA | meruno samabhUmie vistAra 10,000 yojana | 9,400 yojanA 3 | meruno naMdanavane bAhya vistAra 9,954 yojana | 9,350 yojana 4 | meruno naMdanavane atyaMtara vistAra 8,954 yojana 8,350 yojana 5 | meruno saumanasavane bAhya vistAra 4,2726 yojanA 3,80,yojana | meruno saumanasavane atyaMtara vistAra 3,272 6 yojana 2,800 yojana 7 | merunA zikhara upara pAMDakavanano vistAra 1,OOOyojana 1,000 yojana 8 | meruno mULathI samabhUlA sudhInI UMcAI 1,OOO yojana 1,OOO yojana 9 | meruno samabhUmithI naMdanavana sudhInI UMcAI 5OOyojana pa00 yojana 10| meruno naMdanavanathI saumanasavana sudhInI UMcAI 62,500 yojanA || 55,50) yojana 11| meruno saumanasavanathI pAMDuka zikhara sudhInI UMcAI | 36 ,000 yojana | 28,000 yojanA da nI tA.ka. : dhAtaDIkhaMDanA meruparvata jevA ja yukraravarIyAImAM ghaNA be meruparvata jANAvA... 119 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pazcima 120 aDhIdvIpa PAV harikAmA HE NEWS acchA meru 30 O zahitI sthA Cabaret EST Rato utpana cita givers gaNDa sahanadI ailavata kSetra yasa ASTEX roccha zikha jItodA nadI gh viccha rakhaNDa lecchakhaNDa pa parya parvata hareka mITa kampana -rAhinosyA nahIM adhya Gh vijaya parvata navI akhaNDa raktA nadI mana zivapa arca 2005/ slA khaNDa madhu 5300/ 543 bharata kSetra mondha rakha lo HT S uttara Arya khaNDa Wo Artha Da mahADa mahasa pasaMda AryasvaSTha Jef cha khaNDa bharata zatra Arya khara Gu artha: Arya Arya khaNDa dakSiNa 5th lekha gaNDa sa TEX aise bharata kSetra e khaNDa gray graczy kharaDa vijaya Pr-ST. loka pUrva Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena kosmolojI------- madhyaloka aDhIdvIpa 54 4i 14 rAjalokanA je vibhAga che temAMnA tirjI (madhya) lokamAM A aDhIdvIpa Avelo che. ja tiUlokamAM asaMkhya dvIpa-samudro AvelA che, paraMtu mAnavavastI ane kALano vartAro phakta aDhIdvIpamAM ja che. ji A aDhIdvIpa "manuSyakSetra" athavA "samayakSetra" vagere nAmothI paNa oLakhAya che. ja A aDhIdvIpanuM pramANa 45 lAkha yojana pramANa che. te A rIte - 1 lAkha yojanAno jaMbUdvIpa + tene pharato 2 lAkha yojanano lavaNasamudra +tene pharato 4 lAkha yojanano dhAtakIkhaMDa ane + tene pharato 8 lAkha yojanano kAlodadhi samudra ane ene pharato 8 lAkha yojanano ardhapuSkaravara dvIpa... evI rIte 1 lAkha yojanano jaMbUdvIpa ane tenI baMne bAju 2 + 4 + 8 + 8 = 22 + 22=44 ema kula 45 lAkha yojana pramANa A aDhIdvIpa thAya che". ja uparokta jeTaluM aDhIdvIpanuM pramANa che eTaluM ja siddhazilAnuM paNa pramANa che. kAraNa ke, manuSyakSetromAMthI ja jIva (manuSya) mokSe jaI zake che ane mokSe janAra AtmA samazreNImAM ja Urdhva gati kare che, ethI ja baMnenuM pramANa (45 lAkha yojana) sarakhuM kahyuM che. Fka aDhIdviIpanI aMdara sUrya ane caMdrAdi paMcavidha jyotiSa devo che, te badhA ja cala che... tenA kAraNe ja divasa-rAtAdi rUpa kAlano vartAro hoya che ane aDhIdvIpanI bahAra sUrya-caMdrAdi sthira hovAthI tyAM divasa-rAtAdi (mAsa-varSa vagere) rUpa kALa vartato nathI. paNa A aDhIdvIpamAM 132 sUrya - 132 caMdra potapotAnA parivAra sahita bhramaNa kare che temaja 1 sUrya-1 caMdranA parivAramAM 88 nakSatra, 28 graha ane 66,975 koDAkoDI tArAno parivAra hoya che. # A aDhIdvIpamAM 15 karmabhUmi, 30 akarmabhUmi ane pa6 aMtardIpa ema kula manuSyanAM 101 kSetra hoya che. vaLI, 30 varSadhara parvata, 4 Ilu (ISa) kAra parvata, 5 meruparvata, 1,OOO kaMcanagiri parvata, 178dIrgha vaitADhaya parvata, 20vRtta vaitADhaya parvata, 20gajadaMta parvata, 80vakSaskAra parvata, 100maka-samaka parvata, 10 citra-vicitra parvata e pramANe sarva maLI 1349 moTA parvato che. vaLI lavaNasamudramAM 4velaMdhara+4 anuvalaMdhara=85rvato umeratAM kula 1,357moTA parvato thAya che temaja 350moTI nadIo che, vaLI 80draho che. (tamAM 30mahAdraho, 30parvato (varSadhara) upara che ane bAkI 50 draho kurukSetromAM jANavA.). # vaLI, A aDhIdvIpamAM sarvakALe pAMca meruparvatanA pAMDukavanamAM rahelI zIlAo-20, zIlA para sthita janmAbhiSeka mATenAM siMhAsano-30, 170RSabhakUTa (jenA para cakravartI pakhaMDavijaya daramiyAna svanAma aMkita kare che.), 170 koTizilA (jane vAsudeva ja upADI zake che.) mULa ayodhyA nagarIo-170, vaitADhyanI (tamistrA-khaMDapratApA) guphA340, mAgadha-varadAma-prabhAsatIrtha-510, bharata-airAvata ane 32 vijayomAM sthita 6-6 khaMDa = 1,020, 1 pakhaMDamAM 32,OOO deza to aDhIdviIpamAM kula-54,40,000 dezo, jaMbU vagere moTA (pRthvIkAyamaya) vRkSo-10, aMtara nadIo-60, dIrgha vaitADhyanI (dareka vijayamAM 2 vidyAdharanI, 2 Abhiyogika devonI maLIne 4-4 zreNI gaNatAM) - 680zreNI vagere... jANavuM. ja A aDhIdvIpane pharato mAnuSottara parvata che ane tenI bahAra manuSyanI vasati nathI ane te manuSyakSetranI maryAdA karato hovAthI mAnuSottara parvata tarIke oLakhAya che. A aDhIdvIpamAM kula 3,179 zAzvata caitya ane temAM 3,81,480 pratimAo birAjamAna che. ja aDhIdvIpamAM sarvakALe jaghanyathI 20 tIrthakaro viharamAna hoya che temaja koI kALe utkRSTathI 170 paNa hoya che. 121) Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ga. madhyaloka DJ EDI Q jese esh mAnuSottare parvata.... Jas the f6+ u Bjoj R,F 5]SJjjj jj dj SIJ) Bij J5 : 54350 2 j17Jjka 0 + | masa ja) JUNJ roDa /]]> S]154 55. (GJ) on JrAMDa 2] lAja yopana prabhA bhanuSya kSetra jApuSkarvIpa 68 lAkha yojana che jalAkhayo. la0 kalAke jalAkhayo. 5 8 lAkha yojana che. DhalAkhathI dhAtakIkhaMDa kAlodadhi samudra AdhukalI pa OE JP Forpos DESIA hberisi SI, eyes posible G SS OSP 6.63 - Jda (II) 909O, = = 5 thI op-isp (1518 1518lasy) is ],ji-ja 1994 1913 JE)] nathI. - IJs a ASISIH L ) ISJ3]SJsa SP-P10 .08 000 se jizjes Si 09-Ji= 999jDa tA 2009 (452/SIJva finka goif possipop 5% 5 196 197 Up &lAkhathI uM 151559] [16]5]]go pse joy our love for me 264 . F I gay SIJ 20F Dgjulais je 24 113 os aspara jujebu j ilbjeca (122 } Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ---------- lAka 55 45 lAkha yojana pramANa manuSyakSetra If telanA mAlapuDAnA AkAre rahelA eka lAkha yojana pramANa jaMbUdvIpa pachI be lAkha yojananA vistAravALo lavaNasamudra che. tyAra bAda tethI bamaNA eTale cAra lAkha yojanAnA vistArano dhAtakIkhaMDa Avelo che ane tyAra bAda tethI bamaNA eTale ATha lAkha yojananA vistAravALo kAlodadhi samudra che. tyAra bAda tethI bamaNA eTale soLa (16) lAkha yojanAnA vistAravALo puSkaravaradvIpa Avelo che. puSkaravaradvIpanI barAbara madhyamAM valayAkAre viMTaLAIne mAnuSottara parvata Avelo che, tenA lIdhe puSkaravaradvIpanA 2 vibhAga paDe che. bahAranA vibhAgamAM manuSyo nathI. eTale e ardhadvIpane manuSyakSetra tarIke lIdhelo nathI, eTale 1 + 1 + 1 = aDhIdvIpa pramANa manuSya kSetra thayuM arthAt jaMbUdvIpathI eka tarapha ardhapuSkaravaradvIpa sudhInA 22 lAkha yojana thayA. tevI ja rIte jaMbUdvIpathI bIjI bAjunA paNa ardhapuSkaravaradvIpa sudhInA 22 lAkha yojana thayA. baMne bAjunA bhegA thaI kula 44 lAkha yojanA kSetra thayuM. emAM 1 lAkha yojana jaMbUdvIpanuM kSetra umeratA sarva maLI 45 lAkha yojananuM manuSya kSetra yuM. A manuSya kSetrane pharato athavA puSkaravarArdha puro thatAM ja tene pharato mAnuSottara nAmano parvata ardhavaLayAkAra siMhaniSAdi AkAravALo manuSyakSetranA (jANe) rakSaNa mATe killA sarakho hoya tema zobhe che. * praznaH A mAnuSottara eTale zuM? samAdhAna: mAnuSottara eTale manuSyonI uttare (pachI) Avelo parvata te mAnuSottara kahevAya che athavA je kSetranI bahAra manuSyonA janma ane maraNa na thAya te kSetranI maryAdA bAMdhanArA parvatane mAnuSottara parvata kahevAya che. parvatanI aMtima sImAthI laI ticchalokanA aMtabhAga sudhInA koIpaNa sthAnamAM manuSyonA janma-maraNa thatAM nathI. cAraNa munionuM ke devI sahAyathI manuSyonuM gamanAgamana aDhIdvIpanI bahAra saMbhave che kharuM, paNa temanA janma ke maraNa to na ja thAya jema aDhIdvIpamAM gaMgA-siMdhu Adi mahAnadIo zAzvatI varte che tevI zAzvatI nadIo, padmadrahAdi, zAzvata dro, sarovaro, puSparAvartAdi svabhAvika meLo, meghanI svAbhAvika garjanAo, vIjaLIo, bAdaraagni, tIrthakara, cakravatI, vAsudeva, baLadevAdi uttama puruSo, koIpaNa manuSyanA janma ke maraNa temaja "samaya-AvalikAmuhUrta-divasa-pakSa-mAsa-ayana-varSa-yuga-palyopama-sAgaropama-avasarpiNI-utsarpiNI Adi sarva prakArano kALa vagere padArtho mAtra ne mAtra aDhIdvIpamAM ja che, paraMtu aDhIdvIpanI bahAra to hotA ja nathI... * taduparAMta aDhIdvIpanI bahAra bharatAdi saghaLAM kSetro sarakhA parvato, gharo, gAma, nagaro, caturvidha saMgha, khANo, nidhiyo, caMdra-sUryAdi jayotiSI vimAnonuM pramANa temaja grahaNo nathI. vaLI sUrya-caMdranA pariveSa (maMDalo) paNa nathI. IndradhanuSa, gAMdharvanagarAdi (AkAzamAM thatA utpAtasUcaka cihno) nathI, paraMtu samudramAM dvIpo che temaja koI koI dvIpa-samudromAM zAzvatA parvato paNa che. paraMtu alpa hovAthI ahIM vipakSI karAtI nathI ane aDhIdvIpa bahAra dvIpo ghaNA hovAthI mULa gAthAomAM dvIpano abhAva kahela nathI. je mATe laghu kSetra mAsamAM kahyuM nai-daha-ghaNa-thANi-yAgANi-jiNAi, narajamma-maraNakAlAi / paNayAlalakkhajoyaNa narakhittaM muttuM No purao // 1 // cheahIM svAbhAvika kahevAtuM kAraNa eka ja che ke, aDhIdvIpanI bahAra asurAdi devoe vidurvelA meghagarjanA ane vijaLIo temaja varasAdavagere sarvahoI zake che. bAdara" kahevAtuM kAraNa e che ke, sUmaSThAto 14rAjalokamAM sarvatravyApta ja hovAthI aDhIdvIpanI bahArayaNA hoya che mATe.. tra samaya-Avali Adi vyavahArika kALa sUrya-caMdranA bhramaNAthI thAya che ane tyAM sUrya-caMdrAdi sarva jyotiSa yasthira che. mATe vyavahArikakALa tyAM hAthIyaraMtu vartanA lakSaNAtmakaLAzayakALa to che ja.... 1 123) Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 124 bhAnuSottara parvata jane te dhara 4 caitya tathA 16 devakUTa parvatanI UMcAI 1,721 yojana mULa pahoLAI 1,022 yojana zikhara pahoLAi 424 yojana a nya na ra GA AkAra siMhaniSAdI (jaMbUTTIpa tarapha UbhI bhIMta sarakho ane bahAra uparathI gotIrthavat ) jabU bA ya pu ka - hya pu ka rA 6 2 puSka rA enia vis caMtakI lodadhi sama E caitya bhAnuSottara parvata bAhya puSkarAi -------- 424 yojana E -.1,021 yojana............ 1,022 yojana parvatano AkAra samajavAmATe bIjo prakAra R OM5) mAnuSottara parvata mAnuSottara parvata atyaMtara phAlodavA samudra pukAra | ghAtakI lavaNa puSkarAI jaMba samR * khaMDa 848 yojana 1021 yojana 2044 }}}); jaina kosmolojI madhyaloka Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka bhAnuSottara parvata 56. ja kALodadhi samudranI sarva bAjue viMTaLAyelo vaLayAkAra sarakho puSkaravaradvIpa nAmano dvIpa che. te kALodadhi samudrathI bamaNo hovAthI 16,00,000 (soLa lAkha) yojanAnA vistAravALo che. e dvIpanA valayAkAra madhyabhAgamAM eTale e dvIpanA ATha lAkha yojananA ra vibhAga thAya tevA pahelA vibhAganA paryanta ne bIjA vibhAganA prAraMbhamAM mAnuSottara parvata nAmano parvata Avelo che te paNa dvIpanI jema valayAkAre che. e parvata puSkaravaradvIpanA pahelA ardhabhAgathI bahAra gaNAya che. kAraNa ke eno vistAra bIjA ardhabhAgamAM Avelo che. tethI jaMbUdvIpa taraphano athavA kAlodadhi samudrane sparzelA pahelo atyaMtara puSkarArdha saMpUrNa 8 lAkha yojanano che ane bIjo bAhya puSkarArdha dezona (mAnuSottara vistAranA 1,022 yojana rahita) 8 lAkha yojanano che, e pramANe atyaMtara puSkaravarAdhane viTAyelo e parvata jANe atyaMtara puSkaravaradvIpanI athavA manuSyakSetranI jagatI sarakho (koTa sarakho) na hoya tevo bhAse che... kri e parvatanuM pramANa lavaNasamudramAM kahelA 8 velaMdhara parvata sarakhuM che eTale mULamAM 1,022 yojana pahoLo ne 1,72 1 yojana UMco che. ahIM pramANanI sarakhAmaNImAM velaMdhara parvata sama kahyo, paraMtu AkAramAM to siMhaniSAdI AkAravALo che. eTale siMha jema AgaLanA be paga upara rAkhIne ane pAchalA be paga vALI kUlA taLe rAkhIne saMkocIne bese te vakhate pazcAtu bhAge nIco ane anukrame AgaLa mukhasthAne ati UMco dekhAya tevA AkArano che. tethI A parvata bahAranI bAjumAM mULathI ja ghaTatA ghaTatA vistAravALo thaI abhya. bhAge UbhI bhItI sarakho ja UMco rahI zikharatale 424 yojana mAtra rahyo, jethI 1,02ramAMthI 424 bAda karatAM paha8 yojanano ghaTADo to kevaLa bahAranI bAjumAM ja thayo ane atyaMtara bAjumAM kAMI paNa vistAra vagere na ghaTavAthI UbhI bhIMta sarakho UMco ja rahyo. ji athavA to parvatanA AkAra mATe zAstramAM bIjuM dRSTAMta kahyuM che te A pramANe - puSkaravaradvIpane atyaMta madhyabhAge valayAkAre sarva bAju pharato eka parvata evo kalpIe ke je mULamAM 2,044 yojana vistAravALo hoya ane zikharItaLe 848 yojana vistAravALo hoya evo parvata kalpIne tenA ati madhyabhAgathI be vibhAga karI aMdaranA vibhAgane uThAvI laIne rada karI daIe. tethI je bAhyAdhe vibhAga jevA AkArano bAkI rahyo che tevA ja AkArano athavA anya rIte ardha yavanA AkAra sarakho mAnuSottara parvata che tathA A parvatanuM nAma mAnuSa - manuSyakSetranI uttara-uttare eTale paryanta Avelo hovAthI enuM nAma "mAnuSottara" parvata che. mAnuSottaraparvatanI upara cAra dizAmAM 1-1 siddhAyatana kUTa che ane dareka dizAmAM traNa-traNa te te deva nAmavALA devakUTa che. tethI dareka dizAmAM 3devakUTa ane 1 siddhakUTa maLI 4-4 kUTache tathA vidizAmAM paNa 1-1 kUTache. tethI 16 devakUTa ane 4 siddhakuTa maLI 20 kUTa che. jo ke 4 siddhakUTa siddhAMtomAM sAkSAt kahyA nathI, to paNa cAraNamunionA gati viSayanA prasaMge, "munio mAnuSottaragiri upara caityavaMdanA kare che" ema kahyuM che mATe jaNAvyA che athavA jaMbudvIpane jema jagatI viTAyelI che tema manuSyakSetrane A parvata viMTaLAyelo che. to cAlo mitro ! have mAnuSottara parvatanuM kAMika vizeSa avanavuM jANI laie... A koSTakanA mAdhyame..... krama | viSaya pramANAdi viSaya pramANAdi | 1 | UMcAI - 1,721 yojana | 7 atyaMtara paridhi | 1,42,30,249 yojana 2 | bhUminI aMdara avagADha 43) yo. 1 gAu bAhya paridhika 1,42,36,713 yojana 3 | pRthvInI upara 1,022 yojana madhya paridhi 1,42,34,823 yojana 4 | madhya vistAra 723 yojana | 10 | zikhara paranI paridhi | 1,42,32,93ra yojana zikharano vistAra 424 yojana | 11 | zeno banelo che? jAMbunada suvarNamaya phUTa saMkhyA 20 | AkAra siMhaniSAdi athavA ardhA java jevo ja | do | m | Ta | I[ zAstromAM ema kahevAya che ke A saMpUetacchalokamAM mAtra (1) mAtuSottaraparvata (2) kuMDala parvata ane (3) yaka parvata A parvato ja evA che ke je saMpUrNa vaLayAkAre (goLarUpe) rahelA che ane bAkInA keTalAka dIghakAre, keTalAka patyAkAre, keTalAka jhallarInA AkAranA keTalAka udastagopRcchAkAre, keTalAka akSaraskaMdhAkAre athavA mihakAgadhAkAre, keTalAka gajadaMtAkAre to keTalAkaDamarUkAkAre utpAtaparvato) vagere paNa hoya che. - 125) Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana kosmolojI _ _ _ _ _ _ madhyaloka - - - - - - - - - - - aDhIdvIpamAM rahela zAzvata padArthonuM yaMtra.. ardhapuSkaravarakIpa ardhapuSkaravaratIpa GrSa IdhAtakIkhaMDa, ghAtakIkhaMDa : lavaNa samudra di kAlodadhi samudra mAM kAlodadhi samadra ardhapuSkaravaradvIpa ardhapuSkaravaradvIpa 126 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolo aDhIDhIpamAM rahela zAzvata padArthonuM yaMtra zAzvata padArthonA nAmo krama 1 varSadhara parvata (meru sahita...) 2 varSadhara leba... 3 | pAMca meruparvatanA pAMDukavanamAM rahelI zilAo 4 zilA para sthita janmAbhiSeka mATenAM siMhAsano 5 zAzvatA kula parvata (lavaNasamudra sAthe) hu parvata uparanA phUTa (zikhara 7 RSabhakUTa (jenA para cakravartI svayaM potAnuM nAma lakhe che.) koTIzilA (jene vAsudeva upADe che.) vaitADhyamAM rahelI guphAo (tamistrA khaMDaprapAtA.) 8 - 10 | vaitADhyamAM rahela bIla (bharata airAvatanA 11 mAgadha-varadAma-prabhAsa tIrtha 12 | bharata, airAvata ane vijayomAM sthita 6-6 khaMDa 6 khaMDamAM malI 32,000 deza (to 34mAM maLI) 14 | mULa ayodhyA nagarI... 13 15 | 25 Arya deza (32 vijaya + bharata + airAvatanA maLI) 16 | dIrgha cainAnI 4-4 zreNI (2 vidyAdharanI, 2 abhiyogika devanI) 17 | moTA 6 draha tathA kurukSetranA 10 draha 18 | moTA homAM devI tathA nAnA varSomAM deva 19 | sarva mahAdrahonA kamalomAM 6-6 valaya... 20 sarva valayomAM rahelA kamalo... |21 | gaMgA-siMdhu vagere mAnadI 22 | mahAnadInA prapAta kuMDa 23 mahAnadIonI parivArabhUta nadIo 24 | jaMbU vagere moTAM vRkSo. (pRthvIkAyamaya...) 25 | jaMbU vagere moTAM vRkSone... pharatAM valayo... jaMdIpamAM 4 6 279 467 34 34 68 144 102 204 867 pAtIkhaMDamAM 14 14 14 14 8 12 540 934 68 | 68 136 288 204 408 68 1,734 puSkaravarArdhamAM 28 28 14 14 8 ra 4 6-6 valaya | 12-12 valayara 12 540 934 68 10,88,843 | 21,76,000 21,36,0254,40,80 68 34 68 136 288 204 408 1,734 28 28 madhyaloka 136 272 272 16 32 32 80 16 32 32 o 6 drahomAM - 36 12 drahomAM - 72 12 drahomAM - 72 | 30drahomAM - 180 1,20,50,120 2,41,00,240 2,41,00,240 3,61,50,360| 57 4 dongne 12-12 valaya 35 35 20 30 1,357 2,335 170 170 340 720 110 1020 170 4,335 14,56,000 29,12,000 29,12,000 32,20,000 680 30 06 10 60 127 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka jaA | kaalre B 'je padaka nya " - is S pn to : O : CARE ka STER) JEDEN A S kAkI HRI , wi = : 2 za N naLa kano P : ka karaNa ITS ) ST s AvaE . RELE+ ! BUITE HALE S - je kAla emaNa krA, VIETUIRUON SOCER - OAmArI ka Y / NAS RELI - IA, ASI ravaktA s madA: - na ARE , a 31 navasAya MITRA lii R tuma eka prakara IGIdha(saava) i majhAkata ja te jIva vmaherAta Pon GO ja 3 MS - - - - - - a, DPREPON 128 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka aDhIdvIpamAM rahela zAzvata padArthonuM yaMtra (cAlu) (57) krama 12. 24 24 1 ja | ja | jha | o | ja | zAzvata padArthonA nAmo jaMbUDhIpamAM dhAtakIkhaMDamAM || puSkaravarArdhamAM 26 | sarva vRkSa (kula vRkSa) saMkhyA 1,20,50,120 2,41,00, 240 4,82,00,480| 8,43,50,840 27 aMtara nadI 28| vakSaskAra parvata 29| sItA-sItAdA nadInA baMne bAjunA vanamukha 30| meru saMbaMdhI bhadrazAla-naMdana-saumanasa pAMDukavana 31| gajadaMta giri 32 | ISakAra parvata 33vRtta vaitADhya ane dIrgha vaitAdya 4-34 8-68 8-68 20-170 34yamaka-samaka-citra-vicitra giri (parvata). 8 35 kaMcanagiri 200 YO 40 1,OOO 36| yugalika kSetra 12 3) 37 aMtarlIpa 38 | viharamAna prabhunI vihAra rUpa vijaya (puSkalAvatI-vatsa, nalInAvatI-vaprA) 39] zAzvata caitya 1,272 1,272 3,179 4 | sUrya ane caMdra 2-2 jaMbUmAM 12-12 dhAtakImAM 72-72 132 sUrya 4-4 lavaNamAM 42-42 kALodadhimAM 132 caMdra 4 20 \ To Tu 635 puSkarArdhamAM iTippaNako..... 4 (1) A bIla gaMgA-siMdha-raktA ane raktavatI nadInA baMne kinArA upara vaitADhyanI uttare ane dakSiNe maLIne 72-72 ja (2) A valayo aDhIdviIpanA nakazAnI hakIkatanI pustakamAM lakhyA che paNa te konA nivAsavALA che, te jaNAvela nathI. phri (3) pAMce mahAvidehamAM A 4-4 nAmanI vijayo ja samajavI. # (4) A sivAya naMdIzvare-68, kuMDale-4, rucake-4,mAnuSottare-4 maLIne kula 124-124 bhagavAnavALA 80 caitya umeratA tiSNulokamAM 3, 259 caityo thAya che tathA temAM (aDhIdvIpanA) 3,81,480+ (80x124) =9,840 maLIne kula 3,91,320 jinapratimAo birAjamAna che, temane vaMdanA karIe... (aDhIdvIpanA 3,81,480caityomAM 120-120 tathA aDhIdvIpa bahAranA 80caityomAM 124-124 bhagavAna hovAthI kula (3,179 x 120) = 3,81,400 tathA (80 x 120) = 9,840 maLIne 3,91,320 bhagavAna tirjIlokamAM 3,259 jinAlayomAM che.) mATe ja "sakalatIrtha" sUtramAM kahevAyuM che ke... batrIsene ogaNasATha tithyalokamAM caityano pATha ! traNa lAkha ekANuM hajAra, traNase vIsa te biMba juhAra " 129 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ga zAzvata jinapratimA born bay leon Of ONS OF EX, 038,00,$3,805,00,9%,5 OF 000 DE P OF * \ spap jeelesti] 130 leopor 89 SE zrI caMdrAnana svAmine #H namaH #jay OOFF zrI RSabha svAmine SPOISIRS PAT namaH ne che. 189261554 ya UMcI hoya che... zrI sunderstopped .. tema jANavuM. vAriSaNa sA, madhyaloka :53:18 M shi es HERS zrI vardhamAna svAmine na 49 (;) p(x)= (4) 3 leslinsfo 10.Spe * BISHOP FI+$$} ployY] = (0sXSS) 15 00 PM T= (SFXSS) tA. ka. = RSabhAdika cAre zAzvatI jinapratimAo utseghAMgulanA pramANathI utkRSTathI 500 thanuSya } svAmine of 68 #15] * namaH / namaH 1%, (I) : Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI = = = = =. zAzvata jinabhavana-jinapratimAjIda... ---------madhyaloka 58 * dareka zAzvata jinacaitya ratna, suvarNa ane maNinuM baneluM hoya che. A zAzvata jinabhavanonA pazcima sivAyanI traNa dizAmAM 3 dvAra hoya che. caityanAM ati madhyabhAgamAM 1 moTI maNipiThikA (ratnapITha) hoya che ane te upara eka devachaMdaka (stupa sarakhA AkAravALo gabhAro) bAMdhelo hoya che. tenuM pramANa maNipiThikA jeTaluM pramANAMgulathI jANavuM. paraMtu UMcAI kAMIka adhika jANavI. te devachaMdakamAM maNipiThikA upara cAre taraphanI maLIne 108 pratimA utsadhAMgulanA pramANathI paOO ghanuSya UMcI hoya che, jethI 1-1 dizAmAM 27-27 pratimAjI UbhI rahelI hoya che. tyAM RSabha-caMdrAnana-vAriSaNa ne vardhamAna e 4 nAmavALI pratimAo che. / zAzvata pratimAjInA judA judA ranika (ratno saMbaMdhI) avayavo../ ja te zrI jinapratimAonA nakha ekaratnanA zvetavarNo, nakhanA pratiseka (paryantavata khUNAbhAga nakhanI nIceno hoya te) lohitAkSaratnanA raktavarSe che. hatheLI, paganA taLIyAM, nAbhi, jIbha, zrIvatsa (ja chAtInAM madhye upasato bhAga hoya te) ane casuka (stananI DIMTIo) tathA tALa e sarva tapanIya suvarNamaya raktavarNanA hoya che. dADhI, mUMcha ane romarAjI rijharatnamaya kRSNavarNanI che be hoTha paravALAnA raktavarSe che. nAsikA lohitAkSaratnanA raktavarSe che temaja tArA (kIkI) pAMpaNa ane bhU (bhavA) e rijharatnamaya kRSNavarme che. lalATa, kAna, kapola e suvarNanA pItavarSe che. zIrSanA keza rijharatnanA kRSNavarSe tathA kezabhUmi (mastakano upalo bhAga athavA kezanA mULa bhAganuM sthAna) tapanIya suvarNamaya raktavarSe che. zIrSa vajaratnamaya zvetavaNe che tathA Doka, bhujAo, paga, jaMghA, gulpha (paganI 2 pAnI), sAthaLo ane zarIra e sarva suvarNamaya pItavaNe che. e pramANe zAzvata jinapratimAjInA ratna vagerethI nirmita avayavo hoya che. || zAzvata pratimAjInA cAre dizAmAM ratnamaya vividha racanAo... II. Lja dareka pratimAjInI pAchaLa 1 chatradhArI ratnapratimA che, be paDakhe 1-1 cAmaradhArI rUpa che ane sanmukha be paDakhe 1-1 nAgapratimA hovAthI be nAgapratimA, 1-1 yakSapratimA hovAthI 2 yakSapratimA, tyArabAda 2 bhUtapratimA, tyArabAda 2 kuMDadharapratimA che. e ja pratimAo vinayathI namra thaI be hAtha joDIne page lAgatI hoya tevI che. I devachaMdakamAM rahelI sAmagrI : # tathA e devachaMdakamAM 108 ghaMTa, 108 dhupanA kaDachA, 108 caMdanakaLaza (jalapUrNa kaLazo), 108 bhaMgAra (nAnA kaLazo), 108 ArisA, 108 thALa, 108 pAtrIo (nAnI thALIo), 108 supratiSTa (DamarU AkAranI UbhI beThako ke jenA upara thALa vagere rAkhI zakAya... athavA rahelA che.) 108 manogulikA (ratnanA bAjoTha vizeSa), 108 vAtakaraka (koI vastuvizeSa), 108 vicitra ratna karaMDIyA, 108 ratnanA azvakaMTha (zobhA mATe), 108 hastikaMTha, 108 narakaMTha, 108 kinnarakaMTha, 108 kiMguruSakaMTha, 108 mahoragakaMTha, 108 gadharvakaMTha, 108 vRSabhakaMTha, 108 caMgerI, 108 paTala vaDalA)*, 108 siMhAsana, 108 chatra, 108 cAmara, 108 dAbaDA, 108 dhvajAdi... A vastuo jinabhavanamAM sarve ratnamaya hoya che ne atimanohara (ramaNiyaka) hoya che chatradhara ane yAmaragharapratimAo hAjinamratamAnI jemaja UbhI rahelI jANAvI. 108 puSacaMgerI, 108 mAcacaMgerI, 108 cUyaMgerI, 108 gaMdhayaMgerI, 108 vastracaMgerI, 108 AbharaNAvaMgerI, 108 siddhArtha (zveta sarSal) aMgerI, 108 lomahasta caMgerI (mompachiInI pUMjanI) e ATha prakAranI yaMgerIo(pAtra-bhAjaLavizeSa) jANAvI. aMgerInI jema ATha prakAranA puSpapaTala vagere...)108-108 jANavA. telanamuNaka, kokasamuNaka, yogasamuka, tagarasamuNaka, elAyacIsamudyaka, haratAla samudghaka,hiMgalokaramuka,mahAzivasamuNaka, aMjaLa samuNakae prakAranA dAbaDA. teyAdareka 108-108 jANavA. --131) 131 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka mAnuSotara parvata airAvata | | airAvata kSetra kSatra kAlodadhi samudra airA | airA vata / vata kSetra kSetra lavaNa samudra mAnuSotara parvata mahAvideha +1 kSetra mAnuSotara parvata lavaNa samudra bhirata bharata kAlodadhi samudra bharatakSetra bhArata mAnuSotara parvata 132 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka aDhIdvIpabhAM zAzvata caitya pratibhAogeM vArzana 59. e | | = 12 | x * In | X | Y | = To | = | x | x jaMbudvIpamAM dhAtakIkhaMDamAM | puSkaravarArdhamAM krama | sthAna saMkhyA | caitya | pratimA | saMkhyA | caitya | pratimA | saMkhyA | | caityanuM pratimA 1 | meruparvata 2,040 4,080] | 2 | 34 4,080 2 | varSadhara parvata 720 - 1,440 | 12 1,44) | dIrgha vaitADhyA 4,080 8,160| 68] 8, 160 gajadaMta parvata 480 960 960 yamakadi parvata 480 960| 8 | 8 | vakSaskAra parvata 16] 16] 1,920| 32 | 3,840] 32 | 32 3,840| vRtta vaitADhya parvata 480 CEO ISakAra parvata 2 240. 2 240 kyanagiri 200] 200] 24,000 | 800 | 800 | 48,000 400 400| 48,000) 10 | diggaja kuTa 960 | 16 16 1,920] 16 | 16 1,920 11 | uttaraka | 1 | 1 | 120| va ra0 2 | 2 - 240 240 12 | | devakuru 120 | 2 240 240 13 jaMbUvRkSa parivAra 117 14,04 234 28,080 | 234 28,080 14 | zAlmalI vRkSa parivAra | 1 | 117 14,040 | 2 | 234 | 28,080 2 | 234 | 28,080 15 | kuMDa | 76 | 76 | 1,920| 15ra | 152 | 18,240] 15ra | 152] 18,240 | nadI | 14 [ 14 1,680 28 | 28 3,360 | 28 | 28 | 3,360. | 16 | 16] 1,920 - 32 - 32 | 3,840 32 3,840 635 | 76,200 | 1,272 | 1,52,640] [ 1,272 1,52,640] traNelokamAM rahela zAzyatA prAsAdAdinuM yaMtra* T VT - | 2 - | | | 17 32. sthAnavizeSa prAsAda | pratimAjInI | 1-1 | pramANa AyAma vikhaMbha | UMcAI saMkhyA | prAsAdamAM] (unsedhAMgulathI)| jinabiMba | jyotiSIonI asaMkhyAtA asaMkhyAtI | 180 500thanuM. 12 yo. 6 mo. 9 yojana rAjadhAnI | jyotiSI vize asaMkhyAtA asaMkhyAtI | 180 500 dhanu. | 12 dho. 6 mo. 9. yojanA 3 | vyaMtara nikAyamAM asaMkhyAtA asaMkhyAtI | 180 500 dhanu. | 12 dho. 6 mo. 9yojana anuttara vimAnamAM 600 120 1dhanuM. | 107yojana 50yojana 72 yojana 5 | greveyaka vimAnamAM 318 38,160 120 - 1 dhanu. | 100 yojana 50yojana 72 yojana | 6 | vaimAnika vimAnamAM 84,96,700 1,52,94,06,000 | 180 | 1 dhanu. | 1OOyojana 50yojana 72 yojana 133. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka ----------- siddhazilA pAMca anuttara ---- nava raiveyaka udgaloka nava lokAMtika 5 kilbiSika ticchaloka -~cara, sthira jyotiSacakra ..---ghanodadhi --------dhanavAta *-tanavAta +---- AkAza ..... adholoka : 12 sanADI ( 134 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka traNalokamAM rahela zAzvatA prAsAdinuM yaMtra* S9. krama sthAnavizeSa prAsAde h h m 13. m 17. m || mh pratimAjInI pramANa | AyAma | viSphabha | UMcAI saMkhyA prAsAdamAM (utsadhAMgulathI) jinabiMba 1,15,20,0,00 1 dhanuSya | pa7yojana [ 50yojana| 36 yojana 1,15,20,00,00 180 1 dhanuSya 25yojana | 12 dho. 18 yojana 1,29,60,00,000 180 13 dhanuSya - 25yojana | 12 yo. 18 yojana 1,36,60,0,0% 180 1dhanuSya 25yojana | 12 dho. 18 yojana 1,36,60,O,000 180 13 dhanuSya 25yojana | 12 dho. 18yojana 1,36,60,0,00 180 1 dhanuSya | 25yojana | 12 co.| 18 yojana 1,36,60,00 180 13 dhanuSya 25yojana | 123 yo. 18 yojana 1,36,60,0OO 180 13 dhanuSya 25yojana | 12 dho.) 18 yojana 1,72,80,0, 0 180 13 dhanuSya 25 yojana| 12 dho. 18 yojana 1,36,0,00,00| 1rUMdhanuSya 25yojana | 12 dho. 18 yojana 1,45,40 120 5OOdhanuSya 1 gAuT. - gAu| 1440 dhanu. 1,20,OOO 120 5OCdhanuSya 1 gAu| - gAu| 1440dhanu. 4,56,OOO 120 paOOdhanuSya 1 gAu 1 gAu 1440 dhanu. 20,40 120 500dhanuSya 1 gAu - gAu] 1440dhanu. 120 500dhanuSa 1 gAu - gAu] 1440dhanu. 2,40 120 500dhanuSya 50yojana | 25 yojanA 36 yojana 9,6 % 120 500dhanuSya 50yojana | 25 yojana) 36 yojana 9,60 120. 5OQdhanuSya 50 yojanA 25 yojanA 36 yojana 3,600 120 500dhanuSya 50 yojana | 25 yojanA 36 yojana 4,08 ) 120 5OOdhanuSya 1 gAu - gAu 1450dhanu. 9,6O 120 5OOdhanuSya 1 gAu gAu| 1450dhanu. 2.40 120 5OOdhanuSya 1gAu | | gAu 1450dhanu. 2,4 120 500dhanuSya 1 gAla | gAu| 1450dhanu. 1,920 120 5OOdhanuSya 1 gAu| | gAu 1450dhanu. 124 paCOdhanuSya | 1OOyojana | 5 yojana| 7ra yojanA 496 124 500dhanuSya | 1OOyojana | 50yojana 72 yojana 496 124 5OOdhanuSya | 50yojana | 25 yojanA 36 yojana 480 120 500 dhanuSya | 50yojana | 25 yojana 36 yojana 480 120 500dhanuSya 57yojana | 25yojana| 36 yojana| 1,200 500 dhanuSya | 50yojana | 25yojana yojana 60) 120 50dhanuSya 1 gAu| | gAu[ 1450dhanu. jI 7 | asura nikAyamAM 64,000 nAgakumAranikAmAM 64,, suparNakumAranikAmAM 72,0,00 10 | vidhutakumAra nikAyamAM 76,000 11 | agnikumAra nikAyamAM | 76,0,00 12 |dvIpakumAra nikAyamAM | 76,0,0% [ udadhikumAranikAmAM 76,00, 0 14 ] dimAra nikAyamAM | 76,00,000 15 | pavanakumAranikAyamAM | 96,0,000 16 | svanitakumAra nikAyamAM | 76,| 17 | jaMbUvRkSa vize 1,170 18 | kaMcanagiri parvatamAM 1,00 19 | kuMDamAM 380 20 | vaitADhya parvatamAM 170 21 | madhanadI saMbaMdhI gajadaMta parvatamAM 23 | meruparvatanAvanamAM 24 | vakSaskAra parvatamAM 25 | varSadhara parvatamAM rada |diggaja saMbaMdhImAM 27 | hRda (sarovaramAM) 28 | yamakAdi parvatamAM 29 | vRttavaitADhya parvatamAM | 30 | IndrANInI rAjadhAnImAM | naMdIzvara dvIpamAM 3ra | kuMDala parvatamAM 33 | rucaka parvatamAM 34 | ISakAra parvatamAM 35 | mAnuSottara parvatamAM 36 10kurukSetra saMbaMdhImAM 37 | culA saMbaMdhImAM 8,4% 6,448 120 135 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (136 } hiraNyavaMta kSetra rakhyakSetra harivarSa kSetranA tArAnA nava rAtA nathI, jaina kosmolojI ---------- kAma himavaMta kSetra khaMDa-3 hitA nadI E h-sun! khaMDa-4 jAna hara khaMDa-4 khaMDa-3, ka khaMDa-2 IMnnama - khaMDa-1 rAvajakhaMDa-2 wis - khaMDa-1 " aMDa-6 ne janma aDhITTIpa ane kaI che khaMDa-1 khe khaMDa : * khaMDa1 Hs, 5-6La' jina = khaMDa-5 E-SIM Fis 1 nA karamA je paNa dA uttara h-Sh - 2-S kAlodadhisamudra vi rohitAna himavaMta kSetra mAM zabdApAtI paNa cheka saMta harikAntA nada i TikarApAtI atttA lI | hiraNyavata kSetra Submit harivarSa kSetra ramyaka kSetra nAkAntA nadI _.__..-=-._madhyaloka Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka aDhIdvIpamAM samakALe tIrthakarAdi keTalA hoya ? 60 | - 3) | | T | da| | 1] krama jaMbU- | jaMbU- | dhAtakI | dhAtakI puSkarava- | puSkarava- kula | kula uttama puruSo dvIpamAM |dvIpamAM | khaMDamAM | khaMDamAM| rAdhamAM | rArdhamAM | utkRSTa jaghanya | utkRSTa | jaghanya | utkRSTa | jaghanya | utkRSTa tIrthaMkara 4 | 34 | 8 | 68 68. | 20 | 170 cakravartI 8 8 | 60 60 20 | 150 vAsudeva | 4 | 30 | 8 | 60 || 60 | 20 | 150 baLadeva - 4 | 30 60 | 8 | 60. | 20 | 150 cakrInA ekendriya ratna 28 | 210 pa6 ] 420 | 56 420 | 140 [ 1,050 cakInA paMcendriya ratna | 28 | 210 | pa6 | 420 | pa6 | 420 | 140 | 1,050) cakrInA kula ratna | pa6 | 420 | 112 | 840 | 112 | 840 | 280 | 2,100 cakrInA nidhinI saMkhyA 31 | 270 | 7ra | pa40 | 72 | pa40 | 180 | 1,350] If bharata-airAvata ane 32 vijayomAM maLI A bUDhIpanI 34 vijayomAM darekamAM utkRSTakALe ekeka tIrthaMkara hovAthI 34 tIrthakara samakALe vicaratA hoya che. jyAre bharata airAvatamAM tIrthakara na hoya temaja mahAvidehamAM paNa sarvavijayomAM tIrthakara na hoya to paNa mahAvidehamAM ochAmAM ochI 4 vijayo to tIrthakara sahita hoya ja che mATe jaghanyakALe mahAvideha kSetramAM tIrthakara samakALe vicaratA ja hoya che. vaLI mahAvideha kSetra koIpaNa kALe tIrthaMkarAdi rahita na hoya te apekSAe jaMbudvIpamAM 4 tIrthakara jaghanyathI to avazya (mahAvideha) vicaratA ja hoya che. vartamAnakALamAM paNa mahAvidehamAM 8-924-25 e 4vijayomAM anukrame zrI sImaMdhara-yugamaMdhara-bAhu-subAhu nAmanA 4tIrthakaro vicare che. tathA jaMbUdvIpamAM jaghanyathI 4 vAsudeva-4 baLadeva ane 4 cakravartI hoya che tethI zeSa 3 vijayamAM 30vAsudeva baLadeva ane 30cakravartI utkRSTathI hoya che. jo cotrIze (34) vijayamAM 34 cakravartI samukALe mAnIe to jebUdvIpate kALe vAsudevabaLadeva rahita ja hoya - ane jo 34 vAsudeva-baLadeva mAnIe to sarvathA cakravartI rahita hoya paraMtu tema banatuM nathI. 4 cakravartI athavA 4vAsudeva-baLadevato hovA ja joIe arthAt jayAM vAsudeva hoya tyAM cakravartI na hoya ane cakravartI hoya te vijayamAM vAsudevana hoya. te kAraNathI e pramANe cakravartI ane vAsudevanI saMkhyAmAM viparyaya hoya che. A uparokta vAta paNa mAtra jaMbUdvIpane AzrayIne kahevAmAM AvI che... tevI ja rIte dhAtakIkhaMDa ane puSkaravarArdhadvIpanA paNa tIrthaMkara-cakravartIvAsudeva-baLadevAdi mATe bamaNI-bamaNI saMkhyA samajI levI. # ema paNa kahevAya che ke tIrthakaronI mAtA gajAdi 14mahAsvapnone ekadama spaSTa rUpe jue che. vaLI, ekaja bhavamAM 2 padadhArI (tIrthakara+cakravartI) bananAranI mAtA 14 mahAsvapnone 2 vAra (1 vAra spaSTarUpe 1 vAra aspaSTarUpe) jue che. cakravartInI mAtA 14 mahAsvapnone aspaSTarUpe ja jue che. vAsudevanI mAtA 14 mahAsvapnomAMthI 7ja mahAsvapnone jue che. vaLI, baLadevanI mAtA 4 mahAsvapnone jue che temaja prativAsudevanI mAtA 3mahAsvapnone jue che. maMDalIka rAjAnI mAtA 1 mahAvapna jue che ane mahAmunivaronI mAtA 1 mahAsvapnane jue che. (jema ke jaMbusvAmInI mAtAe jaMbUkumAra garbhamAM AvyA tyAre temane jaMbUvRkSanuM svapna joyuM hatuM.) * jaMbUddIve cakkI, ukkosaM cau jahanneNaM / dhAyaipukkharaduguNA, emeva ya kesavAiyA ||(gaathaa sahastrI-291) 139 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 1 madhyaloka - prAda 1 2 cakravartI baLadeva | va | 31S | a | Arikana ki vAsudeva che . 3I> J. 905 nATaka | EDITINT nAITaDDNAgANAi Sa nsar DISE ( 138 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI krama cakravartI nAma 1 ra 3 4 p sanakumAra zAMtinAtha kuMthunAtha 7 aranAtha F 8 12 1 mahApadma 10 | hariSaNa 11 3 m * 5 krama vAsudevanA nAmo tripRSTha da bharata 7 sagara maghavA - subhuma // jya brahmadatta datta 8 lakSmaNa nagarI ayodhyA athodhyA zrAvasti bhadrA stinApura sahadevI hastinApura | acirA hastinApura | zrIdevI hastinApura | devI stinApura | tArA nagarI sumarA yazomatI vANArasI jvAlA kAMpIra merA rAjagRha vaprA dvipRSTha kAravatI umA svayaMbhU dvAravatI pRthvI puruSottama | dvAravatI puruSasiMha | azvapura puruSa cakrapura puMDarika mAtA kAMkSIpurAganI A avasarpiNIkALanA 12 cakravartI strIratna | dIkSA vakhate muni piravAra 10,000 mokSa 1,000 mokSa 1,000 | trIjo devaloka 1,000 | trIjo devaloka 1,000 mokSa 9,000 mokSa kuMthunAtha 1,000 mokSa aranAtha sAtamI naraka | ara-mallinAthanA AMtaramAM mAtA sItA vArANasI zeSavatI rAjagRha | sumitrA potanapura mRgAvatI | prajApati grahma brahma 7 dhanuSya 700varSa kurumatI tA.ka. : sarva cakravartIo kAzyapa gotrIya ane suvarNanI kAMtivALA hoya che. pitA rudra surarAjA sudarzana kRtavIrya soma pitA AdinAtha 500dhanuSya sumitravijapa 450 dhanuSya subhadravijaya 42 dhanuSya azvasena 41 dhanuSya vizvasena padmottara mahAharI azvasena amakA zIva lakSmIvatI | mahAzIva dehamAna 84 lAkha pUrva | maho 72 lAkha pUrva bhadrA 5 lAkha varSa sunaMdA 3 lAkha varSa jayA 40dhanuSya 1 lAkha varSa vijayA 35 dhanuSya | 95,000varSa | kRSNazrI 30 dhanuSya | 84,000varSa | surazrI 28 dhanuSya 0,000varSa padmazrI | dazaratha 20dhanuSya | 30,000varSa | vasuMdharA 15 dhanuSya | 10,000varSa | devI 12 dhanuSya 3,000varSa lakSmIvatI 9 vAsudeva prabatanuM niSANuM... ati balavAna + devothI paNa ajeya thAuM AyuSya vidhyazaktino vinAzaka thAuM balirAjAne mAranAro thAuM strInA haraNa karanArane mAranAro thAuM pUrvazatruno pAtaka thAuM strI haranArano mAraka thAuM agnisiMha maMtrIne mAranArano mAraka thAuM dehamAna AyuSya 80 dhanu. 84 lAkha varSa 70 dhanu. 72 lAkha varSa 60 dhanu.| 60 lAkha varSa 50 dhanu. | 30 lAkha varSa 45 dhanu." 10 lAkha varSa 29 dhanu. 65,000 varSa 26 dhanu. 56,000 varSa 1,000 1,000 1,000 gati 7mI naraka 6ThThI naraka dalhI naraka 6ThThI naraka gautra gautama 4 thI naraka gautama gautama gautama 6ThThI naraka 6ThThI naraka gautama gautama pamI naraka | gautama gati kAzyapa mokSa nami-neminAthanA AMtarAmAM sAtamI naraka nema-pArzvanAthanA AMtarAmAM AdinAtha ajItanAtha dharmanAtha ane zAMtinAtha AMtarAmAM zAMtinAtha mokSa munisuvrata mokSa naminAtha karyAM tIrthaMkaranA zAsanamAM zreyAMsanAtha vAsupUjya kyAM tIrthaMkaranA zAsanamAM madhyalo ka 61 vimalanAtha anaMtanAtha dharmanAtha aranAtha + subhuma nA AMtarAmAM... bhuma+mallinAtha nA AMtarAmAM... munisuvrata+nami nA AMtarAmAM... neminAtha balavAna+anaMgasuMdarI 19 dhanu. 12,000varSa dulri mathurA devakI vasudeva lokone atyaMta vallabha thAuM 10 dhanu. 1,000 varSa 3jI naraka kAzyapa jarAsaMdha 9 vAsudevonI pahelA utpanna thayelA temanA ja moDhA bhAI baLadeva ghaNA 9 hoya che. tenA nAmo... (1) acala (2) vijaya (3) bhadra (4) suprabha (5) sudarzana (6) AnaMda (7) naMdana (8) padma (rAmacaMdrajI) (9) baLabhadra temaja baLadeva ane vAsudevanA pitA to eka ja hoya che, paraMtu mAtAo alaga alaga hoya che... tema jANavuM. prativAsudeva agrIva tAraka meraka nem niyuM". li prahlAda rAvaNa 139 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI | madhyaloka 1st Thank 2nd Tirthank 3rd Tutankar 4th Tuhankar 5th Turthank th Tuhankar Turhankar Bus Tethana 9th Twthankar 10th Tirthan 11th Tuhankar 1st Vasude Il Prat Vasenden 121 Tirthankar 2 Vasudy 2nd Prati Vasudev 13th Tuhankar 3rd Vasudev 3rd Prati Vasudev 14th torthang 15th Tirthankar 3 ka 5th Vasudev 5th Prati Vasudev 16th Tuhankar Chev Twthankar FER 18th Tur thank o Turhankar Chakravart O Vasudev Sth Prati Vasudev 20th Twthank 2 Vasuden 2 Prat Vase 21st Tur thankar LO Chakrawati 110 Chart Vasud Paul Vasude 22 Turtha 12 Chakravart Oth Vasudev - 63 St Prati Vas 23 Thank 24th Tuhanka 980 - For private & Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana kosmolojI------------ -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-kalAka 63 zalAkApuruSa temaja anya mahApuruSono kramAdi Gja A avasarpiNI kALamAM 24 tIrthakaro, 12 cakravartao, vAsudevo, prativAsudevo ane baLadevo maLIne 63 zalAkApuruSo nIce jaNAvelA kramathI thayA che. ja sarva prathama - "AdinAtha" tIrthakara tyArabAda prathama "bharata cakravartI, tyArabAda bIjA "ajitanAtha" tIrthakara tyArabAda "sAgara" cakravartI tyAra pachI 3thI 11 sudhInA... "saMbhavanAtha-abhinaMdana-sumatinAtha padmaprabha - supArzvanAtha - caMdraprabha suvidhinAtha zItalanAtha ane zreyAMsanAtha" tIrthaMkaro thayA. tyAra pachI prathama-vAsudeva* "tripRSTha" nAme thayA te sAthe prathama "acala"nAme baLadeva ane "azvagrIva" nAme prativAsudeva thayA. tyArabAda 12mA "vAsupUjya" tIrthaMkara ane tyArabAda bIjA vAsudeva "ddhipu" nAme sAthe ja "vijaya" baLadeva ane "tAraka" nAme prativAsudeva thayA. tyArabAda 13mA "vimalanAtha svAmI" tIrthaMkara pachI "svayaMbhU" nAme trIjA vAsudeva ane "bhadra" nAme baLadeva temaja "meraka" nAme prativAsudeva tyArabAda 14mA "anaMtanAtha" tIrthaMkara pachI cothA "puruSottama" nAme vAsudeva ane "suprabha" nAme baLadeva temaja "madhukaiTabha" nAme prativAsudeva thayA tyArabAda 15mA "dharmanAtha" tIrthaMkara pachI trIjA "maghavA" nAme cakravartI tyArabAda pAMcamA "puruSasiMha" nAme vAsudeva ane "sudarzana" nAme baLadevatemaja "nizuMbha" nAme prativAsudeva thayA. tyArabAda cothA "sanakumAra" cakravartI thayA ne tyAra pachI 16mA zrI "zAMtinAtha" tIrthaMkara 17mA "kuMthunAtha' ane 18mAM "aranAtha" tIrthakara sAthe 5-6-7mAM cakravartI rUpe paNa thayA. tyArabAda 19mA "mallInAtha" tIrthaMkara thayA. pachI AThamAM "subhuma" cakravartI thayA. pachI "puruSa puMDarika" nAme 6ThThI vAsudeva sAthe ja "AnaMda" nAme baLadeva ane "bali" nAme prativAsudeva thayA. tyArabAda 20mA "munisuvratasvAmI" tIrthakara thayA pachI navamA cakrI "mahApadma" nAme thayA. tyArabAda sAtamA "datta" nAme vAsudeva ane "naMdana" nAme baLadeva ane "prahalAda" nAme prativAsudeva thayA. tyArabAda 21mA zrI "naminAtha" tIrthakara thayA. pachI dazamA "hariSaNa" nAme cakrI thayA pachI agiyAramA "jaya" nAme cakrI thayA. tyArabAda AThamA "lakSmaNa" nAme vAsudeva "rAmacaMdrajI" nAme baLadeva ane "rAvaNa" nAme prativAsudeva avataryA. tyArabAda 22mA zrI "nemInAtha" tIrthaMkara thayA. pachI navamA chellA "kRSNa" nAme vAsudeva ane "baLabhadra" nAme baLadeva ane "jarAsaMdha" nAme prativAsudeva thayA. pachI chellA 12mA cakrI "brahmadA" nAme thayA. pachI 23mA tIrthaMkara "pArzvanAtha" ane chelle tyArabAda 24mA tIrthaMkara "mahAvIra svAmI bhagavAna thayo. A rIte 63 zalAkApuruSo A avasarpiNI kALamAM thayA che. A uparokta 63 zalAkApuruSo sAthe jyAre nArada bheLavavAmAM Ave tyAre 7ra thAya che temaja 11 rudrane paNa jo bheLavavAmAM Ave to 83 thAya che e pramANe uttama mahApuruSomAM 4-5-6-7 prakAro thAya che. te tIrthaMkara-cakrIvAsudeva ane baLadeva ema 4 prakAre, prativAsudeva yukata 5 prakAre, nArada yukta 6 prakAre ane rudra yukta 7 prakAre samajavA. * vAsudevakIsAthe (samakAlIkA ja) baLadeva aprativAsudevopaNa jANavA. ke dareka vAsudevanA kALamAM kaleza karavAmAM kuzala temaja kutuhalI paraMtu brahAcaryanA sarvottamaguNAvALA ekeka nArada nAmathI prasiddha gRhastha yogI jevA nArada utpawA thatA hovAthI 9 hajAradanI utpatti kahI che. teo vAsudevAda rAjAonA aMtapuramAM (rANIvAsamAM):zaMkapaNo gamanAgamana karanArA aDo gagaDAgAmanIlabdhavALA hoya che temaja sarvatra rAjasabhAomAM rAjapUche tyAre kSetronI kautukI vAto saMbhaLAve che ane eka bIjAne phleza utpA karavAhU paNa kare che. vaLI, je 11 rudradIdhA teo 11 mahAdevanA nAmathI paNa prasiddha hoya che. teo sakhyatvI chatAM tevA prakAranA karmodaye aneka lokaviruddha AcaraNone paNa AyaranArA hoya che jethI teo vyabhicArIpalA kahevAya che. teonA nAma pramANeH (1) bhImavala (2)jitazatru (3)vaLa (4) vaizvAhAra(5)supratiSTha(6) acala (7) puMDarika (8) AMjatadhara(9) aMjatabala (10)peDhAla(11)satyaDI. { 141) 141 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 142 1. cakraratna 2. Itraratna 3. khaMDaratna (((())0) O)) 0)) (c) ) @)) madhyaloka Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka cakravartInA 14 ratno (ekendriya 7 rA...) 63 ja (1) cakraratna': cakravartIno janma uttama jAtine gotramAM, uttama rAja-bhogakulamAM ja hoya che. teo sarvAge sAmudrika zAstramAM kahevAyelA uttamottama 108 lakSaNa yukta hoya che. mahAn dedipyamAna puNyanA pUMja samAna hoya che. cakravartI yogyAvasthAne pAme che tyAre rAjagAdI upara Ave che. AvyA bAda yathAyogyakALe potAne mahAn udayAraMbha thavAno yogya samaya thatAM prathama cakrAkAre vartatuM, jhaLahaLatuM, mahAna nAnA prakAre maNi motIonI mALAo, ghaMTaDIo ane puSpanI mALAothI alaMkRta, cakrIne sadA Adhina, sUrya jevA divya tejathI sarva dizAone prakAzamaya karanAruM, 1,000 devothI adhiSThita evuM cakraratna zastra rUpa hovAthI potAnA pUrvajonI Ayudha zastro rAkhavAnI jagyAmAM) zALAmAM utpanna thAya che. sarva ratno ane AyudhomAM paNa zreSTha hovAthI temaja cakravartInA prAthamikadivijayane karAvanAruM hovAthI sahuthI prathama A utpanna thAya che. sarvAyudhomAM sarvottama prabhAvavALuM ane durjaya, mahAzatrupuruSono vijaya karAvavAmAM sahAyarUpa amogha zaktivALuM A ratna, cakrIthI zatruo upara choDAyA bAda seMkaDo varSe paNa tene (cakrInA sva gotrIya vajI) haNine ja cakrI pAse AvanAru hoya che. A ratna prAyaH Ayudha zALAmAM jayAre utpanna thAya che tyAre harSita evo AyudhazALA rakSaka pote ja prathama cakraratnano vaMdanAdikathI satkAra karIne potAnA rAjAne (ke je haju bhAvI cakrI rUpa che temane) harSAnaMdathI hRSTapuSTabanIne rAjasabhAmAM khabara Ape che. bhAvI cakI ane vartamAnanA mahAnRpati te vAta sAMbhaLatA ja mahAAnaMdane pAmIne 7-8pagalA cakraratnanA sanmukha cAlIne, stuti-vaMdanAdika karIne, khabara ApanAra zALA rakSakane prItidAnamAM mukuTavinA paherela sarvabhUSaNo ApIne temaja AjIvikA bAMdhI ApIne ravAnA kare che. pachI nagaranI 18prakAre rahelI prajAne khabara ApI, nagarazuddhio karAvI, vAjate-gAjate prajA sahita nRpati puSya-caMdana sugaMdhI dravya vagere vipula sAmagrIpUrvaka zALAmAM jaIcakraratnanI yathArtha vinayapUrvaka pUjAdika vidhio kare che. pachI cakraratnano mahimA vistAravA aSTAhnikAdi mahAmahotsava karI, prajAne dAna ApI, RNamukta karI AnaMdAnaMda vartAve che. devAdhiSThita A ratnacha khaMDane jItavA cakrIne prathamathI ja svayaM mArgadarzaka ane vijetA banIne cakrInI AgaLa ja cAle che ane cakrI tenI pAchaLa cAle che ane jayAre cAle tyAre pramANAMgulathI 1yojana cAlIne UbhuM rahI jAya che. phri (2) chatraratnaH A paNa AyudhazALAmAM ja utpanna thAya che. A ratna chatrInI jema goLa AkAranuM, mastaka upara dhAraNa karavA yogya ati manohara hoya che. jethI zaradaRtumAM caMdra jevuM ati manohara, citra-vicitra ane upara 99,000 (chatrImAM hoya che tema) suvarNanA saLIyAothI aMdaranA bhAge jotAM pAMjarA jevuM zobhatuM hoya che. aMta bhAge cotarapha motI-maNi-ratnanI mALAothI maMDita ane chatranA bahAranA uparanA bhAge (Toce) arjuna suvarNanA zaradacaMdra jevA svacchane ujjavaLa zikharavALuM hoya che. devAdhiSThita A ratna hAtha pramANa chatAM cakrInA hastasparzanA prabhAvamAtrathI (cakraratnane (sainyane) DhAMkavA) adhika 12 yojanAnA vistAravALuM banIne meghAdikanA upadravathI rakSaNa karavA samartha thAya che. A ratna vRSTi-tApa-pavana-zItAdi doSo haranArU temaja zItakALe garamI ane uSNakALe zItalatA ApanAruM ane pRthvIkAyamaya hoya che. * (3) daMDaratna AyudhazALAmAM utpanna thanAruM A ratna, cakrInA khabhA upara rahe che. cakrIno Adeza thatA mArgamAM AvatI aneka UMcI-nIcI-viSama bhUmi Adi sarvane dUra karI sapATa-saraLa mArgane karI ApanAruM zatrunA upadravone haranAruM, Icchita manorathapUraka, divya ane apratihata hoya che ane jarUra paDe to yatnapUrvaka vAparatA (sagaracakrInA putranI jema) 1,000 yojana UMDI adhabhUmimAM abhuta vegathI praveza karI jamIna khodI mArga karI ApanAruM, guphAonA dvAra ughADavAmAM upayogI, vajanuM baneluM temaja vacamAM patejasvI ratnonI rekhA-paTTAothI zobhatuM hoya che. -na143) C 143 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka 4. yaratna 5. agaratna TV - - - - 6. DAThizIratna 7. bhaziratna - - - - - - - - - - 144 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI__----------- ----------------- 4 (4) carmaratnaH cAmaDAnuM baneluM A ratna, cakrInA zrIdhara (lakSmIgRhomAM utpanna thAya che. A ratna zrIvatsAdinA AkAravALuM, aneka prakAranAM citrathI citrita, zatruthI durbhegha, cakrInI saMpUrNa senA besI jAya to to paNa name nahi evuM hoya che. A ratnano upayoga e che ke jyAre cakrIkhaMDa jItavA jatAM senApatiratnane gaMgA siMdhunA nikuSTo (pradeza) sAdhavA mokale che tyAre senApati samagra sainyane tenA upara besADI gaMgA-siMdhu jevI mahAnadIo vahANanI jema zIdhra tarI jAya che. ethI ja nAma pramANa chatA cakrInA sparza mAtrathI sAdhika 12yojana phelAya che. jarurata paDeto gRhapati (manuSya) ratna te carmaratna upara vAvelA dhAnya-zAlAdikane turta ja ugAvanAru, zIdhra prayojana hoya to dhAnya-zIlAdikane sAMje ja laNI levA yogya karanAruM thAya che. ja (5) kharata:talavAra jevuM A ratna paNa AyudhazALAmAM ja utpanna thAya che. yuddhamAM apratihata zaktivALuM che. tIkSNa dhAravALuM, zyAma varNanuM, parvata-vajAdika jevI durbhedya vastune temaja cara ke sthira padArthane bhedanAruM, adbhuta evA vairyAdi ratna latAothI zobhatuM, niraMtara sugaMdhamaya ane atyaMta tejasvI hoya che. IS (6) kAkiNIratnaH A ratna khaDakone paNa bhedI zake tevuM cakrInA kozAgAra-lakSmIgRhamAM utpanna thAya che. te viSaharaaSTa jAtinA suvarNonuM baneluM che. chadizAechataLovALuM tethI ja pAsAnI jema samacaturalsa, 12 hAMsa ne 8 karNikAvALuM, 876 ityAdi aniyamita tolA bhAra sonaiyA pramANanuM, sonInI eraNa jevuM hoya che. cakrI divijaya karavA jAya tyAre uttara bharatamAM javA-AvavAmAM ADA paDelA vaitADhya parvatanI guphAomAM sUrya-caMdranA prakAzanA praveza vinAnI, ghora aMdhakAramaya guphAnA mArgane sadAkALa prakAzamaya karavA mahAguphAonI pUrva-pazcima baMne bAjunI bhIMto upara vRtta athavA gomUtrAkAre kAkiNIratnanI aNIthI 49 mADalA AlekhavAmAM A ratnano upayoga thAya che. A ratnathI AlekhelA (kotarelA) maMDalo divya prabhAvathI prakAzamaya thayA thakA cakravartAnI hayAti paryata avasthita prakAza ApanAra bane che, jethI lokone gamanAgamanano mArga sukharUpa thAya che. vaLI, cakravatI chAvaNImAM rahyuM thayu tenAM hastasparzathI 12 yojana sudhI prakAza ApI rAtrine paNa divasa banAvI de che. vadhumAM sarvatolA (mApavAnA kATalA) uparano vajana mAnano Alekha kAkiNIthI karavAmAM Ave che tyAre ja te pramANabhUta gaNAya che. A kAkiNIratna bhUMsavA mATe rabaranuM tathA lakhavA mATe penanuM paNa kArya kare che. mATe ja kahevAya che ke .. cakravartI RSabhakuTa upara pUrvanA cakravatInuM nAma bhUsIne potAnuM nAma A kAkiNIratnathI lakhe che. L4 (7) maNiratna: A paNa kozAgArarupa lakSmInA bhaMDAramAM utpanna thanAru nirUpama kAntiyukta, vizvamAM adbhuta, vairya maNinI jAtimAM sarvottama, madhyamAM vRtta ne unnata 6 khUNAvALuM, dUra sudhI prakAza denAruM, zobhatuM hoya che. Ano upayoga jyAre sainyanuM rakSaNa karavA carmaratna ane chatraratnano saMpuTabanAvavAno hoya tyAre saMpuTamAM prakAza (udyota) karavA mATe Ane chatraratnanA tumba sAthe bAMdhavAmAM Ave che athavA tamistrA guphAmAM praveza karatI vakhate hasti upara beThelo cakrI hastinA dakSiNa kunma sthaLe devadurlabha evA maNiratnane rAkhIne prakAzane 12 yojana sudhI pAtharato potAnI AgaLa ane baMne bAju maLIne traNe dizAne prakAzamaya banAvato guphA oLaMgI zake che ne uttara bhAratanI vijaya yAtrAmAM saphaLatA meLave che. vaLI te ratna mastake ke hAthe bAyuM hoya to sarvopadrava harI, sukha-saMpattine apanAruM, surAsura-manuSya-tiryaMcanA sarvopadravane haranAruM, mastakAdi aMgomAM bAMdhIne saMgrAmamAM praveza karanAra puruSane zatrunA zastrathI avadhya ane bhaya mukta banAvanAruM che. matAMtare-hAthe bAMdhatAM sadA taruNAvasthAmAM rAkhanAruM che ane tenA nakha-kezanI vRddhi Adi paNa na karanAruM bane. | Iti ekendriyaratnAni || | || jANavA jevuM cakarA, chatrachA ane daMDarAtevAma(hAtha) pramANa jANavuM. carmarAte 2 hAtha pramANa jANavuM. nagarajAte 2 AMgaLapramANa jANavuM. kAMkirNIrAte 4 AMgaLapramANa jANavuM. * mahArajAte 4 AMgaLa lAMbuM ane 2 AMgaLa pahoLuM jANavuM. - (145) Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka gajaratna azvaratna purohitaratna ja senApatiratno che. = gRhapatirata | vAryakIranI strIratna 146 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyaloka - - - - - - - -- - -- - - - - - - - --- - jaina kosmolojI_._._._.__._._ cakravartInA 14 ratno (7 paMcendriya ratna) 63; 4i (8) purohitaratnaH cakrIne jarUra paDe tyAre zAMtika-poSTika Adi vividha karmAnuSThAna karAvI saphaLatA ApanAra mahApavitra guNopeta, 14 vidyAmAM pAraMgata, praveza nirgamanamAM maMgala kAryo karAvanAra, kavi-kuzala, gauranuM kAma karanAra vagere rUpa hoya LY (9) gajaratnaH A gaja mahAvegI, 7 aMgo vaDe pratiSThita, airAvaNa gaja jevo pavitra, sulakSaNo, mahAparAkramI, ajeya evA killAdikane paNa toDI pADanAruM, A hasti upara ja cakI besI sadA vijaya yAtrAne meLave che, A ratna paNa devAdhiSThita hoya che. Is (10) atharatnaHcakrIno A ghoDo mahAvegI, svabhAve ja suMdara, Avatadi lakSaNavaMto, sadA yauvanastha, stabdha karNavALo, laMbAImAM 108 aMgula lAMbo ane 80 aMgula uMco, kuceSTArahita, alpakrodhI, zAstrokta sarva lakSaNa yukta, koI paNa jaLAzayo. agni ke DuMgarAdine vinA parizrame ullaMghanAro, mahAvegavALo. ajeya hoya che. (A baMne 9 10 pulligarUpe rahela tiryacaratno vaitADhya parvatanI taLeTImAM utpanna thAya che ane cha khaMDanI vijayayAtrAmAM parAjita thayelI vyakti te vakhate cakravatane bheTaNAmAM Ape che.) 4i (11) senApatiratna: A puruSa hatyAdi sarva senAno agraNI, cakrIno yuddha maMtrI, yavanAdika bhASA-zAstra tathA lipizikSA-nIti-yuddha yukti - cakravyuhAdi viSayono jANakAra, samayajJa, vijaya karavAnA kSetranA jamInAdika mArgano jJAtA, vaphAdAra, parama svAmI bhakta, tejasvI, prajApriya, cAritryavAna, pavitra guNothI sulakSaNavaMta ane divijayamAM cakrInI sAthe ja rahenAro, cakrInI AjJA thatA ja cakrInI sahAya vinA ja carmaratna vaDe gaMgA-siMdhunA apara kAMThe jaIne, mahAbaliSTha maleccha rAjAo sAthe bhISaNa khuMkhAra yuddha karI sarvatra vijaya meLavIne cakrInuM zAsana sthApita kare che. If (12) gRha(gAthA)patiratnaH annAdikanA koSAgArano adhipati, cakrInA mahela-gRhanA tathA sainyanA bhojana, vastra, puSpa-phaLa, jaLAdika Avazyaka tamAma vastunI ciMtA karanAro-pUrI pADanAro, sulakSaNo, dAnazura, rUpavaMta, svAmi bhakta hoya che. vaLI digvijayAdi prasaMge jarUra paDe aneka prakAranA dhAnya tathA zAkano carmaratna upara savAre vAvIne sAMje ugADanAra hoya che. (carmaratna e dhAjotpattine yogya kSetratulya kAma ApanAra ane gRhapatine kRSikAra tarIke samajavo) jethI sainyano sukhapUrvaka nirvAha thAya che. 4 (13) vArdhakIratna eTale mahAna sthapati-zilpI, samagra suthAromAM zreSTha, cakrInA mahelo-prAsAdo-gRho tathA sainya mATenAM nivAsa sthAno, gAma-nagarone taiyAra karI ApanAra, pauSadhazALAne eka ja muhUrtamAM vAstuzAstranA niyama mujaba yathArtha rIte vyavasthita banAvanAra hoya che. bAMdhakAma khAtAnA adhiSThAtA A puruSa hoya che. vaLI, cakrI jayAre tamistrI + khaMDaprapAtA guphAmAM jAya tyAre samagra sainyane sukhe utaravA sAruM unmagnA ane nimagnA nAmanI mahAnadI vagere upara kAThamaya mahAna setu-pUlone bAMdhanAra A hoya che. 4i (14) strIratna : A mahAna vidyAdharo tathA anya nRpationA uttama gRhamAM utpanna thAya che. tenAmAM 6 khaMDanI nArIonA ekatrita tejapUMja jeTaluM divya pAdika hoya che. sAmudrika zAstromAM rahelA saMpUrNa strI lakSaNA yukta mAna-unmAnapramANa yukta, mahAdedipyamAna ne sarvAga suMdara hoya che. sadA avasthita yauvanavALuM, roma nakha na vadhe tevuM, bhoktAnA balanI vRddhi karanAruM, devAMganA jevuM, sparza karatA sarva rogone haranAruM ane kAma sukhanA dhAmasamu mahA addabhuta hoya che. A strI (ratna)ne cakrI mULa zarIra bhogave to paNa kadApi garbhotpatti thatI nathI. kAraNa ke garbhAzayanI garamInA kAraNe garbha rahI zakato ja nathI. garamInA udAharaNamAM kurumatI nAmanAM strIratnano sparza thatAM lohanuM pUtaLuM paNa dravIbhUta thaI gayuM hatuM te dAkhalo ati prasiddha che. | Iti paMcendriyaranAni . na 147) Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka .. ----- 10 yojana laMbAI..--- --- 9 yojana pahoLAI .. mli - AniApautifuuuNI IIIIIIIIIIir || O ta --- 8 yojana UMcAi K _ * * . - : " nA - - - 148 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka vartInAM navanidhAna = navanidhi isa A cakravartInI navanidhio zAzvata che ane te gaMgAnadInA kinAre bhUgarbhamAM hoya che. cakravartI potAnI SaTakhaMDanI digvijayanI yAtrAnA aMte tenI (A navidhionI) sAdhanA karIne meLave che. tyAre te cakravartInI pAchaLa bhUgarbhamAM cAlatI cAlatI Ave che ane cakravartInA zrIgharamAM tenuM mukha Ave che ane A navanidhinI 9 peTIo bhUgarbhamAM nagara bahAra ja hoya che. kAraNa ke, A 1-1 nidhio 12 yojana lAMbI ane 9 yojana pahoLI temaja 8 yojana uMcI ane 8 cakra rUpI paiDA upara rahela hoya che . rs (1) naisarpanidhi: khANa, grAma, nagara ane pATaNanI sthApanA, maMDabako, droNamukhI, skaMdhAvA2 (chAvaNI) hATa ane gharonI sthApanAno sarva viSaya tathA hAla je vAstuzAstramAM dekhAya che, te te saMbaMdhi sarva pustako A naisarpa nAmanA prathamanidhimAM hoya che. 4 (2) pAMDunidhi : dhana, sauneyA ane nALIyeLAdi je gaNAya, muktA vagerenA Dhaga je uddabhavatI vakhate parIkSA karIne levAya, dhAnya ke je prasthAdi vaDe mapAya, goLa vagere je tolAya, te sarvanuM pramANa tevA prakAranuM mAnonmAna ane vAvavA lAyaka zAlyAdi aneka prakAranAM dhAnya bIjAdi temaja aneka prakAre utpattinI paddhati bIjA pAMDunidhimAM hoya che. 4 (3) piMgalakanidhi H strIpuruSone ucita temaja azva ane gajane ucita sarva prakAranA AbharaNo saMbaMdhi vidhio trIjA piMgalaka nAmanA nidhimAM batAvela che. 4 (4) sarvaratnanidhi cakravartInA 14 ratno vagere ane tenI utpatti sarvaratna nAmaka nidhimAM batAvela che. 4 (5) mahApadmanidhiH sarva prakAranA vastronI utpatti temaja temane raMgavA vagerenI racanA ane dhovA vagerenI vidhi pAMcamA mahApadma nAmaka nidhimAM batAvela che. 4 (6) kALanidhi : AmAM kALa jJAna ke je jyotiSazAstrAnubaMdhI che tathA arihaMta-cakravartI-baladeva-vAsudeva vagerenA vaMzo te te vaMzomAM bhUta-vartamAna ane bhaviSyakALane lAgatuM je zubhAzubha hoya che te temaja kRSi vANijyAdi karma ane 100 zilpAdi te sarva sthiti A kALa nAmaka nidhimAM batAvela che. 4 (7) mahAkALanidhiH aneka prakAranA lohanI, rupAnI,svarNanI, sUryakAMta-caMdrakAMtAdi maNiyonI, motInI, sphaTikanI ane pravAlAdikanI khANonI utpatti A mahAkALa nAmaka nidhimAM batAvela che. 4 (8) mAnavanidhi H khaDga ane bhAlAdi zastronI ane nAnA prakAre bakhtaronI utpatti, yuddha nIti ane uttamavyUharacanA vagere temaja sAma-dAmAdi vividha daMDanIti tathA hakkArAdi sarvanItio mAnavaka nAme nidhimAM jaNAvela che. 4 (9) zaMkhinidha (mahAzaMkhanidhi) : sarve nATya karavAnA prakAranI, abhinaya prabaMdhavALA nATakanA aneka prakAronI, 4 prakAranA kAvyanI ane aneka prakAranA vAjiMtronI vidhi emavividha prakAranI utpatti... zaMkha nAmanA 63 mahAnidhimAM batAvela che. A pramANe cakravartIne potAnA parama puNyodaye manuSya jAti ane mAnavasvabhAvane upayogI tamAma sAdhana-sAmagrI A 9nidhio dvArA prApta thaIjAya che. Ya A nave nidhio suvarNanI hoya che temaja vividha ratnothI paripUrNa hoya che. suMdara racanAthI ramaNIya ane vaiDuryaratnothI banAvelAM evAM tenA kapATo hoya che. A nidhionA adhiSThAtA devo nidhinA samAna nAmavALA temaja palyopamanA AyuSyavALA nAgakumAranikAyanA mahardika devo hoya che. Ya uparokta sarva hakIkata te lokottara nidhio mATe jANavI. kAraNa ke laukika navanidhio A pramANe che. (1) mahApadma, (2) padma, (3) zaMkha, (4) makara, (5) kacchapa, (6) mukuMda, (7) kuMda, (8) nIla ane (9) carca. 149 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 1. thaDaratna 4. gahAratna 150 // vAsudevanAM 7 ratno... // 2. jaDgaratna 4. zAMrga dhanuSya 6. sammAna 0 vanabhAlA! 3. bhaziratna 7. pAMyabhanya zaMjaratna madhyaloka Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka vAsudhvanA 7 ratno ane choTizilA 65 # have yuddhazurA-vAsudevone je 7 ratno hoya che te kahevAya che". (1)sudarzanacakra, (2) naMdaka nAmanuM khaDraga ane (3) maNi A traNe ratnonuM varNana pUrvamAM Apela cakravartAnA 14 ratnomAM AvI gayela hovAthI bAkInAM 4 ratno kahevAya che. ji (4) dhanuSyaratnaH A zArga dhanuSya nAmanuM zastra jANavuM. A dhanuSya bIjA anya koIthI paNa upADI na zakAya tevuM mahAbhAre hoya che mAtra vAsudevo ja Ane upADI zake che temaja adbhuta zaktivALu jenA TekarAva mAtrathI ja zatrusainya trAsIne palAyana thaI jAya evuM hoya che. 4 (5) gadA: A gadA cakranA daMDaratna jevI mahAprabhAvazALI hoya che temaja bIjA koIthI paNa upADI na zakAya tevI, vaLI abhimAnI evA verIyo (zatruo)nA bhujAnA baLane (madane) toDI nAMkhanArI ne baLISTa hoya che. 4 (6) vanamAlA : A vanamAlA nAmanI mAlA vAsudevanI chAtI upara sadAe laTakelI ja hoya che. vaLI, A mALA kyAreya paNa karamAtI nathI. A mALA sarva RtuonA puSpothI suMdara tathA atyaMta sugaMdhita hoya che temaja A mALA devAdhiSThita hoya che. IT (7) zaMkhaH A pAMcajanya zaMkhane vAsudeva sivAya (tIrthaMkara vajI) bIjo koI ja vagADI zake nahi. teno AvAja thatAM zatru sainya bhayabhIta banI sarvatra bhAgI jAya che. A zaMkhano AvAja 12 yojana sudhI saMbhaLAya che. A pramANe sadAya devAdhiSThita sAte ratno vAsudevane hoya che (ane baLadevane traNa ratno hoya che. te jemake : (1) dhanuSyaratna, (2) haLa, (3) mUzaLa...) ThoTizilA vize kAzavA # jema cakravartI khaMDavijaya daramyAna RSabhakUTa upara svanAma aMkita kare che tyAre tene khAtrI thAya che ke huM cakravartI thaI gayo chuM. temaja vAsudevone paNa huM pote vAsudeva chuM te khAtrI A nIce kahevAtI koTizilA upADavAthI kare che. te meghanA jema atizaya zyAma ane snigdha varNavALI temaja devatAonA samUhathI adhiSThita evI 1 yojana lAMbIpahoLI ane UMcI evI zAzvatI dakSiNAI bharate siMdhu dezanA dazArNa parvatanI bAjumAM che. te koTizilAne vAsudevAmAM prathama vAsudeva UMcA karelA DAbA hAthanA agra bhAga sudhI upADe che. bIjo vAsudeva mastaka sudhI, trIjo vAsudeva kaMTha sudhI, cotho vAsudeva vakSa:sthala sudhI, pAMcamo vAsudeva jaThara sudhI, chaThTho vAsudeva kaTitaTa sudhI, sAtamo vAsudeva upradeza sudhI, AThamo vAsudeva jAnu sudhI ane navamo vAsudeva jAnuthI kAMIka nIce sudhI upADe che. A krama avasarpiNInA 9 vAsudevo mATe jANavo ane utsarpiNImAM AnAthI viparIta krama jANavo. ja A koTizilAnuM bIjuM nAma "siddhazilA" paNa che kAraNa ke, A koTizilA upara soLamA zrI zAMtinAtha tIrthaMkara prabhunA cakrAyudha nAme gaNadhara aneka munivaro sAthe siddhipadane varyA che. vaLI temanI 32 pATa paraMparA sudhI saMkhyAtA kroDa muniyo paNa ahIMthI ja mokSe gayA che. tyArabAda zrI kuMthunAtha bhagavAnanA mukhya gaNadhara ane temanI 28 pATa paraMparA sahita saMkhyAtA kroDa munio, zrI aranAtha bhagavAnanA mukhya gaNadhara ane temanI 24 pATa paraMparA sudhI 12 kroDa munio, zrI mallinAtha bhagavAnanA mukhya gaNadhara ane temanI 20 pATa paraMparA sudhI 6 kroDa munio, zrI munisuvratasvAminA tIrthamAM 3 kroDa munio ane zrI neminAtha prabhunA tIrthamAM 1 kroDa munio... A ja koTizilA uparathI siddha thayA che mATe ja A koTizilAnuM bIjuM nAma "siddhazilA" paNa kahevAya che. | (kAlaloprakAza | sarga-31) na 151) Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka 350 SENE 0 grAma gautamAdi 11 gaNadhara.. | | AnaMdAdi 10 mahAzrAvaka.. 152 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI krama 1 2 p 6 8 '' 10 11 krama gaNadhara nAma indrabhUti agnibhUti vAghubhUti vyakta sudhamAM maMDitaputra mauryaputra akaMpita acalabhrAtA metArya zrAvakanAM nAmo nagara nAma 7 8 mahAzataka zrI vIraprabhunA 11 gaNadharonuM koSTaka 1 AnaMda vANijaya grAma 2 kAmadeva caMpAnagarI 3 | calaNI pitA | vArANasI 4 suradeva vArANasI 5 |culaNIzataka | AraMbhikA 6 kuMDa kolIka kapilapura sadAla putra polAsapura rAjagRhI 9 naMdInI pitA kAsti 10 sAlinI pitA dhAne gobara gobara gobara kollAka saMniveza | dhanamitra vAruNI zravaNa kollAka saMniveza | dhammila bhaddIlA uttarA phAlgunI morya saMniveza banAva vijayA mA mo nirdeza maurya vijayA rohiNI mithilA deva jayaMti uttarASADhA kozalA naMdA mRgazIrSa tuMgika saMniveza varuNadevI azvinI prabhAsa rAjahI bala atibhadra | puSya 16 300 prabhu mahAvIranA 10 mahAzrAvaka ane temanI sAmAnya vigata... dhananI saMkhyA upasarga nagara nAmara pitAzrI mAtAzrI janma nAma nAma nakSatra jyeSThA kRttikA svAti vasubhuti | pRthvI vasubhuti | pRthvI vasubhuti | pRthvI vasa datta zrAvikA (patnI) nAma zivAnaMdA bhadrA zAmA dhannA bahulA puMsA agnimitro revati Adi 13 ayAnI phAlgunI gRhastha paNe gAyonI saMpa 50 pada 42 50 50 53 65 re 46 36 chadmastha kevalI | sarvAyu | parivAra paNe (ziSyano 16 30 12 10 12 42 14 14 - 12 10 12 kroDa sonaiyA 18 kroDa sonaiyA 24 kroDa sonaiyA 40,000 60,000 60,000 ED COO 18 kroDa sonaiyA 60,000 18 kIDasonaiyA EUR0,000 18 kroDa sonaiyA 10,000 3 kroDa sonaiyA 80,000 24 kroDa sonaiyA 40,000 12 kroDa sonaiyA 40,000 12 kroDa sonaiyA 12 16 18 18 8 16 16 21 14 16 92 84 80 100 83 65 78 kara 62 40 avipajJAnano viyAgAdi-3 bhaDAmAtAna 16 rogono strIno dharmacarcAno strIghAtano revati strIno upasarga nathI. upasarga nathI. 500 500 50 54 500 350 350 300 300 300 66 gautra gautama tama gautama bhAradvAja loka agni vaizya vAziSTa kAzyapa gautama hariyAtana kauDina kauDina (zemAM gayA) vimAnotpatti... arUNa arUNanAbha arUNabha arUnA kAMta agAriSTa Aja arUNabhuta arUjhAvAMsaka arUNagarva arUNa kli * bhAvazrAvakanA 17 prakAre lakSaNa : 810 strIthAgatA parivAAmavALo, (2) Indriyanirodhaka, (3) artho asAra mAne, (4) saMsArane viDaMbanA jANe, (5) viSayone kiMyAkatA phaLa jevA mAne, (6) tIvrAraMbha kare nahIM, (7) gRhavAsane jela mALe, (8) gurunI AithI darzazuddhi kare, (9) gADarIyA pravAhamAM ya hatI, 10) zAstrAnusArI pravRtti ke, (11) yathAzakita dAnAdi dharma seve, (12) dharma karavAmAM zaramAya hArdI, (13) rAga-dveSa bhAbhAM ta kare, 9140 mAsa, (15) sapradArthamAM AitA vicAre, 916) virakta thai viSayo bhogave to (1) vezyAnI jemagRhavAsanuM pAlana kare.... 153 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI dadhimukhaparvata... naMdIzvaradvIpa bor -ratikaraparvata... 154 **3]l] F3 HL 'P>h taja telFbl> ke? '[F>> 2 d]l]le #3 ratikara parvata... e sarvanI upara ekeka caitya malIne eka dizAmAM 13 caitya gaNatAM cAre dizAmAM para caityo thAya che. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka 67 naMdIzvaradvIpa # naMhI samRddhi vaDe sara-vaibhavavALo dIpato je dvIpa te naMdIzvaradvIpa tenA pUrvArdhano adhipati kailAsadeva ane pazcimAdhano adhipati harivAhanadeva che. e devonI vijayadeva sarakhI rAjadhAnI bIjA naMdIzvaradvIpamAM che. A dvIpanI pahoLAI 1,63,84,00,0OO (ekaso tresaTha kroDa corAzI lAkha) yojana che. e dvIpanA ati madhyabhAge cAra dizAmAM aMjanavarNanA zyAmavarNa 4 saMgari nAmanA 4 parvato bhUmithI 84,000 yojana UMcA ane 1,000yojana bhUmimAM UMDA che tathA 10,000 yojana bhUmisthAne vistAravALA ane zikhara upara 1,000 yojana vistAravALA che. (matAntare bhUmisthAne 9,400 yojanA vistAravALA paNa kahyA che) e cAra aMjanagiri upara e keka maLIne kula cAra jinabhavana che. (ti aMgananirvatyani) I e dareka aMjanagirinI 4 dizAe lAkha-lAkha yojana dUra gaye lAkha yojananI lAMbI-pahoLI matAntare lAkha yojana lAMbI50,000 yojana pahoLI) ane 10yojana UMDI (matAntare 100yojana UMDI.) 4-4 vAvaDIo maLIne 16 vAvaDIo che. te dareka vAvaDInI paNa cAra dizAe 500 yojana dUra gaye 5OOyojana pahoLuM ane 1 lAkha yojana lAMbu evuM 1-1 vana hovAthI 64 vana che tathA e 16 vAvaDImAM darekanA madhyabhAge ujjavala varNano sphaTika ratnano 64,000 yojana UMco, 1,000 yojana bhUmimAM UMDo, mULamAM tathA zikharataLe 10,000 yojana lAMbo-pahoLo vartula AkArano dhAnyanA pAlA sarakho ekeka dadhimukha parvata hovAthI sarva maLI 16 dadhimukha parvato che. te dareka upara paNa 1-1 zAzvatajinacaityahovAthI 16 caitya dadhimukha parvatomAM gaNAya che. (tadda thargparvatajinacaityAna) ja tathA dareka aMjanagirine pharatI cAra vAvaDIonA 4 AMtarAmAM darekamAM 2-2 ratikara parvata hovAthI cAre aMjanagirine pharatA sarvamaLIne 32 ratikara parvata che. te padharAga maNinA (athavA suvarNanA) che. e dareka upara ekeka zAzvata jinacaitya hovAthI 32 jina caiitya che. (tirUratiiininaatyAna) e pramANe (4+ 16+32) = 52 jinacaityo naMdIzvaradvIpamAM kahelAM te sarve caityo siMhaniSAdI AkAranAM che. eTale 1 bAju nIcA ane bIjI bAju anukrame UMcA thatAM thatAM yAvat 72 yojana UMcA thayelAM che tathA ISakArAdi uparanA jinacaityothI bamaNA pramANavALA hovAthI 1,000yojanAdIrgha, 50yojana pahoLAM temaja 7rayojana UMcAM che. II naMdIzvarIpamAM vimAna saMkSepaJI. 4i zrI jinezvaronA kalyANaka prasaMge saudharmendra vagere Indro je pAlakAdi nAmanA lAkha yojananA pramANanA prayANa vimAnamAM besIne Ave che, te vimAnone sarve Indro ahIMnaMdIzvaradvIpa uparaja saMkSepa karIne (nhAnA banAvIne) bharatAdi kSetromAM Ave che. I naMdIzvaradvIpamAM IndrakRta aThThAI mahotsava # dareka varSanA paryuSaNaparva, traNa cAturmAsika parva tathA zrI siddhacakrArAdhanA parva (navapadajI zAzvatI aThThAI) vagere prasaMgomAM tathA zrI jinezvaronA janmAdika kalyANaka mahotsava karIne pAchA vaLatI vakhate Indro A naMdIzvaradvIpamAM AvI mahotsava kare che, tyAM pUrvadizAnA aMjanagiri upara saudharmendra ane 4 dadhimukha parvata upara enA ja 4 lokapAla devo aDhAI mahotsava kare che. uttaradizinA aMjanagiri upara IzAnendra ane 4dadhimukha parvato upara enA ja lokapAla devo aDhAI mahotsava kare che. dakSiNa aMjanagiri upara amarendra ane 4 dadhimukha parvato upara enA ja 4 lokapAla devo aThThAI mahotsava kare che temaja pazcimaaMjanagiri upara balindra ane pazcimanA dadhimukhaparvato para enA jaja lokapAla devo aDhAI mahotsava kare che... tema jANavuM. na 155) Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -.-.-.-.--dhyaloka 8 bhA naMhIzvaradvIpabhAM yAra TizAme 4 aMzanagiri uttara ja ramaNIyaka aMjanagiri na dI. svayaMprabha aMjanagiri pazcima jaMbu devaramaNa aMjanagiri dvIpa JeJ-%e P e ] dakSiNa (156 } - * For private 2 Pe Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI naMdIzvaradvIpamAM rahela.... aMjanagiri parvata... rs jaMbUdrIpathI laI 8mA (AThamA) naMdIzvaradvIpanA madhyabhAge jAtimAn aMjanaratnamaya 4 aMjaniri parvato zobhI rahyA che... te anukrame pUrvadizAmAM "devaramaNa" nAmano, dakSiNa dizAmAM "nityodyota' nAmano, pazcima dizAmAM "svayaMprabha'" nAmano ane uttara dizAmAM "ramaNIyaka" nAmano aMjanagiri che. madhyaloka 68 svaccha gopucchanA AkAre rahelA 2ja ane maLathI rahita gaganottuMga zikharone dhAraNa karatA ati tejasvI evA A parvato pRthvIthI 84,000 yojana UMcA che. jyAre pRthvInI aMdara 1,000 yojana avagADha thayelA che temaja pRthvInI sapATI upara 10,000 yojana pahoLA ane zikhara para 1,000 yojana pahoLA che. rTM (matAMtara...) rTM A aMjanagiri parvato pRthvItala upa2 9,400 yojana pahoLA che ane upara 1,000 yojana pahoLA che. "ThANAMgasUtra"nI vRttimAM A aMjanaparvato mULamAM 10,000 yojananA viSmabhavALA kahyA che. "dvIpasAgara prajJapti"nI saMgrahaNImAM 9,400 yojanano aMjanagirinA dharaNItalanA uparano viSphabha hoya che... tema kahyuM che. (evI rIte anya paNa matAMtara Ave che.... tattva tu jevatiAmyam) have jenA mate pRthvItala upara 10,000 yojana vismRti che temane dareka yojane-yojane kSaya-vRddhi thAya che ane te A mujaba ke upara caDhatA yojane-yojane yojanano kSaya thAya che ane jyAre nIce utaratAM eTalI ja - yojananI vRddhi thatI jAya che. A parvatonI bhUtala uparanI paridhi 31,623 yojananI hoya che ane A parvatonI zikhara uparanI paridhi 3,162 yojanathI kAMIka adhika che. have A dareka aMjana parvatonI cArebAju 1-1 lAkha yojana dUra cAra puSkariNI vAvaDIo che. te cAreya 1 lAkha yojana lAMbI + pahoLI ane 10 yojana UMDI che ane matsya vagaranA svaccha pANInA uchaLatA kallolathI zobhAyamAna che... rTM zrI jIvAbhigamasUtranI TIkAmAM tathA pravacanasArodvAra TIkAmAM vAvaDIyonI UMDAI 10 yojana kahelI che. jyAre zrI naMdIzvara stotra tathA zrI naMdIzvara kalpamAM A vAvaDIonI UMDAI 1,000 yojananI kahelI che temaja zrI sthAnAMgasUtramAM kahevAyuM che ke, te naMdA Adi puSkariNIo 1 lAkha yojana lAMbI, 50,000 yojana pahoLI ane 1,000 yojana UMDI che... AmAM sAcuM zuM ? te to sarvavido ja jANe ... rTM have A 4 aMjanagirinA nAmo ane pUrvAdi krame rahela cAre dizAmAM vAvaDIonA nAmo jaNAvAya che. (1) devaramaNa nAme aMjanagirimAM - (1) naMdiSaNa (2) amoghA (3)gostUpA (4) sudarzanA nAmaka vAvaDI... (2) nityodyota nAme aMjanagirimAM - (1) naMdottarA (2) naMdA (3) sunandA (4) naMdivardhanA nAmaka vAvaDI... (3) svayaMprabha nAme aMjanagirimAM - (1) bhadrA (2) vizAlA (3) kumudA (4) puNDarikINI nAmaka vAvaDI... (4) ramaNIyaka nAme aMjanagirimAM - (1) vijayA (2) vaijayantI (3) jayantI (4) aparAjItA nAmaka vAvaDIo che... 4 A 16 vAvaDIonA madhyabhAgamAM... 16 dadhimukha parvato AvelA che. 157 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka ahi dakSiNadizAmAM 4 lokapAlanA nAmavALA 4 parvatonI darekanI 4 dizAe 4-4 rAjadhAnIo maLI 16 rAjadhAnI saudharmendranA 4 lokapAlanI che. e rIte ja uttaradizAmAM Avela IzAnendranA 4 lokapAlanI 16 rAjadhAnI che. 11 mo kuMDaladvIpa kuMDalagiri A kuMDalagiri 42,000 yojana UMco, 1,000 yojana bhUmimAM ane siMhaniSAdinA AkAre valayAkAre che tema jANavuM. 158 eka Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka - - - - - - - - --- - kuMDaladvIpanI vizeSa jANakArI... 69 ja naMdIzvaradvIpa e AThamo dvIpa che, tyArabAda navamo aNadvIpa ane dazamo aNapapAtadvIpa Ave che ane tyArabAda agyAramo A kuMDaladvIpa Ave che temaja A dvIpanI aMdara atimadhyabhAge kuMDalagiri nAmano parvata che, je mAnuSottara parvatanI jema ja rahelo che. te 42,000 yojana UMco che ane 1,OOO yojana bhUmimAM magna che.mUla-madhya tathA uparamAM A parvata mAnuSottara parvatanI jema ja vistRta che. (eTale mULamAM 1,022 yojana, madhyamAM 723yojana ane uparanA bhAge 424 yojanA) A kuMDalagiri parvata upara cAre dizAmAM 4 dvAravALA evA 4 jinAlayo che. je caturgati saMsArarUpa araNyamAM bhrAMta thayela jIvo mATe vizrAma thala samAna che. A badhAya caityonuM svarUpa naMdIzvaradvIpanI aMdara rahelA parvato uparanA jinAlayo samAna che. ja A parvatathI abhyatara bhAgamAM dakSiNa ane uttara dizAmAM 4-4 parvato che. jenA nAma somaprabhayamaprabha-vaizramaNaprabha ane varuNaprabha che. A AThe parvatonI AkRti ratikara parvatanI samAna che. A 11 parvatanI cAre dizAmAM maLIne kula 32 rAjadhAnIo che, je jaMbUdvIpanI jeTalI lAMbI coDI (pahoLI) che. A parvatomAMthI somaprabha parvatanI pUrvAdi - 4 dizAmAM rahelI (1) somA, (2) somaprabhA, (3) zivaprAkArA ane (4) nalinA nAmaka rAjadhAnIo che. bIjA naMbare yamaprabha parvatanI cAre dizAmAM (1) vizAlA, (2) ativizAlA, (3) zadhyAprabhA tathA (4) amRtA nAmaka rAjadhAnIo che. trIjA naMbare vaizramaNaprabha parvatanI cAre dizAmAM (1) acalanaddhA, (2) samavasA, (3) kuberikA ane (4) dhanaprabhA nAmaka rAjadhAnIo che ane cothA naMbare varuNaprabha parvatanI cAre dizAmAM (1) varuNA, (2) varuNaprabhA, (3) kumudA ane (4) puNDarikINI nAmaka rAjadhAnIo AvelI che. dakSiNa dizA tarapha rahelI je A 16 nagarIo che, te saudharmendranA 4 lokapAlo saMbaMdhI che. te ja rIte uttara dizA tarapha rahelI je 16 nagarIo che, te IzAnendranA 4 lokapAlo saMbaMdhI che. A pramANe dvIpasAgara prajJaptinI saMgrahaNI'mAM kahyuM che.' ji A kuMDalagiri upara pUrvAdi kramathI 4-4 kUTo AvelA che. te A pramANe jANavA. pUrvamAM (1) vajaprabha (2) vajasAra (3) kaNaka (4) kaNakkottama. dakSiNamAM (1) raktaprabha (2) raktadhAtu (3) suprabha (4) mahAprabha. pazcimamAM - (1) maNiprabha (2) maNihita (3) rucaka (4) ekavaMtasaka. uttaramAM - (1) sphaTika (2) mahAsphaTika (3) himavAna (4) maMdara. A 16 kUTo upara palyopamanI sthitivALA 16 nAgakumAro vase che. teonA nAmo uparokta krama mujaba (1) trizISa (2) paMcazISa (3) saptazISa (4) mahAbhuja (5) paznottara (6) padmasera (7) mahApA (8) vAsukI (9) sthirahRdaya (10) mRduhRdaya (11) zrIvatsa (12) svastika (13) suMdaranAma (14) vizAlAkSa (15) pAMDuraMga ane (16) pAMDukezI jANavA. A kUTanI UMcAI-paO yojana, mULamAM vistAra-paOOyojana, madhyamAM vistAra 375 yojana, zikhara parano vistAra-250 yojana temaja mULamAM paridhi 1,581 yojanathI kAMIka adhika che. - 59) 159 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka ------------------madhyaloka 13 mA cakaDrIpamAM 4 jinacaitya ane 40 dikakumArIkA phUTa.. iza00 A A rucakagiri siMha niSAdInA AkArano che ane te 84,000 yojana UMco, 10,022 yojanano mULamAM vistAra, 7,023 yojanano madhya vistAra vaLI 4,024 yojanAno zikhara vistAravALo che. te zikharanA vistAranA bahAranA cothA hajAramAM (eTale bAhya rucakAI taraphanA 1,024 yojanAnA madhyabhAgamAM) 4 dizAmAM 4 caitya (jinabhavana) ane anukrame 36 dikumArI kUTa che temaja dIpanA atyaMtarArdha bhAgamAM 4 dikumArI kUTa che. (160 + Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka 10 cakadvIpa TY rucakadvIpa 11mo, 13mo, 15mo, 18mo ane ra1mo paNa gaNAya che. dvIpasAgara prajJaptimAM 11mo kahyo che. anuyogadvAramAM 13mo tathA aruNadvIpathI tripratyAvatAra gaNatAM 21mo kahyo che. jIvAjIvAbhigamamAM aruNadvIpa ane kuMDaladvIpane tripratyAvatAra jaNAvI 15mo gaNyo che tathA aruNopapAta nahi gaNIne ane naMdIzvaradvIpa pachI aruNadvIpa ane zaMkhadvIpane tripratyAvatAra gaNAvI 18mo cakIpa kahyo che. A pramANe cakadvIpano krama judA-judo jaNAvela che. # A rucakadvIpa 10,99,51,16,27,776 lAkha yojana vistAravALo che. tenAM madhyabhAgamAM mAnuSottara parvata samAna valayAkAre rucakagiri nAmano vizAla parvata che. te 84,000 yojana UMco jamInamAM 1,0)yojana UMDo ane jamIna upara 10,022 yojanavALo tathA zikhara upara 4,024 yojananA vistAravALo che. A parvata Upara cothA hajAramAM eTale bAhya cakAI taraphanA 1,024 yojanAnA madhyabhAgamAM cAre dizAmAM 1-1 maLIne kula 4 zrI jinabhavano che. te 10 yojana lAMbA, 50 yojana pahoLA ane 72 yojana UMcA, 4 dhAravALA, naMdIzvaradvIpanA jinabhavananA samAna varNanavALA 124 pratimAthI yukta che. vizeSamAM pUrva, dakSiNa, pazcima ane uttara dizAnA jinabhavananI baMne bAju 4-4 kUTa eTale 1 jinabhavananI baMne bAju thaI kula 8-8 phUTa hovAthI cAre dizAmAM laIne 32 phUTa che tathA vidizAmAM (khuNAmAM) 1-1 hovAthI te 4 maLIne kula 36 kUTo che. tenA upara palyopamanI sthitivALI 36 dikkamArIo vase (rahe) che. A 36 dikumArI urdhva rucakanI kahevAya che. vaLI atyaMtara cakAInA madhyabhAgamAM cAre vidizAmAM 1-1 phUTa che. tenI upara paNa 1-1 maLIne 4 diEmArIkA che, je madhyacakanI diimArI kahevAya che. A 40 dikkamArIo zrI jinezvara paramAtmAnA janmakalyANaka prasaMge Ave che*.... * have A cakagirimAM Avela pUrvAdi dizAmAM je 32 phUTo kahevAyA che, teonAM nAmo A pramANe jANavAM. pUrvamAM - (1) kaNaka (2) kaMcaNaga (3) tapana (4) dizAsvastika (5) ariSTha (6) caMdana (7) aMjanamULa (8) vaja. dakSiNamAM - (1) sphaTika (2) ratana (3) bhavanA (4) padma (5) nalina (6) zazI (7) vaizramaNa (8) vairya. pazcimamAM - (1) amogha (2) suprabuddha (3) himavAna (4) maMdira (5) kuMDala (6) cagottara (7) caMdra (8) sudarzana. - (1) vijaya (2) vaijayaMta (3) jayaMta (4) aparAjIta (pa) kaMDala (6) rucaka (7) ratnoccaya (8) sarvaratna. *have Auparoktazudro upara vasanArIdillumArIonAM nAmo ane kAryoA pramANa jANAvAM. ja pUrvacakanI 8= (1) naMdotarA (2) vaMdA (3) sunaMdA(4) naMdIvardhanA (5)vijayA (6) vaijayaMtI (7) jayaMti (8) aparAjItA. A8dikUmArIo zrIjanezvaranA janma samaye prabhunI AgaLa daryakAtharI gAyana karatIUbhI rahe che. dakSiNA rucakatI 8 = (1) samAhArA (2) sukhadanA (3) suprabuddhA (4) yazodhara (1) lakSmIvatI (6) zeSavatI (7) citraguptA(8)vasudharA. A8dikakumArIzrIjiThozvaranA AgaLaphaLazomAM jaLa bharIne gAyA karatIUbhI rahe che. AMzcimacakalI 8= (1) alaMbusA (2) mizrakeza (3) puMDarIkA (4) vArU (5) hAsA (6) sarvaprabhA (7) zrI ane (8)zrI. A8 dikakumArI jinezvaraprabhunI AgaLa cAmara DhALatIgAyana karatIUbhI rahe che. #vidiziyakanI4 = (1)citra(2)citrakaLAkA(3)tejA(4)sudAmanI. teo prabhu AgaLadIpaka dharIgAyana karatI UbhI rahe che. ja madhya cakalI4 = (1)phayA2)rUyAtakA(3)surUyA(4)phayavatI. teo prabhunuM prasUtikarma kare che. " e uparAMta uMlokanI 8 kumArI... 8 naMdanakuTamAM (meruparvatanA baMdAvanamAM) ane ayolokanI 8 kumArI.. gajadaigarikA upara vasanArI hovAthI... sarvamaLIyadikakumArI jANAvI. na 161) 5 . Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka pratye' samudranA pAzIno svAda vAbhAvika cAlu pANI jevo sva che ja ghI jevo svAda ikora ' ja dudha jevo svAda tA. je dudha che ET = to ke = jo tamArA dAru jevo svAda Fii hoya na jevo svAda cAlu pANI jevo zI jevo svAda cAlu pANI re harirIka (navo svAda rApANI che khArA para jaMbudvIpa lavaNa sama pAtakIkhavuM kalodadhi samaja paSpharavaradvIpa kukaravara samu. vAruNIvaradvIpa vANIvara samudra kSIravaradvIpa, kSIravara samudra vRtavaradvIpa vRtavara samudra IzkavarakIpa Izkavara samudra asaMkhyadvIpa samudra chelle svayaMbhUramaNa samudra 162 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ---------madhyaloka pratyeSTha samudranA pAzIno svATa tebhara bhatsyATinuM prabhAza ja prathama lavaNa samudra, cotho vAruNIvara samudra, pAMcamo khIravara ane chaThTho dhRtavara eTalA samudronA pANI potapotAnAM nAmo pramANe guNavALA arthAt bhinna-bhinna rasavALA che. eTale ke lavaNa = khAruM eTale khArApANIvALo te lavaNa samudra... "vAruNIvara" = zreSTha madirA eTale ke madirA samAna jalavALo te (eTale caMdrahAsAdi uttama madirAvALuM ja jANavuM paraMtu ahIMnI jema gaMdhAtA durgadhI dArU sarakhuM nahi). pachI Ave che "khIravara" eTale zreSTha dUdha sarakhA svAdavALuM pANI che jemAM te... (A pANI dUdha sarakhuM che paNa dUdha nahi, dUdha jevuM zveta varSe che. cAra zera dUdhamAMthI 3 zera bALIne zera dUdha rAkhIne temAM sAkara nAMkhI pItAM jevI mIThAza lAge tevI mIThAzavALuM A pANI hoya che tathA cakravartI jevAnI gAyanA dUdhathI paNa adhika mIThAzavALuM A pANI pInArane lAge che. to paNa A dUdhathI dahIM vagere to na ja thAya. (A samudranA uttama pANIne IndrAdika devo paramatAraka devAdhidevanA janmakalyANakAdinA prasaMge abhiSekamAM vApare che) ane "vRtavara" te uttama ghI samAna svAdavALuM jala jemAM hoya che te jANavuM. (A pANI ghI sarakhuM eTale ghI nahi paraMtu tenA jevA ja svAdavALuM che. kAraNa ke, ghI jevuM hoya to to tethI pUrI vagere taLAya paraMtu tevuM banatuM nathI.) bIjo kAlodadhi, trIjo puSkaravara ane carama evo svayaMbhUramaNa e traNe samudro to kudaratI pANI sarakhA svAdavALA ja che ane bAkInA badhA (asaMkhyAtA) samudro Izu = zelaDInA rasa (svAda) sarakhA AsvAdavALA che. A pANI zelaDInA rasanA svAda samAna hoya, paraMtu zelaDIno rasa na samajatA. A pANI caturnAtaka (taja, IlAyacI, kesara ane marI) vastune, cAra zera zelaDInA rasamAM nAMkhI ukALatAM... traNa zera baLavA daI eka zera bAkI rAkhIne pIvAthI temAM jevA prakAranI mIThAzano anubhava prApta thAya tethI paNa adhika mIThAza A sarva samudronA jalanI jANavI... praznaH uparokta je 3 samudronuM pANI kudaratI pANI sarakhA svAdavALuM kahyuM to A kudaratI pANI eTale kevuM hoya? teno svAdAdi kevA prakArano hoya? samAdhAna: atizaya nirmala, suMdara ane halakuM (AhArane zIdhra pacAve tevuM) tema ja amRta jevI mIThAzavALuM kudaratI pANI kahevAya che. 4 A sarva samudro paikI lavaNa samudramAM ubheMghAMgulanA mAna vaDe 500 yojananA... bIjA kAlodadhi samudramAM 70) yojanAnA ane chellA svayaMbhUramaNa samudramAM 1,000 yojananA utkRSTa pramANavALA matsayo (magaramacchAdi) vagere hoya che. te sivAyanA zeSa samudromAM ukta pramANathI krame krame alpa ane bhinna bhinna pramANavALA masyAdi hoya che. upara kahelA traNa samudromAM vizeSa karIne ghaNAM malyo hoya che ne anya samudromAM alpa matyAdi hoya che. # vizeSamAM lavaNa samudramAM 7 lAkha kulakoTI malyo hoya che. kAlodadhimAM 9 lAkha kulakoTI ane svayaMbhUramaNa samudramAM 12 lAkha kulakoTI malyo hoya che. - 163) Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI asaMkhya dvIpo jane samudro asaMkhya dvIpa-samudra 164 jaMbUDhIpa --svayaMbhUramaNadvIpa- asaMkhya TIpa ane samudra naMdIzvaratIpa ItuvaradvIpa - dhRtavaradIpa kSIravatIpa -vANIvIpa puSkaravIpa ghAtakIkhaMDadIpa jaMbUTTIpa lavaNasamudra kAlodadhisamudra puSkaravarasamudra vAruNIvarasamudra kSAravarasamudra. dhRvasamudra tuvarasamudra naMdIzvarasamudra. asaMkhya dvIpa ane samudra - svayaMbhUramaNa samadra A pramANe dvIpa samudro eka bIjAne valayAkAre viMTAIne rahelA che ane anukrame bamaNA-bamaNA vistAravALA che. temaja svayaMbhUramaNa samudra pachI aloka Ave che. - lavaNa samudra - kAlodhi samudra - ghAtakIkhaMDa - puSkaravara samudra puSka2va2dvIpa tripratyAvatAra dvIpa samudra svayaMbhUramaNa samudra svayaMbhUramaNa dvIpa - vAruNIvaradvIpa vagere >asaMkhyadvIpa pachI te te nAmavALA samudra madhyaloka - asaMkhyadvIpa samudra deva, nAga, yakSa, bhUtadvIpa vacce te nAmanA samudra deva, nAga, yakSa, bhUtasamudra vacce te nAmanA dvIpa Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI krama 3 Ke 5 puSkaravara dvIpa vANIvara dvIpa kSIravara dIpa mRtavara dvIpa Ituvara dvIpa naMdIzvarIpa arUNa dIpa arUNavara dvIpa 11 13 15 13 1 21 23 25 27 20 31 33 35 37 39 41 3 45 ' dvIpanuM nAma jaMbudrIpa dhAtakIkhaMDa 51 arUpavarAvabhAsa dvIpa arUNoSapAta dvIpa arUNopapAvara dvIpa arUNIpapAtavarAvabhAsa kIpa kuMDala dvIpa kuMDalavara dvIpa kuMDalavarAvabhAsa dvIpa zaMkha dvIpa zaMkhavara dvIpa zaMkhavarAvabhAsa dvIpa cakra hIpa rucakavara dvIpa rucakavarAvabhAsa kIpa mujaga dvIpa bhujagavara dvIpa bhujagavarAvabhAsa dvIpa ti+lokamAM rahela dvIpa-samudronuM mApa dvIpano vistAra (pramANAMgulanA mApe) 1 lAkha yojana 4 lAkha yojana 16 lAkha yojana 64 lAkha yojana 256 lAkha yojana 1,024 lAkha yojana 4,096 lAkha yojana 16,384 lAkha yojana 65,539 lAkha yojana 2,12,148 lAkha yojana 10,48, 576 lAkha yojana krama 2 F 41,94, 304 lAkha yojana 1,67,77,216 lAkha yojana 6, 71,08,864 lAkha yojana 26,84,35, 456 lAkha yojana 1,07,37,41, 824 lAkha yojana 4, 29,49, 67,296 lAkha yojana 17,13,98,69,184 lAkha yojana 68, 71,94, 76, 736 lAkha yojana 2,74,87,79,06,944 lAkha yojana 10,99,51,16,27,776 lAkha yojana (ahIM sudhI baMdhAcAraNa jaI zake che.) 43,98,04,65,11,104 lAkha yojana 1,75,92,18,60,44,416 lAkha yojana 7,03,68,74, 41, 77,664 lAkha yojana 28,14,74,97,67,10,656 lAkha yojana 1,12,58,99,90,68,42,624 lAkha yojana tyArabAda evI ja rIte asaMkhya dvIpa samudra gayA pachI sura-suravara ane aMtamAM surAvabhAsa nAmaka dvIpa-samudra Ave che. ane tyArabAda anukrame deva dvIpa-deva samudra, nAga dvIpa-nAga samudra, yakSa dvIpa-yakSa samudra, bhUta dvIpa-bhUta samudra ane chelle svayaMbhUramala hIpa ane svayaMbhUramaNa samudra Ave che. *. A saMkhyahI saMkhyA nehale ra mUna uddhAra sAgaropamanA jelA samayo thAya tevA sarva dvIya-samudro jANAvA 10 12 14 1 6 1 20 23 24 26 28 30 3. 38 36 38 40 42 44 46 10 samudranuM nAma para lavasamudra kAlodhi samudra puSkaravara samudra vANIvara samudra kSIravara samudra mRtavara samudra Isuvara samudra naMdIzvara samudra arUNlR samudra arUvara samudra arUNavarAvabhAsa samudra arUNopapAta samudra arUNopapAtavara samudra aopAtavarAvabhAsa samudra kuMDala samudra kuMDalavara samudra kuMDalavarAvabhAsa samudra zaMkha samudra zaMkhavara samudra zekhavarAvabhAsa samudra caka samudra vara samudra rucakavarAvabhAsa samudra bhujaMga samudra bhujagavara samudra bhujagavarAvabhAsa samudra madhyaloka 72 samudrano vistAra (pramANAMgulanA mApe) 2 lAkha yojana 8 lAkha yojana 32 lAkha yojana 128 lAkha yojana 52 lAkha yojana 2,048 lAkha yojana 8,192 lAkha yojana 32,768 lAkha yojana 1,31,72 lAkha yojana 5,24,288 lAkha yojana 20,97,152 lAkha yojana 83,88, 908 lAkha yojana 3,35,54,432 lAkha yojana 13,42,17,028 lAkha yojana 53,68,70,912 lAkha yojana 2,14,74,83,648 lAkha yojana 8,58,99,34,592 lAkha yojana 34,35,97,38,368 lAkha yojana 1,37,43,89,53, 472 lAkha yojana 5.54,97,55,81,388 lAkha yojana 21,99,02,32,55,552 lAkha yojana 87,96,09,30,22,208 lAkha yojana 3,51,84,37,20,88,832 lAkha yojana 14,07,37,48, 83,55,328 lAkha yojana 56,29,49,95,34,21,312 lAkha yojana 22,51,17,99,81,36,85,248 lAkha yojana 165 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI IS HE40s 723 yojana utpAta parvata 424 yojanA 1,721 UMcAI 1,02 2 yojanA - - - - How the Bermuda Triangle Works Location Washington, D.C. Bermuda USA BAMAM Mia Gulf of Mexico Auantic Ocean San Juan, PUERTO RICO * CUBA LEXICO Canbbean Sea 95EUR Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI utpAta parvata dasa atyaMta ramaNIya evA meruparvatathI titi dakSiNa dizAmAM asaMkhya dvIpa-samudro jAya... (oLaMgAya...) tyArabAda arUNavara nAmano eka dvIpa Ave che. have A arUNavatIpanI bAhya jagatInA aMta bhAgathI 42,000 yojana choDIne AgaLa jaIe tyAM arUNavara samudranA madhya bhAgamAM "camara" nAmanA asurendrano "tigichikUTa' nAmano atyaMta zobhAyamAna mahAna "utpAta parvata'' Avelo che. A utpAta parvata 1,721 (eka hajA2 sAtaso ne ekavIza) yojana UMco che ane UMcAIno cotho bhAga pRthvImAM khuMcelo che temaja A parvatano mULamAM vistAra 1,022 (eka hajArane bAvIsa) yojana che ane madhyamAM 424 (cArasone covIsa) yojana che temaja TocamAM (sahuthI uparano bhAga) 723 (sAtaso trevIsa) yojanano che eTale Upara-nIce ane eka mukunda (vAjIMtra vizeSa) jevA vistAravALo che ane madhyamAM pAtaLo che. padmavedikA ane vanakhaMDathI zobhatA A sarvatnamaya parvatanI Toca upara madhyamAM eka suMdara prasAda Avelo che, e prAsAda UMcAImAM 250 (aDhIso) yojana ane vistAramAM 125 (savAso) yojana che, enI taLa (pharasa) temaja chata (silIMga) atyaMta ramaNIya che. enI aMdara eka ATha yojanano maNipITha che ane e maNipIThanI upara camarendranuM parivAra yukta siMhAsana che. 4 ema kahevAya che ke, jinezvara bhagavAnanA janma mahotsavAdi prasaMge camarendrano jyAre paNa tinlokamAM AvavAno prasaMga thAya che tyAre potAnA AvAsathI nIkaLI sarva prathama A ja utpAta parvata upara Ave che ane pachI ja jyAM paNa javuM hoya tyAM UDIne (svalabdhithI) jAya che ane tethI ja A camarendrano "utpAta (eTale ke uDavAno) parvata" kahevAya che. bamyuMDA TrAyangala-mAthAno du:khAvo madhyaloka 73 4 barmuDA TrAyangala (trikoNa) ke je uttara amerikAthI lagabhaga 2500 ki.mI. eTalAnTika mahAsAgaramAM Avela che. tenI hadamAM pravezatA jahAjo ke vimAno kyAM gAyaba thaI jAya che, tenI jANakArI AjanuM vijJAna meLavI zakatuM nathI. 541 phUTa lAMbI ane 13 hajAra TananA vajanavALI norvejharI anTa sTImaro tathA evenjhara jevA virATa ane khaDatala vimAno paNa tenI hadamAM pravezatAM gAyaba thaI jAya che ane tenI sAthe koI saMparka paNa raheto nathI. barcuDAnA A gojhArA trikoNamAM chellA 40 varSa daramyAna 100 jeTalA vimAno ne jahAjo bhedI rIte guma thayAM che. jemAM badhuM maLIne 1,000 mANaso hatA. temano Aja dina sudhI patto nathI. honArata sUcavato bhaMgAra paNa dariyAI sapATI para tarato dekhAyo nathI. 1945mAM amerikAnA pAMca bombara vimAno A trikoNa uparathI eka sAthe UDI rahyAM hatAM. tyAM kaMTrola TAvarane ociMto saMdezo maLyo, "ame kyAM chIe te nakkI karI zakAtuM nathI. samudra badalAi gayo che. ame dhoLA pANImAM paDIe chIe... !" A vimAno sAthe tyAra pachI reDiyo saMparka pAI gayo. zodhakhoLa mATe 13 kasAyelA sainikone laI eka moTuM vimAna barmuDA trikoNa upara UThyuM. havamAna tophAnI na hatuM, to paNa te gaMjAvara vimAna paNa gAyaba. 1947mAM brAjhilanuM 50,000 TananuM yuddha jahAja paNa tyAM gAyaba thaI gayeluM. 1973mAM 'marina salphara kvina' nAmanuM eka jaMgI mAlavAhaka jahAja paNa A trikoNamAM gArAba thaI garoluM je 1,000 TananuM jahAja 425 phUTa lAMbu hatuM. temAM 609 nAviko hatA. ja amerikana bhUstarazAstrI rIcArDa meklevanA abhipAya mujaba samudramAM 10-12 hajAra phUTa UMDe naisargika dabANane lIdhe pANI sAthe ApoApa keTalAka tattvonuM saMyojana thatuM haze ane hAIDreTanA ghuMmaTa jevA popaDA svAtA haze. A vizALa ghuMmaTa nIro kudaratI vAyuno bharAvo thayA karato haze. kemake samudranA taLiye jarAM phATa hoya tyAM sudhI kudaratI vAyu ghaNI vakhata bahAra Avato hoya che. lAkho ghana phUTa kudaratI vAyu acAnaka sapATI para phUTI nIkaLe to eTalA vistAramAM dariyo tenI tAraNa zakti lagabhaga khoI de, jo ke A paNa eka kalpanA ja che. anya paNa kAraNa hoI zake che. * A ba DA TrAyagala (trikoNa) vijJAna yuga mATe mAthAno duHkhAvo banyo che temaja A jagyAne "poInTa opha no-riTa>>[" paNa kahevAya che. ("lasaMgrahaNI"mAMthI sAbhAra) 167 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka puSyanakSatra mAnuSottara parvata abhijita nakSatra SPRENOS inds gvAha zarU | Bily 158) | Jogy2J[[s you f, Issue) : ja 36 caMdra thazaa 6 caMdra zu ? ( zikaags hijr 5 9 SPIERS hA 1 meru 1 thI je- dvIpa 3e sUrya u1 suI 9 sUrya Re kAlAdhikSamata -lavaNasamala che che ghAtakIkhaMDa che. 5 BIDJ j]ssly Ika che karaDa (sje UM B) 15) ga 6 F133) DAha) Sws ) jda jillAha grA BJEaa have PIRTH G5S Gure (15) ap) FRIE pAchA) haD JIL jigNI 9) ka Gyan SAi JvaDAprAgaplejalS) [, prakAzigg jDa . uDANa ghAtakIkhaMDa che atyaMtara ardha puSkara dvIpa TIkRSimuke . - bAhya aMdha puSkara lIpa caMdra thazaa 36 caMdra atyaMtara ardha pukhara dvIpa . Drge 5 bAhya ardha puSkara dvIpa ja gra he la dvIpa meru parvata samabhUtalA ke 900 yojana zani vimAna 897 yojana maMgalavimAna - 894 yojana guru vimAna 891 yojana zukra vimAna 888 yojana budha vimAna 884 yojana nakSatra vimAna | 880 yojanacaMdra vimAna ul 00 yojana sUryavimAna tArA maMDala jaMbU (168 } 168 Jain Education Interational Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka jyotiSa devo 74 # cAlo mitro ! tame pharatI hospiTala, pharatI hoTela to joI haze... paNa pharatA ghara joyA che kharA? A vizvamAM keTalAka devo evA che ke jemanAM rahevAnAM gharo sadA pharyA kare che ane teo jyotiSa devo kahevAya che. tame AgIyAne joyo che ? te UDato hoya to ya prakAza verato jAya basa ! tevA ja A jyotiSa devonA gharo (vimAno) che. je vizvamAM prakAza veryA ja kare che. jyotiSa = prakAza veratA hovAthI te devo jyotiSa devo tarIke oLakhAya che. sUrya-caMdra-graha-nakSatra ane tArA ema pAMca prakAre A devo che. ApaNI A pRthvInA barAbara madhya bhAgamAM lAkha yojana UMco meruparvata Avelo che. tyAMnA sUcaka pradeza rUpa samabhUtalAthI 790 yojana upara jaIe tyAM sarvaprathama tArAonA vimAna Ave che. pachI anukrame 80) yojane (samabhUlA pRthvIthI ja...) sUrya vimAna, 880yojane caMdra vimAna, 884 yojane nakSatra vimAna, 888 yojane budhanA vimAna, 891 yojane zukranA vimAna, 894 yojane gurunA vimAna, 897 yojane maMgalanA vimAna ane chelle 900 yojane zanigrahanA vimAna che... ja have aDhIdvIpamAM rahelA sUrya-caMdrAdinI sAmUhika saMkhyA keTalI thAya... te paNa jANI laIe... | krama jyotiSa nAma bUDhIpe | lavaNa samudra | dhAtakIkhaMDa | kAlodadhi samudra puSkaravarArdha dvIpe kula saMkhyA , candra 12. 42 72 132 T sUrya W 12 42 72 1322 T 1,056 nakSatra pa6 | 112 | 336 [ 1,176 | 2,016 | 3, 696 graha 176 upara 3,696 6, 336 11,616 tArA 1,33,950 | 2,67,900 8,03,700 | 28,12,950) 48,22, 20O | 88,40, 7OO koDAkoDI | koDAkoDI | koDAkoDI | koDAkoDI | koDAkoDI # A jyotiSacakranA candrAdi vimAnonI sAmUhika saMkhyA to jANI paNa temanA mApa-pramANAdi keTalA hoya? to cAlo! eka najara karIe candra-sUryAdinA vimAnonA pramANa (mApa)... tarapha... krama | viSaya candra sUrya graha | nakSatra | tArA vimAnanI laMbAI + pahoLAI.. paka yo. 46 yo. 2 gAu 1 gAu gAu vimAnanI UMcAI.. 3yo. 24 yo. | 1 gAu| gAu| gAu vimAnane vahana karanAra devonI saMkhyA 16 ,000 16,OOO | 8,OOO 4,OOO| 2,0OO vimAnonI gati... alpa | caMdrathI zIgha sUryathI tvarita grahathI tvarita sauthI tvarita gati | gati | gati | gati | gati Lja (tA.ka. : manuSya kSetra (aDhIdvIpa)nI bahAranA candrAdinA vimAnonI laMbAI-pahoLAI Adi uparokta karatA aDadhI jANavI.) ja A aDhIdvIpamAM rahela candra-sUryAdi dareka potapotAnA parivAra sAthe jaMbUdvIpanA meruparvatanI AsapAsa pharyA kare che mATe teo cara (asthira = hAlatA-cAlatA) kahevAya che ane aDhIdvIpanI bahAra asaMkhya dvIpa samudro hovAthI tyAM paNa asaMkhyAtA sUrya candrAdi potapotAnA parivAra sAthe sthira rahelA che, paNa pharatA nathI mATe teo tyAM acara tarIke saMbodhAya che. cara + acara ema be-be bheda hovAthI (candrAdi panA 2 x 5 =) 10 bheda jayotiSa devonA thAya che. Lja mAnuSottara parvatathI bahAra 50,0OOyojananA aMtare ane svayaMbhUramaNa samudramAM lAkha lAkha yojanA aMtare paraspara sUrya-caMdra paMkti vaDe rahelA che temaja jyotiSIonA sarva vimAno nIce pUrva tarapha siMha, dakSiNa tarapha hAthIo, pazcima tarapha vRSabho ane uttara tarapha azvo vagerenA rUpa dhAraNa karIne upara kahelA sUrya-caMdra vageremAM 16,000 Adi Abhiyogika devatAo vahana kare che ke jeo potAnA svabhAve ja gati karanArA caMdrAdika vimAnonI nIce Abhiyogya karma vaDe niraMtara vAhana rUpe rahe che. 169 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI zagi imadhyaloka sarva bAhyamaMDalethI sarvAtyaMtara maMDale pazcima sUryanuM punaH Agamana.... pop gels SVETE - lavaNa samudra jaba che. kIpa ------ ava AhA" sr sAyaMtara Dila seva[vara paNa bAma mata lavaNa sabaka ba lIpa sUrya - sUryanuM paraspara aMtaramAna.. T savomaeNtara | maMDala (5104 (yojana * 108 44,820 lo. Ayata 44,82o | abAdhA | - lavaNa samu lavaNa samudra (170 | 190 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka jaMbudvIpanA sUrya ane caMdranA maMgalAdanA pramANa - aMtara vigere krama viSaya sUrya | krama viSaya caka sarva maMDaLo 184 | 1 | sarva maMDalo 15 maMDaLa kSetrano vikhaMbha maMDala rekhAnI pahoLAI 410yojana 65yojana jaMbUdvIpamAM maMDala kSetra maMDalathI maMDalanuM aMtara yojana 35 9 yojana 180yojana 510yojana jaMbudvIpamAM maMDala saMkhyA 180yojana jaMbUDhIpamAM maMDala kSetra lavaNa samudramAM maMDala saMkhyA 119 yojana | 5 | maMDala kSetrano vikhaMbha lavaNa samudramAM maMDala kSetra 330 :yojana | 6 | maMDala kSetranI saMkhyA 44,820yojana lavaNa samudramAM maMDala saMkhyA meruthI dUra atyaMtara maMDala meruthI dUra bAhya maMDala 45,33yojana | 8 lavaNa samudramAM maMDala kSetra 33yojana 44,820yojana bAhya maMzle paraspara aMtara methI dUra atyaMtara maMDala 1,0,660yojana 2 yojana maMDalathI maMDalanuM aMtara 10 methI dUrabAhya maMDala 45,329yojana 99,647yojana maMDala rekhAnI pahoLAI yojana 11 atyaMtara maMDale paraspara aMtara 12 atyaMtara maMDale dinamAna 18 muhUrta-divasa 12 | pratimaMDale paraspara aMtaravRddhi 13 bAhya maMDala dinamAna 12 muhUrta-divasa 13 | abhyatara maMDale dinamAna 72 -yojana 12 muhUrta-rAtri 18 muhUrta-rAtri 14 | bAhya maMDale udaya-astanuM aMtara 63,663yojana 14 | bAhya maMDale dinamAna 15 atyaMtara maMDale paraspara aMtara 99,640 15 bAhya maMDale udaya-astanuM aMtara 63,663yojana 1,00, 659Tyojana 16 atyaMtara maMDala paridhi pratimaMDale parasparanI aMtaravRddhi 3, 15,089 yojana 3,15,089 | 16 | bAhya maMDale paraspara aMtara 5yojana 17 | atyaMtaramaMDala paridhi lagabhaga 18 yojana [ 18 ] bAhya maMDala paridhi 3,18,315yojana 19 | paridhinI hAni-vRddhi 18 | paridhinI vRddhi hAni 3,18,315yojana 19 | 230yojana bAhya maMDala paridhi atyaMtara maMDale muhUrtagati. 5,073, 5 yojana pratimaMDala muhUrtagatinI hAni-vRddhi bAhya maMDale muhUrtagati 5, 251 7yojana | 20 | atyaMtara maMDale muhUrtagati yojana 21 pratimaMDale muhUrtagatinI ghani-vRddhi 5,305yojana | 22 | bAhya maMDale muhUrtagati 47, 263 13 yojana | 23 | atyaMtara maMDala daSTigocara 94,56 3 yojana | 24 | atyaMtaramaMDale udayAstanuM aMtara 31,831 yojana 25 bAhya maMDale dRSTigocara atyaMtara maMDale dRSTigocara 3654 yojana 5,125 yojana 47, 2637yojana 94,526 yojana 31,831 yojana 3 | atyaMtara maMDale udaya astanuM aMtara 25 bAhya maMDale dRSTigocara pratimaMDale dinamAnanI vRddhihAni... te muhUrta rAtrinI | 26 | pratimaMDale dinamAnanI hAni-vRddhi * muhUrta rAtrinI 171 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janakasmiolojI -------~-- madhyaloka che avara samudramAMthI uchaLato tamAyano dekhAva ! 8 aSTakRSNarAjI E brA . 5 'sana. mAhe. tamaskAya AkAre... 51, 021 co. bhittinA KasaMkhyadvIpasamudra HEIGGES UPSaNavarodvIpa, (SE. GIR : - aNavarasama 12 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI madhyaloka tamaskAranuM sAmAnyathI vivecana 76. ji tamaskAya sthAna: A jebUdvIpathI mAMDIne ticcha asaMkhyAtA dvIpa-samudronuM ullaMghana karyA bAda "pAvara" nAmano dvIpa Ave che. te dvIpanI bAharanI jagatInA aMtathI cAre bAjue 42,000 yojana dUra arUNavara samudramAM jaIe tyAre uparitana jaLathI tamaskAya nAmano 1 jaLIya padArtha uchaLe che. te 1,721 yojana sudhI urdhva bhAge bhItanA AkAre cAlyo jAya che. tyArabAda tyAMthI upara vadhu vistArane pAmato pAmato valayAkAra sarakhI AkRtivALo (popaTAdikanA pAMjarA upara jema hoya tema) thayo thako saudharma-IzAna-sanakumAra-mahendra tathA brahmadevalokanA prathamanA 2 pratarane DhAMkIne "" nAme trIjA pratare cAre dizAmAM phelAIne tyAM ja rahelo che. zaMkA: "tamaya" eTale zuM? samAdhAnaH "tapa" eTale aMdhakArano "I" eTale samudra te. A "tamaya" eka apUkAyarUpa mahAna aMdhakAramaya hoya che ane aMdhakAra jevo apUkAyamaya pagalonA samuharUpa hoya ?i tamaskAya saMsthAna : urdhvagAmI banelA A tamaskAyano AkAra adhaHsthAne prAraMbhamAM ja "mana" mUlAkAra (koDiyAnuM budha)no che ane urdhva vistRta thato riSTa pratare pahoMcatA uparano AkAra kUkaDAnA pAMjarA sama thAya che. ja tamaskAya pramANa : tamaskAya amuka yojana sudhI saMkhyaya yojanAnA vistAravALo hoya che tyAra bAda AgaLa jatAM (dvIpano parikSepa asaMkhya yojanAno hovAthI) asaMkhyaya yojana vistAravALo thaI jAya che. ja tamaskAyano vistAra keTalo che? te sUcavatuM daSTAMtaH koI eka mahAna RddhimaMta deva je gati vaDe karIne - traNa capaTI vagADatA je samaya lAge teTalA samayamAM 1 lAkha yojana pramANanA dvIpanA triguNa pramANa paridhikSetrane cAre bAjue 21 vAra pradakSiNA ApI rahe, te ja deva tevI ja jAtinI gati vaDe jo saMkhyAtA yojana pramANa samaskAyano aMta levA mAMge to tene ya cha mAsa lAge to pachI sAmAnya deva mATe to tethI adhika mAsa thaI jAya che te sahaja che. tamaskAyanA svarUpano vicAra : A samaskAyamAM asurakamArAdika devo bhayaMkara megho varSAve che. te meghone zAMta paNa kare che. vaLI te bAdara vijaLIothI bhayaMkara zabdonI garjanAothI gajAvI mUke che. A samaskAya mahAna ghanaghora aMdhakAramaya che. tethI paDakhe rahelA sadAkAla sthira evA caMdrAdi vimAno upara paDatA tamaskAyathI tamaskAyamaya karI mUke che.' ji tamaskAyano dekhAva: A samaskAya zyAmavarNano hoya che. vaLI zyAmakAMtIne pAtharanAro che. dekhAvamAM gaMbhIra che. jotAM ja jonArAnAM romAMcone khaDA karI nAkhe che. bhIma jevo bhayaMkara che. are ! utkaMpanA kAraNabhUta ane parama kRSNa che. AthI Ane dekhanArA keTalAka devo paNa bhayabhrAMta thaI jAya che, AkuLa-vyAkula banI jAya che. kharekhara ! tyAre te kevo bhayaMkara haze ? A tamaskAyamAM jo bhUlecuke koI deva kautukAdinI khAtara athavA paraspara deva yuddhamAMthI bhAgI svarakSaNArthe bhAna bhUlIne kadAca praveza karI jAya to paNa temAMthI tarata ja (manokAya gatinA vega) sahasA bAhara nIkaLavA prayatna zarU karI ja de che. ki samaskAyanAbhinna-bhinna nAmoH nIce kahevAtA kAraNothI tamaskAyanA judA judA 13 nAmo... (1) aMdhakArarupa hovAthI... "tamaH" (2) aMdhakAranA samuharUpa hovAthI... "tamaya" (3) tamArupa hovAthI... "dhara" (4) mahAtamorupa hovAthI.. "mahadhara' (5) A lokamAM Avo bIjo aMdhakAra na hovAthI... "towidhavAra" (6) te ja arthAnusAre... "to niSNa" zaktivALA devone paNa mahAMghakArarupa lAgavAthI.. "vadhAra" (8) te ja arthAnusAre.. "tamanna (9) devalokamAM devIonA haraNa karavAthI tathA anya kAraNothI bhayaMkara yuddho thatAM nirmala devo mAranA bhaye athavA hAranA bhayane pAmI A samaskAyano Azraya le che, kAraNa ke A tamaskAya evo padArtha che ke emAM koNa peThuM ke aMdara zuM che? athavA zuM thAya che ? tenI kazIe khabara paDI zakatI nathI. ethI jema manuSyo bhayAdinA kAraNe bhAgI araNyamAM (jaMgalamAM) chupAI javAno Azraya le tevI ja rIte devone paNa A samaskAya eka araNya saMdeza Azraya sthAna hovAthI... " viSya" (10) cakrAdi dhUhanI peThe devone paNa durbhA hovAthI... "vibhU" (11) devone bhayanA utpAdakamAM haturupa tathA temanA gamanAgamanamAM vighAtarupa hovAthI... "viSi" (12) devane kSobhanA kAraNarUpa hovAthI... "vipratikSo" (13) A namaskAya aruNodaka samudranA pANInA ja vikArarupa hovAthI... "karuva samudra" A rIte 13nAmo pUrNa thAya che. 4i tA.ka. : A samaskAyamAM bAdara vanaspati, bAdara vAyukAya ane trasajIvonI utpatti thAya che... kAraNa ke A tamaskAya apakAyarupa hovAthI temAM teno saMbhava che. 173 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevuM... mANavA jevuM... jja A jIva dravyapuNyanA kAraNe eka vAra nahIM, kintu anekavAra navagaiveyakomAM bhUtakALa daramiyAna utpanna thayo. A jIve jyAM dazeya prakAranA kalpavRkSonuM astitva hoya evA yugalika kSetramAM athavA yugalika kALamAM janma dhAraNa karyo. vajaRSabhanArAcasaMghayaNa, samacaturastrasaMsthAna, traNa gAuM UMcuM zarIra, traNa palyopamanuM AyuSya ane daza prakAranA kalpavRkSo janya dareka prakAranI bhogopabhoganI sAmagrI maLavA chatAM tattvajJAnanI khAmInA kAraNe A jIvane saMvara ane sakAmanirjarAno lAbha na maLyo. A jIve aneka vakhata narakagatinI bhayaMkaramAM bhayaMkara kSetraja vedanA, anyonyakRta vedanA temaja paramAdhAmikRta vedanAono anubhava karyo, ema chatAM tyAre paNa jIvanamAM tattvajJAnano bodha na hovAnA kAraNe A jIva karmathI haLavo na thayo temaja Aja sudhInA anantAnanta kALa daramiyAna A jIvane badhuM maLyuM, paNa Atmabodha thAya tevuM tattvajJAnanuM sAdhana na maLyuM. A jIve anaMtakALa daramyAna bIjI badhI bAbato jANI paNa eka mAtra Atmatattvane na jANyuM. A jIve anaMtakALa daramiyAna acetana evA pudgalone bhegA karavAmAM ne AyuSya pUrNa thaye e pudgalone mUkIne ravAnA thavAmAM DahApaNa mAnyuM, paNa potAnA AtmA mATe dhyAna na ApyuM. A kAraNe ja du:kha svarUpa, duHkhaphalaka ane duHkhanI paraMparAvALo saMsAra A jIva mATe kAyamane kAyama ja rahyo... mATe ja kahevAyuM che ke "jAgyA tyArathI savAra." A sacitra tattvajJAnanuM navaluM najarANuM have ApazrInA hAthamAM ja che. . . samajaNa maLI gaI che to have pramAda zeno ?... cAlo samayano sAco sadupayoga karI laIe... 174 e ja abhyarthanA... jANavA I Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI | urdhvaloka udloka che je devaloka rupe jagatamAM Aje paNa vikhyAta che, saudharmAdi jyAM daza indo, lokAMtiko birAje che ! tava raiveyakane pAMca akUtaratuM sadA astitva jyAM, te "urvaloka"ne varNatA, muja semaroma vikasita bane... 175 ) Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 (176 | jaina kosmolojI aSTakRSaNArAjI pUrvadizA e. I AMBA8i2. arcimAlI 8. supratiSThAbha 3. verocana 1. arci 9 riSTAbha 7. zukrAbha surAbha-6 -> 5. 4. prabhaMkara candrAe vA. ---... urvaloka Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udgaloka jakosmolo----------------------------- aSTakRSNArAjI varNana (77 I je riSTa nAmanA pratare A samaskAya aTake che, te prataranA riSTa nAmanA Indraka vimAnanI cAre bAju pRthvIrUpe pariNAma pAmela jIvonA pudgalavALI 2-2 kRSNarAjI che ke je jAtimAna evA aMjanaratna jevI gADha kRSNavarNavALI che. te A pramANe .... uttaradizAnI aMdara 2 kRSNarAjI che ke je pUrva-pazcima lAMbI che. ane uttara-dakSiNa pahoLI che. pUrvadizAnI aMdara 2 kRSNarAjI che ke je uttara-dakSiNa lAMbI che ane pUrvapazcima pahoLI che. evI rIte dakSiNa dizAmAM paNa ra kRSNarAjI che ke je pUrva-pazcima lAMbI che ane dakSiNauttara pahoLI che temaja pazcima dizAmAM paNa rakRSNarAjI che ke je dakSiNa-uttara lAMbI che ane pUrva-pazcima pahoLI che. pUrva-pazcimamAM rahelI je bAhya kRSNarAjI che te SaTkoNa hoya che ane dakSiNa - uttaramAM je bAhya kRSNarAjI che te trikoNa hoya che. jyAre atyaMtara evI 4 kRSNarAjIo laMbacorasa hoya che ... eTale A kRSNarAjImAM 2 cha khUNAvALI, 2 traNa khUNAvALI ane 4 cAra khUNAvALI hoya che. A ATheya kRSNarAjIo akhADAnA AkAravALI hoya che. sabhAsthAnamAM besanArAnAM Asana vizeSa hoya che te akSavATaka kahevAya che... tenI jema ja A aSTakRSNarAjIonI AkRti hoya che. Lja A ATheya kRSNarAjIono vikhaMbha (pahoLAI) saMkhyAta yojana pramANa che. jyAre AyAma (laMbAI) ane parikSepa (paridhi) asaMkhya yojana pramANa hoya che. tamaskAyanA pramANane mApavA mATe je devanI gati kahI che te ja gatithI janAro koI deva 15 divasamAM A kRSNarAjIomAMthI koIka "rAjI"ne oLaMgI zake che, jayAre koIkane oLaMgI na zakAya. A pramANe bahuzruto kRSNarAjInuM mahattva darzAve che. I tamaskAyanI jema ja ahIM (kRSNarAjImAM) ghara-prAmAdi nathI, temaja sUrya-caMdra ke tenA kiraNo paNa nathI. ahIM megha-vRSTi-vidyuta-garjArava Adi badhuM ja tamaskAyanI jema jANavuM, vizeSa - te meghAdi devakRta ja hoya che paraMtu nAgakumAra ke asurakumAra kRta hotA nathI (bhagavatIsUtramAM paNa kRSNarAjImAM asurAdino abhAva ja kahyo che.) A kRSNarAjInA 8 nAma che (1) kRSNarAjI, (2) megharAjI, (3) maghA, (4) mAghavatI, (5) vAtaparigha, (6) vAtapratikSobha, (7) devaparigha, (8) devapratikSobha. ja A aSTakRSNarAjInI vacce-vacce 9 lokAMtika devonAM 9 vimAno AvelAM che. te anukrame... (1) arci, (2) arcimAlI, (3) vairocana, (4) prazaMkara, (5) caMdrAbha, (6) sUryAbha, (7) zukrAbha, (8) supratiSThAbha ane sarva kRSNarAjIonI vacce (9) riSTa nAmaka vimAna hoya che. ja brahmalokanA aMte rahelAM hovAthI A vimAno lokAMtika kahevAya che. temaja lokAMtika devo saMbaMdhI hovAthI paNa te vimAno "lokAMtika" kahevAya che. che (1) kRSNAvatI hovAthI "kRSNArAjI", (2) kALA megha sarakhI hovAthI "megharAjI", (3) chakI ThAraka tulya aMdhakAravALI hovAthI "maghA", (4) sAtamI tAraka tulya aMdhakAravALI hovAthI "mAghavatI', (5) vAyunI peThe ghaTTa aMdhakAravALI tethI ja durladhya hovAthI vAtAragha" (vRttaparigha), (6) vAyunA samUhatI jemagADha aMdhakAramaya hovAthI parikSobharU5 hovAthI "vAtapratikSobha", (7) durladhyAhAthI devo vahe argalA samAna hovAthI devaparigha', (8) devone paNa kSobhanA kAraNarUpa hovAthI "devapratikSobha". - 177) Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ------------------.._3Laloka I | tIrthaMkara prabhune tIrtha pravartananI vinaMti karatA 9 lokAMtika devo IT TI TI I TI | TT TEL I | | | SITUSE OU SIDS ) " ups 19DTUDIIS I S 178 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI udgaloka 9 lokAMtika devo viSe jANavA jevuM 78 # pUrvokta aSTakRSNarAjImAM sthita 9 vimAnonI aMdara anukrame - (1) sArasvata, (2) Aditya, (3) vahni, (4) varuNa, (5) gaItoya, (6) tuSita, (7) avyAbAdha, (8) Agneya (matu) (9) riSTa nAmaka 9 lokAMtika devono vAsa hoya che ne anuttara jJAnI evA te sarva sArasvatAdi lokAMtika devatAo prabhunI dIkSAno avasara jANIne sAMvatsarika dAnane ApavAnI IcchAvALA thayelA evA arihaMta prabhunA caraNa kamaLamAM dIkSAnA 1 varSa pahelAM potAnA AcAra mujaba jaIne "he prabhu! Apa dharmatIrtha pravartAvo" evI vinaMtI kare che. * ahIM sArasvata ane Aditya baMne devone 7-7 devo ane bIjA 700-900 devono parivAra che. e ja pramANe vaddhi ane varUNadevano 14-14 devo ne 14,OOO-14,000 devano parivAra che. temaja gaItoya ane tuSita devone 7-7 devo 7,000-7,OOO devono parivAra che tathA avyAbAdha-Agneya ne riSTa devone 9-9 devo ne 900-900 devono parivAra kahelo che. A lokAMtika devomAM je avyAbAdha nAmanA devo che teo jo ke puruSanI AMkhanI pAMpaNa upara 3ra baddha nATako paNa pragaTa karI zake che ane to paNa te puruSane koIpaNa bAdhA pahoMcatI nathI AvA prakAranI zaktivALA teo hoya che ema zrI bhagavatI sUtramAM 14mAM zatakanA 8mAM uddezAmAM kaheluM che. 4 zrI jinezvaradevoe A lokAMtika vimAnamAM rahelA devonI sthiti 8 sAgaropamanI kahelI che. vaLI, A lokAMtika devatAo ghaNA ja puNyazAlI-zubha AzayavALA ane ekAvanArI hoya che ane AvatA bhavamAM nizcita mokSamAM janArA hoya che. matAMtare - AThamA bhave mokSamAM janArA hoya che. (zrI "ThANAMga sUtra"nI vRttimAM navamAM sthAnamAM kahyuM che ke, lokAnta eTale lokanA agrabhAga svarUpa siddhisthAnamAM thayelA lokAMtika kahevAya. eTale bhAvimAM bhUtano upacAra karIne A pramANe kahevAya che. bAkI to teo kRSNarAjInI madhyamAM rahelA che ne lokAMtamAM hovApaNuM eTale AvatA bhavamAM mokSamAM javAnA hovAthI AvI rIte bhAvimAM bhUtano upacAra karelo che tema samajavuM. temaja "zreNika caritra'mAM ema kahyuM che ke, je brahmalokanA trIjA prataramAM lokAMtika devo vase che te ekAvatArI che" ane 8 sAgaropamanA AyuSyavALA che tathA "pravacanasArodvAra"mAM paNa uparokta vAta kahevAmAM AvI che. 6) ja tatvArtha sUtranI TIkAmAM to kahyuM che ke, "lokanA aMtamAM thayelA che tethI lokAMtika kahevAya che." ahIMyA prastutamAM "loka" zabdathI brahmaloka grahaNa karavo. tenA aMte rahetA hovAthI teo lokAMtika kahevAya che. prazna = to to brahmalokanA sarva devo lokAMtika kahevAze ? uttara = nA. loka zabda nathI paNa lokAMta zabda hovAthI brahmalokanA sarva devo nahIM Ave. (jarA-maraNAdithI yukta evo je loka tenI aMdara rahenArA ane karmakSayanA abhyAsI hovAthI "lokAMtika" kahevAya che.) zi A bAju labdhistotramAM to ema kahyuM che ke - sarvArthasiddha vimAnamAMthI AvelA jIvo temaja 4 vakhata jemane AhAraka labdhino upayoga karelo che ane 4 vakhata jemane upazamazreNI karelI che, tevA zrI jinezvara bhagavaMta tathA gaNadhara bhagavaMta eo taddabhava mokSagAmI che, jayAre lokAMtika devo 7-8 bhave mokSamAM janArA hoya che... ItyAdi jANavuM. ema kahevAya che ke... (1) samagra jIvasRSTine AnaMdanuM amIpAta karAvatA parama tAraka zrI arihaMta paramAtmAnA janma kalyANakanA prasaMge ... (2) niSparigrahI evA paramapitA arahaMta paramAtmAnA mahAbhiniSkramaNArUpa dIkSA kalyANakanA prasaMge ... tathA (3) kSayaka para ArUDha thaI 4 ghAtaka saMpUrNapaNo umUlana karI pUrNatayA sarvajJatAnuM pragaTIkaraNa karanArA evA zrI rahaMta paramAtmAnA kevaLajJAna kalyANAkalA mahAmahotsavo ujavavA... A traNA kAraNothI lokAMtikadevo manuSyalokamAM Ave che... (hAga sUtra-142) na 179) Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI udgaloka - 5 anuttara 9 raiveyaka Gecias 12 devaloka - urvaloDa * 180 * Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI urdhvaloka 12 vaimAnika devo vimAna sAmAnika nAmo varNa ji- adholoka temaja madhyalokanI AMzika jANakArI meLavI. have traNa lokamAM Urdhva sthAnamAM rahela urvIlokanuM varNana joIe. jema AgaLa jANyuM ke adholokamAM bhavanAdimAM rahenArA eTale bhavanapati devo, tema ahIM vimAnamAM utpanna thanAradevo te vaimAnika devo" kahevAya. meruparvatanI samabhUtalAthI 900 yojana Upara jaIe eTale tirthAloka pUrNa thAya ane Urvaloka zaru thAya. A UrdhvalokamAM ja vaimAnika devo vase che. ApaNI duniyAmAM rAjA-maMtrI-senAdhipati vagere kalpa (vyavasthA) jovA ke sAMbhaLavA maLe che tema Indra (rAjA) sAmAnika (salAhakAra), anikAdhipati (senAdhipati), trAyastriza (maMtrI), lokapAla (koTavAla) vagere 10 prakAre kalpa = vyavasthA je devalokamAM hoya te "kalpopapana"' kahevAya che ane emAM 12 devaloka - 9 lokAMtika ane 3kilbiSika devo Ave che. A 10kalpa rahita 9 raiveyakane anuttaranA devo "kalpAtIta" kahevAya che. have A kalpopapanna devo vize jANavA mATe nIcenA koSTaka nihALIe. devalokanAM | devonAM zarIra pAna- vimAna pRthvI vimAna vimAna AtmarakSaka vimAna ucavapiDa? varNa AdhAra " adhipatya deva" nAma saudharma mRga | kanaka | pAlaka pajI caujana | 2, yojana ghanodadhi - 32,00,000 84,00aa 3,36,000 Izana kanaka puSpaka 5% yojana | 2, yojana vanodadhi | 28,00,000 80,000 3,20,000 sanakumAre somanasa da00 yojana | 2,6% yojana dhanavAna 12,00,000 | 72,000 2,88,69 mahendra siha zrIvatsa 00 yojana | 2 jI yojana| 4 | dhanavAd 8,00,000. 70,0% | 2,80,0% ba karo naMdAvarta yojana | 2,5% yojana dhavAnuM, 4,0,000 60,000 | 2,40,00 lAMtaka zveta kAmagama cha00 yojana | 2,50 yojana | 3 | dhano, ghana. 50,000 50,000 2,0,000 mahIzukra prInigama UO yojana 2, 4La yojana 2 | no. dhana, 10,000 40,000 1,0,000 gaja manorama 200 yojana | 2,4La yojana | 2 | ghana, ghana, ,000 | 30,000 | 1, 20,0OO ANata bhu ja zreta vi mala 9Oii yojana| 2, 300 yojana AkAza 20,000 80,000 1d geMDo zrena varAchuM badhaloka sahastrAra 400 | prAti upAm ne AraNa amRta sarvatobhadra 0 yojana| 2, 300 yojana | 1 Ako za 300 | 10,000 40,000 mRga 5, 16,000 20,64,000 mA devalokanAM dhanya atyaMtara parSadAnA devonI madhyama parSadAnA devonI bAhya parSadAnA devonI utkRSTa Ayu saMkhyA sthiti saMkhyA | | soparma saudharma 1 sthiti saMkhyA 5 palyopama / 14,000 + palyopama . 1 palyopama 2 sAgaropa ma 12,00 4 palyopama 16,00% 3 palyopama IzAna | sAdhika 1 palyopama | sAdhika 2 sAgaropama 10,00 7 palyopama] 12,000 6 palyopama 14,000 pa palyopama senakumAra 2 sAgaropama 7 sAgaropama 8,900 4 10,000 4 sAgaropama + 4 palyopama 12,000 sAgaropama + pa palyopama 4 sAgaropama 3 popama sAdhika 2 sAgaropama | sAdhika 7 sAgaropama da,000 | 4 sAgaropama + 7 palyopama 8,000 4) sAgaropama + + palyopama 10,000 ] 4 sAgaropama + 5 palyopama brahmaloka 7 sAgaropama 10 sAgaropama 8,000 I 8 4,000 | 8 : sAgaropama + 5 palyopama 6,000 | 8 sAgaropama +; palyopama sAgaropama + 3 palyopama lAMtake 10 sAgaropama 14 sAgaropama 2,000 12 sAgaropama + 7 palyopama 4,000 6,000 12 sAgaropama + 5 palyopama 12 sAgaropama + palyopama 15 . sAgaropama 4payopama mahAzuka 14 sAgaropama 17 sAgaropama 2,000. 4 ,000 15 sAgaropama + 3 palyopama 1,000 /15 sAgaropame 5 palyopama 500 /17 sAgaropama + palyopama sahastrAra 17 sAgaropama 18 sAgaropama 1,000 17 - sAgaropama + ma palyopama 2 ,000 17 sAgaropama + 5 palyopama 500 1,00). (2 pa0 1 19 sAgaropamA + 5 palyopama 19 sAgara + 4 palyopama 10 sAgaropama + 3 palyopama 1ii mANatA 18 sAgaropama 19 sAgaropama 20 sAgaropama 2 1 sAgaropama 19 sAgaropama 20 sAgaropama 21 sAgaropama 22 sAgaropame bAraNa 12 5. 2 50 pa00. 21 sAgaropama + 7 palyopama 2 1 sAga + - palyopama 21 sAgaropama + 5 palyopama ayuta 181 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI udgaloka - siddhazilA 5 anuttara vimAno ----- 9 greveyaka 12 mo devaloka vagere.... 182 - , Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI urdhvaloka 80 8 graiveyaH ane 5 anuttaravAsI vo (9 raiveyaka..) * kalpAtIta devonA zAstromAM 2 prakAra batAvyA che. (1) 9 raiveyaka, (2) pa anuttara. kri raiveyaka vimAnonA je 9 prakAra batAvyA che. temanA nAmo A pramANe jANavAM... (1) sudarzana, (2) supratibaddha, (3) manorama, (4) sarvatobhadra, (5) vizAla, (6) sumana, (7) saumanasa, (8) prItikara, (9) naMdikara.. A 9 raiveyaka vimAno anukrame eka-bIjAnI upara AvelA che ane vaLI te puruSAkRti rupI lokanA grIvAsthAne rahelA hovAthI raiveyaka kahevAya che. ja nava raiveyakamAM kula vimAno -318 che. te A pramANe - 69 goLa, 84 trikoNa, 72 corasa ane 93 puSpAvakirNa rUpe che. emAM AdyatrikamAM goLa-35, trikoNa-40 ane corasa-36 maLI kula 111 vimAno paMktigata che. madhyamatrikamAM goLa-23, trikoNa-28, corasa-ra4 ane puSpAvakirNa-32 maLI 107 vimAno thAya che. uparitrikamAM goLa-11, trikoNa16, corasa-12 ne puSpAvakirNa-61 maLI 1OO vimAno thAya che. 3 ahIMnAM vimAnonI pRthvInI jADAI 2200yojana che ane prAsAda 1,000 yojana UMcAM che ane upara suMdara dhvajAo # prathama raiveyakanuM jaghanya AyuSya-22 sAgaropama ane utkRSTa-13 sAgaropama ema 1-1 sAgaropama vadhAratA chelle navamAM raiveyakanuM jaghanya AyuSya 30 sAgaropama ane utkRSTa AyuSya 31 sAgaropama hoya che. (vaccenAM svayaM jANI levA...) veyakanA sarva devo ahamindrapaNAne varelA che, eTale ke badhA ja samAna che, koI svAmI-sevaka bhAva nathI. (5-anuttara...) * navamAM raiveyakathI asaMkhya yojana UMce jaIe tyAM anuttara nAmanuM pratara Ave che. tyAM sarvotkRSTa evA pa-anuttara vimAno che. tenA madhyamAM 1 Indraka vimAna che ane cAre bAju 1-1 ema 4 vimAno AvelA che. ja Indraka vimAnanI pUrva dizAmAM vijaya, dakSiNamAM vaijayanta, pazcimamAM-jayaMta ane uttaramAM aparAjita nAme vimAno AvelAM che ane madhyamAM sarva arthane siddha karanAruM savArthasiddha nAmanuM vimAna AveluM che. * raiveyakanI jema ahIMnA paNa sarva devo ahamindratane varelA hoya che. aizvarya, rupa, kAMti, sukha, zobhAthI paraspara tulya hoya che. ja zayyAmAM je AkAza pradezamAM prathama kSaNe je rIte utpanna thAya che, te ja rIte jiMdagI sudhI cattA sutA rahe che... # vijayAdi 4mAM 31-32 sAgaropamanA AyuSyavALA devo paNa hoya che. jayAre sarvArthasiddhamAM to 33 sAgaropamanuM ja AyuSya hoya che. chaa tapathI khapI zake teTalA mAtra karma bAkI rahevAthI ati pAtaLA karmavALA mahAbhAgyazAlI devo ja ahIM utpanna thAya 4i Adya (pahelA) saMghayaNavALA, svayaM ujjavala saMyamanI ArAdhanAvALA, alpa bhavI evA bhavyo ja (bhavya jIvo ja) ahIM utpanna thAya che. vaLI, karmabhUmimAM utpanna thayelI, zubhAzayavALI, samyagdaSTi, zuklalezyAvALI strIo (sAdhvIjI) paNa anuttaramAM utpanna thAya che. ISja savArthasiddha vimAnamAM to 1 bhavamAM ja (AvatA bhave ja) siddha thanArA jIvo utpanna thAya che. jyAre vijayAdi 4 vimAnomAM saMkhyAtA bhavo karanArA jIvo paNa utpanna thAya che. 4 sarvArthasiddha vimAnamAM saMkhyAtA devo ja hoya che. jyAre vijayAdi 4 vimAnomAM asaMkhyAtA devo hoya che. ja A raiveyaka ke anuttaramAM koIpaNa devo vacce sevya-sevaka bhAva hoto nathI. vaLI, A vimAnamAM vasanArA devo viSayasevanathI rahita hoya che. kema ke teo alpa saMklezavAlA hovAthI svastha ane zAMta hoya che. 183 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 08 (E)AN) IPES Fuss PE JEPU insy -199 is wrwdy JSPS yo m $3 aru ff j 184 s (y Spas (elas) F m mrd fss fiSIBSERS & FOFS Erstst Frisk gR urdhvaloka Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana kosmolo--------------------------- --------- valoka 81 kalpapapana devonA 10 prakArano kalpa 4i manuSyalokamAM rAjA, jAgIradAra, mahAmAtya, nagarazeTha, purohita-rAjagora, phojadAra, senAdhipati, sabhAsado ane caMDAlo vagere judI judI jAtanI vyavasthA ne pharajo bajAvanArI vyaktio hoya che ane teo dvArA rAjAnI ne prajAnI sarva vyavasthAo, saMrakSaNa ane sarvavyavahAro sulabha rIte calAvI zakAya che. te pramANe devalokamAM paNa (1) Indra, (2) sAmAnika, (3) trAyanjhizaka, (4) traNa parSadAmAM besavA yogya adhikArI devo, (5) AtmarakSaka devo, (6) lokapAla devo, (7) senAnA devo, (8) prakIrNaka devo, (9) abhiyogya ane (10) kilbiSika devo ema 10 prakAranA kalpa-vyavasthA vaDe bhavanapati vagere cAre nikAyanA devalokanuM taMtra suvyavasthita rIte cAlI rahyuM che. te dareka devo nIce jaNAvelA potapotAnA adhikRta kartavyamAM sadA parAyaNa rahe che. teonI saMkSipta jANakArI + kartavyatA have kahevAya che.. ji IndraH je devalokanuM svAmItva potAne prApta thayeluM hoya che, tyAM vartatA sarva devo jemaNe potAnA svAmI tarIke svIkAre te "Indra" kahevAya che. IS sAmAnika kAnti-vaibhava vagere sarvamAM IndranA sarakhI Rddhi jeone prApta thayela hoya ane Indrone paNa te te kAryomAM salAha levA lAyaka hoya te "sAmAnika" kahevAya. A devo Indra samAna RddhivALA hoya che, to paNa Indrane potAnA svAmI tarIke mAne che ane vaLI teo (te sAmAnika devo) potapotAnA vimAnamAM ja vasanArA hoya che. ja trAyastrizakaH (eka IndranI apekSAe) jeonI 33 saMkhyA ja hoya ane jeo IndranI mAlikInAM vimAno, devo vagere sarvanI ciMtA karanArA hovAthI maMtrI jevA sAthe sAthe zAMtika-pauSTika karmane karanArA temaja purohita-rAjadvAranuM kAma paNa karanArA hoya che. te taitrIsa ja hovAthI "trAyastrizaka" kahevAya che. A devonAM paNa svataMtra vimAno hoya che. 4 pArSadya: parSadAmAM besavA yogya IndranA mitra sarakhA devo te "pArSadya" kahevAya che. A parSadA eTale ke sabhA traNa prakAranI hoya che. jaghanya-madhyama-uttama athavA bAhya-madhyama-atyaMtara. temAM besanArA devo te "pArSadya" kahevAya jema rAjazAsanamAM paNa atyAre Ama sabhA, umarAva sabhA vagere vyavasthA che tema jANavI... ja AtmarakSakaH jeo IndronuM rakSaNa karanArA hoya arthAt Indro svayaM zakti saMpanna hovA pUrvaka prAyaH nirbhaya hoya chatAM A AtmarakSaka devo potAnA AcAranuM pAlana karavA mATe haMmezAM zastra-akSarAdithI sajja rahevA sAthe IndranI pAse haMmezAM khaDA page ubhA rahe che, jene dekhatAM ja zatruo bhaya pAmI jAya che, tene "AtmarakSaka" devo kahevAya che. ja lokapAlaH Indra mahArAjA pharamAvyA pramANe te te vibhAganuM rakSaNa karanArA ne corI-jArI vagere gunhA karanArAone yathAyogya zikSA karanArA te "lokapAla" kahevAya che. (jene manuSyalokanA "subA"nI upamA ApI zakAya che.) phri anIka: te sainya, hAthI (gajAnIka), ghoDA (hayAnIka), ratha (rathAnIka), mahiSa (pADA)-(mahiSAnIka), pAyadala (padAyanIka) gaMdharva (gandharvonIka), nATya (nATyAnIka) e sAta prakAranuM sainya jarUra paDe tyAre vaikriya zakti dvArA rUpo vikuvAM sainyanuM kAma karanAra te "anIka" devo kahevAya che. 4i prakIrNakaH manuSyalokamAM nAgarika loko sarakhA athavA prajA sarakhA devo te "prakIrNaka" devo kahevAya che. ja abhiyogyaH nokara - cAkara vagere yogya kAmamAM jeone joDAvavAmAM Ave che, te dAsa sarakhA "abhiyogya" devo jANavA. 7i kilbiSikaH manuSyalokanA caMDAlanI mAphaka azubha siMgha kArya karanArA te "kilbiSika" devo kahevAya che. na 185) Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 186 siddhazilA pAMca anuttara nava caiveyaka urdhvaloka nava lokAMtika * cara, sthira jyotiSacakra kilbiSika Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI urvaloka kiSika devonA prakAra ane nivAsasthAno... phri kilbiSika devo azubhakArya karanArA hovAthI lagabhaga caMDAla jevA hoya che. caMDAla jevuM kArya karanArI A devajAti nIcakarmanA udayathI devapaNuM pAmavA chatAM nIcakarma karanArI avasthAne prApta thAya che ane uttama devonA sthAnathI paNa nIce dUra rahevAnA adhikArane pAmelA hoya che. tenA 3 prakAro che. temAM saudharma ane IzAnanA adhobhAge (eTale jyotiSI ane vaimAnika nikAyanA vacce) traNa palyopamanA AyuSyavALA devo vase che. trIjA sanakumAranA adhobhAge traNa sAgaropamanA AyuSyavALA ne lAMtaka kalpanA adhobhAge tera sAgaropamanA AyuSyavALA kilbiSika devo vase che. A devonA A traNa ja utpatti sthAnako hoya che. te ahaMdU bhagavaMtanI AzAtanAthI jamAlI vagerenI jema pUrvabhavamAM deva-gurudharmanI niMdA karavAthI, dharmanA kAryodekhI baLatarA karavAthI, utpanna karelA azubha-karmanA udayathI devalokamAM nIca kAryo karanArA kilbiSiyA deva tarIke utpanna thAya che. ahIMyAM te te kalpanA adhIsthAnake A kilbiSiyA che. A kilbiSikonuM lAMtakathI upara to upajavuM ja thatuM nathI. phakta ayyatAnta sudhI bIjA AbhiyogikAdi (Abhiyogika eTale dAsa-sevaka yogya kArya bajAvanArA ane "Adi" zabdathI sAmAnikAdi prakIrNaka...) jevonuM upajavuM thAya che. tethI AgaLa to teonI paNa utpatti nathI. kAraNa ke, raiveyaka-anuttara devo ahamiMdra hovAthI temane teonI koI AvazyakatA paNa nathI. tethI tyAM nAnA-moTA bhedonuM astitva ja nathI, paraMtu sahu samAnatA ja bhogave che. * devomAM ghaNA halakI jAtinA devo che, te te aspRzya gaNAya che. tyAM paNa anAdikALathI spezyAspRzyazrI vyavasthA che, to pachI magSya lokamAM hoya temAM zI navAI ? AvI siddha vyavasthAno savaze hatAza karavAhanA bhagIratha prayatno thaI rahyA che, paNa tevA prayatAmAM kAyama mATe saphaLatA hi sAMpaDe. kAraNa ke, kamalA siddhAMta acala hoya che. eka khyAla e paNavicAravA jevo che ke aspRzya devono vasavATa devalokamAM paNa sadulA bhego hAthI, ghaNA svasyAthI alaga che temaja te devalokathI dura ane adhobhAge che. have ahIM "adho" zabda prathamaprastara (prata2) vAcI nathI. kAraNa ke te te kalyamAM prathama prastaranI sthiti sAthe, A devonI uparokta kahelI sthitinuM maLatApazuM hAthI. vaLI, anya vimAna macce to teonI nIcaMsthitine kAraNe tatva saMbhavatuM paNa nathI. ahIM "adha" zabda tasyAvAcI jANAvo. eTale te te devalokamAM bhegA ha yakA nIce dUra dUra vasavATa kare che. tattvajJAnanI ArAdhanAnuM phaLa) (1) dharmanA mArganI prApti thAya. (2) jagatanA svarUpanI vAstavika oLakhANa thAya. (3) vividha daSTikoNanA jJAnathI buddhi khIlatI jAya. (4) koI paNa saMjogomAM svastha rahI zakAya. (5) sukhadu:khanI sAcI samaja maLe. (6) karmanAM rahasyono bodha thAya. (7) adhyAtma jagatanA sukhanI jhAMkhI thAya. (8) zaMkA-kuzaMkAo dUra thAya. (9) jIvanamAM mANasAI ane sajjanatAnI prApti thAya. (10) guNonA vikAsa mATe sAco mArga maLe. (11)haiyAmAM ArAdhaka bhAva Ubho thAya. (12) samyagdarzananI prApti dvArA saMyamadharma prApta thAya. (13) paralokamAM paNa jainadharma maLe tevA sukuLAdinI prApti thAya. (14) samyakajJAnano viziSTa kSayopazama thAya. (15) dareka kriya kuLavaMtI-bhAvavAhI bane. (16) Uttama gatinI prApti thAya. (17) paraMparAe mokSasukhanI prApti thAya.. - 187) 187 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI urdhvaloka cyavana kalyANaka janma kalyANaka dIkSA kalyANaka - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - --- -- - - --- - - -- kevalajJAna kalyANa nirvANa kalyANaka 188 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI urdhvaloka - - - kayA kAraNe devo manuSyalokamAM Ave che ? 8i3 ja kahevAya che ke tadbhavamAM tIrthaMkara paramAtmA rUpe thanArI vyakti jyAre devalokAdika gatimAMthI bharatAdika karmabhUmine viSe cyavane prakarSa puNyazAlImAtAnI kukSImAM garbhapaNe utpanna thAya che tyAre mahAnubhAva paramAtmAno jIvajagatanA kalyANArthe manuSyalokamAM utpanna thayo che evuM avadhijJAnathI jANIne teozrInAcyavana kalyANakano mahotsava ujavavAdevA manuSyalokamAM Ave che. puNyAtmAnA garbhanA prabhAvathI mAtAne garbhavedanA, udaravRddhi, janmAdika kALe azucipaNuM Adi kAMI paNa hotuM nathI. I anukrame garbhano yathAyogya samaya thatAM te paramAtmAno (traNa jJAnapUrvaka) janma thAya che, je samagra vizvane kalyANarUpa hovAthI nArakIne paNa kSaNavAra sukhanA kAraNarUpa bane che. janma thavAthI sarvatra AnaMda ane maMgala vartAya che. e prasaMge IndrAdika devo sughoSAghaMTa dvArA sarvadevone khabara Ape, sahuekaThA thaI, vimAna dvArA A lokamAM janmagRhe AvI vidyAbaLathI prabhunA pratibiMbane mAtA pAse rAkhI, prabhunA mULa zarIrane pote ja grahaNa karI potAnA ja paMcarUpa karavA pUrvaka meruparvata Upara jaI abhiSekAdi mahAmahotsava kare che. A rIte aneka deva-devIo aneka rIte.. ghaNA ja ThAThamAThathI prabhunA janma kalyANakano mahotsava karavA manuSyalokamAM Ave che. anukrame vRddhi pAmelA prabhunAM bhogAvalI karmakSaya thatAM, zAzvata niyama mujaba lokAntikadevonI AcAra pAlana pUratI jaya-jaya zabda pUrvaka tIrtha pravartana karavAnI sUcanA thavAthI jagatane eka varasa sudhI aDhaLaka dhanAdinuM dAna ApI, jagatanuM dAridraya dUra karI jyAre dIkSA levA taiyAra thAya tyAre paNa devo dIkSA kalyANakano mahotsava ujavavA ahIM pRthvIlokamAM avatare che. e pramANe dIkSA grahaNa karyA bAda kevaLa jagajaMtunAM kalyANArthe, zuddha mukti mArgano Adarza batAvavA, uccatama ahiMsA, ugratapa-saMyamanuM sevana karatA, AvatA aneka upadravone samabhAve vedatA, cAra ghAti karmano kSaya karI vItarAgapaNuM prApta karIne, terame guNasthAnake jyAre kevaLajJAnI bane che tyAre te kevaLajJAna kalyANakanA mahimAne ujavavA devo ahIM Ave che. ja kevaLajJAnI tIrthaMkara paramAtmA potAnI 35 guNayukta banelI prabhAvika vANIthI vizvanA prANIne sAco mukti-sukhano mArga batAvI, keIkanA kalyANa karI-karAvI, te ja dvArA potAnA bAkI rahelA 4 (cAra) bhavopagrAhI karma (aghAtIkama)no kSaya karI nirAbAdhapaNe jyAre mokSe jAya che te samaye e mahAnubhAvo (davo) paramAtmAnA mokSa (nirvANa) kalyANakane ujavavA ahIM Ave che. ja ema devo avana (garbha) - janma -dIkSA - kevaLa ane nirvANa kalyANakone ujavavA A manuSya lokamAM avatare che. e sivAya paNa koI maharSinA mahAna tapanA prabhAvathI AkarSAIne teno mahimA vadhAravA athavA vaMdana-namaskArAdi karavA... vaLI, janmAMtaranA snehAdikanA kAraNe eTale ke manuSyAdikanI uparanA rAgathI athavASabuddhi (saMgamAdi AvyA hatA tema...) vagere kAraNe teonuM A lokamAM AvavAnuM thAya che. e pramANe ja pUrvabhavamAM snehathI baMdhAyelA devo mitrane sukha ApavAne amitra duzmana)ne du:kha ApavA mATenarakamAM paNa jAya che.' I vaLI paramAtmAnA kevaLajJAna pachI jaghanyathI paNa 1 kroDa devatAo sadA sAthe ja hoya che. ja paramAtmAnuM samavasaraNa banAvavA mATe paNa devo ja A pRthvI para Ave che. Sja paramAtmA pratye bhaktibhAva pragaTa karavA paNa sUryAbhadeva vagere A pRthvI para avatare che. I cakravartI-vAsudevAdi zalAkApuruSonI sevA-sahAyAdi mATe paNa A devo pRthvI para rahetA hoya che... ityAdi kAraNothI ema kahevAya ke devo manuSyalokamAM AvatA hoya che. na 189) Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI udgaloka puSpAvakirNa vimAno paMkitabaddha vimAno NAA trikoNa goLa catuSkoNa u. u. lokapAla R pa lokapAla - R godha | corasa trikoNa indraka vimAna da T 5 lokapAla 6. lokapAla saugharma-IzAna devaloka AzrayI 13 pratara... S '-13 pratara --12 pratara -- 11 pratara -- 10 pratara - 9 pratara --8 pratara -7 pratara -6 pratara pU. --pa pratara 4 pratara --3 pratara --2 pratara --1 pratara 190 * For Private Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI devalokamAM prataronI vyavasthA kevI rIte hoya che ? 4 jema narakomAM ApaNe prataronI vyavasthA joI tevI ja rIte devalokamAM paNa pratothI vyavasthA hoya che. ahIM svAbhAvika prazna thAya ke A pratara eTale zuM ? to kahevAya che ke pratara eTale phlora-mALa. manuSyalokamAM vartatA gharomAM 100-100 majalA hoya che. e mALonI gaNatrI karAvanAra athavA vibhAga pADanAra je tala-pradeza-vastu, tene ja devalokAzrayI zAstrIya paribhASAmAM "pratara'' zabdathI saMbodhAya che. paraMtu vizeSa e che ke, manuSyalokanA majalAo, pATaDAo vagere sAmagrInA AlaMbane rahelA hoya che. jyAre devalokamAM rahelA prataro-tharo-pAthaDAo svAbhAvika rIte koIpaNa prakAranA AlaMbana vinA ja rahelA hoya che... paraMtu eTaluM vizeSa samajavAnuM che ke - devalokanA prataro judA ne vimAno paNa judAM... (eTale ke pAthaDA Upara vimAno judA...) ema be judI judI vastu nathI kintu samagra kalpanA vimAno nIcethI sama sapATIe hovAthI e vimAnanA adhastana taLiyAthI ja (vimAnanA kAraNe ja) vibhAga paDatA pAthaDAo samajavA. evA pAthaDA ke tharo AMtare AMtare judI judI saMkhyAmAM rahelA che. temAM prathama saudharma tathA IzAna devalokanA maLI 13 prataro (taLapradezo) valayAkAre che eTale baMne devaloka eka sarakhI sapATImAM vinA vyAdhAte joDAyelA che ane tethI te saMpUrNa valayAkAre bane che. A devaloka pUrNendunA AkAre hovAthI kahelA 13 prataro valayAkAre che ane te paNa tyAre ja laI zakAya che jyAre baMne devalokanA prataro bhegA gaNIe to eTale A devaloka mahAvideha kSetranI urdhvadizAe sIdhI sapATIe hovAthI te kSetranI apekSAe pUrva mahAvideha taraphano ane pazcima mahAvideha taraphano temaja madhyabhAgathI ardha-ardha vibhAga karIe to eka meruthI dakSiNa dizAno ane eka meruthI uttara dizAno ema be (2) vibhAga paDe che. emAM dakSiNa vibhAganA ardha valayAkAra khaMDanA tera prato saudharmanA ane uttara vibhAganA ardha valayAkAra khaMDanA te prataro IzAnendranA jANavA... e ja pramANe sanatkumAra ane mAhendra devaloka mATe samajavuM arthAt ahIM paNa baMne devalokanA maLI bAra prato valayAkAre levAnA che. emAM dakSiNa vibhAganA (bAra) 12 pratarono mAlika sanakumArendra ane uttara dizAnA bAra prato mAhendradevanA jANavA. pAMcamA brahma devaloke khaMDa vibhAga nathI tethI tyAM cha (6) prataro valayAkAre samajavA. te rIte chaTThA sAtamA-AThamA devalokamAM 5-4-4 prato mATe samajavuM. ANata ane prANata devalokamAM saudharma devalokanI jema baMnemAM maLI 4 prato valayAkAre samajavA. AraNa ane acyuta e baMnenA maLI ANata-prANatanI jema 4 prato valayAkAre jANavA. A pramANe 12 devaloka sudhImAM bAvana (52) prataro thayA... tenI upara pratyeka traiveyakanuM eka-eka (1-1) pratara gaNatA navagaivayakanA nava prato thAya che ane pAMca (5) anuttara devalokanuM eka ja pratara eTale ekaMdare 10 prataro pUrvanA (52) bAvana pratomAM umeratA 62 prato vaimAnika devalokanA jANavA, pratyeka devalokanA prataronuM aMtara prAyaH dareka kalpe samAna che. (ahIM prAyaH zabda kahevAnuM kAraNa saudharma karatAM IzAna kalpanA vimAno urdhvabhAge kAMIka UMcAM rahe che mATe) paraMtu Upara UparanA devalokanA prataronI saMkhyA thoDI ane vimAnonI UMcAI vadhAre hovAthI nIcenA devalokanA prata saMbaMdhI aMtaranI apekSAe uparanA devalokanuM prataranuM aMtara moTuM hoya che... krama vaimAnika nikAya nAma pratara saMkhyA krama vaimAnika nikAya nAma pratara saMkhyA 1 |saudharma devaloka lAMtaka devaloka 2 IzAna devaloka 3 |sanakumAra devaloka 4 mAhendra devaloka 5 brahma devaloka 13 12 E E 7 8 (vaimAnikanikAyanA prataronI saMkhyAnuM yantra) krama 9 10 mahAzukra devaloka sahastrAra devaloka ANata devaloka prANata devaloka p 4 ma 11 12 13 urdhvaloka 84 14 15 vaimAnika nikAya nAma pratara saMkhyA AraNa devaloka acyuta devaloka 9-traiveyaka devaloka pa-anuttara devaloka kula... * - 1 62 191 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI // hevonI tathAvidha lavapratyathita sNptti...|| 192 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI urdhvaloka TevonI tathAvidha lavapratyathita saMpatti 85 ja saghaLAya devo pUrvabhavamAM saMcita karelA zubha karmodayanA prabhAvathI haMmezAM mastaka upara keza, hADakAM, mAMsa, nakha, saMvATI, rudhira, carabI, mUtara, viSThAdi vastuothI rahita zarIranI AkRtimAM atizaya suMdara zarIravALA hoya che. AvI kaluSita vastuthI sarvathA rahita hovAthI, teo nirmala dehavALA udghala zarIra pudgalone dhAraNa karanArA, kapUra-kasturI Adi viziSTa sugaMdhI dravyothI sugaMdhI zvAsozvAsavALA, raja-prasveda (pasIno) Adi upalepathI rahita, suvarNavaNI kAyAvALA hoya che. vaLI, temanuM zarIra atyaMta svaccha, tejomaya-daze dizAone atyaMta prakAzita karanAruM kevaLa sarvottama varNa-gaMdharesasparzathI utpanna thayelA zubha vaikriya pudgalonA samUhathI baneluM, saubhAgyAdi guNopeta hoya che. ja deva-devIo devazayyAmAM utpanna thatA hovAthI teone manuSyAdinI jema yonimAM utpanna thavAnuM ke garbhaduHkhane sahana karavAnuM ItyAdika kAMI paNa hotuM nathI, paraMtu utpanna thavAnA sthAne devadUSyavastrathI AcchAdita vivRttayoni rUpa eka devazayA hoya che. devagatimAM utpanna thanArA jIvo pUrvanA mahAna puNyodayathI eka kSaNa mAtramAM "uparAta sabhA"ne viSe devadUSya vastranI nIce zayA upara prathama samaye aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAge utpanna thAya che ane utpanna thatAMnI sAthe ja AhArAdika pAMce paryAptio eka ja aMtamuhUrtamAM samApta karavApUrvaka pUrNa paryAptivALA thAya che ne utpanna thatAMnI sAthe ja bhavasvAbhAvika avadhi athavA virbhAgajJAnane prApta karIne, yathAyogya bhoga yogya tarUNAvasthAvALA thaI jAya che. ethI devone anya gatinA jIvanI jema garbhadhAraNa, kukSi janma, bAla-vRddhAdibhinna-bhinnAvasthAo hotI nathI. A devo devazayAmAM utpanna thAya che tyAre svAbhAvika suMdara rUpavALA.. vastrAbhUSaNathI rahita hoya che, paraMtu pachI hAjara rahelA temane satkAranArA sAmAnikAdi deva-devIo jaya jaya zabdapUrvaka namaskAra karIne, jinapUjanathI thatAM aneka lAbhone svAmInA manogata abhiprAyathI jaNAvIne upapAta sabhAnA pUrvadvArathI sarva abhiyogikAdidevo, svAbhAvikavikurvelA aneka jAtanA samudronA jala-auSadhithI bharelA, uttama ratnonA mahAkalazo vaDedrahamAM laI jaI snAna karAve pachI "abhiSeka sabhAmAM snAna karAve. tyAra bAda utsAhI devo "alaMkAra sabhA"mAM vidhipUrvaka laI jaI siMhAsane besADI zarIra para zIgha uttama suvarNanA devadUSya vastro, ratnAvalI Adi hAra, vIMTI, kuMDala-aMga-keyurAdi suzobhita AbhUSaNone sarvAge paherAve che. pachI "vyavasAya sabhAmAM vidhipUrvaka pUrvadvArathI laI jaI tyAM pustakAdi darzAve che. utpanna thayelo deva te pustakathI potAnA yathAyogya avasara sAcavavAnA prasaMgo, paraMparAgatanA rIti rivAjothI mAhitagAra banI, naMdana nAmanI vAvaDImAM pUjAnI bhakti nimitte punaH snAnAdi karIne jinapUjAdinA uttama sarva kAryo kramazaH vidhipUrvaka karI... (A niyamo samyagRSTi devA mATe samajavA ane mithyASTi devo tenA ArAdhyadevAdikanI vidhi sAcave che.) pachI vidhipUrvaka "sudharmasabhA"mAM ArUDha thaIsvakAryamAM tathA deva-devInA viSayAdi sukhamAM tallIna bane che. vaLI, A devo sarvAge-mastake-kaMThe-haste-karNAdi avayavone vize AbhUSaNone dhAraNa karanAra... sadAkALa avasthita yauvanavALA nirogI ane samacaturastra saMsthAnavALA hoya che temaja A devo bhavasvabhAve ja lIlAyukta suMdara animeSa nayanavALA hoya che eTale jenA netramAM kadApi palakArApaNuM ke baMdha karavApaNuM hotuM ja nathI. aparimita sAmarthyathI manathI ja sarva kAryane sAdhanArA temaja amyAna puSpamALAne dhAraNa karanArA, vaLI pRthvI upara Ave tyAre pRthvIne sparza na karatA 4 AMgaLa addhara (uMcA) rahenAra, mahAna saMpatti, saubhAgya, zAtA-sukhane dhAraNa karanArA vaLI ardhamAgadhI bhASA bolanArA hoya che... temaja svasvakalpa, avasthA anusAra vimAna AdinA svAmI bananArA vaLI vidurvaNA Adi aneka labdhionA dhAraNa karanArA... A devo hoya che. 193 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 | | kai kai nikAyanA kayA kayA devonuM avadhijJAna kSetra kevA kevA AkAre che te... .. jaina kosmolojI bhavanapatinuM palyAkAre... nArakInuM trapokAre.. vyaMtaronuM paDahAkAre.. (2 prakAre batAvyA che.) 12 devalokanuM 9 greveyakanuM mRdaMgAkAre.. || puSpacaMgeyakAre.. 5 anuttaranuM yavanAlakAkAre... jyotiSanuM jhallaTyakAre... udgaloka Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI urdhvaloka 86 hevonA avadhijJAna- kSetra ane AhAra ja siddhAMtamAM (1) mati, (2) zrata, (3) avadhi, (4) mana:paryava ane (5) kevaLajJAna A pAMca jJAno kahelAM che. e jJAnomAM sarva jJAnono samAveza thaI jAya che. eka-eka jJAna kramazaH caDhiyAtuM che. emAM prathama 2 jJAno to jIvamAM nyUnAdhikapaNe hoya ja che ne eTalI paNa jJAnacetanAthI ja jIvate "jIva" tarIke saMbodhAya che anyathA to "ajIva" kahevAya. vaLI avadhi vagere 3 jJAno prAyaH viziSTa guNanI bhUmikAe pahoMcavAthI prApta thAya che. emAM chelluM kevaLajJAna to 14 rAjalokanA ane alokanA paNa sarva padArthone AtmasAkSAt batAvanAra che... astu. vizeSa to atyAre eka mAtra avadhijJAnano ja viSaya jarUrI hovAthI anya carcA choDI tene ja sarva prathama samajIe... If avadhi - eTale maryAdAvALuM jJAna. te maryAdA zenI? rUpI-arUpI e be prakAranA padArthamAMthI mAtra rUpI ja padArthano AtmasAkSAtkAra karAvanAra hovAthI te maryAdita thayuM. A anugAmI Adi 6 bhede athavA asaMkhya ane anaMta bhede prApta thAya che. A jJAnanA mAlikane potAnA sthAne beThA beThA je vastu jovAnI IcchA thAya tyAM upayoga (dhyAna devuM) mUkavo paDe. A jJAna bahu bhedavALuM ane kSetrathI maryAdita ne bhinna bhinna rIte utpanna thavA vALuM che. A jJAna bhavapratyayika ane guNapratyayika ema be rIte utpanna thAya che. devo tathA nArakone bhavapratyayika temaja manuSya ne tiryaMcone guNapratyayika thAya che. have sAmAnyathI konuM kevA AkAre avadhi kSetra che te jANIe. # nArakInuM avadhi kSetrAkAra : tarApAkAre (trapAkAra) te kASThanA samudAyathI banAveluM sIdhuM sAduM taravAnuM trikoNAkAra-jalayAna (nAva rUpa) sAdhana jevuM che. * bhavanapatinuM "palyAkAre" te lATadezamAM vaparAtuM dhAnya mApavAnuM pAluM sAdhana vizeSa - je UMcuM hovA sAthe nIcethI vistAravALuM ane uparanA bhAge kAMIka sAMkaDuM hoya che. ui vyaMtaradevano avadhi kSetrAkAra "paDahAkAre" te eka jAtano lAMbo Dhola. je upara-nIce baMne bhAge sarakhA pramANano baMne bAju goLa cAmaDAthI maDhelo dezIvAdya vagADanArAo vagADe che te rUpe hoya che. phri jyotiSkano "jhallarI" AkAra... baMne bAju vistIrNa valayAkAre cAmaDAthI maDhelI vacce sAMkaDI je "DhakkA"nA upanAmathI oLakhAya che. te AthI madArIo je Damaru vagADe che te samajAya che, paNa nizALamAM rahelI capaTI kAMsAnI ghaMTA na samajavI. * kalpapapana (1ra devaloka)no "jhaMdagAkAre" A paNa dezI vAdya che. te eka bAjunuM mULa vistIrNa goLAkAre, bIjI bAju saMkIrNa paNa goLAkAre cAmaDAthI maDheluM mukha hoya che ane vacamAM tenI pITha UMcI hoya che. dara navagreyakano AkAra "puSpagaMgerI" guMthelA puSpothI zikhAparyata bharelI caMgerI (paridhi saha chAbaDI) te rupe jANavuM. * anuttara devonuM avadhi kSetra "yavanAlaka" apanAma kanyAcolaka" AkAre che. eTale ke kanyAe kaMcuka sahita paherela adhovastra jevA AkAre hoya tevo AkAra emanA avadhikSetrano paDe che. AthI sAbita e thayuM ke strInA mastakano bhAga chUTI gayo. bAkI gaLAthI laI paga sudhIno bhAga vastramAM AvI gayuM ane A upamA ApI che, te barAbara che. kAraNa ke, anuttaranA devo puruSAkRti rU5 lokanA bhALa-mastaka sthAne che. te devo tyAMthI laIne TheTha sAtamI narakanA taliyA sudhI joI zake che... A pramANe devonA avadhikSetronA AkAra kahyA... - 195) Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI urdhvaloka .-.-.-. - 5 anuttara Gecias - 9 raiveyaka 12 devaloka cha uda: 196 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ----------- lAka -------. vaimAnika devalokanA vimAnonuM saMkhyA-daka yaMtra 8) nAma vRtta , sarva L4 cauda rAjaloka viSe tiSNulokanI upara AvelA jyotiSka vimAnothI asaMkhyAta yojana upara jatAM vimAnavAsI devono vaimAnika devaloka (saudharma Adi 12 devaloka, 9 raiveyaka temaja 5 anuttara) zarU thAya che. A pratyeka devalokamAM vimAno kevA ane keTalA che te jANavA mATe nIcenuM koSTaka cAlo joIe... | pUrvokta trikoNa traNenI puSpAvakirNa vimAna ! vimAna vimAna saMkhyA vimAna saMkhyA | saudharma 727 484 486 | 1,707 31,98, 293 | 32,00,OOO IzAna 238 484 486 | 1,218 | 27,98,782 | 28,00,0OO | sanakumAra para 2 356 348 | 1, 226 | 11,98,774 | 12,00,000 | mAhendra 17) 356 348 874 7,99,126 | 8,00,OOO brahmaloka 274 | 284 | 276 834 | 3,99,166 4,00,OOO lAMka 193 200 | 192 585 49,415 50,000 mahAzukra 128 | 136 ] 132 396 39,604] 40,OOO sahastrAra 108 | 116 | 108 5,668 6,OOO ANato 268 132 400 10| prANata che AraNa 68 | 204 300 azruta 13] 1-2-3 adho raiveyaka 111 111 14] 4-5-6 madhyama raiveyaka 23. - 28 | 24 | 75 32 107 15 | 7-8-9 urdhva raiveyaka 11 16 12 | 39 6 1 1OO 16 | pa-anuttara 17] kula | 2,582 2,688 | 2, 604 | 7,574 | 84,89,149 84,97,0232 332 11 | A 12 | ( samRddhinuM rahasya jema jema A jIva pRhA vagarano thato jAya che, tema tema tenAmAM pAtratA AvatI jAya che ane tethI tene sarva saMpattio maLatI jAya che temaja jema jema e saMpatti prApta karavAnI IcchAvALo-abhilASAvALo thato jAya che tema tema tenI ayogyatA vicArIne saMpattio tenAthI vadhAre ne vadhAre dUra thatI jAya che. AvuM hovAthI jene saMsAramAM paNa samRddhizALI banavuM hoya tene svapnamAM paNa sAMsArika padArthonI IcchAna karavI... (upamiti bhavaprapaMca kathA) 197 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevuM sarvAMcanano mahimA che savAMcana aneka prakAranuM hoya che. eTalA mATe kayuM vAMcana kone hitakara che ke kone ahitakara che? eno nirNaya potAnI jAte nahi karatAM sadguru dvArA karavo joIe. "jema rogI mANasa potAne kayuM auSadha lAbha kare tevuM che, eno nirNaya jAte nathI karato paNa niSNAMta vaidya dvArA ja kare che. sIdho phArmasImAMthI UMcI jAtanI davAo lAvIne kAMI khAvA mAMDato nathI. jagatamAM zarIranI vyAdhi maTADavA mATe jANakAranI salAhasucanA mujaba ja auSadha ane pathyApathyano khyAla rAkhavo Avazyaka manAya che.... e bAbatamAM koI paNa samajadAra mANasa potAnI buddhi upara cAlato nathI paNa nipuNa vaidyanI AdhinatA svIkAre che, e ja pramANe karmarogane nAbUda karavA mATe paNa teno samULa uccheda karanAra mahAdhanavaMtarI vaidya samAna sarvajJa paramAtmAnI AjJA mujaba zuddha saMyamane pAlanArA paropakAra parAyaNa AcArya bhagavaMtAdinI AdhinatAne svIkArI temanI salAha-sUcana mujaba ja sadvAMcana karavuM joIe... e ja sarvAcananA haroLamAM Avato eka advitIya kakSAno anamola graMtha.. eTale "Jain Cosmology" (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) jenA ciMtana-mananathI samasta karmono kSaya karI ApaNo AtmA paramAnaMdano bhoktA bane.. e ja abhyarthanA... saha... - huM to 198 (19 - Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI prakIrNaka jI. 32Jy0 ki *O ' No jaya fIta karatA ja A prakIrNaka jainazAsanano sAra have tamane ahi pIrasAya che, je chuTA chavAyA padArthone, "prakIrNaka" kahevAya che tenuM svarupa jANo sahuM, mANo sahuM bhAvo sahuM, te "prakIrNaka"ne varNatA, muja romaroma vikasita bane.. EST 199 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 200 parvata paththara pRthvIkAya ratnavITI vijaLI lAkaDAno agni kolasAno agni dhAnya di phUla zAka teukAya pAMdaDA phaLa bIja hi lAla bhATI || sthAvarakAya... II khAro vidyuta phaLa lAlaTena kALI mATI hIrA saunu mINabattI osa Tivan K varasAda udbhAmaka + vAyu utkAlika vanaspatikAyanA 6 bheda chAla kASTa jAtmIka vanaspatikALanI ya Ika maLa hirataNuM karA phaLa nadI mahAvAta kAMdA sarovara mULA barapha apakAya bhoma tanavAta ghanavAta cakrAkAra vAyukAya gAjara prakIrNaka baTATA lasaNa A nida sAdhAraNa vanaspatikAyanA ja bheda sAMkariyA Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI --~------- ----.-.-.-kAkI cha:kAca jIvonI samaja (sthAvarakAya) 88| ja jIvonA 2 prakAra che : (1) muktajIva (2) saMsArIjIvI... muktajIvo ATha karmathI rahita thaI siddhazilA (muktimokSa)mAM birAjI rahyA che ane je saMsArIjIvo che, teono samAveza cha:kAyanA jIvomAM thaI jAya che. techa:kAya jIvonAM kula pa63 bheda che. A saMsArI jIvonAM mukhya 2 bhedo che : (1) sthAvara (2) trasa. temAM sarvaprathama sthAvara jIvo viSe... kAMIka jANI laIe. ji je jIvo sthAvara nAmakarmanA udayathI zAtArthe taDakAmAMthI chAMyaDAmAM ane chAMyaDAmAMthI taDakAdimAM potAnI IcchAthI jaI zakatA nathI. te sthAvara jIvo kahevAya che. A sthAvara jIvonAM mukhya 5 bheda kahevAya che.... (1) pRthvIkAya (2) apakAya (3) teukAya (4) vAyukAya (5) vanaspatikAya. te darekane eka mAtra sparzanendriya (kAyA) hovAthI A ekendriya jIvo kahevAya che. vaLI, temane AhAra, zarIra, Indriya ane zvAsocchavAsa nAmanI 4 paryApti ja hoya che.2 3 pRthvIkAya: pRthvI ja zarIra che jenuM evA jIvo pRthvIkAya kahevAya che. tenA (1) sUkSma* (2) bAdara ane A baMnenAM (3) paryAptA (4) aparyApta maLIne kula 4 bheda thAya che. vaLI, A pRthvIkAyanAM patthara, mATI, mIThuM, khaDI, khAro, phaTakaDI, pravAla, pAro, gesa, sonuM, cAMdI, tAMbuM vagere aneka prakAro che. temanuM AyuSya jadhanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI 22,000varSanuM hoya che tema jANavuM. I4 apUkAyaH pANI ja zarIra che jenuM evA jIvone "akAya" kahevAya che. tenA paNa 4 bheda uparokta pramANe jANavA. kUvA, nadI, taLAvanuM pANI, jhAkaLa ke ghummasa, varasAda, karA ke baraphanuM pANI, osa, nalanuM pANI vagere aneka jAtanuM pANI che. AyuSya jadhanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI 7,000 varSanuM hoya che tema jANavuM. ja teukAyaH agni ja jenuM zarIra che te "teukAya" kahevAya che. AnA paNa 4 bheda pUrvanI jema jANavA. vIjaLIno, dIvAno, IlekTrikano, lAkaDAno, cakamakano, kolasAno, nibhADAno vagere ghaNI jAtanAM agni che. A agnikAyanuM jaghanya AyuSya - aMtarmuhUrta ane utkRSTa AyuSya 72 kalAka (3 ahorAtra) jANavuM. ja vAyukAyaH vAyarA svarupa zarIra che jenuM te "vAyukAya" kahevAya che. AnA paNa uparoktanI jema 4 bheda jANavA. pUrva, pazcima, uttara, dakSiNano vAyu,maMDaliyo, vaMToLiyo vAyu vagere aneka prakAranAM vAyu che, tenuM jaghanya AyuSya aMtarmuhUrta ane utkRSTa AyuSya 3,000 varSanuM jANavuM. uja vanaspatikAyaH AnA mukhya 2 bheda cheH (1) sUkSma (2) bAdara. bAdaranAM 2 bhedaH (1) sAdhAraNa (2) pratyeka. sUkSma to mAtra eka sAdhAraNa rUpe ja che. A traNenA paryAptA-aparyAptA gaNatAM kula 6 bheda thAya che. 3 pratyeka vanaspatikAyeH jenAM eka zarIramAM eka ja jIva hoya te pratyeka vanaspatikAya kahevAya che. jemake... mULa, skaMdha, zAkhA, pravALa, patra, phaLa, phULa, kAi ane chAlAdi temaja eonuM jaghanya AyuSya aMtarmuhUrta ane utkRSTa AyuSya 10,000 varSanuM jANavuM. & sAdhAraNa vanaspatikAya jenA eka ja zarIramAM anaMtA jIvo rahe che, te sAdhAraNa vanaspatikAya kahevAya che. jemake - Adu, mULA, gAjara, ratALu, piMDALu, sUraNa, DuMgaLI, lasaNa, nIla, phUga, zevALAdi... A sAdhAraNa vanaspatikAyanuM AyuSya jaghanya ane utkRSTathI paNa aMtarmuhUrta ja hoya che. A pramANe ekendriyanAM kula 4+4+4+4+ 6 = 22 bheda thAya che. * sUkSmajAmakarmanAM udayathI je jIvo sUkSmapRthvIkAyAdi rUpe ubhA thAya che, paraMtu te viziSTa avadhijJAnIke kevaLI sivAya koIne ghaNA daktinA viSaya bahAtA hAthI eTale chadmastho mATe je sarvathA adazya ja hoya tevA jIvone "sUkSma" kahevAya che. che je jIvonAM zarIra ApaNI daktino viSaya bane te "bAdara" jIvo jANAvA (A vyAkhyA zUla dRSTie jANAvI.) $ je jIvane jeTalI paryAptanI jarUra hoya teTalI paryAptao karyA pachI mRtyu pAme tevo " pappA" kahevAya che. (jemake ekendriya prAyogya 4 vayata... vagere.) # je jIvo jeTalI paryAptI jarUra hoya teTalI paryAptao pUrNa karatAM pahelAM ja jo mRtyu pAme to te jIva "ayayatA" kahevAya che. na 201) Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI prakIrNaka | vikalendriya + tiryaMca paMcendriya... che. beindriya teindriya caurindriya paMcendriya bhujaparisarpa paMcendriya sthalacara catuSpada ) paMcendriya uraparisarpa paMcendriya khecara paMcendriya jalacara 202 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI cha:kAya jIvonI samaja(trasakAya) (3 - vikalendriya + tiryaMca paMcendriya) : aa trasanAmakarmanA udayathI je jIvo IcchA mujaba gamanAgamana karI zake... halanacalana karI zake tene "trasakAya'"nAM jIvo kahevAya che. A trasakAyanA mukhya 4 bheda che : (1) beIndriya (2) teIndriya (3) carindriya (4) paMcendriya. ja beIndriya H jenI pAse sparza tathA svAda karavAnI zakti rUpa 2 Indriyo che, tene beIndriya kahevAya che. tenA 2 bheda che : (1) paryAptA (2) aparyAptA. karamiyAM, aLasiyAM, zaMkha, chIpalA, koDA, koDI, jaLo, porA, vALo vagere beIndriya jIvo che. temanuM AyuSya jaghanyathI aMtarmuhUrta ne utkRSTathI 12 varSanuM hoya che tema jANavuM. r teIndriya H jene sparza-svAda ane suMghavAnI zakti rUpa 3 Indriya hoya che, tene "teIndriya'" kahevAya che. AnA paNa pUrvoktanI jema paryAptA-aparyAptA ema 2 bheda che. juM, lIkha, mAMkaDa, cAMcaDa, kiDI, maMkoDA, dhaneDA ItyAdi teIndriya jIvo che. temanuM AyuSya jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI 49 divasanuM hoya che tema jANavuM. 4 caurindriya H sparza-svAda-sUMghavAnI ane jovAnI zakti rUpa jene 4 Indriya hoya che, tene caurindriya kahevAya che. tenA paNa 2 bheda che. (1) paryAptA (2) aparyAptA. vIMchI, pataMgiyuM, bhamaro, karoLiyA, vAMdA, tIDa ItyAdi carindriya jIvo che. teonuM AyuSya jadhanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI 6 mAsanuM jANavuM. 4 paMcendriya H jene sparza-svAda-suMghavAnI-jovAnI ne sAMbhaLavAnI zakti rUpa 5 indriyo hoya, tene paMcendriya kahevAya che. temAM paMcendriya tiryaMcanA 5 bheda che : (1) jalacara, (2) catuSpada, (3) uraparisarpa, (4) bhujaparisarpa ane (5) khecara. te darekanAM paNa 2-2 bheda jANavA... (1) garbhaja (2) saMmucchima, ane tenA paNa 2-2 bheda jANavA (1) paryAptA (2) aparyAptA. ema kula maLI 5 X 2 = 10 x 2 = 20 bheda paMcendriya tiryaMcanA thAya che. ema tiryaMcamAM sthAvaranA-22, vikalendriyanA-6 ane paMcendriyanA-20 bheda maLI kula 48 bheda thAya che. prakIrNaka 4 jalacara : je pANImAM rahe che, te mAchalAM, magaramaccha, deDakAM, kAcabA, aSTApada vagere... temanuM AyuSya ahIM saMzI-asaMjJI* baMnenuM jadhanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI pUrva kroDa varSanuM jANavuM. 4 catuSpada : je sthaLa (pRthvI) Upara cAle te sthaLacara kahevAya. temAM 4 pagavALAne catuSpada kahevAya. hAthI, ghoDA, gAya, baLada, bheMsa, siMha, vAgha vagere... temanuM AyuSya jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI saMzInuM-3 palyopama ane asaMjJInuM-84,000 varSanuM jANavuM. re uraparisarpa : je chAtI vaDe haiyAbhera cAle te... sarpa, ajagarAdi, temanuM AyuSya jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI saMjJInuM pUrva kroDa varSa ane asaMjJInuM 53,000 varSanuM jANavuM. Mi bhujaparisarpa : je bhujAvaDe cAle te... jema ke : uMdara, gho, noLiyo, khIsakoLI, vAMdarA vagere... temanuM AyuSya jadhanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI saMjJInuM pUrva kroDa varSa ane asaMjJInuM 42,000 varSa jANavuM. (catuSpada, uraparisarpa ane bhujaparisarpa e traNeya sthaLacara jIvonAM ja bheda che.) 4 khecara : 4 prakAranAM che. (1) romaja (romavALA) jema ke - mora, kabUtarAdi. (2) carmaja (cAmaDAnI pAMkhavALA) cAmAciDiyAM vagere. (3) samudga pakSI (baMdha pAMkhavALA) (4) vitata pakSI (kholelI pAMkhavALA). chellA baMne prakAranAM pakSIo aDhIdvIpanI bahAranAM jANavA... tenuM (khecaranuM) AyuSya jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI saMjJInuM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ane asaMjJInuM 72,000 varSanuM jANavuM. 89 * saMjJI : jeo bhUta-bhaviSyano paNa vicAra karI zake che, tevA prakAranAM manavALA jIvo. (A jIvo garbhUja ja hoya che.) asaMtI : jeo bhUta-rbhAvaSyano vicAra karI zakatA nathI, tevA prakAranAM mana vagaranAM jIvo. (A jIvo saMmUDimaja hoya che.) 203 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke miHe h. ( 204 | masi L harAvIkeTT za da jaina kosmolojI da 15 karmabhUmi che pa6 aMtarlIpa ) vaimAnika 9 lo kAMtika $ esi na I akarmabhUmi 3 kilbiSikeT ) APIU divaloka garbhaja) Smaah se. bharata paheraNyavaMta ! samucchima vyataraja 5 devakuru 5 uttarakuru tArA airAvata *1c | pa hemavaMta 'bhavanapati / AT A 0004 mahAvideha pa harivarSa paryAptA) : aparyAptA *1c 10ti.. che e. 8 vyaMtara 8 vANa vyaMtara (cara (sthira 6 (cha (6 (cha (6 ( e. e. 15 paramAdhAmI 'h e. 1o asurakumAra dIkIpati- 2 8ii2 = 23 zautiSa = 90@ vArika = 88 luM = 99 15 karmabhUminAmatha 60 akarmabhUminAmanuSya pa6 aMtalapanAmanuSya 11 me vAmaja paryAptA manuSya - 101 bheda gamaja aparyAptA manuSya 181 meka samurijhamaapAtA manuSya phela=309 manuSyanA bhedo 1 = 98 It - - - - - tAraka | rahlt prakIrNaka Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI H cha:kAya jIvonI samaja(manuSya-deva-nArakI) sa manuSyanA 303 bheda H te jemake - 15 karmabhUmi, 30 akarmabhUmi ane 56 aMtardvApa, ema maLI 101 kSetranAM garbhaja manuSyanAM paryAptA + aparyAptA maLI 202 tathA 101 kSetranAM saMmucchima aparyAptA .... maLI 303 bheda thAya che. (saMmucchima manuSyo aparyAptA ja hoya che paNa paryAptA hotA nathI. mATe tenAM mAtra aparyAptA bhedo ja kahyA che...) = prakIrNaka 90 4 karmabhUmi : jayAM asi, masi ane kRSithI jIvana vyavahAra cAle... ane mokSanI sAdhanA thaI zake te karmabhUmi kahevAya che. AmAM 5 bharata, 5 airAvata ane 5 mahAvideha kSetro Ave che te jANavA.1 4 akarmabhUmi : jyAM jIvo kalpavRkSanA sahAre ane pUrvanA puNyanA udayathI manovAMchita sukha bhogave che paNa tyAM asi-masi-kRSi karma nathI, te akarmabhUmi jANavI. A akarmabhUmimAM 5 himavaMta + 5 hiraNyavaMta + 5 harivarSa + 5 ramyavarSa + 5 devakuru ne 5 uttarakuru kSetro jANavAM. (pa6 aMtarhIpa paNa akarmabhUmimAM ja jANavA.)2 dasa devonA 198 bheda : te jema ke - devonA mukhya 4 prakAra : (1) bhavanapati (2) vyaMtara (3) jyotiSa (4) vaimAnika. have A (1) bhavanapatinA asurakumArAdika-10 temaja paramAdhAmI-15 maLI 25 bheda thAya che. (2) vyaMtaranA-8, vANavyaMtaranA-8 ane tiryaMca juMbhakanA-10 maLI 26 bheda thAya che. (3) jyotiSamAM : sUrya-caMdra-graha-nakSatra ane tArAnA 5 cara ane 5 acara maLI 10 bheda thAya che ane (4) vaimAnikamAM-12 devaloka + 9 traiveyaka + 5 anuttara + 3 kilbiSika + 9 lokAntikanA maLI kula 38 bheda thAya che. eTale 25 + 26 + 10 + 38 = 99 bhedanA paryAptA + aparyAptA karatA kula 198 bheda devonA thAya che. * nArakInA 14 bheda : te jemake 7 nArakInA paryAptA + aparyAptA gaNIe to 14 bheda thAya che. AvI rIte tiryaMcanA-48, manuSyanA-303, devanA-198 ane nArakInA-14 bheda maLI kula-563 bheda jIvanA thAya che. * prajJApanA sUtramAM prazna che ke, "manuSyo keTalA prakAranA kahyA che ? tenA uttaramAM jaNAvyuM che ke, "manuSyo be prakAranA kahyA che.'... te jemake : (1) saMmuDimamanuSyo ane (2) garbhaja manuSyo... tyAM pharI vizeSa prazna karyAM che ke "he bhagavaMta ! saMmudhdhimamanuSyo kyAM utpanna thAya che ?" tenA uttaramAM jaNAvyuM che ke, "he gautama! 45 lAkha yojana pramANa manuSyakSetramAM, aDhIdvIya ne samudromAM, 15 karmabhUmimAM 30 akarmabhUmimAM tathA 56 aMtarlIMdhomAM garbhaja manuSyanA ja (1) viSThAmAM (2) mUtramAM (3) kaphamAM (baLakhAmAM) (4) nAsikAnA melamAM (5) vamaLamAM (6) pittamAM (7) parumAM (8) lohImAM (9) vIryamAM (10) vIryatA sukAI gayelAM pudgalo bhInAM thAya temAM (11) jIva hita kalevaramAM (12) strI-puruSanAM saMyogamAM (13) nagaranI khALamAM ane (14) sarva ayitAM sthAnomAM sacchama manuSyo aMgUlatAM asaMkhyAtamAM bhAga pramANa avagAhanAvALA utpanna thAya che, te asaMtI, mithyArdASTha, ajJAnI tathA sa paryAptao vaDe aparyApta hoya che ane aMtarmuhUrtanuM AyuSya bhogavIne kALa kare che. saMdhdhima manuSyo atyaMta sUkSmahovAthI ApaNe joI zakatA nathI, paNa jJAnI bhagavaMtoe potAnI jJAnaddhithI temane joyA che ane tethI ja temanuM yathArtha varNana kareluM che, 205 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 1 234 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 206 urdhvaloka adholoka madhyaloka Quan Hai w Fei ::: Zhu Hai dha che. siddhazilA pAMca anuttara nava praiveyaka -nava lokAMtika prakIrNaka 12 vaimAnika cara, sthira jyotiSacakra 7 naraka Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI krama 1 ra 3 4 5 da sthala bharata kSetramAM mahAvideha kSetramAM jIpamAM lavaNa samucyAM dhAtakIkhaMDamAM ghalopisamudramAM ardha puSkarArdhadvIpamAM azomAM nImahIpAM naMdIzvarAdisamudramAM tiAlokamAM valokamAM meruparvatamAM asITIma 12 devalo ma saivathAmAM lokanA cheDAmAM 18 adhogAmamAM 19 ApanI mUDInAM.... 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 vonA para lenI hA hA sthaNe thatI utpatti 563 judA judA nAraka 14 d . 7 7 mpiMga 48 48 48 48 48 48 ||||||||7 kAkA kA manuSya 3(5) 3(5) rakata (a) 54(6) o 54(!) 3(5) 303 303 ha 3 daiva ha 50() 72 (9) 76 (10) I 48 18 Ng TIppaNako... (1) naMdIgharadvIpa ane samudra vagere sthaLe bhAdara paryAptA aparyAptA teukAya vinA tiryaMcagatinA 46 bheda thAya che. (2) 12 devalokamAM... bAdara teukAya paryAptA - aparyApta vinA ekendriyanA 20 bheda thAya che. sarva saMkhyA 51 51 5 216 102 48 102 115 46 46 423 124 48 351 68 32 12 51 12 (3) traiveyakamAM... pAMca sUkSma,bAdara pRthvI ane vAyu e sAtanA paryAptA-aparyAptA = 14 bheda thAya che. (4) lokane cheDe ne muThThImAM... pAMca sUkSma ane bAdara vAyu e chanA paryAptA-aparyAptA = 12 bheda thAya che. (5) bharata-mahAvideha - airAvata ane adhogrAma 1,000 yojana UMDI kubaDI vijaya e darekamAM 1-1 garbhaja paryAptA-aparyAptA ane saMmucchima aparyAptA ema 3 bheda manuSyanA rahe che. (x) jaMbuDhIpamAM bharata-airAvata mahAvideha ane yugalikanA = kSetro maLI 9 kSetronA 27 bheda thAya che temaja dhAnakI ane puSkarArtha dvIpamAM tethI bamaNAM kSetro (18 hovAthI) tenA garbhaja paryAptA aparyAnA ane saMmuskima apanA manuSyanA 54 bheda thAya prakIrNa 91 che. (7) lavaNa samudramAM pa6 aMtadvIpanA garbhaja paryAptA-aparyAptA ne saMmurrikama aparyAptA manuSya kula 18 bheda thAya che. (8) adholokamAM 10 bhavanapati / 15 paramAdhAmI = 25 tenA paryA. + aparyAptA maLI = 50 bheda thAya che. (9) nitilokamAM 8 vyaMtaradeva, 8 vAlavyaMtara, 10 tiryaMcabhaka deva, pa cira - 5 asthira jyotiSadeva kula maLI 36 bheda thAya che. tenA paryAptA-aparyAptA maLI 72 meda devonA thAya che. (10) urdhvalokamAM 38 prakAranA vaimAnika daivonA paryApatA + aparyAptA maLI = 76 bhedo thAya che. 203 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20e ) lokavartI samAvagAhI asaMkhya nigoda golaka citra nigonuM sva3dha rzana thitra jaina kosmolojI A rIta eka bIjAmAM praveza karIne nigoda rahelI che. sUkSmanigodanA goLAo hoya che. ane teno AkAra stibuka=pANInA parapoTA jevo arthAt goLa hoya che. : citra paricayaH cauda rAjaloka nigodanA asaMkhya goLAothI vyApta che. eka-eka goLAmAM asaMkhya nigodo che. zrI sarvajJa paramAtmAoe jJAnadRSTithI eka ja nigodamAM anaMtA jIvo kahelA che. eka ja nigodanI avagAhanAmAM cAre bAjuthI bIjI paNa nigodo pradezanI vRddhihAninA bhedathI rahelI che. Ama ekabIjAthI dabAIne rahelI evI e nigodo asaMkhya nigIdono utkRSTa padavALI eka goLo banAve che, utkRSTa padavALA eka goLAne choDIne bIjI nigoda thAya che temAM vaLI eka bIjI goLo thAya che evI rIte lokAkAzamAM evA asaMkhya goLAnI niSpatti thAya che eka eka goLAmAM asaMkhya nigodo hoya che ane eka eka nigodamAM anaMta anaMta jIvo evI rIte khIco khIca bharAyelA che ke emAMthI haMmezA nikAla thavA chatAM eka paNa nigoda ochI thatI nathI. " AvA sthAnamAM traNadizAnuM AvaraNa hovAthI tyAM Akho goLo nathI banato paraMtu khaMDagoLo bane che ane enI aMdara nigodo paNa ochA hovAthI jadhanya pada nigoda bane che. arthAt temAM nigodanI saMkhyA alpa hoya che, prakIrNaka Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---------makarSaka jaina kosmolojI---------- nigohanA goNAnuM sva35 92) [ golA ya asaMkhijjA, assaMkhanigoao havai golo / ekkekammi nigoe, aNaMtajIvA muNeyavvA // (niH pazil - 22) IS samagra lokAkAzamAM goLAo bharelA hovAthI nigodanA sarva goLA asaMkhyAta che. eka-eka nigodanA goLAmAM nigodIyA jIvanAM sAdhAraNa zarIro asaMkhyAta hoya che. (samAvagAhI asaMkhya nigodonuM nAma ja goLo che.) vaLI, eka-eka nigodamAM jJAnI maharSioe anaMta anaMta jIvo kahelA che. A eka-eka nigodAzrayI jIvo traNe kALanA siddhanA jIvothI anaMtaguNa Aje che ane anaMtakALa gaye chate paNa anaMtaguNa ja rahevAnA che, mATe ja kahevAyuM che... "nADu hoTuM puchI, nipaISH Tifma sattAM tarU rUlsa ya niyamsa, tamATI A siddhi-go II" (TthA sahastrI-ra36) ethI ja kahyuM che ke "Te na rAzI namoH strI, vaDhe ne siddha anaMta " pudgalothI jema loka vyApta che, tema jIvothI paNa A loka sarvatra vyApta che arthAt nigodAdi sUkSma ekendriya jIvo aMjanacUrNathI bharelI dAbaDInI jema ThAMsI ThAMsIne lokamAM sarvatra rahelA che. te sUkSma jIvono manuSyAdinA halana-calanathI, zastrAdikathI, agnithI paNa nAza thato nathI. A jIvo koIpaNa kAryamAM anupayogI ane zastrAdikanA ghAtathI avinAzI, carmacakSuthI adRzya hovAthI "sUkSma" kahevAya che. tethI viparIta lakSaNavALA jIvo "bAdara" kahevAya che. If A nigodanA jIvo 2 prakAranA che: (1) sAMvyavahArika, (2) asAMvyavahArikara, je jIvo anAdi sUkSma nigodathI ekavAra paNa nIkaLIne zeSa sUkSma-bAdara pRthyAdi jIvomAM utpanna thatAM daSTipathamAM Ave che tyAM te pRthyAdi vividha nAmanA vyavahAra (anAdikALathI "sUkSma nigoda" tarIkenuM sUkSmapaNuM TALI anya nAmathI vyavahAra thavo te)nA yogathI "sAMvyavahArika" gaNAya che. vaLI, sAMvyavahArika tarIkenI chApane pAmelA jIvo durbhAgyatAnA yoge punaH nigodamAM jAya to paNa ekavAra vyavahAramAM AvI gayelA hovAthI tyAM paNa teno vyavahAra sAMvyavahArika tarIke ja gaNAya che. have asAMvyavahArika te kahevAya ke je jIvo anAdikAlathI guphAmAM janmyA ane guphAmAM mRtyu pAmyAnI peThe sUkSma nigodamAM ne sUkSma nigodamAM ja rahelA che, kadApi bahAra nIkaLIne bAdarapaNuM ke trapaNuM pAmyA nathI (matAMtare-kadApi sUma nigoda varjIne anya pRthyAdi sUkSma ke bAdaranA vyavahAramAM nathI AvyA te...) I4 jeTalA jIvo sAMvyavahArika rAzImAMthI mokSe jAya teTalA ja jIvo asAMvyavahArika rAzImAMthI nIkaLIne sAMvyavahArika rAzImAM Ave che.jethI vyavahAra rAzI haMmezAM sarakhI rahe. jyAre asAMvyavahAra rAzI haMmezAM ghaTatI rahe. (paraMtu kadApi anaMta maTIne asaMkhya to na ja thAya) A nigodamAM bhavya tathA abhavya jIvo sadAkALa anaMtAnaMta ja hoya che ane evA paNa anaMta bhavya jIvo (jAtibhavyajIvo) che ke je kyAre paNa mokSAnukUla sAmagrI pAmavAnA nathI ane tethI muktimAM paNa javAnA nathI... "nigoda" eTale anaMtA jIvonuM sAdhAraNa eka zarIra. je stibukAkAre pANInA parapoTA) sarakhuM che. A nigodamAM vartatA jIvo samakALe utpanna thanArA hoya che. anaMta jIvonI zarIra racanA, zvAsozvAsaAhArAdi yogya pudagalonuM grahaNa-visarjana vagere ekI sAthe ja samakALe hoya che ne ethI ja sAdhAraNa (sarakhI sthitivALA) tarIke oLakhAya che. ApaNo paNa A anAdi nigodamAM anaMta kALa gayo che ema jANavuM. * nigodanA jIvonI bhavagaNatarI: 1 miniTamAM 1,346 bhava kare, 48 miMTamAM-5,136 bhava kare, 1 divasamAM-19,66,080 bhava kare. 1 maMhanAmAM-5,89,82,400 bhava kare. 1 varSamAM-70,77,88,700 bhava kare. 1 miThATha = 60 sekanDa. 48 miniTa = 2,880 sekaDa, 1 sekanDa = 1 bhava kare to 48 miniTamAM 2,880 bhava thAya. 1 sekanDamAM 10 bhava kare, to 48 miniTamAM 28,880 bhava thAya. 1 sekanDamAM 20 bhava kare to 48 miniTamAM pa7,600 bhava thAya. 1 sekanDamAM 22 bhava kare to 48 miniTamAM 63,360 bhava thAya chatAM 2,176 bhava bAkI rahe to te mATe trevIsamo bhava prAyaH 77% jeTalo pUrNa kare che. na 209) ** Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI prakIrNaka audArIkAdi pAMca zarIra... . zanuSya tiryaMca sthAvara dArika zarIra vaikriyazarIra tejasazarIra devaganA vIrakI labdhisapanaAhAraka zarIradhArI muni kArpaNa zarIra AhAra zarIra 10 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI prakIrNaka - - - - - - - - - - - - - - - 5 - zarIrone viSe aneka viSaya sthApanA pradarzaka yaMtra saMsArI tamAma jIvo zarIravALA ja hoya che je zarIra vagaranA hoya te eka mAtra siddha bhagavaMto. saMsArI saghaLA jIvonAM zarIra aMge pAMca prakAra paDe che. (1) audArika zarIraH audArika vargaNAnA pudgalonuM je baneluM che, te audArika zarIra kahevAya. te ApaNA sarvane (manuSyone) tathA tiryaMcone (pazu-pakSI-jhADa-pAnAdine...) hoya che. (2) vaikriya zarIra : vaikriya vargaNAnA pudgalonuM je baneluM che, tene vaikriya zarIra kahevAya che. te devo tathA nArakI jIvone bhavAzrayI (janmathI) hoya che ane labdhivAlA manuSyone tathA amuka paMce. tiryaMcone tathA bAdara vAyukAyane paNa hoya che. (3) AhAraka zarIra : AhAraka vargaNAnA pudgalomAMthI je baneluM che, tene AhAraka zarIra kahevAya. te mAtra AmaryAdi auSadhivALA 14 pUrvadhArI munine ja hoya. tattvonI vicAraNA karatA kyAreka zaMkA UbhI thAya tyAre tathA tIrthaMkara prabhunI samavasaraNAdinI Rddhi jovA mATe A zarIra banAvIne tene AhAraka zarIrane) vicaratA tIrthakara prabhunI pAse mokale che. (4) taijasa zarIra : taijasa vargaNAnA pudagalonuM je baneluM che te taijasa zarIra kahevAya. A zarIra saghaLA saMsArI jIvone anAdikAlathI sAthe ja hoya che. A zarIranA kAraNe ja ApaNAM zarIramAM garamI rahe che ane jIva je khorAka le che tenuM pAcanAdi thAya che. (5) kArpaNa zarIra : AtmA upara lAgelo je anAdikAlathI karmono jaththo-samUha tenuM ja nAma kArpaNa zarIra. A zarIra paNa saghaLA saMsArI jIvone hoya ja che. cAlo have A pAMce zarIronA vizeSa bhedo tarapha eka najara nAMkhIe... krama ghaTAvavAno vAro | dArika zarIra | vaikriya zarIra | AhAraka zarIra | tejasa zarIra | kArmaNa zarIra | kAraNakRta vizeSa | skUla pudgalonuM | audArikathI sUkSma | vayithI sUkSma | AhArakathI sUkSma tejasathI sUkSma... 2 pradeza saMkhyAmRtavizeSa ati alpa dA.thI anaMtaguNa | vaikriyathI anaMtaguNa | AhArakathI anaMtaguNa | taijasathI anaMtaguNa 3 svAmikRta vizeSa sarva tiryaMca-manuSya deva-nAraka, garbhajatiryaMca| koIka 14 pUrvadharane... | sarva saMsArI jIva... | sarva saMsArI jIva... nara + bAdara paryA. AmaryAdi labdhithI vAyukAya 4 | viSayakRta vizeSa... urdhva pAMDukavane, ti, | asaMkhya dIpa-samudra mahAvideha sudhI lokAnta (vigrahagatimAM) rucakadvIpanA sucaka parvata, (ne parabhava jatA...) lokAnta adhogrAmamAM 5 | prayojanakRta vizeSa dharmAdharma-mokSaprApti | eka-aneka, sthUla-bAdara | sUkSmasaMzayachedavA... vA | zrApa-varadAna-tejalezyA saMsAra-paribhramaNa saMgha sahAyAdina nimittaka | jinaRddhi darzanAdi. anna-pAcanAdi navo karmabaMdha 6 | pramANakRta bheda sAdhika 18%yojana sAdhika 1lAkha yojanA 1 hAtha pramANa ... saMpUrNa lokAkAza saMpUrNa lokAkAza 7 | avagAhanAkRta bheda AhA .thI saMkhyaguNa | audA thI saMkhyaguNa | asaMkhya-AkAzapradezamAM | vaikriyathI asaMkhyaguNa | taijasa tulya pradeza... pradezamAM... pradezamAM... pradezamAM... 8 |sthitikRta bheda.. jadha. antarmuhUrta jagha. 1OO0varSa, java aMtarmuhUrta bhavyane anAdi sAta | taijasa vyAkhyA utka. 3palyopama utka. 33 sAgaro. | utkR.aMtamuhUrta abhavyane anAdi anaMta | mujaba vikriya saMbaMdhI jagha. 4 aMtarmuhUrta u. ardha mAsa... alpabahutabheda | vaikriyathI asaMkhyaguNa asaMkhya... C000utkRSTa kALe anaMta anaMta... attara33 sAgaro. sAdhika.. AvalikAnAM asaMkhya | ardhapula parAvarta aMtara nathI... aMtara nathI... eka jIvAzrayI... bhAga.pugala parAvarta samaya jeTalA sudhI sudhI. 11 aneka jIvAzrayI... | aMtara nathI... aMtara nathI... jagha. 1 samayaaMtaruM aMtara nathI... aMtara paDe ja nahIM. utkR. 6 mAsa nI 211) Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI prakIrNaka karI . 5 - Indriya . ghoNa 2 , spaze. 3 jo (1) sparzendriya (2) rasanendriya (3) dhrANendriya (5) zrotakriya (4) cakSurindriya 212 Forate & Personal Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ----- prakIrSaka pa-Indriyone faSe bhajana-bhinna viSayonuM sthApanA yaMtra 94) jJAnasAranA racayitA maho.zrI yazovijayajI mahArAjA pharamAve che ke... pataGgabhRGgamInebhasAraGgA yAMti durdazAm / ekaikendriyadoSAcced, duSTaistaiH kiM na paMcabhiH // (jJAnasAra-8/7) eTale phakta ekeka indriyanA doSanI prabaLatAthI upara jaNAvelA pataMgAdinA thatA mAThA hAla ApaNe sahu sAkSAt joI zakIe chIe. ekeka indriyanA viSayamAM Asakta thanArAM te prANIo paNa potAnA prANa khoI besatA najare dekhAya che, to pachI te pAMca indriyonA prabaLa vikArane vaza thayelA pAmara prANIonuM to kahevuM ja zuM? jI prazamaratikAre A bAbatamAM bahu sAro ullekha karI batAvyo che, te A pramANe - "manohara ane madhura evI gAMdharvanI vINA ane strIonA AbhUSaNanA avAja vigerethI zrotrendriyamAM lIna hRdayavALo jIva haraNanI peThe vinAzane pAme che. gati, vilAsa, IMgita, AkAra, hAsya, lIlA ane kaTAkSathI vihyala thayelo ane vicitra rUpamAM lIna cakSuvALo jIva pataMganI jema paravaza thaI prANa taje che. snAna, vilepana, gaMdhavaTTI, varNaka (raMga), dhUpa, khuzabo tathA paTavAsavaDe karIne gaMdhabhramita manavALo prANI madhukaranI peThe vinAza pAme che. miSTAnna, pAna, mAMsa, madirA Adi madhura rasanA viSayamAM vRddha thayelo AtmA galayaMtramAM phAMsathI viMdhAyelA mAchalAnI peThe vinAzane pAme che. zayana, Asana, aMgamardana, ratikrIDA, snAna ane anulepanamAM Asakta thayelo mUDhAtmA sparza indriyanA viSayamAM mUMjhAIne gajeMdranI peThe baMdhana pAme che. evI rIte jemanI ziSTajanone ISTa evI dRSTi ane ceSTA praNaSTa thaI che evA indriyone paravaza paDelA prANIonA aneka doSo bahu rIte bAdhAkArI thAya che. ekeka-ekeka indriyanI viSayAsaktithI rAgadveSAtura thayelA te prANIo vinAzane pAme che, to pachI pAMce indriyonA viSayone paravaza paDelA mAnavInuM to kahevuM ja zuM? to cAlo mitro ! have eka najara A pAMce indriyonA bhinna bhinna viSayonA sthApanA yaMtra viSe jANI laIe. krama nava prakAre viSaya sparzendriya rasanendriya dhrANendriya cakSurindriya zrotrendriya dIrdha pramANa... aMgulano asaMkhyAtamo aMgulano asaMkhyAtamo | aMgulano asaMkhyAtamo | aMgulano asaMkhyAtamo | aMgulano asaMkhyAtamo bhAga bhAga bhAga bhAga vistAra pramANa svadeha pramANa AtmAgula pRthakRtva AtmAgulano AtmAgulano asaMkhyAtamo bhAga AtmAgulano asaMkhyAtamo bhAga asaMkhyAtamo bhAga | 3 | utkR. viSaya grahaNAMtara | 9 yojana AtmAMgule | 9 yojana AtmAgule | 9 yojana AtmAMgule sAdhika 1 lAkha yojana | 12 yojane AmAMgule (AtmAMgule) jagha. viSaya grahaNAMtara aMgulano aMsa, bhAga aMgulano aMsa, bhAga | aMgulano aMsa, bhAga | aMgulano aMsa, bhAga aMgulano aMsa , bhAga. prApyakArI ke aprApyakArI | prAkArI prApyakArI prApyakArI aprAkArI prApyakArI baddhaskRSTa-skRSTa ke baddhaskRSTa baddhaspaSTa baddhaspaSTa askRSTa spaSTa aspRSTa.. pramANa alpabadutva | rasendriyathI asaM.guNa | ghANe.thI asaM. guNa keTalA pradezavALI che? | rasendriyathI asaM. guNa | prANe thI asaM. guNa zrotrethI saMve.guNa | sarvathI abhAvagAhanA | cakSuthI saMkhyayaguNa | zrotre.thI asaM. guNa.. | anaMta pradezI. cakSuthI saMkhyayaguNa dravyandriya keTalI che? na 213) Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 | vikragati 3 samayanI che. ekavakra gati ra samayanI che. Rjugati 1 samayanI che. trivakra gati caturvaka gati --- - dvivakra gati eka vakra gati Pic-Book ja AvuM cihna AtmA' sUcaka che. caturvaka gati 5 samayanI che. trivakragati 4 samayanI che. mRtyusthAna trivakra gati mRtyu daMDAkAra - eka samayanI Rju :::::::::::::::::::::::::::: prathama samaya A. gaumUtrAkAre-trivajA 4 sa. :::::::::::::::::::::: trIjo samaya anAhArI hai bIjo samaya anAhArI dizAmAM mRtyusthAna vidizithI mRtyusthAna caturtha samaya AhArI ------utpattisthAna prathama samaya karparAkAre-eka vikragati samaya-2 ----------------------- prathama sa.A. caturtha vakragati gomUtrAkAre tranADIgata.. Rjugati to utpattisthAna eka vakra gati utpattisthAna vagatibhA mAhAra-anAhArA yitra dvivaka gati trIjo samaya AhArI :::: utpattisthAna nirgamana sthAna dvitIya samaya anAhArI trIjo samaya anAhArI 6 : lAMgulAkAre dvivakragati samaya 3. caturtha samaya anAhArI caturvaka gati sthApanA dizigata samaya AhArI bIjA samaya anAhArI vidizimAM utpattisthAna (nikUTa). pAMcamAM samaya AhArI prakIrNaka jaina kosmolojI Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI Rjane vagati * vivakSita bhavanuM AyuSya pUrNa karI anya bhave (athavA muktie) pahoMcavA athavA eka zarIra choDI bhavAMtaramAM bIjuM zarIra grahaNa karavA mATe jIva je be prakAre prasthAna kare che... temAM (1) Rju (saraLa), (2) vakra (kuTIla) jANavI. A gatio 1 bhavathI 2jA bhavanA vaccenI hovAthI tene 'aMtarAla'" gati paNa kahevAya che. (1) Rju gati H A gati eka samayanI ja hoya che. vaLI, AnuM bIjuM nAma "avigrahA'" paNa che'. A gati vaDe parabhavamAM jato jIva mRtyu pAmatAnI sAthe ja sIdhI ja gatie utpatti sthAne sIdho eka ja samayamAM utpanna thaI jAya che ane temAM ekathI vadhu samaya kadI thato nathI. tenuM kAraNa e che ke saMsArI jIvonA mRtyu sthAnano je zreNIpradeza hoya tenI samazreNIe ja (cha dizAmAMthI koIpaNa eka dizAnI) utpatti pradeza hoya che tathA sUkSma zarIradhArI jIva vAMkocUMko na jatAM sIdho ja janma sthAne pahoMcato hovAthI vadhu samayano avakAza ja nathI raheto. (2) vakragatiH A gati ekathI vadhu samayavALI che ane tethI te viprajJA - 2 samayavALI, divipra = 3 samayavALI, va = 4 samayavALI ane vastuvidra = 5 samayavALI ema 4 prakAranI che. A ja gatinuM 'vigrahagati" evuM nAmAMtara che. T OM vakragati evuM nAma kema ApyuM ? tenuM samAdhAna e che ke jIva eka dehane choDIne jyAre bIjA dehane grahaNa karavA mATe parabhava tarapha prasthAna kare che tyAre svopArjita karmavazathI tene kuTila-va-gatie paNa kyAreka javuM paDe che arthAt te dvArA te utpatti sthAne pahoMce che. Ama, saMsArI jIvonuM paralokagamana Rju ane vakra be gati dvArA thAya che. RjunI vAta to upara kahI che, paNa vakragamana zA mATe karavuM paDe che ? tenA samAdhAnamAM jaNAvavAnuM che ke, vakragatie janArA jIvanuM mRtyu sthAna ane utpatti sthAna (RjunI jema) jyAre samazreNIe hotA nathI, paNa ADuM-avaLuM vizreNIe hoya che tyAre te sIdho jaI ja zakato nathI temaja te zreNI bhaMga karIne tirthro paNa jaI zakato nathI, A eka aTala niyama che. tethI prathama sIdho jaIne pachI vaLAMko laIne utpattinI zreNIe pahoMcI utpatti pradeze pahoMcavuM paDe che. A vaLAMko levA enuM nAma ja vakragati... * Rjugati kone kahevAya ? : karmathI mukta thaIne mokSe jatAM sarva jIvone tathA saMsArI jIvone A jugati hoya che. muktAtmAnuM muktigamana haMmezAM Urdhva samazreNIe ja thAya che, evo aTala niyama che. A uparathI e paNa rahasya spaSTa thAya che ke jIvanI mULa gati Rju (saraLa) ja che, paNa karmavazavartI thaIne tene vakrano anubhava karavo paDe che. * vakragati kone hoya ? : mAtra saMsAramAM janma lenArAone ja A vakragati hoya che. muktigAmIone hotI nathI. temAM paNa cAra prakAranI visrahagatimAMthI ekavidmA ane dvivimA to sthAvara ane trasa baMnene hoya che, je jIvo sthAvaro che, temane (Rju sahitanI pAMceya gati hoya che. kAraNa ke temane trasanADInI bahAra paNa utpanna thavAnuM hoya che.. eno spaSTa khyAla bAjunI AkRtio jotAM AvI jaze. vizeSa - vakragati karanAro jIva AgaLa-pAchaLanA samayone choDIne bAkInA samaryomAM dA.ta. 1, 2, 3 aNAhArI hoya che. kAraNa ke, te jIva bhavanA carama samaya sudhI temaja anya sthAne utpanna thavAnA prathama samayamAM AragrahaNa karato hovAthI e be samayonAM vaccenAM samayamAM te aNAhArI tarIke hoya che. II Rju-vakragatimAM parabhavAyuSyanAM udaya samayamAM AhAraka ane anAhAraka samayanuM nirNaya yaMtra... | AhArIpaNuM aNAhArIpaNuM vyavahAranaya nizcayanaya vyavahArano nizcayanaye prathama samayamAM | prathama samaye pahele samaye | aNAhArIpaNuM | aNAhArIpaNuM nathI keTalA parabhavAyu udya samayanI vyavahArano nizcayanaya prathamasamayamAM nathI 1 samaya 2 samaya 3 samaya 4 samaya krama gatimAna 1 | Rjugati | 1 samayanI 2. ekava 3 | vikra 4 |trivakra 5 |caturvakra OM samayanI tiISa samayamAM 3nI vinIyasamAM 4 samayanI |dvitIya samayamAM 5 samayanI |dvitIya samayamAM prathama samayamAM pahela-bIjuMsamaye bIje samaye prathama samayamAM paheluM-trIsamaye trIje samaye prathama samayamAM | pahele-cothesamaye cothe samaye prathama samayamAM pahele-pAMcame samaye pAMcame samaye i prakIrNaka dvitIya samaye bhIje je 95 trIjoya pAMcame 215 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI - - - - - - - prakIrSaka - siddhazilAnuM ADuM dazyaH 45 lAkha yojana 8 yojanA chelle mAkhInI pAMkhathI paNa pAtaLI 8 yojana) pratiyojane aMgulapRthakatva, hIna-hInatara thatuM jAya che - siddhazilAnuM uparathI dezya: 1,42,30,249 yojana paridhi --- 45 lAkha yojana -- eka yojana kozano chaThTho bhAga siddha bhagavaMta - bAra yojanA muka savAI siddhavimAna sarvArtha siddha vimAna 216 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ----------- siddhazilA ane siddhAbhAso -.-.-.-.-.-.-.-.-.-maka (96) 4i sarvArthasiddha vimAnanA zikharathI 12 yojana UMce) gayA bAda jAtimAna arjuna suvarNamaya nirmala evI siddhazilA zobhe che. A siddhazilA to 45 lAkha yojana lAMbI-pahoLI che ane tenI paridhi eka kroDa, betAlIsa lAkha, trIsa hajAra, baso ne ogaNa pacAsa (1,42,30, 249) yojana che. A siddhazilAnA madhyabhAganI jADAI ATha (8) yojana che. tyArabAda dareka yojane jADAImAMthI aMgula pRthakva ochuM thatuM jAya che. tyArabAda pUrepUro cheDo Ave tyAre aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa mAkhInI pAMkha jeTalI jADAI hoya che. ji barapha, motInI mALA tathA dUdhanI dhArA jevI dhavala, ujajavala kAMtivALI prazasya evI siddhazilAnA zrI jinezvara paramAtmAoe je 12 nAmo kahyAM che, te paNa kahevAya che. (1) ISatu, (2) ISa~AbhArA, (3) tanvI, (4) tanutanvIkA, (5) siddhi, (6) siddhAlaya, (7) mukti, (8) muktAlaya, (9) lokAgra, (10) lokasupikA, (11) lokAgraprativAhinI, (12) sarvaprANabhUtajIvasantasukhAvahA.. A pramANe siddhazilAnA 12 nAmo jANavAM temaja A siddhazilA UMdhA chatra jevI, ghIthI bharelA kaTorA tulya che. A siddhazilAthI 1 yojana gayA bAda lokAnta Ave che. (koIka ema kahe che ke sarvArthasiddhathI 12 yojana gayA bAda (siddhazilA nahi paNa) lokAtta Ave che. AmAM tattva to kevaligamya che.) A yojana utsadhAMgulanA mAnathI kaheluM che. kAraNa ke siddhonI avagAhanA A utsadhAMgulanA pramANathI ja kahelI che. zrI bhagavatIjI sUtranI vRttimAM paNa kahyuM che ke, "siddhazilA pRthvIthI lokAntanuM aMtara utsadhAMgulathI hovuM joIe ema anumAna thAya che. kAraNa ke, tenAM uparanA kozanAM chaThThA bhAgamAM siddhanI avagAhanA 333 dhanuSya kahelI che. te UMcAInA AdhAre ja (utsanA AdhAre ja) ghaTe che. te yojananA chellA gAunA chaThThA aMzamAM 333 dhanuSyane vyApIne vedarahita, vedanArahita, cidAnaMdamaya, karmarUpI garamInA abhAvathI zAMta evA siddho rahelA che tyAM temanI sAdi-anaMtakALa sudhI sthiti che. A siddhAtmAo anaMta jJAna-darzanAdi ATha guNothI yukata anaMta sukhamaya avasthAmAM rahelA che. If A siddhanA jIvonuM prajJApanAdi Agama graMthomAM 2 prakAre varNana jovA maLe che... (1) anantarasiddha (2) paraMparasiddha. temAM anaMtara siddha 15 prakAre batAvyA che. te A pramANe.. (1) tIrthasiddha = tIrtha (zAsana)nI sthApanA thayA pachI je jIva siddha thAya che te... (gautamasvAmIjI vagere) (2) atIrthasiddha = tIrtha (zAsana)nI sthApanA thayA pahelAM ja je jIva siddha thAya te (marudevA mAtA vagere) (3) tIrthakara siddha = je jIva tIrthakara banIne siddha thAya che... (bhagavAna RSabhadevAdi 24 tIrthakara) (4) atIrthakara siddha = je jIva sAmAnya kevaLI banIne siddha thAya che... 'bAhubalI vagere) te siddha bhagavaMtanAM 8 guNo H (1) anaMta jJAna (2) anaMta darzana, (3) avyAbAdha sukha (4) anaMta yAtra (5) akSaryAstRta (6) arupIya (6) agurulaghu (8) aDhAMtavIrya... & 9 "ka" thI atIta siddha bhagavaMto: (1) kAlAtIta (2) kAyAtIta (3) kAryAtIta (4) kAmAtIta (IcchAtIta) (5) kamatIta (6) kriyAtIta (7) kaSAyAtIta (8) kalpanAtIta (9) kalyAtIta. * 11 prakAre siddhaH (1) karmIsaddha (kRSi vageremAM) (2) zilyasiddha (3) vidyAsiddha (4) maMtrasiddha (5) yoga siddha(6) Agamama (7) arthasiddha (8) yAtrAsaddha(9) abhiprAyasiddha (10)taryAsiddha (11) karmAyasiddha (siddha bhagavaMto...) (zrAddha pratikramaNa sUtra / vaMdAvRtti) - 217) Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 218 OM m[ ***&?+lce] Fel]p]P ah) yojana aMtara siddhazilAthI siddhanuM aMtara 3 o gAu 333 dhanuSya 1 hAtha 8 aMgula 45 lAkha siddhazilA... 45 lAkha yojananI -----45 lAkha yojana siddhazilA (3dn3-mo]P ->h) le) ET 8 yojana prakIrNaka Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-makIka (5) svayaMsaMbuddha siddha = je jIva koInA paNa upadeza vinA ja bodha pAmIne siddha thAya te... (tIrthakaro...) (6) pratyekabuddha siddha = je jIva koI ekAda bAhya kAraNathI bodha pAmI siddha thAya te... (karakaMDa vagere) (7) buddhabodhita siddha = je jIva AcAryAdinA upadezathI bodha pAmI siddha thAya te... (gajasukumAlAdi) (8) strIliMga siddha = je jIva strI zarIrane dhAraNa karI siddha thAya te... (caMdanabALA vagere). (9) puruSaliMga siddha = je jIva puruSa zarIrane dhAraNa karI siddha thAya te... (11 gaNadharAdi vagere...) (10) napuMsakaliMga siddha= je jIva janmathI napuMsaka na hoya paNa pachI ko'ka kAraNosarathI napuMsaka thayela hoya tevo jIva... (gAMgeya vagere) (11) svaliMgasiddha =je jIva rajoharaNa-pAtrA-gucchA-sAdhuveSa rUpa dravyaliMgamAM siddha thAyate.. (jaMbUsvAmI vagere) (12) anyaliMga siddha = je jIva parivrAjakAdi athavA valkalAdi rUpa dravyaliMgamAM rahe che te siddha thAya te... (valkalacirI vagere) (13) gRhiliMga siddha = je jIva gRhasthAzramamAM rahete chate siddha thAya te... (bharata mahArAjA vagere) (14) eka siddha = je jIva eka ja samayamAM ekalo ja siddha thAya te... (bhagavAna mahAvIra vagere). (15) aneka siddha = je jIva eka samayamAM anekanI sAthe siddha thAya te.. (bhagavAna RSabhadeva vagere) I eka samayamAM aneka jIvo mokSe jAya che, to vadhAremAM vadhAre 108 ja jAya che tethI vadhAre nahIM. te mATe pravacana sAroddhAranI 478mI gAthAmAM batAvyuM che ke... battIsA aDayAlA saTThI, bAvattarI ya bodhavvA / culasII channaui u, dusahiyamadruttarasayaM ca // 478 // ji jeno artha kAMIka A pramANe che... I4 8 samaya sudhI niraMtara 1 thI mAMDI 32 jIvo mokSe jAya... pachI niyamA aMtara paDe ja... phri 7 samaya sudhI niraMtara 33 thI mAMDI 48 jIvo mokSe jAya... pachI niyamAM aMtara paDe ja... samaya sudhI niraMtara 49 thI mAMDI 60 jIvo mokSe jAya... pachI niyamA aMtara paDe ja... # 5 samaya sudhI niraMtara 61 thI mAMDI 72 jIvo mokSe jAya... pachI niyamA aMtara paDe ja... ji 4 samaya sudhI niraMtara 73 thI mAMDI 84 jIvo mokSe jAya... pachI niyama aMtara paDe ja... ji 3 samaya sudhI niraMtara 85 thI mAMDI 96 jIvo mokSe jAya... pachI niyamAM aMtara paDe ja... phri ra samaya sudhI niraMtara 97 thI mAMDI 102 jIvo mokSe jAya... pachI niyamAM aMtara paDe ja... phri 1 samaya sudhI niraMtara 103 thI mAMDI 108 jIvo mokSe jAya... pachI niyamAM aMtara paDe ja... ja paraMparasiddha = aprathamasamayasiddha, dvitIyasamayasiddha, tRtIyasamayasiddha, caturthasamayasiddha yAvatuM saMkhyAtaasaMkhyAta ane anaMtasamayasiddho paNa hoya che... tema jANavuM. I siddha bhagavaMtanA 31 guNa : goLa-corasa vagere - dha saMsthA, zaklAda-5 varNa, surabhi-durabhi-2 gaMdha, madhurasada-5 rasa, guru-laghu vagere-8 sparza, puruSavedAdi-3, azarIra5-1, asaMgaNa-1, jamarahitapaNuM-1 = pa+ 5 + 2+0+8+ 3+1+ 1 + 1 = 31 guphA jANavA. (bIjI rIte) : 5-jJAnAvaraNIya, 9-darzanAvarIya, 2-vedanIya, darzana-caritra 5 2 mohanIya, 4-AyuSya, zabhAzubha rU5 2- nAmakarma, ucca-nIca rU5 2 - gotrakama, 5-aMtarAya = 5 + 9 + 2 + 2 + 4 + 2 + 2 +5 = 31 gula siddha bhagavaMtanA thAya che. na 219) 219 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI Cox Jell khrd bn khr Dipsjes (Elep SU -hu 1015 FE 220 - amarifa & veffi..... 2 DWELL Da PELNY 20 (52) DELN & E 5 mh.h PPSPSPS2 @ FEIERTE prakIrNaka () () sg (5) (OF) Iph $(PP) (op (9P) pap) C (EP) (XP) CE (PP) ken PEPE 440 6 is inhibi 560 you se marjeje Shirgic tstu ff Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ------- prakIrNaka 97! 6 prakAranI paryApta... II saMsArI jIvone janmanI sAthe jIvanayAtrAmAM (AyuSya karmanA aMta sudhI) upayogI sAdhanarUpe paryAptinI jarUra paDe che. jIva A saMsAramAM janma dhAraNa kare ke tarata ja, pudgala paramANunI sahAyathI potapotAnI yogyatA anusAra AhAra Adi paryApti rUpa zakti vizeSanuM sarjana kare che. te AhAra vinA zarIra baMdhAya nahi. (2) zarIra dhAraNa karyA vinA jIva saMsArI rUpe jIvI zake nahIM. (3) zarIranI jema Indriyo vinA jIva darzana (jovuM) AdinI kriyA (pravRtti) karI zake nahIM. (4) tema zvAsocchazvAsa vinA zarIradhArI caitanya avasthA jAhera karI zake nahIM. tethI paNa vadhu vikasita caitanyavALo jIva bolavA vicAravA mATe anukrame (pa-6) bhASA ane mana paryAptinI paNa racanA kare che. A rIte e chae paryApti saMsArI jIvane AyuSyAdi bhogavavA mATe upayogI thAya che. dA.ta. eka ja ghauMnA loTamAMthI roTalI, purI, bhAkharI Adi bane che. chatAMya emAM moNa-mIThuM-pANI-ghI ItyAdi padArtho AkRti temaja rasa gaMdhAdinAM mATe sapramANa jarUra paDe che, to ja e Icchita AkArane pAme che, tema uparokta vAta samajavI. to cAlo mitro ! e cha paryAptino paricaya nIce mujaba joI laIe'... (1) AhAra paryApti : utpatti sthAne rahelA AhAra yogya pudgalone jIva je zakti vaDe grahaNa karI tene khala (maLa-mUtrAdi) tathA rasarUpe parimAve te AhAra paryApti.* (2) zarIra paryAptiH jIva je zakti vaDe rasa yogya pudgalone sAta dhAturUpe (rasa, rUdhira, mAMsa, meda, asthi (hADakAM), majajA ane vIryarUpe) pariNamAve te zarIraparyApti. (audArika sivAyanA vaikriya ane AhArakazarIramAM te te prakAranI zarIranI sAmagrI samajavI.) (3) indriya paryAptiH jIva je zaktivaDe zarIrarUpe pariNAvelA pudgalomAMthI indriya yogya pagalo grahaNa karIne indriyarUpe pariNAve che te indriya paryApti. (4) zvAsocchavAsa paryAptiH jIva je zakti vaDe zvAsocchavAsa yogya vargaNA (pudgalono viziSTa samUha)ne grahaNa karI zvAsocchavAsarUpe pariNamAvI, avalaMbI ane visarjana kare te zvAsocchavAsa paryApti. (AjanI vijJAnanI bhASAmAM zvAsa le te Oxygen ane visarjana kare te Nitrogen) (5) bhASAparyAmi zvAsocchavAsa pramANe mAtra bhASA yogya vargaNAne grahaNa karI, bhASA rupe pariNAvI pachI visarjana kare te bhASA paryApti. (6) manaparyAmi: zvAsocchavAsa pramANe mAtra mana yogya vargaNAne grahaNa karI, vicAro rupe pariNAvI pachI visarjana kare te manaparyApti. ja uparanI cha paryAptino TUMkamAM vicAra karyA pachI enA vikAsano krama - jamInamAM bI vAvyA pachI jema te havA, pANI, prakAza, mATI AdinA samaya-samayanA saMyogathI kramazaH vikAsa pAme che ne samaya jatAM aMkura, choDa, kaLI, phUla, phaLa vagere rUpe thAya che tema ekendriyathI paMcendriya jIvo potapotAnA prANa anusAre nIcenA koSTaka pramANe vikAsa pAme che. I paryAptinA kALanuM koSTaka || krama paryAtinuM nAma | prANa bane ekendriya | vikasendriya ane | audArikazarIra | vaikriya tathA devo (sthAvara) | asaMjJI paMce. saMjJI paMce. AhArakazarIra nAraka AhAra AyuSya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya zarIra kAcabaLa aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta indriya aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta 1 samaya pAMca indriya zvAsocchavAsa 1 samaya aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta 4 | zvAsocchavAsa aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta 1 samaya 1 samaya bhASAM vacanabaLa 1 samaya baMne paryAptine eka | samayamAM pUrI kare. manobaLa 1 samaya 7 | kulaparyApti pa6 * bahAranA traNa prakAra: (1) ojahAra (2) lomAhAra (3) kavalAhAra (1) ojAhAra utpatti pradeze AvelA AtmAno prathama samayano mAtA-pitAnA aMzo AhAra te. (2) lomAhAra: zarIranAM chIdro dvArA je AhAra grahaNa karavAmAM Ave che. (3) kavalAhAra: mukha dvArA - koLiyA vADhe je AhAra karavAmAM Ave che. na 221) Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -~-.- prakIrNaka ajIvanA 5 saMsthAna 1. parimaMDala saMsthAna 2. vRtta saMsthAna 3. trikoNa saMsthAna 4. caturasa saMsthAna 5. Ayata saMsthAna jIvanA 6 saMsthAnA nyagrodha saMsthAna sAdi saMsthAna samacaturagna saMsthAna vAmana saMsthAna kuja saMsthAna huMDaka saMsthAna 222. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -.-.-.-.-.-prakIrSaka jena kosmolojI------------------ ajIvanAM 5 saMsthAna ane jIvanAM 6 saMsthAna... 0i I koI paNa vastunA AkArane saMThANa athavA saMsthAna kahevAmAM Ave che.' 4 ahIM ajIva eTale jaDa vastu. pudgalarupa jaDanA pAMca prakAranA AkAra che. te jema ke .... ja (1) parimaMDala ajIva saMsthAna = eTale valayAkAra jevuM saMsthAna jemAM vacce polANa ane pharatuM goLa cakkara (baMgaDI jevuM..) je saMsthAna... te parimaMDala kahevAya. I (2) vRtta ajIva saMsthAna = eTale thALI jevuM goLa... valayAkAra saMsthAna te vRtta kahevAya. 4i (3) trikoNa ajIva saMsthAna = eTale trikoNAkAra... saMsthAna. (jemAM traNa ja khUNA maLe te...) ja (4) caturagna ajIva saMsthAna = eTale corasa... saMsthAna. (jemAM cAra ja khUNAM maLe te...) # (5) Ayata ajIva saMsthAna= eTale AkAramAM laMbacorasavALuM hoya te saMsthAna Ayata saMsthAna kahevAya. phri jIva saMsthAna 6 prakAranAM che... zarIranI AkRtine jIvanAM saMsthAna tarIke oLakhAya che... zarIradhArI dareka jIvane damAMthI game te 1 saMsthAna to nakkI hoya ja che. ja sAmudrika zAstromAM zarIranI pramANopeta AkRti-vizeSanI je carcA karavAmAM AvI che, te anusAra nAmakarmanAM AdhAre thatI zarIranI AkRtinI racanAne "saMsthAna" kahevAya che. te jIva saMbaMdhI 6 prakAre ... ja (1) samacaturagna saMsthAna = palAMThI vALIne beThelA manuSyanAM 2 ghuMTana ane 2 khabhAnuM aMtara krosamAM tathA ra Asana ane lalATa sudhInuM aMtara jemAM samAna hoya che, te samacaturastra saMsthAna kahevAya che. phri (2) nyagrodha saMsthAna = nAbhithI Uparano bhAga pramANopeta hoya paNa nIceno bhAga beDoLa hoya te nyagrodha saMsthAna kahevAya. # (3) sAdi saMsthAna =nAbhithI nIceno bhAga pramANopeta hoya paNa Uparano bhAga beDoLa hoya te sAdI saMsthAna kahevAya. ja (4) vAmana saMsthAna= jenA pITha, peTa ane chAtI varjIne mastaka, Doka, hAtha ane paga sArAM lakSaNavALA hoya tene vAmana saMsthAna kahevAya. 4i (5) kunja saMsthAna = vAmanathI viparIta eTale jene pITha, peTa, chAtI sArAM lakSaNavALA hoya ane mastaka, Doka, hAtha ane paga kharAba lakSaNavALAM hoya tene kumbha saMsthAna kahevAya. (6) huDaka saMsthAna = zarIranA badhA ja aMgopAMga vicitra lAge temaja koIpaNa aMga pramANopeta na hoya te huDaka saMsthAnavALo jANavo. * e chae saMsthAno garbhaja manuSyo tathA tiryaMcamAM judA judA jIvanI apekSAe) hoI zake che. devo haMmezAM bhavadhAraNIyanI apekSAe samacaturagna saMsthAnavALA (cAre bAju samAna vistAravALA-sulakSaNA) hoya che, paraMtu uttara vaikriyanI apekSAe 6 e saMsthAna hoya che. zeSa rahelAM nArako, ekendriya (AmAM pRthvIapa-teuvAyunA masurIndra, parapoTo, suI, patAkAdi AkAro) beIndriya, Indriya, caurindriya, saMmuzcima paMcendriya manuSyo tathA tiryaMco A sarve huMDaka saMsthAnavALA jANavA. (kArmagraMthika 6e saMsthAna kahe che.) -- 223) 223. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lea jaina kosmolojI | 6 prakAranA saMghaca - RSabhanArAca saMghayaNa vaja-RSabhanArAca saMghayaNa sevArta saMghayaNa nArAja saMdhayaNa ardha-nArAja saMghayaNa kilikA saMghayaNa prakIrNaka Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 99 6 prakAranA saMghayaNa CF saMghayaNa eTale manobala+kAyabala sUcaka hADakAnI racanA...zarIranI majabUtAI hADakAnI racanA upara AdhAra rAkhe che. 4 eka hADakA sAthe bIjuM hADakuM joDAya te sAMdhAne "saMghayaNa" kahevAya che. saMghayaNa nAmakarmanA udaye te nakkI thAya che, tenA 6 bheda che. II saMghayaNanA 6 prakAra II (1) vajaRSabhanArAca saMghayaNa = vajrano artha che khIlo. RSabha eTale veSTana (paTTo), nArAca eTale markaTa baMdha, markaTa baMdhathI bAMdhelAM be hADakAM upara trIjA hADakAnuM veSTana hoya ane te traNe hADakAne bhedanAra arthAt majabUta banAvanAra eka hADakAno khIlo hoya che. (relanA DabbA ekabIjAne joDe tema.) tene vajaRSabhanArAca saMghayaNa kahevAya che. te ja bhave mokSe janArA temaja sarve zalAkA puruSo A saMghayaNavALA ja hoya che. (2) RSabhanArAca saMghayaNa = hADakAno baMne bAju markaTa baMdha hoya ane tenA upara 1 hADakAnuM vesTana hoya, paraMtu baMnene joDanAra khIlI nathI hotI te che RSabhanArAca saMghayaNa... (3) nArAca saMghayaNa = baMne bAju markaTa baMdha hoya paraMtu veSTana ane khIlI baMne na hoya te nArAca saMghayaNa. (4) ardhanArAca saMghayaNa = jemAM eka bAju markaTa baMdha hoya ane bIjI bAju khIlI hoya te ardhanArAca saMghayaNa. (5) kilikA saMghayaNa = jemAM markaTa baMdha ke veSTana baMne na hoya paraMtu khIlIthI baMne hADakAM joDAyAM hoya te kilikA saMghayaNa kahevAya. (6) chevaTuM saMghayaNa = jemAM markaTa baMdha, veSTana ke khIlI na hoya paraMtu ema ja baMne hADakAM mAtra sAma sAme joDelAM hoya te chevaTuM ke sevArtA saMghayaNa kahevAya che. 4 A 6 prakAranAM saMghayaNo audArika zarIramAM ja hoya che. bIjA anya zarIromAM hotAM nathI. 4 mokSamAM janAra jIva pharajiyAta vajaRSabhanArAca saMghayaNa vALo hoya to ja jaI zake che. ry deva-nA2ka ane ekendriya jIvone koIpaNa saMghayaNa hotA nathI, vikalendriya, saMmucchima paMcendriya tiryaMca ane saMmucchima paMcendriya manuSyone sevArta - chevakuM saMghayaNa hoya che temaja garbhaja tiryaMca ane garbhaja manuSyone 6 (cha prakAre) (badhA ja) saMdhayaNo hoI zake che. saMghayaNAzrayI devAdi gati yaMtra 1 vajaRSabhanArAca saMghayaNavALA RSabhanArAca saMghayaNavALA ra |3 |nArAca saMghayaNavALA 4 | ardhanArAca saMghayaNavALA 5 |kilikA saMghayaNavALA 6 |chevaTuM saMghayaNavALA bhavanapatithI siddhazilA sudhI bhavanapatithI acyuta sudhI bhavanapatithI prANata sudhI bhavanapatithI sahastrAra sudhI vajaRSabhanArAca saMghayaNa RSabhanArAca saMghayaNa nArAca saMghayaNa ardhanArAca saMghayaNa kilikA saMghayaNa chevaTTu saMghayaNa isa tA.ka. : hAlanA sarva tiryaMca ane manuSyo chevaTuM saMghayaNa ane huMDaka saMsthAnavALA jANavA * temaja paheluM saMghayaNa ane paheluM saMsthAna AtmA puNyodaye pAme. bAkInA pAMca saMghayaNa ane saMsthAna pApodaye bhogave... tema jANavuM. bhavanapatithI lAMtaka sudhI bhavanapatithI cothA kalpa sudhI 9. prakIrNaka ma 3 4 5 saMghayaNAzrayI narakati yaMtra 6 sAtamI nA2ka sudhI chaThThI nA2ka sudhI pAMcamI nAraka sudhI cothI nAraka sudhI trIjI nAraka sudhI bIjI nAraka sudhI 225 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 19 lakSaNa 18ht ble rasa varNa 226 padma zukula tejo kAryAta kRSNa nIla re 04 - prakIrNaka kRSNalezyA | nIlalezyA kApotalezyA tejolezyA padmalezyA zukalalezyA 6 lezyAno bhAva Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na komolojI.-.-.-.-.-.-.-.-.-. prakIrNaka 6 vezyAonuM svarUpa 100 ji jenA dvArA AtmA kamoMthI levAya che tene "lezyA" kahevAya che athavA kaSAya yukta yoganI pariNatIne paNa "lezyA" kahevAya che. mukhya be bheda che : (1) dravyalezyA ane (2) bhAvalezyA. kaSAya ane yogathI anuraMjita lezyAnAM pudgalone "dravyalezyA' kahevAya che. A vezyA 6 prakAre che : (1) kaSNa (2) nIla (3) kApota (4) tejo (5) padma (6) zukla. temaja kaSAya ane yoganA nimittathI thatA pariNAmane "bhAvalezyA" kahevAya che. ja sAmenAM citramAM cha lazyAnAM pariNAmanuM jAMbunA vRkSathI nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. ekavAra 6 puruSo jaMgalamAMthI pasAra thatAM hatAM ane acAnaka eka jAMbunuM vRkSa najaramAM AvyuM - have temane phaLo (jAMbu) khAvAnI IcchA thatAM dareka potapotAnAM alaga-alaga vicAro rajU kare che... jema ke... (1) kRSNalezyAvALo kahe che ke ApaNe jAMbu khAvAM che mATe vRkSane jaDamULathI ja kApI nAMkhIe... (2) nIlalezyAvALo kahe che ke vRkSane kApavAnI jarUra nathI, moTI zAkhAne ja kApI nAMkhIe... (3) kApotalezyAvALo kahe che ke moTI zAkhA zA mATe kApavI ? nAnI-nAnI DALIo ja kApI nAMkhIe... (4) tejovezyAvALo kahe che ke nAnI DALI paNa zuM kAma kApavI ? jAMbunAM jhumakhAM ja kApI nAkhIe... (5) pAlezyAvALo kahe che ke jhumakhAM paNa zA mATe kApavAM ? temAMthI phakta jAMbu ja toDI laIe.. (6) zukalezyAvALo kahe che ke jAMbu paNa toDavAnI jarUra nathI paNa pavanathI nIce paDelAM (kharelAM) jAMbu che tene ja vINIne ApaNe khAI laIe... [ A rIte uttarottara dareka vezyAvALAnAM pariNAmomAM sAtvikatA vadhe che. (e ja rIte coranuM paNa dRSTAMta samajI levuM.) have kRSNAdi lezyAvALA jIvo prakRtithI kevA hoya che? te jaNAvatA kahe che ke.. (1) kRSNalezyAvALA - jIvo hiMsA, corI, asatyAdi pAMce Azravone sevanAra, pracaMDa krodhI tathA kSudra prakRtivALA ne koIpaNa prakAranAM pApa karavAmAM sAhasika hoya che. (2) nIlalezyAvALA - viSayomAM lolupa, mAyAvI, ALasI, IrSALu ane pudgala prati Asakta hoya che. (3) kApotalezyAvALA - vakra AcAravALA, bhalA-burAno viveka na karanArA, paraniMdA-svaprazaMsAkAraka hoya che. (4) tejolezyAvALA - bhalA-burAno viveka rAkhanAra, dayA-dAna karanAra, maMda kaSAyI, acapala temaja tapasvI hoya che. (5) pAlezyAvALA - uparokta guNo tathA bhadra pariNAmI, supAtradAnI, kSamAvAna, zIlavratAdinuM pAlana karanAra temaja alpabhASI ane zAMta svabhAvI hoya che. (6) zuklalezyAvALA - jIvo dharmadhyAna ane zukaladhyAnane dhyAvanAra, prazAMtacitta, vItarAga saMyamI, samabhAvI ane nidAnAdi (niyANAdi) na karanArA hoya che. vija dareka vezyAnuM vizeSathI svarUpa nIce Apela cArTamAM lakheluM che tyAMthI samajavuM. $i A vezyAonuM vizeSa svarUpa zrI prajJApanA, AvazyakAdi graMthomAM temaja lokaprakAzAdi graMthomAM paNa jANavA maLe che temaja digambarIya graMthomAM sarvArthasiddhi temaja gommasAra vaLI boddhagraMthamAM dIrghanikAya vageremAM che ane mahAbhArata, pAtaMjala yogadarzanAdimAM paNa tenI amuka kalpanA maLe che. kama lethA | adhyavasAya varNa | rasa gaMdha | sparza | gati 1|kRSNaleyA | azubha tIvratamakAjalanI jema | kaDavI tuMbaDInI jema saDI gayelA gAyanA kalevara karatAM vadhu durgadhI...] karavatathI vadhu karkaza narakagAmI 2 nIlalezyA | azubha tIvratara nIlanI jema suMThamarIthI vadhu tIkho marI gayelA kUtarA karatAM vadhu durgadhI gAyanI jIbhathI vadhu karkaza | tiryaMcagAmI 3|kApotalezyA azubha tIvra kinzAInI jema kAcI kerIthI vadhu khATo | marelA sarSa karatAM vadhu durgadhI sAganA pAMdaDA jevuM karkaza | durgatigAmI 4 tejalezyA | zubha tIvra | hiMgalokanI jema pAkI kerIthI vadhu khaTamITho pIlAnA padArthathI vadhu sugaMdhI rU karatAM vadhu komaLa | deva vA manuSyagAmI 5 pAlezyA | zubha tIvratara haLadaranI jema madha karatAM vadhu mITho sugaMdhI puSya jevo mAkhaNa karatAM vadhu komaLa | manuSya vA devagAmI 6 zuklalezyA | zubha tIvratama zaMkhanI jaima | kSIrasAgarathI vadhu mITho | attarAdithI vadhu sugaMdhI zirISa puSpathI vadhu komaLamokSagAmI - 227) Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 228 14 guNasthAnaka eTale jIvano vikAsakrama tamArI bhUta-pIDA atyAre ja huM dura karuM. 1 mithyA dRSTi anAdi ajJAnAMdhakAra pramatta saMyata guNasthAna 6 7-12 mithyA dRSTi apramattasaMyata 1 kSINa kapAya 5 1. saMzayAtmaka jillA ri 4 4 avirata samyakdRSTi, guNasthAnaka 4 7 apramattathI upazamazreNI 8,9,10 thI 11vAmAM ane tyAthI pAchA paDavuM. deza virata guNasthAna 7 apramattathI kSepaka zreNI 8,9,10 thI 12vAmAM ane tyAMthI 13-14 mAM guNaThANe cANa... namAM navuM namo siddhANaM namo AyariyANaM... S varSono kaMpalI guNasthAna sayogI kevalI guNasthAna 13 2-3 sAsvAdana mizra 14 2ts) prakIrNa Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ------- prakIrNaka 14 gurathAnaka eTale jIvano vikAsakrama 101 4i (1) mithyAtva guNasthAna: gADha aMdhakAramAM mAnavIne jema kAMI na sUje, tema A avasthAmAM jIvane jIvananI sAcI dizA sUjhatI nathI. arthAt je karavAnuM hoya te na kare ane na karavAnuM hoya te kare che. AvI avasthAmAM athaDAtAM kUTAtAM sadbhAgye koI kalyANa mitra yA tyAgI-tapasvI mahAtmAono suyoga sAMpaDe ane temanAM vAraMvAra satsaMga-saMparkathI, dharmopadezanAM zravaNa-mananathI apUrva (anAdi saMsAramAM pahelAM kayAre paNa na Avelo) adhyavasAya (manamAM zubha vicAronI dhArA) pragaTa thAya, ke jenAthI anAdi kALanI rAgavaiSanI graMthino bheda karIne (graMthI bheda pachI antarmuhUrta) anAdinI mithyAtva dazAnA paMjAmAMthI chUTI, sarva prathama jIva upazama samyakatvarUpa cothA guNasthAnakane sparze (pAme) che. (koI jIva 5-6-7mAM guNasthAnakane paNa pAme che.). I4 (2) sAsvAdana guNasthAnaH upazama samyaktva pAmelo jIva koI nimitta vaza banI paDe. (patana thAya) tyAre pahelA mithyAtva guNasthAnake pahoMcatAM alpa samaya (jaghanyathI 1 samaya utkRSTathI cha AvalikA) mATe samyaktvano svAda rahI jAya che, te A guNasthAnaka. (A guNasthAnakathI AtmA paDato ja hoya che.) 4i (3) mizra guNasthAnakaH vItarAga kathita dharma pratye rAga-dveSa (ruci-aruci) baMnemAMthI eka paNa na hoya, tevI sthiti A guNasthAnakavALAnI hoya che. jo ke AvAM pariNAma antarmuhUrtathI vadhu AtmAmAM TakatAM paNa nathI. 4 (4) aviratasamyagudRSTi guNasthAnaka samyaktva (samyagudarzana) guNane pAmelo jIva A guNasthAnake Ave che. A rIte AtmazuddhinA vikAsano ekaDo ahIMthI zarU thAya che. AtmAnA pUrNa vikAsamAM (yAvatu mokSa prApti sudhI) A guNasthAnaka mahattvano bhAga bhajave che. vivecakSu jIvanamAM ahIM khUlI jAya che. heya (choDavA jevuM) ane upAdeya (svIkAravA jevuM)nI bAbatamAM jJAnInA vacanomAM pUrNa vizvAsa jAge che. (5) dezavirata guNasthAnaka sabhyazraddhA-samajanA baLe AgaLa vadhato jIva sAvadya pApamaya vyApAronA sarvatyAganA lakSyane najara sAme rAkhI, alpa tyAgamAM Ave, tyAre A guNasthAnakane pAme. (upara mujaba traNe prakAranA samyatvI ahIM temaja 6-7mAM guNasthAnake paNa hoya che.) IT (6) pramattasaMyataH sAMsArika baMdhanomAMthI chUTI sarvasAvadya-pApamaya vyApAronA tyAganI sarva prakAre pratijJA-paccakakhANa dvArA saMsAra (bhavodadhi) tAraka saMyama mArganI ArAdhanA karato jIva A guNasthAnake hoya che. 4i (7) apramattasaMyataH saMyama mArganI sarvottama ArAdhanA sAthe sva (AtmA) guNamAM ramato jIva A guNasthAnake hoya che, (6-7 A baMne guNasthAnakamAM jIva dezona-pUrva koTi kALa sudhI (kroDapUrvarahe che, paraMtu baMnemAMnA game te eka guNasthAnake aMtarmuhUrtathI vadhu samaya raheto nathI. jaghanyathI 1 samaya paNa rahe che.) 4i (8) apUrvakaraNa apUrva adhyavasAyanA baLe cAritra mohanIya karmanA upazama ke kSaya mATenI taiyArI A guNasthAnake thAya che. have upazamazreNika tathA kSapakazreNino* prAraMbha ahIMthI thayo kahevAya. * upazamazreNi eTale AtmAmAM mohanIya karmanI upazama (anudaya) avasthA karavI... * kSapakazreNi eTale mohanIya karmano AtmAmAMthI saMpUrNa nAza karavo... *_* 29 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI prakIrNaka 14 guNasthAnaka eTale jIvano vikAsakrama tamArI bhUta-pI atyAre ja huM dura karuM, 1 saMzayAtmaka mithyA dRSTi mithyAdRSTi che 28. mithyA dRSTi anAdi ajJAnAMdhakAra namo arihaMtANaM namo siddhANaM sAsvAna mizra namo AyariyANaM... avirata samyaphaSTi, guNasthAnaka pramatta saMyata guNasthAna athAgI kevalI guNasthAna el 2 dezavirata guNasthAna apramatAsaMpata lINakaSAya 14 7 apramattathI upazamazreNI 8,9,10thI 11vAmAM ane ! tyAthI pAchA paDavuM. 9 apramattathI paka zreNI 8,9,0thI 1ravAmAM ane cAthI 13-14 mAM guNaThANe caDhANa, 13 712 sapIgIkavalI guNasthAna 230 Jain Education national www.jainelibrary.drg Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 14 guNasthAnaka eTale jIvano vikAsakrama(cAlu) ur upazamazreNi karanAra jIva upazama yA kSAyika samakitI hoya che. jyAre kSapakazreNi karanAra jIva niyamA kSAyika samakitI ja hoya che. upazamazreNi karanAra 8-9-10mA guNasthAnake thaI, 11 me guNasthAnake jAya che. kSapakazreNi karanAra 8-9-10mAM guNasthAnake thaI sIdho 12me guNasthAnake jAya che. dasa upazamazreNithI jIvanuM niyamA patana thAya che. A patana be prakAranuM hoya che. (1) AyuSya pUrNa thaye (bhavakSaye) (2) guNasthAnakano kALa pUrNa thaye (kALakSaye). bhavakSaye jIva vaimAnikamAM jAya ane kALakSaye jema caDhyo hoya, tema nIce Utare; yAvat pahele mithyAtva guNasthAnake paNa pahoMcI jAya. us (9) anivRtti bAdara saMparAya : cAritra mohanIya (sUkSma saMjvalana lobha sivAya) sarva prakRtino ahIM upazama athavA kSaya thAya che. Ning prakIrNaka (10) sUkSma saMparAya H sUkSma saMjvalana lobhano ahIM upazama athavA kSaya thAya che. T (11) upazAMta moha H cAritra mohanIyanI sarva prakRtio ahIM upazAMta hoya che. A guNasthAnakathI niyamA jIva pAcho paDe che. 101 Ya (12) kSINamoha : mohanIyanI sarva prakRtiono ahIM kSaya hoya che. aMtarmuhUrta rahI zeSa traNa ghAtI karmano (eTale jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAyakarmano) kSaya karI AgaLa vadhe che. dasa (13) sayogI kevaLI : kevaLajJAna, kevaLadarzana, anaMtacAritra, anaMtavIrya A cAra AtmaguNo ahIM pragaTa thAya che. pUrvanAM trIjA bhave je puNyavAna AtmAoe tIrthaMkara nAmakarma nikAcita karyuM che, teo A sthAnakane pAmI samavasaraNamAM birAjI caturvidha saMghanI sthApanA rUpa dharmatIrthanI sthApanA karI saMsAranA jIvone saMsAratAraka, mohamAraka, kalyANakA2ka mokSano mahAmArga batAve che. AyuSya karma karatAM zeSa (vedanIya-nAma-gotrarupa traNa) aghAtI karmanI sthiti vadhAre hoya, to kevalI bhagavaMto kevalI-samuddAta kare che. chellA antarmuhUrtamAM bAda2 sUkSma yogano nirodha karI, ayogI 14mA guNasthAnake jAya che. ry (14) ayogI kevalI : merU jevI niSkapa avasthAmAM rahela AtmA pAMca hrasvAkSara (e, I, u, R, lU) pramANa kALa rahI athAtI cAre karmano kSaya karI, nirvANa pAmI akSaya, avyAbAdha, zAzvata sthAnarUpa mokSapadane pAme che.1 hi TUMkamAM uparokta 14 guNasthAnakano saMkSipta paricaya karAvavAnI vicAraNA pAchaLa UMDe UMDe eka ja vAta chupAyelI che, ke AtmA navatattvanA padArthane samaje, jANe, svIkAre, jIvanamAM AcaraNamAM utAravAno prayatna kare ane samyagdarzana-jJAna-cAritrane prApta karI paraMparAe A guNasthAnakamAM ArohaNa karatAM karatAM anukrame mokSane pAme 231 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 citra naM. (1) jaina kosmolojI - - upara nIce 14 rAjaloka pramANa Atma-pradezono phelAva - potAnA zarIra pramANa jADo. prathamasamaye daMDanI racanA - AMtarA AMtarA - IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIA 14 rAjalokano uparanuM dRzya | citra naM. (2). | navRtta AkAre 14 rAjaloka ------ jAma - Kr------ daMDamAMthI Atmapradezo nIkaLIne lokAMta paryata viccha phelAya che. dvitIya samaye kapATanI racanA citra naM. (3) :- trIjA samaye manthAna (pratara)nI racanA 1 vRtIya samaye karelo manthAna = kapATamAM rahela Atmapradezone uttara-dakSiNa dizAmAM phelAve che. LA dvitIya samaye karelo kapATa (jADAI = puruSanA dehapramANa) O] prathamasamaye karelo daMDa (jADAi = puruSanA dehapramANa) ] AMtarA sthAne jyAM Atmapradezo phelAtA nathI, tene cothA samaye pUre che. ---] kapATamAMthI nIkaLIne AtmapradezonuM uttara-dakSiNa dizAmAM phelAvuM. M _ _ pramANa jADo potAnA zarIra prakIrNaka Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ------ kevalI samudghAta ru zAstromAM samuddhAtanA 7 prakAra batAvavAmAM AvyA che H (1) vedanA samuddAta (2) kaSAya samuddAta (3) maraNa samuddAta (4) vaikriya samuddAta (5) AhAraka samuddAta (6) taijasa samuddAta ane (7) kevalI samudAta'. AmAM 1 thI 6 chAdmasthika samuddAta jANavA arthAt chadmastho dvArA karAtA samuddAta, ane 7mo kevalajJAnI bhagavaMta dvArA karAto kevalI samuddAta jANavo. temaja prathamanA 1 thI 6 samuddAta aMtarmuhUrta pramANavALA hoya che. jyAre kevalI samuddAta mAtra 8 samayanA pramANavALo hoya che... jenI vizeSa hakIkato nIce pramANe jANavI prakIrNaka 102 r kevalI bhagavaMtonuM AyuSya jyAre aMtarmuhUrta pramANa zeSa rahe tyAre jo AyuSyakarma karatAM vedanIya Adi traNa aghAti eTale vedanIya-nAma-gotra karmonI sthiti sattA adhika hoya to tene AyuSya karmanI sthiti sattA samAna karavA mATe kevalI bhagavaMto kevalI samuddAta kare che. 6 4 (matAMtara H Avazyaka cUrNinA abhiprAye AyuSyakarma aMtarmuhUrtathI mAMDIne 6 mahinA paryaMta zeSa rahe tyAre je mahAtmAoe kevalajJAna prApta karyuM hoya, te mahAtmAo niyamA samuddAta kare che. zeSa mahAtmAo vikalpe kare che.) * samuddhAtanI prakriyA ATha samayanI hoya che. temAM prathama samaye audArika kAyayogamAM rahelo jIva jADAIthI potAnA zarIra pramANa ane laMbAImAM Upara-nIce lokAMta paryaMta 14 rAjaloka pramANa kSetramAM Atmapradezone phelAvIne daMDa kare che. kema ke Atma pradezonuM gamana anuzreNIthI ja thAya che. 4 bIjA samaye audArikamizra kAyayogamAM rahelo jIva daMDanA pratyeka aMzamAMthI Atma pradezone bahAra kADhIne pUrva-pazcima athavA uttara-dakSiNa dizAmAM lokAMta paryaMta phelAvIne kapATa banAve che. bharata airAvatano kevalI pUrva-pazcima dizAmAM phelAve che, mahAvidehano kevalI uttara-dakSiNa dizAmAM kapATa kare che evuM saMbhave che. dasa trIjA samaye kArpaNa kAyayogamAM rahelo jIva kapATanA pratyeka sthAnamAMthI Atma pradezone uttara-dakSiNa athavA pUrvapazcima dizAmAM phelAvIne maMthAna kare che. paraMtu kapATanA mAtra madhya bhAgamAMthI ja Atma pradezone uttara-dakSiNa ke pUrvapazcima dizAmAM phelAvIne maMthAna karato nathI. kema ke, kapATanA madhya bhAgamAMthI ja jo Atma pradezone phlAve to maMthAna samaye lokano eka asaMkhyAtamo bhAga mAtra pUrita thAya che. karmaprakRti cUrNi, AvazyakapUrNi Adi dareka graMthomAM maMthAna samaye lokanA bahu asaMkhyAtanA bhAgo pUrita thaI jAya che evuM kahyuM che. te tyAre ja ghaTaze jo kapATanA mAtra madhyama nahIM, paNa badhA bhAgonA Atma pradezone phelAvIne maMthAna banAvIzuM. OM cothA samaye kAryaNa kAyayogamAM rahelo jIva lokanA AMtarAo ane niSkRTo pUrIne 14 rAjaloka vyApI bane che. AMtarA maMthAna samaye lokano eka asaMkhyAtamo bhAga je pUravAno zeSa rahe che te. niSkRTa alokathI aMtarita lokano bhAga. 4 pAMcamA samaye niSkRTa ne AMtarAone saMharIne maMthAnastha bane che. chaThThA samaye maMthAnane saMharIne kapATastha bane che. sAtamA samaye kapATane saMharIne daMDastha bane che ane AThamA samaye daMDane saMharIne zarIrastha bane che. 233 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -.-.-.-.-.- prakIrSaka pugalanA ho sugandha durgandha pILuM -gulAba gaTara lAla attara sapheda zarAba tIkhuM rukSetra tiSNa kaDaka { } cikaNuM kamaLa bhArI zIta uSNa 004) | 1. parimaMDala 2. vRtta 3. trikoNa saMsthAnA saMsthAnA saMsthAnA 4. catuSkoNa 5. Ayata saMsthAna paNa saMsthAna 234 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI prakIrNaka 103 pudgalanA (ajIvanA) pa30 bheda gugalanAM nAmo ka ra ke |pari| ma | zI dhura | ta | ta |ta ra la | SNa kata | Na 0 1 5 2 | bhI| bhI | | zvetavarNa | | | Jo | o | pItavarNa 1 ST DIR | | | | | | | | | | | - | o | o | | | | | na | o | | |- |- !| | 6 | | na | | | 1 1 | 1 | 1 | | | | | | 1 1TI 1 | | | - | | na w Tw To T & Te f l 1el 23 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2ktavarNa nIlavarNa Jololo 20 kRSNavarNa | | | | |1|1|1|1|1|1| surabhIgaMja durabhIgaMdha | | | | | | | | | | |1|1] 1|1|1|1 1 | 1 | 1 1 | 1 | tiktarasa | 1 | 1 | 20 kadurasa | 1 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | | | | | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 1 | 1 | 1 | 20 kaSAyarasa | 1 | 1 | 20 | apsarasa 20 madhurarasa | 1 |1|1|1|1| | | | | | | |1|1|1|1. 1/1/1 1|1|1| | 1 | 1 | 20 | | zItasparza ( uSNasparza 1 | | | 1 |\ | | |1|1|1|1| 1 | 1 | 1 15, snigdhasparza rUkSasparza 1 ladhusparza 18 gurusparza 23 1 mRdusparza 2mAM karkazasparza ] 21 parimaMDala saMsthAna 1 ]1 | 22 vRtta saMsthAnuM 20. ra3| trikoNa saMsthAna | 1 | |1|1] 1 | 1 | 1 1 1 1 | 1 | 24 catuSkoNa saMsthAnI | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | 0 | 20 25 Ayata saMsthAna | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | 20 | kula ||2||||3| 23| | |10||2|3|3|3|3|3|3| 23 23|2| | 20| 20| 20 | pa30] 4 zvetavarNanA pudgalanA ja gaMdhanA kAraNe 2, rasa ane saMsthAnanA kAraNe pa-5, sparzanA kAraNe 8 ema kula 20 bhedo thAya che. evI ja rIte pItavarNanA 20, ema karatAM pAMca varNanA 20 guNatA (20 x 5) 100 bheda thAya che. ja sugaMdhI pudgalanA varNa-rasa ane saMsthAnanA kAraNe 5-5 bheda ane sparzanA kAraNe 8 bheda ema maLI 23 bheda thAya che. evI ja rIte durgadhanAM paNa 23 bheda thAya che. 23 X 2 = 46 bheda thAya che. varNanI jema 1-1 rasanI mukhyatAe 1 rasanA 20 bheda thatAM kula 20 x 5 = 100 bheda rasanA thAya che. ja zItasparzavALA pudgalanA gaMdhanA kAraNe 2 varNa-rasa-saMsthAnanA kAraNe 5-5 ane zItasparzavALA pugalamAM uSNasparzano taddana abhAva hovAthI bAkInA 6 sparzanA 6 ema badhA maLI 23 bheda thAya che. ema dareke dareka sparzanA gaNatAM 23 X 8 = 184 bheda thAya che. 4i varSanI jema ja 1-1 saMsthAnanA 20 bheda maLatA 20 x 5 = 100 bheda saMsthAnanA thAya che. hiM A rIte pudgala varNAdinA kAraNe 100 + 46 + 1OO + 184+ 100 = 130 bhedo pudgalanA (ajIvanA) thAya che. | | | | | 20 | | | | -X --- 35) 235 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 236 sAtA vedanIya avidha darzanAvaraNIya h]hadi+lay fee kaSAya mohanIya nokayAya mohanIya asAtA vedanIya 22 - cAritra mohanIya * cakSu darzanAvaraNIya -darzanAvaraNIya mana:paryava jJAnAvaraNIya vedanIya avadhijJAnAvaraNIya jJAnAvaraNIya rAma mohanIya mithyAtva mohanIya : samyakatva 'mohanIya _ h]Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ------------- ----------makIka A karma eTale zuM ? 104 If jJAnAvaraNIya karma (ghAtikama) : jJAnAvaraNIyakarma vastunA vizeSa bodharUpa jJAnaguNane DhAMke che mATe te AMkhe pATA bAMdhelA jevuM che. A karmanA udayathI jIvane ajJAna-mUDhatA ane mUrkhatAdi prApta thAya che temaja A karmanAM kSayathI anaMta jJAnaguNanI prApti thAya che. vaLI tenA kSayopazamathI jIvane matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryAyajJAna ane saMpUrNa kSayathI pAMcamuM kevaLajJAna thAya che. 4i darzanAvaraNIyakarma (ghAtikarma) : darzanAvaraNIyakarma vastunAM sAmAnya bodharUpa darzanaguNane DhAMke che. te rAjayanA dvArapAla samAna che. A karmanA udayathI baherApaNuM-aMdhatva-mUkatva-IndriyonI khoDakhAMpaNa-nidrAdi-5 Ave che. A karmanAM kSayopazamathI cakSudarzana-acasudarzana-avadhidarzananI prApti ane saMpUrNa kSayathI kevaLadarzananI prApti thAya che. phri vedanIyakarma (aghAtikama) =vedanIya karma AtmAnAM avyAbAdha sukharUpa guNane DhAMke che. vaLI, te madhathI kharaDAyelI talavAranI dhAra samAna che. A karmanA udayathI jIva sukha-du:khano, zAtA-azAtAno anubhava kare che temaja A karmanA kSayathI AtmAne anaMta avyAbAdha sukhanI prApti thAya che. 4i mohanIyakarma (ghAtikama) : mohanIyakarma kSAyika samyaktva ane vItarAgatAne rokanAra che. A karma madirApAna samAna che. (nazA jevuM che.) tenA udayathI rAga-dveSa, kaSAya, virati, hAsyAdi-6, 9-nokaSAya vagere thAya che. A mohanIyakarmanA 2 bheda che. (1) darzana mohanIya, (2) cAritra mohanIya. AnA kSayathI zAyika samyaktva ane vItarAgatA pragaTe che. 4i AyuSyakarma (adhAtikama) : AyuSyakarma AtmAnA akSayasthiti guNane rokanAra che. te jelanI beDI samAna che. A karmanA udayathI jIvane caturgatimAM janma-maraNa karavA paDe che. vaLI, A karmanA kSayathI AtmAne akSayasthiti guNanI prApti thAya che, temaja sadAne mATe janma-maraNanA bhayaMkara duHkhamAMthI jIva mukta bane che. If nAmakarma (aghAtikama) : nAmakarma AtmAnA amUrta (arUpI) guNane DhAMkanAra che. te citrakAra samAna che. A karmanA udayathI jIvane gati-jAti-zarIra-aMgopAMga-yaza-apayazAdinI prApti thAya che ane A karmanA kSayathI arUpIpaNuM pragaTe che. I4 gotrakarma (aghAtikamI) : gotrakarma AtmAnA agurulaghu guNane DhAMke che. te kuMbhAranA ghaDA samAna che. A karmanA udayathI UMca-nIca, uttama-adhama kulanI prApti thAya che. A karmanA kSayathI agurulaghuguNanI prApti thAya che. 4i aMtarAyakarma (ghAtikama) : aMtarAyakarma AtmAnA anaMtavIryAdi guNane rokanAra che. te rAjAnA bhaMDArI samAna che. A karmanA udayathI kANatA-alAbha-daridratA-bhogopabhoga-parAdhinatA-durbalatAdinI prApti thAya che. vaLI, A karmanA kSayathI anaMta vIryAdi guNanI prApti thAya che. S* ATha karmamAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya e 4 ghAti karma che. temAM paNa mohanIya karma te AThe karmomAM mukhya (rAjA jevuM ) kahevAya che. &i ghAtikarma AtmAnA jJAnAdi guNano ghAta kare che. tethI tene "ghAtikarma" kahevAya che. # ghAtikarmano je bhave kSaya thAya che te ja bhavamAM aghAtikarmano paNa kSaya thaI jAya che, teno kSaya karavA mATe puruSArtha nathI karavo paDato. A AtmAne mokSa sudhI pahoMcADavAmAM bAdhaka banatAM nathI, mATe tene "adhAtikarma" kahyAM che. # cAra ghAti karmonA saMpUrNa kSaya thavAthI suvizuddha kevalajJAna-kevaladarzananI prApti thAya che. tenA lIdhe samasta lokAlokanA bhAvaparyAyone joI-jANI zakAya che. ja ATha karmono kSaya thavAthI avyAbAdha anaMta evA mokSa sukhanI prApti thAya che. mATe ja kahevAyuM che... "kRstrakSayAnvokSa." (tasvArtha sUtra) 4 A AThe karmonuM vizeSa svarUpa... 1 thI laI 6 karmagraMtha, karmaprakRti (kammapayaDI), paMcasaMgraha-bhAga 1-2, udaya svAmitva, udIraNA svAmitva, sattA svAmitva, upazamanAkaraNa, upazamazreNi, kSapakazreNi (khava.seDhI) vagere.... aneka graMthomAM jovA maLe che. nI 237) Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ------- prakIrNaka ke 1c \ 3. suSamaduHSama 2 ko.ko. sAgaro. be e 3 ko.ko. sAgaro. 2. suSama le sa pAMsaLI : 64 ko. | ka AmaLA pramANa 4. duHSamasuSama varSa 42,000 varSa juna / 1. ko.ko.sA. zarIra : 1 gAu AhAra : 1 divase Ayu: pUrva krioDa varSa | 1 saMtati pAlana : 79 divasa | Ayu : 1 palyopama pAMsaLI : 128 saMtati pAlana : 64 divasa $ Ayu: 130 varSa 4 ne zarIra : 7 hAtha bora pramANa b - AhArAdi anIyata | AhAra : 2 divase zarIra : 500 dhanuSa ko. zarIra : ra gAu Ayu: 2 palyopama 49 divasa saMtati pAlana : ) 10 - la th:3th: \4 koDA koDI sAgaropama / 1. suSamasuSama - 21,000 varSa - Ayu : 20 varSa zarIra : 2 hAtha pAMsaLI : 256 tuvara pramANa : - kAra 12 ( AhAra : 3 divase zarIra : 3 gAu 3 Ayu : 3 palyopama Ayu: 3 palyopama zarIra : 2 hAtha ka 0b | ArAonuM 1 kALacakra zarIra: 3 gAu [ 1 AhAra : 3 divase Ayu : 20 varSa tuvara pramANa [1. duHSamaduHSama vapa ra1,OOO varSa 'S HERE pAMsaLI : 256 14 koDA koDI sAgaropama 6. suSamasuSama saMtati pAlana : ko. 49 divasa zarIra : 7 hAtha AyuH 130 varSa ] | AhArAdi anIyatA 2. duHSama 21,000 varSa ko zarIra : 500 dhanuSa 6 Ayu : pUrva krioDa varSa AmaLA pramANa pAMsaLI : 64 rU AhAra : 1 divase 42,000 varSa 1 ko.ko. sA.mAM 3. duHSamasuSama zarIra : 1 gAu Ayu : 1 palyopama * E bora pramANa AhAra: 2 divase zarIra : 2 gAu Ayu: 2 palyopama ke pAMsaLI : 128 umA ska saMtati pAlana H 79 divasa, saMtati pAlana : 64 divasa 2 ko.ko. sAgaro. 4. suSamaduHSama 3 ko.ko. sAgaro. na 5. suSama - nI - mAM krama ava.unsa. || kALa"| 1 nAma || kALa-mAna | Ayu.(mana) || zarIra pAMsaLI AhAra saMtana | | -6 || suSama-suSama || 4 ko.ko. sAgaropama || 3 palyopama | 3 gAuM || rapa6|| tuvera 49 divasa | 2-5 suSama || 3 ko.ko. sAgaropama || ra palyopama | 2 gAu | 128|| bora 64 divasa | 3 || 3-4 || suSama-duSama || 2 ko.ko. sAgaropama || 1palyopama / 1 gAuM | 64] AmaLA ||79 divasa | 4-3] duSama-suSama 1 ko.ko. sAgaropama 500 dhanu.|| 32] aniyata | aniyata | 5-2 21,000 varSa 130 varSa 7 hAtha | 16 aniyata || aniyata 6 || 6-1 || duSama-duSama 21,000 varSa | 20 varSa | ra hAtha | 8 | aniyata aniyata (238 - 42,000 varSa juna duSama ] 238 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI prakIrNaka avasafpaNI ane utsarpiNI kALanA 6 ArA 105 (avasarpiNI kALanI 6 ArA) # (1) suSama-suSama AroH (4 koDAkoDI sAgaropama) A prathama ArAmAM manuSyanuM deha pramANa-3 gAunuM, AyuSya-3, palyopama, zarIramAM pAMsaLIo 256 temaja manuSyonuM saMghayaNa 1luM vaja8SabhanArA ane saMsthAna samacaturastra hoya che. strI-puruSa yugala rUpe janme che, 10 prakAranA kalpavRkSo emanI bhogasAmagrIo pUrI pADe che. 3-3 divase AhAranI IcchA thatAM tuveranA dANA jeTalo kalpavRkSanA sumadhura phaLono AhAra kare che. eTalA AhAra mAtrathI ja emane tRpti thaI jAya che. potAnA AyuSyanA cha mahinA bAkI rahetAM yugala strI eka navA yugalane janma Ape che. 49 divasa sudhI apatya (bAlakabAlikA rUpa yugala)nuM pAlana kare che. e pachI nava yugala svAvalaMbI thaI svataMtrapaNe vicare che ane AyuSyanI samApti samaye te yugala marIne alpakaSAya AdinA kAraNe devagati pAme che. si (2) suSama Aro: (3 koDAkoDI sAgaropama) A ArAmAM prathama ArA karatAM dareka vastuo arthAt zarIra, AyuSya, baLa Adi)mAM hInatA Ave che eTale AyuSya-2 palyopama, zarIra-2 gAuM, pAMsaLIo-128, 2 divase AhAranI IcchA thatAM bora jeTalo AhAra kare, apatyanuM pAlana 64 divasa sudhI karIne, marIne devagati pAme che. phri (3) suSama-duSama AroH (2 koDAkoDI sAgaropama) have pachI uttarottara hIna-hIna thatA kALarUpI A ArAmAM dehapramANa 1 gAu, AyuSya 1 palyopama, pAMsaLIo-64, AhAranI IcchA ekAMtare AmaLA jeTalo, saMtati pAlana-79 divasa sudhI kare temaja samaya jatAM A ArAnA cheDe jayAre 84 lAkha pUrva varSa adhika 3 varSa sADA ATha mAsa bAkI rahe tyAre prathama karano janma thAya che. Ayu, baLa AdinI hAni thatI jAya che. lokamAM kaSAya, AhAranI IcchA vadhatI jAya che. kalpavRkSono prabhAva ghaTatAM-ghaTatAM sAva asta thaI jAya che tyAre lokone khAvA mATe dhAnyAdinI utpatti thAya che. bAdara agni je atyAra sudhI zItakALa hovAthI pragaTa thayo na hato. te have kALanA palaTAve pragaTa thAya che. yugaliAnI vinaMtIthI prathama tIrthaMkarano rAjyAbhiSeka thAya che ane rAjA banI teo zilpa Adi kaLAo lokone zIkhave che eTale loko tenA AdhAre nIti-sadAcAra yukta jIvananirvAha kare che. samaya jatAM yugalikonI utpatti baMdha thAya che. prathama tIrthaMkara potAnuM Aya zeSa 1 lAkha purva bAkI rahetAM saMyama grahaNa karI kevalajJAna prApta karI dharma pravartAva che. 18 koDAkoDI sAgaropama pachI punaH dharmanI zarUAta thAya che. ArAnA aMte 3varSa 8 mAsa zeSa rahe tyAre prathama tIrthaMkara nirvANa pAme che. A ja ArAmAM prathama cakravartInI paNa utpatti thAya che. (4) duSama-suSama Aro: (1 koDAkoDI sAgaropama nyUna 42,OOO varSa) A ArAmAM sukha karatAM du:khanuM pramANa vadhu hoya che. lokono kaSAya Adi kramasara vadhato jAya che. zeSa 23 tIrthakara, 11 cakravartI, 9 vAsudeva-baLadeva-prativAsudevAdi zalAkA puruSo janme che. cothA ArAnA aMte jyAre Ayu zarIra Adi kramasara hAni pAmatuM jAya che tyAre 3 varSa 8 mAsa bAkI rahetAM chellA tIrthakaranuM nirvANa thAya che ane du:kharUpa A Aro pUrNa thatAM pAMcamo Aro bese che. IF (5) duSama AroH (21,000 varSa) zarIra pramANa zarUAtamAM 7 hAtha jeTaluM, AyuSya-130 varSa jeTaluM kSaNe-kSaNe hIna thatuM ArAnA aMte mAtra 2 hAtha jeTaluM zarIra temaja 20varSa jeTaluM AyuSya bAkI raheze. jemAM carama tIrthakaranuM zAsana cAle che. lokomAM kaSAyo, kAma-Asakti vagerenI vRddhi thatI jAya, saMgharSo vadhaze, zahero gAmaDAM jevAM, gAmaDAM smazAna jevAM, kulIna strIo AcArahIna vezyA jevI thaze. sukuLomAM utpanna thayelA dAsapaNuM karaze, hIna kuLa utpanna thayelA rAjA jevA dharmarasika ane sAdhaka banaze, rAjAo yama jevA dUra thaze. vinaya-maryAdAnI hAni, guNIjanonI niMdA, kSudra jIvonI adhika utpatti temaja duSkALa ghaNA paDaze, loko lobha-lAlacu banaze, hiMsA vadhaze, kutIthI-miththAmationuM jora vadhaze, devatAo pratyakSa na thaze, vidyA-yaMtra-auSadhio prabhAvahIna banaze. ghI-dUdha-dhAnya-vanaspati vagere sAra tattvo sArahIna banatAM jAze, pAkhaMDIo pUjAze, saMyamIo sadAze, dharma-saraLa-suzIla vyaktio ochA maLaze, kapaTI-daMbhInuM jora vadhaze vagere aneka prakAranAM duSaNo phUle phAlaze... Ama kaSTamaya rIte A Aro pUro thaze... tyAM chaThTho Aro Avaze.. - 239) Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nakAmAlA .--------- ---------.akIka ] - t ho e lo 3. suSamaduHSama 2 ko.ko. sAgaro. 2. suSama | 3 ko.ko. sAgaro. ne ko. AmaLA pramANa zarIra : 1 gAu | ka AhAra : 1 divase saMtati pAlana : 79 divasa] pAMsaLI : 64 4. duHSamasuSama AvarSa 42,000 varSa juna/ 1. ko.ko.sA. Ayu : 1 palyopama bora pramANa Ayu : pUrva kroDa varSa 2 saMtati pAlana : 64 divasa pAMsaLI : 128 - ahArAdi anIyata | | AhAra : 2 divase zarIra : 500 dhanuSa ko. Ayu : 130 varSa zarIra : 7 hAtha zarIra : 2 gAu Ayu : 2 palyopama b3] 28 saMtati pAlana : 10 1. suSamasuSama Tla 6. duHSamaduHSama 1,000 varSa pAMsaLI : 256 tuvara pramANa Ayu: 20 varSa zarIra : 2 hAtha, koDI sAgaropama 9 da : Pame Once : 212.16 Ithihah : Pelle 12 ArAonuM 1 kALacakra Ayu : 3 palyopama zarIra : 2 hAtha zarIra : 3 gAu AhAra : 3 divase 10 NI 1. duHSamaduHSama ra1,000 varSa AyuM : 20 varSa tuvara pramANa pAMsaLI : 256 * rananI saMtati pAlana : 49 divasa ko. zarIra : 7 hAtha Ayu : 130 varSa 4 koDA koDI sAgaropama / 1 6. suSamasuSama AhArAdi anIyatA 2. duHSama 21,000 varSa ko. zarIra : 500 dhanuSa 6 ( pi AyuH pUrva krioDa varSa pAMsaLI : 64 AmaLA pramANa, AhAra : 1 divase zarIra : 1 gAu Ayu : 1 palyopama pAMsaLI : 128 bora pramANa AhAra : 2 divase zarIra : 2 gAu Ayu: 2 palyopama ke 42,000 varSa 1 ko.ko. sA.mAM Ith Rith: |saMtati pAlana : 39 divase 2 saMtati pAlana : 64 divasa DI gayo che 2 ko.ko. sAgaro. 4. suSamadupama 3 ko.ko. sAgaro. | the in -: koSTaka :avasarpiNI || 3 jo Aro | 89 pakhavADiyAM | zeSa avasarpiNI | 4 tho Aro || 89 pakhavADiyAM || zeSa utsarpiNI || 3 jo Aro || 89 pakhavADiyAM | vyatIte utsarpiNI || 4 tho Aro || 89 pakhavADiyAM vyatIte | siddha thAya | pahelA jinendra siddha thAya | aMtimajinendra pahelA jinendra janma | aMtimajinendra (ra0 240 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI avasarpiNI ane utsarpiNI kALanA 6 ArA dasa (6) duSama-duSama AroH (21,000varSa) A ArAmAM saMpUrNapaNe pRthvI para pralaya jevuM vAtAvaraNa sarjAtAM 5 prakAranA duSTa megho varasaze tenA kAraNe parvato, makAno, vRkSo badhuM naSTa thaI jaze, nadIo sukAI jaze, sakhata garamI-sakhata ThaMDI paDaze. vaitADhya parvatanI uttara-dakSiNa dizAmAM gaMgA-siMdhunA kinArA para je 36-36 bilo AvelAM che, temAM manuSyo vasavATa karaze. AyuSya zarUAtamAM 20varSanuM haze, deha-1 hAthano haze. pAMsaLI-8, AhAranI IcchA amaryAdita, game teTaluM khAvA chatAM tRpti nahi thAya, dhAnyAdino AhAra nahi maLe, paraMtu rathanI cIlA jeTalI vahetI gaMgA-siMdhu nadImAM utpanna thatAM kAcabA, mAchalAM vagerene pakaDIne nadInA retInA paTamAM sukavIne rAtrimAM bhakSaNa karaze. divase atyaMta tApa ane rAtre atyaMta ThaMDInA kAraNe tevA samaye bahAra nahi nIkaLe, paraMtu saMdhyA samaye bahAra nIkaLIne potapotAnuM kArya karI pAchA bilomAM pesI jaze. paraspara klezavALA, dIna-hIna-durbaLa-durAcArI-durgaMdhI-rogiSTa, nagna, apavitra, mAtA-bahena pratyenAM viveka vagaranA, cha varSanI strI garbha dhAraNa karaze. bhUMDaNanI jema ghaNAM bALako pedA karaze ane A ArAmAM janmanArA atyaMta du:khamAM ja AyuSya pUrNa ka2ze ane tyAMthI marI prAyaH naraka-tiryaMcamAM ja jaze. prakIrNaka 105 (utsarpiNI kALanA 6 ArA) * avasarpiNIthI ulaTI gatie utsarpiNI kALa cAle che, jemAM pahelo Aro 21,000 varSano avasarpiNI kALanA chaThThA ArAsamAna jANavo. vizeSamAM A kALamAM AyuSya-zarIra-baLa Adi sArabhUta guNonI uttarottara vRddhi thatI raheze. bIjo duSama nAmano Aro paNa avasarpiNInA pAMcamA ArAnI jema 21,000 varSano che. bharata-airavata kSetramAM 5 prakAranI suvRSTi thaze, dharatInI garamI dUra thaze, durgaMdha dUra thaze, snigdhatA vadhatI jaze, 24 prakAranAM dhAnyo ugaze, dharatI rasa-kasavALI banaze, bIlavAsI loko bIlamAMthI dhIre-dhIre bahAra nIkaLI A zastrotpatti (dhAnyotpatti) nihALI khuzathaze, phaLaphaLAdino AhAra karatAM thaze, khorAka svAdiSTa lAgavAthI mAMsAhAra choDaze, dhIre-dhIre samAja vyavasthA cAlu thaze ane paraMparAe jJAnabuddhi-samaja AdinI vRddhi thatI jaze. tyArabAda duSamasuSama nAmano trIjo Aro A avasarpiNInA cothA ArA jevo Avaze. temAM anukrame 23 tIrthaMka2, 11 cakravartI, 9 vAsudeva-baLadeva-prativAsudeva thaze, zubha varNa-gaMdha-rasa Adi paryAyonI kramazaH vRddhi thatI jaze ane pachI suSamaduSama nAmano cotho Aro zarU thaze. avasarpiNInA trIjA ArAnI jema 2 koDAkoDI sAgaropama kALavALo jenI zarUAtamAM 84 lAkha pUrva + 3 varSa sADA ATha mahinA pUrNa thatAM covIsamA tIrthaMkara mokSe padhAraze, 12mA cakravartI paNa AyuSya pUrNa karaze. tyArabAda anukrame atyaMta rasavALo kALa AvavAthI agni viccheda pAmatAM agnithI pakAvela anna, khAdyasAmagrI, sarva sthiti viccheda thaze ane manuSyonI icchAone pUranArA 10 prakAranA kalpavRkSanI utpatti zarU thAya che. manuSyo-pazuo A kalpavRkSo pAsethI icchAnusAra phaLa prApta kare che. dareka prakAranA vyavasAyo baMdha thaI jAya che. yugaliko utpanna thavA mAMDe che, bAdara agni ane dharmano viccheda thAya che. Ama, yugaliyA akarmabhUmi samAna banatA jAya che. pAMcamo suSamA nAmano Aro 3 koDAkoDI sAgaropamano che, je avasarpiNInA bIjA ArArUpa varNAdinI anukrame vRddhi svarUpa yugalikakALa jANavo. tyArabAda 4 koDAkoDI sAgaropamano suSamasuSamA nAmano chaThTho Aro avasarpiNInA pahelA ArA samAna uttarottara zubha paryAyonI vRddhi svarUpa jANavo. Ama, 10 koDAkoDI sAgaropama pUrA thatAM utsarpiNIkALa pUro thAya che. ema 20 koDAkoDI sAgaropama pramANa eka kALacakra pUrNa thAya che ane AvA anaMtakALacakronuM 1 pudgalaparAvartana thAya che. 241 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI Sii prakIrNaka viOT 192 6 prakAranA bAhya tapaSS anazana uNodarI l vRttisaMkSepa salInatA CCC (c) AUG GOOD goog GOOD Ooooo I | kAyakleza rasatyAga feje poses fous puisgy a EA DIFEL FIRESCUELE os sefis. Gauss I PISUDICE P Pro (242 - Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -------- tapa (bAhya-atyaMtara 12 prakAre) (1) 6 prakArano bAhya tapa 106 ja tapanAM mukhya 2 prakAra kahevAya che. (1) bAhyatapa, (2) atyaMtara tapa ane A baMnenA paNa 6-6 prakAro zAstromAM batAvyA che, te A pramANe (1) bAhyatapanAM 6 prakAra... prakIrNaka u4 (1) anazana tapa : ''an'' eTale nahIM "azana" eTale AhAra arthAt siddhAMtavidhie AhArano tyAga karavo... te anazana tapa kahevAya che. paraMtu pratyAkhyAna (paccakkhANa)nI apekSA rahita bhUkhyA rahevA mAtrathI anazana tapa thato nathI, e to lAMghaNa mAtra kahevAya che. rTM (2) uNodarI tapa : ''na" eTale nyUna karI = udarapUrti karavI te ahIM upakaraNanI nyUnatA karavI ane kSudhA karatAM nyUna AhAra karavo te "dravya uNodarI'' kahevAya tathA rAgAdi alpa karavAM te "bhAva uNodarI'' kahevAya. A tapamAM puruSono AhAra 32 kavala ane strIno AhAra 28 kavaLa pramANe gaNIne yathAyogya puruSanI uNodarIkA 8-12-16-24 ane 31 kavala lakSaNathI pAMca prakAre thAya che ane strIne uNodarIkA 4-8-12-20-27 kavala lakSaNa vaDe pAMca prakAre thAya che. rTM (3) vRtti saMkSepa tapa : dravyAdika cAra bhede manovRttino saMkSepa arthAt dravyathI-amuka vastuno, kSetrathI-amuka sthAnano, kALathI-amuka kALe ane bhAvathI rAgadveSa rahitapaNe je bhikSA vagerenAM abhigraha karavA te (manovRttio pAchI haTAvavA rUpa) vRttisaMkSepa kahevAya che. rTM (4) rasatyAga tapa : 2sa eTale dUdha-dahIM-ghI-tela-goLa ane taLelI vastu e 6 laghuvigaI tathA madirA-mAMsa-mAkhaNa ane madha e 4 mahAvigaI. tyAM mahAvigaIno sarvathA tyAga ane laghuvigaIno dravyAdi 4 bhede yathAyogya tyAga karavo te rasatyAga kahevAya. 4 (5) kAyakleza tapa : vIrAsanAdi AsanothI besavuM - kAryotsarga karavo ane loca-vihArAdi karavA ityAdi kAyakleza kahevAya. rTM (6) saMlInatA tapa H saMlInatA eTale saMvaravuM - saMkocavuM tyAM azubha mArge pravartatI Indriyo saMvaravI eTale pAchI haThAvavI te "Indriya saMlInatA", kaSAyone rokavA te "kaSAyasaMlInatA", azubha yogathI nivartavuM te 'yogasaMlInatA'' ane strI-pazu-napuMsakatAnA saMsargavALA sthAnano tyAga karI sArA sthAnamAM rahevuM te "vivikta carcA saMlInatA' kahevAya ema 4 prakAre saMlInatA tapa jANavuM... e pramANe 6 prakArano bAhya tapa che ke je tapa mithyAdaSTio paNa kare che ane jene joI loka paNa A tapa karanArane tapasvI kahe che ane A tapa bAhya dekhAvavALo che tathA zarIrane tapAve che mATe "bAhya tapa" kahevAya che.ra A anazananAM 2 bheda che. (1) yAvatkathika ane (2) Itvakathika, tyAM yAdavoyagamana ane bhakta pratyAkhyAna e be avazata maraNa paryaMta saMlekhatApUrvaka karAya che. tenAM pA nirdhAramaane animievA 2-2 bheda che. tyAM anazana aMgIkAra karyAM pachI zarIro niyata sthAnathI bAhara kADhavuM te nihArTAramaane te ja sthAnake rahevuM te hArima, e cAreya bheda yAvajjIva aAzavanAM che ane ItvarAthaka anazana sarvathI ane dezathI esara prakAre che. tyAM cAre prakAranA AhAranA tyAgavALo (cavihAra) upavAsa-chaTTha-akrarvAda sarvathI kahevAya te namukkArarahiyuM (navakArazI), poranI, sAporasI Adi dezathI kahevAya. 243 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 5) prakIrNaka 6 ghaDAranA malyaMtara tapa prAyazcita a las arte 2 G IST vaiyAvacce svAdhyAya | | che. vI ke e dhyAna kAyotsarga | tAlApa karavAmAM Sipas Shell Sign) Saie)51 Spas 244 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -- - prakIrNaka - - - - - - - ---- - 106 tapa (bAhya-atyaMtara 12 prakAre) (2) 6 prakArano bAhA tapa 3 have 6 prakArano atyaMtara tapa kahevAya che. A tapa lokonI bAhyadaSTithI jANI zakAto nathI. AnAthI bAhya zarIra tapatuM nathI. loko tapasvI kahetA nathI, paraMtu A tapa atyaMtara AtmAne ane manane tapAve che ane vizeSataH A tapa aMtaraMga pravRttivALo hoya che, tevA prAyazcitAdine atyaMtara tapa kahevAya che. tenuM svarUpa A pramANe jANavuM.. (1)prAyazcita tapaHthayelA aparAdhanI zuddhikaravI te prAyazcita tapa" kahevAya ane AnA 10bheda che. (1) AlocanA, (2) pratikramaNa, (3) mizra, (4) viveka, (5) vyutsarga, (kAyotsarga) (6) tapa, (7) cheda, (8) mUla, (9) anavasthApya ane (10) pArAMcita prAyazcita. I6 (2) vinaya tapaH guNavaMtanI bhakita-bahumAna karavuM athavA AzAtanA na karavI te "vinaya tapa" kahevAya. te darzana-jJAna-cAritra-mana-vacana-kAyA ane upacAra ema sAta prakAre che athavA manAdi 3yoga rahita 4 prakArano paNa 4 (3) vaiyAvaccatapaH AcArya, upAdhyAya, tapasvI, sthavira (traNa prakAre-jJAnathI, vayathI, paryAyathI) glAna (vyAdhigrasta sAdhu), zaikSaka-(navadIkSita sAdhu), sAdharmika (eka mAMDalImAM gocarInA vyavahAravALA) kula cAndrAdi) gaNa (AcAryano samudAya), saMgha (sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA)nuM yathAyogya AhAra, vastra, auSadha, pAtra, AjJApAlanAdithI bhaktibahumAnAdi karavuM te 10 prakAre "vaiyAvacca tapa" kahevAya che. e apratipAti guNa svarUpa che. (4) svAdhyAya tapaH (1) bhaNavuM-bhaNAvavuM... te vAcanA, (2) saMdeha pUchavo... te pRcchanA, (3) bhaNela arthane saMbhAravo... te parAvartana, (4) dhArelA arthanuM svarUpa vicAravuM te anuprekSA ane (5) dharmopadeza Apavo te dharmadezanA A 5 prakAre "svAdhyAya tapa" jANavo. IT (5) dhyAnatapa ema to dhyAnanA 4 prakAra che. paraMtu ahIM mAtra zubha dhyAna rUpa hovAthI dharmadhyAna ane zukladhyAnano ja samAveza karavAmAM Avela che. dhyAna eTale -yoganI ekAgratA athavA yoganirodha ema 2 artha che. ahIM dharmadhyAna ane zukladhyAnanA paNa 4-4 bhedo che te A pramANe dharmadhyAnano (1) AjJAvicaya, (2) apAyaricaya, (3) vipAkavicaya, (4) saMsthAnavicaya temaja zukladhyAnano (1) pRthatva vitarka savicAra, (2) amRthakta (ekatva) vitarka savicAra, (3) sUkSmakriyA anivRtti, (4) vyachinna kriyA apratipAtI, ema cAra prakAre che. (6) kAyotsarga tapa: 2 prakAre... kAya eTale kAyA vagerenA vyApArano utsarga eTale tyAga te kAryotsarga athavA (sAmAnya zabdathI) utsarga kahevAya. te utsargadravyotsarga ane bhAvotsarga ema ra bheda che. tyAM dravyotsarga 4 prakArano ane bhAvotsarga 3 prakArano che te A pramANe... Ikra dravyotsargaH (1) gaNotsargaH gaNa-gacchano tyAga karI jinakalpAdi kalpa aMgIkAra karavo te, (2) kAyotsargaH (pAdapopagamanAdi bhedavALA) anazanAdi vrata laIne kAyAno tyAga karavo, (3) upadhiutsargaH kalpa vizeSanI sAmAcArI pramANe upadhino tyAga karavo te, ane (4) azuddhabhaktapAnotsarga: adhika athavA azuddhAhArano tyAga karavo te... ja bhAvotsargaH (1) kaSAyotsarga kaSAya (krodhAdi) tyAga, (2) bhavotsarga: bhavanA kAraNarUpa mithyAtvAdi baMdha hetuno tyAga karavo te, (3) karmotsarga: jJAnAvaraNAdi karmano tyAga karavo te. A pramANe 6 prakArano atyaMtara tapa che ema jANavuM.. - 245) Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -- 30. DPSIS ICKET :; 17 | G Hullall "h an || Flap st *}}}}}}}} AL (E) SUS || RES FIL IPPA SO 246 aSTApaTa parvata (29) prakIrNaka 20 $+ p SI (1) KA grafic(s) (or) Fis (Da) bloss] PS (1) TINY (FIF USEF .6 (A) ()))))) V Hips FUS f jyare pancie 01/09) 23 Fu AjanA vijJAnIo brahmAMDa ane pratibrahmAMDanI kalpanA kare che. baMnenI sImAmAM ilekTrona ane proDhona A baMne paramANuo cuMbakIya kSetra tye che. je eka dIvAlaya banI jAya che. tethI baMne brahmAMDanA padArtho bhegAM thatAM roke che. tevuM paNa mAnavAmAM Ave che. A bAbatamAM satya zuM ? e vAta bAjue mUkIe, paNa eTaluM kharuM ke vijJAnIo eTaluM to mAne che ke koIka baLavAna cuMbakIya asara AgaLa jovA mATe ke javA mATe avarodha rupa banI zake che. aSTApadajI mahAtIrthaM temaja anya ghaNAM badhAM kSetro je ApaNI najaramAM AvatAM nathI ke tyAM jaI zakAtuM nathI temAM AvuM koI balavAna cuMbakIya kSetra kudaratI rIte ke devI ribaLothI sthAtuM hoya tevuM paNa banavA saMbhava che. by k Sirurgic (8) GJIG ra Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI--------- --------------prakIrSaka aSTApadajI mahAtIrtha viSe jANavA jevuM... 107 ghaNIvAra ApaNe zAstromAM aSTApadajInuM nAma sAMbhaLIe chIe. siddhagiri-rANakapura-kapaDavaMja-amadAvAdAdi aneka sthaLe rahela aSTApadajInAM darzana karatAM e tIrtha kayAM haze? zuM viccheda thaI gayuM haze? AvI jijJAsA sahaja thAya che. koI A tIrtha himAlayamAM kahe che to koI haridvAra tIrtha pAse kahe che, to koI uttara dhruvanI pele pAra kahe che. kharekhara to jaina dharmanAM prathama tIrthakara zrI RSabhadevajI bhagavAnanuM nirvANa zrI aSTApadajI mahAtIrtha upara thayuM hatuM. prabhu RSabhadeva bhagavAna mAgha mAsanAM kRSNa pakSanI terase aSTApadagiri uparathI mokSe gayA hatA. RSabhadeva bhagavAnanAM nazvara dehano jayAM agnisaMskAra karavAmAM Avyo hato, te pAvanabhUmi upara cakravartI bharata mahArAjAe traNa gAu UMcAIvALo siMhaniSadyA nAmano prAsAda ratnamaya pASANathI banAvaDAvyo hato. tenI cAre tarapha prabhunAM samavasaraNanI jema sphaTikaratnanAM 4 dvAra paNa banAvaDAvyAM hatAM. A caityamAM zrI RSabhadeva bhagavAnanI mUrti uparAMta potAnA 99 bhAIonI divya ratnamaya mUrtio paNa padharAvI hatI. A uparAMta prabhunI sevA karatI potAnI paNa eka pratimA aSTApada parvata upara sthApita karI hatI. A aSTApadajI tIrtha bharata cakravartI dvArA trIjA ArAmAM nirmANa karAvela ane jyAM 24 tIrthaMkara prabhujInI sva-sva aMga minAsAe zobhatI ratnonI pratimA pratiSThita karAvela ane jyAM prathama tIrthaMkara RSabhadeva prabhunA prathama putre aSTa eTale ATha ane pada eTale pagathiyAM (ATha pagathiyAM che jene te) AvA A aSTApada nAme tIrthanuM nirmANa karAvyuM hatuM. eka pagathiyuM 4 gAunuM (1 yojana), eTale 8 pagathiyAM - 844 = 32 gAu UMcAIvALA, eka gAu eTale sAmAnyathI 23 mAIla gaNIe to 32 x 2 = 72 mAIla ne eka mAIlanuM zikhara 72 + 1 = 73 mAIla UMcuM A tIrtha che. jayAM prathama tIrthakara AdinAtha dAdAnuM nirvANa thayuM che. jayAM rAjA rAvaNe vINA vagADI tIrthakara nAmakarma bAMdhyuM temaja prabhuvIranA prathama gaNadhara gautamasvAmIe svalabdhithI yAtrA karI mokSa gamananAM saMdehane dUra karI 15OO tApasIne pratibodha karyo ItyAdi... AvA pavitra tIrtha aMge kevaLajJAnI prabhunA kALamAM jeozrI svayaM mojUda hatA te pU. saMghadAsagaNI mahArAjA vasudevahiMDI nAmanA graMthamAM jaNAve che ke... devayaM pu chAta gAyayaui sinsisa ? to temAM samanvepa mayaM nAva rUma 3ufa me kreta nigavi aMti, suyaM | A zAstra vAkya pramANe A avasarpiNInAM bAkInAM 39 hajAra varSa pachI paNa utsarpiNI kALa sudhI A aSTApadajI tIrtha tIrtharupe birAjatuM haze... eTale A tIrthano viccheda nathI thayo... e vAta to zaMkA vagaranI che... A tIrtha bharata cakravartInI nagarI vinItA (ayodhyA) nagarIthI 12 yojana dUra che eTale 1 yojana=4 gAu tenA mAIla karavA 2 thI guNIe 48 42 = 108 mAIla thayA. jo 2 mAIla gaNIe to 96 mAIla thAya che. prabhu RSabhadevanuM nirvANa sAMbhaLI pagarakhAM paheryA vinA bharata cakrI aSTApadajI gayela hatA. eTale aSTApadajI ayodhyAthI khUba ja najIka che. bharata cakrInI 5OOdhanuSyanI kAyA hatI eTale temanA mATe A saraLa hatuM... have muddAnI vAta..... vizvaracanAprabaMdha pAnA naM. 110pU. tripuTI ma. sA. AgamazAstromAM spaSTa jaNAve che ke aSTApadajI dakSiNa bharatArthe madhya kendramAM vaitADhyathI dakSiNamAM 114 yojana 11 kalA ane lavaNa samudrathI uttaramAM 114 yojana 11 kalA (ahIM 1 yojana=36OO mAIla tathA 1 kalA=189 mAIla 4 pharlAga) upara che. te sthAne zAzvato sAthIyo che. RSabhadeva prabhunA vakhatamAM indra mahArAje kuberadeva dvArA yojana pahoLI 12 yojana lAMbI ayodhyAnuM nirmANa karAvyuM eTale ayodhyA dakSiNa bharatakSetranA barAbara madhyabhAge jayAMthI uttaramAM vaitAdya parvata 114 yojana 11 kalA=4, 12,583 mAIla ane dakSiNamAM lavaNa samudra paNa 114 yojana 11 kalA=4,12,583 mAIla dUra che. vaLI, kavirAja zrI dIpavijayajI ma. paNa zrI aSTApadajInI pUjAnI prathama DhALamAM 11mI gAthAmAM kahe che, "Azare eka lAkha Upara re, gAu paMcAzI hajAra re manavasIyA, siddhigirithI che vegalo re, aSTApada jayakAra re guNarasiyAll11" arthAt gAthA mujaba zrI siddhagiri mahAtIrthathI zrI aSTApajI mahAtIrtha 1 lAkha 85 hajAra gAu dUra che. ahIM 1 yojana barAbara 1,6OO gAu athavA 3, 6OO mAIlanuM aMtara gaNavAmAM Ave che. 240 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI SEhI deza lUThaMdha DESEese aajee sarva bhUdha JHSEpps 248 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -------.._prakIrNaka zuM tamane khabara che bhUkaMpa zA kAraNe Ave che ? If to cAlo mitro ! Aje eka najara zAstronI daSTie A tarapha paNa joI laIe.. ThANAMga sUtra (sthAnAMga sUtra) - tRtIya adhyAya - cotho uddezo ane sUtra naMbara-198..mAM pRthvI Upara bhUkaMpa thavAnAM mukhya 2 prakAra batAvavAmAM AvyA che. (1) dezathI bhUkaMpa (ochA jhATakA rUpe...) (2) sarvathI bhUkaMpa (sarvanAza-tabAhi rUpe). vaLI, A deza bhUkaMpa ane sarva bhUkaMpa paNa 3-3 prakArothI batAvavAmAM AvyA che. eTale A 3 kAraNo upasthita thAya to deza bhUkaMpa thAya... ane 3 kAraNo upasthita thAya to sarva bhUkaMpa thAya'... deza-bhUkaMpa thavAnAM 3 kAraNomAM prathama kAraNa... A ratnaprabhA pRthvInI nIce mahAna pudgalo (moTA pattharAdi) vignasA pariNAmathI (svAbhAvika rIte) uparathI paDe tyAre te moTA pudgalo paDatAM thakAM pRthvIno deza (kAMIka bhAga) calAyamAna thAya che. 4i deza bhUkaMpa thavAnAM 3 kAraNomAM dvitIya kAraNa.. mahoraga nAmano vyaMtara jAtino deva vizeSa moTI RddhivALo - mahA aizvaryavALo evo deva ahaMkArathI A ratnaprabhA pRthvInA bhAgathI nIce Upara javA rUpa ke nIce AvavA rUpa (jemake camarendra abhimAnathI 1 lAkha yojanAnuM rUpa vikuvI UMce saudharmadevaloka pratye gamana karyuM tevI rIte jANavuM..) karato thako A pRthvIno deza (kAMIka bhAga) calAyamAna thAya che. ja deza bhUkaMpa thavAnAM 3 kAraNomAM tRtIya kAraNa. nAgakumAra ane suvarNakumArano suparNakumAra - je bhavanapatinI jAtivALA deva vizeSa...) jyAre paraspara saMgrAma hote chate pRthvIno deza (kAMIka bhAga) calAyamAna thAya che. ja sarvabhUkaMpanAM 3 kAraNomAM prathama kAraNa... A ratnaprabhA pRthvInI nIce sarvaprathama ghanavAyu (dhanavAta) yubhita thAya che ane te ghanavAyu zubhita thatAM tenAM upara rahela ghanodadhine zubhita kare che ane te ghanodadhi subhita (kaMpAyamAna) thatAM sarva pRthvI kaMpita thAya... tethI saMpUrNa pRthvI upara bhUkaMpano anubhava thAya. OMi sarvabhUkaMpanAM 3 kAraNomAM dvitIya kAraNa... koI RddhimAna - mahA aizvaryazALI evo deva tevA prakAre koI sAdhu (zramaNa) vagerene potAnI Rddhi (parivArAdi rUpa...) ghuti (zarIrAdinI kAMti), yaza (parAkramathI karAyela khyAti rUpa), baLa (zarIranuM), vIrya (jIvathI utpanna thayela jIvanI zakti vizeSa..) ane puruSArtha (parAkrama = abhimAna sahita vyavasAya ane niSpanna phaLavALuM je abhimAna rUpa...) Adi dekhADavA mATe saMpUrNa pRthvIne kaMpAyamAna kare... tyAre sarva pRthvI upara bhUkaMpano anubhava thAya che. ja sarva bhUkaMpanAM 3 kAraNomAM tRtIya kAraNa... jayotiSa nikAyanAM upara rahelA je kalpapapanna devo (eTale 1 thI laI 12 devaloka sudhInA) ane temanI sAthe bhavanapati ke vyaMtara jAtivALA devonuM (asuronuM) jayAre paraspara bhayaMkara yuddhAdi vartato hoya tyAre A pRthvI sarva rIte kaMpAyamAna thatAM bhUkaMpano anubhava kare che. 249 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ------ 250 PLEASE ONE MINUTE...... paramapUjya vAcakavarya zrI umAsvAtijI mahArAje kahyuM che ke (1) rAga, (2) dveSa ane (3) moha ... A traNa kAraNothI asatya bolAya che, paNa sarvajJa paramAtmAmAM to A traNamAMthI ekeya kAraNanuM astitva nathI. eTale paramAtmAnuM ekeka vacana so TacanA sonA jevuM zuddha, satya ane yathArtha che, tarkanI parIkSAmAM paNa uttIrNa che, pUrvApara abAdhita ane pramANa-nayathI paripUrNa che. eTale ja tArkika puruSono udgAra che ke ... '"tameva sabhraM nisyaM khaM nirdi pavaya ...'' arthAt te ja niHzaMkapaNe sAcuM che, je zrI sarvajJa bhagavaMtoe prarUpela che ane eTale ja anya tamAmadharmo karatAM sarvajJa kathita dharmanI mahattvatA ane ziramoratA che. te sarvajJa bhagavaMtanAM vacanono rasAsvAda mANavAno ane tenA para ovArI javAno eka suMdara upAya eTale ja 'jANavA jevI bhUmikA" - A bhUmikAmAM sarvajJa paramAtmAe batAvelA aneka adbhuta padArthono suMdara saMgraha che.... te uparAMta .... - aneka dharmo sAthe tulanA * aneka dharmonA vividha maMtavyonuM suMdara nirUpaNa keTalAka dharmonI tarkabaddha samIkSA * pRthvI goLa nathI tenI siddhi mATenA sacoTatarko .... * aneka graMthonA sAkSI pATho sahita padArtha nirdeza * vividha padArthonI suMdara chaNAvaTa... ityAdi AvI anekAneka vizeSatAothI sabhara prastuta bhUmikAnuM sauMdarya ... jijJAsuone AhvAdita karI mUkaze . ane sarvajJa paramAtmAnA AvAM atIndriya padArtha viSayaka jJAna para phIdA karI mUkaze .... karavo che tevo anubhava ! to to Aje ane atyArathIja vAMco .... 'jANavA jevI bhUmikA'"nA ekeka viSayo enirmala padArthonA jJAnathI, mana paNa nirmala thaIne ja raheze . to cAlo ! have jaIe e bhUmikAnI saphare .... jANavA jevuM Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA ------------------- || jANavA jevI che bhUmikA jyAM jaina bauddha vaidika ane, pAtaMjalIno sAra che, ne bhAgavata purANAdi mate, jyAM jaMbUdvIpa pramANa che ! pRthvI daDA jevI ane, pharatI nathI tenA pATha che, te "bhUmikAne varNatAM, muja romaroma vikasita bane. " 251 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA "jANavA jevI bhUmikAnI" nI anukramaNikA krama viSaya pRSTha | krama viSaya 1. jainamAnyatAnusAre lokavarNana... .....253 | 10. zuM ! kharekhara pRthvI phare che? ......328 2. bauddha matAnusAre - vizvavarNana ....266 | 11. nA! pRthvI pharatI nathI. 330 3. vaidika dharmAnusAre lokavarNana...................270 12. Adhunika bhUgoLa ane jainadharma...............334 4. agnipurANanA AdhAre brahmAMDa varNana. ....277 13. AjanI bhUgoLa khagoLa para vimarza......336 5. pAtaMjala yogazAstrAnusAre lokanuM svarUpa......280 14. jaina mAnyatA ane vijJAnanI..... ...338 6. zrImad bhAgavata purANanA AdhAre...................288 15. "bhArata varSa"nuM nAmakaraNa...............340 7. vaijJAnikonA matAnusAre Adhunika vizva...291 16. palyopama ane sAgaropamanuM svarUpa....341 8. pRthvI daDA jevI goLa nathI...........................298] 17. pRthvInA AkAra ane sthiratA..............348 9. khristI dharmapaNa pRthvIne sapATa mAne che.........327 18.A jANavuM che to A vAMco.............349 "jANavA jevI bhUmikA" nA AdhAra graMtho 1.trilokaprajJapti 2. tattvArthavArtika 3. harivaMzapurANa 4. laghukSetrasamAsa 5. abhidharma koSa 6. viSNu purANa 7. mArkanDeya purANa 8. agnipurANa 9. pAtaMjala yogazAstra 10. matsyapurANa 11. vAyupurANa 12. zrImad bhAgavata purANa 13. gaNitAnuyoga 14. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna 15. bAIbala 16. sUryaprajJapti 17. bhagavatI sUtra 18. maMDala prakaraNa TIkA 19. atharvaveda 20. Rgvada 21.yajurveda 22. zrI sAyaNa bhASya 23.paMcasiddhAMtikA 24.siddhAMtaziromaNi 25. sUryagati vijJAna 26. kurAne zarIpha 27. tattvajJAna smArikA 28. saMgrahaNIratnam 29. tattvArthasUtra 30.jaMbUdvIpa prajJapti 31. kSetrasamAsa 32. zataka karmagraMtha TIkA 33. lokaprakAza 34.anuyogadvAra sUtra 3pa. caityavaMdana mahAbhASya 36. AtmAnaMda prakAza (252 252 - Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 1. jaina mAnyatAnusAre lokavana... ja anaMta AkAzanI ThIka vacce ApaNo A loka Avelo che. te nIcethI vistIrNa, madhyamAM saMkSipta ane upara mRdaMga jevo che. A lokano saMsthAna (AkAra) potAnA banne paga pahoLA karI ane potAnA banne hAthone potAnI kamaranA pradezo upara rAkhI goLa goLa phUdaDI pharatA mANasanA jevo che. athavA UMdhA mUkelA eka moTA zarAvanA saMpuTabhAga para eka nAnuM zarAva saMpuTa mUkyuM hoya evA AkAravALo A loka che. puruSAkAra rUpa lokamAM kaTinA nIcenA bhAgane adholoka, kaTinA uparanA bhAgane Urdhvaloka ane kaTi sthAnIya bhAgane madhyaloka kahevAya che. AvA prakAranA traNa vibhAgavALA lokane "lokAkAza" kahevAya che kema ke AnI aMdara ja (lokAkAzamAM ja) dharmAstikAya-adharmAstikAya-AkAzAstikAyajIvAstikAya-pudgalAstikAya ane kALa rUpa cha dravyo che ane A lokAkAzanI cAre bAju prApta thatA anaMta AkAzane "alokAkAza" kahevAya che kema ke A alokAkAzamAM eka mAtra AkAzAstikAya sivAya anya koipaNa cetana ke jaDa dravyo nathI. (1-1). sAmAnyathI loka svarUpa phri A lokAkAzanI UMcAI 14 rAjaloka pramANa che temaja apolokanI sahuthI nIceno bhAga sAta (7) rAjaloka pahoLo che ane kramapUrvaka kSaya thato kaTisthAnIya madhyabhAga eka (1) rAjaloka pahoLo che ane enA upara anukrame vadhatAM banne hAthonI koNInA sthAna para Urdhvaloka... pAMca (5) rAjaloka pahoLo che ane punaH kramapUrvaka kSaya thato mastakasthAnIya lokano agrabhAga eka (1) rAjaloka pahoLo che. (1-2). adholoka.. #i kaTisthAnIya jhAlaranA samAna AkAravALA madhyalokanI nIce 7 pRthvIo che... ghammA, vaMzA, selA, aMjanA, viSTA, madhA ane mAdhavatI nAmaka A 7 pRthvIo... ratnaprabhA, zarkarA prabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tama prabhA ane temastamaHprabhA... gotra nAme oLakhAya che. A 7 narakomAM sarva prathama ratnaprabhA narakanA traNa vibhAga che. (1) barakAMDa, (2) paMkakAMDa, (3) apUbahulakAMDa... AmAM kharakAMDa 16,000 yojana, paMkakAMDa 84,000 yojana ane apUbahulakAMDa 80,000 yojana pramANa UMcAIvALo che e pramANe sarvamaLI ratnaprabhA pRthvInuM 1,80,000yojana pramANa UMcAI che. ratnaprabhA pRthvIne vIMTaLAyelA ghanodadhi-ghanavAta-tanavAta pachI nIce asaMkhya yojana AkAza gayA bAda bIjI zarkarA prabhA nAmaka pRthvI Ave che. je 1,32,000yojana pramANa che. tyArapachI tenA pUrvokta 3 valaya (ghanodadhi vagere) nIce asaMkhyAta yojana AkAza pachI trIjI vAlukAprabhA nAme pRthvI 1,28,000 yojana pramANa che. A rIte tyAra pachI nIce cothI paMkaprabhA nAme pRthvI - 1,20,000 yojana pramANa, pachI nIce pAMcamI dhUmaprabhA nAme pRthvI 1,18,000 yojana pramANa ane tyAra pachI chaThThI ta:prabhA nAmaka pRthvI 1,16,000yojana pramANa ane sauthI nIce chelle sAtamI tamastamaprabhA nAmaka pRthvI 1,08,000 - 253) - - Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA nAma - - -- -- - - - -- - - - - - - - - yojana pramANa Ave che. (digambara paraMparAmAM ratnaprabhAdi pRthvIonI UMcAI kramazaH 1,80,000/ 1,32,000/1, 28,000/1, 24,0001, 20,000/1,16,000 ane 108,000 yojana trilosprajJapti graMthAdhAre mAnavAmAM Ave che.) have ratnaprabhA pRthvInA 1,80,000 yojana pramANa kSetramAM upara nIce 1,000-1,000 yojanA choDI madhyamAM 1,78,000 yojanamAM anukrame bhavanavAsI devonAM 7 kroDa ne 72 lAkha bhavana che temaja nArakIonA 30 lAkha narakAvAsa che. paraMtu trilokaprajJapti ane tatvArthavArtika Adi digaMbarIya graMthomAM bhinna ullekho prApta thAya che. (digambara paramparAnusAre ratnaprabhA pRthvInA traNa bhAgomAM (kAMDomAM) sarva prathama bhAganA upara nIcenA 1,000-1,000 yojana choDI zeSa rahelA madhyavartI 14,000 yojananA kSetramAM kinnarAdi 7 vyaMtaradevonA tathA nAgakumArAdi 9 bhavanavAsI devonA AvAso che. temaja ratnaprabhA pRthvInA bIjA bhAgamAM - asurakumAra (bhavanapati) ane rAkSasa (vyaMtara) no AvAsa che tathA ratnaprabhAnA trIjA bhAgamAM nArakonA AvAsa che. juo A mATe tiloyapaNatti a. 3. gAthA-7, tattvArthavArtika a.3. sUtra-1, harivaMzapurANa sarga-4) bIjI pRthvI zarkarA prabhAnA upara nIce 1,OOO-1,OOOyojana choDI madhyavartI 1,30,OOOyojanamAM 25 lAkha narakAvAsa Avela che. A pramANe trIjIthI lai sAtamI naraka sudhI upara nIce 1,000-1,000 yojana choDI madhyavartI bhAgomAM anukrame 15 lAkha, 10 lAkha, 3 lAkha, 5 ochA evA 1 lAkha eTale 99,995 ane chellImAM 5 narakAvAso che. A narakAvAso pratara athavA pAthaDAomAM vibhakta che. je prathamAdi pRthvImAM kramazaH 13, 11, 9, 7, 5, 3 ane 1 A pramANe kula 7 nArakIomAM 49 pratara vyavasthA che. A 49 prataromAM vibhakta sAte narakAvAsomAM kula maLI 84 lAkha narakAvAso che. jemAM asaMkhyAta nArakInA jIvo sadA kALe aneka prakAre kSetraja, parasparoTIrita, paramAdhAmIkRta, zArIrika, mAnasikAdi duHkho bhogave che. A 7 narakomAM atizaya krUra karma karavAvALA pApI manuSyo temaja pazupakSIorUpa tiryaMco utpanna thAya che. vaLI jo pahelI pRthvInA prathama prataramAM utpanna thAya to ochAmAM ochuM 10,OOO varSanuM AyuSya ane 7mI narakamAM jo utpanna thAya to utkRSTathI 33 sAgaropamanuM AyuSya bhogave che. teo (nArakInA jIvo) kyAreya paNa akALe mRtyu pAmI zakatA nathI vaLI A nArakonuM zarIra vaikriya ane aupapAtika hoya che ityAdi... (1-3). madhyaloka A madhyalokano AkAra jhAlarI vA cUDI (baMgaDI)nI samAna goLa che. A madhyalokanA sahuthI madhyabhAgamAM 1 lAkha yojana vistRta jaMbUdvIpa nAme dvIpa che. enI cAre bAju gherAyelo ra lAkha yojanA vistRta lavaNa samudra Avelo che. enI cAre bAju gherAyelo 4 lAkha yojana pramANa dhAtakIkhaMDa Avela che. tyAra bAda A dhAtakIkhaMDane cAre bAju vIMTaLAyelo 8 lAkha yojana pramANa kAlodadhi samudra Ave che. A kAlodadhi samudranI cAre bAjuthI gherAyela 16 lAkha yojana pramANa puSkaravaradvIpa nAme dIpa Ave che. A (254 | 254 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA dvIpanA ThIka madhyabhAgamAM manuSya lokanI dIvAla samo mAtuSottara parvata Ave che. tenAthI A dvIpanA 8-8 lAkha yojana pramANavALA 2 vibhAga paDI jAya che. eTale have A jaMbUno-1, lavaNanA-2, dhAtakInA-4, kALodadhinA-8 ane atyaMtara. puSkarArdhanA 8 maLI kula 45 lAkha yojana pramANa kSetrane manuSyakSetra athavA samayakSetra paNa kahevAya che. kAraNa ke A 45 lAkha yojana kSetromAM ja manuSyonA janma ane maraNAdi thAya che. temaja divasa-rAtri vage2e kALano vyavahAra paNa mAtra A aDhIdvIpamAM ja thAya che. have A mAnuSottara parvatanA paravartI ( bAhya) puSkaravarArdha dvIpamAM temaja tenAthI AgaLa asaMkhyAta dvIpa samudromAM vaikriyalabdhi saMpanna athavA cAraNamuni bhagavaMto Adi sivAya anya sAmAnya manuSyonuM AvAgamana thatuM nathI. (devAdinI sahAyatAthI sAmAnya mANasa paNa jai zake che...) (paraMtu digambara mAnyatAnusAre to A aDhIdvIpanI bahAra Rddhi saMpanna manuSyo paNa jai zakatA nathI.) puSkaravaradvIpane cAre taraphathI gherIne rahelo ane tenAthI dviguNa vistAravALo (32 lAkha yojana) puSkaravarodadhi samudra Avelo che. tyAra pachI AgaLanA dvIpa-samudro anukrame eka bIjAne pUrvokta rItie gherIne rahelA temaja dvi-dvi guNa vistAravALA anukrame... vAruNIvara, kSIravara, kRtavara, ikSuvara, naMdIzvarAdi dvIpa-samudro temaja tyAra pachI tripratyAvatArapUrvaka asaMkhya dvIpa samudro ane aMte asaMkhya yojana. . . vistRta... svayambharamaNa samudra che. A asaMkhyAta dvIpa-samudrovALA madhyalokanA madhyabhAgamAM 1 lAkha yojana vistRta jaMbUdvIpa che ane e jaMbudvIpanA paNa madhyabhAgamAM mULamAM 10,000 yojana vistAravALo ane 1 lAkha yojana UMco meru parvata Avelo che. A meru parvatanI uttara dizAmAM rahelA uttarakuru kSetramAM eka anAdinidhana pArthiva (pRthvIkAyamaya) jaMbUvRkSa che ane tenA nimittathI ja A dvIpanuM nAma jaMbUdvIpa pADavAmAM AveluM che. A dvIpane vibhAjana karavAvALA pUrvathI pazcima sudhI lAMbA evA 6 varSadhara parvato che. jenA nAmo anukrame-himavaMta, mahAhimavaMta, niSadha, nIlavaMta, rukima ane zikharI che. A varSadhara parvatothI vibhakta thavAnA kAraNe jaMbUdvIpanA 7 vibhAga paDI jAya che. jenAM nAmo dakSiNa dizAthI A pramANe jANavA bharata, haimavaMta, rivarSa, mahAvideha, ramyak, hairaNyavaMta ane airAvata. A sAta kSetrone varSathI paNa oLakhAya che. jema ke bharata varSa vagere A 7 kSetromAM je mahAvideha kSetra che tenA madhyamAM meru parvata Avela che. A meru parvatathI dakSiNa bhAgamAM bharatAdi traNa kSetro rahelAM che ane uttara bhAgamAM ramyak Adi 3 kSetro rahelAM che. (1-4). karmabhUmi/akarmabhUmi uparyukta 7 kSetromAMthI bharata, aivata ane mahAvidehakSetrane (devakuru-uttarakurune choDIne) karmabhUmi kahevAya che. kema ke, A traNa kSetranA manuSyo ja asi-masi ane kRSi Adi karavA dvArA sva jIvana nirvAha kare che temaja ahIMnA manuSyo ane tiryaMco sva-sva karmAnusAre naraka tiryaMcAdi cAre gatiomAM utpanna thAya che tathA ahIMnA manuSyo svapuruSArthAnusAre sarva karmano kSaya karI yAvat mokSamAM paNa jAya che. ane A karmabhUmiomAM ja 63 zalAkApuruSonI utpatti thAya che. ukta karmabhUmi sivAyanI zeSane (eTale haimavaMta, harivarSa, ramyak, hiraNyavaMta, devakuru ane uttarakuru) akarmabhUmi athavA bhogabhUmi paNa kahevAya 255 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA che. kema ke, ahIM asi-masi AdinAM kAryo dvArA jIvikopArjana karavuM paDatuM nathI kintu prakRti dvArA apAyelAM evAM 10 prakAranA kalpavRkSonA dvArA ja jIvana nirvAha thaI jato hoya che. A bhogabhUminA jIvonuM akALe mRtyu paNa thatuM nathI paraMtu teo sadA svastha rahe che ane saMpUrNa Ayu paryanta divya evA bhogone bhogavatA vicare che. (1-5). 10 kalpavRkSothI yugalikone maLatI 10 vastuo # 2. matta (mAM) javRkSa: matta = mada upajAvavAmAM aMga = kAraNa rUpa te mattAM kalpavRkSa. A lokamAM sarvazreSTha caMdraprabhA Adi madirAo Asavo sarakA vagere sarakhA rasa jevA madhura snigdha ane AlhAdaka hoya che tevo rasa A vRkSonA phaLomAM svabhAvathI ja maLe che. jethI ahIMnI kRtrima pAna vidhithI je tRpti ane AlhAda thAya che, tethI aneka guNI tRptine AlhAda e svAbhAvika maLe che. # 2. mRtAM ( ) 1vRkSa : mRta = bharavuM pUravuM ityAdi kriyAmAM kaM = kAraNarUpa kalpavRkSo te mRtAM kalpavRkSo athavA bhUMgAga kalpavRkSo kahevAya che. A vRkSothI yugalikone ghaTa-kaLazapAtrI-jhArI ityAdi aneka prakAranAM vAsaNonI prApti thAya che, ane te paNa suvarNAdinA banelA hoya tevA ati kArIgarIvALAM nakasIvALAM judA judA AkAranAM ane dekhAvamAM ati suMdara hoya che. arthAt e kalpavRkSonA phaLapatra Adi evA svAbhAvika AkAravALAM banelAM che. jo ke ahIMnI mAphaka yugalikone anAja pANI vagere bharI rAkhavAnuM nathI tethI vAsaNonI garaja nathI, to paNa koI vakhata kAraNasara kaMI alpaprayojana hoya to A vRkSathI vAsaNanI garaja sAre che. ja rU. turitAM tpavRkSa : tuti = vAjiMtravidhi, tenuM saM = kAraNarUpa kalpavRkSa te tuTitAMga kalpavRkSa. A vRkSanA phaLAdi svabhAvathI ja vAjiMtronI garaja sAre che. arthAta vAMsaLI-vINA-mRdaMgamuraja ityAdi aneka vAjiMtra AkAravALAM phaLa svabhAvathI ja pariNAma pAmelAM che. 4 4. jyotiraMga "vRkSa : jyoti = sUrya sarakhI prabhAnuM = kAraNarUpa vRkSo te jyotiraMga kalpavRkSa, A vRkSanA phaLono prakAza sUrya sarakho hoya che, paraMtu sUrya sarakho ugra nahi. aneka jyotivRkSo hovAthI ekanI prabhA bIjAmAM ane bIjAnI temAM saMkrAnta thayelI hoya che, jethI dvIpanA bahAra rahelAM sthira jyotiSI sarakhAM sthira ane parasparAkrAnta prakAzavALAM che. AkAzamAM sUrya ugelo hoya te vakhate e vRkSonI sArthakatA nathI, paraMtu rAtre to e vRkSo evAM prakAze che ke jANe divasa hoya ema jaNAya che. jethI rAtre paNa prakAzasthAnomAM yugalikono gamanAgamana vyavahAra sugamatAthI thaI zake che. ja che. sIpAMpA #pavRkSa: TIpa= dIvA sarakhuM teja ApavAmAM ThaMDA = kAraNabhUta evAM vRkSo te TIpAM vRkSo kahevAya. A vRkSanAM phaLa Adi sarvottama dIvA sarakhA tejavALAM che, jema gharamAM dIvo prakAza kare che, tema te dIpavRkSo tyAMnA aMdhakAra sthAnomAM rAtre prakAze che. (jyAM jyotiraMga na hoya tyAM e dIpAMga (256 } 256 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA vRkSathI paNa prakAza thAya che.) jethI yugalika kSetromAM koI sthAne jyotiraMgathI sUryasarakho tIvra prakAza hoya che, ane koI sthAne dIpAMgavRkSathI dIpa sarakho prakAza paNa hoya che. I4 6. citra RtvavRkSa : vitra = vicitra prakAranI puSpamALAo, tenI prAptimAM aMga = eTale kAraNarUpa evAM vRkSo te citrAMga kalpavRkSo. A vRkSonAM phaLAdi tathA prakAranA svabhAvathI ja vividha prakAranI puSpamALAo rUpe pariNAma pAmelAM hoya che, mATe yugalikone puSpamALAo paheravAmAM A vRkSo upayogI che. ja 7. trirasa vAtpavRkSa: cakravartI Adi mahApuruSonA vakhate jevA prakAranI rasavatIo kSIra dUdhapAka, zIkhaMDa, bAsuMdI, modaka, mIThAIo, bhAta, dALa, zAka Adi pAkazAstranI vidhi pramANe banatI hatI tevA prakAranI sarva rasavatIo bhojanonA svAdavALAM phaLAdi A vRkSanAM hovAthI vitra = vicitra rasa = rasavatIo bhojanonuM saM = kAraNa te vinnarasAM vRkSo evuM nAma che. A vRkSonA phaLAdikathI yugalikonI sarvaprakAranA AhAranI IcchA tRpta thAya che. ja 8, maLyuM "vRkSa : ahIM maNiratna suvarNAdikanA hAra-ardhahAra ityAdi AbharaNo te mafor tenuM saM= kAraNabhUta je vRkSo te maLyuM vRkSa. athavA maNieTale maNiratna vagerenA jhaMDA = AbharaNa rUpa avayavo te maryaMga.... evo paNa artha che. A vRkSanAM phaLAdi tathA prakAranA svabhAvathI ja maNiratna suvarNAdikanA hAra arpahAra mukuTa, kaMDala, nupUra, kaMkaNa, bahirakhAM ityAdi AbharaNo rUpe pariNAma pAmelAM hoya che. jethI yugalika strI tathA puruSone potAnA sarva aMganAM AbhUSaNonI prAptimAM A vRkSo upayogI che ane yugaliko e ja AbharaNo pahere che. ja che. gRhajAra spavRkSa : A vRkSo tathAsvabhAvathI ja vividha prakAranA gharonA AkAramAM pariNAma pAmela hoya che, ane te paNa eka mALa ke aneka mALavALAM trikoNAdi aneka AkAranA vividha racanA yukta gRho hoya che. yugalikone jyAre jyAre ArAma vA Azraya karavo hoya tyAre A vRkSo ghara tarIke rahevAmAM atyaMta upayogI bane che. (ahIM phaLAdi gRhaAkAre nahIM paraMtu pUrNa vRkSa ja gRha AkAre jANavuM.) 20. niyati (manana) pavRkSa : upara kahelA nava prakAranA padArthothI niyata = judA judA padArtho ApavAthI aniyata e nAma kSetrasamAsanI svopajJa vRttimAM kahyuM che, ane siddhAMtomAM gaNi e padathI manana RtpavRkSa evuM nAma kahyuM che. tyAM e nava vRkSothI pUravA yogya padArtho uparAMtanA vastra Asana Adi vividha padArtho pUranAra A 10muM kalpavRkSa che. athavA mukhyatve jethI nagna na rahevAya tevAM vastrone pUranAra A 10muM anagna vRkSa che. A vRkSanAM phaLo Adi devadUSya vagere uttama jAtinAM vastrorUpe svabhAvathI ja pariNamelAM hoya che. mATe e 10muM kalpavRkSa yugalikone vastrAdi paheravAmAM upayogI bane ja 259. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -..-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-- - - - - - - - - - jANavA jevI bhUmikA - || kalpavRkSo vanaspati pariNAmI che II ja e pramANe yugalikonI dareka prakAranI jarUriyAta pUrNa karanArAM kalpavRkSo pote vanaspati che, temaja devAdhiSThita nahIM paNa svAbhAvika pariNAmavALAM che. vaLI e dareka jAtinA vRkSo pagale pagale aneka hoya che, paraMtu eka jAtinuM eka hoya ema nahIM. temaja aneka prakAranA pratibhedavALAM hoya che. jema bhUtAMgavRkSa aneka jAtinAM che, ane te anekamAMnI eka jAtinA paNa aneka vRkSo che. II kalAvRkSa uparAMta bIjAM aneka vRkSa II |SF vaLI pahelA traNa ArAmAM kevaLa kalpavRkSo ja hoya che ema nahIM, paraMtu Amra-caMpaka-azoka Adi bIjAM paNa vartamAna samayamAM vidyamAna dekhAya che evAM aneka jAtinAM aneka vRkSo-gucchA-gulma-latAovalaya-tRNa-jalarUha-kuhaNa-auSadhi-haritakI-vallI ane parva e bAre prakAranI pratyeka vanaspatio tathA aneka sAdhAraNa vanaspatio paNa kSetrasvabhAvathI ane kALasvabhAvathI atyaMta rasakasavALI hoya che, paraMtu te yugalikonA upayogamAM AvatI nathI. tathA uddAlakAdi9 prakAranA vRkSo vagere ghaNI vanaspationAM nAma siddhAntamAM darzAvyA che ityAdi vizeSa svarUpa siddhAntothI jANavuM. (1-6). 56 aMtarlIpa If prathama himavAnuM parvatanI cAre vidizAomAM 300-300 yojana lavaNa samudranI aMdara jaie tyAM cAra aMtarlIpa Ave che. e ja prakAre lavaNa samudramAM aMdara 4OO, 5OO, 6OO, 70, 800 ane 900yojana AgaLa jaie to cAre vidizAomAM 4-4 aMtarlIpo AvelA che. A prakAre laghu himavAnuM aMtardIpa(vaMta) parvatanA (744 = 28) sarva aMtardIpa 28 thAya che. e ja pramANe chaThThA zikharI parvatanA aMtargata 28 aMtardIpo AvelA che. banne sAiDanA meLavIe to pa6 aMtarlIpa thAya che. (digambarIya paraMparAmAM aMtardIponI saMkhyA 96 batAvavAmAM AvelI che. je mATe vizeSa juo - tiloyapaNatti-adhya. 4, gAthA-2478-2490 temaja tattvArthavArtikamAM adhya. 3) ane sUtra 37nI TIkAdi.) A aMtardIpamAM yugaliyA manuSyo rahe che. jeo kalpavRkSonA phaLa-phUla khAIne sva-jIvana nirvAha kare che. strI-puruSanA rUpamAM te yugaliyAo sAthe ja janme che ane sAthe ja mare che. temaja maraNanA 6 mAsa pUrve teo 1 yugalane janma ApI de che. (digambara matAnusAra maraNanA kAMika samaya pUrve yugala saltAna utpanna thAya che. juo - tiloyapaNatti adhya...4/gAthA...2489 temaja 2512 Adi..) (1-7). 6 mahAdraho viSe.... Hja uparokta je 6 varSadhara parvatonAM nAmo batAvyAM che. te parvatonA madhyabhAgamAM kramazaH padma, mahApadma, tibiMcchi, kezarI, mahApuNDarika ane puNDarika nAme 1-1 mahAdraho eTale vizAla sarovaro AvyAM che. 258 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA A sarovaronA madhyabhAgamAM 1 mukhya kamaLa ane tene pharatAM 6 valayo vagerenuM svarUpa A ja graMthamAMthI joI levuM. (1-8). mahAnadI viSe... Ya himavAn parvatastha padmadrahanA pUrvabhAgamAMthI gaMgAmahAnadI nIkaLe che. je parvatanI nIce paDIne dakSiNa bharatakSetramAM vahIne pUrvamukhI thaine pUrvanA lavaNa samudramAM jaine maLe che. e padmasarovaranA pazcimabhAgathI siMdhu mahAnadI nIkaLIne bhAratavarSanA dakSiNa bhAgathI thoDe dUra rahIne pazcimAbhimukhI thaine pazcimI lavaNa samudramAM jaine maLe che. e sarovaranA uttaranA bhAgamAMthI rohitAMzA nadI nIkaLe che ke je AgaLa jatAM himavaMta kSetramAM vahe che. aMtima zikharIparvata upara Avela puMDarika sarovaranA pUrvI bhAgamAMthI raktA mahAnadI ane pazcimanAM bhAgamAMthI raktAvatI mahAnadI nIkaLIne airAvata kSetramAM vahe che. je kramazaH pUrva ane pazcimanA samudramAM jaine maLe che. e paMDiraka sarovaranA dakSiNabhAgamAMthI suvarNakulA nadI nIkaLe che, je hairaNyavaMta kSetramAM vahe che. bAkInA madhyavartI varSadhara parvatonAM draho (sarovaro)mAMthI 2-2 nadIo nIkaLe che. te potapotAnA kSetromAM vahetI evI pUrva temaja pazcimanAM samudramAM jaine maLe che. temaja A mukhyapradhAna mahAnadIomAM hajAro anya nAnI nadIo AvIne maLe che. (1-9). gajadantAkAra parvata... mahAvideha kSetranI mukhya bhUminA madhyamAM meru parvatanI IzAnAdi cAro vidizAomAM kramazaH gandhamAdana, mAlyavaMta, saumanasa ane vidyutprabha nAmavALA 4 parvato Avela che. uparokta parvatothI vibhakta thavAnA kAraNe merunA dakSiNI bhAgane devakuru ane uttarIbhAgane uttarakuru kahevAya che e banne kSetranI bhUmi bhogabhUmi (karmabhUmi) rUpe jANavI. meru parvatanI pUrvavartI bhAgane pUrvavideha ane pazcima dizAvALA bhAgane pazcimavideha kahevAya che. A banne ja sthAnomAM sItA ane sItodA mahAnadIo vahetI hovAnA kAraNe 2-2 khaNDa thaI jAya che eTale 4 khaMDomAM vibhAjita A (karmabhUmi) mahAvideha kSetra che jemAM zrI sImaMdharAdi tIrthaMkaro vihAra karatA ane dharmopadeza ApatA birAje che temaja Aje paNa tyAM saMyamAdimAM puruSArtha karI mAnavo sarva karma kSaya karI mokSamAM jAya che. (1-10). jyotiSka loka... A jaMbudvIpanA meruparvatanA samabhUtalA bhAgathI 790 yojananI UMcAIthI laine 900 yojana sudhInI UMcAI paryanta jyotiSmaloka Avela che. je ThekANe sUrya-caMdra-graha-nakSatra ane tArA A pAMca jAtinAM jyotiSka devonAM vimAno AvelAM che. jo ke A dareka vimAna jyotirmAna athavA svayaM prakAzita svAbhAvika rUpe che ethI ja A loka jyotiSka loka kahevAya che. temaja A vimAnomAM rahevAvALA jyotiSka devonA nivAsane kAraNe ukta kSetra jyotiSka loka kahevAya che. tin svarUpe A jyotiSma 259 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA loka cheka svayaMbhUramaNa samudra paryanta phelAyelo che. emAM sarvaprathama 790yojananI UMcAI para tArAonAM vimAna Ave che. enAthI 10 yojana UMce jaie to sUryanuM vimAna Ave che. sUryathI 80 yojana UMce jaIe tyAM caMdranuM vimAna che ane caMdrathI 4 yojana Upara nakSatronAM vimAno che tyAra pachI nakSatrathI 4 yojana Upara jaIe tyAM budhanuM vimAna Ave che. budhathI 3 yojana Upara zukranuM vimAna ane zukranA 3 yojana Upara gurunuM vimAna, gurunA 3 yojana Upara maMgaLanuM vimAna che. chelle maMgalanA 3 yojana Upara jaIe tyAM to zanaizvara (zani)nuM vimAna Ave che. A prakAre sarva jyotiSka vimAnano samudAya 110 yojananI aMdara prApta thAya che. madhyalokavartI trIjA puSkaradvIpanA madhyamAM je mAnuSottara parvata che tyAM sudhInuM kSetra manuSyaloka kahevAya che. A manuSyalokanI aMdara sarva jyotiSa vimAno merune pradakSiNA ApatAM nitya pharatAM rahe che. ahIM sUryanA udaya ane astathI ja sarva divasa ane rAtrino vyavahAra thAya che. manuSyalokanA bahArI bhAgathI laI svayaMbhUramaNa samudra paryaMta asaMkhya yojana vistRta kSetramAM je jyotiSa vimAno che te pharatAM nathI eTale jyAM che tyAM ja sthira acaLa che. jaMbudvIpanA merunI cAre bAjuthI 1,121 yojana sudhI A jyotiSa maMDala (cakra) nathI tema ja lokAntamAM paNa uparokta ATalA ja yojana jyotiSa maMDalanuM astitva nathI. ethI ja AnA madhyavartI bhAgamAM yathAsaMbhava aMtarAla sAthe sarvatra A jyotiSa maMDala phelAyeluM che. jaina mAnyatAnusAre jaMbudvIpamAM 2 sUrya ane 2 caMdra che. eka sUryane meruparvatanI saMpUrNa pradakSiNA ApatAM 16 prahara lAge che. A sUryanuM paribhramaNa kSetra jaMbudvIpanI aMdara 180 yojana ane lavaNa samudramAM 330 4 yojananuM che. sUryane pharavAnA 183 mAMDalA kahevAyelA che. eka mAMDalAthI bIjA mAMDalAnuM aMtara 2 yojananuM hoya che e pramANe pahelA mAMDalAthI chellA mAMDalA sudhI paribhramaNa karatAM sUryane 366 divaso lAge che. saura mAsAnusA2e 1 varSanA ATalA ja divasa hoya che. caMdranA paribhramaNanA mAMDalA mAtra 15 ja hoya che. caMdrane paNa merunI eka pradakSiNA ApatAM 16 praharathI kAMika adhika samaya lAge che. kema ke e caMdranI gati sUryathI ati maMda che e ja kAraNathI caMdranA udayamAM sUryanI apekSAe AchuM-pAchuM dekhAya che. 1 caMdra potAnA 15 mAMDalAmAM caMdra mAsamAM 141+ - mAMDalA pramANa ja cAle che ethI ja caMdramAsanA anusAra varSamAM 355 athavA 356 divasa thAya che. temaja jaMbudvIpamAM 2 sUrya-2 caMdra, lavaNa samudramAM 4 sUrya-4 caMdra, dhAtakIkhaMDamAM 12 sUrya-12 caMdra, kAlodadhi samudramAM 42 sUrya42 caMdra, ane puSkarArdhadvIpamAM 72 sUrya - 72 caMdrache. ema aDhIdvIpa rUpa manuSyakSetramAM 132 sUrya-132 caMdra che. temaja puSkarArdhanA pAchaLanA ardhabhAgamAM paNa 72-72 sUrya-caMdra jANavA. ethI AgaLa svayaMbhUramaNasamudra paryanta sUrya ane caMdranI saMkhyA uttarottara bamaNI-bamaNI che. have 1 caMdranA parivAramAM 1 sUrya, 28 nakSatra, 88 graho ane 66,975 koDAkoDI tArAo che. jaMbudrIpamAM 2 caMdra hovAthI sUryAdikanI saMkhyA paNa bamaNI thaI jaze. e pramANe samasta jyotiSalokamAM asaMkhya caMdra-sUryo che... ityAdi 124 260 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA (1-11). Urvaloka... " meru parvatane traNe lokamAM vibhAjana karavAmAM Avelo che. merunI samabhUtalAthI 900 yojanA upara ane 900 yojana nIce sudhIno 1,800 yojana pramANa madhyaloka che. 900 yojanathI nIcenA bhAgane adholoka to 900 yojanathI uparanA bhAgane Urdhvaloka kahevAya che UrdhvalokamAM zvetAMbarIya mAnyatAnusAre 12 prakAranA vaimAnika devalokanI vyavasthA batAvI che. tenI upara 9 greveyaka ane pa anuttara che. jyAre digambarIya mAnyatAnusAre vaimAnika devonI saMkhyA 16 che...) A vimAnomAM kalpavAsI (kalpopapanna) deva ane devIo rahe che. tenI Upara 9 anudiza ane tenI upara 5 anuttara vimAno che ane A vimAnomAM rahevAvALA devo kalpAtIta hoya che. kema ke, emAM indra-sAmAnikAdi vyavasthA nathI teo AnAthI para che. A vimAnomAM rahevAvALA devo samAna vaibhavavALA hoya che. temaja dareke dareka pota-potAne indra svarUpe anubhave che e mATe ja teo ahamindra tarIke oLakhAya che. svargomAM je devo rahe che. teo mukhya 2 prakAre che. (1) kalpopapana, (2) kalpAtIta. temAM je kalpopapanna che temAM indra-sAmAnika-trAyazciMza-pAriSAdya-AtmarakSaka-lokapAla-anIka-prakIrNakaAbhiyogya ane kilbiSika nAmanI 10jAtio che. (1) temAM paNa sAmAnikAdi anya sarva devono je svAmI hoya te "Indra" kahevAya che. tenI AjJA dareka deva zirodhArya kare che. temaja eno vaibhava-aizvarya anya sarva devothI sarvazreSTha kakSAno hoya che. (2) AjJA ane aizvarya choDI dareka vAte indranI samakakSa hoya te "sAmAnika" kahevAya che. (3) maMtrI ane purohitanuM kAma karavAvALA devane "trAyazciMza" kahevAya che. jeonI saMkhyA mAtra 33 ja hoya che mATe ja teo trAyasiMza kahevAya che. (4) IndranI sabhAne athavA pariSadUnA sadasyone "pAriSAgha" kahevAya che. (5) IndranA aMgarakSaka (boDIgADa) devone "AtmarakSaka" devo kahevAya che. (6) sarvadevonI rakSA karavAvALA deva "lokapAla" (koTavAla-polisanA jevA) kahevAya che. (7) senAnAM kAma karavAvALA devone "anIka" (Ama jevA) kahevAya che. (2) sAdhAraNa prajAnA sthAnIya devone "prakIrNaka" (nagaravAsI) kahevAya che. (9) nokara-cAkara jevAM kAryo karavAmAM kuzala dAsa tarIke kahevAtA "Abhiyogya" devatAo hoya che. (10) devalokamAM sahuthI hIna puNyavALA (caMDAla samAna) "kilbiSika" devo hoya che. devonA 4 bhedamAM bhavanapati-vyaMtara ane vANa-vyaMtara devonA nivAsa sthaLanI vizeSa mAhitI A graMthamAMthI joI levI. paMcama brahma devalokanA cheDe trIjA riSTa nAmaka prataranI vacce ATha kRSNarAjImAM nivAsa karatA 9 prakAre lokAMtika devo rahe che. teo devarSi tarIke oLakhAya che. A devo tIrthakaronA dIkSA kalyANakanA 1 varSa pUrve prabhune "tIrtha pravartAvo..." evI vinaMtI karavA mATe Ave che temaja A devo prAya: ekAvatArI paNa kahevAya che. A cAre nikAyanA devono janma aupapAtika rUpe thAya che. teo pota potAnI upapAta sabhAmAM divya zapyA upara janma bAda mAtra aMtarmuhUrtanA gALAmAM ja 25 varSanI pUrNa yuvAvasthAvALA mAnava jevA thai jAya che... ityAdi... 261 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA (1-12). tamaskAya # jaMbudvIpamAM ticcha asaMkhyAtA dvIpa-samudrone oLaMgyA pachI arUNavara dvIpanI vedIkAnA aMtathI arUNodasamudramAM 42,000yojana avagAhIne jalanA uparanA bhAgamAM eka pradezanI zreNIvALA tamaskAya (aMdhakAra-piMDIno AraMbha thAya che. vaLI te 1,721 yojana Upara AvIne vistArane prApta karato evo saudharmAdi 4 kalpone AvRta karIne pAMcamA brahmalokamAM riSTa vimAnane prApta karIne samApta thAya che. A tamaskAyano AkAra nIcethI mallakamUla ane AgaLa jatAM maraghAnAM piMjarAnI samAna hoya che. enAM lokatamistrAdi 13 nAmo che ane emAM 8 kRSNarAjIo darzAvavAmAM AvI che. (vizeSa A ja graMthamAM juo...peja naM. = 172) (1-13). siddhaloka.. * UrdhvalokamAM sauthI upara rahelA sarvArthasiddha vimAnanA agrabhAgathI 12 yojana Upara jaie tyAM iSaprAnmAra nAmaka pRthvI Ave che. te 45 lAkha yojana lAMbI-pahoLI goLAkAre rahelI che. temaja vacamAM 8 yojana jADI ane pachI krama pUrvaka ghaTatI ghaTatI mAkhInI pAMkhathI paNa pAtaLI thAya che. e arjunasvarNathI banelI ane sphaTikamaya svarUpe che. A siddhakSetra athavA siddhalokamAM sarvakarmono kSaya karI saMsAra cakrathI chUTavAvALA mukta jIvo nivAsa kare che ane anaMtakALa sudhI potAnA Atmika evA avyAbAdha nirUpama sukhane bhogave che. (1-14). lokanuM svayaMsiddha ane zAzvatAdipaNuM Itara darzanakAro bhinna vyavasthAvaDe ane prakArovaDe "caudabhuvana" ne mAnavA sAthe tenA utpAdaka brahmA, pAlaka viSNu, saMhAraka mahAdeva kahe che ane vibhinna mate zeSanAga, kUrmavA kAmadhenuM vagere pRthvInA dhAraka che, ema kahe che. A mAnyatAnA AdhAre ja teonA keTalAka graMtho racAyA che, paNa eTaluM cokkasa vicAravuM jarurI che ke je AtmAo niraMjana, nirAkAra che, kRtkRtya banyA che; sarvoddhAraka che, sarvoccapaNuM pAmelA che, rAgadveSa rahita che, sarvamukta thavAthI zAzvata sthAnane pAmelA che, tevA AtmAone jagatanuM utpAdana, pAlana ke nAza karavAnuM kazuMe kAraNa rahyuM ja nathI. A virATa vizva koIe banAvyuM nathI. te to anAdikALathI svataH siddha che, temaja te anaMtakALa sudhI svayaM svasvabhAve raheze. tene koI IzvarIya vyakti calAvatI nathI temaja teno koI vyakti nAza karatI nathI te tenA svabhAve ja cAle che, teno nAza kALanA paribaLothI ja thAya che, ethI ja loka svayaMsiddha che, je mATe kahyuM che ke.... "vA viro na ghara vidhAre sayaMsiddhI" arthAtu A 14 rAjaloka koIe karyo nathI. jethI svayaMsiddha che. koIe dhArI rAkhyo nathI jethI svayaM nirAdhAra eTale AkAzamAM addhara che. koIe banAvyo nathI jethI te sadA mATe zAzvato che, Aryadharmano eka mahAna prabhAva che ke jenA lIdhe AkAzamAM vizva rupe 14 rAjaloka addhara ane sthira rahe che. 62 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA (1-15). kSetra mApa # jaina paramparAnusAre kSetra - mApa A prakAre batAvavAmAM Avela che. paramANuM = pudgalano sahuthI nAnAmAM nAno avibhAgI aMza anaMta paramANuM = 1 uglakSaNa zlekSaNikA 8 umplakSaNa zlekSaNikA = 1 glakSaNa zlekSaNikA 8 glakSaNa zlekSaNikA = 1 UrdhvareNuM 8 UrdhvaraNuM = 1 trasareNuM 8 trasareNuM = 1rathareNuM 8 rathareNuM = 1 devaku manuSyano vAlAjha 8 devakumanuSyano vAlAjha = 1 harivarSakSetraja manuSyano vAlAgra 8 harivarSakSetraja manuSyano vAlAjha = 1 haimavaMtakSetraja manuSyano vAlAjha 8 haimavaMtatraja manuSyano vAlAjha = 1 videhakSetraja manuSyano vAlAjha 8 videhakSetraja manuSyano vAlAjha = 1 bharatakSetraja manuSyano vAlAjhA 8 bharatakSetraja manuSyano vAlAjha = 1 lIkha (likSA) 8 lIkha (lisA) = 1 ju (yukA) 8 ju (yukA) = 1 yavamadhya 8 yavamadhya = 1 utsadhAMgula 6 utsadhAMgula = 1 pAda 2 pAda = 1 vitasti (vaMta) 2 vitasti (vaMta) = 1 ratni (hAtha) 2 ratni (hAtha) = 1 kukSi (digaMbara paraMparAmAM kiSka) 2 kukSi (kimbu) = 1dalDa (dhanuSya) 20OOnDa (dhanuSya) = 1 gAu 4 gAu = 1yojana..ityAdi... 263 ) Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ' nirvibhAjaya kALa pramANa = 1 samaya | samaya = 1 janya aMtarmuhartta 9 cothA jaghanya yukta asaM.nI saMkhyA = 1 AvalikA 256 AvalikA - 1 kullava 12293 3773 2,223 sAdhika 17 kSullaka bhava = 1 prANa vA zvAsozvAsa 7 prANa = 1 sto ka = 7oka = 1 lava 38 : lava (24 miniTa rUpa) = 1 ghaDI 2 ghaDI = 1 cAMdra muhUrta thAya. = (1 sAmAyika kALa) samaya nyUna 2 ghaDI = 1 utkRSTa aMtarmuhUrta... anya rItie... nirvibhAjya asaMkhya samaya = 1 nimeSa 18 nimeSa = 1 kAThI 2 kAThA = 1 lava 15 lava = 1 kalA 2 kalA = 1 leza 15 leza = 1 maNa 6 kSaNa = 1 ghaTikA (24 miniTa) 2 ghaTikA = 1 muhUrta 30 muhUrta = 1 ahorAtra AvalikA = 1 ucchavAsa vA niHzvAsa - = 1 15 divasa - 1 pakhavADiyuM = 2 pakhavADiyAM = 1 mAsa 264 (1-16), kALa - mApa 2 mAsa = 1 Rtu 3Rtu = 1 ayana 2 ayana = 1 varSa 5 (saura) varSa = 1 yuga 10 zata (sau) varSa = 1 sahastra varSa zata sahastra varSa = 1 lakSa (lAkha) varSa 84 lAkha varSa = 1 pUrvAMga | 84 lAkha pUrvAMga = 1 pUrva (70 kroDa 56 lAkha kroDa varSa) 84 lAkha pUrva = 1 truTinAMga (RSabhadevanuM AyuSya |84 lAkha truTinAMga = 1 truTita 84 lAkha truTita = 1 aDaDAMga 84 lAkha aDaDAMga = 1 aDaDa 84 lAkha aDaDa = 1 avavAMga 84 lAkha AvavAMga = 1 avava 84 lAkha avava = 1 hukAMga = jANavA jevI bhUmikA = huhuka 84 lAkha haThukIMga = 1 ka 84 lAkha huhuka = 1 utpalAMga 84 lAkha utpalAMga = 1 utpala 84 lAkha utpala = 1 pamAMga 84 lAkha padmAMga = 1 padma 84 lAkha patra = 1 nalinAMga 84 lAkha nalinAMga = 1 nalina 84 lAkha nalina = 1 arthanipurAMga 84 lAkha anapurIMga = 1 arthanipura 84 lAkha anapura = 1 ayutAMga 84 lAkha yatAMga = 1 yuna 84 lAkha ayuta = 1 nayutAMga 84 lAkha yunAMga = 1 yuna 84 lAkha nayuta = 1 prayuktAMga 84 lAkha prayutAMga = 1 pradyuta | 84 lAkha prayuta = 1 yulikAMga 84 lAkha culikAMga = 1 cUlikA 84 lAkha culikA = 1 zirSaprahelikAMga 84 lAkha zirSapahelikAMga = 1 zirSaprahelikA (saMkhyAtAvarSa) -X Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI asaMkhyAtA varSano = 1 palyopama(cha prakAre) 20 koDAkoDI sAgaropama= 1 kALacakra 10 koDAkoDI palyopama= 1 sAgaropama(cha prakAre) 10 koDAkoDI sAgaropama= 1 utsarpiNI vA avasarpiNI anaMtA kALacakra = 1 pudgala parAvarta kALa (te 4 prakAre che.) - 6 prakAre palyopama + sAgaropamAdinuM svarupa A ja "jANavA jevI bhUmikA" nA aMte ApavAmAM Avela che. (1-17). digambarIya mAnyatAnusAre kALa saMbaMdhI mApa A pramANe jANavuM. [ samaya = kALano sahuthI nAnAmAM nAno aMza.... asaMkhyAta samaya = 1 AvalI saMkhyAta AvalI = 1 prANa (zvAsozvAsa) 7 prANa = 1 stoka 7 sToka = 1 lava 77 lava = 1 muhUrta 30 muhUrta = 1 ahorAtra 15 ahorAtra = 1 pakSa 2 pakSa = 1 mAsa 2 mAsa = 1 Rtu 3 Rtu = 1 ayana 2 ayana = 1 varSa 84 lAkha varSa = 1 pUrvAMga 84 lAkha pUrvAMga = 1 pUrva 84 lAkha pUrva = 1 parvAMga 84 lAkha parvAMga = 1 parva jANavA jevI bhUmikA 84 lAkha parva = 1 nayutAMga = 84 lAkha nayutAMga = 1 nayuta 84 lAkha nayuta = 1 kumudAMga 84 lAkha kumudAMga = 1 kumuda 84 lAkha kumuda = 1 pamAMga 84 lAkha pamAMga = 1 padma 84 lAkha padma = 1 nalinAMga 84 lAkha nalinAMga = 1 nalina...ityadi e pramANe AgaLa kamalAMga, kamala, tuTyAMga - tuTyuM, aTaTAMga - aTaTa, amamAMga - amama, huhuaMga - huhu, latAMga - latA, mahAlatAMga - mahAtalA, ziraprakampita, hastaprahelita ane acalAtmakane uttarottara 84 lAkhathI guNita jANavuM... A dareka saMkhyA saMkhyAta gaNanAnI aMdaranI ja jANavI. palyopama ane sAgaropamAdinI gaNanA asaMkhyAtamAM jANavI ane asaMkhyAta karatAM ya ghaNuM ghaNuM vadhAre hoya te anaMta jANavI. 265 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA - - - - - - - - - - - - * * * * * * * 2. bauddha matAnusAre - vizvavarNana (2-1). madhyaloka ja AcArya vasubadhue potAnA abhidharma-koSa nAmaka graMthamAM loka racanA A prakAre batAvI che. jema ke lokanA adhobhAgamAM 16 lAkhayojana UMcuM aparimita vAyumaMDala che. enI upara 11 lAkha, 20,000 yojana UMcuM jalamaMDala che. emAM 3, 20,000 yojana svarNamaya bhUmaSThala che. 2 jalamaNDala ane bhUmaDulano vistAra 12,03,450yojana temaja paridhi 36,10,350yojana pramANa che. svarNamaya bhUmaNDalanI madhyamAM meru parvata che. e 80,000 yojana nIce jalamAM vyApta che to eTalo ja Upara bhUmimAM paNa che enI AgaLa 80,000 yojana vistRta ane 2,40,000 yojanA pramANa paridhithI saMyukta prathama sItA nAme samudra che. je merune gherIne rahelo che. enI AgaLa 40,000 yojana vistRta yugandhara parvata valayAkAramAM sthita che. enI AgaLa paNa 1-1 sItAne antarita karI aDadhA aDadhA vistArathI saMyukta kramazaH yugandhara, IzAdhara, khadIraka, sudarzana, azvakarNa, vitAnaka ane nimijUra parvato che. sItAono vistAra paNa uttarottara aDadho aDadho thato jAya che. uparokta parvatomAMthI meru caturatnamaya ane zeSa parvato svarNamaya hoya che. sahuthI bahAra avasthita sItA (mahAsamudra)no vistAra 3, 22,000 yojana pramANa che ane aMte lauhamaya cakravAla parvata avasthita che. nimindara ane cakravAla parvatonA madhyamAM je samudra sthita che temAM kramazaH jaMbUdvIpa, pUrvavideha, avara godAnIya ane uttarakuru nAme 4 dvIpo AvelA che. emAM jaMbUdvIpa meru parvatanI dakSiNa dizAmAM Avelo che. eno AkAra zakaTa (gADI) samAna che enI 3 bhUjAomAMthI 2 bhUjAo 2,OOO-2,OOO yojana pramANanI che ane 1 bhUjA 3,050yojana pramANanI che. meru parvatanA pUrva bhAgamAM ardha caMdrakAre pUrvavideha nAme dvIpa che. jenI bhUjAonuM pramANa jaMbUdIpanI traNe bhUjAonI samAna ja che." merunA pazcima bhAgamAM maNDalAkAre avara godAnIya nAme dvIpa che eno vistAra 2,500 yojana ane paridhi 7,500 yojana pramANa che. merunA uttara bhAgamAM samacatuSkoNa uttarakuru dvIpa che. enI eka-eka bhUjA 2,000-2,000yojananI che. have A 4 dIpomAM pUrvavideha dvIpanI samIpe deha-videha uttarakurunA samIpe kuru-kaurava, jaMbUdvIpanA samIpe cAmara-avaracAmara ane godAnIya dvIpanA samIpe sATA ane uttaramaMtrI nAmaka aMtaradvIpo AvelA che. A 8 aMtardIpomAM cAmaradvIpa, nAme je aMtarlIpa che temAM rAkSasonA nivAsa hoya che ane zeSa aMtarlIpomAM manuSyonA nivAsa hoya che.' (1) abhidharma koSa - adhyayana 3 - sUtra/45 (2) abhidhama koSa - 3-46 (3) abhidharma koSa - 3,47-48 (4) abhidharma koSa - 3-50 (5) abhidharma koSa - 3-51-52 (6) abhidharma koSa - 3-54, (7) abhidharma koSa - 355. (8) abhidharma koSa - 3-56 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA meru parvatanA 4parikhaMDa-vibhAga mAnavAmAM Ave che jemAM prathama vibhAga zItA-jalathI 10,000 yojana Upara sudhInuM che enA pachI AgaLa kramazaH 10,000-10,000yojana Upara jaI bIjo, trIjo ane cotho vibhAga Ave che. emAM pahelo vibhAga 16,000 yojana bIjo vibhAga 8,000 yojana trIjo vibhAga 4,000 yojana ane cotho vibhAga 2,000 yojana meruparvatathI bahAra nIkaLelo che. A menA pahelA vibhAganA pUrvanI bAju koTa pANi yakSa rahe che. bIjA vibhAgamAM dakSiNanI bAju mAlAghara nAme deva rahe che trIjA vibhAgamAM pazcimanI bAju sadAmada nAme deva ane cothA vibhAgamAM cAturmAhArAjika deva rahe che e pramANe zeSa sAta parvato Upara paNa ukta devono nivAsa che. jaMbUDhIpanI uttaranI bAju banne kITAdi ane enI AgaLa himavAna parvata Avelo che. himavAna parvatathI AgaLa uttaramAM 500 yojana vistRta anavatApta nAmanuM agAdha sarovara AveluM che ane A sarovaramAMthI gaMgA, sidhu, vakSu ane sItA nAmanI 4 nadIo nIkaLe che. A sarovaranA samIpamAM jaMbUvRkSa AveluM che. te kAraNathI A dvIpanuM nAma jaMbUdvIpa paDyuM che. anavatApta sarovaranI AgaLa gaMdhamAdaka nAme parvata Avelo che. 10 (2-2). naraka loka ja jaMbUDhIpanI nIce 22,000 yojana pramANa vistRta avIci nAmaka naraka AveluM che enI upara anukrame (1) pratApana, (2) tapana, (3) mahAraurava, (4) raurava, (5) saMdhAta, (6) kAlasUtra ane (7) saMjIva nAme sAta naraka AvelI che. A narakonI cAre bAjunA bhAgomAM (1) kukUla, (2) kuNapa, (3) kSamagadika (asipatravana, zyAmazabala svasthAna ayaH zAlmalIvana) ane (4) khArodakavALI vaitaraNI nadI A cAra utsada che. temaja vaLI (1) abda, (2) niranda, (3) aTaTa, (4) uhahala, (5) huhUba, (6) utpala, (7) padma ane (8) mahApadma nAmavALI ATha zIta narako AvelI che je jaMbUDhIpanA adhobhAgamAM mahAnarakonA dharAtalamAM astitva dharAve che eTale tyAM prApta thAya che. 12 (2-3). jyotilaka Sja meru parvatanA ardha bhAge arthAt A bhUmithI 40,000 yojana Upara jaIe tyAM caMdra ane sUrya paribhramaNa kare che. caMdra maNDalanuM pramANa 50 yojana ane sUrya maNDalanuM pramANa pa1 yojana che. je samaye jaMbUdvIpamAM madhyAhna thAya che te samaye uttarakuru kSetramAM ardha rAtri hoya che. pUrvavideha kSetramAM astagamana ane avara godAnIya kSetramAM sUryodaya thAya che. 17 bhAdaravA mAsanI zukla pakSanI navamIthI rAtrinI vRddhi ane phAgaNa mAsanA zukla pakSanI navamIthI enI hAnino AraMbha thAya che. (eTale rAtrinI vRddhi ane divasanI hAni ane divasanI vRddhi ane rAtrinI hAni thAya che.) sArAMza - sUryanA dakSiNAyanamAM rAtrinI (9) abhidharma koSa - 3-63-64 (10) abhidharma koSa - 3-pa7 (11) abhidharma koSa - 3-58 (12) abhidharma koSa - 3-59 (13) abhidharma koSa - 3-60 269 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA - - - - vRddhi ane uttarAyanamAM divasanI vRddhi thAya che. 14 (2-4). svargaloka Lju merunA zikhara upara trAyastri (svarga) loka che. eno vistAra 80,000 yojana che. ahIMyAM trAyadgiza devo rahe che. enI cAre vidizAomAM vajapANi devono nivAsa che. 15 trAyastriza lokanA madhyabhAgamAM sudarzana nAmanuM nagara che, je suvarNamaya che. enA 1-1 bAjuno bhAga 2, 5OO yojana vistRta che. enA madhyabhAgamAM Indrano 250 yojana vistRta vaijayanta nAmaka prAsAda che. nagaranA bAharI bhAgamAM cAre bAju catraratha, pAruSya, mizra ane nandana nAme 4 vana AvelAM che. 11 ane tenI cAre bAju 20,000yojananA aMtarethI devonAM krIDA sthaLo AvelAM che. 17 trAyanniza lokanA upara vimAnomAM yAma, tuSita, nirmANarati ane paranirmita-vazavartI deva rahe che. kAmadhAtugata devomAMthI cAturmAhArAjika ane trAyastriza devo manuSyanA samAna ja kAma-sevana kare che vaLI yAma, tuSita, nirmANarati ane paranirmita-vazavartI devo kramazaH AliMgana, pANisaMyoga, hasita ane avalokana dvArA ja tRptino anubhava karI le che. 18 kAmadhAtunA upara 17 sthAnothI saMyukta rUpa-dhAtu che. te 17 sthAno A pramANe jANavAM...prathama sthAnamAM (1) brahmakAyika, (2) brahma purohita ane (3) mahAbrahmaloka che. bIjA sthAnamAM (4) paritAbha, (5) aprabhANAbha ane (6) AbhAsvara loka che. trIjA sthAnamAM (7) parittazula, (8) apramANazubha ane (9) zubhakRtsana loka che. cothA sthAnamAM (10) anubhraka, (11) puNyaprasava, (12) bRhatkaLa, (13) paMcazuddhAvAsika, (14) avRha, (15) atapa, (16) sudRza-sudarzana ane (17) ekaniSTa nAmavALAM 8 loka AvelAM che. A dareka devaloka anukrame uparA uparI rahelAM che. AmAM rahevAvALA devo RddhibaLa athavA anya devonI sahAyatAthI ja potAnAthI Upara rahelA devalokone joI zake che. 19 jaMbUdvIpastha manuSyonuM zarIra 31 thI 4 hAtha pramANa, pUrvavidehavAsIonuM zarIra 7-8 hAthanuM, avara godAnIya dvIpavAsIonuM 14 thI 16 hAtha ane uttara-kurustha manuSyonuM zarIra 28 thI 32 hAthanuM hoya che. kAmadhAtuvAsI devomAM caturmAhArAjika devonuM zarIra , koza, trAyazciMzonuM 1 koza, yAmonuM 1 koza, tuSitonuM 1 koza, nirmANarati devonuM 11 koza ane paranirmitavazavartI devonuM 11 koza zarIra UMcuM hoya che ane AgaLa brahmapurohita, mahAbrahma, paritAbha, aprabhANAbha, AbhAsvara, parittazubha, apramANazubha ane zubhakRtna devonuM zarIra anukrame-1, 1 , 2,4, 8, 16,32, ane 64 yojana pramANa UMcu hoya che. anabhra devonuM zarIra-125 yojana UMcuM che ane enI AgaLa puNyaprasava Adi devonuM zarIra uttarotara bamaNI UMcAIvALuM jANavuM.20 (14) abhidharma koSa -3-61 (15) abhidharma koSa -3-65 (16) abhidharma koSa -3-66-67, (17) abhidharma koSa - 3-68 (18) abhidharma koSa - 3-69 (19) abhidharma koSa-3-71, 72 (20) abhidharma koSa - 3-75-77. (268 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI IT E 1|7 paramANuM = 1 aNu = 1 lauharaja 2|7 aNuM 3 7 lauharaja = 1 jalaraja 427 jalaraja = 1 zazaraja 5 7 zazaraja = 1 meSaraja 6 7 meSaraja 1 goraja 707 goraja 1 chidraraja 1 ra 3 (2-5). kSetra-mApa bauddha granthomAM yojananuM pramANa A prakAre darzAvavAmAM AveluM che. 1 8 7 chidraraja = 1 likSA(lIkha) 7 likSA = 1 yava (java) 10 7 yava (java) = 1 aMgulIparva |11| 24 aMgulIparva = 1 hasta (hAtha) 12 4 hasta (hAtha) = 1 dhanuSya 13 500 dhanuSya = 1 koSa (gAu) 14 8 koza = 1 yojana 120 kSaNa - 1 tatkSaNa 9 (2-6). kALa mApa bauddha graMthomAM kALanuM pramANa A rIte batAvavAmAM Ave che.22 60 tatkSaNa - 1 lava 30 lava - 1 muhUrta jANavA jevI bhUmikA FOTO 4 60 muhUrta - 1 ahorAtrI 30 ahorAtra - 1 mAsa 12 mAsa - 1 saMvatsara 5 6 kalponA aMtarakalpa, saMvartakalpa ane mahAkalpa ityAdi aneka prakAro batAvavAmAM AvyA che.2 (2-7). tulanA ane samIkSA bauddhamata 10 prakAranA lokane mAne che. (1) narakaloka, (2) pretaloka, (3) tirthaMkloka, (4) manuSyaloka ane bAkInA (5 thI 10) devaloka.24 (5) caturmAhArAjika, (6) trAyatriMza, (7) yAma (8) tuSita, (9) nirmANarati ane (10) paranirmitavazavartI. jaina matAvalaMbIo pretone paNa devayonika mAne che. ethI pretaloka tathA (5 thI 10) chellA 6 devalokano devalokamAM ja samAveza karavAthI naraka, tiryaMca, manuSya ane deva ema cAra loka ja siddha thAya che. je jaina matAnusAre 4 gationuM smaraNa karAve che. (21) abhidharma koSa - 3-85-87. (22) abhidharma koSa - 3-88-89. (23) abhidharma koSa - 3-90. (24) naratna - preta - tiryaOo mAnuSA: pad viausa : / (abhidharmoSa - rU.1) 269 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA bauddhamate pretayonine eka alaga svataMtra gati mAnIne pAMca gatio svIkArI che... "vizvanA mota ti: paMca tevu tA: " (mamitharmoSa - 3, 4) Upara batAvelA devomAMthI cAturmAhArAjika deva - indradevanA, tuSita - lokAMtika devonA, trAyastriza - trAyastriza devonA ane zeSa bhedo vyaMtaradevonA spaSTa rUpathI smaraNa karAve che. jeno samAna bauddhoe paNa devo tathA nArakIno janma aupapAtika svarUpe ja svIkAryo che..."nAra 35pADu: anArI mava revA " (midharmakoSa - rU, (8). bauddhoe paNa jainonI samAna ja nArakInA jIvonI utpatti thavAnI sAthe ja UrdhvapAda ane adhomukha thai naraka bhUmimAM paDavuM vagere mAnyuM che... " pataMti niraya dvArA avaMsiT ''(suttanipAta ). "ApAlatu nA." (mathakoSa - rU, 12) 3. vaidika dharmAnusAre lokavana... (3.1) maryaloka # je pramANe jaina graMthomAM bhUgoLanuM varNana kareluM che. prAyaH te ja prakAre hindupurANomAM paNa bhUgoLanuM varNana prApta thAya che. viSNupurANanA dvitIyAMzanA dvitIyAdhyAyamAM batAvyuM che ke A pRthvI upara (1) jabbe (2) plekSa (3) zAlmala (4) kuza (5) kaca (6) zAka ane (7) puSkara nAme 7 dvIpo AvelA che. te dareka baMgaDInA AkAre goLAkAra che temaja anukrame (1) lavaNoda (ra) izurasa (3) madirArasa (4) dhRtarasa (5) dadhirasa (6) dUdharasa ane (7) madhurarasavALA 7 samudrothI viTaLAyela che A sAta dvIpa - samudronI vacamAM (madhyabhAge) jambudvIpa che. eno vistAra 1 lAkha yojana pramANa che. enA madhyabhAgamAM 84,000 yojana UMco svarNamaya meruparvata Avelo che. enI UMDAI pRthvInI aMdara 16,000yojana pramANa che temaja meruno vistAra (pahoLAi) mULamAM 16,000 yojana ane pachI anukrame vadhato vadhato zikhara upara 32,000 yojanano thai jAya che.' A jaMbUdvIpamAM meruparvatanA dakSiNa bhAgamAM himavAnuM - hemakUTa ane niSadha temaja uttara bhAgamAM nIla, zveta ane zRMgI A 6 varSadhara parvato AvelA che. tethI A 6 varSadhara parvatonA kAraNe jaMbUdvIpanA 7 bhAga thaI jAya che. merunA dakSiNavartI niSadha ane uttaravartI nIlaparvata pUrva-pazcima lavaNa samudra sudhI 1 lAkha yojana lAMbA ane 2,000-2,000 yojana UMcA ane pahoLA che. AnAthI paravartI hemakUTa ane zvetaparvata lavaNa samudra sudhI pUrva-pazcima 90,OOO yojana lAMbA ane 2,OOO-2,000 yojana UMcA ane eTalA ja pahoLA hoya che. AnAthI paravartI himavAna ane mUMgIparvata lavaNa samudra sudhI pUrva-pazcimamAM 80,0OO yojana lAMbA ane 2,0OO-2,000 yojana UMcA ane eTalA ja pahoLA hoya che. A parvato dvArA jaMbudvIpanA 7 bhAga thaI (1) viSNupurANa - dvitIyAMza - dvitIyAdhyAya, zloka - pa/9 mArkaDeyapurANa :- adhyAya-54, zloka 5-7. 270 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA jAya che jenAM nAma dakSiNathI anukrame A prakAre che. (1) bhAratavarSa (2) kimpuruSa, (3) harivarSa, (4) ilAvRtta, (5) ramyak (6) hiraNmaya, (7) uttarakurura. AmAM IlAvRtta kSetrane choDIne zeSa 6 kSetrono vistAra uttara-dakSiNamAM 9,000-9,000yojana che, jyAre ilAvRta kSetrano meruthI pUrva-dakSiNa-pazcima ane uttaramAM cAre dizAomAM 9,000-9,000 yojana vistRta che. A prakAre sarva parvato ane sarva kSetrono vistAra (pahoLAI) bhego karatAM jaMbudvIpano vistAra 1 lAkha yojana pramANa prApta thaI jAya che. (6 parvata X 2,000 = 12,000 + 6 kSetra X 9,000 = 54,000 + ilAvRta kSetranA uttara-dakSiNanA 9,000 + 9,000 tathA meruparvatano vistAra 16,000 maLIne). meru parvatanI banne bAjuthI pUrva-pazcimamAM IlAvRta kSetranI sImA svarUpa mAlyavAna ane gandhamAdana parvata che. je nIla ane niSadha parvata sudhI vistRta che. e be parvatonA kAraNe vadhu 2 vibhAga thAya che jenAM nAma bhadrAzya ane ketumAla rUpa che. A be ane pUrvanA 7 kSetro maLIne jaMbUThThIpamAM kula nava kSetro che. meruparvatanI cAre bAjuthI pUrvAdika dizAomAM kramazaH mandara, gandhamAdana, vipula ane supArzva nAmavALA 4 parvato che vaLI e parvatonI upara kramazaH 1,100 yojana UMcA kadamba, jambu, pIpala ane vaTa nAmanAM vRkSo che emAMthI jaMbUvRkSanA nAmathI A dvIpanuM nAma jaMbUddIpa kahevAya che. jaMbudrIpastha bhArata varSamAM mahendra, malaya, sahya, sUktimAna, RkSa, vindhya, pAriyAtra A kula 7 parvato che. emAM himavAnathI zattatru ane candrabhAgAdi, pAriyAtrathI veda ane smRti Adi, vindhyathI narmadA ane surasA Adi, RkSathI tApI, payoSNI ane nirvintyAdi, sahyathI godAvarI bhImarathI ane kRSNaveNI Adi, malayathI kRtamAlA ane tAmraparNI vagere, mahendrathI trisAmA ane AryakulyAdi, temaja sUktimAna parvatathI RSikulyA ane kumArI Adi nadIo nIkaLI che. A nadIonA kinArA para madhyadezane Adi laine kuru ane pAMcAladezo... pUrvadezAdithI laI kAmarupAdi, dakSiNAdithI laI puNDa, kaliMga ane magadhadezAdi. pazcimAdithI laI sorASTra, sUra, AbhIra ane arbuda temaja uttaradezAdithI laI mAlava, kosala, sauvIra, saidhava, hUNa, zAlva temaja pArasIkAdithI laI bhAdra, ArAma tathA ambai dezavAsIo rahe che. uparokta sAta kSetromAMthI mAtra bhAratavarSamAM ja kevaLa kRta, tretA, dvApara ane kali nAmaka 4 yugothI kALanuM parivartana thAya che tenAthI anya ruiSAdika zeSa 8 kSetromAM kALanuM parivartana thatuM nathI. vaLI e (2) viSNupurANa - dvitIyAMza - dvitIyAdhyAya, zloka - 10-15 (3) viSNupurANa, dvitIyAMza - dvitIyAdhyAya - zloka - 16 (4) viSNupurANa, dvitIyAMza - dvitIyAdhyAya - zloka - 17-19 (5) viSNupurANa, dvitIyAMza - dvitIyAdhyAya - zloka - 16 (6) viSNupurANa, dvitIyAMza - dvitIyAdhyAya - zloka - 16 (7) viSNupurANa, dvitIyAMza - dvitIyAdhyAya - zloka - 10-17 mArkaNDeyapurANa, adhyAya-54, zloka 8-14. mArkaNDeyapurANa, adhyAya-54, zloka 14-19. mArkaNDeyapurANa, adhyAya-54, zloka 9. mArkaNDeyapurANa, adhyAya-54, zloka 14-19. mArkaNDeyapurANa, adhyAya-54, zloka 14-19, 10-14. 231 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA kSetromAM rahevAvALI prajAne zoka, parizrama, udvega ane sudhAdithI pIDA paNa thatI nathI. A kSetromAM rahevAvALI prajA sadA svastha tathA AtaMka ane duHkhathI prAyaH sarvadA vimukta hoya che. teo sadA jarA (ghaDapaNa) ane mRtyuthI nirbhaya rahI AnaMdano upayoga kare che. e mATe ja e bhUmio... bhogabhUmio tarIke kahevAya che. ahIM puNya-pApa ke UMca-nIcano bhedabhAva hoto nathI. A kSetromAM svarga-muktinI prAptinA kAraNabhUta evI tapazcaryAdino paNa abhAva hoya che. kevaLa bhAratavarSanA lokomAM ja vrata-tapazcaryAdinA dvArA svarga-mokSAdinI prAptino saMbhava che. e mATe ja A bhAratavarSa sarvakSetromAM sarvazreSTha kahevAya che. ahIMnA loko asi-masi kRSi rUpa karmo dvArA potAnI AjIvikAnuM upArjana kare che mATe ja A bhUmine karmabhUmi paNa kahevAya jaMbUDhIpane cAre bAjuthI gherIne lavaNa samudra rahelo che. A paNa 1 lAkha yojana vistRta che. lavaNa samudrane gherIne ra lAkha yojana vistAravALo plakSadvIpa Avelo che. enI aMdara gomegha, caMdra, nArada, dundubhi, somaka ane sumanA nAme 6 parvato AvelA che. A 6 parvatothI vibhAjita thaI zAntaya, zizira, sukhodaya, AnaMda, ziva, kSemaka ane dhruva nAme sAta (7) varSakSetra AvelAM che. A varSakSetromAM ane parvato Upara devo ane gAMdharvo rahe che, jeo Adhi-vyAdhithI rahita ane atizaya puNyavAna che. tyAM yugonuM parivartana nathI, phakta sadA tretAyuga jevo samaya rahe che. teomAM cAturvarNa vyavasthA temaja pAMca ahiMsA-satyAdi dharmonuM pAlana thAya che. A dvIpamAM 1 plekSa vRkSa che. te ja kAraNathI A dvIpanuM nAma plekSa nAmathI prasiddha che.10 plakSadvIpane cAre taraphathI gherIne rahelo IzurasAda samudra che. je plakSadvIpa samAna ja vistAravALo che. A samudrane cAre bAjuthI gherIne rahelo 4 lAkha yojananA vistAravALI zAlmala nAmaka dvIpa che. Aja krama pramANe AgaLa jaie to suroda samudra, kuzadvIpa, dhRtoda samudra, kauMca dvIpa, dadhirasoi samudra, zAka dvIpa ane kSIra samudra Ave che. A dareka dvIpa potapotAnA pUrvavartI dvIponI apekSAe bamaNA vistAravALA hoya che ane samudrono vistAra potapotAnA dIpa samAna ja hoya che. A AgaLanA dIponI racanA plakSadvIpanI jema ja jANavI.11 kSIrasamudrane gherIne sAtamo puSkara nAme dvIpa Ave che. A dvIpanA madhya bhAgamAM goLAkAre mAnuSottara parvata Avelo che. enA bAhyabhAganuM nAma mahAvIra varSa ane atyaMtara bhAganuM nAma ghAtakI varSa che. A dvIpamAM rahevAvALA loka paNa roga-zoka tathA rAga-dveSathI rahita hoya che. UMca nIcano koipaNa bhedabhAva nathI. varNAzrama vagere vyavasthA paNa nathI. A puSkara dvIpamAM nadIo ane parvato vagere paNa nathI. 12 A dvIpane cAre bAjuthI gherIne rahelo madhurohaka nAme samudra Ave che. AnI AgaLa prANIono nivAsa hoto nathI. madhurohaka samudrathI AgaLa enAthI ja dviguNa vistAravALI svarNamayI bhUmi Ave che. enI AgaLa 10,000 yojana vistRta ane eTalo ja UMco lokAloka nAme parvata Ave che ane e parvatanI AgaLa cAre bAjuthI vIMTaLAyelo tamastama rahelo che. A aNDakaTAhanI sAthe uparyukta dvIpa-samudrovALo A (8) viSNupurANa, dvitIyAMza - tRtIyAdhyAya - zloka - 19-22. (9) viSNupurANa, dvitIyAMza - caturvAdhyAya - zloka - 28. (10) viSNupurANa, dvitIyAMza - caturvAdhyAya - zloka - 1-18, (11) viSNupurANa, dvitIyAMza - caturvAdhyAya - zloka - 20-72. (12) viSNupurANa, dvitIyAMza - caturvAdhyAya - zloka - 73-80. (272 } Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA samasta bhUmaDula 50 karoDayojana vistAravALo che ane AnI UMcAI 70,000yojana pramANa che.13 A bhUmaDulanI nIce dasa-dasa hajAra (10,000-10,000) yojananAM 7 pAtAlo che jemanAM nAmo A pramANe anukrame jANavAM. (1) atala, (2) vitala, (3) nitala, (4) gabhaktimata, (5) mahAtala, (6) sutala ane (7) pAtAla. je kamazaH dhoLA, kALA, lAla, pILA, zarkarA, zaila ane kAMcana (sva)nA svarUpavALAM che. ahIM uttama bhavanothI yukta bhUmio che jemAM dAnava, daitya, yakSa temaja nAgAdi nivAsa kare che." pAtAlonI nIce viSNu bhagavAnanuM zeSa nAmaka tAmasa zarIra rahe che. je anaMta nAmathI kahevAya che. A zarIra sahastra phaNAothI saMyukta thai samasta bhUmaDalane dhAraNa karI pAtALanA mULamAM raheluM che. lpAntanA samaye anya mukhathI (moDhAthI) nIkaLelI saMgharSAtmaka-raudra viSAgni-zikhA traNe lokanuM bhakSaNa karI de che.15 (3-2). naraka loka. # pRthvI ane jalanI nIce raurava, sUkara, tAla, vizAsana, mahAjavAla, taptakumbha, lavaNa, vilohita, rUdhira, vaitaraNI, kRmIza, kRmi-bhojana, asipatravana, kRSNa, alAbhakSa, dArUNa, pUyavaha, valhIvAla, adhaHzirA, saideza, kALasUtra, tama, AvIci, vabhojana, apratiSNa ane agravI ityAdi nAmavALAM anekAneka mahA bhayAnaka narako che. A narakomAM pApI jIvo marIne janma le che ane pachI anukrame tyAMthI nIkaLI kramazaH sthAvara, kRmi, jalacara, manuSya ane devAdi yonione prApta kare che... ema kahevAya che jeTalA jIva devalokamAM che teTalA ja jIva narakalokamAM paNa che. 17 (3-3). jyotirloka ja bhUmithI 1 lAkha yojananI dUrI para sauramaNDala AveluM che. tenAthI 1 lAkha yojananI dUrI para caMdramaNDala AveluM che. tenAthI 1 lAkha yojana Upara nakSatra maNDala, enAthI 2 lAkha yojana Upara budha, enAthI 2 lAkha yojana Upara zukra, enAthI 2 lAkha yojana Upara maMgala, enAthI 2 lAkha yojana Upara bRhaspati, enAthI 2 lAkha yojana Upara zani ane enAthI 1 lAkha yojana Upara saptarSi maNDala ane enAthI 1 lAkha yojana Upara jaie tyAM dhruvano tAro sthita che.18 (3-4). maharloka. (svargaloka) # dhruvathI karoDa yojana Upara jaIe tyAre mahA~ka Ave che ahIM kalpakALa paryanta jIvita rahevAvALA kalpavAsIonuM nivAsa sthAna che. A sthaLathI 2 karoDayojana Upara jaIe tyAre janaloka Ave che ahIM (13) viSNupurANa, dvitIyAMza - caturvAdhyAya - zloka - 93-96. (14) viSNupurANa, dvitIyAMza-paMcamAdhyAya-zloka-2-4. (15) viSNupurANa, dvitIyAMza-paMcamAdhyAya-zloka-3-15/19-20. (17) viSNupurANa, dvitIyAMza - SaSThAdhyAya - zloka - 34. (16) viSNupurANa, dvitIyAMza - pAdhyAya - zloka - 1-6, (18) viSNupurANa, dvitIyAMza - saptamAdhyAya - zloka - 2-9 - 273) Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA nandanAdithI sahita brahmAjInA prasiddha putro rahe che. AnAthI 8 karoDa yojana Upara jaIe tyAre tapaloka Ave che ahIM vairAja deva nivAsa kare che. AnAthI 12 karoDa yojana Upara jaIe tyAre satyaloka Ave che ahIM kyAre paNa na maravAvALA amara (apunamarika) rahe che. Ane brahmaloka paNa kahevAya che. bhUmi (bhUloka) ane sUryanA madhyamAM siddhajano ane munijano vaDe sevita sthAna bhUvarloka kahevAya che. sUrya ane dhruvanA madhyabhAgamAM A 14 lAkha yojana pramANa kSetrane svarloka kahevAya che.19 (3-5). tulanA ane samIkSA viSNupurANanA AdhAre je lokasthiti athavA bhUgoLanuM varNana ApaNe joyuM. tenI jaina mAnyatA sAthe tulanA nIce pramANe che. || // dvIpa // Ya 274 jaina mAnyatA (1) dvIpa-samudra (2) jaMbUDhIpa (3) kuzadvIpa (4) krauMcadvIpa (5) puSkaradvIpa (1) lavaNoda (2) vAruNI2sa (3) kSIrasAgara (4) dhRtavara (5) IkSurasa jaina mAnyatA jaina mAnyatA (1) bharata kSetra (2) haimavaMta kSetra - (3) harivarSa kSetra asaMkhyAta prathama dvIpa paMdaramo soLamo0 trIjo || vaidika mAnyatA bhAratavarSa kSetra kimpuruSa kSetra harivarSa kSetra (19) viSNupurANa, dvitIyAMza - SaSThAdhyAya - zloka - 12-18. prathama samudra cotho samudra pAMcamo samudra chaThTho samudra sAtamo samudra // kSetra I samudra || vaidika mAnyatA dvIpa-samudra 7 prathama dvIpa jaMbUdrIpa kuzadvIpa cotho dvIpa krauMcadvIpa - pAMcamo dvIpa puSkaradvIpa - sAtamo dvIpa lavaNoda madirArasa dUdharasa madhurarasa ikSurasa - vaidika mAnyatA -- - prathama samudra trIjo samudra chaThTho samudra sAtamo samudra bIjo samudra jainamAnyatA (4) mahAvideha kSetra (5) ramyak kSetra (6) hairaNyavaMta kSetra (7) airAvata kSetra (20) tiloyapaNatti graMtha. vaidika mAnyatA IlAvRta kSetra ramyak kSetra hiraNmaya kSetra uttarakuru kSetra Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA ahIM A jANavA yogya che ke jaina mAnyatAnusAre uttarakuru te videha kSetrano ja 1 bhAga che. IlAvRta te airAvatanuM ja rUpAMtara lAge che. hAM, bIjA haimavaMta kSetranA sthAna upara je kimburuSa nAma che te avazya navuM lAge che. || parvata || jaina mAnyatA vaidika mAnyatA jaina mAnyatA vaidika mAnyatA (1) himavAnuM - himavAnuM (4) nIla - nIla (2) mahAhimavAnuM - hemakUTa (5) sakrima - zveta (3) niSadha - niSadha (6) zikharI - zRMgI zikharI evaM zRMgI A banne ekAWka nAma ja che. pAMcamo sakrima parvata jaina mAnyatAnusAre zveta (dhoLo) ja mAnelo che, je vaidika mAnyatAnusAre zveta parvatano bodhaka che. mAtra mahAhimavAnuM parvatanA sthAne hemakUTa parvata evuM jUThuM nAma che. temaja UMcAI ane vistAramAM pharaka che. jaina ane vaidika baMnnenI mAnyatAnusAre meru parvata jebUdvIpanA madhyabhAgamAM ja sthita che attara mAtra UMcAInuM che. vaidika mAnyatAnusAre merunI UMcAI 84,000yojana che, jyAre jaina mAnyatAnusAra meru 1 lAkha yojana UMco che vaLI pahoLAImAM pharaka che. II naraka sthiti ! jaina mAnyatAnI samAna ja vaidika mAnyatAmAM paNa atyaMta duHkha bhogavavAvALA nArakI jIvonuM raheThANa A pRthvInA nIce ja mAnavAmAM AvyuM che. bannenA keTalAMka nAmomAM samAnatA che jyAre keTalAMka nAmomAM viSamatA che. II jyotilaka II jaina mAnyatAnusAre batAvelA samabhUtalathI sUrya-caMdra AdinA aMtara (UMcAI) ane vaidika mAnyatAnusAra batAvelA aMtaramAM ghaNo moTo pharaka che. je bannenA varNana dvArA spaSTa rIte samajAya che. | | svargaloka | banne mAnyatAnusAre svargalokanI sthiti jyotirlokanI Upara ja mAnavAmAM AvelI che. vaidika mAnyatAmAM svargalokanuM nAma maharloka ApavAmAM AvyuM che temaja tyAMnA nivAsIone jaina mAnyatAnA samAna kalpavAsI kahevAmAM Ave che. vaidika mAnyatAmAM svargalokanI sthiti sUrya ane dhruvanA madhyamAM 14 lAkha yojana pramANa kSetramAM che jayAre jaina mAnyatAnusAre merunA zikhara bAda asaMkhyAtA yojana UparanA kSetra sudhI batAvelI che. I karmabhUmi ane bhogabhUmi ! je pramANe jainAgamomAM karmabhUmi ane bhogabhUminuM varNana karAyuM che te ja prakAre hindu-purANomAM paNa 275 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA varNana jovA maLe che. jema ke viSNupurANamAM dvitIyAMzanA tRtIyAdhyAyamAM karmabhUminuM varNana A prakAre karavAmAM AvyuM che. uttaraM yatsamudrasya himAdrezca dakSiNam / varSa tadbhArataM nAma bhAratI yatra saMtatiH // navayojanasahastro vistAro'sya mahAmune ! / karmabhUmiriyaM svargamapavargazca gacchatAm // ataH saMprApyate svargo muktimasmAt prAyanti vai / tiryaktvaM narakaM cApi yAntyataH puruSAH mune // itaH svargazca mokSazca, madhyaM cAntazca gamyate / taM khalvanyatra martyAnAM, karmabhUmau vidhIyate // (vi.pu.hi.aM.trI.a.) bhAvArtha : samudrathI uttare ane himAdinA dakSiNe A bhArata varSa avasthita che. Ano vistAra 9,000 yojana pramANa che. A svarga ane mokSamAM javAvALA puruSonI karmabhUmi che. A sthAnathI manuSya svarga ane muktine prApta karI zake che ane ahIMthI tiryaMca ane narakagatimAM paNa jIva jAya che ethI ja A karmabhUmi kahevAya che. A bhArata varSa vinA anya kSetromAM kyAMya paNa karmabhUmi nathI. agnipurANa graMthamAM paNa (bhArata varSane ja karmabhUmi) kahevAyuM che. jema ke... karmabhUmiriyaM svargamapavargaJca gacchatAm // ( agnipurANa, 118 adhyAya, zloka-2 ) viSNupurANanA aMtamAM karmabhUmino upasaMhAra karatAM lakhe che ke, bhAratavarSamAM brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra rahe che temaja teo kramazaH pUjana-pATha, Ayudha-dhAraNa, vANijyAdi karma ane sevAdi kAryone karanArA hoya che. brAhmaNAH kSatriyAH vezyA madhye zudrAzca bhAgazaH / ijyA''yudhvANijyAdyairvartayanto vyavasthitA // A adhyAyano upasaMhAra karatAM kahyuM che ke, bhAratavarSa sivAyanA kSetromAM bhogabhUmi ja che. atrApi bhArataM zreSThaM, jambudvIpe mahAmune / yato hi karmabhUreSA hyato'nyA bhogabhUmayaH // bhAvArtha: : A jaMbUDhIpamAM bhAratavarSa sarvazreSTha che. kema ke, A ja svarga ane mokSa prApta karAvavAvALI karmabhUmi che. bhAratanI bhUmi sivAya anya sarva bhUmio te bhoga-bhUmio kahevAya che. kema ke, tyAMnA rahevAvALA jIvo haMmezAM koi paNa roga-zoka ke pIDAdi vinA bhogone bhogave che. II utsarpiNI - avasarpiNIkALa || jainAgamomAM kALanA parivartananuM varNana karatAM batAvavAmAM AvyuM che ke je samaye manuSyanAM Ayusukha-samRddhi-zarIra-baLAdi badhuM ja satata vadhatuM hoya te kALane utsarpiNIkALa kahevAya che ane je samaye uparokta badhI ja vastuonI hAni thAya che tyAre te avasarpiNIkALa kahevAya che. A banne prakAranA kALonI vRddhi-hAni rUpa parivartana te ekamAtra karmabhUmiomAM ja thAya che anyatra bhogabhUminI pRthvIomAM thatuM nathI. viSNu-purANamAM paNa Ano ullekha A pramANe jovA maLe che. 276 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA avasarpiNI na teSAM vai na cotsarpiNI dvija ! natveSA'sti yuvAvasthA teSu sthAneSu saptasu // arthAt - he dvija ! jaMbudrIpastha anya sAta kSetromAM bhAratavarSanI samAna na kALanI avasarpiNI avasthA che ane na utsarpiNI avasthA... II varSadhara parvato upara sarovaro // jaina mAnyatAnusAre ja mArkaNDeya-purANomAM paNa varSadhara parvato upara sarovara ane temAM kamalono ullekha prApta thAya che. te jema ke - IST eteSAM parvatAnAM tu droNyo'tIva manoharAH / vanairamalapAnIyaiH sarobhirupazobhitAH // (mArkaNDeya purANa, adhya. 55, zloka-14-15) ukta sarova2omAM kamaLono ullekha A prakAre prApta thAya che. tavetat pArthiva pAM catuSpatra movim (mArkaNDeyapurANa, adhya. 55, zloka-20) ahIM A jANavA yogya che ke jaina mAnyatA pramANe ja purANakAro paNa padmone pArthiva rUpe svIkAre che. 4. agnipurANanA AdhAre brahmAMDa varNana le. ratilAla choTAlAla purohita (UMjhAvALA) agnipurANa prAcinatama purANa che. A purANanA pravaktA agnideva pote che eTale A purANanuM mahattva anya purANo karatAM vadhAre hoya te svAbhAvika che. agnideva kahe che ke.. A bhUmino vistAra 70,000 yojana che. tenI UMcAI 10,000 yojana che. pRthvInI aMdara 7 pAtALa che. te dareka pAtALa 10,000 - 10,000 yojana pramANa vistRta che. te sAte pAtALonAM nAma A pramANe che - (1) atala, (2) vitala, (3) nitala, (4) mahAtala, (5) sutala, (6) talAtala ane (7) rasAtala athavA pAtAla. A pAtALonI bhUmi anukrame kALI, pILI, lAla, sapheda, kAMkarAvALI, paththarovALI ane svarNamayI che, A sarva (badhA ja) pAtALo atyaMta ramaNIya che. A pAtALomAM daityo ane dAnavAdi sukhapUrvaka nivAsa kare che. samasta pAtALonA nIce zeSanAga birAjamAna che je bhagavAna viSNunuM tamoguNa pradhAna zarIra mAnavAmAM Ave che. A zeSanAgamAM atyaMta guNa che tethI emane "anaMta" paNa kahe che. te potAnA mastaka Upara A pRthvIne dhAraNa kare che ane e pRthvInI nIce aneka naraka che. sUryadevathI prakAzita thanArI pRthvIno jeTalo vistAra che, teTalo ja nabholoka (aMtarikSa vA bhuvarloka) no vistAra mAnavAmAM Ave che. pRthvIthI 1,00,000 yojana dUra sUryamaMDala che. sUryathI 1,00,000 277 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA yojana dUra caMdramaMDala che. caMdramAMthI 1,00,000 yojana Upara nakSatra maMDaLa che. nakSatra maMDaLathI 2,00,000 yojana Upara zukra che. zukrathI 2,00,000 yojana Upara maMgaLanuM sthAna che. maMgaLathI 2,00,000 yojana guru Avela che. guruthI 2,00,000 yojana Upara zanaizvara che ane tenAthI 1,00,000 yojana Upara saptarSionuM sthAna che. saptarSiothI 1,00,000 yojana Upara dhruva prakAzita thAya che. AvI rIte traNe lokanI ATalI ja UMcAI mAnavAmAM AvI che arthAt trilokI (bhU. rbhuvaH svaH ) nA UparanA bhAganI caramasImA dhruva ja che. dhruvathI 1 karoDa yojana Upara "maharloka" che jyAM kalpAMta jIvI "bhRguAdi" siddhagaNa nivAsa kare che. maharlokathI 2 karoDa yojana Upara janalokanI sthiti che jyAM sanaka, sanaMdanAdi siddha puruSo nivAsa kare che. janalokathI 8 karoDa yojana Upara tapoloka che jyAM vairAja nAmavALA devatAo nivAsa kare che. tapolokathI 96 karoDa yojana Upara "satyaloka" birAjamAna che satyalokamAM pharI mRtyune AdhIna nathanArA puNyAtmA devatAo ane RSi-munio nivAsa kare che Ane ja brahmaloka paNa kahevAya che. jyAM sudhI pagathI cAlIne javAya che, te sarva 'bhUloka'" kahevAya che. bhUlokathI sUryamaMDaLanA vacceno bhAga "bhUvarloka'" kahevAya che. sUryalokathI Upara dhruvaloka sudhInA bhAgane "svargaloka" kahevAya che. Ano vistAra 14,00,000 yojana che. A ja trailokya che ane Aja aMDakaTAhathI (aMDAkAra kaDAIthI) gherAyeluM vistRta brahmAMDa che. A brahmAMDa kramazaH jala, agni, vAyu ane AkAzarUpa AvaraNo dvArA bahArathI gherAyeluM che. A badhAnI Upara ahaMkAranuM AvaraNa che. A jalAdi AvaraNa uttarotara 10 gaNAM moTAM che. ahaMkArarUpa AvaraNa mahattattvamaya AvaraNathI gherAyeluM che. mahattattvane paNa gherIne pradhAna (prakRti) che te anaMta che kAraNa ke Ano kyAreya aMta thato nathI. eTalA mATe enI koi saMkhyA ke mApa nathI. A prakRti saMpUrNa jagatanuM kAraNa che tene ja 'aparA prakRti" kahe che. AmAM evA asaMkhya brahmAMDa utpanna thayelA che. samudranI uttare ane himAlayanI dakSiNe je varSa che tenuM nAma bhArata che. teno vistAra 9,000 yojana che, svarga ane mokSane icchanAra manuSyonA mATe A karmabhUmi che. ahIM (1) mahendra, (2) malaya, (3) sadUya, (4) zuktimAna, (5) himAlaya, (6) viMdhya ane (7) pAriyAtra A sAta parvato che. (1) indradvIpa, (2) kaseru, (3) tAmravarNa, (4) gabhastimAna, (5) nAgadvIpa, (6) saumya, (7) gAMdharva ane (8) vAruNa ema ATha dvIpo che. samudrathI gherAyeluM bhArata navamo dvIpa che. bhArata dvIpa uttara-dakSiNa tarapha hajAro yojana lAMbo che. bhAratanA upara pramANe nava bhAga che. bhAratanI sthiti madhyamAM che Ama pUrva tarapha "kirAto'" ane pazcima tarapha 'yavano' rahe che. madhyabhAgamAM brAhmaNAdi varNo nivAsa kare che. vedasmRti Adi nadIo pAriyAtra parvatamAMthI nIkaLe che. viMdhyAcalamAMthI narmadA vagere pragaTa thai che. sahya-parvatamAMthI tApI, payoSNI, godAvarI, bhImarathI ane kRSNaveLA vagere nadIono prAdurbhAva thAya che. malayAcalathI kRtamAlA vagere ane mahendra parvatamAMthI trisAmA vagere nadIo nIkaLe che. zuktimAna parvatamAMthI kumArI vagere ane himAlayamAMthI caMdrabhAgA vagere nadIono prAdurbhAva thayo che. jaMbudrIpano vistAra 1,00,000 yojana che vaLI A dvIpa cAre taraphathI 1,00,000 yojana vizALa khArA pANInA samudrathI (eTale lavaNathI) gherAyelo rahe che. A kSAra samudrane gherIne plekSa dvIpa 278 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA Avelo che meghAtithinA 7 putro A dvIpanA svAmI che. te A pramANe (1) zAMtamaya, (2) zizira, (3) sukhodaya, (4) AnaMda, (5) ziva, (6) kSetra ane (7) dhruva. A sAte putronA nAma parathI ja plekSa dvIpamAM sAta varSo (kSetro) che. (1) gomedha, (2) caMdra, (3) nArada, (4) duMdubhi, (5) somaka, (6) sumanA ane (7) zaila nAmanA tyAM parvato che tyAMnA nivAsI "vaibhAja" nAmathI prasiddha che. A dvIpamAM 7 pradhAna nadIo che. plakSathI laine zAkadvIpa sudhInA lokonI uMmara 5000 varSa che. ahIM varNAzrama dharmanuM pAlana karavAmAM Ave che. Aryakuru, vivaMza, bhAvi vagere tyAMnA brAhmaNAdi varNonI saMjJAo che, caMdramA temanA ArAdhya deva che. plakSadvIpano vistAra 2,00,000 yojana che. te eTalA ja moTA ikSurasanA samudrathI gherAyelo che. enA pachI zAlmala dvIpa che, je plakSadvIpa karatAM bamaNo che. (1) zveta (2) harita (3) jImuta (4) lohita (5) vaidyuta (6) mAnasa ane (7) suprabha nAmanA vapuSmAnanA 7 putro zAlmaladvIpanA svAmI che. A nAmo uparathI tyAMnAM 7 varSo che te paNa plekSa dvIpa karatAM bamaNAM che tathA tyAM (1) kumuda, (2) anala, (3) balAhaka, (4) droNa, (5) kaMTha, (6) mahiSa ane (7) kakumAna A maryAdA parvato che. tyAM 7 pradhAna nadIo che.kapila, aruNa, pIta ane kRSNa tyAMnA brAhmaNa Adi varNa che, tyAMnA loko vAyu devatAnI pUjA kare che. tenAthI bamaNA parimANavALA '"suroda" nAmaka madIrAnA samudrathI te dvIpa gherAyelo che. AnA pachI kuzadvIpa che. jyotiSmAnanA putro (1) udbhinna, (2) dhenumAna, (3) dhaiya, (4) laMbana, (5) dhairya, (6) kapila ane (7) prabhAdvara, A 7 dvIpanA svAmI che. A putronA nAma para sAta varSa (kSetra) che. damI, zuSumI, sneha ane maMde krame karIne tyAMnA brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zUdronI saMjJAo che. (1) vidruma, (2) hemazaila, (3) dyutimAna, (4) puSyamAna, (5) kuzezaya (6) hira ane (7) maMdrAcala A sAta tyAMnA varSa parvato che. A kuza dvIpa potAnA ja barAbara vistAravALA ghInA samudrathI gherAyelo che ane te dhRta samudra krauMcadvIpathI pariveSTita che, rAjA dyutimAnanA putro (1) kuzala, (2) manonuga, (3) uSNa, (4) pradhAna, (5) aMdhakAraka, (6) muni ane (7) duMdubhi krauMca dvIpanA svAmI che. temanA nAma Upara tyAMnAM varSa prasiddha che te dvIpanA maryAdA parvato ane nadIo paNa 7-7 che. parvatonAM nAma A pramANe - (1) kauMcara, (2) vAmana, (3) aMdhakAraka, (4) ratnazaila, (pa) devAvRta, (6) puMDarika ane (7) duMdubhi. A badhA dvIpo paraspara uttarottara bamaNA vistAravALA che. te dvIpomAM je varSa-parvato che te paNa pahelAMnA dvIponA parvatothI bamaNA vistAravALA che. tyAMnA brAhmaNAdi varNa kramazaH puSkara, puSkaLa, dhanya ane tithya nAmothI prasiddha che. krauMcadvIpa dadhimaMDodaka (chAza)nA samudrathI gherAyelo che ane te samudra zAkadvIpathI pariveSTita che tyAMnA rAjA bhavyanA 7 putro (1) jaLada, (2) kumAra, (3) sukumAra, (4) maNIpaka, (5) kuzotta2 (6) modAkI ane (7) druma... zAkadvIpanA svAmI che. A ja nAmothI tyAMnA pradezo prasiddha che. (1) udayagiri, (2) jaLadhara, (3) raivata, (4) zyAma, (5) kodraka, (6) AMbikeya ane (7) suramya. tyAM 7 maryAdA parvato che ane tyAMnI prasiddha 7 nadIo (1) sukumArI, (2) kumArI, (3) nalinI, (4) dheNukA, (5) IkSu, (6) 279 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA veNukA ane (7) gabhastivatI che. maga-magadha-mAnastha ane mahaMga tyAM brAhmaNAdi varNa che. zAkadvIpa kSIrasAgarathI gherAyelo kSIrasAgara puSkaradvIpathI pariveSTita che. tyAMnAM adhikArI rAjA sevananA ra putra thayA. jemanAM nAma mahAvita ane dhAtakI che temanA nAmathI tyAMnAM 2 pradezo prasiddha thayA. tyAM eka mAnuSottara nAmaka varSa parvata vidyamAna che je te pradezanA madhyabhAgamAM vaLayAkAre rahela che teno vistAra ane UMcAI 40,000 yojana che. tyAMnA loko ra0,000 varSanA AyuvALA che. puSkaradvIpa svAdiSTa jaLavALA samudrathI gherAyelo che. te samudrano vistAra dvIpa jeTalo ja che. samudramAM je jala che te kyAreya ghaTatuM ke vadhatuM nathI. zukUla ane kRSNapakSomAM caMdramAnA udaya ane asta kALamAM phakta 510AMgaLa sudhI pANI ghaTatuM athavA vadhatuM jovA maLe che. paraMtu tenAthI nyUnatA ke adhikatA jaNAtI nathI. madhura pANIvALA samudranI tarapha cArebAju tenAthI bamaNA parimANavALI bhUmi svAmI che. paraMtu tyAM koipaNa jIva jaMtu rahetAM nathI tenA pachI "lokAloka" parvata che jeno vistAra 10,000 yojana che. lokAloka parvata eka tarapha aMdhakArathI gherAyelo che ane te aMdhakAra aMDakaTAhathI AvRtta che. aMDakaTAha sahita badhI bhUmino vistAra 50,00,00,000 (pacAsa karoDa) yojana che. 5. pAtaMjala yogazAstrAnusAre lokanuM svarUpa le. DaoN. rudradeva tripAThI - navI dillI. * yogasUtra dvArA lokanA jJAnano saMketa: , # maharSi pAtaMjala yogadarzanamAM "mUvanasAnaM sUrye saMyaman '(rU/ ra6) A sUtranI racanA karI spaSTa karyuM che ke sUryamAM saMyama karavAthI samasta bhuvana - lokanuM jJAna prApta thAya che. A sUtra pahelAM pataMjalie sAttvika prakAzanuM AlaMbana laI sUkSma, vyavahita ane viprakRSTa siddhiono saMketa karyo che ane ethI ja paramANu-mahattattvAdi sUkSma padArthonA ane sAgaranA aMtarAlamAM rahela ratnAdi, bhUminA garbhamAM gupta khanijAdi temaja dUra dezamAM sthita sumeru parvatanI bIjI bAju vidyamAna rasAyana, auSadhi vagerenA jJAnanI vAta siddha thAya che ethI ja A sUtra bhautika prakAzanA viSayamAM saMyama karavA mATeno saMketa ApI enAthI ja lokajJAna-siddhirUpa phaLanI prApti batAve che. * TIkAkAro dvArA pallavita loka-jJAna: pAtaMjala yogadarzana" A eka sUtragraMtha che ethI ja AnA sUtronI vyAkhyA atyAvazyaka mAnavAmAM AvI che Aja sudhI A graMtha upara saMskRta bhASAmAM 20 TIkAo prApta thAya che. hindI, gujarAtI, aMgrejI temaja anya bhASAomAM paNa A ja graMthanA AdhAre pUratA pramANamAM ciMtana thayuM che ane vartamAnakALe thaI paNa rahyuM che. vyAkhyAkAromAM - vyAsadeva, vAcaspati mizra, vijJAnabhikSu, nAgezabhaTTa, hariharAnaMda, AraNyaka ane nArAyaNatIrthAdie paNa A "lokajJAna" viSe vistArapUrvaka varNana karela che. ema to (280 - Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA uparokta vyAkhyAnakAronA vicAromAM lokajJAna-saMbaMdhI vicAro prAyaH samAna ja che. to paNa "yogasiddhAMtacandrikA" vyAkhyAnA racayitA zrI nArAyaNatIrthe potAnA pUrvavata vyAsa, vAcaspati AdinA lokajJAna saMbaMdhI vicArone paryApta vistAranI sAthe laI AgaLa vadhAryA che. A ja kAraNa che ke prastuta lekhanA zIrSakamAM "yogazAstranA anusAre" evuM lakheluM che ema to lokanuM varNana prAyaH karI purANAdi graMthomAM ja adhika upalabdha thAya che. *"yogasiddhAMtacandrikA" TIkAntargata "loka-jJAna" : yogazAstromAM brahmAMDa zabdanI joDe "mahA" zabda joDI mahobrahmAMDane aneka brahmAMDano AdhAra mAnyo che. ethI A mahAbrahmAMDamAM anekAneka saMkSipta brahmAMDa che ane eka brahmAMDa 14 bhavanonA samUhathI nirmita che. A dRSTithI bhUlokane kendra mAnI "mUratisatyAna 3paritanani" kahI enI upara 6 loka mAnavAmAM AvyA che. tenAM nAmo A pramANe - (1) bhUvalaka (2) svarloka, (3) maharloka, (4) janaloka, (5) tapoloka, (6) satyaloka. A 6 loka Upara sthita hovAthI "Urdhvaloka" tarIke paNa kahevAya che ane "mAtApitAnAcatAni' sUtranA anusAra bhUlokanI nIcenAM "(1) atalaloka, (2) vitalaloka, (3) sutalaloka, (4) talAtalaloka, (5) mahAtalaloka, (6) rasAtalaloka ane (7) pAtAlaloka..." A sAte adholoka jANavAM. A pAtAla lokanA Upara jalAvaraNa che. emanA Upara tathA bhUminA nIce tAmistra, andhatAmistra, raurava, kumbhIpAka, mULa-asipatra, banasUkara, mukhAdhakUpa, kRmibhojana, madazata, prabhUmivaja, kaSTaka, zAlmali, vaitaraNI, pramoda, prANarodha, vizamana, lAlAbhakSana, sArayAdana, madIciraya, pAnakSAra, kadama, rakSogaNa, bhojanazula, protadanda, zUkAvaTa, nirodhana, paryAvartana, sUcImukhAdi... A badhAM maLI eka brahmAMDAvayanuM svarUpa che ane AvA prakAranA asaMkhya brahmAMDAvayava, mahAbrahmAMDamAM samAyelAM che. (maSTanAM tu sahastrANAM, sahastrANyayutAni ca / IdRzAnAM tathA tatra koTi koTi zatAni ca / )- (viSNupurANa) uparokta brahmAMDAvayavanuM mahAbrahmAMDamAM eTaluM ja sthAna che ke jeTaluM AkAzamAM AgiyAnuM..."brahmAMDamadhye saMkSipta brahmAMDaM ca pradhAnacAvayavo yathAze ravadyota:" (yo. si. caM. pR. 228) (5-1). bhUloka tathA tenA dvIpAdi ja uparokta brahmAMDAvayavamAM sthita lokamAM bhUlokanI paNa potAnI eka viziSTatA che emAM 7 dvIpa che. matsya evaM vAyu Adi purANomAM "dira patthAt mRta dIpa" (masya purANa 123/35) (vAyu purANa 49/132) A sUtra kahIne spaSTa batAvI dIdhuM che ke "jyAM banne bAjue pANI hoya te ja dvIpa kahevAya che. paraMtu A ja purANomAM anyatra bIpI mapatnImAvat' kahIne dvIpane maMDalAkAre paNa batAvyA che. te 7 - 281) 281 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA dvIpa kramazaH (1) jammu, (2) plekSa, (3) zAlmali, (4) kuza, (5) krauMca, (6) zAka ane (7) puSkara nAmavALA che. pratyeka dvIpa 1-1 samudrathI gherAyelo che temaja te banne (dvIpa-samudra) valayAkAre che. valayAkAravALA A dvIpomAM "jabUdvIpa" sahuthI madhyamAM sthApita che. svayaM 1 lAkha yojana vistRta ane 2 lAkha yo. vistRta lavaNa samudrathI vIMTaLAyelA A jaMbUdvIpanA madhyamAM meru-sumeru parvata che. A sumeru parvatanI UMcAI 84,000 yojana che. e uparanA bhAge (zirobhAge) 32,000 yojana temaja mULamAM 16,000 yojananI pahoLAI (vistAra) vALo che A sumerunAM 4 zikhara che. pUrvamAM rajatamaya, pazcimamAM sphaTikamaya, dakSiNamAM vairyamaNimaya temaja uttaramAM hemamaNimaya che. sumerunI uttaradizAmAM 3 parvato che nIla, zveta temaja zRMgavAnuM. A traNe parvatono vistAra 2,OOO-2,OOO yojana che. vairyamaNinI kAntivALA nIlaparvata para brahmarSi, rajatAbhAmaya zvetaparvata para devAsura temaja hemaratnAdimaya zRMgavAnuM parvata para sapatnIka devagaNa rahe che. A traNe parvatonI vacamAM 1-1 varSa (kSetra) che. je kramaza: ramaNaka, hiraNyaka temaja uttarakunA nAmathI vikhyAta che. pratyeka varSa 9,OOO-9,000 hajAra yojananA pahoLAIvALA che. uttarakurumAM evAM divyavRkSo che ke je samasta kAmanAone (icchAone) pUrNa kare che. tema tathA suvarNakaNanI bhUmivALA A varSamAM 13,000 varSanA AyuvALA devagaNo nivAsa kare che. hiraNyaka varSanA devatAonuM AyuSya 11,000 varSanuM hoya che vaLI mAyA ane mati emanA AdhIna ja hoya che ane je potAnI strI sahita vihAra kare che. ramaNaka varSamAM manuSyono nivAsa hoya che puNyakarmonA kAraNe ahIMnA nivAsI 10,000 varSa paryanta prANa dhAraNa karatA thakI sukhethI rahe che ane A manuSyonI bhogabhUmi hoya che. sumerunA dakSiNa bhAgamAM niSadha-makUTa tathA himazela nAmanA 3 parvato AvelA che ahIM sApa, nAga, gandharvAdi divya yoniyono nivAsa che. hemakUTa parvata para guhya jagatanA loko rahe che. A parvato paNa 2,0OO-2,000 yojananI pahoLAIvALA che A parvatonA madhyabhAgamAM 1-1 varSa (kSetra) che jemanAM nAmo kamazaH harivarSa, kiMguruSa ane bhArata varSa che. te pratyekano vistAra 9,000-9,000 yojana pramANa che. harivarSamAM brahmAMDanA anuyAyI daitya, dAnava, nRsiMhAdi nivAsa kare che. kiMguruSa varSa (kSetromAM kiMguruSa, gAndharvAdi sAthe hanumAna vagere rahe che.... je aDhAra purANa, itihAsAdinA dvArA zrI rAmanA guNagAna kare che. bhArata varSamAM nivAsa karavAvALA manuSya potapotAnA zubhAzubha karmAnusAre svarga-narka, athavA mokSanA adhikArI thAya che anya khaMDonI bhrAMti ahIM kevaLa bhogabhUmi ja nathI paraMtu karmabhUmi paNa che. ahIM vahetI gaMgAdi nadIomAM snAna karI puNyAtmAo pApa kAluSyane dUra karatAM potAne kRtakRtya mAne (282 } Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA che. A AtmAo vidhyAdi parvatonAM zikharo para caDhI bhagavad bhaktimAM nimagna rahe che jyAre bIjI bAju nArakIya durAtmAo kAma krodhAdithI potAnA AtmAne malina karatA vyAbhicAra priya thAya che ke jethI teo kyAreya paNa mokSa prApta karI zakatA nathI. sumeru parvatanI pUrvadizAmAM 2,000 yojana vistAravALo mAlyavAnuM parvata che. enI AgaLa samudra paryanta vistAravALo bhadrAzva varSa che. je 31,000 yojana vistRta che, ahIM zakti ane teja saMpanna 10,000varSanA AyuvALA manuSyo nivAsa kare che. A manujonI siddhacAraNo sevA-suzruSA kare che ane A loko vanavihAra priya hoya che. sumerunA pazcima bhAgamAM 2,000 yojana pahoLAIvALo gandhamAdana parvata che. AnA para aneka sevako sahita kuberanuM nivAsasthAna che. je aneka suMdara lalanAonI sAthe AmodapramodamAM nimagna rahe che. ahIM 31,000yojana vistRta hetumAla nAmano deza che. vaLI A deza bhaya ane zokathI rahita 10,000 varSanA AyuvALA manujothI vyApta che. sumerunI cAre bAju 18,0OO yojana vistAravALo IlAvRtta varSa che. A prakAre jaMbUdvIpamAM kula 9 varSa (kSatra) ane 9 parvata che. ema saMpUrNa jaMbUdvIpa pUrvathI pazcimanI bAjU ke uttarathI dakSiNanI bAjU 1 lAkhayo. nA vistAravALo che. (5-2) anya dvIpa ane tenI vizeSatAo ja vaidikAdi zAstromAM "saptalIpa vasundhA" kahevAmAM AvyuM che tadanusAre prathama dvIpa jaMbUdvIpa che temaja zeSa anya (2) plekSa, (3) zAlmala, (4) kuza, (5) krauMca, (6) zAka ane (7) puSkaradvIpa batAvavAmAM AvyA che. A dIpono paricaya cAlo pAtAMjala zAstrAnusAre joI laIe. ja (2)plakSadvIpa jaMbUDhIpathI bamaNA mApa (2 lAkha yojana) vALo A dvIpa che. je4 lAkha yojanavALA Izurasa-samudrathI vIMTaLAyelo che. A plakSadvIpamAM anukrame - (1) ziva, (2) vayam, (3) subhadra, (4) zAMta, (5) kSema, (6) amRta temaja (7) abhaya nAmanAM 7 varSo (kSetro) AvelAM che. temaja A 7 varSomAM (1) maNikuTa, (2) vajakuTa, (3) indrasena, (4) jyotikhAna, (5) suparNa, (6) hiraNyakTIva ane (7) meghamAla nAmanA 7 parvato che. ahIMyAM - (1) arUNA, (2) tRSNA, (3) aMgirasI, (4) sAvitrI, (5) suprabhAtA, (6) RtammarA ane (7) satyammarA nAmanI 7nadIo vahe che. A nadIonA jalanA sparza mAtrathI manuSyonAM pApa dUra thaI jAya che. ahIMnA nivAsIo sUryopAsaka hoya che. je 1,000 varSanA AyuvALA hoya che. ja (3) zAlmala dvIpaH A dvIpa plakSadvIpathI be guNo pahoLAIvALo che. temaja potAnAthI bamaNA vistAravALA surA nAmanA samudrathI vIMTaLAyelo che. A dvIpamAM paNa uparokta pramANe ja 7 varSa, 7parvata ane 7 nadIo che. 7 varSanA nAma (1) surocana, (2) saumanasya, (3) ramaNaka, (4) deva, (5) pAribhadra, (6) ApyAyana ane (7) avijJAta...7 parvatonA nAma (1) svarasa, (2) zatazRMga, (3) { 283) Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA vAmadeva, (4) kunda, (5) kumuda, (6) puSpavarSa ane (7) sahastrastuti...7 nadIonA nAma (1) anumati, (2) sinIvALI, (3) sarasvati, (4) kuru, (5) rajanI, (6) nandA tathA (7) rAkA. A varSanA rahevAsIo somopAsaka hoya che. Ya (4) kuzadvIpa H zAlmaladvIpathI dviguNa vistAravALo A dvIpa 8 lAkha yojana vistRta che ane 16 lAkha yojanavALA dhRtasamudrathI cAre bAju vIMTavAyelo che. pUrvanI jema ja ahIM paNa (1) vasu, (2) vasudAna, (3) dRDhaci, (4) nAbhigupta, (5) satyakRta, (6) vivikRta ane (7) nAbhadeva nAmavALA 7 varSa che. temaja (1) cakra, (2) catuH zrRMga, (3) kapila, (4) citrakuTa, (5) devanIka, (6) Urdhvaroma ane (7) draviNa nAme 7 parvato che. vaLI (1) dhRtakulyA, (2) rasakulyA, (3) madhukulyA, (4) mitravindA, (5) devagarbhA, (6) dhRtacyutA ane (7) mantramAlA nAme 7 nadIo che. temaja ahIMnA nivAsIo agninI upAsanA kare che. (5) krauMcadvIpa : kuzadvIpathI Dabala vistAravALo A dvIpa potAnAthI Dabala vistAravALA kSIrodadhithI vIMTaLAyelo che. (1) Abha, (2) madhurUha, (3) meSapRSTha, (4) sudhAmA, (5) bhrAjiSTha, (6) lohitAparNa ane (7) vanaspati nAmathI ahIMnAM 7 varSa vikhyAta che. temaja (1) zukra, (2) vardhamAna, (3) bhojana, (4) upabarhaNa, (5) nanda, (6) nandana ane (7) sarvatobhadra nAmanA 7 parvatonI ahIM sthiti che. vaLI (1) abhayA, (2) amRtaughA, (3) arvakA, (4) tIrthavatI, (5) rupavatI, (6) pavitravatI ane (7) zuklA nAmanI 7 nadIo A dvIpamAM vahe che. A dvIpanA rahevAsIo varuNanI upAsanA kare che. (6)zAkadvIpa H dhisamudrathI pariveSTita A dvIpa krauMcadvIpathI bamaNI pahoLAIvALo che. AmAM paNa (1) purojava, (2) manojava, (3) pavamAna, (4) dhUmrAnIka, (5) citrareka, (6) bahurUpa ane (7) vizvadhArA nAmathI 7 varSa prakhyAta che. (1) IzAna, (2) uruspraMga, (3) baLabhadra, (4) zatakesara (5) sahasrasrota, (6) devapAla ane (7) mahAnasa nAmanA 7 parvatothI te vibhUSita che. vaLI (1) anadhA, (2) AyurdA, (3) ubhayasRSTi, (4) aparAjitA, (5) paccanadI, (6) sahastrastuti ane (7) nijadhRti nAmanI 7 nadIo ahIM nitya pravAhita che ane ahIMnAM prANIo samAdhi lagAvIne prANanI upAsanAmAM ja jIvana pasAra kare che. (7) puSkaradvIpa H svAdUdaka samUdrathI valayAkArita A dvIpa zAkadvIpathI dviguNa vistArita che. ahIM mAnuSottara nAmavALo 1 mAtra parvata che ke je 1 ayuta yojananI UMcAIvALo che. AnI cAre bAju indrAdi lokapAlonA 4 pura (nagara) che. svAdUdaka samudranI AgaLanI bhUmi eka bAjuthI 1 kroDa, 57 lAkha, 50,000 AyAmavALI che. A bhUmi lokabhUmi kahevAya che. AnI AgaLa lokAloka parvata che ane AgaLa kaMcanamayI alaukika devatAonI kriDAbhUmi che. 284 ** Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA (5-). anya loka ane tenuM svarUpa ja bhUlokano paricayapUrvokta batAvyA mujaba jANavo. enAthI atirikta anya 6 loka paNa vidyamAna che jenAM nAma-svarUpAdi nIce pramANe jANavAM... If (1) bhuvoMka : bhUlokanI Upara A loka sthita che AnuM ja bIjuM nAma "antarikSa" tarIke oLakhAya che. ahIM graha, nakSatra ane tArAgaNa jayotiSacakramAM nibaddha thaI saMcaraNa karI rahyA che. ja (2) svalaka antarIkSanI Upara sthita A lokane "mahendraloka" paNa kahevAya che ahIM (1) tridaza, (2) agnijvAtta, (3) yAmya, (4) tuSita, (5) aparinirmita vazavartI ane (6) parinirmita vazavartI evI 6 devajAtio che. A samasta devo siddha saMkalpa ane aNimAdi 8 labdhi (siddhio)thI saMpanna (yukta) hoya che A devo zarIra dhAraNamAM svataMtra hoya che ane 1 kalpa paryanta jIvita rahe che. (3) maharlokaH AnuM bIjuM nAma "prajApatya-loka" che ane A lokasvalakanI Upara hoya che A (1) kumuda, (2) Rbhu, (3) pratardana, (4) ajanAbha ane (5) abhitAbha nAmanI saMjJAvALA pAMca devajAtionI nivAsabhUmi che. A pAMce devajAtio paMcamahAbhUtone vaza karavAvALA, dhyAnapriya temaja sahastrakalpanA AyuvALA hoya che. If (4) janaloka: AnI sthiti maharlokanI Upara jANavI vaLI ahIM 4 prakAranA devasamUho rahe che. (1) brahmapurohita, (2) brahmakAyika, (3) brahmamahAkAyika ane (4) amara A devo bhUtendriyavazI hoya che. brahmapurohita-2,000 brahmakAyika-4,000 brahmamahAkAyika-8,000 ane amara saMjJaka devo 16,000 kalpanI AyuSyavALA hoya che. * (5) tapoloka janalokanI upara A tapoloka Ave che ahIM ahaMkArane vazamAM rAkhavAvALA evA (1) AbhAsvara, (2) mahAbhAsvara temaja (3) satya mahAbhAsvara nAme 3prakAre deva-jAtio rahe che. je janalokanA devatAonI apekSAe dviguNa-dviguNa AyuSyavALA hoya che ane A badhA ja devo UrdhvaratavALA hoya che. ja (9) satyaloka badhA ja lokathI Upara A satyaloka Ave che A yogIonI nivAsabhUmi che A satyalokanA yogIo 4 prakAre prApta thAya che. (1) azruta, (2) zuddha nivAsa, (3) satyAbha ane (4) saMjJAsaMjJI... A cAre prakAranA yogIo anukrame savitarka, savicAra, sAnanda ane sAsmita samAdhithI siddha hoya che. praNavopAsaka A yogIonuM AyuSya sarga paryanta hoya che... (5-4). bhUlokanA adhovartI loka (1) atalalokaH bhUlokanI nIce A loka AveluM che ane ahIM mayaputrAdi asura nivAsa kare che. ja (2)vitalalokaH ApUrvavartalokanI nIce Avela che ahIM bhagavAn ziva pArvatIjInI sAthe vihAra kare 285) 285 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA che kema ke zivajIne hATakI nadInA adhipati mAnavAmAM AvyA che ane te hATakI nadI A ja vitalalokamAM pravAhita thAya che. ahIM bhUta, preta, pizAca, avasmAra, bahmarAkSasa, kuSmANDa, vinAyakAdinivAsa kare che. 4 (3) sutalaloka A sutalaloka vitalalokanI nIce AveluM che. ahIM bhagavAnanI kRpAthI anugrahita, Atma-samarpaNanA abhilASI, prabhunA prakhara bhakta potAnI bhakta maNDalI sAthe nivAsa kare che. 8 (4) talAtalaloka sutalalokanI nIce A loka (talAtala nAme) AveluM che ahIM mAyAvI maya ane emanA anucaro rahe che. (5) mahAtalalokaH A loka talAtalanI nIce vidyamAna che temaja ahIM takSakAdi sarpagaNonI sthiti che. (6) rasAtalalokaH A lokanI sthiti mahAtalanI nIce jANavI ahIM daitya, dAnava, nivAta, kavaca vagere rahe che. ja (7) pAtAlalokaH badhA ja lokathI nIce (sahuthI nIce-chelle) A pAtAlaloka jANavuM ahIM vAsukI Adi sarvAdhirAja saparivAra nivAsa kare che. ("tattvajJAna smArikA" graMthamAMthI sAbhAra) - - - - - - - - - - - - - - - arihaMtanA dhyAne arihaMta banI jazo.." paramAtmA banavA mATe sau prathama koI paNa vastunI jarUra hoya to te che prabhu sAthe prIta. jema sulasI zrAvikA, zreNika mahArAjAe prabhuvIra pratyenA avihaDa rAgathI | jina nAmanuM baMdha karyuM tema ApaNe paNa jo paramAtmA sudhI tArI Gol pahoMcavuM ja haze to prabhu pratye atizaya prIta vadhAravI ja paDaze. hRdayasparzI bhaktigIta prabhu pratyenI prItane vadhAratI temaja hRdayamAM prabhumilananA bhAvone jagADI te uchaLatA bhAvone paramAtmA sudhI pahoMcADavA setu samAna atyaMta hRdayasparzI navanirmita bhaktigIta-stutio vividha vaMdanAvalI ane dhuna vagerethI bharapUra ane ghara-gharamAM avazya vasAvavA jevI adbhuta pustikA eTale saMvedrazAkhA kimaH- mAtra 20 rUpiyA racayitA - puti hIraratna vijaya prAptisthAna - kohinura phezana hAusa, hAjA paTela poLanI sAme, TaMkazALa, kAlupura, amadAvAda-1. phonaH- 079-22170410, mo:- 09998446606 - mahendrabhAI ane jaina kosmolojI graMthanA muMbaInA prAptisthAne paNa maLaze. 286 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA - - - - - - - - - rIta : (5-5). pAtaMjala yogazAstrAnusAre bhUlokanuM svarUpa Lja sarvaza kathita jaina puSkaradvIpa bhUgoLa mujaba ticchalokamAM kuzadvIpa asaMkhya dvIpa-samudronuM varNana zAkadvIpa karavAmAM AvyuM che. jayAre kriocadvIpa vaidikAdi dharmanAM zAstromAM mAtra ziAlmaladvIpa sAta ja dvIpanI vAto karavAmAM plakSadvIpa Ave che. A visaMvAdanA kAraNo paNa aitihAsika che. jaina dharmanA aMtima tIrthakara (carama jaMbudvIpa tIrthapati) zrI mahAvIrasvAmI bhagavAnanA kALamAM zivanAmanAM rAjarSi thai gayA. lavaNa samuW A rAjarSie jaMgalamAM jaIne - Ise samudra ugra tapazcaryA karI eTale temane surArasa samudra maryAdita evuM virbhAgajJAna 9tarasa samudra utpanna thayuM. A jJAnanA | zrIrodadhi samudra prakAzamAM teo jaMbUdvIpa ane dadhirasa samudra tenI pharate AvelA sAta dvIpasvAdUdaka samudra samudro ja joI zakyA hatA. A maryAdita jJAnanAM AdhAre temane evI prarUpaNA karI ke vizvamAM sAta ja dvIpa- samudro AvelA che ane A vAta prajAmAM bahu ja moTA pAye phelAI gaI. zrI mahAvIrasvAmI bhagavAna to sarvajJa hatA ane teo potAnA jJAnamAM asaMkhya dvIpa-samudro joI rahyA hatA. A bAju sarvajJa arihata prabhu zrI mahAvIra svAmIe asaMkhya dvIpa-samudronI prarUpaNA karI ane te vAta karNopakarNa thatAM zivarAjarSinA paNa jANamAM AvI. have sAcI hakikata zuM che te nakkI karavA teo bhagavAna mahAvIrasvAmI pAse AvI prazno karavA lAgyA. bhagavAne temanI tamAma zaMkAonuM samAdhAna karyuM eTale temane paramAtmA pratye ahobhAva-bhaktibhAva pedA thayo ane e ahobhAvanA pariNAme paraMparAe temane avadhijJAnayathAvat kevaLajJAna paNa thayuM. ane kevaLajJAnanA prakAzamAM temane paNa asaMkhya dvIpa-samudro dekhAyA... tema chatAM zivarAjarSie ja karelI 7 dvIpa-samudranI prarUpaNA... te Aja lage sudhI cAlI Ave che... --287) 287 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 6. zrImad bhAgavata purANanA AdhAre...jaMbUDhIpa le. ratilAla choTAlAla purohita (UMjhAvALA) zrImad bhAgavat purANanA AdhAre pAMcamA skaMdhanA 16mA adhyAyamAM bhUmaMDaLanuM vistArapUrvaka varNana nIce mujaba che. te prathama jaMbUdvIpa bhUmaMDaLa rUpI kamaLanA sAta dvIpo rUpI doDAonI vaccenA eka doDA jevo che teno vistAra 1 lAkha yojanano che ane kamaLanA pAMdaDAnI peThe te samagoLa che. te jaMbudvIpamAM 9 khaMDo Avela che. te pratyeka 9,000-9,000 yojananA vistAravALA ane 8 maryAdArUpI parvatothI sArI rIte vibhAga pAmelA che. saMskRta bhASAmAM khaMDane ja "varSa" ke "kSetra" kahe che. A 9 khaMDonI vacce ilAvRta nAmano madhyakhaMDa che tenI vacce kulagirirAja "meruparvata" rahelo che. e Akhoya sonAno jaMbudrIpa jevaDo ja 1 lAkha yojana UMco ane pRthvIrUpI kamaLanI kaLI hoya tevo jaNAya che. eno Uparano vistAra 32,000 yojana, mULamAM teno vistAra 16,000 yojana ane teTalo ja 16,000 yojana te bhUminI aMdara peThelo che. IlAvRtta khaMDano uttare ne uttare anukrame nIla, zveta ane zrRMgavAn nAmanA 3 parvato che. teo traNe ramyak, hiraNmaya tathA kurukhaMDanI sImA sUcavanAra che. teo pUrvadizA tarapha laMbAIvALA ane banne cheDethI cheka khArA samudra sudhI pahoMcelA che. 1-1 parvatono vistAra 2,000 yojanano che ane teomAM prathamaprathama parvata karatAM bIjo bIjo laMbAImAM ja dazAMzathI kAMika aMze ocho che. (UMcAI ke vistAramAM nahIM...) e ja rIte IlAvRttathI dakSiNamAM niSadha, hemakUTa tathA himAlaya nAme traNa parvato AvelA che. teo paNa pUrva dizA tarapha lAMbA gayelA che ane pUrvokta nIla vagere parvatonI peThe ja dareka 10,000 yojana UMcA che ane anukrame harivarSa, kimpuruSa ane bhArata varSano sImADo sUcavanAra che. A traNa parvato paNa pUrve kahelA traNa parvatonI peThe banne bAju cheDethI khArA samudra sudhI pahoMcelA che. temaja 2,000 yojananA vistAravALA che te ja pramANe IlAvRttanI pazcime tathA pUrve mAlyavAn tathA gaMdhamAdana nAmanA 2 parvato AvelA che. teo banne uttarathI nIla parvata sudhI ane dakSiNathI nISadha parvata sudhI lAMbA2,000 yojana pahoLA ane anukrame ketumAla ane bhadrAzva kSetrano sImADo kare che. jANavA jevI bhUmikA jaMbudrIpanAM madhyabiMduthI dakSiNa-uttara rekhAmAM prathama meruparvata 16,000 yojanamAM Avelo che. te pachI IlAvRtta kSetra 18,000yojanamAM vistareluM che. te pachI 6 kSetro 54,000 yojanamAM ne 6 maryAdA parvato 12,000 yojanamAM rahyA che. ekaMdare banne dizAomAM 1 lAkha yojana maLI rahe che. te ja pramANe pUrva-pazcimamAM rekhAmAM paNa madhyabhAgamAM prathama meruparvata 16,000 yojanamAM, IlAvRtta kSetra 18,000 yojanamAM ane pachI 2 parvato 4-4 hajAra yojanamAM ane 2 khaMDo 62-62 hajAra yojanamAM ema ekaMdare banne dizAomAM 1-1 lAkha yojananuM jaMbudvIpanuM pramANa maLI rahe che. 288 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA meruparvatanI cAre dizAomAM 10-10 hajAra yojana pahoLA ane UMcA mandara, merumandara, supArtha ane kumudanAmanA 4 AdhArarUpa parvato che. e cAre parvato Upara anukrame AMbAnuM, jAMbunuM, kadaMbanuM ane vaDanuM ema 4 uttama vRkSo che. te vRkSo e parvatonI jANe dhajAo hoya tevA 1100-1100 yojana UMcA che ane teonAM DALAono vistAra paNa cotarapha eTalo ja che. temaja 100-100 yojananI teonI jADAI che... e parvato Upara 4 dharAo (sarovaro) che. teomAM anukrame dUdha-madha-zeraDIno rasa ane madhura pANI bhareluM che. tene pItAM yakSo svAbhAvika-yoganAM aizvaryane dhAraNa kare che. vaLI e parvato Upara anukrame naMdana, caitraratha, vaibhrAjaka ane sarvatobhadra nAmanA devatAI bagIcA che. te parvatomAM maMdara parvata upara agyAraso yojana UMcuM AMbAnuM jhADa che. tenI Toca UparathI aMdara parvatonA madhyapradeza Upara amRta jevI kerIo paDe che. vaLI te kerIo parvatanA zikhara jevaDI moTI hoya che. e kerIo tyAM paDIne bhAgI jAya che. tethI temAMthI nIkaLI paDatA ati madhura, svAbhAvika ne sugaMdhI puSkaLa rAtA rasarUpI jaLathI arUNodA nAmanI nadI bane che... ane te maMdara parvatanA zikhara UparathI paDI pUrva dizAmAM lAvRtta kSetrane bhIMjave che... vaLI e nadIno rasa pIvAthI mahAdevajInA patnI bhavAnInI dAsIo (yakSa-strIo...) nA sugaMdhI avayavono sparza karavAthI sugaMdhIdAra thayelo vAyu cAre tarapha 10 yojana sudhInA pradezone sugaMdhita kare che. e ja pramANe merumandara parvata uparanA jAMbunA jhADa uparathI jAMbunAM phaLo paDe che. je hAthInA zarIra jevaDAM hovA chatAM ghaNA ja nAnAM DhaLIyAvALAM hoI ghaNe UMcethI paDatAM phATI jAya che. tethI enA rasamAMthI jaMbu nAmanI nadI e merumaMdara nAmanA parvatanA zikhara uparathI 10,OOO yojananI UMcAIthI pRthvI para paDe che ane tyAMthI dakSiNamAM vahI AkhA IlAvRtta kSetramAM phelAI jAya che... e nadInA banne bAju sarva kinAre je mATI che, te e nadInA rasathI mizra banIne vAyu tathA sUryanA saMyogathI pAkI banI jAMbunada nAmanA sonA rUpe taiyAra thaIne devalokanAM nitya alaMkAra rUpa thAya che. devatAo ane teonI strIo e sonAno ja mukuTa, kaDAM tathA kaMdorA vagere alaMkAra rUpe sadAe dhAraNa kare che. temaja supArzva parvata upara moTuM kadaMbanuM vRkSa raheluM che tenI koromAMthI pAMca vAma pahoLI madhanI pAMca dhArAo jharIne supArzva parvatanA zikhara UparathI paDI pazcima tarapha IlAvRtta kSetramAM vahe che jeono upayoga karatAM prANIonA mukhamAMthI nIkaLelo vAyu cAre bAju 107yojananA pradezane sugaMdhIvALo karI de che. te ja pramANe kumuda parvata Upara zatavalva nAmanuM jhADa che tenAM thaDamAMthI dUdha - dahIM - ghI - goLa tathA anna vagerenI ane vastra-zapyA-Asana tathA alaMkAra vagerenI sarvakAmanAo pUranAra moTI nadIo vahe che je badhI kumuda parvatanA zikhara UparathI paDI tenI uttare IlAvRtta kSetramAM vahe che. e nadInAM pANIne sevatI prajAone kadI vaLiyAM, thAka, parasevo, durgadha, ghaDapaNa, roga, mRtyu, TADha, phikAza tathA bIjA upadravo vagere koipaNa jAtanA saMtApa thatA nathI ane jyAM sudhI jIva jIve che tyAM sudhI tene niratizaya sukha ja rahe che. 289 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA jema kamaLanI kaLInI AsapAsa kesaro hoya che tema meru parvatanA mULa pradezamAM cAre bAju (1) kuraMga, (2) kuTara, (3) kusaMbha, (4) vaikaMka, (5) trikuTa, (6) zizira, (7) pataMga, (8) rucaka, (9) niSadha, (10) zinIvAsa, (11) kapila, (12) zaMkha, (13) vaidurya, (14) jAsudhI, (15) haMsa, (16) RSabha, (17) nAga, (18) kAlaMjara ane (19) nArada vagere parvato che. temaja merunI pUrve jaThara ane devakUTa nAmanA ra parvato che. je 18,000 yojana uttara tarapha lAMbA hoI 2,000 yojana UMcA ane pahoLA che. e ja pramANe merunI pazcime pavana ane pArivAtra ema 2 parvato che. dakSiNe kailAsa ane karavIra parvata che vaLI uttaramAM trizaMga ane makara nAme parvata che. A AThe parvatothI cAre bAju vIMTAyelo suvarNagiri meru agni jevo zobhe che temaja A AThe parvato meruthI cAre dizAmAM merunA mULa pradezathI 1,000 yojana choDIne rahelA che. vidvAno kahe che ke meru parvatanI upara madhyapradezamAM bhagavAna brahmadevanI 10,000 yojana vistAravALI samacorasa sonAnI nagarI che. e nagarInI AsapAsa AThe dizAomAM 8 lokapAlonI ATha nagarI che jeonI brahmadevanI nagarInA cothA bhAga pramANe vistAra che. meru parvata upara brahmA iMdra vagerenI anukrame 9 nagarI che te A pramANe - (1) brahmAnI manovatI, (2) iMdranI amarAvatI, (3) agninI tejAvatI, (4) yamadevanI saMyamatI, (pa) niRotanI kRSNAMganA, (6) varuNInI zraddhAvatI, (7) vAyunI gaMdhavatI, (8) kuberanI mahodayA ane (9) IzAnanI yazovatI.. AmAMnI pahelI brahmAnI nagarI saunI vacce che ane iMdrAdinI nagarI anukrame pUrvadizAmAM mAMDI ATha dizA tarapha keTalAka vidvAno A jaMbUdvIpanA paNa bIjA ATha upadvIpo che ema mAne che ke jeone sagara rAjAnA putroe azvamedha yajJano ghoDo zodhatI vakhate A pRthvIne cAre taraphathI khodI nAMkhI racyA che jenAM nAmo (1) svarNaprastha, (2) caMdrazukUla, (3) Avartana, (4) ramaNaka, (5) maMdarahariNa, (6) pAMcajanya, (7) siMhala ane (8) laMkA .... che. astu. pUrve batAvela bauddha matAlusAre vizvavana,vaidika dhamakumAre lokavA , avhiApurAdhAre brahmAMDavA , pAtAMjala yogazAragrAhumAre lokaLuM svarupa temaja zrImad bhAgavata purANAnA AdhAre jaMbUdvIpa.. vagere lekhone A" sarvajJa kathita vizva vyavasthA jAmaka graMthamAM sthAna ApavA pAchaLa eka ja Azaya chUpAyelo che ke. jevI rIte jevAdarzaka pRthvIne sthira temaja sUrya-caMdrAdi pharatA mAne che, tevI rIte ja pUrve batAvelA anya darzano paNa A ja mAnyatA dharAve che, mATe zAstrIya rIte jo jovA jaIe to sarva dharmanI eka ja vArtA siddha thAya che ke "pRthvIsthira che.... ane sUrya-caMdrAdi phare che." 290 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 7. vaijJAniThonA bhatAnusAre Adhuni vizva le. hIrAlAla "siddhAMtazAstrI" nyAyatIrtha... ha899 24,860 (71). bhUmaMDala # je pRthvI para ApaNe nivAsa karIe chIe te mATI paththarano eka nAraMgI samAna goLo che. eno vyAsa lagabhaga ATha hajAra mAila kara44 -267 ane paridhi lagabhaga paccIsa hajAra mAIla 14 - 42 che. vaijJAnikonA matAnusAre AjathI kharabo varSa pUrva koI samaye e vAlAmathI agnino goLo hato. e agni dhIre-dhIre ThaMDo paDato gayo ane have pRthvInuM dharAtaLa sarvatra zItala thaI gayuM che. to paNa enA garbhamAM tIvratAthI baLI rahyo che, jenA kAraNe pRthvInuM dharAtala paNa keTalIka uSNatAyukta rahyuM che. nIcenI tarapha khodakAma karavAthI uttarottara adhika uSNatA prApta thAya che. koI koI vakhate bhUgarbhanI e javAlA Ugra thaI bhUkaMpa utpanna karI de che ane koI vakhate javAlAmukhInA rUpamAM phUTI nIkaLe che. jenAthI parvata, bhUmi, nadI, samudra vagerenA jala ane sthaLa bhAgomAM parivartana thatuM rahe che. e agninA tApathI pRthvInuM dravya yathAyogya dabANa ane zItalatA pAmIne vividha prakAranI dhAtu-upadhAtu temaja tarala padArthomAM parivartita thaI gayuM che. je amane paththara, kolasA, lokhaMDa, sonuM, cAMdI vagere tathA jala ane vAyu maMDalanA rUpamAM dekhAya che. jaLa ane vAyu ja sUryanA tApathI megha vagerenuM rUpa dhAraNa karI le che. A vAyumaMDaLa pRthvInA dharAtalathI uttarottara virala thatuM lagabhaga 400 mAIla sudhI phelAyela hovAnuM anumAna karavAmAM Ave che. pRthvInuM dharAtala sarvatra samAna nathI. pRthvItalano uccatama bhAga himAlayanuM gaurIzaMkara zikhara mAunTa evaresTa) mAnavAmAM Ave che. je samudranA taLiyAthI ogaNatrIsa hajAra phUTa arthAt sADA pAMca mAIla UMcuM che. samudranI adhikatama UMDAI 35,400 phUTa arthAt lagabhaga cha mAIla sudhI mApavAmAM AvI che. A prakAre pRthvI taLanI UMcAI-nIcAImAM sADA agiyAra mAIlanuM aMtara jovA maLe che. pRthvIno ThaMDo thaIne jAmela tharasittara mAIla mAnavAmAM Ave che. enIdravya-racanAnA adhyayanathI anumAna karavAmAM AvyuM che ke ene jAmyA ne ajaba-kharabo varSa thaI gayAM che. sajIva tattvanA cihna kevala cotrIsa mAIla UparanA tharamAM maLI Ave che. jenA parathI anumAna karavAmAM AvyuM che ke pRthvI para jIvatattva utpanna thayAne be karoDa varSathI vadhu samaya thayo nathI. emAM paNa manuSyano vikAsanA cihna parathI kevaLa eka karoDa varSanI aMdara thayo hovAnuM anumAna karavAmAM Ave che. pRthvI tala ThaMDuM thaI gayA pachI enA para Adhunika jIva-zAstra anusAra jIvanano vikAsa A kramathI thayo. sarva prathama sthira jalanI upara jIva-koza prakaTa thayA, je pASANAdi jaDa padArthothI mukhyatve traNa bAbatamAM bhinna hatA. eka to te AhAra grahaNa karatA hatA ane vadhatA hatA. bIjuM eka te ahIM tahIM cAlI paNa zakatA hatA ane trIjuM e ke teo potAnA jevA anya koza paNa utpanna karI zakatA hatA. -- 291) I Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA kAla-krama dvArA emAMthI keTalAka koza bhUmimAM jaDa jamAvIne sthAvarakAya vanaspati banI gayA ane keTalAka jalamAM vikasita thatA thatA matya (mAchalA) banI gayA. kramazaH dhIme dhIme evI vanaspati ane deDakAM vagere prANI utpanna thayAM je jaLamAM ja nahi, paraMtu sthaLa-jamIna para paNa zvAsocchavAsa grahaNa karI zakatAM hatA. Aja sthaLa prANIomAMthI peTanA bala para sarakIne-ghasaDIne cAlanArA kAcabA, sApa vagere prANI utpanna thayA. emano vikAsa be dizAomAM thayo-eka pakSInA rUpamAM ane bIjo stanadhArI prANInA rUpamAM, stanadhArI prANIonI be vizeSatA che ke teo iMDAmAMthI utpanna na thaine garbhamAMthI utpanna thAya che ane pakSI iMDAmAMthI utpanna thAya che.magarathI AraMbhI gheTA, bakarI, gAya, bheMsa, ghoDA vagere badhA stanadhArI jAtinA prANI che. e stanadhArI prANIomAM eka vAnara jAti utpanna thaI. koI eka vakhata keTalAka vAnaroe potAnA AgaLanA be paga UMcA karIne pAchalA be paga para cAlavAnuM-pharavAnuM zIkhI lIdhuM. basa, emAMthI manuSya jAtinA vikAsano prAraMbha thayo ema mAnavAmAM Ave che. ukta jIvakozathI AraMbhI manuSyanA vikAsa sudhI pratyeka navI dhArA utpanna thavAmAM lAkho karoDo varSanuM aMtara hovAnuM mAnavAmAM Ave che. A vikAsa kramamAM vakhato vakhata tAtkAlika paristhitio anusAra vividha prakAranI jIva-rAzio utpanna thaI. emAMthI aneka jAtio samayanA parivartana viplava ane potAnI ayogyatAne kAraNe vinaSTa thaI gaI. jeno pato amane bhUgarbhamAM rahelA emanA niAtako-avazeSo dvArA (khodakAmathI) maLI Ave che. pRthvI-tala para bhUmithI jalano vistAra lagabhaga traNa gaNo che. (thala 29% jala 71%) jalanA vibhAgAnusAra pRthvInA pAMca pramukha khaMDa prApta thAya che. eziyA, yuropa ane AphrikA maLIne eka, uttara-dakSiNa amerikA maLIne bIjo, osTreliyA trIjo, uttarI dhruva cotho, pAMcamo dakSiNa dhruva A sivAya aneka nAnA-moTA dIpa paNa che. e paNa anumAna karavAmAM Ave che ke sudUra pUrvamAM saMbhavatAM e pramukha bhUmi bhAga paraspara joDAyelo hato. uttarI dakSiNI amerikAnA pUrvI samudra taTIya rekhA evI dekhAya che ke te yuropa-AphrikAnI pazcimI samudra taTIya rekhAnI sAthe ThIka pramANamAM maLatI Ave che tathA hinda-mahAsAgaranA aneka dvIpa samudranI zRMkhalA eziyA khaMDanA osTreliyAnI sAthe joDAtI hoya ema lAge che. vartamAnamAM nehara khodIne AphrikAnuM eziyA-yuropabhUmi khaMDathI tathA uttarI amerikAnuM dakSiNI amerikAthI bhUmi saMbaMdha toDI nAMkhavAmAM Avyo che. A bhUmi-khaMDono AkAra, parimANa ane sthiti paraspara atyaMta viSama che. bhArata varSa eziyA-khaMDano dakSiNa-pUrva bhAga che. e trikoNAkAra che. dakSiNI koNa laMkAdvIpane prAyaH sparza kare che. tyAMthI bhArata varSanI sImA uttaranI tarapha pUrva-pazcima dizAomAM phelAtI jAya che ane himAlaya parvatanI zreNIo para jaIne samApta thAya che. bhAratano pUrva-pazcima ane uttara-dakSiNI vistAra lagabhaga be-be hajAra mAIlono che. enI uttarI sImA para himAlaya parvata che. madhyamAM vidhya ane sAtapuDAnI parvatamALAo che tathA dakSiNanA pUrva ane pazcimI samudra taTo para pUrvI-ghATa ane pazcimIghATa nAmavALI parvata-zreNIo phelAyelI che. bhArata varSanI pramukha nadIomAM himAlayanA prAyaH madhyabhAgathI nIkaLIne pUrvanI tarapha samudramAM 292 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA paDanArI brahmaputra ane gaMgA che. enI sahAyaka nadIomAM jamanA, caMbaLa, vetavA ane sona vagere che. himAlayathI nIkaLI pazcima tarapha samudramAM paDanArI siMdhu ane enI sahAyaka nadIo jhelama, cinAva, rAvI, vyAsa ane sataLaja che. gaMgA ane siMdhunI laMbAI lagabhaga paMdaraso mAIlanI che. dezanI madhyamAM vidhya ane sAtapuDAnI vacce pUrvathI pazcimanI tarapha samudra sudhI vahenArI narmadA nadI che. sAtapuDAnA dakSiNamAM tAptI (tApI) nadI che. dakSiNa bhAratanI pramukha nadIo godAvarI, kRSNA, kAverI pazcimathI pUrva tarapha vahe che. dezanA uttaramAM siMdhuthI gaMgAnA kachAra (mukha) sudhI prAyaH Arya jAtinA tathA sAtapuDAthI sudUra dakSiNamAM draviDa jAtinA, temaja pahADI pradezomAM goMDa, bhIla, kola ane kirAta Adi AdivAsI janajAtionA loko rahe che. vartamAnamAM upalabdha A ATha hajAra mAIla vistRta ane paccIsa hajAra mAIla paridhivALA bhUmaMDaLanI cArebAju anaMta AkAza che. jemAM ApaNe divase sUrya ane rAtrie caMdramAM temaja tArAonuM darzana thAya che ane enAthI prakAza maLe che. emAMthI pRthvIthI badhA karatA adhika samIpa caMdramA che, je A bhUmaMDaLathI lagabhaga aDhI lAkha mAIla dUra che. e pRthvI jevo ja eka bhUmaMDaLa che je pRthvIthI ghaNo nAno che ane enI cAre tarapha ghUmyA kare che. jethI amArA tyAM zukla ane kRSNa pakSa thAya che. caMdramA svayaM prakAzita nathI. paraMtu te sUryanA prakAzathI prakAzita thAya che. eTale potAnA paribhramaNa anusAra ghaTato-vadhato dekhAya che. anusaMdhAnathI jJAta thayuM che ke caMdramA bilakula ThaMDo thaI gayo che ane pRthvInA garbhanI jema emAM agni nathI. enI Asa-pAsa vAyumaMDaLa paNa nathI ane na enA dharAtala para jaLa che. e kAraNothI tyAM zvAsocchavAsa-pradhAna prANI ane vanaspati upalabdha nathI. tyAM parvata tathA kandarAo sivAya kAMI nathI. tethI anumAna karavAmAM Ave che ke - caMdramA pRthvIno eka bhAga che, jene chUTA paDyAne pAMca-cha karoDa varSa thaI gayAM che. (7-2). caMdranuM kSetraphaLa vagere... ja AjanA vaijJAnikoe caMdranA viSayamAM ja tathya saMkalita karyuM che emAMthI keTaluMka A pramANe che - | * caMdra vyAsa (pRthvIno caturtha bhAga) | 2,160 mAIla ke 3,4pa6 kilomITara * caMdranI paridhi 10, 864 kilomITara | * caMdrathI pRthvInuM aMtara 3,81,171 kilomITara * caMdranuM tApamAna 117 senTIgreDa, (jayAre sUrya mAthA Upara hoya.) * caMdranuM rAtamAM tApamAna 137 senTIgreDa * caMdra taLiyAmAM gurutvAkarSaNa |pRthvI karatA chaThThA aMza jeTaluM - 293) 293. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA - pRthvI para je vastunuM vajana 27 kilo hoya che enuM caMdra para 4.5 kilo thAya che. caMdrano vistAra ke bimba pRthvInA 100mA aMza jeTalo che ane enuM Ayatana pRthvInA AyatananA pAMcamA bhAga jeTaluM che. caMdramAnI gati 3,669 kilomITara pratyeka kalAke che. caMdrane pRthvInI eka parikramA karavA mATe 27 divasa, 7 kalAka ane 43 mInITa lAge che kema ke te lagabhaga eTalI gatithI potAnI dUrI para dhUme che. caMdramAnI pAse kramazaH zukra, budha, maMgaLa, bRhaspati ane zani Adi graha che. e badhA pRthvInI jema ja bhUmaMDaLavALA che ane sUryanI parikramA karyA kare che. tathA sUryanA prakAzathI ja prakAzita thAya che. A grahomAMthI koipaNamAM ApaNI pRthvInI jema jIvonI saMbhAvanA mAnavAmAM nathI AvatI kema ke tyAMnI paristhitio jIvananA sAdhanothI sarvathA pratikUla che. pRthvIthI lagabhaga sADA nava karoDa mAIlanA aMtare sUrya-maMDala che, sUrya pRthvIthI lagabhaga paMdara lAkha gaNo moTo che arthAt pRthvI jevA lagabhaga paMdara lAkha bhUmaMDala enA garbhamAM samAI zake che. sUryano vyAsa 8, 60,000 mAIla che. e mahAkAya sUrya-maMDala agnithI prajvalita che ane enI vAlA lAkho mAIla sudhI uThe che. sUryanI javALAthI karoDo mAIla vistRta sauramaMDala AkhAmAM prakAza ane uSNatA phelAya che. sUryanA dharAtala para 10,000 pheranahITa garamI hoya che. jemsa jInsa nAmanA vaijJAnikano evo mata che ke - A sUryanI vicchinnatAthI pRthvI, budha, bRhaspati vagere graha ane enA upagraha banyA che. je badhA hajI sudhI enA AkarSaNathI nibaddha thaIne enI AsapAsa ghUmyA kare che. amAruM bhUmaMDaLa sUryanI parikramA 365 5 divasamAM tathA prati cothA varSe 366 divasamAM pUrNa kare che ane enA AdhAra para amAruM varSa-mAna avalaMbita che. A paribhramaNamAM pRthvI niraMtara potAnI dharI para 60 hajAra mAIla prati kalAkanA hisAbathI ghUmyA kare che. jenA kAraNe ApaNA tyAM divasa ane rAtri thayA kare che. pRthvIno je golAdhe sUryanI saMmukha thAya che, tyAM divasa ane bAkInA goLArdhamAM rAtri thAya che. vaijJAnikono e paNa mata che, ke e pRthvI vagere graha ane upagraha punaH sUryanI tarapha AkRSTa thaI rahyA che. upara je mahAkAya sUrya-maMDaLano ullekha karavAmAM Avyo che enI barobarI karI zake evuM koI paNa jayotimaMDaLa AkAzamAM dekhAtuM nathI. paraMtu enAthI e na samajavuM joIe ke ati laghu dekhAvanArA tArAo sUryanI samAna eka paNa nathI. vastutaH ApaNane je tArAonAM darzana thAya che, emAM sUryathI nAnA temaja sUryanI barobarIvALA tArA to bahu thoDA che. emAM adhikAMza to sUryathI paNa bahu vizALa che tathA enAthI seMkaDo, hajAro, lAkho gaNA moTA che. paraMtu enuM nAnA dekhAvAnuM kAraNa e che ke teo ApaNAthI sUryanI apekSA ghaNA vadhu aMtare AvelA che. jayeSThAnakSatra eTaluM vizAla che ke emAM 700,00,00,00,00,000 pRthvIo samAI jAya. (7-3). prakAzavarSa # tArAonA aMtarane samajavA mATe ApaNA saMkhyAvAcaka zabda kAmamAM AvI zakatA nathI. enI gaNanA mATe vaijJAnikonI bIjI ja vidhi che. prakAzanI gati prati sekaMDa para eka lAkha chayAsI hajAra (1,86,000) mAIla tathA pratimITare eka karoDa agyAra lAkha sAITha hajAra (1,11,60,000) mAIla 294 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA mApavAmAM AvI che. A pramANathI sUryano prakAza, amArI pRthvI sudhI AvavAmAM sADA ATha(8)mInITa lAge che. tArA amArAthI eTalA dUra che ke eno prakAza amArI samIpa varSomAM Ave che ane jeTalA varSomAM te Ave che eTalA ja prakAza varSanI aMtare te tArA hovAnuM kahevAmAM Ave che. seMcurI nAmano ati nikaTavartI tAro amArAthI sADA cAra - prakAza varSanA aMtare che kema ke enA prakAza ne amArI pAse AvavAmAM sADA cAra varSa lAge che. A prakAre dasa, vIsa, pacAsa temaja seMkaDo prakAza varSonA aMtare ja nahi, paraMtu evA-evA tArAonuM jJAna thaI gayuM che ke jenuM aMtara dasa lAkha prakAza varSa mApavAmAM AvyuM che tathA je parimANamAM A pRthvIthI zuM paNa ApaNA sUryathI paNa lAkho gaNA moTA che. tArAonI saMkhyAno koI pAra nathI. ApaNI dRSTithI vadhumAM vadhu chaThThA pramANa sudhInA lagabhaga chasAta hajAra tArA ja dekhAya che. paraMtu dUra-darzaka yaMtronI jeTalI zakti vadhatI jAya che. eTalA adhikAdhika tArA dekhAya che. Aja sudhI vIsa pramANa sudhInA tArAo jovA yogya yaMtro banI cUkyA che. jenA dvArA te saraLatAthI paNa vadhu tArA jovAmAM AvyA che. jenI tAlikA AgaLa ApavAmAM AvI che. (7-4). vaijJAnikonI anusAra tArAnI saMkhyA AjanA vaijJAnikoe prakAzanI hInAdhikatA anusAra tArAone keI keTalAya moTA vargamAM vaheMcyA che. pahelA, bIjA ane trIjA varganA tArA adhika camakIlA che. paraMtu enI saMkhyA bahu ochI che. AThamA varga sudhInA tArAo AMkhathI joI ane gaNI zakAya che. paraMtu enI AgaLanA vargonA tArAone dUrabInanI sahAyatAthI ja jovAmAM ane gaNavAmAM AvyA che. vaijJAniko dvArA 20 vargomAM vibhakta tArAnI saMkhyA A pramANe che - saMkhyA varga saMkhyA 19 11 - 65 12 - 200 13 530 14 1,620 15 4,850 16 14,300 17 41,000 18 11,700 19 32,400 20 varga 1 2 3 4 5 6 7 8 - 10 - 87,000 22,70,000 57,00,000 1,38,00,000 3,20,00,000 7,10,00,000 11,50,00,000 29,60,00,000 56,00,00,000 1,00,00,00,000 (eka abaja) 295 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA jemsa jInsa sadeza vaijJAnika jyotiSIno mata e che ke - tArAnI saMkhyA amArI pRthvInA samasta samudra taTonI retInA kaNonI barAbara hoya to te Azcarya nathI. te asaMkhya tArA eka bIjAthI keTalA dUradUra che, enuM anumAna enA parathI karI zakAya che ke sUryathI atinikaTavartI tArA sADA cAra prakAza-varSa arthAt kharvo mAIlanA aMtare che. e badhA tArA ghaNA vegathI gatizIla hoya che ane eno pravAha be bhinna dizAomAM prApta thAya che. (7-5). nihArikA vikharAyela varALanA zaklamAM je aneka tArAono samUha prApta thAya che ene "nihArikA'" kahevAmAM Ave che. vinA dUrabIna potAnI AMkho vaDe ekAda nihArikA joI zakIe chIe ane te paNa jovAmAM tArA jevI ja lAge che. dUrabInamAM jovAthI emAMthI keTalIka goLa dekhAya che ane keTalIkanI AkRti zaMkhanA cakkara jevI che. goLa nihArikAo ApaNA sthAnIya vizvanA athavA AkAza gaMgAnA tArA guccha che. cakkaradAra nihArikAo mahAna vizvathI nAnI, paraMtu karoDo tArA guccha maLIne thayela nAnA vizva jevI che. Aja sudhI vizeSa vivaraNanI sAthe zodha-khoLa karavAmAM AvyuM hoya tevI nihArikAothI sauthI paNa ochI che. paraMtu dUrabInathI vIsa lAkha jeTalI cakkaradAra nihArikAonA astitvanI jANakArI thaI che. AkAza gaMgA paNa evI ja zreNInuM eka dvIpa-vizva che. amArI pRthvI na to bRhaspati jevo vizALa athavA na to zukranI jema nAno graha che. sUrya paNa madhyama AkArano eka graha che. AkAza-gaMgA paNa eka madhyama AkAranI nihArikA che. jenI mAtrA eka araba-sUryothI paNa vizeSa che. sUrya amArI pRthvIthI traNa lAkha tera hajA2 gaNo moTo che. (7-6). AkAza gaMgA ahIM e jJAtavya che ke AkAza gaMgA zuM vastu che ? rAtre AkAzamAM eka sapheda retALa patha ke gaMgA jevI sapheda pahoLI dhArA dakSiNa-pazcimathI uttara-pUrvanI tarapha lAMbA AkAre (paDelI) dekhAya che ene "AkAza-gaMgA" kahevAmAM Ave che. e AkAza-gaMgA svayaM tArAno eka samUha che. emAM sUrya jevA be kharaba jeTalA tArA che. enI AkRti IMDAkAra jevI ghaDIyALa athavA be joDAyelA goLa tavAnI jema vaccamAMthI moTI ane kinArA para pAtaLI che. eno vyAsa traNa lAkha prakAza varSa ane jADAI 10 hajA2 prakAza varSa che. Ya (7-7). graha jyotiSa maMDaLamAM grahonuM paNa mahattvapUrNa sthAna che. eno thoDoka paricaya AgaLa Apela koSTaka parathI jANavA maLaze... 296 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI Ya grahanuM nAma 1. budha 2. zukra 3. pRthvI 4. maMgaLa [[ 14,15,00,0OO 5. bRhaspati | 48,32,00,000 6. zina 7. arUNa sUryathI sarAsarI aMtara mAIlomAM 8. varUNa 9. kubera 3,60,00,000 6,72,00,000 9,26,00,000 3,030 7,700 7,918 4,230 86,500 88,59,00,000 73,000 1,78,22,00,000| 31,900 2,79,16,00,000| 34,800 3,70,00,00,000 | 3,605 sUrya tathA enuM graha-kuTuMba maLIne "saurya-maMDaLa" kahevAya che. sarAsarI vyAsa | parikramAno samaya mAIlomAM varSomAM 0.22 0.62 1.00 1.88 11.86 29.46 84.02 164.78 250.00 (7-8). loka athavA brahmAMDa jene ApaNe brahmAMDa kahIe chIe, emAM aneka saurya-maMDaLo che evuM anumAna karavAmAM Ave che ke saurya-maMDaLonI saMkhyA lagabhaga 10 karoDa che. amAru saurya maMDaLa 'airAvata patha' (milkIve) nAmanA brahmAMDamAM Avela che. airAvata-pathanA caMdrarUpI pathanA lagabhaga - bhAga para eka pILuM biMdu che. te biMduM amAro sUrya che. je potAnA grahone sAthe laIne airAvata patha para barAbara ghUmI rahyo che. pUrva airAvata pathamAM lagabhaga 500 karoDa tArA vidyamAna che. emAMthI ghaNAkharAne ApaNe joI zakatA nathI. kema ke teo amArI sAmethI divasa daramyAna nIkaLe che, eTale sUryanA prakAzamAM eno prakAza amane dekhAto nathI. tArAo sivAya airAvata-pathamAM dhundha, gesa ane dhULa paNa adhika mAtrAmAM che. rAtrimAM aneka tArA gaNono prakAza ekatrita thaIne A gesa ane dhULane prakAzita karI de che. jANavA jevI bhUmikA upagrahonI saMkhyA 7 1 2 9 (9 4 1 ajJAta A prakAre saMpUrNa vizva athavA lokanuM pramANa asaMkhya che ane AkAzano koi aMta ja dekhAto nathI. tArAgaNonuM AkAzamAM je prakAre vistaraNa che tathA AkAza gaMgAmAM je tArA puMja dekhAya che, e parathI anumAna karavAmAM AvyuM che ke tArAmaMDaLa-sahita samasta lokano AkAra lensanA jevo che arthAt upara nIce ubharAyelo ane vaccamAM phelAyelo evo goLa che, jenI paridhi para AkAzagaMgA dekhAya che ane ubharelA evA bhAganI madhyamAM sUrya-maMDaLa che. "gaNitAnuyoga" graMthanI prastAvanAmAMthI sAbhAra 297 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 8. pRthvI daDA jevI goLa nathI ane pharatI nathI... tenA 101 purAvAo le. saMjaya kAMtIlAla vorA 1. avakAzayAtrIonuM nirIkSaNa ja eroplenamAM beThelA pAIlaTane athavA avakAzayAnamAM beThelA avakAzayAtrIne paNa kyAreya pRthvI bahirgoLa hovAnuM jaNAtuM nathI. kRtrima upagrahamAMthI pRthvInI je tasavIro mokalavAmAM Ave che te triparimANI nathI hotI paNa dvipariNAmI hoya che. A tasavIromAM pRthvI goLa goLa dekhAya che paNa te daDA jevI nahIM paNa thALI jevI goLa hoya che. pRthvIne daDA jevI goLa sAbita karavA mATe triparimANI tasavIro bahAra pADavI joIe. joke hajI sudhI triparimANI tasavIro pADI zake evA kemerA zodhAyA nathI. avakAzamAMthI kemerA vaDe paDAtI tasavIromAM pRthvI jevI goLa dekhAya che tenuM paNa kAraNa e che ke kemerAnI lensanI maryAdA badhI dizAmAM ekasarakhI hovAthI tenI sImAo svAbhAvika rIte ja goLAkAra banI jAya che. AvI ja rIte ApaNI AMkhanI dRSTimaryAdA karatAM koIpaNa moTI cIja ApaNane goLAkAra ja dekhAya che. A rIte kRtrima upagrahonI tasavIro paNa pRthvIne daDA jevI ke nAraMgI jevI goLa sAbita karI zakatI nathI. 2. pANInI sapATI bahigaLa nathI ja jyAre paNa pANInI sthira sapATI upara prayogo karavAmAM Ave che tyAre A sapATI haMmezAM eka samatalamAM jaNAya che. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to sthira pANInI sapATI bahirgoLa hovI joIe, paNa AvuM jovA maLatuM nathI. A rIte prayogo karIne paNa sAbita karI zakAya che ke pRthvI daDA jevI goLa nathI. vadhumAM pANI haMmezAM eka ja stara upara rahetuM hovAthI te bahirgoLa rahI zake nahIM. samataLa sapATI daDA jevI goLa hoI zake nahIM. 3. relavenA bAMdhakAmamAM pRthvI sapATa jaNAya che ja jyAre paNa koI lAMbI relave lAIna nAkhavAmAM Ave che, roDa bAMdhavAmAM Ave che ke nahera khodavAmAM Ave che tyAre kyAreya paNa tenI DijhAIna banAvatA enjiniyaro pRthvIno goLAkAra bhAga lakSamAM laIne DijhAIna banAvatA nathI paNa sapATa kAgaLa upara sapATa jamInanI ja DijhAIna banAve che, kAraNa ke temane khabara che ke pRthvInI sapATI bahigaLa nathI paNa sapATa che. 4. nadImAM Aroha-avaroha jovA maLatA nathI. ja vizvamAM evI aneka nadIo che ke jemanI seMkaDo mAIlanI laMbAI che. bhAratamAM gaMgA, narmadA ane godAvarI jevI nadIo dariyAne maLe tyAre pRthvI bahirgoLa bhAga uparathI nIce paDatI hoya tevuM jaNAtuM (298 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA nathI. IjiptanI nAIla nadInI laMbAI eka hajAra mAIla che to paNa temAM kyAMya Aroha-avaroha jovA maLatA nathI. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to evuM zakya bane ja nahIM. 5. dIvAdAMDIo dUrathI dekhAya che. zi vizvamAM evI aneka dIvAdAMDIo che, jene 60-65mAIla dUrathI joI zakAya che. ATalI laMbAImAM jo pRthvInA goLAkAranI UMcAI mAnavAmAM Ave to te seMkaDo phUTa thaI jAya che. kepa heTerAsa nAmanA baMdaranI dIvAdAMDI dariyAmAM 40 mAIla dUrathI joI zakAya che. jo pRthvI bahirgoLa hoya te A dIvAdAMDI dariyAnI kSitijathI 900phUTa nIce hovI joIe. AdIvAdAMDI 40 mAIla dUrathI joI zakAya che, kAraNa ke pRthvI bahirgoLa nathI paNa sapATa che. 6. dariyAkinAre sTImaranuM nirIkSaNa ja jo ApaNe samudrataTe UbhA rahIne ApaNA tarapha AvI rahelA koI sTImarane nihALIe to khyAla Avaze ke te jema najIka Ave tema tenI UMcAImAM vadhAro thAya che. jo ApaNe thoDI UMcAI upara jaIne sTImarane joIe to paNa AvuM ja pariNAma jovA maLe che. temAM pRthvIno goLAkAra kAraNabhUta nathI paNa daSTisApekSatAno niyama kAraNabhUta che. A niyama mujaba ApaNI najIkanI vastu moTI dekhAya che ane dUranI vastu nAnI dekhAya che. A niyamane kAraNe ja dariyAmAM ApaNe UMcAIe jaIe tyAre ApaNane kSitija paNa ApaNI AMkhanA stare upara UDatI dekhAya che. jo ApaNe dariyAmAM pAMca mAIla dUrathI AvatI koI sTImarane joIzuM to te DhALa caDIne AvI rahI hoya tevI dekhAze. have jo ApaNe dariyAkinAre AvelI nAnakaDI TekarI upara caDIzuM to ApaNe dariyAmAM 25 mAIla dUra joI zakIzuM. A bhAga jo kharekhara pRthvInI goLAkAra nIce hoya to te TekarI UparathI paNa dekhAI zake nahIM. A rIte sTImaranAM nirIkSaNa parathI pRthvI daDA jevI goLa che evuM sAbita thatuM nathI. 7. sTImaramAM AvuM kema bane che ? ja koIpaNa sTImara dariyAmAM dUrathI AvI rahI hoya tyAre teno dhUmADo pahelAM dekhAya che, pachI tenI cimanI dekhAya che, pachI tenA vacceno bhAga dekhAya che, pachI tenuM tUtaka dekhAya che ane sauthI chelle tenuM taLiyuM dekhAya che. AnuM kAraNa te pRthvInA goLAkAramAMthI Upara AvI rahI hovAnuM kahevAya che. hakIkatamAM A ApaNI dRSTino bhrama mAtra che. tenA mATe pRthvIno tathAkathita goLAkAra bilakula javAbadAra nathI. jyAre ApaNane narI AMkhe dUrathI AvI rahelI sTImarano mAtra dhUmADo ja dekhAto hoya tyAre ApaNe jo zaktizALI dUrabIna vaDe joIzuM to AkhI sTImara ApaNane spaSTa dekhAze. jo sTImarano bAkIno bhAga pRthvInA goLAkara nIce chupAyelo hoya to te dUrabIna vaDe paNa joI zakAya nahIM. A rIte pRthvI sapATa sAbita thaI jAya che. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 8. khalAsIo pRthvIno goLo sAthe nathI laI jatA 4 khalAsIo jyAre dariyAnI saphare nIkaLe che tyAre dizAnI ane sthaLonI mAhitI mATe skUlomAM hoya che tevo pRthvIno goLo potAnI sAthe nathI laI jatA paNa nakazAo sAthe rAkhe che. A nakazAo sapATa kAgaLa Upara dorelA hoya che, kAraNa ke samudranuM kheDANa karatA khalAsIone khabara che ke pRthvI sapATa che. teo jo pRthvInA goLAnA AdhAre potAnuM vahANa haMkAre to vahANano patto ja lAge nahIM. A UparathI sAbita thAya che ke pRthvI sapATa che. 9. nakazAo paNa sapATa hoya che #dariyAI musApharInA je nakazAo taiyAra karavAmAM Ave che ane temAM je rIte akSAMza, rekhAMza, zahero vagere darzAvavAmAM Ave che temAM kyAMya pRthvInA goLAkArane gaNatarImAM levAmAM Avato nathI. A nakazAo sAbita kare che ke pRthvI sapATa che. 10. hokAyaMtra paNa pRthvI sapATa hovAnI sAbitI che # koI paNa hokAyaMtrane jyAre sthira sapATI upara mUkavAmAM Ave che tyAre teno Uparano cheDo uttara dhruva tarapha ane nIceno cheDo dakSiNa tarapha hoya che. jo uttara ane dakSiNa dhruva eka ja samataLamAM hoya to ja hokAyaMtranI soya eka sAthe uttara ane dakSiNa dizA batADI zake. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya ane daDA Upara hokAyaMtranI soya mUkavAmAM Ave to A soya eka sAthe kadI uttara ane dakSiNa dizA batADI zake nahIM. dhAro ke soyano eka cheDo uttara dizAmAM hoya to bIjo cheDo dakSiNamAM nahIM paNa AkAzamAM hoya. dhAro ke nIceno cheDo dakSiNa dizAmAM hoya to Uparano cheDo AkAzamAM hovo joIe. AvuM banatuM nathI, kAraNa ke pRthvI sapATa che ane teno banne dhruva eka ja samatalamAM che. 11. dakSiNa dhruvanuM astitva ja nathI. ja hokAyaMtranI soya eka sAthe uttara ane dikSaNa dizA batADe che, tenAthI paNa sAbita thAya che ke pRthvI sapATa che. hakIkatamAM pRthvInuM uttara dizAmAM je kendra che tene uttara dhruva gaNavAmAM Ave che. dakSiNa dizAmAM pRthvInuM koI kendra ja nathI mATe dakSiNa dhruvanuM astitva ja nathI. A kAraNe koI vijJAnIo ke sAgarakheDuo kyAreya dakSiNa dhruva sudhI pahoMcyA nathI. ApaNe jene dakSiNa dhruva mAnIe chIe te hakIkatamAM uttara dhruvanI virodhI dizA che. pRthvInA jeTalA bhAgamAM uttara dhruvano tAro dekhAya che, tene ApaNe uttara goLArdha kahIe chIe. hakIkatamAM A uttarano sapATapradeza che. jyAM dhruvano tAro nathI dekhAto tene khoTI rIte dakSiNa goLArdha kahevAmAM Ave che. A pradeza dhruvanA tArAthI atyaMta dUra Avyo hovAthI tyAM dhruvano tAro dekhAto nathI. (300 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 12. dakSiNamAM mAtra mahAsAgara che. # ApaNe joyuM ke dakSiNamAM koI dhruva nathI. uttara dhruvathI cokkasa aMtare AvelAM biMduo goLAkAramAM goThavAI jaIne eka sapATa vartuLa banAve che, jene atyAre ApaNe bhUlathI dakSiNa dhruva kahIe chIe. hakIkatamAM uttara dhruvathI viruddha dizAmAM AvAM asaMkhya biMduo AvelAM che, jene ApaNe bhUlathI dakSiNa dhruva mAnI beThA chIe. A badhAM biMduo kyAreya uttaranI jema eka biMdu Upara bhegAM thatAM nathI. dakSiNamAM mAtra aphATa mahAsAgara Avelo che. A uttara dhruvanA AdhAre pUrva, pazcima ane dakSiNa dizA nakkI thAya che. jyAM sUryano udaya thAya che te pUrva dizA bane che ane asta thAya che te pazcima dizA bane che. pRthvInI pradakSiNAno artha hakIkatamAM uttara dhruvanI pradakSiNA jevo thAya che. AvuM sapATa pRthvImAM ja saMbhavI zake che. 13. rekhAMzo sIdhI rekhAo che ja koIpaNa hokAyaMtranI soyane sthira sapATI upara rAkhavAmAM Ave che tyAre te ekasAthe uttara ane dakSiNa dizAo darzAve che. A uparathI kahI zakAya ke uttara ane dakSiNa dizAne joDatI sIdhI rekhA eka ja samatalamAM AvelI che. have pRthvInA uttara ane dakSiNa dhruvane joDatI rekhAo to rekhAMza tarIke oLakhAya che. UparanI dalIlo uparathI sAbita thAya che ke rekhAMza sIdhI rekhAnA svarupamAM che. jo koI paNa goLA Upara uttara ane dakSiNane joDatI rekhAo doravAmAM Ave to A rekhAo sIdhI nathI hotI paNa ardhavartuLanA AkAramAM hoya che. ApaNe je rekhAMza vyavahAramAM joIe chIe te ardhavartuLAkAra nathI hotI paNa sIdhI rekhAmAM hoya che. A UparathI sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa nathI. 14. be rekhAMzo vaccenuM aMtara satata vadhe che # pRthvInA uttara dhruva biMdu Upara badhAM ja rekhAMzo bhegAM thAya che, mATe be rekhAMzo vaccenuM aMtara zUnya banI jAya che. uttara dhruvathI viSuvavRtta sudhI be rekhAMzo vaccenuM aMtara satata vadhyA kare che. pRthvI jo daDA jevI goLa hoya to viSuvavRttanI dakSiNe be rekhAMzo vaccenuM aMtara pAchuM ghaTavuM joIe ane dakSiNa dhruva biMdu Upara A aMtara pAchuM zUnya thavuM joIe. hakIkatamAM AvuM banatuM nathI. hakIkatamAM to viSuvavRttanI dakSiNe paNa be rekhAMzo vaccenuM aMtara satata vadhyA ja kare che. ApaNe agAu joyuM ke dakSiNa dhruvanuM astitva ja nathI. A kAraNe dakSiNa dhruvamAM badhA rekhAMzo bhegA thavAno prazna ja nathI. je nakazAo pRthvI daDA jevI goLa che evA siddhAMtane AdhAre banAvyA che te nakazAo mujaba dariyAmAM musApharI karanArAM vahANo athaDAI paDe che, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI sapATa che. 15. pRthvInI ArapAra nIkaLAtuM nathI # AjanA vijJAnIonA mate pRthvI daDA jevI goLa che ane teno vyAsa Azare 12,700 kilomITara che. A vAta jo sAcI hoya ane pRthvInA eka cheDe 12,700 kilomITaranuM bhoMyaruM khodavAmAM Ave to -- 301) 301 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA pRthvInA goLAnA bIje cheDe nIkaLI zakAya. Aja sudhI vijJAnIo AvuM bogaduM khodI zakyA nathI, jenA UparathI sAbita thaI jAya che ke pRthvIno Akara goLa nathI. vijJAnIo dhAro ke bogaduM na khodI zake to paNa lesara kiraNo to eka cheDethI bIjA cheDA sudhI jamIna soMsaravAM utArI zake che. Ama karavAmAM paNa vijJAnIone saphaLatA maLI nathI. vijJAnIoe have hIDana phoTona nAmanA prakAzanA kaNonI zodha karI che, je dIvAlanI ArapAra nIkaLI jAya che. A hIDana phoTona pRthvInI ArapAra jaI zakatA nathI, jenA UparathI sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa nathI. 16. pRthvInI pradakSiNA' daramiyAna maLatI sAbitI $deg koI vyakti uttara dhruvane kendramAM rAkhIne pUrva athavA pazcima dizAmAM satata musApharI kare to vartuLAkAra raste pAcho potAnA mULa sthAna sudhI AvI zake che. A mATe pRthvI daDA jevI goLa hovI jarUrI nathI. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to uttara ane dakSiNa goLArdhamAM koI cokkasa akSAMze teno gherAvo ekasarakho hovo joIe. koI vyakti dhAro ke 4pa DigrI uttara akSAMze pRthvInI pradakSiNA kare to te amuka aMtara kApIne tenA mULa sthAne pAcho AvI zake che. have A ja vyakti 45 DigrI dakSiNa akSAMza Upara pRthvInI pradakSiNA kare to paNa teNe eTaluM ja aMtara kApavuM paDavuM joIe, paNa hakIkatamAM teNe uttara akSAMzanI sarakhAmaNIe dakSiNa akSAMza upara lagabhaga bamaNuM aMtara kApavuM paDe che, jenA UparathI sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa nahIM paNa sapATa che. 17. ApaNI AMkho khoTI nathI TR kudarate ApaNane sRSTine ane tenA svarUpane nihALavA mATe AMkho ApI che. ApaNe sagI AMkho dvArA pRthvInuM ja svarUpa nihALIe chIe te ja tenuM sAcuM svarUpa che. ApaNe koI paNa vizALa medAnamAM UbhA rahIne nirIkSaNa karIe to jamIna ApaNane bahirgoLa nathI dekhAtI paNa sapATa ja dekhAya che, kAraNa ke te hakIkatamAM sapATa che. ApaNe dariyAkinAre UbhA rahIne pANInI sapATI sAme joIe tyAre paNa te sapATa dekhAya che, kAraNa ke te hakIkatamAM sapATa che. avakAzamAM gayA hovAno dAvo karatA koI avakAzayAtrIo Apane chetaravA mATe ema kahe che ke pRthvI daDA jevI goLa che to ApaNane te vAta zA mATe mAnI levI joIe? vijJAna ema kahe che ke ApaNe koI vastu pratyakSa purAvA vinA mAnI levI joIe nahIM. pRthvI goLa jevI hovAno paNa koI pratyakSa purAvo nathI. 18. pRthvInI uttara-dakSiNa pradakSiNA thatI nathI. ja Aja sudhI jeTalA vahANavaTIo athavA pAIlaToe pRthvInI pradakSiNA karI hovAno dAvo karyo che, temaNe pRthvInI pUrva-pazcima pradakSiNA ja karI che, pRthvI daDA jevI goLa na hoya to paNa tenI sapATI upara uttara dhruvane kendra banAvIne vartuLAkAra pradakSiNA karI zakAya che. pRthvI jo daDA jevI goLa hoya to tenI pUrva-pazcima pradakSiNA jeTalI ja sahelAIthI uttara-dakSiNa pradakSiNA paNa thaI zakavI joIe. Aja sudhI koI sTImara pRthvInI uttara-dakSiNa pradakSiNA karI zakI nathI. pRthvInI jo uttara dakSiNa pradakSiNA karavI (302 - Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA hoya to uttara dhruva ane kahevAtA dakSiNa dhruvanI paNa ArapAra nIkaLavuM paDe. kadAca tophAnI mahAsAgarane kAraNe sTImara uttara-dakSiNa dhruvanI pradakSiNA na karI zake, paNa vimAnane to AvI pradakSiNA karatAM koI roke che? A uparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI. 19. eTalAnTika TeligrApha kebalano purAvo ja yuropa ane amerikA khaMDane saMdezavyavahArathI sAMkaLI levA mATe eTalAnTika mahAsAgaramAM 1665 mAIlanI laMbAIno kebala nAkhavAmAM Avyo hato. A kebala AyarlenDanA velenTiyAthI nyu phAunDalenDa (amerikA) nA seTa jona sudhI nAkhavAmAM Avyo hato. A kebala nAkhatI vakhate je sarve karavAmAM Avyo temAM eTalAnTika mahAsAgaranI sapATIne bahirgoLa nahIM paNa sapATa mAnavAmAM AvI hatI. jo pRthvInI sapATIne bahirgoLa gaNavAmAM AvI hoya to kebalanI laMbAI paNa 1665 mAIla karatAM 300 mAIla jeTalI vadhI javI joIe. vaLI A kebala mATe je DroIMga karavAmAM Ave temA paNa A goLAkArane mAnya karavo paDe. hakIkatamAM TrAnsaeTalAnTika TeligrApha kebala mATe pRthvIne sapATa gaNIne ja DijhAIna banAvavAmAM AvI hatI. A DijhAInane jAhera paNa karavAmAM AvI hatI, je sAbita kare che ke pRthvI sapATa che. 20. eTalAnTika mahAsAgaranI UMcAI 100 mAIla nathI ja AjanA vijJAnIo pRthvI daDA jevI goLa che evuM mAne che. A mujaba teo pRthvInI AkRti banAve che tyAre koI paNa be sthaLone eka levala Upara batAve che ane tenI vaccenA bhAgane TekarInI jema Upaselo darzAve che. pRthvI jo daDA jevI goLa hoya to AvuM ja banavuM joIe. A vAta sAcI hoya to eTalAnTika mahAsAgara paNa 100 mAIla UMcAInI TekarI jevo hovo joIe. vijJAnIo ja eka siddhAMta kahe che ke pANI haMmezAM uparanA levalathI nIcenA levala sudhI javAnI koziza kare che. A siddhAMta sAco hoya to 100 mAIla UMcI TekarI upara raheluM pANI banne bAju sarakI javuM joIe ane dariyo samataLa ja banI rahevo joIe. hakIkatamAM AvuM ja hoya che. dariyAmAM pANInI TekarInI gerahAjarI sAbita kare che ke pRthvI daDA jevI goLa nathI. 21. kSitija nIce dhakelAvI joIe ja jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to balUna athavA vimAnamAM besIne Upara jaI rahelA manuSyane kSitija goLAkAranI khINamAM sarakatI hoya ema dUra jatI dekhAvI joIe. hakIkatamAM pRthvI jo goLAkara hoya to kSitija jevuM ja kaMI hovuM na joIe. jeo balUnamAM ke vimAnamAM besIne AkAzamAM jAya che, temano anubhava kAMIka alaga ja kahe che. temane kSitija khINamAM sarakatI dekhAvAne badale temanI sAthe Upara UThatI dekhAya che. hakIkatamAM kSitija Upara nathI AvatI paNa vadhu UMcAIe AMkhanI daSTimaryAdA vadhI jatI hovAne kAraNe tevo AbhAsa thAya che. pRthvI jo bahirgoLa hoya to pRthvInI nIcono bhAga ekadama najIka dekhAvo joIe ane dUrano bhAga khINamAM hoya tevo dUra dekhAvo joIe. AvuM dekhAtuM nathI mATe sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa nathI. 303 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 22. sTImaranI sAbitI chetarAmaNI che ISS skUlamAM bALakone bhaNAvavAmAM Ave che ke koI sTImara jyAre kinArAnI najIka Ave che tyAre teno Uparano bhAga pahelAM dekhAya che ane nIceno bhAga pRthvInA goLAkAra heThaLa chupAyelo hovAthI thoDA samaya pachI dekhAya che. jo keTalAka mITaranI UMcAI dharAvatI sTImarano bhAga pRthvInA goLAkara pAchaLa chupAI jato hoya to tenA AdhAre pRthvIno vaLAMka paNa bhUmitino upayoga karIne mApI zakAya che. A mATe sTImara kinArAthI keTalI dUra che ane sTImaranI UMcAI keTalI che tenuM mApa joIe. A gaNatarI karatAM pRthvInI goLAI amuka so kilomITara ja gaNI zakAya che. AjanA vijJAnIo kahe che tema pRthvIno parigha jo 36,000 kilomITara jeTalo hoya to tenI goLAImAM aDadhI sTImara chupAI jAya ane aDadhI bahAra rahe tevuM bane ja nahIM. A uparathI sAbita thAya ke pRthvI goLa nathI. 23. pRthvI zA mATe goLa dekhAya che ? * ghaNA loko evI dalIla kare che ke jo pRthvI sapATa hoya to ApaNe koI eka sthaLa Upara UbhA rahIne cotarapha AkhI pRthvI joI zakIe. A dalIla ajJAnamAMthI pedA thaI che. jo ApaNe koI vizALa khullA medAnamAM UbhA rahIe ane joIe to khyAla Avaze ke ApaNI najara cAre dizAmAM mAtra traNatraNa mAIla sudhI ja pahoMce che. jyAM ApaNI dRSTinI maryAdA AvI jAya che, tyAM ApaNane kSitija dekhAya che. ApaNI dRSTimaryAdA badhI dizAmAM samAna hovAthI daSTimaryAdAnI je rekhA bane che e traNa mAIla trijyAnuM vartuLa bane che. ApaNI najarathI traNa mAIla sudhInI jamIna ApaNane Upara UThatI jaNAya che ane tenI pAchaLanI vastu ApaNe joI zakatA nathI. jo A ja sthaLe ApaNe dUrabInano upayoga karIe to traNa mAIla karatAM paNa vadhu dUra joI zakIe chIe. A uparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI paNa sapATa che. 24. suejha nahera sIdhI rekhAmAM khodAI che ja suejhanI nahera bhUmadhya samudrane rAtA samudra sAthe joDe che ane tenI laMbAI Azare 100 mAIla jeTalI che. A naheranuM bAMdhakAma I.sa. 1859 thI 1869 daramiyAna karavAmAM AvyuM hatuM. suejhanI naheranI jyAre DIjhAIna banI rahI hatI tyAre tenA Ijaneroe evo savAla karyo hato ke 100 mAIlanI laMbAImAM pRthvInI UMcAI 6600 phUTa vadhI jatI hovAthI be samudrane joDavA mATe temaNe eTalI UMDAI sudhI khodavuM paDaze ane projekTano kharca ekadama vadhI jaze. tyAre temane nahera bAMdhanArI phrenca kaMpanI dvArA ema kahevAmAM AvyuM hatuM ke tamAre khodakAma karatI vakhate pRthvIne goLa gaNIne nahIM paNa sapATa gaNIne ja nakazAo taiyAra karavAnA che. Ijaneroe pRthvIne sapATa mAnIne nakazAo banAvI te mujaba khodakAma karyuM to be samudranAM pANI eka thaI gayAM. A UparathI sAbita thAya che ke pRthvI sapATa che. (304 | Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA - rA. pRthvI pharatI nathI mATe goLa nathI " # pRthvI goLa che ane pRthvI phare che. A banne thiyarIo eka bIjA para AdhArita che. pRthvIne pharatI sAbita karavA mATe tene goLa sAbita karavI jarUrI che ane tene goLa sAbita karavA mATe pharatI sAbita karavI jarUrI che. jo ApaNe ema sAbita karI zakIe ke pRthvI pharatI nathI to ApaNe ApoApa sAbita karI zakIe chIe ke pRthvI goLa paNa nathI. AjanA vijJAnIo kahe che ke pRthvI eka miniTamAM 1100 mAIlanI jhaDape potAnI dharI upara pazcimathI pUrva dizAmAM phare che. jo pRthvI pharatI hoya ane ApaNe pUrva dizAmAM goLI choDIe to te pazcima dizAmAM choDavAmAM AvelI goLI karatAM vadhu dUra javI joIe. kAraNa ke pRthvI paNa pUrva dizAmAM jaI rahI che. hakIkatamAM pUrva ane pazcima dizAmAM choDavAmAM AvelI goLIo sarakhA aMtara sudhI jAya che. tenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI pharatI nathI ane goLa paNa nathI. 26. topano goLo mULa jagyAe pAcho Ave che. # koI UMcA TAvaranI Toca uparathI patharo nIce pheMkavAmAM Ave to te patharo TAvaranA pAyAmAM ja paDe che. pRthvI sthira hoya ke pharatI hoya to paNa AvuM ja bane che. pRthvI jo pharatI hoya to TAvaranI sAthe patharo paNa te ja dizAmAM pharato hoya che, mATe te TAvaranA pAyAmAM ja AvIne paDe che. pRthvIthI kATakhUNe goThavavAmAM AvelI topanA nALacAmAMthI choDelo goLo amuka sekanDa pachI pAcho tyAM ja AvIne paDe che. pRthvI jo pharatI hoya to AjanA vijJAnIonA mate te eka miniTamAM 1100 mAIla jeTalI dUra jatI rahe che. A kAraNe topano goLo pAcho Ave tyAre topa aneka mAIla AgaLa sarakI gaI hovI joIe ane goLo mAIlo dUra paDavo joIe paNa AvuM banatuM nathI, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI pharatI nathI ane mATe goLa paNa nathI. - 27. pRthvI pharatI nathI kAraNa ke te graha nathI Sja IMglenDano khagoLazAstrI jayorja bI. erI potAnA 'Ipasvica lekjharsa nAmanA vikhyAta graMthamAM dalIla karatAM lakhe che ke "guruno graha khUba moTo che ane te potAnI dharI Upara pharato jaNAya che. jo guruno graha potAnI dharI Upara pharato hoya to pRthvI zA mATe pharI na zake?" A savAlano sAdo javAba e hoI zake ke ""kAraNa ke pRthvI koI graha nathI." hakIkatamAM Avo javAba ApavAne badale ApaNane parANe manAvI levAmAM Ave che ke pRthvI paNa eka graha hovAthI te sUryanI AjubAju ane potAnI dharInI AjubAju phare che. pRthvI eka graha che evI vAta Aja sudhI koI vaijJAnika prayogathI, tarkathI, gaNitathI ke pratyakSa purAvAthI sAbita thaI zakI nathI. pRthvI sUryamALAno graha che te paNa sAbita thayuM nathI, mATe te pRthvI pharatI ke goLa paNa sAbita thatI nathI. 28. badhA graho dhruvanA tArAnI AjubAju phare che. ja vijJAnIo ApaNane evuM samajAvavAnI koziza kare che ke budha, zukra, maMgaLa, guru, zani vagere na 305) Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ---- - - - - - - - - - - jANavA jevI bhUmikA graho sUryanI AjubAju phare che. hakIkatamAM ApaNuM nirIkSaNa ema kahe che ke badhA graho, nakSatro ane tArAo uttara dizAmAM AvelA dhruvanA tArAne kendramAM rAkhIne phare che. jyAre khagoLazAstrIo ema kahe che ke badhA graho sUryanI AjubAju phare che tyAre A vAtano temanI pAse pratyakSa ke parokSa koI purAvo hoto nathI. jo anya graho sUryanI AjubAju pharatA na hoya to pRthvI sUryanI AjubAju phare che evuM mAnI levAnI koI jarUra nathI. jo anya graho sUryanI AjubAju pharatA hoya to paNa pRthvI sUryanI AjubAju phare che evuM mAnI levAnI jarUra nathI, kAraNa ke pRthvI graha nathI. pRthvI jo sUryanI AjubAju ke potAnI dharI Upara pharatI na hoya to pRthvI goLa hoI zake nahIM. 29. kSitijanI rekhAmAM vaLAMka nathI 3 jyAre ApaNe dariyAkinAre jaIne dUra kSitija tarapha najara nAkhIe tyAre ApaNane jaNAya che ke kSitija eka sIdhI rekhAnA svarUpamAM che. AjanA vijJAnIo pRthvIne daDA jevI goLa mAnatA hoya to kSitijanI rekhA sIdhI na hovI joIe paNa kamAnanA AkAramAM hovI joIe. ogaNIsamI sadInA eka mahAna khagoLazAstrI prophesara ricArDa prokTare pRthvIne goLa puravAra karavA mATe kinArAthI dUra jatA vahANanuM eka rekhA citra banAvyuM che. A citramAM vahANa jaLanI TekarI caDIne pALa UtarI jatuM hoya ema darzAvyuM che. A citramAM paNa kSitijane to eka sIdhI rekhA tarIke ja darzAvavAmAM AvI che. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to kSitija rekhA kamAna jevI hovI joIe. kSitija rekhA sIdhI hoya ane pANI TekarI jevuM hoya to pRthvIno AkAra naLAkAra sAbita thAya che. zuM prophesara ricArDa prokTara jevA khagoLazAstrIo pRthvIne naLAkAra mAne che? 30. vAdaLAMnI gati badhI dizAmAM hoya che ja ApaNe niyamita nirIkSaNa karIe chIe ke AkAzamAM vAdaLAM badhI dizAmAM gati karatAM dekhAya che. ghaNI vakhata amuka vAdaLAM pazcimathI pUrva tarapha gati karatAM hoya che to tyAre ja bIjAM amuka vAdaLAM pUrvathI pazcima dizAmAM jatAM hoya che. have jo pRthvI goLa hoya ane avakAzamAM pazcimathI pUrva dizAmAM eka sekanDanA 19 mAIlanI gatithI pharatI hoya to pUrva dizAmAM jatA vAdaLAMnI spIDa ApaNane vadhu lAgavI joIe ane je vAdaLAM sthira hoya te pUrva dizAmAM jatAM dekhAvAM joIe. pazcima dizAmAM sekanDanA 19 mAIlanI jhaDape jatAM vAdaLAM ApaNane sthira jaNAvAM joIe, hakIkatamAM AvuM banatuM nathI. vAdaLAM potAnI svAbhAvika gatithI ja badhI dizAmAM jatAM hovAnuM spaSTa dekhAya che. temanI Upara pRthvInI kahevAtI gatino koI prabhAva jovA maLato nathI, kAraNa ke pRthvI sthira che ane sapATa che. 31. briTiza pArlAmenTano TharAva ja jyAre suejhanI nahera baMdhAI rahI hatI tyAre briTananI pArlAmenTamAM vivAda thayo hato ke A naheranA khodakAma mATe je nakazAo taiyAra karavAmAM Ave temAM pRthvIne goLa gaNavAmAM Ave ke sapATa? pRthvI jo goLa hoya to 100 mAIla lAMbI naheranA madhya bhAgamAM jamInane Azare 6600 phUTa vadhuM UMDI (306 | Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ......... -------------- jANavA jevI bhUmikA khodavI paDe tema hatuM kAraNa ke 100 mAIlanI laMbAI mAM pRthvInI jADAI 6600phUTa jeTalI thavI joIe. A kAraNe yojanAno kharca bahu vadhI jato hato. tyAre briTananI saMsadamAM TharAva pasAra karavAmAM Avyo hato ke bhaviSyamAM koIpaNa nahera bAMdhavAnI hoya tyAre pRthvI sapATa che ema mAnIne ja naheranI "DeTama lAIna nakkI karavI, jethI jarUra karatAM UMDuM khodakAma karavuM paDe nahIM. A TharAva Aje paNa briTananI pArlAmenTamAM mojUda che, je sAbita kare che ke pRthvI sapATa che. 32. dakSiNa pradezamAM ThaMDI vadhu hoya che. If viSuvavRttanI uttara dizAmAM dUranA pradezomAM baraphanI jeTalI jamAvaTa thAya che tenA karatAM kyAMya vadhu barapha dakSiNa dizAmAM eTalA ja aMtare jAme che. dAkhalA tarIke keragulena nAmanuM sthaLa dakSiNa dizAmAM 50 akSAMza upara AveluM che. ahIM jeTalo barapha jAme che tenA karatAM bahu ocho barapha 75 DIgrI uttara akSAMza Upara Avela AIsalenDamAM jovA maLe che. keragavelenamAM mAtra 18 prakAranI vanaspati ja thAya che. jyAre AIsalenDamAM unALAmAM sUryano tApa vadhu hovAthI 870 jAtanI vanaspatio thAya che. tenA uparathI khyAla Ave che ke uttara dhruvanI najIka sUryanI jeTalI UrjA maLe che tenA karatAM bahu ochI UrjA dakSiNa pradezamAM maLe che. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to uttara ane dakSiNa dizAmAM sUryanI garamI eka sarakhI hovI joIe paNa tevuM thatuM nathI. A UparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI. 33. dakSiNamAM sUryanI gati vadhu hoya che # dara varSe sUrya viSuvavRttanI uttara dizAmAM jeTalo samaya rahe che eTalo samaya viSuvavRttanI dakSiNa dizAmAM paNa rahe che. uttara dizAmAM sUryane ochuM aMtara kApavAnuM hovAthI teno vega ocho hoya che, jene kAraNe koI eka sthaLane sUryanI UrjA vadhu maLe che. viSuvavRttanI dakSiNano pradeza goLAnI jema nIcethI saMkocAyelo nathI paNa vartuLanI jema bahAranI tarapha vistare che. A bhAgamAM pradakSiNA karatAM sUryane 24 kalAkamAM ja moTuM vartuLa pharavAnuM hovAthI teno vega vadhI jAya che ane dakSiNanA pradezamAM sUryanI UrjA ochI maLe che. A kAraNe ja dakSiNa pradezamAM vadhu barapha ane ochI vanaspati jovA maLe che. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to uttara ane dakSiNa dizAmAM sUryanI UrjA ekasarakhI paDavI joIe. AvuM banatuM nathI, kAraNa ke pRthvI sapATache. 34. balUna tenI mULa jagyAe pAchuM Ave che. ja jUnA jamAnAmAM avakAzayAtrIo balUnamAM besIne AkAzamAM aneka mAIla Upara jatA hatA, kalAko sudhI AkAzamAM rahetA hatA ane pachI nIce potAnI mULa jagyAe pAchA pharatA hatA. pRthvI jo eka miniTamAM 1100 mAIlanI jhaDape pharI rahI hoya to AkAzamAM UDanArAo kadI potAnA mULa sthAne pAchA AvI zake nahIM. AjanA vijJAnIo evI dalIla kare che ke pRthvInI sAthe tenuM vAtAvaraNa paNa miniTanA 1100 mAIlanI jhaDape gati kare che ane balUna paNa vAtAvaraNamAM hovAthI A gatie pRthvI - 307) Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA sAthe ghasaDAya che. hakIkatamAM balUnamAM besanArane AvI koI gati kyAreya jovA maLatI nathI. vaLI AkAza koI baMdha kebina nathI ke temAM rahelI vastuo paNa kebina sAthe gati kare. AkAzamAM UDanArA yAtrikone pRthvI sthira dekhAya che tenuM kharuM kAraNa e che ke pRthvI sthira che. 35. caMdra svayaM prakAzita che # AjanA vijJAnanIo ema mAne che ke caMdrano prakAza sUryanA prakAzanuM pratibiMba che. A vAta sAcI nathI. kAraNa ke sUryano prakAza garama che paNa caMdrano prakAza zItaLa che. vaLI sUryanA prakAzamAM prakAzasaMzleSaNanI jevI kriyA thAya che tevI kriyA caMdranA prakAzamAM jovA maLatI nathI. A UparathI sAbita thAya che ke sUrya ane caMdra ane svayaMprakAzita che. have jayAre caMdra svayaMprakAzita che tyAre caMdragrahaNa vakhate pRthvIno paDachAyo caMdra Upara paDavAno savAla ja pedA thato nathI. paDachAyo kyAreya svayaMprakAzita padArtha upara paDato nathI. paNa paraprakAzita padArtha Upara ja paDe che. caMdragrahaNa vakhate caMdra Upara pRthvIno paDachAyo nathI paDato paNa rAhu-ketu nAmanA kALA graho caMdranI ADe AvI tene DhAMkI de che. A goLAkAra paDachAyo pRthvIno nathI hoto, jenA UparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI. 36. sUrya ane caMdra eka sAthe dekhAya che. ja ghaNI vakhata ApaNane AkAzamAM sUrya ane caMdra eka sAthe jovA maLe che. khAsa karIne sudi caudazanI sAMje sUrya pazcimAkAzamAM AthamI rahyo hoya tyAre pUnamanA caMdra karatAM thoDo ja nAno caMdra pUrvanA AkAzamAM thoDo Upara AvI gayo hoya che. A vakhate sUrya ane caMdra Amane sAmane hoya che to paNa sUryano prakAza caMdranA prakAza karatAM vadhu teja hoya che. caMdra jo sUryanA prakAzanuM parAvartana karato hoya to Amane-sAmane sthitimAM caMdranuM teja sAmAnya karatAM to vadhu hovuM joIe. AvI ja rIte vada ekamanA divase sUrya Ugato hoya tyAre caMdra Athamato hoya che ane banne Amane-sAmane hoya che. divasanA samaye spaSTa khyAla Ave che ke caMdrano prakAza teno potAno prakAza che ane te sUrya pAsethI udhAra lIdhelo prakAza nathI. A uparathI sAbita thAya che ke pRthvI sapATa che. 37. caMdragrahaNathI pRthvI goLa sAbita thatI nathI * nyuTananI thiyarI mujaba jyAre caMdragrahaNa thAya che tyAre sUrya ane caMdranI vacce pRthvI AvI jatI hoya che. yuropanA dezomAM evAM aneka caMdragrahaNonI noMdha che, jemAM sUrya ane caMdra AkAzamAM ekabIjAnI sAme hoya ane caMdragrahaNa thatuM hoya. have jayAre eka ja AkAzamAM sUryanuM ane caMdranuM sahaastitva hoya tyAre pRthvI vacce AvavAno ane caMdragrahaNa thavAno savAla ja pedA thato nathI. A ghaTanA UparathI khyAla Ave che ke caMdranI ADe anya koI prakAzahIna graha AvI jAya che, je caMdragrahaNa mATe javAbadAra che. A graha goLAkAra athavA ardhagoLAkAra paNa hoI zake che. A graha ardhapAradarzaka hovAthI ghaNI vakhata grahaNa vakhate paNa Acho caMdra jovA maLe che. paDachAyo kadI ardhapAradarzaka hoI zake nahIM. A UparathI sAbita 308 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA thAya che ke grahaNa vakhate je goLAkAra paDachAyo jovA maLe che te pRthvIno paDachAyo nathI, mATe pRthvI goLa nathI. 38. khagoLazAstrIo ekamata nathI. ja AjanA vijJAnIo ema mAne che ke caMdra potAnI dharI Upara pharI rahyo che ane pRthvInI AsapAsa paNa pharI rahyo che. teo ema paNa mAne che ke pRthvI potAnI dharI Upara pharI rahI che ane sUryanI AjubAju paNa eka divasanA 40 lAkha mAIlanI jhaDape pharI rahI che. A rIte badhA graho, upagraho, kRtrima upagraho vagere paNa tIvra gatithI sUryanI AjubAju pradakSiNA karI rahyA che. vaLI AkhI sUryamALA paNa harkyulisa nAmanA nakSatra tarapha tIvra vegathI dhasI rahI che. AjanA vijJAnIo ema paNa kahe che ke ApaNuM AkhuM vizva AkAzamAM satata prasarI rahyuM che ane tenA kendrabiMduthI bhAre vegathI dhasamasatuM dUra jaI rahyuM che. A badhI vAto tarkabaddha nathI ane tenA koI purAvA paNa nathI. A bAbatamAM badhA khagoLazAstrIo ekamata na hovAthI paNa A thiyarI khoTI puravAra thAya che. 39. sUryanuM sthAna badalAya che # vikhyAta khagoLazAstrI prophesara ricArDa prokTara ApaNane kahe che ke "sUrya ApaNAthI karoDo mAIla dUra che; mATe ApaNe pRthvInA eka cheDAthI bIjA cheDA sudhI jaIe to paNa ApaNane sUrya eka ja dizAmAM dekhAya che. A taphAvata eTalo sUkSma che ke ApaNe tene mApI zakatA nathI." A vAta sAcI nathI. ApaNe viSuvavRttanI dakSiNe 45 akSAMza upara jaIe to ApaNane madhyAhnano sUrya AkAzamAM uttara dizAmAM dekhAya che ane uttare 45 akSAMza upara sUrya AkAzamAM dakSiNa dizAmAM dekhAya che. uttara akSAMzamAM ApaNo paDachAyo uttara dizAmAM dekhAya che ane dakSiNa akSAMzamAM dakSiNa dizAmAM paDe che. sUrya jo kharekhara ApaNAthI karoDo mAIla dUra hoya to AkhI pRthvI parathI sUrya eka ja dizAmAM dekhAvo joIe. sUrya ApaNI khUba najIka che ane pRthvI sapATa che eTale ja AvuM banatuM nathI. 40. sUrya ane pRthvI vaccenuM aMtara If khagoLazAstrIomAM pRthvI ane sUrya vaccenuM aMtara haMmezAM vivAdano muddo rahyo che. jo sUrya ane pRthvI vaccenA aMdAjita aMtaramAM pharaka Ave to badhuM ja badalAI jAya che. Adhunika vijJAnIo sUrya ane pRthvI vacce 30 lAkha mAIlathI mAMDIne 10.4 karoDa mAIlanuM aMtara hovAnA AMkaDAo Ape che. AjanI tArIkhamAM sUrya ane pRthvI vacce 9.10 karoDa mAIlanuM aMtara hovAnuM kahevAya che. thoDAM varSo agAu hAInDa nAmanA vijJAnIe sUrya ane pRthvI vaccenuM aMtara 9, 53,70,000 mAIla hovAnuM jaNAvyuM hatuM. sUrya ane pRthvI vaccenuM aMtara mApavA mATe "pRthvI goLa che ane te sUryanI AjubAju phare che" evI mAnyatAno AdhAra levAmAM Ave che. sUrya ane pRthvI vaccenuM aMtara hakIkatamAM keTalAka hajAra mAIlathI vadhu nathI tenI aneka sAbitIo che. tenA UparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI ane pharatI nathI. t 309 ) Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 41. sUryanuM aMtara mApapaTTI tarIke vAparavAnI bhUla ja AjanA vijJAnIoe sUrya ane pRthvI vaccenuM aMtara je paddhatie nakkI karyuM che te paddhati ja avaijJAnika ane atArkika che. A kAraNe vijJAnIone sUryanuM aMtara khoTuM maLyuM che. have vijJAnIo pRthvI ane sUrya vaccenA aMtarano phuTapaTTI tarIke upayoga karIne anya tArAo temaja nakSatronuM ane avakAzI padArthonuM mApa kADhI rahyA che. A aMtaranA AdhAre teo amuka tArAo ApaNAthI ATalAM prakAzavarSa dUra che, evA dAvAo karI rahyA che. have sUryanuM aMtara mApavA mATe je pAyo pakaDavAmAM Avyo che te ja khoTo che. A khoTA pAyAno upayoga karIne anya avakAzI padArthonuM aMtara nakkI karavAmAM AvyuM che te paNa khoTuM che. avakAzI padArthonAM jo sAcAM aMtara jANavo hoya to pRthvI goLa che ane te sUryanI AjubAju phare che evI mAnyatA ja dharamULathI sudhAravAnI jarUra che. 42. grahaNanI AgAhIo # AjanA vijJAnIo ema kahe che ke teo pRthvIne goLa ane pharatI gaNIne varSo pachI thanArAM sUrya ane caMdragrahaNonI sacoTa AgAhIo karI zake che. hakIkata e che ke grahaNanI sacoTa AgAhIo niyamita nirIkSaNa ane gaNitane AdhAre paNa karI zakAya che. IsavI san pUrvathaI gayelA khagoLavid TolemIe te samaye pRthvI sapATa hovAnI hakIkatane AdhAre 600 varSa sudhI thanArAM grahaNonI sacoTa AgAhI karI hatI. A mATe tene pRthvI goLa che ane sUryanI AjubAju phare che evI vicitra kalpanA karavAnI jarUra nahotI paDI. hakIkatamAM sUrya ane caMdranA grahaNo bAbatamAM bhAratanA ane yuropanA jUnA jamAnAnA khagoLazAstrIoe je vigato ekaThI karI hatI tenA AdhAre ja AjanA vijJAnIo grahaNanI sacoTa AgAhIo karI rahyA che, A UparathI sAbita thAya che ke pRthvI sapATa che. 43. cInanI 700 mAIla lAMbI nahera ghau cInamAM seMkaDo varSo agAu eka nahera khodavAmAM AvI che, jenI laMbAI 700 mAIla jeTalI che. A nahera jo pRthvIne daDA jevI goLa mAnIne khodavAmAM AvI hota to temAM hajAro phUTa UMDI khodAI karavI paDI hota. Ama na karatAM pRthvI sapATa che, ema mAnIne khodakAma karavAmAM AvyuM hatuM. pRthvI jo kharekhara goLa hota to 700 mAIla lAMbI naheramAM eka cheDethI bIjA cheDA sudhI pANI pahoce nahIM, kAraNa ke pANIne hajAro phUTa UMcI TekarI caDIne bIjA cheDe UtaravuM paDe. A nahera bAMdhanArA cInanA jUnA jamAnA Ijanero pRthvIne sapATa mAnIne kAma karatA hatA, jene kAraNe temane koI samasyA naDI nahotI. gujarAtamAM narmadAnI nahera paNa Azare 500 kilomITara lAMbI che. tenuM bAMdhakAma paNa pRthvIne sapATa mAnIne ja karavAmAM AvyuM che, A uparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI. 44. vijJAnIonI kAlpanika vAto ja zrI je. ema. lokira nAmanA khagoLazAstrI kahe che ke "sUryapUrvamAM Ugato ane pazcimamAM Athamato 310 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA dekhAya che jenA uparathI ApaNe kahI zakIe chIe ke pRthvI pazcimathI pUrva dizAmAM phare che" A vAta evI che ke eka mANasa ApaNane rastA Upara sAmethI Avato dekhAya che; jenA UparathI ApaNe kahI zakIe ke rasto te mANasa tarapha AvI rahyo che." AgaLa vadhatAM zrI lokira kahe che ke "ApaNane sUrya, caMdra, tArAo vagere AthamatA ane UgatA dekhAya che tenuM kAraNa e hoI zake ke pRthvI sthira che ane sUrya-caMdratArAo phare che; athavA sUrya-caMdra-tArAo sthira che ane pRthvI phare che. A paNa koI vaijJAnika vAta nathI paNa aTakaLo che. AvI aTakaLonA AdhAre pRthvIne goLa ane pharatI sAbita karI zakAya nahIM, tenA UparathI to sAbita thAya che ke pRthvI sthira ane sapATa che. 45. dakSiNamAM paNa dhruvano tAro dekhAya che # AjanA vijJAnIo pRthvIne daDA jevI goLa mAne che. A thiyarI jo sAcI hoya to viSuvavRttanI dakSiNe dhruvano tAro bilakula dekhAvo joIe nahIM ane uttara dhruva najIka te mAthA Upara dekhAvo joIe. vyAvahArika anubhava ema kahe che ke vahANavaTIo viSuvavRttanI dakSiNe 20 DIgrI akSAMza sudhI jAya che temane paNa rAtrinA svaccha AkAzamAM dhruvano tAro dekhAya che. A UparathI sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa hovAnI AjanA vijJAnIonI mAnyatA galata che. ApaNe jema uttaradhruvanI dizAmAM AgaLa vadhatA jaIe tema dhruvano tAro kSitija Upara vadhu ne vadhu UMco dekhAya che tenuM kAraNa paNa pRthvIno goLAkAra nathI paNa daSTisApekSatAno niyama che, je mujaba najIkanI vastunI UMcAI vadhu dekhAya che. tenAthI pRthvI goLa che evuM sAbita thatuM nathI. 46. lolakanI gati viparIta che. ja ghaNA vijJAnIoe ghaDiyALanA lolakanA prayogathI pRthvI gatimAna che evuM sAbita karavAnI koziza karI che, paNa teo A prayogamAM sariyAma niSphaLatAne varyA che. A vijJAnIoe eka UMcA TAvaranA aMdaranA bhAgamAM vacce eka lAMbI dorI bAMdhIne tenA sAthe lolaka laTakAvyuM hatuM. A lolaka nIce eka Tebala rAkhavAmAM AvyuM hatuM. vijJAnIonI dhAraNA evI hatI ke jo pRthvI pazcimathI pUrva dizAmAM pharatI hoya to lolakanA AMdolana pUrvathI pazcima dizAmAM thavAM joIe. hakIkatamAM jyAre nirIkSaNa karavAmAM AvyuM tyAre lolaka tenI viruddha dizAmAM vadhu gatithI AMdolana karI rahyuM hatuM. A rIte khagoLazAstrIo lolakanA prayogathI pRthvI phare che evuM sAbita karavAmAM niSphaLa gayA hatA. AvA aneka prayogonI niSphaLatAthI sAbita thAya che ke pRthvI sthira ane sapATa che. 47. AMkaDAonI mAyAjALa * briTananA vikhyAta khagoLavi ricarDa prokTara kahe che ke "Azare 10 lAkha pRthvIo bhegI thAya tyAre eka sUrya bane che. pa3OO0 sUryo bhegA thAya tyAre 'vegA' nAmano tAro bane che. vaLI 'vegA' to { 311) Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA eka nAnakaDo tAro che. AvA to karoDo tAroo AkAzamAM che. ghaNA tArAo eTalA dUra che ke tyAMthI prakAzane ApaNA sudhI pahoMcatAM traNa karoDa varSa lAge che. pRthvInuM vajana 6,000,000,000,000,000,000,060 meTrika Tana jeTaluM che. A badhA ja AMkaDAonI mAyAjALa dvArA vijJAnIo sAmAnya mANasane bhramaNAmAM nAkhIne temanI pAse potAnI kalpita vAta kabUla karAvI levA dhAre che. hakIkatamAM A badhI ja gaNatarIo je pAyA para karavAmAM AvI che te pAyo khoTo che. gaNatarImAM tarka ane vijJAnano abhAva che, tenAthI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI. 48. pRthvI sapATa hoya to paDI na javAya ? # jyAre jyAre AjanA vijJAnIo samakSa pRthvI sapATa che evI hakIkata rajU karavAmAM Ave che tyAre teo eka ja savAla acUka pUche che ke to ApaNe pRthvInA cheDA UparathI AkAzamAM gabaDI na paDIe ? A savAlano saMtoSakAraka javAba na maLatAM teo svIkArI le che ke pRthvI goLa che. pRthvIne sapATa mAnI levAthI koI Apatti AvatI hoya to teno ukela zodhavA joIe, paNa teTalA mAtrathI koIpaNa jAtanA tarka ke purAvA vinA tenAthI UMdhI vAtane kema sAcI mAnI zakAya? hakIktamAM sapATa pRthvI eTalI virATa che ke ApaNe dakSiNamAM baraphanA mahAsAgarathI ke uttaramAM dhruvapradezathI AgaLa vadhI ja zakyA nathI. A pRthvI ApaNe mAnIe chIe tenA karatAM lAkho gaNI vizALa che ane durgama che. A kAraNe pRthvInA cheDA Upara pahoMcIne tyAMthI AkAzamAM gabaDI paDavAno prazna ja pedA thato nathI. 49. dakSiNa mahAsAgaramAM saphara 4 ogaNIsamI sadImAM celenjara nAmanI briTiza sTimara dakSiNa mahAsAgaramAM 69,000 mAIla pharI tyAre traNa varSe te potAnI mULa jagyAe pAchI pharI hatI. vijJAnIo pRthvIne daDA jevI goLa mAne che te thiyarI sAcI hota to dakSiNa goLArdhamAM pRthvIno parigha 10thI 12 hajAra mAIla ja hovA joIe. A kAraNe koI paNa sTImara hokAyaMtra mujaba eka ja dizAmAM saphara kare to te 10 thI 12 hajAra mAIla pachI potAnA mULa sthAne pAchI AvI javI joIe. celenjara nAmanI sTImare 69,000 mAIlano pravAsa karyo. eTalA aMtaramAM to te che vakhata tathAkathita goLa pRthvInI pradakSiNA karIne pAchI AvI gaI hoya. hakIkata e che ke dakSiNa dizAmAM pRthvIno gherAvo vadhato jAya che, mATe sTImarane vadhu aMtara kApavuM paDe che, A UparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI. 50. pRthvI sthira ja dekhAya che ja AjanA vijJAnIo ema kahe che ke pRthvI jUna mahInAmAM avakAzamAM je sthaLa Upara hoya che tyAMthI Disembara mahinAmAM Azare 19 karoDa mAIla jeTalI dUra AvI jAya che. jo A vAta sAcI hoya to pRthvI UparathI ApaNe je dhruvano tAro joIe chIe tenuM sthAna paNa A cha mahinAmAM badalAtuM dekhAvuM joIe. (312 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA hakIktamAM cha mahinA daramiyAna dhruvanA tArAnA sthAnamAM eka aMza jeTalo paNa pharaka ApaNane dekhAto nathI. jo ApaNe 19 karoDa mAIla dUra khasIe ane tema chatAM dhruvanA tArAnuM sthAna na badalAya to A vAta bhramaNA ja hovI joIe. kyAM to dhruvano tAro paNa sUryanI pradakSiNA kare che ane kyAM pRthvI sthira che. dhruvano tAro pharato hoya evI koI saMbhAvanA nathI mATe pRthvIne sthira mAnavI ja paDe. 51. caMdranA udayAtanI dizA ja AjanA vijJAnIo ema kahe che ke caMdra pazcimathI pUrva dizAmAM pRthvInI pradakSiNA kare che. ApaNuM nirIkSaNa ema kahe che ke caMdra pUrva dizAmAM Uge che ane pazcimamAM Athame che. eka ja caMdra be paraspara viruddha dizAmAM gati karI zake nahIM. sUryapUrva dizAmAM Uge che ane pazcimamAM Athame che te mATe AjanA vijJAnIo kahe che ke pRthvI pazcimathI pUrva dizAmAM phare che. jo pRthvIne pazcimathI pUrvamAM pharatI dekhADavI hoya to caMdrane paNa pazcimathI pUrva dizAmAM ja gati karato batADavo paDene? AjanuM vijJAna kahe che ke caMdra pRthvInI AjubAju pharI rahyo che. A mAnyatAne kAraNe ja caMdranI gati bAbatamAM A gUMcavaDo pedA thayo che. A gUMcavaDo ja sAbita kare che ke pRthvI pharatI hovAnI AjanA vijJAnIonI mAnyatA bhUlabharelI che. 52. caMdranA pradakSiNA samaya bAbatamAM goTALo Isr AjanA vijJAnIo ApaNane evuM samajAvavAnI koziza kare che ke caMdrane pRthvInI AjubAju eka pradakSiNA pUrI karatAM 28 divasano samaya lAge che ane potAnI dharI upara eka cakkara pharatAM paNa 28 divasano samaya lAge che. ApaNuM nirIkSaNa ema kahe che ke caMdra Azare 25 kalAkamAM pRthvInI vartuLAkAra pradakSiNA karIne potAnA mULa sthAna upara AvI jAya che. ApaNane je dekhAya che te sAcuM mAnavuM ke vijJAnIo kahe che te sAcuM mAnavuM? ApaNuM nirIkSaNa ema kahe che ke sUrya 30 divasamAM pRthvInI jeTalI vakhata pradakSiNA kare che tenA karatAM caMdra eka pradakSiNA ochI kare che. eTale ke caMdradararoja 12 aMza jeTalo pAchaLa jAya che. caMdra 12 aMza pAcho paDe che teno artha vijJAnIo evo kare che ke te UMdhI dizAmAM dararoja 12 aMza AgaLa jAya che, A vAta atArkika ane avaijJAnika che. 53. rekhAMza vartuLAkAra nathI # pRthvInI je rIte pUrva-pazcima pradakSiNA karI zakAya che tema uttara-dakSiNa pradakSiNA karI zakAtI nathI ane Aja sudhI koIe karI paNa nathI. koIpaNa goLo tyAre ja sAco kahevAya jyAre tenI pUrva-pazcima ane uttara dakSiNa sahitanI koIpaNa dizAmAM pradakSiNA karI zakAya. ApaNane evuM paNa kahevAmAM Ave che ke uttaradhruva ane dakSiNa dhruvane joDatI rekhAo vartuLAkAra che ane tene rekhAMza kahevAmAM Ave che. hakIkatamAM A rekhAo vartuLAkAra nathI, kAraNa ke temAM eka biMduthI eka ja dizAmAM pravAsa karatAM pharI pAchA te biMdu Upara AvI zakAtuM nathI. vijJAnIo rekhAMzane 360 aMzamAM vaheMce che te moTI bhUla che. 360 aMza 313 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ---.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-._ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _jANavA jevI bhUmikA vartaLanA hoya che, paNa rekhAMza vartaLAkArana hovAthI tenA koI aMza na hoI zake. rekhAMza upara vartuLAkAramAM pradakSiNA thaI zakatI nathI, jenA UparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI. 54. dhruvano tAro nIce sarakato jAya che ja jo ApaNe koI sapATa medAna upara koI UMcI vastuthI dUra jatA jaIe to ApaNe jema dUra jaIe tema vastunI UMcAI ochI thatI hovAno bhAsa thAya che. je vAta nAnA stare lAgu paDe che. te moTA stare lAgu paDavI joIe. vastu game teTalI UMcI hoya ane ApaNe tenAthI game teTalA dUra jaIe to paNa niyama eka ja rahevo joIe. A niyama mujaba ja ApaNe dhruvanA tArAthI dUra jaIe tema AkAzamAM te vadhune vadhu nIce dekhAya che. AjanA vijJAnIo ema kahe che ke pRthvI daDA jevI goLa hovAthI AvuM bane che. je prakriyA dRSTisApekSatAnA sAdA siddhAMtanI madadathI samajAvI zakAya tevI che tenA mATe pRthvI goLa hovAnuM mAnI levuM jarUrI nathI. A prakriyAne pRthvI goLa hovAnI sAbitI gaNAvavI tenA jevI bIjI koI aprAmANikatA nathI. 55. nadIo badhI dizAmAM vahe che. rza" A pRthvI upara evI nadIo che ke jeo pUrva, pazcima, uttara ane dakSiNa ema badhI ja dizAmAM vahe che. have jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to badhI nadIo uttara dizAomAMthI nIkaLavI joIe ane dakSiNa dizAmAM vahevI joIe. hakIkatamAM ghaNI nadIo dakSiNa dizAmAMthI nIkaLe che ane uttara dizAmAM vahe che. A nadIo pRthvInA goLAmAM nIcenA bhAgamAMthI nIkaLIne Upara jatI dekhAya che. vaLI A nadIonI laMbAIdaramiyAna vacce pRthvInI jADAI paNa AvavI joIe. teno artha evo thAya che ke nadIo TekarInI eka bAjuthI Upara caDe che ane bIjI bAjuthI nIce UtarI jAya che. hakIkatamAM pANI haMmezAM nIce tarapha gati kare che.koI bAhya baLa vagara te Upara caDI zake nahIM. pRthvI daDA jevI goLa hoya to nadIoe TekarI Upara caDavuM paDe. A zakya nathI, mATe sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa nathI. 56. samudranuM pANI bahAra pheMkAtuM nathI # pRthvI jo potAnI dharI upara sekanDanA 19 mAIlanI jhaDape goLa - goLa pharatI hoya to pRthvInI sapATI upara rahelA samudranuM pANI koI saMyogomAM sthira rahI zake nahIM. baraphanA goLAmAM vacce saLI bharAvIne tene goLa-goLa pheravavAmAM Ave tyAre paNa barapha pIgaLe che ane cAre tarapha pANInA chAMTA UDe che, jyAre pANIno to goLo ja banI zakato nathI. dhAro ke Avo goLo banAvIne tene cakkara-cakkara dhumAvavAmAM Ave to cotarapha pANI UDyA vinA rahI zake kharuM? pRthvI UparanA mahAsAgaro jo pANInA goLA jevA hoya ane pRthvI sekanDanA 19 mAIlanI jhaDape goLa-goLa ghUmatI hoya to mahAsAgaronuM pANI AkAzamAM seMkaDo mAIla phaMgoLAyA vinA rahe kharuM? AvuM banatuM nathI; jenA UparathI sAbita thAya che ke pRthvI pharatI nathI ane goLa nathI. (14 - 314 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 57. pANInI sapATI bahirgoLa hoI zake nahIM. pRthvIne jo daDA jevI goLa mAnavAmAM Ave to pRthvI upara rahelA mahAsAgaronI sapATI paNa daDA jevI goLa mAnavI paDe. vijJAnano ja eka siddhAMta kahe che ke pANI haMmezAM eka ja sapATIe sthira rahe che. koIpaNa pANInA be jaththAne joDavAmAM Ave to teno stara eka thaI jAya che. A vAta aneka prayogo dvArA sAbita thaI zake che. jyAre eka khagoLazAstrIne prazna karavAmAM Avyo ke "pANI potAnI sapATI zodhe che e siddhAMta sAco che ?'" tyAre teNe uttara Apyo hato ke "A vAta vyavahAramAM sAcI che, siddhAMtamAM nahIM." pRthvIne daDA jevI goLa sAbita karavA mATe vijJAnIo pUrvasthApita siddhAMtone paNa mAnavAno InakAra karI de che. jo pANI eka ja sapATI Upara rahe che, e siddhAMta sAco hoya to pRthvI goLa che e vAta khoTI sAbita thAya che. Ya 58. avakAzI padArtho ja goLa che. yuropano skoDala2 nAmano khagoLazAstrI 'bUka opha necara' nAmanA pustakamAM evI dalIla kare che ke "ApaNe joIe chIe ke AkAzamAM rahelA sUrya, caMdra,graho, tArAo vagere padArtho daDA jevA goLa che. A UparathI ApaNe niHzaMkapaNe kahI zakIe ke pRthvI paNa daDA jevI goLa che.'' AjanA khagoLazAstrIo AvI avaijJAnika rIte pRthvIne daDA jevI goLa sAbita ka2vA mathe che. jo teo ema kahetA hoya ke pRthvI paNa anya avakAzI padArtho jevI che to temaNe sauthI pahelAM tenI sAmyatAnA svataMtra purAvA ApavA joIe. AvA koI paNa svataMtra purAvAnI gerahAjarImAM pRthvIne anya avakAzI padArtho jevI goLa TharAvI zakAya nahIM. avakAzI padArtho daDA jevA goLa hoya eTalA mAtrathI pRthvI daDA jevI goLa sAbita thatI nathI. AvA svataMtra purAvAnA abhAvamAM pRthvI daDA jevI goLa che e thiyarI khoTI sAbita thaI jAya che. jANavA jevI bhUmikA 59. AkRtio chetarAmaNI hoI zake che. AjanA vijJAnIo pRthvIne daDA jevI goLa sAbita karavA evI keTalIka AkRtio dore che, jemAM pramANabhAna jaLavAtuM na hovAthI te AkRtio chetarAmaNI banI jAya che. ''kornelsa jyogrAphI' nAmanA pustakamAM pRthvInA goLa hovAnI sAbitInA rUpamAM eka citra ApavAmAM AvyuM che. A citramAM eka vahANane eka vakra rekhA Upara cAra judAM-judAM sthaLe darzAvavAmAM AvyuM che. ahIM je vaLAMka che te 72 aMzano che. pRthvIno parigha 25,000 mAIla hoya to 72 aMza eTale pa000 mAIla thAya. tenI sAme ja vahANanI laMbAI darzAvavAmAM AvI che tevA 10 ja vahANa A vakrarekhA Upara rahI zake. A hisAbe eka vahANanI laMbAI 500 mAIla hovI joIe. AkRtimAM je darzakane batADavAmAM Avyo che tenI UMcAI paNa skela mujaba 200 mAIla hovI joIe. pRthvIne goLa sAbita karavA AvI chetarAmaNI AkRtio taiyAra karavAmAM Ave che. Ng * 315 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 60. tArAonI apekSAe pRthvI pharatI nathI briTananA khagoLazAstrI zrImAna hAInDa kahe che ke "khagoLavido jyAre paththara upara phiksa karelA TeliskopathI tArAo nihALatA hoIe tyAre pRthvInI gatine kAraNe tArAo paNa TeliskopamAM ekAda vALa jeTaluM aMtara khasatA hovAnuM jaNAya che. ahIM zrI hAInDa ema kahevA mAge che ke tArAo sthira che, paNa pRthvI sUryanI AjubAju 60karoDa mAIlanA pathamAM pradakSiNA karatI hovAthI lAkho mAIla dUra rahelA tArAo jarAka khasatA dekhAya che. jo tArAo karoDo mAIla dUra AvelA hoya to pRthvInI gati tenI sarakhAmaNIe atyaMta sUkSma gaNAya ane A gatine kAraNe tArAo khasatA dekhAya ja nahIM. tArAo khasatA dekhAtA hoya to tenuM ekamAtra kAraNa e hoI zake ke tArAo AkAzamAM kharekhara khasatA hoya che. tArAo khasatA hoya eTalA UparathI sAbita nathI thatuM ke pRthvI phare che. 61. cInanI lAMbI dIvAla * AjathI Azare 2500 varSa agAu cInamAM lAMbI dIvAla bAMdhavAmAM AvI hatI. A dIvAla upagraho dvArA jhaDapavAmAM AvatI tasavIromAM paNa spaSTa joI zakAya che. A dIvAla Azare 2,OOO kilomITara lAMbI, 23 phUTa pahoLI ane 50 phUTa UMcI che. pRthvI jo daDA jevI goLa hoya to A dIvAla kamAnanA AkAramAM bAMdhavI paDe ane paththaronI goThavaNI paNa je rIte kamAnamAM karavAmAM AvI che te rIte karavI paDe. A dIvAla bAMdhanAra Ijanero to pRthvIne sapATa mAnatA hovAthI temane temanI DIjhAIna paNa sIdhI dIvAla tarIke ja banAvI hatI. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to A dIvAlamAM aneka sthaLe uparanA bhAgamAM moTI tirADo pedA thavI joIe. AvI tirADo pedA nathI thaI tenA UparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI paNa sapATa che. cInanI dIvAla pRthvI sapATa hovAnI sauthI moTI sAbitI che. 62. enTArkaTikA khaMDamAM saphara Iu celenjara nAmanI briTiza sTImare jema dakSiNa mahAsAgamAM 69,000 mAIlanI musApharI karI hatI tema I.sa. 1938 nI sAlamAM kepTana je. rAsa ane Di. preIjara nAmanA sAhasikoe sleja gADImAM besIne dakSiNamAM AvelA baraphAcchAdita enTArkaTikA khaMDanI musApharI karI hatI. cAra varSa sudhI temaNe eka ja dizAmAM Azare 40 hajAra mAIlanI musApharI karI to paNa teo potAnA mULa sthAne pAchA na AvyA. AjanA vijJAnanI mAnyatA mujaba to temaNe cAra vakhata pRthvInI dakSiNa goLArdhanI pradakSiNA karI lIdhI hovI joIe. chevaTe kaMTALIne teo 40,000 mAIla UMdhI dizAmAM AvyA tyAre potAnA mULa sthAne pAchA AvI zakyA hatA. Aja sudhI enTArkaTikA khaMDamAM ATalI lAMbI musApharI bIjA koI sAhasikoe karI nathI. jo koI A rIte musApharI kare to sahelAIthI sAbita thaI jAya ke pRthvI goLa nathI. (316 - Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 63. kRtrima upagrahanI tasavIro thALI jevI goLa hoya che. IS pRthvI daDA jevI goLa hovAnI sAbitI tarIke AjakAla avakAzamAM caDAvelA kRtrima upagrahanA kemerA dvArA jhaDapavAmAM AvelI tasavIro ApaNane batADavAmAM Ave che. A tasavIromAM pRthvI daDA jevI nahIM paNa thALI jevI goLa dekhAya che. pahelI vAta to e ke pRthvIne daDA jevI goLa darzAvavA mATe triparimANI kemerA (zI-DI-kemero)nI jarUra paDe che. A prakAranA kemerA koI seTelAITamAM jovA maLatA nathI. kRtrima upagraha dvArA jhaDapavAmAM AvelI tasavIramAM pRthvI thALI jevI goLa dekhAvAnuM kAraNa paNa sahaja che. sUryanuM je prakAzakSetra hoya che te thALI jevuM goLa hoya che. sUryano prakAza pRthvInA jeTalA bhAgamAM pahoMce tyAM ajavALuM hoya che ane bAkInA bhAgamAM aMdhAruM hovAthI AkAza jevo dekhAya che. A kAraNe kRtrima upagraha dvArA je tasavIra levAmAM Ave che temAM pRthvI thALI jevI goLa jaNAya che, tethI pRthvI daDA jevI goLa sAbita thatI nathI. 64. vAyu badhI dizAmAM vAya che. 18 AjanA vijJAnIo evuM kahe che ke pRthvI pazcimathI pUrva dizAmAM eka sekanDamAM 19 mAIlanI jhaDape phare che. jo A vAta sAcI hoya to ApaNane pUrvathI pazcima dizAmAM eka sekanDanA 19 mAIlanI jhaDape phUMkAtA pracaMDavaMToLiyAno anubhava thavo joIe. vaLI vAyunI gati mAtra pUrvathI pazcima dizAnI ja hovI joIe, AvuM banatuM nathI. pRthvI upara vAyu vividha samaye ane vividha sthaLe vividha dizAomAMthI phUkAto jovA maLe che. vaLI teno vega paNa ekasarakho nathI hoto. vAyu kyAreka maMda hoya che to kyAreka teja hoya che. kyAreka pazcimathI Ave che to kyAreka pUrvathI Ave che vAyunI vadhumAM vadhu gati kalAkanA 120 mAIlanI hoya che. A gati pRthvInI nahIM paNa vAyunI hoya che. jo pRthvI pazcimathI pUrvamAM pharatI hoya to dhajA pUrvathI pazcima dizAmAM ja pharakavI joIe, AvuM na banatuM hovAthI sAbita thAya che ke pRthvI pharatI nathI. - 65. pRthvI sAthe vAtAvaraNa pharatuM nathI. ja pRthvImAM vAyu badhI dizAmAMthI vAya che teno khulAso ApatA kahevAmAM Ave che ke pRthvI phare che tenI sAthe tenuM vAtAvaraNa paNa pharatuM hovAthI ApaNane vAyarAno anubhava thato nathI. A mATe TrenanA DabbAmAM UDI rahelI mAkhInuM udAharaNa ApavAmAM Ave che. Trena kalAkanA 100 mAIlanI jhaDape doDatI hoya che paNa mAkhI eTalI jhaDape UDI zakatI nathI. tema chatAM te DabbAnI dIvAla sAme athaDAtI nathI kAraNa ke mAkhI havAmAM UDe che ane DabbAmAMnI havA TrenanI sAthe ja gati kare che. AvuM banavAnuM kAraNa e che ke Dabbo cAre bAjuthI baMdha che eTale aMdaranI havA aMdara ja rahe che. A ja mAkhI jo DabbAnI bahAra nIkaLI jAya to Trena karatAM pAchaLa rahI jAya che. kAraNa ke bahAranI havA DabbA sAthe musApharI karatI nathI. pRthvI baMdha DabbA jevI nathI paNa khUllA DabbA jevI che. A kAraNe pRthvI pharatI hoya to paNa vAtAvaraNa tenI sAthe pharI zake nahI. -317) 317. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 1 gatinI gaNatarI karAtI nathI. ja samudranA peTALamAM rahelI sabamarIna TorapIDo vaDe sTImarane DubADavA mAgatI hoya to TorapIDo sIdho boTanI dizAmAM choDavAmAM nathI Avato. TorapIDonI jhaDapa ane boTanI jhaDapanI gaNatarI karIne amuka sekanDa pachI TorapIDo sapATI upara pahoMce tyAre boTa kayAM haze tenI gaNatarI karIne TorapIDo choDavAmAM Ave che. tevI ja rIte svayaMvaramAM matsyavedha karavAmAM Ave che. have pRthvI uparathI topano goLo choDIne koI vimAnane uDAvI devuM hoya to goLo choDatA agAu vimAnanI gati uparAMta pRthvInI gatine paNa gaNatarImAM levI joIe. koI topacI vimAnanI gati sAthe pRthvInI eTale ke topanI gati gaNatarImAM leto nathI, tema chatAM topanA goLA vaDe vimAna vIMdhAI jAya che, te pRthvIne ane topane sthira mAnIne ja goLo choDe che, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI sthira che. 67. sUryanI gati ekasarakhI rahe che ja ApaNe cakaDoLamAM beThA hoIe tyAre ApaNane bahAranI vastuo pharatI dekhAya che. bahAranI vastuo jayAre dUra hoya tyAre dhIre dhIre najIka AvatI dekhAya che. A vastuo jyAre najIka Ave tyAre jhaDapathI pasAra thatI dekhAya che. cakaDoLanI jhaDapa ekasarakhI hovA chatAM AvuM bane che. jo pRthvI sUryanI AjubAju pharatI hoya to ApaNane savAre ane sAMje sUryanI gati ochI dekhAvI joIe ane madhyAnhe sUryanI gati vadhu dekhAvI joIe. hakIkatamAM AvuM banatuM nathI, kAraNa ke sUrya pRthvInA kendranI pradakSiNA kare che. 68. gophaNa ane dorInuM udAharaNa yogya nathI. " sUryanI AjubAju grahonuM paribhramaNa samajAvavA mATe gophaNanuM udAharaNa ApavAmAM Ave che. eka mANasa dorI vaDe gophaNamAM paththara mUkIne tene goLa-goLa ghumAve che tyAre tenI Upara kyAM kyAM baLonI asara hoya che? gophaNa calAvanAranuM zarIrabaLa pattharane dUra dhakelavAnI koziza kare che ane dorInuM baLa paththarane jakaDI rAkhavAnI koziza kare che. A be baLano saravALo thatAM paththara goLa goLa ghUme che. vijJAnIo kahe che ke A udAharaNa mujaba sUryane kendramAM rAkhIne graho gophaNanA paththaranI jema goLa-goLa ghUme che. ahIM gophaNa calAvanAranA zarIrabaLanA sthAne potAnI dharI Upara ghUmatA grahonuM kendratyAgI baLa kAma kare che, je grahone sUryathI dUra laI javAnI koziza kare che. ahIM dorInA baLane sthAne sUryanuM gurutvAkarSaNa baLa kalpavAmAM Ave che. A udAharaNamAM jo dorI tuTI jAya to paththara goLa - goLa ghUmavAne badale ekadama dUra pheMkAI jAya che. pRthvI ane sUrya vacce evI koI dorI che ke je pRthvIne sUrya sAthe bAMdhI rAkhe che ? gurutvAkarSaNa baLanI sarakhAmaNI dorI sAthe karI zakAya nahIM. A UparathI sAbita thAya che ke pRthvI pharatI nathI. 318 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 69. to budha-zuka dekhAya ja nahIM ja budha ane zukranA graho pRthvInA sUryanI AjubAjunA pradakSiNA pathanI aMdara rahIne sUryanI pradakSiNA kare che. evuM ApaNane kahevAmAM Ave che. jo A vAta sAcI hoya to ApaNe kadI AkAzamAM budha ane zukra joI zakIe nahIM. A graho pRthvI ane sUrya vacce hoya tyAre ApaNe joI zakIe; paNa sUryanA tejane kAraNe te dekhAI zake nahIM. A graho sUryanI pAchaLa hoya tyAre paNa sUryanA tejane kAraNe ane sUrya pAchaLa DhaMkAI javAne kAraNe dekhAI zake nahIM. pRthvInA je bhAgamAM rAtri hoya te bhAga to sUryathI viruddha dizAmAM hovAthI A dizAmAM budha ane zukra dekhAya nahIM. kAraNa ke te temano pradakSiNApatha pRthvInI pradakSiNA pathanI bahAranA nahIM paNa aMdaranA bhAgamAM che. joke ApaNe budha ane zukrane rAtrinA samaye joI zakIe chIe, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI sUryanI AjubAju pharatI nathI. 70. to pRthvI Upara kAyama divasa 3 AjanA vijJAnIo ema kahe che ke sUrya pRthvIthI 12 lAkha gaNo moTo che ane savA nava karoDa mAIla dUra che. A kada mujaba sUrya jo be phUTano vyAsa dharAvato Agano goLo hoya to pRthvI tenAthI 430 phUTa dUra rahelo rAIno dANo che. sUryanuM kada jo ATaluM virATa hoya to teno prakAza eka sAthe samagra pRthvI upara paDavo joIe, kAraNa ke prakAzanA kiraNo padArthanI bAjuethI vAMkA thavAno guNa dharma dharAve che. jene aMgrejI mAM Diphalekazana opha lAITa' kahevAmAM Ave che. jo ApaNe rAInA dANAne pAvaraphUla TorcanA prakAzamAM mUkIe to aDadho nahIM paNa Akho rAIno dANo prakAzita thaI jAya che. sUrya jo pRthvI karatAM 12 lAkha gaNo moTo hoya to pRthvI upara 24 kalAka mATe prakAza rahevo joIe. pRthvI upara divasa-rAta thAya che tenA UparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI ane sUrya pRthvI karatAM nAno che. 71. saMdhyAkALe sUrya lAla dekhAya che. # sUryano jayAre asta thato hoya che tyAre temAMthI lAla raMganAM kiraNo bahAra AvatAM hovAthI sUrya lAla dekhAya che. vijJAnIo kahe che ke saMdhyAkALe sAta raMga paikI lAla raMganuM vakrIbhavana vadhu thatuM hovAthI mAtra lAla raMganAM kiraNo ja ApaNI AMkha sudhI pahoMcatAM hovAthI saMdhyAkALe sUryalAla dekhAya che. jo A vAta kharI hoya to udayanA samaye paNa sUrya lAla dekhAvo joIe. vakrIbhavanano je niyama saMdhyAkALe kAma kare che te udayakALe paNa lAgu paDavo joIe. hakIkatamAM sUryano udaya thAya che tyAre lAla dekhAto nathI. A vicitratAne samajAvavA have keTalAka vijJAnIo pRthvIne paNa dhUmaketunI jema pUMchaDuM hovAnI vAto karavA lAgyA che. hakIkatamAM sUryane pRthvI karatAM moTo mAnavAne kAraNe A guMcavADo pedA thayo che. sUrya pRthvI karatAM moTo nathI e vAta UparathI sAbita thAya che ke pRthvI sUryanI AjubAju pharatI nathI. 319) Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 72. uttara ane dakSiNa dhruvamAM samAnatA nathI # vijJAnIo kahe che ke unALAmAM pRthvIno uttara dhruva sUrya tarapha namelo hovAthI uttara dhruvamAM che mahinAno divasa hoya che. vijJAnIo kahe che ke uttara dhruvamAM ziyALo hoya tyAre dakSiNa dhruvamAM unALo hoya che. jo ke uttara dhruvamAM cha mahinAno divasa hoya che tyAre dakSiNa pradezamAM kyAMya cha mahinAnI rAtrI hotI nathI. vaLI uttara dhruvamAM cha mahinAnI rAtrI hoya che tyAre dakSiNa pradezamAM kyAMya cha mahinAno divasa jovA maLato nathI. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to uttara ane dakSiNa dhruvamAM ekasarakhI paristhiti jovA maLatI nathI. dakSiNa pradezamAM kyAMya cha mahinAno divasa ane cha mahinAnI rAtrI jovA maLatI nathI, jenA UparathI sAbita thAya che ke dakSiNa dhruvanuM astitva ja nathI. jyAre dakSiNa dhruva na hoya tyAre pRthvI goLa hovAnI ane pharatI hovAnI vAta khoTI sAbita thAya che. 73. pRthvIno vyAsa keTalo ? * je vijJAnIo pRthvIne daDA jevI goLa mAne che temanI vacce paNa pRthvInA vyAsa bAbatamAM matabhedo che. briTananA khagoLazAstrI zrImAna hAInDa evA be gaNitazAstrIonI vAta kare che, jemanA pRthvInA vyAsanA aMdAja bAbatamAM 55 vArano pharaka Ave che. jayAre jayorja harzala nAmanA khagoLazAstrI potAnA pustakamAM tenA karatAM 480 mAIla ocho vyAsa dharAve che. je vijJAnIo pRthvInA vyAsa bAbatamAM alaga alaga AMkaDAo Ape che, temanI vAta upara vizvAsa kema rakhAya? 34. vijJAnIonI vicitra bhASA 14 briTananA mahAna khagoLazAstrI ricarDa prokTara eka pustamAM lakhe che ke "sUryanI AjubAju pRthvI phare che ema dhArI levAmAM koI harakata nathI." A vAkya uparathI khyAla Ave che ke pRthvI sUryanI AjubAju phare che e dhArI levAmAM AvelI vAta che; sAbita thayeluM satya nathI. 35. gurutvAkarSaNa kApanika vastu che sara AIjheka nyuTane vRkSa uparathI sapharajana nIce paDatAM joyuM tyAre temane vicAra Avyo ke pRthvImAM badhI cIjone potAnI tarapha AkarSavAnI zakti che, jene gurutvAkarSaNa nAma ApavAmAM AvyuM. hakIkatamAM vijJAnIonI A moTI aitihAsika bhUla hatI. pRthvI jo badhI ja cIjone potAnI tarapha AkarSatI hoya to zA mATe dhumADo nIce AvavAne badale upara tarapha jAya che? zA mATe lohacuMbaka vaDe jamIna upara paDelI soya paNa Upara tarapha kheMcAI jAya che? tenA javAbo maLatA nathI. hakIkata e che ke vastuo potAnA guru athavA laghu svabhAvane kAraNe nIce athavA UparanI tarapha gati kare che. temAM gurutvAkarSaNanI koI bhUmikA nathI. nyuTananA gurutvAkarSaNanA niyamanA AdhAre ja pRthvIne goLa ane pharatI darzAvI zakAya che. A niyama khoTo sAbita thaI jAya eTale pRthvI sapATa ane sthira sAbita thaI jAya che. (320 } Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 76. spesa voka zuM che ? AjanA vijJAnIo kahe che ke bAhyAvakAzamAM pRthvInA gurutvAkarSaNanI bilakula asa2 na hovAthI avakAzamAM ArAmathI cAlI zakAya che. A vAta paNa bhUlabharelI che. jaina zAstro kahe che ke AkAzamAM pahelA tanavAyu (pAtaLo vAyu), pachI ghanavAyu (jADo vAyu) ane pachI dhanodhi (ghana pANI) Ave che, je eka jAtanA barapha jevuM che ane tenI Upara koIpaNa AdhAra vagara UbhA rahI zakAya che. A ghanodidha Upara avakAzayAtrIo spesa voka kare che. e mATe gurutvAkarSaNanI hAjarI athavA gerahAjarInI kalpanA karavI jarUrI nathI. 77. avakAzamAM khUba ThaMDI che. jaina zAstro mujaba bAhya AvakAzamAM ghanavAyu ane ghanodadhi che, enI aneka sAbitio AjanA vijJAnIo paNa Ape che. I.sa. 1804 mAM gelusAka ane bIoTa nAmanA phrenca vijJAnIo balUnamAM besIne Azare cAra mAIla AkAzamAM UMcA gayA hatA. teo lakhe che ke tyAMnI havA eTalI badhI ThaMDI hatI ke sIsAmAM rahelI zAhI paNa temAM sUkAI gaI hatI. temaNe A havAmAM sAthe laI gayelA pakSIne uDADavAnI koziza karI paNa te UDI zakyuM nahIM. amuka aMtara sudhI te paththaranI jema nIce paDyuM ane te pachI pAMkho phaphaDAvI UDI zakyuM hatuM. tyAM Upara jatAM phephasAM paNa saMgrahI na zake evI ghaTTa havA Ave che. A rIte bAhyAvakAzamAM ghanavAyu hovAnI jaina zAstronI vAta siddha thaI jAya che. Ya jANavA jevI bhUmikA 78. 40,000 phUTa Upara ghanodadhi che tA. 29-9-1921 nA roja amerikAno vijJAnI je.e. mokareDI 40,800 phUTa UMce pahoMcyo hato. tenA kahevA mujaba, "A sthAnanI havA bhAre che. ahIM vAdaLa sthira che. AgaLa jatAM barapha jevuM kaThaNa pANI Ave che. tenI upara game teTalo bhAra nAkhIe to paNa sthira rahe che" A varNana UparathI jaina zAstrono ghanodadhi siddha thAya che. 79. sUrya pRthvI karatAM khUba nAno che. AjanA vijJAnIo kahe che ke sUrya pRthvI karatAM 12 lAkha gaNo moTo che. jo A vAta sAcI hoya ane pRthvI daDA jevI goLa hoya to aDadhA daDA upara sUryano ekadama sIdho prakAza paDavo joIe. eTale ke sUryano prakAza jeTalI pRthvI upara paDe tyAM badhe bapora jevo taDako hovo joIe. tene badale pRthvI u52 kyAMka savAra, kyAMka bapora ane kyAMka sAMja hoya che; jenA uparathI sAbita thAya che ke sUrya pRthvI karatAM nAno che ane pRthvI goLa nathI. Ya 80. sUrya saMkocato jAya che ? AjanA vijJAnIo kahe che ke sUrya da2 20 varSe 1 mAIla jeTalo saMkocAto jAya che. A vAta mAtra 321 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA kalpanA che. sUrya anAdi kALathI che ane anaMta kALa sudhI prakAzavAno che. sUrya jo kharekhara ghaTato hoya to teno kyAreka nAza thaI zake. A vAta zakya nathI. mATe sUrya pRthvIthI moTo nathI ane pRthvI goLa nathI e sAbita thAya che. 81. bharadariye pRthvI goLa dekhAya che ? IST ApaNe bharadariye jaIe ane cAre tarapha najara karIe to pRthvI goLa dekhAya che, jenA UparathI AjanA vijJAnIo kahe che ke pRthvI daDA jevI goLa che. balUnamAM ke vimAnamAM Upara jatAM manuSyane paNa pRthvI goLa dekhAya che. hakIkatamAM A rIte pRthvI daDA jevI nahIM paNa thALI jevI goLa ane sapATa dekhAya che. Aja sudhI koI nAvike athavA vimAnIe daDA jevI goLa pRthvI dekhAI hovAno dAvo karyo nathI. A UparathI sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa nathI. 82. zuM badhuM ja phare che ? ja AjanA vijJAnIo kahe che ke caMdra pRthvInI AjubAju phare che. pRthvI sUryanI AjubAju phare che, sUryamALA koI kendranI AjubAju phare che. Ama koI vastu sthira nathI. keTalAka vijJAnIo kahe che ke AkhuM brahmAMDa phuggAnI jema vistarI rahyuM che ane eka divasa phUTI jaze. A badhI kalpanAo che. satya e che ke pRthvI sthira che. 83. dIvAlo samAMtara hoya che. * pRthvI jo goLa hoya ane tene kATakhUNe jamInathI sarakhA aMtare be divAlo UbhI karavAmAM Ave to A be divAlonI UMcAI vadhe tema temanA TocanA bhAga vacce aMtara vadhavuM joIe. eka goLA Upara be lAkaDAnI paTTIo kATakhUNe mUkIne prayoga karI juo. hakIkatamAM A be divAlo cheka sudhI samAMtara rahe che, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa nathI. 84. vimAne gati karavAnI zuM jarUra ? ja jo pRthvI potAnI dharI upara eka miniTanA 1100 mAIlanI jhaDape pharatI hoya to koI vimAne eka sthaLethI bIjA sthaLe pahoMcavA mATe peTrola bALavAnI jarUra nathI. vimAna pahelAM AkAzamAM 30,000 phUTa UMce jAya ane 10 miniTa sthira rahIne nIce Ave to amerikA AvI javuM joIe. AvuM banatuM nathI kAraNa ke pRthvI goLa nathI ane pharatI nathI. 85. eka bhUlane chupAvavA bIjI bhUla AjanA vijJAnIoe pahelAM pRthvIne daDA jevI goLa mAnI levAnI bhUla karI. pRthvI daDA jevI goLa hoya to AkAzamAM adhdhara kevI rIte rahe? A savAlano javAba meLavavA pRthvI sUryanI AjubAju pharatI hovAnI kalpanA karavI paDI. pRthvI sUryanI AjubAju pharatI hoya to sUrya tene kheMcI na le ? e 322 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA samasyA hala karavA pRthvI potAnI dharI upara pharatI hovAnI kalpanA karavI paDI. A badhI kalpanAo pRthvI daDA jevI goLa che' evI moTI kalpanA Upara AdhArita che, jeno koI purAvo nathI. pRthvIne jo daDA jevI goLa sAbita na karI zakAtI hoya to AgaLanI badhI ja vAto kAlpanika puravAra thAya che. AjanA vijJAnIo pAse pRthvIne daDA jevI goLa sAbita karato eka paNa nakkara purAvo nathI, jenA UparathI sAbita thAya che ke pRthvI sthira che ane sapATa che. 86. pakSIo mALAmAM pAchAM phare che pakSIo savAra paDe potAnA mALAo choDIne khorAkanI zodhamAM nIkaLI paDe che. divasa daramiyAna aDadho samaya to teo avakAzamAM UDe che. A daramiyAna pRthvI to potAnI dharI upara hajAro mAIla pharI gaI hoya, jeno hisAba pakSIo pAse na hoI zake. tema chatAM pakSIo sAMja paDe potAnA mALAomAM pAchAM phare che, jenA UparathI sAbita thAya che ke pRthvI pharatI nathI ane goLa paNa nathI. 87. pakSIo kema AkAzamAM UDe che ? ja pRthvInuM gurutvAkarSaNa baLa jo badhI ja cIjo Upara samAna lAgu paDatuM ho to pakSIo kema AkAzamAM UDe che ane nIce paDatAM nathI? pakSInA UDavAnA baLa karatAM pRthvInuM AkarSaNa baLa kyAMya vadhu hovuM joIe, kAraNa ke AkarSaNa baLa padArthanA daLa Upara AdhAra rAkhe che. A uparathI sAbita thAya che ke gurutvAkarSaNa baLa jevI koI vastu nathI. 88. pakSIo guma thavAM joIe * ApaNe AkAzamAM RtuvihArI pakSIo joIe chIe. pakSIo pahelAM kSitijamAM pragaTa thAya che, pachI madhyAkAzamAM Ave che ane pAchAM sAmenI kSitijamAM adazya thaI jAya che. A rIte eka pakSInA viMdane ApaNe satata 10thI 15 miniTa sudhI joI zakIe chIe. have 10 miniTamAM to pRthvI 11,OOO mAIla pharI javI joIe ane AkAzamAM UDatAM pakSIo ApaNane satata keTalIka sekanDathI vadhu na dekhAvA joIe, AvuM nathI banatuM kAraNa ke pRthvI pharatI nathI. 89. bhamaraDo rajakoNone pheMkI de che vika jamIna upara bhamaraDo pharato hoya tenI upara rajakaNo nAkhavAmAM Ave to te rajakaNo phagAvI de che. A rIte pRthvI paranAM manuSyo ane pazupakSIo paNa dUra pheMkAI javAM joIe. AvuM nathI banatuM, jenA UparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI ane pharatI nathI. 90. pRthvI upara ApaNe coMTI jatA nathI # vijJAnIo evI dalIla kare che ke pRthvI pracaMDa vege pharatI hovA chatAM ApaNe AkAzamAM phaMgoLAI nathI jatA, kAraNa ke pRthvInuM gurutvAkarSaNa baLa ApaNane jakaDI rAkhe che. jo pRthvInuM gurutvAkarSaNa baLa --- 323) Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA A kendratyAgI baLa karatAM vadhu joradAra hoya to ApaNe badhA pRthvI sAthe sajjaDapaNe coMTIne ja rahevA joIe. ApaNe muktapaNe halanacalana karI zakIe chIe ane pheMkAI jatA nathI; jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI pharatI nathI ane goLa nathI. 91. pRthvInI gatino anubhava thato nathI. ApaNe kalAkanA 100 kilomITaranA vegathI jatI TrenamAM beThA hoIe tyAre tenI gatino anubhava thAya che to eka miniTanA 1100 mAIlanA vegathI pharatI pRthvInI gatino ahesAsa kema nathI thato ? kAraNa ke pRthvI pharatI ja nathI. 92. dararoja bhUkaMpa AvatA nathI eka khAlI goLAne aDadho patharAthI bharo. bAkInA bhAga paikI aDadhA bhAgamAM bhInI mATI bharo. have je bhAga khAlI rahe tenA aDadhA bhAgamAM pANI bharo ane bAkIno aDadho bhAga khAlI rahevA do. have A goLAnI barAbara madhyamAMthI eka saLiyo pasAra karo ane A saLiyAnI dharI para goLAne jorathI ghumAvo. A goLAmAM mATI, kAMkarA, pANI vagerenA athaDAvAno avAja AvyA vinA raheze nahIM. have A goLAmAM keTalAMka chidro pADI tene ghumAvo. chidromAMthI mATI, pANI, kAMkarA vagere tIvra gatie bahAra Avaze. AjanA vijJAnIonA mate ApaNI pRthvI paNa A goLA jevI che, je miniTanA 1100 mAIlanI jhaDape goLa-goLa ghUme che. to pachI zA mATe temAMthI badhuM bahAra nathI AvatuM ? kAraNa ke pRthvI goLa nathI ane pharatI paNa nathI. Ya 93. badhuM ja pharyA karatuM hovuM joIe AjanA vijJAnIo pRthvIne sUryanI AjubAju ane potAnI dharInI AjubAju pharatI mAne che. pRthvI jo sUryanI AjubAju pharatI na hoya to potAnI dharInI AjubAjunA paribhramaNane kAraNe avakAzamAM phaMgoLAI jAya. avakAzamAM sUrya paNa sthira rahI zakato nathI. nyuTananI gatinA niyama mujaba teNe paNa koI tArAnI AjubAju pharavuM jarUrI che. anyathA nyuTanano niyama khoTo sAbita thAya. sUrya je tArAnI AjubAju pharato hoya e tAro paNa koI bIjA moTA tArAnI AjubAju pharato hovA joIe. nyuTananA niyama mujaba avakAzamAM koI vastu sthira rahI zake nahIM. A rIte pratyeka avakAzI padArtha anya padArthanI AjubAju pharato hovo joIe. chevaTe to koI vastu sthira mAnavI paDe. tyAre A sthira vastu kema sthira che teno javAba nyuTananI thiyarI ApI zakatI nathI. hakIkata e che ke A sthira padArtha ja pRthvI che. 94. budha ane sUrya vacce koI graha nathI AjanA vijJAnIoe budhanI ane sUryanI gatinuM mApa kADhIne gurutvAkarSaNanA siddhAMtane AdhAre evuM anumAna karyuM hatuM ke budha ane sUrya vacce paNa 'valkana' nAmano graha hovo joIe. Teliskopa vaDe jotAM Shi 324 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA Aja sudhI vijJAnIone A navatara prahano patto maLyo nathI. A uparathI nyuTananI gurutvAkarSaNa thiyarI khoTI sAbita thAya che ane pRthvI pharatI hovAnI vAta paNa tevI ja rIte khoTI sAbita thAya che. 95. graho dhuvanA tArAnI pradakSiNA kare che. vijJAnIo kahe che ke budha, zukra, maMgaLa, guru, zani vagere graho sUryanI pradakSiNA kare che, paNa hakIkatamAM ApaNe joI zakIe chIe ke tamAma graho, nakSatro ane tArAo dhruvanA tArAnI pradakSiNA kare che. A UparathI evuM sAbita thAya che ke graho sUryanI pradakSiNA karatA nathI, mATe pRthvI graha nathI ane pharatI paNa nathI. 96. guruno graha pRthvI jevo nathI ja gelilIyoe dUrabIna vaDe guno graha bArIkAIthI joyo tyAre tene khyAla Avyo ke gurunA grahanI AjubAju keTalAka upagraho che, jeo gurunI Aju bAju pradakSiNA kare che. A nirIkSaNa uparathI tene evo vicAra Avyo ke guru sUryanI AjubAju pradakSiNA kare che. A vicArano koI purAvo nahoto chatAM teNe vAta sAcI mAnI lIdhI. tenA AdhAre teNe evI kalpanA karI ke gurunI jema pRthvI paNa sUryanI pradakSiNA kare che. A vAtano paNa koI purAvo nahoto chatAM teNe A vAta sAcI mAnI lIdhI. tyAra pachI teNe evI kalpanA karI ke jema gurunA grahanI AjubAju upagraho pradakSiNA kare che tema pRthvIno upagraha caMdra che ane te paNa pRthvInI pradakSiNA kare che. A vAtano paNa koI purAvo nathI. A rIte kalpanAone ja hakIkata mAnI levAmAM AvI che. 97. to manuSyone bAMdhI rAkhavA paDe If pRthvI jo kharekhara daDA jevI goLa hoya to A daDAnI ekadama UparanA bhAgamAM rahelA manuSyo ane prANIo ja sthira UbhAM rahI zake. daDAnI bAjue ane nIce rahelA manuSyo tema ja prANIo AkAzamAM gabaDI na paDe e mATe temane paTTAthI bAMdhI rAkhavAM joIe. A bAbatano ukela ApatAM vijJAnIo kahe che ke pRthvI badhI dizAmAM rahelI cIjone potAnA kendra tarapha AkarSe che, mATe dakSiNa goLArdhamAM loko gabaDI paDatA nathI. A mATe rabaranA goLAmAM badhI bAjuthI kheMcAvelI TAMkaNInuM dRSTAMta ApavAmAM Ave che. ahIM pharaka eTalo che ke TAMkaNIone rabbaramAM kheMcAvI dIdhI hovAthI te sthira rahe che, jayAre manuSyo ane prANIo halanacalana karatAM hoya che. pRthvInA gurutvAkarSaNane kAraNe prANIo jo jamIna sAthe coMTI gayAM hoya to teo halana calana karI zake nahIM. hakIkatamAM pRthvInA goLa hovAnI ane gurutvAkarSaNanI vAta ja khoTI che. 98. vajanamAM pharaka hovo joIe # je vijJAnIo pRthvIne daDA jevI goLa kahe che teo paNa dAvo kare che ke pRthvI viSuvavRtta AgaLa thoDI phUlI gayelI che ane uttara temaja dakSiNa dhruva AgaLa capaTI che. jo A vAta sAcI hoya to viSuvavRtta -- 25) 325 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA pRthvInA gurutvakendrathI dUra hovuM joIe ane uttara temaja dakSiNa dhruva najIka hovA joIe. jo A vAta paNa sAcI hoya to eka manuSyanuM uttara athavA dakSiNa dhruva para jeTaluM vajana thAya tenA karatAM viSuvavRtta upara ochuM vajana thavuM joIe. Aja divasa sudhI A vAta vijJAnIo sAbita karI zakyA nathI. koIpaNa vyaktinuM vajana pRthvInA koIpaNa bhAgamAM ekasarakhuM ja jovA maLe che. A uparathI sAbita thAya che ke pRthvI viSuvavRtta AgaLa phUlI gayelI nathI ane hakIkatamAM pRthvI pharatI nathI ane goLa paNa nathI. 99. goLAno madhyabhAga na hoya ja AjanA vijJAnIo ema kahe che ke pRthvI goLa che, mATe temAM Upara, nIce, DAbe, jamaNe, evuM kaMI nathI. jo A vAta sAchI hoya to temAM uttara, dhruva, dakSiNa dhruva ane viSuvavRtta kema hoI zake? goLAmAM to koI uttara, dakSiNa ke madhya zakya nathI. jo viSuvavRtta pRthvInA goLAnA madhyamAM dorelI kAlpanika rekhA hoya to goLAnA madhyamAMthI AvI asaMkhya vartuLAkAra rekhAo dorI zakAya. e badhAne viSuvavRtta tarIke zA mATe oLakhAvI na zakAya? jo pRthvIno goLo badhI bAjuethI samAna hoya to zA mATe viSuvavRtta tarIke oLakhAvI rahelo bhAga ja phUlI gayo che? zA mATe dhruva pradezo capaTA che? zA mATe A goLAnI uttara-dakSiNa pradakSiNA karI zakAtI nathI? A badhA ja savAlonA koI javAbo AjanA vijJAnIo pAse nathI, kAraNa ke pRthvI daDA jevI goLa nathI. 100. pRthvI upara ajANyA pradezo che # AjanA bhUgoLazAstrIo pRthvInA goLAno je AkAra rajU kare che te mujaba AjanI tArIkhamAM A pRthvI Upara eka paNa pradeza evo nathI ke jenI ApaNane jANa na hoya ane jayAM ApaNe pahoMcyA na hoIe. tema chatAM Aje paNa eTalAnTika mahAsAgaramAM barmuDA TrAyengala nAmano vistAra che, jyAM moTAM moTAM vimAno ane sTImaro guma thaI jAya che paNa teno kyAreya patto lAgato nathI. A sTImarono ke vimAnano kATamALa athavA temAM rahelA manuSyonA mRtadeho paNa kadI hAthamAM AvatA nathI. evuM kahevAya che ke barmuDA TrAyengala evI ajJAta pRthvInuM pravezadvAra che, jyAM hajI sudhI kALA mAthAno mAnavI pahoMcI zakyo nathI. pRthvI upara Avo eka paNa pradeza hoya to pRthvIno vartamAna nakazo khoTo sAbita thAya che ane pRthvI daDA jevI goLa hovAnI mAnyatA paNa khoTI paDe che. 101. enTArkaTikA khaMDa sAbitI che # pRthvI daDA jevI goLa na hovAnI sauthI moTI sAbitI dakSiNa mahAsAgarane chevADe AveLo himAcchAdita enTArkaTikA khaMDa che. hajI sudhI koI kALA mAthAno mAnavI sTImaramAM ke vimAnamAM besIne A khaMDanI ArapAra nIkaLI zakyo nathI. atyAre jeTalA loko enTArkaTikAno pravAsa kare che teo tenA parigha Upara jaIne pAchA phare che, paNa kendra sudhI koI pahoMcatuM nathI. Adhunika vimAno ke helikopTaro vaDe paNa enTArkaTikA khaMDane koI oLaMgI zakyuM nathI. A mATenA badhA prayatno niSphaLa gayA che. jene (326 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA AjanA vijJAnIo dakSiNa dhruva kahe che te pradeza sudhI paNa koI pahoMcI zakatuM nathI. A uparathI sAbita thAya che ke ajJAta vizva bahu moTuM che, jeno prAraMbha enTArkaTikAthI thAya che. pRthvImAM dakSiNa dhruva jevuM koI kendra ja nathI, jenA UparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI. "jene bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna" pustakamAMthI sAbhAra.. 9. khristI gharma paNa pRthvIne sapATa mAne che # khristIonA dharmagraMtha bAIbalamAM paNa aneka sthaLe pRthvI sthira che ane sapATa che, evI mAnyatAnuM samarthana karavAmAM AvyuM che, te jemake... bAIbalanA jinesIsa 11:1-9 (4) mAM lakhavAmAM AvyuM che ke "pachI temaNe kahyuM ke - cAlo ApaNe eka zahera banAvIe, jemAM svargamAM pahoMcato eka TAvara hoya." bAIbalanA IsAIhA 11:12 mAM lakhavAmAM AvyuM che ke "pachI teo IjharAyalanA nAtabahAra mukAyelAne bhegA karaze ane duniyAnI cAra kinArI Upara temane mokalaze." Deniyala 4:11 mAM lakhavAmAM AvyuM che ke "pachI te majabUta vRkSa UgyuM ane te svarga sudhI UMcuM gayuM. tyAMthI pRthvIno cheDo dekhAto hato." bAIbalanA sAlma 93:1 mAM lakhyuM che ke "pRthvI eTalI majabUta che ke tene halAvI na zakAya." bAIbalanA ekselesiyATasa 1:5 mAM lakhyuM che ke "sUrya Uge che ane sUrya Athame che. te jyAMthI Ugyo hoya tyAM pAcho jhaDapathI pahoMcI jAya che." A vidhAna UparathI khyAla Ave che ke bAIbalanA mata mujaba sUrya phare che ane pRthvI sthira che. bAIbalanA IsAIhA 40:22 mAM lakhavAmAM AvyuM che ke "teo pRthvInA vartuLamAM siMhAsana Upara birAjamAna che." A vidhAnane keTalAka Adhunika vijJAnavAdIo pRthvI goLa hovAnI mAnyatAnA samarthana tarIke jue che; paNa bAIbalamAM je goLAkAranI vAta karavAmAM AvI che te thALI jevA sapATa goLAkAranI vAta che. bAIbalanA joba 37:33 mAM lakhavAmAM AvyuM che ke "meM jyAre pRthvIno pAyo nAkhyo tyAre tame kyAM hatA?" A rIte khristI dharmamAM paNa pRthvIne sthira ane sapATa ja mAnavAmAM AvI che. "jaina bhUgoLanuM tarkazuddhavijJAna" pustakamAMthI sAbhAra..... 327 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 10. zuM ! kharekhara pRthvI phare che ? Aje jagata para potAnuM varcasva jamAvI rAkhavA mathatA vijJAnavAdanI keTalIka taddana visaMvAdI bhrAmaka vAto paNa bAhya-ADaMbara ane pracAranA baLe janatAnA mAnasamAM sthira thavA pAmI che. temAMnI eka vAta che ke "pRthvI sUryanI AsapAsa phare che." paraMtu vijJAna e prayogasiddha manAya che jyAre ''pRthvI phare che" te bAbata koNe kyA prayogathI nakkI karyuM ? e ja vAta pramANasiddha nathI, mAtra kalpanAnA ghoDA doDAvIne A vAta lokonA mAnasamAM DolANa UbhuM kare te rIte rajU thaI che. pRthvInI gati vijJAnanI dRSTie traNa jAtanI manAya che. (1) dharI paranI gati, jenAthI divasa - rAta thAya che. te kalAkanA 1,100 mAIlanI hoya che. (2) sUryanI AsapAsa gati, jenAthI Rtuo thAya che te kalAkanA 66,000 mAIlanI hoya che ane (3) sUrya sAthe gati, kalAkanA 7,20,000 mAIlanI, kema ke sUrya paNa zaurI nAmanA graha tarapha sekaMDanA 200 mAIlanI spIDathI potAnI AkhI grahamALAne laIne dhasI rahyo che. A traNa jAtanI gatino sumeLa rAkhI pRthvI gati kare che. ahIM savAla mahattvano e thAya che ke 4 kalAke 7,20,000| 66,000 1,100 mAIlanI jhaDapathI pharanArI pRthvI paranA padArtho badhA vyavasthita zI rIte rahe ? Ya vaLI ATalI jhaDapathI pRthvI pazcimathI pUrvamAM jatI hoya to sadA mATe pRthvI para pavanano sAmI dizAno ghasAro keTalo badho anubhavAya ? I pRthvI ATalI jhaDapathI pharatI hoya to AkAzamAM UDela pakSI pAchuM potAnA mALAmAM zI rIte pahoMcI zake ? jANavA jevI bhUmikA Wu vaLI jamIna 52 Ubho rahela zikArI acUka nizAna zI rIte sAdhI zake ? AnA samAdhAnamAM ApatI dalIlo 'vAtAvaraNa paNa pRthvI sAthe phare che'' te tarkasaMgata nathI. kema ke saMsAramAM koI paNa vAhana, gADI, moTara ke plena potAnI sAthe vAtAvaraNane paNa laIne doDatuM hoya e saMbhavita nathI. vaLI tA. 20-12-1967nA TAImsa opha IMDiyAmAM prakAzita IMDiyA sAyansa ekeDamI dilhI taraphathI yojAyela beMgloranI mITiMgamAM nobela puraskAra vijetA prakhyAta vaijJAnika C. V. rAmane "pRthvI sAthe vAtAvaraNa nathI pharatuM" evI vaijJAnika zodha upara Apela mahattvanA pravacana uparathI to spaSTa sAbita thAya che ke, "pRthvInI gati ane vAtavaraNanI gati bhinna che." Shi vaLI pRthvI gatizIla hoya to eroplenamAM besI addhara AkAzamAM sthira thaI kalAkanA 1,100 mAIlanA vegathI pRthvIno goLo phare to jyAM IcchA hoya tyAM UtarI zakAya to pachI plenane gatizIla ka2vAnI jarUra zI? 328 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 4i vaLI pRthvI sUryanA gurutvAkarSaNathI baMdhAyelI che ane sUryazaurI graha tarapha gurutvAkarSaNathI kheMcAIne potAnI AkhI grahamALA laIne dhasI rahyo che to pRthvI Dise. thI jUna to sUryanI sAthe kheMcAtI sUryanI AsapAsa pharI zake. paNa jUnathI DisembaramAM pRthvI to pUrvathI pazcimamAM jAya ane sUrya to 20 kroDa varSe eka cakrAvo pUro karato hoI 10 kroDa varSo bAda pUrvathI pazcimamAM Ave tyAM sudhI to pazcimathI pUrvamAM jAya to pRthvI jUnathI DisembaramAM pUrvathI pazcimamAM 66,000 mAIla spIDe jAya ane sUrya tene potAnA gurutvAkarSaNathI potAnI sAthe (eTale 10 kroDa varSa sudhI pazcimathI pUrvamAM jato hoI) 7,20,000nI jhaDape kheMce, A kheMcA-kheMcImAM bicArI pRthvI gati ja zI rIte karI zake? A khUba ja gaMbhIratAthI vicAravA jevuM che. I jo pRthvI kharekhara pharatI hoya to dhruvano tAro bAre mahinA eka ja sthAne eka ja sarakhI rIte kema dekhI zakAya? kema ke, 21 jUna ke 21 Disembare to pRthvI 21 mArcanA sthAna karatAM 16 kroDa mAIla dUra hoya to dhruvanA tArAno khUNo trAMso thavo joIe. Aje to 200 IMcavALA vyAsanAM virATakAya dUrabIno zodhAyAM che jemAM jhINAmAM jhINI cIjanuM aMtara paNa jANI zakAya che. to 16 kroDa mAIla dUra rahelA pRthvI uparathI dhruvanA tArAnuM thatuM nirIkSaNa dhruvanA tArAnI sIdhI lITIe rahela pRthvI UparathI thatA nirIkSaNane maLatuM Ave.... e saMbhave kharuM? A cokhkho pratyakSa dAkhalo che ke pRthvI nathI pharatI...! paraMtu Aje vaijJAnika vAtAvaraNamAM raMgAI gayelA hAlanA zikSitonA magajamAM eka taraphI valaNanI nIti khUba ja sthAna pAmatI jAya che. tethI satya paNa ghaNIvAra lokonA anAdarano viSaya banI jAya che. tethI vartamAnakALe satyanI jijJAsAne yogya rIte keLavavA mATe prastuta lekhanA mAdhyamathI ane A "jaina kosmolojI" graMthanA AdhAre vicAraka vidvAnonuM lakSya AvI bAbato tarapha kheMcyuM che. sahu taTastha rIte satyanI jijJAsA sAthe vAstavikatAne oLakho... e ja zubhAbhilASA... saha... Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 11. nA ! pRthvI pharatI nathI. le. svAmI svarUpAnaMda (sAlavI pADo - pATaNa (u.gu.)) (1) jaina zAstronA AdhAre (A) jainAgama "sUryaprajJapti" nA sUtramAM sUryanI gatinuM spaSTa pramANa maLe che. te jema ke gaNadhara zrI gautamasvAmIe bhagavAna mahAvIra svAmIne prazna karyo ke, "he bhadaMta ! sUrya jyAre aMdaranA maMDaLathI bahAranA maMDaLamAM jAya ane e pramANe ja bahAranA maMDaLamAMthI aMdaranA maMDaLamAM Ave tyAre A sUryane ATalI gati karavAmAM keTalA divasa-rAtano samaya lAge che?" bhagavAna mahAvIra svAmIe javAba ApatAM jaNAvyuM ke, "hai gautama ! A gati karavAmAM 366 (traNaso chAsaTha) rAta ane divasano samaya lAge che." . (zrI sUryaprajJami sUtra/prathama prAbhRta/sUtra-9) (B) gautama svAmIe pharI pUchyuM ke, "he bhadaMta ! ATalA samayamAM (36 6 rAta-divasa) sUrya keTalA maMDaLomAM paribhramaNa kare che? keTalAM maMDaLomAM 2 vAra paribhramaNa kare che ane keTalAM maMDaLomAM ekavAra paribhramaNa kare che?" tyAre bhagavAna zrI mahAvIre kyuM ke, "he gautama ! sUrya 184 (ekaso corAsI) maMDaLomAM paribhramaNa kare che. AmAMthI 182 maMDaLomAM 2 vAra paribhramaNa kare che. je A pramANe che. - "bahAra AvatI vakhate ane praveza karatI vakhate eka paheluM maMDaLa ane chelluM maMDaLa, A pramANe ra maMDaLa sivAya bIjA badhA maMDaLomAM 2 vAra bhramaNa sUryanuM hoya che. (1) sauthI aMdaranA maMDaLamAM tathA (2) sauthI bahAranA maMDaLamAM sUryanuM bhramaNa ekavAra hoya che." (zrI sUryaprApti sUtra/prathama prAbhRtasUtra-10) (C) jema jema vakhata (samaya) vItato jAya tema tema sUrya AgaLa jAya. tema tema enI pAchaLanA dezomAM rAtri thAya che. A pramANe deza-kSetranA bheda hovAne kAraNe sUryodaya ane sUryAstano bheda paDe che ane AthI ja kALabheda paNa thAya che. (zrI bhagavatI sUtra-vRtti/zataka-pa/uddezo-1) (D) prathama prahara vagere samaya jaMbUdvIpanA 2 bhAgomAM eka sAthe maLe che. A pramANe dezabhedathI pratyeka samayano bheda (jaMbUdvIpa vageremAM) maLe che athavA bharatakSetramAM je sthAna para sUryodaya thAya tenAthI pAchaLa AvelA bhAga mATe te ja samaya astakALa mAnavAmAM Ave che. A udayasthAna ane astasthAnanI vacamAM (madhyabhAgamAM) rahenArAo mATe e ja samaya madhyAhnano samaya mAnavAmAM Ave che. A pramANe kALa (samaya) koInA mATe prathama prahara, koInA mATe bIjo prahara to koIne mATe trIjo prahara, kyAMya saMdhyAno samaya banaze... A prakAranI vicAraNA dvArA AThe prahara saMbaMdhI samaya ekI sAthe maLI zakaze. jaMbUdvIpamAM AvelA meruparvatathI cAre bAju sUryanA paribhramaNa dvArA kALanA AThe (330 | (330 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -------------------AlAlA nA praharanA samayanI eka sarakhA samaye zakyatA bane che. A pramANe saMpUrNa naraloka - aDhIdvIpanA saMbaMdhamAM vicAra karavo joIe. (zrI maMDalaprakaraNa TIkAmAMthI) (2) atharvavedanA AdhAre (A) "sUryadyuloka ane pRthvInI cAre bAju pradakSiNA kare che." (zrI atharvaveda.) "ghuloka ane pRthvInI parikramA karato sUrya rAta ane divasa ema be prakAre samayanA bhAga paDe (zrI atharvaveda..) pRthvI sthira che." (zrI atharvaveda 6/89/1) (D) "ghuloka ane pRthvI sadA sarvadA sthira rahe che." (zrI atharvaveda - 10-8-2) (3) anvedanA AdhAre (A) "pRthvI sthira che." (zrI Rgvada-1/509) (B) "sUrya potAnI nizcita gati pramANe cAlato rahe che." (zrI Rgvada - 172/9) (4) yajurvedanA AdhAre (A) "pRthvI dhruva che ane sthira che." (zrI yajurveda- 4/12) (B) "sUrya sAta ghoDAvALA ratha vaDe bhuvanane (ghuloka ane pRthvIne) joto joto pasAra thAya che. (zrI yajurveda-33/43) (C) "pRthvI acala che... acaLa hovA chatAM te sthira svarUpe avasthita che." (zrI sAyaNa bhASya) ja (5) "ghuloka ane pRthvI sthira che. (koSitakI brAhmaNa) ja (6) (A)be hajAra basso (2, 200) yojanAno mArga AMkhanA palakArAnA ardha bhAgamAM vicaranAra (he sUrya!) Apane huM vaMdana karuM chuM. (zrI Aditya hRdaya) (B) 9 lAkha be hajAra (9,02,000) yojana jeTalo mArga be ghaDImAM pAra karavAvALA (he sUrya!) Apane huM vaMdana karuM chuM. (zrI Aditya hRdaya...) uparyukata pramANothI A vAta spaSTa siddha thAya che ke pRthvI sthira che ane sUrya phare che te mAnyatA svIkRta che ATaluM hovA chatAM paNa I.sa. 476mAM AryabhaTTa nAmanA eka bhAratIya vidvAne pRthvI phare che evo potAno abhiprAya rajU karyo jenuM khaMDana karanArAono ullekha paNa maLI Ave che jenuM vivaraNa A pramANe che. --- 331) 331 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA ja (1) pRthvInA bhramaNanA vegathI utpanna thatA vAyu vaDe moTA-moTA mahela ane parvatanA zikhara avazya tUTI paDe ane badhI dhvajAo pazcima tarapha pharakavA lAge. kAraNa ke tIvra vegathI koI paNa vastunuM sthira rahevuM zakya nathI. (zrIpati paMDitajI) (2) jema sUrya ane agnimAM uSNatA, caMdramAM zItalatA, pANImAM pravAhitatA, paththaramAM kaThoratA, vAyumAM caMcalatA hoya che tevI ja rIte pRthvI svabhAvathI ja acalA che kema ke vastutaH vastunI aMdara eka vicitra prakAranI zakti hoya che. AthI sthiratva te pRthvIno svabhAva che. (zrI bhAskarAcArya racita-ziromaNi golAdhyAya pUrva zloka) If (3) keTalIka vyaktionuM evuM kathana che ke pRthvI phare che ane tArA tathA graha-gaNAdi sthira che. paraMtu jo evuM hoya to potAno mALo choDI AkAzamAM UDatAM pakSI keTalAka samaya bAda pharI pAchAM potAnA mALAmAM zI rIte AvI zake? (zrI varAhamihira paMcasiddhAMtikA a-12, zloka-6) ja (4) jo pRthvI pharatI hoya to pakSI potAnA mALAomAM pAchAM kevI rIte Ave che? tathA AkAzamAM pheMkAtuM tIra kyAMka vilIna kema thatuM nathI? athavA te pUrva ke pazcimamAM viSama gativALAM kema banatAM nathI ? (athavA pUrva tarapha phekeluM bANa pazcima tarapha athavA pazcima tarapha pheMkeluM bANa pUrvAbhimukha kema banatuM nathI?) have jo ema kahevAmAM Ave ke pRthvInI gati maMda che AthI AvuM bane che to phakta eka divasamAM ja zI rIte te pUrva golAdhe pharI zake ? eka rAta-divasamAM enA bhramaNanI zakyatA kevI rIte? (siddhAMta ziromaNi-ziSya dhIvRddhida taMtra- golAdhyAya zloka 38-53) R (5) bhramaNano siddhAMta pratyakSa bAdhita che, kema ke "pRthvI phare che" eno nirNaya pratyakSa anubhavathI thato nathI jayAre "pRthvI sthira che" evo anubhava badhAne thAya che AthI pRthvInI sthiratA saMbaMdhita anubhavane bhrama kahI zakAya nahi kAraNa ke badhA deza ane badhA kALamAM badhA manuSyone "pRthvI phare che" evo anubhava thato nathI. hoDI vageremAM beThelAne hoDI sthira che evo anubhava avazya thAya che paraMtu sthiratAno anubhava vastutaH bhrama che. kAraNa ke bIjAone (hoDImAM beThelAone athavA kinArA para Ubhela vyaktione) hoDI vagere cAle che teno anubhava thAya che A dalIlathI hoDInI sthiratAno anubhava miththA sAbita thAya che, tethI siddha thAya che ke pRthvI sthira che. ja (6) "pRthvI bhramaNazIla nathI" pRthvImAM gutva ane sthitisthApaka dharma nihita che AthI te gati karI zakatI nathI. jo pRthvI bhramaNazIla che, to te gurutva ane sthitisthApaka dharmavALI na hoI zake jemake vAyu ane agni - vAyumAM gurutva nathI tethI te asthira che ane agnimAM sthitisthApakatA nathI AthI te sthira nathI. pRthvInI bAbatamAM AnuM koI pramANa nathI AthI pRthvI bhramaNazIlA nathI. (sUrya gati vijJAna) E4 (7) IslAma dharmagraMtha "kurAne zarIpha" mAM A viSayane lagatI evI ja mAnyatAo joIe 332 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA (A) "bazzama sau tajarau lo musatakarillahA to yA / " kheTale 3 sUra4 khe nizcita mArga para yAte che. (sUre yAmita pArA 22 ruku pahalA AyAta 67 ) (B) "balakamarA kadaranA do manA jelA dattA AdaMkala urajuli kadImA / " bheTale 3 sUrya khane caMdramAM paNa potAnI maMjilanA nizcita rAhI che. te eTale sudhI ke ghaTatA ghaTatA khajUranI jUnI DALI (pAtalI) nI bhAi te janI che. (uparokta khe 4.... Ayata - 38) (c) "lazzapha sau yama baggolahA una tahare kala kamarA bajgalalayava bhAle kuDA va horI ba kulluna kI hilanI yasa badunA / " kheTale } nathI sUra4thI janI zastu te yAMhane 4ne paDe jane sU24 pA dvivasanI pahelA khAvI zasto nathI. hare potAnA niyata mArga apara 4 viyare che. (4 - Ayata - 39) (D) "azzama so bala kamaro beM rahusabAna / " kheTale 3 sU24-yaMdra kheDa sAthai nizcita paNe viyare che. ( sUre rahamAna pArA 27, Ayata 828 ) "basmalA ha jAti le bo saje / " kheTale De- AsamAna kI kalama jisameM burja hai arthAt burjoM se murAda huvA ki barA unA kI maMjila hai| burjA araba meM mahala ko kahate haiM, tAroM kI maMjila kA nAma burja isalie rahA ki vaha mAno unake ghara hai / " ( sUre burje pArA - 30 ) "innala lAhA dhUmaseku rasamA bAte vala aradA ana tajulA / " "valAuNa jalAtA ina kahu saka domA mila ahadima mimabAdehI / " eTale ke khudA ja AkAza ane jamInane sthira rAkhI zake che ke jethI gabaDI na paDe, agara jo gabaDI paDe to khudAnA sivAya koI nathI ke je ene thaMbhAvI zake. - (sUre kAtara pArA - 22, Ayata - 49 ) (" tatvajJAna smAri" bhAMthI sAbhAra ) 333 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 12. Aghunika bhUgoLa ane jainadharma... le. pa.pU. A.zrI devendrasAgarasUrijI ma.sA. ja kharekhara jainadharmamAM jIvananAM badhAM ja aMgone sparzanArAM tattvonI yathArtha vyAkhyA Ave che. zikSaNanA kSetre keTaluM? ane zuM upayogI che? te vAta paNa jainadharmo saphaLa rIte vicArI che. bhAratIya saMskRtinA mahattvane nahi pichANanArAo ema kadAca bolI detA hoya ke...."zuM dharma te vaLI dunyavI bAbatomAM mAthuM mArato haze? zuM bhaNavuM? zuM na bhaNavuM? emAM to vyavahAra dRSTie je arthopArjana mATe vadhu upayogI jaNAya, tevuM jJAna upayogI mAnI zakAya, temAM vaLI dharmanuM niyaMtraNa kema saMgata thAya ?" paraMtu sUkSma rIte UMDANathI vicAratAM - "dharma eTale jIvana jIvavAnI Adarza paddhati" ema samajAya che ... A artha yogya rIte vicAratAM jIvana jIvavA mATe vyavahArika rIte jarUrI lAgatA padArtho jo yathocitapaNe na meLavAya to zaktino durvyaya kema aTake ? kharekhara zaktino durvyaya na thAya eja dharmanuM pradhAna rahasya che. A dRSTie vartamAnakALe je paNa zikSaNa apAI ke levAI rahyuM che temAM sAMskRtika dRSTie mAnava jIvanane aniSTa rIte dhakko pahoMcADanAra je tattvo hoya che, te sAme lAlabattI dharavI e paNa dharmanuM avasarocita kartavya banI rahe che. tethI skUlo, vidyAlayo ane kolejo vageremAM je rIte vijJAna, ItihAsa, arthakAraNa, rAjakAraNa, kRSividyA, vANijya zAstrAdinI adhakacarI ane bhrAmaka binAo videzIoe potAnA malina -svArthanI siddhi mATe goThavI rAkhelI nItine anurUpa pustako Adi AdhAre zikhavADAya che. A ja rIte vikRta ane kalpanAmaya pAyA upara goThavAyela bhUgoLano viSaya paNa kumaLA mAnasavALA bALakonA magajamAM pAMcamA dhoraNathI ThasAvavAmAM Ave che. jenAthI pariNAme hAIskUla ke kolejanuM adhyayana pUruM thatAM te vidyArthI dharma ane te ja dharmanA anuSThAno tarapha anAdaravALo ane chUpI rIte aMdarakhAne) paNa te badhuM baga kalpanAmaya mAnato thaI jAya che. A paristhitinA sarjananA pratApe "dharmamAM vizvAsa na rAkhavo e eka jAtanI sivilAIjhezana ke navI phezanano namUno banI rahyo che. je namUnAno mAla lagabhaga badhA zikSito pAse ocho ke vadhAre gupta ke jAhera hoya ja che...! tethI jarA vicAravAnI jarUra che ke hakIkatamAM dharma e zuM vahemano bhaMDAra che? dharma e zuM kalpanAsRSTinI cIja che? vAta e che ke bhAratamAM zaka, musalamAnAdi ghaNA videzIonA AkramaNo AvyAM. vaLI teo skUla pramANamAM saMpatti paNa lUMTI gayA. temaja katala karIne sthUla prANIono paNa nAza karyo. paraMtu prajAnI nasenasamAM jhaNajhaNI raheluM, sAMskRtika khamIra tevuM ja babbe AvA atyAcArothI vadhu prabaLapaNe TakI rahyuM.... pariNAme game tevI prabaLa videzI sattAne chevaTe ahIMthI UpaDI javuM paDyuM koI sthira na thaI zakyuM. pAzvAtyoe A vastuno khUba vyavasthita abhyAsa karI potAnI sattAne cirasthAI banAvavA zarUAtamAM elacI rUpe, pachI vyApArI kaMpanI rUpe, temAMthI pacAvI pADanAra sattAdhIzarUpe, chevaTe sarvasattAdhIzo banI 334 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA javAnI peravI karatA rahyA. bIjI bAju prajAmAM "ame tamArA dharmamAM jarA paNa Dakhala nahIM karIe.'" ema vizvAsa pamADavA I.sa. 1857nAM viplava bAda DhaMDhero jAhera karIne zikSaNa kSetramAM lorDa mekolenI nIti pramANe vividha zikSaNa ApavAnA nAme teoe pote ghaDI kADhelA kalpanAmaya vikRta asatyono sugara kvoTeDa poIjhananI paddhatie vidyArthIonA mAnasamAM pracAra karyo. AvI rIte bhAratIya saMskRtinAM satyonuM avamUlyana karI bhAratIya prajAnA mAnasamAM te saMbaMdhI vikRta chApa upajAvI navI prajAne sAMskRtika asmitAthI vaMcita rAkhavA mATe jANI joIne teoe virUpa asatyo zikSaNamAM vividha rIte pesADayAM che jenuM phaLa ApaNe Aje anubhavIe chIe. udA. tarIke bhUgoLanI vartamAna dhAraNAonA pAyAmAM "pRthvI goLa che, addhara AkAzamAM laTakato goLo che, sUryamaNDalano graha che ane te sUryanI AsapAsa bIjA grahonI jema phare che,'' ItyAdi...vAto pracAra baLe jAmI paDI che. kharI rIte vicAratAM A vAta videzIoe jANI joIne nAstikavAdanA pAyA majabUta karavA mATe kevaLa kalpanA ane aDasaTTA upara nirbhara banIne upajAvelI che. kema ke Aje prayoga dvArA pRthvI goLa ke pharatI hovAnI eka paNa bAbata tarkazuddha TakatI nathI. tethI Adhunika bhUgoLanI mAnyatAo sAme jainadharmanAM nakkara satyo dIvAdAMDI rUpa ke lAlabattI rUpa che. vijJAnavAdIno Azraya laIne nAstikavAdamAM pariNamanArI AjanI bhaugolika bAbato hakIkatamAM nakkara nathI. A vAta UMDI samajaNanA pariNAme samajAya tevI che. eTale ApaNe e vicAravAnuM che ke jo pRthvI addhara AkAzamAM laTakato sUryamALAno graha ja hoya ane te sUryanI AsapAsa kalAkanA 1,100 mAIla (dainika gati), 66,000 mAIla (vArSika gati) thI ane 7,20,000 mAIla (sUryanI grahamALA sAthe potAnI gati) thI jhapATAbaMdha pharato hoya to pachI punarjanma, svarga, naraka, mokSa vagere e badhuM haMbaga ja ne ! ane jo temaja hoya to puNya pApa ke dharma adharma ke AtmA paramAtmA je ke bhAratIya - saMskRtinA tANAvANA rUpa che te badhuM azraddheya thayuM ne...! A rIte videzIoe Dabala sogaThI mArI ke zikSaNa - kSetre potAnI mana-ghaDaMta rIti rivAjo + nIti apanAvI potAnI rAjasattAno pagadaMDo majabUta karyo ane prajAnA mAnasamAMthI prANa priya saMskRtine bhUsavAnI kuceSTA karI jemAM kALa baLe pAzcAtyo ghaNe khare aMze phAvyA hoya, tema atyAre lAge che. A rIte 'Adhunika bhUgoLa" e kharekhara dharma saMskRtinA pAyAne hacamacAvavA mATe kAtila suraMganA jevI bIjI ghaNI vastuonI jema viSama anarthaMkara vastu che. sujJa vivekI janatAe khUba ja vyavasthita paNe bhAratIya saMskRtinAM tattvono mArmika paricaya meLavI, jagatanAM prANImAtranuM hita jemAM samAyeluM che tevI sarva hitakara Arya-saMskRtinA pAyAne sudaDha rIte TakAvavA vividha prayatno karI vartamAnanI bhUgoLanI bhrAmaka mAnyatAone jhINavaTathI tapAsI satya tattvane jAheramAM ANavA prayatna karavo joIe. ("tattvajJAna smarikA'mAMthI sAbhAra...) 335 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 13. AjanI bhUgoLa - khagoLa para vimarza. le. pa.pU.A. zrI bhuvanabhAnusUrijI ma.sA. AjanI aMdAja ane kalpanAnA ghoDA para ArUDha thaI kalpI kaDhAyelI bhUgoLa - khagoLa navI prajAnAM mana bahekAvI nAMkhe che ane prAcIna Arya maharSioe ahiMsA, saMyama ane tapathI prApta karela divya daSTithI nihALela vAstavika bhUgoLa khagoLa para azraddhA karAvI de che pariNAme Adhunikone e vicAravA zakti paNa nathI to pachI Adhunika mAnyatAo para UThatA savAlonuM kema? dA.ta. AjanI mAnyatA kahe che ke pRthvI daDA jevI goLa che. ema kahe che to savAla e che ke uttara amerikAno mAnavI dakSiNa - amerikAmAM jAya tyAre e dakSiNa goLArdha para UparanI apekSAe zuM havAmAM laTakato cAle che? dA.ta. ahIM ja koI bahu moTA goLA upara cAlato cAlato AgaLa vadhI nIcenA goLArdha para cAlI zakaze? agara kaho ke gurutvAkarSaNathI pRthvInA nIcenA goLArdha para vAMdho na Ave to jyAre nIcenA goLArdha para mANasa UMco kUdako mAre tyAre to e gurutvAkarSaNathI vadhu baLavALo thavAthI ja UMce kUdI zakyo. eTale ke, gurutvAkarSaNanI jhaDapamAMthI bahAra nIkaLI gayo to pachI e nIce AkAzamAM ja paDe ne...? vaLI AjanI mAnyatA mujaba caMdra pRthvI para kheMcAInathI Avato. e parasparanA gurutvAkarSaNanA lIdhe che, to caMdranI pelI bAju kheMcI rAkhanAra bIjo graha mAnavo paDe. jo ema hoya to samagra grahonA brahmAMDa vartuLanI paridhi para cheDe rahelA grahone have uparanI bAju kheMcI rAkhanAra graho nathI. to e kema aMdaranI bAjunAM grahothI potAnA tarapha kheMcAI na jAya? pRthvI ane grahone thALI jevo goLa mAnanArane AvI Apattio nathI... vaLI kahe che "pUrvamAMthI pazcima tarapha janAru vahANa pharIne pUrvamAM ja Ave che mATe pRthvI goLa che - to savAla e che ke ema uttarathI dakSiNa tarapha janAru vahANa kema karIne pharIne uttaramAM nathI AvatuM? e ja batAve che ke pRthvI cAre taraphathI goLa nathI." AjanI mAnyatAmAM pRthvI dharI Upara pharI rahI che. pUrvathI pazcima tarapha phare che to savAla e che ke sUryanI vimukha bhAga pharato pharato sUryanI sanmukha Avyo tyAre sUryodaya thayo e vakhate dhoLo sUrya lAla kema dekhAya che? te pAcho thoDI ja vAramAM sapheda kema dekhAya che? to pachI sAMje to divasanA tapeluM vAtAvaraNa sUryAsta tarapha jAya che to e vakhate pAcho sUrya kema lAla dekhAya che? pRthvI sthira mAnanArane sUryane pharato mAnanAra to kahI zake ke sUrya udayAcalanI kinArInI aMdara hoya tyAre sUryanAM kiraNa lAla udayAcala para paDI riphalekazana pratyAghAto thatAM je lAla pratikiraNa UThe che. emAMthI nIcenA pRthvInA mAnavIne sUryalAladekhAya e sahaja che. te thoDI vAramAM sUrya udayAcalanI kinArInI bahAra nIkaLI AvatAM have sUryanAM kiraNo parvata para athaDAI thatAM riphalekazana pelI bAju javAnAM.... tethI ahIMthI sUrya saphedadekhAya e sahaja che. AjanI mAnyatA caMdrane teja vinAno caLakato (bhAsvara) padArtha kahe che. je sUryanAM kiraNa jhIlI enuM riphalekazana pRthvI para pADe che tethI caMdra prakAzamaya dekhAya che. paraMtu AnA para savAla e che ke to (336 } Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA pachI bIja-trIjanA caMdranuM riphlekzana kSetra pUnamanA caMdranA riphalekazana kSetre jeTaluM samAna kema banI zake? UbhA darpaNanA UparanA thoDA ja bhAga Upara dIvAno prakAza paDato hoya to tyAMthI riphalekzana thanAra nIce ochI jamIna upara ja patharAvAnuM ane saMpUrNa darpaNa para dIvAno prakAza paDato hoya to tenuM riphalekazana kSetra moTuM thavAnuM... asalamAM caMdranuM potAnuM ja teja hovAthI enA nAnA bhAganAM kiraNa moTA bhAganA kiraNanA samAna ja kSetra para prakAza pheMkanAra mAtra prakAzanI ghanatAmAM pharaka paDavAno. vaLI kahe che sTImara dUrathI AvatI hoya tyAre pahelAM enI uparano saDha dekhAya pachI e kinArA tarapha AgaLa vadhatAM saDhano nIceno bhAga ema dhIre dhIre AkhI sTImara dekhAya. e sUcave che ke pRthvI goLa che. paraMtu ahIM savAla che ke to pachI dUrathI Trena AvatI hoya emAM e pramANe kema nathI dekhAtuM ke pahelAM Uparano bhAga pachI nIceno pachI enI nIceno ema kema nathI dekhAtuM? vaLI jo pRthvI goLa ane pharatI hoya to jhADa parathI paMkhI pUrva tarapha kalAkanA 10 mAIlanI spIDathI UDyuM. AjanI mAnyatA mujaba pRthvI potAnI dharI para kalAkanA lagabhaga 1, 100 mAIlanI jhaDape pUrvathI pazcima tarapha goLa pharI rahI che. have vicAro paMkhI viruddha dizA tarapha kalAka UDyuM, to e jhADathI keTale dUra gayuM?... ahIM ema dalIla karavAmAM Ave che ke jema cAlatI TrenanA DabbAmAM mAkhI aMdaranA cAlatA vAtAvaraNa sAthe UDe che tethI cAlatI TrenathI dUra jatI nathI. ema ahIM paMkhI pRthvI sAthe cAlatAM jhADathI bahu dUra na jAya. paraMtu e mAkhI to baMdhiyAra DabbAmAM UDe che tethI dUra nathI paDatI kintu mAno ke Trena, DabbAnI para beThelI mAkhI cAlu TrenathI viruddha dizAmAM UDe te ja TrenanI bahAra Trena sAthe cAlatA vAtAvaraNamAM UDI to Trena miniTanA 0 mAIlanI spIDathI jatI hoya. te mAkhI paNa eTalI ja spIDathI viruddha dizAmAM UDe to 1 miniTamAM e pelA Trena-DabbAthI 1 mAIla dUra jAya ke nahi? Ama sAma sAmI dizAmAM doDatI be Trena Dabala aMtara pAme ja che. A ja hisAbe peluM paMkhI paNa jhADa parathI AkAzamAM viruddha dizAmAM UDeluM. 1 kalAkamAM e jhADathI 100 mAIla dUra jAya ke nahIM? hakIkatamAM ema banatuM nathI. tethI pRthvInI potAnI dharI para pharavAnI vAta khoTI Thare che. vaLI pRthvI daDA jevI goLa che. tenA hisAbe uttara dhruvamAM 6 mahinA rAtrI, 6 mahinA divasa mAnavAmAM Ave che paraMtu dakSiNa dhruvamAM ya e pramANe hovAnuM kyAM zodhAyuM che? vaLI AjanuM vijJAna pRthvIne sthira - sUryanI AsapAsa pharatI mAne che. paraMtu ema jo hoya to uttaradhruvano sthira tAro bAre mahinA barAbara eka jagyAe uttara dizAmAM ja zI rIte jovA maLe ? e to jo pRthvI thALI jevI goLa hoya ane sthira hoya temaja sUrya caMdra pradakSiNA detA hoya to ja uttaradhruvano tAro bAre mAsa eka ja sthAne jovA maLe. tema peluM paMkhI kalAkamAM 10 mAIla UDavAmAM potAnA mukAmathI eTalI ja dUra javAnuM banI zake ? temaja bIjAnA prati prakAza kSetra karatAM pUnamanuM prakAza kSetra vadhe nahi tAtparya-pRthvI daDA jevI goLa - pRthvI enI dharI para pharatI temaja sUryanI AsapAsa pharatI rahevAnI mAnyatA khoTI che. ("tattvajJAna smArikA" mAMthI sAbhAra....) 339 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IST jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 14. jaina mAnyatA ane vijJAnanI mAnyatA vacce bhajatA ja vAcakone jaina mAnyatA ane vijJAnanI mAnyatA vacce kevI bhinnatA che teno tarata khyAla Ave mATe ahIM jarUra pUratI thoDI vigato ApI che. sUcanA: ahIM bleka eTale moTA TAIpanuM lakhANa jainadarzananI mAnyatAne jaNAve che ane normala TAIpanuM lakhANa vijJAnanI mAnyatAne jaNAve che. 1. jaina darzana AtmA, karma, paraloka ane mokSa A cAreyanA zAzvata astitvane svIkAre che. tar jyAre paradezanAM badhAM darzano ane vaijJAniko A cAreyanA astittvane barAbara svIkAratA nathI. 2. jaina darzana deva-devIothI yukta evA devalokane eTale devonA vasavATa sthAnane mAne che. emAM be prakAranA devonuM sthAna dharatI-pAtAlamAM che ane be prakAranA devAnuM sthAna AkAzamAM-asaMkhya abajo mAIlanA vistAramAM raheluM che. jyAre vaijJAniko devalokane ja mAnatA nathI pachI AgaLa vAta ja kyAM karavAnI rahI! 3. jaino A dharatInI nIce bhUgarbhamAM abajonA abajo mAIlanA dIrdhaavakAzamAM sAta narakamRthvIo che evuM mAne che. za jayAre paradezanA ajaina darzano ke vaijJAniko A dharatInI nIce naraka jevI vastu che evuM mAnatA ja nathI. 4. ApaNe eka lAkha yojana jaMbUDhIpanA kendramAM Avela meruparvata ane mahAvidehane tathA tenA cheDe AvelA bharata kSetrane paNa mAnIe chIe. ja jayAre vijJAnane tyAM jaMbUdvIpa jevI koI mAnyatA ja nathI, enuM svapna paNa nathI eTale meruparvata vagerenI vAta ja kyAM karavAnI rahI ! 5. ApaNe atyAre je dharatI Upara rahyA chIe e dharatInI nIce hajAro mAIla gayA bAda ApaNI dharatIne cheDe ja joDAyelI sAta narakamRthvI paikI pahelI naraka pRthvI rahelI che. A ja pRthvImAM bhavanapati ane vyaMtara devo rahelA che. jayAre vijJAna ApaNI dharatInI joDe joDAyelI koI jaMgI pRthvI che evuM svIkAratuM nathI eTale narako jevI sRSTi nIce che enuM ene svapna paNa nA Ave. 6. ApaNe (jeno), vaidika hindu grantho, baiddha grantho ane IsukhristanuM lakhela bAIbala vagere prAcIna badhA dharmo "pRthvI sthira che ane sUrya caMdra phare che" evuM jaNAve che. (38 - -- (338 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 7. jANavA jevI bhUmikA jyAre vijJAna pRthvIne pharatI ane goLAkAra mAne che ane sUrya-caMdra vagere sthira che ema mAne che. jaina mate AkAzamAM dekhAtA sUrya, caMdra, graha, nakSatra, tArA je dekhAya che te badhA ja sphaTikaratnanAM tejasvI vimAno hovAthI dekhAya che ane tenI aMdara asaMkhya deva-devIo Amoda pramodamAM jIvana vItAvI rahyA che. anAdithI anaMtakALa sudhI A vimAno ghUmatAM ja rahevAnAM che ema mAne che. jyAre vijJAna AkAzamAM dekhAtA camakatA sUryAdi graho vagerene vimAno che evuM mAnatA nathI. sUryane agnino dhagadhagato goLo mAne che. caMdra, maMgaLa vagere khaDako, pahADo vagerenA banela che ema mAne che. tyAM koI sajIva vastu nathI, deva-devI, prANI, vanaspati ke nAnuM - moTuM koIpaNa jAtanuM caitanya jIvana nathI ema mAne che. 8. caMdra svayaM prakAzita che, caMdranuM vimAna sphaTikaratnanuM baneluM che ema e mahAna ratnano mahAna prakAza ja dharatI Upara Ave che jaino evuM mAne che. jyAre vijJAna e caMdrane pRthvIthI chUTo paDelo TUkaDo che ema mAne che. caMdra khaDako, paththarano banelo che eTale teo caMdrane svayaM nisteja mAne che. tyAre caMdramAM prakAza dekhAya che tenuM zuM kAraNa ? tenA kAraNamAM kahe che ke sUryanuM teja caMdra u52 pratibiMbita thAya che ane tethI caMdra prakAzita thAya che. 9. ApaNI A dharatIthI UMce hajAro mAIla dUra jaIe tyAre jyotiSacakra AkAzamAM patharAyeluM Ave che. seMkaDo mAIlanA kSetramAM rahelA jyotiSacakrane vaTAvIne AgaLa jaIe to asaMkhyAtA mAIla gayA pachI sthira evA bAra devaloka paikInA pahelA devalokanA vimAnonI zarUAta thAya che. pahelA devalokathI laI A vimAno asaMkhyonA asaMkhyo mAIla UMcA rahelAM che ane te ekabIjAthI khUba ja dUra dUra hoya che. bAra devaloka, te pachI nava greveyaka devo ane te pachI pa anuttara vimAna Ama 22 prakAranA devono vasavATa pUro thaI jAya, te pachI phakta anuttaranA madhyastha vimAnanI jagyAthI bAra yojana eTale 48 gAu dUra anaMta jyotirUpa mokSanuM sthAna raheluM che. tenI nIce e sthAnanuM sUcana karatI 45 lAkha yojana jADI mahAna siddhazilA AkAzamAM addhara rahelI che. (ATalI moTI vizALa jaMgI siddhazilA AkAzamAM nirAdhAra rahI che.) jyAre uparokta vigatonuM jANapaNuM AjanA vijJAnane jarA paNa thayuM nathI. abajo ja nahi paNa asaMkhyavAra abajonA abajo mAIlamAM UMce UMce AkAza ke avakAza vistAra pAmeluM che, e bAbatamAM vaijJAnikone khyAla maLyo che ke kema ? te eka moTo prazna che. 10. jainamate jyotiSacakra ApaNI dharatIthI UMce 790 yojana gayA pachI zarU thAya che ane 110 yojanamAM graho, nakSatra, tArA badhuM samApta thAya che. jyAre vijJAna e pramANe mAnatuM nathI. 336 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 11. jaino grahone uparAuparI rahelA mAne che ane eka grahathI bIjA graha vacce bahu ja ochuM mApa darzAve che. Shi jyAre vijJAna prAyaH grahone uparAuparI che, evuM ochuM mAne che ane eka grahathI bIjA graha vacce lAkho, karoDo, abajo mAIlanuM ataMra batAve che. 12. jaino sUrya, caMdra vagerenuM jyotiSacakra meruparvatane pradakSiNA ApatuM avirata gati karyA kare che ema mAne che. Hai jyAre vijJAne A badhAnA kendramAM sUrya mAnyo che. sUryane kendrIya rAjA banAvyo che ane tamAma graho sUryane pharatA batAvyA che. jene vaijJAniko sUryamaMDaLa ke sUryamALA kahe che. 15. "bhArata varSa"nuM nAmakaraNa Ng jaMbudvIpanA prathama varSa athavA kSetranuM nAma 'bhArata varSa' che. enuM nAma kevI rIte paDyuM, e viSayamAM jaina mAnyatA e che ke Adi tIrthaMkara bhagavAna RSabhadevanA so putromAMthI jyeSTha putra bharata ke je prathama cakravartI hatA, emaNe A kSetramAM sarva prathama rAjya - sukha bhogavyuM, A kAraNe A kSetranuM nAma "bhArata varSa" prasiddha thayuM. zrImad umAsvAtiracita tattvArtha - sUtranA mahAnlR bhASyakara zrImad akalaMka deva trIjA adhyAyanA dazamAM sUtranI vyAkhyA ApatAM lakhyuM che ke - bharatakSatriyayogAdvarSo bharata : vijayArdhasya dakSiNato jaladheruttarataH gaMgA - sindhvorbahumadhyadeza bhAge vinItA nAma nagarI / tasyAmutpannaH sarva rAjalakSaNasampanno bharato nAmAdyazcakradharaH SaTkhaNDAdhipati : avasarpiNyA rAjya vibhAga kAle tenArdI bhUktatvAt, tadyogAd ' bharata" ityAkhyAte varSa : // " hiMduonA prasiddha mArkaNDeya - purANamAM paNa vyAsa maharSie ukta kathananuM samarthana karatA teramA adhyAyamAM kahyuM che ('saMgrahaNIratnam'mAMthI sAbhAra...) 340 . RSabhAd bharato jajJe vIra : putrazatAdvaraH / so'bhiSicyarSabhaH putraM, mahAprAvrAjyamAsthitaH // 49 // tapastepe mahAbhAgaH pulahAzramasaMzrayaH / himAvaM dakSiNaM varSa, bharatAya pitA dadau // 42 // tasmAttu bhArataM varSa tasya nAmnA mahAtmanaH // 43 // arthAt - RSabhathI bharata pedA thayo, je emanA sau putramAMthI sarvazreSTha hato. enA rAjyAbhiSeka karIne RSabha mahAnubhAva pravrujita thaIne pulahAzramamAM tapa tapavA lAgyA. jaMbUdvIpanA hima nAmanuM dakSiNakSetra pitAe bharatane ApyuM ene kAraNe e mahAtmAnA nAmathI te kSetra "bhArata varSa" kahevAvA lAgyuM. A sivAya "jaMbudrIpa-prajJapti'' mAM 'bharatakSetra' A nAmanAM vadhu be kAraNa paNa pratipAdita karavAmAM AvyAM che. (1) e kSetranA adhiSThAyakadevanuM nAma bharata che. (2) A nAma zAzvata che. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 16. palyopama ane sAgaropamanuM svarUpa 4 tA.ka. A graMthamAM bhavanapati vagere devonA AyuSya prasaMge tathA anya padArthonAM vivaraNa prasaMge palyopama, sAgaropama, pudgala - parAvarta vagere zabdono ullekha Avyo hato, jo ke sAmAnya rIte asaMkhyAtA varSano 1 palyopama ane 10 koDAkoDI palyopamano 1 sAgaropama thAya che. paraMtu asaMkhya saMkhyA keTalI moTI che? tathA palyanI upamA dvArA ane sAgaranI upamA dvArA e kALa pramANo kevI rIte lAvI zakAya che te samajavuM khUba ja jarUrI hoI granthAtarathI tenuM vistRta svarUpa ahIM ApavAmAM Ave che. A ja vibhAgamAM Avela 1. jaina mAnyatAnusAre lokavarNanamAM batAvela (1.18) kALa-mApamAM palyopama (6 prakAre) kahevAyuM che te A pramANe jANavuM - (1) uddhAra palyopama, (2) addhA palyopama, (3) kSetra palyopama, te pratyekanA sUkSma-bAbara ema 2-2 bheda karatAM ekaMdare 6 bheda thAya che. e ja rItie sAgaropamanA paNa 6 prakAra samajavA.... (1) bAdara udvAra palyopama utsaghAMgulanA mApa vaDe? (pramANa vaDe) banelA 1 yojana ( gAu) UMDA ghanavRtta kUvAne (laMbAI, pahoLAI ane UMDANa traNenuM pramANa samAna hovAthI ghanavatta kahevAya che.) jeno parigha 3 yojanA lagabhaga thAya che, te kUvAne siddhAMtokta abhiprAya mahAvideha kSetravata meruparvatanI samIpamAM AvelA devaguru ane uttarakurukSetranAM yugalika manuSyonA muMDAvelA mastakanA ekathI sAta divasanAM UgelA "vAlAgra vaDe bharavo. pravacana sAroddhAra ane saMgrahaNIvRttimAM to mastaka muMDAvyA bAda eka, be yAvat , utkRSTathI sAta divasanA UgelA vAlAjho levA eTaluM ja mAtra kathana kareluM che eTale ke amuka kSetrAzrayI levAnuM sUcavyuM nathI. kSetrasamAsasvIpajJavRttinA abhiprAye devaka-uttarakurunAM utpanna thayelA A kSetravata yugalikonA vALa sUkSma che mATe) sAta divasanA gheTAnA eka utsadhAMgula pramANa eka ja romanA 7 vAra, ATha-ATha khaMDa karIe tyAre 1 utsadhAMgula mApanA 1 vALanA sarva maLIne 20,97, 15ra roma khaMDa thAya AvA ati sUkSma karelA romakhaMDo vaDe A palya bharavo ItyAdi sAMpradAyika (guru-paraMparAno) artha che. (1) ApaNuM cAlu mApa te... (2) A abhiprAya thotrasamAsa ne jaMbudvIpaprajJaptinI vRttino che. temaja jinabhadragaNI kSamAzramaNano paNa e ja abhiprAya che. (3) yugalikone muMDana hotuM nathI paNa daSTAMta khAtara jaNAvyuM che. (4) vAlAjha eTale vALano agra bhAga ema nahi paNa "amuka pramANa vALa" levo, eTale 1 thI 7 divasa sudhInA vadhelA vALa te vAlAjha. (5) vivakSita eka romanA prathamavAra 8 khaMDa karyA - tene bIjIvAra dareka 8 khaMDanA ATha-ATha vAra kaTakA karyA tyAre 64,64 341 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA A pramANe 1 utsadhAMgula pramANa vALanA sAta-sAta vAra ATha-ATha TUkaDA karIne, te palyane khIcokhIca bharatAM, eka utsadhAMgula pramANa jADA palyanA taLiyAnA kSetramAM 20,97,15ra romakhaMDo samAya... ekeka aMgulanA karelA romakhaMDonI rAzine covIsa aMgulano eka hAtha hovAthI 24 gaNA karIe to eka hAtha jeTalI jagyAmAM 5,03,31,648 (5 kroDa, 3 lAkha, 31 hajAra, chassone 48) romakhaMDo samAya. punaH ene 4 hAthanuM dhanuSya hovAthI 4 gaNA karIe to 20,13, 26, 592 (20 kroDa, 13 lAkha, 26 hajAra, pAMcaso ne 92) romakhaMDo 1 dhanuSya palyakSetramAM samAya, punaH tene ja 2000 dhanuSyano gAuthatA hovAthI 2000thI gaNA karIe tyAre 4,02, 65,31,84000 (4kharva, abaja, 65 kroDa, 31 lAkha, 84 hajAra) roma rAzi 1 gAu jeTalA patyanA kSetramAM samAya... cAra gAunuM 1 yojana hovAthI uparokta saMkhyAne 4 gaNA karIe tyAre 1,6,10,61,27,36,00) (1 nikharva, 6 kharva, 10 abaja, 61 kroDa, 27 lAkha, 36 hajAra) romakhaMDo phakta eka palyanI 1 yo. lAMbI zreNImAM samAya. jayAre bIjA keTalIka zreNI bharIe tyAre to phakta kUvAnuM taLiyuM ja DhaMkAya. tethI te samagra taLiyAne vALAgro vaDe saMpUrNa bharavA mATe 1,6,10,61, 27,36,000nI ukta saMkhyAno varga karIe eTale ke puna) teTalI ja saMkhyAe guNIe tyAre 2594073385365405696 rokha khaMDo vaDe kevaLa taLiyuM ja patharAI rahe. ATalI vALa saMkhyAmAM eka ja pratararacanA thaI kahevAya. pUrvokta saMkhyA pramANa bIjA vALanA prataro (paDo) bharIe to samagra kUvo bharAI rahe. A gaNatrI dhanavRtta karavAnI hatI, paraMtu atre ghanacorasa kUvAnI thaI tyAre have e romakhaMDane teTalA ja romakhaMDa vaDe punaHguNIe to 41780476325881584ra77845402560OOOOOOOO ATalA romakhaMDo vaDe ghanacorasa kUvo bharAya ghana vRtta kUvo bharavA mATe Avela saMkhyAne 619 gaNI karI 24 vaDe bhAgIe to 33 kroDa, 7 lAkha, 62 hajAra, 104 koDAkoDI koDAkoDI, 24 lAkha, 65 hajAra, 625 koDAkoDI koDI, 42 lAkha, 19 hajAra, 960 koDAkoDI, 97lAkha, 65 hajAra, 600 kroDa (330762104 koDAkoDI koDAkoDI, 246562pa koDAkoDI koDI, 4219960koDAkoDI, 97,65,600,OOOOOOO) ATalI vAlIgronI rAzio vaDe saMpUrNa kUvo bharAI rahe. A vALone khIco khIca bharavAnA ne te evI rIte nibiDa khIcokhIca bharavA ke te vAlajhane agni paNa bALI zake nahi. pANI palALI zake nahi ane cakravartI jevAnI mahAsenA te vAlAgra Upara sparza karatI pasAra thaI jAya, to paNa te vAlAgra name nahi (dabAya nahi) AvI rIte vAlAgrothI nibiDa bharelA kUvAmAMthI ekeka samaye e keka vAlAgra samRddhata karavo khaMDamAM pratyeka khaMDamAM trIjIvAra ATha-ATha khaMDa karIe tyAre 5,12, cothI vAra 4,016, pAMcamIvAra 32,768, chaThThIvAra 2,62,194 ane sAtamI vAra karIe tyAre 20,97,152 khaMDo, 1 utsadhAMgala-pramANa eka vALanA thAya. (6) zataka karmagraMtha TIkAne viSe corasanuM vRtta karavA mATe A viSayamAM 19 vaDe guNI ane 22 vaDe bhAgavAnuM jaNAvela che. (7) je mATe lokaprakAzamAM kahyuM che ke - tritrikhAvarasAkSyAzAvAdvaiyakSyabdhirasendriyAH / SadvipaJcacaturdvaryekAM - kAMkaSaTkhAMkavAjinaH // 1 // paJca trINi ca SaT kiJcaH navakhAni tataH prH| AditaH palyaromAMzarAzisaMkhyAMkasaMgrahaH // 2 // 342 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA arthAtu apaharavo, ema samaye samaye vAlAjha apaharatAM jeTalA kALe te palya sarvathA vAlAjhathI rahita thAya teTalA kALane "bAdara uddhAra palyopama" kahevAya che. kUvA bahAra uddhAra karavAnI mukhyatAthI A nAma ApeluM che. A palyopamanuM kALamAna saMkhyAtA samaya mAtra che kAraNa ke, ekeka samaye vAlAgra kADhavAno che. vAlIgronI saMkhyA maryAdAvALI che ane eka nimeSamAtramAM asaMkhyAtA samaya thaI jAya che. A nimeSa kALa karatAM paNa A palyopamano kALa ghaNo alpa che. A kALa pramANa jagatanI koI paNa vastuno kALa batAvavAmAM upayogI nathI kevaLa AgaLa kahevAto sUkSma uddhAra palyopama sukhethI jANI zakAya mATe ja bAdara uddhAra palyopamanuM svarUpa jaNAvavAmAM AvyuM che. AvA 10 koDAkoDI bAdara-uddhAra palyopame 1 bAdara uddhAra sAgaropama thAya che. // iti bAdara uddhAra palyopama svarUpam // (2) sUkSma uddhAra palyopama pUrve bAdara uddhAra palyopamanA nirUpaNamAM je pramANe kUvo bharelo che tevI ja rIte ahIM bharelo samajavo. have e kUvAmAM pUrve je sUkSma vAlAjho bharyA hatA, emAMnA pratyeka vAlAjhonA buddhimAna puruSoe buddhinI kalpanAthI asaMkhya asaMkhya khaMDo kalpavA. dravya pramANathI te romakhaMDo kevo hoya ? to vizuddha locanavALo chadmastha jIva jevA sUkSma (apekSika sUkSma) pudgala skaMdhane joI zake che tenA saMkhyAmAM bhAga jevaDA sUkSma A vAvAjho hoya che. kSetrathI A vAvAjhanuM pramANa jaNAvatAM kahe che ke sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAya (nigoda) nA jIvanuM zarIra jeTalA kSetramAM samAIne rahe te karatAM asaMkhya guNAdhika kSetramAM A romakhaMDo samAIne rahI zake che. vaLI anya bahuzruta bhagavaMto kathana kare che ke asaMkhyAtamA bhAga pramANa je vAlAjho te paryApta bAdara pRthvIkAyanA zarIra tulya hoya che. A sarve romakhaMDo paraspara samAna pramANavALA ane sarva anaMta pradezAtmaka hoya che. A pramANe pUrvanI rItie pUrva pramANavALA te palyane viSe rahelA je vAlAjho jenA sUkSma uddhAra palyopamanuM pramANa kADhavA mATe (pratyeka) nA asaMkhya khaMDo kalpelA che, e kalpelA vAvAjhomAMthI prati samaye 1-1-vAlAjhane palyamAMthI bAhara kADhIe ema karatAM jeTalA kALe te palya vAlAjho vaDe khAlI thaI jAya. te kALane "sUkSma-uddhAra-palyopama" kahe che. A palyopama saMkhyAtA kroDa varSa pramANano che. AvA 10 koDAkoDI sUkSma uddhAra palyopama vaDe 1 sUkSma uddhAra sAgaropama thAya che. A sUkSma (8) je mATe kahyuM che ke - "ahiM vAvahAriyA, DabdAraMpAtriotrama rIvahiM kiM paS(go)yAM ? eehiM vAvahAriya uddhArapaliovamasAgarovamehiM Natthi kiMcippaoyaNaM kevalaM pannavaNA pnnvijji||" (anuyogadvAra sUtra/ gAthA - 107) (9) sUkSma vAlAjho vaDe uddhAra karatAM kALa pramANa nIkaLatuM hovAthI A nAma sAnvartha che. na 343) Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA uddhAra palyopama ane sUkSma uddhAra sAgaropama vaDe titilokavartI asaMkhyAtA dvIpa samudronI saMkhyAnI sarakhAmaNI thaI zake che. kAraNa ke 25 koDAkoDI10 (2500000000000000) sUkSma uddhAra palyo.nA jeTalA samayo che teTalA ja dvIpa samudro che eTale to 25 koDAkoDI kUvAomAM pUrvarItie karelA asaMkhyaasaMkhya khaMDavALA romakhaMDonI jeTalI saMkhyA thAya teTalA dvIpa - samudro che. sAgaropama vaDe aDhI sUkSma uddhAra sAgaropamanA jeTalA samayo teTalA dvIpa samudro che.11 // iti sUkSma uddhAra palyopamam // (3) bAdara addhA palyopama pUrva bAdara udghAra palyopama vakhate je mApanA palyamAM je rIte vAlAgro bharyA hatA, tevI ja rIte ahIM paNa kalpanA karavI. te vakhate e palyamAMthI prathama pratisamaya uddhAra kriyA karI hatI tyAre ahIM bAdara ahvA palyopama kADhavA mATe, 100-100 varSe 1-1 vAlAgra kADhavA eTale ke 100 varSa thAya eTale 1 vAra 1 vAlAgra apaharavo. bIjA 100 varSa thAya tyAre 1 bIjo vAlAgra bahAra kADhavo. A pramANe kriyA karatAM jyAre te palya vAlAgrothI rahita thAya tyAre bAdara uddhAra palyopama thAya. A palyopama saMkhyAtA kroDa varSo pramANa che ane AnuM nirUpaNa AgaLa kahevAtA sUkSma ahvA palyopama samajavAne mATe che. AvA 10 koDAkADI bAdara addhA palyopame eka bAdara addhA sAgaropama thAya che. ahIM "ahvA' eTale samayanI sAthe sarakhAvAto kALa. II kRti vAnara saddhA patyopamam // (10) koDAkoDI eTale kroDa saMkhyAne eka kroDe guNatAM je saMkhyA prApta thAya te samajavI. jema 10,00,00,000 daza kroDane 1,00,00,000 eka kroDe guNIe to 10,00,00,00,00,00,00,000 (daza ko.ko.) saMkhyA Ave. (paraMtu varga gaNitanI jema teTalI saMkhyAne teTalAe guNavA tema nahi.) (11) '"hiM suhumanadvArapatiovamasArovamerlRi vIvasamuddALa 3ddhAro theppa'' / siddhAMte'pyun - 'vaDyALa aMte ! TIpa samuddA uddhAreNaM pannatA ? goyamA ! jAvaiANaM aDDAijjANaM uddhArasAgarovamANaM uddhAra samayA, evaiyANaM dIpasamuddA uddhAreNaM pannataM // " * anyapyAdu :- ''bAvaLo uddhAro, baTTAphanALa sAvarALa mave / tAvayA jItu to, havaMti TIvA-samuddA ya / / '' (pravacana sArodvAra / dvAra - 159) uddhArasAgarANaM, aDDAijjANaM jattiyA samayA / ettha kira tiriyaloe dIvasamuddhA u evaiyA // 344 (caityavaMdana mahAbhASya / gAthA - 653) Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i - - - - - EST jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA (4) sUkSma addhA palyopama pUrva sUkSma uddhAra palyopamanA prasaMge pratyeka bAdara romakhaMDanA jevI rIte asaMkhyAtA asaMkhyAtA khaMDo kahyA hatA. te ja pramANe ahIM paNa kalpavA (palyapramANa pUrvavat samajavuM) kalpIne prati samaye nahi kADhatAM 100-100varSe 1-1 vAlAjha kADhavo, kADhatAM-kADhatAM jyAre te kUvo khAlI thAya tyAre eka "sUkSma addhA palyopama" thAya che. AvA 10 koDAkoDI sUkSma addhA palyopame eka sUkSma addhA sAgaropama thAya che. A sUkSma addhA palyopama athavA sAgaropama vaDe naraka vagere cAre gatinA jIvonI Ayu sthiti (bhavasthiti) tathA jIvonI svakAya sthitio vagere mapAya che. // iti sUkSma addhA palyopamam // (5) bAdara kSetra palyopama pUrve je mApanA vAlAjho sAta vAra, ATha ATha khaMDa karavA dvArA kUvo bharelo che te ja palyamAM rahelA pratyeka romakhaMDomAM asaMkhya asaMkhya AkAza pradezo aMdara ane bAharathI paNa sparzIne rahelA che ane asparzIne paNa rahelA che. temAM spazane rahelA AkAza pradezo karatAM nahi sparzelA AkAza pradezo asaMkhyAtagaNI che te vAtAgrothI spaSTa baddha AkAza pradezone pratyeka samaye ekeka bahAra kADhIe, kADhatAM kADhatAM sparzelA sarva AkAza pradezo jyAre khAlI thAya tyAre teTalo kALa bAdara kSetrapalyopama kahevAya che. A palyopama asaMkhya kALacakro pramANa hoya che. AvA 10koDAkoDI bAdara kSetra palyopama =1 bAdara kSetra sAgaropama thAya che. A bAdara palyopama - sAgaropamanA kathananuM prayojana sUkSma kSetra palyopama samajavA mATe ja che. Imti vIra kSetra palyopaman | (6) sUkSma kSetra palyopama sUkSma bAdara kSetra palyopama prasaMge jevA prakAranA vAlIgrothI ukta pramANa patya bharela che tevI ja rItie bharelA palyamAM pratyeka romakhaMDonI aMdara sparzelA ke nahi sparzelA AkAza pradezonuM vivaraNa karela hatuM. cAlu prasaMge vizeSa eTaluM samajavuM ke vAlAjho eTalA to khIcokhIca bharelA che ke pracaMDa vAyuthI paNa UDI zake nahi. to paNa agAdha jJAna dRSTivALA trikAladarzI puruSone je yathArtha dekhAyuM, te yathArtha prakAzya che. nibiDa rIte bharelA ane asaMkhyavAra khaMDita karI kalpelA e vAlAstromAM paNa eka vAlAjhathI bIjo vAlAjha, bIjAthI trIjo ema sarvanA AMtarAmAM asaMkhya AkAza pradezo rahelA che. ethI kharI rIte jovA jaIe to spaSTa karatAM aspaSTa AkAza pradezo ghaNA (asaMkhyAta guNA) maLI Ave. (12) je mATe kahyuM che ke - "sTiM sumabaddhApattavamasarovamekTi raciyatavimavanoya-majuthavA mAMDayAruM mavinaMti" ti I 345) 345 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA A rItie spaSTapRSTa AkAza pradezo be prakAranA thayA. eka sparzelA ane bIjA nahi sparzelA, banne prakAranA AkAzapradezomAMthI prati samaye spaSTa ane aspaSTa AkAza pradezane apaharatAM jyAre patya te jJAnInI dRSTie spaSTapRSTa ane prakAranA AkAza pradezothI niHzeSa (khAlI) thaI jAya tyAre "sUkSma kSetrapalyopama" thAya che. jo ke ahIM vAlAjhonA asaMkhyavAra khaMDa karavAnuM kaMI paNa prayojana nathI. kAraNa ke te pramANe khaMDo karavAthI palyamAM vartatA AkAza pradezo vadhavAnA nathI. te nahi kare to kaMI ghaTavAnA nathI, paraMtu pravacana sAroddhAravRtti vagere graMthomAM je kathana paddhati svIkArela che, tene ja huM paNa anusaryo chuM. ahIM vAtAgra bharavAnuM jaNAvyA pramANe to kaMI paNa prayojana nathI. kAraNa ke AkhA palpamAM rahelA sarvaAkAza pradezone ekaMdare to kADhavAnA ja che. chatAM vAlAjhomAM asaMkhyAtA khaMDa karavA sAthe bharavAnuM zuM kAraNa? e zaMkAnA samAdhAnamAM samajavAnuM che ke je dRSTivAda nAmanA bAramAM sUtrAMgamAM keTalAka dravya pramANo spaSTa AkAza pradezothI keTalAka eka mAtra aspaSTa AkAza pradezothI ane keTalAeka pRSTAskRSTa AkAza pradezothI ema traNa rItie apAtA hovAthI traNeya rItie kAlanuM mAne samajavA sAruM ukta prarUpaNa karela che.13 prazna e palyamAM rahelA vAlAjho evI rIte nibiDa bharelA hoya che ke cakravartInuM saMpUrNa sainya kadAca ekavAra cAlyuM jAya to paNa te vAlAjho jarA paNa dabAI zake nahi, tyAre evA palyamAM paNa aspaSTa AkAza pradezo saMbhavI zake? uttara : hA ! A palyamAM rahelA romakhaMDo kharekhara tevA khIcokhIca bharelA hoya to paNa te romakhaMDo audArika vargaNAnA hovAthI evA bAdara pariNAmavALA che ke jethI te skaMdha evA prakArano ghana pariNAmI hoI zakato nathI ke je skaMdha sthAnavarsI AkAzapradezomAM vyAvRtta (vyAkha) thaI jAya tethI dareka vAlAjha aneka chidravALA che. te chidromAM paNa AkAzapradezane aspRSTa hoya che. koI paNa audArikAdi zarIraskaMdhanA avayavo sarvathI nicchidrako thatA nathI e kAraNathI spaSTa karatAM aspaSTa AkAzapradezo asaMkhya guNa paNa saMbhavI zake che. bIjuM romakhaMDo jayAre bAdara pariNAmI che tyAre AkAzapradezo to ati sUkSma pariNAmI ane arUpI che. AthI bAdara pariNAmavALI vastumAM ati sUkSma pariNAmI aspaSTa AkAzapradezo saMbhave temAM koI paNa prakArano visaMvAda che ja nahI... eka bAhya dAkhalo laIe to samajI zakAze ke koLA vaDe bharelI koThImAM paraspara polANa raheluM hoya che ane te polANamAM bIjorAnAM ghaNAM phaLo samAI zake che. e bIjorAnA vartatA polANamAM haraDe rahI zake che. haraDenA polANanA bhAgomAM caNIbora rahI zake che. boranI polANamAM caNA rahI zake che. caNAnA AMtarAmAM tala, tenA AMtarAmAM sarasavAdi sUkSma sUkSmatara vastuo samAI zake che. to pachI eka ati (13) te mATe juo... bRhatsaMgrahaNI - anuyogadvAra sUtra tathA paMcama karmagraMtha vagerenI vRtti... Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA sUkSma pariNAmI AkAza pradezo vAlAjhathI bharelA pyAlAmAM aspaSTapaNe rahe te kema na saMbhavI zake ?14 bIjuM udAharaNa laIe to sthala daSTie atyaMta ghana-nakkara evA khaMbhamAM paNa seMkaDo khIlIonA samAveza khuzIthI thaI zake - to pachI A palyamAM aspaSTa AkAzapradezono sadbhAva kaI rItie na saMbhavI zake? arthAtu saMbhave ja. AvA 10 koDAkoDI sUkSma kSetra palyopame 1 sUkSma kSetra sAgaropama thAya che. A sUkSma kSetra palyopama tathA sAgaropama, bAdara kSetra palyopama tathA sAgaropamathI asaMkhyaguNa pramANavALA che. A sUkSma kSetra palyopama ane sAgaropama trasAdi eTale hAlatA cAlatA jIvonuM pariNAma darzAvavAmAM upayogI thAya che. I rUti sUkSma kSetra palyopamanva rupam | // e pramANe palyopama-sAgaropamanuM vivaraNa samApta thayuM II ("saMgrahaNIratna" mAMthI sAbhAra....) (14) tattha NaM coae paNNavarga evaM vayAsI-asthi NaM tassa pallassa AgAsa-paesA je NaM tehi vAlaggehiM aNApphuNNA ? haMtA asthi, jahA ko diTuMto? se jahANAmaNAe koTTae siyA kohaMDANaM bharie tattha NaM mAuliMga pakkhittA te vi mAyA, tattha NaM billA pakkhittA tevi mAyA, tattha NaM AmalagA pakkhittA tevi mAyA, tattha NaM bayarA pakkhittA tevi mAyA, tatthaM NaM caNagA pakkhittA tevi mAyA, tattha NaM (muggA) ya pakkhittA tevi mAyA, tatthaM NaM gaMgAvAluA pakkhittA sA vi mAyA, evamevaM eeNaM diTuMtteNaM atthi NaM tassa pallassa AgAsapaesA je NaM tehiM vAlaggehiM aNApphuNNA iti / / vijJAna ane tattvajJAnanI saMkSipta vyAkhyA.. tenI dharmAcaraNathI ja sArthakatA... judAM-judAM dravya-kSetra-kALa ane bhAva viSe vistArapUrvaka vigatavAra hakIkato ekaThI karI siddhAMto nakkI karanAra zAstro vijJAnarUpa kahevAya che ane te samagra vijJAnonuM ekIkaraNa karI paraspara saMbaMdho nakkI karI AkhA vizvanI sAthe parasparano meLa besADI ApanAra zAstra tattvajJAna kahevAya che. baMne vacceno A bheda barAbara dhyAnamAM rAkhavA jevo che. dharmajJAna eTale adhyAtma-zAstra. edvajJAnazAstranuM eka moTuM aMga che, paNa dharmAcaraNanuM tattvajJAna e peTA aMga che. dharmajJAna samajIe to dharmanuM ane adhyAtmazAstranuM jJAna vacce AvI jAya che, paraMtu dharmanA AcaraNa prasaMge tattvajJAna mAtra sthiratA ane pragati mATe upayogI thAya che. tethI te dharmAcaraNanuM eka aMgabane che. tattvajJAnanA sArano amala karavA dharmAcaraNa ja upayogI che. dharma e mahAna pragatimArgamAM pramANarUpa kriyAtmaka eka vastu che ke je jagatamAM sarvazreSTha vastu che, ane tattvajJAna mAtra jJAna svarUpa che, je sarva jJAnomAM zreSTha che, paraMtu dharmAcaraNathI teno bIjo naMbara che. jevI rIte yogazAstra vAMcavA mAtrathI yoganI siddhi prApta thatI nathI, tevI ja rIte adhyAtmazAstra ke tattvajJAnazAstra paNa jANavAmAtrathI dharmaviSe siddhi prApta karI zakAtI nathI tattvajJAna ane dharmanI atyaMta najIkanuM adhyAtmazAstra jiMdagIbhara vicAryA kare to paNa dharmAcaraNathI thato jIvanavikAsa tethI thavAno saMbhava nathI. kema ke, tattvajJAna vicAranArane paNa koIne koI vakhata dharmAcaraNa to karavuM ja paDaze." (AtmAnaMda prakAza-pu. 30, pR. 290) na 347) 347 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 17. pRthvInA AkAra ane sthiratA saMbaMthI suMdara sAhitya varNana (prAcIna) (arvAcIna) (1) zrI jaMbUdIpa prajJapti (1) vana hanDeDa pruphasa dheTa dha artha Isa noTa e globa (amerikAnA vidvAna lekhaka-viliyama kArpenTara) (2) zrI sUrya prajJapti (2) moDarna sAyansa enDa jaina philosophI (3) zrI caMdra prajJapti (3) pI. ela. jyogrAphI bhA. 1-2-3-4 (4) zrI jyotiSa karaMDaka (4) jaina darzana ane Adhunika vijJAna (5) zrI bRhatsutra samAsa (5) bhUgoLa - bhamraNa - mimAMsA (6) zrI laghukSetra samAsa (6) vizvaracanA prabandha (7) zrI bRhatsaMgrahaNI (7) jaina bhUgola (mahattvapUrNa prAmANika graMtha) (8) zrI laghu saMgrahaNI (8) jaina khagola (mahattvapUrNa prAmANika graMtha) (9) zrI kSetralokaprakAza | (9) jaina bhUgolanI vizAlakAya prastAvanA (10) zrI kALalokaprakAza (10) pRthvI sthira prakAza (11) zrI maDala prakaraNa (11) dha esTrAlaoNjikala megejhina julAI-ogasTa 1946 (12) zrI jaMbUdvIpa samAsa (12) dha esTrolaoNjikala megejhina phebruArI - 1946 (13) zrI dIpasAgara prajJapti (13) sanaDenyujha opha InDiyA (2-5-1948) (14) zrI jaMbUdvIpa saMgrahaNI (14) ahiMsAvANI, vizAla bhArata AdinA aMko... (15) zrI tattvArtha sUtra (15) koTaka thIyerI. (D.J.) koTaka likhita... (16) zrI tattvArthasUtra (zlokavArtika) (16) sUryamati vijJAna (mahAmahopAdhyAya lakSmInArAyaNa dvivedI (P.0.) tirvA pharUkhAbAda (yU.pI.) (17) lokanAlikAstava... (17) ApaNI sAcI bhUgoLa (18) sirinilayakSetra vicAra.. (18) jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna (19) gaNitAnuyoga (kSetrAnuyoga) graMtha | (19) jaina tattvajJAna citrAvali prakAza... ItyAdi | (348 -- -- --X --X Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI jANavA jevI bhUmikA 18. jANavuM che to A vAMco... loka paricaya mATe jaMbUDIpa vicAra.. (1) AcAraMga sUtra/zrutaskaMdha-1 adhya.1/uddezo -14 (1) jaMbUdvIpa prajJapti* (2) Avazyaka sUtra/bIjo adhyayanaka (2) Avazyaka sUtra-dvitIya adhyayana (3) vizeSAvazyaka bhASya adhya.* (3) jIvAjIvAbhigama sUtra* (4) ThANAMga sUtra/sthAna-13,uddezo-3/sUtra-153* (4) dvIpasAgara prajJapti saMgrahaNI* (5) sUyaDAMga sUtra-(sUtrakRtAMga...)* (5) samavAyAMga sUtra* (6) samavAyAMga sUtrasamavAya-1 * (6) anuyogadvAra sUtra (7) bhagavatI sUtrazataka-13/uddezo-4* (7) sUyaDAMga sUtra* bhagavatI sUtra/zataka-11/udezo-10 * (8) ThANAMga sUtrasthAna-ra/uddezo-3.* lokanA AkAra jJAna mATe bharatakSetra vicAra (1) ThANAMga sUtra/sthAna-3/uddezo -3* (1) jaMbUdvIpa prajJapti/vakSa.-3/sUtra-71* (2) bhagavatI sUtrazataka-7/uddezo-3/sUtra-261 (2) ThANAMgasUtrasthAna-9* bhagavatI sUtra, zataka -13/uddezo- 4 (3) prazna vyAkaraNa/4-tho Azrava dvAra* bhagavatI sUtrazataka -11}uddezo-10 sUtra bhUgoLa para vicAra (prakaraNa graMtha) sUtra-420) sUtra-487* (1) laghukSetra samAma (2) bRhatsatra samAsa (3) AcArAMgasUtrIzrutaskaMdha-1/adhya. 8 uddezo 1* (3) jebUdvIpa samAsa (4) kSetraloka samAsa (5) tattvArtha sUtra ane tenA para zloka vArtika thakA tiryaga loka vicAra khagola saMbaMdhI gativicAra (1) ThANAMgasUtra/sthAna-3/uddezo-2* (1) sUryaprajJapti,* (2) caMdraprajJapti,* (2) anuyogadvAra sUtra-3* (3) bhagavatI sUtra,* (4) jayotiSa kaMDaka, (3) sUyaDAMga sUtrakRta.-1/adhya.-5/udezo-1* (5) kAlalokaprakAza, (6) maNDala prakaraNa, (7) bRhatsaMgrahaNI, (8) tattvArtha sUtra ("tattvajJAna smArikA" mAMthI sAbhAra) tA.ka.: upara Apela (*) nizAnI vALA graMthonI yAdI AgamAdi hovAthI te te graMtho gRhasthoe vAMcavA nahIM.... 349 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 350 || bAlapaNathI apAtA saMskAro viruddha vartamAna zikSaNa | eka bAju dezamAM janmelA bALakane nAnapaNacI maMdire javAnA, IzvaranA darzana karavAnA, sAdhu-saMtonI bhakti karavAnA, atizionA satkAra karavAnA, garIbone dAna ApavAnA, pazu-pakSIonI rakSA karavAnA ... saMskAro ApavAmAM Ave... ane bIjI bAju skUlomAM Izvara hambaga che, dharmaguruo Thaga che, puNya-pApa jevuM kAMI che ja nahIM, jIva-jaMtuono nAza ja karavo joIe... vagere evuM ghaNuM badhuM zIkhavavAmAM Ave tyAre bALaka Upara vadhu asara konI caze ? nizcitapaNe skUlanA zikSaNanI ja, kAraNa ke te pATho eka vAra nahIM paraMtu vAraMvAra vAMravAnA hoya che, moDhe karavAnA hoya che, temaja temAM pAsa thavAnuM hoya che, A kAraNe pAThyapustakomAM je kAMI bhaNAvavAmAM Ave che tenI asara gherI ane kAyamI thatI hoya che. A zikSaNanA praNetA lorDa mekolenI je bhAvanA hatI ke "A zikSaNa lenAra pratyeka bhAratIrA vidhArthI isu khrista vagarano khristI banI jaze..." je vA saphaLa puravAra thayuM che. have tame ja vicAro ke Adhunika zikSaNa lenAra vidhArthI dharma ane saMskRtithI bhraSTa thayA vinA rahI zake kharo ?... vartamAna zikSaNe zuM bheTa dharI ? sapUtanI ke kapUtanI ? ? ... mekole zikSaNa to doDhasothI ya vadhAre varSa pUrve DrAsa thayuM hatuM... paNa e zikSaNe doDhaso varSa daramyAna bhArata dezane koI vibhUtionI bheTa dharI nathI. emAMya AjhAdInA 64 varSa daramyAna zikSaNa pAchaLa sarakAre abajo rUpiyA kharcI nAMkhyA, chatAM seMkaDo varSo pUrvenA cANakya ke caMdragupta, hemacaMdrAcArya ke kumArapAlanI vAta to javA do, paNa A ja sadImAM thayelA bhagatasiMha, subhASacaMdra bojha, vIra sAvarakara ke vivekAnaMda jevA sapUtone paNa A zikSaNa ApI zakyuM nathI, ema kahevAnuM mana thaI jAya ke, A zikSaNa saMsthAo guMDAo, mavAlIo, vyabhiyArIo, parastrIlaMpaTo ane kasAIo temaja bhraSTAcArIone ja pedA karatuM rahyuM che... mATe ja kahevAnuM mana thaI jAya che ke "vartamAna zikSaNe zuM bheTa dharI ? * sapUtanI ke kapUtanI ?" jANavA jevuM Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina kosmolojI---------.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.--.-pariziSTa-1 pariziSTa-1 pariziSTa eka vibhAgamAM, zAstro taNAM tyAM pATha je, Agama ane prakaraNa AdithI karAyA pramANa je te teNe bhaNI - bhaNAvI sahu, ko karmanI nikaMdanA, te "pariziSTa'ne varNatA, muja romaroma vikasita bane...! 1 3 -- -- -- - 351) 351 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI INDEX krama (4) pariziSTa-1nI anukramaNikA (4) pariziSTa-1nA AdhAra graMtho (1) zrI paMcaparameSThinA 108 guNo pariziSTa-1 || pariziSTa-1nI anukramaNikA II INDEX pRSTha 352 355 359 361 362 362 363 364 364 365 365 365 367 368 369 369 370 371 372 372 372 372 303 374 375 (29) drahadevInA mULa kamaLanuM varNana ane drahomAM sthita kamaLonI saMkhyA ane mApAdi . . 375 (31) jaMbUDhIpamAM AvelA parvatono yaMtra . 376 (2) 14 rAjaloka rupa vizva vyavasthA (3) 14 rAjalokano yathArtha dekhAva (4) 14 rAjaloka tathA traNe lokanAM madhyasthAno . (5) 8 rucakapradezo eTale samabhUtalA (6) 14 rAjalokamAM rahela paMcAstikAya ane kALa eTale SaDvavya (7) dharmAstikAya . (8) adharmAstikAya (9) AkAzAstikAya (lokAkAza) (10) AkAzAstikAya (alokAkAza) (13) kALadravya viSaya (14) trikANDamaya ratnaprabhA pRthvI = prathama naraka (15) sAte narakamAM rahelA prataronAM nAmo . (16) vyaMtara tathA vANavyaMtara devo (18) bhavanapati devo . (19) 15 prakAranA paramAdhAmI devo (20) nArakone 10 prakAre kSetravedanA (21) nArakone anya 10 prakAre kSetravedanA (22) sAtamI naraka (23) pApIone sajA bhogavavAnuM sthAna eTale 7 narako (24) jaMbUDhIpa 352 (27) jaMbUdvIpanA 7 mahAkSetro . (28) jaMbUdvIpanA 6 varSaghara(kulagiri) parvato ane jaMbUDhIpanA 6 mahAdraha Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaiina kosmolojI -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-. pariziSTa-1 krama .. 379 ...................... 386 389 viSaya pRSTha (33) bharatakSetranA madhyakhaMDanI vizeSa jANakArI 376 (34) bharatakSetramAM samudro kyAMthI AvyA? ............ ....... 378 (35) 34 dIrgha vaitADhya parvato ............ ....... 379 (36) vaitADhyanI guphAomAM rahelA mAMDalA viSe...... (37) vRtta vaitADhya yamakAdi parvato ane kaMcanagiri parvato viSe................. ..... 38) (38) jaMbUvRkSa ..... 383 (40) mahAvideha kSetra .... ............. .... 385 (41) mahAvideha saMbaMdhi 32 vijaya ane nagarInAM nAmo ..................... (42) vakSaskAra parvato temaja mahAvidehanA vanamukhano dekhAva .................... ..... 386 (44) kurukSetranA 10 draho ............ ................. (45) meruparvata ........................................................... 387 (46) meruparvata upara sthita naMdanavana ..... 388 (47) meruparvata upara Avela saumanasavana ane merunA zikhara upara pAMDukavana ........ (48) lavaNasamudra............... ................ 389 (49) lavaNasamudra aMtargata gautama-sUrya-caMdrAdi dvIponuM yaMtra ..... 390 (50) lavaNasamudra aMtargata pa6 aMtardIpo ................................... (54) aDhIdvIpa..... ..................................... (56) mAnuSottara parvata ................. ................... 392 (59) traNe lokamAM rahela zAzvatA prAsAdAdinuM yaMtra ....... ........... 392 (61) A avasarpiNIkALanA 12 cakravata, 9 vAsudeva, 9 baLadevAdi... (62) 63 zalAkApuruSa temaja anya mahApuruSono kramAdi , 393 (63) cakravartInA 14 ratno......... .............................. (64) cakravartInA navanidhAna=navanidhi............. 394 (65) vAsudevanA 7 ratno ane koTizilA.............. 394 (66) prabhu mahAvIranA 11 gaNadhara ane 10 mahAzrAvaka .................... 395 (68) naMdIzvaradvIpamAM rahela aMjanagiri parvata.............. .............. 396 (69) kuMDaladvIpanI vizeSa jANakArI ............. ......... 397 (71) pratyeka samudranA pAnIno svAda temaja matsAdinuM pramANa .............. 397 (72) tilokamAM rahela dvIpasamudronuM mApa ........... .......................... 397 390 382 392 93 353 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-1 krama viSaya pRSTha ........... 398 ............................. ................. *****... (73) utpAta parvata .......... .......... 398 (74) jyotiSa devo.......... (76) tamaskAyanuM sAmAnyathI vivecana ..................................................... 399 (77) aSTakRSNarAjI varNana............ 400 (78) 9 lokAMtika devo viSe jANavA jevuM............. 401 (79) 12 vaimAnika devo ............................................................ ******........ ...... 402 (80) 9 greveyaka ane pa anuttaravAsI devo................. ........................................................... 403 (82) kilbiSika devonA prakAra ane nivAsasthAno.. ....... 405 (83) kayA kAraNe devo manuSyalokamAM Ave che ? .... ........... .... 406 (84) devalokamAM prataronI vyavasthA kevI rIte hoya che?...... ....... 406 (86) devonA avadhijJAnanuM kSetra ane AkAra........... ...... 406 (87) vaimAnika devalokanA vimAnonuM saMkhyAdarzaka yaMtra .......... ........ 406 (88) : kAya jIvonI samaja (sthAvarakAya) ........ ........ 406 (90) : kAya jIvonI samaja (manuSya-deva-nArakI) .............. ........ 407 (92) nigodanA goLAnuM svarUpa ........ ***... 400 (94) pa-Indriyo viSe bhinna bhinna viSayonuM sthApanA yaMtra (95) Rju ne vakragati ............ 408 (96) siddhazilA ane siddhAtmAo ...................... 408 (87) 6 prakAranI paryApti ................................................... (98) ajIvanAM pa saMsthAna ane jIvanAM 6 saMsthAna . 410 (99) 6 prakAranA saMghayaNa ................ ...... 411 (100) 6 vezyAonuM svarupa................................ ................... ..411 (101) 14 guNasthAnaka eTale jIvano vikAsakrama ............ ..... 412 (100) kevalI samuddhAta . ........ 412 (104) ATha karma eTale zuM? ......... ........ 413 (105) avasarpiNI-utsarpiNI kALanA 6 + 6 = 12 ArAonuM svarupa ............. (106) tapa (bAhya-atyaMtara 12 prakAre) ..... ......414 (107) aSTApadajI mahAtIrtha viSe jANavA jevuM.... ............ 415 (108) zuM tamane khabara che... bhUkaMpa zA kAraNe Ave che? . 415 (4) tattvajJAna zuM kare ? .... 408 410 , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , do 416 (354 - Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI krama 1 r m 20 2 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 graMthanuM nAma zrI dazAzrutaskaMdhaniryukti zrI Avazyaka niyukti zrI saMbodhaprakaraNa pariziSTa-1nA AdhAragraMtho zlokasaMkhyA 141 1600 1611 119 271 zrI padArthasthApanA saMgraha zrI darzanazuddhi prakaraNam zrI dravyalokaprakAza zrI zAstravArtAsamuccaya tattvArthabhASya- saMbaMdhakArikA zrI caityavaMdana mahAbhASya zrI zrAvaka prajJapti zrI ghanagaNitasaMgrahagAthA zrI gAthAsahastrI zrI vizeSAvazyaka bhASya zrI paMca pratikramaNa sUtra zrI pravacana sAroddhAra zrI dharmAcAryabahumAnakulakam zrI guNamAlA prakaraNam zrI bRhatkalpabhASya zrI puSpamAlA prakaraNa zrI guruguNaSaTtriMzat SaTtriMzikA zrI samyaktvasaptati 701 910 410 7 855 3603 1599 34 5 6,600 505 40 70 zrI pAkSika sUtra ( pakkhIsuttaM ) 350 zrI hemakoSa graMtha 1,452 zrI saMgraha zatakam 101 zrI saMbodhasittarI 125 zrI ratnasaMcaya 550 zrI sthAnAMga sUtra ( ThANAMgasuttaM ) ( vRtti ) | 14,250 zrI bhagavatI sUtra (vivAhapannatti suttaM ) 18, 616 pariziSTa-1 graMthakartAnuM nAma pa. pU. A. zrI bhadrabAhusvAmIjI ma. sA. pa.pU. A. zrI bhadrabAhusvAmIjI ma. sA. pa. pU. A. zrI haribhadrasUrijI ma. sA. pa.pU. A. zrI cakrezvarasUrijI ma. sA. pa.pU. A. zrI candraprabhasUrijI ma. sA. pa. pU. maho. zrI vinayavijayajI ma. sA. pa. pU. A. zrI haribhadrasUrijI ma. sA. pa.pU. A. zrI devaguptasUrijI ma. sA. pa.pU. A. zrI zAntisUrijI ma. sA. pa. pU. A. zrI haribhadrasUrijI ma. sA. pa. pU. zrI ajJAta kartRka pa. pU. gaNi zrI samayasundarajI ma. sA. pa. pU. zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa pa. pU. zrI gaNadhara bhagavaMtazrI pa. pU. A. zrI nemicandrasUrijI ma. sA. pa. pU. A. zrI ratnasiMhasUrijI ma. sA. pa. pU. khara. pAThaka zrI rAmavijayajI ma. sA. pa. pU. zrI ajJAta kartR pa. pU. maladhArI A. zrI hemacandrasUrijI ma. sA. pa. pU. A. zrI ratnazekharasUrijI ma. sA. pa. pU. A. zrI haribhadrasUrijI ma. sA. pa. pU. zrI gaNadhara bhagavaMta zrI pa. pU. ka. sa. A. zrI hemacaMdrAcAryajI ma. sA. pa. pU. gaNi. zrI devacaMdrajI ma. sA. pa. pU. A. zrI ratnazekharasUrijI ma. sA. pa. pU. A. zrI harSanidhAnasUrijI ma. sA. pa. pU. navAM. TIkA. A. abhayadevasUrijI ma. sA. pa. pU. navAM. TIkA. A. abhayadevasUrijI ma. sA. upapa Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI, ..............................................pA|zaSTa-1 krama 34 37 42 graMthanuM nAma zlokasaMkhyA graMthakartAnuM nAma zrI dvAdaza-bhAvanA | pa.pU.zrI ajJAta kartR zrI lokanAlikA dvAtriMzikA 32 pU. pU. A. zrI dharmaghoSasUrijI ma.sA. zrI trailokyadIpikA | pa.pU. bhASyakAra zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa zrI samavAyAMgasUtra (TIkA) 3,575 | pa. pU. navAM. TIkA.A.abhayadevasUrijI ma. sA. zrI prajJApanAsUtra 4,454 pa.pU. A. zrI zyAmAcAryajI ma.sA. zrI sUryaprajJaptisUtra (vRtti) 9,500 | pa.pU.A. zrI malayagirisUrijI ma.sA. zrI naMdIsUtra ( vRtti) 7,732 | pa. pU. A. zrI malayagirisUrijI ma.sA. zrI naMdI cUrNi 1,500 | pa. pU. zrI jinadAsagaNi kSamAzramaNa zrI vizeSAvazyakabhASya ziSyahitA TIkA 28,000 / | pa. pU. maladhArI A. zrI hemacaMdrasUrijI ma.sA. zrI kSetralokaprakAza pa.pU. maho.zrI vinayavijayajI ma.sA. zrImaMDala prakaraNam | 103 | pa.pU. muni zrI vinayakuzalajI ma.sA. zrI jIvAjIvAbhigamasUtra | 4,750 | pa.pU. zrI zrutakevalI bhagavaMtazrI zrI jaMbUdvIpa prajJapti sUtra (vRtti) 18,000 | pa.pU.A.zrI malayagirisUrijI ma.sA. zrI lokanAlikA-stava zrIjyotiSakaraMDaka | pa.pU.A.zrI pAdaliptasUrijI ma.sA. zrI devendrastava payannA pa. pU. zrI RSipAlitajI... zrI jainatattvasAra 547 pa.pU. maho.zrI suracandragaNi ma.sA. zrI uttarAdhyayanasUtra 2,000 pa.pU. zrI pratyekabuddhAdi... zrI navatattva prakaraNam 130 pa. pU.A. devendrasUrijI ma.sA. zrI kAlalokaprakAza | pa. pU. maho. zrI vinayavijayajI ma. sA. zrI kSullakabhavAvali | pa.pU. muni zrI dharmazekharagaNi ma.sA. zrIanuyogadvArasUtra 2,000 pa. pU. A. zrI AryarakSitasUrijI ma.sA. zrIgaNitasaMgraha 8 adhyAya | pa.pU. A. zrI mahAvIrAcAryajI zrI bRhatsaMgrahaNI 349 | pa.pU. zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa ma.sA. zrI devendranarakendraprakaraNam 378 | pa. pU. zrI ajJAtakartR zrI tattvArthasUtra 10 adhyAya | pa.pU. zrI umAsvAtijI ma. sA. zrIjIvasamAsa bhavabhAvanA 531 pa.pU. maladhArI zrI hemacaMdrasUrijI ma.sA. | zrI siddhAMtasAroddhAra | 213 | pa.pU. A. zrI cakrezvarasUrijI ma.sA. 405 44 47 48 49 25 50 51 52 53 54 56 356 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -..-..-..-..-...-....................................zaSTa-2 krama 30 62 64 67 70 graMthanuM nAma blokasaMkhyA graMthakartAnuM nAma zrI laghu saMgrahaNI pa.pU.A. zrI haribhadrasUrijI ma.sA. zrI triloka prajJapti(tiloyapaNNatti) | 9adhikAra pa.pU.zrI yativRSabhAcAryajI mahArAja 60 zrI bRhatkSetravicAravRtti zrI sirinilayakSetravicAravRtti zrI vicArasAra 900 pa.pU.A.zrI pradyumnasUrijI ma.sA. zrImahAbhArata(upAyana parva) zrIzaajaya mahAtmya (gadya) |8,550 pa.pU.A.zrI haMsaratnasUrijI ma.sA. zrI AvazyakabRhadvRttiTippanakam / 84,000 pa.pU.A.zrI haribhadrasUrijI ma.sA. zrI pravacanasAroddhArabRhadvRtti 18,000 pa.pU. A. zrI siddhasenasUrijI ma.sA. zrI triSaSTizalAkApuruSacaritra 35,000 pa.pU.ka. sa.A.zrI hemacaMdrAcAryajI ma. sA. 68 zrI sUyagaDAMgacUrNi 9,900 pa.pU. zrI jinadAsagaNi mahattara 69 zrI jJAtAdharmakathAMga(vRtti) 3,800 pa.pU. navAM. TIkA.A.abhayadevasUrijI ma.sA. zrI gaNitAnuyoga pa.pU. upA.zrI kanhaiyAlAlajI ma.sA. 71 zrI bRhatkSetrasamAsavRtti 72 zrI sirinilayakSetrasamAsavRtti zrI sthAnAMga-kalpAntarvAcyaTIkA 74 | zrI titthogAlI payannA |1,261 pa.pU.zrI ajJAta kartR 75 / zrI saptatizatakasthAnaprakaraNam 359 pa.pU.A.zrI somatilakasUrijI ma.sA. / zrIzatapaJcAzitikAsaMgrahaNI pa. pU. muni zrI uttamaRSivijayajI ma.sA. zrI saMgrahaNIratnam( anuvAda) pa.pU.A.zrI yazodevasUrijI ma.sA. zrI dvIpasAgaraprajJapti - saMgrahaNI 225 pa.pU.zrI ajJAta kartR 79 / zrI naMdIzvarastotra 25 pa.pU. A. zrI jinavallabhasUrijI ma.sA. zrI naMdIzvarakalpa pa.pU. A. zrI jinaprabhasUrijI ma.sA. zrInaMdIzvarastava pa.pU.zrI ajJAta kartR 82 zrI bRhatkSetrasamAsa bhAga- 1/2 656 pa.pU. zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa zrI kRSNarAjIvimAnavicAra pa.pU. A.zrI jayazekharasUrijI ma.sA. zrI vicArasaptatikA pa.pU. A. zrI mahendrasUrijI ma. sA. zrI zreNika caritram pa.pU.ka.sa.A.zrI hemacaMdrAcAryajI ma.sA. | 86 | zrI labdhistotra graMtha pa.pU. zrI ajJAta kartR 77 78 / 80 48 25 83 18 81 85 / zrAANaka 357 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI krama 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 348 graMthanuM nAma zlokasaMkhyA zrI aupapAtikasUtra (vRtti ) 3, 125 zrI yogazAstra 1,303 zrI " zataka" nAmA paMcama karmagraMtha 100 zrI paMcavastuka 1,714 zrI caityavaMdana bhASya (saMghAcAra TIkA ) 61 zrI jIvavicAra zrI nigodaSaTtriMzikA zrI navatattvabhASya 51 36 138 zrI praznavyAkaraNasUtra ( paNhAvAgaraNaM) 5,600 zrI vibhaktivicAraH 141 zrI " karmavipAka" nAmA prathama karmagraMtha 168 150 32 zrI tandula vaicArika prakIrNaka (vRtti) 1,000 zrI mArgaNAsubaMdha hetUdayatribhaMgI 65 zrI ArAdhanApatAkA- 1 932 86 34 313 6,627 1, 542 74 zrI sUkSmArthavicArasAroddhAra zrI kammabattIsI zrI" SaDazIti' nAmA caturtha karmagraMtha zrI " karmastava" nAmA dvitIya karmagraMtha zrI prazamarati zrI jIvasamAsa (vRtti ) zrI abhidhAnaciMtAmaNInAmamAlA zrI kAlasaptatikA zrI laghukSetrasamAsa zrI paMcAzakaprakaraNa zrI caMdAvejjhayaM payannA zrI ArAdhanApatAkA-2 zrI hitopadezamAlA zrI caraNakaraNamUlauttaraguNa zrI sarvatIrthamaharSikulakam zrI ekaviMzatisthAnakaprakaraNam 263 990 175 189 525 55 26 66 pariziSTa-1 graMthakartAnuM nAma pa. pU. navAM. TIkA. A. abhayadevasUrijI ma.sA. pa. pU. ka. sa. A. zrI hemacaMdrAcAryajI ma. sA. pa. pU. A. zrI devendrasUrijI ma. sA. pa. pU. A. zrI haribhadrasUrijI ma. sA. pa. pU. A. zrI dharmaghoSasUrijI ma. sA. pa. pU. A. zrI zAMtisUrijI ma. sA. | pa. pU. A. zrI ratnasiMhasUrijI ma. sA. pa. pU. A. zrI abhayadevasUrijI ma. sA. pa. pU. navAM. TIkA. A. abhayadevasUrijI ma.sA. pa. pU. A. zrI amaracaMdrasUrijI ma. sA. . zrI gargarSi ma. sA. pa. pU. pa. pU. zrI jinavallabhagaNi ma. sA. pa. pU. muni zrI bhAnulabdhijI ma. sA. pa. pU. zrI vijayavimalagaNi ma. sA. pa. pU. muni zrI harSakulagaNi ma. sA. pa. pU. zrI ajJAta kartR pa. pU. A. zrI devendrasUrijI ma. sA. pa. pU. A. zrI devendrasUrijI ma. sA. pa. pU. zrI umAsvAtijI ma. sA. | pa. pU. maladhArI A. zrI hemacaMdrasUrijI ma. sA. pa. pU. ka. sa. A. zrI hemacandrAcArya ma. sA. pa. pU. A. zrI jayazekharasUrijI ma. sA. pa. pU. A. zrI ratnazekharasUrijI ma. sA. pa. pU. A. zrI haribhadrasUrijI ma. sA. pa. pU. zrI sthavira bhagavaMtazrI pa. pU. A. zrI vIrabhadrasUrijI ma. sA. pa.pU. A. zrI prabhAnaMdasUrijI ma. sA. pa. pU. A. zrI cakrezvarasUrijI ma. sA. | pa. pU. A. zrI jinezvarasUrijI ma. sA. pa. pU. A. zrI siddhasenadivAkarasUrijI ma. sA. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-1 (1) zrI paMthaparameSThinA 108 guyo... (1) marihaMtaDIne havAya? arihaMti vaMdaNa namasaNAmi, arihaMti pUyasakkAraM / siddhigamaNaM ca arahA, arahaMtA teNa vuccaMti / / aTThavihaM pi ya kammaM, aribhUaM hoi sayalajIvANaM / te kammamarihaMtA, arihaMtA teNa vuccaMti / / (zrI dazAzrutaskaMdhaniyukti-120) + (zrI Avazyaka niyukti-920/921) (2) marihaMta prabhunA maSTa prAvihArya : azokavRkSaH surapuSpavRSTi-divyadhvanizcAmaramAsanaM ca / bhAmaNDalaM dundubhirAtapatraM, satprAtihAryANi jinezvarANAm // kaMkellI kusumavuTThI divvajhuNi cAmarAsaNAiM ca / bhAvalaya bheri chatta iya aTTha u pADiherAI / (saMbodhaprakaraNa-21) + ( padArthasthApanAsaMgraha - 106) + ( darzanazuddhi prakaraNa-8) (3) siddhanA 8 gu: nANaM ca daMsaNaM ciya, avvAbAhaM taheva saMmattaM / akkhayaThii-arUvI-agurulahU-vIriyaM havai / / (4) rogamRtyujarAdhartihInA apunarudbhavA / abhAvAtkarmahetuNAM, dagdhe bIje hi nAMkuraH / / (zrI dravyaloka prakAza/sarga-2/zloka-27-28) // dagdhe bIje yathA'tyantaM, prAdurbhavati nAMkuraH / karmabIje tathA dagdhe, nArohati bhavAMkuraH // (zAstravArtA samuccaya-8/151 ) + (tattvArthabhASya-saMbaMdhakArikA) a daDDammi jahA bIe, na hoi puNaraMkurassa uppattI / taha kammabIyanAse puNabbhavo natthi siddhANaM // 357 / / (caityavaMdana mahAbhASya-357/286) + ( zrAvaka prajJapti - 396 ) + (ghanagaNitasaMgrahagAthA-13) (5) mAyAryanA sakSA zuM ? sutatthaviU lakkhaNajutto, gacchassa meDhibhUo a / gaNatattivippamukko, atthaM vAei aayrio|| ___ (gAthAsahastrI-642) paMcavihaM AyAraM, AyaramANA tahA payAsaMtA / AyAraM daMsaMttA, AyariyA teNa vuccNti...|| (vizeSAvazyaka-bhASya-1390) + (Avazyakaniyukti-994) (6) mAyAcanA 36 guta: paMciMdiya saMvaraNo, tahanavavihabaMbhaceraguttidharo / cauvihakasAyamukko, iya aTThArasaguNehiM saMjutto / / paMcamahavvayajutto paMcavihAyAra pAlaNasamattho / paMcasamio tigutto, chattIsa-guNo guru majjha... / / (zrI paMcapratikramaNa...) ja judA judA zAstromAM anya rIte kahelA AcAryanA 36 guNo viSe... Is (1) uktaJca - pravacanasAroddhAre zrInemicandrasUribhizcatuHSaSTitame dvAre - aTThavihA gaNisaMpayaM caugguNA navari huMti battIsaM / viNao ya caubbheo chattIsa guNA ime guruNo // 540 / / 346 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 bhAdA ..................................... .............................................52zaSTa-1 AyAra 1 sUya 2 sarIre 3 vayaNe 4 vAyaNa 5 maI 6 paogamaI 7 / eesu saMpayA khalu aTThamiyA saMgahapariNNA 8 // 541 / / caraNajuo mamarahio aniyayavittI acaMcalo ceva / jugapariciya ussaggI udattaghosAi vinneo // 542 / / cauraMso'kuMTAI bahirattaNavajjio tavo satto / vAI mahuratta'nissiya phuDavayaNo saMpayA vayaNe // 543 / / joggo pariNayavAyaNa nijjaviyA vAyaNAe nivvahaNe / oggaha IhAvAya dhAraNa maisaMpayA cauro // 544 // satIM purisaM khittaM vatthu nAuM pauMjAe vAyaM / gaNajoggaM saMsattaM sajjhAe sikkhaNaM jANe // 545 / / AyAre sUyaviNae vikkhivaNe ceva hoi bodhavvA / dosassa parighAe viNae cauhesa paDivattI // 546 // IS (2) anyathA'pi guroH SaTtriMzadguNAH bhavanti tadyathA-(1) dezayutaH (2) kulayutaH (3) jAtiyutaH (4) rupayutaH (5) saMhananayuta (6) dhRtiyuta (7) anAzaMsI (8) avikathanaH (9) amAyI (10) sthiraparipATiH (11) upAdeyavacanaH (12) jitaparSat (13) jitanidraH (14) madhyasthaH (15) dezajJaH (16) kAlajJaH (17) bhAvajJaH (18) AsannalabdhapratibhaH (19) nAnAvidhadezabhASajJaH (20-24) paJcavidhAcArayuktaH (25) sUtrArthatadubhayavidhijJaH (2629) dRSTAMtahetUpanayanayanipuNaH (30) pratipAdanazaktiyuktaH (31-32) svasamayaparasamayavid (33) gambhIraH (34) dIptimAn (35) zivaH (36) somazceti / (zrI dharmAcAryabahumAnakulakam...) IS (3) dezakulajAiruvI saMghayaNI dhiijuo aNAsaMsI / avikatthaNo amAyI thiraparivADI gahiyavakko // 241 // jiyapariso jiyaniddo majjhattho desakAlabhAvannU / Asannaladdhapaibho nANAvihadesabhAsannu // 242 // paMcavihe AyAre jutto suttatthatadubhayavihinnU / AharaNa-heu-uvanaya-nayaniuNo gAhaNAkusalo // 243 / / sasamayaparasamayaviU gaMbhIro dittimaM sivo somo / guNasayakalio jutto pavayaNasAraM parikaheuM // 244 // (guNamAlA prakaraNa-4, TIkA) + (zrI bRhatkalpabhASya) + (zrI maladhArI hemacaMdrasUri kRta-puSpamAlA/330-333) us (4) evamanyA api guruguNaSaTtriMzikAH sambhavanti / tAH savivecanA guruguNaSaTtriMzaSaTtriMzikA granthe pradarzitaH santi / tatra guruguNAnAM SaTviMzikA vivecitAH / atra graMthagauravabhayAt mayA guroH SaTtriMzadguNA nAmamAtreNa saMkIrtitAH, na ca teSAM vivecanaM kRtam, nApyanyAH SaTviMzikA pradarzitAH, tattajjijJAsubhistadgranthA avalokanIyAH / (9) mA prabhAva jyA jyA ? sammasaNajutto, sahasAmatthe pabhAvago hoi / so puNa ittha visiTTho, niddiTTho aTThahA sutte / / pAvayaNI dhammakahI, vAI nemittio tavassI ya / vijjA siddha ya kaI, adveva pabhAvagA bhaNiyA / (pravacanasAroddhAra - 934) + (ceiyavaMdaNamahAbhAsaM - 128) + (samyaktvasaptati - 31/32) (8) SpAdhyAya zanI vyutpatti : upa-samIpametya adhIyate chAtrA yasmAditi upAdhyAyaH // (samyaktvasaptati) (301 360 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * modI .................... ............................52.14-1 (c) 6pAdhyAya ksse| zuM ? bArasaMgo jiNakkhAo, sajjhAo kahio buhe / taM uvaisaMti jamhA, uvajjhAyA teNa vuccaMti / (vizeSAvazyaka-bhASya-31, 97) // ekAdazAMgAni caturdazApi, pUrvANyadhItyAtha ca vAcayanti / guNAMstu paMcAdhikaviMzatiM ye, vahanti tebhyo'stu namo gurubhyaH / / (guNamAlA prakaraNa-4) (10) uktaM ca pAkSikasUtre.... AyAro, suagaDo, ThANaM, samavAo, vivAhapannatti, nAyAdhammakahAo, uvAsagadasAo, aMtagaDadasAo, aNuttarovavAidasAo, paNhAvAgaraNaM, vivaagsuuaN...|| (pakkhisuttaM / pAkSika sUtram) / uktaM ca hemakoSe'pi - AcArAMgaM sUtrakRtaM, sthAnAMgaM samavAyayuk / paMcamaM bhagavatyaMgaM, jJAtAdharmakathA'pi ca / upAsakAntakRdanuttaropapAtikAd dazAH / praznavyAkaraNaM caiva vipAkazrutameva ca // (hemakoSa graMtha...) (11) sAdhunuM lakSaezuM? nivvANa sAhae joe, jamhA sAhati sAhuNo / samA ya savvabhUesu, tamhA te bhAvasAhuNo / asAhae sahAyattaM, kareti me saMyamaM kareMtassa / eeNaM kAraNeNaM NamAmi huM savvasAhuNaM / / (zrI Avazyakaniyukti - 1,002/1,005) // saptAdhikA viMzatiruttamA yairmunerguNAH suvratibhirdhiyante / karmakSayAyaiva samudyatebhyo, namo'stu tebhyo munisattamebhyo / (guNamAlA prakaraNam-5) (12) sAdhunA 27 gu: chavvaya chakkAyarakkhA paMceMdiya loha niggoha khaMti / bhAvavisuddhI paDilehaNAikaraNe visuddhI a|| saMjamajoe jutto, akusalamaNa-vayaNa-kAyasaMroho / sIyAipIDasahaNaM ca maraNaMtuvasaggasahaNaM ca // (saMbodhaprakaraNam - 2) + ( saMgraha zatakam - 61) + (pravacana sAroddhAra - 1354), (saMbodhasittarI-28) + (gAthAsahastrI-2) + (ratnasaMcaya - 425) (13) paMcaparameSThinA 108 guyo: bArasaguNa arihaMtA, siddhA advaiva sUri chattIsaM / uvajjhAyA paNavIsaM, sAhu sagavIsaM aTThasayaM // (ratnasaMcaya-357) (2) 14 rAroDa rupa vizva vyavasthA... (1) pa. khettaloe NaM bhaMte ! kativihe paNNatte ? Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI .............................................paa|shsstt-1 u. goyamA ! tivihe paNNatte, taM jahA - (1) aheloe khettaloe (2) tiriyaloe khettaloe (3) uDDaloe khettloe...|| (zrI bhagavatI sUtra/za.11/u.10/sU.2) OM tivihe loge paNNatte, taM jahA - (1) uddhaloge (2) ahologe (3) tiriyaloge... / __(zrI ThANAMga sUtra-3/u.2/sUtra-161) (3) 14 rAloThano yathArtha helAva... (1) pa. loe NaM bhaMte ! kiM saMThie paNNataM? u. goyamA ! supaiTThasaMThie loe pannatte, taM jahA - heTThA vitthiNNe, majjhe saMkhitte uppi uddhmuiNgaakaarsNtthite...|| (zrI bhagavatI sUtra/za.11/u.10/sUtra-9) x vaizAkhasthAnasthitakaTisthakarayuganarAkRtirlokaH / bhavati dravyaiH pUrNeH, sthityutpattivyayAkrAntaiH / (dvAdazabhAvanA-lokasvabhAvabhAvanA-59) (2) (logavisae jamAlissa bhagavaMta kaya samAhANaM...) pa. ...sAsae loe jamAlI ? asAsae loe jamAlI?... u. ... sAsae loe jamAlI ! jaM NaM kayAvi NAsi Na, kayAvi Na bhavati, Na kayAvi Na bhavissaI, bhUvi ca, bhavai ya, bhavissai ya, dhuve, tiNie, sAsae, akkhae, avvae, avaTThie, nicce asAsae loe jamAli ! jao osappiNI bhavittA, ussappiNI bhavai, ussappiNI bhavittA osappiNI bhavai... / (bhA bhUgArnu pUrvAparAza thaanuyo| 4mAlInai 425|maathii all se...) (zrI bhagavatI sUtra/za.9/u.33/sUtra-34-35) (3) pa. kahi NaM bhaMte ! logassa AyAma-majjhe paNNatte? u. goyamA ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe uvAsaMtarassa asaMkhejjati bhAga ogAhittA ettha NaM logassa AyAma-majjhe paNNatte... // (zrI bhagavatI sUtra/za.13/u.4/sUtra-6) (4) sohammi divaDDA aDDAijjA ya rajju mAhide / cattAri sahassAre paNaccue satta logAnte / (lokanAlikA dvAtriMzikA-15) + (trelokyadIpikA-218) + (gAthA sahastrI-281) ___ (4) 14 rAlo tathA trAo loThanA bhadhyasthAno... (1) pa. kahi NaM bhaMte ! logassa AyAma-majjhe paNNatte ? u. goyamA ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe uvAsaMtarassa asaMkhejjati bhAgaM ogAhittA ettha NaM logassa AyAma-majjhe paNNatte // ___ (zrI bhagavatI sUtra/za.13/u.4/sUtra-6) (2) pa. kahi NaM bhaMte ! ahe logassa AyAma-majjhe paNNatte ? u. goyamA ! cautthIe paMkapabhAe uvAsaMtarassa sAtiregaM addhaM ogAhittA ettha NaM ahe logassa AyAma-majjhe paNNatte... // ( zrI bhagavatI sUtra/za.13/u.4/sUtra-7) (362 - Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI H (3) pa. kahi NaM bhaMte! tiriyalogassa AyAma - majjhe paNNatte ? u. goyamA ! jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa bahumajjhadesabhAe imIse rayaNappabhAe puDhavIe uvarima-heTThilesu khuDDagapayaresu-ettha NaM tiriyalogamajjhe aTThapaesie ruyae paNNatte... // (zrI bhagavatI sUtra / za. 13 /u.4 / sUtra- 9) (4) pa. kahi NaM bhaMte ! uDDalogassa AyAma - majjhe paNNatte ? u. goyamA ! upi sakumAra - mahiMdANaM kappANaM heTThi baMbhaloe kappe riTThe vimANe patthaDe... / ettha NaM uDDalogassa AyAma-majjhe paNNatte... / ( zrI bhagavatI sUtra / za. 13/u.4 / sUtra - 8) pariziSTa-1 (5) 8 cakapradezo eTale samabhUtalA (1) samabhUtalA e ja rucakasthAna che ane te ghammAnAM kSullakapratare ja che. te baMne vAtanuM kathana karanArI siddhAMtonI (khAgamonI) mukhya mukhya sAkSIo (pAThI) atre khApavAmAM Ave che... (1) zrI bhagavatIjI sUtramAM gautamasvAmIe pUchelA sUrya-caMdrAdi saMbaMdhI uttara prasaMge zrI caramatIrthapati bhagavAna mahAvIraheve bhAvyuM che... goyamA ! jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo uDDuM caMdima - sUrima- gahANa - nakkhatta-tArAruvANaM... ityAdi... // ( zrI bhagavatI sUtra ) pa. kahi NaM bhaMte! tiriyalogassa AyAma - majjhe paNNatte ? (2) u. goyamA ! jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa bahumajjhadesabhAe imIse rayaNappabhAe puDhavIe uvarimaheTThillesu khuDDagapayaresu ettha NaM tiriyalogassa majjhe aTThapaesie ruyae paNNatte, jao NaM imAo dasa disAo havaMti... // ( zrI bhagavatI sUtra / za. 13 /u.4 / sUtra - 9 ) (3) pa. kevaiyANaM bhaMte! joisiyA vAsA paNNattA ? u. goyamA ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo sattaNauI sae uDDuM uppaittA... ityAdi... / / (zrI samavAyAMga sUtra ) (4) pa. kahi NaM bhaMte! joisIyA devA parivasaMti ? u. goyamA ! imIse rayaNappabhAe buDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo sattaNauI joyaNae uDDa uppaittA.... // ( zrI prajJApanA sUtra ) (5) asyA ratnaprabhApRthvyA bahusamaramaNIyAt bhUmibhAgAdurdhvaM saptayojanazatAni utplutya gatvA atrAntare adhastane tArAvimAnaM cAraM caratItyAdi... (zrI sUryaprajJapti sUtra ) (6) tatra tiryaglokasyordhvA'dho'pekSayA'STAdazayojanazatapramANasya madhyabhAge dvau laghukSullakapratarau, tayormadhyabhAge jaMbUdvIpe ratnaprabhAyA bahusame bhUmibhAge merumadhye'STaprAdeziko rucakagostanAkArazcatvAra uparitanAH pradezAzcatvArA'dhastanAH eSa eva rucakaH sarvASAM dizAM vidizAM vA pravartakaH etadeva ca sakalatiryaglokamadhyam... // ( zrI nandI sUtram ) || 383 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI, pariziSTa-1 (7) mA 4 pramANa 752.5ta 'thana mu45 zrI nandIcUrNimA 59 / thana 42 che. (8) zrI vizeSAvazyakabhASya 752nI ziSyahitA nAmAnI. mazrImAna bhatArI zrI ubhAyaMdrasUri 59 // OM52 pramANa 4 5 26 je. (te mATe hubho ||thaa-2700 752nI TIna eni...) (9) zrI sthaanaaNgsuutrn| vI% bhAgamA 59 // 2 // 4 pramANe samarthana 428 . (10) jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa bahumajjhadesabhAge imIse rayaNappabhAte puDhavIte uvarimaheTThillesu khuDDagapataresu ettha NamaTThapatesite rucage paNNatte jao NamimAto dasa disAto pavahaMti, taMjahA-... (ThANAMga sUtra - dazamamadhyayanam - sUtra-720) (11) ratnaprabhAyA upari kSullakaprataradvayau / mervantaH kandordhvabhAge rucakoSTapradezako // 39 // tasmiMzca lokapuruSakaTitaTapaTiyasi / madhyabhAge samabhUmijJApako rucako'sti yaH // 51 // (zrI kSetralokaprakAza/sarga-12) (12) merumadhyasthitASTapradezAtmakarucaka-samAnAdbhUtalAdASTAbhyo dazonayojanazatebhya Arambhopari dazottarayojanazate jyotisskaastisstthnti...|| (zrI maMDala prakaraNam) Apa 4 sepo zrI jIvAjIvAbhigama sUtra, jaMbUdvIpaprajJapti, tatvArthasUtrabhASya-TIkA, Avazyaka-TIkA, saMgrahaNI TIkA, kSetrasamAsa TIkA, lokanAlikAstava, jyotiSakaraNDaka, devendrastava... vagaire bhane aMthomA 49 // che. (6) 14 rAnaTobhA rahe paMthAstiSThAya ane hANa seTale Sadravya (1) tasmAd mAnuSalokavyApi, iha kAlo'sti samaya eka ih| ekatvAcca sa kAyo, na bhavati kAyo hi samudAyaH // (prakIrNaka - prakSepagAthA) (2) pa. kimiyaM bhaMte ! loe ti pavuccai ? u. goyamA ! paMcatthikAyA - esa Na evatie loe tti pavuccai, taM jahA - dhammA'tthikAe adhammA'tthikAe jAva poggalA'tthikAe... || ____ (zrI bhagavatI sUtra/za.13/u.4/sUtra-13) us SaDdravyamadhye khalu dravyapaJcakaM, nirjIvameva samavAyapaJcakam / etairajIvairavi jIvasaMkula, jagatsamastaM dhriyate nirantaram / / (jainatattvasAra-240) (3) dhammo ahammo AgAsaM, kAlo puggala jaMtavo / esa logotti paNNatto, jiNehiM varadaMsihiM / / (zrI uttarAdhyayana sUtra / adhyayana-28 / gAthA-7 / ane 1,041/50) (7) dharmAstiThAya (1) gai lakkhaNo ya dhammo, puggalajIvANa gaipariyANa / gamaNovaggahaheU, jalayarajIvANa salile va // (zrI navatattva prakaraNam-13/A. devendrasUri kRta - 130 gAthAvALU...) + (uttarAdhyayana sUtra - 1,051) (364 364 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-1 (8) adharmAstiThAya (1) ThiilakkhaNo ahammo, puggalajIvANa ThiipariyANa / ThANovaggahaheU, pahiyANa va bahalatarucchAyA / / (zrI navatattva prakaraNam-14/A. devendrasUri kRta-130 gAthAvALU..) (6) mAhAzAstiDAya (loTAThAza) (1) dharmAdInAM vRttirdravyANAM bhavati yatra tat kSetram / tairdravyaiH saha lokastadviparItaM hyalokAkhyam / / (2) pa. AgAsatthikAeNaM bhaMte / jIvANaM ajIvANaM ya kiM pavattatti? u. goyamA ! AgAsatthikAeNaM jIvadavvANa ya ajIvadavvANa ya bhAyaNabhUe / egeNa vi se punne dohi vi punne sayaM pi mAejjA / koDisaeNa vi punne koDisahassaM pi mAejjA // avagAhaNAlakkhaNe NaM AgAsasthikAeNaM // (zrI bhagavatI sUtra/za.13/u.4/sUtra-16) ja eka pyAlo dUdhathI saMpUrNa bhaya hoya temAM UparathI sAkara nAMkhazuM to paNa te dUdhamAM vadhAro nahIM thAya tema dUdha sAkara mizra thayA pachI koI paNa jAtanI vadhaghaTa nahIM bane... jo vadhe to avakAza Apyo ema bolAya ja nahIM, paNa tema to thatuM ja nathI. vaLI, lokhaMDanA goLAne je vakhate luhAra bhaThThImAM tapAve che, tyAre temAM agni ekamekapaNe samAI ja rahe che. te goLo agnikAyanAM pravezathI jarAye vajanamAM vRddhi pAmato nathI. kAraNa ke anya padArthane avakAza ApavAno hovAthI temAM aMtargata thaI jAya che. (zrI bhagavatI sUtra/za.13/u. 4) (10) AhAzAstiThAya (salochADAza) (1) pa. aloe NaM bhaMte ! ke mahAlae paNNatte? u. goyamA ! ayaM NaM samayakhette paNayAlIsaM joyaNasayasahassAiM AyAmavikkhabheNaM, jahA khaMdae, jAva parikkheveNaM / teNaM kAleNaM teNaM samaeNA dasaM devA mahiDDiyA taheva jAva-saMparikkhitA NaM saMcidvejjA, ahe NaM aTTha disAkumArIo mahattiyAo aTTha balipiMDe gahAya mANusuttarassa pavvayassa causu va disAsu causu vi vidisAsu bahiyAbhimuhIo ThiccA te aTTha balipiMDe jamagasamagaM bahiyAbhimuhIo pakkhivejjA, pabhu NaM goyamA ! tao egamege deve te aTTha balipiMDe dharaNitalamasaMpatte khippAmeva paDisAharittae, te NaM goyamA ! devA tAe ukkiTThAe jAva devagaie logaMte ThiccA asabbhAvapaTThavaNAe ege deve puracchAbhimuhe pyaae| teNaM kAleNaM teNaM samayeNaM vAsasayasahassAue dArae payAe / tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro pahINA bhavaMti, no ceva NaM te devA aloyaMtaM saMpAuNaMti, taM ceva jAvatesiM NaM devANaM kiM gae bahue agae bahue ? goyamA ! no gae bahue agae bahue, gayAu se agae aNaMtaguNe, agayAu se gae aNaMtabhAge, loe NaM goyamA ! emahAlae pannate... / (zrI bhagavatI sUtra/za.11/u.10/sUtra-20) 365 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-1 (13) hANadravya (1) samayAdyAzca kAlasya, vizeSAH sarvasaMmatAH / jagatprasiddhA saMsiddhA, siddhAMtAdi pramANataH // 1 // logANubhAva-jaNiyaM, joisacakkaM bhaNaMti arihaMtA / savve kAlavisesA, jassa gai visesanipphannA ? // 2 // (jyotiSkakaraMDaka sUtra ...) IT lokAnubhAvato jyotiSacakraM kramati sarvadA / nRkSetre tadgAtibhavaH kAlo nAnAvidhasmRtaH // 3 // sUryAdikriyayA vyantikRto nRkSetragocaraH / godohAdikriyAtirvyapekSo'ddhAkAla ucyate // 104 // yAvatkSetraM svakiraNaizcaturannudyotayodraviH / divasastAvati kSetre parato rajatI bhavet / / 105 / / (zrI kAlalokaprakAza) (2) jIrNe paTe bhidyamAne, taruNena balIyasA / kAlena yAvatA tantustruTatyeko jarAturaH // 197 // asaMkhyeyatamo bhAgo, yaH syAtkAlasya tAvataH / samaye samayaH seSa, kathitastattvavedibhiH // 198|| tasmiMstantau yadekasminpakSmANi syuranekazaH / pratipakSma ca saMghAtA, kSaNacchedyA asaMkhyazaH // 199 / / teSAM kramAtchedaneSu bhavanti samayAH pRthak / asaMkhyaiH samayaistat, syAttantorekasya bhedanam // 200 // (zrI kAlalokaprakAza / sarga-28) (3) "so'ntarmukha ucchavAsaH bahirmukhAstu niHzvAsaH // " (zrI hemakoSa graMthAt) (4) uktaM ca - egA koDI satasaTThI lakkhA sattahuttarI sahassA ya / doya sayA solahiyA, AvaliyA iga muhuttammi // (kSullakabhavAvali - 21) + (trailokyadIpikA-297) (5) 84 85 varSe 1 pUA (84,00,000 -2, zUnya-5) ve pachI DI prathamAna ne 84 sapa3 guvAthI bhAve che. tethI te mA prabhArI zuvA... Is 84 65 pUrvA 1 pUrva (4 26., 10 viMdu = 70,56,000,000,0000) // 84 sAla pUrva = 1 truTitain (582704 264-6, liMdu-15) // 84 5 truTitain = 1 truTita = (487871362-8, liM-20) ca 84 sApa truTita = 1 2533in = (4182118424 -10, biMdu-25) 84 sApa 33in = 1 ma33 = (351288031616 maM-12, lihu-30) 84 sApa. 27 = 1 avain = (28508034655744 2.4-14, liMha-) 84 tApa avain = 1 a5 = (24787588110824862-16, lihu-40) a 84 sApa ava = 19in = (208215748530828664 -18, lihu-45) // 84 sApa hu/i = 1 9 = (174801228765880817762-20, liMdu-50) // 84 pa = 1 3ruaion = (146817032 1634238708184 24-22, liMdu-55) // 84 . tyacion = 1 ut58 = (123410307017276135571456 aM4-24, liMdu-60) (388 366 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 84 lAkha utpala = 1 padmAMga biMdu-65) Jiao 84 lAkha padmAMga AN biMdu-70) F 84 lAkha padma = 1 nalinAMga = (73145782610367634657744257024 aMka-29, biMdu 75) F 84 lAkha nalinAMga = 1 nalina = (6144245739270881311250517590016 aMka-31, biMdu-80) 84 lAkha nalina = 1 arthanipurAMga = (516116642098754030145043477561344 aMka-33, biMdu-85) Ya 13 T = 84 lAkha arthanipurAMga 15152896 aMka-35, biMdu-90) 84 lAkha arthanipura = 1 ayutAMga = (364171902664880843670342677767 2843264 aMka-37, biMdu-95) F 84 lAkha ayutAMga 1 ayuta (3059043982384999086830878493245 18834176 aMka-39, biMdu-100) = Ya 84 lAkha ayuta 1 nayutAMga = (25695969452033992329379379343 259582070784 aMka-41, biMdu-105) Shi 84 lAkha nayutAMga = 1 nayuta = (2158461433970855355667867864 833804893945856 aMka-43, biMdu-110) Ya (10366465789451195388002304 aMka-26, = 1 padma = (870783126313900412592193536 aMka-27, Jiao pariziSTa-1 E 84 lAkha nayuta 6039611091451904 aMka-45, biMdu-115) 84 lAkha prayutAMga = 1 prayata 267327331681959936 aMka-47, biMdu-120) = 1 arthanipura = (433537979362953385321836521 Jiao 84 lAkha pradyuta = 1 culikAMga = (127932872576026185272576795495845 5495861284634624 aMka-49 (biMdu-125) 84 lAkha culikAMga = 1 culikA = (1074636129638619956289645082165 10261652347909308416 aMka-51, biMdu-130) Ng 84 lAkha cUlikA = 1 zirSaprahelikAMga = (9026943488964407632833018690186 861978797224381906944 aMka-52, biMdu-135) 84 lAkha zirSaprahelikAMga = 1 zirSaprahelikA -(758263253073010241157973569 975696406418966848080183296 aMka-54, biMdu-140) (tino prANa / saf-28) = 1 prayatAMga = (18131076045355184987610090064 (15230103878098355389592475654 367 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI (6) AjanA pracalita gaNitanI peThe jaina zAstramAM 18 aMka sudhInI ja saMkhyA ke tenAM nAmo nathI, paraMtu 194 athavA 250 sudhI aMka ane tenAM nAmo che. emAM eka mate zIrSaprahelikAno aMkaA 54 758263253073010241157973569975696406418966848080183296 AMkaDA upara 140 mIMDAM jeTalo thAya che arthAt kula-194 AMka pramANa che. A pramANe mAthurI vAcanA prasaMge anuyogadvArasUtramAM kahela che temaja zrI bhagavatIjI sUtra, jaMbUddIpaprajJapti, sthAnAMgAdi Agama graMthomAM paNa A ja abhiprAya jaNAvela che. jja jyAre anya jyotiSTharaMDakAdi graMthomAM uparoktathI paNa bRhatsaMkhyA gaNAvI che. eTale 70 aMka upara 180 mIMDA (zUnya) mUkavAthI 250 aMka pramANa saMkhyA prApta thAya che. je A rahI - 1879551795 501125954190096998134307707974654942619777476572573457186816 ane have AnA upa2 180 mIMDA mUkatAM 250 AMka pramANa saMkhyA Ave che. A pramANe vallabhInI vAcanAmAM kahevAyela che. A sivAya bIjAoe paNa ghaNI judI judI rIte batAvI che, te mATe zrI mahAvIrAcArya kRta - 'gaNita saMgraha'' vagere jovAnI bhalAmaNa che. (7) adhikRtya samaye, vartamAnuM vivakSitam / bhUta: samayarAzIrya: AtoDatIta: sa 3vyate // 6 // avadhikRtya samayaM, vartamAna vivakSitam / bhAvi samayarAzIryaH kAlaH sa syAdatAgataH // 192 // vartamAnaH punarvartamAnaikasamayAtmakaH / asau naizcayika sarvo'pyanyastu vyavahArikaH // 193 // (14) trikANDamaya ratnaprabhA pRthvI = prathamanaraka... (1) gAvastrAyate iti gotrANi / (2) pa. imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe kharakaMDe kevatiyaM bAhalleNaM paNNatte ? 3. goyamA ! soLasa noya sahassArUM vAhacheAM vaLatte / / pa. imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe rayaNakaMDe kevatiyaM bAhalleNaM paNNatte ? 3. goyamA ! ke khoyaLasahassuM vAha@AM paLatte / vaM khAva z2ei.* / pa. imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe paMkabahulakaMDe kevatiyaM bAhalleNaM paNNatte ? u. goyamA ! caturassItijoyaNasahassAiM bAhalleNaM paNNatte / pa. imIse NaM bhaMte rayaNappA puDhavIe AvabahulaM kevatiyaM bAhalleNaM paNNatte ? u. goyamA ! asIti joyaNasahassAiM bAhalleNaM paNNatte / 368 pariziSTa-1 + -------- ( zrI vhAlano prANa / saf-28) ( zrI nIvAnIvAmiAma sUtra - patti.-3/3.2/sUtra-72) (DhALAMga sUtra-20/mUtra-778 ) + ( samavAyAMga sUtra-7/sUtra-1) Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI (3) pa. imANaM bhaMte! rayaNappabhA puDhavI kaividhA paNNattA ? u. goyamA ! tivihA paNNattA, taM jahA - (1) kharakaMDe (2) paMkabahulakaMDe (3) AvabahulakaMDe // pa. imIse NaM bhaMte! rayaNappabhA puDhavIe kharakaMDe katividhe paNNatte ? u. goyamA ! solasavidhe paNNatte - taM jahA (1) rayaNakaMDe (2) vaire (3) verulie (4) lohitakkhe (5) masAragalle (6) haMsagabbhe (7) pulae (8) sogaMdhie (9) jotirase (10) aMjaNe (11) aMjaNapulae (12) rayate (13) jAtaruve (14) aMke (15) phalihe (16) riTThakaMDe... / (zrI jIvAjIvAbhigama sUtra- paDi. - 3 / u. 1 / sUtra -69) (4) pa. sakkarapabhA NaM bhaMte! puDhavi katividhA paNNattA ? u. goyamA ! egAgArA paNNattA / evaM jAva ahesattamA... // - (1) sImaMtauttha paDhamo, bIo puNa rorua tti nAyavvo / bhaMto uNa ttha taio, cauttho hoi ubbhanto // 220 // saMbhatamasaMbhato, vibbhatto ceva sattamo nirao / aTThamao tatto puNa, navamo sIotti NAyavvo // 221 // vakkaMtamaMDavakkaMto, vikkaMto ceva roruo nirao / paDhamAe puDhavIe terasa niraiMdayA ee // 222 // thaNI thae yatA, maNae vaNae ya hoi nAyavvo / ghaTTe taha saMghaTTe, jibbhe avajibbhae ceva // 223 // lole lolAvatte, taheva thaNalolue ya boddhavve / bIyAe puDhavIe, ikkArasa iMdayA ee // 224 // tatto tavio tavaNo, tAvaNo ya paMcamo nidAgho a / chaTTo puNa pajjalio, ujjalio sattamo nirao // 225 // / saMjalio aTThamao, saMpajjalio ya navamao bhaNio / taiyAe puDhavIe, ee nava hoMti niraiMdA // 226 // Are tAre mAre, vacce tamae ya hoi nAyavve / khADakhaDe ya khaDakhaDe, iMdayanirayA cautthIe // 227 // khAe tamae ya tahA, jhase ya aMdhe a taha ya tamise a / ee paMcama puDhavie, paMca niraiMdayA huMti // 228 // himavaddalalallake tinni ya niraiMdayA uchaTTIe / ekko ya sattamAe, boddhavvo appaidvANo // 229 // F (zrI jIvAjIvAbhigama sUtra - paDi. - 3 / u. 1 / sUtra-69) (15) sAte narabhAM rahelA prataronAM nAbho... (bRhatsaMgrahaNI-prakSepa gAthA- 47 thI 56 ) + (trailokyadIpikA - 355 thI... ) + (devendranarakendraprakaraNam ) (1) vaMtara puNa aTThavihA, pisAya bhUyA tahA jakkhA... // 34 // rakkha kinnara - kiMpurIsA, mahoraga aTThamA ya gaMdhavvA / dAhiNa uttarabheyA, solasa tesiM (suM) ime iMdA // 35 // (16) vyaMtara tathA vAsavyaMtara hevo... ( zrI bRhatsaMgrahaNI graMtham ) vyaMtarAH kinnarakiMpuruSamahoragagAMdharvayakSarAkSasabhUtapizAcAH // ( tattvArtha sUtra / caturthAdhyayana / sUtra - 12 ) 36 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI (2) aNapannI paNapannI, isIvAI bhUyavAie ceva / kaMdI ya mahAkaMdI, kohaMDe ceva payae a // Ng (18) lavanapati hevo... (1) asurA nAga - suvaNNA, vijjU - aggIya dIva udahI ya / disI-pavaNa - thaNiya dasaviha, bhavaNavaI tesu dudu iMdA || ( jIvasamAsa - 17) + (bRhatsaMgrahaNI - 19 ) bhavanavAsIno'suranAgavidyutsuparNAgnivAtastanitodadhidvipadikkumArAH // sa (tattvArtha sUtra / caturthAdhyayana / sUtra - 11 ) asurA nAga suvaNA vijju aggi ya dIva udahi y| disi pavaNa thaNiyanAmA, dasahA ee bhavaNavaI // (paNNavaNA sUtra - pada - 2 / sUtra - 137 ) (1) (ThANAMga sUtra - 10 / sUtra - 736 ) + (2) (bhagavatI sUtra - za. 13 /u.2 / sU.2) + (3) (uttarAdhyayana sUtra adhyayana-36/gAthA - 206 / 1,560 ) (2) bhavaNavAsI NaM iMdA - (1) do asurakumAriMdA paNNattA, taM jahA - (1) camare ceva (2) balI ceva / (2) do nAgakumAriMdA paNNattA, taM jahA - (1) dharaNe ceva (2) bhUyANaMde ceva / (3) do suvaNNakumAriMdA paNNattA, taM jahA - (1) veNudeva ceva, (2) veNudAlI ceva / (4) do vijjukumAriMdA paNNattA, taM jahA - (1) haricceva (2) harissahe ceva / (5) do aggikumAriMdA paNNattA, taM jahA (1) aggisihe ceva, (2) aggimANave ceva / (6) do dIvakumAriMdA paNNattA, taM jahA - (1) puNNe ceva, (2) visiTThe ceva / (7) do udahikumAriMdA paNNattA - taM jahA - (1) jalakaMte ceva, (2) jalappabhe ceva / (8) do disAkumAriMdA paNNattA, taM jahA (1) amiyagaI ceva (2) amiyavAhaNe ceva / (3) do vAyukumAriMdA paNNattA, taM jahA (1) ghose ceva (2) mahAghose ceva / ( ThANAMga sUtra - 2 / u. 3 / sUtra - 105) 3.90 - - pariziSTa-1 - ( zrI bRhatsaMgrahaNI graMtha - 40 ) ( dAhiNillA iMdA - gAhA ) camara dharaNe taha veNudeva, harikaMta aggisIhe ya / puNNe jalakAMte ya, amiya vilaMbe ya ghose ya // ( uttarillA iMdA - gAhA ) - balI bhuyANaMde veNudAlI, harisseha aggimANava vasiTThe / jalappabhe amiyavAhaNa, pabhaMjaNe ya mahAghose / (paNNavaNA sUtra / pada-2 / sUtra - 145 ) + ( devendrastava payannA - 39 ) (3) cosaTThi asurANaM culasIti ceva hoMti naagaannN| bAvattarimaM suvaNNe vAukumArANaM chaNNau ya / dIva disA udahiNaM, vijjukumAriMda thaNIyamaggiNaM / chaNhaM pi juvalayANaM, chAvattarimo sayasahassA // (samavAyAMga sUtra/gAthA - 66 / 67 ) + ( paNNavaNA sUtra / pada-2 / sUtra - 187 ) Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -...........................................pAzazaTa-2 (4) (1)cuDAmaNimauDarayaNA (2) bhUsaNa-NAgaphaNa (3) garula (4) vaira (5) puNNakalasapiupphesa (6) sIha (7) gayavara (8) gayaaMka (9) magara (10) vaddhamANa - nijjuta cittaciMdhagatA / / __ (paNNavaNA sUtra/pada-2/sUtra-177) (5) kAlA-asurakumArA, NAgA udahi ya paMDurA do vi / varakaNagaNihasagorA, hoti suvaNNA disA thaNiyA // 146 / / uttattakaNagavaNNA, vijju aggi ya hoti dIvA ya / sAmA piyaMguvaNNA, vAukumArA muNeyavvA // 147 // (6) asuresu hoti rattA, siliMdA puSphapabhA ya naagudhi| AsAsaga vasaNadharA, hoti suvaNNA disA thaNiyA // 148 / / NIlANurAgavasaNA, vijju aggi ya hoMti dIvA ya / saMjhANurAgavasaNA, vAukumArA muNeyavvA // 149 // (paNNavaNA sUtra/pada-2 / sUtra-187) (18) 15 praDAranA parabhAdhAbhI devo ... (1) aMbe aMbarisI ceva, sAme ya sabalei ya / ruddo varudda kAle ya, mahAkAli tti Avare / __ asipatte dhaNU kuMbhe vAlu veyaraNI iya / kharassare mahAdhose, pannarasa paramAhammiyA // (sUyagaDAMga sUtra / adhyayana-5 / uddezo-1) + (pravacana sAroddhAra-1,085/1,086) us ArAiehiM vidhaMti moggarAIhiM taha nisuMbhaMti / ghADaMti aMbarayale muMcaMti ya nArae aMbA // 10 // nihae ya taha nisanne ohayacitte vicittakhaMDehiM / kaMppaMti kappaNIhiM aMbarisI tattha neraie // 104|| sADaNa pADaNa totrayavidhaya taha rajjutalapahArehiM / sAmA neraiyANaM kuNaMti tivvAo viyaNAo // 105 / / sabalA neraiyANaM uyarAo taha ya hiyayamajjhAo / kaTuMti atavasamaMsaphipphise chediuM bahuso // 106 // chiMdati asIhiM tisUlasUlasUIsattikuMtatumaresu / poyaMti ciyAsu dahaMti niddayaM nArae ruddA / 107 / / bhaMjaMti aMguvaMgANi Uru bAhU sirANi karacaraNe / kappaMti khaMDakhaMDaM uvaruddA nirayavAsINaM // 108 // mIrAsu suMDhiesuM kaMDUsu ya payaNagesu kumbhIsu / lohisu ya palavaMte payaMti kAlA u neraie // 109 / / chettUNa sIhapucchAgiINi taha kAgaNippamANANi / khAvaMti maMsakhaMDANi nArae tattha mahakAlA // 110 // hatthe pAe Uru bAhu sirA taha ya aMguvaMgANi / chiMdati asI asimAiehiM niccaM pi nirayANaM // 111 / / pattadhaNunirayapAlA asipattavaNaM viuvviyaM kaauN| daMsaMti tattha chAyAhilAsiNo jaMti neraiyA // 112 / / to pavaNacalita-tarunivaDiehiM asimAiehi kira tesiM / kaNNo?nAsakara caraNaUrumAiNi chiMdati // 113 / / kuMbhesu payagaNesu suMThesu ya kaMdulohikumbhIsu / kumbhIo nArae ukkalaMtatellAisu talaMti // 114|| taDayaDaravaphuTTate caNayavva kayaMbavAluyA niyare / bhuMjaMti nArae taha vAluyanAmA nirayapAlA // 115 / / vasUpUyaruhirakesavivAhiNi kalayalaMtajausottaM / veyaraNiM nAma naiM aikhArusiNaM viivveuM // 116 / / veyaraNi narayapAlA tattha pavAhaMti nArae duhie / ArovaMti tahiM pihu tattAe lohanAvAe // 117 // neraie ceva paropparaM pi parasuhiM tacchayaMti daDhaM / karavettehiM ya phADaMti niddayaM majjhamajjheNa // 118 / / viyarAla vajjakaMyyabhImamahAsibaMlIsu ya khivaMti / palavaMte kharasadaM kharassarA nirayapAla tti // 119 / / - 399 ) Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI. ................................................|shsstt-1 pasuNo vva nArae vahabhaeNa bhIe palAyamANe ya / mahaghosaM kuNamAlA ruMbhaMti tahiM mahAghosA // 120 // (bhavabhAvanA...) (20) nAraThone 10 praThAre kSetraveSTanA... (1) baMdhaNa gai saMThANA, bheyA vannA ya gaMdha rasa phAsA / agurulahu sadda dasahA, asuhA vi ya puggalA nirae / (zrI bRhatsaMgrahaNI graMtha-207 / prakSepa gAthA-45) (21) nArachone anya 10 praDAre kSetraveTanA... (1) narayA dasaviha veyaNa-sIosINa-khuhA-pivAsa-kaMDUhi / paravassaM jaraM dAhaM,, bhayaM sogaM ceva veyaMti / / (zrI bRhatsaMgrahaNI graMtha-208/prakSepa gAthA-46) us neraiyA NaM dasavidhaM veyaNaM paccaNubhavamANA viharaMti, taMjahA-sItaM, usiNaM, khudhaM, pivAsaM, kaMDaM, parajhaM, bhayaM, sogaM, jaraM, vaahiN| (ThANAMga sUtra -10 / 753) stathoktaM tattvArthavRttau - zItoSNakSutpipAsAkhyAH kaNDuzca paratantratA / jvaro dAho bhayaM zokastatretA daza vedanA // (zrI kSetralokaprakAza/sarga-14/zloka-50) (22) sAtabhI naraTha... (1) pa. kahi NaM bhaMte ! tamatamApuDhavI neraiyANaM pajjattA'pajjattANaM ThANA paNNattA? u. goyamA ! tamatamAe puDhavIe aTThottarajoyaNasayasahassa bAhallAe uvariM addhatevaNNajoyaNasahassAiM ogAhittA, heTThA'vi addhatevaNNa vajjettA, majjhe tisu joyaNasahassesu ettha NaM tamatamApuDhavIneraiyANaM pajjattA'pajjattANaM (1) paMcadisiM paMca aNuttarA mahaimahAlayA mahAnirayA paNNattA, taM jahA - (1) kAle (2) mahAkAle (3) rorue (4) mahArorue (5) appaiTThANe teNaM narayA aMto vaTTA bAhiM cauraMsA (jAva) asubhA naragesu veyaNAo - ettha NaM tamatamApuDhavIneraiyANaM pajjattA'pajjatANaM ThANA paNNattA... / (paNNavaNA sUtra/pada-2/sUtra-174) + (samavAyAMga sUtra/sUtra-149) __ + (bhagavatI sUtra-za. 13/u.1/sUtra-13) + (ThANAMga sUtra/adhya. 5/u.3/sUtra-451) ____ + (zrI jIvAjIvAbhigama sUtra-paDi.3/u.1/sUtra-81) (2) "chaTThIsattamAsu NaM puDhavIsu neraiyA pahu mahaMtAI lohikuMthuruvAI viuvvittA annamannassa kAyaM samaturaMgemANA samaturaMgemANA aNughAyamANA aNughAyamANA ciTThati // " ___(jIvAjIvAbhigama sUtra) (23) pAdhImone sa logavavAnuM sthAna seTale 7 naraTho... (1) rayaNappaha sakkarapaha vAluapaha paMkapaha ya dhumapahA / tamapahA tamatamapahA, kameNa puDhavINa gottAI // 210 // Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-1 (2) ghammA vaMsA selA, aMjaNa riTThA maghA ya mAghavatI / nAmehiM puDhavio, chattAicchattasaMThANA // 211 // (bRhatsaMgrahaNI graMtha ) (3) asai battIsa aDavIsa-bIsa - aTThAra - sola aDa sahasA / lakkhuvari puDhavIpiMDo, ghaNudahighanavAyatanuvAyA // 212 // gayaNaM ca paiTThANaM, vIsasahassAiM ghaNudahipiMDo / ghaNataNuvAyAgAsA, asaMkhajoyaNajuApiMDe... // 213 // (bRhatsaMgrahaNI graMtha ) AsItaM battIsaM aTThAvIsaM ca hoi vIsaM ca / aTThArasa solasagaM aTThattarameva hiTThimayA // 1 // aDahuttaraM ca tIsaM, chavvIsaM ceva satasahassaM tu / aTThArasa solasagaM coddasamahiyaM tu chaTTie // 2 // addhativaNNasahassA uvarima'he vajjiUNato bhANiyaM / majjhe utisu sahassesu, hoMti naragA tamatamAe ||3|| ( zrI prajJApanA sUtra pada - 2 / sUtra - 134 ) (4) rayaNAe balayANaM chaghapaMcamajoNaM saGkaM // 214 // vikkhaMbho ghaNaudahi-ghaNataNuvAyANa hoi jaha saMkhaM / sAtibhAga gAuaM, gAuaM ca taha gAuatibhAgo // 215 // paDhamamahIvalayesuM khivejja eaM kameNa bIAe / duti cau paMcacchaguNaM, taiAisu taMpi khiva kamaso // 216 // (5) tIsa - paNavIsa - panarasa-dasa - tinni paNUNa ega lkkhaaii| paMca ya narayA kamaso, culasI lakkhAI sttsuvi||218|| ( zrI bRhatsaMgrahaNI graMtha ) Ya pa. imIse NaM bhaMte / rayaNappabhAe puDhavie kevaiyA nirayAvAsasayasahassA paNNattA ? u. goyamA ! tIsaM NIrayAvAsasayasahassA paNNattA, evaM eeNaM abhilAveNaM savvAsi pucchA imA gAhA aNugaMtavvA tIsA ya paNNavIsA paNNarasa daseva tiNNi ya havaMti / paMcuNasayasahassaM, paMceva aNuttarA naragA* (zrI jIvAjIvAbhigama sUtra / paDi. 3 / u. 1 / sUtra- 7) || (samavAyAMga sUtra / sUtra - 139 - ( 2 ) + ( bhagavatI sUtra / za. 1 / u. 5 / sUtra - 1-2 ) + (paNNavaNA sUtra / pada - 2 / sUtra- 137) (24) bhaMjUdvIpa (1) pa. kimAkArabhAvapaDoyArA NaM bhaMte! dIva samuddA paNNattA ? u. tattha NaM ayaM jaMbUdvIve NAmaM dIve dIva-samuddANaM abhitarie savvakhuDDAe / vaTTe tellApUyasaMThANasaMThie, vaTTe rahacakkavAlasaMThANasaMThie, vaTTe pukkharakaNNiyAsaMThANasaMThie, vaTTe paDipunnasaMThANasaMThie, * ekkaM joyaNasayasahassaM AyAma-vikkhaMbheNaM, *tiNNi joyaNasayasahassAiM solasa ya sahassAiM, doNNi ya sattAvIse joyaNasae, tiNNi ya kose, aTThAvIsaM ca ghaNusayaM, terasa aMgulAI, addhaMgulakaM ca kiMci visesAhiyaM parikkheveNaM paNNatte..... / / (zrI jIvAjIvAbhigamasUtra paDi. 3 /u.1 / sUtra - 123 / 124) * (1) (samavAyAMga sUtra / 1 / ( 4 )) (2) (samavAyAMga sUtra / sUtra - 124 ) (1) (ThANAMga sUtra / adhya. 1 / sUtra - 44 ) (2) (bhagavatI sUtra - za. 9 /u. 1 / sUtra- 2/3 ) + (3) (jaMbUdvIpa prajJapti sUtra / vakSa - 1 / sUtra - 3) 393 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -.......................... paza4-1 // viSkambhAyAmatazceva lakSayojanasammita / paritaH paridhistvasya zrUyatAM yaH zrute zrutaH // 33 // lakSatrayaM yojanAnAM sahastrANi ca SoDaza / kozAstrayaH tadadhikamaSTAviMza dhanuHzatam // 34 / / trayodazAMgulAssA( yavAH paMcaikayukikA / jaMbUdvIpasya gaNitapadaM vakSye'tha tattvadaH // 35 // (kSetralokaprakAzaH/sarga-15) // abhitarao dIvo dahINa paDipunna caMdasaMThANo / jaMbUddIvo lakkhaM, vikkhaMbhAyAmao hoi // 654 // (caityavaMdana mahAbhASyam) (2) parihi tilakkha solasa sahassa do saya sattavIsahiyA / kosa tigaM dhaNuha sayaM aDavIsaM teraMguladdhahiyaM / / __ (siddhAMtasAroddhAra - 15) + (laghusaMgrahaNI-8) (3) paMcasae chavvIse chacca kalA vitthaDaM bharahavAsaM / dasa samaya bAvannahiyA bArasa ya kalA ya himavaMte // hemavae paMcahiyA igavIsa sayAu paMca ya kalAo / dasahiya bAyAla sayA dasa ya kalAo mahAhimavaMte // harivAse igavIsA culasIiyA kalA ya hakkA ya / solasa sahassA aTTha ya bAyAlA do kalA nisaThe // tettIsaM ca sahassA chacca sayA joyaNANa causIyA / cauro ya kalAsu kalA mahAvidehassa vikkhaMbho // (siddhAMtasAroddhAra-41 thI 44) (4) asau sahastrANi navanavatiH syAtsamucchritaH / sAdhikAni yojanAnAmudviddhazca sahastrakam // 39 // uddhedhocchrayayoge tu syAdurdhvAdhaH pramANataH / jaMbUdvIpo yojanAnAM lakSamekaM kilAdhikam // 40 // (kSetralokaprakAza / sarga-15) IF tathAha jambUdvIpaprajJaptyAm - egaM joyaNasahassaM uvveheNaM / NavaNautijoaNasahassAiM sAiregAI uDDa uccatteNaM / (zrI jaMbUdvIpaprajJapti graMtha...) (27) zUdvIpanA 7 mahAkSetro... (1) bharahaM hemavayaMtiya, harivAsaM ti ya mahAvidehaM ti / rammayaM heraNNavayaM, erAvayaM ceva vAsAI // 23 // (zrI bRhatkSetra samAsa-bhAga-1) pa. jaMbuddIve NaM bhaMte ! dIve kativAsA paNNattA? u. goyamA ! sattavAsA paNNattA, taM jahA - (1) bharahe, (2) erAvae, (3) hemavae, (4) hiraNNavae. (5) harivAse, (6) rammagavAse, (7) mahAvidehe.... / (zrI jaMbUdvIpaprajJapti/vakSa-6/sUtra-125) *(1)(ThANAMga sUtra-7/sUtra-555) + ( samavAyAMga sUtra-7/sUtra-3) us dakkhiNadisAe bharaho, hemavado harivideharammANi / heraNNavaderAvadavarisA kulapavvadaMtaridA / / (tiloya paNNatti (triloka prajJapti) cautthe mahAdhigAre/sutta-91) 394 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaiina kosmolojI_ pariziSTa-1 (28) zUdvIdhanA 6 varSadhara (hulagiri) parvato... (1) himavaMta mahAhimavaMta, pavvayA nisaDhanIlavaMtA ya / ruppI siharI ee, vAsaharagiri muNeyavvA... // 24 // (zrI bRhatkSetrasamAsa/bhAga-1) s jaMbUdIve dIve cha vAsaharapavvatA pannattA, taMjahA-culahimavaMte, mahAhimavaMte, nisaDhe, nIlavaMte, ruppI, siharI / (ThANAMga sUtra / adhyayana-6 / sUtra-522) (2) bharaheravayappabhiI, duguNA duguNo u hoi vikkhaMbho / vAsAvAsaharANaM, jAva ya vAsaM videha tti... // 27 // (zrI bRhatkSetrasamAsa/bhAga-1) kSadvIpanA 6 bhAdraha... (1) paume ya mahApaume, tigicchi kesarI dahe ceva / harae mahApuMDarie, puMDarie ceva ya dahAo // 168 // (2) joaNa-sahassa dIhA, bAhiraharayA tayaddha vicchinnA / do do abhitarayA, duguNA duguNappamANeNaM // 169 // (3) eesu suravahUo, vasaMti pliovmtthiiiyaao| siri hiri dhii kittIo, buddhI lacchI sanAmAo // 170 // (4) gaMgAsiMdhu taha rohiyaMsarohiyanaI ya harikaMtA / harisalilA sIoyA, satteyA huMti dAhiNAo // 171 / / sIyA ya nArikaMtA, narakaMtA ceva ruppikUlA ya / salilA suvaNNakUlA, rattavaI ratta uttarAo... // 172 // (zrI bRhatkSetrasamAsa/bhAga-1) (28) drahavInA bhUNa bhaNa- vArzana... (1) yattu jambUdvIpaprajJaptimUlasUtre... "jambUddIvajagaippamANA" ityuktaM tajjalAvagAhapramANamavivakSitvA iti tadavRttau... // (2) atrAyaM vizeSo'sti - bRhatkSetravicAravRtyAdau bAhyAni catvAri patrANi vaiDuryamAyAni zeSAni raktasuvarNamayAnyuktAni / kiM ca jambUdvIpaprajJaptisUtre jAmbUnadamISadraktasvarNa tanmayAnyabhyantarapatrANi ityuktam // sirinilayamitikSetravicAravRttau tu pItasvarNam - yAnyuktAni iti // drahobhAM sthita bhaNonI saMjyA ane bhASAdhi... (1) himavaMtaselasihare, varAraviMdaddaho salilapunno / dasajoyaNAvagADho, vicchinno dAhiNuttarao... // 196 / / paumaddahassa majjhe, caukozAyAmaviccharaM paumaM / taM tiguNaM savisesaM, parihI do kosabAhallaM / / 197 // dasajoyaNAvagADhaM, do kose UsiyaM jalaMtAo / vairAmayamUlAgaM, kaMdo'vi ya tassa riddhamao // 198 // veruliyamao nAlo, bAhipattA ya tassa tavaNijjA / jaMbUnayAmayA puNa, pattA abbhitarA tassa // 199 // savvakaNagAmaI kaNNigA ya tavaNijja kesarA bhnniyaa| tIse ya kaNNigAe, do kosAyAma vikkhaMbhA / / 200 / / - 394) 394 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haina osmoto ............. ..-..-..-..-..-..-..-..-.....pArazaSTa-1 taM tiguNaM savisesaM, parihI se kosamegabAhallaM / majjhammi tIi bhavaNaM, kosAyAmaddhavicchinnaM // 201 // desuNakosamuccaM, dArA se tidisi dhaNusae paMca / uvviddhA tassaddhaM, vicchinnA tattiyapavese // 202 / / bhavaNassa tassa majjhe, sirie devIe divvasayaNijjaM / maNipIDhiyAi uvariM, aDDAiyadhaNusa uccAe // 203 // (2) taM paumaM anneNaM, tatto addhappamANamittANaM / AveDhiyaM samaMtA, paumANaTThassaeNaM tu // 204 // (3) sirisAmannasurANaM, cauNDaM sAhassiNaM sahassAiM / cattAri paMkayANaM, vAyavvIjhANuINeNaM // 205 / / mayahariyANa cauNhaM sirie paumassa tassa puvveNaM / mahuyarigaNovagIyA, cauro paumA maNobhirAmA // 206 / / aTThaNha sahassANaM, devANabhitarAe parisAe / dAhiNapurasthimeNaM, aTThasahassAi paumANa // 207 // paumassa dAhiNeNaM, majjhimaparisAe dasasahassANaM / dasa paumasahassAI, sirIdevIe suravarANaM / / 208 // bArasa paumasahassA, dakSiNapaccatthimeNa paumassa / parisAe bAhirAe, duvAlasaNhaM sahassANaM // 209 / / araviMdassa vareNaM, sattaNhANiyAhivANa devANaM / viyasiyasahassapattANi satta paumANi devIe // 210 // (4) cAuddisi pi paumassa, tassa siridevIArakkhayANaM / solasapaumasahassA, tinni ya anne parikkhevA // 211 // (5) battIsa sayasahassA paumANabbhitare parikkheve / cattAlIsaM lakkhA, majjhimae parirae hoMti // 212 / / aDayAlisaM lakkhA, bAhirae parirayammi paumANaM / evamesi paumANaM koDI vIsaM va lakkhAI // 213 // (zrI bRhatkSetrasamAsa / bhAga-1) (39) sudIpabhAM AvelA parvatomuM yaMtra... (1) pa. (1) jaMbUddIve NaM bhaMte ! dIve kevaiyA vAsaharA pavvayA paNNattA ? (2) kevaiyA maMdarA pavvayA paNNattA ? (3) kevaiyA cittakuDA ? (4) kevaiyA vicittakuDA (5) kevaiyA jamagapavvayA ? (6) kevaiyA kaMcaNagapavvayA? (7) kevaiyA vakkhArA ? (8) kevaiyA dIhaveyaDDA ? (9) kevaiyA vaTTaveyaDDhA paNNattA? ... u. (1) goyamA ! jaMbUddIve dIve cha vAsahara pavvayA paNNattA / (2) ege maMdare pavvae / (3) ege cittakuDe (4) ege vicittakuDe (5) do jamagapavvayA (6) do kaMcaNagapavvayasayA (7) vIsaM vakkhArapavvayA (8) cottIsaM dIhaveyaDDA (9) cattAri vaTTaveyaDDhA paNNattA / evAmeva sapuvvAvareNaM jaMbUddIve dIve duNNi auNattarA pavvayasayA bhavaMtItimakkhAyaMti... // (zrI jaMbUdvIpa prajJapti/vakSa-1/sUtra-125) (33) laratakSetranA bhadhyajaM'nI vizeSa kArAhArI... (1) taM jahA - rAyagiha magaha caMpA aMgA taha tAmalitti vaMgA ya / kaMcaNapura kaliMgA vArANasI ceve kAsI ya // 108 / / sAeya kosalA gayapura ca kuru soriyaM kusaTThA ya / kaMpillaM paMcAlA ahicchattA jaMgalA ceva // 109 // bAravaI soraTThA mihila videhA ya vaccha kosaMbI / naMdipuraM saMDillA, bhaddilapurameva malayA ya / / 110 // (394 - Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..- -: smAtA...............................vairADa vaccha varaNA acchA taha mattiyAvai dasaNNA / sottiyavai ya cedI, vIyabhayaM siMdhusovirA // 111 // mahurA ya sUraseNA pAvA bhaMgI ya mAsa parivaThThA / sAvatthi ya kuNAlA, koDIvarisaM ca lATA ya // 112 // seyaviyAvipa NayarI, kekayaaddhaM ca AriyaM bhaNiyaM / itthuppatti jiNANaM cakkINaM rAmakaNhANaM / / 113 / (vicArasAra-45 thI 50) + (prajJApanA sUtra/prathama pada/sUtra-37) ___ + (sUyagaDAMga sUtra / adhyayana-5 / uddezo-1) + (gAthA sahastrI - 191 se 196) (2) se ki taM milikkhu? milikkhu aNegavihA pannataM, taM jahA - sagA javaNA cilAyA sabara babbara muruMDoTTabhaDaganivvagapakkaNiyA kulakkhagoMDa sihalapArasagodhA koMcaaMbaDaidamilacillalapuliMdahArosadovokkANagandhA hAravA pahaliyaajjhalaromapAsapausA malayA ya baMdhuMyA ya sUyalikoMkaNagameyapalhavamAlava maggara AbhAsiyA kaNavIra lhasiya khasA khAsiya NedUra moMDha DoMbila galao paosa kakkeya akkhAga haNaromaga huNaromaga bharu maruya cilAya vIyavAsI ya evamAi, settaM milikkhu / / (prajJApanA sUtra/prathama pada/sUtra-36) (3) prapayana sAroddhAra itAta manAzonA nAmo : (1) 26 (2) yavana (3) 2.752 (4) 562 (5) 15 (6) bha274 (7) 25 (8) 25 // (3) () 455 // 2 // (10) 127 / / (11) hue| (12) roma (13) pArasa (14) 5sa (15) pAsi5 (16) inisa (17) 81.12. (1.8) bosa (18) bhilla (20) bhAn, (A) (21) puTiha (22) ya (23) bhrama222 (24) opI (25) yaMyu (26) mAlava (27) draviDa (28) hudAI (28) 45 (30)rAta. (31) yamupa (32) 5295 (33) 495 (34) turaMbhu5 (35) bhi995 (36) ya[ (37) 2449 ityAhi. (pravacanasAroddhAra-gAthA-1,583/84/85) (4) mahAbhAratanA upAyana parva aMtargata anArya dezonAM nAma: (1) 27 (2) yavana (3) 2 (4) Andhra (5) 05 (6) pulinda (7) molaa| (8) 4 () sAbhAra (10) 5831 (11) 426 (12) 55 (13) 5sa. (14) 375 (15) trigata (16) zima (17) (bhadra (18) sAyana (18) sabaSTa (20) tAkSya (21) praDa (22) vasati (23) bhauliya (24) kSudra bhAsa (25) zau3 (26) Y97 (27) patya (28) yavya (28) drAva (30) zura (31) vaiyama (32) 76712 (33) 41.5 (34) bhAna (34) pau27... tyAhi. (mahAbhArata / upAyana parva) us anAryakSetraM dharmasaMjJArahitamanekadhA, taduktamsaka javaNa sabara babbara kAyamuruMDo dugonnpkknnyaa| akkhAgahuNaromasa pArasakhasakhAsiyA ceva / / duvilayalavosa bokkasa bhillaMda puliMda koMca bhamara ruyaa| koMboya cINa caMcuya mAlaya damilA kulakkhA y|| --399) 399 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ke kirAya hayamuha kharamuha gayaturagameDhagamuhA ya / hayakaNNA gayakaNNA aNNe ya aNAriyA bahave // pAvA ya caMDadaMDA aNAriyA nigghiNA niraNukaMpA / dhammotti akkharAiM jesu Na NajjaMti suviNe'pi // ( sUyagaDAMga sUtra / adhyayana - 5 / uddezo - 1) sArya jane anArya ( bhateccha ) nA viSe tajhavata : (1) Arya "ArAt-yAtAH" ArAt - avyaya hUra jane samIpavAyI che bheTale ke heya dharmothI dUra gayelAne ane upAdeya dharmonI samIpamAM prApta thayelAne Arya kahevAmAM Ave che. pariziSTa-1 (2) anArya (maleccha) = avyasta bhASA ane vyavahAra-khAyAravANA anArya ahevAya che. Araesa De mleccha dhAtu te avyakta bhASA bolavAnA arthamAM che. ahIM bhASAnuM grahaNa upalakSaNa che. tethI jeone sarva vyavahAra ziSTa puruSone asaMgata hoya te jadhA 4 'anAryo ( maleccho)' bharAvA. ( prajJApanAsUtra / prathama pada ) (34) laratakSetramAM samudro jyAMthI jAvyA ? "tatazcakrI prollasaccitto mukhyazRGge zrIbharatezavat IndrotsavamahAdhvajadAnacchatracAmararathAzvAdimokSaNa prabhRtikaM zrIgurorvacasA sarvakRtyaM samApayAmAsa / tato 'matpUrvajaiH kRtA ete prAsAdAH svarNamaNimayAH kAladoSeNa nirvivekairlobhAndhajanaiH svarNaratnalobhena vinAzayiSyante tata eteSAmahaM rakSAM karomi iti rakSopAyaM dhyAyan iti cintayAmAsa / yadi matputrairaSTApadarakSaNArthaM gaMgA samAnItA, ahaM ca yadi teSAM rakSAM karomi, tarhi samudraM samAnayAmIti dhyAttvaiva samudrAnayanArthaM yakSAn samAdizati sma / tatastairyakSairdakSiNadvArAtsamAkRSTaH sAgaraH kallolaiH pRthvIM chAdayan garjitadhvAnairjagadbadhirIkurvan TaMkaNabarbaracINabhoTasiMhalAdidezAn plAvayan vegAt zatruMjayasamIpaM samAjagAma / atrA'ntare zakro'vadhinA samudrAgamanaM jJAtvA sahasaiva 'cakrin maivaM kurU' ityAkulavacanaiH kRttvA cakriNaM nivArya prAha, tathAhi'raviM vinA yathA dhastro, vinA putraM yathA kulam / vinA jIvaM yathA deho, vinA dIpaM yathA gRham // 1 // vinA vidyAM yathA martyo, vinA netraM yathA mukham / vinA chAyAM yathA vRkSo, yathA dharmo dayAM vinA // 2 // vinA dharmaM yathA jIvo, vinA vAri yathA jagat / tathA vinA tIrthamidaM sakalaM niSphalaM jagat // 3 // niruddhairaSTApade zaile, satyasau janatArakaH / tasmin ruddhe na pazyAmi, saMsAramaparaM (tArakaM bhuvi // 4 // na yadA tIrthakRddevo, na dharmo na sadAgamaH / tadAsau sarvalokAnAM, zailaH kAmitAH // 5 // iti zakravacasA cakrI, yakSAnnivArayati sma / samudrastu yAvatIM bhUmimAgatastAM yAvattathaiva sthitaH // 6 // (zatruMjayamahAtmye sargaH - 7 ) I (34) 34 hIrgha vaitADhya parvato (1) paNuvIsaimuvviddho, pannAsaM joyaNANi vicchinno / veyaDDho rayayamao, bhArahakhittassa majjhammi // 178 // (2) do dAhiNottarAo, seDhio joyaNe dasuppaio / dasa joyaNa vihulAo, girivarasamadIha bhAgAo ... // 186 // 396 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI (3) vijjAharanagarAI, pannAsaM dakkhiNAe seddhiie| jaNavayapariNaddhAiM, saTThi puNa uttarillAe // 187 // (4) vijjAhara - seDhIo, uDDuM gaMtuNa joyaNe dasao / dasajoyaNapihulAo, seDhIo sakkarAyassa // 188 // somajamakAiyANaM, devANaM varuNakAiyANaM ca / vesamaNakAiyANaM, devANaM AbhiogANaM // 189 // ( 4 ) esagamo sesANa vi, veyaDDuM girINaM navarudIyANaM / IsANalogapAlANaM, hoMti AbhiogaseDhIo || 191 // ( zrI bRhatkSetrasamAsa / bhAga - 1 ) (9) AbhiyogyAH - zakralokapAlapreSya karmakAriNo vyaMtaravizeSAsteSAmAvAsabhUte zreNyau Abhiyogya zreNyau prajJapte / ( zrI jaMbUdvIpaprajJapti - TIkAt ) (7) paNNAsajoyaNAI dIhAo aTTha joyaNuccAo / bArasa vitthArAo, veyaDDhamuhAudo hoMti // 179 // (8) timisaguhA avareNaM, puvveNaM nagassa khaMDagapavAyA / cau joyaNa vicchinnA, taduguNuccA ya siM dArA // 180 // paliyovamaThiIyA, eesiM ahivaI mahiDDIyA / kayamAlanaTTamAla tti, nAmayA donni devAo // 183 // (8) sattarasajoyaNAI, guhadArANobhao'vi gaMtUNaM / joyaNadugaMtarAo, viulAo joyaNe tinni ||184 // guhavipulAyAmAo, gaMgaM siMdhuM cattA samappiti / pavvayakaDagapavuDA ummaganimaggasalilAo // 185 // (bRhatkSetrasamAsa / bhAga - 1 ) pariziSTa-1 (10) uktaM ca- pa. se keNaTuNaM bhaMte ! evaM vuccai umaggajalAnimaggajalAo ? u. goyamA ! umaggajalAe mahAnadIe taNaM vA kaTTaM vA sakkaraM vA AsaM vA hatthi vA goNaM vA maNussaM vA pakhippara, umaggajalA mahAnaI tikkhutto AhuNiya AhuNiya agaMte thalammi eDei / jaM nimaggajalAe mahAnadIe taNaM vA kaTTaM vA jAva maNussaM vA pakhippara, te NaM nimaggajalA mahAnaI tikkhutto AhuNiya AhuNiya aMte jalammi nimajjavei, se eeNaTTeNaM goyamA ! vuccai umaggajalA nimaggajalA mahAnaIDa tti // (36) vaitADhyanI gujhasobhAM rahelA bhAMDalA viSe ------ (1) Avazyaka bRhadvRttiTippanakapravacanasAroddhArabRhadvRttyAdyabhiprAyastu ayam / guhAyAM pravizan bharata: pAzcAtyapAnthajanaprakAzakaraNAya dakSiNadvAre pUrvadikkapATe prathamaM yojanaM muktvA prathamaM maNDalamAlikhati / tato gomUtrikAnyAyena uttarata: pazcimadikkapATatoDDuke tRtIyayojanAdau dvitIyamaNDalamAlikhati / tataH tataiva nyAyena pUrvadikkapATatoDDuke caturthayojanAdau tRtIyam / tataH pazcimadigbhittau paMcamayojanAdau caturtham / tataH pUrvadigbhittau SaSThayojanAdau paMcamam / yAvadaSTacatvAriMzattamamuttaradvArasatkapazcimadikkapATe prathamayojanAdau ekonapaMcAzattamaM cottaradigdvArasatkapUrvadikkapATe dvitIyayojanAdau Alikhati / evaM ekasyAM bhittau paMcaviMzatiH parasyAM ca caturviMzatiH iti samagreNa ekonapaJcAzat maNDalAni bhavanti iti // ( AvazyakabRhatvRtti - Tippanakam) + (pravacanasAroddhAra bRhatvRtyAbhiprAya:.... ) (2) syAdyAvaccakriNo rAjyaM tAvattiSThanti santatam / maMDalAni ca padye ca guhAmArge gatAgate // 155 // (ayaM pravacanasAroddhArabRhatvRttyAbhiprAyaH / kSetralokaprakAza: sarga - 16 ) 39EUR Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI udghATitaM guhAdvAraM guhAntarmaNDalAni ca / tAvattAnyapi tiSThanti yAvajjIvati cakrabhRt // 156 // ( kSetralokaprakAza: sarga -16 ) + (triSaSTiajitacaritre-2/4/189) (37) vRtta vaitADhya - yamAhi parvato jane iMthanagiri parvato viSe ( vRtta vaitADhya ) (2) (3) (1) hemavae herannavae, harivAse rammae ya rayaNamayA / cattAri vaTTaveyaDDa, pavvayA pallayasaricchA ||173 // / saddAvaI-viyaDAvaI, gaMdhAvai mAlavaMta pariyAye / joyaNasahassamuccA / tAvaiyaM ceva vicchinnA // 174 // igatIsa joyaNa sae, bAvaTTe pariraeNa nAyavvA / sAI arUNe paume, pahAsa devA ahivaI esiM // 175 // (zrI bRhatkSetra samAsa / bhAga- 1 ) (4) A vRtta vaitADhya parvato sarva ratnamaya kahelA che, jayAre keTalAka rajatamaya kahe che. teone jaMbUDhIpa sAtheno virodha Ave che - kemake jaMbUddIpaprajJaptimAM A parvatone sarvaratnamaya kahelA che - je mATe 'jaMbUDhIpa prajJapti'mAM 'dhuM che }... "kahaNNaM bhaMte ! hemavae vAse saddAvai nAmaM vaTTaveyaDDhe pannatte ? goyamA ! rohiyAe mahAnaIe puratthimeNaM rohiyaMsAe mahAnaIe paccatthimeNaM hemavae vAsassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM saddAvai nAmaM veyaDDhapavvae pannatte egaM joyaNasahassaM uDDa uccatteNa aDDAijjAI joyaNasayAI uvveheNaM savvatthasame pallagasaMThANasaMThie egaM joyaNasahassaM AyAbhavikkhaMbheNaM, tinni joyaNasahassAiM egaM ca bAvaTTaM joyaNasayaM kiMci visesahiyaM parikkheveNaM savvarayaNAmae acche... / " (zrI jaMbUdvIpa prajJapti sUtra ) (4) tyAhi... hemavaMta, hiraNyavaMta, harivarSa ane ramya kSetramAM anuubhe zabdApAtI, viTApatI, gaMdhApAtI ne mAlyavaMta nAme vRttavaitADhya parvato AvelA che. jyAre 'jaMbUddIpaprajJapti sUtra'mAM vikaTApAtI nAmano vRtta vaitADhya parvata harivarSa kSetramAM, gaMdhApAtI nAmano vRttavaitADhya ramyak kSetramAM ane mAlyavaMta nAmano vRtta vaitADhya parvata hiraNyavaMta kSetramAM kahela che... te A pramANe... kahi NaM bhaMte ! harivAse viyaDAvaI nAmaM vaTTaveyaDDe paNNatte ? goyamA ! harisalilAe mahAnaIe paccatthimeNaM harikaMtAe mahAnaIe puratthimeNaM harivAsassa bahumajjhadesabhAe ittha NaM viyaDAvaI nAmaM vaTTa-veyaDDhe pannatte // tathA kahi bhaMte ! rammae vAse gaMdhAvaI nAma vaTTaveyaDDhe paNNatte ? goyamA ! narakaMtAe paccatthimeNaM nArIkaMtAe puratthimeNaM rammayavAsassa bahumajjhadezabhAge gaMdhAvaI nAmaM vaTTaveyaDDhe paNNatte // tathA kahi NaM bhaMte ? hiraNNavae vAse mAlavaMtapariyAe nAmaM vaTTaveyaDDhe paNNatte ? goyamA ! suvaNNakulAe paccatthimeNaM ruppikulAe puratthimeNaM heraNNavAsassa bahumajjhadese ege mAlavaMtapariyAe nAmaM vaTTaveyaDDhe paNNatte iti ... // ( zrI jaMbUdvIpaprajJapti sUtra ) (yamA 4 parvato) (1) devakurAe giriNo, vicittakuDo ya cittakuDo ya / dojamagapavvayavarA, varDisayA uttarakurAe // 269 // 380 pariziSTa-1 - Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-1 ee sahassamuccA, harikuDasamA pamANao hoMti / sIyA sIoyANaM ubhao kule muNeyavvA // 270 // (zrI bRhatkSetrasamAsa/bhAga-1) Is pa. kahi NaM bhaMte ! devakurAe citta-vicittakUDA nAmaM duve pavvayA paNNattA? u. goyamA ! nisahassa vAsaharapavvayassa uttarillAo carimaMtAo aTTha cottIse joyaNasae cattAri ya sattabhAe joyaNassa abAhAe sIoAe mahANaIe purathimapaccatthimeNa ubhao kUle-ettha NaM cittavicittakUDA nAmaM duve pavvayA pnnnnttaa| (zrI jaMbUdvIpa prajJapti/vakSa-4/sUtra-38) a pa. kahi NaM bhaMte ! uttarakurAe jammagA NAmaM duve pavvayA paNNattA ? u. goyamA ! NIlavaMtassa vAsaharapavvayassa dakkhiNillAo carimaMtAo aTThajoyaNasae cottise cattAri ya sattamAe joyaNassa bAhAe-sIAe mahAnaIe ubhao kule-ettha NaM jamagA nAma duve pavvayA paNNattA / joyaNasahassaM uDDhe uccatteNaM, aDDAijjAiM joyaNasayAiM uvveheNaM / mUle egaM joyaNasahassaM AyAma-vikkhaMbheNaM* majjhe aTThamANI joyaNasayAI AyAma-vikkhaMbheNaM, uvara paMcajoyaNasayAiM AyAmavikkhaMbheNaM, paMcajoyaNasayAI AyAma-vikkhaMbheNaM / mUle tiNNi joyaNasahassAi egaM ca bAvaTuM joyaNasayaM kiMci visesAhiyaM parikkheveNaM majjhe do joyaNasahassAI tinni bAvattare joyaNasae kiMci vizeSAhiyaM parikkheveNaM / uvariM egaM joyaNasahassaM paMca ya ekAsIe joyaNasae kiMci visesAhie parikkheveNaM / mUle vitthiNNA, majjhe saMkhittA, uppi taNuA, jamagasaMThANasaMThiA, savvakaNagAmayA, acchA saNhA... / patteyaM patteyaM paramavaraveiyA parikkhittA patteyaM pateyaM vaNasaMDaparikkhittA / tAo NaM paramavaraveiAo, do gAuAI uddhaM uccatteNaM, paMcadhaNusayAI vikkhaMbheNaM, veiyA-vaNasaMDa vaNNao bhANiyavvo / tesiM NaM jamagapavvayANaM uppi bahusamaramaNijje bhUmibhAge paNNatte, jAva tassa NaM bahusamaramaNijjassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM duve pAsAyavaDeMsagA paNNattA / teNaM pAsAyavaDeMsagA, bAvaTuiM joyaNAiM addhajoyaNaM ya uddhaM uccatteNa, ikkatIsaM joyaNAI kosaM ca AyAmavikkhaMbheNaM... / Is pa. se keNatuNaM bhaMte ! evaM vuccai - jamagA pavvayA, jamagA pavvayA ? u. goyamA ! jamagapavvaesu NaM tattha dese tahiM tahiM bahave khuDDA khuDDiyAsu bAvIsu jAva-jamagavaNNAmAI / jamagA ya ittha duve devA mahaDDiyA, te NaM tattha cauNhaM sAmANIyaM sAhassINaM, jAva bhuMjamANA viharati / se teNadveNa goyamA ! evaM vuccaijamagA pavvayA, jamagA pavvayA / aduttaraM ca NaM goyamA ! sAsae nAmadhijje jAva jamagA pavvayA jamagA-pavvayA / / (zrI jaMbUdvIpa prajJapti/vakSa-4/sUtra-88) * yamakau-yamalajAtau bhrAtarau tayoryatsaMsthAnaM tena saMsthitau parasparaM saddazasaMsthAnAvityarthaH / athavA yamakA nAma zakunivizeSAstatsaMsthAnasaMsthitau... // (zrI jaMbUdvIpa prajJapti vRtti...) savve'vi NaM jamagapavvayA dasa dasa joyaNasayAI uDDhe uccatteNaM paNNattA, dasa dasa gAuyasayAiM uvveheNaM mUle dasa dasa joyaNasayAI AyAma-vikkhaMbheNaM... // (samavAyAMga-113, sUtra-2) - 381) 381 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ...............................................paa|shsstt-1 (200 yananiri...) (1) dasajoyaNa aMtariyA, puvveNa vareNa ceva hariyANaM / dasa dasa ya kaMcaNagiri-donni sayA hoMti savve'vi // 274|| joyaNasayamuvviddhA, sayamegaM tesi mUlavikkhaMbho / pannAsa uvaritale, paNasayarI joyaNA majjhe // 275 // tinnisayA solahiyA, sattattIsA sayA bhave donni / sayamegaTThAvanna, parihI tesiM jahAsaMkhaM... // 276 // kuruvikkhaMbhA sohiya sahassa AyAma jamagaharae ya / sesassa sattabhAgaM, aMtarimo jANa savvesi // 277 / / aTThasayA cauttIsA cattAri ya hoMti satta bhAgAo / dosu vi kurAsu eyaM, harayanagANaMtaraM bhaNiyaM // 278 / / (zrI bRhatkSetra samAsa/bhAga-1) // jaMbUddIve NaM dIve do kaMcaNagapavvayasayA paNNattA... // / nIlavaMtadahassa NaM puratthima-paccatthimeNaM dasajoyaNAI abAdhAe-ettha NaM dasa dasa kaMcaNagapavvayA paNNattA / te NaM kaMcaNagapavvayA egamegaM joyaNasayaM u8 uccatteNaM, paNavIsaM paNavIsaM joyaNAI uvveheNaM / mUle egamegaM joyaNasayaM vikkhaMbheNaM, majjhe paNNattari joyaNAI vikkhaMbheNaM, uvari paNNAsa joyaNAiM vikkhaMbheNaM , mUle tiNNi solejoyaNasae kiMci visesAhie parikkheveNaM, majjhe doNNi sattatIse joyaNasae kiMci visesAhie parikkheveNaM, uvari egaM aTThAvaNNaM joyaNasayaM kiMci visesAhie parikkheveNaM, mUle vitthiNNA, majjhe saMkhittA, uppi taNuA, savva kaMcaNamayA acchA jAva paDiruvA // patteyaM patteyaM paramavaraveiyA parikkhittA / patteyaM patteyaM vaNasaMDaparikkhittA / tesiM NaM kaMcaNagapavvayANaM uppiM bahusamaramaNijje bhUmibhAge paNNatte, tattha NaM kaMcaNagA devA AsayaMti jAva-bhogabhogAI bhuMjamANA viharaMti / tesiM NaM bahusamaramaNijjANaM bhUmibhAgANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM patteyaM pAsAyavaDeMsagA, saDDha bAvardvi joyaNAI uDDe uccatteNaM, ikkatIsaM joyaNAI kosaM ca vikkhNbhennN| pa. se keNadveNa bhaMte ! evaM vuccai - kaMcaNagapavvayA kaMcaNagapavvayA ? u. goyamA ! kaMcaNagesu NaM pavvaesu tattha tattha bAvIsu uppalAiM paumAI kaMcaNagavaNNAI kaMcaNagappabhAI, kaMcaNagavaNNAbhAI kaMcaNagadevA mahiDDiyA jAva viharati / se teNadveNa goyamA ! evaM vuccai kaMcaNagapavvayA kaMcaNagapavvayA // (zrI jIvAjIvAbhigama sUtra/paDi.-3/u.2/sU.150) pa. jambUddIve NaM bhaMte ! dIve kevaiyA kaMcaNagapavvayA paNNattA? u. goyamA ! jambUddIpe do kaMcaNagapavvayasayA bhvNtiitimkkhaayNti| (zrI jambUdvIpa prajJapti/vakSa-6/sUtra-125) dve kAJcanakaparvatazate devakuruttaravarti hRdadazakobhayakulayoH pratyeka daza daza kAJcanakasadbhAvAt / (zrI jambUdvIpa prajJapti/vakSa-6/sUtra-125nI vRtti) * savve vi NaM kaMcaNagapavvayA egamegaM joyaNasayaM ur3e uccatteNa paNNattA, egamegaM gAuyasayaM uvveheNaM paNNattA, egamegaM joyaNasayaM mUle, vikkhaMbheNaM pnnnnttaa| ___(samavAyAMga sUtra-100) (382 382 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na asAvA................................... ............................................||shsstt-2 * savvevi NaM kaMcaNagapavvayA siharatale paNNAsaM paNNAsaM joyaNAI vikkhaMbheNaM pnnnnttaa| (samavAyAMga-50/sUtra-7) Is nIlavaMtaddahassa pUvvAvare pAse dasa-dasa joyaNAi abAhAe ettha NaM vIsaM kaMcaNagapavvayA paNNatA / egaM joyaNasayaM uddhaM uccatteNaM / gAhAo... mUlaMmi joyaNasayaM, paNNattari joyaNAI majjhammi / uvaritale kaMcaNagA, paNNAsaM joyaNA huMti // 44 // mUlaMmi tiNNi sole, sattatIsAiM duNNi majjhammi / aTThAvaNNaM ca sayaM, uvaritale parirao hoi // 45 // (zrI jaMbUdvIpa prajJapti/vakSa-4) (38) vRkSa (1) jaMbUnayameyaM jaMbUpIDhamuttarakurAi puvvaddhe / sIyAe puvveNaM, paMcasayAyAmavikkhaMbhaM // 279 / / pannarasekkAsIe, sAhIe parihimajjhabAhallaM / joyaNa duchakka kamaso, hAyaMtaMtesu do kosA / / 280 // savvarayaNAmaie dugAu uccAi taM parikhittaM / paramavaraveiyAe ruMdAe dhaNusae paMca // 281 / / do gAu UsiyAI, gAu ya ruMdA cauddisiM tassa / pIDhassa duvArAI, sachattajjhayatoraNAiM ca // 282 // caujoyaNUsiyAe advaiva ya joyaNAi ruMdAe / maNipIDhiyAe jaMbU vedahiM guttA duvAlasahi // 283 // mUlA vairamayA se, kaMdo khaMdo ya riTTha verulio / sovanniyA ya sAhA, pasAha taha jAvaruvA ya // 284 // viDiyA rAyaya veruliya, patta tavaNijja pattaviya se / pallavaaggapavAlA, jaMbUnayarAyasA tIse // 285 / / rayaNamayA puSphaphalA vikkhaMbho aTTha-aTTha uccataM / kosadugaM uvveho khaMdho do joyaNuvviddho // 286 / / do kose vicchinno, viDimA cha joyaNAi jaMbUe / cAuddisi pi sAlo, puvville tattha sAlammi // 287 / / bhavaNaM kosapamANaM, sayaNijjaM tattha NADhiyasurassa / tisu pAsAyA sesesu, tesu sIhAsaNA rammA // 288 / / te pAsAyA kosaM, samUsiyA kosmddhvicchinnaa| viDimovari jiNabhavaNaM, kosaddha hoi vicchinnaM // 289 / / desuNakosamuccaM jaMbU aTThassaeNa jaMbUNaM / parivAriyA virAyai, tatto addhappamANeNaM // 290 // paumaddahe sirIe, jo parivAro kameNa niddiTTho / so ceva ya nAyavvo, jaMbUe'NADhiyasurassa / / 201 / / bahuviharukkhagaNehiM vaNasaMDehiM ghananivahabhUehiM / tihiM joyaNasaehi, sudaMsaNA saMparikkhittA / / 292 // jaMbUo pannAsaM disi, vidisi gaMtu paDhamavaNasaMDe / cauro disAsu bhavaNA, vidisAsu ya hoti pAsAyA // 293 // kosapamANA bhavaNA cauvApipariggayA ya paasaayaa| kosaddhavitthaDA kosa-mUsiyANADhiyasurassa // 294 / / paMceva dhaNusayAI, uvveheNaM havaMti vAvIo / kosaddhavitthaDAo, kosAyAmAo savvAo // 295 / / uttarapuratthimAe, vAvI nAmA payakkhiNA iNamo / paumA paumAbha kumuA, kumuyAbhA paDhamapAsAe // 296 / / uppala-bhomA-naliNu-ppalujjalA uppalA ya bIyammi / bhiMgA bhiMgaNibhaMjaNa, kajjalapabha taiyae bhaNiyA / / 297 / / sirikaMtA sirimahiyA, siricaMdA pacchimammi sirinilayA / pAsAyANa cauNhaM, bhavaNANaM aMtare kuDA // 298 / / - 383) Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. bhAvA....................................... pariziSTa-1 aTThasaMhakuDasarisa, savve jaMbUnayAmayA bhnniyaa| tesuvariM jiNabhavaNA kosapamANA paramarammA // 299 / / devakurupacchimaddhe, garuDAvAsassa sAmalidumassa / eseva kamo navaraM, peDhaM kuDA ya rayayamayA // 300 / / (zrI bRhatkSetra samAsa/bhAga-1) (2) tathoktaM ca -- jahA dumANapavarA jambU NAma sudNsnnaa| aNADhIyassa devarassa evaM havai bahussue / (zrI uttarAdhyayana sUtra-(bahuzrutAdhyayanam) (3) sudaMsaNA amohA ya suppabuddhA jasodharA / bhaddA ya visAlA ya, sujAyA sumaNA vi ya // 1 // videhajaMbU somaNasA, niyayA niccamaMDiyA / sudaMsaNAe jaMbUe, nAma vijjA duvAlasa // 2 // (devendrastava payannA-181) + (jIvAjIvAbhigama sUtra-27) __ (zrI jaMbUdvIpa prajJapti/vakSa-4/sUtra-52) + ( zrI bRhatkSetra samAsa/prakSepa gAthA) (4) jambUdvIpapatirdevo vasatyasyAmanAdRtaH / jambUsvAmipitRvyo yaH prAgbhave so'dhunAstyasau // 365 / / (zrI kSetralokaprakAza/sarga-17) (5) tatraita sAmaparArdhamadhyabhAge nirUpitaH / samAna zAlmalIvRkSo jambUvRkSeNa sarvathA // 416 / / kiMcaitacchAlmalIpIThaM khyAtaM rajatanirmitam / prAsAdabhavanAntaHsthAH, kuTA apyatra rAjatAH // 417 / / zikharAkRtimattvena khyAto'yaM kuTazAlmalI / veNudevAkhyaH suparNajAtIyo'sya ca nAyakaH // 418 / / (zrI kSetralokaprakAza/sarga-17) Is tathoktaM zrI sthAnAMgasUtradvitIyasthAnake - "tattha NaM do mahatI mahAlayA mahadumA paNNatA - yAvat kuTasAmalI ceva jambu eva sudaMsaNA / tattha NaM do devA mahiDDiyA jAva mahAsokkhA paliyovamAThijhyA parivasaMti / taM garule ceva veNudeve aNADhie ceva jambUdIvAhivai / etadvRttAvapi garuDaH suparNakumArajAtIyo veNudevo nAmnA ityAdi // evaM ca na ayaM suvarNakumArANAM dAkSiNAtya indraH saMbhAvyate / kintu anya eva / tasya hi indratvena sArdhapalyopamarupAyA utkRSTasthiteAyyatvAt / ayaM tu palyopamasthitika iti // " (ThANAMga sUtra/dvitIya sthAnakam / sUtra-82) I matAntare tu - kriDAsthAnamayaM vRkSaH syAtsuparNakumArayoH / veNudevaveNudAlisurayorubhayorapi // 413 // (zrI kSetralokaprakAza/sarga-17) a tathA cAha sUtrakRtAMgacUrNikRt zAlmalIvRkSavyaktavyatAvasare - tattha veNudeve veNudAlI ya vasai // tayohi tat kriDAsthAnamiti // (sUyagaDAMgacUrNikArakRta) (40) mahAvita kSetra (1) maNuyANa puvvakoDI, AU paMcusiyAdhaNusayAI / dusamasusamANubhAvaM, aNuhavaMti narA niyayakAlaM // 394 // ( zrI bRhatakSetra samAsa/bhAga-2) 384 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4na 1bholA .................................... ............................zaSTa-2 IF puvvassa u parimANaM, sayariM khalu hoti koDilakkhAo / chappannaM ca sahassA, boddhavvA vAsakoDINaM // (zrI bRhatsaMgrahaNI-316) (2) jaMbUddIve NaM bhaMte ! dIve jahannapae ukkosapae vA kevaiyA titthayarA savvageNaM pannatA ? goyamA ! jahannavae cattAri ukkosapae cottIsaM titthayarA savvaggeNaM paNNattA / jaMbUddIve NaM bhaMte ! dIve kevaiyA jahannavae ukkosapae vA cakkavaTTI savvaggeNaM paNNattA ? goyamA ! jahannapae cattAri ukkosapae tIsaM cakkavaTTI pannattA / baladevA tattiyA ceva jattiyA cakkavaTTI / vAsudevA'vi tattiyA ceva / / (3) gAhAvaI dahavaI, vegavaI tatta matta ummattA / khIroya sIyasoyA, taMha aMtovAhiNI ceva // 375 / / ummImAliNi gaMbhIra-mAliNi pheNamAliNi ceva / eyA kuMDappavahA, uvveho joyaNA dasao // 376! / (zrI bRhatkSetra samAsa/bhAga-2) (41) mahAvita saMbaMdhI 32 vizya sane nagarInAM nAbho... (1) vijaANaM battIsaM, AsannaM mAlavaMtaselassa / kAUNa payAhINA, imANi nAmAni anukamaso // 377 / / kaccha sukaccha mahAkacchae ya kacchAvai cautthe'ttha / Avatta maMgalAvatta, pukkhale pukkhalAvaI ya // 378 / / vaccha suvaccha mahAvacchae ya vacchAvai cauttho'ttha / ramme ya rammae'vi ya, ramaNijje maMgalAvaI ya // 397 / / pamha supamha mahApamhae ya pamhAvai cauttho'ttha / saMkhe naliNe kumue, naliNAvai aTThame bhaNie // 380 // vappa suppa mahAvappae ya, vappAvai cauttho'ttha / vaggu suvaggU gaMdhila, gaMdhAvaI aTThame bhaNie // 381 // (2) navajoyaNapihulAo, bArasadIhA pvrngriio| addhavijayANa majjhe, imehiM nAmehiM nAyavvA // khemA khemapurI vi ya, ariTTha riTThAvaI ya nAyavvA / khaggI maMjUsA vi ya, usahipurI puMDarIgiNi ya // 382 // susImA kuMDalA ceva, avarAvaI tahA ya pahaMkarA / aMkAvai pamhAvai, suhA rayaNasaMcayA ceva // 383 / / AsapurI sIhapurI mahApurI ceva hoI vijayapurI / avarAjiyA ya avarA, asogA taha vIyasogA ya // 384 // vijayA ya vejayaMti, jayaMti aparAjiyA ya boddhavvA / cakkapurI khaggapurI, havai avajjhA ya aujjhA ya // 385 // (zrI bRhatkSetra samAsa/bhAga-2) (3) jaMbUddIve dIve mahAvidehe vAse maMdarassa pavvayassa paccatthimeNaM, nisaDhavAsaharapavvayassa uttareNaM, sItodAe mahAnaIe dAhiNeNaM suhAvaissa vakkhArapavvayasa paccatthimeNaM, paccatthimalavaNasamudassa puratthimeNaM-etthaNaM salIlAvaI nAmaM vijae paNNatte - tattha NaM (sasIlAvaI vijae) vIyasogaNAmaM rAyahANI // (nadAnAvatI vi4yarnu jI nAma salIlAvatI paNa A pATha dvArA jANavA maLe che. (jJAtAdharmakathAMga sUtra-adhya. 8 - gaNitAnuyoga graMthamAMthI) - 385) 385 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI (42) vakSaskAra parvata (1) citte ya baMbhakUDe naliNIkUDe ya egasele y| tiuDe vesamaNe vA, aMjaNe mAyaMjaNe ceva // 373 // aMkAvai pamhAvai, AsIvisa taha suhAvaha caMde | sure nAge deve, solasa vakkhAragirinAmA ||374 || (zrI bRhatkSetra samAsa / bhAga-2) Ya jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa puratthimeNaM sIAe mahAnaIe ubhao kule aTTha vakkhArapavvayA paNNattA, taM jahA - (1) cittakuDe (2) pamhakuDe (3) nalinakuDe (4) egasele (5) tikuDe (6) vesamaNakuDe (7) aMjaNe (8) mAyaMjaNe // - jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa paccatthimeNaM sIoAe mahAnaIe ubhao kule aTTha vakkhArapavvayA paNNattA, taM jahA - (1) aMkAvara (2) pamhAvai (3) AsIvIse (4) suhAvai (5) candapavvae (6) surapavvae (8) nAgapavvae (9) devapavvae ... // - (ThANAMga-8/ sUtra- 637) mahAvighha kSetramAM vanabhujano hejAva... (1) sIyAsIoyANaM, ubhao kUlesu, vaNamuhA cauro / uttaradAhiNadIhA, pAINapaINavicchinnA ||387|| (2) paMcasae bANaue, solasa ya havaMti joyaNasahassA / do ya kalA avarAo AyAmeNaM muNeyavvA // 389 // (3) jatthicchasi vikkhaMbhaM, sIyAe vaNamuhassa nAuM je / auNattIsasaehiM, bAvIsahiehiM taM guNi // 390 // taM ceva puNo rAsiM, auNAvIsAi saMguNeUNaM / sunnidiyadugapaMcaya ekkagatigabhAgahAro se ||391|| bhaieNa rAsiNA teNa ettha jaM hoi bhAgaladdhaM tu / so sIyAe vaNamuhe, tahiM tahiM hoi vikkhaMbho // 392 // (zrI bRhatkSetra samAsa / bhAga-2) (44) hevaDuru - uttarakuru kSetro ( DurukSetranA 10 draho ) (1) sIyAsIyoyANaM, bahumajjhe paMca paMca harayAo / uttaradAhiNadIhA, puvvAvaravitthaDA iNamo // 271 // (2) paDhame'ttha nIlavaMto uttarakuruharaya caMdaharao ya / erAvayaddaho cciya, paMcamao mAlavaMto ya // 272 // nisahaddaha devakuru, sUra sulase taheva vijjupabhe / paumaddahasarisagamA, dahasarisanAmA u devittha // 273 // ( zrI bRhatkSetra samAsa / bhAga-2 ) jAvaiyammi pamANammi, hoMti jamagA u nIlavaMtA u / tAvaiyamantaraM khalu jamagadahANaM dahANa ca / / // prakSepa gAthA // (3) pariziSTa-1 (45) bheruparvata... (1) kiMcAyaM - mandaro meruH sudarzanaH svayaMprabhaH / manoramo girirAjo ratnoccayaziloccayau // 1 // lokamadhya lokanAbhiH sUryavato'stasaMjJitaH / digAdisUryAvaraNAvataMsakanagottamAH // 2 // 386 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-1 - - - // pa. maMdarassa NaM bhaMte / pavvayassa kati nAmadhejjA paNNattA ? u. goyamA ! solasa nAmadhejjA paNNattA - taM jahA - (1) maMdara (2) meru (3) maNorama (4) sudaMsaNa (5) sayaMpabha (6) girirAyA (7) rayaNoccaya (8) sIloccaya (9) majjhe logassa(10) nAbhI ya, (11) atthe (cche) ya, (12) sUriyAvatte (13) sUriyA paraNeti ya (14) uttame ya (15) disAdi a (16) veDeMseti a solaso // (zrI jaMbUdvIpa prajJapti/vakSa-4/sUtra-109) * samavAyAMga 14/sUtra-3mAM 55 / bheru parvatamA 16 namo cha - 752nI prathama ||thaan| 3-%81 56mai bheruparvatarnu mAThanAma "sIloccaya" cha bhane samavAyAMgamA "piyadaMsaNa" che. te 4bha ... // maMdarassa NaM pavvayassa solasa nAmadheyA paNNataM, taM jahA - maMdara, meru maNorama, sudaMsaNa sayaMpabhe ya giriraayaa| rayaNuccaya, piyadaMsaNa, majjhelogassa nAbhI y|| atthe a sUriAvatte sUriAvaraNeti / uttare a disAI a, vaDiMse ia solasame // (samavAyAMga sUtra/16) // pa. se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-maMdare pavvae maMdare pavvae ? u. goyamA ! maMdare pavvae maMdare NAma deve mahiDDie jAva paliyovamaTThiie parivasai / se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccaimaMdare pavvae, maMdare pavvae / aduttaraM ca NaM goyamA ! sAsae NAmadhejje paNNatte // (zrI jaMbUdvIpa prajJapti/vakSa-4/sUtra-109) (2) ayaM jaMbUdvIpaprajJaptisUtrA'bhiprAyaH // samavAyAMge tu aSTatriMzattame samavAye dvitIyavibhAgaH aSTatriMzadyojanasahastrANi uccatvena bhavati - iti uktam / / (3) dasa ekkArasabhAgA, nauyA dasa ceva joyaNasahassA / mUle vikkhaMbha se, dharaNiyale dasa sahassAI // 304 // (4) joyaNa sahassamuvariM, mUle igatIsaM joyaNasahassA / navasaya dasahiya tinniya, ekkArasa-bhAga parihI se // 305 // (5) dharaNIyale igatIsaM, tevIsA chassayA ya parihI se / uvari tinni sahassA, bAvaTuM joyaNasayaM ca // 306 / / (6) merussa tinni kaMDA, puDhavovalavairasakkarA paDhame / rayae ya jAyaruve, aMke phalihe ya bIyammi // 312 / / (7) egAgAraM taiyaM taM puNa jaMbUNayAmayaM hoi // joyaNasahassa paDhamaM, bAhalleNaM ca bIyaM tuM... // 313 / / tevaTThI sahassAiM taiyaM chattIsaM joyaNa sahassA / merussa uvari cUlA, uvviddhA joyaNaduvIsaM // 314 / / (8) evaM savvaggeNaM, samUsio meru lakkhamairittaM / gopucchasaMThiyammi ThiyAi cattAri ya vaNAI // 315 / / bhUmIi bhaddasAlaM, mehalajuyalammi donni rammAiM / naMdaNasomaNasAiM, paMDagaparimaMDiyaM siharaM // 316 / / __ (zrI bRhatkSetra samAsa/bhAga-1) a pa. maMdare NaM bhaMte ! pavvae kai vaNA paNNattA? u. goyamA ! cattAri vaNA paNNattA, taM jahA - (1) bhaddasAlavaNe (2) NaMdaNavaNe (3) somaNasavaNe (4) paMDagavaNe... / / (ThANAMga sUtra/adhya. 4/u.2/sUtra-299 ) + ( jaMbUdvIpa prajJapti/vakSa. 4/sUtra-103) - 387) 309 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI (46) bheruparvata para sthita naMdanavana... (1) (2) paMceva joyaNasae, uDDuM gaMtUNa paMcasayapihulaM / naMdaNavaNaM sumeruM, parikkhittA TThiyaM rammaM // 327 // siddhAyayaNA cauro, pAsAyA vAvio tahA kuDA / jaha ceva bhaddasAle navaraM nAma NisiM haNamo ||332 // (3) naMduttaranaMda sunaMda-vaddhamANa naMdiseNAmohA ya / gotthuhasudaMsaNA vi ya, bhadda visAlA ya kumudA ya ||333|| puMDarigiNi vijayA vejayaMti aparAjiyA jayaMti ya // (4) kuDA naMdaNa maMdara sihe hemavaya rayaye ya ||334|| ruyae sAgaracitte, vaIro ciya aMtaresu aTThasu vi / kuDA balakuDo puNa, maMdarapuvyuttara disAe ||335 // (5) eesu uDDaloe, vatthavvAo disAkumArIo / aTTheva parivasaMti, aTThasu kUDesu iNamAo ||336|| meghaMkara meghavaI, sumeha mehamAliNi suvacchA / tatto ya vacchamittA, balAhagA vAriseNA ya // 337 // (zrI bRhatkSetrasamAsa / bhAga-1 ) (6) meghamAlinI sthAne hemamAlinIti uktaM ... // (7) evaM ca jambUdvIpaprajJaptisUtravRtti - bRhatkSetrasamAsasUtravRtti - sirinilayakSetrasamAsasUtra vRttyA'bhiprAyeNa somanasa-gajadaMtasaMbaMdhi paMcamakuTa - SaSThakuTavAsinyau nandanavanapaMcamakuTa - SaSThakuTavAsinyau ca dikkumAryau tulyAkhye eva // sthAnAMgasUtra kalpAntarvAcyaTIkAdiSu tu urdhvalokavAsinISu suvatsAvatsamitrAsthAne toyadhArAvicitre dRzyate // (8) ayaM tAvat kSetrasamAsabRhadvRtyA'bhiprAya: // jambUdvIpaprajJaptisUtre ca sAgaracitrakuTe vajrasenAdevI, vajrakuTe balAhakA devI paThyate iti jJeyam // tathA kSetrasamAsasUtre vAriseNA iti pATha: // kiraNAvalyAdAvapi vAriSeNA iti / jambUdvIpaprajJaptisUtre vairaseNA iti // bRhatkSetrasamAsavRttau ca vajrasenA iti nAma ... iti jJeyam // (9) uktaM ca-naMdaNavaNa ruMbhittA paMcasae joyaNAI nIsario / AyAse paMcasae ruMbhittA ThAi balakuDo // iti / (bRhatkSetrasamAsavRttau ) jaMbUdvIpaprajJaptisUtravRttau tu merutaH paMcAzadyojanAtikrame IzAnakoNe IzAnaprasAda tataH api IzAnakoNe balakuTamityuktaM tadabhiprAyaM na vidmaH // (47) bheruparvata para jAvela sobhanasavana... Jiao pariziSTa-1 (1) bAsaTThi sahassAIM, paMceva sayAI naMdaNavaNAo / uDDuM gaMtUNa vaNaM, somanasaM naMdaNa saricchaM // 338 // (2) naMdaNavaNasarisagamaM, somaNasaM navari natthi kuDatthaM / pukkhariNIo sumaNA, somaNasA somaNaMsA ya // 343 // vAvI maNoramA'pi ya, uttarakuru taha ya hoi devakuru / / tatto ya vAriseNA, sarassaI taha visAlA ya || 344 // vAvI ya mAghabhaddA, abhayaseNA rohiNI ya bodhavvA / bhadduttarA ya bhaddA, subhadda bhAvaI ceva ||345 // (zrI bRhat kSetrasamAsa / bhAga- 1 ) 388 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-1 ..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-. bherunA zijara Gdhara pAMDavana... (1) somaNasAo tIsaM, chaccaM sahasse vilaggiUNa giri / vimalajalakuMDagahaNaM havai vaNaM paMDagaM sihare // 346 / / (2) cattAri joyaNasayA, cauNauyA cakkavAlao rudaM / igatIsa joyaNasayA, bAsaTThI parirao tassa // 347 / / (3) puMDA puMDappabhavA, saratta taha rattagAvaI ceva / khIrarasA ikkhurasA, amayarasA vAruNI ceva // 353 / / saMkhuttarA ya saMkhA, saMkhavattA balAhagA ya thaa| pupphottara pupphavaI, supuppha taha pupphamAliNIyA // 354 / / (4) paMDagavaNammi cauro, silAsu causu vi disAe culaae| caujoyasiyAo, savvajjuNakaMcaNamayAo // 355 / / paMcasayAyAmAo, majjhe diihttnnddhruNdaao| caMdaddhasaMThiyAo kumuoyarahAragorAo // 356 / / ___ (zrI bRhatkSetrasamAsa / bhAga-1) // pa. paMDagavaNe NaM bhaMte ! kai abhiseasilAo paNNattAo? u. goyamA ! cattAri abhiseasilAo paNNattAo, taM jahA - (1) paMDusilA (2) paMDukaMbalasilA (3) rattasilA (4) rattakaMbalasiletti / / (zrI jambUdvIpa prajJapti/vakSa. 4/sUtra-107) (5) egattha paMDukaMbala-sila tti aipaMDukaMbalA bIyA / rattAttirattakaMbala-silANa juyalaM ca rammayalaM // 357 / / (6) puvvAvarAsu do do, silAsu siMhAsaNAiM rammAiM / jammAi uttarAe, silAi ikkikkayaM bhaNiyaM // 358 // (zrI bRhatkSetrasamAsa/bhAga-1) (48) lavaza samudra (1) paNanaui sahassAiM ogAhittA caudisiM lavaNaM / cauro'liMjarasaMThANa saMThiyA ti pAyAlA / / 4(402) / / (2) valayamuhe keUe, juyae taha Isare ya boddhavve / savvavayarAmayANaM, kUDA eesi dasasaiyA // 5(403) / (3) joyaNasahassadasagaM, mUle uvariM ca hoti vicchinnA / majjhe ya sayasahassaM, tattiyamettaM ca ogADhA // 6(404) / / (4) aDayAlIsa sahassA, tesIyA chassayA ya navalakkhA / lavaNassa majjhaparihI, pAyAlamuhA dasa sahassA / / 8(406) / (5) majjhilaparirayAo, pAtAlamuhehi suddhasesaM jaM / cauhi vihatte sesaM, jaM laddhaM AMtaramuhANaM // 9(407) / sattAvIsa sahassA, do lakkhA sattaraM sayaM cegaM / tinneva caubbhAgA, pAyAlamuhaMtara hoi // 10(408) / / (6) paliovamaThiiyAe, esiM ahivaI surA iNamo / kAlo ya mahAkAle velaMba pabhaMjaNe ceva / / 11(409) / / (7) anne'vi ya pAyAlA, khuDDAliMjarasaMThiyA lavaNe // aTThasayA culasIyA, satta sahassA ya savve'vi // 12(410) / (8) joyaNasaya-vicchinnA, mUluvariM dasa sayANi majjhammi / ogADhA ya sahassaM, dasajoyaNiyA ya siM kUDA // 13(411) / / (9) pAyAlANa vibhAgA, savvANa vi tinni tinni vinneyA / hiTThimabhAge vAU majjhe vAU ya udagaM ca // 14(412) / uvariM udagaM bhaNiyaM, paDhamabIyesu vAU sNkhubhio| u8 vamei udagaM, parivaDDai jalanihI khuhio // 15(413) // parisaMThiyaMmi pavaNe, puNaravi udagaM tameva saMThANaM / vaDDei teNa udahI, parihAyai aNukameNaM ca // 16(414) / (zrI bRhatkSetra samAsa/bhAga-2) a heTThille tibhAge vAUkAe saMciTThai, majjhille vibhAge vAukAe AukkAe ya saMciTThai, uvarille tibhAge AUkkAe saMciTThai... // (zrI jIvAjIvAbhigama sUtra...) 366 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haina hosbhodo.............. pariziSTa-1 (48) lavAzasabhudra aMtargata gautabha-sUrya-yaMdrAdi dvIponuM yaMtra... (1) bArasasahassapihulo, avareNudahimmi tattiyaM gaMttu / suTThiyaudahivAiNo, goyamadIvo tti AvAso // 35(433) / gomayadIvassuvariM, bhomijjaM kIlavAsanAmaM tu / bAsaTThI joyaNAI, samUsiyaM joyaNaddhaM tu // 49(447) // tassaddhaM vicchinnaM, tassuvari suTThiyassa sayaNijjaM // 50(448) // (2) dIvuvva lAvaNabhitarANa emeva ravidIyA // (3) emeva caMdadIvA navaraM puvveNa veiyaMtAo / dIviccaya caMdANaM, abhitaralAvaNANaM ca // 51(449) / (zrI bRhatkSetrasamAsa/bhAga-2) (2) pAsamudra maMtatadhara anuvedhara parvatInuM yaMtra... (1) putvAiM aNukamaso, gotthubha dagabhAsa saMkha dagasImA / gotthubha sivae saMkhe maNosile nAgarAyANo // 21(419) // (2) aNuvelaMdharavAsA, lavaNe vidisAsu saMThiyA cauro / kakkoDaga vijjuppabha, kailAsa ruNappabhe ceva // 22(420) / / kakkoDaga kaddamAe, kailAsa ruNappabhe ya rAyANo / bAyAlIsa sahasse, gaMtuM udahimmi savve'vi // 23(421) / (3) cattAri joyaNasae, tIsaM kosaM ca uvagayA bhUmiM / sattarasa joyaNasae, igavIse sae ya cauvIse / / 24(422) / / (4) kamaso vikkhaMbhA siM, dasa bAvIsAiM joyaNasayAI / sattasae tevIse cattAri sae ya cauvIse / / 27(425) / / (5) tinnaTThabhAga bisayari sahassa coddasa hiyaM sayaM cegaM / kakkoDAinagANaM taraM tu aTThaNha mUlammi // 33(431) // (zrI bRhatkSetrasamAsa/bhAga-2) (50) lavAzasabhudra aMtargata 56 aMtIpo... jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM, cullahimavaMtassa vAsaharapavvayassa causu vidisAsu tinni tinni joyaNasayAI ogAhettA etthaNaM cattAri antaradIvA paNNattA, taM jahA- egaruyadIve, AbhAsiyadIve, vesANiyadIve, NaMgoliyadIve / tesu NaM dIvesu cauvvihA maNussA parivasaMti, taM jahA - eguruyA, AbhAsiyA, vesANiyA, nnNgoliyaa| tesiM NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudaM cattAri cattAri joyaNasayAiM ogahettA ettha NaM cattAri aMtaradIvA paNNattA, taM jahA - hayakaNNadIve, gayakaNNadIve, gokaNNadIve, saMkulikaNNadIve, tesu NaM dIvesu cauvvihA maNussA parivasaMti, taM jahA - hayakannA, gayakannA, gokannA, saMkulikannA // tesiM NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudaM paMca joyaNasayAI ogAhettA ettha NaM cattAri aMtaradIvA paNNattA, taM jahA - AyaMsamuhadIve, meMDhamuhadIve, aomuhadIve, gomuhadIve, tesu NaM dIvesu cauvvihA maNussA bhANiyavvA / tesiM NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudaM cha cha joyaNasayAiM ogAhettA etthaM NaM cattAri aMtaradIvA paNNattA, taM jahA - AsamuhadIve, hatthimuhadIve, sIhamuhadIve, vagdhamuhadIve / tesu NaM dIvesu maNussA bhANiyavvA // tesiM NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudaM satta satta yojaNasayAI ogAhettA ettha NaM cattAri aMtaradIvA paNNattA, taM jahA - AsakannadIve, hatthikannadIve, akannadIve, kannapAuraNadIve / tesu NaM dIvesu maNuyA bhAviyavvA / / tesiM NaM dIveNaM causu vidisAsu lavaNasamudaM aTThaTTa joyaNasayAI ogAhettA ettha NaM cattAri antaradIvA paNNattA, taM jahA - ukkAmuhadIve mehamuhadIve, vijjumuhadIve, vijjudaMtadIve / tesu NaM dIvesu maNussA bhANiyavvA // tesiM NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudaM Nava-Nava joyaNasayAI ogahettA (30 Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ............... pariziSTaettha NaM cattAri antaradIvA paNNattA, taM jahA - dhaNadantadIve, laTThadaMtadIve, guDhadantadIve, suddhadaMtadIve / tesu NaM dIvesu cauvvihA maNussA parivasaMti, taM jahA - dhaNadaMtA, laTThadaMtA, guDhadaMtA suddhdNtaa...| jaMbuddIve maMdarassa pavvayassa uttareNa siharissa vAsaharapavvayassa causu vidisAsu lavaNasamudaM tinni tinni joyaNasayAI ogAhettA NaM cattAri aMtaradIvA paNNattA, taM jahA - eguruyadIve, sesaM taheva niravasesaM bhANiyavvaM jAva suddhadaMtA... / (zrI ThANAMga sUtra-4/ u. 2 / sUtra-301) (1) cullahimavaMta puvvAvareNa vidisAsu sAgaraM tisae / gaMtUNaMtaradIvA, tinni sae hoMti vicchinnA // 55(453) / / (2) auNApanna navasae kiMcuNe pirihi tesime naamaa| egoruya AbhAsiya, vesANA ceva laMgulo // 56(454) / (3) eesi dIvANaM, parao cattAri joyaNa sayAI / ogAhiUNaM lavaNaM, sapaDidisi causayapamANA // 57(457) / / cattAraMtaradIvA hayagayagokannasakkulIkannA / evaM paMcasayAI, chattassa ya aTTha nava ceva / / 58(456) / ogAhiUNa lavaNaM vikkhaMbhogAhasarisayA bhaNiyA / cauro cauro dIvA, imehi nAmehi nAyavvA // 59(457) / / (4) AyaMsamiMDhagamuhA, aomuhA gomuhA ya cauro ya / AsamuhA hatthimuhA sIhamuhA ceva vagdhamuhA // 60(458) / / tattoya AsakannA, harikannA kannakannapAuraNA / ukkamuhA meMhamuhA, vijjamuhA vijjudaMtA ya // 61(459) / dhaNadaMta laTThadaMta, niguDhadaMtA ya suddhadaMtA ya / vAsahare siharammi vi, evaM ciya aTThavIsA vi // 62(460) // (5) tinneva hoMti AI, ekuttaravaDDiyA nava sayAo / ogAhiUNa lavaNaM, tAvaiyaM ceva vicchinnA // 63(461) / (6) paDhamacaukkaparirayA, bIyacaukkassa parirao ahio / solasahiehiM tihiM, joyaNasaehiM (emeva) sesANaM // 64(462) / (7) egoruya parikkhevo, nava ceva sayAi auNapannAiM / bArasapannaTThAiM hayakannANaM parikkhevo // 65(463) / pannarasikkAsIyA AyaMsamuhANaM parirao hoi / aTThArasattaNauyA, AsamuhANaM parikkhevo // 66(464) // bAvIsaM terAiM parikkhevo hoi AsakannANaM / paNavIsa auNatIsA, ukkamuhANaM parikkhevo // 67(464) / do ceva sahassAI, adveva sayA havaMti paNayAlA / dhaNadaMtagadIvANaM, parikkhevo hoi boddhavvo // 68(466) / / (8) jAvaiya dakkhiNAo, uttarapAse vivattiyA ceva / cullasiharammi lavaNe, vidisAsu ao paraM natthi // 72(470) / (9) aMtaradIvesu narA, dhaNusaya aThThassiyA sayA muiyA / pAlaMti mihuNadhammaM, pallassa asaMkhabhAgAU // 73(471) / causaTThI piTThakaraM DayANaM maNuyANaM tesimaahaaro| bhattassa cautthassa ya, uNasIi diNANi pAlaNayA // 74(472) // (zrI bRhatkSetrasamAsa/bhAga-2) (54) aDhIdvIpa (1) abhitarao dIvo-dahINa paDipunnacaMdasaMThANe / jaMbuddIvo lakkhaM vikkhaMbhAyAmao hoi // 654 / / jaM puNa lavaNasamuddo, parikhivaI duguNalakkhavikkhaMbho / taM puNa dhAyaisaMDo, taM duguNaM taM ca kAloo // 655 / / so puNa pukkharadIveNa veDhio puvvaduguNamANeNaM / iya duguNaduguNamANA, savve dIvA samuddA ya // 656 / / (caityavaMdana mahAbhAsa-654/55/56) - 361) 369 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-1 (56) bhAnuSottara parvata... (1) pukkharavaradIveNaM, valayAgiisaMThieNaM kaaloo| pariveDhiuM saMmaMtA solasa lakkhA ya pihulo so // 1(581) // (2) eyassa majjhayAre, nAmeNaM mANusottaro selo / jagaI va jaMbUddIvaM, veDhettu Thio maNuyaloyaM // 2(582) // (3) sattarasa joyaNa-sae igavIse so samusio rammo / tIse cattAri sae, kosaM ca aho samogADhaM // 3(583) / (4) mUle dasa bAvIse, ruMdo majjhammi satta tevIse / uvarima cattAri sae, cauvIse hoi vicchinno // 4(584) / / (5) egA joyaNakoDI, lakkhA bAyAla tIsa ya sahassA / do ya sara auNapannA, abhitaraparirao tassa // 5(585) / / (6) egA joyaNakoDI, chattIsasahassa lakkha baavaalaa| terasahiya sattasayA, bAhiraparihI girivarassa // 6(586) / / (7) jaMbUnayAmao so, rammo addhajavasaMThio bhnnio| sIhanisAI jeNaM, duhA kao pukkharaddIvo // 7(587) / (zrI bRhatkSetra samAsa/bhAga-2) (58) trAze lobhA rahe zAzvatA prAsAghATinuM yaMtra... tattha kira uDDaloe, caurAsI ceiyANa lakkhAI / sattANauisahassA, taha tevIsaM vimANA u||644|| satteva ya koDIo, havaMti bAvattarI sayasahassA / ahaloe sAsayaceiyANa, neyA imA saMkhA // 645 / / jiNabhavaNAI tiriyaM, saMkhAIyAiM bhomanayaresu / joisiyavimANesu ya, tatto vi hu saMkhaguNiyAI // 646 / / vAsahara-meru-vakkhAra-dahavai-mANusuttaranagesu / naMdIsara-kuMDala-ruyaga-vaTTaveyaDDhamAIsu // 647 // paMcadasakammabhUmisu, sAsayakittimayabheyabhinnAI / arahaMtaceiyAI, tiriyalogammi tesimihaM... // 648 / / (caityavaMdana mahAbhASya-644 thI 648) (61) mA savasarghAizIThANanA 12 yavartI, 8 vAsudeva, 8 aNavAhi (1) bharaho sagaro maghavaM, saNaMkumAro ya rAyasaDhulo / saMtI kuMthu ya aro havai subhUmo ya koravvo / / navamo ya mahApaumo, hariseNo ceva rAsasaDhulo / jayanAmo ya naravatI bArasamo ya baMbhadatto y|| (samavAyAMga sUtra/gAthA 122/123) + (titthogAlI payannA-570/571/) + (pravacanasAroddhAra-1,209) + (ratnasaMcaya-52) + (vicArasAra-541) + (saptatizatakasthAnaprakaraNam - 348) + (zatapaJcAzitikA saMgrahaNI-102) (2) aTeva gayA mokkhaM suhumo baMbho ya sattami puDhavi / madhavaM saNaMkumAro, saNaMkumAraM gayA kappaM // (vicArasAra-561) + (ratnasaMcaya-57) + (gAthAsahastrI-397) + (titthogAlI payannA-574) (3) usabhe bharaho, ajie sagaro, maghavaM saNaMkumAro ya / dhammassa ya saMtIssa ya jiNaMtare cakkavaTThIdumaM // 572 / / saMtikuMthu ya aro, arahaMtA ceva cakkavaTTI ya / aramalliaMtarammi uM, havai subhUmo ya koravvo // 573|| muNisuvvaya mahapaumo, namimmi hariseNa hoi bodhavvo / nami nemi aMtarA jato, ariTTha pAsaMtare baMbho // 573 / / __ (gAthAsahastrI-394 se 396) + (titthogAlI payannA-572 se 574) (3EH uk 362 + Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMnomolo............ pariziSTa-1 (4) tiviTTha diviTTha ya sayaMbhu purisuttame purissiihe| taha purisapuMDarie datte nArAyaNe kaNhe ya // 1 // (vicArasAra-566) + (samavAyAMga satra/gAthA 128) + (saptatizatakasthAnaprakaraNa-349) + (titthogAlI payannA-577) + (vizeSAvazyaka bhASya-40) + (pravacanasAroddhAra-1,212) (5) assagIve tArae merae mahukeDhave nisuMbhe ya / bali paharAe taha rAvaNe ya navame jarAsaMdhe / (vizeSAvazyaka bhASya-42) (6) ayale vijaye bhadde, suppabhe ya sudaMsaNe / ANaMde naMdaNe paume, rAme yAvi apacchime // (samavAyAMga sUtra/gAthA 129) + (titthogAlI payannA-578 ) + (zatapaJcAzitikA saMgrahaNI-116) + (pravacanasAroddhAra-1,211) + (vizeSAvazyaka bhASya-41) + (ratnasaMcaya-55) + (vicArasAra-567) + ( saptatizatakasthAnaprakaraNam-350) (62) 67 zalAThApuruSa tebhaSamanya mahApuruSono bhASTi... (1) do titthesa sacakki aTTha a jiNA to paMca kesIjuA / to cakkAhiva tiNNicakki a jiNA to kesicakkI harI // tittheso igutto sacakkI ajiNo kesI sacakkI jiNo / cakkI kesavasaMjuo jiNavaro cakkIa to do jiNA // (saptatizatakasthAnaprakaraNam-354) (63) yavartInAM 14 ratno... (1) egamegassa NaM ranno cAuraMtacakkavaTTissa cauddasa rayaNA paNNattaM, taM jahA - itthIrayaNe, seNAvairayaNe, gAhAvairayaNe, purohiyarayaNe, vaDDairayaNe, AsarayaNe, hatthirayaNe, asirayaNe, daMDarayaNe, cakkarayaNe, chattarayaNe, cammarayaNe, maNirayaNe, kAgiNirayaNe... / (samavAyAMga sUtra-14) [s egamegassa NaM ranno cAuraMtacakkavaTTissa satta egidiyarayaNA paNNattA, taM jahA - cakkarayaNe, chattarayaNe, cammarayaNe, daMDarayaNe, asirayaNe, maNirayaNe, kAkaNirataNe / egamegassa NaM ranno cAuraMtacakkavaTTissa satta paMceMdiyarayaNA paNNattA, taM jahA - seNAvatIrayaNe, gAhAvatIrayaNe, vaDDatirayaNe, purohiyarayaNe, itthIrayaNe, AsarayaNe, hatthirayaNe, (ThANAMga sUtra / adhyayana-7 / sUtra-558) (2) "prAyaH" 206 meTA mATe cha / bhAvI yI sumumane bhA2pA hAnAwi EDhAnA thAnA prasaMgamA jyAre parazurAme pharasI mUkI tyAre tarata ja te pharasI mahApuNyazAlI subhamane kAMI na karI zakI, e vakhate ruSTa thayelA subhame dADhano thALa hAthamAM upADyo, te ja vakhate subhUmano vijaya karavA ja svayaM cakrarUpa banI gayo ane e cakrathI ja teNe parazurAmane maraNanA zaraNa karyo. (3) vAmapamANaM cakkaM, chattaM daMDaM duhatthayaM cammaM / battIsaMgulaM khaggo, suvaNNakAgiNi cauraMguliyA // 265 / / cauraMgulo duaMgulaM pihulo ya maNI purohi gaya turayA / seNAvai gAhAvai vaDDai itthI cakkIrayaNAI / / 266 // (saMgrahaNIratnam - zrI bRhatsaMgrahaNI) - 363) 363 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-1 (64) yavartInAM navanidhAna navanidhi (1) Nesappe paMDue piMgalae, savvarayaNamahApaume / kAle ya mahAkAle, mANavage taha mahAsaMkhe // 268 // (pravacanasAroddhAra 1,218) + (titthogAlI payannA-303/31) + (gAthAsahastrI-746) + (zrI bRhatsaMgrahaNI sUtram ) + (vicArasAra-552) + (ratnasaMcaya-65) (2) tathoktaM ca RSabhacaritre - ityucuste vayaM gaMgA, mukhamAgaghavAsinaH / AgatAstvAM mahAbhAga, tvadbhAgyeNa vazIkRtAH // 583 / / (triSaSTizalAkApuruSacaritra-sarga-4/zloka-583) (3) egamege NaM mahAnidhI aTThacakkavAlapatiTThANe aTTha aTTha joyaNAI uDDhe uccatteNaM pannatte / / (ThANAMga sUtra / adhyayana-8 / sUtra-602) 3 navajoyaNavitthiNNA bArasadIhA samUsiyA aTTha / jakkhasahassaparivuDA, cakkaTThapaiTThiyA nava vi // us pAtAlamArgeNAyaMti tiSThati ca purAd bahiH / teSAM nagara tulyAnAM, puryAmanavakAzataH // 539 // (zrI kSetralokaprakAza/sarga-31) (4) "hemakoSa"Hi to do prayasita. 2 // prabhAsa nidhi satAvyAche, vaNI jindu zAstromA 55 // 24 // 04 prabhA zavyuM che. te bha4mahApadmazca padmazca zaMkho makarakacchapau / mukundakundanIlAzca carcAzca nidhayo nava // 540 // (zrI kAlalokaprakAza/sarga-31) (65) vAsuTevanAM 7 ratno ane ThoTizilA (1) cakkaM dhaNuha khaggo, maNI gayA taha ya hoi vaNamAlA / saMkho satta imAI, rayaNAI vAsudevassa // 270 // (zrI bRhatsaMgrahaNIsUtram) us cakkaM khaggaM ca dhaNu maNIya mAlA tahA gayA saMkhe / ee satta (u rayaNA) savvesi vAsudevANaM // (vicArasAra-576) (66) prabhu mahAvIranA 11 gAdharo (1) egArasa vi vIrassa gaNaharA iMdabhUipamuhAi / baMbhavAkulovavannA caudasavijjAhivA savve // (vicArasAra-483) us sirivaddhamANagaNA iMda aggI vAubhUI tIo a / hoi viatto suhamo maMDiya moriya bhave puttA // 84 // aTThamao akaMpio pi ya navamo bhave taha acalabhAyA ya / meyajjo ya pahAso gaNaharA huMti vIrassa // 85 // (zatapaJcAzitikA saMgrahaNI) (36 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na modI ........................................................... ...................................zaSTa-2 s paDhamittha iMdabhUI, bIe puNa hoi aggibhUItti / taie a vAubhUI, tao vibhatte suhamme a||1|| maMDiamoriyaputte, akaMpie ceva ayalabhAyA ya / meajje a pabhAse, gaNaharA hu~ti vIrassa // 2 // (guruguNaSaTtriMzaSaTtriMzikA-TIkA) (2) magahA gobaraggAme jAyA tiNNeva goyamasaguttA / kullAgasannivese jAo viyatto suhammo ya // 86 / / morIyasannivese do bhAyaro maMDiyamoriyA jAyA / acalo ya kosalAe mihilAe akaMpio jAo // 87 // tuMgIi sanniveso meyajjo, vacchabhUmIe jaao| bhayavaM vi (ya) ppabhAso rAyagihe gaNaharo jAo // 88 // (3) jeTThA kittiya sAI saNNo hatthuttarA mahAo ya / rohiNI uttarAsADhA migasira taha ya asaNi pusso // 89 / / (4) vasubhUI ghaNamitte dhammila dhaNadeva morie ceva / deve vasU ya datte, bale ya piyaro gaNaharANaM // 90 // (5) puhavI ya vAruNI, bhaddIlA ya vijayAdevI tahA jayaMti ya / naMdA ya varuNadevI, aibhaddA ya mAyaro // 11 // (6) tiNNi ya goyamagottA bhAradA aggivesa vAsiTThA / kAsava goyama hAriya koDiNNadugaM ca gottAI // 92 // (7) tIsA bArasa dasagaM bArasa bAyAla caudasadugaM ca / navagaM bArasa dasa aTThagaM ca chaumatthapariyAo // 15 // (8) bArasa sola aTThAra aTThAraseva advaiva solasa / solasi gavAsA caudasa sole ya sole ya // 96 / / (9) bANauI cauhattari sattari tato bhave asiiiyaa| egaM ca sayaM tato tesIi paMcanauI ya // 97|| adruttara ca vAsA tato bAvattariM ca vAsAI / bAvaTThI catta khalu savve gaNaharAUya eya // 98 // savvevi mAhaNA jaccA savve ajjhAvayA viU / savve duvAlasaMgI ya savve caudasapuvviNo / / 99 / / parinivvuyA gaNaharA jIvaMte nAyae navajaNAo / iMdabhUI suhamme ya rAyagihe nivvue vIre // 100 / / mAsaM pAovagayA savve vi ya savvaladdhisaMpannA / vajjarisahasaMghayaNA samacauraMsA ya saMThANA // 101 // (zatapaJcAzitikAsaMgrahaNI) prabhu mahAvIranA 10 bhahAzrAvaTa (1) ANaMda kAmadeve culaNipiyA taha ya surAdeve / cullasaya kuMDakoliya saddAlaputto ya nAyavvo // 179 // aTThamo mahAsayago navamo ya naMdiNIpiyA / tetalipiyA ya dasamo eyAi saDDANa nAmAI // 180 // (2) vaNiyagAmaM caMpA duve vArANasI ya nayarIe / AlaMbhiyA ya puravara kaMpillapurammi bodhavvaM // 181 / / polAsaM rAyagihaM sAvatthipurI ya dunni uppannA / ee uvAsagANaM gAmA khalu hoti bodhavvA // 182 / / (3) sivAnaMda bhadda sAmA ghaNa bahula pusaNi aggimittA ya / revai ya assaNI taha phAguNi bhajjANa nAmANi // 183|| (4) ohiNANa pisAe mAyA vAhi ghaNa uttarijje ya / bhajjAisuyA taha duvvayA niruvasaggA dunni // 184 / / (5) cAlisa saTThI asIi saTThI saTThI ya saTThI dasasahassA / asIi cattA cattA cauppayANaM sahassANaM // 185 / / (6) bAraTThArasa cauvIsa tivihamaTThAra taha ya tinneva / savvaNNe cauvIsaM bArasa bArasa koDIo // 186 // (zrI upAsakadazAMga sUtra) + (pravacanasAroddhAra ) + (vicArasAra-480) Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI, pariziSTa-1 (68) naMTIzvaradvIpamA rahela saMganagiri parvata (1) ihAJjanakA mUle daza joyanasahastrANi viSkaMbheNetyuktam / / (zrI ThANAMga sUtra...) (2) nava ceva sahassAiM cattAri ya hoMti joyaNasayAiM / aMjaNagapavvayANaM dharaNiyale hoi vikkhaMbho / / 31 // (zrI dvIpasAgara prajJapti-saMgrahaNI...) (3) jIvAbhigamasUtravRttau pravacanasAroddhAravRttau ca etA dazayojanodviddhA uktAH / (zrIjIvAjIvAbhigama sUtra/pravacanasAroddhAra ) paca naMdIzvarastotre naMdIzvarakalpe ca sahastrayojanodviddhA uktaH / (naMdIzvarastotra/naMdIzvarakalpa...) us sthAnAMgasUtre'pi - tAo naM naMdAo pukkharaNIo egaM joyaNasayasahassaM AyAmeNaM pannAsaM joyaNasahassAI vikkhaMbheNa dasa-joyaNasayAi uvveheNaM ityuktamiti jJeyam // (zrI ThANAMga sUtra) us AyAmaviSkambhAvapekSya puSkaraNInAM dazazatodvedhayogyateti adhyAhAryo dazazabdAt zatazabdaH tato na virodha: keSAmapi... / / (4) ayaM naMdIzvarastavanaMdIzvarakalpAbhiprAyeNa SoDazAnAmapi puSkariNInAM nAmakramaH / (naMdIzvarastava/naMdIzvarakalpa...) // sthAnAMga - jIvAjIvAbhigamAbhiprAyeNa tvevaM... naMdottarA tathA nandA, cAnandA nandivardhanA / caturdizaM puSkariNyaH paurastyasyAJjanagireH // 166 // bhadrA vizAlA kumudA, caturthI puNaDarIkINI / caturdizaM puSkariNyo, dAkSiNAtyAJjanagireH // 167|| nandiSeNA tathA'moghA, gostUpA ca sudarzanA / caturdizaM puSkariNyaH pratIcInAJjanagireH / / 168 / udIcye tUbhayorapi matayostulyameva // (zrI ThANAMga sUtra/zrI jIvAjIvAbhigama sUtra...) (68) kuMDaladvIpanI vizeSa kArAhArI.. (1) kuMDalanagassa aMbbhaMtarapAse hu~ti raayhaanniio| solasa dakkhiNapAse, solasa puNa uttara pAse // 87 // ityAdi bhagavatI-tRtIyazatakASTamoddezakavRttau'pi uktam / / (zrI dvIpasAgaraprajJapti saMgrahaNI) (71) pratye' samudranAM pAzIno svAra tebhara bhatsyATinuM prabhAza (1) vAruNivara khIravaro ghayavara ya huMti bhinnarasA / kAlo ya pukkharodahi, sayaMbhUramaNe ya udagarasA // 76 / / ikkhurasa sesajalahi lavaNe kAloe carimi bahumacchA / paNa saga dasajoyaNasaya-taNukamA thova sesesu // 77 / / (trailokyadIpikA-93/94) + (zrI bRhatsaMgrahaNI sUtram) (2) sujAtaparamadravyasammizramadirArasAt / atisvAdUdakayogAt, khyAto'yaM tAdRzAbhidhaH // 10 // 386 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI .............................................................5/2|zaSTa-1 (3) tataH kSIravaradvIpAtparaM kSIrodhavAridhiH / karpUrapUraDiNDIrapiNDADambarapANDuraH / / 96 / / tribhAgAvartitacaturbhAgasaccharkarAnvitam / svAdanIyaM dIpanIyaM, madanIyaM vapuSmatAm / / 97 / / bRMhaNIya ca sarvAMgendriyAhlAdakaraM paraM / varNagandharasasparzasaMpannamatipezalam // 98 / / IdRga yaccakrigokSIraM, tasmAdapi manoharam / asya svAdUdakamiti, kSIrodaH prathito'mbudhiH / / 99 / / (zrI kSetralokaprakAza/sarga-24) us tathA ca jIvAjIvAbhigama sUtre - "khaMDamacchaMDiovavee raNNo cAuraMtacakkavaTTisse..." ityAdi / (zrI jIvAjIvAbhigama sUtra...) (4) evaM ca lavaNAmbodhiH kAlodaH puSkarodadhiH / svayaMbhUrvAruNIvAddhighRtakSIrapayonidhI // 121 / / etAn vihAya saptAbdhIn sarve'pyanye payodhayaH / tAdRgikSurasotkRSTasvAdUdakamanoramAH // 122 // (5) tvagelAkesaraistulyaM trisugandhi trijAtakam / maricaizca samAyuktaM, caturjAtakamucyate // 119 // tatazca - caturjAtakasammizrAtribhAgAvartitAdapi / atisvAduvAririkSurasAdapyeSa toyadhiH // 120 // (6) atipathyamatisvacchaM, jAtyaM laghu manoramam / sphuTasphaTikaratnAbhamasya vAri sudhopamam // 82 / / (zrI kSetralokaprakAza/sarga-24) (72) tirzobhA rahela dvIpa-samudronuM bhApa... (1) jaMbU-dhAyai pukkhara vAruNi-khIra-ghaya-khoya-naMdisarA / aruNa-ruNavAya-kuMDala-saMkha-ruyaga-bhuyaNa-kusa-kuMcA // 70|| (saptatizatakasthAnaprakaraNam-35) (2) paDhame lavaNo jalahi, bIe kAlo ya pukkharAIsu / dIvesu huMti jalahi, dIvasamANehiM nAmehiM / / 71 // (3) AbharaNa-vattha-gaMdhe, uppala-tilae-naya pauma-nihi-rayaNe / vAsahara daha naio, vijayA-vakkhAra kappidA // 72 / / kuru-maMdara-AvAsA, kUDA nakkhatta-caMda-sUrA ya / anne'vi evamAi pasattha-vatthUNa je nAmA // 73 // tannAmA dIvudahI, tipaDoyArAya huMti aruNAI / jaMbulavaNAIyA patteyaM te asaMkhijjA / 74 // tANaMtima sUravarAvabhAsajalahi paraM tu ikkikkA / deve nAge jakkhe bhUye ya sayaMbhUramaNe ya // 7 // __ (bRhatsaMgrahaNIsUtra 70 thI 75) + ( trailokyadIpikA-98 thI) (4) deve nAge jakkhe, bhUe ya sayaMbhUramaNe ya / ikkikke ceva bhANiyavve tipaDoArayA natthi // (devendra narakendra prakaraNam ) (5) uddhArasAgarANaM, aDDAijjANaM jattiyA samayA / ettha kira tiriyaloe, devasamuddA u evaiyA // (bRhatkSetrasamAsa-3) + ( trailokyadIpikA-85) + (caityavaMdana mahAbhASya-653) (73) utpAta parvata (1) mahAvIra haina vidyAlaya prazita - viyApattisutta prathama - pR. 110-111mA .2/7.8/ - 309) 369 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI, ....................................................5/2 / -1 sU.1nA mULapAThathI temaja TippaNa naM. 7thI asurarAja camarendranAM tigicchikUTa utpAta parvatanuM pramANa ahIM trA zAma uddhRta 42vAmA mAcha... Is (prathamAMza - mUla pATha thI) jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM tiriyamasaMkheja dIva-samudde vIIvaittA aruNavarassa dIvassa bAhirillAto veiyaMtAo aruNodayaM samudaM bAyAlisaM joyaNasahassAiM ogAhittA etthaNaM camarassa asuraraNNo tigichikuDe nAma uppAyapavvaye paNNatte, sattarasaekkavIse joyaNasate uDDheM uccateNaM, cattAritIse joyaNasate kosaM ca uvveheNaM, gotthUbharassa AvAsapavvayassa pamANeNaM neyavvaM, navaraM uvarillaM pamANaM majjhe bhANiyavvaM... jAva... // us (dvitIyAMza - TippaNa naM.7 thI...) mUle dasabAvIse joyaNasate vikkhaMbheNa, majjhe cattAri cauvIse joyaNasate vikkhaMbheNaM, uvari sattatevIse joyaNasate vikkhaMbheNaM, mUle tiNNijoyaNasahassAI doNNi ya battIsuttare joyaNasae kiMcivisesuNe parikkheveNaM, majjhe egaM joyaNasahassaM tiNNi ya iguyAle joyaNasae kiMcivisesuNe parikkheveNaM, uvariM doNNi ya joyaNasahassAiM doNNi ya chalasIe joyaNasae kiMcivisesAhie parikkheveNaM... Is (tRtIyAMza - mUla pATha thI...) mUle vitthaDe majjhe saMkhitte, uppi visAle varavairaviggahie mahAmauMdasaMThANaM saMThie savvarayaNAmae acche jAva paDirUve... // (vivAhapaNNattisuttaM...) (74) jyotiSTha hevo (1) tattha ravi dasajoyaNa, asIi taduvari sasI ya rikkhesu / aha bharaNi sAi uvari, bahi mUlo'bhiMtare abhiI // 50 // tAra-ravi-caMda-rikkhA, buha sukkA jIva maMgala snniyaa| samasayanauya dasa asii, cau cau kamaso tiyA causu // 51 // (2) do sasi do ravi paDhame, duguNA lavaNammi ghAyaIsaMDe / bArasa sasi bArasa ravi, tappabhiI niddiTTa sasi raviNo // 78 // tiguNApusvillajuyA, aNaMtarANaMtaraMmi khittammi / kAloe bAyAlA, visattari pukkharaddhammi // 79 // (zrI bRhatsaMgahaNI sUtram) Is sasiraviNo do cauro, bAra du cattA visattari akamA / jaMbulavaNAIsu paMcasu gaNesu nAyavvA... // 2 // (maMDala prakaraNam) (76) tabharasAyanuM sAmAnyathI viveyana... (1) evaM mahIyasi tamaskAye'thAbdAH savidyutaH // 180 // prAdurbhavanti varSanti, garjanti vidyuto'pi ca / dyotante vilasaddevAsuranAgavinirmitAH // 181 // (zrI kSetralokaprakAza/sarga-27) 360 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haina osmolo.....-.-.-.. pariziSTa-1 -..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-.. // tadAhu - atthi NaM bhaMte / tamukkAe urAlA balAhayA saMseyaMti samucchaMti vAsaM vAsaMti vA ? haMtA atthi... ityaadi| (zrI bhagavatI sUtra/za.6/u.5) / yadyapyatra narakSetrAbahinA~gIkRtaM zrute / dhanagarjitavRSTyAdi, tathApi syAtsurodbhavam // 182 / / yathA naraHsvabhAvena, laMdhituM mAnuSottaraM / nezA vidyAlabdhidevAnubhAvAllaMghayantyapi // 183 / / atroktA vidyuto yAzca, bhAsvarAste'pi pudgalAH / divyAnubhAvajA jJeyA, bAdarAgnerabhAvataH // 184 // Is tadAhuH - "iha na bAdarAstejaskAyikA mantavyAH, ihaiva teSAM niSetsyamAnatvAt, kiMtu devaprabhAvajanitabhAsvarAH pudgalA..." iti / (zrI bhagavatIvRttau) // (zeSa tabhIyarnu 35 - zrI bhagavatIsUtra/za.6/9.5/sUtra-1 thI 16 sudhA mA5vAma mAvetuM che. zAsumome tyAMthA 5 se...) (2) tama (1) zcaiva tamaskAyo' (2) ndhakAraH (3) sa mahAdikaH (4) / lokAndhakAraH (5) syAllokatamistraM (6) devapUrvakAH / / 189 // andhakAra (7) stamistra (8) cAraNyaM (9) ca vyuha (10) eva ca / parighazca (11) pratikSobho (12) 'ruNodo vAridhistathA (13) // 190 // // trayodazAsya nAmAni, kathitAni jinaiH zrute / tatra loke'dvitIyatvAllokAndhakAra ucyate // 191 / / na hi prakAzo devAnAmapyatra prathate manAk / devAndhakAro'yaM devatamistra ca taducyate // 192 / / Nalavadevabhayato nazyatAM nAkinAmapi / araNyavaccharaNyo'yaM, devAraNyaM taducyate // 193 // durbhedatvAdvayuha iva, pratikSobho bhayAvahaH / gati rundhana paridyavat, devavyuhAdirucyate // 194 // aruNodambodhijalavikAratvAttathAvidhaH / evamanvarthatA nAmnAmanyeSAmapi bhAvyatAm // 195 // (zrI kSetralokaprakAza/sarga-27) ___ (77) aSTadRSazarA varzana... us (kaNharAINaM saMkhA ThANAI ya paruvaNaM...) pa. kati NaM bhaMte ! kaNharAIo pnnnnttaao| u. goyamA ! aTThakaNharAIo paNNattAo, taM jahA purathimeNaM do, dAhiNeNaM do, uttareNaM do... // pa. kahi NaM bhaMte ! eyAo aTTha kaNharAIo paNNattAo / u. goyamA ! uppi saNaMkumAramAhidANaM kappANaM / heTThi baMbhaloge kappe riTe vimANapatthaDe / ettha NaM akkhADaga samacauraMsasaMThANa-saMThiyAo aTTha kaNharAIo paNNattAo, taMjahA-(1) purathimabbhaMtarA kaNharAI dAhiNabAhiraM kaNharAi puTThA / (2) dAhiNamabbhaMtarA kaNharAI paccatthimabAhiraM kaNharAI puTThA / (3) paccatthimanbhaMtarA kaNharAI uttarabAhiraM kaNharAI puTThA / (4) uttara'bbhaMtarA kaNharAI purathimabAhiraM puTThA / do puratthima-paccatthimAo bAhirAo kaNharAIo chalaMsAo / do uttara-dAhiNAo bAhirAo kaNharAIo taMsAo // do puratthima-paccatthimAo abhitarAo kaNharAIo cauraMsAo / do uttara - -[3EC ) 366 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI, pariziSTa-1 dAhiNAo abhitarAo kaNharAIo cauraMsAo / puvvAvarA chalaMsA, taMsA puNa dAhiNuttarA bjjhaa| abbhaMtara cauraMsA savvA vi ya knnhraaiio|| (zrI bhagavatI sUtra/za.6/u.5/sUtra-17/18) // (kaNharAINaM AyAma-vikkhaMbha-paruvaNaM...) / pa. kaNharAIo NaM bhaMte / kevaiyaM AyAmeNaM? kevaiyaM vikkhaMbheNaM ? kevaiyaM parikkheveNaM pnnnnttaao| u. goyamA ! saMkhejjAiM joyaNasahassAiM AyAmeNaM / asaMkhejjAiM joyaNasahassAiM vikkhaMbheNaM / asaMkhejjAI joyaNasahassAI parikkheveNaM paNNattAo / / (zrI bhagavatI sUtra/za.6/u.5/sUtra-19) Is (kaNharAINaM pamANa paruvaNaM...) pa. kaNharAIo NaM bhaMte ! ke mahAliyAo paNNattAo? u. goyamA ! ayaM NaM jaMbuddIve dIve jAva parikkheveNaM paNNatte / deve NaM mahiDDIe jAva mahANubhAge iNAmeva iNAmeva tti kaTTha kevalakappaM jaMbuddIvaM dIvaM tihi accharAnivAehiM tisattakhutto aNupariyaTTittANaM havvamAcchijjA / se NaM deve tAe ukkiTThAe turiyAe jAva-devagaIe vIIvayamANe vIIvayamANe ekAhaM vA duyAhaM vA tiyAhaM vA ukkoseNaM addhamAsaM vIIyaejja atthegaIyaM kaNharAI vIIvaejjA / atthegaiyaM kaNharAi no vIIvaejjA / emahAliyAo NaM goyamA ! kaNharAIo paNNattAo // ___ (zrI bhagavatI sUtra/za.6/u.5/sUtra-20) // (kaNharAIsu gehAINaM abhAva paruvaNA...) ___pa. atthi NaM bhaMte ! kaNharAIsu gehAi i vA gehAvaNA i vA ? u. goyamA ! no iNaDhe smddhe| pa. atthi NaM bhaMte ! kaNharAIsu gAmAI vA jAva sannivesA i vA? u. goyamA ! no iNaDhe smddhe| (zrI bhagavatI sUtra/za.6/u.5/sUtra-21-22) // (kaNharAIsu orAla devakAriyattaM balAhayAINaM atthittaM...) pa. atthi NaM bhaMte / kaNharAIsu orAlA balAhayA (1) saMsesaMti (2) samucchati (3) vAsaM vAsaMti ? u. goyamA ! asthi / / pa. taM bhaMte ! kiM devo pakarei, asuro pakarei, nAgo pakarei ? u. goyamA ! devo pakarei, no asuro no nAgo ya // pa. atthi NaM kaNharAIsu bAdare thaNiyasadde bAdare vijjue ? u. haMtA goyamA ! asthi // pa. taM bhaMte ! kiM devo pakarei, asuro pakarei, nAgo pakareI ? u. goyamA ! devo pakarei, no asuro no nAgo ya... / / (zrI bhagavatI sUtra/za.6/u.5/sUtra-23-24) a (kaNharAIsu bAdara AUkAIyANaM paruvaNaM...) pa. atthi NaM bhaMte ! kaNharAIsu bAdare AUkAe bAdare agaNikAe, bAdare vaNapphaikAe ? u. goyamA ! no iNaDhe samaDhe, nagattha viggahagai samAkAeNaM... // (zrI bhagavatIsUtra/za.6/u.5/sU.25) IN (kaNharAIsu caMdAINaM abhAva paruvaNaM...) pa. atthi NaM bhaMte / kaNharAIsu caMdima-sUriya gahagaNaNakkhatta tArAruvA? ... u. goyamA ! no iNaDhe smddhe| 400 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI H pa. atthi NaM bhaMte ! kaNharAIsu caMdAbhA i vA ? sUriyAbhA i vA ? ... u. goyamA ! no iNaTThe samaTTe... // ( zrI bhagavatI sUtra / ( kaNharAINaM vaNNaparuvaNaM...) pa. kaNharAINo NaM bhaMte kerisiyAo vaNNeNa paNNatte ? u. goyamA ! kAlAo jAva paramakiNhAo vaNNe paNNattAo ? deve vi NaM atthegaie je NaM tappaDhamAe pAsittANaM khaMbhAejjA, ahe NaM abhisamAgacchejjao, o pacchA sIhaM sIhaM turiyaM turiyaM khippAmeva vIIvaejjA / / ( zrI bhagavatI sUtra / za.6 /u.5 / sU. 28) Ya ( kaNharAINaM nAmadhejjANi... ) pa. kaNharAINaM kati nAmadhejjA paNNatA ? u. goyamA ! aTThanAmadhejjA paNNattA, taM jahA - (1) kaNharAI i pariziSTa - 1 --- vA (2) meharA i vA (3) maghA i vA (4) mAghavai i vA (5) vAtaphalihe i vA (6) vAtapalikkhobhe i vA (7) devaphalihe i vA (8) devapalikkhobhe i vA... // ( zrI bhagavatI sUtra / za.6 /u.5 / sU. 29 ) (78) 8 loDaaMti hevo viSe bharAvA vaM... Jiao (1) eyAsiNaM aTThaNhaM kaNharAINaM aTThasu ovAsaMtaresu aTThalogaMtiyA vimANA paNNattA, taM jahA - (1) acci (2) accimAlI (3) vairoyaNe (4) pabhaMkare (5) caMdAbhe (6) sUrAbhe (7) sukkAbhe (8) supatiTThAbhe (9) majjhe riTThA / eesu NaM aTThasu logaMtiyavimANesu aTThavihA logaMtiyA devA parivasaMti, taM jahA - ( saMgahaNI gAhA ) (2) sArassayamAiccA vaNhi, varuNA ya gaddatoyA ya / tusiyA avvAbAhA, aggiyA ceva riTThA ya // (zrI bhagavatI sUtra / za. 6 / u. 5 ) + ( vicArasAra - 124 ) + ( saptatizatakasthAnaprakaraNam-143 ) + ( kRSNarAjIvimAnavicAra - 13 ) + (titthogAlI payannA - 1,065 ) + -(pravacanasAroddhAra - 1, 448 ) + ( vicArasaptatikA - 51 ) kiNharAimajjhe riTThavimANaM caudisiM do do / evaM navalogaMtiya devavimANA ihaM neyA // / za.6 /u.5 / sU. 26-27) + (3) iha sArasvatAdityadvaye samudite'pi hi / sapta devAH saptadevazatAni syAtparicchadaH // evaM vahnivaruNayoH, parivArazcaturdazaH / devAstathA'nyAni, devasahastrANi caturdaza // garddatoyatuSitayordvayoH saMgatayorapi / sapta devAH sapta devasahastrANi paricchadaH // avyAbAdhAgneyariSTadevAnAM ca surA nava / zatAni nava devAnAM, parivAraH prakIrtitaH // avyAbAdhAzcaiSu devAH, puruSasyAkSipakSmANi / divyaM dvAtriMzatprakAraM prAduSkurvanti tANDavam // tathA'pi puruSasyAsya, bAdhA kA'pi na jAyate / evaMrupA zaktireSAM paJcamAMge prakIrtitA // ( kSetra lokaprakAza- sarga 27 / 237 thI 242 ) (4) sthAnAMgavRttau sthAnake - lokAnte - lokAgralakSaNe siddhisthAne bhavA lokAntikA bhAvinI bhUtavadupacAranyAyena ( padArthasthApanAsaMgraha- 24 ) 401 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haina bhovo ......................... ....................................... pA2zaSTa-1 evaM vyapadezaH, anyathA te kRSNarAjImadhyavartinaH lokAnte bhAvitva teSAmanantarabhave eva siddhigamanAditi... / (ThANAMga sUtra/9 sthAnakam) (5) zrI brahmaloke pratare tRtIye, lokAntikAstatra vasanti devAH / ekAvatArAH paramAyuraSTau, bhavanti teSAmapi sAgarANi // (zrI zreNikacaritram) (6) aTeva sAgarAiM paramAuM hoi savvadevANaM / egAvayAriNo khalu devA logAMtiyA neyaa|| (vicArasAra-123) + (pravacanasAroddhAram...) (7) tatvArthaTIkAyAmapi - lokAnte bhavA laukAntikAH atra prastutatvAd brahmaloka eva gRhyate, tadantanivAsino lokAntikAH sarvabrahmalokadevAnAM lokAntikaprasaMgaH, iti cenna, lokAntopazleSAt jarAmaraNAdijvAlAkIrNo vA lokastadantavartitvAllokAntikAH karmakSayAbhyAsIbhAvAcceti... / / (tatvArtha TIkA...) (8) savvaTThacuA cukyaahaarguvsmjinngnnhraaii| niyameNa tabbhavasiA sattaTThabhavehiM logaMtI... || (zrI labdhistotra graMtha...) (78) 12 vaibhAnivo (1) viziSTapuNyairjantubhirmAnyante - upabhujyante iti vimAnAni, teSu bhavA vaimAnikAH // (2) kalpena AcAreNa upapannA upetA iti kalpopapannAH // (3) battIsa aTThAvIsA bArasa, aDa cau vimaanlkkhaaii| pannAsa catta cha sahassa, kameNa sohammamAIsu // 93|| dusu sayacau dusu sayatiga migArasahiyaM sayaM tige hiTThA / majjhe sattuttarasayamuvaritige sayamuvari paMca // 94 // (4) kappesu ya miyaM mahiso, varAha sIhAya chagala sAMlUrA / haya-gaya-bhuyaMga-khaggI vasahA viDimAiM ciMghAI // 111 // Is "te NaM miga-mahisa-varAha-sIha-chagala-daDura-haya-gayavai-bhuyaga-khagga-usabhaMka-viDima-pAyaDiyaciMdhamauDA" iti... atra te iti saudharmAdayo'cyutAntAH krameNa devAH, khaDgo-gaNDakanAmA ATavyazcatuSpadavizeSaH yadAha "zAzvataH khaDgo gaNDaka-zRMgAsibuddhabhedeSu gaNDake "iti viDimastu mRgavizeSo lakSyate tathA ca dezIzAstraM "viDimo sisumayagaMDesu" // (zrI prajJApanA sUtram) // "sohamma-IsANa-saNaMkumAra-mAhiMda-baMbha-laMtaga-mahAsukka-sahassAra-ANayapANaya-AraNaaccuyavaI (9) pAlaya-pupphuya-somaNasa-sirivaccha-naMdiyAvatta-kAmagama-pIigama-maNorama-vimala-savvao bhaddanAmadhijjehiM vimANehiM oinnA vaMdagA jiNaMdaM (4) miga-mahisa-varAha-chagala-daddura-haya-gayavaI-bhuyaga-khagga-usabhaMka-viDimapAyaDiyaciMdhamauDA" iti, atra mRgAdayo aMkA lAJchanAni viTapeSu lAJchanAni viTapeSu vistAreSu yeSAM mukuTAnAM tAni yathA, tAni prakaTita cihnAni ratnAdidIptyA prakAzitamRgAdilAJchanAni mukuTAni yeSAM te tathA iti... tattvaM tu sarvavido vidanti... // (zrI aupapAtika sUtram) (5) culasi asai bAvattari, sattari saTThI ya panna cattAlA / tullasura tIsa vIsA, dasasahassA Ayarakkha cauguNiyA // 112 / / (402 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI .-.-.-..-.-..-.-..-..-.-.. pazaSTa(6) dusu tisu tisu kappesu, dhaNudahi dhaNavAya tadubhayaM ca kmaa| surabhavaNa paiTThANaM, AgAsapaiTThiyA uvariM // 113 / / (7) sattAvIsasayAI puDhavIpiMDo vimANauccattaM / paMcasayA kappaduge paDhame tatto ya ikkikkaM // 114 // hAyai puDhavIsuM sayaM, vaDDai bhavaNesu du-du-du kappesu / cauge navage paNage, taheva jADaNuttaresu bhave // 115 / / igavIsasayA puDhavI, vimANamikkAraseva ya sayAiM / battIsajoyaNasayA, miliyA savvattha nAyavvA // 116 / / paNa-cau-ti duvaNNavimANa, saghaya dusu dusu ya jA sahassAro / uvari siya bhavaNavaMtara, jAisiyANaM vivihavaNNA // 117 / / paDhamesu paMcavaNNA, ekkagahANIka jA sahassAro / do do kappA tullA, teNa paraM poMDarIyAiM // 118 // (zrI bRhatsaMgrahaNI sUtram) (80) 8 graiveyaH sane 5 anuttaravAsI hevo... (1) pratareSu navasveSu, kramAdekaikamindrakam / sudarzanaM suprabuddhaM manoramaM tataH param // 535 // vimAnaM sarvatobhadraM, vizAlaM sumano'bhidham / tataH saumanasaM prItikaramAdityasaMjakam // 536 / / (zrI kSetralokaprakAza/sarga-27/sUtra-535/536) [F gevijjA navavihApaNNattaM, taM jahA - hiTThimahiTThimagevijjA, hiTimamajjhimagevijjA, hiTThimauvarimagevijjA majjhimahiTThimagevijjA, majjhimamajjhimagevijjA, majjhimauvarimagevijjA, uvarimaheTThimagevijjA, uvarimamajjhimagevijjA, uvarimauvarimagevijjA... // (zrI prajJApanA sUtra/prathama-pada/sUtra-38) // sudaMsaNe suppaDibaddhe, maNorame ceva hoi paumatige / tato a savvaobhade, vilAse ya sumaNe ceva // 134 / / samaNase pIikare, Aicce ceva hoi taiyadiNe... / (135nI ardhI gAthA) ___ (zrI bRhatsaMgrahaNI-134/135) + ( devendranarakendraprakaraNam-136/137) ___ + (trailokyadIpikA-139) (2) ekkArasuttara heTThimesu, sattuttaraM ca majjhimae / sayamege uvarimae paMceva aNuttaravimANA // (saMgahaNIgAhA ) + (trailokyadIpikA-130) + ( zrI prajJApanA sUtra/dvitIya-pada/sUtra-210) (3) graiveyakavadatrApi devAH sarve'hamindrakAH / sarve mithaH samaizvaryarupakAntisukhazriyaH // 617|| (4) yeSvAkAzapradezeSu zayyAyAM prathamakSaNe / yathotpannAstathottAnazayA eva bhavAvadhiH // 618 // (5) atipratanukarmANo mahAbhAgAH surA amI / ihotpannA SaSThabhaktakSepyakarmAvazeSataH // 637 / / (zrI kSetralokaprakAza/sarga-27/sUtra-617/18/37) // yadAhu paJcamAMge - aNuttarovavAiyA NaM devA NaM bhaMte ! kevaieNaM kammAvaseseNaM aNuttarovavAiyatteNaM uvavaNNA ? goyamA ! jAvAtiyannaM SaTThabhattie samaNe niggaMthe kammaM nijjarei evatieNaM kammAvaseseNaM aNuttarovavAiyattAe uvavaNNA iti // (zrI bhagavatI sUtrama...) zAlyAdikavalikAnAM saptAnAM chedane bhavati yAvAn / kAlastAvati manujAyuSke'paryAptavati mRtvA / / mokSArhadhyavasAyA api ye karmAvazeSato jAtAH / lavasattamadevAste jayanti sarvArthasiddhasthAH // - 403) k * 403 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI .................... pariziSTa-1 (zrI bhagavatI sUtra/zataka-18/uddezo-7) (6) AdyasaMhananAzcaiSu svArAddhojjvala saMyamAH / bhavyA svalpabhavA evAyAnti yAnti ca nRSvamI // 640|| karmabhUmisamutpannA, manuSyo'pi zubhAzayAH / samyagdRzaH zuklalezyA, jAyante'nuttareSviha // 641 // (zrI kSetralokaprakAza sarga-26) gaI tadAhuH - "kerisiyA NaM bhaMte / maNussI ukkosakAlAThiiyaM AuyakammaM baMdhati ? goyamA ! kammabhUmiyA vA..." ityAdi prajJApanA-trayoviMzatitame pade / mAnuSI saptamanarakayogyAmAyurna badhnAti anuttarasurAyustu badhnAtItyetadvRttau / / (prajJApanA sUtra/23mo pada...) (7) jIvAH sarvArthasiddhe tUdbhavantyekabhavodbhavAH / cyutvA bhAvini bhave, siddhayanti niyamAditaH // 642 // (zrI kSetralokaprakAza/sarga-27) / uktaM ca - savvaTThAo niyamA egaMmi bhavaMmi sijjhae jIvo / vijayAi vimANehiM ya saMkhijjabhavA u boddhavvA // 643 / / OM caturviMzati bhavAnnatikrAmantIti tu vRddhavAdaH / / IF tathA caturveSu vimAneSu, dvirUtpannA hi jantavaH / anantarabhave'vazya, prayAnti paramaM padam // 644 / / (zrI kSetralokaprakAza/sarga-27) us tathoktaM ca jIvAjIvAbhigamavRttau - "vijayAdicaturpu vAradvayaM sarvArthasiddhamahAvimAna ekavAraM gamaNasaMbhavaH tataH urdhvaM manuSyabhavAsAdanena muktiprApte..."riti... / (zrI jIvAjIvAbhigama sUtra vRtti) zrI yogazAstravRttau tu vijayAdiSu caturkhanuttaravimAneSu "dvicaramA" ityuktaM jJeyam / (zrI yogazAstra vRtti...) Is tattvArthabhASye'pi vijayAdiSvanuttareSu vimAneSu devA dvicaramA bhavanti, dvicaramA iti tatazcyutAH paraM dvirjanitvA siddhyntiiti...| (zrI tatvArthabhASya) us etaTTikApi - dvicaramattvaM spaSTayati - tato vijayAdibhyazcyutAH paramutkarSeNa dvirjanitvA manuSyeSu siddhimadhigacchanti, vijayAdivimAnaccyuta manuSyaH punarapi vijayAdiSu devastatazcyuto manuSyaH sa siddhayatIti... || (zrI tatvArtha bhASya vRtti...) // paJcama-"zataka"nAmA karmagraMthe - tirinarayatijoANaM narabhavajuassa caupallatesaTuM / etadgAthAsUtravRttyanusAreNa tu vijayAdivimAneSu dvirgato'pi saMsAre katicidbhavAn bhramati narakatiryaggatiyogyamapi karma badhnAtIti dRzyate, tadatra tatvaM tu kevaligamyam / / (zrI "zataka"nAmA-paJcamakarmagraMtha...) (8) sarvArthadevAH saMkhyeyA asaMkhyeyAzcaturpu te / eteSvekakSaNotpatticyutisaMkhyA'cyutAdivat // 645 // (zrI kSetralokaprakAza/sarga-27) Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaiina kosmolojI pariziSTa-1 (82) kilbiSika devonA prakAra ane nivAsarathAno.. (1) kilziSa=pApa, te jeomAM che, te cAritrI chatAM jJAnAdino avarNavAda bolanArA hoya che. mATe ja kahyuM che... Is nANassa kevaliNaM, dhammAyariyANaM savvasAhuNaM / mAI avaNNavAI, kibbisaM bhAvaNaM kuNai / / zrutajJAna-kevaLajJAnI, dharmAcArya (dharmopadezaka) ane sarva sAdhuonI, anya sthaLe 'saMghasAdu' evo pATha paNa maLe che. tethI caturvidha saMgha ane sarva sAdhuono avarNavAda bolanArA kilbiSika bhAvanA kare che. avarNakaniMdA, khoTA doSo pragaTa karavA, temAM prathama zrutajJAnanA avarNavAdanuM varNana kare che... s kAyA vayA ya te cciya te ceva pamAyaappamAyA ya / mokkhAhigAriyANaM joisajoNihiM kiM kajjaM / te ja pRthyAdi kAyo, prANAtipAta viramaNAdi vrato, te ja madyAdi pramAdo ane tenA vipakSa rUpa apramAdo te te sUtramAM vAraMvAra kahevAya che. bIjuM vizeSa kAMI paNa nathI, mATe punarukta doSa che. vaLI, mokSanAM adhikArIne sUryaprajJapti vagere jayotiSazAstranuM ane yoniyoniprAbhRta vagerenuM zuM kAma che? kAraNa ke te to bhava(saMsAra)nuM kAraNa che. have - kevaLajJAnInAM avarNavAdanuM varNana kare che. s egaMtaramuppAe aNNoNNAvaraNayA duveNDaMpi / kevaladaMsaNaNANAmegakAle ya egattaM // kevaLajJAnIne kevaLajJAna ane kevaLadarzanano upayoga ekAMtara anukrame utpanna thAya to baMne upayogamAM paNa baMne paraspara AvaraNa rUpe thAya che. eTale jJAnopayogano pratibaMdhaka darzananopayoga thAya ane darzanopayogano pratibaMdhaka jJAnopayoga thAya ane baMne jo upayoga eka kALe ja hoya to te baMneno ekatva abheda thaI jAya. ItyAdi have dharmAcAryanAM avarNavAdanuM varNana kare che... Is NaccAihiM avatraM vibhAsai vaTTai nayAvi uvavAe (yAre) / ahio chiddappehi pagAsavAi aNaNukUlo / / jAtyAdi vaDe avarNavAda bole. jemake A Ucca jAtinAM nathI, lokavyavahAramAM kuzaLa nathI, aucitya paNa jANatA nathI ema vividha rIte gurune kahe, gurunA upacAra (niyamamAM) na varte. ahitakAraka, chidrane jonAra, prakAzavAdi, sarva samakSa gurunA achatA doSone kahe tathA sarvadA ananukUla rahe.... ityAdi. have susAdhunuM avarNavAda kahe che. a avisahaNAturiyagai aNANuvatti ya avi guruNaMpi / khaNamettapIirosA gihIvacchalagA ya saMcaiyA // A sAdhuo asahanazIla che. kAraNa ke teo eka bIjAne sahana karatA nathI. tethI eka bIjAnI sAthe dezAMtaramAM bhramaNa kare che. nahIM to eka sthaLe badhA bhegA maLIne kema na rahe? tathA atvaritagativALA haMmezAM kapaTa vaDe lokone AkarSita karavA mATe maMdagatie cAle che. guru moTAone anusaratA nathI. kAraNa ke svabhAvathI niSphara che. vaLI, kSaNamAtramAM rASTra ane tuSTa thAya che. gRhI-gRhastho upara vAtsalya (prema) rAkhanArA ane "saMcayikA - sarvavastuono saMcaya karanArA hoya che... have mAyAvInA saMbaMdhe kAMI kahe che... guhai AyasahAvaM chAyai guNe parassa saMte'pi / coro vva savvasaMkI guDhAyAro vitahabhAsI / 45 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-1 potAnA svabhAvane (duSTabhAvane) DhAMke che ane bIjAnA chatA guNone AcchAdita kare che, temaja coranI peThe sarvanI zaMkA rAkhanAro, guDha AcAravALo ane vitathabhASI asatya bolanAra hoya che. ( gAthAsahastrI - 340 ) + ( zrI prajJApanA sUtra / 20 mo padya ) + ( bhavabhAvanA-495 ) + (paMcavastuka - 1, 626 ) (83) yA ro vo manuSyalo'mAM Ave che ? (1) paMcasu jiNakallANesu, ceva maharisitavANubhAvAo / jammaMtaraneheNa ya, AgacchaMti surA ihayaM // ( caityavaMdana bhASya - saMghAcAra TIkA ) + (bRhatsaMgrahaNI graMtha ) (84) hevalosbhAM prataronI vyavasthA DevI rIte hoya che ? (1) terasa bArasa cha ppaMca ceva cattAri causu kappesu / gevejjesuM tiya tiya, ego u aNuttaresu bhave // ( devendranarakendraprakaraNam - 129 ) SaSThe 5, saptame 4, aSTame 4, navama+ 12 +6+5+4+4+4 prathama-dvitIyayordevalokayoH 13, tRtIya- caturthayo: 12, paJcame 6, dazamayo: 4, ekAdaza-dvAdazayo: 4, navasu graiveyakesu 9, anuttareSu 1 ityevaM 13 + 4 + 9 + 1 = sarve'pi 62 / (89) hevonA avadhijJAnanuM kSetra jane jADAra (1) tappAgAre-pallaga - paDahaga-jhallarI-muiMga- puppha- jave / tiriyamaNuesu ohI, nANAvihasaMThio bhaNio // ( bRhatsaMgrahaNI - 199 ) + (trailokyadIpikA - 315 ) + ( gAthAsahastrI - 681 ) (87) vaibhAniGa TevaloDanA vibhAnonuM saMkhyA harza yaMtra (1) battIsa 32 aThThAvIsa 28 bArasa 12 aTTha 8 cauro 4 sayasahassA / AreNa baMbhalogA vimANasaMkhA bhave esA // paMcAsa 50 catta 40 chacceva sahassA laMta 6 sukka sahassAre / saya cauro ANayapANaesu tiNNAraNaccuyao // ekkArasuttaraM heTThimesu 111 sattuttaraM ca majjhimae 107 / sayamegaM uvarimae 100 paMceva aNuttaravimANA / / (bRhatsaMgrahaNI graMtha / gAthA 117- 119 ) tattha kira uDDaloe, caurAsI ceiyANaM lakkhAI / sattANauisahassA, taha tevIsa vimANA u // ( caityavaMdana mahAbhASya - 644 ) caurAsItiM vimANAvAsasayasahassA sattANautiM ca sahassA tevIsaM ca vimAnA bhavaMtIti makkhAyA // ( zrI samavAyAMga sUtra / 84 ) (2) (88) chaH DAya bhuvonI samana (sthAvarAya ) 406 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-1 (1) jIvA muttA saMsAriNo ya, tasa thAvarA ya saMsArI / puDhavI jala jalaNa vAU, vaNassaI thAvarA neyaa|| (jIvavicAra-2) (2) egidiyapaMcavihA patteyaM suhumabAyarA neyA / bAyara diTThIgammA, suhumA puNa savvaloyammi // (padArthasthApanAsaMgraha-5) (80) cha:DAya vonI sabhaSa... (bhanuSya-heva-nAraThI) (1) uktaM ca - bharahAI videhAI eravvayAiM ca paMca patteyaM / bhaNNaMti kammabhUmio dhamma jogAu pannarasa... // 1053 / / (zrI pravacanasAroddhAra sUtram...) // pa. kati NaM bhaMte / kammabhUmio paNNattAo? u. goyamA ! paNNarasakammabhUmio paNNattAo, taM jahA-paMca bharahAI, paMca eravayAI, paMca mahAvidehAI... / (zrI bhagavatI sUtra/za.20/u.8/sUtra-1) us jaMbUddIve dIve tao kammabhUmIo paNNattAo, taM jahA (1) bharahe (2) eravae (3) mahAvidehe / evaM dhAyaisaMDe dIve purathimaddhe + evaM dhAyaisaMDe dIve paccatthimaddhe / evaM pukkharadIvaDDapurasthimaddhe evaM pukkharavaradIvaDDa pcctthimddhe...|| (zrI sthAnAMga-3/u.3/sUtra-183) (2) hemavayaM harivAsaM devakuru taha ya uttarakuruvi / rammayaM eraNNavayaM iya chanbhUmio paMcaguNA // 1,054 // eyA akammabhUmio tIsa sayA juyaladhammajayaThANaM / dasavihakappamahaddumasamutthabhogA pasiddhAo // 1,055 / / (zrI pravacanasAroddhAra sUtram) is pa. kati NaM bhaMte / akammabhUmIo paNNattAo? u. goyamA ! tIsa akammabhUmIo paNNattAo, taM jahA - paMca hemavayAiM, paMca heraNNavayAI, paMca harivAsAiM, paMca rammagavAsAiM, paMca devakurAo, paMca uttrkuraao|| (zrI bhagavatI sUtra/za.2/u.8/sUtra-1) jaMbuddIve dIve cha akammabhUmIo paNNattAo, taM jahA - (1) hemavae (2) heraNNavae (3) harivAse (4) rammagavAse (5) devakurA (6) uttrkuraa....|| evaM ghAyaisaMDe dIve puratthimaddhe NaM cha akammabhUmio paNNattAo, taM jahA-hemavae jAva uttarakurA... // evaM ghAyaisaMDe dIve paccatthimaddhe NaM cha akammabhUmio paNNattAo, taM jahA-hemavae jAva uttarakurA... // evaM pukkharavaradIvaDDe puratthimaddhe NaM cha akammabhUmio paNNattAo, taM jahA-hemavae jAva uttarakurA... // evaM pukkharavaradIvaDDe purathimaddhe NaM cha akammabhUmio paNNattAo, taM jahA-hemavae jAva uttarakurA... / (zrI sthAnAMga-6/sUtra-522) (82) nigohanA goNAnuM sva35... (1) golA ya asaMkhijjA, assaMkhanigoao havai golo / ekkekkammi nigoe aNaMtajIvA muNeyavvA / / (trailokyadIpikA-456 ) + ( padArthasathApanAsaMgraha-61) - 407) 401 Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI.. ....................................5.2zaTa-1 + (bRhatsaMgrahaNI-301) + (nigodaSaTtriMzikA-12) (2) igabheyA assaMvavahArasannA u te viNiddiTThA / te vi ya golanigoyA huMti sutte jao bhaNiyaM // (padArthasthApanAsaMgraha-60) (84) 5-chandriyone viSe linna-linna viSayonuM sthApanA yaMtra... (1) phAsaNa rasaNa ghANaM cakkhu soyaMti iMdiyANesI / phAsassa gaMdhavaNNA saddA visayA viNiddiTThA / / ___ (navatattvabhASya-54) + (pravacanasAroddhAra-589) + (vicArasAra-308) + (jIvAjIvAbhigamasaMgrahaNI-73) (85) Rgumane vagati... (1) "tattvArtha-bhASya'bhA mA nAma che. (2) "tattvArtha-bhASya"ma mA gati. 4 nathI.. (86) siddhazilA mane siddhAtmAo... (1) pa. kahi NaM bhaMte / siddhANaM ThANA? kahi NaM bhaMte / siddhA parivasaMti?, goyamA ! savvaTThasiddhassa mahAvimANassa uvarillAo bhUmiyaggAo duvAlasa joyaNe u8 abAhAe etthaM NaM IsIpabbhArA NAmaM puDhavI pannattA, paNayAlIsaM joyaNasayasahassAiM AyAmavikkhaMbheNaM egA joyaNakoDI bAyAlIsaM ca sayasahassAiM tIsaM ca sahassAI donni ya auNApanne joyaNasae kiMci visesAhie parikkheveNaM paNNattA, IsIpabbhArAe NaM puDhavIe bahumajjhadesabhAe aTThajoyaNie khette aTTha joyaNAI bAhalleNaM paNNatte, tao aNaMtaraM ca NaM mAyAe mAyAe paesaparihANIe parihAyamANI parihAyamANI savvesu caramaMtesu macchiyapattAo taNuyayarI aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM bAhalleNaM paNNattA, IsIpabbhArAe NaM puDhavIe duvAlasa nAmadhijjA paNNAttA, taMjahA-Isi i vA IsIpabbhArA i vA taNU i vA taNutaNU i vA siddhitti vA siddhAlae vA muttitti vA muttAlae i vA loyaggetti vA loyaggathubhiyatti vA loyaggapaDivujjhaNA i vA savvapANabhUyajIvasattasuhAvahA i vA, IsIpabbhArA NaM puDhavI seyA saMkhadalavimalasotthiyamuNAladagarayatusAragokkhIrahAravaNNA uttANachattasaMThANasaMThiyA savvajjuNasuvannamaI acchA sahA laNhA dhaTThA maTThA nIrayA nimmalA nippaMkA nikkaMkaDacchAyA sappabhA sassiriyA saujjoyA pAsAIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA, IsIpabbhArAe NaM puDhavIe sIAe joyaNammi logaMto tassa NaM joyaNassa je se uvarille gAue tassa NaM gAuyassa je se uvarille chabbhAge ettha NaM siddhA bhagavaMto sAiyA apajjavasiyA aNegajAijarAmaraNajoNisaMsArakalaMkalIbhAvapuNabbhavAsavasahIpavaMcasamaikvaMtA sAsayamaNAgayaddhaM kAlaM ciTThati, tatthavi ya te aveyA aveyaNA nimmamA asaMgA ya saMsAravippamukkA pesnivvttsNtthaannaa| us kahiM paDihayA siddhA, kahiM siddhA paiTThiyA / kahiM boMdi caittANaM, kattha gaMtUNa sijjhai ? // 150 / / aloe paDihayA siddhA loyagge ya paiTThiyA / ihaM boMdi caittANaM, tattha gaMtUNa sijjhaI // 151 // (408 408 -X Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaiina kosmolojI, ..pariziSTa-1 dIhaM vA hassaM vA jaM carimabhave havijja saMThANaM / tatto tibhAgahINA siddhANogAhaNA bhaNiyA // 152 / / jaM saMThANaM tu ihaM bhavaM cayaMtassa carimasamayaMmi / AsI ya padesaghaNaM taM saMThANaM tahiM tassa // 153 / / tinni sayA tittIsA ghaNuttibhAgo ya hoi nAyavvo / esA khalu siddhANaM ukkosogAhaNA bhaNiyA // 154|| cattAri ya rayaNIo rayaNI tibhAgUNiyA ya boddhavvA / esA khalu siddhANaM majjhimaogAhaNA bhaNiyA // 155 // egA ya hoi rayaNI advaiva ya aMgulAI sAhi (ya) yaa| esA khalu siddhANaM jahannaogAhaNA bhaNiyA // 156 / / ogAhaNAi siddhA bhavattibhAgeNa hoMti parihINA / saMThANamaNitthaMthaM (granthA0 1500) jarAmaraNavippamukkANaM // 157 / / jattha ya ego siddho tattha aNaMtA bhavakkhayavimukkA / anno'nnasamogADhA puTThA savvevi logaMte // 158 // phusai aNaMte siddhe savvapaesehiM niyamaso siddhA / te'vi ya asaMkhijjaguNA desapaesehiM je puTThA // 159 // asarIrA jIvaghaNA uvauttA daMsaNe ya nANe ya / sAgAramaNAgAraM lakkhaNameyaM tu siddhANaM // 160 // kevalanANuvauttA jANaMtA savvabhAvaguNabhAve / pAsaMtA savvao khalu kevaladiTThIhi'NaMtAhi // 161 // navi atthi mANusANaM taM sukkhaM navi ya savvadevANaM / jaM siddhANaM sukkhaM avvAbAhaM uvagayANaM // 162 / / suragaNasuhaM samattaM savvaddhApiMDiyaM aNaMtaguNaM / navi pAvai muttisuhaM NaMtAhiM vaggavaggUhiM // 163 // siddhassa suho rAsI savvaddhApiMDio jai havejjA / so'NaMtavaggabhaio savvAgAse na mAijjA // 164 // jaha NAma koi miccho nagaraguNe bahuvihe viyANaMto / na caei parikaheuM uvamAe tahiM asaMtIe // 165 / / iya siddhANaM sokkhaM, aNovamaM natthi tassa ovammaM / kiMci viseseNitto, sArikkhamiNaM suNaha vocchaM // 166 / / jaha savvakAmaguNiyaM puriso bhottUNa bhoyaNaM bhoyaNaM koI / taNhAchuhAvimukko, acchijja jaha amiyatitto // 167|| iya savvakAlatittA atulaM nivvANamuvagayA siddhA / sAsayamavvAbAhaM, ciTuMti suhI suhaM pattA // 168 // siddhatti ya buddhati ya pAragayatti ya paraMparagayati / ummukkakammakavayA, ajarA amarA asaMgA ya / / 169 / / nicchinnasavvadukkhA, jAijarAmaraNabaMdhaNavimukkA / avvAbAhaM sokkhaM aNuhoMtI sAsayaM siddhA // 170) // (prajJApanA sUtra/dvitIyasthAna pada/sUtra-54) (2) se kiM taM asaMsArasamAvaNNajIvapaNNavaNA? asaMsArasamAvaNNajIvapaNNavaNA duvihA paNNattA, taM jahA - aNantarasiddhAsaMsArasamAvaNNajIvapaNNavaNA ya paramparasiddhAsaMsArasamAvaNNajIvapaNNavaNA / (sUtra-6) se kiM taM aNantarasiddhAsaMsArasamAvaNNajIvapaNNavaNA? aNantarasiddhAsaMsArasamAvaNNajIvapaNNavaNA paNNarasavihA paNNattA; taM jahA - (1) titthasiddhA (2) atitthasiddhA (3) titthagarasiddhA (4) atitthagarasiddhA (5) sayaMbuddhasiddhA (6) patteyabuddhasiddhA (7) buddhabohiyasiddhA (8) itthIliGgasiddhA (9) purisaliGgasiddhA (10) napuMsagaliGgasiddhA (11) saliGgasiddhA (12) annaliGgasiddhA (13) gihiliGgasiddhA (14) egasiddhA (15) anegasiddhA... // (prajJApanA sUtra/prathama pada/sUtra-6/7) a bhaNiyaM ca...... siddhA aNegabheyA, titthaMtitthayaratadiyarA ceva / saya-patteyavibuddhA, buddhabohiya sa-anna-gihiliMge / 400 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI itthi - purisa - napuMsaka, egA'nega taha samayabhinnA ya / taggahaNatthaM bhaNiyaM, namo sayA savvasiddhANaM // ( caityavaMdana mahAbhASya - 730 / 731 ) (3) aneka caikasminsamaye sidhyanta utkarSato'STottarazatasaMkhyA veditavyAH yasmAduktam - battIsA aDayAlA saTThI bAvattarI ya bodhavvA / culasII channaui u dusahiyamaduttarasayaM ca // 1 // asyA vineyajanAnugrahAya vyAkhyA - aSTau samayAn yAvanniraMtaramekAdayo dvAtriMzatparyantA sidhyanta prApyante, kimuktaM bhavati ? prathame samaye jaghanyata eko dvau votkarSato dvAtriMzat sidhyantaH prApyante, dvitIye'pi samaye eko dvau votkArSato dvAtriMzata, evaM yAvadaSTame'pi samaye jaghanyata: eko dvau votkaSato dvAtriMzat, tataH paramavazyamaMtaram, tathA trayatriMzadAdayo'STacatvAriMzatparyantA niraMtara sidhyanta saptasamayAn yAvatprApyante, parato niyamAdantaraM, tathA ekonapaJcAzadAdaya: SaSThiparyantA niraMtara sidhyanta utkarSataH SaT samayAn yAvadavApyante, parato'vazyamaMtaram, tathaikaSaSTyAdaya dvisaptatiparyantA niraMtaraM sidhyanta utkarSataH paJcasamayAn yAvadavApyante tataH paramaMtaram, trisaptatyAdayazcaturazItiparyantAH niraMtaraM sidhyanta utkarSatazcaturasamayAn yAvattataH urdhvamantaram, tathA paJcAzItyAdayaH SaNNavatiparyantA niraMtaraM sidhyanta utkarSatastrIn samayAn yAvat parato niyamAdantaram tathA saptanavatyAdayo dvi-uttarazataparyantA niraMtara sidhyanta utkarSatau dvau - samayau parato'vazyamantaram, tathA tryuttarazatAdayo'STottarazataparyantAH sidhyanto niyamAdekameva samayaM yAvadavApyante, na dvitryAdisamayAn, tadevamekasmin samaye utkarSato'STottarazatasaMkhyAH sidhyantaH prApyante, ityanekasiddhA utkarSato aSTottarazatapramANA veditavyAH // (prajJApanA sUtra / prathamapada / sUtra - 7nI vRttimAMthI) (4) se kiM taM paramparasiddhAsaMsArasamAvaNNajIvapaNNavaNA ? paramparasiddhAsaMsArasamAvaNNajIvapaNNavaNA- aNegavihA paNNattA, taM jahA-apaDhamasamayasiddhA dusamayasiddhA tisamayasiddhA causamayasiddhA jAva saMkhijjasamayasiddhA asaMkhijjasamayasiddhA aNantasamayasiddhA settaM paramparasiddhAsaMsArasamAvaNNajIvapaNNavaNA // (prajJApanA sUtra / prathama pada / sUtra - 8 ) (87) 6 prajAranI paryApti (1) AhArasarIriMdiya, pajjattI ANapANabhAsamaNe / cau paMca paMca chappiya, iga vigalA sanni'sanniNaM // (bRhatsaMgrahaNI sUtra - 338 ) (88) bhuvanAM 5 saMsthAna jane bhuvanAM 1 saMsthAna (1) saMtiSThante prANino'nena AkAravizeSeNa iti saMsthAnam / (2) parimaMDalaM ca vaTTaM, taMsaM cauraMsamAyayaM ca tti / saMThANapaMcagaM khalu tassa saruvaM imaM hoi / sa parimaMDale ya vaTTe, taMse cauraMsa AyayaM ceva / paMcee saMThANA ajIvANaM muNeyavvA // 410 pariziSTa - 1 ( vibhaktivicAra- 125 ) ( padArthasthApanAsaMgraha - 100 ) Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI . - . - . - - . - . - 1 -............................|shsstt-1 (3) samacauraMse niggoha, sAi vAmaNa ya khujja huMDe ya / jIvANaM cha saMThANA, savvattha sulakkhaNaM paDhamaM // nAhIi uvari bIyaM, taiamaho piTThi uarauravajjaM / siri-giva-pANi-pAe sulakkhaNaM taM cautthaM tu // viviriaM paMcamaMgaM, savvattha alakkhaNaM bhave chaTuM / gabbhanaratirie chahA, sUyasamA huMDayA sesA / / / ___(trailokyadIpikA-265) + (karmavipAka (pra. karmagraMtha)- 111) + (bRhatsaMgrahaNI - 163/4/5) + (jIvasamAsa-51) + (sUkSmArthavicArasAroddhAra - 16) us chavvihe saMThANe pannatte, taMjahA-samacauraMse, NaggohaparimaMDale, sAtI, khujje, vAmaNe, huMDe / ____ (ThANAMga sUtra / adhyayana-6/sUtra-495) (88) 6 praDAranAM saMghayA... (1) vajjarisahanArAyaM, paDhamaM bIyaM ca risahanArAyaM / nArAyamaddhanArAyaM, kiliyA taha ya chevttuN|| (bRhatsaMgrahaNI-159) + (trailokyadIpikA-261) __ (karmavipAka (pra.ka.) 108) + (jIvasamAsa-48) + (kammabattIsI-17) us chavvihe saMghayaNe paNNatte, taM jahA-vayirosabhaNArAyasaMghayaNe, usabhanArAyasaMghayaNe, nArAyasaMghayaNe, addhanArAyasaMghayaNe, kIliyAsaMghayaNe, sevaTTasaMghayaNe / / __ (ThANAMga sUtra / adhyayana-6/sUtra-494) (2) chevaDheNa u gammai, cauro jA kappa kiliAIsu / causu dudukappavuDDI paDhameNaM jAva siddhIvi // (bRhatsaMgrahaNI-162) + (trailokyadIpikA-267) (3) AsI ya samaNAuso ! puvvI maNuyANaM chavvIhe saMghayaNe, taM jahA-vajjarisahanArAyasaMghayaNe, 1, risahanArAyasaMghayaNe (2) nArAyasaMghayaNe (3) addhanArAyasaMghayaNe (4) kIliyasaMghayaNe (5) chevaTThasaMghayaNe (6) saMpai khalu Auso ! maNuyANaM chevaDhe saMghayaNe vaTTai / / AsI ya Auso ! puvI maNuyANaM chavvIhe saMThANe, taM jahA-samacaturaMse (1) naggohaparimaMDale (2) sAdi (3) khujje (4) vAmaNe (5) huMDe (6) saMpai khalu Auso ! maNuyANaM huMDe saMThANe vaTTai / / suutr-14|| (zrI tandula vaicArika prakIrNaka) (100) 6 lezyAmonuM svastha (1) kiNhA-nIlA-kAU-teU-pamhA ya sukkalesA y| (pravacana sAroddhAra - 1,159) + (bRhatsaMgrahaNI-176) + (darzanazuddhiprakaraNam-225) + (jIvAbhigamasaMgrahaNI-174) + (trailokyadIpikA-282) + (ArAdhanApatAkA-838) + (mArgaNAsu baMdhahetUdayatribhaMgI-9) - 411) Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI. pariziSTa-1 + ( "SaDzIti"nAmA caturtha karmagraMtha-13) + (jIvasamAsa-70) [ cha lesAo paNNattA, taM jahA -- kaNhalesA, nIlalesA, kAulesA, teulesA, pamhalesA, sukkalesA... (samavAyAMga sUtra-6) je cha lesAo paNNattAo, taM jahA - kaNhalesA jAva sukklesaa| (ThANAMga sUtra/6/504) // paryAptakeSu sarve'pi saMjJipaMcendriyeSvamI / lezyAH kramavizuddhAH SaT SaDjambUgrAhakopamA / (sUkSmArthasaMgrahaprakaraNam-20) (101) 14 guzasthAna seTale vano viSThAsabha (1) micche sAsaNamIse, avirayadese pamatta apamatte / niyaTTi aniyaTTi, suhumuvasama khINa sajogIajogI guNA // (dvitIya "karmastava" nAmA karmagraMtha-2) (102) DevalI sabhuddhAta (1) satta samugdhAtA paNNattA, taM jahA - (1) veyaNAsamugghAte (2) kaSAyasamugghAte (3) mAraNaMtisamugghAte (4) veuvviyasamugghAte (5) teyasasamugdhAte (6) AhArasamugghAte (7) kevlsmugghaate...||2|| (zrI samavAyAMga sUtra-7) (2) daNDaM prathame samaye, kapATamatha cottare tathA samaye / manthAnamatha tRtIye, lokavyApi caturthe tu // 1 // saMharati paJcame tvantarANi, manthAnamatha tathA SaSThe / saptamake tu kapATaM, saMharati tato'STame daNDam // 2 // audArikaprayoktA prathamASTamasamayorasAviSTaH / mizraudArikayoktA saptamaSaSThadvitIyeSu // 3 // kArmaNa-zarIrayogI caturthake paJcame tRtIye ca / samayatraye'pi tasmin bhavatyanAhArako niyamAt // 4 // (zrI prajJApanA sUtra ) + (prazamarati - 273/274/275/276) is aTThasAmaie kevalisamugghAe paNNattaM, taM jahA-paDhame samaye daMDaM karei bIe samae kavADaM karei taie samae maMthaM karei cautthe samaya maMthaMtarAiM pUrei paMcame samaye maMthaMtarAi paDisAharai chaThe samaye maMthaM paDisAharai sattame samaye kavADaM paDisAharai aTThame samae daMDaM paDisAharai tato pacchA sarIratthe bhavai / (samavAyAMga sUtra-7) ji prathama samaye tAvat svadehaviSkambha bAhalyopeta AyAmatastU/dholokAntagAmine kapATamiva kapATaM vidadhAti, tRtIya samaye tameva kapATaM dakSiNottaradvigadvayaM prasAraNatiryaglokAntagAmineva manthAnamiva manthAnaM karoti evaM ca lokasya prAyo bahu pUritaM bhavati, manthAntarANi cApUritAni prApyante, jIvapradezAnAM cAnuzreNigamanAditi, caturthasamaye tAnyapi saha lokaniSkuTaiH pUrayati tathA ca samasto'pi lokapUrito bhavati / nanu lokamadhye sthito yadA kevalI samuddhAtaM karoti tadA tRtIye'pi samaye lokaH pUryate eva, kiM caturthasamaye'ntarapUraNeneti, naitadevaM, lokasya madhyaM hi merumadhya eva sambhavanti, tatra ca prAya: samuddhAta kartuH kevalino'sambhavaH eva, anyatra ca samudghAtaM kurvatastasya (412 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -..........................-2|zaSTa-2 tRtIyasamaye'ntarANyuddharantyeveti paribhAvanIyaM, tadanantaraM ca paMcamasamaye yathoktakramAt pratilomaM manthAntarANi saMharati, prasRtAn jIvapradezAn saMkocayatItyarthaH SaSThe samaye manthAnamupasaMharati, saptame tu samaye kapATaM saMkocayati, aSTame tu samaye daNDamapi saMhatya zarIrastha eva bhavati, tadevamaSTasAmayikaH kevalisamuddhAtaH / / / (jIvasamAsa vRttau/pR. 188-189) (104) ATha urbha meTale zuM?..... (1) kIrai jIeNa heUhiM payaiThiirasapaesao jaMtaM / muluttara?aDavannasayappabheyaM bhave kammaM // 2 // daMsaNanANAvaraNaMtarAyamohAugoaveyaNiyaM / nAmaM ca navapaNapaNaTThavIsacaududubiyAlavihaM // 3 / / nayaNeyarohi kevaladaMsaNaAvaraNaM bhave cauhA / niddApayalAhiM chahA niddAiduruttathINaddhI // 4 // nANAvaraNaM maisuaohimaNonANakevalAvaraNaM / vigghaM dANe lAbhe bhoguvabhogesu virie a // 5 // solasakasAyanavanokasAyadaMsaNatigaM ti mohaNIyaM / narayatirinarasurAU nIuccaM sAyamassAyaM // 6 / / gai jAi taNu uvaMgA baMdhaNa saMghAyaNANi saMghayaNA / saMThANa vaNNa gaMdharasa phAsa aNupuvvi vihagagaI / / 7 / / piMDapayaDi tti caudasa paraghA ujjoa AyavussAsaM / agurulahu tittha nimiNo-vaghAya mii aTTha patteyA // 8 // tasa bAyara pajjattaM pattea thiraM subhaM ca subhagaM ca / susarAijja jasaM tasadasagaM thAvaradasaM tu imaM // 9 // thAvara suhuma apajjaM sAhAraNa mathira masubha dubhagANi / dUsara NAijjA jasa miyanAme seyarA vIsaM // 10 // tasacau thirachakkaM athirachakka suhumatiga thAvaracaukkaM / subhagatigAivibhAsA payaDINa tayAisaMkhAhiM // 11 // gaiyAINa ya kamaso cau paNa paNa ti paNa paMca cha cchakkaM / paNa duga paNa aTTha cau duga miya uttarabheya paNasaTThI // 12 // nirayatirinarasuragaI igbiyticurpnnidijaaiio| orAliveuvviyaAhAragateyakammAigA // 13 / / paDhamatitaNUNuvaMgA badhanasaMghAyaNA ya taNunAma / sutte sattiviseso, saMghayaNamihaTThinicau tti // 14 // chaddhA saMghayaNaM vajjarisahanArAya vajjanArAyaM / nArAyamaddhanArAya, kIliyA tahaya chevaDhe // 15 / / samacaturaMsa niggoha sAi khujjANi vAmaNaM huMDaM / saMThANA vaNNA kiNahanIlalohiyahaliddasiyA // 16 // surabhidurabhI rasa paNa titta kaDukasAyaaMbilA mahuro / phAsA guralahumiukharasIuNha siNiddharukkhaTThA // 17|| cauha gaivvaNupuvvI duvihA ya suhAsuhA ya vihggii| gaiaNupuvvI dugaM tigaM tu taM ciya niyAujuyaM // 18 // iya teNaui saMte baMdhaNapannarasageNa tisayaM vA / vaNNAibheyabaMdhaNasaMghAya viNA u sattaTThI // 19 // (sUkSmArthavicArasAroddhAra-2 thI 19) (105) utsIi - savasarghAizInA 6 + 6 = 12 ArAmonuM svarUpa (1) tatraikAntasuSamArazcatastra: koTikoTyaH / sAgarANAM suSamA tu tistrastatkoTikoTyaH // 1 // suSamAduSamA te dve duSamasuSamA punaH / saikA sahastrairvarSANAM, dvicatvAriMzatonitA // 2 // 413 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI. pariziSTa-1 atha duSamaikaviMzatirabdasahastrANi tAvati tu syAt / ekAntaduSamA'pi hyetatsaMkhyA: pare'pi viparitAH / / 3 // prathame'ratraye mAstridvayekapalyajIvitAH / trivyekagavyutocchrAyAstrivyekadinabhojanAH / / 4 / / kalpadruphalasaMtuSTA caturthe tvarake narAH / pUrvakoTyAyuSaH paJcadhanuH zatasamucchrAyAH // 5 // paJcame tu varSazatAyuSaH saptakarocchrayAH / SaSThe punaH SoDazAbdAyuSo hasta samucchrAyAH // 6 // ekAntaduHkhapracitA, utsarpiNyAmapIdRzAH / pazcAnupUrvyA vijJeyA, areSu kila SaTsvapi / / 7 / / (abhidhAnaciMtAmaNinAmamAlA-2/43 thI 49) Is susama-susamA ya susamA, susama-dusamA ya dusama-susamA ya / dusamA ya dusama-dusamAvasappiNusappiNukkamao / / (titthogAli payannA-18) + (jyotiSakaraMDaka-95 ) + ( saptatizatakasthAnaprakaraNam-84) (kAlasaptatikA graMtha) + (laghukSetrasamAsa-31) + (pravacanasAroddhAra-1,034) I avasappiNIya arayA chacceva havaMti kAlasamayammi / susamasusama paDhamA, bIyA sUsama tti nAyavvA // 36 / / susamadusama ya taiyA dusamasusama cautthiyA bhnniyaa| dusamA ya paMcamI chaTThiyA ya taha dusamadusama tti // 37|| dusamadusamAi arayA osappiNIevi chacca vivarIyA / hu~ti iya bArasAraM kAlacakkaM sayA vahai // 38 // (zrI padArthasthApanAsaMgraha-36/37/38) // chavvihA osappiNI pannattA, taMjahA-susamAsusamA jAva dussmdussmaa| chavvihA ussappiNI pannattA, taMjahA-dussamadussamA jAva susmsusmaa| (zrI ThANAMga sUtra-6/492) (106) tapa (mAha-salyaMtara 12 praDAre) (1) bArasavihammi vi tave, sabbhitara bAhire kuslditte| agilAi aNAjIvi, nAyavvo so tavAyAro // (paMcAzakAni - 720) + (paMcavatthugaM - 562) + (caMdAvejjhayaM payannA - 89) + (ArAhaNApaDAgA - 1/198 - 589) + (ArAhaNApaDAgA-2/41) IF chavvidhe bAhirate tave pannatte, taM jahA- aNasaNaM, omAdaritA, bhikkhAtaritA, rasapariccAte, kAyakileso, pddisNlintaa| chavidhe abbhaMtarate tave pannatte, taM jahA-pAyacchittaM, viNao, veyAvaccaM, sajjhAo, jhANaM, viussaggo / (ThANAMga sUtra-6/511) (2) aNasaNamuNoyariyA, vittisaMkhevaNaM rasaccAo / kAyakileso saMlinayA ya, bajjho tavo hoi / (hitopadezamAlA-188 ) + (navatattva - 34) + (paMcavatthugaM - 845 ) + (ratnasaMcaya-340) (navatattvabhASya - 91) + (vicArasAra - 287) + ( paMcAzakAni - 898) + (saMbodhaprakaraNa-1265) + ( ArAhaNApaDAgA - 2/136 ) 414 Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43mAlA ...................................... .....................................!2|zaSTa-2 ____ + (pravacanasAroddhAra - 270 ) + (caraNakaraNamUlauttaraguNa - 12) (3) pAyacchittaM viNao, veyAvaccaM taheva sajjhAo / jhANaM ussaggo'vi a, abhitarao tavo hoi / / (paMcavatthugaM - 846) + (vicArasAra - 288) + (paMcAzakAni - 899) + (ratnasaMcaya-341) __ + (pravacana sAroddhAra-271) + ( saMbodhaprakaraNa-1,266 ) + (caraNakaraNamUlauttaraguNa - 13) + (hitopadezamAlA-189) + (navatattva-35) + (navatattvabhASya - 92) IF chavihe bAhire tavokamme paNNatte, taM jahA - aNasaNe, omodariyA, vittIsaMkhevo, rasapariccAto, kAyAkileso, saMlINayA-3 // - chavvihe abbhaMtarae tavokamme paNNatte, taM jahA - pAyacchittaM, viNao, veyAvaccaM sajjhAo, jhANaM, ussaggo - 4 // (zrI samavAyAMga sUtra-6) (107) aSTApaTa mahAtIrtha viSezavA dUM (1) aTThAvayammi usabho, siddhigao vAsupujja caMpAe / pAvAe vaddhamANo aridvanemI u ujjite / (vicArasAra-439) + (ratnasaMcaya - 45) + (sarvatIrthamaharSikulakama - 1) ' aTThAvayammi usabho, siddhigao bhArahammi vAsammi / caMdANaNo eravahe, siddhigao mehakuDammi / (titthogAlI payannA - 562) us aTThAvayammi usabho, vIro pAvAI caMpaM vsupujjo| ujjiMtammi u nemI, sammee sesayA siddhA // (ekaviMzatisthAnaprakaraNam - 61) (108) zuM tabhane amara che lUThaMdha zA dvArA Ave che? (1) tihiM ThANehiM dese puDhavIe calejjA, taM jahA-ahe NaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe urAlA poggalA NivatejjA, tate NaM urAlA poggalA NivatamANA desaM puDhavIe calejjA / (2) mahorage vA mahiDDIe jAva mahAsokkhe imIse rayaNappabhAe puDhavIe ahe ummajjaNaM nimmajjaNaM karemANe desaM puDhavIe calejjA / (3) nAga suvaNNANaM vA saMgAmaMsi vaTTamANaMsi desaM puDhavIe calejjA... / iccehiM tihiM ThANehiM dese puDhavIe calejjA // us tihiM ThANehiM kevalakappA puDhavI calejjA / taM jahA- (1) imIse rayaNappabhAe puDhavIe ghaNavAe guppejjA, tae NaM se ghaNavAe guvIe samANe ghaNodahimeejjA, tae NaM se ghaNodahi eie samANe kevalakappA puDhavI calejjA / (2) deve vA mahiDDie jAva mahAsokkhe tahArUvassa samaNassa mAhaNassa vA iDDei, juI, jasaM, balaM, vIriyaM, purisakkAraparakkama uvadaMsemANe kevalakappaM puDhavI calejjA / (3) devAsurasaMgAmaMsI vA vaTTamANaMsi kevalakappA puDhavI calejjA / iccehiM tihiM ThANehiM kevalakappA puDhavI calejjA / (ThANAMga sUtra/a.3/u.4/sUtra-138) 415. - 415) Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI :::..-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.- .- 3:::::: || tattvajJAna zuM kare ? tattvajJAna rAgIne vItarAgI banAve. tattvajJAna pUjakane pUjaya banAve. tattvajJAna dveSIne vItaSI banAve. tattvajJAna nAzavaMtane zAzvata banAve. tattvajJAna ajJAnIne sarvajJa banAve. tattvajJAna mohIne nirmohI banAve. tattvajJAna AtmAne paramAtmA banAve. tattvajJAna laukikane lokottara banAve. tattvajJAna bahirAtmAne aMtarAtmA banAve. tattvajJAna kRtajJane kRtajJa banAve. tattvajJAna krodhIne upazAMta banAve. tattvajJAna devane devAdhideva banAve. tattvajJAna abhimAnIne namra banAve. tattvajJAna mAnavane mahAmAnava banAve. tattvajJAna mAyAvIne saraLa banAve. tattvajJAna buddhine sadgaddhi banAve. tattvajJAna lobhIne saMtoSI banAve. tattvajJAna anAryane Ahata banAve. tattvajJAna kAmIne niSkAmI banAve. tattvajJAna anAtane Apta banAve. tattvajJAna hiMsakane ahiMsaka banAve. tattvajJAna sasnehIne niHsnehI banAve. tattvajJAna adharmIne dhama banAve. tattvajJAna zarIrIne azarIrI banAve. tattvajJAna pApIne puNyazALI banAve. tattvajJAna caMcalane sthira banAve. tattvajJAna corane zAhukAra banAve. tattvajJAna apUrNane pUrNa banAve. tattvajJAna zrImaMtane dAnavIra banAve. tattvajJAna nAmacInane nAmAMkti banAve. tattvajJAna raMkane rAya (rAjA) banAve. tattvajJAna jinadAsane jinarAja banAve. tattvajJAna durjanane sajjana banAve. tattvajJAna parokSane pratyakSa banAve. tattvajJAna saMsArIne mukta banAve. tattvajJAna jIvanane jAgRta banAve. tattvajJAna sAdhakane siddha banAve. tattvajJAna sadAcArothI samRddha banAve. tattvajJAna patitane pAvana banAve. tattvajJAna bhogIne yogI banAve. tattvajJAna unmArgone sanmArga banAve. tattvajJAna aMte maraNane mahotsava banAve. 416 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa- 2 - - - - - - - pariziSTa- 2 | rahaOS Sii A vibhAgamAM ApazrI. seMkaDo-hajAro varSo jUnA je thI hastalikhita graMtho tADapatrIya graMtho vageremAMthI samuddhata karela A ja viSayone lagatAM-vaLagatAM prAyaH 68 jeTalA prAcita citronI pratikRtiyone jozo. temaja tArAtaMbola nagarIno varNana karato. haidarAbAda nivAsI zeTha padamazAnA hAthe lakhAyela patra paNa nihALazo. vaLI graMthatAM aMte loka svabhAvatA bhAvatAnI sajhAya temaja graMtha prazasti paNa jozo... - -- - * perfonal Use Only 417 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -.-.-.-.-.-.-.-.- pariziSTa-2 INDEX pariziSTa-2 nI anukramaNikA INDEX krama ...... 447 TY 451 462 ... 463 viSaya 1. prabhu pArzvanAtha bhagavAna 2. samavasaraNastha dezanA ApatA. 3. catuSkoNa (corasa) ane vRtta..... 4. khaMDukAtmaka 14 rAjaloka......................... 5. puruSAkRti rupe 14 rAjaloka.... 6. 14 vibhAgamAM rahela 14 rAjaloka............ 7. 14 rAjaloka........................ 8. puruSAkRti rupe rahela 14 rAjaloka 9. Ittara darzanonI mAnyatA pramANe................... 10. ajaina mAnyatA pramANe .. 11. tiryagu-agho-urdhvalokano AkAra.. 12. nArakone narakamAM thatI vedanA..... 13. jaMbUdvIpa ane lavaNasamudra.... 14. jaMbUdvIpa ane lavaNasamudra........ 15. jaMbudvIpanI jagatI .......................... 16. vijayAdi devonI rAjadhAnI ane vana ............ 17. jaMbUvRkSa.... 18. 32 vijayothI yukta mahAvideha kSetra............ 19. 32 vijayothI yukta mahAvideha kSetra......... 20. bhadrazAlavana aMtargata meru parvatAdi.................. 21. uttarakurukSetra ane temAM rahela...................... 22. meruparvata.. 23. meruparvata aMtargata naMdanavana...... 24. meruparvatamAM rahela pAMDukavana ane............. 25. meruparvata upara abhiSeka karAtA............... 26. jaMbudvIpa-lavaNasamudra..asaMkhyadvIpa................ pA.naM | krama viSaya pA.na 419 27. lavaNasamudramAM rahela pAtAlakalaza .... 446 28. jaMbUdvIpa saha lavaNasamudra tathA temAM, 29. jaMbUdvIpano meru tathA lavaNasamudra aMtargata 448 | 30. lavaNasamudra gata pAtAlakalaza yaMtra.......... 31. lavaNasamudramAM rahela velaMdhara............... 32. lavaNa samudramAM pa6 aMtarlIpa...................... | 33. aDhIdviIpa.. 452 34. vividhAkRti rupe aDhIdvIpa.. 455 | 35. 45,00,000 yojana pramANa manuSyakSetra..... 456 36. naMdIzvaradIpa........... 457 37. kuMDaladvIpa. 38. aDhIdvIpamAM rahela sUrya-caMdrAdi............ 39. aruNavara samudramAMthI uThato tamaskAya. ... 40. 12 devaloka 9 naiveyaka-pa anuttarAdi. 41. vaimAnika devalokamAM rahela pratara.............. 42. saudharma-IzAna devalokamAM paMktibaddha.......... | 43. 5 anuttaravAsI devo ............ 44. samacaturastrAdi 6 prakAranA saMsthAna.............. 45. 6 vezyAnA svarupane batAvato jebUvRkSa, 46. aSTApadajI mahAtIrtha. .................... 47. pAribhASika zabdonA artha......................... | 48. tArAtaMbola nagarIno kAgaLa. 442 | 49. loka svarupa bhAvanAnI sajhAya. 50. graMtha prazasti. 458 21. sAhitya yAtrA.. 445 | para. tamAro ! abhiprAya patrazuM? ..... 464 = - = - = = = 478 ......... 418 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI prabhu pArzvanAtha bhagavAna A SHIS pariziSTa - 2 419 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 samavasaraNaratha dezanA ApatA prabhu... u ke che . aaN (420. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 catuSkoNa (corasa) ane vRtta (goLa) samavasaraNa... | | nakArAmanI | mora najara Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 parasanibarAgAtayakatakiAkhamarAkSasayarabrU Nya 2- jIzibAralimvemakyAsunanA nayabhItanaMAUHdhanarAIlAjAnavada gata baERUE- 19-JESIDEOlovalilAmAbabakavAlAka sabIrapaNyApAnamayogitalAkagaNatayaRyani mantrAlaya samanazaktilAkAra maka 4..40vAvali talAkakhakarakaraNA Aniww wghara RESmadAbAtalI haravaMzabhuyAna ghanazya FarmamatAmA ghimA 16.lokamA mAyeNa zadina kamaja savinaya Grtal RLEE R M INE OROUlatRA dhiyaya baramANa baha 2patikA 154 umara che to 44 amita 100 jaMThAtma 14 rApaloDa... brural MAMMM lAhakasaMgyA jAkA zAzvaramakAjanasvAnamaMtrI zyamaMbahibalAMgIDijhAmanarakamAyA magarakavyAyAdikAmizyipasArarikI raziyanAra vigAvAgAramA bariIrakhatamAmAnera sApitAmavivAhAnezvaSkAmAhAmi sArava kAnadhanakararavaktana ikkookkookk RAE 100 nA ya / madhA kasabANAvarakA 36jANAsarva NORD.65 mAyadhanI 74 422 For Private Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 (iiITS 2) | TULEENM IC - chachachachachachachachachachachachI ET puruSAkRti pe 14 rAjaloka.. SOo . che k: PIP 423. Private & Personal use only Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 14 vibhAgabhAM rahela 14 rAzaloDa... jaina kosmolojI lAkAtoya kAnyutIya savArIneza lokAMnA mAdhAna mavinAgamamAni animwantwiswadeinhitementedinanimaraneviom.inwapkinvoroselemeramanawaimentar saumatika mmaaaattdihstraavvivkssitmilinaa| nATogazAstrAnovataMtrapariNatalAtmamanAgAmodhama gAnorAvatmAvarakumanakumAramAdizerAvatmAIraphu saMjUnalokacaritramutAvanA lokatAvatsaptarakAraharukkamitijJAjAvAligama nAva vibaUsamaramariMgaTAunaminAgAdima sari 2 gagaraNagarasannatArAruvAraMgabajalo cha / kojAvatArAnAracI soda mmA sAgAdisyArayAnebakAradarza janako dosra layagazaetabasAiranaplasa rAmitsamitilonAlistazimohammamidivasa zAzchAyaskumAdidAztrArimadasmArigapAlamatra logAtaramukAmatiravAzanAtAgotaska milistAvikaMsAyAmastitmamAnaMsahastavana ||paTIzArAvarakocAmaraMdamukAmamA baMzAupata graulApatanya suunaa| TA pradhAna a me mAdhavanApAra w om. pariziSTa - 2 Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI A pAkI tha pariziSTa - 2 || kADla & II 425 Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa- 2 ne puruSAkRti pe 14 rAjaloka che. ITI ITI 426 www.jainelibran Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 samAratasava VApA mApanAsAlA IODLANDAR sAmAna JAPALACERailer niSaERIA IDEAS ORT mAmA gudAlAnA rAmavarImA pokaNI MART bApamanokA sAnimAlA rAjaION DIREALITINA hamanakAmadhyApanAsako datiNamepacInako umejala ke pacausakrAumeracanA unAvAra ko melamArakAlAjI balokatA madhyemamAhAtAnakA sapAlAkArahaDAE dhAre trAsa vimupaparAkakalAkamuni IRUkpprnnnptum jagajAnahAnenupamAmalujo mAI balAka 60000 gue| lAmAlAbajAjanalamA mahArAjA SELLISELLSLLLLLLLLLLLLL DEHREEtAna chattara harzanonI mAnyatA prabhAge loDa... zrIkAvAmu ] bA karane kAlIkapara TRA pAnAca ejAASKEN COURTRACK A talavAraja nAgAla TS Aat mAjamaviparIrAja bhacaloja %AmarASpasAgarAja nAgarAta rasAra Sitamaal pralAbhAranA kadalamA usalelyA 20 GILE REAR: CENTERTI -- 427) 427 Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 RE: IPE. / ajaina mAnyatA pramANe lokanuM svalpa.. OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOoOOx 428 Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO jaina kosmolojI nizzatAnietAvAmadhralokAsyAAdAtmAmAtra nitAzayojanAnAMnavazatAnyatAtyaruzkA divAzalokAtamadholokAsta zatirudAtAgavAnavavAtAnmevaruvakAMdyojanAtyAkA chahitamadaMgAtAvalokaprakAsitAvApanAsAtirakasaptarajamAnAsloieway timloka Ulokaragama Here pe - nA ramita smatA j' ) emapino dechina taradAtA zidAyama asaravarasAgaMvAtAtyAmadhyalokampakA niyamAImavAzevAmA 2 vi tiryag - adho - G+loDano AThAra... pariziSTa - 2 429 Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 - . - . - . - . - . -.. - . -. PARD * nAraThone narabhAM thatI veTanA... * - 430 te & Personal Use Ol Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 jaMbudvIpa ane lavaNasamudra... kA I ! SR (c)(c) W(c). (c).@ @ @ @ @ @.[e (c)(c)(c) W(c).(c)e W(c).' e(c).@@ &cha chacha chacha haha " ( TO - 431) www.janelibrary.org Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI DUD 432 Jain Education international ... 14112 jaMbudvIpa ane lavaNasamudra... jalasamU pala mamatA masU vI 1000 pariziSTa - 2 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ QUDUTODRUDNODQWDINDQWDOPODCWDMOND jaina kosmolojI HARI THEENNI xAdhAzramamAsAna rAmahanimaninAdAvAdadimamigaNi amUlAdinahuvAdiMgArasAcanamUleuvarirUMdAdiMgotyAdi aaisarvata zyAmazedaMgavAdakaTakI nahara hAyajJanizanomigatIninimAgavAna saMpradAhAlajagatyAueIktAtaNAvataca tasarA paahaaypitthovnrvaaddgaavdikaamaanaa| dhyAvidyotAnavaravistAraNArataraHsAdhatuHzA harayAmarayAjanapugmetramA bAsrastuvanaravaDoga iSTimadhamAzadAnIjanasammamAnAyatastatra patarAmanaraMvaDodadhikAniaivadha zatAni jA lakTAkanAvarUdAnAparaMzamajayaniriNAdAne naziakSitaMDAyArapiyanaravaDayorakAmasmAnA suratavanabayutAzditAtiAsahapAsamujJa jagAravirAjitA:sarvAsAjagutAnIvAvarUna emanyAdizAmaraNAsvAenAvitaspojana pAMcakArAgimmudhudinAdhinayavinayaMtevAjaya tecAparAmitaiwansadamAnamevavatvArikAsamukha SIES bhUdvIdhanI ragatI... pariziSTa - 2 433 Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www.jainelibrary. 838 vibhyAhi hevonI rAdhAnI ne vana sthApanA... GRAD RUNDO vijayArAje nIvanasthApanA nirjaraviSTitAdizasvanA // madhyeghAsyAs jdhAnta milagamAnA hre| jAMbUnadamayaH pAva ghare viraajte| yojanAnA jJAtA nareSA dazA visvataH kozA homa DuraH ebhAvakA nATitaH 6 sopAna kAma ke kI hAre caaruviraajte| mIma tAraraganA tadicata sTa65 madhye mnapAva dhamitagastiva ra mahA nistana) yama yaH zrAsAda zerada 266 // yAjanAnyAdhikA nisasamutrataH catvaspA ImAnenAnavatpA yetadi tatasya prAsAdampamadhye mahatAmaNi pAi mAhiga karata bAdalyA janavitAnA spAmapi vikAyAmadhye midAsa ne madara jayadevA sAmAnikAdikAmAne // 6 siMhAsanA hAtAzani dizamA sammAnako nAcatvArisaharu sanA nimagrama D - jaina kosmolojI pariziSTa - 2 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . hel Gron Q RED FROM VEND GRAN UNDIRON VEND GROW DRKEND ImAnAMnA | ukalalo yA viDimoTAraTAe bukaphaloM ko sagaThane de vi0diDamavi/ 2/10/ stAraka 20kosa sAsAdivadindII ko ko bA Dama kaDhaI sa Dimaniskane 242 yUDasAda viDimadIdasi gAu enara madIrghasA kara bhI mAre jina sAda | mA mahinadisAbA pIsa sAdA sirisamA tammAsavezma bhavI rata nAma dhanavRttinuM bAdIvanoba | cha na naI devana mA0 tejaMtU marA tribhayati sAli naTToMsalA Tiyara meM savAra rUpakirI ristArA nimaMtra meM | eukomA mAkara viprakrosa 24 thuDasAdAdiko 15 vistArakosa lI | 207/201 sajadAra OM01 Q kamasoritimAvidheraMDa janajAlaya naztodimeva mamasthA 2030 tarakA nada naI yamadevAne manurabAra dArikAeM navaraM mAriyA ko 145 so0dI ko 2, 203 / eta sI komasa edi virvisAyAsa mAnadevatAnA nannadana dasa sAla sama navalA laMdana saMrakSaNa 000 000 mokle 2 bhUvRkSa... videha LEM de fervatar s desnarana: yamaka bahAlI de namana ramavAnAH 1000000 -- jaina kosmolojI pariziSTa - 2 Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI vizvAhi devonI bhaMjUvRkSa... vana sthApanA... 436 saMghAsaNabI me saMdhA uttara nArata jbuutH|| aaum sArI dAnU 2ko sana 10 kAma cha vistAra ko pApAThikA mAMdi vikAsa dilA premA nApAnakA masta mathalA dila500 janayara vizyazmA joyA pada vedada pUrvamAtrAtra mAyAdevanA saMdhyAvara o dAla ko sadA 50 dhanuza vika napadAvara de diyA vidimiva dvAra ke ma vilaya ko dhajatArA svastika maMcAlA kIsahita ghaNAnaMvRpapA saMdhA marANa daruNa yAkU pariziSTa - 2 / Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 MINKwe manamaga divAma 2 viSayothI yuta mahAvita kSetra... gaMdhamAdanaganA mAladA 839 Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 32 viyothI yuta mahAvita kSetra... marIna manA sAmAvaNInAdikamalAvatImArivAnimarAmAnas dIkSa vijayAirasamaNIya 'pati mata nira vAmadA Tad araba mayInadI ga salaparvata gaMdhamAdAlA mAnavamI rI-ga vinA e-rial jAnatI vijaya pUra 14 ki saktA namA ya baiMne kA pakI jo ArA dhArA jayajamAna acAna sItAnI merU HERE ka sItohAnadI masAla masAla yAsa urArA jA mIra pani maTAva pannA vani pAni vipasamanasa elaileemlammalheat vipazyamAna nivaTapakana sinadIyAlI samayayata samAnata vikArapavana nAvAniya ArajApati/Aimuttar manI siramA diyA reflati /maTI8 nadIra nadIma 438 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 (c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c) bhadrazAlavana aMtargata meru parvata, devaku, uttarakuru vagere... 439 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 8 uttarakurukSetra jane tebhAM rahela vRkSA... 440 1209061222Hidey CREVIChepkis Watery devAkA vanAvanAma uttarakasa kAranA wrable yamakAralo 0 pariziSTa - 2 00 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI sumaparvana // pariziSTa - 2 fieras bheruparvata... epher 441 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 tara bheruparvata aMtargata naMnavana... tAtmakamvAdhyAsAnatmahamezAdhitAzera mAMtasparasacAyAyojanAnAsamarANiNi kiNvshtdhyaatthispttydhikelaagaattaace| kAdazAzvAsaghAgiAravariparikSepAstra yodavAsahastrakAekAdazAvatAeM:pakA dAnAlaarenztanirierikemsanAgi dazasyavAtAzikAnapaMcAzAstrAyAnAgAzarU SERekAtinApAyAvatakatA ziralAApinaMdanAnivanavakRTavar3itA mamatAzokakumAzAvinayamimaMdire viddhikudhunagakaikAprAmAAdAvArikA vAsamanAsomanamAyAmomanagmAmAnAramA aizAnyAvidiziyoktAvAmazabyAdidiyA mAtAntirakakAdavAkarujhividhA vApazcatAkramanAzariNAmarasvatI @maxallallaxallallagagagamamagagawaWauawawalaxaqagagawa K ME . - 220 * e Only , Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI rAjayajayajaya pariziSTa - 2 ...puchAra Toka kA || 33. Cate " merUupara paMpaka uname 4 silA jina snAna kraiH| nizkarkara 135 mukelA innn raktakuMdalA tiyAra bheruparvatabhAM rahela pAMDuvana jane aliSe'zilA... 443 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 | meru parvata para abhiSeka karAtA tIrthakaMra prabhu.. | Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 amarayAtA hIvanags asaMkhya dvIpa - samudra jemAM teNe sITI Q : jAdhopalavale olohu jaMbudvIpa - lavaNasamudra... OTTTTTTS UTTTTTTS 445 Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 bheru parvata para abhiSeTha rAtAtIrthaDara prama... // jananApiUla ekalApajojananimAdake kAzavAdazavamavADa-mukhadakSiNadisa keyupatrapabimadiseMyUpattaradisaMtrI zvararAedayArekalazanAnAmajaNavAdhi OMdizinAbArapAtAlakalasayAseM laghu pAtAlakalajA sAnadajArAtasevArA sImadhyAtAlakalasanApramANa thiiedlyuyaanaalklssaamnaagNjaa| egdA etalavajhAkalasanIThIkarIsada khajAjanajAmIbanavida sAmanAMgadA sajAjanathAilaghukalasanIdhIkarIda bAjAjanaemasarvasAjIjanadeviyA vilApeTesahamahAjananekA viraNa sahakhAteNetapradezaetaleMmuSapeTAdiSadevAedave pramAyAjANavApUrvapAnAlakala SUS lavAzasamudrabhAM rahela pAtAlalaza... sAra 37353jI. 3.in jAgatinasvAsava varine nAgadugetavasAmu vahaveudAravAyA batikhahalipikArAega ahoratnano tayAtayAbelaya rikhuttttii|naahibveledhnaane svarUpakahabeH yAyAlasati amaradevamemana samayani:mahasAnAgamana rahi velaMgharatikamavA uhattarUlakutesapAhi parivaha 446 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-2 215 pazila banavaradeva sarva ghara upAsaka javAnI 217 naSaka eENEWalekSiAmA himamanAvamA O 21 ccs Secr TaaraamanaztiAjAkhayageI samimImAyAlayAbATa mabajepara-2000 prati cAmanAsarijamAvAMgI kAyAne nimArakA 03R-ANKaranasirfew 4ctu RdhAganupAmo nAgotAkaomkami pApanAzubharathanA-nie utAremAmAsAhebagolIcaranalama calAnA parasa MA ghwanAnamAmilAsamayamAlAmasamayakAratale livANAnyAjAyaNAyalanavasamajAna manavamalAusamaya narAmara rAmavAcanamAnImmahimAla AraamarME0 ca sImAnA nAbAlaka vikasimakSaNa samanApArika auryAvarahI900malarenarala HINNERahaneeymoonaana sIdhA SAXramazAdizinAmamA kaskaraanimmyawAAMGE na mI mamamanIlAmA nasAvapacyAnalamARARsvAmIrAmara smmogaa||1300MATRaham 10 sA samayamatamatasamilamanilamasiraNa CaRamharam mahilAmakaza ADRBii nasatI kamI manasaba samayaNIkAaraameemaana34RRDImusRIRRIER maanRR3800- 40mAjagatIpaula mA vipanAlAyakI rimAyAkamara000 namAmayrasashmaa FREEVANARmaalama gaNiti naparamazaminArya udayanavAle hissa marapikAunabanepa/apna manara yakIyarasanArakAdimA vipIlibA uparopaniSadamama vibelAmA banAnAnivajavAba ant konavilAlapAsAlayomarasa 2mAnane lagA halavatAsanIlivakAsa lakalamakaat isameM vikalAmUlAumasaramamA tavaNamisamAasa gAve 3-lavalama muTanaraka kAmAlA jamAyAmAla marAganganawwonI mamattAgarika samA3yakalane kI samasyAkAma rimivAzyAnAkamamadhyAkAravajArakA sAmanA galI virenasezmaRESha vakramasiudisauyAyAlAvaskalasavANA jAyaNapata gAhamayugAha REET mAne yA nakalA mA ekalApojananimAdhimA pUrvavisi va ravAnuSA KaRamang paramAdaka peyajalApa azAvisakA rilaMdA likaMsAlA jAyaNa sarapaMca minomAdA baarmu33vaamu2|| svAmasaniK tat4ANDARIMA nAmAvalaRSERam4 vinI AARRYIN. banepAsanalamArakamAna bhUdvIpa saha lavAzasamudra tathA tebhAM rahela pAtAlaTalazAhi... nAgabhayAna dayamatadava / parvata kajAdIpa dena lavara patamApa jaiva pajAti vAjalI + WS FAS 434 2000 Delu 5000 mejana nyAya mAmatha _ * 447 Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 chMANTISIS sAmanAyavamAnA ( la jaMpanAharavamAnAlA DIESUNY vadizi zUdvIdhano bherU tathA lavazasabhudra aMtargata sUrya-yaMdra-gautabhATi dvIpa... Halfa jina meruparvata razilAdizi (kalasa kAyama BRUARJD IYANHADAMADHY Ganeoushtube Dudhpurope RA 448 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 * lavAzasamudra gata pAtACECza yaMtra... * pAtAlakanasAyaMkA lakajasA andhapurudala sA4 evaM sarvaka lasA7888 abrtukutaaddaa kuddaa aaddaaddaanu 446 Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 450 pano bheru tathA tavasam vilegharAgarI gopramAnayaMtram mUlaka vistAra 2022 yojana mastaka vistAra 424 yojana upAI 1921 yojana hirijaMtUddIpanI disate parvatakA mAdI ihA~ 442 mojana rakhanA gAetaluMjala kapa anuyojana55 nAgaetalI jalanI vRddhi di vedaparvatamAdilI diseM lavaNasamuzikhAdisana kseMcesa vijojana paMcAdAyIyAsata zinAgapA pIkaparidIseMbeM itivelaMdharAdhikAra divebapanna aMtarahI panau vicAraka deMveM bharata kSetraneMneM dima takSetra nau vicidimavaMtanA mAkulagirikheM neda dima |vetaparvata nIzAkhArUpa cyAra dAdanIkalIbeM bisampUrzvamAdi biyahimasamudramAdijaga |tIka priithiineN| samudramA diI meM mujheekaMca datIvRkSanIzAkhAsamudramA dijAI timapUrvasamudramAdi. himavaMta pa dAga eka IzAna rUbI jInprani lavasamudramAM rahe velaMdhara + anuvelaMdhara parvato... yojanAnAM sahastrANi dazamUle muSe vi vistIrNImadhye jAgeckSayojana saMmitA | 66 eka prAdezikrAzraeNa mUlAdivardhamA spre madhyAvadhi kAvamitatastathAdIyamA nAma 61 itipravacana sArodAra vRttau parame tatadopapadyate yadyeSAMmadhyadeze daza yoja sahastrAtikramaeva utjayatomUlavika jAdhikAyAM paMcacatvArIzasahastrarUpAyA vinavRddhau satyAMyathoktau lakSa yojnru| povikaM yAvat lakSyojana vinatA syA dhana pradeza dhyAnapaMcacatvAriMzadyoja natra saMpadyateH evaM dA nirapi sAtveSAMmadhye | dazajojana sahastrANi yAca trakSayoja navasatAkAktA nahaspate tada laMba shrutaavide|| ||shrii "zrI lalama mudde naMdarAmA lerate Shi se pariziSTa - 2 kisIma klAma jette . Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI tya ai imajapa bimasamudramAdi ekadADhA gibeM bIjI dATavAyA gaI edA DAcyAra himavaMtaparvananI vidI sineMnI kalI beM ekekIvidise ekekI dADhaU pareMsAtasA tayuga liyAnA kSetra teneM aMtarakhIpaka dI I dive vyAreIvidisinA pahilA kSetra gAra jagatIthakItri lise jojanavegalAbeM tathA yadi locyArAM kSetrAMthI so ejojane bIjAcyAra kSetra beM etale bIjAccAra kSetrajagatI thI pyAra se jo jana vegalA | imabIjA kSetra thii| tIjAso jojana ima kSetre 2soso jojanavadhArI | mAdimAdi jagatI kIje kSetra jenale vegalube kSetranu tetalo vistaarjaarnnvai| etale jagatiyakI pahilo kSetra cakka triNise jojanavega vAsamudramAM para aMtadvaya... mompAko dazakamA rAma malikA yA mAzA janabAda spA nirdizamaka ko zAmila jisa vijana zane ke upAya tidi esyAyAma zikaM yAjanA nIra udyA prapAta OM ussnA mAlavana svasvarUpAye gaMgAsameAre:31 vana pazcimaMtaHla satya kina nirgn)| udara jayaM mAhUtiH aiA korAka sadara nikAmI ziriparvana ana pUrvapada saMtarI. parvatIya bhI goda jalasa Timka pariziSTa - 2 nyAma yugmA dAdAya rayovi vyaki lAja 23 dazamaH sAI memo janAnaMgalA garidina 451 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa- 2 SS aDhIdvIpa... ni --- * * * IT IS SINAISUISSISSISLIKLASSSSSSSSSSSSSSSSSS (45ra Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI la 2rAmra 342 4219925 143 53250 savAla 215 9 1933 2 Tateye arese 140 212 t 200242482 mAna 213 bAramadevaya RYNNE ra niravanaMta me sa 22 292 vinaka aall sa na uhAravA ma 3136 2050 22395 100 315395 Rast PEO 31150 1000 ra Cu seus 160008 G sa 030500 Fu 1323332 196 25 yA mara vi khaDhIdvIpa... nArthihaniyAdImadhya dizataH 266zinaH pariziSTa - 2 niH ragirimA NI sIiMni sAInisaha gAdInAM saMsthAnAdimAha // jaba lagAI vA ra lInAlI me dAhira gardA ca dIdI] sahassA yAlI sasahassA 'upavAsahiyAMsa yAnti 4gA mojamalarakA sAMsada dI 45 // zeSanadInAM vaitAdInAM mAlamA ku|| sAMpo 453 Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ROL2-2 Y Y 1.A. Y 0. Yo 0: AZIZIU... ny ci SON B SEARC H Ds ESTE 15 TTC LETHEL HR OMPRE FO BER CPU FY Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Yo (454 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI _._._.__._ pariziSTa -2 vivighAkRti rupe aDhIdvIpa... GEERS |||||| ||| yoriy yyyy RR RRY kaDaka 455 ) Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 45,00,000 yobhana prabhAA manuSyakSetra... 456 500000 lA moyanano sAtamI narkanI pAlana kAmoThe aAi evona kasoyaMtra: ba pariziSTa - 2 GIGS GIG IGJSIGISISTA SJGJEJ Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 2 jena kosmolojI --~-- ne naMdIgdara dvIpa.... ' 457 450) Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2hi (458 naMhIzvaradvIpa... jaina kosmolojI lokaMnaMdIvitAkarane dhazivAkoTayoda madhArApAlIgasUmiH LEASE sineKM rAmadAsa mAyatazaya Harinar divArA jamili yoga vIdhayo? sadAvA kAyojanamada brAMDAkRmi lAvAsa elAnavara izArAritA tAnivAra rahitI yaksa parita nevicAra gyasminmatecU mitale dezamakSa kevalAloya nadi kAyaNasiha mahamadAvAnaMdIsa nivArAdikSAya sacalasIzzAmi sahasAcAma samazIsaMsatigaMva AmaNAnisako paramaNikA jAyaNalAma sAvitdA nimma zAgAbUlArAma seasyAke kayo karaNejAta:5855 yAjAnamata janazyA prAdhikaMvA pariziSTa - 2 Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa- 2 U~ulAUMDalavarapastaghAtadevanAsakAra dhAravadhavArarasarazaravakSAktAsamAtya disavakozyAcakavarastazatadastAsA kA32.6 ujagozcanagavarazvastavatA makovicarAzAjanAvarakarAra zavarAvanAmakaraNAcakrava 12||ocvrvtaaskosheic|| ekAdha zatirityAta smnaamaadhivttitaa||2|| sThApanA .evAmAgrasaratyatvAni rAtanamitikArazaktavamityaMcAnA pyAnAmnAniruNyAta ra vijUSaNAnikSama svAnimgaMdhApanotpalAnitilakAnini dhAnAniracAnisaritoDyAzramAvazyA jadAkalAprakharavAvijayAzivahaskAra naMhIzvaradvIpa... ILIALI JILPES H 459 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 naMTIzvaradvIpa... jaina kosmolojI mIzavaJcakamAmAtiyAMcausamA aSkavihAgArAphilidamayArammajoza zmavimANA vitaranagAradizAnAdhamA | khikaraNAzamAdAti 52tAvimA / nnaashvnnshaashhaaniphlidmyaa| damaphAliyAmayANalavaNejeojA zmadimANA53 jAyaNigamahinA gA bAnaDayAlagAega vedAna vimANAyAma vivarAyasucatapaya ON: TA pariziSTa - 2 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI mixBAR moxinmaa Karent vimA . 28 nanarAyanehI zAnadarzanaMrakaraNAnAmA karialirgAvaadimiti visaMmAyAma joyAlarakamapAta soyaliyA / udimi noraNavazanumAna 2 lAgi marimadIpadArikA pukaraNIkolAramAmayakiraNapina usAsarazAdasatoyazAsanAvivaza sAbamamamahobAriyopArivAjaNagiziminharesavitevinimaMdamahAsAvAlAle pacaya garAyacinizkAsiharAyA dimiyAmpasamA yinilamiNA sumiNamasaMgapiMguriyAyatamAmiNakAmA maresaravitAtyAyAmA manIyamAkSiA ayamalama lAmAvi utamamANavinAsave nemavijiNavaNAniyA hamArA dAriNadimAtA vizAlAmAbAyakamuyo jaskariNI sahariga mANitoraNazarAmaramaNIyAvi suskaraNInazmiNA natyayamoharAyagomatA tara yamudakhavAvI nijaNa disAmupayA vijayAyavejayA jyNtiishvraashyaavevaavii| usa 2dimAuna cAvizAraNAcAmaravi sAdi "dAbI rimalANA yA naNapatagiri sarasagavidyArasipicAzyavAvahAgirAsara sirohiyadAyarAyavivANa iyaNAkaecavaviha deva nikAyAvasAmasayA 20 tinaMdIzvarastavana Kmn 40 PLOA para nAba am ani bApAlA pA karatI TAGSPOES dhAkara REP00000 mibadA kAmI kAmagAro mAkaritA janikasAya:PAR naMSTIzvaradvIpa... pariziSTa - 2 461 Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 Zhong Zhong Zhong Zhong - - - - - - - uuNgliiy| be Zhang Xue Fa Lai Ju Seau.. Q2MONOPONOPONOMW22220202020202020202OPOMORZ202% Sha Qi 462 Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI VAKAVATO ecedene rAjyAvinonA viMzatitamaH sargaH // | jIyAcezvara svAmIgo) |svAmIno digAvospo leka picaruH kuramana sa mitaH sacAI nAgAsa MHTCE SCHHA bha00000 puru rAhAya sAkAka khaDhIdvIpamA rahela sUrya-caMdrAhi... CRE paryApa codaOd03) 2003 sUrya sUrya sUrya sUrya 5 26 21 da 400000po0 10 pUrvaH / / tArA suvitA mA nArA pariziSTa - 2 ne sins dakSaNa pazcima tumaya pAdana riegasagi ko AkADI sannetaraM mane ziraka trIghAvatayA kini apra mAtA kinnu rA 463 Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 aruAvara samudra bhAMthI uThato tabharaDAya.. 60 raNavama mu ramodharma IzAna 3 ghanazya isadevaloka zvara 25 avarakSa CO ... zrarcimAdevA limATipa DOG O na virocanadiza nAkarazvikaraNadeva mA riTA * riTara dakSaNa sutra vizvi vA" diva140 caMdrA bugalade vimA0- Quo vimA UB divatA grAma 10 rimAnaMja piM devanAdavA gadi nava y O uttara jaina kosmolojI pariziSTa - 2 Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 4 23102 O O 201 pariziSTa - 2 fuafacnfe... 12 devaloka - 9 praiveyaka - 5 anuttara - enteraf 465 Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 evaM sarvatara patarA sAdhara 8 mupayache 9 zramA 1 6 sudaso 4 zrIyasa sunaae| 4 7 3. somalase 2 suna 2 26 // vaibhAniGa TevalosbhAM rahe pratara vyavasthA... dsds cont DOO 0000000000 1 2 3 4 5 132 1 2. 3. 84 G 9 10 11 12 13 * 0 0 0 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 1 4 12 nAga 13 12 11 12 13 12 12 13 12 11 11 11 11 12 12 12 12 28 10 12 1 1 5 7 5 110 cheda 5 10 10 6 11 4 0 270. 10 11 12 13 14 sa. 14 15 16 10 sA. 7 17 17 17 18 5 5 5 5 5 4 4 4 4 4 4 4 0 103 21.12 1. 1 7 4 4 52342343343214 17 20 2021 12 14 36 20 4 4 4 0 20 4.20 20 - 10 11 12 www 22 12 12 12 6 6 6 6 6 2020 Well he bhut Caleb 2 08 mata 30 31 mAra met bebmle 5 dhanadaya2prasa SERI jaina kosmolojI pariziSTa - 2 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 467 kara yoganAzAdinAzaka mutiH nAsirAmaM vimaansy| IzAnasra ezibudi mAnAvahitAH kiNgiraa| loNerariyA to sAdAnA hara slipAzadi / namtara virudharA stutaH modharma gatasA deyaH samucatA: IzAna dalo kasrazasAdA- suMdarA nalekacitrAdeza cAhimAnAnAmaname nicitara navAUsa maraNAnadevidastradeva kodi mArodito IsAragamanAdavidammade brahmAdimAragAImiMuDrAIsiM yAityAditigatazatakA idamevamanamividittaccAtikA yodharma zAnodevI kau JODI DID vimAna bODIN prakAsavimAna O saudharma - zAna hevalobhAM paMDitamaddha + puSpAvaDI vibhAna vyavasthA... jaina kosmolojI pariziSTa - 2 Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 www.jainelibra vaibhAniGa, vyavasthA. Gilets - Rais racis und earn cai... Bi sisis ts6611 rAH kamizanazi shttraastivijy| vimaanvrm| samadakSiNasyAdijayaMtIca yetattarasrAdizita dehimAnA maparAjitA sosidinamadhye sarvA aisinAmakaM vAmatArA kAmAziSaSTikAstAe ki kAdAnyatrikA dossikaaH| dhAmadh trikoNA nidivaratAratataH kii korAcAraH pacatesa sarvamUlaka pahile vimAnakA tyAdhikAnisvaH gatAni ai vijJAtiH pAtanisASTAzItAnie bAtistrikaraNakA pahitiHzatAH / nAvAsamasya CA TOUDERECE aparA Ga jaba 200MBO marvArdha ziva avaan Tag paMcAnutara svApamA jaina kosmolojI pariziSTa - 2 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI mamacama myAnara niyeSodimaMcAnara mAdisaMbara vAmanapatha U asaM5 UMDakasaM06 - tanA vrisssH| griyakaraNa vanara jozamiyAM vividavatrA 24 mIyAlImamadammA dAmayA na anutraramokSa riSamanAra joyaNANAMnA gavIsaMmahinAgAkakaDamAyamiMpacanArA5 bhAraNAra zka ta12 nArAyasaMyaNa zrAnaMtara raviNanidayaMtarAvaraNavaImadamapaNamayabadImA bAyAlama zaraNAta. hiMlAgA kakarDamakaMniMdAdami 26 eyamiMzANAyaNie nievaMmago na "apanArAva sadA26 akAdava kIlakasaMga vyava5 yAvajacha navanidAikamamA niyaNamIdAlarakanemImadammapatramayAM biumaMga mAImamA yAvAti ranemadhyaNa pacadevA gati sabhayaturastrATi 6 praDAranAM saMsthAna...' , - 46E) pariziSTa-2 Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 1 lezyAnA svarupane jatAvato bhUvRkSa... pariziSTa - 2 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa - 2 .......................... : Pere Taiste Z TFOGTES; || aSTApadajI mahAtIrtha.... 3019 riyA mAM | Illing A = = = TITLE "The Jain The Jain cosmology" graMthamAMthI sAbhAra... - 471 Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-2 -: pAribhASika zabdonA artha : zabda pRSTha 013 che rAjaloka ji samabhUtalA nimeSa 4i mahaddhika deva ja zAzvata phri ratnaprabhA nArakI phri ghammA nArakI I ghanodadhi I ghanavAta tanavAta ja kSullakapratara 013 013 013 015 015 015 017 017 017 019 021 021 025 025 = asaMkhya yojananuM kSetra... = meruparvatanI taLeTIthI nIce kahela 8cakapradezavALI samazreNi rUpa bhUmi... = asaMkhya nirvibhAjya samaya... = moTi RddhivALA deva vizeSa... = je kyAreya nAza na pAme... = prathama naraka... = prathama naraka... = jADu pANInuM thara... = jADu pavananuM thara... = pAtaLu pavananuM thara... = lokAkAzanA samagra pratiromAM(nAnAmAM nAnA)je eka eka AkAza pradezAtmaka hoya che. = jenI kyAreya zaruAta nathI... = jeno kyAreya aMta nathI... = sAthe ja rahevAvALA... = kahevAyeluM... = musAphara... = saMpUrNa vizva... = dharmAstikAyAdi 6 dravyothI paripUrNa AkAzapradeza... = dharmAstikAyAdi vinAno... = jenI gaNatarI thaI zake. = jenI gaNatarI na thaI zake... = je gaNatarIno kyAreya aMta na thai zake... = jaghanya(ochAmAM ochuM). = utkRSTa(vadhAremAM vadhAre)... = ghI vagere... = azubha(manane na gamanArA).. = bhUjAva cAlavAvALA-khIsakoLI vagere(bhUjaparisarpa)... = cArapagavALA(gAyAdi)... = chAtIvaDe cAlavAvALA(sApAdi)... = goLa padArthono cAre bAjuthI rahela mApa... = koTa(killo)... = bagIco(gArDana)... 025 027 027 4 anAdi ja anaMta sAhacarya che prarUpita ja vaTemArga ji lokAloka ji lokAkAza &i alokAkAza I4 saMkhya [ asaMkhya 4 anaMta phika jA. ja utka. * vRtAdi amanojJa ja garbhaja sarIsRpa phri catuSpada phri uraparisarpa 027 027 027 027 039 039 053 053 055 055 055 061 063 phri jagatI vanakhaMDa U * (472 - Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI zabda 4 jharukho r padma 4 gIra 1 varSadhara [ja kuTa 4 bAhya 4 atyaMtara vRtti kta sacita ja vibhAjana 4 vistAra sa rukhamaya * rAjadhAnI rTM vakSaskAra parvata T khANa 4 grAma 4 nagara 4 pATaNa si maDaMbaka ja: droNamukhI 4 skaMdhAvAra 4 hITa 4 aMjanavarNa * araNya bhrAMta 4 saMsthAna rTM sAMvatsarika dAna ru puSpAvakirNa * chaetapa rTM guNopeta cara 4 acara 4 samAvagAhI ja yAvatkathika 4 itvarakathika = gelerI... = kamaLa... = te te mahAkSetronI vacce rahelA parvato... = varSa eTale kSetra(bharatAdi-7)temAM jatA rokanAra eTale eka kSetrathI bIjA kSetramAM jatA aTakAve tevA parvato... = zikhara... = bAhara... = aMdara -Rast... = jIvavAnuM... - bhAga = pahoLAi - cAMdInA = mukhyanagarI jayA svayaM rAjA rAjya kare) mahAvideha kSetranA eka vijayathI bIjA vijaya vacce AvatA parvato vizeSa... (Aka2)= loDhuM vagere yA upaje te... = dezanA mANasonuM AsarArUpa sthAna te... = na+kara=nakara athAt kara (vero vagere)vinAnuM sthAna te nagara... - jyAM vividha dezothI karIyANA vecavA AvatA hoya te sthAna=pattana=pATaNa... = - je sthAna saithI dura hoya te artha = - je sthAna jalamArga tathA sthaLamArgavALuM hoya te (chAvaNI)sainyano AvAsa sthaLa = = dukAna... kALo kalara = jaMgala mita(bhUleLo) = AkAra... - 1 varSa sudhI apAtuM dAna te - chuTA chavAyA... = 2 upavAsa... = guNathI yukta... = hAlatA-cAlatA(asthira) = eka ja ThekANe rahelA(sthira)... = samAna avagAhanA(kSetra)vALA... = jIvanaparyaMta rupa... = alpa samaya rupa... pariziSTa-2 pRSTha 063 065 067 069 069 071 071 071 071 083 083 083 095 6-20 149 149 149 149 149 149 149 149 155 159 159 173 179 183 183 193 201 205 209 243 243 193 Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-2 jANavA jevI tArAdbolanagarI... zrI sArAtaMbolanA kAgaLanI hakIkata... zeTha padamazA zrIharahaMtazIddha zAhu bhAI ratanacaMda caraNAna zrI hedarAbAdathI lI.zeTha padamazAnA praNAma vAMcajo. jata ahIMyA khemakuzala che. rAjAnI kuzaLatAnA patra lakhavA. aparata bIjuM samAcAra eka prIchajo je ho hamArA parivAra sameta saMvata 1805 nI sAlamAM jAtrA karavA gayA chIe tenI hakIkata lakhI che. prathama amadAvAdathI tArAtaMbola zahera koza 4,000che tenI vigataprathama amadAvAdathI koza 300zrI AgrA zahera che, tyAMthI koza 150 mulatAna zahera che, tyAMthI zrI khaMDanAra zahera koza 800 che, tyAMthI koza 300Azapura nagara che teno bajAra koza 12 che, tyAMthI koza 2,000 tArAtaMbola zahera che. prathama hakikata zrI gautamasvAmIjInI mUrata che moTIpahoLI hAtha 28 che UMca paNe hAtha 38 che ne paganA aMguThA Upara zrIphaLa naMga 28 rahe che tenI jAtrA karIne AgaLa cAlatAM thakI kosa 600cAlyA tyAM talAva eka moTA vana maLe AvyuM che te talAvanuM mAna kosa 12nuM che ne tenI vacamAM zrI ajitanAthajInuM devaLa che tyAM ame nAvaDAmAM besI jAtrA karIne AgaLa cAlyA. tyAM thakI koza 50 zrItalapura nagara che tyAM amo gayA. tyAM jinaprAsAda naMga 28 che. temAM zrI caMdanaprabhujInuM moTuM maMdira che te maMdira (derAsara) madhye pratimAo 1,028 che. tenAM darisana karIne amo AgaLa cAlyA. tyAM thakI koza 800 cAlyA gayA tyAM zrI taladhAtAno mulaka Avyo tenAM 1 lAkha paragaNAM che, tenA AgaLa tArAtaMbola zahera che te ghaNuM moTuM che. lAMbu kosa 400nuM che, te nagarano koTa loDhAno che, rAjAno mahela tathA koTa sapheda dhAtuno che. rAjAnuM nAma zrI dhanesarajIcaMda che. saraveriddhimAna rAja kare che e nagara madhye vepArI loka hIrA-mANekamaNI-ratna-kapaDAM vagerenI dukAno ughADI mUkI apane ghera jatA rahe che, paNa koI koInI vastu letuM nathI evuM loka dharamI che. e nagarano bajAra kosa 60no che, e nagaramAM zrI jinamaMdira 600 che ne rAjAparajA vagere saravejinadharamI che, teo jina vinA bIjA koIne mAnatA nathI te devalo madhye pratimAonI gaNatarI 24,764 che tenI vigata nIce pramANe che.. 4,000-lIlA mANekanI che, 3,486 -dhAtu sonAnI che, 11-gautamajInI che, 5 - lIlA hIrAnI che, 9 - mANekanI che, 487 - kALA ratananI che, 545 - lIlA ratananI che, 15,000- sapheda raNanI che, 6-pAsavara muninI che, 190- kezaravaraNI ratnanI che, 1 - motInI AMgaLIonA AkAramAM che. 16 - bAvanA caMdananI che. 4-hIrAnI AMgaLInA AkAranI che. 4 - lIlA ratnanI AMgaLIonA AkAranI che. ema kula 24,764 che, ekaMdara maLIne covIsa hajAra sAtase cosaTha che. tihA rAjAnA mahela madhye coka che. te coka madhye zrI rikhavanAthajInuM derAsara che. te eka jojana UMcuM che tene bAraNAM cAra che te eka eka bAraNAmAM maMDapa corAsI-corAsI che, ekeka bAraNAnI cAre dizAmAM 336 jinaprAsAdanuM cAluM trAMbAnuM baMdhyAvyuM che koTanAM thaMbha pAnAM che kAMgarA sonAnA che bIjA thaMbharupAnA che kAMgarA rupAnA che. parazAlanuM zIMgAsana sonAnuM che. tyAM thakI caDhavAnuM che te zIMgAsana Upara pratimAo gaI covIzInI che te pratimAo Apa-ApanA varaNamAM che. te rAjA dina dina pratye traNa-kALa pUjA kare che. rAjA bAraguNI che, jinadharamI che, samatAvaMta che, zIyalavaMta che, jasavaMta che, guNavaMta che, dhanavaMta che, sarave guNoe karI birAjamAna che. te nagara maLe amo dina 4ra rahyA chIe tyAMthI eka bIjuM 1 devalache te madhye pratimAo suvarNa jaDAvAnI che tenI gaNatarI 132nI che. bIjI pratimAo phaTakaratananI che. te nagara madhye zrAvaka motI phateha tathA saMgha mahAdharamavaMta tathA jJAnavaMta che parajA sarave guNI che - sama karaNI che. tyAM thakI koza 30 jinamaMdira che tyAM mAlabaMdhara AvyuM. tyAM ghaNA moTA bhaMDAro che (474 } 474 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI -................. temAM 1 graMtha9 karoDa zlokavALo che tathA bIjA dhavaLa graMtha ra che temAM 1 graMtha 1 lAkha 80,000 zlokavALo che ne bIjo graMtha 1 lAkha 60,000 zlokavALo che te graMtha tADapatra Upara lakhelA che, paNa koI ukelanAra nathI. te nagara maLe vighana dekhADyuM che. tyAMnA AcArya varasa 90nA che te sujato AhAra le che te sAdhujInAM darisana karI amo AgaLa cAlyA. tyAM thakI kosa 65 gaganagara AvyuM. te nagaranA vana madhye zrI rikhavadevanuM derAsara che tyAM prabhAvacaMdrajI sAdhujI che te mAsa 1 madhye be vAra pAraNuM kare che, AhAra sUjato maLe to levo na maLe to bIjA mAsamAM levo. ema moTA munivaranAM darisana thayAM che. tyAM thakI amo AgaLa jatA hatA tyAre sAdhujIe AgaLa javA dIdhA nathI, je tame AgaLa jazo nahI, ahIMthI AgaLa koI jatuM nathI. ahIMthI 300 kosa upara eka raMgIyA mANasano mulaka che evI hakikata sAMbhaLIne amo pAchA vaLyA chIe. saMvat 1821nA Aso suda-15 ghera AvyA chIe.. zrImata panyAsajI kamalavijayajI tathA muni lAbhavijayajInA kahevAthI.. ----------- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - aus. = 652rota tArApovanagarInAganI DIst...hainAtmAnaMhasamA (bhaavnaa2)n| stasimita pratanapAnAsomAMthIbIdhenacha... nIye prabhAcha.... - - - - navami mAuna satyataH IntNAsvastizIrAja-bhareniSatayAamaracaMdajIrAja nigrvaas.12kaarkaasmnonidaamaakosksiirohii| siMhAchakAko upameutA.132kAmayAgaro sAhijahAramA karatenArajasanI 25000 hAvI ghokAbAjIrigha sIdhIkAsa.30nAhora 155kosmuntaa| koma cAra tAhAghAekosamaparadesatihAsivanagara kosavismArakAsabAjAratigamanagi yotimAha ekatsA sasAmanagara ukAsavistAra 26 katsabAjAra.vilaMbabapAvasAhatilegI tihAvI kAma sAsa tAnagara akosavistAra 12kosebAjAra vihAgharakomapurAsApAsapakAsanAmara muglraaj| kara kosa isakate bola 2kosarispara kSako janArakozimAmAsada mAsA moka lAyaka pradIpa hAmI 3000 mhaano| munnaghAlyAba sAmunnara davA HEAadarsa barA4000 nAma vAdamAzaspagIdvArA prAravizIpAramAve tihAsa kosaMbara korajIbAnInagarakoTAloTa janAduradvArakAdAtihAresamAraMgajebAjAramojomala ghobidhAmaramANasa jume yAna saMnyAhArI nihA 1300kAsapraTavAgha mevAgharANamokAmamA mAhArI menuyanayI zanidhAnAhAnihAchI20.komA tArAtAbonanagarakAmavistArapakausarvajAra vivA-cAmeSatrasAda zAnadevane natra rAjAsUracaMda 45. Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI 46 jena loka jinamA jhApAle zrInimagna bodhagAvATa 20poragI gamaresA mI ko mahajAra 200 dAyare // parabatana nirAdhAra maga he jAge hai: gAbhaTa momAjI kI atamA-vAmI hA gha18 Dho rAdha ke manakIya jo karanAla. 123 te2sa mAta hai| aisA hama jAtrAkInI hA hama tatra raMga nAmAna gara hai| tileta jA. baro ke ko se bAre hai usa talAva ke bIca kosa eka komala umaMgalameveA vyAra hai mu ya hai| pratimA reka deharA meM prajatanAbhajI kI hai. bAjI sudhadhamAra devI dAgha 12 bAre kI hai phikra kI hai usa rAmanAmadinAkA boDI hAtha zodoTa kI hai| u-vI hA dhamAra hai| soatamA vAce dala kI hai| sarIjanamA deharA4 mA rame bahota hai| hamanA svada kara ge| me se hAusa kI hAse hama balAta mAtra liMgapura nega rhe| jahAM vana meM jaina kA deharA bohata hai|25 pavAsa bana hai| ti pradeza rAjatimA 1 roke kasoTI ko hai hA hA sAThA tIna caur3I hai| bahota manA hai kumArajArA hai| ho se hama gu-baje ko sa100 sogre|| tihAM tila choTI kAla ke hai| ti homiyAsura mAsAkImA tihAre lokAbana2. kAlo masvA kA hai| lihatA hai usa parajaina kA deharA hai| 43tipana hai baje jogatimA harA me matimAna hota hai| boA kAla se mAna hai| rA. mojoga aho dara se karavale sokaregA kalAkA jaina binAsarI bAtana rAjAnjena karaNAdaka desa kA sehara hai so se hara vine eka jAlamA merI sAgaraMga kara timI hai| jasamA 250jAra hai| dusarIta mA 52 // eka vana hai| tisa ke vicAra kara liyA hai| janamArikana saragI ye kA hai| ko nAre ke samAna komA 213 gyAre meratI kA hai| mAnayAmmAkI hai| anamA 1ai ko kAma sAtapuvarAja kA hai| mo daSTa kI hamAra4- nama desA viratane kI hai| sobA mana anatamA 20 dasadI ka 4-mAra kr| isI ammA-sArIra ho to manoja mNmaa| samaye aikA bama resamA bahota hai isa vIja pariziSTa-2 Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 mArA ......................... pariziSTa-2 darasarAkAyAmpaznAvasetAmoSyahoyAkurAharajAkara darabAramAhadivasaaikusesAvayAnAke devalahAmI sAtAbA. kAmadevaromapratamanpratIta nogatavara mAnakIbovAsAkatimA2bahAnasabatiraMka kAdezalIdAtImAlAsabanmApearakevarakA dusarAdhanamAsaba30sInahajArahA deharAbata snycaah2||shkaasmaaykrsht hai| rAjorameMsa senAko hArAjAbahAtaguNIhAusanagarakArvaname hai karadeharAhe uskaadhiehmdrsraapaae|uhii prAga kNbnaauNhaahaaNderrhai| usakApirAramerasa pAra pheramAgauhInana hai|aikenddshcinnmunaa namakI sapanevarasakAu~maznaekamaMhanApaMsAhA rakaratahai yAnvagharakImarajAkasnyAhArakara hI sukamArakaratahaikarujavata hai pharavana mejAvata tihIhamadarasaekuMvanaprAyane jIvAvara5ragachi sAdaramaNakAprApatInihA~sepIgArI mAMguhave 350sAdAnAnasekasaparagaraH sihAnabaddhImullebI pradAyanagaramAe nihojenabahAnunabar3I uhajanakA monavaratajanabaddhAviyeUtadaharahe sisakApiera hamasaMgayoe aeNsabatrAkArajAkaidarabAramanakAra vihA~sAstratAleya upreliyA mahAyaja mAmArgavahajAra hAyavana hajAra :nidekhanAmAgU3280gadhIsahajAraana.. saimAsAsvavatvarIsameradhanahAhai sAMstra jIkA rAkSasarAhonAra vihAna ekaralA sunAho dinara5panara mntraahrltaahaar2trrthen|kr guramAna AmanAivarItohAra'ra:jAya taulita honahAtobana phereyAjAtA hematispakAthie darasarApArI mAtrAmahAvideSitremamAnahAisara jainakArAjAprajAsabahAzakakaregA desakAhejena bImunAka vijanekAbahAraccharanavAmontrA simAnasIimajAtrAkAvAcAbahamanAvaTakara phirakaragheyara-150It28. jo nAmAvaMsa umApramAnAbyAta gase saMbata5magAra nekapAnAtAra prAyo jaina AtmAnaMda sabhA (bhAvanagara) 499 wwwmamemorary.org Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-2 -------------- pariziSTa-ra | II lokasvarupa bhAvanAnI sajhAya || jJAna nayanamAMhe tribhuvanarupe, jeNe jina dITho logo. nidhaNIyAto padravyarupo, praNamo tasa jina yogo ... munivara ! dhyAvo aDhIyadvIpa... naralogo jihAM jina munivara siddha anaMtA, jihAM nahIM jJAna viyogo.. munivara ! dhAvo... (1) Ape siddhA keNe na kIdho, jasa nahIM Adi aMto, lIdho keNa na jAye bhUjabaLe, bharIyo jaMtu anaMto .. munivara! dhyAvo... (2) aneka dravya paryAya parivartana, anaMta paramANuM aMdhe, jema dise tema akaLa arupI, paMcadravya anusaMdhe . munivara ! dhAvo. (3) acalapaNe calana prati kAraNa, dharmAstikAya pradezo, sthira hetu adharmAstikAyathI, lokAkAza atidezo munivara! dhAvo... (4) madhye eka raju trasa nADI, caudaza rajju pramANo, anaMta alokI goTe vIMTyo, mastake siddha ahiThAo . munivara! thAvo.... (5) adholoka chatrAsana samavaDa, ticha jhallarI jANo, urdhvaloka mRdaMga samANo, dhyAna "sakaLa" mana ANo ... | munivara! thAvo... (6) | (kRti - upA. zrI sakaLacaMdrajI mahArAjA...) kaTi para sthApita hasta prasArita, pAda puruSa jevo jeha, SaTu dravyAtmaka loka anAdi, ananta sthiti dharanAro jeha; utpatti vyaya dhrauvya yukta te, Urdhva adho ne madhya gaNAya, loka svarupa vicAra karatA, uttama janane kevaLa thAya... II ("tattvaciMtanasaMcaya" graMthamAMthI sAbhAra..) 478 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-2 .-..-.. -.. -..-.. -.. -.. -..-.. -.. - . - . - . ||grnth prazasti // svasti zrI jagadguru-jaMgamakalpataru-zAsanaprabhAvaka-gacchanAyakazrImadvijayahIrasUrIzvarapaTTaparamparAprabhavo - municakracUDAmaNipravacanonnatividhAyaka - samyagdarzanAdiratnatrayIdAyaka-paramopakArItatkAlina munikadambakAdhipati-mahAprabhAvaka-karmasAhityaniSNAtasiddhAMta mA ho dadhi - pU jya pAda 1008 AcA yade va zrImadvijayapremasUrIzvarapaTTaprabhAvaka-saMghahitaciMtaka-vardhamAnataponidhinyAyavizArada-adhyAtmayuvAzibirAdyapraNetA-AcAryadevazrImadvijayabhuvanabhAnusUrIzvara-paTTadhAraka-zuddhaprAyazcitapradAtA-sarvajanapriyagurukRpAprApta-gItArthamUrdhanya-paropakAraparAyaNa-nispRhaziromaNIsiddhAMtadivAkara-suvihitagacchAdhipati-AcAryadeva zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarapaTTAlaMkAra-paramakAruNika-vipulazAsanaprabhAvakasaMvijJAtadravyAnu yogaviSayAdi-rASTrasaMta-mevADadezoddhArakaAcArya devazrImadvijaya-jitendra sUrIzvara paTTadhArIvine yaratnayuvAjAgRtipreraka-trizatAdhikadIkSAdAnezvarI-sAdhusAdhvIyogakSemakArakaAcArya deva zrImadvijaya guNaratnasUrIzvarapaTTavibhUSaka-vidvadvaryaSaDdarzananiSNAta-yuvApravacanaprabhAvaka-vilasannirmalazIlazAlinirava dyaniratizaya cAritrazAli - pratyu SAbhismaraNIyaAcAryadevazrImadvija ya-razmiratnasUrIzvarapATaparaMparAdhArakavineyaziSyaratna-paramapUjya-munirAjazrIhIraratnavijayAntevAsI munizrIcAritraratnavijayena gurukRpayA likhito nikhilatattvajJAna prakAzanapradIpakalpo "JAIN COSMOLOGY" aparanAma "sarvajJa kathita vizva vyavasthA" anekAnekacitrasaMpuTasamanvitasavistRtagurjarIyabhASAparisameto vizeSArthaH samAptaH / __ iti zrIsUrya puranagare adhunApyakhaNDaprabhAvadhArakazrImatsahastraphaNAdi pArzvanAthaprasAdAt... astu. KAN vikrama saMvat - 2068 / caitra zukla - 2 tithau..... -47E ) 496 Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-ra - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - pa. pU. A. zrI guNaratnasUrIzvarajI ma. sA. tathA pa. pU. A. zrI razmiratnasUrIzvarajI ma. sA. dvArA racita/ prerita mArgadarzita.. adhyayanopayogI sAhitya.. graMtha nAma bhASA (1) mUlapayaDIbaMdho prA. / . (2) khavagaseDhI bhAga-1/2/3 saTIka anuvAda) prA. saM. 1 guja. (3) karmaprakRtigatampazamanAkaraNam (4) dezopazamanA (5) bhavasthiti-kAyasthitiprakaraNa TIkA (6) nyAyAvatAra (saTIka anuvAda) saM. | guja. (7) syAdvAdabhASA (sAnuvAda) saM. | guja. (8) anekAntavAdapraveza (sAnuvAda) saM. guja. (9) anekAnatajayapatAkA bhAga-1thI5 (sAnuvAda) saM. ! guja. (10) JAIN COSMOLOGY (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) guja. 5. pU. A. zrI guNaratnasUrIzvarajI ma. sA. tathA pa. pU. A. zrI razmiratnasUrIzvarajI ma. sA. dvArA saMpAdita upadezAtmaka suMdara sAhitya pustaka nAma bhASA (1) namAmi sUri jitendram hindI (2) jaina rAmAyaNa guja. hindI aMgrejI (3) jo je karamAya nA (bhava AlocanA) guja. hindI / aMgrejI (4) eka hatI rAjakumArI guja. hindI / aMgrejI (5) Tenzana Tu pIsa guja. hindI (6) upadhAna vAcanA hindI (7) sacitra tattvajJAna Albama hindI (8) guDa nAITa guja. hindI (9) mana ke jIte jIta (10) guDa lAIpha guja. AgAmisAhitya graMtha nAma bhASA (1) udaya svAmittva (saMskRtavRttivivaraNasahita-sAtamA karmagraMtharUpa) prA. / saM. (2) udaya svAmitva (gAthA | gAthArtha | vivecana) (3) udaya svAmitva saMkSipta padArthasaMgraha guja. (4) baMdhazataka (bhAga- 1/2/3) (sAnuvAda cUrNi-bhASa-vRtti-Tippana sahita) prA. saM. { guja. (5) nyAyabhUmikA (citrarekhA paddhati sAthe) guja. (6) prAkRta vyAkaraNa (bhAga-12) (vistRta IMgliza vivecana sAthe) prA. guja. (7) dvIpa-sAgara prajJapti saMgrahaNI (viziSTa padArtha saMgrahAdi) prA. saM. | guja. (8) THE JAIN SCIENCE (sarvajJa kathita vijJAna) guja. (9) JAIN COSMOLOGY (sarvajJa Rthita vizva vyavasthA) hindI hindI guja. 480 Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI ____ --------------- ----------------- pariziSTa-ra A JAIN COSMOLOGY (sarvajJa kathita vizva vyavasthA) graMthane joyA vAMcyA bAda ApazrIno aNamola abhiprAya: amane mokalavA avasara jozo... 000 tA. ka. = nIce lakhela saranAmA Upara AMgaDiyuM - kurIyara athavA posTa karI zakAze.. zA. bhaMvarabhAI cunIlAlajI clo, bhairava koporezana, S/55 vaibhavalakSmI kompalekSa dhI kAMTA roDa, amadAvAda-380001 M. 9427711733, R. 079-27500725 - 481) 481 Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kosmolojI pariziSTa-2 khuzakhabara.... khuzakhabara.. khuzakhabara.... jinazAsananAM nabhomaMDalamAM... jinaguNa ArAdhaka TrasTa taraphathI.... hindI bhASIyo mATe.. A JAIN cosMOLOGY graMthane lAgatuM vaLagatuM. eka daLadAra AgAmi sAhitya eTale... sacitra tattvajJAna kA nayA najarAnA... ILLUSTRATED AIN COSMOLOGV sarvajJa kathita vizva vyavasthA (saMvadhata hindI AvRtti) { tA.ka.ra TuMka samayamAM ApazrI sAme A graMtha paNa prastuta thaI jaze. } to. ka. A JAIN cosMOLOGY graMtha, jaina darzananA aneka siddhAMtone samajavA ane samajAvavA mATe paryApta sAmagrI pUrI pADe che. tethI tame vAcIne bIjA aneka bhavya jIvone vAcavAnI preraNA karI zako cho ane tenA AdhAre sukRtano setu bAMdhI zako cho. * A graMtha, bIje -trIje mUkIne jJAnanI AzAtanA na thAya, tenI khAsa saMbhALa rAkhazo. * jo graMthanI jarUriyAta na hoya, to A graMthamA lakhela prAptisthAna para khuzIthI parata karavA vinamra vinaMtI.. 6. jinaguNa ArAdhaka TrasTa 482 Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je vividha viSayona moharupa jherane utAre enuM nAma tavajJAna ja je tAraka tattvo tarapha rucI jagADe enuM nAma tacvajJAna je zAthahta sukhonI prApti mATe lakSa karAve enuM nAma tattvajJAna che je saMsAravAsamAM mahemAna banI rahevuM zikhaDAve enuM nAma tatvajJAna ja je viratimAM saphaLa ane bhaktimAM pAgala banAve enuM nAma tatvajJAna A je zoka-saMtApathI rahita anaMta sukhanAM mAlika banAve enuM nAma tatvajJAna je hRdayamAM vrata ane mukhamAM amRta lAve enuM nAma tacvajJAna je tamAme tamAma pAponI upekSA karAve enuM nAma tatvajJAna je eka mAtra mokSa prati ja apekSA karAve enuM nAma tatvajJAna je kaThoravacanano tyAgavaDe sarva jIvone vaza karAve enuM nAma tatvajJAna je kRnatA nAzaka ane kRtajJatAdhAraka banAve enuM nAma tatvajJAna je zArIrIka ane Atmika AnaMdatA mATe samarthatA dharAve enuM nAma tattvajJAna je AtmAne paramAtamA banAve evuM 1 mAtra zAna enuM nAma tatvajJAna je sarvajIvo prati doSadraSTi choDAvI guNadraSTi dhAraNa karAve enuM nAma tavajJAna je gRhapAzane choDAvI gurupAzathI baMdhAve enuM nAma taeghajJAna A je prabhu bhakti prati nAstiko che temane paNa Astika banAve enuM nAma tattvajJAna ja je AzravanA rodhaka ane saMvaranA cAhaka banAve enuM nAma tatvajJAna je aMta samaya sudhI samAdhibhAva karAve enuM nAma tatvajJAna A je du:khamaya agAramAya batAvI aNagAtabhAva tarapha laI jAya enuM nAma tatvajJAna je amodha gurukRpA prApta karAvI jIvana ujajavala banAve enuM nAma rAvajJAna - je mUrtipUjAno dveSIone mUrtipUjaka banAve enuM nAma tacvajJAna je cAra nikSepe bhavya jIvone tAre enuM nAma tatvajJAna - je jijJAsuvRMdanI jJAnavipAsAne tRpta karAve enuM nAma tattvajJAna je paramapitA paramAtmAnI nitya anumodanA karAve enuM nAma tatvajJAna je devagurunI bhaktimAM viziSTa zakti apAve enuM nAma tacvajJAna je paraloka ane paramaloka tarapha draSTivAnuM banAve enuM nAma tatvajJAna je jIvananI sAdhanAmAM saphaLa banAve enuM nAma tattvajJAna je jIvakaruNA ane jAta kaThoratAnuM Adarza jIvana banAve enuM nAma tatvajJAna je saMyama ane tapanuM manohara milana karAve enuM nAma tattvajJAna je jJAna ane kriyAno subhaga samanvaya karAve enuM nAma tattvajJAna je bhaktirAga ane viSayavirAganI pradhAnatA batAve enuM nAma tatvajJAna - je guruvinaya ane ziSya vAtsalya karAve enuM nAma tatvajJAna ja je prakRSNa meghA ane bhAvanAzIla urmIonAM svAmI banAve enuM nAma tavajJAna je sakalAgama rahasyavedI ane jinAjJA marmavedI banAve enuM nAma tacvajJAna je nitya sukRtAnumodanA ane duSkRtagahAMgraho karAve enuM nAma tattvajJAna ja je sarvajIvone samAnadraSTithI jonAra banAve enuM nAma tattvajJAna - je savi jIva zAsana rasInI bhAvane bhAvita karAve enuM nAma tatcvajJAna je dravya-kSetra-kAla-bhAvathI pratibaddha banAve enuM nAma tatvajJAna je AMtarazatruono nAza karavA mATe harapaLa sAvadhAna enuM nAma tattvajJAna - je 18 pApathAnaka rupa hAthione bhedavA mATe siMha samAna enuM nAma tattvajJAna je upazamarasano upAsaka banAve enuM nAma tattvajJAna je siddhapadano sAdhaka banAve enuM nAma tattvajJAna ja je jIvana naiyAne nAyaka banAve enuM nAma tattvajJAna je premanI sugaMdha phelAvI, snehanI saragama bajAve enuM nAma tattvajJAna je bAhAbhAvomAM virAgatA sAthe sarkyutara bhAvomAM lInatA lAve enuM nAma tatvajJAna je divyadRSTinuM dAna ane preraNAnuM amRtapAna karAve enuM nAma tattvajJAna je kAyAnAM nAmane paNa amaratva pradAna karAve enuM nAma tatvajJAna je satyapakSano je sadA pakSapANI ghAnAve nuM nAma tattvajJAna je sarva sAdhamiko prati prama-vAsarAvAnuM banAve enuM nAma tatvajJAna - je adhyAtmabhAvamAM sadAe nimagna banAve enuM nAma tavajJAna ja je pramAda rupa parvatono haMmezA cUrecUrA karAve enuM nAma tattvajJAna je navatatvonAM ciMtanamAM nipuNa mati banAve enuM nAma tattvajJAna - je jIvavicAra dvArA jagatanAM sarva jIvonuM bhAna karAve enuM nAma tattvajJAna je laghu saMgrahaNI dvArA vizvanuM kiMcit svarupa batAve enuM nAma tatvajJAna je deDaka dvArA 24 dvArothI jJAna vadhAre enuM nAma tattvajJAna che je prathama karmagraMthathI karmanAM bhedo jaNAve enuM nAma tattvajJAna - je dvitIya karmagraMthathI 14 guNaThANA samajhAve enuM nAma vavajJAna je tRtIya karmagraMthathI karma kevI rIte baMdhAve te batAve enuM nAma tatvajJAna je cotho karmagraMthathI karmano marma jaNAve enuM nAma taravajJAna je pAMcamAM karmagraMthathI 100 gAthA batAve enuM nAma tavajJAna je charA karmagraMthathI karmonAM bhAMgAo batAve enuM nAma tavajJAna je upazamazreNi ane kSapakazreNi maMDAve enuM nAma tatvajJAna je baMdha-udaya-udIraNo ane sattAnuM astitva batAve enuM nAma tatvajJAna je mati (buddhi) ne tINA banAve enuM nAma tatvajJAna je zrutano vAraso samRddha banAve enuM nAma tattvajJAna je avadhijJAnanI mahimA vadhAre enuM nAma tattvajJAna je mana:paryavajJAnanI mahimA vadhAre enuM nAma tattvajJAna je kevaLajJAnanI sUmatA batAve enuM nAma tattvajJAna - je darzanAvaraNIya karmathI mukta karAve enuM nAma tattvajJAna je vedanIya zAtA-azAtAno vibhAga pADe enuM nAma tatvajJAna je mohanIya karmano nazo utAre enuM nAma tatvajJAna che je ekAMta zubha AyuSya baMdhAve enuM nAma tatvajJAna je tIrthakara nAmakarma sudhI laI jAya enuM nAma tatvajJAna je ucca gogamAM ja jamaapAve enuM nAma tatvajJAna je saghaLAya aMtarAyo nAsa kare enuM nAma tattvajJAna je pradarzananI mAhiti Ape enuM nAma tatvajJAna je covize tIrthakaronAM jIvanathI mAhitagAra banAve enuM nAma tatvajJAna je gaNadharonAM utkRSTa guNonuM jJAna karAve enuM nAma tattvajJAna : je zubha ane azubha vipAkano bheda karAve enuM nAma tattvajJAna je gahana evA naya/nikSepAdinA bhAMgA batAve enuM nAma tatvajJAna je zramaNopAsakonI AcAra vyavasthA batAve enuM nAma tattvajJAna je saMyamI jIvananAM AcAra-vicAra batAve enuM nAma tattvajJAna je kiyAvAdInuM maMDana ane akriyAvAdInuM khaMDana kare enuM nAma tattvajJAna je jaina darzananA ja mukhya tatvonuM nirupaNa kare enuM nAma tatvajJAna : je dvAdazAMgI ane 63 zalAkA puruSonuM nirupaNa kare enuM nAma tattvajJAna ja je gautamasvAmInAM 36000 praznonAM uttara batAve enuM nAma tattvajJAna je AnaMdAdi 10 mahAzrAvakonI jIvanacaryA samajAve enuM nAma tatvajJAna je utsarga ane apavAdanuM saMtulana jALave enuM nAma tattvajJAna Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je khagoLIya sUrya-caMdrAdinI bhramaNAone nivAre enuM nAma tattvajJAna je zAstradRSTithI narakonuM yathArtha svarupa batAve enuM nAma tattvajJAna je sukhamAM nimagna evA devatAonuM svarupa samajhAve enuM nAma tattvajJAna jyotiSa ane nimitta zAstronuM paNa jJAna dharAve enuM nAma tattvajJAna je IndrAdinI utkRSTa samRddhino svAmI banAve enuM nAma tattvajJAna je jIvonI 10 prakAre avasthA batAve enuM nAma tattvajJAna je je aMta samaye anazanamAM bhAvo karAve enuM nAma tattvajJAna je arihaMtAdi 4 zaraNonuM astitva batAve enuM nAma tattvajJAna je pApo prati prAyazcita AlocanAnAM bhAva jagADe enuM nAma tattvajJAna je zrAvakanAM dainika 6 kartavyo para prakAza pADe enuM nAma tattvajJAna je payurSaNanAM 5 kartavya para prakAza pADe enuM nAma tattvajJAna je cAturmAsika 9 kartavyo para prakAza pADe enuM nAma tattvajJAna je 13 prakAre mAnasika guNo vikasAve enuM nAma tattvajJAna je sarva jIvo sAthe kSamApanA karAve enuM nAma tattvajJAna je jaina dharmanuM advitIya jJAna enuM nAma tattvajJAna je AtmakalyANa tarapha laI jAya enuM nAma tattvajJAna je mRtyune mahotsava banAve enuM nAma tattvajJAna je pUrvAcAryothI paraMparAe AveluM enuM nAma tattvajJAna je mAnarupI parvatone bhedavAmAM vajra samAna enuM nAma tattvajJAna je sAra ane asArano bheda karAve enuM nAma tattvajJAna je jIvanane ahiMsAmaya banAve enuM nAma tattvajJAna je mukhya guNonuM nirupamanidhAna enuM nAma tattvajJAna je pAMcamAM ArAnuM aMta sudhI rahenAru enuM nAma tattvajJAna je sarvazAstronAM padArthanA hArdane samajAve enuM nAma tattvajJAna je heya ane upAdeyano viveka karAve enuM nAma tattvajJAna je Aloka-paralokamAM samAdhi apAve enuM nAma tattvajJAna je rasavRttine vaza karAve enuM nAma tattvajJAna je dareka samaye vizuddha pariNAmo banAve enuM nAma tattvajJAna je sarvajJa tIrthaMkaro dvArA prarupita enuM nAma tattvajJAna je jIvanane ucca gati tarapha prere enuM nAma tattvajJAna je paralokamAM sadgati apAve enuM nAma tattvajJAna je kaSAya rupI kicaDane sukavI nAkhe enuM nAma tattvajJAna je zaraNAgata upara vAtsalyavAna banAve enuM nAma tattvajJAna je dvAdazAMgIdhAraka gaNadharo dvArA grathIta enuM nAma tattvajJAna je deha ane AtmAno bheda-jJAna karAve enuM nAma tattvajJAna je paraMparAe paramagati apAve enuM nAma tattvajJAna je atyaMta vizuddha buddhi karAve enuM nAma tattvajJAna je saccidAnaMdamaya svarupa batAve enuM nAma tattvajJAna je kalyANakArI-maMgalakArI-saMghihatakArI enuM nAma tattvajJAna je jIvanane ujamALa kare enuM nAma tattvajJAna je kumatimAM jatAM aTakAve enuM nAma tattvajJAna je jagat mATe eka mahAna Adarza che enuM nAma tattvajJAna jo na pa ratha mATe sArathI samuM enuM nAma tattvajJa8xrf ---- 8 12 je jIvana jIvavAnI kaLA sakhaDAve anu nAma tattvajJAna je jIvanane ArAdhanAmaya banAve enuM nAma tattvajJAna je paramazraddhAne utpanna karAve enuM nAma tattvajJAna je sadguNa rupI gaMgA nadImAM pANI samAna enuM nAma tattvajJAna je saMsAramAM rahevA chatA paNa alipta banAve enuM nAma tattvajJAna je vartamAna yugamAM sarva zreSTha jJAna enuM nAma tattvajJAna je uttamottama paMDita maraNa apAve enuM nAma tattvajJAna je apUrva guNonAM sarjanamAM tatpara enuM nAma tattvajJAna je zvAse zvAse paMca parameSThione yAda karAve enuM nAma tattvajJAna je saghaLAya sAvadha vyApArono tyAga karAve enuM nAma tattvajJAna je jinasAsana rupa gaganAMganamAM dhruva tAro enuM nAma tattvajJAna je darzana-jJAna-cAritra rupa ratnatrayI saMpanna enuM nAma tattvajJAna je 10 prakAranAM yatidharmanuM pAlana karAve enuM nAma tattvajJAna je 70 prakAre karaNa-sittarInA bhedo batAve enuM nAma tattvajJAna je paMcAcAra pAlanamAM tatpara banAve enuM nAma tattvajJAna je SaDvavanikAyanAM rakSaNamAM tatpara banAve enuM nAma tattvajJAna je dharmadhyAnAdi zubha bhAvomAM sadA rakta banAve enuM nAma tattvajJAna je guNijanomAM atyaMta vallabha priya enuM nAma tattvajJAna je guNonAM samuhanuM ekamAtra nivAsa sthaLa enuM nAma tattvajJAna je jainazAsana prati pUrNa vaphAdArI batAve enuM nAma tattvajJAna je bhavyajIvone saddharma rupI dezanAnuM pAna karAve enuM nAma tattvajJAna je caMdranI samAna soLe kaLAe khIlelo enuM nAma tattvajJAna je A avanitaLanuM alaMkAra che enuM nAma tattvajJAna je akuzala mana-vacana-kAyAnI pravRtti rokAve enuM nAma tattvajJAna rupI gaMdhahastio mATe siMha samAna enuM nAma tattvajJAna siu' kumata je saubhAgyavas bhavyajIvonAM cittane raMjana karAve enuM nAma tattvajJAna je grahaNa-Asevana rupa be zikSAo sikhaDAve enuM nAma tattvajJAna je pRthvI upara apratibaddha vihAra karAve enuM nAma tattvajJAna je sarvajJa bhagavaMtonAM siddhAMtono pracAraka enuM nAma tattvajJAna je unmArganuM utkhalana karI sanmArgamAM sthira karAve enuM nAma tattvajJAnA je saMsAra rupa agnimAM baLatA jIvo mATe megha samAna enuM nAma tattvajJAna je jIvane pratidina uttarottara saMvegavAna banAve enuM nAma tattvajJAna je jinezvaranI AjJAno marma batAve enuM nAma tattvajJAna je karmarogathI pIDita mATe bhAva vaidha samAna enuM nAma tattvajJAna je kalyANakArI velaDI mATe jalanI nahera sama enuM nAma tattvajJAAna je pAMce IndriyonAM damana karavAmAM tatpara banAve enuM nAma tattvajJAna je jinazAsana rUpI sarovara mATe rAjahaMsa sama enuM nAma tattvajJAna niza pragaliza AvyA nina mATe enuM nAma senAnA Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacitra tattvajJAnanuM navaluM najarANuM.... ILLUSTRATED TAIN COSMOLOGV | sarvajJa kathita vizva vyavasthA eTale.. huM kumato rupI rAjAone vaza karanAra... "cAturaMta cakavartI rAjA" & vastu vyavasthAne maryAdAmAM rAkhanAra... "aMkuza" . mithyAmata rupI aMdhakArane dUra karanAra... "bhuvanabhAnu" . jaDa-cetana padArthone yogya nyAya denAra... "nyAyAdhiza" ' mithyA vivAdone upazAMta karato eka mAtra... "zAMtidUta" psa jainazAsananI ajeyatA sUcavato... "paMcaraMgI dhvaja" pTe. ekAMta darzanorupI hAthIonA chaMdone bhagADanAra... "kezarIsiMha" pAkhaMDIonA mithyA bakavAsane cUpa karanAra bAhoza... "berIsTara' anaMta dharmAtmaka vastunuM sApekSa pratipAdana karanAra... "madhyastha vaktA * rAgAdi zatruono saMpUrNa nAza karanAra eka mAtra... "cakaratna" | zna pApIonAM pApane pAvana karatuM... "gaMgotrInuM nirmaLa jaLa" AtmA upara paDelA rAga-dveSAdinA DAgha batAvanAra... "darpaNa", phe Atmika rogone maTADavA mATenuM advitIya... "auSadha" bhavasAgarathI pAra pamADavA mATe sarvazreSTha... "jahAja" . saMsArasAgaramAM digmaDha banelA AtmA mATe... "dIvAdAMDI", [ saMsAra dAvAnaLathI dagdha thayela AtmA mATe... "caMdrakAMtamaNi", TTa darzana-jJAna-cAritra rupa mokSamArgano... "pathadarzaka'' | - saMpUrNa lokAlokane svatejathI prakAzita karanAra... "mahAdipaka' * AtmAne parabhAvamAMthI svabhAvamAM laI janAra... "parama AlaMbana", zke. jainazAsananI zreSThatA batAvanAra sarvazreSTha... "siddhAMta'' anaMta tIrthakara bhagavaMtonI anokhI bheTa... , eTale ja... Serving JinShasan ) sacitra tattvajJAnanuM navaluM najarANuM..... ILLUSTRATED TAIN COSMOLOG 148123 sarvajJa kathita vizva vyavasthA gyanmandirkobatirth.org Jain bucation International