________________
પ્રવેશક
[ પ્રાચીન
કરતાં કાંઈક વિશેષ ઝડપથી પલટો લેતી જતી રહે અને તેથી કરીને સામાન્ય જનતાને પણ ભાન થાય કે, હવે જબરજસ્ત પ્રમાણમાં પરિવર્તન થવાનું છે. સમયના આવા પરિવર્તન કાળના બે વિભાગો વચ્ચેના કાળને આપણે સંક્રાંતિકાળના નામે ઓળખીએ છીએ, અને તેવા સમયે વૈદિક મતમાં જણાવ્યા પ્રમાણે કાઈ મહાપુરૂષને તેમજ જૈન મંતવ્ય પ્રમાણે કાઈ તીર્થકર મહાત્માને જન્મ થાય છે. ૧૦
થયા હતા. તેવીજ રીતે પરિવર્તનનું એક ત્રીજું મોજું યુરોપ દેશમાં ઈસ. પૂ. ની પહેલી સદીના અંતમાં થયું હતું કે જે સમયે ઈશુક્રાઈસ્ટને જન્મ થવા પામ્યો હતો. જ્યારે તે સમયે આર્યાવર્તની ભૂમિ ઉપર તેવા પરિવર્તનનું મેનું અલ્પ પ્રમાણમાંજ હોવાથી, કોઈ ધર્માત્મા મહાપુરૂષને ઉભવ થવાને બદલે મગધસમ્રાટ રાજા બિંબિસારના સમાન મહાપુરૂષની કેટિની ગણનામાં મૂકી શકાય તેવા એક મહા પરાક્રમશીલ ભૂપતિને જન્મ થવા પામ્યો હતે, કે જેનું સંસ્મરણ અદ્યાપિ પર્યત સારી આર્યપ્રજા, તે મહાન ભૂપતિના નામને સંવતસર ચલાવીને કરી રહી છે. આટલા ટુંક વિવેચનથી હવે વાચકવર્ગને સમજાશે કે મહાપુરૂષોના ઉદ્ભવ પણ અનંતકાળના અમુક નિયમને અનુસરીને જ સરજાયેલા હોય છે એવું વિધાન જે આર્યશાસ્ત્રોમાં નિર્દિષ્ટ થયેલું છે તે સર્વથા નહીં તે વિશેષાંશે સત્યજ છે.
ઉપર પ્રમાણે સ્થાપિત અને બાધારહિત કુદરતી કાયદાને આધીન રહીને આ અખિલ વિશ્વની સર્વ પ્રકૃતિ વર્યા કરે છે. આપણે આ પુસ્તકમાં જે સમયથી આલેખનને પ્રારંભ કરવા ધારીએ છીએ તે સમય પણ, ઉપર વર્ણવી ગયેલા અનેક ૩ો માંને એક હતું, જેથી વૈદિક મત પ્રમાણે તેમના સંપ્રદાયમાં, મહાપુરૂષો ગણાતા એવા શ્રુતિકારો તે કાળે પ્રગટ થયા હતા અને જૈન મત પ્રમાણે તેમના ચોવીસ તીર્થકરમાંના ત્રેવીસમા તીર્થંકરનો જન્મ થયે હતો. જેવું ઈ. સ. પૂ. ની આઠમી સદીમાં ઉપર પ્રમાણે મહાન પરિવર્તન થવા પામ્યું હતું, તેવુંજ એક બીજું પરિવર્તન ઈ. સ. પૂ. ની છઠ્ઠી સદીના અંતમાં પણ થવા પામ્યું હતું; અને તે સમયે જૈન સંપ્રદાયના ચોવીસમા એટલે છેલ્લા તીર્થકર મહાવીરને, અને બૈદ્ધમતના સ્થાપક બુદ્ધદેવને, એમ બે મહાપુરૂષોના તથા રાજા તરીકે શિશુનાગવંશમાં મગધસમ્રાટ રાજા બિંબિસારનો, એમ કુલ્લે ત્રણ વ્યક્તિના જન્મ
ઈ. સ. પૂ. ની ૮ મી સદી જ્યારે પસાર થતી હતી ત્યારે વૈદિક મત પ્રમાણે તિગુરાનું
વહન અને જૈન મત પ્રમાણે તે તે સમ એ કુદ- અવસર્પિણી કાળના ચોથા રતની કૃપા કેવી વિભાગ અથવા જ્ઞાનનું વહન હતી? ચાલી રહ્યું હતું. આ ચોથા
આરાને અંત અને પાંચમા આરાને પ્રારંભ જૈનમત પ્રમાણે તેમના છેલ્લા તીર્થકર મહાવીરના નિર્વાણ (ઈ. સ. પૂ. ૫૨૭ ના ઓકટોબર ) બાદ ત્રણ વર્ષ ને સાડાઆઠ માસે થવા પામેલ છે, એટલે કે તેને ઈ. સ. પૂ. ૫૨૩ ના વર્ષમાં ( જુન-જુલાઈમાં) ગણો પડશે જેથી ઈ. સ. પૂ. ૮ મી સદીથી માંડીને ઈ. સ. પૂ. છઠી સદીના પ્રથમના ત્રણચતુર્થ
(१०) परित्राणाय साधूनाम् विनाशाय च दुष्कृताम् ।
પસંભાવનાર સંભવામિ યુગે યુગે ! ૧
