________________
ભારતવર્ષ ]
કરી ગયા પ્રમાણે, ૧૦૦ મા વર્ષે થઈ છે. એટલે તે હિસાબે પણ ખારવેલના રાજ્યાભિષેક ૧૦૦૨=૯૮ માં આવી રહ્યો. આમ બધી ગણત્રીના હિસાબ ગણતાં, એકને એકજ જવાબ આવી ઉભો રહ્યો. એટલે કે જ્યારે એક હકીકત ગણિત શાસ્ત્રાધારે પુરવાર થાય, ત્યારે તેના આધાર સખળ અને અછેદ્ય પુરાવા રૂપે ગણાય છે. વળી તેને પાછા તેવાજ શિલાલેખી અને સિક્કાઇ પુરાવા જેવા અખંડ અને અચૂક પુરાવાના, ટકા મળી રહેતા હાય તેા પછી, ત્રુટીજ ક્યાં રહે છે કે, અન્ય સાબિતી વળી શેાધવા જવું પડે? જ્યારે આટલા દરજ્જે વાત સાબિત થઇ ગઇ, ત્યારે માત્ર હવે એજ મુદ્દા શોધવા રહ્યા. એક મુદ્દો એ કે આ ૧૦૩ ના આંક તથા તે ઉપરથી અન્ય હકીકત માટે ઠરાવેલા આંક ( ૯૮+૨=૧૦૦ તથા (૯૮+૧૩=૧૧૧ ના આંક) તે કાને લગતા છે. અને ખીજો મુદ્દો એકે, આ બૃહસ્પતિમિત્ર તે કયો નંદરાજા છે! અહીં નંદુ વંશના રાજ્યકાળ વિચારવા રહે છે. આ વંશના છેલ્લા એટલે નવમા નદ રાજાએ ૧૧૨ થી ૧૫૫ સુધીના ૪૩ વ રાજ્ય અમલ કર્યાં છે. એટલે સ્વભાવિક છે કે, ૧૧૧ ની સાલમાં–એટલેકે ૧૧૨ માં નવમા નંદ ગાદીએ બેઠા તેના આગલા જ વર્ષે-જ્યારે રાજા ખારવેલે મગધ ઉપર ચડાઇ કરી ત્યારે ઉપરના બૃહસ્પતિમિત્ર નંદ જ રાજ્ય કરતા હેાવા જોઇએ. અને છેલ્લા રાજા નવમા નંદ કહેવાય તે તેની પૂર્વના નંદ તે, આઠમા નંદજ કહી શકાય. આમ બૃહસ્પતિમિત્રના સબ"ધમાં એ મુદ્દા સિદ્ધ થઈ ચૂકયા. એકતા તે આઠમા નંદ ઠર્યાં, અને બીજી એ કે તેનું રાજ્ય ૧૧૨ માં પૂરૂં થઈ ગયું હતું. અને તે આદ નવમા નંદ મગધપતિ થયા હતા. એટલે હવે તા તે બધા આંક ક્યા સંવતને લગતા છે તેટલેાજ મુદ્દો શેાધી કાઢવા રહ્યો. અને તે પણ તેટલું જ
નામ તથા ઓળખ
૩૪૯
સૂતર છે. કેમકે, અત્યાર સુધી આ પુસ્તકમાં આગળ કેટલાંક પાનાંઓમાં ઇ. સ. પૂ. ના આંક તેમજ મ. સ.-મહાવીર સંવત - દક- સક્ષિપ્ત શબ્દોના આંક–બન્ને સાથે! સાથ મૂકાયા છે, એટલે તેની સરખામણી કરતાં ખાત્રી થાય છે. વળી નંદવંશી રાજાઓની સાલ સંબધે જે મ. સ. ના આંક લખાયલ છે, તેજ આંક સંખ્યા હાથી ગુઢ્ઢાનાં લેખમાંની આંક સંખ્યા સાથે આબાદ રીતે મળતા આવે છે. એટલે નિર્વિવાદિત રીતે સાબિત થયું ગણાશે કે, તે આંક સંખ્યા સર્વે મહાવીર સંવતમાં દર્શાવેલ આંકજ છે. વળી કાઈ એમ પણ પ્રશ્ન કરેકે, જે નંદવંશી રાજાના કાળે નહેર ખાદાવ્યાનુ જણાવાયું છે. તે નંદવંશી રાજાઓના નંદ સંવતના તેઆંક, કેમ ન હેાય ? અથવા તે હાથીગુ ક્ાના લેખ કાતરાવનાર રાજા ખારવેલના ચેદિવંશને લગતા ચેદિ સંવત કાં ન હેાય ? આ બન્ને શંકાનું નિવારણ પણ આપણે જરૂર કરવું જ રહે છે.
પ્રથમ નંઃ સંવતની હકીકત લઇએ. નંવંશની સ્થાપ્નાજ મૂળે તા, નંદ પહેલા ગાદીએ બેઠા ત્યારથીજ એટલે કે મ. સ. ૫૫ થી ગણી શકાય. એટલે ૧૧૧ નો સાલમાં (ઇ. સ. પૂ. ૪૧૬ ) જ્યારે રાજા ખારવેલ મગધ ઉપર ચડી આવ્યા ત્યારે નંદ સંવત ૧૧૧-૫૫૫૬ ચાલતા ગણી શકાય. પશુ શિલાલેખમાં તો ૧૦૩ ના આંક લખ્યા છે. એટલે સાબિત થઈ ગયુ` કે તે આંકને નંદ સંવત સાથે લાગતું વળગતું નથી.
હવે ચેર્દિ સંવતની બાબત વિચારીએ, આ વંશની સ્થાપના કયારે થઇ હતી તે વિષય પૃ. ૧૬૮ ઉપર વિચારાયા છે. અને તે વંશની સ્થાપ્ના જ્યારથી થઇ કહેવાય ત્યારથીજ તેના સંવતની પણ સ્થાપ્ના થઈ હાય એમ કહેવુ પડશે. તેવી ત્રણ સાલા જણાવી છે; એક ઇ. સ. પૂ. ૫૫૮, મીજી
