________________
ભારતવર્ષ ].
રાજ્ય વિસ્તાર
૩૫૫
લગભગ ઈ. સ. પૂ. ૪૦૫ મ. સં. ૧૨૨ માં હિંદુસ્થાનના હિંદુરાજાના કબજે તેણે કર્યો. ત્યાંથી પાછા ફરતાં મનમાનતા પ્રમાણમાં દ્રવ્ય ધસડી લાવ્યું. તેનાથી તેની ધનલેલુપતા ગમે તેટલી તૃપ્ત
: થવા પામી હશે, પણ ઈતિહાસમાં તે જે માટે
પ્રસિદ્ધિને પામ્યા છે, તે તે તેણે તે દેશમાંથી આ ણેલી વિદ્યાવ્યાસંગી ત્રિપુટી-ત્રણ મહાશયને લીધે હતી (આ વિષય માટે સ્વતંત્ર વર્ણન કર
( ૧૨ ) કે. એ. ઇ. ૫, ૬૫:–તક્ષિલામાં પણ તેના સિક્કા માલૂમ પડ્યા છે. કૌશાંબી અને તક્ષિલાના સિક્કાઓ સવ એકજ સ્થાને એકઠા મળી આવ્યા છે. અને તેથી એકજ વખતે તે પ્રચલિત હોવા જોઈએ, પણ તેમને માટે ભાગ હિંદી તેલને છે તેથી એમ અનુમાન કરાય છે કે, તે પ્રાંત ગ્રીક લોકોએ જીતી લાવા તે પહેલાના સમયના હવા નઈએ. His coins are also found in Taxila ( vide C. A. I. p. 65 ) where Sir Cunningham says " A11 the coins are found together ( Kaushambi & Taxila) they must have been current at the same time but as the greater number are of the Indian standard, I infer that they must belong to the indegenous coinage prior to the Greek occupation”
ગ્રીક લેની ચડાઈ તે ઈ. સ. મ. ૩૨૭ માંજ પ્રથમ વાર થઈ છે. અને આ મહાનંદને સમય તે પૂર્વેને છે. વળી ઉપરમાં કૌશાંબી અને તક્ષિાના સિક્કાઓ એક સ્થળે એકઠા માલૂમ પડથાનું લખ્યું છે. તે બતાવે છે કે જે વૈશાંબીપતિ હતા તેજ તક્ષિલાપતિ હતે. અને કોસંબી તે ઠેઠ ઇ. ૫. ૪૬૭ થી મગધને તાબે ચાલેજ આવે છે. આથી દેખાય છે કે, તક્ષિલાને પ્રદેશ મગધને તાબે આવ્યું હતું.
વળી જ. એ. બી. પી. સ. પુ. ૧. પૃ. ૮૦ માં જણાવ્યું છે કે ફ્લેસીઆઝ ( ઈ. સ. ૫. ૪૧૬ થી ૩૯૮ ને સમય) નામના લેખકે વર્ણન કરતાં કરતાં હિંદી પ્રજાને એક્લીને નહીં, પણ હિંદી રાબ વિશે પણ ઉલ્લેખ કરેલ છે. એટલે તે સમયે ઇરાની શહેનશાહતનો હકુમતને અંત આવી ગયું હશે. કદાચ છે. સ. પૂ. ૪૫૦ ને ૪૦૦ ની વચ્ચે પણ અંત આવ્યો હશે. J. (0. B. R. s. Vol. I. p. 80:–
But Ktesias ( B. c. 16 to 898)
when writing, speaks tot of the Indians only, but also of the king of India. By this time the Persian domination had ended and it must have thus ended between cir. 450 and 400. આ પ્રમાણે નેતાં, આપણે સમય આવી રહે છે, કેમકે આપણે પણ ઈ. સ . ૪૦૫ લગભગ આ મહાનંદની છતને કરાવીએ છીએ.
વળી તેજ પુસ્તકમાં પૃ. ૮૦ ઉપર જણાવ્યું છે કેજ્યારે . સ. . ૪૫૦ માં હે ટસ હિંદમાં હતા ત્યારે હિંદમાં મોટા પ્રમાણમાં સુવર્ણ કેમ બનાવવામાં આવતું હતું તે તેણે સાંભળ્યું હતું. અને તે ઉપરથી એમ સમજી છે કે તેના સમય સુધી હિંદ ઈરાનના આછીમીનીઅન વંશના તાબે હતું. “When Herodottis was in India cir. 450, be heard the ac. count how gold was in large quantities produced in India; the impression received from this, is that India was still under and had to send gold to the Achaeminion Emperor "
એટલે કે ઈ. સ. . ૪૫૦ સુધી ઈશનને તાબે તે દેશ હતા. અને ઉપરના પારિગ્રાફમાં લખેલી હકીકત સાથે સરખાવતાં એજ મુદે નીકળે છે કે ઈ. સ. પૂ. ૪૫૦ અને ૪૦૦ ની વચ્ચે જ ઈરાની શહેનશાહતને અંકુશ હિંદ ઉ૫રથી નીકળી ગયો હોવો જોઈએ. હવે જે નંદિવર્ધનને સમય લઈએ તે ઈ. સ. પૂ. ૪૭૨ થી ૪૫૬ છે. એટલે તેના રાજ્ય તે બનાવ બન્યું નથી એમ થયું. તેમ મહાપદ્મના સમયે તે તે બાજુ લડાઈ લઈ જવામાં આવી નથી પણ મહાનંદેજ તે બાજી ચડાઈ કરી હતી. એટલે નિર્વિવાદિત રીતે માનવું પડે છે કે, મહાન દેજ તે દેશ જીતી લીધા હતા.
સરખા ષષમ પરિચ્છેદની હકીકત અને તેને લગત ટીપણ. વળી આગળનું ટી. નં. ૩૮,
