________________
ભારતવર્ષ ].
આદિ જેન કુળની સ્થાપના
આવત) ત્યાં પોતાનો પ્રતિનિધિ નીમી, ઘટતે બંદોબસ્ત કરી, પિતાના ધર્મનાં અનેક સ્થાને બંધાવીર° કરી, નાગદશક અને યુવરાજ બને પાછા વળ્યા. અને થોડા સમયમાંજ પાટલીપુત્ર નગરે આવી પહોંચ્યા. પાછા વળવામાં તે માત્ર મહીને બે મહીનાનેજ સમય બસ હતે. કેમકે કોઇની સાથે યુદ્ધ કરવાનું નહોતું. માત્ર પિતાનાજ દેશમાંથી પસાર થઈને નીકળી જવાનું હતું.
યુવરાજ અનુરૂદ્ધ અને સૈન્યપતિ નાગદશક દિગ્વિજય કરીને આવ્યા એટલે, ઉદયા તેમનું યોગ્ય સન્માન કર્યું હોવું જ જોઈએ. જોકે તે બાબતને ક્યાંય ઉલ્લેખ મળતો નથી પણ અનુમાન કરી શકાય છે. કેમકે આ પછી તુરતજ રાજા ઉદયાશ્વ રાજ્યની લગામ યુવરાજ અનરૂદ્ધને સોંપીને અને નાગદશકને પિતાની ભાણેજ –બહેનની પુત્રી–મરહુમ વત્સપતિ ઉદયનની પુત્રી પરણાવીને તીર્થ યાત્રા કરવા નીકળી પડ્યો છે. તીર્થયાત્રાએ જવામાં અનેકવિધ કારણો જેકે હશેજ, જેમકે કુંવરને રાજ્ય ચલાવવાની તાલીમ પણ અપાય. જો કે વિશેષતઃ તે એમ બનવા યોગ્ય છે કે, આટલે બધે મુલક જીતવામાં જે અનેક લડાઈઓ તેના નામે-એટલે તેના હુકમથી લડાઈ હતી તેમાં અનેક માનવીનાં અને પશુઓનાં મરણો નીપજ્યાં હતાં. અને તેથી તે સર્વેનું ઉત્પાદન કારણ પિતે હેઈ, તેને લીધે ઉદભવતાં સર્વ પાપને કર્તા અથવા તે મોટા ભાગને હિસ્સે
દાર પોતે છે, એમ તેનું મન ડંખ્યા કરતું હતું. એટલે તે બંધાયેલા પાપની મુક્તિ માટે, તેને ભીરૂ અને ધાર્મિક આત્મા તલસવા લાગ્યો અને તેથી જ ધર્મયાત્રાએ જવાની યોજના કરી. (ઈ. સ. પૂ. ૪૮૦).
આ દિગ્વિજયને લગતાં સઘળાં વર્ણનથી જોઈ શકાશે કે, તેનું નામ જે ઉદયન ભટ્ટ (ભટ્ટર
હો ) પડયું છે તે વાસ્તવિક છે. હવે અહીં આગળ, તેના પિતાના રાજ્ય અમલને અંત આવી ગ ગણાયઅને યુવરાજ અનુરૂદ્ધનું રાજ્ય શરૂ થયું કહેવાય. પણ હજુ રાજા ઉદયન પતે હૈયાત હોવાથી તેમજ વિધિપૂર્વક અનુરૂદ્ધને રાજ્યભિષેક થયો નહીં હોવાથી, ખરી રીતે તે ઉદયનનું જ રાજ્ય ચાલતું રહ્યું છે એમ કહી શકાય. એટલે તેનું મરણ જે હવે પછી સાતમા વર્ષે નીપજ્યું લેખાય છે (ઈ. સ. પૂ. ૪૮૦-૬=ઈ. સ. પૂ. ૪૭૫-૪) ત્યાં સુધીના બનાવોનું સઘળું વર્ણન, અહીં તેના શીર્ષક તળેજ કરીશું.
આ બાજુ રાજા ઉદયન યાત્રાએ ગયો, અને અનુરૂધે રાજ્યવહીવટ સંભાળ્યો. તેમ નાગદશકને યુદ્ધમાં ચડેલે થાક ઉતારવા આરામની જરૂર હતી. એટલે કે મગધમાં સર્વ શાંતિમય જીવન ચાલ્ય જતું હતું. ત્યાં સિંહલદ્વીપમાં વળી નવીનજ રંગ જામી રહ્યો હતો. એક મૂળે અહીંની પ્રજા, એટલી બધી સંસ્કૃતિ પામેલી નહોતી, અને તેમાં વળી રાજા વિજયનું ૨૨ મૃત્યુ નીપજવા બાદ, જે
(૨૦) આ ઉપરથી કહી શકાશે કે, સિંહલદ્વીપમાં જૈન ધર્મ દાખલ કર્યાનું માન યુવરાજ અનુરૂદ્ધને ઘટે છે.
( ૨૧ ) પિતાને ધમ ઉપર અતિ પ્રીતિ હોવાથીજ તેણે પાટલીપુત્રની સ્થાપ્ના કરીને, જેમ ત્યાં પિતા માટે જૈન ધર્મના બાવીસમાં તીર્થકર શ્રી નેમિનાથનું જીન મંદિર બંધાવ્યું હતું ( જુઓ ઉપર પૃ. ૧૮૫, તથા તેનાં ટપણે ), તેમ અહીં અનુરૂદ્ધપુરમાં ૫ણ ગાદી સ્થાપન
કરીને જીન મંદિર ઉપાશ્રયે વિગેરે બંધાવવાના હુકમો છોડયા હતા. અને તેથી જ પોતે તીર્થયાત્રાએ પણ ગયે હોય એમ અનુમાન દોરવું રહે છે. આવાં સઘળાં તેનાં વર્તન ઉપરથી જ તેને ધર્માત્માનું ઉપનામ મળ્યું હશે એમ સમજાય છે. (જુઓ ઉપર પૃ. ૩૦૧ ટી. નં. ૫૯).
(૨૨) જુએ રાજ પ્રિયદશિનના વૃત્તાંત સિંહલદ્વીપના રાજાઓની વંશાવળી.
