________________
આ બધી સાધન સંપતિથી ઉત્તેજીત થઈને ડો. ત્રિભુવનદાસ લહેરચંદ શાહે હિંદના પ્રાચીન યુગને ઈતિહાસ ઉપજાવી કાઢવાને જે પ્રયાસ કરેલ છે તે ખરેખર સ્તુત્ય છે. જેના એન્સાઈકલે પીડીઆને અંગે તેમણે ભેળી કરેલ પ્રમાણભૂત ઇતિહાસીક સામગ્રીને, આ ઈતિહાસ ઘડવામાં તેમણે વિવેક પૂર્વક ઉપયોગ કરેલ છે. બંબોળા જેવા તેમાં દેખાતા કેટલાક નવા નિર્ણયથી ભડકીને ભાગવાને બદલે, હરેક ઇતિહાસપ્રેમી વિધાથી, તેમજ અભ્યાસી, પ્રેમ અને શ્રદ્ધાપૂર્વક આ ગ્રંથને અભ્યાસ કરશે, તો મારી ખાત્રી છે કે તે યુગના ઇતિહાસના કિલર અને શંકાસ્પદ અને ઉપર ઘણું નવું અજવાળું પડશે. અને આપણે વિદ્યાથીઓને કેવા આડે રસ્તે દેરતા હતા, તેનું સહજ ભાન થશે. કેળવણીખાતાના તેમજ પુસ્તકાલય વિગેરેના અધિકારીઓ આ પ્રયાસ તરફ સહાનુભૂતિ દર્શાવશે એવી આશા છે.
આચાર્ય ગિરજાશંકર વલ્લભજી. એમ. એ. મુંબઈ–પ્રીન્સઍફ વેલ્સ મ્યુઝીએમ
કયુરેટર આકઓલોજીકલ સેકશન ડોકટર શ્રી ત્રિભુવનદાસ લહેરચંદે, હિંદુસ્તાનનો પ્રાચીન ઈતિહાસ...... ગુજરાતીમાં લખ્યો છે, જે હું અથથી ઇતિ સુધી વાચી ગયો છું. ત્રિભુવનદાસભાઈએ આ ઇતિહાસ જેના દ્ધ અને હિંદુ-સાહિત્ય ઉપર રચે છે. ને તેમણે તે સાહિત્ય ઉપરાંત સિદ્ધાઓ, ગુફાઓ વિગેરેના શિલાલેખો ઈત્યાદિ બહુ વિગતવાર જોયા છે. ઈતિહાસકારોએ અત્યાર સુધી જેન સાહિત્યની અને જૈન સામગ્રીની અવગણના કરી હતી. તે ત્રિભુવનદાસ ભાઈએ કરી નથી. તેથી તેમના લખાણમાં સમગ્રતાને ગુણ આવી જાય છે. અને અત્યાર સુધી નહીં જાણવામાં આવેલું સાહિત્ય એમની કૃતિમાં જોવામાં આવે છે. તેમને પ્રયાસ જેન-સમાજે તે ખાસ વધાવી લે ઇએ. કારણ તેમનું સાહિત્ય તે તેમણે પુરેપુરું આ કૃતિમાં લીધું છે.
કામદાર કેશવલાલ હિમતરામ. એમ. એ. વડેદરા.
હૃતિહાસના પ્રોફેસર, વડોદરા કેલેજ ઈતિહાસના એકઝામીનર યુનીવરસીટી-મુંબઈ
(૧૨) છે. ત્રી. લ. શાહે અનેક નવાં દષ્ટિબિન્દુઓ આધાર સાથે આ પુસ્તકમાં રજુ કર્યો હેય એમ જણાય છે. અશોક અને ચંદ્રગુપ્ત સંબંધી તેમનાં મંતવ્યો તે ખરેખર ઈતિહાસની દુનિયામાં વિપ્લવ કરાવે તેવાં છે. પુસ્તકને વિસ્તાર પણ ખૂબ છે. આશા હે છે કે આધાર સ્થળને નિર્દેશ પણ તેમાં થશે જ. સંપૂર્ણ અનુક્રમણિકાની એટલી જ આવાયતા ગણાય. આ પુસ્તક પ્રગટ થતાં એક અતિ મહત્વની જરૂરીઆત પૂરી પડવાનું ધારી શકાય છે...ઈતિહાસને શોખ વધતો જાય છે, એવા સમયમાં આ પુસ્તક ગુજરાતી સાહિત્યમાં મોટી ખોટ પૂરી પાડશે એવાં ચિન્હ સદર હસ્તપત્રમાં સ્પષ્ટ જણાય છે.
મેતિચંદ ગિરધરલાલ કાપડીઆ. મુંબઈ–હાર સ્ટ્રીટ-મનહર બીલ્ડીંગ. બી. એ. એલ. એલ. બી. સેલીસીટર.
