________________
ભારતવર્ષ ]
અનેક કાવાદાવા રચવાપર માંડ્યો. પણ પોતે બહુ કાયેલ નહીં, તથા સત્યવેજ અંતે જય થાય છે,તેથી તે પાછા પાયે જતા હતા. તેમાં એક એ વખત ફેલા પાસા એવા તેા અવળા પડી ગયા ૬૫૩ રાજા મહાનંદને પણ વરરૂચિ પ્રત્યે અણગમા અને તિરસ્કાર પેદા થવા લાગ્યા. રાજાના આવા વતનથી જે દ્દિગ્નતા પેદા થતી, તેમાંથી મુક્તિ મેળવવાને તેણે પાતાનું વન સુધારવાને ખલે ઉલા નફટ બની, મદિરાભક્ત બનવા માંડયું. અને પછી તો પૂછવુંજ શુ? દરેક પ્રકારે તેણે માજા મૂકવા માંડી. એવામાં મહામંત્રીને ત્યાં પુત્રના વિવાહના પ્રસંગ આવ્યા. અમાત્યે વિચાયું” કે આવા શુભપ્રસંગે, સ્વગૃહે મહારાજાની પધ– રામણી કરી, કાંઇક ભેટ સેાગાત ધરૂ . અને તેથી ક્ષત્રિય યાગ્ય, આયુધ ઉપયાગી સુવણુનાં અને રૂપાનાં શસ્ત્ર અસ્ત્ર કરાવવા આરંભી દીધાં. આ સમાચાર સાંભળવાથી વરરૂચિને જોઇતી તક સાંપડી આવી. મહારાજાને કાને ગુપ્તચરદ્વારા તેણે હકીકત પહેાંચઢાવી કે, મહામંત્રીજી તેા પધરામણી નિમિત્તે તેમના આવાસે આપને તેડી જઇ, આપને ઘાટ ઘડવા—ધાત કરવા માંગે છે, અને તે માટે અત્યારથી શસ્રયુકત થવા માંડયું છે. આ બાબતની ખાત્રી કરવી હાય । તેમના નિવાસસ્થાને ભૂગર્ભમાં શું બની રહ્યું છે તેની તપાસ કરાવે. મહારાજને મહામંત્રીજીમાં સંપૂર્ણ વિશ્વાસ તે તાજ. પણ જ્યાં સ્વપ્રાણ રક્ષાના સવાલ આવ્યા ત્યાં મન ડગમગવા માંડયું. અને ખાનગી અનુચરા માકલી તપાસ કરાવી, તે વરરૂચિના સંદેશ પ્રમા
તું શિષ્યપણું
(ર) સ’પૂર્ણ હકીકત ભણવાના ઇચ્છકો એ પરિશિષ્ટ પ જેવું; તથા ભ. મા. ‰, ભા. પૂ. ૪૭ અને તે પછીના પૃષ્ઠો વાંચી જેવાં.
(૫૩) આમાંના એક ટૂંકમાં લખી ગયા છું, (જુઓ તે માટે ટીપણ ન, ૪૩નું લખાણ )
પ
ણેજ હથિઆર તૈયાર કરાતાં હતાં. તેવી. (તેમાં શેક હેતુ હતેા તે વાત જુદી છે.) સર્વ સ્થિતિ માલૂમ પડી. રાજા વહેમાયા અને તેથી મહામંત્રીજી તરફ અરૂચિ દેખાડવા લાગ્યા. ચકાર શકટાળ આ બધુ તત્કાળ સમજી ગયા. તેણે વિવાહના પ્રસંગ જાળવી લીધા. પણ પછી કેમ માનભર ખસી જવાય, તેના રસ્તા તેણે યેાજવા માંડ્યા. આ સમયે શકટાળા એક પુત્ર નામે શ્રીયક, મહારાજા નના અંગરક્ષાકાના ઉપરીના અધિકાર પદે હતા, પિતાએ પુત્રને વિશ્વાસમાં લઇ, શું બન્યું હતુ. તે વાતથી તથા વરરૂચિનાં નીચ કૃત્યથી વષૅ કર્યાં. અને ભય દર્શાયા કે મહારાજાનું મન વિશેષ વહેમી થતાં, કદાચ આપણા આખા કુટુંબનું નિક ંદન કાઢી નાંખે; માટે તે પહેલાં હુ' પોતે એકલાજ ખપી જાઉ-મરણ પામું-તે બહેતર છે. એમ સમજાવી, એવી ગાઠવણુ કરી કે, રાજસભામાં અમુક દિવસે ( અમુક પ્રસંગે ) મહામંત્રી ભ્ભા થત રાજ્ય પરિસ્થિતિનું નિવેદન કરવા, જેવા ગ્રાહ પાસે પરવાનગી માંગવા શીર્ ઝુકાવે, કે તેમની વિનત ગરદન ઉપર, સમ્રાટની પાસેજ ઉભા રહેતા અંગરક્ષકના સરદાર શ્રીયકજીએ પે।તાના પિતાની ડાક ઉપર તુરત તલવારના ઝટકા મારી, ધાથી માથુ... છૂટું કરી નાંખવુ.૫૪ અને જ્યારે આમ કરવાનુ કારણ પૂછે ત્યારે, કહેવું કે અંગરક્ષક તરીકે, સમ્રાટની સલામતી માટે કાઇ પણ રાજ્ય દ્રોહીના, પછી તે ગમે તેવા મનુષ્ય હાય તા પણ તેના વધ કરવા તે મારી ફરજ છે. આ પ્રમાણે કરવાથી, મહારાજાના મનને વહેમ,
(૫૪) અને મહામંત્રી તે સમયે પેાતાના મુખમાં એવી જાતનું ઝેર-પ્રવાહી રાખે કે જેથી તેનુ મરણ તે ઝેરથીજ નીપજે, એટલે વાસ્તવિક રીતે, શ્રીકજીને પિતૃષાતપણાના દોષ લાગે નહીં. આ મા વૃત્તાંત માટે જીઆ ભ. ખા. વૃ, ભાષાં, પૃ. ૪૮, ૪૯ ×
