________________
ભારતવર્ષ ].
પ્રવેશક
અથવા છઠી સદીના પણ ભાગના સમયને ચોથા આરામાંજ સમાવિષ્ટ થઈ ગયો ગણો રહે છે.
ઉપર પૃ. ૫ માં જણાવી ગયા છીએ તેમ સારાયે જગતમાં ઉત્સર્પિણી કાળે ધનધાન્યાદિમાં તથા જમીનના રસકસમાં દિવસાનદિવસ ઉચતર સ્થિતિ જામતી રહે છે; જ્યારે અવસર્પિણી કાળમાં તેનાથી વિપરિત સ્થિતિ પ્રવર્તે છે, તે નિયમાનુસાર વર્તમાન કાળે ઈ. સ. પૂ. ૮ ની સદી પણ અવસર્પિણીકાળમાં અંતર્ગત થતી હોવાથી, તે સમયે ભૂગર્ભમાં આવેલ સર્વ પદાર્થોના રસકસ ઉતરતા પ્રકારના થતા તે ચાલ્યાજ આવતા હતા. છતાંયે તે એટલી હદ સુધી તે નહોતાજ પહોંચ્યા કે મનુવ્યોને પોતાના જીવનનિર્વાહનાં સાધન પ્રાપ્ત કરવાને માટે વલખાં મારવાં પડે–ભગીરથ પ્રયાસ આદરવો પડે. (વસ્તુસ્થિતિ કેવી હતી તેનું સામાજિક દિગ્ગદર્શન હવે પછીના પ્રકરણમાં આલેખવાનું છે એટલે ત્યાંથી માહિતી લઈ
લેવી.) એટલે મનુષ્યપ્રકૃતિમાં અને જીવનનિર્વાહ ચલાવવામાં જે ત્રણ પદાર્થો ( જર, જમીન અને જેરૂ એ ત્રણ કજીયાનાં છોરૂ ) ૧૧ મુખ્યત્વે ભાવ ભજવી રહ્યાં છે. તેમાંના પ્રથમ પદાર્થનું અસ્તિત્વ તદ્દન નાબુદજ હતું અને બીજા તથા ત્રીજા કારણોને આવિર્ભાવ થવાને હજુ વાર હતી; તેથી વરસાદ-પાણી ઘણાજ સંતોષકારક થતાં હતાં તેમ ધાન્ય તથા ફળફળાદિની પણ વિપુલતા હતી, જંગલે પુષ્કળ હતાં, સરિતાઓ વર્ષ પૂર્ણ વહ્યા કરતી. દુષ્કાળ જેવું નામ પણ
સ્મૃતિમાં આવતું નહોતું. ખાધે પીધે માણસે સુખી હતા. એટલે શરીરના સ્વાસ્થમાં પણ ઉરચ સ્થિતિ ભોગવતા હતા. જેમ કાયા વિશેષપણે નિરોગી હતી તેમ આયુષ્યો પણ અતિ લાંબાં હતાં. શરીરના ઘાટ પણ સુડોળ હતાં તેમ શરીરનાં માન ( લંબાઈ-ઊંચાઈ) પણ મોટાં હતાં. મગજ પણ સ્વચ્છ રહેતાં, વિચારશક્તિ ઉંચી હતી અને યાદશકિત પણ તીવ્ર હતી. એટલે દરેક વસ્તુસ્થિતિ સ્વયં યાદ પણ રહી જતી. જ્યારે કુદરતી બક્ષિસની આ પ્રમાણે
(૧૧) જર=પૈસે; જમીન=પૃથ્વી; અને જેરૂસ્ત્રી. Wealth, earth and woman are the three (principal) origins of (all) strifes (in this world ).
સારા જગતમાં જે કાંઈ કજીયા થઈ રહ્યા છે તેના કારણોની તપાસમાં જો ઉતરીએ તો આ ત્રણ બાબતેજ માલૂમ પડશે. બ) જર, (૧) જમીન અને (૧) જેર; જેમ ઘણુએ બાબતમાં શબ્દને અનુક્રમ હેતુસર ગોઠવાય છે તેમ પૂર્વપુરૂષોએ પણું આ અનુક્રમ ડહાપણુપૂર્વક ગોઠવ્યો છે.
(2) જર=પૈસે, ધન. આની જરૂરીઆત મુખ્યત્વે પિતાની હાજતે પુરવા માટે વસાવવા માટે જ ઉભી
ત આ ત્રણ જ
થાય છે; જેમ જેમ સાંસારિક ઉપાધિ વધારતા જા કે, પૈસે મેળવવાની લાલસા વધવા જ માંડે છે, ને એક વખત તેને વ્યામોહ વધ્યો કે “ લોભને નહીં
ભ” તે કહેવતાનુસાર તેની ક્યાં હદ આવીને ઉભી રહેશે તે કોઈ કળી શકતું નથી. અને એને આપણને સ્વાનુભવ પણ છે કે જેમ પૈસાને વાહ વધતો ગયો કે પછી તે મેળવવાને તેટલાજ પ્રમાણમાં મનુષ્ય પુરૂષાર્થ કરવા પડે છે. પરિણામે સ્વાર્થવૃતિને સંતોષવા સાચાં-જુઠાં, કાળાં–ધોળાં કૃત્યો પણ કરવાં જ પડે અને શરીરની શક્તિઓને વ્યય અપવ્યય થાય, અને એક બીજા સાથે લડાઇમાં-અથવા તો આર્થિક હરિફાઇમાં–જેમ અત્યારે સર્વત્ર જગતમાં બની રહ્યું છે તેમ ઉતરવું પડે.
જેમ પ
. (બ) જર
