________________
ભારતવર્ષે ] પરિચય
૫૫ આ પ્રમાણે ઈ. સ. પૂ. ની છઠ્ઠી સદીમાં અનાર્ય નામે ઓળખાતા હિંદના બે વિભાગો મૂળે તો સોળ રાજ હતાં, પણ તેમાંથી લગ- પણ નષ્ટ થઈ જવા પામ્યા હોય. ભગ ૮૦ જેટલાં રાજ્યો જે થવા પામ્યાં હતાં તેના મુખ્યત્વે બે કારણો હતાં (૧) જે સેળ જે સેળ રાજ્યો ગણાવ્યાં છે તેમાં પણ રાજયો ગણ્યાં છે તે તે કેવળ ઉત્તર હિંદના
| તેર તે વિસ્તારમાં તેમજ એટલે આર્યદેશનાંજ કહેવાતાં હતાં જ્યારે આ તે સર્વેને ટૂંક મહત્ત્વતામાં શેષ ત્રણ ૮૦ ની સંખ્યા તે તે ઉત્તર અને દક્ષિણ હિંદ પરિચય. કરતાં જૂનજ હતાં. જે ત્રણ એમ બંનેના મળીને ગણાવ્યાં છે. એટલે સ્વાભા
મોટાં હતાં તેમનાં નામ વિક છે કે તેની સંખ્યા અધિકપણે દેખાય જ. (૧) જોગરાષ્ટ્ર (૨) બિલૌર અને (૩) વળી (૨) દિનપ્રતિદિન, કલિયુગ આગળ વધે માધાપૂ. આમાંના પહેલાં બે, વિસ્તારમાં અતિ જતો હતો, અને પ્રથમ પરિચ્છેદમાં જણાવી
મોટાં હતાં, જ્યારે ત્રીજું વિસ્તારમાં કાંઈક નાનું ગયા પ્રમાણે સામાન્ય જનતા ઉપર કાળદેવની હતું, છતાં રાજકીય દૃષ્ટિએ પ્રબળ તેમજ વધારે અસર પડયે જતી હતી એટલે સંભાને
સત્તાવાન હતું; તથા ધાર્મિક દૃષ્ટિએ, ત્યાં મહાન બદલે વિભાજ્ય વૃત્તિનો સાક્ષાત્કાર થતે જ ધર્મોપદેશકેને જીવનકાળ વધારે વ્યતીત થયેલ હોહતું. આ પ્રમાણે જેમ જનતા ઉપર કાળદેવની વાથી તેમજ તેમની ઉપદેશવાણીના અમીરસનું પાન અસર થતી હતી તેમ કુદરત પણ તેની સામાન્ય જનતાને વિશેષ અંશે થયું હોવાથી તેઓ અસરમાંથી મુક્ત રહી શકે તેમ હતું જ નહી. સંસ્કૃતિમાં તેમજ જીવનમાર્ગમાં બીજા બે એટલે દુષ્કાળો વચ્ચે જતા હતા, જેથી ઝાડી- રાષ્ટ્રની પ્રજા કરતાં ઉચ્ચ કોટિએ પહોંચ્યા હતા. જંગલોનો નાશ થતો જઈ અનેક ભૂભાગો મતલબ કે આ ત્રીજા રાજ્યનું પદ, રાજકીય ઉઘાડા અને વેરાન સપાટ પ્રદેશ બની જતા અને સંસ્કારી૫ણાની દષ્ટએ—અથવા તેને સુધારક હતા અને પછી તે ઉપર જીવન સંગ્રામ માટે નામથી ઓળખાવો એ પ્રથમના બે કરતાં ફાંફાં મારતાં મનુષ્યના ટોળેટોળાં રળી ખાવાને, ઉચ્ચ ગણાતું. એટલે તે રાષ્ટ્ર નાનું હતું નવી જમીન ઠીક હાથ લાગી છે માટે ચાલે છતાં તેને ખંગ આ પ્રમાણે વળી જતો હતો. ત્યાં જઈ વસીએ, આવા મનસુબા અને મને
આપણે આ પુસ્તકમાં પ્રથમ તે ઉપરના રોથી ત્યાં જઈ વસવા લાગી જતાં. અને
સોળે રાજ્યો સંબંધી ટુંક પરિચય આપવો આયંદે નવાં નવાં સંસ્થાના સ્થાપિત થતાં.
પડશે અને પછી ક્રમે ક્રમે એક પછી એકનો આ બે કારણોથી રાજ્યોની સંખ્યામાં અતિ
નાશ થઈને તે સર્વે કેવી રીતે એક છત્રછાયા વૃદ્ધિ થઈ હોય તેમ સંભવિત છે, અને તે જેવી સાર્વભૌમ સત્તાની આણામાં આવી પડ્યાં સ્થિતિ એટલે દરજજે આગળ વધી કે આર્ય- હતાં અને પરિણામે સારા ભારતની સ્થિતિ,ગણ
સ્થિતિએ વળવું તે.
(૧૩) ઉપરની ટીકા નં. ૮ જુએ. સંભાન્ય એકઠું થવું, (Centerlization ) કેંદ્રિત થવાની
