________________
શ્રેણિકનું લગ્ન
[ પ્રાચીન
અનિષ્ટ પણ થઈ જશે. માટે દૂર દેશમાં મોકલી દે અથવા તે નજર પાસેથી અલગ કરે. અને તેમાંજ પિતાની, કુંવરની, તેમજ ભવિષ્યમાં જે જોખમદારી ભર્યું કાર્ય તેને સોંપવું છે, તે સર્વે કાર્યોની સિદ્ધિ સમાયેલી છે, એમ પિતાની દીર્ધ દષ્ટિથી જોઈ લીધું. આ પ્રમાણે નિરધાર કરીને, નજીવું કારણ મળતાંજ, કુંવર બિંબિસારનું રાજાએ એકદા જાણી જોઈને અપમાન કર્યું; એટલે સ્વમાનની કિંમત આંકનાર કુંવરથી તે ખમી શકાયું નહીં; અને પિતાની ઉમર બારેક ૨૫ વરસની હોવા છતાં, પિતાને ઇનામમાં મળેલ પેલા પ્રિય વાજીંત્ર, ભંભાને ખભે ભરાવીને દેશાટને નીકળી પડ્યો. રસ્તે જોઈતી કેટલીક સગવડતા રાજાએ અણદીઠ રહીને કરી રાખી હતી, એટલે કુંવરને તે બાબતના આશયની બહુ ખબર પડી નહીં. કુંવર બિંબિસાર તે ખિન્ન હદયે ગંગાના પ્રવાહમાંજ, (મછવાને કે) તરા પાનો આશ્રય લઈને નીકળી પડ્યો. થડા દિવસે તરાપ રસમુદ્રમાં આવ્યો અને પછી તેના જોડીદારોએ પ્રવાસની દીશા બદલી. એકંદરે વીસેક દીવસની ૨૭ મુસાફરી કર્યા પછી બેન્નાતટ નગરે૨૮ પહોંચે. ત્યાં લંગર નાંખી, કઠે ઉતર્યો. પછી સવારમાં નગરમાં પ્રવેશ કરી, દીનચર્યો
નિહાળતે નિહાળતે, એક વૈશ્ય ૨૯ ( વ્યાપારી) પિતાની દુકાન ઉઘાડતા હતા ત્યાં પહોંચ્યા. તે વ્યાપારીએ આ નૂતન આગંતુક પરદેશીની
મુખમુદ્રા જોઈ, કઈ ખાન પ્રથમા રાણી દાન કુટુંબનું ફરજંદ હશે સુનંદા સાથેનું એમ તુરત કળી લીધું. અને પાણિગ્રહણ પિતાની સામે જ આસન
આપી આદરસત્કારથી દુકાને બેસાર્યો. પછી કુશળ સમાચાર પૂછી વાર્તાલાપ કરતાં જણાયું કે, આ શહેરમાં તેનું કોઈ સગું વહાલું કે ઓળખાતું નથી. કેવળ શેખની ખાતર અહીં ચઢી આવ્યું છે. જે થોડાક સમયથી આ પરદેશી પિતાની દુકાન ઉપર બેઠે હતો, તેટલામાં તે વ્યાપારીને હમેશનાં કરતાં અધિક વ્યાપાર તેમજ નફો થયો. એટલે પરદેશી કોઈ ભાગ્યવાન પુરૂષ હોવો જોઈએ, પણ વખાને માર્યો દેશાટને નીકળ્યો લાગે છે, એમ અનુમાન કર્યું. તેનું નામ પૂછતાં, પરદેશીએ પોતાનું નામ ગોપાલ જણવ્યું. વ્યાપારીએ કહ્યું કે, જ્યારે કોઈ તમારું સગું કે ઓળખીતું આખા શહેરમાં નથી, ત્યારે આપ મારે ત્યાંજ અમારા એક સ્નેહીજન તરીકે રહે. સંપૂર્ણ આશ્વાસન મળવાથી અને પિતાનું ઈચ્છિત આમ
વાત્ર હાલના લશ્કરી યુગલ જેવું કે, દેશી રાજ્યોમાં આગ વખતે ફુકવામાં આવતું પીપુડા જેવું, હવા સંભવ છે.
(૨૫) કોઈને શંકા થાય , શું આટલી નાની ઉમરે, દેશાટન કરી શકે ? તે જણાવવાનું કે તે સમયે શરીરની ઉંચાઇજ લગભગ દશ ફુટની હતી: અને તેર વરસે તો લગ્ન પણ થતાં હતાં. તેમ પુખ ઉમરની હદ પણ લગભગ તેર વર્ષની ગણાતી હતી, એટલે દેશાટન નાની ઉમરે કરાતું તે માની શકાય તેમ છે.
( ૨૬ ) ભ. બા. વૃ. ભા. પૃ. ૩૧: આ બધું વન લંબાણથી આ પુસ્તકમાં આપેલ છે ત્યાંથી જોઈ
લેવું. તેમાં સૂકા ઝાડનું ઠંડું-ઝાંખરૂં હતું એમ કહ્યું છે,
(૨૭) કેટલા દિવસ તેને દરિયામાં ગાળવા પડ્યા હતા તે ઉપરના પુસ્તકમાં પૃ. ૩૧ માં આપ્યું છે, અને તેથીજ અહીં વીસ દિવસ લખ્યા છે.
(૨૮) આ નગર ક્યાં આવ્યું તે માટે જુઓ , ૧૫૦ ની હકીક્ત.
( ર૯ ) આ વ્યાપારીનું કુટુંબ એક વખત અતિ ધનાઢય હતું પણ એકદા રાજની અવકૃપા ઉતરવાથી, તેનાં ધનદેલત લઈ લેવાયાં હતાં. ત્યારથી સાધારણ સ્થિતિમાં રહી પોતાની કુલીનતા પ્રમાણે તે કુટુંબને મુખ્ય પુરૂષ છે વ્યાપાર કર્યું જ હતું.
