________________
ભારતવર્ષ ]
એજ છે કે, પ્રજા વતની અને રાજ્ય ચલાવવાની વ્યવસ્થા પૂર્વક રૂપરેખા, જે તેણે તથા તેના પુત્ર અને મહામત્રીશ્વર કુમાર અભયે, દારી બતાવીને અમલમાં મૂકી હતી. તે રૂપરેખાનો જન્મ પણ તેણે અનુભવેલ ત્રણે ધર્મોની કસોટીના પરિપાક રૂપેજ થયા હતા. તેમ તે રૂપરેખાના આરાય વાચકને વિશેષપણે સમજી શકાય તે માટે તેના જન્મદાતા તથા પ્રણેતાનેા સબંધ જોડી બતાવવાનું અત્ર આવશ્યક લાગ્યું છે
ઉપરમાં (પૃ. ૨૫૧ તથા ટીકા નં. ૬૦ જુઓ)
ધમ પલટા
કાપો તેણે નર્કગતિનું આયુષ્ય બાંધ્યું. હરો એમ કહી શકાય. ( અશુભ કર્માનું ફળ પણ અશુભજ હોય તે તે નિવિવાદિત છે અને કાઈ પણ સર્જન એમ તા નહીં કહી શકે કે, હિંસા કરવી તે જીમ કાર્ડ છે. તેમાં પણ સગર્ભા હરિણીને મારી, એટલે એકીવખતે બે છવના વધ કર્યો કહેવાય): હવે બીજો પ્રસ`ગ તેણે ખાધેલ તીય કર પક્ષીને લગતા સગત્તિના છે તે વિચારીએ. આના ભારે કર્મી જીવ, જે નક ગતિમાં હોય તે પાછું તી કર પદ ધારણ કરે, એવું યુ' શબ કમ તેણે આ મનુષ્ય દેહે કરી વાળ્યું હરો કે જેના ફળરૂપે આવા ઉત્તમ ભવ પાની રાકે, આ શુભ કાર્ય કરવાના સમય તેના વર્તમાન આયુષ્યના ખીન્ન ૐ ભાગમાં તેણે મેળન્યા હતા. તે ઉપર બતાવ્યા પ્રમાણે ઇ. સ. પૂ. ૫૫૧ ની સાલ હતી. આ સમયે તે ધર્મિક જીવન ગાળતા હતા. એટલે પોતાના આત્માના કલ્યાણને અર્થે જેમ તે અતિ ઉજમાળ કા કૉ જતા હતા તેમ પ્રશ્ન ક્લ્યાણના શ્રેયાર્થે, એક રાજવી તરીકે પણ, તે અતિ ઉત્સુક્તાથી અને પેાતાની સર્વ શક્તિથી કાર્યો કરી જતા, યોજનાઓ ઘડતા અને તેને અમલમાં મૂકી સમગ્ર પ્રશ્નના સપૂણૅ ચાહુ વહેરી લેતા હતા. આ સ` કા'માં તેને પેાતાના જ્યેષ્ઠ પુત્ર અને મહામનગર અભયકુમારની સાથે હતા. તેમજ, જૈન ધર્મના અગ્રગણ્ય પ્રવક અને નિયામક એવા શ્ર મહાવીર તથા તેના પ્રથમ પટ્ટશિષ્ય ગધર ગોતમ તરફનું પ્રેરણા ખળ હતું: શ્રી મહાવીરને કૈવલ્ય જ્ઞાન ઇ. સ. પૂ. પપ૬ માં પ્રાપ્ત થયું હતુ અને તેમનુ નિર્વાણ ઇ. સ. પૂ. પ૧૭ માં છેઃ વચ્ચેના ત્રીસ વર્ષના
૫૫
લખી ગયા છીએ કે, રાજા બિંબિસારના જીવનમાં આ સાલે કાંઈ અનેરૂજ પિરણામ નીપજાવ્યુ` છે. તે જાણવાની આકાંક્ષાને વધુ વાર દબાવી ન રાખતાં તે બાબત આપણે પ્રથમ હાથ ધરી લઇશું. રાજા બિ‘બિસાર કયો ધર્મ અણુ કર્યાં હતા તે વિષયના અધિકારે આપણે સાબિત કરી ગયા છીએ કે ઈ. સ. પૂ. ૫૬૪ થી ૫૫૮ સુધીના ૬, ૬ કે ૭ વર્ષ સુધી તે બૌદ્ધમતાનુયાયી હતા,
ઇ. સ. પૂ. ૫૫૮ ની સાલની મહત્તા
સમય દરમ્યાનજ તેમણે ધર્મોપદેશ કર્યા છે. રાન્ન બિંબિ સારના જીવનની ઉપર પ્રમાણેની ઈ. સ. પૂ. ૫૫૧ ધન્ય સાલનો સમાવેરા પણ આ વીરા વના ગાળામાંજ થયેલ છે. તેમજ શ્રી મહાવીરે આ ત્રીસ વર્ષના ગાળા માંના મોટા ભાગ, એટલે કે અધ ઉપરાંતના કાળ-સાળ ચોમાસાં રાજગૃહી નગરીમાંજ ગાળ્યાં છે. અને ત્યારે જ્યારે રાજગૃહીમાં રહ્યા છે ત્યારે ત્યારે આ રાજ્યના નેતાઓને-પિતા અને પુત્રને-રાજ બિંબિસાર અને અભયકુમારને લોકકલ્યાણનાજ ઉપદેશ આપ્યા કર્યાં છે, આ હકીકતના સાર જૈન ચામાં, ભગવતી સૂત્ર જેવા આગમ સુત્રામાં પ્રશ્નોત્તરરૂપે વધુ વાયલો, અદ્યાપિ પર્યંત જળવાઈ રહે. ગોચર થયા કરે છે. આ બધી હકીકત ઐતિહાસિક સત્યજ છે, પણ તે બુદ્ધિમાં પચે તે માટે હા હાવી નઈએ, બાકી ઐતિહાસિક સત્ય તે તા હમેશાં નગ્ન સત્યજ છે અને નગ્ન સત્યજ રહેવાનું,
( આવતી ઉત્સર્પિણી કયારે શરૂ કરો તથા ન ગતિમાંથી તેને જીવ ક્યારે બહાર નીકળશે તે બધા પ્રશ્નો માનક છે. તેને ઈતિહાસ સાથે સબંધ નથી એટલે કે વિવેચન કરવું. યાન્ચ નથી. પ બેઠા જણાવવાનું કે, આ પિણી કાળ વિગેરે જે હકીકત પ્રથમ તથા ખીન્ન પરિચ્છેદમાં જણાવી છે તે બધી મટના ઠીક લાગે તે. મહેરબાની કરી જેન રત્રનાં પનમાં વિરોષ શ્રદ્ધાવ ́ત બનવું. )
(૬૯) આ રૂપરેખા વિશે 'ચિત્ ઉલ્લેખ આપણે આગળ કરવો પડતો.
