________________
ભારતવર્ષ ]
અજિતશત્રુ ( ૭ ) અજિતશત્રુ : કુણિક દર્શકના નામથી જ ઓળખાવ્યો છે. પણ બાદ્ધ
રાજા બિંબિસાર-ઉર્ફે શ્રેણિકના મરણ બાદ સાહિત્યના લલિતવિસ્તર જેવા અતિ પ્રાચીન તેનો પુત્ર કૃણિક: અજિતશત્રુ ઈ. સ. પૂ. પ૨૮ ગ્રંથમાં રાજા શ્રેણિકને વિદેહીપુત્તોના નામથી
માં મગધને સ્વામી થયો. સંધ્યો છે. તે નામ વાસ્તવિક રીતે તે કૃણિકતેનાં નામે તેનું નામ કૃણિક કેમ પાડ- નેજ સ્પર્શતું હોય એમ સમજાય છે. કારણ કે
વામાં આવ્યું હતું તે આપણે પૃ. ૨૭૫-૬માં ચર્ચા કરીને સાબિત કરી આપ્યું જોઈ ગયા છીએ. જ્યારે પૌરાણિક ગ્રંથોમાં તેને છે કે, રાજા બિંબિસારને તે કઈ રીતે પણ વિદેહી
( 2 ) He is called Darshak in the Puranas (C. H. I. vol. I. P. 312 ) see the Puranic list of kings.કે. હી. ઈપુ.૧ પૃ. ૩૧૨: પુરાણમાં તેને દર્શક નામ આપવામાં આવ્યું છે. વળ દશક માટે ડાક વિચારે, વત્સદેશના વર્ણનમાં, રાજ ઉદયનની રાણીઓનો હકીકતે જુઓ.
અંહીં દશક અને ઉદયન એ બન્નેનાં નામ જ્યારે લખ્યાં છે ત્યારે બંને વ્યક્તિ જુદી છે એમ તે લખના આશય હોવા જોઈએ, તે સૂર્યના તેજની પેઠે સ્પષજ છે; અને ઉદયનની પહેલાં દર્શકનું નામ લખ્યું છે, એટલે દશક પહેલા અને ઉદયન પછી હવે, એમ પણ ચોખ્ખું થાય છે. અને તેમ થયું, એટલે તે કૂણિકને સંબોધીને લખાયું છે, તે આપો આપ સિદ્ધ થઈ જય છે. Darshak's reign for 24, 25 on 35 years, and Udayan's reign for 23 years=48 years after Buddha nirwana. દશકનું રાજ્ય ૨૪, ૨૫ કે ૩૫ વર્ષ, અને ઉદયનનું રાજ્ય ૨૩ વર્ષ (એટલે બુદ્ધનિર્વાણ બાદ ૪૮ વર્ષ). સુધી છે. આમાં નિર્વાણ શબ્દ ને લઈએ તે ઈ. સ. પૂ. ૫૪૩ લેખાય, અને પરિનિર્વાણ લઇએ તે ઈ. સ. પૂ. ૫૨૦ લેખાય.
જો ૫૪૩ લઇએ તો; ૨૪, ૨૫, અને ૩૫ વર્ષ બાદ ના હિસાબે, ઈ. સ. પૂ. ૫૧, ૫૧૮ અને ૧૦૮ આવે. તે કઈ આંકડ, રાજ શ્રેણિક, કુણિક કે ઉદયનની સાલ સાથે બંધ બેસત થતું નથી જ, પણ જો પર ની સાલ લઇએ અને ઉપરના ૨૪, ૨૫ અને ૩૫ વર્ષની ગણત્રી લાગુ પાડીએ તે, તેની સાલે ઈ. સ. પૂ. ૪૯૬, ૪૫, ૪૮૫ આવે છે; અને તેમાંની ૨૯૬-૯૫ તે રાજ
કણિકના અમલને અંત પણ સૂચવે છે. એટલે વધારે સંભવિત છે કે, દશક એટલે રાજ કુણિક એમ કહેવાનો ભાવાર્થ છે જોઈએ; અને after Buddha nirwana” વાળા શબ્દો, જેમ ૪૮ વર્ષની પાછળ લખ્યા છે તેમ 24, 25 or 35 years શબ્દોની પાછળ પણ લેખવાના છે એમ લેખકનું મંતવ્ય છે. અને જે પદ્ધતિએ લખાણ લખાયું છે તે પણ તેજ અનુમાનને પુષ્ટિ આપનારૂં છે; માત્ર એટલું જ કે, ૨૪, ૨૫ ને આંક છે તે સાચે છે જ્યારે ૩૫ ને આંક છે તે ખેટે સમજો, પડશે. કેઈ અન્ય પુરાણુકારે દષિષથી લખી વાળ્યો હશે.
ઉદયનને લગતો ૪૮ વર્ષનો આંક કેવી રીતે લખાય હશે તે પણ વિચારી લઈએ, કે તે વિષય અત્રને નથી; “ 48 years after Buddha nirwana” એટલે જે ઈ. સ. પૂ. ૫૪૩ માં નિર્વાણ લઈએ તે ઈ. સ. , ૪૯૫ આવે અને ઈ. સ. ૧, પર૦ માં પરિનિવાણની ગણત્રી લઈએ તે ૫૨૦-૧૦=૪૭૨ ઈ. સ. પૂ. આવે આ બે સાલના આંક સાથે, ઉદયનના રાજ્ય અમલને કાંઈ સંબંધ નથી (જુઓ તેનું રાજ્ય છે. હજુ એક રીતે ૪૭૨ ની સાલને તે સંબંધ છે જ કેમકે, રાજન ઉદયનનું રાજ્ય છે કે ઈ. સ. પૂ. ૪૮૦ માં ખતમ થયું છે પણ તેની પાછળ આવનાર તેના બે પુત્રમાંના એકને અમલ તે ઈ. સ. ૧. ૪૭૨ માં જ ખતમ થયે છે. અને આ બે પુત્રને રાજ્ય વહીવટ નકામે જે હોઈને, તેની ગણના કરવી નહીં તે મુદ્દો પણ હોય. એટલે ઉદયનનુંજ રાજ્ય ઈ. સ. પૂ.૪૭ર માં પૂરું થયું એમ કહી શકાય અથવા Udayan'sreign એમ કહેવાને બદલે Udayan and his suceessor's reign 3424 4199
