________________
૩૩૪
નંદ ઞીજાનું કુટ્ટુંબ
તેની રાણીઓમાં ક્ષત્રિયાણીઓ તેમજ શૂદ્રાણીએ હાવાનુ જણાયલું છે. તે બન્ને વર્ગમાંથી
તેનું યુદ્ધ બ
કેટલી સંખ્યા સાથે તેનાં પાણીગ્રહણ થયેલ હતાં તે ચોક્કસપણે કહી શકાતુ નથીજ. પણ અનેક પત્નિ કરવાના તે જમાનામાં તેને ધણી રાણીઓ હોવી જોઇએ એમ તે કહી શકાય છેજ. તેવી અનેક રાણીમાંની જે ક્ષત્રિયાણી રાણીના પેટે તેને છ સાત પુત્રા થયા નોંધાયેલ છે, તે રાણી પાંચાલ દેશની કન્યા હતી એમ જણાય છે. ( જુઆ આઠમાં નંદની હકીકતે આગળ ઉપર ) તેમ શૂદ્રાણીની સ ંખ્યા પણ કમમાંકમ એ હાવાનું ઇતિહાસ ઉપરથી જણાય છે. ( જીએ આગળ તુ ટી. ૭૪ )
પુત્રાની સંખ્યા લગભગ દશ જેટલી જાણવામાં આવી છે. તેમાંના છ ક્ષત્રિયાણીના જાયા હતા જ્યારે ત્રણ શૂદ્રાણીના પેટે જન્મેલ હતા. ક્ષત્રિયાણી પુત્રા સર્વે મગધપતિ બન્યા છે, પણ શૂદ્રાણી પુત્રામાં એકજ મગધપતિ બન્યા છે, જ્યારે બીજા એ, મગધ જેવા જબરજસ્ત રાજ્યના ધણી થવા પામ્યા છે. મતલબ કે, તેના સર્વે પુત્રા રાજ્ય મેળવવાને ભાગ્યશાળી થયા તે છેજ. ફેર એટલો કે, મગધપતિ જે થયા છે તે કાંઇક હક્કના બળથી, જ્યારે ખીજા એ, જે રાજપતિ થયા છે તે પોતાના કાંડાના બળથી થયા છે. (જે આપણે તેમના જીવન વૃત્તાંતે જાણીશુ.)
( ૫૩ ) ક્રો. ઇ. પૃ. ૭ જી. દીપવશ ૪: ૪૪–૫, ૨૫: જીએઃ—એલ્ડનમ'નુ' રચેલું વિનયપીટ્ટક ( પ્રસ્તાવના પૃ. ૨૯ ) જીએ.
સિ‘હાલીઝ મત પ્રમાણે આ સમય, અરોકના રાજ્યાભિષેક પૂર્વે ૧૧૮ વર્ષના બતાવાયા છે, અશોકના રાજ્યાભિષેક ઈ. સ. પૂ. ૩ર૬ માં થયા છે (જીએ તેના રાજ્ય) એટલે તે હિસાબે ૩૨૬+૧૧૮=ઈ, સ. પૂ. ૪૪૪
[ પ્રાચીન રાજકીય દૃષ્ટિએ તેના આવડા મોટા કાળના રાજ્ય અમલમાં કાંઇ મહત્ત્વપૂર્ણ બનાવ (વિશેષ
માટે આ ખંડના છેલ્લે પરિચ્છેદજી ) બનવા પામ્યા હોય તેમ નોંધાયું માલૂમ પડતુ નથી. પણ
અન્ય અપેક્ષાએ અવલાકતાં, એ માઢા બનાવ બન્યા છે. એક ધાર્મિક દૃષ્ટિએ અને બીજો સામા જીક દષ્ટિએ ઉપયોગી છે.
શજ્યકાળના એ મુખ્ય મનાવા
પ્રથમ ધાર્મિક દૃષ્ટિના લઇશું. તેના રાજ્યના આરંભ થયાને બરાબર ૧૦ વર્ષ અને ૧૫ દિવસ પસાર થયાપ૩, ત્યારે એટલે કે રાજ્યાભિષેક ખાદ અગીયારમા વર્ષે, તેની હકુમતના વૈશાળી પ્રાંતમાં અથવા જેને વિદેહદેશ કહેવામાં આવે છે ત્યાંના મુખ્ય નગર વૈશાળીમાં ખીજું નામ મિથિલાનગરીમાં– બૌદ્ધધર્મની મહાપરિષદનુ દ્વિતીય અધિવેશન ભરાયું હતું. તે સમયે બૌદ્ધ ગ્રંથાનુસાર યુદેવના નિર્વાણુ ને સે। વર્ષ થયાં હતાં.૫૪ આપણે તેના રાજ્યાભિષેક ઇ. સ. પૂ. ૪૫૫ માં ગણાવ્યા છે અને તેમાંથી ૧૦ વર્ષ ૧૫ દિવસ=૧૧ વર્ષ જો બાદ કરીશું તેા ઇ. સ. પૂ. ૪૫૫-૧૧ ઇ. સ. પૂ. ૪૪૪ માં આ મહાપરિષ અથવા જેને બૌદ્ધ કૌસીલ કહેવામાં આવે છે તેની બેઠક ભરાણી કહી શકાય. આ ગણત્રીથી, તેમજ યુદેવના નિર્વાણ બાદ સેા વર્ષની ગણત્રીપદ્મ થી, તેમજ સિંહાલીઝ સાહિત્યના આધારે મહારાજા અશાકના રાજ્યાભિષેકની પૂર્વે ૧૧૮ વર્ષની
માં આ બેઠક ભરાઈ હતી એમ કહેવાને અથ થાય છે,
( ૫૪ ) બુદ્ધનું નિર્વાણ ઈ. સ. પૂ. ૫૪૩-૪ માં કહેવાય છે અને પરિનિર્વાણ ઇ. સ. પૂ. પર૦ માં ગણાય છે. અહીં નિર્વાણુ ગણાવ્યું છે એટલે ૫૪૪ ની સાલ લેવી રહે છે, અને તેમાંથી ૧૦૦ વષૅ માદ કરતાં Å, સ. પૂ. ૪૪૪ ની સાલ આવે છે.
( ૧૫ ) ઉપરનું ટી, ૫૪ જીએ,
