________________
ભારતવષ ].
ઉદયનને સંબંધ
સંયુકત થયું હતું એમ કહી શકાય. આ ઉપરાંત એક બીજું કારણ પણ કલ્પી શકાય તેમ છે. તે એક મહાપરાક્રમી સેનાધિપતિ હતા, એમ આપણે ઉદયન મગધપતિના રાજ્ય અમલે જોઈ ગયા છીએ. અને રાજા ઉદયનને ઠેઠ સિંહલદ્વીપ સુધી, જે છત મળી હતી, તે આ શુરવીર સૈન્યાધિપતિના કેશલ્યને લીધેજ હતી, એમ આશાનીથી કહી શકાય તેમ છે. એટલે દેખાય છે, કે જ્યાં જ્યાં તે ચડાઈ લઈ જતે ત્યાં ત્યાં તે અજેય હોવાનું જ સિદ્ધ થતું હતું.
બે વાત ચોક્કસ છે. (એક) રાજા નંદિ વર્ધનને શરીર સંબંધ, વત્સ પતિના રાજ્યકુટુંબ
સાથે થયો હતો. પછી તે તેને અને રાજા વત્સપતિ ઉદયનની બહેન ઉદયનને સંબંધ વેરે હેય, કે પુત્રી વેરે હેય
તે જોવું રહે છે. અને (બી) હકીકત એકે વસ્ત્રપતિ ઉદયનનું મરણ ઈ. સ. પૂ. ૪૯૦ માં થયું હતું.
બીજી બાજુ, નંદિવર્ધનનો પિતાને જન્મ ઇ. સ. પૂ. ૫૨૮૧૮ આસપાસ થયો ગણાય છે. તેમજ ઈ. સ. પૂ. ૪૯૫ માં સેનાધિપતિ થયે હતો. . સ. પૂ. ૪૭૨ માં મગધપતિ બન્યો હતો અને ઈ. સ. પૂ. ૪૫૫ માં સ્વર્ગે સીધાવ્યો હતે. તેમ ત્રીજી હકીકત, એમ પણ સિદ્ધ થયેલી છે કે વત્સપતિ ઉદયન નિસંતાન મરણ પામવાથી તેની રાણીએ દત્તક લીધેલ કુમાર મણિપ્રભ સદેશની ગાદીએ બેઠો હતો.
ઈ. સ. પૂ. ૪૯૦ માં ઉદયનનું મરણ થતાં
દત્તકપુત્રને જે ગાદી મળી છે, તે વસ્તુસ્થિતિ બતાવવાને બસ છે કે, તે વખત સુધી નંદિવર્ધનને સંબંધ વત્સદેશની કન્યા સાથે બંધાયો નહતો જ. નહીં તે વત્સની ગાદી, પુત્રના અભાવે જમાઈનેપુત્રીના હાથમાં-એટલે કે પુત્રીના શ્વશુરપક્ષમાં જાત. પણ તેમ થયું નથી, એટલે સાબિત થાય છે કે નદિવર્ધનનું વત્સકન્યા સાથેનું લગ્ન ઈ. સ. પૂ. ૪૯૦ બાદજ થયું છે. અને જ્યારે લગ્ન ઈ. સ. પૂ. ૪૯૦ બાદ થયું, ત્યારે (ભલેને પછી બે ચાર કે પાંચ દશ વરસ પછી પણ ન ગણતાં તત્કાળ ગણો, તેયે) વહેલામાં વહેલું તે ઈ. સ. પૂ. ૪૮૯ માંજ થયું ગણવું રહે છે. અને તે સમયે પણ નંદિવર્ધનની ઉમર ગમે તેટલી મોટી હશે, છતાં પરણનાર રાજકન્યા ની ઉમર તે માત્ર તેર કે ચૌદ વર્ષની જ ગણવી રહે છે. એટલે તેણીને જન્મ ઈ. સ. પૂ. ૪૯૦૧૯+૧૪= ઈ. સ. પૂ. ૫૦૪ માં વહેલામાં વહેલે નેધી શકાય. હવે તે સમયે, ઉદયનને પિતા શતાનિક તે કયાર
કે મરણ પામી ચૂકય હો; તેનું મરણ ઈ. સ. પૂ. ૫૫૦ માં ઠરાવાયું છે. જેથી તેણી શતાનિકની પુત્રી, અર્થાત ઉદયનની બહેન તે હાઈ શકે જ નહીં. એટલે પછી તે ઉદયનની પુત્રી હોવાનું જ ધારી લેવું રહે છે. અને તે પ્રમાણેજ હકીકત સત્યસ્વરૂપે છે. આથી કરીને હવે સાબિત થયું કે, નંદિવર્ધન તે વત્સપતિ રાજા ઉદયનને જામા થતું હતું. અને તેનું લગ્ન, રાજા ઉદયનના મરણ બાદ થયું સંભવે છે? મરણ બાદ કેટલા વર્ષે તે ચોક્કસ કહી શકાય તેમ નથી. પણ વસ્તુસ્થિતિ
બ્રાહ્મણ હોય તે શમન રાખે છે અને વૈશ્ય હોય તે વમન રાખે છે. તે બાબતની સમજુતિ માટે જુઓ પૃ. ૨૧૮ નું લખાણ તથા તેનું ટી, નં. ૭૩.
(૧૭) આ વિષયની થોડીક હકીકત પૃ. ૧૧૭ તથા ટી. નં. ૪૭ માં ચર્ચા ગયા છીએ ત્યાંથી જુઓ,
(૧૮) જુઓ આગળ ઉપર તેની ઉમરવાળા પારિગાફે
(૧૯) પાછળથી આ સાલ ઈ. સ. . ૪૯૪ હવાની ગણત્રી નીકળી શકે છે, એટલે કે રાજ ઉદયનના મરણ સમયે કંવરીની ઉમર માત્ર ત્રણ ચાર વરસની જહતી.
