________________
મહાઅમાત્ય
[ પ્રાચીન
પાડવામાં આવ્યું હતું આ કુંવર જ્યારે સાત આઠ વરસને થયા હતા અને પિતાના સમવય- સ્ક બાળકો સાથે રમતું હતું ત્યારે રમતાં રમતાં કોઈ બાળકે તેને “ નબાપ કહ્યો તેથી તે શરમિંદો પડી ગયો અને પિતાની મા પાસે આવી પિતાના પિતાના વિશે માહિતી મેળવવા માંડી. તેણીએ તે જે સ્મરણ ચહ્નો કુંવર બિંબિસાર ( ગોપાળ ) જતાં જતાં આપતે ગયો હતો તે બતાવ્યાં: ઉપરાંત કુમાર અભયે, પિતાના માતામહ પાસેથી જે કાંઈ અન્ય હકીકત મેળવી શકાય તેમ હતી તે મેળવી લીધી. અને મગધદેશ તરફ પિતાના પિતાની ખોળ કરવા નીકળી પડયો. પુત્ર-પ્રેમને લીધે રાણી સુનંદા પણ સાથે જ ચાલી. વાટ કાપતાં કાપતાં કેટલેક કાળે તેઓ મગધદેશની રાજગિરિ નગરીની સમીપે આવી પહોંચ્યા. નગર બહારના કેઈ ઉદ્યાનમાં ઉતારે કરી, ત્યાં માતાને મૂકી કુંવર અભય પિતે શહેરમાં તપાસ કરવા અર્થે નીકળ્યો. આ સમયે કુંવરની ઉમર તે લગભગ દશેક વર્ષનીજ થવા આવી હતી૪૭ પણ પરમ બુદ્ધિશાળી હોવાને લીધે, તેમજ શરીરની કાંતિ અને લલાટની વિશાળતાને લઈને, તેને જોતાં વેંતજ તે મહા ભાગ્યશાળી પુરૂષ ભવિષ્યમાં નીવડવાની આગાહી કરી જવાતી હતી. હવે કુંવર પિતે શહે
રના દરવાજા તરફ ચાલ્યો જાય છે ત્યાં એકઠા મળેલા માણસનું એક ટોળું તેણે દીઠું. એટલે શું છે, તે જેવા ખાતર કુતુહળતાને લીધે ત્યાં ગયો. અને પૂછતાં જણાયું કે રાજાજીને રાજ્યવહીવટ ચલાવવાને એક મહા અમાત્યની જરૂર છે. પણ તે પદને યોગ્ય કાઈ પુરૂષ તેમની નજરમાં નહીં આવવાથી અત્ર પરીક્ષાઢ કરવાનું ઠરાવ્યું છે. આ જે જીર્ણફૂપ છે. તે નિર્જળ હોઈને તદ્દન શુષ્કતળ છે તેની મધ્યમાં જે પેલી સુવર્ણ મુદ્રિકા દેખાય છે, તેને અત્ર કાંઠા ઉપર જ બેસી રહીને, જે પુરૂષ બહાર કાઢી લાવે, તેને મહા અમાત્ય પદે નીમવામાં આવશે, એમ રાજાજી તરફથી પહ૪૯ વગડાવવામાં આવ્યો છે. આટલી ખબરની ચેકસાઈ કરી, જે અમલદારને આ કામ ઉપર નિરીક્ષણ કરવાને નિયત કર્યો હતો, અને જે પાસેજ બેઠો હવે તેને અભયકુમાર મળ્યો. અને નમ્રતાથી પૂછયું કે, હું પરદેશી છું ને લઘુવયરક છું તે આ કસોટીમાં ઉતરવા યોગ્ય ગણાઉં કે ! જો મારી ઉમેદવારીને બાધ ન આવતો હોય તે તેને પ્રયાસ કરવા મારી ઈચ્છા છે. એકત્રિત થયેલ સર્વે જન સમુહ આ કથન સાંભળીને આશ્ચર્ય પામ્યો અને માંહોમાંહે તેઓ સર્વે બોલવા લાગ્યા કે, અહે, કેટલાય મહા વિચિક્ષણ અને નામાંકિત
સંસારમાંથી અમયને જ પ્રાપ્ત કરી શકતો એવું જણાયું છે (અભયપદને પામતે એટલે કે તે મિત્ર થોડાજ ભવમાં એક્ષપદને વરતે હતો એમ જૈન ગ્રંથમાં વર્ણવાયું છે.)
મય૫જે પદ અથવા સ્થાનમાં અભય કહેતાં ભય હેતું નથી એવું સ્થાન, મતલબ કે મેક્ષ. તે એવું સ્થાન છે કે જ્યાં પહોંચ્યા પછી જીવને પાછા જન્મ મરણના ભયમાં ઉતરવાનું રહેતું નથી. તેથી અભયપદક્ષ સમજવું: R. M. M. P. 61. Prince Abhaya son of king Bimbisara રાજ બિંબિસારને પુત્ર, કુમાર અભય.
( ૪૧ ) વિકટ સમયે, એકદા સ્ત્રીઓ પણ લાંબી
મુસાફરી કરવાનું જોખમ ખેડી શક્તી હતી, તેને આ દષ્ટાંત છે. અલબત અત્ર પુત્ર પ્રેમ છે તેમ પતિભકિતનું પણ કારણ ઉમેરાયું છે.
(૪૭) ઉમર નાની દેખાય છે પણ તે સમયે શરીરનું દેહમાન જે હતું ( જુઓ ઉપરની ટી. ૨૫) તેને જ ખ્યાલ રાખીશું તે કઈ રીતે તાજુબ થવા નું કે શંકા રાખવાનું કારણું રહેતું નથી.
(૪૮) સરખા ઉપરની ટી. ૨૩.
(૪૯) જુએ ઉપરમાં ટી, ૩૨ વાળું લખાણ તથા બેન્નાતટ નગરે સાર્થવાહના સંબંધમાં પીટાયેલ પટવાળી હકીકત,
