________________
ભારતવર્ષ ]
કર્યાં, ૩૬ મે વર્ષે પ્રવ કપણું લીધું, ૫૭ મે વર્ષે નિર્વાણ પામ્યા, અને ૮૦ મે વર્ષે પરિનિર્વાણ પામ્યા. તેમના જન્મ ૬૦૦ ઈ. સ. પૂ. માં ગણતાં, ઉપરના ચારૢ બનાવા અનુક્રમે ઈ. સ. પૂ. ૫૭૧ માં, ૫૬૪ માં, ૫૪૩ માં અને પુર માં આવી ઉભા રહે છે. હવે જો ગાતમબુદ્ધના જીવનના આ ચાર બનાવાને, રાજા બિંબિસારના રાજ્યકાળના ઉપરના ઈ. સ. પૂ. પ૦ થી પપટ ના અંતર ગાળાના સમય સાથે ધટાવીશું, તે તે દરમ્યાન ગૌતમબુદ્ધના જીવનના પ્રથમના બે બનાવતેજ રાત્ન બિભિસારના જીવનમાંના ઉપર કહી ગયા તે બાવીસ વર્ષમાં બન્યા ગણી શકારી, (૧) ઈ. સ. પૂ. પ૧ માં તેમના સસારત્યાગ અને ( ૨ ) ઇ. સ. પૂ. ૫૬૪ માં પ્રવક પણુ સ્વીકાર્યું” તે. ( Preaching of Buddhagospel and entrance into its monastic order ), બીજી બાજુ, બૌદ્ધ સાહિત્યમાં નિશ’ક પણું જષ્ણુાવાયુ` છે કે, ગૌતમબુદ્ધ પોતે ૩૬ વર્ષના
ધર્મ પલટા
૧
થયા (એટલેકે ઈ. સ.પૂ. ૫૬૪માં તેઓ પ્રવર્તી ૫૭ થયા ) ત્યાં સુધી ( ૧) કાઇને પણ પોતાના શિષ્ય બનાવ્યા નથી, તેમજ ( ૨ ) રાજા `િબિસારને પણ પ્રથમજ વાર આ સમયે મેટલે ઈ. સ. પૂ. ૫૬૪ માં (પેાતાની ૩૬ વર્ષની ઉંમર) રાજગિરિપત ઉર ગિરિત્રજમાં મત્યા હતા; અને (૩) પ્રવતક થયા પછીપ૯ છ વર્ષે એટલે ઇ. સ. પૂ. પપ૮ માં (બિબિસારની ) રાણી ક્ષેમાને બૌદ્ધ ભિક્ષુણી બનાવી હતી; એટલે આ ત્રણ બનાવોના જે સમય નિશ્ચિત પણે ગણી શકાય છે, તે ઉપરથી આપણે બેધડક રીતે એટલું કહી શકીશુંજ કે, ગાતમબુત પાતે, રાજા બિભિસાર કે તેના અંતઃ પુરની વ્યક્તિમાંની કાઇ સાથે, જો કાઇ પણ રીતે સમાગમમાં ખાવ્યા હાય, તો તે માત્ર ઇ. સ. પૂ. ૫૬૪ થી માંડીને ઇ. સ. પૂ. ૫૫૮ સુધીના છે સાથે છે કે સાત વર્ષોંના ગાળા દરમ્યાન ટાઇ શકે ૩ જ્યારે રાજા બિ'બિસારે રાણી ચિલ્લા સાથે લગ્ન કર્યું છે અને તે પૂર્વે ચડાક સમયે ટેન
( ૫૬ ) જીએ તૃતીય ખડે, પ્રથમ પરિચ્છેદ,
( ૧૭ ) પાતે સ`સારનો ત્યાગ તા ઇ. સ. પૂ. કા માં ૨૯ મા વર્ષની ઉંમરે કર્યો છે. પારે પ્રાત ક પણું–શિષ્ય બનાવવાનું-તા ૩૬ મા વર્ષેજ ધારણ કર્યું" છેઃ એટલે વચ્ચગાળાના સાત વર્ષ સુધી તેમની પ્રવૃત્તિ શું હતી તે, નૈધસાહિત્યમાં જાાવ્યું નથી, તે વિચ આપણે શાધવા રહેશે.
( ૫ ) રાજગિરિ અને ગિરિમજ નામ લખે છે પણ રાજગૃહી નામ નથી લખતા તે વાત ધ્યાનમાં રાખવી. ( ૫ ) ભા. પ્રા. રા. પુ. ૨ પૃ. ૩૫ C, H. I. P. 183: seven years before he became a Buddha. કે. હી. ઇં. પૃ. ૧૮૩ માં જણાવ્યુ છે કે “ તે યુદ્ધ થયા તેની પૂર્વે સાત વર્ષે, ' આ ક્થન વાસ્તવિક હાય તે, તેની સાલ ઈ. સ. પૂ. ૫૪૩+૩= ઈ. સ. પૂ. ૫૫૦ ની આવે, પણ ઉપર પૂ. ૨૫૦ માં આપણે જાણી ચુકયા છીએ કે તે સમયે તારાજ ખિખિસાર
ઢપણે જૈન થઈ ગયા હતા. અને તેટલા માટે તે સમયે તેની રાણી બા, ધમની દીક્ષા ગ્રહણ કરે તે માની શકાય નહીં. એટલે એમ માનવું રહે છે કે આ આંક ૭ ને બદલે ૧૭ હાય [ એટલે કે ૫૪૩+૧૭=૫૬૦
અથવા કેટલાકના મત પ્રમાણે નિર્વાણ પામ્યાની સાલ ૫૪૧ ગણાય છે તે તે ( જીએ ખં. ૭, પ્રથમ પત્તિ.) પ્રમાણે ૫૪૧૧૭૫૫૮ ભાવશે અને તે બરાબર લાગે છે] અથવા તા, નિર્વાણને બદલે પાત પ્રાતક થયા તેની પછી સાત વર્ષે, એમ કહેવાના હેતુ હેાચ, તા તેને સમય ૫૬૪૭=ઇ. સ. પૂ. ૫૫૭. ગણી શકાય
આમાંથી પાછલું અનુમાન સત્ય હૈયા સભય છે. જે આપણે આગળના વર્ણનથી જાણી શકીશું.
( ૧૦ ) બિ’બસારના વનમાં આ સાથે (ઈ. સ, પૂ. ૫૫૮ ) અતિ અગત્યને ભાવ ભજવ્યા છે તે આપણે ક્રમાનુક્રમે આગળ ઉપર નતા જઈશું.
